Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • SEV FANDECTARVM LIBER TRB •.• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CESIMVS SEPTIMVS.

Onorum pofleffione admiffa,commoda amp;nbsp;incom moda hxrediraria.itemq^düminium return, quaé in his bonis func,tnbuinic. nam hæc omnia bonis funt coniunäa.

BOna autem hic ( utplcruncj fokmusdiccre) ita accipienda funt, uniuerfitatis cuinf^ fucccffionem.qua fuccediturin ius demot-rui/ufeipiturq; eius rei commodum amp;nbsp;incommodum. nam fiuc fol« iiendo funt bona.fiue non funt.fiue damnum habenc,fjuc lucrum; fi« ue in corporibus funt,fiue in aftionibus: hoe in loco proprie bona ap-pellabuntur. Hxreditatis autem bonorumue pofleffio ( ur Labeo fetibit) non uti return poffeflioaccipiendaeft.eftcnim iunsmagis,^ corporis pofleffio. deniep amp;nbsp;fi nihil corporale fit in hæreditate: attamé refte eius bonorum poflcffionem agniram Labeo ait. Bonorum igi tur poflcffionem ita refte definiemus,iiis perfequendi retinendi'cp pa« trimonq.filierei,quæcuiuflt;$,cummoritur,âut Inuito autem ne« mini bonorum poffeflio adquiritur. A' municipibus, amp;nbsp;focietati* bus,amp; decurqsA corporibus bonorum poffeflio agnofci poteft.proin de fine aftor eorum nomine admittat, fiue quis alius: rede competet bonorum pofleffio fed Sc fi nemo petat uel agnouerit bonorum pof« feffionem nomine municipiphabebit municipium bonorum poffeffi onem prarroris edido. Dari autem bonorum pofleffio poteft tara patrisfamilias,quam filijfamilias.-fi modoius teftandi habuit de pecu» lio cailrcnü.uel quafi caftrcnfi.fed amp;eius,qui apud hoftes deteffir, bo* ,,norum poflcffionem admitti pofle(quamuis in fermente dccedat) nul 'M dubîtatio eft. nbsp;nbsp;Adquircre quis bonorum poffeffionem pote nel

per femetipfum, uel per alntquod fi me nó madante bohprü pofleffio mihi petita fit:tune competet,cum ratum babuero id,quod adum eft. dem^ fiantedceeffetOj^ratumhabeam.-nulla dubitatio elt,qnin

non competAt mihi bonocû poffefno-quia ne^ ego ratum habutne^ hxresmcus ratü habere poteft, cnm adeum non tranfeat ins bono= rum poffeffionis. Si cauffa cognira honor urn poffelïio detor: nop alibi dabicur.quam pro tnbiinali: quia nelt;$ decretum de plano«itFr» poni.netj cauffa cognita bonorum poffeffio alibi, quam pro tribu^a« • Îi,dari poteft. In bonorum pofleffîone feiendum eft ius eße adHjcn fcendi.proindefipluresfint,quibusbonorû pofleflïocompetat,^fo* •ƒ rum unus admiferit bonorum poffeffioncm,cacterin^nadmiferi5ft.’ * *.

IIII. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• *

VEluti quod fpreuerunt ius fuü,anttempore boneru ooflefpoqis* ^ ' finito exdufi finit, aut ante mortui funt, ^ petierigt hdhóninï* \ pefleffioné; V. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;» ii ’

EI,qHi admifit,adcrefcuntetiamhae portiones, quæ J^tcri?lt;pi$r»* peterent,fi petiffent bonorum poffeffionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •, *.. .• ,

Vf. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;lt;

SEd cum patrono quidem contra tabulas certac partis bonorum • poffeffionem praetor polliceatur, feripro aût haeredi fecundum ta» bulas alterius partis:conuenit,non effe ius adetefeendi. igitur non petente feripto fecundum tabulas:alcerius quogi partis amp;nbsp;nominatim pa trono pofleflionem pollicctur.-cum caeteri,quibus aderefeendi ms eft, femel debeant agnofeere bonorû poffeiTtonem. Bonorû poffeffio nis benefidû multiplex eft.nam quædam bonorû poffeffioncs compe tût contra uoluntatem, quidam fecundum uoluntatem defunâorû: neenon abinteftatohabentibusius legitimum,uel non habentibus propter capitis deminutionem.quamuis enim iure cluili deficiantlibç ri,qui propter capitis deminutioné defierint fui effe hæredes: propres sequitatem tarnen refcindit eorum capitis deminutionépretor. L« gum quo^tuendamm cauffa dat bonorû poffeffionem. Notis fcri-præ tabulae non continentur cdiâo;quia notas literas non effe, Pediuç libro uiccfimoquintö ad ediäum fcripfit.

SEtuus ad bonorû poffeflîoné refte admitti poteft.fi praetor de coa ditione dus certus fitnam amp;nbsp;abfcnti,amp; non petenti,dari bonorum poffeffio poteft;fi hoc ipfum praetor non ignorer, ergo amp;nbsp;foemina po» terit altj bonorum poffeffionem petere. Impubes ncc bonorum poffeffionem admittcre,nec indicium fine rutoris authoritateaccipe re poteft: quia tutor pupillo, amp;nbsp;pater infanti filio bonorum poffeffio» nem petere poffunt. Dics,quibus tutor aut pater feit, cedere placet. TVIII. PAVLVS.

Vtor aut bonorum poffeffionem pupillo competentem répudia . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re non

^I p^rcs gradus fint poffeflionis admittendae: quärndiu iiKcrtucH, ^pftiericjiec'ne.poftcriori diem non procedere confiât.

* xedit.fatis eft e^m feire mortuum effe, feq^ proximum cognatum fu , nbsp;ÇffeJeopiam'epeorum.quos confulerct,habuiffe. feientiamenim non lt;nbsp;hâc alt;;cÿgt;üT^9,quæ iuris prudentibus fit.-fedeâ.quam quis autper feha

•^^IpupiUoltutor bonorû poflefTionem perierit. Se plus incommodi, ’ ' JuJ^ Æmodi hxc bonorum pofTefTlo habeat.-tutor tutelar kidicio tc-’netur.* . xii. VLPIANVS.

N On eft ambigendum, quin plerun^ Se contra fifcum, Se contra rempublicam admitti debeant quidam, utputa uenter. item fu-riofus irem is,qui captiui bonorum pofleffionem périt. nbsp;nbsp;Vbicun^

lex.uel feuatufconfultum,uel conftitutio capeie haereditatemprohi« bet,Se bonorum poffeffio ceffat.

EDiâo prêtons bonorum poffeflîo his denegatur, qui rei capita* lis damnati funt,nec in integrum reftitutifunt.Rei autem capita« lis damnatus intelligitur i s, cui pœna mors, aut aqux Se ignis interdi« diofit. cum autem in telegatione quis ent rad bonorum pofteftio« nemadmittitur.

CVm quidam propinquus falfumtcftamentum accufarct,ac poft longuni temporis foacium probalTct.-licet dies ci petendæ bono« rum polïeffionis.quam forte ccrtusaccufaiionispetercdcbuit,ccffifte uideaturrattamé quia hoe propofito aceufarionem inftituit,ut ius fu* umfibiferuet. agnouiffe fucceffionem non immerito uidebitur.

PAuIus rcfpondit.folam petitionem matris non adquififfe filiae im puberi bonorum poffeffioncm.nifi Se is,qui earn dedit,cuidenteE uolueriteam impuberidari.

QVotiesis,cuibonorum pofleffioab altero poftulata eft,furere cocperit; magis probatur, ratum eum uideri habuiffe. rati enim riabitw ad confirmationem prions poftulatioms perrinet.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si ta-

___' i. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;.

g^ Acredi,cnius nomen inconfultô itaddetnm e(I,ntp^îr i' y gg tus legi non poffit : dari bonorum pofTeffio minim^o^ ’9 t cft;quia ex coniedura non ,pprie feriptm uidetunquarrk • uis/i poft prolatas tabulas deletum fittcftamentum*,bc»7 ^ H norum pofteftio competatnam amp;fi mortis|jemæpre{a^ gt;nbsp;bulæ fueri nt; licet poftea interierint,competet bonorû paffeiTio, ; quix*^ «erum fuit tabulas exftare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;% .^ *

DE BONORVM POSSESSIONE F VRICJ fo,infanti,muto/urdo,cæco competent!. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit. I l *

iVriofoTitiusfubftitutuseft.bonorumpofféffîonistem pus ,quàmdiu furiofus in eadem conditione eft, neqj in« ftituto.ncq; fubftituto cedit. nec fi curator furiofi nomi» ne accipere pofleflionem poteft.-idcirco fpacium tempo fis,quodfcientibus praefinitûeft,uidcbiturcederc. nam amp;nbsp;pater infanti filio pofleffionem accipit: quotamen ceffante, infans non excluditur.quid ergo/i curator accipere nolitf non'ne iuftius at^ utilius erit, ad eundem modum proximo cuiqj bonorum polïeflio» nem dari,nebona iaceantC'quo admiffo,fubftitutus cautionem præfta rc cogitur omnibus his,quibus bona reftitui debent: fi forte inftitutus in codem furore decefferit, aut compos mentis effedusante mortem obierit.quâm hacreditatem agnofeeret. nam amp;nbsp;fieri poteft, ut uiuo fu« riofo fubftirutus decedat.nec tarnen furiofus obftet caeteris, fi prius amp;nbsp;jpfe decefferit, quàm hæreditatem adquireret.

MVtus,furdus, cæcus bonorum poffcffioncadmittere poffunt; fi,quod agatur,intelligant.

N contra tabulas bonorum pofleffione liberos accipere debemus,fiue naturales,fine adoptiuos: fi neeg inftituti.

^^^^^*”^^’*’^’^ naturaieSjiiuc adopti

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”^*® exhæredatifunt. Vocantur

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bulls bonorum noffelTionem libcn

\H|^^Ë^^ quouocantur adfuccelTionéex iureciuili. Hæcau« ^ ^ ƒ «if^iquot; claul uh cria ad poftumos uidetur pernnere. fed amp;nbsp;fi ab hoftibus ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -poftliminiore^ierintfilij.Pomponiusputat.adcontratabulas bono«

X^« •^rupoflelTionemeosadnutti. nbsp;nbsp;Si ex tribus filijs unus ab hoftibusea»

’ nbsp;nbsp;nbsp;• ^r ptusfit:diwbus,quifuntinciuitate,beifisbonorüpofrcflïocompetit.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ’;Idcm^?ft*ii^oftumo.namqidmdiupoftumus fperatur.'inca cauffa

1 .• ^ ***Ls/^gt;^^te^’^^f*^ faciat. nbsp;nbsp;nbsp;Et fui iurisfaftosliberos in bonoröpofleffio-

’ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*• hemprrrowinducir.fiiicigiturcmancipatifunt,fiuealiasexieruntde

^ • ’ • ■■ paiiis PoteRate.-admittunriir ad bonorum poiTeffionem. fed adado= • nbsp;nbsp;nbsp;’ ptiui partis non poflïint. ut ernquisadmittipoflit, ex liberiseumeffe

• oportet. Quihabebatfiliujhabebatamp;nepotcmexeo.'filiuemanci* pauit, amp;nbsp;adoprauit in locum neporis, deinde cmancipauit. quaeritur. annepoti obdetfamp;mihimagis uidetur, hunenepotem non excludi: '' fiue pater eins in adoptionemanfiffet quafi nepos, fiuc emancipatus effet. puto enim amp;nbsp;emancipato parte ncpotcquoq;cum parte fuoex ediflo admitti. Quidam filiumhabuit,amp; ex eonepoté.filiuseman cipatus,ucl in poteftate mancns,dcportatus eft.quæntur,an nepoti no # nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ceat C amp;nbsp;ucrius eft, in utroçcafu nepotem admittendum. deportatos enim mortuorü loco habendos. nbsp;nbsp;Et fipater amp;filiusdeportarifunt, amp;nbsp;ambo reftituti.-dicemus ad bonorum poffeflionem admitti filium. fed amp;nbsp;fi filius in metailum damnatus, nel alia poena, qua: feruum eftï-cit A reftitutus fit.-nihilominus admictetur.

JLDemep eHA fi pater poen a: feruus efFiciatur,amp; poftca reffituatur. m. VLPIANVS.

NOn tantum autem ipfi emancipati admittontur ad bonorum poffeflionem, uerum etiam hi quo^,qui ex bis nati funt. nbsp;nbsp;Si

s^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duos Habens nepotes,alterum emancipatum loco filq adoptauerit; ui

dendum,an folusillequafi filius admittatur.quoditafcilicet proce« dit.fi quafi pattern eius neporis,quem rerinuerat,fic adoptauerit. melius eft autem dicere, pofle eum folum ad poffeflionem bonorum peruenire. nbsp;nbsp;Sed fi fit bic nepos emancipatus: uerum eft dicere,non

admitti eum quafi filium.hic enim quafi filius non eft exliberis: cum iura adoptionis emandpatione finita fint. Si filium Habens,amp; ex co nepotem,in locum filij nepotem adoptauero:ambo admit-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a iq ten»

tcntur.plané fl fucritcnuncipatusncposjionadmittcjitur.'quia pas ter cum præccdit. Si quis poft emancipationcm quaefitum fibi filium, patri ûioinadopcionem dedehe in locum filq: squifl^ui* eft ci præftari ,quod emuis adrogato fiho.idcircoi^ patri fuo adiîï^eR-dus eft. fed amp;nbsp;fi emancipatus hic nepos poft adoptionem proponati«: aîqniffimum ent eum abftincre.recipit enim locum fuum, ncc defke patri fuo inngi. nbsp;nbsp;Si emancipatus filius, uxore non ex uohintace^«^

tris duda, filium fuerit fortitus, deinde nepos patrei^i mortuo aS, bonorum poiTcflionem aui uelit uenire.admitiendus eft ad cam. ifonj enim per refciffionem is,qui filius iuftus eft,efficictur non £lius jeuot refciffio quo magis,non quo minus adhibeatur.nam amp;fi #m i^nomi niofam duxerit uxorem films,ut dedecori fit tam ipfi,quAa

licrem talem habere.-dicemus amp;nbsp;ex ea natum ad bonorun» poii^jonç ' aui admitti.cum poffit auus iure fuo uri,cumq^exhxredare. iiÄ ^ini--■ minus in hoe nepote is,qui dc inofficiofo cognitmus eft, meriÄ nepo • tis,quam patris eins delifla perpendet. Si emancipatus filius prat* teritus ante petitam bonorum poiTelTioncm adrogandum fe dederit: amitcit contra tabulas bonorö poflelTioncm. Si quis filio fuo erna cipato nepotc,quc ex co retinucrat,dedcrit in adoptionemmepos ifte ad contra tabulas bonorum polTcffioné aui fui admittitur, parre cius ante defundorquia in eins eft familia,qui amp;nbsp;ipfe admitti potuit ad bo« norum polTcflïonem contra tabulas.Idem'q;? eft,amp; fi emancipatus fili« um.quem poftemancipationem quatficrar, patri fuo in adoptionem dederit,amp;deceflerit.nam ftthicncposiftcadbonorupolTefficncm pa tris fui admitti debet,quafi non fit in aliéna familia. nbsp;nbsp;nbsp;Si pater alicu«

ius peruenerit in adoptiuam familiam.filius non.-an patris fui in ado« ptiua familia mortui bonorum poffeßioncm accipere poffitfamp;ar-bitror humaniorem effe hanc fententiam,ut filius hic ( quamuis non fit in eadem familia,qua patcr)ad bonorum pofleflionem tarnen cius admittatur. Liberi, quiinftitui hatredes iurenópoffunt,ncc cótrata buks bonorum poffeffionem peterepoflunt. haecautem ucrba.iNSTl TVi NON POSsvNT.admortistempusreferutur. Si quis ex liberis hartes fcriptus fit,ad contra tabulas bonorum pofTeiTionem uocarl nó debet.cum enim poffitfecundum tabulas habere poiTeffiOnemiquod bonum eft ei contra tabulas dar if Pla né fi alius committat cdidum; âe ipfe ad contra tabulas bonorum pofleflionem admirtetur. nbsp;nbsp;Sed fi

fub conditione fcriptus fit:bonorum pofleiTionem contra tabulas ac* ciperenon poteft.amp;ita lulianusquotjlibrouicefimoterno digeftoru fcripfit.quid ergo fi defecerit conditionueru eft eum contra tabulas ac cipere bonorum pofleflionem. nbsp;Si fub ca conditione filius emancis

i4o$ patus hæres fit inftitutus ,quæ in ipfius poteftatc non eflrqiua fcripttis keres eft,bonor am pofleflionem fecundum tabulas accipere poteft amp;nbsp;(^becdtec contra tabulas poteft. amp;nbsp;ti forte defeccrit conditio : tuendns eiftàpætore in tantum,quantnnifieret,fi contra tabulas bonorupof f^ionem accepiiTet. Scd amp;nbsp;ft nepos fab huiufmodi conditione fcri ptfh firbaeres.-idcnieritdiccndu. Si quis ex liberis non fit fcriptns r Ju^s,fed feruus cius fcriptns fit.eumfcj^ iuflerit adiré hxreditatemrde rftgari debet eügt;onorumpofteftio contra tabulas.idem'c^ eft,amp; ft lega Auin leliâum nonucl feruo fuo elegerit.nam amp;nbsp;hic dicimus bonorum

noandum eft,quod bonorum pofTcfTio contra tabulas, quae •*XJVgt;PCJS p^mittiturjocumhabct.fiuc quis livres exftirerit,fiuc nó. • .;amp; hp,caft^quod dicimus »contra ipfum terfamentum liberis compete • re bonfrum poiTeffionem, quod in patrono contra eft. nbsp;nbsp;Si quis fili-

tim,querh in poteft3tehabuit»inftinierit haredé, uel cxharedauerit, amp;ex eo neporem omiferit:bonorum poiTeffioni locus nôeft :quia nô erat nepos fuus hæres futurus.eadem finit amp;nbsp;in fequécibus gradibus.

Ad teftamenra fceminarum edidum contra tabulas bonorum pof feflionis non pertinet.-quia fiios barredes non babent. Si quis eum, qui in utero eft,prætermiferit;etiam nondum nato co alius»qui bares inftitutus eft,bonorû poiTeffionem contra tabulas admittere poteft: quiainiquum eft,ne9 quafi fcriptum pofte pet ere bonorum pofTciTu OHem,quamdiu contra tabulas peti poteft.-nee contra tabulas, quam diu non nafeitur prateritus,ut amp;nbsp;fi ante moriatur, bonorum poffelTio nis beneficium ad haredem tranfmittat. quod maxime necelTari« um eft infilio emancipatoftriptohærede;quianec hareditatem in® terim adiré poteft.

SEd amp;nbsp;fi deceiferit ante,quàm peteret bonorum poiTeirioncmon eft iniquû,pratoremdecernerc»hæredibuseorum faluum forecémo dum bonorum poiTeffionis fecundum tabulas, uel contra tabulas.

SI emancipatus filiusnepotemprocrcaucfit, amp;ita'dcccflcrit,deinde auus eius;ncpos ad aui polTeffîonem bonorum uenirc poteft.

Quod fifiliumamp;nepotcmemancipauerit.'uiucnte quidem filio»ne® pos non ueniet:poft mortem aurem dus ad bonorum poiTeffionem aui ueniet.nepote quoqj folo emancipato, amp;nbsp;auo mortuo, deinde pa« tre eius.nepos pratcritus accipict patris bonorum poiTeffionem: quia fuus hares patri futucus effet, amp;nbsp;ft de poteftate aui nó exiffet. Pilio

emancipato fi nepos retentus fit,amp; utri^j practeriti.utriçp acripîent bolt; noriim potTeflioBem. Si filius emancipatus in adoptiua familia ne* porem fuftulerit.ne nepos quidem ad bonorû pofleinonem aui nat^ ralis uenier.fed amp;nbsp;fi emancipatus filius procreatis ncpqtibus in Æb^R* onem fe dederit,ut eu filrj fequantur.-idem crit. nbsp;nbsp;Plané fi is,qui apyd

adoptiuum auum procreatus eft,emàncipatus finueniet ad bonorftii poffeflîonem aui naturalis.adoptio enim tarndiu noccr,quàmdiu qdis in aliéna familiaeft. cæterum emancipatus ad bonorû poffeifionem parentum naturalium uenit.fed emancipatus uiuis eis,non eriam poflA mortem, hoc enim uerius eft,poft mortem eoiû émancipé non a^« * mitti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vii. CAivs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*’ ƒ

pos uiuo auo ad partis bonorum pofieffionem. ... T*’ VIII. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• .■;

N On putanic prætor exhaeredatione notatos amp;nbsp;remotos, Al con* • tra tabulas bonorum pofTeffionem admittendos.ficut ncc iure ciuili teftamenta parentum turbant. fane fi uelint inofficiofi querela inftituerednipforum cft arbitrio. Aliqua tabularum parte exhære* dem feribi non fufficit: fed eo gradu, contra quem petitur bonorum pofleflio.unde fi a primo gradu exhæredatus fit filius, à fecundo præ« teritus,6i primo gradu feripti non petierint bonorum poffeffïoncm: poterit contra tabulas acciperc bonorum poffcflionem. Non qux* uis exhœredatio fubmouei filium à contra tabulas bonorû pofleflîo« ne, fed quæ rite fafla eft. nbsp;nbsp;Si ab uno ex hæredibus fit filius exhære*

dat us: Marcellus libro nono digeftorum fcribit, filium non uideri ex* hxrcdatum.idcirco contra tabulas bonorum poffeflionem peti poffe contra utrunt^ hæredem. Si exhæredatus fit filius amp;; inftitutus,obti-nenre eo gradu, in quo inftitutus eft: puro,cómiffo edido ab alio filio, contra tabulas eu bonorum pofteflionem petere poffe. A' primo gradu prateritus eft filius,a fecundo exhæredatus.u primo gradu fcri-pri non fint in rebus humanis mortis teftatoris tempore:dicendû eft contra tabulas bonorum poffeffionem prarentum petere non poffe* hxrediras enim in fecundo gradu ucrfatur,non in primo .■ ex quo neej adiri hxreditas.neep bonorum poffeffio peti poteft. Sed fi poft mor* tem teftatoris dcceflerint baredes fcripti:idem Marcellus putat, con« tra tabulas bonorum poffeffionem femel natam competere. Sed amp;nbsp;fi defecerit conditio inftitutionis:adhuc tantundem dicit, prarentu ab co gradu filium tótra fabulas bonorum poffeûioncm petiturum.

Idem fcribir,amp; fi poftumus,qui inftitutus fuit,non fuerit natus. na adliuc contra tabulas bonorum poffeffionemcompcterefilio, Mar* ccilus

TIT. lïll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifo7

cellusait Siqnisfuamanuexharredem fcfcripferitan contra tabu las bonorum pofleffioncm polBt accipere, uideamus. amp;nbsp;Marcellus lilt; teon^o digeftocum nocere ci hanc exhaeredahonem ait: quia fena-nft Mbc pro non fcripco non facit, quod *contra cum eft. Si quis */Jiis. cS eaaandpatum filium exhxredauerit.eumq^ poftea adrogaucrit: Papi tjaftm^j^ nifilus libro fecundo quaeftionum ait, iura naturalia in eo præuale*

’ jje^dcirco exhacredationem noccre.fed in extranco adoptato Marcelli ^ntentia probat,ut exhatredatio ei adrogaco poftea nó noceat.pollli* ^ihio autem reuerfo filio.diccndum eft exhxredacionem antea fada ^ noce^e^ ^ ^i filium in adoptiua familia conftitutum pater naturaiis ,'.exhxredau«ir,dcinde fit filius emancipatus.nocebit ei cxhacredatio. k ••• Ïb^op^nem datos filios non fubmoueri uoluic praetor: fi modo • fixrçdes iniWtuti fint. amp;nbsp;hoc iuftiffïmceüfecifle.Labeo ait. necenim '•■in totiifti extraneï funt. ergo fi fuerinthxredes fcripti:accipient quidé ’cótratabulas bonorupofleffionem: fedipfi folinon committent edi ftum .•nifi fuerit alius praeter itus ex liberis, qui folent committere edi» âum.fed fi ipfe fcriptus non fit,fed alius,qui adquirere hxreditaté po« reftmon eft in ca caiifla,iit cum ad bonorum poiTeffïonem contra ta« bulas admittamus. nbsp;nbsp;Vt autem admittantur ad bonorum* poffeflïo

ncm.-ci liberis cos effe oportet, exterumfiadoptiuum filium dediiti adoptionem,amp; hæredem fcripfi:commiffo per alios edido,bonorum pofleffio contra tabulas ei non dabitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Datur autem cl, qui in

adoptiua familia cft,contra tabulas bonorum poffcflio.-fi eo gradu h«, tes fcriptus fit,contra quem peti poteft bonorum pofleffio. Non eft nouum,utcmancipatus prxteritus plus iuris feriptis hæredibus fratri« bus fuis tribuat,quim habituri effent, fifoli fuiffent. Quippc fi filius, qui in poteftate partis eft, ex duodccima parte hxres feribatur, eman cipato præteritû,dimidiam partem beneficio cmäcipati occupat.qui, fi emancipatum fratrem non haberct,duodccimam partem habitui rus effet.nam amp;nbsp;fi ex parte minima fit hxres inftitutus.non pro ea par tc,qua inftitutus eft.tuendus eft.cómiffo ediflo: fed amplius per bono rum pofleffionem habere poteft.prætoris cnimpropolitumeft,cum contra tabulas bonorum pofleflionem dat,cas partes unicui^libero« turn ttibuere, quas inteftato parte mortuo in hxredirate habirurus effet, fi in poteftate manfiffet. amp;ideo fiue emancipatus, fiue is, qui in poteftate manfic,fiue in adoptioncdatus,cx minima parte bxres feri« pms fit.non redigitur ad earn portionem,ex qua inftitutus eft, fed uiri km accipit.

Trum autem parce adoptiuus uiuat,aii defundus fit:nihil inter.'* - - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b eft.

1508 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORYM LIB. XXXVII. eft.nam hoc folum quxeitur.an in adoptie faniilia fit.

SI port mortem teftatorishaercs inftitiitusfilius,inadoptioym #5 dedcrinbonorum poffeflionem córra tabulas accipere pore Iff quia fcripris hæredibus iii(htuti$ non folct nocerc adoptio. nbsp;nbsp;bed Sc fi fUi*

us in adoptionem datas auo materno, hæres inftiturus fit d patre 11^11 rali.commiflbpetalium edido, magis eft^nt bonorum poffeffioft^n^ * acciperc poffit.nec enim cxigimus,ut adcat hxreditat^m: fed fufficit« ut ei delata fit.adquiri'cp'poß it. Si in adoptione datus poftca,quinij influ partis adoptmi hæreditaté adqt,cmancipatiis fucrirrfioteß, con«, tra tabulas bonorum poffeffionem acciperc, hxrediratenjep i^c poti-^* us habebit,qudm pater adoptiuus.Illud notandum eft^qu^d ^iadij^ • tit hæredirarem in adoptionem datus, contra tabulas ei âetur.aïigs an • tem,fi quis legatum,fiueportionem fibi datam agnouerit: à c^nta ta:' bulas bonorum poffeffione repelicndus eft. Liberi,qui conna tabu * las habere nó poffunt,nec partem faciunr,fi per alios committatur cdi äum.quod enim bonum eft eis fiuere, ut partem faciant, nihil, habi-turi;' Exhatredati liberi quemadmodum edidum non committut, ita nee commiflb per alios edido,cum illis ueniunt ad bonorum pof» fefTionem.unaqj cis querela fupereft, fi de inofficiofo dicant. Hi, qui propter alios contra tabulas bonorum pofleflioncm petunt,non exfped3nt,utprxteriti bonorum pofleffionem aceipiant; ucrum ipfi quolt;5 bonorum pofleffionem contra tabulas petcre poffunt. cü enim femel bencficio aliorum ad idbeneficiufuerint admifft iamnon cu-rant,petant illi,nec'ne bonorum poffeffionem.

SI in adoptionem datus fub conditionc fcriptus fit hxres d natural» patre;alio committente contra tabulas edidum, amp;:ipfeuenict.fed fi defcccrit códitio.repellitui ab ca poffeffione. idem puto amp;nbsp;in eo,qui pure quidem,licet non iure,fcriptus fit hartes. nbsp;nbsp;Exemplo iuris legiti

mi amp;nbsp;bonorum poffeffio contra tabulas diftribuitur. igitur nepores ex 11110 filio unam partem habebunt.

SI dnobus filijs amp;nbsp;ex altcro filio duobus nepotibus poffeffio bonoru competat, amp;nbsp;alter ex nepotibus nó petat; pars eins fratri aderefeit.

Si uero ex filqs alter non petat.tam fratri,quâm nepotibus id prodeft, nanlt;5 tune duo femiffes fiunt,cx quibus altcrurrt filins, alterum nepo« tes confequontur. Si prins teftamentum exftetiure faâum,quo fili us exhaeredatus eft: fequens imperfedum, in quo practeritus fit filius: pofteüoie teftameuto praEteritus rede petet bonorum poffeffionem.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. HIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f$09 Si remotoquofj filio potiorcs fintin ea haereditatepofteriorc teftas mento fcripri hxredes ; ita ius habctjit cum is,conrra quern films pe-d^boeorum pofrc(Tionem,amoro filio poffit obtinere hxreditatem:

' filiuscjuo^ rede uideatur petere bonorum pofleffione.fi uero die non pliait obtinere hæreditatem.-filius quoc^ excludatur.

‘ ^^Vm emancipatus bonorum pofleflionem conrra tabulas acd-^V^P’t,ftripi|is hatres ei hæreditatem pctenti,cogendus eft amp;nbsp;prædia feruos hæredirarios præftare.omne enim ius,quod per cauflam hæ-. reditarjaqi^criptushieres nancifcitur, ad cum transferri xquum eft, ..•quenxprætÂ hæredis loco conftituit. nbsp;nbsp;Qui duos filios, amp;nbsp;ex alteto

•.^cuty nepl^tem habebat,cum inadoptionem deditAhacredem infti • wit practerifb altero filio.quxritur,quid in his feruari debcat ï' utr um In pM^m patns fui admittatiir,an uirilem portionem habcatfrefpon di.in aaoprionc datus nepos Obreres fcripms, quamdiu parer eins atit in poteftatc^aut emancipatus elf,non poteft contra tabulas bonorum pofleflionem accipere.fed’amp;: fi pater eins ante,quam honorû pofteflio nem accipere^decefTerit; non admittitur nepos ad bonorum poffeflï onem. Si pater, emancipato filio prærerito, hacredes duos fcripfe« tinfilium, quem in poteftate babebat, amp;nbsp;ai temm, quem in adoptio-ne dederat,ex quo duos nepotcs in familia rcliquerat, qui amp;nbsp;ipfi tefta» mento praeteriti fint; bonorum poffeffionem pro parte tertiais,qui emancipatus eft.pro parte tertia is,qui in poteftate remanfit: pro parte tcrtia,qui in adoptionem datus eft A filq eins fimiil habebunr.-ita ut fextans patri/extans nepotibus cedat. nbsp;nbsp;Si pater ex duobus filqs altc

rum habentem filios cmandpauerit A unum ex nepotibus, quem an te ematneipaueratun locum fdq adopraucrit,prsetcrito deinde emanct pato deceflerit: squius crit; nepoti,qui in locu filq uenerit, fuccurri,amp; in tres partes hæreditatem deduci mt unam habeat,qui in poteftate re-manferit,alreram nepos adoptatus in locum filtj, tertia emancipatus cü filio fuo,qui nepotis loco fuerit.fed amp;nbsp;fi mörtuó filio alter ex nepotibus in locu filq adoptatus fuerit,tres partes in bonis ficnt.-cû fit æqui-us cum,qui in locum flip adoptatus eft,non minus habere.quam fi no ex numero nepotum,fcd extraneus adoptatus effet.

EX duobus filqs emancipatis alter hærcs inftitutus eft, alter prætc-ritiK. fi inftitutus adicrit.-quamuis uerbis cdifh parum cxpreffiim fit,tarnen noupofleeum petere bonorum poffeffionem cefpondit: quia ludicm partis fecutus fit. nee ememancipatum, fi legarum acce-pcrit,admitti ad bonorum poffeffionem;fine ab hxrcdibus infti tutis, b n fme

fine ab his, qui contra tabulas peticrint, acceperit. fed illud obferuan« dum ait, ut praetor cum, qui hares indinttus adierit: in earn partent, nbsp;nbsp;^

quafcriptus fit,tueri dcbeat.-dum tarnen non ampliorem, quit*» h^y^ turns effet, fi bonorum poffeffioncm accepiffet; ut haflénus defttio« remcauflamfuamfcccrit.qiiodfi ex minore parte fit inftitutus.e^n • duntaxat retinere poffitA quod extraneis quoqj legata praftare cega , X , tur.quod fi is,qui in poteftateeft,hares inftitutusfinquonia neceflaxi» ‘.gt; '^ us hares fit, nô aliuddici poffe,qu5m amp;nbsp;ipfiim petere j^ffe bonorum» * ' poffeffionemffi modo hareditati fe non immifeuerit.tune enim qui^. s indicium partis comprobaffeuideatur,eodem loco, quojep^ucipa». quot;• ’ / tum,habcri deberc. Filins in adoptiuafamiliauxorelinâa filium-;, .^ ' fufinlit, eum'ep poll mortem partis adoprini émancipai^. htfichç» •• • porem contra tabulas ani natnralis decretopoffe petite bonorum * nbsp;nbsp;•

poffeffioné refpondit. Item fi filins emancipatns fnblato filio ^ ematt ƒ * / cipato adrogandum fedederit,amp;mortuo adoptiuo pâtre decefferit:* amp;:côtra partis A contra ani tabulas ex decreto hune admitti, minime nbsp;nbsp;*

SI praterims filins emancipatns oxceptionem doli mali agenti hæ-redi patris oppofuerit de eo,quod parti debuit; non poffe eum con tra tabulas bonorum poffeffionem petere exiftimo.nam hoc iplo qua fi repudiauit bonorum poffeffionem.quod ira inteHigendû cil,fi hxre dem petenté debitum nolnerit filius repellere ilia exceptionc.Si NON CONTRA TABVLAS BONORVM POSSESSIO FILIO CARI POTVIT, fed magis doli exceptione ufus cft.

SI emancipatus filius nepotiinpoteftateauirdifto abextrancohae rede fideicommiflariam hxreditatem/i liberatus ani poteftate fa* iffer,rcliquiffet.- fi fufpeâns anus fit, quafi confumpturus bonancpo# tis,non effe ci dandam bonorum poffeffionem.

SI pater fe dederit in adoptionem, nec fequatnr eum filius,emaneb parus ab eo antea fadns.-quia in alia familia fit pater, in alia filius: bonorum poffeffionem contra tabulas non poreft filius dus habere.amp; ita Inlianus fcripfit. Marcellus autem ait, iniquum fibi uideti, excludi eos à bonorum poffeffionc, cum pater fe dedetit in adoptionem. ubi enim non datur filius in adoptionem, fed pater fe dat.nuUum pattern filio adfignat.qnae fententia non eft fine rationc.

TIT, IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifn

petet.' licet fub conditionc haeres inftinicus 5 contra tabulas bonorum pofleffione excludat. certo enim iudicio liberi a parentum fucceffio» * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en^uendi funt. nbsp;nbsp;£i,qui contra tabulas bonorum pofieffionem

acce{lèrit.tam legati,quim fideicommiffi exaftio/ed amp;nbsp;mortis caufla • danatioms retennodenegatur.nee intereft,pcrfemetipfum,an per \ alipmquaeratur,

• T^Hinm^quem in poteftatc habcbat,exhxredauit. cmancipatu prx-r tcrqt.quacfitumcft,quaténus emancipatusbononi poffeflionem habiturus fitfDixi.fi fcripti hacredes extranei adierint haereditatcm.rc pcllendumcffefilium, qui manfit in poteftate.Quodfihi repudiaue-rint haereditaté.-quod facile funt faftnn,nihil laturi e.x haereditate pro* prer eum,qui contra tabulas accepit bonorum polTcffionem: filius ab inteftato patri fuus hxres deprachenditur. emancipatus autem petens dontra tabulas bonoru poiTcÏTioné, folus bonorü poffeffionem habe-bit.Sed cü exhæredatio non adita haereditate ex teftamento nullius fit momenti.'ideofc^ non obftare cam.nec quo minui contra tabulas pa» tris accipiat bonoru poffeiTionem Julianus rede refponderit, ne tefta* menmm per omnia irritu ad notam exhxredationis fold profeciffe ui» deatur.redit tes ad inteftati exitum, ut aduerfum filium ex afle haere« dem ab inteftato pâtre emancipatum praetor in partem dimidiam tue atur.Erit ergo uenale beneficium fcripti haeredis extranei.ut cum ipfe iure hxreditatis nihil fit confecutHrus,adeundo rcpellat filium in pote ftate relidum, prxftetep affem cmancipato filio iure contra tabulas bonorum pofleffionis.Si aûtomiferithæreditatem.-inportionembo norum exhxredatu effedum admittet iure fadum fuü folum hærede. Sed quemadmodö praetor cmancipatu tuetur,fi adita non fuerit haere ditasiita nec fili^.qui in poteftate remdfit,aditione adhibira in tort ex pellendus erin fed ad haereditatis petitionem admittédus eft ex cauffa inofficiofi querelac contra emancipatum mouendac. V ideamus tarnen ifto cafu. quo utriqj ad bona patris ueniunt, an hi conferre debe-ant. emacipatus nangg nec ex hac parte edidi ucibis id facerc cogitur, b uj tuide

unde cotra tabulas accepit bonorum pofleflionem,qux inter cos,qui-bus ita bonorum pofleflio dabitur,caueri de collationc ab emancipa= to iubct.ifte cnim,qui manfit in poteftate,quod exhacredatus q^m^ nbsp;nbsp;*

tim fuitmoneft uocatus ad bonorum pofleffioncm contra tabuÄs.ne que ex ilia parte edjâi.qua pâtre inteftato morruo emancipatus ad• norum poffeffionem admiffus,ad collationem compcllitur : quia frater ab inteftato hatres fit emancipatus,tarnen'non inde aceipit b^i^^ *.•■•'* ‘ tumpo0çflîoneni.amp;uereor,nehaftenusfiliofuoprof^eritfa6Kihaere* ♦- ' jy, disfcriptinonadeuntis:uteumadportionemadmitteretbonorü*pa-3, », ** teriiorum,nonctiameoriim,quaeemancipatuspropriah^uirÇthoe. • • • fit confequens illi,quod cü ex minore parte feriptus à patii haer^s,reli-lt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, gt;

dus in poteftate,admiffb fratre emancipato ad contra taillas. ^óhlt;^ ,•• '*'. ’ • rum poffefl'ioncm.eius beneficio plus confequatur.-quanftiisedidi.ueic * nbsp;nbsp;• ,

bis collatioinducatur,ex mente prætoris denegandam refpoftdetur.’.- ’ ’ • multo magis autem ei non oportet conferri,qui à patre exhacredatus, * â prætore ad bonorum poflefTionc contra tabulas non uocatur; occa- nbsp;nbsp;•

fione omiftx hacreditatis d fcripto hacrede nihil habituro^ropter delà« tam emancipato â prætore contra tabulas bonorum poflcffionem,no men fui hæredis adeptus. nbsp;nbsp;Legata tarnen ex parte nia iftcemancipa

tusliberisamp;parennbus præftarecogetur.-nonfolida.fed deminuta in dimidium,quod relinquirur manenti in poteftate.fed nec aduerfus eu côftitucndæadionislegatorumratioeft.-quiamcroiurcinteftato hæ- ^ resexftitit. Sed qui accepit contra tabulas bonorum poiTeffionemî etia fl non fuerit adita hæreditas à fcripto ; præftat legata ea parte tefta menti data,contra quant bonorum pofleiTio accepta eft.erit ergo me lior hoc cafu conditio in familia relidi filij,quirn foret, ftexhære« datus non eflet.

SI is,qui filium,amp; ex eo nepotem in poteftatem babebat,fîliû in ado ptionem dédit,nepote retento in poteftate: poftea filius émancipa tus à patre adoptiuo dcccffit extraneï s hæredibus inftitutis.-filius huiuf modi ,qui inpoteftate aui remanftt,contra tabulas patris fui bonorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«^

poiTeflionépetere potcrit,quamuis nûquam in poteftate huius fuerit. ideo nec debuiffe in poteftate elfe uidetur.nam fi aliter obferuatur.nec fl emancipatus filius fuerit,nepos ex co,qui in poteftate aui remanfir, bonorû poflèflionem contra tabulas petere poterie. Idem'cp iuris eft, fi emancipato filio nepos ex eo 111 poteftate aui remanfir,â( poftea patri fuo in adoptionem datus fucrit.-id eft contra tabulas aui bonorum pof fcffionem aui petere potcrit,quia per adoptionem in aliéna familia nó fuerit. Sed fi emancipatus filius meus adoptaucrit extraneum filium:

Ïs,qiü adoptant eft filius^ontra tabulas meas bonorum poflcffionem . patere non potetit.-quia nunquam nepotis loco apud me fuit.

• nbsp;nbsp;• tabulas bonorum pofleflione petita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit. V.

T^titulusaequitatem quandam habet naturalé, amp;nbsp;ad a liquid nouam.-ut qui indicium patris refcindunt pe r con« tra tabulas bonorum poireirionc,ex iudicio dus quibuf-dam perfonis legata amp;nbsp;fideicommifla prxftarent.boc eft libcris,amp;parentibus,uxori,nurni'cpdotis nomine lega» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'f*-, • ^»jerahrer auté parentes amp;nbsp;liberos prætor excepit, nee gra-

1 • ’ ' dus lü^orum parentumne enumerauit.in infinitum igitur cis praefta ; • nbsp;nbsp;'bitur.^dnee perfonasfecutus eft, utrum ex uirili fexu, au foemineo

• nbsp;nbsp;defeendant.quifquis igitur ex liberis parentibusq? fuerit: ad legati pe-‘

titionem admittetur.-fed ita demum,fi iura cognationis fintinter cos. , Liberos autemetiam cos ad legatorum petitionem admittimus, qui in adoptionem dati funtjuel etiam adoptiui .• dummodo remane» ant liberi. nbsp;nbsp;Poftumis liberis legata reliAa uti^ prsftabuntui.

ET ideo fi prägnante uxore filius emandpatus fiicrit, amp;nbsp;bonorum poflèffioné contra tabulas acceperitjegatu nepoti prxftare debe

SEd amp;nbsp;fi mortis cauffa donationes funt collatae;credo, tuend« funt. fi autem cxcepti non funt.auferendas eis puto mortis caufla donatio nes. Liberis autem tantum ,amp; parentibus prætor profpexit : nó etia fratri amp;nbsp;forori conferuanit Icgatum. Hoe autem folum debetur, quod ipfis parentibus reliftum eft ,amp; libcris.cæterum fi ferno eorum fu erit adfcriptum,uel fubied« eorum iuri perfon«;non debetur. nee em qu«rimus,cui adquirat,fed cui honor habitus fit. fed amp;nbsp;fi coniimftim ei fucrit legatum reliftum cum eo,cui non præftatur: fua tantum portin ei confetuabitur. Item fi quis ex his perfonis rogatus fit reftitucre extero,quod fibi reliftum cft;dicendum,non effe legatum præftandûî quia emolumentum ad eum non refpkit. nbsp;Sed fi proponas exteto Ie

gatumjogatumfepcum præftarehocalicuiex liberis parentibus'epreö fequenter dicemus, præftari debere. Hoc amplius,amp;: fi extraneo re liftum fit fubhoc modo, ut alicui ex liberis pr«ftet.-«quiflimum erit dicere,non debere ei prætorem denegare aftionem. Ea autem legata fola præftant, qui cótta tabulas ^bonorum poffeßionem accipiunt/

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua:

qiüc utilitet ^ata funtruecum idcirco non dcbcntur,quod filius eônttt tabulas bonorum pofleffionem accipit. un. IVLÏANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;•

CVm proprer hoc Icgatumplcrunç feriptihaeredesomittaft hx» reditatem.enm feirent emancipatum aut petiffe, aut petiruMn» contratabulasbonorûpoffeflîoncm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

F Ilium quis impuberem hæredem feripfit, cfcpful^ituit, emanci* patum autem filiumprætertjt. deinde utcrlt;5 filius acceperunt bol, norum poiTeffioncm.lcgata funtetiam à fubftiruto imp^ens^eÜ^,^ non tantum liberis amp;:parentibus,uerum etiam extraneij^ûa^tur,ari;^ mortuo impubère cogatur fubftitutus ca prazdare^à fi q|iide.i^ab î^« i pubere relifta fnnt;folis liberis parentibus'e^ præftanda fiîit.finuero â • fubftimto impuberis: omnibus cum praeftare oportet, habita^atione’ legis Falcidiæ. fcilicet ut partis dimidiæ.qnæ ad eû ex bonis parus per-’ ucnit,quartam,id eft totius affis fefcunciam retineat. Si impubes ex iincia duntaxat inftitutus hærcs fuerit.-magis eft, femiffem ul^ legata pracftaturum,habita ratione legis Falcidiæ. licet enim ex uncia fuerit nacres impubes inftitutus:tarnen quod acceiTiMugebit legata i fubftis tutorelifta. Omnibus autem liberispræftarilegatapraetor uoluit, exceptis his liberis,quibus bonorum poffeffionem praetor dédit ex caurfis fupra fcriptis. nam fi dedit bonorum poffeflïonem: non putat legatorum cos perfecutionem habere. Conftituere igitur apud fe de-bet,utrum contra tabulas bonorum pofleftionem perat, an uero Icga turn pcrfequatur.fi elegerit contra tabulas.non hatebit legatum. fi 1e gatumelegerit:eoiurcutimiuz,nepet3tbonorü poffeflïonem contra tabulas. Si quis contra tabulas bonorum poffeffionem acceperit, deinde poftea apparuerit cum ex his libens non fuiffe.qui cam bono« rum poffeffionem accipere poffint,ex his tamé effe,quibus legata præ ftentur:obtinuit,non effe ei denegandam petitionem legatorum: fine ordinaria bonorum poffeffionem petierit, fiue Carbonianam. Non folum autem legatum denegatur ei, qui bonorum poffeflïonem acee pit.ucrum etiam fi quid aliud ex uoluntatc acccperit.Cui confequens eft,quod lulianus fcripfit:fi fratri fuo imputeri fubftitutus fit, accepe« ritep contra tabulas bonorum poffeffionem: denegari ei perfecutione hærcditatis fratris fui impuberis mortni,cai à patre fubftitutg cft. * Si legata fuerint rclifta liberis Sc extraneis:licctutrorunep præftatio Fai« cidiæ locum faceret.Iegatacp liberorû reciderentmune tarnen ob hoc, quod extraneis non præftannir, legata liberorum augentur. Sed fi porno lucr édita tis fnerit adferipta ei,qui ex liberis paraitibusue eft:

an ci conferuanda fit, ut folcnt kgata i amp;nbsp;Iuliamis fæpinimc fcripfit, in portione quoç^ hæteditatis idcm,quod in legato,probandum. cuius

^ fdhtengarefcriptodiui Pq comprob.'iraeft.cnm hærcdirarcsnonmo’ doluÂiefto ritulo.fed fit pleniore*oncre tribuantur. Ad eu ni auté mo aliâs* ho

• .dunitalibusperfonis fuccuncndunieft,ut amphore quideni,quim ui note. «k nl5gt;ornone hacreditatis data,uflt;5 ad uiiilem tueâtur; in minorem au» jpro^aténus adiones his tnbuancur.quaténusfcriptæ funt. Idem ■ - • ^‘bferuaturÔc cùa legata amp;nbsp;fideicommiffa,quæhis data fucrint, Ôc in . •ipioîtiscauflaaonationibus. Isautem,cui porno hæreditatiscon» . '• •' Jetuatur, utjiim omnibus, an tantum exceptis perfonis legata coga-’•• nbsp;nbsp;. ;tur præfb*reèÔi;magisprobatur,exccptis perfonis folispræitandaaiec ;•- * •tÿTré^lius|ommodoidcedit.Nam fi legatis onerata fit porno tam • nbsp;nbsp;nbsp;. •*lreeiprum,p«irentumüe,quàm extraneorum: id, quod extraneis non

SAluius Arifto Iuliano fuo falutem. Qui filiû emancipatû habebat, præterito eo pâtre fuum amp;nbsp;extraneum liærcdc inftituit,amp; patri le» gatû dedir. filins contra tabulas bonorû poffeffionem petit, quæro, fi aut utercp hæreditatc adiffet, aut alter ex his, aut neuter; an, amp;nbsp;quantu legatorum nomine patri debeaturc’ refpondi.fæpe animaduerti hanc parte edidi.qua emancipatus,accepta côtra tabulas bonorum pofleffi one, liberisôc parenribus legata præftare iubetur, habere nonnullas repræhenfiones.nam fi dodrâs legatus fuerinplus habiturus eft is, cui legatum erit, tp emancipatus. decreto itaeg ifta temperari debebunt, ut amp;nbsp;hæreditatis parte emancipatus præftet ira, ne fin plus hæres arn-plius habeat.quàm emancipatus.^ legatorum modus temperetur, ut nihil plus ex legatis ad aliquem perueniat, quàm apud emancipatum bonorum poffeffionis nomine remanfurum fit.

N Am fecundum eóftitutionem diui Pq adTufeium Fufeianum Numidiæ legatum.placuit parentes ôc liberos hæredes quo^ in ftitutostueri nf^ad partem uirilem exemplo legatorum; ne plus ha-berentex infiitutione talcs perfonæ, quàm ad eum peruenturû effet, qui contra tabulas bonorum poffeffionem accepiffet.

VIrilis porno quemadmodum accipienda fit,uideamus. pone du os effe,qui côtra tabulas bonorû poffeffionem accipiant: unum effe ex liberis parentibuscg-uirilis tertia erit porno, fed fi très fint, qui c contra

contra tabulas bonorum polTeffioncm acceperunt; quarta crit lurilis. hoc idem amp;: in legatis obferuabitur. fed fi unus fit ex liberis, qui accc-perit contra tabulas bonorû poffeflîoné,plures fint, qui ex libgris j^s rcntibus^legata acceperint.fic hoc accipiendum eft,ut filius prîteri» tus femiflem habcar,cæreri omnes,qui funtex liberis parenribusû^c= * miffem. nbsp;nbsp;Si quis ex liberis parenbusepamp; hæres infhtutus firA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, tumaccepent;utrum tantum poitioncmeiconferuamus,anucfe ^ \ legatii,an alterufrû,quod elegerit^amp; magis eft, ut utn^icg céferuetur.« fed fie,ne amplius in utrolt;5,^ uirilé habeat. Si adient hæreditate is3^ cuiuirilis côferuatur.-libertates côpetentexneceffitare^radi/io«é.. ueruntamen uidendu eft,an de dolo aftione reneatur, q« aSqt^Se ma*; gis eft,ut fi denûciante eo,qui præteritus accepit contra t.^ula^ bbijp» turn poiTefTionem.hic adqthæreditatem.pollicentceo ptgt;rtionein Hj- • rilem.fit,quod ei imputetur,amp; de dolo malo aftione teneatut.^amnor-* mim afficit h£Breditatem,dum competunt libertates. nbsp;nbsp;Si qffid uxo* rinurui'cpfueritlegatum praeter dotem : accepta contra tabulas bo= norû pofleffione,non præliabitur. Nurus autem appellatione, amp;nbsp;pro« nurum,caeteras'cpcontineri,nulla dubitatio eft.Cum autem dotis nomine legatum eft: non puto-ad uii ilem uxorem nurumue redigendâ; cum millier ifta ad æs alienum ucniat. Non folum autem dotem re!c= gatam prætor compleftitur,uerHmetiam fi pro dotealiquid fueritreli ftum; utputa fi dos in rebus, amp;nbsp;pro rebus ei quantitas relinquatur, uel contra; juin tarnen hoc nominetur, quod pro dote relinquitm.

SEd amp;nbsp;f^ro dote ex parte aliqua eandem haeredem fenpferit.tuen^ damefleputo. Efle ante uxore mortis tempore exigimus. Si nurui dotem relegauerit,ea'q; mortis tempore nupta fitnullum eft 1« gatum quia dos nondum debeatur.fed cum amp;nbsp;confiante matrimonio aduerfus haeredes foeeri detur aftiordicendum efi, etiam relegata: do= tis petitionem dari debere. Non omnia, quae ab omnibus gradibus relifta funtjegata præfiare eum oportet, qui contra tabulas petit; fed ea fola,quae in eo gradu data funt, contra quern bonorû poffeffionem accepit.Sed nonnunquam contra alium quidem gradum petita efi bo norum po(reflîo,ex alio ucro legata praeftanda funt.ut ecceduos gra« dushæredum fecit, amp;nbsp;emancipatum præterqt; ab utro^ tarnen gradu liberis amp;p3rentibuslcgataadfcnpfit.amp; ait Julianus; fi quidem aliquis ex primo gradu uiuinealegata præfiati,quæ liberis amp;nbsp;parentibus à pri WO gradu data fuut, fi ucro nemo iiiuit coiû;ea,quæ à fequeuti. quod fmeq;

fïne^cxprimogradu.nelt;5exfecundo qinfquamîn rebus humanis fuerit,cum teftator moritur.-tunc ab inteftato magis bonorum pofleA l^néprxtcrito filió competere, nee legata cuiquam prxftanda. quod fi poft mortem teftatoris,antc aditam hxreditatem infhruti deceffe* n^ÿ: contra ipfos quidem uideri petitam: ueruntamen ab eis reliâa le g^V^nonefle præftanda,fedquæàfubftitutis reliâa fint.

AT ubi ir^itutus amp;nbsp;fubfti tutus uiuunr.-licetncmo adeat hxredita tem .ea tamé legata deberi dicimus, quæ ab inftituto data fuut.

Oliifauteên omiferint inftituti,lïue non omiferintidicendum eft Ic« ^“æ^^ ’P®5 reliâa fuut, prxftanda:quamuis fecundo gradu tnftittiti onUttentibus eis adierint hxreditatem.

ITem i fubftituto legata deberi dicimus/i inftitutns conditione de« feftus fit,qux in ipfius poteftate nó fucrit.nâ fi cam.quaein ipfius pO teftate fuit,non implcuit;pro eo habendus eft,qui noluit adiré hxredb taté.quando nihil habiturus emolumenti códitioni merito nó paruit, Xim. VLPIANVS.

NOnnunquam cótra tabulas bonorum pofleffionemquis habet iure fecundum tabulas bonorum poffeflîonis.urputa hæres in« ftitutus eft emancipatus filins, alius emâcipatus filins prxteritus.infti« tutus accepit contra tabulas bonorum poffeffionem.præteritns omi« fit-apertiffimum eft, ut cogatur omnibus perinde legata præftare,at(5 ft commiftum ediâum non fuiflet.nee enim occafio emancipati præ« teriti debetinftitutum Incro adficcre.cum præreritus iure fuo utatur.

Siabunocxfilqshæredc inftituto nominatim alicuiex liberispa* tentibust^ legatum datum fit,à acceperit bonorum poffeffioné con« tra tabulas cum alijs;mclins eft probare.omnes ,qui contra tabulas bo norum pofleffionem accepernnt,cogcndos id legatum prxftarc.

IS,qui in poteftate eft,practcritus legatum non debebit prxftarcA fi contra tabulas bonorum poffefTioncm petierit.-qni Sa nó petita bo« norû poffeflione inteftati hxreditatem obtincret.ncccnim exceptio doli mali huic noccbit.amp; abfurdum eft,eum cogi legata prxftarc,qnia bonorum pofTcfTioncm pericriticum amp;nbsp;fine hac hxreditarem habitn* rus fit fuo iure.nndc amp;nbsp;ft duo prxteriti funt, emancipatus,fit is, qui in poteftate eft.-quidam nee emancipatum prxftare debere legata exifti matu,quia affedus fratris aufert parte dimidiam: cum amp;nbsp;fi hic nó pe« Kret,fuus folus rem habiturus eflett' QH'd ergo eft,nbi prxteritns fit c n fuus

fiuisc’ uerius eft, quod diftum eft. Vbi uero fcriptus eft, amp;nbsp;uoluntatem patris habct.-dcbeat teneri legatarqs.etiatn fi onnfcrit bonoru poflefli onem. bed fi unus emacipatus hæres fcriptus fir,alter prætentu^ nbsp;nbsp;^

utriqj contra tabulas bonoru polTeffionem acceperint: fit inftitutus ea dempiæftat,quîepræteritus.fedfi folushteresinftitutus contra tabu- • las bonorum poffelTionem acceperit.-oninihus debebit legata præÇa» re perinde,atqj fi adiffet haereditarem. Sed fi fcriptus quidem aefUrj» ;% • • • ' hærcditatcm,præteritus autem bonorum poffeffione^i acccperif.^hic* • • ƒ.•, quidem,qm bonorum pofleffionc accepir,certis perfonis legata debe»#, . , • bit. De fcripto antem quacritur.amp;complurespLitant,ccyi^ pe/fonis, •• •’ ; amp;nbsp;eum præftaredebere.quod puto uerius effe. nam amp;prgt;tor h^exati»;, ^ '' .• one eum tuetur, quod ex liberis eft, qui contra tabulas petere ÿof uj^ ,• gt;nbsp;* ■ ‘ runt. nbsp;nbsp;Ita autemtuendus eft in partem dimidiam: fi :Ait ex maiorp *• « ^

parte,cj^dimidia hartesinftitut9 fit,autexfemiffe. quodfino^maio/' * ƒ re parte,quam dimidia parte hares inftitutus ficdicimusnoex maio-’ re parte,(^ inftitutus fit, tuendum eu efle. qua enim ratione maiorem • partem habere poteft,cum nec bonoru poflelfion^m acceperit,nec ex lt;naiore parte hartes inftitutus fitc' Ei,quæ dotem non habet,nullum

legatum debebitur.licet fub prætextu dotis legetur.’ Si extraneo ha: rede inftitutofubhacconditioncexceptarperfonælcgatû fit, S l HAE REDI DECEM DEDER.iT;itaeiIegatoruma(ftiodabitur,fiei,quicon tra tabulas bonorum pofTeftionem accepit,dedetit,non fihæredi mfti ^ tuto;quia abfurdum eft illum commoda harreditatis habete,aliü one-ra fuftinere in prarftando legato.fed amp;nbsp;fi Titio iuffus fuerit date: non il li,fed filio dare debet.

SI duo proponantur efle, unus in poreftatepmeritus, aliusemanci patus inftitutus: apparet commifliimefle ediftumpcr cum,qui in poteftare eft. amp;fi ambo perierint contra tabulas bonoru poifeflio-nem: is quidem, qui in poteftate remanfit (cum rem ab inreftato ha= beat ) nó præftabit liberis amp;nbsp;parentibus legata. emancipatus uero nun quid nec ipfe præftat:quia ei rem auferr,qui præftaturus non erat,fi fo lus efletCfed uerius eft,uel hnne faite debere liberis amp;nbsp;parentibus pra:^ ftare legata. Proinde fi contra tabulas non acccpit;dicendum eft, tuen dumcum in partem,amp; utiep liberis parentibus'cp legata prorftaturum. fed an Ä: omnibus, dubito. tarnen qui'a plena fruitur uoluntate, plena etiam obfcquiumprarftareteftaroris iudicio pro fui parte debet.

SI emancipato filio prartetito pater extraneum harredem inftitu« iflet,amp;abeoremlegafret,ca'c^adita hxrcditatedolofcripti harre» dis

dis periffetraduerfus emancipatum utilis adio dari debebit ei fcüicct perfonx,cui filius legata præftare cogitiir: quia prætori propofirt cft, fife ini#ria cxrerarum perfonarum bonorum pofleflionem contra ra buTasTeftamenti dari.

. ,«n poteftate effet, legati adionem nepoti dandam refponderunt; quia • *• •' jubi! aj^fe^if^’ijix emancipatus pattern filijfui occuper,in qua onusle= ^.gatorqm ndh confifteret. fedredius diccturjn emancipatum folum

SI filius emancipatus contra tabulas bonorum poffèflionem petie= rit.-tuendos quidem liberos amp;nbsp;parentes conftat. fed fi narie donatu fiierit exceptis perfonis à teftatore.mortis cauffa donata confèrent ad uirilem emancipato, ficut accidit in portionibus baereditarqs amp;nbsp;lega« ris. nbsp;nbsp;Inteftato auté mortuo patre.fuper donationibus mortis cauffa

SI portio bxreditatis,quam excepta perfona beneficio legis habere potuit/epudictunpro ea quoej parte filius,qui bonorum poffefli« onem accepit,non alrjs.quàm cxceptis perfonisjegata præftabit.

BOnorum poflèflïone contra tabulas teftamenti emancipato filio præterito data,fcriptus listes alter filius.qui bonorum poffeiTiOs nem accepic,uel iure ciuili contentus non accepit,legata prscipua non habebit. xxm. hermogenian vs.

HI,quibus relidum inuirilem portionem diuiis Pius conferuari conftituit,cxferuis, qui libertärem proprer bonorum pofleflio= nem contra tabulas accepta confequi non potucrunt,nibil habebunt. XXUII. TRIPHONINVS.

INteruenitillaquæftio.quandoliberorûnumero efle debeat is, cui legatum datum cft,ut id ferre poflit a filio contra tabulas bonorum poffeffionem accipicreA placet fufficere in ea neceffirudine tune efle, quando dies legati cedit.

QVi filium emancipaueratA nepotem ex co in poteftate retiniica ranteftamento filium exhæredauit.nepotem ex aliqua parte ha: redem inftituitA alium filium emancipatum præterqt.potelWefq^di nepotemquolt;5bonorupofleflionemcontra tabulaspetcre po^e.na procaparte.quaquif^inteftatofuushæres effet,fi pater fuush^cs • non effet,bonorum poffeflîo defertur. nbsp;nbsp;Is, cuius filius in adoptions. /* erat,nepotem,quem filius poftea procreauerat,fcripfit hæredem.Vij« . , • • *aPs.non cipatum filium praeterijt. * habet nepos ex edido bonorum pofleffio* .• • habet, nem.tuendus eft tarnen exemplo parentumamp;liberorum,quibus legal, . . ta præftare coguntur,qui bonorum poffeflionem contra^^qlas aecc. ;• •’ • perunt. Si forte ex codem filio retinuerat nepotem mfcm pliiresiiei;.. '’ indubitate pro ea parte tuendus eft,pro qua parte tueret, fi ejç ÿliâ qça» * •' pos aut mater defiuidi hæredes inftituti effent.nam his S5paratut. •. * nbsp;nbsp;#

Ic titulus manifeftam habet æquitatem.cum enim præ« tôt ad bonorum pofleffionem contra tabulas émancipa tos admirrat,participcscp faciat cum his, qui funt in po« teftate, bonorum paternorum: côfequens effe credidit, __________ut fua quoeg bona in medium confcrant,qui appetât paterna. Inter eosdabiturcollatio,quibuspoflefl'io data eft. Pla« né fi minorem u el alium,quem reftituere in integrum prætor folct,re ftituerit ad bonorum poflèflioné contra tabulas petédam, qui omife tatrutiq; etiam collationis commodum ei reftituet. nbsp;nbsp;Si ex dodrante

fuit infti tutus filius,qui erat in poreftare,extraneus ex quadranteremâ cipatum accipientem contra tabulas pro quadrante tantum bona fua collaturum,Iulianus ait.quia folum quadranté fratri abftulerit. argumentum prohac fententia adfert Pomponius,quod filius émancipa« tus nepotibus ex fe natis foins conferre cogitur. Pater filium,queni in poteftate habebat,amp;cxtraneum hæredem fcripfit, emancipatû pra: terijt.bonorû poflèflioné contra tabulas urerq; filius accepit.poteft nô incommodedici.cmancipatum ira demum coferre fratri fuo debere, fl aliquidex cauffà hereditaria abftulerit.nâ fi ex minore parte, quâm dimidia is,qui in poteftate erat,hæres feriptus fuerit: inique uidebitur collationempoftulare ab eo,propter que rd amplius hereditäre pater na habiturus eft.tories igitur collationi locus eft,queries aliquo ineó« modo affedus eft is,qui in poteftate eft,interuentu emancipati. caetera fi non eft.-collatio ceflabit.uel maxime autem tunc emancipatum con ferre

ferre non oportet,fi etiam indicium patris mcrnit.ncc quidquâ ampli ns nancifcitnr, quam ei pater dédit, fed amp;filegatis meruit femiffem, * iiÄ tan^umquantum contra tabulas bonorum poflefTione occupât: di tend An eft,non efle cogendum ad collationem. Ibidem lulianus • ai^ibonomm poffeffione accepta deceflerit is,qui in poteftate dhad •t , co^ationem bonorum emancipatum cogendum ; ut tantum hæredi

■ • ; «ins^önfetat.quantum conferret ipfi,û um er et. Quod fi ante accei •. 4)tam bonorû miTeflionemdeceflerit fiius:hæredem eins praetor tueri , •^ebebit (inquip pro ea parte,qua barres feriptus fuit is,qui in potefta» • •' te eratmqir famp;men ultra uitilem.ad collationem autem non admitrit . ^èum inhunobafum.quia bonorum pofleflio admifla non cft. nbsp;lubet

‘ *lt;!3JJtinügt;rjctorita fieri collationem,utreftecaueatur. Gaueriauté per •ÏMifdationeih oportere,Pomponius ait. an amp;nbsp;pignoribus caueri pof-’ fir,uidAmus. amp;nbsp;Pomponius libro fexagefimonono ad ediftum fcri-‘pfit.SeftiSjói: pignoribus refte caueri de coUatione S: ira ego quolt;ÿ pu-

• to. Si frater cauere non poffit: curator portionis eins conftituitur, apud quem refeda pecunia collocetur .• ut tune demum recipia t, quod tedaftum eft,cum bona propria contulerit. Quod fi per contuma« ciamadionesdenegataefint : oblata poftea cautione recipiet priftinu ius. nbsp;Quamuis autem edidum prætoris de cautione loquatur .tamé etiam repofle fieri collationem, Pomponius libro fexagefimo noa Ito ad edidum fcripfit.aut enim reCinquit)aut cautione facienda colla* tioeft.Igiturdiuidat(inquit)bonafua cum fratribus,amp; quamuis nóca ueat/atisfacit edido. fed amp;nbsp;fi quidam diuidat, de quibufdam caueat; arque dicimus eum fatisfecifle.Sed cum poflint efle quædam in oceul« tonton fatis confert,qui non cauit,quaniuis diuidat.fi igitur conftet in ter patres,quid fit in bonis emancipati.-fufficiens collatio eft diuifio.fî non conftet,fed dicantur quædam non elfe in commune redada : tunc propter incertum cautio crit interponcda.fed amp;nbsp;fi tantum forte in bo* nis patemis emancipatus remittat,quantum ex collatione fuus habe* re debet.dicendum eft,emancipatum fatis contulifle uideri. Idcm,0c fi nomen paterni débitons delegaucrit.ucl fundum,temue aliam dede* tit pro portione bonorum, quæ conferre debuit. nbsp;nbsp;nbsp;Si cum duobus

coferre deberet,alteri contu!erit,alteri non.-uel cum cauet,uel cum di* uidituidendum eft,uttum fextantis tantum ei adferatur emolumen turn,an uero triens torus detrahi debeatt’amp; puto/i quidem per contu ntaciam caueat:totius trientis ei denegandas adiones.nec enim uide* tur cauifle,qui non omnibus cauit.quod fi per inopiam.-fextantis tan turn denegandas.fic tamen,ut poflit fupplere cautionem,uel collatio né uelcæteris modis, quibus fupra diximus: aut curator coitfticuatur

rem eis faluam fafturus-haberi enim debet ratio eius,qin non per con tumaciam collationem non implet. nbsp;nbsp;Is quo^,qiii in adoptiua fami

113 elt,conferre cogitur,hoccft,non ipfe,fed is,qiii eiim baber.ümaJJhe ^ rit contra tabulas bonorum poffcflionem accipere. Plane fi hic Aiopri nus pater ante bonorum poflefllonem petitamemancipauerit cujij: • nócogetur adcollationem: Seitarefcripro diuorumfratrü exprerfjm » eft. fedita demum adoptiuusemancipatus cöllarionefratres pf^ia« lt;nbsp;bit.fi fine fraude hoe faftum fit. Nee caftrenfe, ne^uafi eaftrenfe» ' ,• ■ ' t-peculiumfratribuscófertur.hocenimpraEcipuumcfÏTOportere,mul-^ . *• tis conditutionibus continetur. Sed an id,quod dignilntis nomine, -e •* • à pâtre datum eft,nel dcbetur,conferre quis in commun» cogâtur, ui*; . nbsp;nbsp;''' •

deamus.amp;ait Papinianuslibrodecimotertioquæftionum,non*cfïè œ»* ^, ‘ • gendum.hoc enim propter onera dignitaris præcipuunJhaberiopor»** . tere.fed fi adhucdebeatur.hoc fic interpretandum eft, ut nó fdlns one - ’ # . retor is,qui dignitatem meruit, fed commune fit omnium hA-edum* nbsp;nbsp;* *

dqt: lieer morienre patre nihil habuit,cü apnd hoftes fuit ; ramen amp;nbsp;ad bonorum pofTeffioné admittetur,amp; conférer fcilicet ea, quæ morien» te patre haberet,fi ab hoftibus captus non fuifTet.Iicet fi redemprus ab hoftibus mortis tempore partis inueniatur,œque coUatio fit facienda.

‘ Si emancipato legatum fuerit,cum pater morietur : ericä hoc con» ferre debet. Si ab ipfo patre berede inftituto filio, eins fidei com« miffum fueritreliftum,cum morietur.an idconferendum eft, quoni* am utileeft hoc fideicommiffumt'amp; euenit, ut pro eo habeatur, attj fi poft mortem partis reliftum fuiftet. nec cogetur hicconferre;quia moriente eo eins non fuiftet. Emancipatus filius fi dotem habeat abuxore acceptam:hoc minus confère,amp;fiante uxor dcceflerit.

Si impubère adrogato fecimdum diui Pij referiprum quarta debca-tur.-uidendum eft,an fi patris naturalis bonorum poiTeftionem petat, conferre quarta debeat.quteftio in eo eft,an hæredi fuo relinquat quar tæ aftioné,3n nonC'amp; magis eft,ut ad hæredem transférât: quia perfo» nalis aftio eft Igitur etiam de quartaconferenda cauere eum oporte» ** bit. fed hoc ira demum,fiiamnara eft quarts petitio. cæterûfi adhuc pater adoptiuus uiuat.qui ciim cmancipauit:dicendum eft, caurione quoejeeftare. præmatura eftenim fpeciescollationis,cum adhuc ui-uat is, cuiusde bonis quarta debetur. nbsp;nbsp;Si is, qui bona coUaturus eft.

habeat film peculium caftrenfe habentem: nó cogctur uriqj peculium eins conferre. fed fi iam tune mortuus crat filius eius,amp;: caftrenfe pecu» lium habuit,cum moreretur is,cuius bonorum polTefiio petcnd.a eft: an conferre cogaturf cum autem umdican id patri fuo nó fit neceffe: dici

dici oportebit conferendum. non enim nunc adqiüritur, fed non adi« initur. Amplius dico, etiâ fi inftitucus fuerat â filio hsresA nondum

^ aient Jiabeatq; (ubftitutum: quia non magis time quæritur peculi« ui1l,q«iam nunc non alieuanir; conferri debere. Confertur autem eti» . ai^ fi quid eins nunc fuerit, dolo malo aut fit fadum,quo minus effet.

CVm emancipati filij nomine nepotem poftumum poft aui mor« tem editum dicimus bonorum poffeffionem accipere oportere: neceflanum erit dicere, bona fua eum conferre; licet non poteft dici, mortis tempore aui bona habuiffe,qui ipfe nondum in return natura erat.igitur fiue hæreditatem à patte,fine legatum acceperit: hoc con« ferre debebit. Illud autem intelligendum eft filium in bonis habe« re,quod dedudo are alieno fupereft.fed fi fub conditione debeat;non ftatim id deducere debebit, fed id quoqi conferre. contra autem ei ca-ueri oportebit ab eo, qui in poteftate eft; utexiftente conditione de-fendatur pro ea parte, quam contulit. nbsp;nbsp;De illis, quae fine culpa fill]

emancipati poft morté partis perierunt,quæritur,ad cuius detrimen» tumea pertineredebeantc’amp;pleriqgputantea, quæ fine dolo Sc culpa perierint,ad collationis ius non pertincre.amp;hocex illisuerbis intelli«' gendum eft,qHibus pretor uiri boni arbitratu iubet bona conferri.uit autem bonus non fit arbitraturus,conferendüid,quod nec habet, nee dolo^iec culpa defijthabere. nbsp;nbsp;Id quo^,qiiod fub conditione ex fti«

pulatu debetur, cmancipato eóferri debet.diuerfum eft in legato con« ditionali; quia Sc fi in poteftate fuiffet,amp; poft motem partis conditio exftitiffet,ipfehaberet adionem. Emancipatus filius fi iniuriatum habeat aftionem,nihil conferre debet,magis enim uindidæ,quâm pe= cuniæhabet perfecutionem. fedamp;fifurti habeat adionem, conferre ’ debebit. nbsp;nbsp;Si tres emancipati, duo in poteftate fint: Caius Çaflius li« .

inuicem non conferunt )iinius loco fint.-nec indignati eos oportcrc,1ï plus conferant,amp; minus accipiantrquia in poteftate eorum fuerit bo» norum poffcffionem omittere. lulianus quo^ Caffq fententijyp fc®ii nbsp;nbsp;’X

tur. Si ex emancipato filio nepos emancipatus mortuo patrrtQmul amp;auobünorü poffeflîonemutriufçacceperitjCumaterfç eorum^u- . um hæredem reliquerit.-eo modo collario cxplicari poteftjit fi C uffSi « gratia) centu in bonis habuentramp;patriioquinquaginta.amp;fratri^ijj ’/ .^, • quaginta confene debeat.hoc enim ratio facit.fiueperfonas,fine pdc^' J tiones numeremus. SidnonepotesexfiliomortuÄmancipaflbo^ , V norü pofleUionem aui perant.utriim dimidias^an quarta^patruo cpn . .• ‘, ferre debeant, qnæritur. amp;nbsp;nerius eft, femiffes conferre ÿ’s^ipôrterer* nbsp;nbsp;nbsp;•»' ,

quia St fi uiuo auo,cum in eins poteftate effent, ducenta (puta ^adqiii JX ^ ' • fiffent: centum films, centum duo fratres per hæreditatijn auf bab^*** ^ ^ rent. Si duo emancipati bonorum poffeffionem pericrint,lt;t uniis / » contulerit,alter non contukrinhuius porno tantum ei, qui intotefta • nbsp;nbsp;* •

teeft, prodeffe debet,non etiam emancipato.-quoniâ eins cauffa, qui nbsp;nbsp;•

tus cauere non poffit, non ftatim ab eo transferenda eft poffeffio .• fed fuftincndueft,donee poffit inuenire fideiuffores.ut ramen de his,quae mora détériora futura funtdiis,qui in poteftate funt,alt;ftio dcturapiiq^ caueant,fe in medium collaturos,fi cautum eis fuerit.

III. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. •

Raetor non fub conditione collationis bonorum poffcffionem ’ cótra r^J^ulaj^mifit; fed demonftrat, quid darabonoru peffeffio

He fieri oporrèàt^lroquin magna capriocrar emancipati, fi no aliter bonorum pofleffioné inrelligeretur accipere, nifi caiüffet de collario« ne.nam fiinrerim ipfcdeceffiffet,hæredi fuo nihil relinquerctltem fi frater eins deceffiffet .• non admitteretur ad bonorum poffeffïonem. Quid ergof intelligendus eft bonorum poffeffionem actipere, St ante quim caueat.fed fi non caueritara obferuab!t,uttota baereditas apud eum,qui in poteftate fuerit,remaneat. Emancipatus filins contro* uerfiam facitimpuberi, qui fefilium,amp; in poteftate partis fuiffe dicit.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,•

quæro,fi bona fua ei emanc ipatus conferre debeatc' P A V L V S notât, puto conferendum ei effe exada cautione; ut uidus, ficut hæreditaté, it.a amp;nbsp;quæ collata funt, prarftet. nbsp;nbsp;nbsp;Quoties contra tabulas bonorum

poffeffio datur emancipatis.-bona fua conferre debent bis folis, qui in poteftate partis fuerinc. hoc quemadmodû expediri oporteat, quæri folet. nam fi ben.! à patre relifta Se emancipatorum in medium confer rannuA ira uirilcs partes fumantur.eucnier,ut emancipatis quoq; col • latio ab ipfis fada profit, uideamus ergo,nc cómodiffimum fit,cman= ' cipa.

TIT. Vf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KXf’

cipatos quartam partem ex bonis paternis conferre.exfiiis tertiam. quod dico,exemplo manifeftius fier, ponamus parrem quadringenta ^ nbsp;nbsp;Mliqui^eA duos in poteftate filios.duos cmancipatos.cx quibus ake*

nlïn tentumjakerum fexaginta in bonis habere, is,qui centum habe» . bi|,centnm triginra tria amp;nbsp;trientem feretris uero, qui fexaginta contu • iSlït,centum uiginti.atej ita eueniet,utcokationis emolumentum ad • •. ^ * foljps,qui in poteftateremaferunt,perueniat. Emancipati bonafua • ' * . ij quot;nbsp;cTonferre cum his.qui in poteftate fuecuntUubentuc. quare ficut is,qui ,y • nbsp;nbsp;, ^in {toteftate eHfdoré uxoris præcipit:ita émancipa tus quoq!,quafi prae«

• . •. ••cipiar.retinj^e debet. Emancipatuspræteritus,fidnmdeliberauca» •, •.• \xicritdêb’bngrumcollatione,necbonorû poflefiTionempetierit.-agen . ’ ,• ’^ ^tcfratfeexftipulatii.ipfoiuretutüserit.fedamp;fipecuniamcontulerit;

’ ’ ’**é5gt;udifhone^am repeter, omiffa enim bonorum poffeffione incipit ’ ** • ' pecupit finecaufla effe apud hæredem. Qui duos fihos in potefta-• ; * •tehablbat,8»:exunoeoriu-nnepotem;emancipauitfilium,exquone»

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ita,ut pater foli ei côferat,cum quo bonorum poffeffione accipiet.

Ilium emancipatum do tem,quam filixfux nomine dedit,confer renondebere.quianon ficut in matrisfamilias bonis effedosin-telligatur,ita 6c in patris, à quo fit profeda.

SI quis filium habeat fui iiuisA ex co nepotem inpoteftate furcon fequenter erit dicendum ,fi nepos patris fui emancipati accipiat bo norum poffcflionem:deconferendis fuis quoq; bonis cauere eum dc-bere, amp;nbsp;effe fimilem ei,qui adoptauit. hoc enim diui fratres referipfe« rüt,ut adcollationem auus compeUatur.planè eodem refcripto adic» dum eft fie; nifi forte auus ifte nullum ex iftis bonis frudiim adquire« re uult.paratus'q; eft de poreftare nepotem dimitterc,ut ad émancipa» turn omne emolumentum bonorum pofleffionis perueniat nee idcic co ea filia,quæ poft emancipationé nata patri hxres exftitit, iufte que» ti potent in id, quod eo fado col kin oui s commodo excludatur; cum auo quandoqjdefundo adbona eins fimul cum fratrepoffit perueni» te.hæc in patte adoptiuo ratio reddi non poteft. ölt; tarnen amp;nbsp;ibi dice» ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d q mus

mus/i fine dolo malo emancipauerit. Stipulatio antem collatio nis tune committitur,cam intcrpcllatus enm aliquo fpacio, quo cou» ferre potuit, non facit: maxime^cum uiri boni arbitratu collanoneat fieri, edido prætoris infertum eft. fine ergo in totum collatio nrttaîiô eft/iue in partent fadarlocum habebit hæc ftipulatio.ôc fine quis n#gt;n eöferat ex hac ftipulatione,fiue dolo fecerit,quo minus eófefat.quJBti ca res eritjn tantam pecuniam condemnabitur. •,

DOtemdeditauuspatcrniis.anpoftmortemaui^ortua infna=|^ trimonio filia,patri reddi oporteat,quæriturc' ocef^rit æquitas ••'. rei. utqiiod pater mens propter me filiæ meæ nomine 4^ft,^erinde.* fit,atlt;5 fi ipfeego dederim.-quippeofficium ani circaneptem, A offi« cio partis crga filium pendet.amp; quia pater filix, rdeo auu#propftrfiP-***

, um nepti dotem date débet.quid fi filins à pâtre exhæredatuseft/exi ftimo non abfurde dici,etiam in exhæredato fiÜo idem poffe ctfendi. • nee infauorabilis fententia eft.-ut hoe faltem habeat ex patcrnB,quod propter illum datum eft.

SI nepotes in locum filij fucceflerunt,una portio his confetti debet, uti bonorum pofleffionis unam partem habeant, fed amp;nbsp;ipfi ita com ferre debent,quafi omnes unus effent.

aft‘Nun *1^1* Onnunquam praetor uariantem non repellït,amp;cönfilium mu ^ X^ rantem non adfpernatur. unde quidam filium emancipatum, qui de bonis conferendis cauere frattibus nol uit, audiendum poftea putaucrüt,fi uelletoblata cautione beneficia bonorü poffeifionis ex « crcere;rarnerfi refpóderi poffit.uideri eumpoffeffïonem repudiaffe, qui forma poffeffionis eóferuare noluit.fed benignior eft diuerfa fen tentia: maxime,efi de bonis paternis interfratres difputct,qué tarnen facilius admittendu exiftimo,fi intra tempus delatæ poffeifionis eau« tionem offerat. nam poft annum, ^delata eft bonorum poffeffio, uoluntariam moram cautionis admittere,difficilius eft.

Filius emancipatus inteftati patris bonorum poffeffioncm accepit. nepos ex eodem in familia retentus femiffem haereditatis cö emo lumento collationis habebit.idem nepos fi poftea poffeffionem inteftati patris accipiat:fratri poft emancipationem patris quæfitoA in fa milia retento, bona fua conferrecogetur.

nomm poffdTionem contra tabulas,ipfe non pctamcc conferendum eftei.amp;ita edidum habet, fed m.igisfenrio, ut“ uemadmodum pro ^ p*te hgrcditatcm retinet iure eo, quo amp;nbsp;bonorü poffeffionem pete« re ^oIÄt.ita amp;nbsp;confern ei debeat, utieç cum iniuria per bonorum pof® . feSonem patiatur.

• ' * . A JC runt;emancipatum filium.quamiiis prins confecutus fit, quam r • ’. ^Jëbêret fratriJ^ü in poteftate patris rclidus eft, conferre non debere: • . •. *. cupi poft m^em patris non tam ex donatione, quam ex caufta debi ; •.• ’fieapóffiSeriuidcatur.

*^ nbsp;nbsp;• **^^ J^degnuitcm quis uxorem rcliqncrit,amp;ea uentris nomine in

» , • iiafcafj|ionpoteftdici in poteftate monentis fuifte, fed nato eófertur.

^^^^^^Vanquamitademumad collationem dotis praetor co* git filiam,fi petat bonorum poffeffionem; attamen amp;nbsp;fi P^^*quot;'^’‘-^'^^^''^^ debebit:fimodofc bonis patemis l^i^^^^immifccat.amp;hocdiHus Pius VlpioHadrianorcfcripfit: etiam cam,quae non petierit bonorum poffeffionem,ad collationem dotis per arbitnum familiae ereifeundæ poffe compelli. Si in ftipulationem deduda fit dos.-fiquidem ipfa mulier ftipulata fit,ucl ipfinegocuim geftum;æquc conferre cogetur.fi uero alq qux-fita eftftipulatio: dicendum efteeffare collationem. amp;nbsp;fi tantum pro* miffafitdos.collatioeiusfict. Si fit nepos amp;nbsp;neptis ex eodem filio, amp;nbsp;dotata fit ncptis,fit Se filius,non pater eoru;neptis omnem dotem fo lifratricollaturaeft.emancipataaütncptisdotéamp;bona fuafoli nepo ti,non etid patruo eóferet. fed fi fit neptis fola,non etia nepos ex codé: tune eóferr patruo,itemcp nepoti uel nepti ex alio. fed amp;nbsp;fi duae neptes fint ex diuerfis filtjs;confercnt amp;nbsp;inuicem amp;nbsp;patruo.fi ex eodem patre; tantum inuicem confèrent. Cum dos confertur,impenfaru neceffa tiarii fit dctradio,caeterarü non.quod fi iam diuornû fadum eft,óc ma ritus non fit foluendo: nê debebit Integra dos computari mulieri, fed id,quod ad mulieré poteft peruenire,hoc eft,quod facere maritus po» . teft. nbsp;nbsp;Si fub conditione pater ucl extraneus dotem promiferit; cau-tione opus erit,ut tune conférât mulier dotem,cü dotata cffe eoeperit.

Filia,quae ab inteftato parti haetes fitjCOuferre quidem dote opot tetxonfequens autemert,ut ex pollicitatione dotis pro parte dimidia

accepit,filiamdotatamhabeat;nondebet dotemcius conferre,^a . in bonis eins non eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

m. VLPiANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • •’ nbsp;nbsp;nbsp;;■

Slfiliafuerithaeresinftituta.-collatione dotis non fungetut.ftnde commiflb abaltero ediäo, necefle habuit contra tardas Pom^H»' pofleffionem accipere.-dicendum eft,quoniam nullam iniuriMn facit-fratri,non debere earn dotem conferre. nam quod habuit ex^dido/ conuertitur ad contra tabulas bonorum pofleffionem.plane Irex mi« note parte fuit haetes inftituta, amp;nbsp;alia quidam in cam contulit-contra tabulas bonorum pofleflione auäa portionc cius,diccndum erit.colla tionis muncre eam fiingi:nifi forte contenta fuerit portionc,ex qua in ftituta eft. tunc enim dicendum eft,ex iudicio parentis eam uenientem non debere munus collationisfuftincre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Fllius emancipatiis,qui pofleflionem contra tabulas accipcre po-tuicUnteftati patns pofleflionem accepit.-arejita filia, quae manfit in poreflare,cum eiufdem familixfratrehaercs inftituta,pofleffionem inteftati patris,errorcm fratris emancipati fecuta.accepitdotem feri« }gt;to fratri conferre non cogeturreum ea pofleflio fruftra petita fit,^ fi-i.a fratris uoluntatem fecuta fini uirilis partis retineat.-id eft, ut omnes trientes habeant,amp; bonorum pofleflio unde liberi fingamr pro contra tabulas eflepetita. nbsp;nbsp;Ea filia,quac foluto matrimonio dotem confer redebuit,moram collationi fecit. uiri boni arbitratu cogetur ufur as quoeg dotis conferreicum emancipatus frater etiam frudus conférât.

PAter filium cmancipatum haeredem inftituit,amp; filiam exhaeredäf uit,qux inofficiofi lue pcrlata partem dumdiam hxreditatis abf tulit

tulit. non eflè fratrem bona propria conferre cogendû refpondi. nam Mibcrtates competere placuit.

VJl lia cetinuit:ac fratribus fub conditione,fi dotem amp;nbsp;cætcra,quæ nu ^enfi tradidit^ntuliflet,coltæredem adfcripfit.cum filia fe bonis ab ftiuuiffet, fr^ibus rcs non in dotem datas uindicantibus, exceptioné Üoli plâîuît oJiftare; quonia pater filiam alterutrû habere uoluit.

’•*#^Vitquæ4ionis,anfifua lisérés filia patri cum fratribus,contenta dptt,abftineat febonis,compellatur earn conferref amp;nbsp;diuus Mardis refeftpfit,non compelÜ abftinentem fe ab lixreditate partis. ergo non railum data apud maritû remanebit,fed amp;nbsp;promifla exigetur etiâ à fratribus,amp; eft xris alieni loco.abfcclîit enim à bonis partis.

* I» pand.

.Ii.hlt;e(lt;ii' f^i^al^. mro^'OTi

^1 Icuti libcrotam eorum,qiii iam in rebus humanis fünf, '’’Xo« ^ cura ni praetor habuinita etiâ cos, qui nondû nati funt,”^“’^®*'®^’ propter fpem nafcendinonneglexit. nam amp;hac parte *lt;-^‘^'i'' edifli eos intuitus eft,dum ucntrem mittitin pofleflioné , nice côtra tabulas bonorum poffeffionis. Prägnante effe mulieré oportet omnimodo, nec diccre fe prégnante fufficit.qua te nec tenet datio bonoru pofleflionis,nifi ucre praegnans fuit, amp;nbsp;mot , tis tcmpore,amp; eo,quo fe mitti in poffeffi onempetit. Tories autem mittitur in poiTeffioné nenter/i non eft exhaeredatus,amp;id,quod in ute ro erit,inter fuos hæredes futurum erit. Sed amp;nbsp;fi incertum frt;,aliquo tarnen cafu poifit exiitere.quo qui editur,finis fututus fit.-uentré mit® temus.æquius enim eft uel fruftranonnûquam impendia fieri ,quâni denegari aliqüando alimenta ei, qui dominus bonorum aliquo cafu fiituruseft.quarcamp;fiitacxliaEredatiofaftafitjSi MiHi FlLivS VNVS NASCETVR,exhaer.es ESTO.'quia filia nafei poteft, uel plûtes filq, uel filius amp;nbsp;filiarâc uenter in poffeilionem mittetur. fanâius eft,enim, fubmeerto eius,qui edetur,ali etiam eum, qui exhæredatus fit: quim cwm,qui non fit exhiredatus, fame nccari. ratumeg effe debet, quod demi

deminutam eftquamuis is nafcatur,qui rcpellitur. Idem crit dicm» dum A fi millier, quae fuit in poATeffione, abortum feciffet. Sed amp;nbsp;fi fub conditione poftumus fit exhsredatus.'pendente conditione Pedtf nbsp;nbsp;^

fententiamadmittimus,exiftimantis poffeuentrem inpoffeflloiftm mitti.-quia fub incerto utilius fit uentrem ali. nbsp;nbsp;nbsp;Si uenter ab inft^u- ,

tis exhaeredatus fit,à fubftitutis praeteritiis.-Marcellus negaAn poffBi * onemefi mini pofleuiuentibus inftitutis,quia exhaeredatus fit. qj^od * • .^, • uerumeft.percontrariumautemfiabinftitutispraeteritusfituentef,’i ' • , p fubftitutis exhaeredatus.iiiuisinftitutis,mittedumefll^i poifeflitinc^’ * ƒ * quod fl non iiiiiat: negat mittendum: quia ad eum gr^m deuolpt^ ’•, , fit haereditas,d quo exhaeredatus eft. Si filius ab hoftiljisTrfprus fit:* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*' ^

uxor eins praegnans in poffeffionem bonoru foceri mittenda at.nani^, ^' • • aliquo cafu fpes eft id, quod nafcitur, inter fuos haere^es fbfUru^jV ^ ^ iitputa fi pater eins apud hoftes dccedat. Sed amp;nbsp;fi quis ucittremita » y exhaeredaffet, QVI MIHI INTRA MENSES TRES M0RT11MEAamp; * • NATVS ERIT, EXHAERES ESTO,uel QVI POST TRES A»NSES; • uenter in poffeffionem utiqi mittetunquia aliquo cafufuu/hxres fu turns eft. amp;nbsp;fane benigniorem effe praetorem in hanc partem oporte» bit: ne,qui fperatur,ante uitam necctur. nbsp;nbsp;Rediffime autem praetor

nufquam uxoris mentionem fecit.-quia fieri poteft,ut mortis tempore uxor non fuerit,quae fe ex eopraegnantem dicit. Etiam ex eman-cipato uenter ad poffeffionem admittitur. unde apud lulianum libro uicefimofeptimodigeftorum qiiæritur.fi emancipatus quis fit uxorc’, iam praegnante, deinde decefferit, amp;nbsp;pater eins mortuus fit: an uenter in poffeffionem emancipati paths mitti poffitfamp;rediffime fcripfit,ra= tionem non effe,cur uenter,quem ediftum admitrir,repclli debeat, eft enim aequiffimum partuiconfuli,quinatus bonorum poffeffionem \ accepturus eft.fed amp;fi auus uiueret,fimilitet uentrem admitteremus.

Si filius inadoptionem datus decefferitprægnante uxore,runc de indeadoptator defundus fuerit; admittetur uenter inpoffeffioné aui adoptiui. fed an etiam in eins,qui in adoptionem dederat, filius mitte tur,uideamus.amp;: fi hie nepos poftumus hæres ab auo naturali inftitu« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

tus fit,mittetur in poffeffionem. amp;nbsp;nato eo,fi nemo ex liberis fit alius, bonorum poffeffio fecundum tabulas dari poteft;autfi fintliberi præ terih ,eriam contra tabulas cumipfis poteft accipere. nbsp;nbsp;Si pater nurii

prægnante filium emancipauerit;non in totum repelli uterus debet, nan^ natus folet patri ex nouo edido iungi.amp; generaliter quibus cafi bus patri iungitur natus,admittendus eft uenter in poffeffionem. Si ea,quæ in poffeffionem unit ire, uxor negetur,ucl nurus effcuel fu« iffe,uelexeoprægnans non effe contendatui.-decrctura interponit prætoc

pretor excplo Carboiiiani edidi.amp; ita dinus Hadrianus Claudio Pro» culo prxtori refcripfit, ut fummacim de re cognofcerer: amp;;fi mauife= r nbsp;nbsp;ftÄri caipmniam uideret cius,quæ uentris nomine in poiTeffioné mit-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti ocfiflerat, nihil noui dccerneret. fr dubitari de re poflet; operam da-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod praeiudiciû fieret ei,quod in utero eft: fed uentrem in pof-^ l^onetnmitti oportere.apparet ita9,nifi manifefta fitcalumniatrix •,•-••* muiffer.debcre earn decretum eligcre.âc ubi omnino iufte dubitati po-• ' • • •.^e’ru.an ex eo prxgnans fit,decreto tuendam effe,ne praciudicium par-,y« /, ^uifiat.idem^ft,amp;fimulieriftatuscontrouerfiafiat. Et generali» ’ . ’• #• lerxx quibu^auffis Carboniand bonorum pofleflionempueropræ» ' ••• . tor dare folitis eft,ex rjfdem cauffis uentri quolt;ç fubuenire prærorem , * •• 'j^eb^enon dubitamus:eo facilius,quod fauorabilior eft cauiTa partus. ’ nbsp;nbsp;• .^i|*ampueri.|Kirtuieniminhocfauetur,utinlucemproducatur:puei

• ^ » ' to.ut jn^amiliam inducatur. partus emm ifte alendus eft: qui amp;nbsp;fi non f . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantunlparenti.cuius elTe dicitur.uerum etiamreipublicænafeitur.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si qS^s prima uxore ptægnâte fada.mox aliam duxent.eamep præ gnantermeccrit,diem'c(^fuum obierifedidum ambobus fufficit, uidc licet cum nemo conrendit,nec calumniatricem dicit. nbsp;nbsp;Quoties au» tern uenter in poffcffionem mittitur.folet mulier curatoré uentri pe-terejolet amp;nbsp;bonis.fed fi quidem tantum uentri curator datus fit: credi tonbus permittendum eft,in cuftodia bonorum efle. fi uero non tantum uentri/ed etiam bonis curator datus eft: poffunt effe fecuri credi ' tores,cum pcriculum ad curatorem pertineat. idcircacuratorem bonis ex inquifitione dandum (idoneum fcilicct) oportet creditores curare,uel fi quis alius eft,qui non edito partu fucceffione fperet. Hoc autem iure utimur,ut idem curator amp;nbsp;bonis amp;nbsp;uentri detur. fed fi ere-ditoies inftent, uel qui fperat fe fuccciTurum.-diligcntius at^ circum« '“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpedius id fieri debebit: amp;nbsp;plures ( fi defidcrentur) dandi funt. Muli er autem in poffefTionem miffa, ea fola.finc quibus foetus fuftineri. Sc ad partum uf^produci nonpoffit, fumerc ex bonis débet: Sein banc icm curator conftituenduseft,qui cibum,amp;potum, Sc ueftitum, Sete» Öum mulieri prüftet pro facultatibus defundi,amp; pro dignitate ei? ateg mulieris. Deminutio autem ad hos fumptus fieri debet primum ex pecunia numerata.fi ea non fuerit: ex his rebus,qua' patrimoniaone« rare magis impendio,quim augere fruâibus confucuerunt. nbsp;nbsp;Idem fi pcriculum eft,nc interim res ufu capiantur,nc debitores tempore li* berentur.idem curare debet.ita igitur curam hoc quotj officio admi-niftrabit,quo folent curatores ateg tutores pupillorum. Eligitur autem curator autexhis, qui tutores dati funtpoftumo,autneccfiariis adfuiibus'c^aut ex fubfticutis. aut ex amicis defundi, aut ex creditori-e bus

bus.fed is nti^^qni idoneiis uidebitur. at fi de perfonis comm qn»ftio tnoueatur:uit bonus eligitur. Quod fi nondu curator conftitutus fit: quia pkruiK^ aut non petitur,aut tardius petitur,aut ferius dagir: îAc iiius aiebat, res haereditarias hacrcdem inftinitu ucl fubftitnniriTobfi-gnare nodebere.fed tantu pernumcrarc,amp;; mulieri adfignarg. IdÄgi • ‘ ait.adcuftodiendaea.qiiæfinecuftodiafakiaeffenonpoiTun^cn^o* , j dem ab hærede ponenduni:utputa pecoris, amp;nbsp;fi nondum mcffis iftede '• • miaue fada fit. amp;fi fuerit controuerfta, quantum dennnui opoite^J gt;nbsp;at:arbitrum dandum. Curatoreaurem conftituto,hæîbmni.a ceflare^ puto.confcribi tarnen curatori debentA ueudenti,amp;ini^rnnym ic», •, mm facienti. Tamdiu autem ucnter in poffciTione effweue’^quanv . diu aut pariat,aut abortum faciat,aut certö fit cam non effc pr^ùan- Jj^' tem.amp;fifeiens prudenscpfeprargnantemnoncfle,conAimpiait:. fuoideamconfumpfiffèjLabeoair. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

SII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

HAbitatioqHOlt;5, fi domum defunAus non babuit, concedenda erit mulieri .feruis quoej nnilieris, qui nccelTarrj funt ad minifte-num eius,fecundum dignitatem cibaria præftanda funt. V. CAI VS.

CVrator uenttis alimenta mulieri ftaruere debet, nee ad rem per« tinet, an dotem habeac, unde fuftentare fe poffit: qui.a uidentur, qux ita prxftanrurjpfi præft3ri,qui in utero eft. Curator uentri da«' tus foluendi debiti rationem habere debet: utilt;j eius^quod fub poena, flut pignoribus prcciofisdebetur.

EXtraneo poftumo hacrede inftiruto.non aliter uenter in pofleffio nem mittitur.nifi mater aliunde fealere non polTit nc forte ei, qm natus honorü pofleffor fururus eft,denegafle alimenta uideamut.

Vßieun^ ab inteftato uenter admittitut: fcïlicct fi talis fuerit is, qui in utero eft,ut fi in rebus humanis eflet.bonorum pofleflio-Mcm petere pofflt: C ut in omnibus partibus edifli ) pro fyperftite habe tur is,qui in utero eft. nbsp;nbsp;Interdum non paffîm/ed cum cauffx cogni

hone mitti uenter in poflèffionem dcbet;fi quis fit,qui controuerfkun refcrat. fed hoc tantum ad eum uentrem erit referendum, qui cum If» beris admittitur. externfi mittatui unde legitimi, uel ex qua alia par« ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te:di

te: dicendum eft,non cffccauffæ cognitionem neccflânam. nec tumi aequum cil, in tempus pubertatis ucntrem uefci de alicno, in tempus * nbsp;nbsp;nbsp;p^ertÿis dilata controuerfia. fed enim placet omnes controuerfias, quæ (!fliafi ftatus côtrouerfiam continent,!!! tempus pubertatis differ* '* UÄ^dnon ut inpoffeffionem fit,ftatus controuerfta dilata,fed fine ^ p^eftione. quamuis autem prætor uentrem in pofleftionem mittat •. • • ƒ eugthis.quibus poflcflionem dederitrattamen etiam folus uentet ad-• • ^^inittetur ad bonorum pofleftionem.

I uentri^omine muller miffa fit in pofleftionem: diuus Hadria-^1 mis Caf^irnio Flacco differendam aceufationem adulterij referi«

•• ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod præiudicium fieret nato.

’ Z^Vfn uenter mittitur in pofleftionem.quod in uentris alimenta de • V^Âiutum eft,detrahitur uelut æs alienum.

POlfhmusnatus quocumç tempore (qui tarnen teftatoris morte conceptus iam erit ) poteft agnofcere bonorum poffeflioné.nam amp;nbsp;uentrem prartor ex omnibus edidi partibus mittit in pofleftionem bonorum:non miffurus fcilicet.fieinato datums non effet bono» turn poffcflioncm.

Slqu’S ex his,quibus bonorum pofteffionem practor pol licetur,in poteftate parentis, cum moritur, nó fuerit. ei libciis'q;,quos ineiufdem familiahabuit.fiadeoshxrc* 'ditasfuo nomine pertinebit,ncc5notam exhatredatio-__'nis mcruerunt:bonorum poffeffio eius partis datur,quac ad cum pertincret,f! in poteftate permanfiflet: ita, ut ex ea parte dimi dia ipfc, rcliquam liberi eius habedt, isq; duntaxat bona fua conférât.

Hoc ediôiim acquiffimueft: utneejemandpatus folus ueniat,amp;cx cludatncpotes in poteftate manétesmeejnepotes iure poteftatis obq. ciantur patri fuo. Et inadoptioné datus filius A hacres inftitutus,ad hoc ediftumpertinet,utci iungatur nepos,qui in auifui naturalis eft poteftate.Iungitut autem nepos patri fuo cmancipato, fine pater prac teritus fit, fiucinftitutus.amp;hacc erit differentia inter in adoptionem datiun,Ôt ciuancipatuni.quod uiadoptionem quidem dato non alias c ij fungi

iungitiir, nifî inn:ituto,amp;alio committenteediânm: emandpato an» tem,fiue fitinftitutus emancipatus,fiue fit prærcritus. nbsp;nbsp;nbsp;Filio in no

teftate ex beffe,emancipato ex triente hæredeinftituto; lalûHiusJit; nepotempræteritum petita contra tabulas bonorum pofleffionCjDae truo fextantem^patri unciam ablaturum. Si pater emanppati^jyt *^ hæredatus fit^nepotibus ex eo præteritis, qui étant in poteftare reoen-. ƒ timepotes admittiintur.abfurdû eft enim^cum patri prærerito lufig^yi ; * tur,inftituto eo uel exhaeredato non admitti. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;ft patruus eo-^gt;

rum,qin erant in poteftate,fit prxteritus pater exhærCTktus.'debétnelt;i^ . potes admitri.nam exhæredatus pater corum pro mort^Ji^etur. . »

Si pater in poteftate manens exhæredatus, uel inlbtiiRis (itjiepoto^ . ex eo,tiuein poteftate manentem, fiue emancipatu, ad bona uocari,nelt;5 uocandum efle,Scæuola ait,tories enim neptti confuleij» .. dum eft,quoties in poteftate retentus eft,p3trc emancipato.li^ros igi ’ tur in familia effe oportet,ut huic ediflo locus fit.-eius fdlicct ■milia’,’ cuius bonorum poffeflio petitur.fed amp;fi poftumus natus fiy^eman nbsp;i

cipato,ante emancipationem conceptusadem erit dicendum, Libe rosautemnonomnesfimul uocatprætor,fedgradatim,hoceft cos, quifui flint: fcilicct nepotesrifunt,fiminus.eos,quifunt inférions gradus:nec cos mifcebimus.planè fi fit ex emancipate nepos, amp;nbsp;ex nc pote eins alio pro nepos: dicendum erit, utrun^ ei iungi. ambo enim in fuorum loco fuccefferunt. nbsp;nbsp;Si poftliminio nepos redierit: dicen«

du eft,eum patri emanciparo cóiungi. Si pater ex duobus filqs.quos in poteftate habuit,alrerum emancipaiierit,öenepotemexcoinlo« cum filtj adopfauerit,amp; prærerito emancipato deceflerit: lulianus air, nepoti in locum filrj adoptato fuccurri oporrere: ut quafi portionem filius habeat,quant haberet,amp; fi extraneus adopta rus effet.fic fiet (inc quit} ut filius,qui in poteftare fuir^ternam partem:nepos in locum fï« ' lij adoptatus,aliam tertiam: emancipatus filius cum nepoteaketoree tento in poteftate partiantnr.nec enim minus debet ferre nepos in Io« cum filrj adopratus,quâm fi ab extraneo effet adoptanis. 111 nd nori intereft, quota portio hærediratis ad nepotem pertineat, an perquam modica. nam amp;nbsp;fi modica fit: attamen dicemus effelocum huic parti edifti. Inter ipfum filium amp;nbsp;liberos eius diniditut hæreditas ira, ut ipfe dimidnimjibcn dimidium habeanr. proinde pone folumfilium emancipatum cffeA nepores in poteftate duos,neminem præterea ex libcris.habebitemancipatusdimidiam partem hæreditatis,S;aliâ di» midiam partem hærediratis duo nepores, ut quadrantes feranr.amp;: fi fit præterea alius filius:eaeniet,ut filius habeatdimidiam partem hæredi tatis,ex quo nepotes non funridius femiffem cum filijs fuis;ita,ut qua dram

TIT. I3L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15ÎJ

dranté b«rcditatis ipfe ferat.quadrans in liberos eins diuidatur. Sed fi ambo filq emancipati fint A habeant finguli nepotes; eucniet,ut fin * nbsp;nbsp;nbsp;g^^ fgigulos femiffes cü nepotibus fuis diuidant.ita, ut ipfi quidem

* quadrantes feranr,nepotes autem refiduosquadrantesA fi alter duos flÜ^Aaljer tres habeat-’quadransunus inter duos,alius inter tres di« X .ui^nr. Si quis ex nepotibus portionem fuam omiferit:euenict, |, ’• •’• ;ujrR?nadpatremeiusJedmagisadftarrempertineat.fedamp;ftomne$ y ’ •.•.^epçtcs omittait:patruo nihil adcrefcet,fed foli patri.quod fi amp;nbsp;pater ç • . • ^miferit;tunapatruo adcrefcet. nbsp;nbsp;Emancipatusfilius, fi quidem ne«

• '• •• potes i^^yi^teftare non habeat/ratribus fuis conférer, fed fi fint ne ^•‘ ^^otesrijoluittum pretor filqs fuis, qui funt in poteftate, folis confer« \ 7 • 'Q(5^ie{jto;quia ucnicndo ad bonorum pofleffionem, illis folis iniuri-• am facit. Ïfuncuideamus,quantum eis conférât.amp;quidemfempcr, ** X ' Bluumtfattibusemancipatusconferr.uirilcfibidetrahit.utrüamp;inco F . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cafu uiftem detrahat, an uero,qui.t dimidiam parté habet bonorum

puto,dimidiam tantum bonorum eins partem conferre debere. nam amp;nbsp;fi alius emancipatus fit filius,alins in poteftate retentus:filiuseman cipatus his duobus nepotibus unam partem tantum conférer, amp;pa= truo eorum,qui in poteftate manfit,unam partem dahit,rertiam ipfe habebit. nee quod nepotibus confertur à patruo emancipatojpfi patri conferent.hoc cm nó de bonis aui,fcd proprer bona poftea eis acceffir.

Eueniet igitur, ut pater emancipatus, fi centum in bonis habeat, quinquaginta fibi detraharjefidna quinquaginta ommb? nepotibus, ideftfilijs fuis conférât.'autfi unumnepotem habeat, amp;nbsp;duos ex alio pronepotes,itadiuidatquinqu3ginta,ut nepos habeat mgintiquineß, pronepotes ex alio una uigintiquincp.nam bebonorii poffeflionis ambo unam partemhabent.^ Si fit filiusin poteftate,aliusemancipatus, ex defundo unus in poteftate nepos,aims emancipatus.elcganter Sex uola tradatjparruus ' ne emancipatus nepotibus, quantum fratri fuo, conferatA air pofte dici,tres cum partes faceredebererfibi unam,fra« . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tri unam,iftis unam collariirummnamuishi minus,quâm patruus, ex

Sed amp;nbsp;fi fint duo nepotes ex eodem filio,hiq; emancipati,amp;ex al« tero corö pronepos in poteftate defunât.-partem habebit nepos unus, aliam nepos cum filio fuo. fed amp;nbsp;fi nepos, amp;nbsp;ex alio nepote defum 00 duo pronepotes.unus ex pronepotibus emancipatus foli fratri fuo conferet:ucl ( fi frater non eft) foli patruo,non etiam patruo maiori. NII. PAVLVS.

nepos prædct.fed poteft fuperior ferma amp;nbsp;ad hune cafnm referri nam abfurdum cft,patrem quidem eius legata præftarcûpfum uero plus ha bere.xumcademconditioneincandempartcni.uùcetur. • ƒ • m. MARCELLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QViduos filioshabebat,akerumexhisemancipauit,njpoteyj^x ^ eoinporeftateretinuit.çmâcipatusfiliumfuumfuftulit,/ tre exhæredatiis eft.quaero,cuni frater eius amp;nbsp;ipfe eniandpatus fUprae* * •# « teritusA nepotes ex emancipate filio ab auo hæredes inkituti.quid 3^gt;,-bonorum pofièflione juris fit: Sc quid interfit, ft ema^^atum qûo^^ .' ex quo nepotes erant nathpræteritum effe ponamusfr^ondi. fi fill- •• •' ■ nm,retcntoexconepote,cmancipauitAcmancipatusfrocreauit fill . quot;^ um,6£ barres uterej nepos inftitutus fuit,pater eorum exhxre partis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'

usfilius prxtcritus’folusfilius præreritus bonorum poflèOioiiânc^*.. f tra tabulas petere potent.exharredatus enim obftat filijs fuis Boft enai ’ ƒ cipationem fufccptis.nepotircrentoin poteftate bonorum Ipffeflïd dan debet: quonia fi pater eius emancipatus præreritus effey mul cü • eo bonorü pofteffioné accipcre poftet ,ppter id caput edidi^qa’ â Iulia« • ali äs no inttodudû eft*(id eft ex noua claufula.) nee débet deterioris efie co défunt, ditionis.quia pater eius exhæredatus fir.ideocp ei præterito quoqj præ ftari oportebir. fed fratris eius,quj poft emancipationem natus eft, di* uerfa conditio eft.conferuanda eft tarnen amp;nbsp;illi ad uirilem partem hx reditas.ficut etiam imperator Antoninus in perfona nepotis ex filia ie fcripfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIII. MODESTINVS.

EMancipato quisf»lio,rctinuit ex co nepotes in poteftate. filius emancipatusfufeeptispoftealiberis decefbr. platuitui ani potc ftate manentes fimul cum bis,qui poft emancipationem nati fünf, de creto bonorum pofleffionem accipere;mancnte co,ut fi uelit auus fibi per nepotes adquiri,bona fua conférât, aut nepotes emancipet, ut fibi emolumcnnimpaterna:hæreditatisadquirant. idc^diuus Marcusrc-fcripflt. V. IDE M.

SI nepos exhæredatus hæres exftitcrit ei,quem auus hæredem fece« rat,deinde pater eius emancipatus teftamento pratvritus accipiat contra tabulas partis bonorum pofleffionem .• iungi patri fuo nepos . non poterie, fed uejut extraneus cxcludetur;quianon fuo nomine auo hæres exftitcrit.

SI quis fibum habens in poteftatc.extrancum in nepotis locum qua fi ex eo filio narum adoptet,mox filium cmancipet;non iungetuc hic nepos filio emancipato.'quianódeftje efle cniaiuipatuscx liberis.

SI poft emancipationem filq fufeeptus ex eo fucrit ncpos.-confenia-da illi eritportio.fed quanta,uideamus.finge enim patruo fetipto

# nbsp;nbsp;lia^di c^taeredem datum htic nepotem; pa trein autem ciufdem præ* terinuft accepifle contra tabulas bonorum poflèlfionem quod ad edi ?5iÄ prætpns attinet,feniifles bonorum fient.Nunc uero poft reftiru % rio^in diui Pq/i conferuatur pars nepoti,utrum uirilis, an quarta de gt;• • ïseaiiftruari'C’ nam fi in aui potertate natus fuilTetjCÓiungeretur in una • ^^irtem cum patre fuo.amp; proponamus alium efte ex eodem nepotem ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;fannlia aui^o unam quarram habiturierant,patre eorum accipié . ’♦ •• Je contra tables bonorum pofleffionem/i fiuffcnt in aui poteftate.an

. ogonunernifttmeiam tuendusfit,qui non infamilia retentuseftfät ' W'gt;^ui abfeedet pats,quachuic cclTura eft;patri eins tantum,an amp;nbsp;paniiof

^^J^^^^^Icui controuerfiafict,anintcrlibcrosfit,amp; impubes ^Ël^S^i^^afidcaufla cognita perinde poiTeffio datur, ac fi nuUa de y^^|^^^\^^ea recontrouerfia effet.^: indicium in tempus puberta' tis cauffa cognita differtur. Eum,qui controucrfiam facit,fi propupillo faris ei non detur, fimul in pofleflïo nem eorum bonorum effe,praetor luhet. nbsp;nbsp;Non folum tantum ma=

fculi/cd amp;nbsp;focminx ex uirili fexu defeendentes, Garboniani commo*’ dum habebunt. Et generaliter dicemiis, his demû Carbonianum cômpetere.quibus contra tabulas bonorum poffcffio competit.-his ue to non competerc.quirepelluntuti contra tabulas bonorum pofTeffï bne. Si quis non ab aliquo hanc cótrouerfiam patiatur, quod in ter liberos non fit,fed ab ipfo patre;utputa nepos', qui fe retentum in poreftate aui dicit ab emancipato patrc,cui iungi deGderat: an differri debeatC’ amp;nbsp;magis eft,ut differatur. Parui enim refert, quis ei controuer fiamfaciat.xumamp;fitcftatoreumnegaucrit ex liberis, non tarnen ex liaeredemfcripferit,Carbonianopouiteflelocus. Sed amp;fiquisnó tantum ex liberis negetur eflc,uerum feruus etiam cHc dicatur, forte ex ancilla edimsJulianus fcripfir.adhuc Carboniano locum efle.quod amp;nbsp;diuus Pius refcripfit.nam uel magis confulendü eft his, quibus ma ius periculum intenditur.nam fi aliter obferuetur: inuenta ent ratio/ quemadmodö audacifTimusquif^eo maioteiniuriaimpuberéadfi« dat,quo amp;nbsp;plura amp;grauiora de eomentiatur.fedamp;fiipfe defunftus feruus efle dicatur;idem ent dicendum. Sed amp;: fi fifcusfaciatimpuberi con«

controuerfiam.Carbonianum edidum poteft locum habere. Pom porti us libro feptuagefimononoad edidum referiphr. cum filins hae« res.uel exhæres feriptus cft,Carbonianum edidurti ceffare,qiumuft fï » hus efle rtegctur;quia ucl quafi feriptus habet bonorum poffeliftnîm, etiam fi films iron fit.uel repellitur quafi exhæredatusA fi filius edi ui ^ deatur:nifi forte poftiimus ( inquit) fit hæres inftitumsAnatus Æ^e ƒ tur elfe filius,fed fubiedus effe dicatur.quo cafu eins par tis tantu^an-* ^ • ÿ ■ da eft ei bonorum pofleffio, ex qua inftitutus eft. Idem ait. cufn^ e quidam exhæredem fcnpfiffet fill um, quod diceretei^ex adulfcrio^ .' çonceptum.quafi fiererei hxc controuerfia,an inter li^os fit,ex bac^, •' ■ parte edidiei bdnotu pofTefflonem competcre;cum fi fine’eß^ioex* hires feriptus effet.non haberet bonorum poireffionem.idem^eft,amp;^-' ^' fiitafit feriptus, QVISQVIS EST, Qvr flUVM MEYW ^E ÉÆE . I C1T,EXHAERES ESTO; quiartOrtcftfiliusexhæredatus. Si^uisfifi^. » ƒ urn fimm hæredem inftituentex minima parte fie, ILLE, Qvl EX if LA NAT vs EST,HAERES ESTO, nort quafi ftlium fuum: dAde hie • contendat pattern inteftatum decefi'ifl'c,fe'cp ei fuum hired^i eflc.iri tereft,cohxredes eius utrum negent eum filiu fuum, an uero content dant teftamentum ualere.fi teftamerttum ualere contendunt: contro uerfia non eft differenda,amp;: Carbonianum edidum ceffat. quod fit fill«; urn eum negartt,amp;ad ipfos porius quafi ad confanguineos bæredita« tern pertinere dicunt.-data bonorum pofleffione inipuberi,controucr;

(i.a in tempus pubertatis differtur. Si mater fubiedi partus argua« tur;an differenda fit quæftio propter ftatum pueri,quæritur .St fi quids pupilli ftatus in dubium deducitur: differri quiftio in tempus puber«, tails debet.cum metus efle poffit,ne minus idoneedefendatur. cû uero mater re.a poftulatunuti^ intégra fide amp;nbsp;maiorc eóftantia cauflam defenfuram recenti tempore,dubm non eft: eognitionemep fieri opor tetApoftcuentum eoguitionisCfi fuppofitum partum apparuent/ adiones hæreditariæ puero dcncgandi funcomnia^ perinde haben« da,atlt;5 fi hires feriptus non fuiflet.

T Icet mulier,qui partum fubiecifle dicitundecciferlt.-tamen fi par ■ yticipes malerieqfmr.in prifenn cognofeendu eft. fi nemo autem Stquipuniri poflit,quia omnes participes facinoris forte dceeflerint; fecundum Carbonianum edidum in tempus pubertatis differenda eftcognitio.

CArbonianum edidum aptatum eft,ad contra tabulas bonorum poffeflionemA mteftatucum amp;nbsp;ui fecundum tabulas in quibuf« dam

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iil9

dam cafibus poffit uideri neccffarinm cdidum; ucliiti f patetfamilias ininftituent, postvmvs haeresesto, uel postvma haeres • Earo. Riegel effe uerum.quod in teftamcto fcriptum eft. Et cum de * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidficêmmiflîs ucl legatis quacrimr, differri poteft eaufla in tépus pu»

\ befcahs. idenim diuus Pius ColdioHadriano refcripfit. Quarn» « iflStripro hxredi non promittibonorum pofleflionem ex cdiäo Car •, •. * boiiiftno certum fit: tarnen quxftionem flatus in tempus pubertatis • •^ • . J ’ drfferxijprocul dubio eft.crgofiquidcm de parentis bonis fimulamp;dc ' l’ • ^ ^•lal contr011^1.1 fiat.hoc edidum locum habebit. fi ucro ftatus tan-1 1 nbsp;nbsp;. ■., TiuQitdifferti^uaeftio in tempus pubertans, fed non ex Carboniano,

• *, nbsp;nbsp;nbsp;{'ed ex cSrlUiwtionibus. Puberi^quamuisminoriuigintiquintjan»

' **’ .^nis, Citbonianumnon fuccurrit. fed ficumeffetpubcs,quafi impu-'*/*' ^ •WÆ obïe’pferf.bonorumep poffeffionem acceperit: dicendu erit, nihil ' ’ ‘ ^ . .^um çgiffe.nam amp;fi impubes effet,mox pubes faftus: finiretut bono-- rum pcÊeffionis emolumentum. Cauffx cognitio in eo uertitur, - ut fi nitifefta calumnia appareat eotum,qui infantibus bonorum ƒ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffeffionem perent;non detur bonorum poffcffio fummatim ergo,

cum petitur ex Garboniano bonorum poflèffio, debet prætor cogno (cere. amp;nbsp;fiquidem abfolutam cauffam inuenerit, enidcntercp probe» tur fijium non effe.-negare debet ei bonorum poffeffionem Carbonia nam.fi ucro ambiguam cauffam,hoc eft,uel modicum pro puero fa» cientem,ut non uidcatur cuidenter filius non effe.dabit ei Carbonia-nam bonorum poffeffionem. Dux autem funtcauffs cognitio» nes.unadandx Carbonianx poffeffionis.-qux habet commodü illud, ut pcrinde,3tq; fi nullam controuerfiam pateretur impubes, poffeffio nem accipiat.alia eft cauffx cognitio illa,utrum debeat differri in rem pus pubertatis cognitio,an reprxfentari. hoc enim diligentiffime prat tori examinandum cft.anexpediat pupilloreprxfentati cognitioné, an potius differri in tempus pubertatis.^ maxime inquircre hoe d co» gnatis, matre, tutor ibus'q? pupilli debet, finge effc teftes quofdam, qui dilata controuerfia aut mutabunt cófilium,aut decedent, aut propter temporis interuallu non eandem fidem habebunt. uel finge effe anum obftetrieem, ucl ancillas,qux ueritatem pro partu poffunt infinuare, uel inftrumenta fatis idonea ad uiâotiam,uel quidam alia argumen» ta: ut maius damnü patiatur pupillus, quod differtur cognitio, quarn compendium,quod non repræfentatur.finge pupillum fatifdare non poffc.amp; admiffos in poffeffioncm,qui de hæreditate côtrouerfiam fa» ciunt.multapoffe fubtrahere,nouare,moliri.aut ftulti, aut imqui præ toris erit,ré in remplis pubertatis differre, cum fummo eins ineórno» do, cuicoiifulmm uelit. diuus enim Hadrianus ira refcripfit. quod in f tenu

tempus pubertatis res differri fokt, pupillorum caiiffafitnedeftatu periclitentur,antequim fetuen poflint.exterum fi idoneoshabeant, i quibus defendautur,amp; ram expeditam caufTam, ut ipforun^nteffic nbsp;nbsp;nbsp;«

mature deeoindicari.óc tutores eorum iudicioexperiri uoIuutAi^de bet aduerfus pupillos obferuari,quod pro ipfisexcogitatum ell:amp;j^ Z dcreftatnseorurn,cHmiampoffitindubitatusefle. Si mater inroff. ƒ .

' beris fubiedi partus rea poftulata, cauflam obtinuerit: potent alloue * .| • fupereffeftatus quæftio.utputafidicatur.autnoneffeexipfo defud» ' # '^, âo concepnis,aut ex ipfo quidé,fed non ex matrimoifto editus. ’ i is,qui ftatus controuerfiam fiJio faciebat, amp;nbsp;folum fe nmim diectvae, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

dccefferit,amp; mater ei hxres exftirerit; ßquidem eandemjcoRtfoueifi*’ nbsp;nbsp;nbsp;' »«

am impuberi mater faciat, qui fe ex alia natum affirmât, quani fflius^'^'H • eius faciebat,fdlicet ut neger eum filium, ideireoep ad f^otaiff hxft* . ^ * ditarem ex perfona filq fui defundi pertinere debere.in tempus pubè^. » ƒ tatis differri,lulianus ait.quia nihil interfit, fuo,an haereditai É nomi«’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

’aRdeeft ne controuerfiam faciat. nbsp;nbsp;Plané fi mater ’non negat hun^ioq; de •

negatie, fundi filium effe,idcirco'cp defundi partem dimidiam hxremtatis fo» lam fibi uindicct ex bonis paternis: non erit indicium in tempus pu» bertatis diffèrendum.non emm de paternis,fed de fraternis bonis impuberi fit controuerfia. Ibidem Julianus quatrit. fi duo impubères patiantur ftatus controuerfiam, amp;nbsp;alter eorum pubuerir. exfpedari alterius quoej pubertas debetJcilicet ut fic de utriufq? ftatu agatur,nc

' aliquod praeiudicium fiarimpuberi propter pubcris perfonam. Pac ui refert,utrum petitor fitimpubes,an polïeffor,qui ftatus controuerfiam parieur.na fine poffideat,fnie petat: in tendus pubertatis differ« tur. nbsp;nbsp;Si duo impubères inuicem ftatus controuerfiam faciantanter

cft,utrum quifjfc folum filium dicat, anamp;fe.namamp;fi fe folum dicat filium:dicendum eft,deberecontrouerfiam adutriuf^ pubertatem differri : fine petitor,fiue pofleffor fit. fi uero alter fe folum, alter et fe dicat.fiquidcmil!eadoleuerit,quifefolumdicat.adhucdifferturcona trouerfia propter pueritiam eius,qui amp;nbsp;fe effe dicit: fed de parte, nö de toto.departeenimuti^hiclitigatur.Quodfiille adoleueri^quiamp;fe dicit:illeimpubes fit,qui fe folum dicitmódiffertur controuerfia. nee enim paritur impubes controuerfiam ftatus, fed facit: cum bic pubes . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;fe dicat,amp; illum non neget filium. Si quis liber amp;nbsp;libres effe iuflus

fic,^lt; ftatus controuerfiam impuberi faciat, qui filius effeA teftamen rum patrisrupiffedicatur: lulianus ait,utraç indicia amp;hxreditatis amp;nbsp;libertatis in tempus pubertatis diffcrenda.neutrum enim eorfi ita ex* plicari poteft,ut non condition! eius,qui fe filium effe contcndat,pra iudketur. cæteræquo^ libertatis quffftiones ex teftamento pendentes in

*14-1 tes in templis pubertatis difFeftinnir. Cum'exftâtet impubes, qui fc i'll Him defundi diceret.debitores'q^ negarent eum elle filnim defune • nbsp;nbsp;nbsp;Öi^ in(^ati baereditatem ad adgnatum,qui fortetrans mare abierat,

pertiiftre.-neccffariiim erit piiero Carbonianum edidum. fed amp;nbsp;abfen ^ ^^ïpro|picicndum,utcautiopr3cftetur. MiiTumauteniexCar« % Doçiano in poffeffionem Undent prætores pofleflorem conftitucre, • • • * qiiaS fi coepcrit ant hereditärem petere quafi bononi pofleffor Carbo -•;^nianus,autfingnlas rcsircftiffime lulianns libro tricefimotcrtiodigc» *. ^ftofum fcnbi^xceptione cum fubmonendfi. contenm enim eflede . •• •• here h^^rajjrogatiiiaj^dpoircflbrcmeiim pretor tantifpcrcoftitnar. ’ ’' lt;nbsp;’ ® *g*t^V unltiiereditatc, aut fingulas res petere .-petat ( inqinc ) direda ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quail heres, utea petitione indican polTit. anquafi ex libens

• . .•mresTinnc f refumptio Carboniane bonorii poffefTionis iniuriani ^ ’ iiduerfftijs adferat. quae fententia habetrationem amp;nbsp;eqmtatem. hec ’autemfcofTeifio intra annum datur, ficuti ordinarie quoep, quae libc-• nbsp;nbsp;lis danlL,intra annum dantur. fed oportebit hunc^qui fe filium dicit,

non foluni Carbonianam bonorum poffeflionem accipcre,uerumcti am ordinariam agnofeere. Gurrunt aut tempora adutranc^ bonoru poffeffionem feparatim.ordinarie quidem: ex quo pattern fuum de* ceffiffe fcit,amp; facultatem bonorum poffeffionis petendæ habuit. Car* bonians uero.co temporc,ex quo controuetfiam fibi fieri cognouit, nil. IVLIANVS.

I Deo fl ex prima parte edidi bonorum poffcffionc non petierit; ali* as poterit ex fequenti parte edidi ad exemplum Carboniani accipe te bonorum poffeffionem.-aliàs non poterit. nam fi confeftim pod pa tris motté controuerfi.a ci fada fuerit,an inter liberos bonon'i poffeffi onem acciperepoffit: fjmulad utriiifq; edidi cauffam annus ceffiffe uidebitur.fin uero interpofito tempore feierit controuetfiam fibi mo ueri:poterit etiam fmito tempore, intra quod ex primaparte bonoru poffeffionem accepetat, ex fequenti bonorum poffeffionem petere. .quam cu accepcrit. perpetuo pofleffor his adionibus utetur. fed fi poft , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pubertatem contra cum iudicatum fuerit: denegabuntur ei adioncs.

SEd amp;nbsp;fi is,qni cotrouetfiam impubcri fadt.ex liber is fiteuenict.ut fine caueat is,cui flatus controuerfia fit, fiue non caueat: attamen fimul fit in poffeffione. Si impubes non defendatudcircoep miffus fit in pofTeftionéA etiam aduerlariuseius; adiones hæreditarias quis exercebitfÄ: lulianus ait libro tricefimotertio digefloium.cutatorcra conftitui debcre, qiu omnia curet, amp;nbsp;adiones exerceat. Demej fcribit etiam eum, quicuni impubère miffus efl in poffeffionem, adiones • f q poffc

poffe aduerfus ciiratorcmintendcre.ncccfleprohibcndam. nullum em per hoe præiudicium hæreditau fieri, nam amp;nbsp;aduerfus ipfum pimil lu, fi fatisdediflefjtede experiretur. Quorics impubes fan^on At: mirtitur iripofleffioné eins aducrfariusjiue fatifdet,fiue non d?t. et fi nelit aduerfarius committi fibi adminiftrarionem: farifdarj debe^i ^ pillo.cæterumfi faris non det;debet,curator conftitui,per quem b^a f adminiftrentur. Aduerfariusauremfi fatifdederit:res,quæ rent!»ore* , peritiiræ,aut détériorés futurs finit, difttahere debet, item à debitofuJ gt;nbsp;bus,qui tempore liberabûtu£,exigere deber.cætera cul^upillo poffi«^ . débit. Anautcmuefcendicaiiflademinuerepofliti^uiexCaibo • niano miffus eft,uideamus.amp;liquidem faris impubes d#dir*fnje decre nit praefes, fine non.-deminuet uefeendi caufia, amp;nbsp;hoc minus .rcfiltiK^t ■ hæreditatis petiton.quodfi fatifdarenon potuit,amp;alite»alerele uiç? . tur nô poffe.-deminuendi caufla uf^ad id,qnod alimentis em?ncceiïa ' lium eft,mittendus eft.nec mitum debet uidcri,hatrediratenwroptcf alimenta minui eius, qitem forraffe iudicabitur filium noncum * omnium edidisuenter in poffeffionem mittatur, fie alimenta mulieri prsrtentur propter eiim,qui poteft nô nafci:fie maiot cura adhiberi de bcaC.ne famepereatfilius/juamne minor hæreditas adpetitorem pet ueniat,fi apparuerit filium non effe. Maxime autem puto/i miffus fuerit in poffeffionem aduerfarius, defiderondum â prætore,ne inftru-menta in poffeffionem fuam rcdigat. cæterum decipietur pupillus,du uel inftruitur eis aduerfarius, nd etia intercipere ea poteft. Cum auté in fatifdatione fie pupillus fie aduerfarius eius ceflanreurator con-ftiruendus eft.quibona adminiftret,Se quandolt;5ei,qniiudiciouice-tit, reftituat. Quid tarnen, fi tutores pupilli uelmtadminifirarc:' non eruntaudiendi: nifi fanfdederint nomine pupilli,aut cmatoies quo^ qdeni ipfi fintconftituti.

DE bonis matris an decretum interponendum fit,qusritur .fie de» cretumquidemnoneftinterponendum.'dilatio autem longiffi® ma danda eft, quæin tempus pubertaris extrahet negocium. Plané ß de paternis fimul fie de matemis bonis controuerfia fit,uel etiam de fra tris. fie has côtrouerfias in remplis pubertaris diffcrendas effe, Iulianus refpondit. nbsp;nbsp;Huic autem edido locus eft,etiam fi ab inteftato ad bo

norum poffeffionem neniant libcri.’ tamcfficx inferioribus partibus pctant,qua legirimi uocâtur,quoniam fuifuntmel ex illa,quæ cogna-tis datur. Ira demum auté huicedido locus €ft,fi fie hacreditaris con trouerfia fit. nam fi tantum ftatiis,quia f piita ) feriius dicatur effe, nec iiUa bonorum controuerfia fit: hoc cafu liberale indicium ßatim ex-

plicandum crit. nbsp;nbsp;Qui pupillo controncrfiam facit, fi fimul cum coin poffeflionem miffus eft;ali ex bonis defunâi nó debebit,nec quid^ • nbsp;nbsp;dAonii^cminuere.hacc enim poffeflio pro fatifdatione cedit. Non folu affmenta prxftari debét pupillo, fed amp;nbsp;in ftudia,amp; esteras neceffa ^ rÿ^mpeyfas debet impend» pro modofacuiratu. Poft pubertate % ^quqjritur,an aftoris patres fuftinerc debeat,qui èx Carboniano miffus • •, , eft rfpoffeflionenX' amp;: refponfum eft, rei patres eum fuftineredebere: •. •;^ff»axime,fi ca uit. fed amp;nbsp;fi non cauerit,fed nunc paratus fit cauere,quafi t. ^offéffor con^hnendus eft. quod fi nik non caueat ; poffeffïo ttanf* . •• •• fet«Hr,^uer^iofatisofferentc,perinde,atlt;5 finunc primum ab co Ä^crctl“n3dfeditas.

11 impub* negeturiure adopratus,amp;idçopatemæ hæreditatis ci % ' ^cooijouerfia fiat; non erit iniquum fimile Carboniano decretuni «ïterpeBi. nbsp;nbsp;Item fi impubes in adoptioné datus effe dicatur, amp;nbsp;ideo • negetu^uturalis partis hxieditas ad eum pertinere: quia amp;nbsp;hoe eafii quxritur^n lure fili) obtinere haereditatem poffitdocus erit Carbonia no edido. Cum ucro proponitur exhxredatum effemon eft neceffari-nm,conrrouerfiam pubertatis differri.quia non de ipfius fi!tj,fed de te ftamenti iure quxritur.fi mater cius,mi amp;:delibcrt3tc,amp; dchxredita-te paterna cótrouerfia fit, in quxftionem liberratis uoeatur: indicium de nwtre non femper in tempus pubertatis differendüerir.nam amp;nbsp;ipfi, qui fubiedus effe dicitur,ex cauffa reprxfentari folct. Quoties ór= bonianum decretü interponitur.-eodem loco remhaberi oportct,quo effet,fi nulla controuerfia ficret ei,qui bonorü accepetir pofieffionem. Cum autem ex duobus fratribus ex boe decret© miffis,alter pro parte fua paternam hereditärem non defendit;compcllitur alter totam dels fendere,aut uniuerfa crediroribus eedere. nbsp;nbsp;Interdnm etiam exhxre* datus fiüus ex Carboniano dccretobonorum poffeflïonem accipiec fi non contra tabulas petit bonorum pofreffioncm,fed abinteftato un de liberi .-quia neger tabulas teftamenti partis tales effe,ut fecundu eaS

. bonorü poffeffïo dan poffït;amp; dicatur non effe filius. Si pupillus li» berti patenti bonorü poffèffïonem peteret,negaretur aöt filius patrom effe: quia de patetnis eibonis nulla controuerfia fieret; differendu hoc iudicium non eft. fi ucro poft interpofitu dccretum Carbonianü hxc quolt;5 controuerfia mouerctur:hoc ludiciü in id tempus differri debet.

Quxfitüeft,an fimul amp;nbsp;pupillus ex Carboniano,^ fcripti hxredes fcciindum tabulas bonorum pofleffioné baberent f relpondi. fi filius noneffer,autnon accepiffet contra tabulas,nel abinteftato bonoruni poffeffionem.£iroul amp;c ipfum ex Carboniano A fcriptos bxredes fecun f iq dum

1544- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTOIIVH tIB. XXXVII. dura tabuhis babituros bonorum pofTeflionem. vin. AFRICAN VS.

DEceffit,quem ego filium meum amp;: in mea poreftatc eff^ico.jtxl ftit impubes,qm cum patremfamilias,amp; ad fe htereditatefti perti ncredicat.decretünecenarium clferefpondi. Item emai^cipanjJ^e ceftitinteftató, fuperftite filio impnbere,qni fe ei fuuelfe dicit.egoJon tendo ante emancipationem conceptum,at($ ideo in mea poteiftte ef , j fe,amp; bonacmancipati ad me pertincre.amp; quidem bunc filium efle lo«^ quot;. ftat. fed hadenus de ftatu eius quærit, in poteftate patl^iierit.net ne:^ . V fententia tarnen edidi proculdubio ex Garboniano adi^ttitnr. . ^ • *',

IX. NERATIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' * ^ nbsp;nbsp;nbsp;;•

QVod Labco fcribit,quoties fuppofitus efle dicitur pupillusitnnjr ^ gno de patris eius hæreditate controuerfia eil,cur«e pr-Ttor^r । debere,ut is in poffeflione fit.de eo puto eum uelle intelligi Aiu póft * / mortem patrisfamilias,qui fe fine liberis decedere credfdit, mus cini effe dici eoepit.nam eius,qui agnitus eft ab eo,de cuius bonis «sritur» * iuftior in ea re cauffa eft,quam poftumi.

CVm millier deferente hærede iurauerit fe prägnantem, bonorü poflèffio ex edido Garboniano dari deberaiel denegari, fi iUa bas redi detulit iufiurandutn.cum cauffa cognita detur poffeffio.ne aut hae tedi bonorum pofTefTio datafaciatprxiudicium,aut denegata ius ordi narium etipiat pupillo.

CVm fine bcneficiopraetoris,qui patiturcontrouerfiam filius, har res eiTe po telt, forte quia feriptus eft: edido Garboniano loens non eft:lîmilitcr ac,cum certum eft,quamuis filius fit,eum tarnen bac redem non fore.ucluti fi Titio bxrede inftituto, poftumus aut impu» bes exhatredams negetur filius. nee ad rem pettinet, quod intereft illi-US,inquibufdam filiu effe: ueluti propter fratris ex alia matre nati bo» na,nel iura }ibertorum,amp; fepukbrorum.iftos enim cafus ad Carboni-iuiiim conftatnon pertmere.

SCripms batres,contraquem filius impubes, qui fubiedus dicitur, ex edido primo bonorum pofleffione petit exemplo legitimi, fe* fundum tabulas interim accipcre non poteft. quod fi medio tempore fcriptus.uel illc,qui inteftati pofleflioné babere potuerit, moriantur: bæredibus eorum fuccurrendum erit.quid enim,fi nó potuerint aditc haneditatem iure ceftante,uel ob litem in dubio conftituti.

TIT. XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1541

TItiapoft mortem mariti fui poftuma cnixaeff. cidemTitix crime adulterq Sepronius tande apud præfidé proumtixohiccit. qux-rojiniu^mpuspubertaris quæftioadulterijdifferridebeatjne praeiu« die un ft poftumic fiatC' Paulus rcfpondit.fi ci pupillae.de qua quæntur, ** boftpi û quæftio patetnorû non moueatui:fine cauffa tutofesdefidera % ƒ e^xiultenj quoej quxftionem in tempus pubertatis pupillx differri.

Vxritur,animpubcs,qui bonorum pofTeCTionem ex Carbonia« '. ÇV^^’ïo edid^ccepit ƒ1 antc,quâm pofleflio ad eum translata fuerit. • ,• pubes fadus J^pentons partibus fungi debeatï'relpondiLineo,qaod ä

A cc bodorum poffeiTio Ji fatisdatum fit.non tantum ad poflef ' ix Xfiftnem âpifeendam/cd ad tes etiam pcriequendas, amp;nbsp;debitum kxigenAmA collarionem bonoium A dotis, amp;nbsp;omnium , qux com • fern di^mus, prodeit.

SEd ficuridc bonispaternis cmancipato caucturjta deiftis,qnae ipfi conferunLeauendum eft.

1. VLPIANVS.

Abulasteftamentiacciperedebemus omnem matetiae figura fineigit tabulé fint *ligncæ,fiueîcuiufcûcp alten? *ars. K-materix:fiue chart«,fiue mêbranæ finr,ucl ficonü alien ncx. rus animalisjtabuls refte dicentuï. nbsp;nbsp;Non aüc omnes

ubula^rgtor fcquitut hac parte edifti, fed fupremas: boe elt cas.qu« nouiflimæ ita funt faóte.utpoft cas null« faß« fint, f« ; prem« enim hat funt.non quæ fub ipfo tempore mortis faft« funt Jed poft quas null« faft« funt»licet hat ueteres fint. nbsp;nbsp;nbsp;Sufficit autem ex« ftare tabulas^ fi non proferantur »fi certum fit eas ex ft a re. igitur amp;nbsp;fi apud furem fint,uel apud «im,apud quem depofit« funt : dubitari nö oportet,admittipofle bonorum poffeffionem necenimopus eft ape tire eas,utbonorumpoffelfio feeundum tabulas agnofeatut. nbsp;nbsp;Se

mei autem exftitiffetabnlas mortuoteftatore defidcratur,tametfi ei ftare deficrunt .quare amp;nbsp;fi poftea interciderunt.-honor um poffeffiope« tipoterit. Sciennam tarnen cxigcmus.otfciathacrcsexftare tabulas, vertusejj fit delatam fibi bonorum pofleflioncm. Siquis in duobus : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exera

cxcmplarîbus fecerit tcftamentum,amp; aliud exiler,aliud non exflct.ta« bulæcxftare uidentur,petfc^ poteftbonorû pofleffio. Sedamp;fi in duo« bus codictllis fimul fignatis alios atc^ alios hæredes feripfent^ unlt;cß nbsp;nbsp;nbsp;,

cxftecexutro^quafi cxuno comperit bonorum pofleffio; qffiaf)ro imistabulis habendumeft^amp;fupremum utrunc^ aecipiemus. SeÄff / unum feçericteftatorquafi teflamentû^aliudquafi excmplSm: fi dem id exftatgt;quod uoluit effe teftamcntum;bonorum pofleffic^yete * i tur.fi uçroid,quod exemplum eranbonorum pofleffio peti non pofç ’ • ïic,ut Póponius feriplk. Exigitprætor,utis,cuius b^orû pofleffio^ datur,utro^ tempore ius teftamenti faciendi habuerit^ cum facif te .* / ■ ftamentumA cum moritur. proinde fi impubcsiucl fuBiôfiTsTûd quif alius ex his, qui reftamentum facere non poffunt, teffamentum fcce«^^ rit.deinde habens teftamenti faôionédcceflerit.-peti boi|pru.pöffefïHï**„ ^ nô poterit.Sed Se fi filiusfamilias, putans fe patremfamilias, ttft^me’n: » turn fecerit,deinde mortis tempore paterfamilias inueniatur4on pó^ ted bonorum pofleffio peti.Sed fi filiusfamilias ueteranus djsaftren« • fl facial,deinde emâcipatus. uei alias paterfamilias fadus, dnedat.po teft eius bonorum pofleffio peti.Sed amp;nbsp;fi utrolt;ptempore teftameti fa« ftionem habuerit,medio tempore non babucrit: bonorum pofleffio fecundum tabulas peti poterit. Si quis autem teftamentum fecerit, deinde amiferit teftamenti fadionem uel furore,uel quod ei bonis in« terdiâum eft.poteft eins peti bonorum pofleffio: quia iure teftamentum eius ualet.amp; hoc generaliter de omnibus huiufmodi dicitur,qui amittunt mortis tempore teftamentifadioné.fed ante fadum corum teftamentum ualet. Si linum,quo ligatat funt tabulae,iheifum fit.-fi^ quidem alius contra uoluntatem teftatorisinciderit;bonorüpoffeffio peti poteft.quod fi ipfe teftator id fccerit.non uidentur fignatæ.Sc ideo bonorum pofleffio peti non poteft. Si rohe fint à muribus tabulae, nel linû.aut aliter ruptum,uctuftatc Cputa)ucl fitu,uel cafu puttefaduï amp;nbsp;fic uidétur tabulae fignatae: maximeji proponas uel unum linum te nerc.Si ter forte,uel quater linum fit circududumrdicendum eft figna tas tabulas eius exftare,quamuis uel incifa,uel cofa fit pars lini.

A Equifljmum ordinem praetor fccutus eft. uoluit enim primo /^ad liberos bonorum poffeflioné contra tabulas pcttinere,mox mnde fit occupata,iudieiü defundi fcquendum. Exfpedandi igitut liberi crunt, quamdiu bonorü poffeffioné peterepoffunt. amp;fi tempus fucrit finitum.aut ante deceflerint.uel repudiauerint, uel ius petendae bonorum pofleffionis amiferint: tune reuertetur bonorum pofleffio ad feripcos. Si fub códitioiie hacres inftitutus fit filius: lulianus per «que

«que putauit fecûdnm tabulas competere ci, quafi fcripto, bonorum pofleffionem:qualisqualis conditio fit, etiam fi hæc. Si NAVis EX AtjA \jfNERiT. amp;quamuisdefeceritconditio.prætortarnenfilium, qui aSmifit fecundum tabulas, tueridebebit.ac fi côtra tabulas accc '* I3^t.qu:jtuitioei,quiemancipat9eft,neceffariaeft. Proquaquifcç % pme hxres fcriptus eft,pro ea accipiet bonorum poffeffioncm: fie ta» • ' mart,ut fi non fit, qui eiconcurrat, habeat folus poffeffionc.qudmdiu • ’ tarnen uiius ex hæredibus délibérât,utrum admittat bonorii polfefTi-. Ç oncm,annoii^ortio bonorum pofleffionis dus cohxredi non defer

’■jduS.SI T5sl» DECEM INTRA DECIMVMQVARTVM ÀNNVH.-fiqui B^kde intru decé detefferifprimus folus hxres eritA accipiet bonorû pof-**^ioné. fi iKro poft decern ,intra quatuordccim: fecûdus folus hxres ' erit.^e Acipiet bonorû poffeffioné: nec fibi iungentur, cum ad fuam ’quiffjAuffamfubftitutusfit. Defertur bonorû poffeflîo fecundum • nbsp;nbsp;tabulal^imo graduferiptis hæredibus:mox illis nonpetentibusAfe quentibffS non folum fubftitutis,uerum fubftitutis quoqj fubftituti,amp; per feriem fubftitutos admitrimus.primo gradu autem feriptos acci» perc debemus omnes,qui primo locofcripti funt.nam ficut ad adeun damhxreditatem proximifunt,itaamp; ad bonorum pofleflionem ad« mittendam. Siquisitaferipferit, PRiwvs EX parte haeres ESTO.SI PRIMVS HAERES NON ERIT,SECVNDVS HAERES ESTO.

TERTIVS EX ALIA PARTE DIMIDIA HAERES ESTO.SI NONERlTï QVARTVS HAERES ESTO. primusôc tertiUS priores ad bonorû pof» feffionem inuitantur. Siquisitainftituerithxrcdcs,VTER Ex FR A TRIBVS MEISSEIAM VXOREM DVXERIT,EX DODRANTE MIHI HAERES ESTO:VTER NON DVXERIT,EX QVADRANTE HAERES ESTO;fiqnidem mortuafuerit Seia;xquasparteshabituroshxredes côftat. quod fi ab altero uxor duda fuerit: dodrantem amp;nbsp;quadrantem eis competere:bonorum autem polTeflionem ,ante quàm exiftat con= ditio,neutrum petere. nbsp;nbsp;Si confultô fitinduâum nomen hxredis;in dubitanter probatur bonorum poffeffioné expetere eum non poffe; quemadmodum nec poteft,qui hxres fcriptus eft non confulto tefta tore.nam pro non fcripto eft, quem feribi noluit. Si duo fint hxredes inftitiiti Primus amp;nbsp;Secundus,Ôc Secûdo Tertius fubfti tutus .omit« tente Secundo bonorum poffeffioncm, Tertius fucccdit.quod fi Ter« tins nqluer it hxreditaté adiré,uel bonorum poffeffioncm acciperc:rc cidit bonorum poffeffio ad Primum:nec erit neceffe petere bonorum poffcffionem,fed ipfo iure ci aderefeet.hxredi enim fcripto,ficut por* no hxreditatis,ita amp;nbsp;bonorum pofleffio aderefeit. nbsp;nbsp;Si feruus hxres

fcriptiis fit; ci domino defertur bonorum poiTciTio, ad qiicm -haeredi« tas pertinebit.ambulat enim cum domino bonorum poiTeiTio. quare fl mortis tempore Stichus hartes inilitutus feruus fuit Sempj^nq^ffee Sempronius cum iuffït adiré, fed uel deceffit.uel etiam cum ah^nauit amp;nbsp;coepit effe Sepdci):euenicgt;ut fi Septicius cum luirent, Sep^ido ^0g« ratur bonorum pofleiTio.aid hunc enim hxrediras pernner. unde l^er mukos dominos tranfierit feruus,tres forte,uel plures; nouiffim^da« bimus bonorum pofleffionem.

SI fubconditionehæresinftitutus quis fic,amp; accepta bouOTum pof-fcffione fecundum tabulas conditio defecerit.-interdum enenit, ut tes pofteftori concedenda fit. utputa fi fil ius emancipatus fit fub condi tione barres inftitutus. nam ôtfidefeceritcôditio.-attamen fecundum tabulas bonorum pofleffionem eum acciperejulianus feribit.Sed amp;fî is fuerit,qui ab inteftato bonorum poflcfiotfuturus effet; tuendû effe fcripfit.Sc hoc iure utimur. Videndû,an legata ab eis debeärurf amp;nbsp;films quidc quafi contra tabulas bonorum poffeffioneacccpta,rem habere uidetur,cæceri uero quafi ab inteftato.amp; idco filins liberis parctibusc^ legata rebéia folis præftarc cogetur, cacteris non. Plané ei, cm ab inte« ftato fideicommiffum relidum eft,ent præftandû: quafi uideatur hoc ipfofraudatus, quod ex teftamentopetita fit bonorum poffeffio.

HI demum fub conditione barredes inftituti, bonorum poffeffio» nem fecundum tabulas etiam pendente conditione needum im piëta petere poffunt,qui utiliter funt inftituti. quod fi inutiliter quis fit infticutus,nec ad bonorum poffeffionem inutilis inftitutio proficit.

CVm tabnlæ teftamenti plurium fignis fignataefunt,amp;quardant ex his nó comparent,feptem tarnen figna manent;fufficit ad bo norum poffeffionem dandamfeptemteftium figna comparere, licet non omnium,qui fignauerunt, figna maneant. SVIII. IDEM.

ESTO.TITIVS.SI NAVIS EX ASIA VENERIT,EX PARTE TERTIA HAERES ESTO. IDEM T1T(VS,SI NAVIS EX ASIA NON VENERIT, EÎ PAWTE SEXTA HAERES ESTO.’Titilisnôexduabuspartibus hæ res fcnpms.fed ipfe fibi fubftitutus intelligi debet. ideoep non ex maio t|^rte,qj.iam tertia,fcriptus uidecur.fecundum banc rationemC cum f^ans uacuus rclinquatur ) bonorum poffefTionemTitius accipict qpttTolum tertix partis,fed quoqj eins,quac ex fextanteeidé adcrefeit,

• Qui Alio impubeiifubftituitur ira, Si FILIVS MEVS MORIETVR PRIVS,QyA'jlt; IN TVTELAM VENIAT,TVNC TITI VS MIHI HAE-,RBS ESjp:/icuthæreditatem uindicar perinde,ac fi uerbu hoc wiHI idiedii^noieiTetritabonoriimeiusquoi^poGreflionem acciperepo gt;fe^.*‘ ‘Sed amp;nbsp;dim in pramomine amp;nbsp;cognomine erratu eft :is,ad quern ’fVereditas pirtiner, etiam bonorum poflefTionem accipiet.is autem, cuius. lAmen in teftamento uoluntateteftatoris perdudum eft: ficut ’ad adeilidam hæreditatem, ita ad petendam bonorum pofleffionem feriptu^jn intelligitur,quamuis nomen eins legatur. Quidam te ftamentum in tabulis fibi fecit,filio autem impuberi per nuncupation nem fubftituitrefpondi.fententianii prætoris in danda bonorü poflef-fione earn ede,ut feparatim partis, fepatatim filq hxredes æftimari de beantnam quemadmodum fcripto hxrede filio feparatim ab berredi bus patris,ita nuncupate poteft uiderifeparatim àfcriptis patrishatte dibus bonorum pofTeffiodari.

VT bonoru poffeflio fecüdum pupillares tabulas admitti poffit; rcquiritur,ut patris teftamentum fignatum fit,licet fecundx ta bulatrefignatx profetantur.

01 feruus fub conditione hærcs inftitutus fit:an bonorum poffeffiö-j^nem accipere poffit,dubitatur.amp; Scæuolanofter probat poffe.

QVI EX LIBERIS MEIS IMPVBES SVPREMVS MORIETVR,EI TI TlVS HAERES ESTO, ambobusperegredefunflis,fifubftitutus ignorer, utetnouiffimus decefferit: admittendaeft luliani fententia, qui proprerincertumconditionis, etiam prioris poffe peti bonorum poffeffionem refpondit. nbsp;nbsp;Filius hatres inftitutus poft mortem patris

abhoftibus redqt. bonorum poffeffionem accipienamp;anni tempus,à quo rediit,eicompurabitur. Teftamento fafto Titius adrogandum fe praebuit,ac poftea fui iuris effedus uita deccffit.fcriptushatres,fi pof feflionem petat,exceptione doli mali fubmouébitunquia dando fe ad togandum teftator,c«m capite fortunas quo^ fuas in familiam amp;nbsp;do

mum alienam transfert. Plane fi fui iuris effedus.codicillis aut alijs Ifc teris codem teftamento fe möri uelle declarauerit.uoluntas,quae defc ceratjecentiiudicio redijfTe intelligetur.non fecus,ac fi quis ^ud ft« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ftamentum feciflet,ac fupremas tabulas incidiffet,iit priores tup re- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;| mas relinqueret. nee putauerit, quifquam nuda uoluntarc^conitm^ * teftamentum.nonenimdeiureteftamentimaximequxritur.fedpiri • bus exceptionis,quae in hoe iudicio, quanquamadori opponatuïjeje . # * perfona tarnen eius,qui opponit,xftimatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ^••^'

VTfcriptus hæresagnofeerepoflïtbonorupoireflriqVep^’exigen . • * ' dû puto,ut amp;nbsp;demonftratus fit ,ppria demonftrati®ne, amp;^orrio-’ - ’•quot; adferipta ei inueniri pofTit,lieer fine parte inftitut9 fit.nâ qui fin^par^e.ij ** ' hæres inftitutus eft.uacanté portioné, uel aliu aïTem occupât. quod'Ll * lt;* ira hæres feriptus fit, ut interdû excludat teftaméto, eo q? nô muenit ’ /, porrio,ex qua inftitutus eft.nec bonorû pofleffionem petere pire fl. id ' euenit,fiquisitahæredem inftituat; TiTivs QVANTA E^s^ARTE • PRIORB TESTAMENTO EVM HAEREDEM SCRIPTVM HABEO,

H AERES ESTO.-uel QVANTA EX PARTE CODIClLLlS SCRIPTVM EVM HABEO, HAERES ESTOrfifcriptusnôinucniatur.quodfiita feri pfero: T1TIVS,SI EVM PRIORE TESTAMENTO EX SEMISSE SCRIPTVM HAEREDEM HABEO: uel SI EVM CODICILLIS EX SEMISSE HAEREDEM SCRIPSERO,EX SEMISSE HAERES ESTO. tuncaccipi-ct bonorum pofTeffionemquafifub conditione hæres feriptus.

Mancipatus à parente in ea caufTacH, ut in contra tabu«, las bonorum poffeffionelibertipatiatur exitum.quod æquiiTimum prætori uifum eft: quia à parente henefiei« iimhabuit bonorum quærendorum. quippefi filiusfa-milias effe^quodeuncj fibi adquircret,eiusemolumcn«

turn patri adquireret.amp; ideo itum eft in hoc.ut parens exemplo patro ni ad contra tabulas bonorum poffeffionem admittatur. Enume-ranturigiturediftoperfonæmanumiffbrumfic. IN EO, Qvi A' PATRE,AvovE PATERNO,PROAVO'VE PATERNI AVI PATRE. Ne pos ab auo manumilTus dedit fe adrogandum patri fuo. fine manens in poteftate patrisdecefferit,fiue manumilTus diem fuum obeat.folus adnuttetur auusadciusfucccftionem exipterptetatione edidi:quia 1 ‘ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perinde

perindedefertpraetor bonorüpoffeffioncm,atlt;5ft ex fetuitute manu miffus effet.portofi hoe effet aut non effet adrogatus, quia adrogatio Iibïrti^imttenda non eft: aut fi obrcpfiffct,patroni tarnen ius nihilo I myms integrü maneret. Si parens uel accepit pecunia,ut émancipa * nbsp;nbsp;* tfiljicl po^ea uiuus in eum filius,quantum fatis eft,contulit, ne indi* % .Gia^usinquietaret:exceptionedolirepclletur. Eftamp;aliuscafus,quo

• • ns militate cœperit.Nam diuus Pius refcripfit, pattern ad contra tabu / . ^as bonorum ^ffeffionemuenire nonpoffe. Liberos autemma-• * lt;nbsp;pumiffopjuftn uenire ad contra tabulas bonorum poffeffionem filtj, ’•* ^jSonftat;quaiAiispatroniueniant. Pattern autem accepta contra ƒ ^^jp^ulaJbonotum poffeffione, 2c ius antiquü,quod amp;nbsp;fine manumiffi«

• one habebar,’^offe fibi defendcre. Julianus fcripfit. nee enim nocere ^ ' debet£i^uodiurapatronatushabebat,cum fit Später.

l gt;nbsp;na,aut Caluifiana aftioeideturrquiainiquum eftingenuis ho minibus non effe libcram return fuarum alienanonem.

PAconius ait.fi turpes perfonas (ueluti mcretriccm) â parente ma-numiffus hæredes feciflet,totorum bonorum contra tabulas pof-felTio parenti datutraut conftitutx partis,fi non turpis hxres effet infti tutus. Si filins emancipatus teftamento fuo pattern fuum præteric= rit, fitte hxredem inftituerit : fideicommiffa non cogetur pater prae« ftareex fuaparte,quaeeidebet,etiaTnfiadierith£creditatem. fedamp;fifï ha uel neptis manumiffa fit, amp;nbsp;pater uel auus prœteritus petat bonorü poffeffioneni.-eadem.qusE amp;nbsp;in filio,dicenda funt.

PAtri,qui filium cmancipauit,de his,qux libettatis cauffainretpó fita fuerant,prxtor nihil edicit.amp; ideo fruftra pater operas ftipula bitutdefilio.

DTuus-Traianus filium,quem pater male contra pietatem afficie- ’ bat,cocgit emancipate.quo poftea defunfto,pater ut manumif» for bonorum poffeffioné fibi competcre dicebat.fed confilio Neratq Prifci amp;nbsp;Aiiftonis ei jppter neceffitatéfoluendœ pietatis denegata eft.

|' On dubium eft.quin debeant uoluntates ratae effe eorö, 1 qui in hoftico fuprema indicia fua,quoquo medo ofti»

naffeut,ibidem'lt;^ diem fuum obijflent. quanqua emm ] diftetconditio militum ab his perfonis, qua^confm^ * tiones principales feparant.ramen qui inprocindu per«. /

bi uindicant. Omnes igitur omnino,qui eins funt conditionis, ut .• •’ iure militari teftari non poffint,fi in hoftico depræhédl|}tur,amp;illic de*^ V cédât: quo modo uelintA quo mó pöilint,teftabunt: fiijp ^ræfes quis. • * ' fit prouinciae.fiuelegatusffiuequis alius,qui iure milité teftari nort - * poteft. Itemnaiurchosamp;ttierarchos claffium iure militaij poffqif^ ' teftari,nulladubicario eft.In claffbus omnes remiges amp;i»utæ milité* (* funt.Item milites uigiles funt:amp;iure militarieos teftari poffeAulladn ’ /^ bitatio eft. Si quis militum ex alio numero translatus fit ilalium: , quamoisamp;hincfitexemptus,amp;illÖnondumperuenerit;tam^ pote- • , rit iure militari teftari.eft enim miles, quamuis in numeris 11011 fit.

räj Arronorum querelas aduerfus libertos præfidcs audite, | ^: non translaticie exfequi debent: cum fi ingratus libet tus fit,non impune cuin ferre opor tea t. fed fiquidem in officiofus patrono^^trona: Jiberisne eorum fit: tantu-modo caftigari eum Rib comminatione aliqua feuerita tis non defuturae ,fi rurfum caniTam qnerelæ præbuerit,amp; dimitti opoe tet.enimuero fi contumeliam fecit,aut cóuicium eis di^itrenam in exi hum temporale dari debebit.quod fi manusintulit: in metallum danx dus eritidem critAh calumniam aliquam eis inftruxit,uel delatorem fnbordinanit,uel quam cauflam aduerfus eos tentauit.

Ibertini homines negociatione licita ,phiberi à patronis nó debét. lII. MARTIANVS.

SI quis tutor datus,cum fibi legata effet ancilla,amp; rogatus earn ma« niimittere.manumiferit agnito legatoA à tutela pupilli fe excufalt; uerit;diiii Scuerus amp;nbsp;Antoninus refcnpferunt,hunccffequidem pa« tronumffed omni commodo patronatus carcre.

lionîsdamnamSjfakwcflèjdiiiiSeiierusÂ: Antoninusbcnigniff mcre^ fcnpferût:ficut ex alia cauffa punitorû libens iiira libertorû falua funt

ETuns Claudius liberciim,qni probatus fuerat patrono delatorcs fub^nifi(Te,qui de ftatu eius facerent ei quæftioncm:fcruum pa» eiTeiuffit. Imperatorisnûftrirefcnprocauetur,utfipatronu# • * ’ libeAim fuum non aluecit,ius pairom perdat.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI. PAVLVS.

ƒ . ^ A Digerei^ciurando,nenubatliberta.uellibcrostollat;intelligi« . '• /■^vturen.iniiSjquilihernimlurarcparitur.fedfiignoranteeofinis • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Çhus adegerii» ftipulatusne fuerit : nihil ci nocebit.cerre fi iiiffu patro«

’• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is /qMi m poteftare eft,idem feecrit: dicendu eft^enm hac lege teneri.

_ **•* Quiftipuiatäseft centum operas^aut in fingnlasaureosquinos da • * ’ limoij lildetur contra Icgeni ftipulatus.-quia in poteftate liberti eft ope irasdaret Quamuis nulla perfona lege excipiatur.-tamen intelligen

* dum ei^ his legem fentire,quiliberos tollere poflunt. Iraq? fi caftra-tum hbenum iure iurando qiiis adegerit.’dicendum e it,non puniri pa» tronum hac lege. Si patronus libertam iure iurando adegerit, ut fi» bi imberct; fiquidem duflurus earn adegit.nihil cótra legem feciffe ui debitur. fi uero non dudiirus,proprer hoc folum adegerit, ne alp nube ret.fraudem legi faftam,Iulianus ait.amp; perinde patronum teneri, ac fi coëgiffetiurare libertam non nupturam. Lege lulia de maritandis ordinibus remittitur iufiurandum,quod Jiberto in hoe oppofitum eft, ne uxotem duceret:lib€rtxïie,ne nuberet, fi modo nuptiascontrahe» here rede uelint.

DIuus Vefpafianus dccreuit, ut fi qua hac lege uenietir, ne profti» tueretur,amp;fiproftituta effet, ut effet libéra: fi pofteaab emprore alt) fine conditione ueniet.ex lege uendirionis liberam cffe, amp;: liberti prions uenditons. nbsp;nbsp;Mandatis Imperatorfi cauetur.ut etiam in pro«

uineqs præfides de querelis patronorum ins dicentes fecundum delidu admiffum libertis poenas irrogent.Interdum illxpocnae àliberto ingra to exiguntur.-uel pars bonorum eius auferturA patrono datunuel fu» ftibus ceditur,amp; ita abfoluitur.

SEruum â filiofamilias milite manumiffiim,diuns Hadtianus refcri pfitanilitemlibertum fuum facere, non partis. Seruusnon ma numiffus libertatem confequitur is,qui ea lege diftradus eft,ut manu-mittatur intra tempus,quod fuperuemens,licet non nunumittatur,fa cit tarnen libextiimemptoris, i ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem

FW^ haereditate paterna fe abftinentes, ins,quod in libertis patemis habent, non amittunt. idem in emancipato. Vt in boni^ibcrft lo nbsp;nbsp;•

cumquidemnon habeant,lcgc excipiuntur reicapitalis daiflnatus, 1 fireftitutus non eft.fi index cuius flagicq fit fueritue: uel maior a^is • uigintiquinqj cum eflet.capitisaccufaueritlibertum paternum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

* Proculo placuifle Seruius refert. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •

Flliusfamilias feruum peculiarémanumitterenon poteft: iuflu ta menpatrismanumittere poteft,qui manumiflus libertus fit pa*

SI iurauero me patronum effe: dicendum eft, non efle me C quanta ad fucceffionem ) patronum.-quia iufiurandum patronum non fa cit.aliter,at^ fi patronum efle pronunciatum fit. tunc cnim fententis ftabitur. xv. p AYL vs.

Vi contra legem Aeliam Sentiam ad iufiurandum libertum ade V 4.git:nihil iuris habet,nec ipfe,nec libcri eius.

SI libertus minorem fe centenario in fraudé Icgis fecit.-ipfo iure non ualebit id,quod faflum eft.amp; ideo quafi in centenanj liberti bonis locum habebit parronus.quidquid igitur quaqua rationc alienauit:ea alienatio nullius momenti eft. Plane fi qua alienanerit in fraudem patroni,adhuc tarnen poft alienationem maior centenario remaneat: alienatio quidem uircs habebit,ueruntamen per Fauinianam amp;nbsp;Cal* uifianam adionem reuocabuntur ca,quae per fraudem funt alienata. amp;nbsp;ita lulianus fxpiflime fcripfit,eoq; iureutimur.diuerfitatis autea ra tioeft.quia quoties in fraudem legis fit alienatio, non ualet, quod fa*

âum eft. in fraudem autem fit,cum quis fc minorem centenario facit ad hoc,ut legis præceptum euertat.at cum alienatione fada nihilomi • 1 nbsp;nbsp;nbsp;nA cen#narius eft.non uidetut in fraudem legis faäum, fed tantum

* , re^ fe cétenario fecerit.quarum una omniü partium reuocata maiot • ^ ’cen«?narioefficitur;utrum reuocamusomnes,anprorataex fingu-• •. lisait ex fingulis centenarium eum faciamust’magis'cp eft,ut omnium ^ . * return alienatio fafta nullius momentifit. nbsp;nbsp;Si quis plane non fimul . * • alienauejitjif d quafdam res ante,quafdam poftea.-.alienatio earum re ’ •• ^ lum, qpæ pbftea alienatæ funtjpfo iure non reuocabitur, fed prior, in ‘' ♦J^oftèrjpribus Fauianæamp;Caluifianæ locus erit.

^ ’ T^hftfratres inhxcuerba refcripferunt.Comperimusaperitiori* __/bnsdubitatum aliquando, an nepos contra tabulas auiti liberti

QVæro, an libertus prohiberi poffit à patrono in cadem colonia, in quaipfe negociatur,idem genus negoeq exercerez' Scæuola relpondit.non poffe prohiberi.

ÏNgratus libertus cft,amp; qui patrono obfequium non præftat, uel tes eiusffiliorumiie tutclam adminiftrare detteftat.

rrona tus à: perendæ contra tabulas bonorum pofleflionis iusçeci ^t • pitur.quod ius feruatur,amp;fi in metallum patronus uel libertus dafhn^ , lt;nbsp;* tus rcftiruatur. Excluditur contra thbulas bonorum pofleflionepa • tron^, amp;nbsp;fl ex uncia hæres inftituatur, amp;nbsp;id,quod deeft ad fupplendam * 3 _, debitamportionem,perferuumiudiciolibertifineconditiœeamp;dila, # ' • none ei in hæredirare uel legato fine fideicômiflb quæri^oteft; nbsp;nbsp;Eaê ^ *• duobus patronis unus ex débita parte hæres inftitutus finecoijdfrjo«ij* ' ne amp;nbsp;dilationeæontra tabulas bonorum pofleffionan p«ere non po*= lt;• terit. licetfiminoreiportio effet rclifta,amp;contra tabulas bAiorum • ’ /gt; poffeffionépcriffet.aliaetiam portioei adcrefccrepotuiffet. J Nat«' raies libcri liberti exhæredati fafti,alio ex parte hærede inftit^, fi péri • fetuû ex alia parte parenti fuccefferint; obrjciuntur patrono. nbsp;nbsp;nbsp;Liber ti filius hxres inftirutus,fi bona repudiauerit.pacronum non excludit. '

SAtis conftat,etiam fi in poteftate fit parentis filius patronac,nihilo minus Icgitimo iure ad eum pertinere hærediratem.

SI filius partis necem iniiltam reliquerit,quam ferinis detcxit,amp;me mit libertatem: dixi, non habendum pro patronifilio,quia indi« gnus eft. Cum ex falfis codicillis, qui ueri aliquo rempote crediti funt,hartes ignorans quafi ex fideicommiffo libertärem feruis præftilt; tiflet.refcriptum eft idiuo HadrianoJiberos quidem eos efle, fed æftî mationem fui præftare debere. Schos libertos manumifforis effe rcflc. probatur.-quia faluum eft criam in his Jibertis ius patrom.

XXiiii. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-z c

CAmelia PiaabHermogene appellauerat,quoddiccrct îudiccm de diiiidcndahaereditate inter fc amp;cohæredem non tantum tes,; fed etiam libertos diuififle.nullo enim iure id eum feciffe. placuit nul« lam effelibertorum diuifionem. alimenrorumaiiterndmifioncmi iudice inter cohxredes faâamgt;eodem modo tatam eûè, t

Tiam militibuspietatis ratio in parentes cfidarc debet, quare fi filius miles in pattern allqua commifit: pro mo= doddifti puniendus ell.amp;inter collibertos matrem amp;fili um pietans ratio fecundum naiuram falua effè debet.

Si filius patremaut matrem, quos uenerari oportet, cóSfmeiqs articit.uel impiasmanuseis infert: prxfeftus urbi deliäum idpublicam pietatem pcrtincns,pro modo eins uindicat. Indignus militia iudicandus eft,qui pattern amp;nbsp;matrem, quibus fe educatu dixe-ri^ntalcficos appellauerit.

'TT Onori parentum ac pattonorum ttibnendueft, ntquamuis pet Procumtorem indicium accipiant,nec adio de dolo, autiniuria* ; turn in^osdetur. licet enimuerbisedidi non habeantur infames ita • condeAnaticre tarnen ipfa amp;nbsp;opinione hominum non effugiunt infa« mis nd|^in. Interdidum quolt;5 unde ui non aduerfus cos teddendu.

TItius puerum cmit,quem poft multos annos uenire iuffit.poftca exoratus accepro eiusprecio eum manumifit.quxro.aneum fili us amp;nbsp;hxres manumifforis,ut ingratü,accufare poflitc'refpondit,poffe: fi nihil aliud effet impedimcnto nam plurimum intereffe, à fuo feruo quis,uel etiam ab amico eius,acccptis numis,dederit libertatem.-anab eo feruo,qui cum effet alienus, in fidem eius deuenit. etenim ille, etii fi nó gratuitum beneficium »tarnen ptæftitit. ifte nihil amplius, quim opcram fuam,accommodare uiden poteft.

IIII. MARTIAN VS. PEt procuratorem ingtatum libertum poffe argui, diui SeuerusSt Antoninus refcripferunt, V. VLPIANVS.

PArens,patronus,patrona,liberine,aut parentes patroni,patro* nxue.neepfi ob negocium faciendum,nel non faciendum pecuni amaccepiffedicentur,infadum adionetcnentur;fed nee fampfæ adi» ones aduerfus eos dantut, nee hs quidem,qux dohuel fraudis ha* bent mentionem.

LIcet famofe non fint. amp;nbsp;in quantum facere poffunt.damnantur. necexceprioncs doli,uel uis metusüe cauffa, uel interdidum un-'dcui,uelquoduipanuncui:nec deferencesiuüurandum decalumnia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h q iuiant.

HOc edidum pistor proponit eoartandac per feeutionis libertatis eaulTa impofitorum. animaduertit enim libertatis eauffa impofitorum prsftarioné ultra modu cxcreuiffe,ut premcret at-lt;5 oneraret libcrtinas perfonas. initio igitur pretor pollieetur fe indicium opeiarum daturum in libertos amp;nbsp;Übertas.

O Peras ftipulatus,antc peradum diem opera eins diei peterenon poteft.nee pars opers per horas folui poteft.quia id eft offitq di«

wmi .italt;5 nec ci liberto,qui fex horis dimtaxat ante meridianis prarfto fuiffet Jiberatio eins diei contingir.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moj^uo .nihil eft,quare non Alio eins (quamuis fuper kite alte« * ro^pcrarum detur petitio.nce hoc quidquam commune habet curti •^ ’hær«litate,aut bonorum pofteflione.perinde enim opera à libertis, ac • ' pecunia crédita petit.hœc ita Arifto ftripfit, cuius fententiam puto ue 1 • xam.nam etia prietcritarum operaru aftionem dari hæredi extraneo • • fine metu exjeptionis placet, dabiturigituramp;uiuo alteropatrono.

I'qHïs operas fitftipulatus fibijiberisq^ fiiis;ctiam ad poftumos , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftipulatio.

F Abolies operæ,cætcræ'cp,quæ quafi in pccuniæ præftatione confis ftuiVad hæredem tranfeunt.officiales uero non tranfeunt.

VT iurifiurandi obligatio contrahatur.libertum effe oportet, qui iuret,amp;libertatis cauffa iurare. nbsp;nbsp;Planéquæritur,fi quis liberro

fuo legaucrit,fi filio fuo iurauerit,fe deeem operarum nomme præfta turum: an obligetur iureiurandoC' amp;nbsp;lubentius Celfus obligari eû ait: parafe^ referrc,quâ ob cauftam de operis libertus iurauerit.amp; ego Cel-fo adquiefeo. Iurare autem débet poft manumiffionem, ut oblige» tur:amp; fiuc ftatim.fiuc poft temp? iurauerit.obligatur. Iurare autem debct,operas, donû,munus fe præftaturum. operas qualefcun^, qux modo probe iure licito imponuntur. Referiptum eft à ditto Hadria no,amp;deinceps ceffarc operarum petfecutionem aduerfus eum,qui ex cauffa fideicommiffi ad libertatem perduflus eft. nbsp;nbsp;Dabitur amp;nbsp;in

impuberem,cum adol euer it,o per arum adio. fed interdû, Ôequàmdiu impubes eft.nam huius quo(^ eft minifterium .-fi forte uel librarius,uel nomenclator,uel calculator fit,uel hiftrio, uel akerius uoluptatis arti« fex. Si liberi patroni ex inæqualibus partibus effent inftituti,utrum pro parte dimidia, an pro hæreditarrjs habeant operarû aftionéc'amp; pu to ucrius,liberos pro æqualibus pareils? habituros aftioné. Parui aût refcrt,in poteftate fuerint liberi,an uero emancipati. fed fi in adoptio» nem datum hæredem feripferit patronus;magis eft, ut operæ ei debe» antur.nec patronæ liberi fubmouentur ab operarum petitione.

SI quando duobus patronis iurauerit hbertus opéras fe daturumiLa beoni placet amp;nbsp;deberi amp;nbsp;peti poffe pattern operæ; cum femper præ h it) terita

terita opera, quae iam dari non poflit, petatur. quod contingit, fî uel ipfispacronis iuretur,uelpromittarur,uelcómuni feriio eorum.uel cum plures haeredes uni patrono exiftant. nbsp;nbsp;Pro liberto iiu^itc fffie« i

iuberequemuis pofte placet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QViaalixoperx crunt,quxLucioTitiodantur. fedfi libcrtatis caufta pecuniam promitrat libertusragéri patrono aut Lucio Ti tio,oninimodo adiedio Titrj ualet.

SI quis hac lege emptus fit,ut manumittamrA ex conftitutione di» ui Marei peruenerit ad libertatem.-operx ei impofttxnullum éffe-Öumhabebiuit.fednecis^cuibonaaddida funtex conftitutione dmi Marei libertatiurn conferuandarum caufta poterit operasperere.neej ab his,qui direftas,necpablùs,quifidcicômifl3s libertates acceperunt. quamuis fideicómiflas qui acceperunt,ipfms libern efficiantur. nó cm fimiu. nbsp;nbsp;ludicium de opens tunc locum habct,cum operæ prætcric» tint.practetire autem non poffunt antc.quàm incipiant ccdere:amp; inci« piuntpoftca.qiwmfiicnntindiftae. nbsp;nbsp;Etiam fiuxorcmhabeat liber* cushion prohibetur patronus operas exigerc. nbsp;nbsp;Si impubes fit patro-Iius.'uoluntateeiusnóuideturlibert3nupta,nifitutoris authoritas iio -luntati accefTerit.rati quo^ habitio patrono o beft in nuptijs libettæ.

Etanè cum nupta effe defierit: operas peti poffe.omnes cófentiüc. XV. VLPIANVS.

Ibcrtus.qui poft indidioné operarum ualetudine impeditur, quo .minus operasprsftet.'nóKnetut.ncccningt;poteftuidcri per eun« Rare

ft.irc,qiio minus operas præflet. nbsp;nbsp;nbsp;Et neeg promittijicqj foluijnec de berkneepeti pro parte poterit opera, idea Papinianus fubtjcit.fi non un *fe^ Paires operæ fi nt,amp; plûtes hteredes exiftant patrono, qui opc ïas^ipulatiiseft.uerumeft.obligationem operarum numero diuidi. ’d^;(^ Cclü.islibroduodecimokribir ficommunis Iibertuspatronis % duo^Lis operas mille daturum fe iurauerit, aut communi corum fer* '• .uqpïSmiferit.qiiinquagenas potius deberi, ^ fingularü operarii dimi

' 7t7 ^”5 artificij.quod poft manumiflioncm didiccrat libertus,opcras ‘ • jL_gt;^^bebft gr.Tftare.-fi hae fint,quae quandocutj honefte amp;nbsp;fine perien ^ 10 uiræ fyæftâ?; nee femper hïE,quae manumiffionis tempore prxftari quot;•^i^buêrjpt.fed fi turpes operas poftea exercere coepenr.-prarftare debe» Kï.eas,quasn»numiflionls tempore præftabat. Tales patrono ope ’ rœ daruJuales ex ætatc,dignitatc,ualetudine,neceffitate, propofito, extensepeiufdem generisjn urraej perfona æftimari debent.

NEc audiédus eftpatronus ,fi pofeat operas.quas uel ætas reeufet, uel infirmitas corporis non patiatur, uel quibus inftitutum uel propoficum mtæ minuatur.

SVo uiâu ueftim'e^ operas prxftare debere libertum,Sabinus ad edi âum prætoris urbani libro quinto feribit. quod fi alere fe nô pof-£it:p.ræftanda ei à patrono efie alimenta.

A Vt certe ita exigendæ funt ab eo operæ.nt bis quoç diebus/jui-JT^bus opéras edat,fatis temporis ad quæftum faciendum, un» de ali poffit.habeat.

QVodnififia^prætorem ipfum patrono denegaturum opetaru præftationem .idep uerum eft.quia unufquif^, quod fpopôdit, luo impedio date débet,quàmdiu id,quod debet,in return natura eft. .1 ExprouincialibertüRomam debere ueniread reddendas operas* Proculus ait; fed qui dies interea ceflerint,dum Romam uenit, patro» no perire.dummodo patronus,tanquam uir bonus ac diligens paterfa mi!ias,Romx moretur,uel in prouinciam proficifcatur. cætcrû fi ua» gari perorbemterttarum uelit;non effe iniungendam necefiitatem libetto, ubique eum fcqui.

OPerx enim co loco edi debent/ibi patronus moratur, fumptu fcUicet 9( uediua patrom, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caius

CVm patronus operas ftipulatus cft.tunc fdlicet committitur fti-pulatio,cumpopofcerir,nechbertuspræftitcn't.necintireft,ftie ( j ftafinthaccuerba,CVM POPOSCERO,annonfintadicäa.aliuSeijim ' cft de operis, aliudde caeterisrebus. cum enim operarum ç^itio u]ÿl * aliud fit, quam officrj præftatio: abfurdum eft credere, alio die dœcri, lt;nbsp;• , ofîicium.quàmquoisuoletjCuiprîEftandumeft. Cum liberté pp. *’* * miferit patrono operas fe daturum,ne(5 adiecerit.liberis'cpciusrcóftat • : • liberis eius ita demum deberi.fi patri barredes cxftiterint.hæredes au# * f . tem cxftitifTe liberos parenti,itademumprodefle ad opgr^um petiti #' • onemjluliano placet; fi non per alium haeredes exftiteriftt.Ita^ fi quS ^ * .• exhxdato emancipato filio feruum eins hxredem inftitucrit,^ffcr cÿ/* ’ feruum hïeresexftiteritfilius: repelli cum aboperaruntperitione^ lt;* bere perinde,ac rcpelleretur patronus,qui operas non impofBiffct.-nel ' i, quas impofuit,reuendidiflct. nbsp;nbsp;In omnibus operis præcipue obfer«

uandum eft,ut temporis fpacia,qux ad cura corporis necefÿftia fünf, • liberto rclinquantur.

HAc opera-,quas libcrtus promittit,multu diftant à fabrilibus uel piftorrjs operis.deniqjb libertyfaberaut piâorfuerit;quàmdiu id artiticium cxercebit.has operas patrono prarftarecogitur. quare fi» cut fabnlcs operas quis poteft fibi aut Titio Itipulan: ita patronus àli» berto operas fibi aut Sempronio reâe ftipulatur; amp;nbsp;libcrtus obligatio* ne foluctur,fi talcs operas extraneo dedcrit, quales patrono prarftan-do libcraretur. Si patroni plures confultd in diuerfas regiones dif« ceflerint.Ô^libertofimul operas indixerint: poteft dici diem operaru cedere,fed libertum non obligari;quia non per eum/ed per patronos fter,quo minus opera: dentur.ficut acciditcum ægrotanti liberto ope* ræ indicuntur.quod fi diuerfaru ciuitatum patroni fint,amp; in fua quifej niorerurxonfentire debent in operis ab co accipiendis. Durum alio* quin eft cum,qui fe liberate poteft decern diebus opérande, fimul ope nbsp;nbsp;nbsp;,

ris indiftis.-fi in accipiendis non confcntiant.compelli ad præftandam alten quin^ operarum æftimationem. »

QVoties certæ fpecies opcrarum in ftipu!ationcdeducnntur,uelii ti piftoriæ,amp; fabrilcs.- peti quidemnon poffunt, nifi praeteritac: quiaetfinon uerbis,attamenreipfa ineftobligationitraftus tempo-ris.fi cuti cum Ephefi dari ftipulamur, dies continetur. amp;nbsp;ideo inutilis eftbæcftipulatio, OPERAS TVAS PICTORIAS CENTVM HODIE DA RE SPONDES ;* cedunt tatnen operx ex die interpofita: ftipulationis. fed

fed opers,quas patronus aliberto poftulat, cofeftim non ccdunt.quia id aftu inter eos uidetur, ne ante cederét,quàm indiâae fuiffcncfcilicct qiÄaex^mmodopatronilibertusoperasederedebet. quodinfabro ƒ nbsp;nbsp;nbsp;uel piftoie dici non conuenit.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atronus, qui operas liberti fui locat, non ftatim intelligcndus cÆ

••^ * | «Înercedeni ab eocapere.-fed hoc ex genere operarum, ex perfona . e ‘ patroniatlt;5liberti colligidebet.nam fi quispantomimûuel archimi* « • mum libertum habeat,amp; is mediocris patrimontj fit, union aliter ope . • •* rispius ut^oifit,quàni locauerit eas.-exigere magis operas,^ merce« ••• nbsp;nbsp;nbsp;‘’dem cancre exiftimandus eft. nbsp;nbsp;Item plcruncg medici feruos eiufdc

• ^ *arti?libertos perducunt,quorû operis perpctuo uti non aliter poffunt, ' nbsp;nbsp;nbsp;*^Am*it cas j^ccnr.ea amp;nbsp;in cœteris artificibus dici poffunt. fed qui ope

• ri's fui liberti uti poreftA locando preciû earum confequi malit:is exi * nbsp;nbsp;‘ftimanÄus eft mer cede ex operis liberti fui capere. Nonnunquam au-

tern ipfis libertis poftulantibus patroni operas locant.quo fado preci-um magis operarum ,quàm mercedem capere exiftimandi funt.

MEdicus libertus,quôd putaret,fi liberti fui medicinam non fa » cerent,multo plures implorantes'fe habiturum:poftulabat,ut fequerentur fe,neqjopus faccrent.id ius eft,nee net’refpondit.ius effe: dummodo libéras operas ab hisexigeret. hoceft,utadquiefcere eos meridiano tempore,à ualetudinis amp;nbsp;honeftatis fuæ rationem habere fineret.Item rogaui,fi has operas liberti dare nolint:quanti oporteret aeftimarifrefpondit. quantum exillorumoperis fruits,nonquantd ex incommodo illis dando,fi prohibereteos medicinam faccre,com» modi patronus confecuturus effet.

SI libertus artem pantomimi excrccat.ucru eft, debcrc cum non fo lum ipfi patrono,fed etiam amicorum ludis gratuita operam prx bercificut eum quo^ libertum,qui medicinam exercet, net urn eft,uo luntate patroni gratis curaturum amicos eius. ne^ enim oportet pa^ tronum,ut operis liberti fui utatur, aut ludos femper facere, aut ægto tare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXV III. PAVLVS.

SI duorum pluriumue communis libertaunius patroni uoluntate nupferit:alteri patrono ius operarum manet.

SI operatum iudicio adum fuerit cum libcrto, amp;nbsp;patronus deceffc-nt.-conuenit translationem haerediextraneo non effe dandam. fi-lio autem,amp;fihæres non exiftat,amp;;lisconteftata non fuerit, tarnen i omni

SI Hbcrtiis ita innuerit.darc fe tot opcias,quot patronus a^i^rafts fitmon aliter ratum eft arbitrium patrom, quâm fi æquum ar^i« tratus fit.amp; ferèea mens eft pcrfonam arbitrio fubftituenriupijutquja fperent earn rede arbitraturam, id faciant, non quia uel immodicreb ligari uelint. nbsp;nbsp;In libertam,qua: uokuitate patroni nupût,prætJktiV

OPeris nonimpofitis manumifrus.etiamfiexfuauÿlijptate ali-;, quo tempore præftiterit,compelli ad præftandas, ^uas npn pro.* tnifit,nonpoteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ’

XXXir. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

QVi onerandæ libertatis cauffa pecuniam patrono repro^i/erit,^ non tenetur.uel patronus ft pecuniam exegerit,bonoru poffefliquot; onem contra tabulas eius petere non poteft.

I Nterdumamp;:deminutionem,amp;augmentum,amp;mutationem recipe re obligariones operarum feiendiieft. nam dum languet libertus: patrono operæ,quæ iam cedere CGepenint,pereunt.fed ft liberta,quac operas promiftt,ad earn dignitatem perneniat,ut incóueniens ftt pr ac ftare patrono operas.-ipfo iurehæintercident.

LAbeo ait,libertatis cauffa focictatem inter libertum amp;patronum fadam ipfo iure nihil ualere,palam effe.

VE IN SVA POTESTATE HABEBIT: PRAETER EVM^QVI AR. TEM LVDICRAM FECERIT, QVl'vE OPERAS SVAS,VTCVM BE-STUS PVGNARET,LOCAVERIT.‘ NE QVIS EORVM OPERAS, DONI,! MVNER1S,ALIVD'VE QVIDQA^AM LIBERTATIS CAVSSA PATRO-v NO,PATRONAE, LIBERIS'VE EORVM, DE QVIBVS IVRAVERIT, VEL PROM1SERIT,OBLIGATVS'VE ERIT: DARE, FACERE , PRAE-' STARE DEBET, ET SI NON DVOS EODEM TEMPORE IN POTE--STATE HABVBR1T,SED VEL VNVM QyiNQyENNEM: LIBER ABI -

TVR OPERARVM OBLIGATIONE. AinilTi antea liheri ad eas operas, qua: poftea imponunt,pcofunt, ut Iulian? ait.fed amp;nbsp;fi uno amiffo obs liget fe,deinde alter naftatur. multomagis Pomponius ait amiffum I ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huic ftingi, ut hberetur. nbsp;nbsp;nbsp;Nihil autemintereft,utrumipfipatrono

’ 1 Dft)mittant,aneis,quiinpoteftateeiusfunt. fedficreditorifuolibertu pÄronu ?delegaucrit;non poteft idem dici.folutionis enim uice ccnti

i« * neXjhxcdclegatio. poteft tamendici, fi mid,quodpatronopromifit, .. * * ill] poftea delegatus fit.pofte eum liberari ex hac lege, nam uerum eft • patrono eum expromififfe,quamuis patrono nunt non debeat. quod

*. • ii ab initio delegante patrono libertus promiferit, non liberari eum: ••non foltfflifftturarum, fed etiam prætentarum operarum liberation nein fieri.lulianus ait, etiam fi iam petits funt operæ,liberis fublatis **4gt;’folfition^ faciendam. fed fi iam operaru nomine condemnatus

* . cftaioiBpoteftliberarijquoniamiampecuniamdeberecœpit. Poilu * nbsp;nbsp;nbsp;• mus’liferti barredes partis fui non libérât.-quoniâ proficifei liberatio â liberto debet,nec quifquam poll mortem liberari mtelligi poteft.ex le geautem nati liberi profunt, etiam fi in perfona liberticollata’libéra» tio eft.fideiuffores quoej liberabuntur ex fententia legis.quod fi libertus expromifforem dederit.-nihil hoc caput ei proderit.

HAe demumimpofitæoperæintelliguntur,quæfine turpitudi-ne præftari poflunt, amp;nbsp;fine periculo uitæ. nec enim fi meretrix manumiffa fuerit,eafdé opéras patrono præftare debet, quamuis ad-hue corpore quæftum faciat.nec harenarius manumiffus tales operas: quia iftæ fine periculo uitæ praftari nô poflunt. fi tarnen libertus artifi ciû exerceat:eius quoej operas patrono præftarc debebit, amp;nbsp;fi poft ma numiflionem id didicerit.quod fi artificiû exercere défient: tales operas edere debebit,quæ non contra dignitate eius faerint.ueluti ut cum patrono moretur,peregreproficifcatur, negocium eius exerceat.

SIita ftipulatioàpatrono faftafit, SI DECEM DIERVM OPERAS NON DEDERIS, VIGINTI NVMOS DARE SPONDESfuidendum eft,an nec uiginti aftio danda fit,quafi onerandæ libertatis gratia pro-mifli fmt: nec operarum, qux promiff æ non fint.an uero opera: dun-taxâtpromiffæ fingi debeant,ne patronus omnimodo excludatut^ amp;nbsp;hoc quoeç praetor fentit,operas duntaxat promiflas. nbsp;nbsp;Sequens ilia

quxftio eft,an libertus impettare debeat,ne maioris fummae,quâm ni ginti c onde rnnettu: quia uideatur quodammodo patronus tanti operas xftimaffeddeocp ipfe non debeat egredi taxatione uigintif fed ini-quiuncft, nec oportet liberto hoc indulgere: quia non débet ex parte it) obliga

LIbertus,qiiioperarnm obligatione dimifTnseft, arq^ita IihAinj teftamenti foâionem adfecutus eft: niliilominus obfcquio nere-cundiae tenernr. alimentorumcauflaeftdiuerfa.-cum inopia patroni perinuidiamlibertumconuenit.

CERDONEM SERWM MEVM MANVMITTI VOLO IT^/VT, OPERAS HAEREDI PROMITTAT. non cogitiir«namimifti^ proniittere.fed amp;nbsp;fi promiferit,in eu aftio non dabitiir. nam iifti publi eo derogate non potiiit.qin fideicommiflariamlibertatem deair.

SI libertus morani in operis feceriefidduftbr renetnrjicet mora fi-deuiflons nulla cxillat. inhomineautem debito fideiuffor etiam ex fuamorain obligatione rerinetur.

Libertus negociatoris uelhanj aneandem negociationem inea* dem duitate amp;nbsp;eodé loco, inuito patrono,exercere poffitfrefpon dj. nihil proponi,ciir non poffit.fi nullam læfioncm ex hoc fentict pa« tronus. XLVi. pavlvs.

Llbertafiin concubinatu patroni effet: perinde,acfi nupta eidem effet,operarum petitionem in earn dari non oportere conftat.

CAmpanus fcribit,non debcre praetorem pati,donum,munus,ope rasimponiei,quiex cauffa fideicommiffi manumittatur..fedfi cumfcirctpoffefeid recufare,obligarife paffusfitmon inhibendam operarum petitionem,quia donaffe uideatur.

Sleur patronus,ita etiam patroni filius, amp;nbsp;nepos, amp;nbsp;pronepos, qui If* bertx nu prijs confenfit,operarum exaftionem amittit. nam lixc, cuius matrimonio confenfit,in officio mariti effe debet, fi autem nu» ptix,quibus patronus confenfit, nullas habeantuires: operas exigere patronus non prohibetur. patrons,item filixAnepti, amp;nbsp;pronepti pa« troni, quælibertæ nuptqs confenfit, operarum exaftio non denega»

DYo#iiTgt; Übertus poteft aliquo cafu fingulis diuerfas o peras uno tempore in folidum edere.ueluti fi librarius fit,óc air) patrono lia ) • nbsp;nbsp;nbsp;bgunm fepbendorum operas edat,alter nero peregre cum fuis profit

• .eiferns operas euftodiæ domus ei indixerit.nihil enim uetat, dum cu» ',••» jftQdlfdomumJibros fcribere. hoc ita Neratius libris membrana® '* nbsp;nbsp;nbsp;*rum fcripfit.

• • /'~\Peçy;uçj editionem pendere ex xftimationc edcntis.nam digni ', * •• lt;nbsp;\^_z taU,facuitatibus,confuetudini,artificio eius conuenientes edena ' ^^s^ ’ ^on folum autemlibertum,fcd etiam quemlibet alium opea ■ ‘ • /a^-edentem alendum, aut fatis temporis ad quxftum alimentorum I* • • relinque^dum:amp;: in omnibus tempora ad curam corporis neceffaria (. felinquenda.

F nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TNterdum operarü manet petirio.etiam fi ius pa troni non fit.ut eiic

J^nit infratribuseiiiSjCuiadfignatus eftlibertus.-autnepote altcrius patroni »exilante alterius patroni filio.

a Occdiftumàprætore propofitum eft honoris, quem K* berti patronis habere debent, moderandi gratia, nan«

1 ( ut Seruius fcripfit ) antea foliti fucriint à hbertis duriffi J masresexigere,fcilicetad remunerandum tam grande benericium,quodinlibertosconfcrtur,cumex feruitu« ’

tilius edixit,fe amplius non datutnm patrono, quäm operarum amp;nbsp;fo« Cietatis aftionem ( uidelicet fi hoe pepigiffet ) ut nifi ei obfequium præ ftaretlibcrtus,in focietatem admitteretur patronus.poftenores prxto tes certæ partis bonorö pofleffioné pollicebantur. uidelicet enim ima go focietatis induxit eiufdem partis præftationem: ut quod unius fo lebatfocietatis nomine præftare,id poft mortem praeftarct.

SI patronus Sliberto pratteritus bonorum poffeffîoné petere potue-rit côtra tabulas,amp; ante quam peteret,decefferit,uel dies eius bono tum pofleffionis agnofeendæ præterierit.’liberi eiusuel alterius pa» ttoni petere poteruntex illa parte edidi,qua primis nó petentibus, aut quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i iq etiam

etiam nolcntibus ad fe perrincre/equentibus datur, arsj fi priores ex co numero non effent.Sed fi patronus hæres inftitutus uiuo liberto de cefTifTct fuperftitibus liberis.quaefitum eft,an illi contra tabulas tffta= nbsp;nbsp;.

menti bonoru poffeiTjonem petere pofTintC’ Seed decurfum ci^nt mor tis tempus,quo defertur bonoru pofleflio. fpeftari debeat,an patrAms non fit;ut ft fit, ex parte prima ediâi liberi eins bonorum ^offciÄ^ic ^ pcterenonpoffmt.Sifiliusemancipatusnepoteminpotcftare.^i re- ƒlt; liquiffet.-bonorum poiTeiTioné partis dimidiæ dandam ei filio inted^tï # ; liberti, quamuis iure ipfo légitima hxreditas ad nepotem pertineat.* quiaSe contra tabulas eins liberti,amp; filio potius bonorum pofiffliof* * partis debitæ daretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ i

III. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’* •

ETiam fi ius anulorum confecutus fit : libertus 5 p^ncipd? adde^ ƒ fus huius tabulas uenit patronus,ut multis referiptis continetur. • ^ hic em uiuitquafi ingenuus,moritur quafilibertus. plané fiftatalibits redditus fit.-celTat contra tabulas bonorum poiTeiTio.idemA fi à princi । pe liberam teftamenti fadionem impetrauit. fed fi bac lege emit quis, ut manumittat: ad hanc partem ediâi pertinebit. Si quis numos ac ceperit,ut manumitteremon habet contra tabulas bonorum poflefli« onem.ut patronus autem contra tabulas bonorum poffeffionem acci pere poflit.oportct haereditatem aditam effe, aut honor urn poflefi io* riem petitam.fufficit autem uelunum ex haeredibus adqffe hteredita-te m,bonorumne poffeifionem perijiTe. Patronus contra ea bona li berti omnino non admittitur, qua.’ in caftris quaefita funt. nbsp;nbsp;nbsp;Si delt;

porratus patronus reftitutusfit.-contra tabulas liberti pofleflioné acci pere potclt.idemq^ Sc in liberto deportato amp;nbsp;reftituto dicendu eft. Si quis filiusfamilias feruum de caftrenfi peculio manumiferiu ex confti tutione diui Hadriani patronus eft,admitti'cpporcrit ad cótra tabulas bonoru po(!èirionem,ut patronus. nbsp;nbsp;nbsp;Si capitis libertum aceufauerit

is,cui adfignatus eft.non poteft is peterc contra tabulas bonorum pof feirionem,fratribus'cp fuis non obftabit;fedhi contra tabulas bonoru pofleflionem petent,quemadmodum petercntji ex altcro filio nepo-tes effent.libertus emm,qui alteri ex filtjs adfignatne, non définit alte* tins filij libertus effe. amplius dicendum eft,etiam fi omiferit frater bo nor urn poffêflionem,alter frater ,c ui adfignatus eft, non poteft fucee* dere,amp; contra tabulas bonorum poffeifionem petere. nbsp;nbsp;Toties ad bo

norum poffeifionem contra tabulas inuitatur patronus, quotics non hares eft ex débita portione inftitutus. Si patronus fub códitione fit inftitutus,ea'cp conditio uiuo teftatore cxftitcrit ; contra tabulas bono turn poffeifionem accipere non poteft.quid ergo fi mortis tempore pc pendit

pendit,cxftitit tarnen ante,quam patrono deferatut bonorum poffef» fio, hoc eft ante aditam hæreditatemr an inuitetur ex ha c parte ediâiî'

* amp;nbsp;niagi^ uft,nt aditæ hæreditatis tempus fpeftetur. hoc enim iure uti-f muj.fi tarnen in præteritum collata fit conditio,uel ad prsfcns;nó ui* * d^ij: fubcenditione inftitutus.auc enim impleta eft,amp; pure inftitutus

SI necem domini detexerit feruus;prætor ftatuere folet, ut liber fit. 8e confiât eum,quafi ex fenatnfconfulto libertatem confecutum, nullius effelibertum. Si libertus captus ab hoftibus ibi decefferit.-quâ nis liberci appellatio eum non tangat;tamen propter legem Cornelia, qus teftamentum fic confirmat,atlt;5 ^‘ *”ciuitate dcceflerit : patrono quo^bonotum poffeffio danda erit. nbsp;nbsp;Si deportatus patronus fir.- fi»

lioeius competit bonorum poffeffio in bonis liberti.nee impedimen , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to cft ei talis patronus,qui mortui loco habetur.amp; diffimile eft,fi patro

Siextraneus âlibertohsres inftitutus,rogatus fitpatroni filio hx teditaté reftituere:cü ex fenatufconfulto Trebelliano reftituta hatreds täte hæredis loco filius habeatur,patronus fubmouendus eft.

LIbeitinus,qni patronu patroniep liberos habet,fi patronu ex parte débita hæredem mftituitdibcros eins in eandem portionem fubfti lucre debet.’ut licet patronus uiuo liberto mortuus fuent, fans fact um * nbsp;nbsp;nbsp;- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uideatuc

ET fi ex modica parte inftituti funt liberi liberti: bonorum poft^ii # onem contr.a tabulas patronus petere non poteft. nam S: J^rcer ,'( luslibronono digeftorum fcripfit, ex parte quanttilacun^ hxrede’m’ • : inftitutum liberti filium patronum cxpellere. Cum patroni filia hac* , tes inftituta effet a liberto,falfum'cp teftamentum diftum effet, influo*^ ' fcripta erat,óc appellatione interpofita amp;nbsp;pendente dierft Æû obtjffé/: ^ ' hæredibus dus diuus Marcus fubuenit, ut id haberent, quotïhaberet«» patroni filia,fi uiueret. nbsp;nbsp;S filius liberti hæres ab eo in^itutu^abfïïnV’ ' erinquamuis nomine fit hæres,patronus admittitur. fed amp;nbsp;ffcer in im • tegrum reftitutioné is, qui miftus'eft paternae hxreditati, uelqui adijt hæreditatem,abllinuerit fc: potent quis patronum admittere. nbsp;nbsp;Pa* f tronus patroni'q; liberi, fi fecundum uoluntatem mornü liberti hæ* reditatem adienntdegatumüe autfiddeommiffum petere maluerint; ad contra tabulas bonorum poffeffionem non admittuntur.

NAm abfurdum uidetur,licere eifdem partim comprobare indicium defundi,partim euertere.

SI uero nó habuerit effedu petitio eius;dico non impcdiri,quo mi* nus adiuuetiir.quinimö6cfificadnt,quafie.x débita portioneinfti tutus, mox appariiit eum minoré partem, quam fperauit, accepiffe; aequiffimum eli admitti eum ad fuum auxilium.fed Sc fi teftatö conue niffethæredem,utifibi legatum folueretut,mox poenituiffet: puto eu poffe adiuuari. Si patronus legatum fibi relidum agnouerit, idq^ fu erit euidum.-competit ei legitimum auxilium: quia id, quod fpetauit fe habiturum, non habet, fed Sc fi non totum euidum fit, uerum ali« quid minus habet,quam putauit.crit ei fubueniendum. Si feruo uel filio fuo aliquid relidum patronus agnouerit.perinde à contratabulas bonorum poffeffionerepellctur,at^ fiagnouiffet fibi relidum. fed Sc fi mortis cauffa donationem agnouerit,diccndum eft repelli eu a con tra tabulas bonorû poffcffione.-fic tarnen, fi poft mortemliberti agno uerit. cæterû fi ei uiuus libertus donauit,0c ille accepit: non idcirco erit repulfus à cótra tabulas bonorum poffeffione ; quia poterit dicere fpc raffe,quod in teftamento quoc$ gratus circa eum fieret: permitnq^ ei debet ab eis decedere,uel ea compenfare in portionem pro rata.quare dicituC

dicitur,amp; fi conditionis implendx cauffa fuerit quid datum patrono; poft mortem liberti repelli eum à contra tabulas bonorum pofTeffio« ne^quafijgnoueritiudicium. Si patronus minorannisuigintign^ libertft^icium agnoucrit: in integrum reftituieumoportere exifti«

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IX. PAVLVS.

’ • •• * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^* *” feruitutem libertum patemum petierit: nee nomine libc-

:• nbsp;nbsp;• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X. VLPIANVS.

, /• •* Cl ex pajronis alicui fatisfadum nó erit,ita ut alteri amplius fua pot ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ O tione ex bonis liberti ielinquatur;ci,cmfatisfaftum non crit, ita

* .• * ’adiordabitur,ut cius portio fuppleatur ex eo,quod extraneo hxrediA • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*^fbd patrong fupra portioné fuam relidum eft. eadem ratio amp;nbsp;in plu I* • tibuspadronisTeruabitur. Julianus ait. eum, qui ab auo fuo exhac# j * nbsp;nbsp;ïedatus^ft.a bonis libertorum cius fubmoucri, à patris uero fui libcr-« torum bonis non excludi.quod fi â patre fit exhæredatus, ab aiio non 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit: non folum à libertorum patemorum bonis, uerum etiam ab aui quo^ excludi debere:quia per pattern aui libertos confequitur. quod fi pater cius fit ab auo exhaeredatus,ipfc non fit;poffe nepotem auito-rum libertorum contra tabulas bonorum poffeffionem petcre. idem ait, fi pater me cxhaercdauit,auus meus pattern meû,amp; prior auus de ceflerit.ab utriuRj libcrtis me repelli. fed fi ante pater dccefliffet, poll ea auus; dicendum erit, nihil mihi nocete pattis exhsredationem ad auitotum libertorum bona.

Z~X Vodfipatcrmeusa patre fuo fitcxhærcdatus,cgonelt;5â patre V jmeo.ne^abauo.mormoquidempatre,amp;aduerfusauitosAad uerfus paternos libertos ius habco.uiuente patre, quamdiu in potefta te cius ero,non petam contra tabulas auitotumlibertorû bonorum poffeftionenremancipatus non fubmouebor.

QI patronus teftamento iurc militari fafto filium filentio exhxreda Öuctit;debebit nocerc ci exhacredatio.uerum eft cnim hunc exhxre^ datum effe. nbsp;nbsp;Si quis libertum filio fuo adlignauerit,eum'c^ exhærc dauetit admitti poteft ad bonorum liberti poffeffionem. nbsp;nbsp;nbsp;Siquis non mala mente parentis exhaeredatus fit, fed alla ex cauffa ; exhærc« dario ipfi non nocct. utputa pone fuioris cauffa exhætedatû cum; uel ideo,quia impubes erat,hxiedem quo^inftitutum cogatum ci refti» tucre hsreditatem. nbsp;nbsp;Si quis, cum effet exhsredatus, pronunciatus

dicarij ftandum eft. Si filius patroni exhæredatus in pattern obti« nuerit de inofficiofo,in parte uiftiis fit.-uideamiis,an noceat ci exhærc datio.amp;nocercarbitror.-quiateftamentmn ualet, àqiioexF,jfredaftiS cft. Exteftamentoaiitem,âquo necjaditaeftharreditasui?^ gc* tira bonorum pofleÖiOjibcris exharredario non nocet, abfyrdum e^ enim in hoe ualere tantum teftamentum,utcxhxredatio uigeat, c^m « alias non ualeat. Si patroni films prioregradu fit hæres fcriptifl» fe« ' ,' ciindoexhæredatus.’huicnonnocetexhæredatio.cum uoluntate pa? ' • tris ud exftiterit haeres,uel exiftere potuerit necj ciiim debet uideri pa * ter indignum exiftimafle filiû bonis libertoriim^quc ad hæreditatçni % ' fuam primû uoeauerit.ae neeum quidé exiftimandum êft fußniouerf ^ à bonis libcrri.qm primo gradu exhæredat?, amp;nbsp;inde fubftitutus eft. et’ • go is,qui inftitutus eft hæres uel primo graduaid fequéi^ uel quoqfit^*■ , alio.licetexhæres fiteodem teftamento.-non eft fubmôuendfis â liber • ti bonis. Si patroni filius emancipatus nolucrit adiré haereAtâtem*’ uel qui in poteftate eft/etinere.nihilominus libeiti bonorum poiTeiTt* nbsp;nbsp;f

Filius patroni exhæredatus,quamuis nepos ex eo hæres fcriptus fit erit,bonorum poiTeiTionem contra tabulas patemorum liberto« rum accipere non poteft. licet cnim necefTarius exiftat patri fuo: noir per femeripfum/ed per alium ad hæreditatem admittitur.amp;: cerre con ftat,fi emancipatus films exhæredatusfuerit. Si feruus eins hæres feri« ptus; Slt; fi iufferit feruû hæreditatem adiré, Â: ica patri fuo hæres exfti« terir .-non habiturumeonaa tabulas patemorum libertorum bonos rum poiTeffionem.

QVi cum maior natu effet,quàm uigintiquintj annorûJibertntn capitisaccufauerit,aut in feruitutem petiencremouetur à contra taoulas bonorum poffcffioue.fi uero aceufauent minor.difendum eft hune non excludi.-fiue ipfe,fiue tutor eius,ucl curator aceufaueric.

Scd fl minor quidem inftitueritaccufationem,maior autem fadus fententiam acceperit.'bcnigneeritdicendum, ignofei ei debere: qui», minor cœpit. nclt;ç enim imputare ci poffumus, eut non deferuerit ac* cufationcm,uel cur abolitionem non peticrit;cum alterum fi faceret, in Turpilianum incidcret,alterum non facile impetretur.certe fi aboli tione publiée data repetit iam maior; dicendum eft, hune effe remo» uendum. maior enim fadus potuit fine timoré deferere abolitam ac-eufationem. Is demum uidetur capitis accufaffe,qui tali iudicio ap-petit,cuius pœna aut fupplicium habuit,aut exilium, quod fit uice de

«H . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;POI»

^57Î pottationis,ubiciuitas amittinir.fi tarnen quis libertnm eo crimine acciifauerit.cuius pœna capitalis non eft.ueruntamen iiidicantipla» cdîtaggi^epœnam.nonobefthocparronifilio. ne^enimimperiria, 1 * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am feueritas ludicantis obeiTe debet patroni filio,qui crimen leuius im

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjprtauit.^ed fl non.ictufauit.fcdreftimonium incaplit liberti di.vit,

• , auT/ubiecit aceufatorenuputo eû i contra tabulas bonorû pofleiTionc * ••, . tfnÄueri. Si libertus maieftatis crimine patroni filiû accufauit,amp; pa ’• nbsp;nbsp;• •. Boni filins calumniæ eum capitis puniredcfideraucrit.-non debet re«

: • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pelli hoc edifto. idem piito,amp; fi ab co petitus retorfit in cum crimina.

I • '• JSgflofcqj^umeftcnimei.fiuoluitfe ulcifciprouocatiis. Si partis ••• • YnorteçideÆïidereneceflehabuerit;andicendumfit,hicquolt;5cifuc« . * . ' •^iirrcij^um, fi libertum paternû propter hoc aceufauit, medieü forte ' ' i^ nbsp;nbsp;nbsp;p*tris,aut cub^cularium,aut quem ahum,qui circa patrêfucratfôc pu»

lt;* • • •tofuçcArendum.fiaffcâioneamp;pcriculopatemac fubftantiæ ducen-1 ‘te.necenehabuitaccufationcmuelcalumniofaminftituere. Accu ^ nbsp;nbsp;faffe autem eum dicimus,qui crimina obiecir.amp;; cauffamperorari uf^

f ’ nbsp;nbsp;nbsp;ad fententiam effecitcaeterum fi ante quieuit.non accufauità hoc iu

te utimur Sed amp;nbsp;fi appellatione interpofita defqt; benigne dicetur,no pcrtulifTe aceufarionem fi igitur pendente appellatione decefTitliber tusipatroni films admitretur ad bonorum poffelTionemiquia ante fen tentiam libertus morte fubtraâus eft. Si patroni filius aduocationé aceufatori liberti prxftitit: noneft repeUendus. neq; cnim aduocatus aceufat. Si pater teftaméto cauerit,ut aceufaretur libertus,quafi ue nenum fibi paraflet.aut quid aliud in fe admififfet: magis eft.ut igno-fci hberis debeat,qui non fponte aceufauerunt. fed amp;nbsp;fi accufauerit li« bertü,amp; probauerit crimen patroni filius,poftca'cp bic libertus fit refti tutus: nó erit repellendus. crimen enim,quod intcndit,etiam perfetit.

XV. TRIPHONINVS. IDem eft,amp;:fi crimen quidem.quod in liberto probatum eft.menie rat capitis panam ,bcnignius autem puni tus eft libertus,ueluti tan turn relegatus.de calumniarore enim fcnfit prætor.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XVI. IVLIANVS.

ÏN feruitutem petifle non is uidetur,qui ei.quiin pofleffione erat fer uitutis, petenti fe in libertatem contradixit: uctum is .qui ex liberta te petitin feruitutem.fed amp;nbsp;fi quis non totum fimm.fcdpro parte,uel nfumftuôum in eo fuum dicat, uel quid aliud, quod habere non po* teft in eo,nifi feruus fit.-an repellatut quafi in feruituté petierit f quod eft uerius. nbsp;nbsp;Si petierit in feruitutem amp;: obtinucrit,mox cognita ueri

täte paifus fit in libertatem morarimon debet ei obeffc;maxime,fi ha buitiuftam cauffam errandi. Petifle in feruitutem non uidctur,qui k ij ante

ante litem conteftatam deftitit. fed amp;nbsp;fi poft litem conteftatam .• di«' cendutndl,nec id nocere debere: quia non ufj adfententiam dura« uit. '' Si patroni filius inftitutus uel exhxredatus, in feruigi^m^i* bertu paternu petijt, uel capitis aceufauitmon nocet hoc libens eiys, qui in poteftate non funt.amp; hoc diui fratres Quintilio refcripfetunt.^

Si quis bonorum poffeflionem contra tabulashbertiacceperit^* o . « omni hberti iudicio repcllitur.-nec tantum fi ipfi libertino hxres merit . «'* fcriptusjierumctiamimpuberifiliofubftitutus.namamp;lulianus feri« .• * pfit.fi poft petitam bonorum poffeffionemadicrit impuberis filq li« * i berti hacreditatem patronus .denegaii ei debere aftiones led amp;nbsp;fi quid. • ' codicillis fuerit patrono relidum,uel mortis cauffa donitö: inpili mof * ' dohorumquotjperfecutio denegabitur.Nonnuquam planéRP^^c«^^ titam bonorum pofleffionem dabitur patrono legati p^fecuno.finfe nbsp;nbsp;/

hil ad emolumcntum eius peruenturum fit, quia forte rogatfls çft alm ’ lt;nbsp;reftituere. praeterea non tantum, quodipfisnominatim datum eft, ia fe pretor denegaturu ait. uerum etia fi quid pponas adipfos per alios | peruenturü. utputaquod perfubiedas quidé perfonasfunt habituri, non reftituturi. nbsp;nbsp;Dabimus legati petitionem patrono, fi feruo pa»

ftitutuseritpatrono,qui contra tabulas bonorum poffeiTionem petie rit-adio eius partis,cuius patrono poffeffio data erit,non datur. nbsp;nbsp;nbsp;Si

patronus fit fubftitutus,amp; patronus ui«o teftatore dccefferit: filiu patron! petentem contra tabulas bonorum poirefrioncm,nô folius fub« ftituti partem occupare,uerum omnibus hxredibus pro parte aliquid auferre conftat.

LIberto fine liberis mortuo,in primis patronus amp;nbsp;patrona bonoru pofleflionem accipere po(runt,óc quidem fimul. fed amp;nbsp;fi patrono

PAtronx quidem liberi etiam uulgo quxfiti accipientmatemi li« berti bonorum poffeflioncm.patroni aüt,non nifi iure quxfiti.

§1 patronus ex minore parte,$ légitima,hmes inftitutus falfum te ftamentum dixi(ret,nec obtinuifletmon eft ambiguu, contra tabu ti non deferri bonoru pofleiTionem: eo, ^ fado fuo perdidit hxre-ditatem,nim temcre falfum dixit.quodfi ex débita parte fuerit infti« tutus.fiuc adijt,fiuc non,â contra tabulas bonorum polTeifione repelli tur.quia fi debitam fibi portionem acccperit,ncc poterit contra tabu* las bonotum poffeiTionem petetc.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iulia«

XIT. IL XX. IVLIANVS. SI libcttus fub conditionc iurifiurandi,quod praetor tcniitterc fokt, patr^um inftitiiit hæredemmon puto dubitandum.qiiin à bono turn pofleffionc fubmoueatiir.uerum cft enim eum hæiedé fa ft urn. ^Si Titic^lcgatum fuiflct,eius'cp fidei commiffum,ut patrono reftitu' », erft-dcnegatur kgatorüaftio Titio,fi patrono pro débita parte àfcri-» •, * pio^ærede erit fatiffaftum. Libertus patronum amp;nbsp;extraneum con-• •. iunâim ex parte dimidia hæredem fcripfit. quadrans, ex quo inftitu» • tus erat patronus.tot? ipfi imputari debebit: refiduü ex débita fibi pat *• « teoibus hxrcdibus pro pottione cuiufcp auferet.idem feruari conueni •• • it in legato.qüod coniunftim patrono amp;nbsp;Titio datum fucrit: ut pars Ic lt;• ‘cati Ir^ortionem debitam patrono imputetur, ex reliqua parte tan-• quot;* rMnlitio deUj^hatur,quantum ab bsrede pro rata porti one. Si li« • bertinuffdium emancipatum fub conditione hæredem inftituerit, Sc ‘deficieme conditione fubftitutusadierit:quæro,utrum patrono ad» a nerfus fubftitutam in partem debitam prator, an emancipato filio in totam hareditatem fuccurrere dcbeat f refpondi. cum pater fili-urn fub conditione primo gradu hæredem inftituit: fi déficiente con» ditione,fub qua fdius inftitutus eft hares,ad fecundum gradum hare diras pcrtïnct,uel adhuc pendente conditione filius decefferit: patio» no partis debitæ bonorum poffeffionem aduerfus fubftitutum corn* pctere.idemcp cftA ft fdius non pctierit bonorum polTeflionem tem poreexclufus,uelrepudiauerit. fi uero déficiente conditione haredi-tas ad fdium pertineat.emancipatum potius tuebitur prator aduerfus fubftitutum.exiftimo autcm,quotics fub conditionc hares filius feri« bitur.aliis neceffanam effe exharedationé a fubftitutis, alias fuperua-euä.nam fi id genus códitionis fuerit,qua in poteftate fdq effet, ueluti CVM TESTAMENTVM FECERlT.’pntoctiamomiffaconditioncfiliü locum fubftitutis facere. fi uero conditio non fucrit in poteftate filq, ueluti SI TiTivs CONSVL FACTVS FVERiT:tunc fubftitutus nó ad« mittitur,nifi filius ab co nominatim exharedatus fucrit. Si libertus . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;film emancipatum hæredem inftitucrit.cius'cpfidei commiferit,ut to

tam hareditaté Sempronio rcfti tuer et: Sc filius cum fufpefta fibi hare ditatem diceret,iuffu pratoris adicrit câ,amp; Sempronio reftitueritmon inique patrono bonorum poffcffio partis débita dabitur,pcrindeac fi non fdius,fed is, cui hareditas reftituta eft,libcrto hares exftitiffec.

Item cum fdius hareditatem liberti partis omiferit,amp; cohares eius ’ totins hareditatis onus'fufcepit:danda erit patrono bonorü poffcffio. utio^ enim cafu non fdio,fed extraneo pars cripi tur.

EX tribus patronis uno ceffante bonoru poffeflïonem petere, duo acquis partes habebunt.

SI filiusfamilias miles manumittanfeenndum luliani quidem fepté lt;nbsp;tiam,quam libro uicefimoquinto digeftomm probat,pgtris hbej-tum faciet.fedquâmdiu(inquir)Liiuit,præfertur filius in bona eiusj^a-, * * i tris feddiuusHadrianus FlauioAprorefcripfit.fuunilibertun^tugi. ƒ* * facere,non patris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. • •

XXIII. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 1 .

Slliberms prætentoparronoextraneuminftitnerirhxret^eniApa.- • • tronus ante.quam contra tabulas bonorum poffefliónem petieritj # *, * in adoptionem fe dederit,deinde fcriptus omiferit hxrcditarcr^.patn^' * ^ nus totorum bonorum liberti pofleffionem, ut Icginq^s, petere ^.0* nbsp;nbsp;( teft. nbsp;nbsp;nbsp;Silibertusinteftatódeceflerit,relidispatromfilio.àjilteror ' i filio duobusnepotibus.nepotes non admittentur, quimdiu tilius eft: quia proximum quenej ad hæreditatem liberti uocari manifeftum eft* l fi autem ex duobus patronis alter uniun filiü,alter duos reliquiffct.-di» ' xi,uiriles inter cos partes fieri.

COmmuni liberto.fi ex duobus patronis alter iufiurandum adege rit, ne uxorem ducatifiiicliberto uiiio. decefferit is, qui extra hanc culpam fuerit,uei fuperuixerit.partis utri^debitx bonorum pof feflionem folus habebit.

QVamdiu patrono bonorum pofleffio partis debit« dan poteft, exceptio debitoribusdabitur aduerfus hæredem petentem.fi nó in ea caufTa fit patronus,ut bonorum poiTeiTionem pro parte débita có tra tabulas petere poifit.

LIberto ofloginta habenti fundus quadraginta legams cft.is die ce dente legati deceffit cxtranco haerede inftituto.refpódit.poffe pa« tronü partem debitam uindicarc.nam uideri defunâum mortis tempore ampliorem habuiflèrem centum: cumhæreditas eins propter computationem legati pluris uenire poifit. ne(j referte, haeres inftitu» tus répudier legatum libertoreliâum,nec'ne. nam amp;nbsp;fi de lege Falci* dia quxratuc.'tale legaturn ,quamuis repudiatum,inquadrantem hac-ceditatis imputetur legatarqs.

Vlud filio fi nepos exbxredetui.nocebit ciexhxredatio ad bona libcrtoiumauicotum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

CI in hberrinum animadnerfum erit.patroms dus fus, quod in bonis otnis h^jJnturi effent(fi is,in quern animaduerfum eft,fua morte de« ceijiir^)eripiendum non eft.fed reliquam partem bonorum,quæ ad • nbsp;nbsp;nbsp;qjamimiiJorem iure ciuili non pertineat, fifco effe uindicandam pla« ». ceAademc^feruantur in bonis corum, qui metu accufationis morte 1 • #•, ’fi^i 18fciiicrinr,aut fiigerint.quæ in damnatorii bonis conftituta funt. /* ■ nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XX1X. MARTIAN vs.

« • nbsp;nbsp;nbsp;• Z^ Vi ex cauffa fideicommiffi manumittitur, eft quidem libcrms 1 ƒ• •*l^.jJ^manurniiroris,amp;tamcontratabulas,quàmabinteftato ad bo* •.• • tja eins uenir^’poteftquafi patronus:fed operas ei imponere non po» J ' nbsp;nbsp;nbsp;»» tdljnej-impofitas ab eo petere.fed fi defunäus fiho fuo legauit feruu, , ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘•8?amp;gauit,ut«m manumittat ea mente,ut pleiiû ius patroni habeat: (• * • de'fendeftdurneft,pofleeHm operas iure imponere.

1 * * ’ nbsp;nbsp;nbsp;* *XXX. CAIVS Ub.ii.adedidiiprtearKurbanitit. dcUberaUaUilfii, VOIquislibertum paternum inferuituremea uoluntate petierit,ut I^caoflam euidionis fibi confcruet.• non amittit beneficium bo-/' norum poffeffionis.

PArrono Hbertus fundum,quem ab eo alienum emerat,legauit; Sc conftituit patronus,ad fe pertinere legatum.contra tabulas bono turn poffeflioné accipere nó potcft,amp; fi nihil profecit ei legatü,quia ali enâ rem legauerat ei libcrtus.-quia patronus ipfe eü liberto uédiderat.

SI hbertus meus in feruitutem redaöus,poftca ab alio liberatus fit, amp;nbsp;eius cœperit efte libcrtus.'pracfcrtur mihi ad contra tabulas bon© rum poffeffionem.qui eummanumifit.

SI patronus non aillent libertum;lex AeliaSentia adimitcius Über« ratis cauffa impofira,tam ei,^ ipfi,ad qué ea res pertinct. item hæ-reditarem ipfi amp;liberiscius,nifi hares inftitutus fit;amp;bonorum poffel * nbsp;nbsp;nbsp;fionem,praeter qudm fecundum tabulas.

SI hbertus,cum duos patronos habcret,alterum practcrijt, altetü ex femiffe hæredem fccit,amp; altcri extraneo femiffem dereliquit. fcri-ptus quidem patronus debitam fibi pattern immunem habet: de este ta autem parte patroni, quac fupra debitam ei rclifta eft, Ôc de femiffe extraneo relifto,altcri patrono pro rata portione fatisfieri oportet. AXXXV. IDEM.

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ubertus

liber tus Mxuio hærede rclido deceffir, quxro,cum contra tabulas tes ftamenti pctierit Seq filins aduerfus Matuium:utcun) deduâo ufiifru» âu,pats débita eins fundi reftiruenda fit. an folida: quia eonyn boftj-rum poffeffione acceperit.qux liberti fuerint,cum morcretur fffius^rc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. fpondit.ufumfruftum in cauffam priftinamreftituendum guto.oun* mum itacp erit arbitrum populäre. ut arbitrio dus ufusfruâus iifln» « * , tegrum reftituatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5? nbsp;nbsp;’ *

XXXVI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Llbertus.qui folucndo non crat, prxterito patrono extrarios reli- • , / quit hxredes. quxro.an poflit patronu s petere contra tabula\bo *,•. norumpoiTeiTioncmfrcfpondi.cumafcriptishxrcdibufad'itaefthx* reditasipatronus contra tabulas bonorum pofleflionem pote^ pete«* • rerquia folucndo haereditaseft.quxinueniathxredenj^ fane abAft** f ’ dum eft, ius patroni in petenda bonorum poiTcfTionc contrf tabulas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' aliorum computationc.noniudicio patroni xftimari.auferrftppatrd no.qqpd modicu uindicaturus eft.multi em cafus interuenire poiTunt, I ' quibus expediat patrono petere bonorü pofieiTionem.quäuis xris ali* / cni magnitudo, qua libertus reliquit, facultatcs patrimonq eius exce* dat. ueluci fi prxdia funtaliquaex bonis liberti.in quibus maiorum patroni fepulchra fint,amp; magni xftimat patronus bonorum polTeffio nis iura pro parte ca ad fc pertinere: ucl aliquod mancipium, quod nó precio.fed alTeâu fit xllimandum.non ergo ideo minus habere debet ius petendx bonorum pofleflionis.quia animo potius.quüm aliorum computatione bona hberti xftimat.cum eo ipfo fufficere patrimoni* iim uideri poiTit.quod amp;nbsp;hxredem habeat, amp;nbsp;bonorum poffdTioncm.

IVlianus ait.fi patronus libertatis cauffa impofita liberto reuendide rit.filium eius à bonorum pofleffione fubmoueri.’fcilicetquia nee contra tabulas teftamenti liberti bonorum pofleflionc acciperet.quo tics pater eius donum.munus.operas liberto reuendidcrit. plané fi pa« troni filius libertatis cauffa impofita reuendidcrit.nihilominus famili nbsp;nbsp;nbsp;.

am bonorum poffeffionem contra tabulas liberti accipcre ait; quia fi* lius reuendendo libertatis caufia impofita fratrem fuum non fubmo* uct. Si libertus hxredem fcripfcrit.is'cp prius, quàm de familia quai ftionem haberet.adierit hæreditatem.patronum ad côtra tabulas bonorum poffeffionem nóadmitti.Iulianus ait.debuitenimamp;patronuS liberti necemuindicare.quod amp;in patrona crit dicendum.

Z~\ Vxritut, an filio exhxredato, etiam nepotes ex co â bonorum V^^poffeffione liberti excludanturf quod utilt;j fic diriniendum eft: lt;nbsp;• - • utui«

lit uiuo filio, donee in poteftate eins liberi manent, non admittantur ad bonorum poffeffionemme qui fuo nom inc à bonorum pofleffione fuWnou^ur,pcr alios earn confequantur.fi autem emancipati à patre fuerinF.uel alio modo fui inris effefti.fme aliquo impedimento ad bo« iwlum pijfleffioncm admittantur. Si filius liberti patris fui haere# mÄtem omiferit: hoe patrono proficiet.

PAtroni filia fi in adoptiua familia fit,adbünalibcrtorum paterna rum admittitur.

SI pater exTiæredato filioitacauit.utiusinlibcttum faluüci effet: niM ei ad hane rem nocet exhxredatio.

SI filius,qui patri haeresexftitit.fratrem fuum exhaeredatum adro« gauit,atcjitahstede eo reliäo defunftus cftibonoru poffdfionem liberti patris naturalis exhactedatus non habebitnam cui non exhærc dato tails adoptio nocerct,noceredebet amp;nbsp;exhæredato: quoniam pœ» na,qux legibus aut edifto irrogaretur, adoptionis remedio non obli-teratur.P A V L V S notât. ei,qui alio iure uenit,quàm eo,quod amifit: non nocet id, quod perdidit,fed prodeft, quod habet, fie ediftum eft, pattono eidemep patronæ filio non obeffe, quod quafi patronus dcli= quit.fi ut patronæfilius uenire poffit. P A p i n 1A N V S.Caftrenfium bonorum Titium liberrum fecit hæredcm,cætetorû alium. adita cft à

Titio hæréditas, ma gis nobis placebat,nondum pattonum poffelfio» nem contra tabulas petcre pofte.uerfi illa quæftio inter uenit, an omit* tente eo,qui reliqua bona accepit, petinde Titio adetefeant, ac fi par»

tes ciiifdem hxrediratis accepiffet C* uerius mihi uidetur, inteftad iiire deferri bonaextera.Tirius igitur litres iió porerit euitare nianiimiffa tem.cüT4tionihil auferatur incstcrisbonis.qua:nondü.id cauflfcm teftamenti pertinent. Cum films liberti impubes.qin fuDiÄtus dl- , cirur,ex prima parte bonorum pofleffionem acdpiat:an patronuS dç fundi poflelTîonemaccipcrepoflir.quæfitum eft. amp;: fine dubio, qtiÏc « • , quenrisgradusfunt,nóadmittuntur interim.cum enimpræccdW alia’ ,*' * poflcftio. qui fcquif .accipere non poteft.plané ft contra eum.qni fuGje' « • dus dicitur,fueritiudicatum: data non inrelligitur. fed Sein parrono,* pendente controuerfia, idem eric dicendum. plane quod ad patrom*, ' • quoqï perfonam pertinet, differri controuerfia dcbcbió* *Si falfunl , ’’ .• liberri teftamentum ab alqs in prouincia didum.at^ ita res pM appei/ • ■ lationcme.vrradaeftet.’defundamedio tempore matrûnifilia.quîiffft*' * libertus hxredem inftituerat, filio mulieris feruaui^iuuf Marcus • , earn partem bonorum,quam filia patroni ucl iure inteftati^ifüfler, * habere potuiffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

XLIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. /

3r Vlianus putat patronum, qui Titio pro parte dimidia hxrede infti« ^ruro fubftitutus,eo deliberanre bonorum pofteflionem contra ta» ulasaccepjt.fi pofte.a Titiusnonadierithærediraté.-nihilcbqui adrjt hxreditarcm,abftulifle;non magis,quam fi fub conditione fuifletin-ftitutus.igitur Titio délibérante res inincerto erit, ntrum'ne femis ex fubftitutione in pofteflionem conuertatur,an Titio adeunte fingulis hxredibus partes debits auferantur.

SI patronum cx débita portione hæredem inftituas, amp;nbsp;pure roges fundum dare, eiep fub conditione tantundem leges an conditione fiddcommilTum redigitur.erit tarnenamp;hic,quodmoueat. onerabi-tur enim parronus fatifdatione fidekommifli. fed dicendum ab eo fi deicommiflario cauendum, à quo patronolegatum eft, ut undiq^ pa« tronus fuum iushabeat imminutum. Patronushaeres inftitutusde . gato ei feruo.perquem fuppleretur débita ei portio/i on petet contra tabulas bonorum pofleiTione.quamuis feruusdaufis tabulis deceftit.

Si ex bonis,qux mortis tempore fiierunt,debitam pattern dedit li bertus in hæreditate uel legato,feruus tarne poft mortem liberti reueC fus abhoftibusaugeat patrimoniummon porc ftp.a tronus propterea queri, quod min? habeat in feruo,quâm haberet,fi ex débita por none clTetinftitutus.ide eftinalluuione, cû fitfatisfadum ex his bonis,qu:e' mortis tempore fuerunt. idcm.amp;fi pars legati libcrto rclifti abco,cui fimul datum erat,ud hsieditatis^unc illis abftüienübus, adtreftat. .

SI patronus ex fexta,amp; feruus eins ex rcliqua parte fit hæres in di tu« tu^i^ex feruipornone fideicomiflum debetur. at ft feruus dun* ta^athaeres inlbtutus eft.puto,nec hie ex débita portione præftandû.

.TMidusrefpondit.patronus,quideceptusfalfumiudicium teftato-• .Je As fecutus eft,bonorum poffeffionem contra tabulas teftamenti ».^ 1 iberti petere non prohiberur.

’.■Quaejp, aiH^ Tina patronifilia iadaret Titium parte fuum prius, •’ quam njprereturjiteras ad fe dediffe,quibus adrjcerer,per Jibertos fus os maleficqs fe appetitum: casq^literas fecuta port mortem patris li» L bertos accufaret.-an aliquidei prodeffe poffit hæc exeufatioC’ Paulus re ' fpondit.eam,quxex uoluntate patris accufauit,nó debere repelli à bo liorum poffeffionc contra tabulas.-quoniam non fuum iudicium, fed alicnum fecuta fit. nbsp;nbsp;Patroni films epiftolâ talem liberto mifit.Sem

promus Zoilo liberto fuo falutem.Ob merita tua fidemq^ tuam, qua ' mihifemper exhibuifti, concedotibi liberam teftamenri fadionem. quaEro,an patroni filio nihil relinqucre deheatfPaulus refpondit.eum libertum,de quo quacritur,liberam teftamenti fadionem côfecutum non uideri. Paulus refpondit.nepotem etiam poft mortem aui con ceptum fuperftite liberto,bonorum poffeffionem côtra tabulas liber* t auiti petere poffe,amp;: ad haereditatem cius legitimam admitti. rcff on fum enim luliani tantum ad hatreditatem legitimam, item ad bono-rurn poffeffionem aui petendam pcrtincrc. Paulus refpódit.quam uis filq à patte militepræteriti pro exhstedatis habeantur.tarnen non co ufç filcntium patris eius nocere deberc,ut amp;nbsp;a bonis libertorû aui« torum repelli debcant. idem refponfum eft etiam de bonis liberto« rumpaternorum.

QVxro de co,qui libertu effraduræ crimine aceufanit^ refpondi. fi eiufmodi effraduræ crimine aceufat? fit,ex quo (fi pbarctur) in metallumdatus effendenegandam bonorum poffeffionem. LXLIX. PAVEYS.

rit hæreditatem. an fernum fuiim fcriptu iiifferit adiré hacreditatem, quam retinct.nihilominus enim repulfus erit à contra tabulas bogo« rum poffeflîone. ft tarnen anre/p in beret Iiberti hæreditatin^dire, fernum uendiderit,aiit manumiferit^Se ita ipfe nouns libertus ant qn# ptor hæredes exftiterint.-uerbis edidi non prohibetur patrogus accj^ re contra tabulas bonorum poffeflionem.Sednunqiiid prætorâoe». ’^(^ negate poffeiTorias adiones debeat, ft fraudem edido eins facerÄia«.. •* luïnut precio uberiore percepto, nel tacita padione etiam hæreditat» ƒ ex inftitutionedelataecommodum,ó(: bonorum poffeffionis contra , i tabulashaberetdfaciliot'q? fufpitio per filium fcriptum b^rt^é, quanx • , nis emancipatumadeunrem, liberti hæreditarem ipfum patronum\ • . habere:cuna omnja,quænoftrafunt,liberis noftris ex uoto p^mus. J^ , Si tarnen adhucclaufts tabulis teftaméti liberti, cum i^^ora^t iuM' i um eins patronus,eorum quid, qnæ fnpra feripta funt, circa ^I^tutu^ '« I fubiedumiurifuofecit; amorafraudis fufpitione,fuo iure bonorum poflefllone contra tabulas utetur. Si patronus ex débita portione à ƒ liberto fcriptus, rogatusep haereditatem reftitucre,fufpedam dixit, amp;nbsp;* compulfus adire,eumretinere pofret,reftituerit.non poteric contra ta bulas accipere bonorum pofTeiTioneni ;ó^qniaagnonit indicium li* berti.Sequia fpreuit,Siquafi damnaniteam poiTefTionem. longedi-ftat ab hoc patroni filins, quem libertus adrogauit, amp;nbsp;exminore parte hæredena fcripfit,cum nemo ex familia patroni alius effet. qüan$ enim hoc ipfo iure C quippe funs) hæres depræhendatur; fi tarnen fc nô immifeuit hæreditari,ut patris,fed abftinuit quafi patroni: tarnen: filins admittendus eft ad contra tabulas bonorum poffeffîonem. Si; debenti patrono certam pecuniam liberationem libertus reliquit, isep nfuseft aduerfus haeredempetenterndebitum exceptionedoli, aut ex acceptilationc liberatus eft debito propter legatum: dieen* dnmeft,enmnonpoffe accipere contra tabulas bonorumpoffcffio*= nem.

SI eundem * ( libertum ) amp;nbsp;tu capitis aceufafti, Se pater tuns manu-* mifit.non poterit tibi eins liberti bonorum poffeffio ex edido prît toris dari. P A v L v Sumo contra accidet,fi quern fernum accufaneris, deinde is patris tui fadns fuerit,amp; is poftea cum manumifent, ,

^nicipibus plénum ius in bonis libertorû libcrtamm'cß M®f®’^rJ^tx: eft id ius,quod etiam patrono. fed an omni Hr’° P^^^’'^ bonorû-poflèflionem poflint.dubiracur. mo» * • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^’^^ enim.quod confentire non poffunt. fed per aliû pof-

• nbsp;nbsp;.l^^^^^Sjfunt périrabonorû poffeflîonéipfi adquirere. fed qua ra

, • *• xi®n? lenatus cenfuit,ut reftitui eis ex TrebeUiano hxreditas point: amp;nbsp;•^qua ratione alio fenatus confulto, baeredibus eis inftitutis 4 liberto,ad

• •quirerehæreditatempcrmifliimeft: ira bonorum quoq;poffeffionem ƒ ’ • öftere, d^iiijum eft; tempora'q^ bonorû poffeffionis pctendæ tedere ’•■ • pninicipibuse’xinde.ex quo decernerede petenda potuerunt. quod amp;nbsp;• ' . •^Ç^piniilius refpondit.

Enatufconfulto,quodfaftumeft Claudianis tempori» bus * Vclleio Rufo amp;nbsp;Afterio Scapula confulibus.de adfi * afs. Sagnandis liberti^in hxc uerba cauctur. si oyi Dvos bellio. PLVRES'VE LIBEROS EX IVSTIS NVPTIIS QVAESI-

TVMEAM'VE LIBERTAM ESSE VELLET; VT IS EA'VE,QyVM IS, Oyi EVM EAM'VE MANVMISISSET INTER VIVOS VEL TESTAMEN T0,IN CIVITATE ESSE DESnSSET:S0LVS EI PATRONVS SOLA'VE

ESSET PATRON A PERIODE, ATQVE SI AB EO EA’VE LIBERTATEM CONSECVTVS CONSECVTA'VE ESSET. VT.'QVE, SI EX LIBERIS , QVIS IN CIVITATE ESSE DESIISSET,NEQVE El LIBERI VLLl ESSENT.: CAETERIS EIVS LIBERIS, QVI MANVMISISSET, PERINDE OMNIA IVRA SERVARENTVR,AC SI NIHIL DE EO LIBERTO EA’ VE LIBERTA iS PARENS SIGNIFICASSET. Quamuis fingulari fcr-mone fenatufconfultum fcriptum eft,tamcn amp;nbsp;plncibus liberisA plu» tes libertos libertasue poffe adfignari,certum eft. nbsp;nbsp;Is quoej libertus, qui apud bofte seft, ad fignaripoteft. nbsp;nbsp;Adfignareaütquispoteftqui-bufcuncpuerbiSjUel nutu,uelteftamento,ucl codicillis,uel uiuus. adi» mere adfignationem etiam nuda uoluntatc poterit. Sed amp;nbsp;ft ex» hxredato filio libertum quis adfignauerit, ualet adfignatio : nee nocet ei nota exhæredationis, quantum ad ius patronatus. Sed amp;nbsp;fipoft adfignationem fiierit exhxredatus, non femper exhxreda» tio adimet adfignationem; mfi hoe animo fafta fit, Sed fi is, cui adfi»

gnatus eft, répudiai! erit .• puto uerius, quod amp;nbsp;Marcellus fcripfitpof* ie admitti fratres eius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si fit ex uno patrono filius, ex altero d^o,

amp; uni corum libertus adfignatus fit: uidendum, quot patron fiant haereditatis liberti.'amp;:utrumtrcs,utduas habcat is,cuiadfignatuseft, id eft fuam amp;nbsp;fratris ; an uero squales partes fiant,quoniawi per q^â- » gnationem alius excluditur.amp;Julianus librofeptuagefimoquingjfcri. *„ pfit,magis effe, ut beffem hic habeat,qui fratrem excludit. quodfiem. * cft,quanïdiu frater ciiis uiuit,uel admitti potuit ad legitimam hsredi ,* tatcm.csterum fi fuerit capite minutus.'squales parteshabebunt. « ?

VTrum portio eius,qui in ciuitate effe deltjt,iid repudiauit, in fa-miliam redeat:an uero ei potius adcrefcat, in cuius perfona durât adil^tfatio;' fie lulianus libro feptuagcfimoquinto fcripfit, adfigna . nbsp;nbsp;nbsp;rioTiem in huiiis folius perfona locum habere^ fol um admittédum.

• q^td uerum eft.quod fi fine liberis decefTcrit : an cü uiuo admitrarurC* J • •■ ’amp;j)i3ftt adhucfolutnadmittendum.Defunftoautemeo, liberos alte-,*' * « *^V‘S fuccedcre,non in familiam libertunt redire. fed fi ex dnobus iftis , • •alter filios,alternepotes reliquerit.anfintul ad légitimant hæredita= /. •tem admittanturf amp;nbsp;putOjOrdinem inter cos faciendum.

, ’ • nbsp;nbsp;»‘^I fe^us liber effe iulTus fiicritgt;amp; filio legatus, deinde teftator uiuus libertus quafi adfigitatus pertinet.

/t\ A DfignarcótpureAfub conditioned per epiftolam,uel teftatio jrJ^nemjUd chirographum poffumus : quia adfignatio libertinec quafi legatum,nec quafi fidekonuniffum percipitur. denicg nee fidei» commiflb onerari poteft.

Liberi patronbquâqiiamamp;ipfi in plcrifcg cauffis manumifforis iu re cenfcnturjamcnlibertum paternum liberis fuis adfignare non poterunt.-etiamfieisâ parente fuerit adfignatus, idemi^öc luliands amp;nbsp;Marcellus probant.

VTrûeitantû,q«uinpoteftatefit,anctiam emancipato filio adfi« gnare libertum patronus poffit.fi modo non pauciores,^ duos prxterea in poteftate habeatidubitari folet.Ä magis eft poffe.

SVbconditionejielindieni libertoadfignato.interini pédente die iiel conditione,omnia perinde obferuabnntur,ac fi adfigitatus nó cffet.itai^mortuoeOjintcrint adomnes liberos hæreditas amp;nbsp;bonoru pofleffio pernnebit. Si uni pure, alq fub códitione libertus adfigna tus fit;eum,cui pure adfignatus fit^pendente conditione folum patro» * ni ius habere, dicendum eft.

ALimentorum cauffa libertos filqs attributos, film’s adfignatos nó uideri,rcfpondi;cum ea ratione libertis confuli patronus uolue rn,quo facilius uoluntatis emolumentu confcquanturjaluo iure cói.

SIcx duobuspâtronis alter eorum filio fno Hbertum adfignauerit: non obftat,quo minus alter patronus ins folidum Tuum^abedt.

XIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

TEftamento poteft quis feruum manumittereA eund jm ut boer tuin adßgnare. De!iben*s,quifuntinpoteftate,fcnatusIJtTi« lt;nbsp;• J tus eft.ergo de poftumis nihil hoc fenatufconfulto prouifum cfSiiia** ,*' * 'gis tarnen puto,etiam poftumos contineri. Quod inquit fenatq^* « • SI EX LIBERIS oyis IN CIVITATE ESSE DESllSSET: CUm fignifi-* J cat^quiinpeipetLiuin ciuitatceffcdcfierit, non etidfi qiiis abboihbus*, ' •, captus reuern poffit. Ex die quo^ certa adfignari pottfl.-Ted ufq? iH , ’. .• diem cerna uix poteft.nam ipfe fenatus huicnegocio finem ^ofuit. ’• ^

' SI Q.VID IN FRAYDEM PATRON! FA. ’ -J i «urn fit. Tit. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

I quid dolo malo libertl fafliim effe dicctnrffiue tefta« ”’^”’^° fado, fine inteftato libertus deceiTeriOquo mi* nus, ^ pars débita bonorum, ad eorum qué peruenc* rit, qui contra tabulas bonorum poffelTioné accipere poffunt.-cognofcit prxtor,amp; operam dar,ne ea res frau di fit. Si^ienatio dolo malo fada fit.nó quærimus, utrum mortis caufla fada fit,an non fit. omni enim modorcuocatut. fi uero non fit dolo malo fada, fed alias : tunc adori probandum erit, mortis cauflafadam alicnationem.fi enim proponis mortis cauflaf# dam alicnationem.non requirimus, utrum dolo malo fada fit, an nó fit. fiifficitenim docere, mortis caufla fadam. nee immerito. mortis enim caufla donationcs comparantur legatis:amp; ficut in legatis nó quÄ timusjdolo malo fadum fit,an non fit.ita nee in mortis 'caufla donati* onibus.quodaurem mortis caufla filio donatum eft: non reuocatur. nam cui liberum fuit legate filio,quantû quantum uellef is donando nó uidetur fraudafle patronum.omne autem, quodeunqj in fraudem patroni geftum eft,reuocatur. Dolû accipere nos oportet eins, qui alienauit.non eius,cui alienatum eft. A ita cuenir, ut qui fraudis uel do liconfcius nonftüt.-careredebeat rein fraudem patroni alicnata,amp;fi putauit ingenuum,neccredidit libertinum. Aduerfus conpatro* num,qui contra tabulas bonorum pofleflîonem omifit, Fauiana non competit.fi non plus fit in eo,quoddonatum eft,quâm pars débita pa trono. quare fi mortis caufla ei donatum fit: pattern faciet conpatro« ‘ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no.

no, qwemadmodum legatarins patronus facit. nbsp;nbsp;Vtrum autem ad ca fola reuocanda Fauiana per rineat,quæ libertus de bonis deminuit; an Aiam .^d ca,quæ non adqiiifrjt.-uidcndum eft,amp; ait lulianus libro ui ce(i.poTextodigeftorum,fi hæreditatem libertus non adierit fraudan • nbsp;nbsp;nbsp;dioatroni jauffa,uel legatum repulerit.Fauianam celTarc. quod nnhi

1 uiaftur uerum.quamuis enim legatum retro noftrum fit, nifi répudie ( • i»* tur.äÄ3mencumrepudiatur,retronoftn'inöfuiffe,palameft. In ex ƒ * • * texisquoqjliberalitaribus,qvias non adnufit is libertus,cm quisdonatu

( • nbsp;nbsp;nbsp;•noluent.'irc eritprobandu,Fauiana cenare.fiifFicitem patrono,fi nihil •’de fyo in necem eins libertus alienauit, amp;nbsp;fi non adquifqt.^pinde Sc fi cu • ftbeondinonteilegatumeffet,idegerit,necoditioexiftcretmelfifub

, '. • »tonditi^ie ftipulatus fucrit, malnerit dcficere conditionem : dicendu ’^S^FauiananMeffare. nbsp;Quod fi in lite uinciuoluitdiquidemcondc

• * • mnatus Al data opera,uel iniure confeffus.•dicendu erit Fauianam I0« 1 • * lt;?umh'alAre.quodfinoluitobt!nere,cumpeterer;hicmdendum.amp;pu

* Ä ^° hmre deminuiffe de patrimonio. adionem enim de bonis deminu« it,quemadmodum fi paffus effet adionis diem abire.fed fi ( puta )quc relam inofficiofi,quam potuit,uel quam aliam ( forte iniuriarum, uel • fimilem ) inftituere noluitmon poteft patronus ob earn rem Fauiana experiri. nbsp;nbsp;At fi tranfegit in fraudem patroni: poterit patronus Faui ana uti. fed fi libertus filiam dotauit: non uidetur fraudare patronum : ; quia pietas patris non eft reprxhendenda. nbsp;nbsp;Si pluribus in fraudem li bertusdonauir,ncl pluribus mortis cauffa: lequaliter patronus aduer*

• fus omnes in partem fibi débita,fine Fauiana,fine Caluifiana,experie« tur. Si quis in fraudem patronoru rem uendiderit, uel locauetit,uel mutaucrit:quale fit arbitrium iudicis,uideamus.amp; in re quidem diftra da deferri conditio debet emptori,utrum malit rem emptam habere iufto precio,an uero à re difeedere precio recepto.neq; omnimodo re« feindere debemus uenditionem,quafi libertus ius uendendi non habu - erit,ne fraudemus emptoré precio.-maxime cu de dolo eius non difpii tctiir,fed de dolo liberti. Sed fi emerit in fraudem patroni libertus: , æque dicendum erit, fi magno emit precio, rclcuandum patronum: conditione non ipfi delata,an uelit ab emptione difeedere; fed uendi« tori,utrum malit de precio remitiere, an potius rem, quam uendidit, recipere perfoluto precio. amp;nbsp;in permutatione, amp;nbsp;in locatione, Sc in conduaionefimiliteridemobferuabimus. Sed fi rem quidem bona . lt;nbsp;fide uendiderit,Sc fine ulla gratia libertus, precium autem acceptum ' alq donaucrit: uidendum erit,quis Fauiana inquietetur: utru qui rem ’ emit,an uero is,qui precium dono accepit. Sc Pomponius libro odua gefimoquarto rede fcripfit emptorem non effe inquietandum. fräu« ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m dem

denienîm in precio parrono fada ni eirccum igitur, qui precium do -no accepit, Faujana conueniendum. Et alias uideamus, fi dicat pa-tronns,rcm quidem iuftoprecio ueni(re,netuntamen h^c intÂcffe fua,nô effe uenundatâ,in'cp hoc effe fraiidc,quod ucnierit poiTeffîo, m quâ patron? habeataffeftioné uc! oportunitatis,uel uicini^atis, uel cÂ li,uel quod illic educatus fit,uel patentes fcpulti: an debeat audiif ffo « • lens reuocare. fed nullo pafto entaudiendus. fraus enirn in daiUio aê ƒ * cipitur peciuiiario.Sed fi forte amp;nbsp;res uilius diftrafta fit, amp;nbsp;precium jû] « • donatum ; utecqi Fauiano iudicio conneniecur, amp;nbsp;qui iiili emit, amp;nbsp;quf pecuniam accepit muneri. is tarnen, qui emit, fi malitrem teibtyer^f .’ non aliter reftituet,quäm fi precium,quod numcrauiqtecipiat. Quid, , ergo,fi delegatus emptor foluitei, cuidonabathbercus:an ^ulomf* nus recuperatfik magis cft, utreciperedebeat,licetpmium adal^HM' * peruenerit, qui foluendonon eft. nam amp;nbsp;fi acceprum precftim libcr««^ tus prodegiffet,diceremusnihilominHseum,qui dedit,rcciPcfedebfe‘ re,fiuelitabemptionedifcedcre. Si mutuam pecuniam libernisio y fraudem patroni acccperit.-anFauianalocühabeat,uideamus.amp;quod/ remedium in hoe fit,qui accepit mutua,fi quod accepit,donauit. con-ueniec cü patronus,cui donautt libertus. fed fi acceperit,amp; prodegcrit: nódebetpcrdere,qui mutuü dedicmecei impucari,cucdederit. plane fi non accepit/ed fpopondit ftipulantberit Fauianæ locus. nbsp;nbsp;Si fide-

iuiTit apud me libertus.uel rem fuam pro alio pignori dédit in necem patroniran Fauiana locum habeat,uideamus.fed amp;nbsp;nunquid cum damna meonon debeat parrono fubuemri. neqjenim donauitaliquid mihi,fi pro aliquo interuenit,qui nonfuitfoluendo.eo'qjiure utimur. igitur creditor non poterie Fauiana conueniri .• debitor poterit qui* dem,fed poteftôt mandati.plane fi dcficiatmâdari aftio,quia donatio nis caufla inrerueninent Fauianx locus.fed amp;nbsp;fi mandator exftititpro aliquo libertus,idem entprobanduin. Quamuis autemin partent Fauianacompetanattaméin his,qua: diuidi non poffunt, in folidum competit, utpura in feruitutem. Si feruo meo uel filiofamihas li* bertus in fraude patroni quid dederitran aduerfus me indicium Fania» num competat, uideamus. amp;mihi uidemr fufficcre aduerfum me pa-tremcj^.-arbitrio'cpiudicis cótineri,tamin id,quod in rem uerfum cft» condemnandgt;,quim in id, quod in peculio.Sed fi iuffu partis contra* Öum cum filio eft. pater uritjtenebirur. Si cum feruo in fraudem pa troni libertus contraxerit, isepfuerit manumiffusran Fauiana tenea-tur,quæritut.amp; cum dixerimus dolum tantum liberti fpedandu, noU ctiameius,cumquocontraxit.-poteft manumÜTus ifte Fauiana noO teneri. Item quæri poteft,manumiflb,ucl moïtuo,uel alienato fer* uo,atJ

1589 uo,anintra annum agendum fire’S^ ait Pomponius,agendum. Hare aftio in perfonam eft,noninrem; amp;nbsp;in hxredem compctit, amp;nbsp;in este» rosfuccefcres A hærcdi.amp;cærens fuccefforibus parroni;amp; no eft bar» tedj^ana.id eft ex bonis hbereijed propria patroni. Si Itberr9 in frau d^n patroni aliquid dederit.deinde defunâo patrono uiuo libertoJili t us ^troni acceperit bonorum pofleflionem contra tabulas libcrti.an 1, y^jui^ia uti poffitad reuocanda ea.quar funt alienataC’Ä: eft ueru,qtiod e. ’amp;.Pomponius probat libro oftuagefimoquartodrem Papinianus 11« •bro quarto quæftionum,compctere ei Fauianä.fufficereenim,quod •*n fiçAudem patronarus fadum fit magis emm fraudem rei,non perfo , itjc accipimus^ In hanc aftioné ctiam frudus ueniunt, qui funt poft •ISB n c^iteftatam percepti.

\ OI patronus hartes inftitutusex débita parte adierit haereditatem.du j^ignorat aliqua libertumin fraudem fuam alienafle: uideamus, an fuccurri eins ignorantiæ debeat,ne decipiatur hberti fraudibus amp;nbsp;Papinianus libro decimoquarto quaeftionum refpondit,in eadem cauffa manere ea.quac alienata funt.idcirco patronum fibi imputare debere, qui cum poffer bonorum poffeffîoné accipere contra tabulas proptec ea,quæ alienata uel mortis cauffa donata funt,non fecit. Hæc adio in perpetuum datur.-quia habet reiperfecutionem. Patronum ex affehscredem inftitutum,uolenté Fauiana adione uti, prartor admit» tit.-quia erat iniquum excludi eum à Fauiana,qui non fponte adqt hæ-reditatem,fed quia bonorum poffeffionem contra tabulas petere non potuit. nbsp;nbsp;Si inteftatus libertus deceffcrit:patronus adeundo haeredi-

tatem dus reuocat per Caluifianam adioné ca,quæ alienata funt do« lo malo, quo minus pars ex teftamento débita bonorum hberti ad pa tronii liberosûceius perueniret. idc^eft,fine petita fit à patrono ab in» teftato bonorum poffeffio,fiue non fit. Si plures fmt patroni amp;nbsp;pa» tronæ.finguli uirilem tantum reuocabuntper Caluifianam. Si liber tus inteftatus decefferit,relida patrono débita portione,aut aliquo am plius,aliquid ctiam alicnauerit:Papinianus libro decimoquarto qu®» ftionum fcribit,nihil effe reuocandum.nam qui potuit alicui relinque rc quid teftamcto,fi debitam portioncm patrono relinquat; præterca donando nihil uidetuc in fraudem fatere.

uocanir.Si fi plurcs patrom fint.ocs imam partem habebunt.fed fi uk tiles non petant.portio ca’teris adcrefcet. quod in patronis dixi, amp;nbsp;in liberis patroni eil.fed non fimul uenient,fed patronis deticicntibift.

V. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• TEnetur Fauiana adionetamis,quï accepitipfc, quani quiiSflit alq dare id,quod ipfi donabatur. In aftione Fauianaƒ1 resftSn * ’ « reitituatur,tantidamnabiturreus,quanriaftor inlirennuraucriK , ' » ’

Vr. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’.”.«•

SI libertus cum fraudare patronum uellet, filiofamilias contra fc* • / natufconfultum pecimiam credideritmon erit inbibenda aftio*, •, Fauianaiqnia libertus donaflè magisinhunccafum iiafcHï^endus eft « . • in fraudem patroni, quam contra fenatufconfultum credidifc. nbsp;nbsp;nbsp;*•

EVII. SCAEVOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O*' ‘ *

Rgo amp;nbsp;fi fenatufconfultü locu nó habermó ceffat raiiiaÂa,cû exi* ‘^ 1 gipoflit. VIII. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• * nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;‘

SEdfiminori,qudmuigintiquinlt;5annorumnatu, filiofamilias ere* / dideritreaufla cognita ei fuccurri debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

VIuus libertus donate bene merentibus amicis potellr legate uC* ro nee bene metétibus amicis poteft,quo patroni parte minuat. X. AFRICANVS.

SI id ,quod à liberto in fraudem alienatum eft, non exftet: aftio pa* rroni ccffat, quemadmodum fi pecimiam in fraudem abiecilTet; aut etiâ is,qui mortis caiiffa à liberto accepiffet,eam rem uendidiffer, amp;nbsp;bonæ fidei emptor earn ufucepiffet.

NOn uidetur patronus fraudari eo, in quod confenti t. fic amp;nbsp;quod uolente patrono liberty donauit, nó poterit Fauiana reuocari. XII. lABOLENVS.

Libertus cum fraudandi patroni caufla fundumSeiotradere uel* let.SciusTitio mandauic,uteum accipiat, ira ut inter Seium amp;nbsp;Titium mandatum contrahatur. quæro, poft mortem liberti patronus utrum ciimSeioduntaxat,quimandauit,aftioncm habcat.-au cum Titio,qui fundum retinet.an cum quo uclit,agere poflitfrefpon* di. in cum, cui donatio quæfita eft,ita tandem,fi ad illum res peruene rit,aftio datur.'cum omne negocium,qiiod eius uoluntatc geftum fit, in condemnationem eius conferatur.nce poteft uideri id præfta turns, quodaliuspoffidet:cum aftionemandati confequirempoflit ita,ut aut ipfe patrono reftituat,autcum,cumquo mandatum contraxit,re ftitueie cogat.quid enim dicemus,fi is, qui ime interpofi tus eft, nihil dolo

dolo feci'tî’non dubitabimus,quin omnimodo ram eo agi non poflit. quid enim potcft uideri dolo feciffe, qui fidem fuam amicoi common dalKt,qua alq,quàm ftbi,ex liberti fraude adquifijt.

Z^Ond^tutionedun Pq cauetur de impubère adoptando, ut ex bóa quæ mords tépore inius,qui adoptauit,fuerunt: quarta pars *ade#hi pertineat,qui adoptatus eft.fed amp;nbsp;bona eius,quæ adquifqt, pa ly reftitui iuffit.fi cauffa cognita emanci parus fuerat.-quartam perdit, •fi quid itaeg in fraudem eins alicnatum tuent; quafi per Galuifianam •uelJFauianam aâionem reuocandumeft.

J Ode a, quàm prætor locutus eft de bonorum pofleffio* ne eius,qui tcdatused:trâfitum fecit ad inteftatos, eum ordinem fecutus, quem amp;nbsp;lex duodecim tabularum fc* cutacft.fuitenimordinarium,antedeiudicns teftanti-um,fic dein de fucceffione ab inteftato log. fed fucceffi-onem etiam ab inteftato in plures partes diuifit. fecit enim gradus ua» tios:primum liberorumjecundum legitimorum, tercium cognato« rum,deindeuiriamp;uxoris. nbsp;nbsp;Ita autem ab inteftato poteft compete*

re bonorum pofleffio,fi nclt;$fecundûtabulas,nclt;5 contra tabulas bo« norum pofleffio agnita fit. plane fi tempora quidem petendæ bono« rum poffefftonis ex tedamento largiebantur,ueruntamen répudia-ta cd bonorum pofleffio :dicendum eft ab inteftato bonorum pofleffi onem iam incipere. cum enim is, qui repudiauit bonorum poffeffio* nem,petere non poteft poft iepudiationem:confequcns erit,ut ab in* teftato poffe peti incipiat.fedamp; fiex Carboniano ediâo bonorum pofleffio data fit.magis eft,ut diccre debeamus, ab inteftato nihilomi nus poffe peti.ut cm fuo loco oftendimusmó impedit bonoru poffeffi onemediâalemCarbonianabonorû poffeffio. Refte aut prætor à liberis initium fecit ab inteftato fucceffionis : ut ficut contra tabulas ipfisdefert,ita ab inteftato ipfos uocet. Liberos aut accipere debe* mus,quos ad contra tabulas bonoru poffeffioncm admittendos dixi* mus ,tam naturales,quàm adoptiuos. fed adoptiuos hadenus admit tî mus,fi fucrint in poteftate. cæterû fi fui iuris fuerint: ad b onorû poflef fioné non inuitant .-quia adoptionis iura diffoluta funt emâcipationç.

Si quis filium fuü emancipatu in locum nepotis adoptauitA «ni an ' • m iq cipa-

cipauit.cû Inbcrctôr nepotcm ex eo.-qiixfifum eft apiid MafcelJu, art adoptie refcifl’aimpediatncpotemC' fed cum folear emanciparo parri juiigi nepos.-quis non dicat,amp; fi adopcarus fit,amp;quafi filmsj^b^loifli-nus fl Iio fuo eum no obftareiquia quafi filins adoptiuns fit in pore Ja- « ce,non quafi naturalisé nbsp;nbsp;nbsp;Si hatres inftitutusnon habeat golunrat^ nel quia incifæ funt tabular,ucl quia cancellaraE,uel qua alia rarionAio. ? * lt;nbsp;luntatem teftator mutauit,uoluitqjinrcftatódecedere.dicendiifl?eg:,, «'' * ab inteftato rem habituros eos,qui bonorum pofleffionem acceperfix. ,• • Si emancipatus filius exhacres fuerir,is aurcm,qm in poteftate fuc * , j rat.prætcritiis.emancipatum perentem ab inteftato bonorum poft^fti *« • one v N n Ê LIBERI, tucri debet prætor ufij ad parten Jïuuduniï' * ’. ’ perinde atijfi nullas tabulas pater rcliquiffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’• ^

II. IVHANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 EMancipatus præteritusfi contra tabulas bonorum polTÄTionem '^| , non acccpcrir,amp; feripti hæredes adierint hereditärem .• Aa culpa ainittit paterna hereditärem, nam quäuis fecundum tabulas bonoeü ƒ pofleflio petita non fuit; non tarnen pretor eum tuetur, ut bonorum * poffeiTioné accipiat VNDE LiBERi. nam amp;nbsp;patronü pieren tfi,fi nó petat contra tabulas bonoru pofTeflionem ex ilb parteedidi,undelegi timi uocantur,non folet tueri pretor aduerfus fcriptos hæredes.

BOnorurn pofleflio poteft peti ab inteftato,fi ceitu fit tabulas non exftare feptem teftium fignis fignatas.

Liberi amp;nbsp;capite minuti per edidum pretoris ad bonorumpolTefllo nem uocantur parentu,nifi adoptiuifuerint. hi emm amp;nbsp;liberoru nomen amittuntpoftemanciparionem. fed fi naturales cmancipati, amp;nbsp;adopta tijterum cmancipati fint: habent iusnaturalium libcroru.

SI quis e.x his, quibus bonorum pofleffionem pretor pollicetur, in poteftate parentis,de cuius bonis agitur,cum is moritur ,non fu* ent: ei, libcrisfcp,quos in eiufdc familia habcbit(fi ad eos hereditas fuo nomme pernnebit,ne9 nominatim exhetedes feripti erunt ) bonorü pofleflio eius partis datur,que adeum pertineret, fi in poteftate per-manfiflet:ita,ut ex ea parte dimidia habcat,rcliquum liberi eius, hisbß duntaxat bona fua conférât. Sed amp;nbsp;fi filium amp;nbsp;nepotem ex eo parel emancipaucrit:filiusfolusuenietad bonorumpofleffionem.quam« nis capitis deminutio per ediftum nulli obftetquin etiam hi qiioqjqui in poteftate nunquâ fuerinr,nec fui hæredis locum obtmuerint,ùocafl tut ad bonorü pofleffioné parentü.nam fi filius emancipatus relique« tit

fît in poteftate aui nepotemtdabitnr ei ,qui in potcftatc tdiäus eft, pa» trisemancipatibonorupofleffio. fed amp;fi poft emancipationem pro» crftmencata nato dabitur aui bonorum pofTeffio, fcilicet non obftan* te ei p^tr? fuo. nbsp;nbsp;Si filius emanapatus non petierit bonorum poffel

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fionemata integra funt omnia neporibus,atcp ft filius non fuiflet : ut t ^^3filius habiturus effet petin bonorum poffeffione,hoc nepotibus } • ••• * exfl®folis,nonetiamreliquisadcrefcat.

/ * ■ •/* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vl. VLPIAN VS.

1 • nbsp;nbsp;nbsp;• ÓIpaterfiliumemancipauerir,nepotemretinuerit,deinde filius de» ƒ• * ^cefferit.-âi rei æquitas,fiecauffaedilt;fti,quod de bonorum poffeffio» j ' •.. • AicliberirdaiTdacauetur,eft'icit,ut eins ratio habeatur,Se bonorum pof / . • nbsp;nbsp;•* ie ff 10 ^eftati partis dctur:ut tarnen bona forori,qusE neceffaria hærcs , ' ••*^riexftitit^nfevrecogatur anus, qui per eum bonoru poffeffionis • ® • emolutJlentum adquifiturus eft.nifi forte auusifte nullum ex bis fru» ƒ • *ftunla#quirereuult,paratus'c|?eftdepoteftatenepotem dimittere,ut * ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘^ emancipatum emolumcntum omne bonorum poffeffionis pcruc j 9\ niat. nee iddrcoforor,quxpatri hæresexftititjuftequeri poterit,qd? ƒ co fado à collationis cómodo excludatur .• cfi auo quandoej inteftato defundo,ad bona eius fimul cum fratre poffit nenite.

SCripto hærede délibérante filius exhoeredatus morte obierat, areg ita feriptushæres omiferat hxreditatem.nepos ex illo filio fufee» pmsauo fuus hæres entaiec^ pater uidebitur obftitiffe.cuius poft mot tem légitima defertur bxreditas.nec dici poteft hteredem, fed non fu umnepotem forc,quodproximum gradum nunquam tenuctit,cum amp;ipfefueritinpoteftare,neq! pater eum in hac fucceffióe prænenerit. Se alioquin. fi non fuus hæres eft, quo iure hæres erit, qui fine dubio non eft adgnamst’cæteium amp;: ft non fit exhæredatus nepos, adiri pote rit ex teftamento hæreditas à feripto hærede mortuo filio. quare qui non obftat iure inteftati,iure teftari uidebitur obftitiffe. nbsp;nbsp;nbsp;Non fie pa

rentibus hberorum.ut liberis parentum debetur hæreditas; quoniam parentes ad bona liberorum ratio miferationis admittit, liberos natu ræ fimul amp;nbsp;parentum commune uotum.

‘T^Hiusfamilias utproximus cognatus pâtre confentiente poffeffio J^ nem agnouit.quamuis per eSditionem teftamento datam ,quod in patris poteftate manferit,abhæreditate fit exclufus; tarnen utilitet poffeffioné agnouiffe uidebif .nee in edifti fententiam incidet,quonia poffeffioné fecundu tabulas non agnouit;cum inde rem habete nó po tucrit,nec in filq poteftate códitio fuerit,nec facile pater emancipate fi humcogi poterit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus

SIpoftea,qu^mfilius emancipatus bonorum poflèffïonem patris perijt, ftatum fuu mutauit ; nihil obeffe ci,quo minus id^quodtW» quiuuit, retineat. qiiod fi prins conditionem fuam mutauerit.%oyo« rum pofleflionem eum petcre non poffe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;^ ^

I. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;, ^^=72' Aec uerba edifti, TVM QVEM Ei ESSE^HA^REDE.^ 4 * I OPORTERET,SI INTESTATVS MORTVVS eS|FT, quot;«• ‘ | çalaT/kœç nô ad mortis teftatorisreferunücinpusjcj^' i* quodam temporis fpacio accipiuntur a^d,qnobono« '|| _________^cum pofleflio petetur. amp;nbsp;ideo legitimum hæfldem,fi capite minucus fit, etiam ab hac bonorum pofleflione fubmoueri pa» y Heft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ii. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI repudiaucrint fui abinteftato bonorum pofTeffionem: adhuc di« cemus obftare cos legitimis,hocefthis,quibus légitima potuit de* ferri haereditas;idcirco,quia repudiando quafi liberi bonorii pofleflio-nem,incipiunthanchabere quafilegitimi. nbsp;nbsp;Hxcautem bonorum

poffeflio non tantum mafculorum defertur,uerum etiam foemina* rum: nee tantum ingenuorum,uerum etiam libertinorum. commu* nis eft igitur pluribus. nam amp;nbsp;fœminæ pofTunt uel confangiuneos ucl adgnatos habere, item libertini pofTunt parronospatronasq^ habere, nee tantum mafculi hanc bonorum pofTeffionem accipere poffunt, nerum etiam fœminæ. nbsp;nbsp;Si quis deceflerit.de quo incertum eft,utrâ

paterfamilias, an filiusfamilias fit: quia pater eius ab hoftibus captuS adhuc uiiiat, uel quæ alia caufla fufpendat-eius ftatum : magis eft, nc peti pofTit bonorum poffefTio.-quia nondum inreftatum eum effe ap* ' paret, cum incertum fit,an teftari pofTit. cum igitur cœperit certi fta* tus efre,tunc demum petenda eft honor urn poflefliomec cum certum effe cœperit, inreftatum efle, fed cum cœperit eflecertum, patremfa* milias effe. Hæc autem bonorum pofleflio omnem uocat,qui ab in ’ teftato potuerit efle hæres: fine lex duodecim tabularu eum légitimé ' hæredem faciat,fiue alia lex fenatusiie confultum.Deniq; mater,quas ex fenatufcófultö uenitTertylliano: item qui ex Orphitianoad legiri mam hæreditatem admittuntur, hanc bonorum pofTefTionem P®' tercpolTunt.

SEnetaliter igitur fcicndum cft, quotiefcun^ nel 1«, uel fenatus deferthsreditatem, non etiam bonorum poffeffionemrex hac e^T^cn oportcre.cum nero enam bonorum pofleflionem da-(i 11^30 * turn amp;nbsp;ex illa parte, qua ex legibus peti deberet, fed amp;nbsp;ex hac

I • ••, Cl^ duobus fratribus alter dcceffetit teftamento iure fafto, deinde / * • •. ^dehberantehærede alter quocginteftatodecefleritjamp;fciiptus hac* , • « ’res omiferithaereditatem: patruus legitimam hacreditatem habebit.

/• •Viatphacc bonorûpoffclTio TVM QVEM haeredem ESSE opor-• fETjadid tendus refertur, quo primum abinteftato bonorum pof* , ’. • «feffiü p^ potuiffct.

NAti poft mortem partis,uel poft captiuitatem, fiue deportatio« nem.-fed amp;hi,qui eo tempore,quo capiebatur,uel deportabatuc pater dn poteftatc fucrunt:ius inter fe confanguimtatis habent,óe fi hx redes patri non exftitcrint,ficuti exhxredati.

bonorum poffeffio nondum habet prxtoris indul« É nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^^‘B ex iure ciuili originem habet, nam eos in*

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®d bonorum pofleffionem, qui iure ciuili ad fuc* S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ra ceffionem admitti non poffunt,id eft cognatos. cogna* ti autem appellati funt,quafi ex uno nati,aut ( ut ait La-bco ) quafi commune nafcendi initium habuerinc. Peninet autem lex ^c ad cognationcs non fermles.nec enim facile ulla feruilis uide* tur effe cognatio. nbsp;nbsp;Hæc autem bonorum poffeffio.quœ ex hac par* le edidi datut,cognatorum gradus tex compleditur,amp; ex feptimo du as pctfonas,fobrino fobrina natum amp;nbsp;natam. Cognatione fadt etiâ adoptio. quibus ctenim fict adgnatus hie, qui adoptatus eft; ijfdem 6e cognatus fiet.nam ubicun^ de cognatis agitur, ibi fic accipiemus, ut

etiam adoptione cognati fafti contineantur. cuenit igitur, ut is, qui ifl adoptionem datuscft^taminfamilianaturalis partis iura cognario-nis retineat,quâm in familia adopriua nancifeatur. fed corim ranfuni cognationem in adopriua familia nancifeitur, quibus fit augnarnj; in nbsp;nbsp;nbsp;lt;

narurali autem omnium retinebit. Proximus autem ycipiet^i* amis,qui foluscft,quamuisproprie proximus ex plurimis diÀur.,r\’ proximum accipere nos oportet eo rempote, quo bonorum poffeifio lt;quot;nbsp;* defertur. Si quis igitur proximus cognatus,dumhxredcsfcripriJe .« • liberantjiem fuum obierit;fequcns quafi proximus admittetut; hoc* ' « eft,quicunlt;5 fucrit turn depræhenfus,proximum locumpbtinct. lt;nbsp;Sr « * quisproximiorcognatusnafcifperetur.ineacóditionfcft,utdicid/é beat.obftare cum fequentibus fed ubi natos nó eftradmittei^^s eiun** * , qui poft uentrem proximus uidebatur. fed hoc ira det^m erit ac^ï^' ( endum/i bic,qui in utero effe dicitur,niuo eo,de cuius bonorum pof- ‘t । fefnoncagitur,fuerit cóceptus.nam fi poft mortem.nelt;j ohlTabit alp, nelt;5ipfeadmittctur;quianonfuit,pximus cognatus ei.quo uiuo non J dum animal fuerit. Si qua praegnans deceiTeritA utero exfefto pat* * tus fit editus.-in ea conditione eft partus ifte.ut matris fuæ accipere bo norum poifeiTionem poiTit VNDE PROXiMi COGNATi. fed poft fe* natufconfultu Orphitianum amp;VNDE LEGItimi petere poterit; quia tempore mortis in utero fuit. Gradatim autem admittuntur cogna ti ad bonorupofleffionem; ut qui funrprimogradu,omnes fimul ad» mittantur. Si quisapod hoftes fueriteins mortis temporeje cuiuS bonorum poffelTionc quæritur;dicendum eft,bonorum poHclTio» nempetiabeo pofte.

HAc parte proconful naturali æquitate motus,omnibus cognatis permittic bonoru pofteflionem,quosfanguinis ratio uocat ad hxreditatemjicctiure ciuili deficiant.Ita^ etiam uulgo quxfitiliberi matris,amp; mater talium liberorum, item ipfi fratres inter fe ex hac pat te bonorum poftefttonem petere poflunt:quia funt inuicem fibi co» • gnati ufq; adeo,ut prægnans quo^ manumifta fi peperit,amp; is, qui na» tus eft,matri,amp; mater ipfi,amp;inter ie quolt;5,qui nafcunt, cognati fint.

C'IApitis deminutione perimuntur cognationes, qua: per adoptio» ^nem adquifitx funt.igitur fi poft mortem f uerbi gratia ) fratris adoptiui inrra ccntefimum diem adoptiuus frater capite deminurus fuerit.bonorum poffeftionem accipere non poterit,quæ proximitatis nomine fratris defertur. pratoremenim non folum mortis tempus, fed etiam id,quo bonorum polTclTio petitur, intueri palam eft.

SI fpurius inteftato decefferit : iure confanguinitatis aut adgnatio-his hi^editas eius ad nulîû pertinet; quia confanguinitatis, item'qg «djna?ionis iuraipatre oriuntur. proximitatis autem nomine ma» • nbsp;nbsp;nbsp;tg: eius,aiy: frater eadem matre natus,bonorum polTcflionem eius ex

* . nbsp;nbsp;nbsp;•• T ^S^ti’^is capitcdeminutis non datur bonorum polïeflio iure h«

t ' nbsp;nbsp;•’j^^Qjnatis accufationihil obeft ad fucceffionem,fi accufauerint

' '^ • '*’Ç_gt;co2nato^uos. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VII. MODESTINVS.

Sjtjiffaliquarationeferuus fadus eft,manumiflionc nulla rattone recipit cognationem. VIU. IDEM.

. T Odeftinusrefpondit. non ideo minus ad auiafmatemæ bona y Xab inteftato nepotcs admitti,quoduulgo quaefiti ,pponantut.

OCtauigradus adgnaroiure legitimihaercdis.amp;finon exftiterit hæres,poflèflio dcfertur; utproximo autem cognato,quamuis txrtiterit hxres,non defertur. nbsp;nbsp;Fratris filius pro parte haeres inftitu«

tus,cum patrim furdum fuiffe contenderet, atqg ideo teftamentum fa« cere nonpotui(re,amp;poffeffionem ut proximus cognatus accepiffet; ex die mortis temporis haberi ratione placuinquia uerifimilc no uide batur,tam coniundum confanguinei defundi ualetudinê ignoralfc.

INtcftatarcliquit fororem Septicia diuerfo patre natam,amp; praegnan tern matre ex alio marito. quaero, fi mater hxreditatem repudiaue rit.dumadhucpraegnanscftjpoftea'c^ enixafucrit Semproniamran etiam Sempronia bonorum Titiae poffeffionemacciperepoffite're« fpondit.fi mater hæreditatc exclufa effet,eacgC ut proponereturgt; poftea nata effet, accipetc poffc.

Vccefforium edidiini idcirco propofitum cft,ne hont hæreditaria uacua fine domino diurius iacercjit,amp; cftdi roribus longiot mora ficret. bene igitur præcor Put juit nbsp;nbsp;*

praeftitucre tempus his, quibus bonorum pogeffionem detulitA dare inter eos fuccefTioncm: utmaturiusÄ»*, J’ 5 fint creditores fcire.utrum habeant,cü quo congrediantunan uAu bo_ ƒ * na uacanna fifco fint delata:an potius ad polTeflionem bonorö proie' ,1 • deredebeant,quaiifinefuccefforedefunai. Vnufquifijaûtfuâbo-* ' norum poflelTioné repudiate poteft,alienam non potei^roinde gro**lt; •. curator meus fine mea uoluntare meam bonorû poiTemonem rept?- lt;. • diare non poreft. nbsp;nbsp;Per fetuum del a tam bonorum poflelTidl^m^’*.

minus repudiate poteft. Tutor impuberis an poITiyepudiare Ö«*' norum pofleirioncm,uideamus.amp; magis eft,nepoirit.red illelx autho 'j | ritate tutoris repudiate poteft. Furiofi curator nequaquar^ pbterif , tepudiare;quianccdumdelataeft. nbsp;nbsp;nbsp;Qui femel noluit bonorû pof* lt;

feifionem petere,perdiditius ciusAfitemporalargiantur. ubienim • noluic.iam coepit ad aliospertinere bonorum poffeffio,aut fiftum in-nitare. nbsp;nbsp;Decretalis bonorû poffeiTio an repudiari poffit, uideamus.

amp; quidem diebus finiri poteft.fed repudiari earn non pofle,uerius eft.' quia nondum delata eft,nifi cum fiierit décréta, rurfum poftea,quam décréta eft, fera repudiatio eftiquia quod adquifitum eft, repudiari nó poteft. Si intta centefimum diem mortuus fit prior, ftatim fcquens admitti poteft. Quod dicimus,inrra dies centum bonorû pofleffio nem peti poffe.-ita intelligendü eft, ut Sx ipfo die centefimo bonorum pofleffio peti poflit,quemadmodum intta caJendas etiam ipfæ cal en* dx fint.idem eft, Sc fi in diebus centum dlcatur. nbsp;nbsp;Quibus ex edifto

bonorum poffeffio dari poteft, fiquis corum aut dati fibi noluerit,aut in diebus ftatutis non admiferintunc exteris bonorum poffeffio perin de competit,ac fi prior ex eo numero non fuerit. nbsp;nbsp;Sed uidendu eft»

an inter exterosipfequo^ qui exclufus eft, admittatur. utputa filiuS rft in poteftate.delata eft ei bonorum pofleffio e x prim.a parte,unde li beris defettur.exclufus eft tcpore,autrepudiarionc.nunccxteris defer tur. fed utrûipfe fibi fuccedat ex hac fuccefforia parted amp;magis eft, ut fucccdat,amp; VNDE LEGiTiMi poffitpctcre.A poft hos fuo ordine ex il Ia parte,unde prpximi cognati uocanturA hoe iure utimur,ut admit tantur poterit igitur ex fequenti parte fuccedcteipfefibi. item'e^hoc dici poterit amp;nbsp;in fecundum tabulas bonorum poffeffione; ut fi fecun» dum tabulas non petierit bonorum poffcffionem is, qui potuitamp;ab inteftato fuccedere;ipfe fibi fuccedat. nbsp;nbsp;Largius tempus parentibus

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;$99 libenscp petendo bonoru poffeflionis tribuitut in honorem fangui« nis:uidelicet quia artandi non etant,qui pene ad propria bona ucniûr. idAc^l|cuit eis præftitui annum .•ftilicet ita moderate,ut ne^ ipfi ut ge^ntur ad bonorum poffeffionis petitionem, neque bona diu iacc= * tgit.fanè nonnunquam urgentibus creditoribus interrogandi funt in 1 .iuit^anfibi bonorum poffeffionem admittant: ut fi repudiate fe di-ï ’ q*» ï^nwffciant creditores,quid fibi agendum fit. fi deliberare fe adhuc di= lt;* ' ». ï^^nt.’proecipitandi non funt. nbsp;nbsp;nbsp;Si quisautemi patte fuoimpuberifi-( • ^ • lio fit fubftitutusaion intta annum,fed intta diem centefimum bono ^• •*run3poffeflioncmpcterepotent. Nonfolumautem,cumfuono 1 • .• , ^me ueniütÏïberi patentesep, hoc eis tribuitur: uerumetiam fi feruus lt;nbsp;• ’ .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qgt;X *:* liberis parentibus'epeft,batesinftitutus fit, intta annum » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘quot;^wipetit bon^um poffeffio. perfona enim ca meruit,qua hoc bene=

' * nbsp;nbsp;nbsp;• fidumpamp;at.fraamp;fi pater emancipatifilqbonorum poffeflioné con«

-^ | ira tabiffas accipere uelit:anni tempus ei competere confiât. amp;nbsp;gene»

1 raliterait Iulianus,cxomnibuscauffis liberis parcntibus'cg intraan« num bonorum poffeffionem competere.

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. PAPINIANVS. Nferioris gradus cognatus beneficium edifti fuccefforii non habu« it,cum prior ex propria parte bonorum poffeffionéacccpiffet.ncc ad rem pertinuit,quodabftinendi facukatem ob auxilium atatis pri« or cognatus accepcrat.igitur fifco uacantia bona rede defern placuit.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;träfuerfo,fiue a laterc.fupcrioris ordinis funt

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^'”’^’’infetiotis,liberi: ex tranfuerfo fiue à latcrc,fra-^®'®’^®5j*'’«»^eorum.fcdfuperior quidem Sein kr ior cognatio à primo gradu incipit.ex tranfuerfo nero fiue à latere nullus eft primus gradus ,amp; ideo incipit à fee undo, itacg in primo gradu cognationis, fupcrioiis quidem Sc inférions ordinis cognati poffuntconcurrcre:cx tranfuerfo ucro nunquam eo gradu quifquam concurrere poteft.at in fecundoA tertio,^ deinceps in cate tis.poffunt etiam ex tranfuerfo quidam concurrere cö fuperioris ordi nis cognatis. fed admonédi fumus,fi quado de hæreditate uel bonoru poffeffione quxtamus.-non femp cos,qui eiufdé grad^ funt,cócurrerc.

gradu funtTupra, auus auia .• infra, nepos neptis ; ex tfanfuerfo, frafrt Ibror. nbsp;nbsp;Tertio gradii finit fupra, proauiis proaiiia : infra, pronepoS

proneptisrex tranfuerfo,fratris fororis'q; filins filia: amp;conumienta pa truus,amita,auunciilus,matertera. Quartogradu finit nipîa.ÿia-uns abaiiia : infra,abnepos abiieptis.cx tranfuerfofratris fo|orisq.; ne* pos neptis. amp;nbsp;connenienterpatruus magnus, amita magna, id cf?aTu_ Î frater Ibror, auinicnkis magniis, matertera magna, id eft aina^atet lt;nbsp;foror.item fratres patrueles,fororesfcp patrueles,id eftquiquæiie ex 3^ ,lt; obus fratribus progenerantur.item confobrini,confobrinæ, id eft qui* quaene ex diiabus fororibus nafcuntur,quafi confororini. item .injiti=\ iij,amitinæ,ideft qui quæne ex fratreamp;: forore propagâtfir. Fed uulgi^ lt;nbsp;ferc omnes iftos communi appellatione confobrinos iiocat.\ Quiii» to gradu finit fupra,atauus atauia ; infra,adneposadi^tis; ex trâC2i?’ fo,ft-atris amp;; forons pronepos proneptis.amp;conuenier/ter pr^arruùs, '^ proamtta.id eft proaui frater amp;nbsp;foror, proauimculus, promaœrfera, id eft proauia? frater amp;nbsp;foror. item fratris patruelis,forons patruelis filius filia.'amp; fimilitercôfobrini cófobrinac,item amitini amitinaefilius filia, • propius fobrino, propius fobrina. ifti funt patrui magni, amitæ ma» næ,auunculi magni,materteræ magnæ filius filia.

H Oc eft partis cius.dc cuius cognatione quaeritur, confobrinus cô-fobiiiia/iue frater patruelis.

SExto gradu funt fupra,tritauus tritauia;infra,trinepos trineptisreX tranfuerfo,fratris amp;nbsp;fororis abnepos abneptis. amp;nbsp;conuenienter ab« patruus, abamita, id eft abaui frater amp;nbsp;fororabauunculus, abmaterte« ra,id eft abauiæ frater amp;nbsp;foror.item patrui magntamitîc magnæ,auu-Culi magni,materteræ magnæ nepos neptisitenifratris patruelis, fo« roris patruelis,confobrini,confobrinæ, amitini .amitinæ nepos neptis. propatriii,proamitæ,proauunculi,promaterteræfiliiis;filia. item qui ex fratribus patriielibus,autconfobrniis,3utamitinisundilt;j propaga tur,qui proprie fobrini uoeantur. nbsp;nbsp;In feptimo gradu quàm multæ

elfe poffint perfonæ,ex his,quæ diximus,fatis apparet. admonendi ta men fumus parentum liberorum'c^ perlonas feniper duplari.auû etc* nim amp;nbsp;auiam ,tam maternos, quàm paternos intelligimus.item nepa tes nepteseptam ex filio,quâm ex filia.quant rationé fcilicet demeepS in omnibus gradibus fupra infrat^ fequemur.

N On facile autem,quod ad noftrumiusattinet,cum de naturali cognatione quærif,feptimü gtadûquisexcediqquatenusiilna ï . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum

enm fere gradiim return natura cognatorum uitam confié ere non pa titur. Cognati ab eo diet putancur,quod quafi und comnnmiterne nan,qglq^ eodem orti,progenitiue finr. Cognationis fubftantia bi fay am apud Romanos intclligif. nam quaeda cognationes iure ciuili, * nbsp;nbsp;nbsp;qjiædâ naiurah continentur.nonnunc^ amp;nbsp;utroeg iure concurrente amp;nbsp;na j. • ^ .*uf^amp; ciuili copulaturco^atio.amp;quidénaturalis cogpatio per fe fis , , ^*» .JV twili cognatione inrelligit,quæ per fœminas defeendit.quæ uulgo * ’ •’• bberospariür.cimlisafitper feCquæetîâlegitimadicitur)finen3turali f** ^ * fit cognationeper adoptioné.utroeg iure cófiftit cognatio.cüiuftis nus * ' • {?ti|s conqja^ copulamr.fed naturalis quidemcognatio hoe ipfo nö-« * •• » ’^ine a^elmur.'ciuilis autemjicet ipfa quoqj per ie pleniffime hoe no * ' ' • T SW^^ i^ctur,proprie tarnen adgnatio uocatnr,uidelicet quæ per ma« ► , • ’*T»contyrgic.^ Sed quoniamquædam iura inter adfines quo^uer« •’ fantur.nôalienumeftjhoclocodeadfinibus quoegbreuiter diflerere.

I nes, quæ diuerfæ inter fe funt,per nuptias copulanturA altera ad altes ! \ pus cognationis finem aecedit, nanegeomungendæ adfini taris cauffa • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit ex nupttjs.Nomina uero eorö hæc funt:focer,focrus, gener, minis, nouerca,uitricus,priuignus,priuigna. Gradus autem adfinitatis nulli funt. amp;nbsp;quidem pater uiri uxorisep focer,mater autem eorum fo crusappellatiir;cum apudGræcos proprie uiri pater 1x1'505, mater uc ïo tKu^cè; luxons pater 7rni0t^ös, mater uero wtvöt^a uocetur.filqaus téuxornurus,filiæ uero uirgenet appellatur.uxor libensex aliauxo= re natisnouercadicitur,matris uit ex alio uiro natis uitricus appellas tur:eorum nterq; natos aliunde priuignos priuignas'q^ nocant. Poteft etiam fic defmiri focer.focer dicitur uxoris meæ pater, ego illius fiini gener.focermagnusdicituruxoris meæ anus,egofumillius proges ner. amp;nbsp;retro pater meus uxoris meæ focer eft,hæc illi nutus: amp;nbsp;anus me us focer magu9 eft,illa illi pronurus.ltem profocrus mihi uxoris meæ auiaeft,egoilliusfum progener.óeretro materme.a uxoris meæ fo« crus eft,i!la huic nurus:amp; auia mea focrus magna cft,uxor mea illi pro

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nurus.priuignus autem eft uxoris meæ filius ex alio uiro natus,ego iU lorum uitricus. amp;in contrarium uxor mea libcris,quos ex alia uxore habeo,nouerca dicitur.liberi mei illi priuigni funt. uiri frater leuir eft, apud Græcos æaHç appellatus, ut eft apud Homerum relatum . fic tnim Helena ad Heâorem dicit; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4rr. ttxo~

△ôttç Ip-oTo Kuvoç KaKo/xH^ar« oK^/otôJHÇ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;res ianiti t Viri foror glos dicitur,apud græcos ^aAwa'rduorü fratru*uxores dicun «x dicMn-tur apud græcos t/vÔTtçis,quod uno uerfu idem Homerus fignificat: tur, a^td cTai^w^/« 7aÀ6w^,Hwv«TSÿûjj üvwï’ïixAwp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gricroxs/x

Hos itaque,qui adfinitatis cauffa inter feparentumlocO libero* nimcphabentur, matrinionio copulari nefas eft. nbsp;nbsp;nbsp;Sciendum eft,

neque cognationem, neque adfinitatem efle pofit^nifi nup^iæ iiAr» didae nonfint,exquibusadfinitasconiungitur. Libernni hb^rti nxep inter feadfines efle poffunt. nbsp;nbsp;Inadoptionemdatns^autem^t

cipatiis,qiiafciinlt;5cognationcs adfinirates'cphabuit,retinet.-adgiftti*, * onis 11113 perdit.fed in ea familia, ad quam per adoptionem ueiS, ncj, i * mo illi cognatuseft:,prærcr patrem.eosuc,quibus adgnafcitur. adfinis j» autem ei omnino in earum familia nemo eft. Is, cui aqua amp;nbsp;igni in* * ' terdiäiHn eft,aut aliquo modo capite deminutus eft itajUt liber tatern*» amp;nbsp;ciuitatem amifcrit.cognationes Ötadfiniratesoés, qnTsantchabiv • • it.amittit. V. PAVLVS.

SI filium naturalem emandpauero,kalium adoptiere non fie*’ eosfrarrcs.fifilio mco mortuoTitium adoptauero, moerieudc« 4 fundi fratremfuifle,Arrianus ait. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LAbeo fcribit,ncpotis ex filia mea nati uxorem, nurum mild efte. ' Generi amp;nbsp;nurus appellatione fponfus quoq? amp;nbsp;fponfa continen tur.atenim foceri amp;nbsp;foetus appellatione fponforum parentes contme-rinonuidentur.

PRiuignus ctiam is eft, qui uulgo conceptus, ex ea natus eft, qu« poftea mihinnpfit.æque amp;nbsp;is,qui cum in concubinatu erat matet cius,natus eft ex ca,quae poftca all] nupta fit.

SEtuius rede dicebat.foceri,amp;: focrus,amp;generi,amp; nurus ippcllatio-nem etiam ex fponfalibus adquiri.

5^ TtAAola cognationum diredo limite in duas lincas feparantut: gt;^^quarum altera eft fupcrior,altera inferior.ex fupcriore autem amp;nbsp;(ecundo gradu tranfuerfx lincæ pendent,quas omnes latiorc tradatU habito in librum fmgularem contexuimus.

IVrifconfultus cognatorumgradus Jeadfinium nofledébet:quia legibus hæreditates, amp;nbsp;tutelæ ad proximum quenqj adgnatum re* dire confueuerunt. fed amp;nbsp;edido prætor proximo CU19 cognaro dat bonorum pofleflionem. præterea lege iudiciorum publicorü contra adfines amp;nbsp;adgnatos teftimonium inuiti dicerenó cogimur. Nomen cognationis à grseca uocc 0-0771^15 didu uidcrur.0-0771 yvç enim illi uo canc,quos nos cognacos appeUamus. cognatifunt,amp;quos adgnatos kX

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^0?

lex duodecim tabularum appellat.fed hi per patre cognati funt ex ed-dem familia.qui autem per fœminas coniunguntur,cognari tantum noWiii^ai]j. proximiores ex adgnatis fui dicûtur. Inter adgnatos igi tm^ cognatos hoc intereft, quod inter genus amp;nbsp;fpeciem. nam qui ell * a^natus^ cognatus eftmon utiq? autem qui cognatus eft, amp;nbsp;adgna« X tusXft alterum enim ciuile,alterum naturale nomen eft. nbsp;nbsp;Non par-

5 ^«^ quot;cipi^ his cognationum nominibus etiam inferuis. itaqj parentes, ( * ». ^hhos,fratres'c^ etiam feruorumdicimus. fed ad leges feruiles cogna ,lt;• / •tiones non pertinent. nbsp;nbsp;Cognationisorigoôc per fœminas folascon

* ' ^ • ••nn^it-frajer^m eft, amp;nbsp;qui ex eadem matre tantu natus eft. nam qui \ •.•, ejindem natron habent,licet diuerfas mattes, etia adgnati funt. Pa ». • . «mtesaBtemapudRomanosufegadtritauumpropriouocabulono« »^ _ ' ?n^anti^:ult^ores,qui non habentfpeciale nomen, maiores appeh • ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^- l:uitur.item libcri ufeg adtrinepotcm:ultrahos pofteriores uocantur.

: Sùn?Sc ex lateribus cognati,ut fratrcs,forores'c^,amp;: ex his progna® tnitem patrui,amita:,auunculi,ôcm3terteræ. nbsp;nbsp;At quoties quæritur,

\ quoto gradu quseej perfona fit;ab eo incipienduqi eft, cuius de cogna / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione quxrimus.Et ft ex inferioribus autfuperioribus gradibus eft;re«

Öa linca fufum uerfum,uel deorfum tendendo,facile inueniemus gra dus,fiperfingulosgradusproximum quenegnumeramus.nam qui mihi proximo,gradu proximus eft, is fecundo gradu eft inihi. fimili« ter enim accedétibus fingulis,crefcit numerus. nbsp;nbsp;Idem faciendum in

tranfuerfts gradibus.fic frater fecundo gradu eft.quonia partis uel ma tris perfona, per quos coniungitur, prior numeratur. nbsp;nbsp;Gradus aut

difti funt ad ftmilitudinem fcalarum ,locorumue procliuium,quos ita ingcedimui,ut à proximo in proximum,id eft in eum,qui quaft ex eo nafeitur ,tranfeamus. nbsp;Tranfeamus nunc,^ fingulos gradus nume«

remus. PRimo gradv cognationis funtfufumuerfum duo, pater amp;nbsp;matendeorfum uerfum duo,fil jus amp;nbsp;filia, qui tarnen amp;nbsp;plûtes effepoffunt. SECvndo gradv duodecim perfonx continen« tut hx. Auus,hoc eft partis se matris pater, item auia Jimiliter ram pa . terna,quàm materna. Frater quoq; pet utruncj patentem accipitutdd eft,aut per matrem tantum, aut per pattern, aut perutrunc^, ideftex iitroc^ codent parente, fed bic numerum non auget; quod nihil diffe« rat ab eo,qui eundem pattern habet tantum, nifi quod is eofdem co» gnatos tampaternos, quant maternos habet. amp;:jdeocucnire foletin his,qui diueifis parentibus nati funta it qui meo fratri frater eft, meus cognatus non ftt. pone me frattem habete ex codem tantu patre,fra= trem ilium habere ex eadem matre. illi inter fe frarres funt, mihi altec cognatus nó eft. Soror.ea fimiliter uumeratur,ut frater.Nepos quoeg o dupli

TERTIO G R A D V pctfonx contincnnir rriginradiiæ. Psoamis, qui quadrifarirer intdiigitur. cft enim aui patemi aut marc^'n^paref: item anise paterna: aut maternæ pater. Proaniaquoij quatuor peyo nas cöpleftitur.eft enim aui paterni,*utauiae parernæ mates.* item agi matemiA fimiliter auiae maternacmater. Patruus.is auterh eftpÄnS. ’ frater.-äc ipfedupliciter intclligcndus eft,ex patre,uel matre. put«iva lt;nbsp;paterna meanupütpatri tuo,peperit te.aut auia paterna tn.a nupfit pa lt;nbsp;tri meo, peperit me. ego nbi patruus fnmA'tu mihi. Idem cuenit, fi * mulicres altera altcri9 filio nupferint. na qui ex his ma^ilinati funt^» ijs mafculi inuieem patrui funtjoeminac inuieem amit^idem info?-, » minis, mafculi enim fimiliter illis patrui ,fcEminacamitœfun?tet flirt* amp;nbsp;millier illcfiliam eins duxecit^Ua filio eins nupferit.gpi ex gatreapo' kfeentis nati erunt,cx matre puellac natos fratris filios.-illi eo^atruoS '4 amp;nbsp;amitas appellabunt. Auunculus.is matris eft frater, amp;eadem fignifï catione,quainpatruo diximus,contingit. fi duouiri alter alteriusfi- , liam duxerint.qui ex his mafculi nati fuerint,tjs mafculi inuicé auun« ' culi,foeminae inuieem materterae eruntramp;eadem ratione mafculi pu* ellis auun£uU,illat illis criint materterae. Amita.ca eft patris,foror ficut fupra accipiendi. Matertera. ca eft matris foror fimilitcr,ut fiipra. Ik lud notandum eftmon quemadmodum patris matrisep fratres foto« res,patrui,amitae,anunculi,matcrterae dicuntur,ita fratris fororisepfi lios filias nomen fpeciale cognationis habere: fed ita demonftrati fr4 tris fororisq^filios filias. quod quidem amp;nbsp;in alijs accidcre,cx pofteriori busapparebit. ProncposquoijSf proneptis quadrifarirer inrelligun» tut. aut enim ex nepore ex filio, aut ex nepote ex filia defcendunt: aut ex nepte ex filio,aut ex nepte ex filia propagat. nbsp;QVARTO GR A

D v perfonx conrinentur odoginta. Abauus,cuius inteUeâns inoflo perfonas porrigitur. eft enim proaui patemi aut matemi pater, quos fingulos duplici modo intelligendos diximus ; autproauiæ paternac-aut matemae pater,quæ amp;: ipfæ fingulæ dupliciter acdpiûtur. Abauia. amp;nbsp;hæc ofties numeratur.eft enim ,paui patemi aut matemi, item proa uiæpaternæaut maternac mater. Patruus magn9.is eft frateraui.fed aims jtem frater,cum duobus modis inteHigantur: quatuor perfonas id nomen ampleâitut: ut fit aui patemi ucl matemi frater, qtii uel co dem pâtre id eft proaiio, uel tantum matre eadem id cft proaiiia natas eft.qui aut mihi eft patruus magnus,is patri meo nel matri meat pa trims cft. Amita magna.ea eft aui foror. anus aurem, item foror ( ut fn pra diximus ) dupliciter inteUiguntuc ; amp;ideo hiequo^ quatuor pet-fonas intcUigimus. fimilitei quæ patri meo nel matri mes amita eft, i v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mih*

Ittibi crit amit.1 magna. Auûculus magn^.hîc cft auî« frater.quatuor perfoux huic nomini eadé rationc fubieâæ funt: rnihiq; is eft auuncu. lu AaaciTus,qui patri nieo uel matri mcæ auûculus eft.Matertera ma« gng.e *lt auiæ foror.quatuor modis amp;nbsp;hxc ob eaude cauflam intelli-

^ citut: et q^ræ matri meæ uel patri meo materteta eft, mihi matertera m^ua uocat. Eodé gradu funtamp;i]li,qui uoeâtur fratres patrueles, J* L,^ ’itenÂorores patrueles,amitiniamitinæ,côfobrinicôfobrin3C.hiauté , • • nbsp;nbsp;nbsp;ÎLVit,qui ex frarrib9, uel fororib9 uafeunt : quos quidâ ita diftinxerût, j , ^ • ut eos quidem, qui ex fratribus nati funt, fratres patrueles: item cas, • ’ ^. ••Q’-’^ ^^ fratribus natæ funt,fororcs patrueles: ex fratre autem amp;nbsp;foro« '» • •• • ■te,amitinos‘^ricinas.eos ucro amp;nbsp;eas,qui quxneexfororibus nati na» 1. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuA, tonfobrinos, coufobrinas, quafi confororinos. fed pleriqi

► nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•t« omnes co^obrinos uocant, ficuti Trebatius. Sub hac nominum

• • ® • appellatîonepCTfonæ caduntfcdecimhæ.patrui films, item filia,bifa« , A nbsp;nbsp;fariatn(Ticut fupra )numecantux.nam patris mei frater effe poteft,uel * 1 nbsp;nbsp;ex eodem patre,uel etiam ex matte fola.amitx filius,item filia: auun-, culi filius,itcm filia:materteræfilius,itcm filia. amitx.auunculo, ma* / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terterx acceptis duplici intclleftu,ratio eft fcruanda fecundum patrui nonren. Fratris foronsep nepos ac neptis code gradu funt:amp; frater, item foror,ncposûc amp;nbsp;neptis dupliciter accepti,continebunt perfonas fedecim fic.fratris eodem patre nati nepos ex filio, nepos ex filia: fra* tris eadem matte, alio patre nati nepos ex filio, nepos ex filia: fratris • codé patre nati neptis ex filio,neptis ex filia.fratris alio patre cademep matre nati neptis ex filio,ncptis ex filia.eacp caufta ofto perfonx effi» cicntur,ut aliae ofto accédant.ex fororenatorum nepotes neptesep. amp;’ fimilitet numerant ânobis.fratris aut mei nepos neptisep me patruu magnuappellat.fratrufororuepmeoru nepotes,neptesep item,mei inter fe confobtini funt. Abncpos,abncptis hi funt ,pnepotis pro * » neptlsûefili9filia,nepotisneptisfie nepos neptis ,filt}filixûe pnepos ,p neptis. pfonas côtinebut fedecim: nepote ucl ex filio nato ucl ex filia, nepte uel ex filio nata uel ex filia acceptis,ut ad fingulas pfonas gradu defcedamus fic.ftlius,nepos,pnepos,abnepos:filius,nepos,proncpos, abneptis:filius,nepos,proneptis,abnepos:filius,nepos,proncptis,abnc ptis:filius,ncptis,pronepos,abncpos:filius,neptis,pronepos,abneptis: filius,ncptis,proneptis,abnepos:filius,ncptis,proneptis,abneptis.fimi liter hx petfonæ numerabuntur prxpofita filia,amp; fie fient fedecim. :

QV INTO G R A D V petfonæ coiitincntiu: centü oftogintaquatu. ot. Atauusfcilicetóc atauia.atauuscftabauiuel abauix pater,proaui ucl ptoauixauus, aui auixepproauus, matris uel patris abauus.hums appeUatio pafonas compleftitur fedecim, cnumcratione fafta tam. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó q* pee

per mires,qtuin per foeminas, ut fie ad fingulas perueniamus. pater, auus,proiuLis,ahaLUis,anuus;pater,auns,proaiiLis,abaiiia,atiLius.^a' ter.auuSjproauiajabauuSjatauus.pater.auiâjproauuSjabaui^SjatamiS: pater,auia,proaiius,abauia,atainis;pater,aui3,proauia,abau9,atanps; « pater,anus,proauia,abauia, atauiis: pater,auia,pauia,abaiya,atau^. fimiliter marris pfona præpofira numeratio fiet.Atauia totidé pcfto«, ’ \ nas côtiner,eadc ratione numeratasjd eftfedecim. Patruus mkior^ / i$ eft proaui frater^patris uel marris patruus magnus. fub hoc nomine ( • lt;nbsp;erunt perfonæ ofto, amp;nbsp;fie enumerabuntur. patef,auus,proauus, aba* ’ # uus,fratcrproaui.pater,auHS,^auus,abauia,frater proaui: pater, ayiaj « * proauus,abauus,frater proaui.-parer,auia,proauus,abal5îâ,/raterpro.q » • ’ aui. totidem erunt marris perfona,amp;proauoeiuspræpofitis^ideo^* , ^ tem fratrem proaui enumerantes ante abauum ponii^s,qu^d ( uÇû’’ pra fignificauimus)nonaliterperueniatur adeum,dequoquæritûr, ) 1 nifi per eos tranfitum fuerit,ex quibus nafeitur. Auunculus maîor. iS 1 eft proauiae frater, partis uel matris auunculus magnus. cadem dinu-merationehicquolt;5oâoperfonas computabimus: hoc tantum im- ' mutato,ut his frater proauiae præponatur. Amita maior.ea eft proaui foror,partis uel marris amita magna, quo ad numerum amp;nbsp;expofitio* nem perfonarum,eadem erunt;immutato hoc, ut proaui foror ad ex« tremum ponatur. Matertera maior.hæc eft foror proauiae, partis uel marris matertera magna.numerus perfonarum idem eft,utinnouifn mo ponatur proauiae foror. hos omnes à patcuo maiorc, quos retuli* mus,quidâ appellant ita: ,ppatruus,proauunculus,proamitâ,proma-tertera.quos tarnen ego ita nomino,illi contra fratris uel fororis pro« nepoté me demóftrant. Patrui magni filius filia. hi funt fratris auifi lius filiaj proaui aut proauiae nepos neptis ex filio, partis uel marris confobrinus confobrina. odoperfonas Ôehic computabimus, quod arms Se frater C utiam didum eft )dupliciter accipiuntur.Se ideo patrui magni films quatuor implet, totidem filia. Amitae magnae filius filia. hi funtaui fororis filius filia,proaui autproaniænepos neptisex filia, nbsp;nbsp;•

patris uel matris confobrinus confobrina. numerus perfonarü idem, qui fupra. Auunculi magni filius filia. hi fruit auiæ fratris filius filia, proaui aut proauiae nepos neptis ex filio, patris uel matris confobri» nus confobrina.numerus idem.Materterae magnæ filius filia. hi funt auiae fororis filius filia, proaui aut proauiae nepos neptis ex filia, pa« tris uel matris confobrinus confobrina.computatio eadem perfona* rü,quas enumerauimus. Patrui magni filius ei, de cuius cognationc quaeritur, propius fobrino uocatur. nam ( ut Mafurius ait) cum quis appellat propius fobrino,qui eft patris matrisue confobrinus aut con«

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1607

fobri na: ab co confobrini confobrinæfle filius filîa nominatur. Pa= truhrepos neptis.hi funt aui paterni uel auiæpaternæ pnepos prone-ptîAx nejjptc ud excepte filionatis,confobrini confobrinæ filius fï-Îia. gerlonas oâo continebunt.quatuor nepos .quatuor neptis: quia amp;nbsp;* nbsp;nbsp;p^ruus dqpliciter accipitur, fie nepos uel neptis fub fingulis patruorû

X perfbnis duplicatur.Amitæ nepos neptis. bi funt aui paterni uel anix J , X*» Baferfx pronepos pneptis ex nepote uel ex nepte filia natis, confobri lt;' ' » ^^ confobrinæ filiusfilia.numerus idem eft. Auunculi nepos neptis.hi i* X ^unt aui materni uel auiæmaternæ pronepos proneptis ex nepote uel ’ ' # • »Vx n^pte fijiqnatis. cætera eadem, quæ in patrui nepote uel nepte di-ƒ • -e ;^imus.Matmeræneposneptis. hi funtaui materniuelauiæmater* «^ • lt;iæ^roiwpos proneptis ex nepote uel ex nepte filia natis. perfona» ' » • turn nurnerus^em, qui fupra. his omnibus, quos â patrui nepo-g-te proponûmiK.is, de cuius cognatione quæritur,propius fobrino '1 A nbsp;nbsp;eft. nan^atris uel matris eorum confobrinus eft. Fratris prone

1 pos proneptis. hi continebunt perfonas fedecim: fratre dupliciter, amp;nbsp;. proncpote,ac pronepte fingulis quadrifatiam (ut fupra demonftraui-lt; mus ) acceptis. Sororis pronepos proneptis, fimiliter fedecim perfo* nas cótinebut. Adnepos adneptis.hi funt abnepotis uel abneptis fili us filia,pronepotis uel proneptis nepos neptis,nepotis uel neptis pro nepos proneptis,fill] uel filiæ abnepos abneptis. numetabutut fub hac appel! arione trigintaduæ perfonæ;quia abnepos fedecim habet ,amp;to« tide abneptis. SEXTO GRADV continenturperfonæquadtin« gentæquadraginta oftohæ.Tritauus. is autem eft partis fie matris ata uus,aui uel auiæ abauuSiproauiuel pauiæ auus,abaui uel abauiæ au9, ataui uel atauiæ pater: didusquafi*tertius auus. perfonas autem com *al’s. ter* pleditur trigintaduas.geminetur enim neceffe eft,qui numerus in ata tij aui a* uo fuit,immutatione per fingulas perfonas propter atauum iam fada, uus. Ut fedecies tritauusintelligatur ataui pater, Se toties atauiæ. Tritauia fimiliter enumerata faciet perfonas triginta duas. nbsp;nbsp;nbsp;Patruus maxi»

• maior. perfonas continebit fedecim fic. pater ,auus,proauus, abauus, at auus, abaui fratcr.pater,auus, proauus,abauus, atauia,frater abaui: pater,auus,pallia,abauus,atauus,frater abaui: pater, auia„pauus, aba uus,arau9,frater abaui::pater, auia„pauus, abauus-(atauia,frater abaui: pater,auia, proauia.abauus.atauus, frater abaui.pater, auus, proauia, abauus,atauia,frater abaui:pater.auia,pauia,abauus,atauia,frater aba ui.totidem erunt matris appcllatione ptæpofita. Auunculus maxi-mus.is eft abauiæ frater,partis uel matris auunculus maior .fie numéro idem A petfonaru expofitio eadé,quæ fupra:hoc dûtaxat immutato, 0 iq ut

lit pro abauifratrcabauixfratremponas. Amita maxima.weft aba*quot; Ui foror.patris nd matris amitamaior. caetera,ut in patrno maximo: hoc tantu imnmtato.ut nbi eft abaui frater,ponat abani foror.Maftr* tera maxima, ea eft abanijcforor.patrisuel matris materrera^aior. * estera,nt fnpra,ad extremum duntaxatproabauis fratre^rspofita abauis forore.hos omnes,quos â patruo maximo propofmmus, dam his nominibus defignant.abpatruns,abauunculns,abamit!fc ab*' 1' * ■ matertera.iralt;5 8c nos indifferenter hos ponemus.quos autem ego ??’ lt;• pello tbpatruos,abauücu]os,abamitas,abmaterteras.' illi demonfträt * ' me fratris fororisep abnepotem. nbsp;nbsp;Patrui maioris films filia. hi funt *» •,

proauifratris filiusfilia,abauiabanisper proauumn^os’neptis e^ »“. * filio.perfons fub hoc eröt fedecim.enumerationefic duda,uKn quin-« to gradu,cum patruum maiorem demonftraremus, l^imusj adi^d' nbsp;’

duntaxat filio filia.quia filius patrui maioris totidem i^ceffetft perfo *1 1 nas cópleffatur.quot patruus major ,id eft offo.totidemep ex ftliS pet* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

fona computatis,is numerus cfficictur,qucm fupra pofnimus. AmitS maioris filius filia.hi funt proaui fororis filius filia, abaui ab au is pet lt;nbsp;proauum nepos neptis ex fjlia.amp;: hic eadem ratione perfonas denume rabimus totidem. Auunculi maioris filius filia. hi funt proanis fratris filius filia,abaui abauis per proauiam nepos neptis ex filio.eadem hic denumeratio facienda eft, qusin patrui maiorisfilio filia. MaterterS maioris filius filia.hi funt proanis fororis filius filia,abaui abauis pet proauiam nepos neptis ex filia. circa numemm 8i perfonarum expofi tionem eadem,qus fupra.omnes.quospropofmmus à patrui maio* ris filio,auo anis eins,de cuins cognarione qusrit,fratribus'cß amp;nbsp;foro* ribus utrius eorü,confobrini cófobrinsuc funt.at patri matnep einfd^ fratnbusep amp;nbsp;fororibus utrius corum ptopius fobrinis. Patrui ma* gni nepos nel neptisiamits magns nepos ucl neptis,auuunculi magni nepos uel neptis, materters magns nepos uel neptis. hsc fimnl no* mina continent perfonas fexagintaquatuor. nam cum patrui magni (uerbi gratia)perfona quadrifanam iutelligatur, nepotis bifariam.ge* . minatur is numerus nepote duntaxat adnumerato, 86quadruplicatut i5,qui geminatus crat; dnplicaturetia nepte computata. actantu uni* us denumeratione proponemus exempli gratia, pater,anus ,proauus, frater aui,qni eft patent magnus,filius eius,nepos emfdejex filio, item neptis.pater,auus,proauia,frater aui,qni eft patruus magnus,filins ei?, nepos eiufdem ex filio,item neptis.pater,auus,proauus, frater aui,qui eft patruus magnus,fi!ia eins,nepos eiufdem ex filia, item neptis; pa* ter,auus,proania,frateraui,qni eft patruus magnus,filia eius,ncpo$ eiufdem ex filia,itcm neptis.totidero ,amp; eadem ratione exponutur ma triS

tris nomine antcpofitojd eft ut Sc am matemi fratris nepotes amp;nbsp;neptes có^itemns.iteniinamita magna,idcftauiforons nepotes neprese^ enum^al^mus.idem'cg in auunculo magno,id eft auix fratris.cadem tatip materteræ magnæ,id eft auiæ fororis.ex quitus uniuerfus nume » nbsp;nbsp;nj^ complftuc fexagintaquatnor.hi omnes proauo,|aut proauiae eins, X de Ams cognatione quaeritur, pronepotes amp;nbsp;proneptcs:eiufdem auo r,^*»quot; amaefefratrisfororisue nepotes,neptesiie.Secourra horumauusauia lt;' ' gt;nbsp;eidem patruus magnus,aniita magna, auunculus magnus, matertera V ^ *inagna;horü autempater materuc, fratres'cp Sc forores utrius eorurri ’ # • ••«Jdom prqpji^ fobrinis: ipfe his fobrinus eft,8c inuicem huic illi fobri« » ’•••Vi’ P^ruiproneposproueptiscontinentpcrfonasoflonas,amp;utri«

* ' ’ ^'fïfcxin fiunt fedecim fic.pater,auus,pattHUs,filius patrui,nepos ciuf

•* pater,aim,parruus,films patrui,ncpos eiufdem ex filio, pronepos ex ' j 1 nbsp;nbsp;nepote fflio nato,item proneptis:pater,auus,patruus, filia patrui, ne« f pos eiufdem ex filia,pronepos ex nepote filia nato, item proneptis: pa • ter,auia,patruus,filiapattui,nepos ems ex filia,pronepos ex nepote «-

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lianato,item proncptis:patcr,auus,patruus,filius patrui, neptis eiuf

dem ex filio,pronepos ex nepte filio nata,itcm proneptis: pater, auia, patruus,filiuspatrui,neptiseiufdemexfilio,pronepos ex neptefilio iuta,item proneptis.patcr,auus,patruus,filia patrui,neptis eiufdem ex filia, pronepos ex nepte filianata,itcmproncptis;parer,auia,patruus, filia patrui, neptis eiufdem ex filia,pronepos ex nepte filia nata, item proneptis. Amitx proncpos,proneptis.totidcm perfonas eadem ratio ne Sc hi continét:pro patruo tarnen amita fumpta. Aunnculi pronepos proneptis.item pro patruo auunculo pofito. Matertera: pronepos,pro neptis. Schic ubi patruus pofitus eft,tnaterteranumetata,cundcmnu-merum perfonaruminuenicmus.hi omnes eins,de cuius cognatione quaeritur,confobrinorum nepotes neptesóe funt. Fratris fororistp abnepos abneptisefficiunt perfonas fexagintaquatnor,utex fuprafcri pris apparcre poteft. Trinepos trineptis.hi fût filij filiacóe adnepos ad . neptis,nepotis neptisue abnepos abneptis,pnepotis proneptisue pne» pos pneptis,abncpotis abneptisüe nepos neptis,adnepotis adneptisue filius filia. hx appellationcs demonftrât perfonas fexagintaquatuor. natrigintaduotrinepos complet, totidé trineptis. à nepote cm nume rus quadruplatus in fe efficit trigintaduo.-ipfo nepote duas fign ificam tc,proncpote quatuor, abnepotc odo,adncpote fedecim. his accedût uincpostrincptis,uniexadnepote,altericx adnepte nati.per fingm los aüt gradus ideo geminatio fit,quia maribus adijciunt foeminx, ex quibus proximus quif^ progignitcScenumcrabunt fic. filius, nepos, prone«

pronepos,abnepos,.idhcpos,trincpos,itenï trinepris.’filia,ncpos,pro* ncpos,abnepos,adncpos,tri!icpos, ité trineptis : films, nepris,prmie-pos,abnepos,adncpos,trinepos,itétrineptis;filia,neptis4)yeups,ab» nepos,adnepos,trinepos, ité trineptis .•films,nepos, pneptis, abneuoSj adnepos,ttinepos, ité trineptis; filia, nepos, proneptis, abn^os, adi^* pos,trinepos,itemtrineptis;filius,neptis,proncptis,abncpos,adnepos,. / trinepos,itcmtrineptis;filia,ncptis,proncptis,abnepos,adnepos^ripc lt;nbsp;pos,itemtrineptis;filius,nêpos,pronepos,abneptis,adncpos,trinepos,^^ item trincptis.filia,nepos,pronepos,abneptis,adnepos,trinepos, ircni^ trineptis.films,neptis,pronepos,abneptis,adnepos,rrii^{3O5, itemteV *, ncptis;filia,neptis,pronepos,abneptis,adnépos, trinepos, it^n tri n?^ lt;nbsp;pris- filius,nepos,proneptis,abneptis,adnepos ,trinepos,it^ tripe«* pfis.filia,nepos,pncptis,abnepris,adnepos,trinepos, nbsp;nbsp;trineptis;^?»

heptis,proneptis,abneptis,adnepos,trinepos,itétrincptis;filu,neptis,‘| proneptis,abncptis,adnepos,trincpos,itemtrineptis;filius,n^ós,pró nepos,abnepos, adneptis,trincpos, item trineptis; filia, nepos, prone-pos,abnepos,adneptis,trinepos,itemtrineptis;filius,ncptis,pronepos, ' abnepos,adneptis,trinepos,item trineptis;filia,neptis,pronepos,abnc pos, adneptis, trinepos, item trineptis; films, nepos, proneptis, abne* pos,adneptis,trinepos,item trineptis ;filia, nepos,proneptis, abnepos, adneptis,trinepos,itemtrineptis;filius,neposipronepos,abneptis,adlt; neptis,trinepos, item trineptis; filia,nepos, pronepos,abneptis, adneptis,trinepos, item trineptis.'filius, neptis, proneptis, abnepos, adne» ptis,trinepos,itemtriuepris;filia,neptis,proneptis,abnepos, adneptis, trinepos,item trineptis; films, neptis, pnepos,abneptis,adneptis, tri-nepos,item rrineptis;filia,neptis,pronepos, abneptis, adneptis, trine*: pos,item rrineptis.'filius,ncpos,proneptis,abneptis,adneptis,trinepos, itemtrineptis;filia,nepos proneptis,abneptis,adneptis,trinepos,irent trineptis;filius,neptis,proneptis,afcneptis,adncptis.trinepos,itemtrp neptis;filia,neptis,proneptis,abneptis, adneptis,trinepos, item trine* pris. SEPTIMO GRADV perfonæcontinenturmilleuigintiquä tnorhæ. Tritaui,item'cßtritaniie,pafermater.perfonasefficiütcentä' uigintioâo.tritaiii enini patres tot funt, quot ipfms tritani; item emf’ dem mattes totidem,fiunt fexagintaquatuor.idem numerus tritauiaS partis matrisep. nbsp;nbsp;nbsp;Atani arauiæ frater foror.hi funt tritani filins filia.'

abaui abauiae patruus,auunculus, amita,matertera;proaui, proauiS patruus magnus, auunculus magnus,amita magna,matertcra ma-gna;aui âniæiie propatruus, proauunculus, proamita, promatertera. fiunt perfonæ atani fratris trigintaduæ.nam fedecim,quas atanus ex* plet,accédant totidem propter fratris duplicem pcrfonam,neceflc eft'

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'iSil

eft.nam fedecim fratres ataui ex patre computâturA fedccim cx ma-tre.-fimilitcr ataui forores trigintaduac fiunt,fcxagintaquatuor;óc toti dem atauiæ fratris,itein fotoris. nbsp;nbsp;nbsp;Patrui maximi films filia. hi func

ataui n?^os neptis ex filio,abaui fratris filius filia. Amitae maxime fi* * nbsp;nbsp;hus nlia. ly funt ataui nepos neptis ex filia, abaui fotoris filius filia.

\ AÏlfculi maximi filius filia. hi funt ataui nepos neptis ex filio, abauiac 1 • ^»^ Ïrawi/filius filia. Materteræmaximæ filius filia. hifunt ataui nepos 7 * • gt;nbsp;fleptis ex filia,abauia: forons filius filia.hæomnesperfonæ,quas à pa» 4 • X ^ui maximi filio enumerauimus.proauoproauiae'c^cius, de cuiusco ' ' ^. %na^one ^uœritur, confobrini funt: auo auice'q; ciufdem propius fo« ƒ •.., bYinis.finguIx^ppellationes continent perfonas fenasdenas : quia cu /. • nbsp;nbsp;Ritmus maximus fedecim efficiat,filius eins eandem habetenumera

•tibàem,totidemq;filia.Ô£ fie ex omnibus his,quas à patrui maximi fi * ® ••ho'com^xhetroimus, dudis per oftofedecies.fiunt centum uiginti , nbsp;nbsp;* öfto. • Ätrui maiotis nepos perfonas continet fedecim. eft enim aba

1 ui abauiæûc pronepos: amp;nbsp;cu abauus oâies numeretur ,nepotes bis oâi , es computati,fupra diftum numetü cfticiunt.'totidcmcp patrui maio» , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis neptis. auunculiitem maioris nepos neptis,cadem ratione perfo»

nas complebunt trigintaduas. amitae maioris nepos neptis ,eadem ra» tione. item materteræ maioris nepos neptis. amp;nbsp;fie ex omnibus colli» guntur centum uigintioßo.his perfonis auus auia eius,de cuius cogna tione quæritur,propius fobrinis funt.-pater mater fobrinus fobrina:is, de cuius cognatione quæritur,fobrino natus eft: hic proximo nomi» ne definitur parenti fuo fobrinus, ut Trebatius ait. rationem quoeg nominishanc reddidit, quod ultimi gradus cognationum fobcinoru fint, itacjfobrinifilium rede proximum nomen abeoipfo huius fo-brini filius dicetur.amp;: ideo eos,qui ex fobrinis nati funt, inter fe proxi* mum nomen appellarent. hos enim nullü proprium habere nomen, quo inter fe uocentur. Patrui magni pronepos proneptis,auuncu li magni pronepos proncptis,amitæ magnæ pronepos proneptis,ma» terteræ magnæ pronepos proneptis. ex his omnibus centum uiginti , nbsp;nbsp;nbsp;odo perfonæ efficiuntut: quia fingulæ appellationcs fedecim corn»

pleut, nam cum ( exempli gratia ) patruus magnus quadrifariam in« telligat: ad fingulorü patruum maiorö perfonas quadruplicatus pronepos,item proneptis,trigintaduas perlonas reddét: totepquater nu-meratæ,illam,quæpofitacft,fummam efticiunt.corumpatres ma« tres'cp ei,de cuius cognatione quæritur, fobrini fobri nxep ï unt: ipfe uc to ijs de fobrino fobrinauc natus. nbsp;nbsp;Patrui abnepos abneptis, auun-

culi abnepos abneptis, amitæ abnepos abneptis, materteræ abnepos abneptis,hæc fuigula uocabula fenas denas continent perfonas.patrui p enim

cnim C uctbi gratia ) abnepos fic enunierabitür,ut bifariam patruö ac-cepto.quater proiïepos,toties proneptis ducatur; fic ficad eonim fili* os ueniatur fedccics compuratos,eadem ratione ad filiam^itnn ra tS tcros.amp;per hoc ex omnibus efFicietur numerus perfonarum ccijjum uigimiodo. hi funt ei,de Ciiius cognatione quaerit, confoljfinoru rnc pores pronepresep. his ille,de cuius cognatione qnærirur,parmi ffiaxi/ ini,auuncuh maximi,amira: maximæ,materteræ maxima fil As fdia: ƒ ité proaui proauiæ eófobrinus. Fratris foronsep abnepos abneptis. i Cc hi perfonas continet centü uiginti oâo. Trineporis filiusjté filia?' trineptisfilius,item filia.hi centum uigintiodo hunt.quod cum frinij' pos trineptis(ut fupra demonftrauimus)fexaginraquatuor impje»/ ant.-fdius corum eadem numeratione,totidem'qj filia,com^itabitii?*

VLPIANVS. T bonorum poffefliopctipoffitVNDE viR ET VXOR; effe matrimonium oportetcontraftum. exte» ^* iniuftum fuerit matrimoniurnequaquam bono* i rum pofTeffio peti potent; quemadmodum nee ex teda mento adiri hxrcditas,uel fecundum tabulas peri bono mm poflcflio poteft.nihil enim capi proprer iniuftum mammoniunt poteft. Vt autem hxc bonorum poflcflio locum habe a mix oré tiTc oportet mortis tempore, fed fi diuortium quidem fecutum fit,ncritin tarnen iure durât matrimonium:hxc fucceflio locum non habct.hoc autem inhuiufmodi fpeciebus procedit.liberta ab inuito patrono db uertit.Iex lulia de maritandis ordinibus retineriftam in matrimonii dum earn prohibetalijntibere inuito patrono. Item lulialexde adul* terijs,nifi eer to modo diuortium fadum fit,pro mfedo habet.

Iliti,qui capitepuniri meruit.teftamentum facere cont« dendum Paulus amp;nbsp;Menander fcribunt.eiusfcp bona intc* ftati,fi punirus fit, ad cognates eins pertinere. fi ramé cX militari delido,non ex communi, punirus fit.

BOnamilitis inteftatô defundi caftrenfiafifco non uindicantur,; j turn hæres legitimus ad fine quinti gradus exftitit,aut proximus tegnaeft ciufdem gradus infra tempus poffeffioneni accepit.

’ Eruo meo hærede inftinito dolo feci,nc teHamentu mu ^ tgt;retur,eunVq?poftea manumifi. quæfitum eft,an aâio-. nés ei denegandæ effentC’refpondi. hic cafus uerbis edidi. non contin«ur.fed eft æquuniji dominus dolo fecerit, ________În^ftamentummutarctur.quoferuuseius hxres fen* pus era#Çquamuis manumiffus adierit hæreditatem ) ei denegari:

VT EX LEGIBVS SENATVSVE CONSVL tisbonorumpoffetfiodetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit. XIIII.

RîCtorait.VTl ME QVAQVE LEGE SENATVS'VE CON SVLTO BONORVM POSSESSIONEM DARE OPORTE BIT, ITA DABO.Nûquâbonorûpoffeffio,quæexalia parte edifti agnita eft,impedit iftam bonorum poffeffio __Î nem. Cum ex lege duodecim tabularû quishabet hæ« rediiatem.hmc non petit,fedinde TVM QVEM El HAEREDEM ESSE OPORTET.quippe cum nô alias hinc competatbonorupofffeffïo,^ quàmûlexfpecuhter déférât bonorum poffeffîouem.

Vtedati hi gradus uocantur;primum fui haeredes.fecun io lcgitimi,tertio proximi cognati, deinde uir amp;nbsp;uxor.

Siue tabulae teftamenti exilent,fine non exftent.fi fe« cundum eas,uel contra easbonorum poffeflioné nemo accepitiinteftatidaturbonoïûpoffeiTio. Inteftatipa- , ' p q tris

tris liberis bonorum pofleffio datiir.non tantum bis, quJ in poteftatr parentis ufj in mortis tempus fucrunt,fcdamp;cmancipatis. .

quot;T TTile tempus eft bonorum poflTelTionumadmittcndarum.itig at» y tem utile tempus eft, ut finguli dies in co utiles fint^fciliccr lit per fingulos dies amp;nbsp;fcierrtamp; potueritadmittere. cacterum quacult;^ *« nbsp;nbsp;^ nefcierit,aut non potuerit.nulla dubitatio eft, quin diesei nonVehn /* • fieri autem poteft,ut qui initio fcicrit,ucl potucrit bonorum pofteffió । • nem admittere.' hic incipiat nefcire, ucl non pofte admittere ; fcilicet* # fi cum initio cognouiffet eiim inteftatum deceftifte,poftea quafifdó • tiore nuncio allato dubitare cœperit, nunquid tcftatiï?dêceffcrit,ucl ó -nunquid uiuat,quia hic rumor poftea repferat. idem Sc in co^trarium , . accipi poteft,ut qui ignorauit initio,poftca fcire inciput. nbsp;nbsp;nbsp;DieSfco* ’ norum pofteftionis utiles cfte, palam cft, fed non felumiumÏiumera« ( । buntur.• fi modo ea fit bonorurn poftelTio, quæ de plano peff potuif. quodriea,qux cauftx cognitionem pro tribunali defiderat, ucl qui decretum expofcitifeffioneserunt nobis computandac,quibusfedit ' is, quibustp per ipfum prætorem faâum non eft, quo minus daret bo norum poffeftionem. nbsp;nbsp;In bonorum pofteftione, quæ pro tnbunali datur,illud quatritur;li fe dedit quidem prætor pro tribunali, fed poftu lationibus non deditt' poteft dici, tempus ad bonorum poffeftionem non cedere: cum praefes alqs rebus, aut militaribus, aut cuftodijs, aut cognitionibus fucrit occupatus. nbsp;nbsp;Si præfes prouineixin proxima fuerit ciuitate: accederc debet ad unlitaté temporis fpacium itineris, fcilicet numeratione uiginti milium paftuum fafta.nec enim exfpeda re debemus,ut præfes prouinciae ueniat ad eum,qni bonoru pofteftio» nem petitums eft. Si uenter in poffeftionem miffus fit; bonorum pofteftionis tempus nó cedere fequétibus,nequaquam ambigendum eft.nee tantum intracentefimum dicm,uerum etiam quämdiu nafd poffi t.nam amp;nbsp;fi natus fuerit,antc ei deferri bonorum poftcffioncm fd endumeft, Scientiam earn obfetuandamPomponius ait, non qui nbsp;nbsp;. cadit in iuris prudentes, fed quam quis aut per fc,aut per alios adfequi potuit.-fcilicetconfulendo prudentiores,ut diligentiorem patremfa* milias confulere dignum fit.

SIcohæredi tuofubftitutus fucris, amp;nbsp;bonorum poffeftionem acre* peris: quandocû^cohæies tuus conftitueiit nolle petere bonorä ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffefß

poffeffîonctn,tibî tota dclata intelligetur A coheres tuus ainplius pe= tends bonorum pofleffionis facultatem non babebit. Filius non fohmi fi tanquam filius, fed amp;nbsp;fi tanquam adgnatus, uel tanquam co» ^iMusîdljonorum poiTeflionem uocaretur,annuu fpacium habet: * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;blui manumififfet pater, quamuis ut manumiffor bonorum

\ pofllffionem accipiat, tarnen ad bonorum poffeffioné accipiendam V^ ^nAn fpacium habet.

* » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiorare pattern nópoteft.ut uel iubeatagnofci bonorupoffeifio-

' quot;g ncm,uel ratant habeat agninonem bonorum pofleffionis,non cedut-* nbsp;nbsp;fingamus ftatim primo die, quo fuerit delata, agnouiffe cum bonorö

• ' poifeffionc.ccmorare pattern ,ut cóprobet,non pofle. non cedent di« g- es centutfl.incipenc autem ccdere,cum certior fieri potuerit.prsteri« tris autetl centum diebus fruftra ramm habebit. Qusri poteft,fi cü poffet filius petere bonorum poffeffionem,patre ita abfente, ut certio . rare cum non poffit,uel etiam furente,petere neglcxerit. an peti ampli usnonpoffit^ fed quid noceathon petitam bonorum poffeffionem, qua fi petita eflèt.tamen non ante adquirercrur,quam pater compro-baffetC' Si feruus alienus hsres inftitutus ucniflet.-qusritur,an pofte riori domino dies bonorum pofleffionis petends imputari oporteat!*

SNteftati propric appellantur, qui cum poflent teftamen mm facete, teftati non funr. fed amp;nbsp;is, qui teftamentum fecit, fi eiushsreditas non eft adita, ucl ruptum, uel ir« ritum eft teftamentum: inteftatus non impropric dice-_____^ turdcceflifle. plané qui teftari non potuit, propric non eft inteftatus,puta impubes,furiofus,uel cui bonis interdiftum eft. fed hos quo^ pro inteftatis accipcre debemus. eü qao9,qui ab hoftib9 ca pms eft: quonia per legem Corneliam fucceffio his defert, quibus de« fertetur, fi in ciuitatedecefl’iflet.nam amp;nbsp;eius hsreditas fuifle creditur. Qusri potent,fi ex ca,qus in fidei cómiffa libertate moram paf» fa cft,cóceptus amp;nbsp;natus fit.an fuus patri exiftat^à cum placeat eum in« genuö nafci ( ut eft à diuis Marco amp;nbsp;Vero,amp; impcratote noftro Anto= nino Augufto tefcriptum)cur non in totum pro manumiffa hsc habe

atur,ut uxor dufta finim pariatC’ nee mir urn fit,ex fema ingenuutun» ' feirenm ex.capriuarefcriptiim fit,ingenuum nafci. quare aiifnn dke* reA fi pater huius pueri eiufdé fortis,cuius amp;nbsp;mater moram^afla m li beträte fidcicommifla,ipfe'q; moram paffus fit.-fiium eum patR nafci exemplo captiuorum parentum,cum quibus redijt. ergo fme poitea pater eins poft moram manumittatur, recipiet eum in poreftate .• nbsp;nbsp;nbsp;Jquot;\

ante decefl‘erit,dcfiniendum erit fuum exiftere. nbsp;nbsp;Suos hæred Aacci '(*

pere detcmus,filios,filias,fiuenaturales,fiueadoptiiios. nbsp;nbsp;Interdumquot; i*

etiam filius fnus haeres cxcluditur,fifco prælato ; puta fi perduellionis *’ ^ filent damnatus pater poft mortem fiiam.-hoc quo^^ut nee iura fepul •« • chrorumhic filiushabeat. nbsp;nbsp;Sifiliusfuushæresparenflsêlfedefijt'itf' /• •*

ciufdem partem fuccedunt omnes nepotes neptesq^ ex eo n^û qui in’ poreftate funt.quod naturali aequitate contingit.filiusajitem finisBœ* ' res effe defintr/i capitis demmutione uel magna uel imnoreFxierit'dc poteftate.quodfi filius apud hoftesfinqnamdui uiuit,nepoteÄiOn fult;ï cedunt.proindeamp;fi fuericcedemptus,nondum fuccedunt ante luino' nem fedfi interim decefterit.-cumplaceat,eum ftaturecepto deceffif* ' femepotibus obftabit.Sed fi quis non defijt effe in poreftate,fed nun^ coepit:utputa fi filius meus uiuo patre meo ab hoftib? captus eft, mox ibi me patrefamilias fado deceifit: nepotes in eins locum fuccedunt. Nó minus autem neptes,quam nepotes fuccedent in locum parenru. Interdum lieer parens aheuius in poreftate effe non defierit,fedncccce pcrit.-tamendicimus,fuccedenres ei liberos fiios exiftere.utputa adro-gaui eum,cuius filmsab hoftibus crat captus, nep os autem in ciuitate. mortuo filio adrogato,mortuo amp;nbsp;captiuo apud hoftest pronepos ifte finis battes mihi erit. Sciendum autem eft.nepotes amp;nbsp;deinceps in* terdum,etiam fi paren ces eos mortis tempore præccfferût,tamcn pof fe fuos hæredes exiftere, quamuis fucceffio in fiüs hafredibus non fit. quod ira proccdit,fi paterfamilias teftamento fado deceffit exhaerc-dato filio,mox délibérante hætede inftituto filius deceffit,poftea dein de repudiauithæres inftitutus.poterit nepos finis hæres elfe,ut amp;nbsp;Mat nbsp;nbsp;.

cellus libro decimo fcripfit;quoniânecdelata eft filio hæreditas. idem erit dicendû,amp;fi filius ex aflefiibconditione.quae fuit in arbitrio ipfb us,uel nepos fub codirione inftitutus,nö impleta côditione decefferir. nâ diccnduerit,fuos pofle fuccedere.-fi mô mortis reftatoris tépore,uel in rebus humanis,uel faite concepti fuerint.idq3amp; Iu]ianoamp; Marcello, placer. Poft fiios ftatim eófanguinei nocantur.confanguineos aût Caffius définit eos,qui fanguine inter fe cônexi funt.ôc eft uerû,eos effe côfanguineos,etiâ fi fin hæredes non exftiterunt patri ,utpura exhærc* datos.fed 2« fi pater eorum deportatus fueiit.-nilnlonunus hos inter/ç.

confanguincos cffe.licct patris fui hæredes non cxftitiffent.amp;quî nun« qu^i in poteftate fuerunt,erunt fibi confanguinei:utpnta qui poft ca prinit^em pattis nafcuntur,uel poft mortem. nbsp;nbsp;Non folum autem na^irales, ueruetiam adoptiui quoeg iura confanguinitatishabebunt { nbsp;nbsp;nbsp;cum liis,qjii funt in familia,uel in uteto,uel poft mortem patris nati.

JD^^ confanguincos admittuntur adgnati, fi eófanguinei nó funt. t* • • JL merito.nam fi funtconfanguinei; licet nó adienne hxreditatem, » • nbsp;nbsp;nbsp;* legitimis non defertut.fed hoc fic erit accipiendum,fi nee fpcrantur ef • ’ * * •%. cjeterum fi uel nafci cofanguineus,uel de captiuitate reuerti poteft: 7 •-lt; adgnati impe5iuntur. nbsp;nbsp;Adgnati autem funt cognati uirilis fexus ab /• * . éodem exti.nam poft fuos amp;nbsp;eófanguineos ftatimmihi proximus eft * ’ confanguinei mei filius, amp;nbsp;ego ei:patris quoq; frater,qui patruus ap-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' Çeilatur^eincep'q; cæteriCfi qui funt)incetti in infinitum. Hæc hx .j 1 nbsp;redirai ^oximoadgnato,id eft ei,quem nemo antecedit.defertur: amp;nbsp;» nbsp;nbsp;fi plures fint eiufdem gradus,omnibus competere incipit.utputa duos . fratres hab ui .uel duos patr uos.unus ex his unum filium,alius duos re , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liquir. hxreditas mea in tres partes diuidetur. nbsp;nbsp;nbsp;Parui autem refert, adgnatus hic natiuitate ,an adoptione fitquxfitus. nam qui adoptat: qfdem fit adgnatus,quibus pater ipfius fuitSc legitimam eorum hare ditatem habebit,uel ipfi eins. nbsp;nbsp;nbsp;Légitima hxreditas tantum proximo defertur .nee intereft,unus folus fit,an ex duobus prior pluribusùe, an duo pluresue ab eodem gradu uenientes,qai uel exteros antecedât, uel foil finnquia is eft proximus,quem nemo antecedit:ócis ultimus, quem nemo fequitur:8e interdum idem primus poftremus'q;,qui fo« lus occurrit. nbsp;nbsp;Interdum ulteriorem adgnatnm admittimus.utputa fecitquis teftamentum,cumhabetetpatruum amp;nbsp;patrui filium. delibe rante hxtede fcripto patruus dcceffit.mox hxres inftitutns repudiauit hxrcditatem.patruifilius admittetur.ergo amp;nbsp;bonorum poffeffionem petere poteft. Proximumnoneumquxrimus,qui tuncfuit,cü mo teretur paterfamilias:fed eum.qui tune fuit,cum inteftatum deceffiffe certum eft.fecundnm qux,amp;fifuus erat,qui prxcedebat, uel confan« guincus:fi nemo eorum,cum repudiatur hxreditas, uiuit: proximum cum aGCipimus,qui tune,cum repudiatur hxreditas .primus eft. Vn de uel quxri poteft,an poft repudiationem adhuc demus fucceffioncï’ propone hxredem fcriptum rogatum reftituere hxreditatem.repudi« affe eam:cum nihilominus compelli potuit adire hxrcditatem,Si: refti tacrc,utdiuus Pms refcripfit. finge cü fuperuixiffe.centü diebus (uer« bi gratia ) Ôlt; interim proximum deceffiffe.-mox Sc eum,qui erat roga» tusreftituere.dicendum,pofterioré admitricumonere fideicómiffi.

1. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem.

INtcftato libcrto mottiio primum fuis deferri haereditatem.uc^m cft. fi hi non fucrint: tune patrono. Libertum accipere debemus eum,qnemqnis exferuitute adciuitatem Romanam per3iiïit,^iuc fponre/uie neceffitate; quonia rogatus fuit eum manumijfcre. turn amp;nbsp;ad huius légitima hæreditaté admittitur. fed amp;nbsp;fi dotalem quifl^* / num manunnfitripfe patronus habebitur, amp;nbsp;ad kgitimam hacAdij^a- / tem admittetur.isplane,quemhaclegeemi,utmanumittam, amp;fi.ex » conftitutione diui Marei perucneritadlibertatcm; tarnen ( ut eadern* ’ conftitutione expreffum eft) meus libertus eft, amp;nbsp;légitima cius hjerc-*/ ditas mihideferetur.Quid fi liefern domini detexit, amp;^xTaiatufcoiv » ' fulroliberratem meruitffiquidéadfignauitprxtor.euiusliöicrtus fit: fine dubio eins erit, amp;:ei légitima hæreditas deferet. emod fi non itifi»' gnauit: efficietur quidem ciuis Romanus, fed eins cm libeffus, cuïuS i proxime fuit feruus,amp;: ad legitimam hærediratem ipfe admiftetur.-nf fi flcubi quaû indigno deneganda fuerit hæreditas. Si quis hbertam fie iureiurando adegit,ne illieite nubat: nondcberc incidere in Icgerri -Aeliam Sentiam.fed fi intra cettum tempus ne dueat,ncne alid,quâni de qua patronus confenferit,uel non ni fi eonlibertam,aut patroni co* gnatam.dieendûeft, ineidere eu in legem Aeliam Scntiam,nee ad Icgi timam hæreditatem admitti. Si municipes feruum manumiferint: admittentur ad legitimam hæreditatem in bonis liberti uel libertæ in-teftatorum. Miles manumittendo feruum peculiarem,fuum faciet libertumA ad legitimam hæreditatem eius admittetur. Prineipern adbonalibertorum fuorumadmitti,plus^manifeftumeft. Vti^ amp;nbsp;ex lege duodecim tabularum ad legitimam hæreditatem is, qui in utero fuit,admittitur,fi fueriteditus.indefoletremorari infequenteS fibi adgnatos,quiljus præfertur,fi fuerit editus.inde amp;nbsp;partem facit bis» qui parigradu funt.utputa frater unuseft amp;nbsp;uterus, uclpatruifiliuS unus natus Ó;qui in utero cft. nbsp;nbsp;Eft aut traftatum,pro qua parte faci*

at,quia ex uno utero plures nafei poftunt.amp; placuit,fi in return natuf* certum fic,hanc,quæ fedicit,prægnantem non cfle.ex afie iam effe h* redem hunc,qui natus cft : quoniam amp;nbsp;ignorans hæres fît, amp;nbsp;fi medio tempore decefferit, integram hæreditatem ad hæredem fuum tranf* mittit. nbsp;nbsp;Poft decern menfes mortis natus non admittetur ad legid*

mamhæreditatem. de coautem,quicentefimo odogefimofecundo die natus eft, Hippocrates fcripfitA diuus Pius pontificibus refcripfti» iufto rempote uideti natummec uideri in feruitute conceptu,cum m* ter ipfius ante centefimfi odogefimufecundum dié effet manumit**

Hl quo rum parens capite minutas eft,légitima? hæreditatis ins amp;nbsp;cæteris perfonisA inter fe retinentA alq aduetfus eos.

m,decdrerit teftamento fa« :dum fcriptornm frater inte-patruum poffe urriufqj adire

lîus uxoremduxiffet,amp;filiumprocreaffet,amp;aeceffiffet, deinde condi , •. * nbsp;nbsp;fid inftitifti hæredis defecifletran ad hune poftumum nepotem legiti» ’ma^æreditas aui pertineretJ'refpondi. qui poft mortem aui fui conci ^.pitur, is nTcg le^imam haereditatem eius tanquam fuus hæres, neqg '4 t BonorUA poffeffionem tanquam cognatus accipere poteft: qma lex 1 duodecim tabularum eum uocat ad hæreditatem, qui moriente co, .^e cuius bonis quæritur,in return natura fuerit.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vu. CELSVS.

VEl ft uiiio co conceptus eft.-quia conceptus quodammodo in re-rum natuta efle exiftimatm.

ÏTem prxtot edido fuoproximitatis nomine bonorum poffeflio« nem poUicetur his, qui defundo mortis tempore cognati fucrint. nam quodexconfuetudine nepotes cognati appeUantur etiam Coru, poft quorum mortem concept! funt;non proptie, fed per abufionem uelpotius oïva^^^qKÜQ accidit. Si quis prægnantem uxoré reliquiffet, amp;matrê,amp;:fororem.fiuiuauxore mater mortua fuiflet,deinde uxor mortuum peperiffet.-ad fororem folam légitima hæreditas pertinere: quia certum effet,matrem eo tempore deteffiffe,quo légitima hatedi taiadeamnonpertinebat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

. OI ex pluribus legitimis hxredibus quida omiferint hæreditatem, )^uel motte, uel qua aliatatione impediti, quo minus adeant: reli» quis,qui adietint, adcrefcit illorum porno. amp;: licet decefferint ante, C^ adcrefcerct:hoc ius ad hæredes eorum pertinet.alia cauffa eft mftituti hæredis amp;nbsp;cohæredis fubftituti.huic enim iiiuo defertur ex fubftitnti» one hæreditasaion etiam,fi decefferit,hærçdem eius fequitur.

Sladpatrémanumifforéftlq inteftati légitima hæreditas peruenU at,uel non manumifforibonoru poffdho eópetat: mater defundi fubmouebitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Idem

CApitis deminutione pereuntlegitim« haereditates,quaeex ^g« duodecim tabularum ueniunt.-fiuc uiuo aliquo, fiue an^ qiuni adeatur hsreditas eius,capitis deminutio interceffit.-quoniam de^nit . fuushaeresuel adgnatusrededici.quacautemex legibus nguis aut^ ,, fcnatufconfultis.non utiqj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* , 'L J

Ilius patri adgnatusproximus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. j|* ^

NV1I.1 fœmîna aut fuos habet hacredes^aut defmerj blijere poteft • ', ' propter capiris deminutionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;., * ' *

XIIU. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI pater apud hoftes moriatur, defiuido iam in cf uitate filio: credi* muspatréfamilias decefTiflTe.quamuis patria poteftate, quàmdiu ' uixerit,nó fuerit in plenum liberatus.itaqj harredem liabituruseft ifte non reuerfo parte, fed etfi poftliminio redierit pater iam dcfunfto fi- i. lio.*quidquid medio tempore per «un qusefitum eft, babebit. Sc non eft mirum,fi peculium quoep defundi pridem filtj defertur patri: cum ex eo natus poteftatis ipfius fiat per fufpenfi iuris conftirutionem.

PAter inftrumento dotalicompræhendit.filiamitadotem acce-piffe.ne quid aliud ex hæreditate partis fperaret. earn fenpruram iusfucceffionisnon mutaffeconfiât.priiutorumenim cautionele* gum authoritati non noceri.

Îueingcnua.fiuelibcrrina mater eft,admitfi pofliintli-^I beri adharredicatem dus ex fcnanifconfiilto Orphitia* ' no. Si ca fit ma tergde cuius ftatu dubitatur,utrum ma 'terfamilias fit, an filiafamilias: utputa quoniam patel _____8,’eius ab hoftibus captus fit; cum certum efle ccepent ma tremfamilias effe, liberi cius admittentur.unde tradan poteft, an medio tempore,dum ftatus pendct /uccurri eis per practorem debeat; nc ii iiiedio tempore deceflerint,nihil ad baeredem tranfmittant. amp;nbsp;ma-gis eft*

TIT. XVIK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iStx

gis eft, nt fubucniatur : nt in multis cafibus placnit. Sed Sc uulgo qusfiti admittentur ad matris legitimam bæreditatem. Interdum amp;:in feruitute quxfito erit concedenda hxreditas légitima ;neliiti fi poft nibram fideicommiflarise libertatis matri fus tadam natus fit. • nbsp;nbsp;nbsp;certe ft port manumiffionem matris fnerit natus .-licet in feruitute con

\\ cc^us.aolegitimam eiits bæreditatem admittetur. fed Sc fi apudbo* / **y^ ’ftes45nceptus,captiuaprocreatus,cumearediit.- fecundu refcriptum / • * .• Imperatoris noftri Sediuipatris eins ad Ouinium Tertyllum poterit 1, Æ* ex hoc fenatufconfulto admitti, quafi uulgo quæfitus filius. nbsp;nbsp;Qui

’* ^ » •mortis matris tempore ciuis Romanus fuit4 ante aditâ hæreditatem j' •.., -ÎnferuitiifebiHeducatur.légitima hæreditas non defertur, nee fi poft , •. * nbsp;nbsp;nbsp;Va liber fîâus fit: nifi forte feruus pœnæ effeâus bénéficie principis fit

' teftitutus.fed Sc fi matris exfefto uentre filius editus fit: magis dicen« ' * ® dueftjhdRequ^ ad legitimam hæreditatéadmitti.namSeinftitutus * nbsp;nbsp;fecundilntabulas,Scabinteftato VNDE cOGNATl.Sc multo magis

’ 1 VNDE LEGiTiMi bonorumpoffeffionem peterepotuit.argumento . eft,quoduenter in poffeffionem ex omni parte edidi mittitur. Qui operas fuas,ut cübcftijs pugnaretjocauit, quinerei capitalis damna-tus,neç^ reftitutus eft.ex fenatufconfulto Orphitiano ad marris hære ditatem non admittebatur. fed humana interpretatione placuit eum admitti.idem erit dicendum. Se fi hic filius in eius fit poteftate, qui in cauffa fupra feripta fit,poffe eu ex Orphitiano admitti. Sed fi mater teftamento fado filium hæredem unum feripferit fub côditione.cum plureshaberet;fi conditione pendente bonorum poffeffionem petie-nt,Se poftea conditio defecerit:æquû eft, cæteris etiâ filqs legitimam hæreditatem non auferri.quod Sc Papinianus libro decimofexto quæ ftionum feripfit. Capitis deminutio faluo ftatu contingens, liberis nihil nocet ad legitimam bæreditatem.nam uetus fola bæreditas,qux lege duodecim tabularum defertur, capitis deminutione perimitur: non« nel ex lege uclex fenatufconfulto delatæ,non perimuntur capi« tis deminutione. nbsp;nbsp;Proinde fiue quis ante delatâ.fiue poft delatam,

capite minuatur.-ad legitimam bæreditatem admittetur: nifi magna capitis deminutio interueniat.quæ uel ciuitatem adimat,utputa fi de-portetur. Si NEMO filiorvm eorvm, qvïbvs simvl legitu MA HAEREDITAS DEFERTVR,VOLET AD SE EAM HAEREDITA. TEM PERTINERE:IVS ANTIQVVM EST-hocideo dicit,utcpdiuuel units filius uult légitima hæreditaté ad fe pertinere,ius uetus locü non habeat.itaeg fi ex duobus alter adient,alter repudiauerit hæreditatem: ei portio adcrefcct.St fi forte fit filius Sc patronus: répudiante filio, pa Etono defextur. nbsp;nbsp;Si quis aditamatris hacreditate per in integrum re

ftitutioncm fueritabRentus: anius antiquum poffic locum habere^ ucrbaadmittunt,utpoflît,Sl VOLET AD SE(inquit)EAM HAERË DiTATEM PERTiNERE. nam amp;hicnonuuItA fi aliquandouolift.ôf dico,poffe ius antiquum locum habere. Vtrum aurem ei ffefertut fucceflïo,qui tune legitimus depræhenditur; an uero,qui tunc fuiP, cil i filio deferturƒ utputa proponamus fuifle defiinftæ confiuTguinöftm, / ’ eius'cpfilium.’deliberante filio,defundxconfanguineum obqiï^noi / * filiumrepudi.affe matrishaereditatem.anconfanguinei filius admiW '4 • poflirf'amp;: Iulianusreâe putat circa TertyllianumJocum effe fuccedert*’ tiadgnato. Quodaitfenatus, QVAE iVDiCATA, TRANSACTA,*/ FINITA'VE SVNT.RATA MANEANTjtaintelligendflnfdl.'utiudf- /• cata debeamus ab eo accipere, cui iudicandi ius fuit: tranfaéB» fcilicêf bona fide,uc ualeat tranfaftio.-finita^uel confenfu,ue longo filentij» fo ' pita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;1

Slue ingenua fit mater,fiuelibcrtina.-habebitTcrtylliani iommo» dû.filium ai'it uel filiâ accipere debemus, fineiufte fint procreati»

uel uulgo quæfitiidq^ in uulgo quaefitisA lulianus libro quinquagefi -moodauo digeftotum fcribit.fedfifilius uel filia libertini fint effedi: mater legitimam hæreditatem uindicare nó potuit: quoniam matei efle buiufmodi filiorum defijt.-ideg amp;nbsp;lulianus fcripfic, amp;nbsp;conititutut» eftablmperatorenoftro. Sed fi in feruitute conceperitfiliu.amp;ma» nunnlTa edidcr it;ad legitimam eius hxreditatem admitremr. idemq^ amp;nbsp;fi ferua pœnæ concepirA reftituta edidit.hoc idem amp;nbsp;fi libéra conec pitA edidit ferua poenae.rnox reftituta eft.fed Sn fi libéra cóccpitjn fel uitutem redaö.a edidit,mox manumiflaeft : ad legitimam hœredira* tem eius admittetur.Item fi adhueprægnans manumUTa eft,dicendü eritprodefte.Etin feruitute editifilq adlegirimam hæreditarem ma* ter admittetur; utputa fi poft moram fadam in fideicommifta liberta te peperir.'uel apud hoftesA cum co redrjt.uel fi redempta edidit. Si muller fit famofa.adlegitimamhæreditatemliberorum admittetur» Impuberem,cui pater fecundas tabulas fecic,tunc cerrum eft inre* ftatum deccffilfc, cum omiferint fubftituti hærediratem eius. quare amp;nbsp;fi impubes fitadrogatus.dicendum eft matrem adbona eiusadmit ti,quæ haberet,fi inteftatus deceffiflct. ' Liberi defundi fui quidéob* ftabunt matri eius/am uirilis fexus,quim fcemini, tam naturales, ^ adoptiuirmatremep eius ex éludent bonorum pofleffione ctiamnon fuiAquidem foli naturales. Adoptiui autem liberi poft emancipario* nem ita admitruntur/i ex liberis naturalibus fuennt.*utputa nepos ni turalis ab auo adoptatus.nam licet fit emancipatus:bonorum polfefi fione accepta, ma tri obftabic.fi uero apud holtes eft filius«uelnafci fp^ tatui

ramtipcndct Jus mattîs,donec redicrit, uel nafcatut. fed fi fint fui hæ-tciksjierum hæreditas ad cos non pertineat: uideamus, an mater ad« mmatur. utputa abftinuit fe hæreditatc. Africanus amp;nbsp;Publicius ten* tai^ difere in cafu,quo fe abftinent fui,matrem ucnire: ut tune ci ob» . nbsp;nbsp;f^nt, queries rem habeant,ne nudum nomen fui hæredis noccat ma

\\ tn.IJuæ fententia æquior eft. Sed fi quis deceififfet relifta filia,quam M ’iia adÄptionem légitimé dederat,amp; matre relifta: diuus Plus decreuit • , ccfTarefenatufconfultumTertyllianumAfimiilefleadmitrendas ad y • bonorum poffelfionem VNDE proximi cognati matrem Ôcfili« ƒ. •Sam/edquod idem luliànus fcripfit,matrem ex fenatufconfulto non ..., ƒ offe adn’ifti,îi filia in bonorum poffeiTione petenda ceflauerit: ueru « nbsp;nbsp;nbsp;non crit.Tuccedit enim filiæ.amp; ideo dicendum erit;matrem, donee fi«

’ liaBonorum p^effionem petere poteff, bonorum poffelfionem ac® ® «perenlt;3h poire: quoniamfuccedere quafi légitima fperatur. Si Bonoi'uWi pofTeffioneacccpta/iliusemancipatus abftinuerit fe hære« * nbsp;nbsp;ditare per in integrum reftitutionem ruerum eft/enatufconfultü pof«

. fe locum habere.fed fi rurfus fuerit immiftus.rurfus debet mater abfti nerc. Si quis ex liberis, dum eft in utero, in pofTeftionem mifTus fit, mox natus fit,Sc antebonorum poffeffionemacceptam decefferitr an matri noceat,quafi bonorum pofleiror,uidendum,Sc puto,non noce re,fi non funs patri adgnafcitur.ncijenimfufficit mittiin poffeffio« né,nifi natus quoq; acceperit bonorum poffeflionc. igitur Sc fi furiofo decreto petita fit poffeffio,amp; prius ^ ipfe mentis compos faftus bono rfipoffeffioné petierir,decefferit:matrinonobftabit. nbsp;nbsp;Sed fi quis,eu

ftatuscontrouerfiam pateretur.Carbonianam folam acceperitran no ceat matri bonorum poffeffio,qua:fitu eft quidem: fed cum hæc tempore finiatur .dicendum eft,matri poft tempus non nocerer aut ft im« pubes decefferit,matrem poffe admitti. nbsp;nbsp;Sed ft infanti per tutorem

petita fit poffeffio; licet ftatim decefferir, dicendum erit, matri obfti« tiffc.non enim fimilis eftei,quæ furiofo datur. nbsp;nbsp;Ita demum autem

mater à fenatufconfulti benefkio excluditur,fi filius adqt legitimam , nbsp;nbsp;nbsp;hæreditatem. exteru fi omiferit legitimâ haereditatemrmater ex fena

tufconfulto TertyHiano admitterur. fed ft non fit folus ifte filius legi« . timus haeres, fed fint, qui cum co admittanturr nec in partem comm materex fenatufconfulto erituocanda. Obqcitur matri pater; fine in uttiufque bonis,tarn filq, quam filiæ hares,fine bonorum pof« feffor exiftat. Sed neque anus, neque proauus inTertylliano ma« tri nocent .quamuisfiduciam contraxerint. pater autem tantum na= turalis,amp; non etiamadoptiuus matri nocet, uerius enim eft, cum pa« ter effe defierit,matre cum excludirfed nec ad bonorum poffeffionem q iq contra

contre tabulas eumadmitti, cum pater effe defier it. undecum^att* tern acccperitbonorüpoflefTionempater naturalis.'flue ut legitimus, fine contra tabulas.-ex quauis parte excludit matrem. nbsp;nbsp;Si fit ad^ia-

tus defunfti,amp; naturalis pater in adoptiu.a familia fitA matcr.^dmiui mus matrem,quoniam pattern adgnatus excludit. Si fit conüyj' guinea foror defundi, item mater amp;: pater adoptatus, uel Jlnandlp* Z‘*4 tus.-fi confanguinea uelit habere hæreditatem; matrem ex fena%ftoU / * ’ fulto una cum ea uenire,amp; pattern excludi placet. fi confanguinea ?e« ii. pudiet;matrem ex fenatufconfulto proprer patrem non uenire.amp;qua*’ ƒ nis alias non folet mater exfpedare confangmneam, uelit,nee 'ne,adi^, • re hacreditateminunc tarnen exfpeflatur,an confanguiflef Ht, quæ pï* Z- * trem excludat.repudiante ergo eófanguinea: bonorum podlffionefrf habebit mater cum patre quafi cognata.fed amp;nbsp;in hac moram patiejur.' ' * * nee ante accipiet bonorum pofleffionem,quam pate^etiei-ff .• quohia .| nbsp;nbsp;।

omittenteeo poteftex fenatufconfulto fuccedere. Sed Bipfa ma ter eadem fit,amp; foror confanguineafutputa quoniam pater matris ne potem fuum ex filia adoptauit)fit præterea amp;nbsp;pater natural is;hæc ma*, ' ter fiquidem quafi confanguinea ueniat;excludet patrem.fi ius eófam guineas repudiauit,uel capitis deminutione amifit.ex fenatufconfulto uenire propter patrem non poteft. répudiante uero patre.« rurfus ex fe» natufconfulto poteft uenire. Si mater haereditatem filq filiæûe na adierit ex fenatufconfulto Tertyllianoiinbonis eorum antiquum iuS feruandum eft.cum enim eft praelatio;matre omittente fenatufeonful ti beneficium,ius fuccedit uemsfed fi mater repudiauerit bonoiu pof* feffïoné,de adeunda autem hereditäre delibetendicendum erit,adgna turn non fuccedere;quoniam nondum uerum eft, nó adijfle matrem, quod autem diximusjus antiquü feruari,matte non adeunte;cui per* fonædeferaturhæreditas,uidendum;utrumci,quænunc proximain* uenitur, cum mater répudiât; an ei quæfuit,cüintcftaródcceiTifïe ccr-tum cfTet.utput.'i fuit patruus,cum inteftatö decedcret,amp;: patrui filius. cum mater repudiaffet.-patruo nondum delata hereditäre, atc^ adeo , defundo eo matre deliberanre.patrui filium uocari. Si mater non petierit tutores idoneos filrjs fuis, uel prioribus excufatis reiedisiie,nâ confeftim aliorum nomina ediderit;ius non habet uindicandorum fi* bibonorum inteftatorum fiÜornmamp;quid.em fi nópetifnincouftitu-tionemincidit.aitenim, VEL NON PETierit. feddquonon petic* titc* loquitur quidem de pretore conftitutio. fed puto amp;nbsp;in prouincijs locum habere,etiam fi à magiftratibus municipalibus non petat.-quo* niam amp;nbsp;magiftratibus municipalibus dandi neceffitas iniungit. Qu»^ ergo fi petiir,fcd admonita uel â libertis,uel ä cognatisf au incidat in fe

ftatufconfultu^ amp;nbsp;puto earn inddete,fi compul fa fecerit,non fi cu pc* ter^ion cun0aretur,admonira eft. Quid fi pater ei peti tutorern proW buerat^uomam per matrem rem comm adminiteari uolnitc'incidet

lt; liknonp^tiignofccndum eft. fed 11 forte abfens â libertis præuéta eft* 1 \^ .iidt^liisidicendum eft,eam non exclndi;nifi forte cum fruftraretur* / ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ic^cdmigit.filijs autem non petendo punitunutiqj amp;nbsp;filiabus. amp;nbsp;quid fi ^ * ’ nbsp;nbsp;nbsp;nepotibusffimiliter non petendo punitur.quid ficuratores non petite* '| • ^ *iierba refcriptideficiunt.fed dicendum eft,fiquidem impubetibus cu-’ • » »•ratorcs noj^pyqtreandem efle rationem.fi iam puber ibus ; ceffarc de« » • ••» ^fre.quilt;Jfi cum prxgnans eflet, bonis non pettjt curatoreme* dicoin (*• * . Jententiamincidere.namamp;fiapudhoftes habuerit impubère,idem

gt;• gis eft,unncidat. Non folum autem ,qu8C non petqt,cocrcetur .’fed 1 1 ^ Q“® ^fundorie petiit(ot refcript© declataturjuel priuilegio muni« quot;nbsp;tum,ucl oneratum(puta)tribus tntelis.fed itademu,fi data opera hoc

• fecit. Quid ergo fi tales petijt A fufeeperunt nihilominus, uel- detenti ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funtfexcufata erit mater.quid fi indignes, uel minus habiles ad tute-lâ pctierit,cum feiebat praetorem eos non daturuf quid tandem fi de« dit cos praetor,matris pctitionem fccutuse’ iam quidem prxtoris deli-fium eft. fed amp;nbsp;matris punimus confiliu.igitur fi forte excufati fint il li,uel improbatudebet mater alios fine mora petere. ergo fine nópetie tit,hue non idoncos petierit.-punietur,etiam fi dati fuerint minus ido nei,pr3etoreerrante. nbsp;nbsp;Idoneos autem utrum facultatibus, an amp;nbsp;mo= ribus petere debcat,dubitationis efle poteft.puto autem facile ei igno fci,filocupletes fint hi,quos pettjt.fed fi prioribus excufatis rcieâisûe non confeftim aliorum nomina ediderit: punitur. Quid ergo fi non fuerint ornnes excufati,uel non omnes reiedif uidendum,an ei imptta tetur,cur in locumexcufati no petierit.Sc puto imputandum. quid fi deceflerint quidamfputo (licet uerba deficiant) fententiam conftitu« tionislocum habere^ Sedquoddiximus R E i E CT i,utrum ficac-• nbsp;nbsp;nbsp;cipimus,a prætorenôdati, an amp;: fi fufpedi fuerintremoti, uel ob ncgle gentiam,ncl ignauiam repulfifetiam hos quis reieftos rede dieet, ergo amp;nbsp;fi latitentfed hoc longu eft.nam nee hoc ci imputatur,cur fufpedos non fecerit.alioquin fi latir.are t,potuitedido defiderare,ut eos præror adefle iuberctA fufpedos eos remoueret,fi deeflent.Quid fi nó com» puliteos mifeere fetutclaeC'cum plenum officium à matre defidera« mus.Ahaeceicuradafunt,neinh3ercditatccj obóent. Confestim autemficerit accipicndum,ubi primumponiit,ideftprxtoris copi= am habiut huic lei fe dantis;nifi fottc infumitate impedita eft,uel alia magna

magna caulTa.quæetiam mandareeamad petendos tutores impedi-ret ita ramenait nullo modo annale tempus excederet.fi enim morta litate filij præuenta eft,nihil matri imputetur. Tradari poteft,ffpu pilloamplumlegatüfubconditionefitrelidum, Si TVTORE? wN HABVER.iT,ó(:(puta)proptereaeimaternonpetierit,nec^nditio^ i deficeretur.anconftitiitioceflet.ófputoceflare,fi damnum mindint cumulo legati. quod amp;nbsp;in magiftratibus municipalib? tradatuApud ’} Tertyllianum.amp;putatdandamineos adionem,quatenusplus efifet lt;nbsp;in damno,qudm in legato, nifi forte quis putet,c6ditionem hane qua-fiutilitati publicæ oppugnantem remitrendam,ut alias pleraf^:.aut*(' uerba cauillatus imputaucrit matri, curcuratores non’peVerit. finge »* autem plenius conditioncm confcriptam;non'ne erit matriignofcen , dumCaut hoe imputabitur matri,cur non defiderauerit â principe, 8on ' ditionem remittic' amp;nbsp;puto,non effe imputandum.erg^etiarfffi mater •lt; ei,qui foluendo non erit,non petijt tutorem.puto ignofcendAn. com fuluit enim ei,ut minusinquietetur,quafi indcfenfus. Et fi forte quis uxorem communis filr),matrem haeredé fcripferit,rogauitcp remiffa ' etiam fatifdatione,ut filio pubere fado reftitueret hæreditaté,nec mater ei petijt tutoresdebet dici,ceflare conftitutionem, cum patris uo-luntatem fecutafit,amp; nihil habenti filio tutores non peticrit. quod ß ei remißa fatifdatio non fuerit.-contra erit : quoniam uel propter hoc debuit tutores habere.fed fi forte impubes poft matris ceffationé fue-iitadrogatHs,amp;impubes obicrit.dicendum erit,matri aduerfus adro* gatorem non competere ex ftipulatu aftionem. Videndum eft, ma tre prohibita ins fuum uindicare,utru exteros admittamus,atlt;j fi ma» ter non effet.-an ipfamhxredemdicamus fieri, uel aliud nomen fuc*-ceffionis inducerc. fed denegamus ei adiones.- amp;nbsp;inuenimus refcriptu ab imperatore noftro Antonino Augufto amp;nbsp;diuo patre ei?, Mamma: Maxima pridie idibus Aprilibiis Plautiano iterum confule, matre re mota eos admitti,qui uenirent,fi mater nó fuiffet.ergo amp;nbsp;adgnati.ex* teriep fuccedent;aut,fi nemo fit.bona uacabunt, PIII. MODESTINVS.

MAtris inteftatodefundx hæreditaté ad omnes cius liberos per» tinere,etiam fi ex diuerfis matrimonijs nati fuerint,iuris eft,

AEquiffimum eft,omnes filios matri prxferri, etiam fi per adm ptionem in familia relidi fint, fed amp;nbsp;nepos ex adoptiup filio na» tus ex uerbis fenatufconfiilti matri obftabit. nbsp;nbsp;nbsp;Si ex filio nepotem

aims mannmiferitjisq^ parte amp;nbsp;auo amp;nbsp;matte fnperftirib^ decefferit.-po teftnuæri.quis potior eue debeatC'nam fl mater cxcluferit anum ma-immifl^rcm.qin parti anteponitur;edido prêtons inducetut pater de fnn^i.qiio admiffo,definet fetumfconfulto locus effe, amp;nbsp;rurfusauus u^cabituytaq? reftius eft auo ius fuum conferuare, qui amp;nbsp;contra feri» ptoftreredes bonorum poifeffionem accipere folet.

t 'trUq mater ex hoc fenatufconfuItoA fiin aliéna poteftate fit,ad hæ *_£ƒ reditatem admittitut. Filius,quife nolle adiré hæreditatem ma ,^ris ^ixit.-an poffit mutata uoluntate adire ante,quam confahgumeus nel adgnatus aclierit,uidendum propter hæc uerba, si NEMO ïi Lio-Kvm VOiET HAEREDITATEM SVSCIPERE: quia extenfiuafuntè amp;nbsp;'entfi uerba extenfiua funt.-poenitentia eins ufj ad annum admittenda 1« cftj cum éfipfa fÄq bonorum poflèffio annalis fit.

SI quis inteftatus decefferit,relifta matre,amp; fratre confanguinéo,nel forore,quamuis per adrogationem quxfins; eadem iura in perfo» na matrisferuantur,quaEamp;namralibus exftancibus liberis.

ÏN fufpenfo eft ius matris,fi filius defundi emancipatus deliberct de bonorum pofleffione petenda.

SAcratiffimi pnneipis noftri oratione cauetur, ut matris inteftatx hæreditas ad liberos,tametfi in aliéna poteftate fint,pertineat.

SI filiusfamilias miles non fit teftatus de his,quæ in caftris adquific« rit:anea ad matrem pertineant,uidendum eft. fednonputo. ma« gis enim iudicio militum hoc beneficium cóceffum eft, non ut omni modo quafi patresfamiliarum in ea re fint. Quando m pendenti eft, an quidam perfonæ poffint obftare matri, amp;nbsp;cafus tulerituit non inducantur: matri ius integrum ent, quod medio tempore adpren« derit.ueluti fi filio inteftato mottuo,poftumus ei filius potuerit nafcf, nee natus fit,aut mottuus editus:uel etiam quod filius eius, qui in ho

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

^‘' ^‘^’^Qpermittitur,utfine iure,fuicjjsiuria pjvjS♦ , fietetamp;per nuneiationcminhibcrenir;4dndcrelt; * ' mitteretur prohibitie haAénus.quattnUs prohP. bendiiusis,quinunciaflet,nonl^bercj^ RoC * H aûtediâum,remcdium'q; roui opens t^iciatiq*^,

fus præterita.-hoc eft.aducrfus ea,quaenondum fa« da luur, ne fiant, nam fî quid opens fadum fuerit,qiiod fieri non de* ' buicceflâtediflum de noui operis nûciationc, Ôeent tranfeundum ad interdiAum qvod vi AVT CLAM, quod faAumerit,utieftituatui: fed amp;nbsp;qd' in loco facro,rcligiofone, amp;nbsp;quod in flumine publico,ripauC publica faduerit.nam hisinterdiAis reftituetur.fi quid illicite faAiim cft. Nunciatio ex hoe cdiAo non habet neceflariam præroris adiri« onem.poteft enim nunciarequis,ctfieum non adierit.item nunciari« onem, ft: noftro, amp;nbsp;alieno nomine faccre pofTumus. item nunciatio omnibus diebus fieri poteft. Et aduerfus abfentes,etia inuitos,amp; igno rantes.noui operis nunciatio procedit. In operis autem nournum ciationepofleiTorem aduerfarium facimus. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi is,cni nouunï opus nunciatumeft, anteremiflionem ædificauerit, deinde tœpeni agere,fibi iuseffeitaædificatum habere.pra:toraAioné ei negarede* betjÄ: interdiAum in eum de opere reftituendo reddere. Poteft au tem quis nunciare etiam ignorans.quod opus fieret. nbsp;nbsp;Et poft operis noui niuiciationemcommittuntfe litigatores prxrorix iurifdiAio* ni. nbsp;nbsp;Inde quæriturapudCelfumlibro duodecimo dl geftorü,fi poft nouum opus nunciatum conueniat tibicum aduerfario,utopus facc-retian danda fît conuenrionis exceptioC’ Se ait Celfus,dandam; nee elfe pericukim.nepaAio priuatorum iuflin præroris anrepofita uideatur. quid enim aliud agehat prætor,qiiàni ut controuerfias eorum dirime retfa quibus fi fponte recefTerinr.-debebitid ratum habere. Opus iio iiumfacereuidctur,quiautædificando,autdetrahêdoaliquid,priftinâ ficicm operis mutat. nbsp;Hoc autem ediAum non omnia opera corn*

ftituijfed ca fob, qua folo coniunfta funt, quorum xdificatio ud de-molitio uidetur opus nouum cónncrcjdcirco placuit,fi quis mcfleni facifclarborem fucddacjiineam putct:qnanquam opus faciat,camcn ad hocFdiftum non perrinere;quia ad ea opera,qua: in folo fumt.pcr-« nbsp;nbsp;tiuft hoc ediftum. nbsp;nbsp;Si quis xdifidum uetus fulciatan nouu opus ei i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnffciarc^o(rimus,uidcamus. Sc magis eft,ne poffimus. hie enim non J ’•#« ’nouijhpus facit,fedneteri fuftinendo remedium adhiber. nbsp;Sine ai'it r • • ^ Itftraoppida,fiue extra oppidain uillis uel agris opus nouum fiat-nun •, / »Ciano ex hoc edifto locum habet.-fiucinpriuato, fine in publico opus ƒ. «fiat. Nunc uideamus,quibus ex cauffis flat nunciatio,Sc quae perfo« , . ,. * nà- nunciehT,qtiibuscç nunciet,5«: in quibus locis nunciatio fiat,8c quis , ». . tffeftusfjnunciationis. nbsp;nbsp;Nunciatio fit, aut iuris noftriconferuan«

SÎ autem domino praedij nunciauetic:inntiliserit nunciatio. neej enim, ficut aduerfusuicinum,ita aduerfus dominü agere poteft, iris ci non effe inuito fe altius ædificare. fed fi hoc fado ufusfrudus de terior fiat : petere ufumfrudum debebit.

• ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III. VLPIANVS.

IN prouinciali etiam prxdio fi quid fiat, noui operis nunciatio locu habebit. Si in loco communi quid fiat.-nunciatio habebit locum aduerfus uicinum. plané fi unus noftrum in communi loco faciat: nó poffum ego focius nouum opus ei nunciare, fed cum prohibebo com muni diuidundo iudicio,ucl per prætorcm. Quod fi focius meus in communi infula nouum opus faciat, amp;nbsp;ego propriam, cui noceatur, habcannan opus nouum ei nunciare poflimf Et putat Labeo.nuncia-r ij te

DE pupillo qnæfitû cft .amp; Julianus libro duodecimo digeftoruni faipfit,pupillo non effe noui opens nunciationis exfecutiodenl' ( daudamjiiß ad ipfiiis priuatum commodum respeifineat^ieluti ft lil«# minibus eius officiatur, autprofpedui obfit. non aliter auteftipupilli I rata habebitur nunciatio,quàm intercedente tutore authore. Seruo etiam nunciari opus nouum poteft.ipfe uero nuciare nonpoteft,nelt;ï ■ nunciatio ullum effedum habet. Nunciationem autem in re prx-fenti faciendam^meminifle oportebit, id eft eô loci,ubi opus fiat.-fiue qiiis xdificet,fiueincohetxdificarc. Nunciari autem non utiqjdo mino oportet, fufficit enim in re praefenti nunciare ei, qui in re præfen ti fuit; ufq; adeo, ut etiam fabris, uel opificibus, qui eö loei operantur, opus nouü nunciari poiTit.öc generaliter ei nunciari opus nouö poteft, qui in re praefenti fuit domini opcrisrie nomine ; nee refert.quis iftc fit,uel cuiuseonditionis, qui in repraefenti fuerit. nam etfi feruonun* cietur,ue] mulieri,uel puero,uelpuellæ.tcnct nunciatio. fufficit enim in re praefenti noui operis nunciationem fadam Ac,ucdomino poffit renunciari. nbsp;nbsp;Si qiiis forte in foto domino opus nouü nunciat: hanc

nunciationem nulliuseffe momenti,exploratiffimum eft. in re enim praefenti,Se ( pene dixerim ) in ipfo opere, hoc eft in re ipfa nunciatio facienda eft.quod idcirco receptum eft,ut confeftim per nuciarionem ab operedifccdatur.caeterum fi alibi fiat nunciatio; illud incommodi fcquitur,quod dum uenitur ad opus, fi quid fuit operis per ignorant am fadum;euenit,ut cótra edidum praetoris fitfadum. Si plurium resfit,inqua opus nouum fiat, amp;nbsp;uni nunactur; rede fada nunciatio cft,omnibus'qß dommis uidetur denunciatum. Sed fi unus œdificaue-rir poft noui operis nunciationem.-alq.qui non ædificauerint, non te* nebuntur. ne^ enim debet nocere fadum alterius ei,qui nihil fecit.

Si plurium dominorum rei opus noceat,utrum fufficiat unius ex foeijs nunciatio^ uero omnes nunciare debcantf amp;nbsp;eft uerius, unius

nunciationem omnibus non fufficcre.fedcffefingulis nunciarc needle ; quia amp;nbsp;fieri poflit.ut nunciatorum alter habeat, alter non habe« at ius*Mohibendi. Si quis ipfiprxtori uelit opus nouum nunciatc: de^et^t interim teftetur,non poffe fe nunciare.amp;: fi nunciauit poftea: / nbsp;nbsp;nbsp;fi|^d retr^ aedificatum erit,deftruendû erit, quafi repetito die nunciati Vx^onPfada* Sedamp;fiinædesnoftrasquid immittitur.autinlocono* *ftrosllt;iificatur;xquum eft,nosoperis noui nunciatione ius noftruno

’ % tij conferuare uelle. Sextus Pedins définir, noui operis nunciado* * •nistriplicemeffecauflam;autnaturale,autpublicam,autimpofiritia.‘

. cit. 'Meminifle autemoportcbit,quotiesquisinnoftro ædificare, • nbsp;nbsp;uel in noftru immittere,uel proqcere uult: melius effe eum per præto -. rem,ucl per manum,id eft per lapilli idum prohiberc.quam operis no ni nunciatione. caetecum noui operis nunciatione poffeftbrem eu faci cmus,cui nunciauimns.at fi in fuo quid faciat,quod nobis noceat: tue noui operis denunciatio erit neceffaria.amp; fi forte in noftro aliquid fa*

’ nbsp;nbsp;nbsp;cere perfeueret quis: acquiftimum erit aduerfus eum oyOD VI AVT CLAM, aut VTl POSSIDETIS interdifto uti. Si quis * riuos uel cloagt; *aliis. cas uelit reficerc,uel purgare.-operis noui nunciatio no immerito pro* ripas, hibetur: cu publicæ falutis amp;nbsp;fecuritatis interfit,amp; cloacas amp;nbsp;riuos pur-gari. nbsp;nbsp;Prxterea generaliter praetor cxceraquolt;^operaexccpit,quo« rum mora periculura aliquod allatura eft.nam in his quoc^ cótemnen dam putauit operis noui nunciationem. quis enim dubitat,multo me lius effe,ob mitti noui operis nunciationem, quam impediri operis ne ceffarq urgentem exftruaionemC’ Toties autemhæcpars locû ha* bet,quotiesdilatio periculum allatura eft. proinde fi quis, cum opus hoc morapericulû allatutum effet,nunciauerit opus nouum : ueluti fi . in cloacis,uel * ripa reficiédis aliquid fieret:dicemus apudindicé quaeri *aliàs.

• debere,an talia opera fuerint,ut contemninûciatio deberet, na fi appa riuis.

ruerit,uel in cloaca,riuoüe,eoue,cuius mora periculü allatura effet; digt; cendö eft,non effe uercndü,ne nuciatio noceret. Qui opus nouü nun ciat,iurare debet, non calumniae cauffa nouü opus nunciare. hoc iufm randu authore praetore defertur.idcirco non cxigit,ut ante iuret is,qui iufiuranduexigit. Quinûciat,neceffe habet demóftrare,in quo loco opus nouü nunciedfeituro eo,cui nunciatum eft,ubi poffit ædificare,amp;£ ubi interim abftinendu fit.Toties aut demóftratio facienda cft,qtics in t iq par*

parte fit nuiîcîatio. cætetum fi in totû opus fut.non cft ncccHc demon ftrare.fcd hocipfum diccre. Si in pluribus locis opns fiat: utrûuna nunciatio fufficiatun nero plures fint ncceffariæc' amp;nbsp;.ait lulianus’lroro quadragefimonono digcftoruin.-quia in re praefenti fit nuuci^ogt;plu* tes nunciationes eife neceffariasA confequenter plures remiffion*^ nbsp;nbsp;j

Siis/uinunciatumcrit, ex noui opens nunciatione fiîlsdedtnt,yl ’ repromifcritûe,aut per cum non fier, quo minus boni uiri arbitAtu fa’ ’ tifdetur.repromittaturuc.'perinde eft.ac fi nouioperis nunciatio onlif A '. fa effet, habet autem hoc remedium utilitatem. nam remirrit uexatio* 7 nem adprætorem ueniendi,amp;defidcrandi,utmiffafieret nunciatio/^lt;

Qui procuratorio nomine nunciauit, fi non fatisd3bif,tam ré did-, ' *. miniim ratam habiturummunciatio omni modo remittinétetiam 'fl uerus fit procurator. Qui remiffionemabfentis nomine dcfidlt;at.’' * fine ad priiiatu, fiiic ad publicum ius ea remiffio perlt;lner.fWfisd3reco.| giturJuftmet enim partes defenforis. fed hxc fatifdatio nó parrinet ad ( tatihabitionem,fed ad noui operis nunciationem. Si procurator autem nouum opus nuaciauerit mihiA fatis acccperit;deindcinterdi. do aduerfus eum utat,ne uim mihi faciar,quominus ædificem:ex in* terdiâo cum oportet iudicatû fokii fatifdare : quia partes fuftinct defenforis. VI. PAVLVS.

ET ideo neq: exceptioncs procuratoriæ opponi ci debcnt,ncc fatif date cogendus eft, ratam rem dominum habiturum.

ETfi fatifdationem nondabit: fubmouendus critab exfecutione noui opens:A:adioncs,quas domini nomine intendit,debent * alils ci denegari. nbsp;nbsp;nbsp;Et tutori,*(uel adori) amp;nbsp;curatori nouum opus rede

N On folum proximo uicinoffedetiam fiipcriori facienti nouum opusnunciare potero. nam amp;feruitures quidam,interueniert tibus medrjs locis ncl publicis ucl priuatis effe poffunt. Qui noiiô opus nunciar.fi quid operis iam fadum erit.-in teftanonem referre de-bet,ut appareat.qind poftea fadû fit. nbsp;nbsp;nbsp;Si cum poffem iurc te probb • ■

berc.ni'iciauero ribi nouuopus: nó alias xdificandi ius habebis,^ fiÜ tifdederis. Quod fi nunciauero tibi.ne quid contra leges in loco pu blico facias:promittere debebis.quoniam de co opère iure alienocoH tendo,non meoA tanquam alieni iuris petitor rcpromiffione conter tus effe debeo. Sciendum eft,fada noui operis nuncianone.eum,cii' mmeiatû eft,abftinerc opottere,donec caueat.uel donee remiffio nun ciarionis fiat.tune cnim,fi ius ædificandi habet,rede ædificabit.

Sed ut probari poffit,quid poftea ædificatum fit : modulos fumets i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;débet

debet is,qui nunciat.qui ut fumantur,confcrantur'q? ,prætôr decernere fol#* Morte eins^qui nunciauit.exftinguitur nunciatio.ficut aliéna» tionerq^iahis modis finitur ius prohibédtquod ft is, cui nouum opus nugeiatum erat,decefferit,uel ædes ahenaueritrnon exftinguit nunci-alt;(^ou^peris. id'e^ ex eo apparet,quod in ftipulatione,quæ ex hac icaimkinteiponituc,etiam teredis menrio fiat.

CReditori,cui pignoris nomine prxdiu tenetur .permittendum eft de iure,id eft de i'ceuitute,nouum opus nunciare. nam ei uindica-

©Peris noui nunciatio in rem fit,non in perfonâ. amp;nbsp;ideo furiofo Sc infqjjti fieri poteft,nec tutoris aitthoritas in ea nuciatione exigit.

XII. IDEM. EX opens noui nunciationc ft caucatur;ftipulatio tanti committi» tur,quanti iudicatum fit.

CVm procurator opus nouum nunciatA fatifdatrem ratam do* minumhabiturum.-Stremiffioindomini perfonam confertur.

Si dominus nouum op us nunciaucritantra die m,quæ ftipulatione ex noui operis nunciatione interpofita comprxhenfa eft .• committi« tut ftipulatio.fed ea,fi præterita die dominus nunciauit,non commiC-titur. nam Sc ipfi domino,cum feme! nu nciauit, non permittitur ite* turn nunciare,quamdiuftipulatio ex noui operis nunciationetenet.

Si in remifftone aparte eius,qui nouum opus nunciauit, procura« torinterueniat;idagereprætoréoportet,ne falfus procurator abfen« ti noceat: cü fit indignû, quolibet inrerueniente beneficium prætoris

QVi uiam habct,fi nouum opus nunciauerit aduerfus eum ,qui in uia xdificar.nihil agit/cd feruitucem uindicaie non prohibet.

SIprius,qu^maedificatueffet,ageretur iusuicinonócffealtius ædes tollere,nec res ab eodefenderetur:partes iudidsnon alias futuras fuiffc ait.qudm ut eum,cum quo ageretur,caucte iuberct, non prius fe a:dificaturû,quàm nitro egiflet ius fibi effe altius tollere. Idemq^e con trario.cumagere uelletquisfibi ius effe altius tollere :eo non defen-dente,fimilitcr ( inquit) officio iudicis continebitur ,ut caucre aduet» fariiun

Ilt;Sî4 farium iubeat, nee opus nouumfennnciatimim,necædificanti uitn fadurum. dtp ratione hadenus is,qui rem non defendet,piinie^,ut de iure fuo jgt;bare neceffe haheat.id enim eft petitoris partes fernere* XVl. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI Opus nouum prætor iuflerit nunciari.dcindc prohibu^inex Mi' i .^ orenunciatione agi non poteft, quafi aduerfus edidum eius ndü, , fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XVII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI procurator, opus nouum facientem prohibucrit;domino compc/^, titQVOD Vi AVT CLAM interdidum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ‘

AEdibus communibus,fi ob nouum opus nuciatio unifiât; fiqiu « ' *• dem ex uoluntate omnium opus fiat.omnes nunciano tenebit*. fi uero quidam ignorétinfolidum obligabitur,qui cótra edidunJ^rae' lt;nbsp;tons feccrit. nee ad rem pertinet, cuiusfolum fit,in ^io o{^is fiat; fed-f quis eius foli poffeifor inueniatur,modo fi eius nomine opuffiat. * lt;nbsp;XIX. PAVLVS.

SCiendum eft,denegata exfecutione nouioperis,nihilominus inte* gras légitimas afliones manere; ficut in bis qnoc^cauffis maiicnt, in quibus ab initio opens nom nunciationem prætor denegat.

NOVVM OPVS FIERET, QVA DE RE AGITVR; QVOD IN EO LOGO, ANTE C^VA'M NVNCIATIO MISSA FIERET, AVT IN EA CAVSSA ESSET, VT REMITTI DEBERET, FACTVM EST.'ID RESTI-TVAS. Interdidum hoe proponitur ex huiufmodi cauflis. edido ex» prefTum eft, ne poft noiü opensnuncianonem quidquam operis fiat, ante ^ uel nunciatio mifta fiat, uel nice nunciationis re mi fix fatifda-tio de opere reftituendo fiierit interpofira.qui ergo facit. amp;nbsp;fi ius facien dihabuit;tamenlt;ontrainterdiduprætoris facereuidetur,amp;ideohoc deftruere cogirur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siue autem locus uacuus fit, ubi nunciatu eft,

FACTVM EST,REST1TVAS. amp;quodfadumeft,iubctrcftitui;nelt;$intcl ' eft,iure fadum fit,an non. fine enim iure fadum eft,fine non iure fada eftnneerdidum locû habebit. Quidquid autem ante remiffioneni fit,uel illud,quod remÜTfonis loco habetur.-pro eo habendum eft, at lt;5 fi nullo iure fadueflet. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis paratus fiierit fatifdare,deinde adot

ftipulari nolit.-inea caufta eft,ut remitti debeat.nam cum per adoreni fiat.-apparet in ea caufta efte,utremittidebeat. Hoc interdidum pet petuó datur.amp; hæredi,cæteris'cp fucceftbribus eópetit.aduerfus ipftirn quo^, qui opus fecit, uel fadum ratum habuit, interdido locus ent.

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6i^

Plane ft quxratur,an in haeredem eins,qui opus fecit, interdiftum hoc co^j^etat.'feiendum eft,Labeonem exiftimaffe in id,quod ad eum per uenit,^untaxat dari oportere; uel ft quid dolo malo ipfius faftum fit, qi^ minus perueniret. nonnulh putant, tam in faftum effe dandam.

* q^am in^rdiftum.quod uerum eft. Deinde aitprætor.QVEM iN ^.IN^CVM NVNCIATVM EST , NE QVID NOVI OPERIS FlERETÏ C^JFDE RE AGITVR, SI DE EA RE SATiSDATVM EST; QVOD CAVTVM SIT, AVT PER TE STET, QVO MINVS SATISDE-• ' • TVR: QVO MIN VS ILLl EO IN LOCO OPVS FACERE LICEAT,VIM , .e*FIERI VETO.^ocinterdiflûprohibitoriumeft,neqinsprohibeatuo ■ • gt;• fernem cjim facere,qui fatifdedit.etenim pertinet ad decus urbiü ædi* • nbsp;nbsp;^ ficianonderelinqui:necquidquamintereft,iurequisaedificet,annon

’ iuK.cunyit fecurus is,qui nonum opus nunciauit, poftea quam ei eau Y turn eft. *Ho^uteminterdiftumcompetitei,qui fatifdedit.Adqci« turamp;lllSd, AVT SI PER TE STET, QVO MINVS SATISDETVR. ptO inde fi fatifdatum non eft,fed repromiffum.huic interdifto locus non crit.ne^enim permittendum fuit in publico ædificarc,prius quam ap pareat, quo iure quis ædificet. amp;nbsp;fi fatifdatum fit, cautum tarnen non perfeueret;interdiftumceftat. Si aliquando ftetitper nunciatoré, quo minus fatifdetur ,nunc non ftatanterdiftum ceffàt. nbsp;nbsp;Hoc inter

STipulatiodenoui operis nuneiationeinterponi folet,quoties uici« nus dicitjus fibi effe prohibere uicinum nouum opus inuito fe fa-cere. nbsp;Si quis autem uult poft nouum opus nunciatum impune ædi

ficare:offerre debet fatis nunciatori.Quod ft fccerit.-utncg confultum eft,tam ei,qui nunciauit, quoniam cautum habet de opère reftituen-do:quâm ei,cui nunciatum eft, quia molitio eins non impeditur. ante quâm enim caueat: quidquid aedificauenc,interdifto reftitutorio de* ftruere compellitur. Habet autem ifta ftipulatio conditionem.-ut ita démuni committatur,ftiudicatum fuerit, fine ante remiudicatam • • cauffa quæ acciderit,nec^ res defendatur;amp; de dolo malo fubqeit clam fula. Opus autem faftum fie accipimusaion fi unum, uel alterum cæmentum fit impofitum; fed fi proponatur inftar quoddam amp;nbsp;qua= fi faciès quædam operis fafta. nbsp;nbsp;Sue autem res iudicetur,fiue tes non

defendatur.ftipulatio in id cofnmittitur, ut uiri boni arbitratu res re* ftituatur. nbsp;nbsp;Quod fi ita reftitutum non erit:quanti ea tes erit.tantam

pecuniam dabit, fi hoc petitori placuerit. Quæfitum eft, fi plures domini xdificent;an omnes cauere debeantc’ amp;nbsp;ait Labeo, unû cauere debcre;quia reftitutio operis fieri pro parte nô poffit.Idein ait, amp;nbsp;fi plu s res

res nuncicnt.'curandnm effe, nt uni cauc.'itur, flinter cós conueniat. Plane fi non coniieniatictiam fingiilis erit cauendum. Idem dit^dfj ci end uni elfe in ftipulanone.ut tantum praeftctur,quanti uniij^umfgi interfir,fi hoe maliierint. caererum fi ita fuerit(inquit)caiitunigt; Q^ H TIEARES ERiT.-dubitabifjUtrnmadrotiuscorporisxll^iatiofé , .j hæc nerba referatur ; an ucro ad hoc, qnod eins intereft,qui ftipi^ur.. u* , egoputoAfificfueritcaiitöuni,Q^ANTIEARESERITidaen^i r. pofie ftipulationem fufficere.adoperis enimquantitatem carefenur. ;

XXII. AIARCELLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ' CVinouum opus nunciatum eft,fianrcremiflanniuijciationeOJ •', ^ operc fado deceflindebethæres eins patientiam deltr(jendioplt;i * ris adnerfario prxftare.nam amp;nbsp;in reftituedo opere eius,qui contra ah«. • dum fecit,poena uerfatur. porró autem in poenam li^es n^uccOTit. '

XXIIl. lABOLENVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;.^

IS,cui nonum opus nunciatum crar,uendidirprædium.cm^ror ædi * ficauit.eniptorem,an uenditorem renen putas,quod aduerfus edi-dum fadum fier’ refpondi. cum noui operis nunciatio fada eft,fi quid atdificatum eft;emptor,id eft dominus prædiorum tenetun quia num ciatio operis,non perfonæ fit.-amp; is demum obligatus eft,quieulocuni poflidetjn quern nouum opus nunciatum eft.

Vmresdamniinfefti celcritatc dcfiderat,Ä;pcricuIofa dilatio prætori uidef, fi ex hac cauffa fibi iurifdidionem referuetimagiftratibus municipalibus delegatum hoc redeputabit.

DAmnum amp;nbsp;damnatio ab ademptione, amp;nbsp;quafi deminutione pa trimonij dida funt.

Dies cautioni praeftitutus fifinietunpraetorisnel prxfidis officii erit,ex cauffa uel renouarc, uel protelare earn: amp;nbsp;fi hoc localem exigit inquifitionem,ad magiftratus municipales hoc remitterc Si intra diem â protore conftituendum non caueatur.in poffeffioneeius rei

rd mittendus eft. EIVS REI ficaccipitur.- fiue tota res fit/ine pars rei. Airmen is,qui non admittit,etiam pignonbus à magiftratibus cocr ceatui^non puto: fed in faAum adione tenebitur. nam etfi a prærorc m^us no admittatur.-eadem adione utendum eft. Dnas ergo res ma* gjjlratibj^s municipaUbus praetor uel pracfes iniunxit, cautionem.Sc

. poff^ionem: caetera fuae iurifdiAioni referuauit. Si forte duretuK 1 i^nf auerimt pooiden liceat ( quod cognita caufla fieri folet ) non du % umuiros,fed praetores uel pracfides permiffuros: item ut ex hac canfta * decedatdepoffeffione. Praetor ait. DVM Et.oyi aberit,privS e’pOMVM IJEîJVNCiARl IVBEAM. Abeffeauretnuidetur,acquiiniu3 • re non el^ quod amp;nbsp;Pomponius probat. uerecunde autem praetorem

■ denunciari iiibere,non extrahidedomofua. feddcmvm denvn-ClsRl fi^ccipere debemus,utamp;fi in aliéna domo habiter, ibi eide«

%• nuncietiirquoSfinec habitationemhabeat; ad ipfum praedium erit denuncTandü.uel procuratori eius,uel certe inquilinis. nbsp;nbsp;Tories au«

tem prætorem exigere denüciationem inrelligendum cft.fi fit,tui de« nuncietur. cacterum fi non fit: ueluti quod hæreditaria infula eft, nee duin haereditas adita eft:uel fi haeres non exftet .nee mhabitcturicefïat hxc pars edidi.eft tarnen tutius,libel! urn ad ipfas aedes proponere. fie ri enim poteft,ut ita monitus,defenfor exiftat. nbsp;nbsp;In eum,qui quid eo

rum, quæ fupra fcripta funt, non curauent.-quanti ea tes cft,cuius da« mni infedi nomine cautum non erit,iudiciü datur.quod non ad quan titatem refertur,fed ad id,quod intereft, amp;nbsp;ad utilitatem uenit, non ad pcenam. Hoc autem indicium certam conditionem habet,fi poftu latumeft.caeterumqui nonpoftulabit:experiri notipoteft. poftulare autem proprie hoc dicimus, pro tribunal! petere,non alibi. Si tam uicinu virbi municipium fit,ut magiftratus fe non interpoliere potuit, praetor tamé ucl præfes adiri : poteft dici tedare hanc aAionê aduerfus niagiftratus,quafi nihil interfit: enm in tua poteftate fuerit, à prærorc uel pisfide defidcrare in poffeffionem mitti. Haec autem aftio,cum rei habeat perfecutionem ,amp; hærediA in hæredë.St perpetuô dabitur.

, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V. PAVLVS.

P Raetoris officium eft,ut miflus in pofleffioné etiam earn per longi temporis fpacium in fuum dominium capere poffit. Si pintes fint domini, qui cauere debent,amp; aliqnis non caneat: in portioné eins mittctur.Ôc cótra,fi aliquot fint,qui caueri fibi dcfiderant,óc alins præ« ci o flores, al ins uiliores habeat acdcs:fiue unius domus plures habeant difpares partes:tamé non pro magnitudine dominq quifi^.fed xquali ter mittentur oês in pofleffioné. Si amp;: dominus proprictatisÄ fruAn arius dehderat fibi caueci damni infcAi; uter^ audiendus eft.nee emm

iniuriam fentier,pmifTor^non plus cuilt;5prxftaturus,^quodcius in* terfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

EVenit nonnunqiiam,ut damno dato nulla nobis compel adio, non interpofita antea cautione: uelutifiuiciniaedes ruinofa^n mea s ædes cecidennt;adeo,nt plcrifqj placuerir, non cogi qgide e^igt;i poffe, litrudera tollat.fi modo oninia,quxiaccant„p derelido b.'^eat.

PRæfOrait. DAMNI INFECTI SVO NOAIINE PROM ITTI, A LIE-NO SATISDARE IVBEBO El, QVI IVRAVERIT , NON CALV« MNIAE CAVSSA ID SE POSTVLARE , EVM'VE , CVJV^JJOAilN^ AGET, POSTVLATVRVM FVISSE , IN EAM DIEM ,QVA41 CAVi», SA COGNITA STATVERO, SI CONTROVERSIA ERIT', DOMI-NVS SIT, NEC'NE,QVI CAVEBIT; SVB EXCEPTIO^E S^ISD.?RI IVBEBO. DE EOOPERE,0yOD IN FLVMINE PVBLICO RlPA'v^ EIVS FIET:IN ANNOS DECEM SATISDARI IVBEBO. EV^f, CVI ITA NON CAVEBITVR: IN POSSESSIONEM EiVS REI, CVIVS NOMINE VT CAVEATVR POSTVLABITVR,R£CTE IRE EVM, CVIVS CAVSSA IVSTA ESSE VIDEBITVR: ETIAM POSSIDERE IVBEBO.

IN EVM,QVI NEQVE CAA^RIT,NEQyE IN POSSESSIONE ES« SE,NEQyE POSSIDERE PASSVS ERIT: IVDICIVM DABO,VT TAN TVM PRAESTET , QVANTVM PRAESTARE EVM OPORTERET, SI DE EA RE EX DECRETO MEO,EIVS'VE,CVIVS DE EA RE IV-RISDICTIO FVIT,QyAE MEA EST,CAVTVM FVISSET. EIVS REI NOMINE, IN CVIVS POSSESSIONEM MISERO, SI AB EO, QVI iN POSSESSIONE ERIT, DAMNI INFECTI NOMINE NON SATISDA« BITVR: EVM, CVI NON SATISDABITVR, SIMVL IN POSSESSIONS ESSE IVBEBO. Hocedidumprofpicitdamnonondûfaôorcumex* teræ adiones ad damna, quae contigerunt, fartienda pemneant; ut in legis Aquiliæ aftione Aalijs, de damno uero fadonihil edido caue-tur.cum enim animali3,quae noxam commiferunt,non ultra nos folcant onerare,^ ut noxx ea dedamus.multo magis ea,qux anima ca-renr,ul trà nos onerare non debent; præferti m cum res quidem anima Ies,qux damnum dederunt,ipfx cxftent;ædes autem, fi fua ruina da« mnum dederunt,defierint cxftare. nbsp;nbsp;Vnde quaeritut; fi ante quäm ca

ueretur,aedes ceciderint,nelt;5 dominus uelitrudera legere, eaepdere^ linquacan fit aliqua aduerfus cum adio A lulianus confultus,fi prins, cpdamni infcdi ftipulatio interponeretur, xdes uiciofæ corruiflènt, quid faccre deberet is,in cuius ædes ruder.i decidifrent,ut damnum fat cirerur;rcfpondir,fi ædiû dominus rudera,quæ cæciderunt, uellettob kre; non aliter permittendum, quäm ut omnia, id cil, amp;nbsp;quæ inucilia finit

funt,auferret.necfolumde futurojedde praeterito quoeç damno ca« ucralt;jjm debere.quod fi dominus ædiu, quæ deciderûr,nihili faccret: interdiurn reddendû ci,in cuius ædes ruder a decidiflent, per quod ui ciniis compellerctur, aut tollere,aut totas ædes pro derel iào haberc.

, .jj^ •Z''^^Vod forte tune reâe dicetur,cum nô ipfius neglegentia.fed pro ^ - v. /*pter aliquod impedimentum ûbi non profpexit.

; • J T Oc amplius Iulianus ait.-poffe dici, compellcndum eum, ut eti« i • • »Ti^ni cU præterito damno caueret. quod enim re integra euftodi» ' * ’•• vu, hoc né inique etiam poll ruina ædium præftabitur. integra autem . .teinjgt;ufqtfifcgcogitur,autdedamnoinfeâocauere,autædibuscarcre,

fait.-Titiam uti frui prohibebit.idem ait,cum quotj fruduariu,quî non reficir,à domino un fruLprohibendû. cigoamp;fide damno infed^on cauct, dominusq; compulfus eft repromitterc.-prohiberi deb^ frui.

anugt; fatifdet.-mitti oportet inpofTclTioncm eum,cui noncauetor. iSv r. nift proprietariorepromittentifruduarius caueat.’denegandam eut^if _ dus petition^Julianus fcribit. fed fi friiduarius de foli uicio quid præ^ *lt; ftitednius doming ad eum transferri oportet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .• -.'

QVid de creditorc dicemus,quipignus accepit.-utrum repromit«. , rere,quia fuum ius tuetur.an fatifdare,quia dominu^on eftde bebitf quæ fpecies eft in contrario latere apud Marcenû agitata.^ an erci/ ditori pignoraticiadamni infedi caueri debeatf amp;:ait MarcellTisunuti* i liter ei caueri. idemep etiam de eocauendnm,qui à non domino emit, nam nec in huius pcrfona cômitti ftipulationem.æquiflimum tameil al's deeft puto,huic profpiciendum* (id eft creditori)per ftipulationem.

HIs,qui pignori rem accepcrunt potior eft is,cui damni infedino cauetur.fi poffidere,amp; per longu tempus té capere ci pcrmifluni

QVi bona fide â non domino emit.uidendum dl, nunquid repro* mittat,nonetiam fatifdet.quodquibufdam uidetur. habet auté rationem,ut magis repromittat, quim fatifdet. fuo enim nomine id facit. Siiie corporis dominus, fiue is,qui ius habet ( utpiita ferui* tutem)de damno infefto caueat.puto eum repromitteredebere, noii fatisd.ire,quia fuo nomine id facit,non alieno. nbsp;nbsp;Cum inter ædes mC

as amp;nbsp;tuas fint aliæ ædes non uidofeuidendum eft, utrum tu folus mi* hi cauere dcbeas:an ucro amp;nbsp;is ,cuius ædes uiciofæ nô funtran ilk folus^ amp;nbsp;magis cft,ut ambo cauerc debeant.-quia fieri poteft, ut ledes uiciofiC in jedes non uiciofas incidentes damnum mihi dent. quauis poffirquiS dicere,nô uicio incolumium ædium hoc fadum fi aliæ in cas incidert tes ci damni cauffam præbuerint.fedcumprofpicerc fibi potuit pct damni infefti cautionem,nec profpexit.-merito conuenietur. damni infedi caueri fibi poftulat,pnus de ealumnia iurare debet.quif* quis igitur iuraueritde ealumnia,admittitur ad ftipulationem .• fit non inquiretur,utrum interfit eius,an nomuicinas ædeS habeat, an non ha-beat.totum tarnen hoc iurisdidioni prætoriæ fubrjeiendum eft, cui ci uendum fit,cui non.cæterû ne^ ci,qui in meo deambulet^ne^ ei, qui in me®

164» inrncolauet,nd inmeatahemadinertat,cnueri débet, uîcinis plané, incjjjÿnis'e^ comm,amp; inquilinonim uxoribus tanendum effe, ait La« beo;it£^ his.qui cum his morantur. nbsp;nbsp;De illo quteritur, an inquili«

ni^iiisdominus ædium cauere poffitî’ amp;nbsp;Sabinus aitjnquilinis nô effe c:||i^di^.autenim ab initio nictofas ædes conduxcrunt,amp; habent, .quoaûlnimputent.-autinuiciamædesincideriint,ôcpoffuntexcondu Ôp efpcriii.qnæ fententiaiierior eft. nbsp;nbsp;Si quis inxta monumentom

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ædificaneritjUel inxta ædificinm fuum monumentum fieri paflus fit:

-• • • qiifit.aliàs^ntsmjfi monnmentoædifidü noccat, inqno nihil fit,qd* t' y ’•• iiliputari|»olTitei,adqiieniiusmonumentipertiner;canendum eftei, . .adquemiusmonumentipertinct. Etfuperfiaarium,amp;ftuftuariö, • ^ nbsp;nbsp;datfiniin^^ftigulari utiliter hodie confiât . fed ei,qui bona fide a non

^domino emit,damniinfcftiftipulationcm nonvompetere,Marcellus / nbsp;nbsp;^ ait. ’^quisnouum opusnnncianeritjannihilominus damniinfe-

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di caueri eidebeatjulianus traft.it. amp;nbsp;magis probat, caueri oportere.

nam ei,qui cg!t,ius aduerfario non efle altius tollere ædificium,-caueri debcre.item cum,adnerfus quern interdiönm QVOD VI AVT CLAM competit,cauere deberejulianus ait.-quia non eft cautum, nec^ de ui« do ædium,nclt;5dedamno operis. nbsp;nbsp;Si quis,quiafibi non canebatur:

in poffeffionem xdium miflus fuerit.-deinde is,cuius ædes fuc«nt,cuni prxter eas alias ædes haberet,defideret ab eo,qui in poffcflionem mif= fus eft,ut fibi damni infefti harum ædium nominc,quarum in poffeffi onem miflus eft,caueret: an fit audicdus,uideamus.fe lulianus fcribit. is,qui uiciofis ædibus ccffit,fi intégras retinuerit.nunquid improbe ab eo,quiuiciofas ædes coeperit poffiderejCautioné exigat.-cum ideo poffeffionem amiferit, quia ipfe damni infefti fans no dcdcrit: amp;nbsp;fane pa-turn probe poftulat ab eo caueri fibi earum ædium nomine,quarû ipfe cauere fuperfedit.quæ fententia nera eft. Si quis ftipulaturus iurane rit.nec fucrit ftipulatus.-an poftea ei ftipulari uolenti iurandum fit,uide amus.amp;puto,iterum iurandum;quia poflit fieri, ut aut tuiK,aut modo • • calumnictur. nbsp;nbsp;Si alieno nomine caueri mihidamm infefti poftulé:

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iurare debeo non calumniæ cauffaid eum,cuius nomine cautum po»

ftulo,fuifle poftulatuntfedfi eins nomine poftularem, qui fi ipfepo-ftiilaret,iurarenon côpelleretur (ueluti patronus, uel parens:) dicendû eft,locû iuri iurandonon efle.dequo cnim ille non iuraret: nec qui nice eins poftulat,in hac ftipulatione debet iurare. nbsp;nbsp;nbsp;Huic ftipulationi

debet dies efle infcrtus,intraqucm fi quid damni contigerit, cautio lo cum habet nclt;5 enim in infinitu obligatus efle debet ftipulatione. ipfe igiturptxtoediemdabit ftipulationi.' æftimationc habita ex cauffa,

, xim. PAVLvs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

IN cauffae cognitioneetiam longinquitas foliamp;operis m^nitudo fpeßandaeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SI finita fit dies ftatuta in cautioner iterum arbitratu præroteÂ ni-, ^ tegro eritcanendum. fiucrofine adieöionediei ftipulatiœfuept interpofitarfiquidem ex conucntione,quandocunçB fnerit cómiffa.-exy ftipLilatuagitur.fi nero per errorem.magis eftillud dicendum,finito i ’, die,in queni alioquin cauerifo!et,defiderandum ciTe a^iKyorc.ux lib?» ' ' rctur. Deinde ait praetor, DE EO OPERE, QVOD iN jfLVMiNB »''I*^ PVBLICO RIPA'VE EIVS PIET: IN ANNOS DECEM SATISDARI iV-BEBO. hicexigitut fatifdatio,amp; tempus ftipulationi oræftiniitur iacif- lt;nbsp;' co,quia in publico fit. cum autem in alieno fit : fatifdationem ƒ rætoï/ iniügit. nbsp;nbsp;Notandum,quodnon etid de loeiuicio,feddeckens tan* »

turn cauetur;quamuis fi in priuato fiat, amp;nbsp;de loei Sc de operis uicio ca-ucatur.fed cum locus.publicus fitenon erat nccefle ibidem opus facieil ti de alio uicio fatifdare, quam operis damni infefli. Si quid igitur da« mni intra decern annos acciderit; id ftipulatione continetur. amp;nbsp;quod aitpraetor DEEO OPERE.*ficaccipe,deeodamno,quodexoperefiet.

Si quid m uia publica fiat.-quia in alieno fit,fatifdandum eft.fed pras torcauffa cognita tempus pro conditione operis determinabit. liuc autem quis minuat uia m,fiue quid aliud in uia publica facial: debebit cautio locum habere,ne hoc damnopriuati contingat.de carter is loeiS publicis nihil fpecialiter cauemr.-uerum amp;nbsp;generali fermone, quafi ill alieno fiat,fatifdari debebitdamni infefti. Si publicuslocus publice reficiatur.-reäiffime Labeo fcribir,coq^ iure utimur,de damno infedo non effe cauendum. nbsp;nbsp;Si quid uicio loei aut operis fiat ; certe legctn

hoe edido.fi non caueatur,mittitur in pofleffionem à pixtorein earn partem,quæ ruinofauidetur. An uero in totas ædes miffio locum ha-beat,uideamus.amp;:exftatSabini fententia,intotas ædes mittendû. alio ’ quin fi ex fupcrficie ( inquit ) damnum timeatur: non habebit res exi* tum;nec profutur um in poffeflionem eius rei mitti,quam quispolfi* dere non poffit, aut ei non expediat.amp; uerior eft Sabini fententia. Sed amp;nbsp;fi in plures partes domus diuifa fit. utrum in partem,an in totam do mum poflidendam mitti quisdebeat, uideamus.amp;fi tarn amplado* mus fit,ut amp;nbsp;fpaciainter uiciofam partem intercedant.amp; earn,quae ui-cium non facit;dicendum eft in earn folam partem mitti. fi uero iun* da fit eötextu xdificiorumdn totamata^ amp;nbsp;in fpaciofis domibus me*

TIT. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1(545

üus dicemrjn earn partem domus mi ttcndum,quæ niciofx parti unira Clearer um fi modica portiuncula aedium amplidimarum nicium facial;quale ent dicere,totas ædes jubendum poffidere eum,cuida mni inredi noncaueretur, cum fint amplifUmx:’ item quid dicemus, • fnfifula adiacens domui uicium faciatfutrum in infulx pofleflionem, .a*«er^ïtotius domus poffeffionem mitcendumfitf amp;nbsp;magis eft,ut i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ft domus poffeffionem, fed in infulæ mittatur. Si plures funt,

'' * nbsp;nbsp;gt;nbsp;*^ poftulant,ut caueatur.-omnes fimul mitti in poffeffionem folent.

idem'q^ Labeo probat,etfi prius quis in poffeffionem miffus fit, amp;nbsp;ali-( * w^ , ••us mitti defideretnam non fpeftabimus ordinem,fed habebunt amlt; J t '-^ bo poffcffioncm. quod fi iam prior poffidere iuffus fit, amp;nbsp;alius damni • nbsp;nbsp;nbsp;mfeâi caueri defideret:tunc nifi caueat.mittetur in pofTeffione pofte-

* nbsp;nbsp;nbsp;* rieft, Julianus fcribiteum, qui in poffeffionem damni infeflinomi-

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ némittitW.noffprius incipere per longum tempus dominium cape»

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re, ^ feCundo decreto à prætore dominus conftituatur. Si ante hoc

I * nbsp;nbsp;decretû alius quolt;5 in poffeffione miffus fuerit:aequaliter ambo ædi«

um fient domini.fcilicet cum iuffi fuerint poflidere.fi nero iam confli tuto domino eo,qui primus in poffeffionem miffus eft, Titius damni infedi fibi caueri dcfiderat.-ceffante primo nee cauente/olus Titi9 erit in pofleffione. Cum autem plures mittuntur in poflcfTionc; aqua liter mittuntur,non pro rata damni, quod unumqueneg contingeret. amp;nbsp;merito.nam amp;nbsp;cum unus mittitur: non pro portione damni mitti» tur, fed in totu. Cum igitur plures mittuntur: requaliter ömnes quafi intotum miffi concurfu parteshabebunt.fed fi quis eorum miffus in poffeffionem fumptum fecerit, deinde lubeatur poffidere; an fumptu confequi poflit is,qui fecit,amp;quo iudicioc'Óc placet,communi diuidun do iudicio confequi poffe. nbsp;nbsp;Siquis autem in pofleflionem miffus,

nondum poffidere iuffus fit; an dominus decedere pofleffione debc« at,uideamus.amp;: ait La beo,non decedere, ficuti nee cum creditores uel Jegatarij mittuntur.id'cp uerius eft. Non autem ftatim,ubi mifit præ tor in poffeflionem,etiam poffidere iubet;fed tune demum,cum iufta . • cauffa uidebitur. ergo intcruallum aliquod debebit intercedere, quo • ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut pro dereliäo ædes longo filentio dominus uideat habuiffc,aut eti

am miffo in poffeffioné,amp;: aliquàmdiu immorato nemo caneat. Si forte dominus reipublicæ cauffa abfit,aut ex alia iufta cauffa,aut in ea fit ætate.cui fubneniri folct:probandum eft, non debere prætore fefti nate ad decemendü,at iubcat poffidere. fed etfi decreuerit;nemo dubi tat,in integrum reftitutionem indulturum. nbsp;nbsp;Vbi autem quis pofli

eoriim pcrfeciitio aduerfus eum, qui in poiTefTionem miffuseft .Sciti Labeo probat. Itéquxnturin pignoraticio creditorc,an pignon^er» fecutio denegetur aduerfus eum, qui iuffus fit poiTidere ^ amp;nbsp;ntagiseft, ut fi ueej debitor repromifitjieij creditor fatifdedit.-pignoris^fecu-tio deneget. quod amp;nbsp;in fruduariorefte Cclfus fcribir. Si de uedi^« libus ædibus noncaneaturtmittendum in poifeifionem dicCT^us^^c. 1 ^ iubendum poflidere.nec enimdominium caperequis polïidciWo po teil, fed decemendum,ut eodem iure fir,quo foret is,qui non cauerjV / poft quod decretum ueftigali adione uti poterit. fed in ucdigali prae« nbsp;nbsp;, *,

dio,fi municipes non cauerinf,dicendum eft, dominium per longue*. ' tempi is adquiri. Eleganter quæritur, fi dum pretor 3e dayda ftipu« «• ' ^/ latione délibérât, damnum contigerit;an farciri poffit C* amp;nbsp;miffio oui«’ dem ceifabir. praetor tarnen decernere debet, quidquid damni conti-' lt;nbsp;gerit,ut de eo quoq; caneatunaut fi patat,quod utilitft adtiWiem data / rus fit,decernar. .Si pupillus tutoré non habeat, quo authoft damni lt;nbsp;infedi pmittanquaftnon defendatur,miffio in pofleffioné locü habc-bit. Si qiiis damni infediin polfeffione miffus fit: fuleire eum,amp;refi cere infula debererfunt qui putent,eum qiioqj culpam praeftare exern* plo eius,qui pignora accepit.fed alio iure utimur.cu emm ob hoc tan« turn miflusfit,utuicecautionis inpofleffionem fit; nihil ei imputari, fi non refecerit. nbsp;nbsp;Item uideamus, fi cautio ei offeratur poftea,qudni

miffus eft; an non prias decedere debe3r,quàm fi ei caueatur etiâ de co damno, quod contigit poftea,quàm miffus eft inpofleffionem. quod quidem magis probaturrepetita igitur die promittendüerit.hoc am« plius de impenfis qno9,fi quas fecit,cauendum erit. Hkid quæritur, ex quo tempore damni infedi ratio habeatur.'uträ ex quo in poffeffio nein uentum eft,an uero ex quo praetor decreuit, ut eatur in poffeffio nemc'Labeo,ex quo decretum eft;Sabinus, ex quo uentum eft in pof« feffioné.ego piito,cauffa cognita modo hanc,modo illam fententiani probanda, plerun^ emfubuenitur etiam ei, qui miffus in poffcffioné, aliqua ex cauffa aut nó uenit, aut tardius uenit in pofleffioné. nbsp;nbsp;Poft

ca aut, quam quis poffidere iure dominij â prærore iuffus eft; nequai^ ' ' ’ locus erit cautionis oblationi.Sc ka Labeo. cacterum nullus ( inquit ) ff nis rei inuenietut.amp; eft hoc ueriffimum. fepofito eo,quod qnibufdam iiel aerate, uel qua alia iuft.a cauffa fubuenitur. nbsp;nbsp;nbsp;Si iam ruerint ædes:

an in pofleffionéruinac uel areae mittendus fit nihilominus is, cui eau« turn non eft, uideamus. Imagis eft,ut mitti debeat. amp;nbsp;ita Labeo. fed adijcit. fi poftea, quant decreuitprætor eum in pcffeffionem mitten« dum,tunc aedes deciderint.amp;: puto Labeonis fententiam ueram .proin de etfi refecerit aliqaid;erir probandum, non prias eum difceflurum, quant

qnàm (i ei farciatur, amp;nbsp;de prætcrito caueatur. potcfl auté amp;nbsp;in faâum ad^ie recipere hoc,quoa impendit.fcd nô amplius,c^ quod boni uiri arbitral! faâum fit.idem eft, amp;nbsp;fi alius iufTu rogatune nico corn quid fnjp dolo malo fecerit.S: eo nomine condemnatus fim,aut dederim fi r^dolonialo. Siquismeturuinædifceflericdcpofl’eflione.fiquidé

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.batwperinde.ac fi in poffeffione perfeueraffec. quod fi cu poffer fuc*

ANtequam damnum detur,impunitum eft fadum eins,qui neeg ,pmifir,nelt;5 admifit in poffeffionem.-fi tamé ante damnum datum uel cauit,uel poffeflione ceffit.

SI quismiffum in poffeffionem, cum effet in aliéna poteftate,non admifit;plerilt;5 putant,noxalem adionem nomine eins compete* le.quid deinde,fi procurator prohibueri tfutrum in ipfum,an in domi num dabimusf fed ucrius eft, in ipfum dandam. fed amp;nbsp;in adore muni« cipû,amp; tutore.cæteris'q?,qui pro altjs interuenerint,idem erit dicendu. Adio ifta, quæ in faâum eft,in perpetuû dabitur:amp;:hæredi,amp; in hæ« ïedem,cæteras'c{5,itemc^ cæteris perfonis. Iudex,qui de damno in« feâo cognofcit,etiamalienatoprîedioabeo,cumquoaâum fuerit, damnum aeftimare folet omne,quodcun(^ ante indicium contingit.

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XVIII. PAVLVS.

DAmni infeâi ftipulatio competit non tantum ci,cuius in bonis tes eft, fed etiam cuius peciculo res eft. fed quod opere fado con fecutus fitdominij capionepromiffot.-non eum teneri eo nomine, Pomponius ait.quia nee loci, nec opcris uicio,fed publico iure id con fecutus fit. Ei,cuius ufusfrudus tedium eft, de uicio earundem tedi* *a!iàs.' urn caueri non oportet,*amp; fi alias uicinas habeat,quia reficiendi habet fed fi. facnltatem.nam qui uiri boni arbitratu uti debet; reficiendi quoqg po* teftatenj confequitur. ergo nec proprietarius audiri debet, fi uelit fibi

't 1] caueri

cauexi â frufluario xdium nomine ,quas uicinas frnduarius habèat: quia habet cum friiduario adiOnem, ut uiri boni arbitratu his^ipa-tut. fed inqnilino meo, fi uicinas tedes habeat, cauere debebt^^iamni infedi propter eas «des. nbsp;nbsp;Ei,quiincondudofolofuperficieminjpo

fuindominus foli.quod uicio foli damnu futurum fit, cauerenon bebit,necfoIi domino fuperficiarius.-quiainuicem ex condunia^o* . nbsp;nbsp;#

cato adiones habent,in quas tarnen adiones ultraculpam nihil nenit.. /•'■ plusauteminftipulatione uenitdamniinfedi,quodquidem uicium ƒ eiusefledicitur. Siis,qui unasædeshabebatjhpularus fuerit, de» « inde uicinas comparauerit.-an earum quoqj nomine,qty s p^ft interpo*« • fitam ftipulationem comparaffet,promifforem obligaret, quxfituni cd. hilianus fcribit.uidendu, ne earum duntaxat nommecautu h^c^ , at, de quibus inter eö amp;nbsp;promifforé initio adum fuerit. CuUófequenS t uideri poiïeputamus,ut Sc cum ædium communium nomme duo fo “/ crj ftipulentundeeo duntaxat damno caueri uideatur, quod*n parte t redium cui^focio datum fuerit. fiueergo redemerit alteram parten» quis ex his,fiue adiudicatæ fuerintmö augeri promiffionis obligatio* ncm.Pomponius relatam lulianifcripturam dicitnon fe improbarc.

*aliis. Si ai'it res aliquas poft ftipulationé interpofitam in *dominiohabere domo, coeperit ftipulator, quæ ex ruina uicinarum tedium ruerint;agere ex ftipulatu poteft,licet amp;nbsp;tunc,cû ftipularetur,hce res illius non fuerint.

Emptor prædq fi ante traditionem ftipulatus fit : cautum habebit de eo damno,quod poft traditionem fadum erit. uenditorem autem aedium prins,quam pofteffionem tradat,ftipulari oportet: quia huius quolt;5 rei culpam praeftat. Sed quid fiet,fi ucnditor fine culpa ftipulari non potueritA ob hoc emptor ftipulatus fueritc' num damnum non pari turc’ an hic damnum in aliéna re accidit,reuoluitur autem ad em-ptorem,quia adionem ex empto nó habetc'fed nihil in hac cauffa pro ficit ftipulario,nifi in id, quod poft traditionem accidit. quiadumiii uenditoris cuftodia eft,is ftipulari debet,omnemq; diligentia emptori præftare.A quod alia adione quæri poteft,id in ftipulationé damni in« fedi omnino non deducitur. fed fi ucnditor interpofuerit ftipulatio- * ' nem. etiam id damnum continebit, quod poft traditionem emptori contigcrit. quod efte iniquiffimum Arifto ait : quoniam fi emptor quoq; damni infedi ftipulatus eifet, duobus promiffor eiufdem nomi ne obligaretur. nih id forte contra fe habeat, quia in hoc fit ftipulatio,quanti ca res erinut poffit uideri,nihil inrerefleiam uenditoris ftipulationem damni infedi interpofitam. Sabini fententia uera eft exiftimantis : utfi dum ædifîcatur, intra diem ftipulationé comprac« henfum fupr.a parietemmeum domus décident, eumfcp uiciaucrit: licet

licet poft diem ftipulationis paries décidât, poffmi agere: quia damnû ian^inc acccperim,cum paries uiciofus faftus fit. nee quidquam ob-ftare,quD minus etiam ante,quam décidât,agi poflit.etfi itaconeuffus fit gari^ut nulla rationerefici poffit, ideoc^ deponendus fit: non minimis litem aeftimandam.qudm fi decidiflet. Si uicinas aedes habea« mu^SJmiicem defideremus damni infefli caueri: nihil obftabit,quo rniniBamp;egointuarumœdiumpofTcfTionemmittar,tuin mearum.

*. Si pupillus prohibuit iri in pofleffionem damni infefli.placet in cu non iniufte competere hanc in faflum aflionem. nbsp;Si mandatu meo ’, e^lius prohibuejit ; in me hæc aflio competit. Non folum autem eu

EOrum,qui bona fide abfunt,in ftipulatione damni infefli ius non corrumpitunfedreuerfuscauendi ex bono amp;nbsp;aequo poteftas da= tunfiue domini fint, fine alioqui in ea re ius habeant, qualis eft creditor, amp;nbsp;fruftuarius, amp;nbsp;fuperficiarius. nbsp;nbsp;Siue ædium uicio, fine operis,

quod uel in aedibus,uel in loco urbano,auc ruftico,priuato,publicoue fiat,damni aliquid futuru fit.-curat praetor,ut timeti damnû caueatur.

INter frufluariumSedominupprietatis ita damni infefli cautiolo-CÛ habet,fi fruftuarius quidem de foli uicio caueri fibi defideret,do . nbsp;nbsp;minus uero pprietatisde operis uicio,fi quid fruftuarius aedificet.nam

de ruina aedium neuter ab altero cautionem defiderare poteft.-fruftua tiusideo.quia rcfeftio aedium ad eum,non ipfnis onus pertinetpropri

SI filiusfamilias inquilinus fit; uideamus, an damni infefli nomine in peffeffionem uiemaruaedium mittendusfit.quaeritur enim,an filiusfamilias non uideatur damnû pati, fi res peculiares fint; amp;nbsp;an pater poffit ftipulari,fi quid ei damni fiatf amp;nbsp;placet,utrun^ eorum in pof feffioncm mitti ; nifi fie filius coduxerit, ut eius periculo aedes effent, time enim, quia folus teneturex locato.refte dicetur, ipfum mitten-t it) dum

SIproprietariusdedanoinfeflorcpromififfer/ielforte alimidpraC' fhtiffet,aut contra fruduarius aliquid præftiterit: iniquö eit, al^erö , finedamnouti ædibus,ant ædeshabere.amp;fi obtulerit aliqujJ preœge« tanusinon eft fruduario permittepdum uti,nificontulerit.iOTta* fru. duario praeftandum cft,ut proprietarius cogatur ei conferre. er^ amp;ƒ? / ' ' lum retinebit fruduari9,fi ædes cecideriiit.donec prüftet ei damnutuv qnod haberet uicinus miffus in poffeffioné, id fruduari ns habear, qm » iddamnfi uicino farciat. eadé eruntergoAfi minimuqpi d^nnü deturT« «

P L A VT i V S.fi ab conque dominû effe negarcjudlem fuljhac excc^ «* ' j ptioneSi DOMiNVS non ESSET,fatisdari.'abeouero,quenidonïP num dicerem effe^pure repromitti.-conftititnonde^re ii^ impetra# / re,fcd debere me cligere,d quo uelim mihfcaueri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•/

IN ftipulatione damni infedi,quae ædium nomine inrerponitur,niß in folidum fuerit cautum,mittet in poffeiTionem.

ELuminum publicorum communis eft ufus/icuti uiarum publics rum,amp;litorum.in his igitur publice licet cuilibetædificare, amp;nbsp;de-:re;dum tarnen hoc fine incommodo cuiufquàm fiat, proprer qlt;î Operisdûtaxat nomine cum fatisdatione cauetur,deuicio loci nihil çauetur. amp;nbsp;hoc eft opcris,quod quis facit, cæterû fi ex loci uici o damnu timeatunminime dicendum eft.damni infedi ftipularionem inrerpo-ni oportere.quis enim dubitatmeminem effe.à quo ftipnletuncum nc mine nihilfaciente locus ipfc publicus damnum inferat fui naturafad ea igitur opera ftipulatio pertinct,quaecûlt;^ phuarim fiant. Quid ergo fi publice opus Qatf de uicio eius quid faciemusC' amp;nbsp;plane uel princepS adeundus eft,nd fi in proumda fiat,prxfes prouinciae. fed quod didil eft de operis uicio,fic accipiendum eft.-ctiam ft proponas,non tantum tempore,quo opus fit,fed etiam fi poftea contingat.quid enim fi idea» quia maleaedificatumcrat.corruitC' nbsp;nbsp;Adijeitur inhac ftipulatione Ä * '

hæredum nomen,uel fucceiTorum, eorumep, ad quos ea res pertinet. fucceftbres autem non folum qui in uniuerfa bona fuccedüt, fed amp;nbsp;hl. qui in rei tantum dominium fuccelTerint.continentur his uerbis. Sed ntneinoperis,loci,aEdiumueuicio damnum fadum fit: ftipulatio im terponitur de eo fine fatisdatione,quæ non folû ad totas ædes,fed etia ad partes ædium pertinet. nbsp;nbsp;Vicium autem ædium amp;nbsp;loci effe LabcO

ait,qnod accedens extrinfecus infirmiores eas facit.deniqj nemo dixit paluftnsloçiuelatenoft nomme quaftuicioft cómitti ftipularionem;

TIT. IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilt;J49

quia naturale luciu eft . amp;nbsp;ideo nee ftipulatio interponitnr,nec ea inter« pof^momittitur. nbsp;Hæc ftipulatio utrum id lb him damnum conti«

nea^uod iniuria fit.-an uero omne damnum,quod extrinfecus cotin-gat: amp;nbsp;Äbeo quidem fcribit,de damno dato non poffe agiji quid for te^erra:motu,autuifluminis,alio0equocafu fortuitoacciderit. Set , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiu^i^^purat, fl ex xdibus promiftbris ueto tegute deieâæ damnft

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uicin^ederint.-itaeum tenerbfi ædificq uicio id accident: non ft uio«

?. * ■ ^efi^ia nétotum.uelqua alia ratione^quæ uim habeat diuinam. Labeo ^rationem adijeit.quod fihoc nonadmittitur.iniquum er it. quod em 1 * ^ , •fam/irmum ædificium eft,ut fluminis,aut maris,aut tempeftatis, aut gt;nbsp;J'’• rflinae.aut^ncendfj.aut terraemotus uim fuftinere polîitç' Idem Ser ''l^ ■ • iifusputat,ficontrouerriaaquxinfulamfubuerterit,deindeftipulato-• ’ris:©ificiaceciderint.nihileumexftipulatu confecuturu:quiaidncc ^ *^.operis,neflbci uftio fadu fit. nbsp;nbsp;Si autem aqua uiciaffet fundamenti'i,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;ftcxdificium ruifler.-committi ftipulationem ait.mulcum enim in«

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* terefle,quod erat alioquin firmum,ui fluminis lapfum fit protinus: an

uero ante fit uiciatum,deinde fie deciderit. amp;nbsp;id ita Labeo probat, etem tnultum intereft/quod ad Aquiliam pertinet ) fanum quis hominem occidat,annero faftum imbecilHorem. Quanqua autem ftipula« tio committitur,cum uicio operis damnum fadum fit : tarnen fi opus faftum eft ab eo,quem promiffor prohibcre non potuit, ftipulatio no commitritur.plané fi prohibere potuitcömitritur.fed fi quis promif« foris nomine fecerit,uel eius,pro quo .pmilTum eft,aut alius,quern pro hibere potuerir.-ftip ulatio ifta cómittetur. nbsp;nbsp;nbsp;Præterea fi furni nomi«

ne damni infefti fuerit cautum,deinde furnarq culpa damnum datu fa ericnon uenire in hanc ftipulatione plerifqj uidetur. nbsp;nbsp;Ca (Tins quoqj

fcribit,quod contra ea damnum datum eft,cui nulla ope occurri pote» rat;ftipulationem non tenere. Item apud Viuianum telatum eft.-fi ex agro uicini arbores ui tempeftatis confraftæ in meum agrum deci« derint,eo'c^ fafto uitibus meis uel fegetibus noceant,uel ædificia demo liantur.’ftipularionemiftam,in quahæc compræhenduntur,Si QViD

, • arborvm LOCi'VE ViCio ACCiDERiT,noneffeutilem:qui3 non 1 ' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arborum uicio,fed ui uentorum damnum mihi datum fit. plane fi ue

tuftate arborum hoc fiebat.poffumus dieere uicio arborum damnum mihi dari. nbsp;nbsp;Idem ait. fi damni infefti ædium mearum nomine tibi

promifero, deinde hæædesuirempeftatisintua ædificia ceciderint, ea'cp diruerint;nihil ex ea ftipulatione præftari.-quia nullum damnum uicio mearum ædium tibi contigerit: nifi forte ita uiciofæ meæ cedes fuerint,ut qualibet uel mini ma tempeftate ruerint. hæc omnia uera funt. Sed à quod Labeo purat,uelum eftcreferre,utrum impuifu flu minis

minis mat ædificium,an detenus ante fadum poftea ceciderit. Item ' uideamus,quando damnumdari uideatur.ftipiilatio enim hxc conti« net,quöd uicio ædiumjoci,operis damnum fit. utputa in donromea puteum aperio.quo apcrto,uenae putei praecifa: funrantenelnait Trc batius.non me tenen damniinfedi. ne^enim exiilimari twens ^lei uicio damnu tibi dari in ea re,in qua iuremeo ufus firn, fi tMuftara. i alte fodiam in meo,ut paries tuns Rare non poffit:damni infe^bpu-latio committetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• /

PRocul us ait cu quis iure quid in fuo faceret, quamui^ronfififlelf ^ damni infefli uicino,non tarnen teneri eum ealRpullnone.uelu«^ ti fi iuxta mea ædificia habeas ædificia,eacp iure tuo altius tdllâs.-aut fi inuicino tuo agro cuniculo uei foffa aquam meam enoces. quamuis enim A: hie aquam mihi abducas, amp;nbsp;illic luminibus officias: tarnen ex ea ftipulatione adionem mihi non competere: fcilicet quia non debc-bat uideri is damnum facere,qui eo ucluti lucro, quo adhuc utebatur, pröhibetur ; multumcp intereffe,utrum damnum quis faciat.anlu« cro, quod adhuc faciebat,uti prohibeatur.mihi uidetut uera eße Pro« culi fententia.

P Lures earundé ædiû domini finguli Ripulari debent fine adiedio ne partis.-quia de fuo quif«^ damno ftipulatur.quin imo pars adiC da partis partem faciet.contrafi plures domini fintuiciofarü ædiunu pro fua quif^ parte promittere debet, ne finguli in folidum obligen* tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVIH. VLPIANV5.

INhancftipuIationem uenit quanti eareserit. amp;ideo CaiTius fcri* bit eum,qui damni infedi Ripulams eft, fi propter metum tuinx ca acdificia,quorum nomine fibi cauit,fulfit: impenfas eius rei ex ftipu« latu confequi poife-idernep iuris effe,cum propter nicium communis • ' * parietis qui fibi cauit damni infedi onerum eorum releuandoru gra* tia,quæ in parictem incumbunt,ïEdificia fua fulfit.in cadem caufla eft detrimentum quoej proprer çmigrationem inquilinorum,quod ex ia fto mem fadum eft. Arifto autem non male adqcit. ficuti hic exigft CaiTius,ut iuftus metus migrandi cauflam præbuerit.ita in dus perfo na,qui Rilfit,eadem CaiTium dicere debuifle,fi iufto mem cuinx fulm tecoaduseft.

SEd Se fi conduccre hofpitium nemo uclit propter uicium tedium; ^m erit dicendum.*

Ï A Amni infefli ftipulatio pertinet,etiam fi quid eins opens, quod {undomeo aquæ ducendæ caufEifit,uicio damnû mihi conti enim opus in alieno fieri,cum iure ferùitutis,quam quis ha a^no agro impofitam, opus in alieno faciat. Vtrum autem ' ' . ' ^de hoc opere promittere,an fatifdare debeat,uideamus.mouet,quod • nbsp;nbsp;in alieno facit.qui autem de alieno cauet,fatifdare debet. qui de fuo.-re / * W , »^romitterç.. VjideLabeoputabateum,quimodulorûautriuifacien-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' pi cauffa spus faceret,etiam fatifdare debere: quia in alieno folo face-. jet.^ÿicû de opere,quodfaciet,exigatur ftipulatio: confequenseritdi ’ eer», fuffiœre reoromiffioné. quodammodo em de re fua cauet.quod didum eft aquæ ducendæ cauffa: exempli gratia feriptum eft. cæterû ad omnia opera ftipulatio accommodabitur.

QVi uias publicas mumunt : fine damno uicinorum id facere debent. nbsp;nbsp;nbsp;Si controuerfia fit,dominus fit,nee 'ne is, â quo cautio

SI ædibus meis proximæ fint ædes meæ amp;nbsp;tuæ:qnætitur,an fi hæ ui cium mihi fa ci an t,c ancre mihi debeas pro damno propriaru mea« turn ædium,fcilicet pro qua parte dominus exiftisf amp;hoc plerif^pla* cet.fedmouetme,quod ipfe meas ædes reficerepoffim,amp; impenfas pro focio,aut communi diuidundo iudicio pro parte confequi. nam etfi unas ædes communes tecum habuerimJiæqj uieiü faciant, Ôe circa refeftionem earum ceflareuidearisinoftripraeceptores negant ca-uere te debere.-quia ipfe reficere poffim,recepturus pro parte,quod im penderim,iudicio focietatis aut communi diuiduudo. de ideo interpó fitam cautioné minus utilem futuram;quia alia ratione mihidamnu poffet farciri.amp; eft plane noftrorum praeceptonihxc fententia: ut ere-damns inutilcm effe damni infefli ftipulationem, quo cafu damnum alia adione farciri polTit.quod amp;nbsp;in fuperiore cafu inteUigendum eft.

INquilino non datur damni infedi adio:quia poffetex códudo age » re,fi dominus eum migrate prohiberet.

VTilt;5 fi pro præterita penfione end fatisfacerc paratus fit. alioqui iuftaretentio pignoris domino fieri uidet. fed etfi quafi pigno# li tetinucritA ea intenennt ruina uicinarum ædium .• poteft dici eti-' ' 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am pi*

KS^t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XXXIX. am pignoraticia aftionelocatorem tenen, fiporeriteasres in locum cutiotem transferre.

SEd ita idoneum eiTe picric^ dixerunt ; fi utracum^ ædium c^cr;^* quæ modo iure imponantur, communis paries fuftinere point.*

NAmfinonfit idoneus.-uti^ demolirieum te oportiut.’necklet ber,fi quid damni ex lue cauffa contigit,is,qui demoliMis eiEto. neri.-nifi fumptuofe,aut paru bon? nouns paries fit reftitut^. * Q^pd fi fuerit paries idoneus, qui demolitus eft;inaftionqpdqj|pniinftfti uenitid,quanti interfuit afloris eum parietem Rare.amp;merito. pamfi no debuerit demoliri.-reftitucrceum debet ,pprio fumptu.fed amp;nbsp;fi quis reditus ob demolitionem amiffus eft.-confequenter reftitui eum Sabi nus uoluit Si forte habita tores migrauerunt, ant non tarn commode habitare poifunnimputari id ædificatori poteft.

CVm emptor aedium ante traditam fibi poireffioncm idea inutili-ter ftipulatur,quia uenditor omnem diligentiam ei pratdare de» bet.-tunc certe utilirer ftipulatur,cum omnis culpa a uenditore aberit: ueliiti fi precario emptori in his ædibus effe permifit, cudodumcp ei abfuturus tradidit. Si agri nomine non caueamr: in earn parte agri mittendus eft,ex qua penculum timetur. eiusq^rei ratio hæc eft.quod in £cdificrjs partes quoq? relique â uidofa parte ttaherentnr.at in agris non idem eft. fed dicendum eft,ut in domibus quo^ maioribus inter-dû cauffacognita prætor ftatuere debeat, in cuius partis polfeffionem is,cui non caueatur.mitti debeat. Dedufto ueteris parietis precio,fi quid amplius fit, æftimari debet;amp;fi quid ex neteriinnonnm conie» dum fit,deduci æftimationem oportet.

INter quos paries communis eft.-ædificiorû nomine,qux quifj pro* pria habeat, ftipnlaridamni infefti folet.fed tunc ea cautio neceffa* ria eft,cum ant alter folus ædificarA uicium ex opere futurum eft.-aut alter preciofiora ædificia habeat, amp;nbsp;plus damni feufurus fit decidente pariere, alioquinfi squale periculum eft .'quantum quis uicino prac* dar, tantum ab eo confequitur. Si domus in controuerfia fit: dicen dum eft, damni infefti onus poffefforis elfe; cum id, quod praeftiterit, impiitan domino prsdij poffit. quod ft non caueat: poflclfione ad pe»-

. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tito-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. IT. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;n?$?

tkoreni.qni damni infefti fibi caueri uelit.frasferenda.nahi iniquu eft, ftip^torem compelli,relido pracdio, ex quo damnum uereatur,do-nûmhn quxrere. Damni infedi ftipuktio laxius patet. amp;nbsp;idea amp;nbsp;ei, qui fu^Aciaciam infulam habet, utilis eft ea ftipulatio, fi quid in fu* pcTficie damni datum Aient: amp;nbsp;nihilominus etiam foli domino utilis .A .eWl^damnum datum fuerit,utfi tota fuperficies tolleretur.frau-k ^* 2 dabi^enim dominus foli inpenfionepercipienda. Alienonomi ƒ * • X lit ftipulariita licet,ut quod damnum domino datum At,compræhcn ’ datur. cauere autem debebit is, qui ftipulabitur dominum ratam rem 1 * ^ , •^labitutum.-exceptio'c^ procuratoria ftipulationi inferenda erit, ficut ' J* •, ^ nipulaftone legatoium. quod fi ei non cauebitut; mittendus eft in ' 'Z# ’ ' nbsp;nbsp;V^ffeflionem procurator omnimodo, ut ei exceptio procuratoria no

, nbsp;nbsp;nbsp;*’^. fæ,quæ mWu {♦obabilem non*excedit: in uetere, eins cultum,qui nó ^^^ * exce

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aggraftet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xl. vlpianvs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditinue-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X damni infedi ftipulatione non oportet infinitam nel immode= l^^'^i ^*“f

J^ratam xftimationem fieri,utputa obtedoria,uelobpiduras. lia cultu,nó eet enim in hoc magna erogatio fada eft.-attamen ex damni infedi fti qui ^g’ pulatione moderatam æftimationc faciendam;quiahoneftus modus grauet, (ecuandus eft,non immoderata cuiufej luxuria fubfequenda. Quo-ties communis parietis uicioquid accidit,fociusfocio nihil præftarc debet,cum cómunis rei uicio contigerit.quod fi,quia alter eum prefte rat,uelonerauerat,idcirco damnum contigit: confequens eft dicere, detrimentum hoc,quod beneficio eius contigit,ipfum farcire debere. quod fi xqualiter utriuf^ oneribus preffus decidit: rediftime Sabinus fcripfit, parem utriufqj cauflam effe.fed fi alter plures, uel preciofioa tes tes amiferit:melius eft dicere,quia ambo onera impofuerunt,neii tri adwerfus alteru competere adionem. Quoties ex damni infedi pluresagunt,quiaineademre damnum paffi funt,ideftin ædibus: nó debet unufquifqj eorum in folidum agere, fed in partem experir i. nei^enim damnum, quod pluribus datum eft, unicuieg in folidum, . • fed in partem datum effe uidetur. amp;nbsp;ideo unicuitj in partem corn*

' ' * peterc adionem, lulianus fetipfit. item fi plurium Ant ædes, quae da-mnofe imminent :utruaduerfus unumquenqg dominorum in foli« dum competit,an in partem^dc fcripfit Iulianus,quod amp;nbsp;Sabinus probat,pro dominicis partibus connenirieos oporterc. Si plures domi ni fint aedium, qui damni infedi fibi profpicere uo]unt,neç quifquam eis damni infedi caueat:mittendi omnes in poffeftionem erunt,amp; quidem pro æqualibus partibus,quamuis diuerfas portiones doming babuerint, ^ ita Pomponius fetibit,

IN reficiendo communi pariete ei potius facultas aedificandi pj^^a» tuc,qui magis idonee reficere parietem uelit.idemq^ dicen^meft, amp;nbsp;fi de codem itinere rinone reficiédo inter duos uel plûtes quærajpr.

XLII, IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI fcruus communis damni infeâi ftipulatus fuiffet; periiiS^îbc- • « | lt;■ tur,acfiipfidominifuauocepropartibus ftipularentur. ^. J' XLIU. ALFENVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

DAmniinfedi quidam uicinorepromiferat.ex eins aedificiotega ) *« lac uento deieftac ceciderantin uicini tegulas,eas'q5 infregeynt*• i ' quælîtumeft, an aliquid præftari oporteatC’ refpondit.il uicjo aedificq * amp;nbsp;infirmitate fadum eflet.-praeftari debere.fed fi tanta uis uenti f^uffer,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

utquâuisfirmaaedificiaconucllerct.-nondebere.Sequod in ftipulatio» y ne eft SlVE QVID IBIRVET, non uideri id ruere,qu8d adPuento,aut •/ omnino aliqua ui extrinfecus admota caderet, fed quod ipfurft per fe lt;nbsp;concideret. Cum parietem communem ædificare quis cum uicino uellet,prins Quererem demoliretur,damniinfcdi uicino repromi= fit,adeo'c^reftipulatus eft.poftea, quSm paries fublatus effet,amp; habi« tatores ex uicinis cœnaculis emigraffent.uicin? ab eo mercedé, quam habitatoresnon redderent,petere uult.quacfitum eft,anrede petetlt; re fpondit.non opottuifte eos, cum communem parietem aedificarent, inter fe rcpromittere,nelt;5 ullo modo alterum ab altero cogi potuiffe. fed amp;nbsp;fi maxime repromitterent.tamen nó oportuifle amplius,qudm partis dimidiae.-quo ampUus ne extraneo quidem quifquam,cum pa* rietem communem aedificaret,repromittere deberet. fed quoniam iam in totum repromififfet.-omne detrimentum,quod ex mercede ui cinus fecilTetjpracftaturum. Idem confulebat,polTet'ne,quodob eam rem dediffet,rurfus repetere.quonia reftipulatus effet à uicino, fi quid ob eam rem,quod ibi aedificium fadum effet,fibidamnum datu effet, id reddi:cum amp;nbsp;ipfam hanc pecuniam,quam daret,propter illud opus perderetfRefpondit. non poffc,’propterea,quia nó opcris uicio, fed eX ftipulationeid amitteret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' '

CVm poftulaffem, ut mihi damni infedi promitteres, noluifti: amp;nbsp;prins ,quâm praetor adiretur,acdes tuae corrucrunt,^ damnü mi-“ hi dederunt. potius effe ait, ut nihil noni praetor conftituere debeat, amp;nbsp;mea culpa damnü fim paffus.quia tardius experiri coepcrim.atfi cum praetor, ut promitteres, decreuiffet,amp; te non promittente meire in poffeffionem iuffiffet,amp; prius,quâm eô ueniffem,corruiffent; perinde omnia feruanda effe exiftimauit,at^ fi poftca,quant in poffeffionem uc*

TIT. 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!«$ƒ

ucniffcm,damnum datum effet. nbsp;nbsp;Damni infedi nomine in poffeffi one^miffus poffidendo dominium cepi. deinde creditor easfibi pi« gnon o^Jigatas perfequi uult. non fine ratione diceturmifi impenfas, qu^ in refedione feccrim, mihi prxftare fit paratus: inhibendam ad« , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* n^Tus me perfecutionem. Cur ergo non emptori quo^ id tribuen*

* .durRforte quis infulam pignoratam emerit.non rede hxc inter J» fecomparabiintur.'qu.indois,qiii emir.fua uoluntate negociumge= 1 _ *'' \raï; ideocp diligentius â uenditore fibi caueri amp;nbsp;poffit amp;nbsp;debeat. quod non xque amp;nbsp;de eo,cui damni infedi non promittatur,dici poteft.

• ' ^ * ' , A ' 0^0 fundus petetur, fi ab illo xdificatum habcs : ago tibi ins F* ' ’ nbsp;nbsp;.xyjlOH effe xdificatum habere, fi non defendcris: ad me poffeffio

, ^ ‘transferenda eff: nonquidem utprotinus deftruatur opus (iniquum j nbsp;nbsp;nbsp;^^•enim cft,deFnolitionem protinus fieri.)fed ut id fiat,nifi intra certum tempuregeriSjins tibi effe ædificarum habere. XLVI. PAVLVS.

Ad curatoris reipublicæ officium fpeftat, ut dirutx domus â do« mino cxftruantur. Domum fumptu publico exftrudam.fi do minus ad tempus pecuniam impenfamcumufuiis reftitucre nolue* rit,iureeum refpublicadiftrahit.

QVod cóclaue * binarium dominus ex alqs xdibus in aliaru ufum aFs*bina conucrtinnon folum fi contignatio^qua id fuftinebitur, orietur lü ædiû. cx parte earum xdium, in quarum ufum conuerfum etit,earum fiet: fedetiamfi tranfuerfacontignatiotota inaliarumxdium parietibus fedcbitled amp;nbsp;Labeo libris pofteriorum fcribit. binarum xdium domi num utriflt;5porticumfuperpöfuiffe,in'ct? earn aditu ex alteris xdibus delato,alteras «des feruitute oneris porticus feruandx impofita uen= didiffe. totam porticü earum xdium effe, quas is retinuiffet: cum per longitiidinem utriuflt;5 domus extenfa effet tranfuerfx contignationi, -quæ ab utratj parte parietibus domus, qux ueniffet, fuftincretur. nee lt;

• • tarnen confequens eft, ut fuperior pars aedifieq, qux nulli comunda • ' * fit, neque aditum aliunde habeat: alterius fit, quim cuius eft id, cui fuperpofitaeft.

SI quis ad dcmoliendum negociandi cauffa uendidiffe domum pat ‘ temne domus fuerit conuidusiut emptor amp;nbsp;uenditor finguli preci um,quo domus diftrada eft,prxftent, conftitutum eft. ad opus autem publicum fi transférât marmora,uel columnas: licito iure facit.

I cuî aqua pluuia damnum dabit.aquæ pluuiaÄ^ÄÜlÄ ^ / ^ aftioneauerteturaqua. Aquam pluniam diwmus, j ƒ quae de cælo cadit, ar^ imbre excrefcit ; fiue per fe tóe/ aqua cæleftisnoceat (ut Tuberoaitjfiuecum alia mifta.’ nbsp;nbsp;*, __________) Hæc autem aftio locum habet in damno nódutp fa«,, / Öo,opcre tarnen iam fifto, hoc eft de ço opere,ex quo danh^um timt- z ' I^, tur;totiesq? locum habet,qnoties manufaâo opéré agro aqua nocifli« ta eft.-id eft cum quis manufecit,quo aliter fluerct, quam naturaXble-’ j tet.fi forte immittendo earn aut maiorem fcccrit,auPtitKlfcm, aut tie* ƒ hementiorem.aut fi comprimendo redundare effecit. quod ft natura aqua noccret .ea adione non continet. nbsp;nbsp;Neratius feribit.opus,quod quis fecit,ut aquam excluderer.quæcxundantcpalude in agrum eins refluere foiebat; fi ea palus aqua pluuia ampl ietur.caq? aqua repulfa eo Opereagro uicini noceat.aquae pluuix arcédæ cogetur tollere. nbsp;nbsp;nbsp;De eo opere,quod agri colcndi cauffa aratro fadum fit, Quintus MutiuS ait,noncompetcrehanc adionem:Trcbatius autem,non quod agri, fed quod frumenti duntaxat quterendi cauffa aratro fadum fit, foluni excepit. Sed amp;nbsp;foffas agrorum ficcandorum cauffa fadas, MutiuS ait fundi colendi cauffa fieri oporteremon tarnen deriuâdæ aquæ cauf ft fieri.fic eni m debere quem meliorem agrum fuum facere, neuicini deteriorem faciar. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi quis arare amp;: fercre poffitetiam fincfiü* cis aquartjs.teneri eum,ff quid ex his fecit.-licet colendi agri cauffa uide atiir feciffe.quod fi aliter ferere non poffit, nifi fulcos aquarios fecerit: nonteneri.Ofilius autem ait,fulcos agri colendi cauffadiredos ita,uC in imam uergantpartem,ius effe facere. Sed apud Serurj auditoreS rclatu eft.fi quis pofucrit falida,amp; ab hoc aqua reftagnet; aquæ pluuiX arcédæ agi pofle,fiea aqua uicinonoceat. nbsp;nbsp;nbsp;Labeoenam feribit ea, •' ' qu.æcun^fruduii frugumeprecipiendoru cauffa fiunt,extra hanc cauf fam effeme^referte,quorum fruduum percipiendorü cauffa id opus fiat. Item Sabinus ac Cafflus opus manufadum in hanc uenire adioné aiunt.-nififiquidagncolendicauffa fiat.fulcos tarnen aquarios,qui græce ûæçavXaKîi’ appellant ,fi quis faciar,-aquæ pluuiæ arcédæ cum te^ neri. lidcm aiunt.fi aqua naturaliter deciurat.-aquæ pluuiæ arcends adionem ceffare. quod fi fado opere aqua aut in fuperiorem parte re* peUatur, aut in inferiorem deciuetur : aquæ pluuiæ attends adionem

TIT. lib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is^f

compctere. lidem aiunt,aquam pluuiam in fnó retinerc, ud Riper fluerntrn ex uiciniin fuum deriuare,dum opus in alieno non fiat, omnibni^nsefre.prodeffe enimfibi unûqué^.dum alqnon noceat, , noi^prohiberiaiec quenquameo nomine teneri. Dcnilt;5 Marcellus ferjf^t^n eo^qui in fuo fundo fodiens uicini fontem auerterit, ni-• hil po|^gi. fed nee de dolo adio eft. amp;nbsp;fane non debet habere, fi non J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^aaynonocendiuicino, fed fuum agrummchorem faciendi, id fecit.

’ . * t 4remfciendumeft,hancaftionemuel fupehori aduerfus inferio» Kmcompetere,neaquam,qu3cnatiirafliiat,opeie fado inhibcat pet * «X 1 W|im agruQi decurrereaiel inferior! aduerfus fuperioré,ne aliter aqua // J ’' iwittat,q«àm fluere fokt natura. nbsp;nbsp;nbsp;Illud etiamhuic adplicandum:

•\^t' ’ piMquwntompcterehancadionem,cumipfiusloci naturanocct.nâ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ (ut utrius qigs dirent) non aqua,fed loci natura nocet. nbsp;nbsp;In Rimma

^^uto ita^emum aquæ pluuix arcendae adionem locum habere.-fi aqua ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pluuia.uelqusepluuiacrefcit,noceat,nonnaturaliter,fedopere fado:

* nifi fl agri colcdi cauffa idfadum fit.imbre autem crefeere earn aqua,’ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua colorem mutarct,ucl increfeeret. Item feiendum ,hanc adio^

nem non alias locum habere,quâni fi aqua pluuia agro noceat. Cæte= rum R «dificio,uel oppido noceatxeffat hæc adio. agi autem ita pore« rit:ius non effe ft illieidi .1 ?t Rumina immittere.amp;ideo Labco ^CaReR bus aiunt,aquae quidem pluuiae arcendæ adionem fpecialem effe, de fluminibus amp;nbsp;ftillicidqs generale, amp;nbsp;ubiqi agi ea licere itatç aqua, quae agro nocebit,per aquae pluuiæ arcendæ adionem coercebitnr. nec 11« ludquæramus,uude oriatur.nam amp;fi publico loco orics, uel facro pet fundum uicini defcendar,isq; opere fado in meum fundum earn auct tanaquæ pluuiæ arcendæ teneri eum Labco ait. nbsp;nbsp;nbsp;Caffius quoeg fcri

bit.fi aqua ex ædificia urbano n0ccat,ucl agro,uel ædificio rufticoragé dum de fluminibus Sc ftillicidqs. nbsp;nbsp;nbsp;Apud Labeonem autem inuenio

relatum,fi ex agromeo aquafluens noceat loco,quieft intra continen * ^ : nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;tia *(hoceft ædificia: )nonpoffe me aquæ pluuiæ arcendæ conueniri. ^^’^5

qd' fi ex côtinentibus profluens in meü agrü defluat,ei'cp noceat : aquæ défunt»

• • pluuiæarcendæ effe adioné. nbsp;Sicue aut opus fadü,ut aqua pluuia mi , ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi noceat,in liane adioné uenit:ita per contrariü quætit,an poffit aquæ pluuiæarcendæagi,fi uicinus opus fecerit,ne aqua,quæ alioquin de= currés agro meo pderat,buic profit.Ofilius igit amp;nbsp;Labeo putat,agi nó poffe.ctiâ fi mterfitmeaad me aquam peruenire.hanc em adionem lo cum habere/i aqua pluuia noceat, non fi non profit. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi uici nus opus tollat,amp; fublato co aqua naturaliter ad inferiotem agrü per» ueniens noceat: Labeo exiftimat aquæ pluuiæ arcendæ agi non poffe. femper enim haue effe fewitwetn infetiorü pr«dio£um,ut natura pro fiuentem

Üuentem aqua excipiant.quæ plané fi propter id opus fublatum uche-mentius pr ofluat,uel corriuet.-aquae pluuiæ ar cendæ aflione agmpffe, etia Labeo confitetur. nbsp;nbsp;Deniqj ait conditionibus agroru ^laldarn

leges effe didas, ut quibus agri s magna fint flumina, liccat mihi f^iÜ* , eet in agro tuo aggeres ucl foflas habere, fi tarnen lex non fit agro^i* Öa.-agri naturam effeferuandamA femper inferiorem fupeÄ|^Terui » J * re.-atq;hoc incommodum naturaliter pari inferiorem agrum^uperi ƒ v ore,compenfareq^ debere cum alio commodo.ficut enim omnis .pir^ guitudo terrae ad eü decurrat, ita etiam aquæincommodum ad eum . . defiliere, fi tarnen agri lex non inueniatur: uetuftaterç uicem legis t^». ' nere.fané enim in feruitutibushoc idem fequimur,ut ubi*(jpruitus nó * ' '|*» inuenitur impofita, quamdiu ufus eft feruitute ne^ ui.neqj cliujbncqi precarió;habuifl’e longa confuetudine uclutiure inmofitam feraitu» y' tem uideatur. non ergo cogemus uicinum aggeres miiniTe;fed nos iirr eins agro muniemus,erit'qj ifta quafi feruitus.in quam rem u?ilé aftio , nemhabemus,uel interdiftum.

IN fumma tria funt,per quae inferior locus fupetiori feruit.4ex,natii ra loci,uetuftas,quac femper pro lege habetur, minuendarum feili cet litium cauffa. Apud Labeonem proponitur foffa efie uctus agro rum ficcandorum cauffa, nee memoriam exftare, quando fafla effet, hanc inferior uicinus non purgabat. fic fiebat,ut ex reftagnatione eius aquafundo noftronoceret. dicitigitur Labeo, aquæ pluuiæ arcendæ cum inferiore agi poffe,ut aut ipfe purgaret, aut pateretur te in priftfi num ftatum eam redigere. Præterea fi in confmio fofla fit,neq; pur gari uicinus patiatur eam partem,quæ tibi accedat.-poffe te magis agc re aquæ pluuiæ arcendæ,Labeo air. Caffi us au tem fcribit.fi qua ope ra aquæ mittendæ cauffa publica authoritate fada fint;in aquæ pluuiæ ar cendæ adionem non uenirein eadem cauffa eflèea,quorum mémo tiam uetuftas excedat. Apud Ateium uero relatum eft,eam foffam» ex qua ad inferiorem fundum aquadefcendat,cogendum effe uicinu purgare: fiue exftet foffæ memoria, fine nonexftet. quod amp;ipfe puto • ' ' probandum. Item Varus ait.aggerem,qui in fundo uicini erat,uiS aquæ deiecit.per quod effedum eft,ut aqua pluuia mihi noccret. Va* rqs ait.fi naturalis agger fuit.non poffe me uicinum cogéré aquæ plu uiæ arcendæ adione, ut eum reponat, uel reponi finat. idemq^ putat, amp;fi manufadusfuit,nelt;5memoria eiiis exftat.quodfiexftet:putat aquæ pluuiæ arcendæ adione eum teneri. Labeo autem,fi manufaduS fit agger.etiam fi memoria eius nô exftet,agi poffe,ut reponatur.nam hac adione neminem cogi poffe, ut uicino profit ; fed ne noceat, aut inter

interpellct id facicntem,quod jure facerc poffit. Quan^ tarnen defl ciat ^uæpluuiæ arcendæ adio.attamenopinor utilem aftionem, uel interdid^ m mihi co mpetere aduerfus uicinum: fi uelim aggerem re-ftit^^ere inagro eius,qui faftus mihi quidem prodeffe poteftjpfi aût ni hiy^citurns eft. hæc æquitas fuggerit, enä fl iure ftrifto deficiamur. ÄpiiiÄamufam relatum eft/i aqua fluciis iter fuuftercoreobftruxe litA ex reftagnatione fuperiori agro noceat: pofte cum inferiore agi, . ' ^tûnatpurgari. hanc ein adionemnô tantum de operibuseftè utilem ^ mauufaâis.uerutn etiam in omnibus,quæ no fecundum uoluntatem ‘ *ik. «tint.tabeofontraNamufam probat, ait enim,naturam agriipfamâ y • • fe niutarigofte.amp;ideocum per fe natura agri fueritmutata.-æquoani

• |u faâaifit.idej^co c^i terræmotu,aut tépeftatis magnitudine foli caufta imutata flt.-neminé cogi pofte, ut flnat in priftinam loci conditionem , tedigi.lednosetiaminhunccafumæquitatcmadmiflmus. Idcni Labeo ait,fi in agro tuo aquarum concurfus locû excauarit,aquac plu« uiæ arcendæ agi tecum non pofte à nicinis. plané fl foflam iure fadâ, aut cuius memoria non cxftat:agi tecum pofte aquæpluuiæ arcendæ, ut reficias. Idem Labeo ait, cum quæritur, an memoria exftat fado opereaion diem amp;nbsp;confulem ad liquidum exquirendum, fed flifficere fl quis feiatfaâumjioc eft, flfaâum efte non ambigatur. ncc utiq;ne cefte efte fuperefte,qui rrtemi»print;ucrum etiam fl qui audierint eos, qui memoria tenuerint. Idem Labeo ait. fl uicinus flumen torrens aucrterit,ne aqua ad cû perueniat,amp; hoc modo fit effeftum, ur uicino noceatur.-agi cum eo aquæ pluuiæ arcendæ non pofle.aquamenim at cere hoc efte .curare,ne influât, quæ fententia uerior eft .• fi modo non hoc animo fecerit.uctibi noceat,fed ne flbi noccat. nbsp;nbsp;Illud etiam uc rû puto, quod Ohlius feribit: fi fundus tuus uicino feruiat, amp;nbsp;,ppterea aquam rccipiatxeffare aquæ pluuiæ arcendæ adionem, fi tarnen non ultra modum noceat.Cui confequens eft,quod Labeo putat: fiquis ui cinoceflcrit,iuseieffe aquam immittere.aquæ pluuiæ arcendæ eum • • agere non pofte.

APud Trebatium relatum eft; eum, in cuius fundo aqua oritur, fullonicas circa fontcminftituiftc,ôc ex his aquam infundum uicini immittere cœpifle. ait ergo,non teneri eum aquæ pluuiæ arten dæ aftione, fi tarnen aqua corriuet, uel fpurcam quis immittat; pofte eum impediriplenfq; placuit. Idem Trebatius putat eö,cui aquæ fluentes calidæ noceât.aquæ pluuiæ arcendæ cum uicino agere pofte, quod ucrum non eft. ne^ enim aquæ calidæ,aquæ pluuiæ funt. Si x uicinus

uiciniis,qui arnu foiebat certo tempore ann i irrigate, pratum illic fece rit,coeperitfc{3 aflidua irrigarione uicino notere.air OfiJi^, nc^ dapmi infefti ,nelt;5 aquae pluuiae arcendæ adione eu teneri luft lotun^compla nauerit.eocp fado citior aqua ad uicinu uenirecoeperit. nbsp;nbsp;Aquae glu-uiae arcendæ non nifi cum teneri, qui in fuo opus faciat, recepturn^, eotp iure utimur.quare fi quis in publico opus fecerir.hæc adl^ftiat:,, ^, « fibicç impurare debet is,qui damni infcdicautionefibino proyexe^ à *' rit. fl tarnen in priuato opus fadu firA publics incerueniat.-de toto/giƒ poffcaquæpluuiæ arcendæ,Labeo ait. Nelt;$fruduanus,ne^cmn , * co aqua plums arcendæ agi poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. . ’«•^

nil. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;«''/,

QVanquam autem cum domino opcris tantum aquæ pluuiæ ar-cendæ adio fit;ramen Labeo fcnbit,fi quisfcpulchrum ædifica-* j ucrit,ex quo aqua noceat:amp;fi operis dominus effe «ftfierTt loco fador religiofo .• attamen magis probandum eiTe, C inquit ) aquæ plüuiæ ar* cends eum teneri.fuit enim dominus,cum opus faccret. amp;nbsp;fi iuflu iu* dicis compulfus opus quis fepulcliri reftituerit: non effe fepulchri ui olati adionem. nbsp;nbsp;Julianus quoc^ fcribit. fi poft iudiciü aqu.æ pluuiae arcendæ fufeeptum fundum alienaffet is, cü quo adum efler de præ» terito damiio amp;nbsp;de opere reftituédo. id ftamere iudkem debere, quod iudicaret,fi nullaalienatio fada effet, nam amp;:f undo alienato nihilomi* nus indicium manere:amp;damnirationeduteeius Ctiam,quod poft alienationé contigit. Idem Julianus fcribit, aquæ pluuiæ arcendæ adioné non nifi cum dominoeffe: idcirco,quod fi eolonus ignorante domino opus feccrit,dominus fundi nihil amplius,qudm panentiam præftare debeat.-colonus autem inrerdido QVOD Yi AVT CLAMini penfarn qnoqj reftituendi opens, amp;nbsp;damnum, fi quod ex co datû fue« tit,præftare cogendus fit. fi dominus ramen defideretcaueri fibi dani infedi ab eo,ex emus prædio nocetur:æquiflimum ent, caueri ei opor tere. Item fi non ego,fed procurator mens tale opus fecerit,ut aqua pluuia noceat uicino.aduerfus me hadênus erit adio, quaténus aduet fuscolonü. ipfe autem procurator inrerdido QVOD vi AVT CLAM •' ’ conueniri potent fecundum luljani fententia^tiam poft opus reftitu» turn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V. P A V L V S.

SI eolonus infeiente domino opus fecerit,cxquoaqua uicino no* eeanLabeo rcfpondit,coJonum interdido QVOD VI AVT CLAM teneritdominum uero fundi aquæ pluuiæarcendæ adione:quia is fo* lus reftitucre opus poffit. fed patientiam duntaxat eum præftare debe rc,fiei damni infedi ftipulatione caueatur:amp; fi quam impenfam in re fticutionem opens feceiic^confecutumm adione locati à colono; mfi fiquiS

fiquis ideonon putet,quoniamnon fueritncccffe ipfiim reftitucrc. . fed f^ifii domini feciffetcetiam intcrdiöo dominum tencri.

. Oitertius uidnus opus fecerit,undedecurrens aqua per fundum pri-l^tÿiuicini mcimiliinoceat. Sabinusait,poffeme uclcum primo,

* * TS,cum quo aquæpluuiæ arcendæagitur,quod opus fecerit.licet cc JLdere loco paratus fit,cogitur accipere iudicium:quoniam ex fuo no mine conuenitur, ut opus tollat, aliud eft in bonæ fidei emptore. hic enim tantum patientiam præftat. igitur amp;nbsp;fi fundo cedat, audiendus cft.plus enim præftat.

VIII. VLPIANVS. IN concedendo iure aquæ ducendæ non tantum corum,in quorum loco aqua oritur,uerum etiam eorum,ad quos eius aquæ ufus perti net, uoluntas exquiritur, id eft amp;nbsp;eorü, quibus feruitus aquæ debeba-x q tut.

tLir. nee immcrito.dim enim minuatur ius eonim.-confequcns fît ex« quid, an confentiant. amp;: generaliter fine in corpore, fine in in^loci, ubi aqua oritur, uel in ipfa aquahabeat quis ius : uoluntateq^eHe eins fpeftandam placet. ,

SI autem plures fint eiufdem loci domini,unde aqua ducitdr.-omni । urn uoluutatem eflefequendam,nonambigitur. iniquuenim ui« fum eft,uoluntatem unius ex modica forteportiuncula domini prae* indicium focqs facerc. an tarnen fubfequi uoluntas poffit, uideamus.

amp; placet nihil interefre,utr urn procédât uoluntas aquæduâionem, an fubfequaturrquia amp;nbsp;pofteriores uoluntates praetor tueri debet. Si flu men nauigabile fitaron oportere prætorem concedere duâioné aquae ex eo fieri,Labeo ait.-quia flume minus nauigabile efficiat. idemcp eft» amp;nbsp;fi per hoc aliud flumen fiat nauigabile.

SVpraiter alienumarcus aquae ducendaecauflanon iurefiet. neciS, cuiiter,adus debetur:*pontem,quàpoiritireagere,iureexftruet. ct.-fed pó ^^ ^' fpecum,nó cuniculum fub riuo aget.aqua corrumpetur.quia fuf tem. nbsp;nbsp;nbsp;^®®® eo,aqua manabit,^ riuus ficcabitur. Caffins ait. fiue ex cómu

ni fundo/ine communi aqua noceatur.-uel unii cum uno agerc pofte, nelunum feparatimcumfingulis,uelfeparatimfingnlos cum uno, nel fingulos cum fingulis.Si unus egcntAreftitutio opcrisjitisq^ aefti . matio fafla fit:caeterorum adionem euanefcere. item fi cum uno adu ' ’ fit,amp; is praeftiterit.caeteros liberan.- id'c^,quod fociorü nomine datum fît,per arbitrium communi diuidundorccuperari pofte ex focqs.non utilt;5 cum eo agendum,qui opus fecit nec minus eum quoegdamnum reftittiere debere,qui author opcris fuit. nbsp;nbsp;Apud Ferocem ProculuS

ait fi cum uno dominorii adum fit, qui opus non fecerit.- debere eum reftituere opus fua impcnfa.-quia communi diuidundo adionem ha« beat, fed fibi magis placerc,patientiam duntaxat eum præftarc oportc te.quia fua culpa adot id patiatm,qui non agat cum eo,d quo opus fa .. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum

ftiim fit,amp; eft iniqnnm,cnm,qui non fecit,id reftitucre oportcre.quo= niaq^ommuni diuidundo agere poteft. quid enim fict, fi focius eins fokiencjp non fueritf Officium autem iudicis inter duos accepti qujle futurum fit, dubitare fe lulianus ait : fi forte * ius in fundo, cu= 3^5 *unigt; , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ iq^aquanoceatfiueinqHOopusfaâum,fitplurium,amp;cûunoeorum fundus. .• .• agatin^itrumamp;eins damni nomine, quod poft litem conteftatam fit J «^, x ^atum,amp;opens non reftituti in folidum condemnario fieri debeat, quot;' . |quemadmodum cum ferui communis nomine noxaliiudiciocu uno ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agitur,condemnatio in folidu fit, quoniam quod praeftiterit, poteft â j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Tocio recipere.^n uero is,cum quo agitur, pro parte fua amp;nbsp;damni dati ƒ *, • Ä operis ijon reftituti nomine damnandus fit,ut in aftione damni ins “ '/• ’ • . ^le’âifitjCumeiuspracdtjjexquodamnû metuitHr,plures dominifint, • ^ ’ Si dim unoeorum agatur:licet opus,exqao damnum futurum fit, in j' ^•diuiduum1?t,ôc^pfæjedes folumq;earum nonpoflitpro parte dun* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taxat damnum daremihilominus eum,cum quo agitur, pro fua parte

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* condemnari.magis'cpexiftimat,idferuanduminaquJE pluuiæarcens dæ adione,quod in adionc damni infedi: quia utrubi^ no de præteri« to,fed de futuro damno agitur. nbsp;nbsp;Quod fi is fundus,cui aqua pluuia nocct,plurium fit: agere quidem uel finguios pofte; fed damni, quod poft litem cóteftatam datum fit,non amplius parte fua confecuturos. item fi opus reftitutum non fueritmon amplius,quàm quod pro parce eor um interfuit opus reftitui,condemnationem fieri opor tere. nbsp;nbsp;nbsp;Sl ex priuatoagroin agrumcommunem immittaturaqua:Ofiliusait, focium cum eo agere poffe. Trebatins exiftimat,fi de opere agatur, quod manufadum fit: omnimodo reftituendü id eiTe ab eo, cum quo agit, fi uero ui fluminis ager deletus fit, aut glare.a inieda, aut foffa li» mo repleta:tunc patientiam duntaxat præftandam.

EMptor (nifi fimulata uenditio eft ) caeteri'q? fucceffores, uel reftis tucre opus fadum ( fi uelint ) uel patientia praeftare debent. nam adori moram fitam nocere debere manifeftum eft.in eadem caufla eft etiam focius eius,qui opus fecerit,fi ipfe author non fuit.idcmlt;$ in do nato fundo legatoiiecft.

XIH. CAlVS lidediâupratoriiurbarù^t.dedc^uæpluuuartsndee. SEduenditor,aut donator interdido QVOD vi AVT CLAM de damno amp;nbsp;impenfis ab adore fadis tenebitur.

ATeius ait.fi is,qui opus fccerit,potentiori uediderit prædiu: qua ténus defierit dominus efTe, agendum cum eooyoi^ Vi AVT CLAM.quod fi annus pts terient;dc dolo indicium dandum. Cum x iq agitur

ïiî(î4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XXXIX. agit aquae pluuiæ arcendaerde eo fado,quod nocet, quæritur. idcoq^ fi nicio loci pars aliqua foli fubfederit;quâuis per earn cauffam aq|^plu nia inferior! noceatamlla tarnen competit adio. idem fortaflijdicitur, fi in agro manufadum aliquid fiibfederit. In hoc iudicium,ficqt in damni infedi/ucurum damnum uenincum reliquis ferè omnibi^ ^* dicijs præteritum præftetur. De eo^ quod ante eft datum gt;Q\^0D' VI AVT CLAM agendum eft.de eo,quod poft fentcntiamiudicisfiifn rum eft,damni infedi caueri oportet.-uel ita opus reftituendum efts ut| nullum periculudamni fuperfit. Deeo opere,quod poll litem c^ tcftatamfadumeft,nouoiudicio agendum eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , nbsp;nbsp;nbsp;.• , •

SEd interdû opus,0!: quod poft litem conteftatam fadueftjtollctur:. fiidjquodantecelTiGtollifineeononpoteft. ^ ^

POft uenditionem 5: traditionem,quod nocitu fit ei fundo‘,dc quo anteiudiciuacceptum eftaquæpluuiæ arcendsmiliilominus co iudicio uenditorem poffe confequi : non quia uenditori, fed quod rei damnum datum fit, idq^eumemptori reftitucre debcre. fed fi ante, quamnoceat,is,cumquoadumfit,uendat.ftatim agendum eft cum emptorc; uel intra annum cum eo,qui iiendiderit,fiiudicij cuitan* di caufla id fecerit.

SI prius nodurnac aquæ feruitus mihi conceffa fuerit, delude poftea alia ceffione diumx quoq; dudus aquae côcelTus mihi fuerit,amp; poft conftitutum tempus nodurna dûtaxat aqua ufus fuerim: amitto fer* nitutem aquædiiunae.quia hoc cafupinces fuut feruitutes diuerfarum cauflarum fadac. Placuit,non alias per lapidem aquam duci pofte, nifi hoc in feruitute conftituenda eóptathenfum fit, non enim confue« tudiniseft,utqui aquam habeat, perlapidcm ftratum ducat. illa ante, qux ferè in confuctudine efte folent, ut per fiftulas aqu.a ducatur (criä fi nihil fit compræhenfum in feruitute conftituenda ) fieri polTunt : ita tamen,ut nullum damnum domino fundi ex his detur. nbsp;nbsp;Via public

ca intercedente hauftus feruitutem conftitui pofte placuit. amp;cftucró» fed non folum fi uia publica interueniat, fed amp;nbsp;fi Humen publicü.eodé fcilicet cafu, quo interueniente flumine publics uiæ,itineris,adus fer uitus imponipoteft.idem,fi non fitimpedimento tranfeunti magni-*a!’s.licet mdo fluminis. nbsp;nbsp;* Si nó proximo meo praedio feruitutem uicinus de

fi non. beat,fed ulteriori.agerc potero,ius efte mihi ire agere ad illum fundu ■ fuperiorem,quamuis feruitutem ipfeper fundum meum non habea.' ficut interueniente uia publica uel flumine,quod uado tranfiri potelé fed

Sedloco facto, nd tcligiofogt;udfanfto inrcrucnientc.quofas non fit un.-n^la earii fer uitus imponi poterit. Scd fi fundus médius al ten» us inter me amp;nbsp;re intercédât; hauftus feruifuté fundo tuo imponere po -teroji mihi medius dominus iter ad tranfeundu ceflerit-quemadmo» dû^ ex flumine publico perenni hauftn nelim uti, cui flumini ager tu-.us pfoximus fit,irer mihi ad flumen cedi poteft.

(^I in publico opus fa ft urn eft,quo aqua pluuia noceret, agi non po« ^^teftantcrucnienteloco publico,agi poterit. cauftaeius rei bate eft; fluod ea aâione non tenetur,nifi dominus folus. Sine permiffu prin d^is äqualer uiampublicam duci non poteft.

LAbeoait:fl patiente uicino opus faciam,ex quo ei aqua pluuia no .ceataidR teiftri me aftione aqua: pluuix arcendx.

SEd hoc ita,fi non per errorcm,aut imperitiam deceptus fucrit.nul la enim uoluntas errantis eft.

SI in mco fundo aqua erumpat, qux ex tuo fundo ucnas habeat ; fi eas uenas meidens A ob iddefierir ad me aqua pcruenire:tu non ui deris uim feciffe,fi nulla feruitus mihi eo nomine débita tuent: nee in» terdido QVOD vi avt CLAM tenens.

SI ufusfruftusfundi legatus fuerinaqux pluuix arcendx aflio amp;nbsp;hx redi amp;nbsp;cum hxrede cius eft,cuius prxdium fuerit.quod fi ex eo ope te incommodum aliquod patiatur fruduarius ; poterit quidem inter-dumuelintcrdidoexperiri QVOD Vl avt CLAM quodfieinoncó petenquxrédum eft,an utilis ei quafi domino aftio aqux pluuix arcen ox dari debeat: an nero etiam contendat ius fibi eile uti fruitquot; fed ma-giseftjUnlemaqux pluuix arcendxaftionemeiaccómodari. Non aliter reftituifte rem uidetur is,qui opus fecit, quim fi aquam coerce« • at fedamp;fi fruftuarius opus fecerit,per quod aqua pluuia alicui noceat: evit quidem aftio légitima cum domino proprietatis.an nero etia utilis infruftuarium aftio aqux pluuix arcendx danda fit,quxfiturn eft? Ôcmagiseft,utdetur.

QVod principis aut fenatus influ^aut ab bis,qui primi agros con« ftituerunt,opus faftum fuerit;in hoc iudicium non uenit. Hxc attio etiam in ueftigalibus agris locum habet. nbsp;nbsp;nbsp;Aggeres fi inxta fln

ft trans flumen noceant: iu fi memoria corum exited amp;nbsp;ft fieri non di buehnt. XXIIII. AL FEN VS.

VIcinus loci fuperioris pratum ita arabat,ur per fulcos ir^^ pot cas aqua ad inferiorem ueniret. qiixfitum eft, an per arbitriuni . aqux pluuix arcendx poffit cogi,ut in alteram partem araret, ne A^ci in eins agrum fpeflarent.refpondit. non pofte eum facere,quo rm nui. J agru uiciniis,quemadmodûuellet,ararec.Sed fiqiios fulcos tranfueç* . • fos aquarios faccret, perquos in eins agrum aqua defilieret, eum^d^ operiret : arbitrio aquæ pluuix arcendx cogi pofte. fed amp;nbsp;fi foffas fe- , ciflet,ex quibus aqua pluuia nocere poftctiarbitrum (ƒ1 agpareapfutu# ƒ rum, ut aqua pluuia nocerct) cogéré oportere foflas eurn^xplcre’^ • # nifi faceret, condemnare: tametfi ante,^ adiudicaret,aqua-per foil’s nunquä fiiixiftet. Lacus cum aut crefccret,aut decrefc^et.nüqüarn’ / quot;nbsp;neeg deceflïonem in eo wicinis,nelt;5 acceflïonem facere licerc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ‘ * '

XXV. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;1

IS.cuius fundouiadebetur,aqux pluuix arcédxagcrcpotcft fundi fui nominerquoniam détériore uia faâa fundonocetur.

SCxuola refpondit.folere cos,qui iuri dicundo prxfunt,tueti aquX duftus,quibus authoritaté uetuftas daret,tametfi ius non ,pbaret.

Rxtorait. QVOD PVBLICANVS,SEV oyis PVELICANI NOMINE Vl ADEMERIT, QVOD’VE FAMILIA PV-BLICANORVM.’ SI ID RESTITVTVM NON ERIT, lH DVPLVM.’AVT SI POST ANNVM AGETVR , IN SLM-PLVM IVDICIVM DABO.lTEMSl DAMNVM INIVRlA, FVRTVM'VE FACTVM ESSE D!CETVR: IVDICIVM DABO. SI 10 AD QVOS EA RES PERTlNEBIT,NON EXHlBEBiTVR.• IN DOMP*' NVM SI NE NOXAE DEDITIONE IVDICIVM DABO. Hictitulusad publicanos pertinet.publicani aut funt,qui publico fruuntur. na inde nomen habent: fiuefifco uedigal pendant, ucl tributum confequan* turA omnes,qui quid à fifco conducunt, refte appcllantur publicans

Dixcrit aliquis.-quid hoe utiqj cdidiim propofitu m eftcquot; quafi prX* tor nó Sc alibi prxuideritfurtis.damnisA ui raptisf fed è re putaitUA fpecialiter aduerfus publicanos hoe ediftu proponere. quod quidenl ediâum in aliqua parte mitius eft,quippe quod in duplum datur.-cum uibo*

ui bonorum taptotum in quadruplum fit, amp;nbsp;furti manifefti æquc in • quadtupîû. Et reftituendi facultas public ano ui abt eptû datur .quod fi fecentj^mni ónetc exuitur,amp;panali aftione exhac parte edifli libc tatur. linde quxritur,fiquisuelit cumpublicano non ex bocedifto, • fec^ex generali ui bonorum raptorum.damni iniurix,uel furti agere: _^n ^ffitC'fic placet poffende^ amp;nbsp;Póponius quotj fcribit.eft enim abfur 1 ^'^ ‘ dum, melioré effe publicanorum,quam exterorum cauffam effedam ♦ • * opinari. Familix nomen bic non ad feruos publicanoruin tantu ïefcremus,ucrum amp;nbsp;ad cos,qui in numero familiarium funt publica^

•'gt; • ^.fuje igitur liberi fint, fiue ferui alieni, qui publicanis in co uedigali

i • ». niiniftram^boc edido continebuntur.proinde amp;fi feruus publicani ra ■ * • nbsp;nbsp;puit, non tarnen in eafamiliaconftitutus,quæ publico uedigali mini ftrat;hocedidûceffabit. Quodnouiflimc pistor ait,Si iD NON ilt; ^EXHIBEBItTr. ^N DOMINVM SINE NOXAE DEDITIONE IVDl-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ClVM DABO:hocpropriumcfthuiusedidi,quodfinonexhibeantut

• nbsp;nbsp;nbsp;• fcrui,compctat indicium fine noxæ deditione: fine eos habeant in po

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftate,fiue non:fiue poflint exhibere, fine non poffint.

CVm fi cxhibuiirent,noxali iudicio conucnircntur.idcirco autem tam dura conditio eorum effedacft:quia debent bonos femos adhocminifteriumcligere. Quodait iN DOMINVM; ficaccipien dum eft ,amp; in focios uedigalis, licet domini nó fint. nbsp;nbsp;Ante auté ado tem dicere oportet, quem,uel quos defideret exhiberi: ut fi non exhi-beantur,hinc agatur.fedamp;fidicat, EXHIBE OMNES, VT possim DI-GNOSCERE, QVis SiT: puto audiendû. Si plures ferui id furtum uel damnum admifennt.-boc débet feruari, ut fi tantum prælbetur, quantum fi unus liber feci(ret.abfolutio fiat.

SI publicanus,qui ui ademit.deceflerit:Labeo ait, in bteredem dus, quilocupletior fadus fit.dandam adioné. De rebus.quasin ufus lt;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduebendas fibi mandant prœfidcs,diuus Hadrianus prxfidibus referi pfit,ut quoties quis in ufus aut corû.qui prouinerjs cxercitibusûe præ« funt.aut procuratorû fuorû, aut ufus fuicaufla mittet quendâ emptu tum:fignificet libello manu fua fubfcripto,cum'q? ad publicanû mit» tat:ut fi quid amplius,quâm mandatum eft, transferat,id munificium fit. In omnibus uedigalibus fere confuetudo fpedari folet: ideg eti« am ptincipaUbus conftitutionibus cauctur.

HOc edifto eflfïcitur,ut anteaccepmm quidem ïudfdom rdh'tutii re adio cuanefcat.poft acceptum nero iudiciu njhilomini^ poena diiret. fed tarnen abfolucndns eft ctiam,qui poft ac^eptum Judicium reftituere paratus eft. Quaerentibus autem nobis, utruduplum totum poena fir A praeterea rei fit perfecutioran in duplo fit Óf rei pede cutiOiUtpOTafimplifit.-magisplacuitjiltresinduplofit. *

VI. MODESTINVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;*

SI multi publicani fint,qin illicite quid exegeruntmo mnkipUc^tttf dupli aftio, fed om nes partes præftabunt .• amp;nbsp;quod ab alio præftari* ^^ non poteft,ab altero exigetur/icuti diuusSeuerus amp;nbsp;i^ptoninusopfert,' / pferunt. nam inter criminis reos amp;nbsp;fraudis participes, mulyim intef- • ', efle conftituerunt.

vijl. PAPINIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

IMpcratores Antoninus Ó: Verusrcfcripfernnt,ïn^eftï^libns ipfa’r ' praedia,non perfonas conueniri. amp;nbsp;ideo pofièficres etiam præteriti temporis ueftigal foluere debere.-eoej; cxemploaftionem/i ignoraue nnt,habituros. lidem quoeß refcripferunt,papilloremitterc fepoena commiflï,fi intra diem tricefimum ùeâigal intuliffet.

FRaudati ueftigalis crimen ad hatredem cius,qui fraude contraxit, commiffi rationc tranfmittitur. Sedfiunus ex pluribus hæredi» bus rem communem cauffa uedigalis fubripüt; portiones caetcrisnó auferutur. ix. PAVLvs.

LOcatio uedigaliû,quæ cal ore licitantis ultra modum foliræ con-duftionis inflaturdtademum admittenda eft.fi fideiuffores idone osÓ:cautionem is,qui licitatione uicit,offerre paratus fit. nbsp;nbsp;Adcon-

’ars.de= ducendu uedigalinnicus ncmocompellitur.amp;ideoimpleto tempore nuo ea lo códuftionis*lieitatores alloquendi funt. Licitatores uedigaliu ad canda. iterandam conduftionem ante,qudm fuperiori conduftioni fatisfaci- .irs.reli= ant,admittendi non funt. Debitorcs fifci, itemep rcipublicæ, ueâfi qiiatores 8^^*® conducere prohibentur : ne ex ali.i cauffa eorum débita onerco-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rur.nififorre tales fideiuffores obtulerinc,qui debitis eorum fatisface« • '

re parati fint. Soep ueâigalium fi fepararim partes adminiftrennal ter ab altero minus idoneo in fe portionem transferre iure defiderar.

Qiiod illicite publice priuatimep exaâû eft:cum altero tanto paffiS ininnam exfoluitut.per uim ueto extortum cum poena tripli reftitui» tur. amplius etia extra ordiné pleâitntur.alterû enim utilitas priuato* tum,alcerum iiigor publicædifciplinaepoftulat. Earum reriim nc* Aigal,quatum nunquampræftitumeft,præftari nonpoteft. quodfi praeftari eófuetum indiligentia p ubiitani omiferat.-alius exercere non prohi

prohibctur. Res exerdtui paratas praeftationi uedigatiatti fubijei non placuit. Fifeus ab omnium uedigalium praeftationibus immu nis ci^nercatores autem,qui de fundis'fifcalibus mercari cofueuerut, nullam immunitaté foluendi publici ueftigalis ufurparfe poffunt.

V djie^ curiæ couftitucre, nee praecedentia reformare, Sc bis uel adderCjUcl deminuere lieer. Nondum folutis uedigalium penfioni ^us, uel repellere conduflores, needum etiam tempore conduftionis ^ompleto; uel ab bis ufuras ex more exigere petmittitur.

COtem ferro Cubigendo neceffatiam boftibus quoq; uenundarf, ut ferrum A frumcntum,amp; falcs non fine periculo capitis licet.

,• Agri publiai, cfRiinperpetuumlocantur, à curatorcreipublicæ fine authoritate principali reuocari non poffunt. nbsp;nbsp;Dominus nauis fi illi

cite aliquid in naue uel ipfc,uel ucdores impofuerint:nauis quoq? fifca uindicatur. quod fi abfente domino id à magiftro, uel gubernatore, aut prorcta,nautaûealiquofaâumfit:ipfiquidem capite pnniuntuc commiffis mercibus,nauis autem domino reftituitur. nbsp;nbsp;lUicitaruni

mercium perfecutio baeredem quoej afficit. Earn rem, quæ com-miffo uindicanda eft, dominus emere nô prohibctur,uel per fe,uel per fuos,uel per alios, quibus boc mandauerit. nbsp;nbsp;Qui maximos fruftus

exredemptione uedigalium confequuntur.- fi pofteatanti locarinon poffuntdpfi ea prioribus penfionibus fufeipere compelluntur.

QVantæ audaciæ .quantæcp tçmer itatis fint publicanorum fafti« ones:nemoeft,quincfciat.idcirco praetor ad compefeendaeo-turn audaciam boc edidum propofuit. QVOD SI FAMILIA PVBLI-CANORVM EVRTVM FECISSE DICBTVR,ITEM SI DAMNVM IN= IVRIA FECERIT:ET ID, AD QVOS EA RES PERTINET,N0N EXHI BEBITVR ; IN DOMINVM SINE NOXAE DEDITIONE IVDICIVM DABO. Familiac autem appel latione bit fenulemfamiliim confine ri feiendû eft. fed amp;nbsp;fi bona fide publicano alienus feruus feruit, æque continebitur.’fortalTis amp;nbsp;mala fide, plerunqj enim uagi ferui fie fuginui in buiufmodi operis etiam dfeientibusbabentur. ergoamp;fibomo li« her feruiat,hoc edidum locum babet. nbsp;nbsp;Publican! autem dicuntur,

SEd amp;nbsp;hi,qui falinas, amp;nbsp;arenarias,^ cretifodinas, amp;nbsp;metalla babent. publicanorum loco funt. Prsterea amp;nbsp;fi quis uedigal códudum y n are»

lie autem ucndidit feruum,ucl manumifit,uel etiam fugit fcru^is.iene bitur ferui nomine,qui tam faftiofam familiam habuit. qujd tarnen, fi feruus decefferitf uidendum, an publicanus teneatur,quaii fafti fui , nomine, fed puto,quia facultaté non habet exhibendi, nee dolus jius interce(rit:debereeum libcrari. Hancaäionemperpetuamftabif, ^' niusöchatredbcteteriscßfucceffonbus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' . nbsp;nbsp;*

COmmifla uedigalium nomineetiam ad haeredem tranfmittun^ ^^ tur.namqiiod cómiffum eft,ftatimdefmiteinseiTe,qui crimed / commifit.-dominium'q^reiueftigalisadquiritur.ea proptejcommiHÏ • ', perfeciitio/icutaduerfus qucmlibctpoflcfforc^icadueifushxredeni . ' CÓpetit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XV. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

CAefarcum infulæCretæ cotorias locaret,leg?miRdixcrat.N5r ’ QVIS PRAETER REDEMPTOREM POST IDVS MARTI AS CO- .

TEM EX INSVLA CRETA FOD1TO,NE'VE EXIMITO, NE'VE AVEL LITO. cuiufdam nauis onuftacotibus anteidus Mattias ex portu Cre tæ profefta, à uento relata in portu er at; deinde iterum poft idus Marti as profefta erat.confulebatur,num contra legem poft idus Martias ex infula Creta cotes exifle uiderentur t'refpondi.tametfi porrus, qui in infula effent,omncs eins infulæ effe uiderentur: tarnen cum, qui ante idus Martias profeftusex portu,amp;re!atustempcftateininfulamdedu • ftus effet, fi inde exiffet,non uideri contra legé fecilTe.-proptcrea quod iam initio eueftx cotes uiderentur,eu amp;: ex portu nauis profefta effet.

INterdum nee uendendus eft feruus, qui incommiffum ceciderit, fed pro eo æftimatio â domino danda eft.dim emm Seuerus amp;nbsp;An« toninus refcripferiuit.-cum is feruus, qui aftum domini geffiffe diccre tur ,in commiffum cecidiffetatenire non debuiffe,fed pro eo uiti boni arbitraru æftimationemoportuiffcdari.Iidemetiamcadem epifto« la referipferunt.fi qiiis improfeffus feruus fuerit, amp;nbsp;probetur in corn* miffum cecidiffe, amp;nbsp;aut uxorem corrupiffe domini dicatur, aut aliud • * quid grauiiis admififfcrut cognofcat ^curator.amp; fi in his cauffis com-pertus fit.æftimetur,amp; ad poenam domino tradatur. lidcm diui Sc ucrus fie Antoninus referipferunt.-mancipijs commiffis,res peculiares non effe in eadem cauffa: nifi hoe, quod proprio nomine in cauffam commiffi incidit. Quoties quis mancipia inuefta profeffus non fuc rit,fiuc‘uenalia,fiué ufualia.’pœna commiffi eft.-fi tarnen nouicia man cipia fuerint,non etiam ueterana.funt autem uetctana,quac anno con tinuo in urbe feruierimt: nouicia autem mancipia inteUiguntur, qux anno

TIT. irir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1571

non ^dunt.cum fine uoluntate domini fines egreifi funt.amp; ita princi pahbus^onftiturionibus cauetut.fic et diuus quoqj Pius fepiffime re« fcripfit.nc( inquit) in poteftate feruorum fit,inuitis uel ignorantibus dgminis fugæ fe tradendo, poteftati dommorum fe fubtrahere. Li* ,• ,. cetquis fe ignoraffe dicat;nihilominus eum in poenam ueftigalis inci

•-•, ^ere,diuusHadrianusconftituit. Diinquo9 Marcus amp;nbsp;Commo* j . duÿ refcripferunt.non imputari publicano.quodnoinftruxerittranf gredientem. fed illud conftituendum, ne dccipiat profireri uolentem ,y 'gt; it • weqes pertinentes ad ueftigal. puta cinnatnomu,pipet longum, piper ; nbsp;nbsp;** *• æbum,fq|iumpentafphacrum,foliumbarbaricum,coftum,coftamo •, nbsp;nbsp;nbsp;• . /mum,nardi ftachys, cafTia tuhana, xylocaffia, fmyrna, amomum,

• _ nbsp;nbsp;2ingiberi,ig31abathru,aromaIndicum,chaibane,lafer,t agallochus, t^'‘‘^*/*-1* nbsp;nbsp;nbsp;^* farcocolla,onyj?Arabicus,cardamomum,xylocinnamomum, opus ^clwew.

byffinOm,pelles Babylonien,pelles Parthicn,ebur,ferrum Indicum, * carbafum, lapis uniuerfus. margarita, fardonyx, ceraunium, Hyacinthus, fmaragdus, adamas,fapphirus,callainus,beryllus, chclidoniæ, omiaIndica,uelaSarmatica,mctaxa, ueftis ferica uel fubfcrica,ucla '^^uiclA Ie. tinfta, carbafea,nema fericum, fpadones, Indici leones, lennx,pardi,gn,operas Icopardi.panthern,purpura, item *lana,fucus,capilli Indici,amp; entera. *q„j4^ fp_ Si propter neceffitaremaduerfn tempeftatisexpofitum onus fuc- „^ ^^^ titnon deberehoc cómiffo uindicari,diui fratres refcripferunt. Di-

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uusquo^ Pius refcripfit.-cum quidam intra légitima ntatemeffedice'

retut, amp;ufus fuicauffamacipiaduxiflet,amp;in folaprofeffione erraffet: eiignofeendû effe. nbsp;nbsp;Diui quo^ fratres refcripferunt: oim quidam

non per fraudem,fed per errorem in cauffam commiffi incidiffent: ut duplo uedigali contenri publicani feruos reftituerent. nbsp;nbsp;Sed Marcus

Antoninus refcripfit;li colonus,ucl feruus domini prndrj furtum illi« cite in prndio fecerit,ignorante domino:nulla pœna dominum tene-ti. nbsp;nbsp;Si quis profeffus apud publicanum fuerit, non tarnen ueâigal

foluerit,hoc cócedente publicano,ut folent facere;diui Seuerus Sc An« * • toninus refcripferunt, res in commiffum noncadctc. cum enim ( in* ' ’ quiunt ) profeffiones recitantur, commiffum ceffat: cum poterit fa« tisfieri fifco ex bonis publicanorum,uel fideiufforum. Poenn ab hn redibus peti non poffunt.fi non eft ejuxftio mou uiuo co,qui deliquit. amp;nbsp;hoc,ficut in ehrens pGcnis,ita amp;nbsp;in uedigalibus eft. nbsp;Si quid autem

indebitum per errorem foluentis publieanus accepit: retro eum refti-tucre oportere, diui Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt.

Onationes complures funt.Dat aliquis ca ment^ut fta H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^*” ^^^'^ accipiétis fieri,nee ullo cafu ad fe reue^Sc pro

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 ^^^ nullam aliam caufTam facir,qudm uc liberalitatem ,

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^munificendam cxcrccat.hxc propricdonatio app^a tu£.Dataliquis,uttuncdemumaccipientisfiat,ciimaiï.. ƒ quid iecutum fiierit.ea non propric donatio appeUabitur, fed rotnm «, ' donatio fub conditione eft.Itcm cum ipfe ca meute datait ftatim qui* dem fiat accipientis.-fi tarnen aliquidfadum fucrit, aut non fuerit,ue** lit ad fereuerti.canon proprieeft donatie,fed totum donatio dicitur?# z quæ fubconditione foluatur, qualiseft mortis caufTa donapo. Igitik •' '^ cum dicimus inter ^Jonfum amp;nbsp;fponfam donationem ualer®: propria appellatione utimur,amp;fadum dcmonftramiis,quod ab e^roficifcif, ’ j\ quiliberalitatisaliquiddat,utconfcftimfaciataccipiÄitis,nee unquS*r * ullo fado ad fe reuerti uelit. cu uero dicimus,ü hac méte donar fpéftiS fponfe,utnuptijs non fecutis,res aufcratur,pofrcrepeti.non contrarie urn priori dlcimus, fed concedimus inter eas peifonas fieri donations eam,qux fub conditione foluatur.

01 cum filiusfamilias pecuniam donate uellct, patris iuffu cam pro« Oniifictualec donatio perinde, ac fi fideiufforc dediOTet. Si uero pater donaturus Titio pecuniam,iufferit filium fuum promittere eam.potc rit dici intereffe,an debitor filius patri fuo fuerit,nec'ne.nam fi tantu« dem filius patri debuit,quantum promifit.-ualere donatio intelligitut perinde,ac fiquemiiberaliumdebitorem pateriuffifletpecuniam pro mittere.cum uero ego Titio pecuniam donaturus,te,qui mihi tantu« dem donarc uolcbas,iuffero Titio promittere.inter omes perfonas do natio perfeda cft. aliud iuris eft,fi pecuniam,quam me tibi debere exi« lhmabam,iuffutuofpoponderimci,cui donarc uolebas. exceptions enim doii mali tueri me potero.prætcrca incerti condidione ftipulato remcompellam,utmihiacceptumfaciatftipulationcm. Item fi ei, quem creditorcm mum putabas,iufrii tuo pecuniam,quam me tibi de ' ' bere exiftimabam,promifero;petcntcm dolimali exccptioiie fubmo ucbo.amp; amplius incerti agendo cum ftipulatore confequar,ut mihi ac ceptum faciat ftipulationem. nbsp;nbsp;Si pecunia mihi Titius dederit abf^ ullaibpulatione,ea tarnen conditione,ut tune demum mea fieret/u * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Seins fadus conful eifct.-fiue *uiuente co, fiucmortuoSeiusconfulaW alias fu- adeptus fucrit, mea fiet. nbsp;nbsp;Sed fi quis donaturus mihi pecuniam de* tente, nbsp;nbsp;^çj-ij- alicui,ut ad me perferrct,amp;: ante mortuus erit,quam ad me perfei tet.non fieri pecuniam domimi mei confiât. nbsp;nbsp;Titio dccem donaui

caconditionejit Stichü fibi cmat.qu«ro,cum homo antc,qium eme renir,mortmis fitan aliqua adione dccé recipiamc' Refpondi.fafti ma gis,qiiam imis quaeftio eft nam fi Titio dccem in hoc dedi^ut Stichum emeret^aliter nondaturus^mortuoSricho condidione repetam.fi nero ahis quoq; don.aturus Titio decem,qnia interim Stichü emere pro» •JrOîArat.dixerim in hoc ei dare,ut Stichum emeret: caufTa magis do* nationis,qudm conditio dandæ pecunia aeftimari debebit : St mortuo ^ficho^pecunia apud Titium femanebit.

• «TT*?' g^’^^’^^hter hoc in donationibus definiednm eft;mnltum inter-V J_^^fl‘^’‘^^*^ff'^*donandi fuent,an conditio.fi cauffa fuitjceffarc repeti Üönem.fu:onditio:repetitioni locum fotc.

AFfedionisgratiane^honefta.nc^inhoneftac donationes funt prohibitæ. honcfta,ergabcnemeraites amicos,uel neceCTarios: inhoneftæ^cir ca mererrices.

Vi faxum mihi eximerede fuo permifit donationis cauffa; fta* V 2^tim cum lapis exemptus eft,meus fit:ne^ ptohibédo me enehe tc,crticit,ut meus effe definatqui a quodam modo traditionc meus fa dus eft. plane amp;nbsp;fi mercenarius meus excmerit:mihi exemit. fed amp;nbsp;fi is,qni à me emerat.fine mercede conduxerat,nt paterer eum fibi iurc eximere.-fi ante,qndm eximat^me pcenituerit:meus lapis durat.fed go ftca ipfins fadum auocare non poflum.quafi traditio enim fada uide» tur,cum eximitur domini uoluntate.quod in faxo eft,idem erit,etiam fi in arbore cæfa,uel dempta accident, vu. IDEM.

Fi liusfamilias donate non poteft^neij fi liberam peculij adminiftra tionem habeat non cnim ad hoc ei conceditur libera peculrj admî niftratio, ut perdat.quid ergo fi iufta ratiôe motus donetï’ nûquid pof fit dici locum effe donationiï' quod magis probabitur. nbsp;nbsp;nbsp;Item uidea

mus.fi quis filiofamilias liberam peculij adminiftrationem cocefferir, ut nominatim adijceret,fic fe ei concedcre,ut donate quoeg poffit ; an loeumhabeat donatio; amp;nbsp;non dubito donate quoeg eum poffe. No nun^etiamex perfona potent hoc coUigi. pone cum film effe fenato riSjuel cuius alterius dignitatis.quate non dicas,uideri patte, nifi ei fpc daliter donandi facilitate ademit,hoc quo^ cóccffiffc,dü liberam dat peculij adminiftrationem? nbsp;nbsp;Pari autem ratione,qiu donare filiusfa

milias prohibctur,edam moitis cauffa donate ptohibebitur.quamiuS cm ex patris uoluntate mortis quoqj cauffa donare poffit ; attamen cu ceffatuoluntasjnhibebitur hxcquoep donatio. Sedenim metftiniffe oportebitA fi cui donate quolt;j permmum eft(nifi fpecialitcr^tia mot tis cauffa donate fucrit permiffum) nonpoffe cauffa mortis donate, hæc omnia locum habebunt in paganis.cæterum qui habent caffftÄfc., peculium, uel quafi caftrenferin ea conditione funt, ut donate amp;nbsp;mor- /i tis cauffa A non mortis cauffa poffint.cû teftamenti faâioné habcarth vin. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* •

QVæ liberti impofita libertatis cauffa præftant,eanon donapturt, / resenimprohis inrerceffit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

IN ædibus alienis habitare graris,donatio uidetur id enim ipfum ca-’ y' pere uidetui.qui habitat,quod mercedem pro haWrarftne non fol-«/ ' uit.poteft enim amp;:citr.a corporis dationem ualere donatio.’uelati fi do-nationis cauffa cum debitore meo pacifcar,ne ante certum tempus ab * co petam. Ex rebus donatjs fruftus percepti in rationédonationis nó computantur. fi nero non fundum,ied fruftus perceptioné tibi do nem;fruftus etia percepti ueniétin eóputationé donationis. Quod filiusfamilias patris iuffu aut uoluntate donabit.-perinde eft,ac fi pater ipfe donauerit.aut fi mea uoluntate rem mcam,tu tuo nomine Titio dones. nbsp;nbsp;Donari non potcft,nifi quod eius fit, cui donatur.

Aßfenti.-fiuc mitras,qui ferat,fiucqnod ipfe habeat,fibi babereeu iubeas.’ donari refte poteft. fed fi nefciat ré, quæ apud fe eft, fibi effe donata,uel miffarn fibi nó acceperit; donatæ rei dominus non fit» enam fi per feruum eius,cui donabatur,miffa fuerit.nifi ea mente fet* uo eius data fuerit, ut ftatim eius fiat.

CVm de donatione quaeritur; neq? partus nomine, nc^ fruftuum* ne^ penfionum,nelt;5 mercedum ulla donatio uidetur effe fafta.

QVi ex donatione feobligauir,exrefcripto dmiPq in quantum facere poteft, conuenitur. fed enim id, quod creditoribus debe-tur.crit detrahendum. hæc uero, de quibus ex eadem cauffa quis ob* ftriftus eft,nondebcbic dettahere.

QVi mihi donatum uolebat,feruo cómuni mco amp;nbsp;Titq rem tra-didit.feruus uel fic accepit,quafi focio adquifiturus.uel fic,quail mihi amp;nbsp;focio. quaerebatur, quid agetetuif amp;nbsp;placet» quamuis feruus hac

hac mente accepcrit.ut focio mco,ucl mihi 5' focio adqnfr«t,-mihi ra« menadquiri.nam amp;nbsp;fi procuratoii mcohoc animo rem tradiderit.ut mihi adt^iiratjUe quafi fibi acquifittuus acceperit.-nihil agit in fua pet fona,fed mihi adquirit.

,Z^Vi alienum fimdiim donationis caufTa cxcolit, nullam retentra 1 V^^em propter impenfas facict;quia domini res ab eo iniedas con tinup efficit

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^’^'men donationes faflæ nó liaient ex con

*T^ Xhacfcjjptqja^SCIANT HAEREDES mei me VESTEM VNIVER. ^tS^AM AC RES CAETERAS, QVASGVNQVE IN DIEM MORTIS MEAE MECVM HABVI, ILLI ET ILLI LIBERTIS MEIS VIVVM DO * NASSE, dominiu ad libertos benigna interpretatione pertinere dixi.

SI in ftipulatum iudicatum nouationis canffa deduftum fit, amp;nbsp;ftipu latio donationis cauffaaccepto lata;diccndumeft,liberationem locum habere. XVIII. IDEM.

ARifto ait,cum miftum fit negocium cum donatione, obligatió nem non contrahi co cafu,quo donatio eft.amp; ira amp;nbsp;Pomponius cum exiftimare refert. denies refert Ariftonem putare: fi feruum tibi tradidero ad hoe,ut eum poft quinquennium manumitcas: non poffe ante quinquenniûagi,quia donatio aliqua ineffe uideatur.-aliter, atqj ( inquit)fi ob hoe tibi tradidiffem,utcórinuo manumitteres.hicenim nee donation! locum effe.Jc ideo effe obligationem.fed etiam fuperio recafu,quidaftifit,infpickndumPomponiusait.poffeem quinquert nium non ad hoe effe pofitum, ut aliquid donetur. nbsp;nbsp;Idem Arifto

ait:fi donationis cauffa in hoe tradatur feruus, ut poft quinquennium *• manumittatur,fit autem alienus: poffe dubitari,an ufucapiatur: quia aliquiddonationis interuenit.amp; hoe gengquaeftionis in mortis cauffa donationibus uerfari,Pomponius ait. amp;nbsp;magis putat, fi ita donetur, nt poft quinquennium manumittatur; poffe dici ufucapionem fequi.

Labeo ait:fi quis mihi rem alienam donauerit, inep earn fumptus magnos feccrim,fic amp;nbsp;mihi cuincatur; nullam mihi aftionem contra donatoremcompetere. plané de dolo poffe me aduerfus eum habere aaioncm,fidolofccit.

HOciureutimut.utin rebus publicis,ciim de donatione quaerî-turjllud folum fpeAetut,uttuni ob cauflam aliquam inf^m rei pubiieæ promitcat quis,uel polliceatur,an non. ut fi ob honyem ali' quem ^niittat;teneatiu.fi minusmon. Labeo fcribir,extra cauffani donarionumeffe talium officiorum mercedes.utputa fitibi adfuc^p, fi fans pro te dedero/i qualibet in re opera ucl gratia mea ufus fi* ris.

Non poteft liberalitas nolenti adquiri. Siqiüsdedcritpecuni« am mutuarn Titio reddendamSeio,cui donatum uolcbat,deinde,'fi« tius mortuo donatore Seio dediffe proponaturcrit confequens dicej re^petumam Seq fieri: fiue mortuum fennt, fiue igncy.aui/is, qui da« bar:qiiia pecunia fuit dantis. fed fi quidem ignorauit mortiyim: eritii beratus,fïfie mutuarn pecuniam accepitföluendam Seio .finautem mandauero tibi,ut pecunia Titio dcs,cui donate uol^baij, amp;nbsp;tu igno-rans me mortuum hoc feccris;habebis aduerfus meos hæredes man« dati adionem. fi fciens.non habebis. Si quis feruo pecuniarti credi« denr,deinde is liber fadus earn expromiferitmon erit donatio/ed de« biti folutio. idem in pupillo,qui fine tutoris authoritate debucrit,di« cendum eft.fi poftea tutOre authore promittat. Sed amp;nbsp;hæ ftipulati« ones,quacobcauflamfiunt,nonhabentdon3rionem. deniq; PegafuS putabat,fi tibi centum fpopondero haccondirione, fi iuraues te no« men meu laturum.nó effe donationem.quia ob rem fad.a eft,amp;rcs fc« cutaeft. xx. marcellvs.

SIpatronus ex débita parte hæresinftituarur,^Iibertus fidei eins commifit,ut quid dater, amp;nbsp;hoc ftipulanti fidci commiffario pro« miferinnon erit cogendus foluere: ne pars ex legibus uerecundiæ pa-tronali débita minuatur. De illo dubitari poteft,qui quod per Falci diani rerinere poterat,uoluntarem teftatoris fecutus fpopondit fe da-turum. fed magis eft, lit non poffit fuæ confeffioni obuiare. quemad« modum enim fi foluiffet,fidem teftatori fuoadimpleffc uidcbatur,amp; nulla ci repctirio concefla fner an ira amp;nbsp;ftipulatione praccedente contra fidem teft3toris,quam agnouit,uenienti ei merito occurretur.

VT mihi donates,creditor! meo dcleg.ante me,promififti. faduni ualet.iUe enim finim recepit.fed fi debitorem meum tibi dona« tionis cauffa promittcre iuffi:an fubmouearis donationis immodieX exccptione,nec 'ne,tradabitur.amp; mens quidem debitor exceptione tc agentem repellere non poteft.-quia perinde fum, quafi eiadam à debi tore meo fummamtibi donaHcrim,amp;:tu illam eicredideris. fedego ( fiquide pecuniae a debitore meonondufolutacfunt)haheo aduerfus debitorem meu refcilToriam in id, quod fupra legis modum tibi pro* nufft

ftiifit:ïta,ut in rclïquum tantummodo tib! maneat obligatus. fin au* tem ^cunias à debitore mco exegifti.in hoc,quod niodum Icgis exce ditjCOTtrate condidionem habeo.

• * • nbsp;nbsp;acquitatis eft::maxime,cum in bons fidei contraftibus donationis fpe cftsnon deputetur.

^ • » TK Æ Odeftinus refpondit. crcditoretn fututi temporis ufuras amp;nbsp;rea

FIdciuffori eius,qui donationis caufla pecunia fupra legis modum promifit,exceptio dari debet etiam inuito reome fi forte reus £ol-uendononfuerit.pecuniamfideiuflbr amittat.

SI tibi dederim rem,utTitio mco nomine dares,amp; tu cam tuo nomine ei dederis: an fadam eins purest’ Refpondi. fi rem tibi dedetim, ut Titiomeo nomine donates, eamep tu tuo nomine ei dederis: quantum ad iuris fubtilitatem,accipientis fada non eft,amp;: tu furti obli garis, fed benignius eft,fi agam contra eum,qui rem accepit,exceptio« nedolimalime fubmoueri.

NVda ratio non facit aliquem debitoremrutputa quod donare Ib bero homini uokinius,licet referamus in rationes noftras,debc tenos.-tamen nulla donatio intelligitur.

quoniam amp;nbsp;cum patre mco femper fuifti A me eloquentia amp;nbsp;di ligentia tua meliorem reddidifti:dono,8epermitto ribi habitare in Ü* lo cœnaculo, eoep uti. defundo Regulo controuerfum habitationis patiebatur Nicoftratus. Sc cum de ea re mecum contuliflet: dixi, porte defendinon meram donationem cfle,uerum officium magiftri qua* dam mercede remuneratum Regulum.ideocp nó uidéri donationem fcquentis temporis irritam erte. quod fi expulfus Nicoftratus ueniat ad iudicem,ad exemplum interdidi,quod fruduario pponitur,dcfen denduserit;quafiloco poiTertbris ccidlitutus^qmufum cœnaculi ac-Cepit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVIII. IDEM.

HAcreditatem pater fibi relidam filiæ fui iuris effedae donauit.cre ditoribus haereditartjs filia fatisfacere debetaiel fi hoc minime fa ciat, ÔC creditores contra pattern ueniant ; cogenda erit per ai^onein pracfcriptis uerbis.parrem aduetfus eos defenderc.

DXXIX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

QVidam in iure interrogatus,nihil fibi debere tutoris haeredes fê« /pondit, eum adionem iure amififferefpondi. licet enim noiZ tranfadionem,feddonationishaïc nerba eiTe quis accipiat;att^ie% cum,quiiniureconfeflusfit,fuamconfeffionem infirmarynópoffe.

Donationem quidem partis bonorum proximo cognatae uiuâi* tis nullam fuiffe conftabat.uerum ei,qui donauit,ac poftea iure pfxto’ rio fucceifit.-quoniam aduetfusbonos mores amp;ius gentft feftinaiTet;*' adiones hxreditarias in totum denegandas refpondi.

DOnariones in concubinam collatas nonpofle rcuocati conuelt; nit.necfimatrimonium inter eofdem pofteafuerit cótradum, ad irritum reciderepoteft,quod anteiure ualuit.anautem maritalis honors affediopridempracceflerit:perfonis comparatis, uitæcon* iundione confiderata, perpendendum effe refpondi. neq; enim tabu-las facere matrimonium. Species extra dotem à matre filiæ nomi ne uiro traditas, filiæ,quæ præfens fuit, donatas, amp;nbsp;ab ea uiro traditas uideri refpondi. nee matrem offenfam ére petitionéhabere, uel rede eas res uindicare,eo quod uir cauiffet extra doté ufibus pucllæ fibi tra ditas.xum ea fignificatione non modus donationis declaretur, nee ab ufu proprietas feparetur, fed peculium d dore puelix diftinguatur.iu* dicem tarnen æftimaturum,fi mater iure contra fili am offenfam eaS reuocare uelit:amp; uerecundix materna: congruam,bonilt;^ uiri arbitrio competentemferre fententiam. Pater,qui filiæ,quam habuit in po teftate, mancipi.a donauit,amp; peculium emancipate non ademit. cX poftfado donationem uidebatur perfeciffe. Èiufmodi legc,DEP0 SITA MILLE DE ARCA VT EA IPSE SOLVS.QVI DEP0SVIT,T0L LERET, AVT POST MORTEM DOMINI AELIVS SPERATVS, non uideri eelebratam donationem refpondi. Perfedac donationes effe nó poffunt poft crimen perduellionis contradu: eum heredem quo^ teneat,amp; fi nondum poftulatus de uita decefferit.

LVeins Titius cpiftolä talem mifit. Ille illi falntcttl, hofpirio iUo, t^^mdin uolueris,utaris in fuperioribus dixtis omnibus gratuit röjdq^ ^ ex uolimtate mea facere hac epiftola notum tibi facio. qus« io,an hæredes eins habitatione eum prohibere poffintC’Refpondit.fc-cqjidü e3,quæ proponerentur,hæredes eins poffe mutare uolnntaté.

QViid,quod excaulTa donationis ftipulanti fpopenderat, foluï conftituit;aftione pecuniae eóftitntx non in folidu, fed in quan» ^um tacere poteft,conuenitur. caufTam enim amp;nbsp;originem conftitutae • •pecuniae,non indieq poteftatem prxualere placuit.fed amp;nbsp;condemna« V nis ex caiyta donationis, in adione^udicati non fmftra defiderat,in * quantnm4acerepoteft,conneniri, Ea lege donationis canflaTitio 'pecmiiannmerata,ntftatimdonatori mntnodctur:non impeditnr •doming translatÏo.-ac propterea numis ijfdem donatori crcditis,nouu dominium in his quæritur. nbsp;Mutus amp;nbsp;furdus donate non prohiben

• tut. Si cû Primus tibi donate ucllet,amp; tu donandi Secudo uolunta« tem haberes,Primus Secundo ex uoluntate tua ftipulanti promiferit: perficitur donatio. amp;:quia nihil Primus Secundo, d quo conuenitur, donauit:amp; quidem in folidum,non in id,quod facere poteft,códcmna-tur.-id'q; cuftoditur,amp;:fidelegante eo,quidonationemerat acceptu« rus,crcditori eins donator promiferit.hoc etenim cafu creditor fuum negocium gerit.

XXXV. PAVLVS. SI pater emancipatifilq nomine donationis animo pecuniamfoe« nerauerit,eam'qgt; ftipnlatus eft filius.A ipfo iure perfeftam donatio nem,ambigi non poteft. nbsp;nbsp;Si quis aliquem à latrunculis uel hoftibus

cripuit.amp;aliquid proeo ab ipfo accipiat: hiec donatio irreuocabilis eft. nam merces cximq laboris appellanda eft; quod contemplatione falutis certo modo xftimari non placuit.

AD cum,quem manumiferat,epiftola mifit inhaec uetba. Titius Sticho liberto falutem.cum te manumiferim;peculiûquolt;5 tu-um omne,quidquid habes,tam in nominibus,c^ in rebus monéribus, flue in numerato :me tibi cócederc,hac epiftola manu me.a fcripta no turn tibi facio. eundem libertû teftamento ex befte fcripfit hæredem, Semproniu ex triente,ncc peculiu Sticho legauit,nec aftiones præfta« tiiuffït.quæfitueft,utrum in aflè Sticho aftio detureorundem nomi-nu,qux in peculio habuit.-an utrif*^ hæredibus pro portionibus hœre* ditartjsc’Refpondit.fecundu ea,quæ pponerent.utrifçhxtedibus pro hœrcditarijs portionibus eópetere. nbsp;nbsp;Lucius Titius fundum Mxuio

donauitA ante traditionem eudem fundum poft dies pancos Scio pi^ guori obliganitA intra dies triginta Mæuium in uaciiam poffeffionc einfdem fundi indnxit.quæro,an donatio perfeda fitc' Refpo^i •t.fecu dum ca,quxproponerentLir,pcrfe(SamelTe.uerum creditorem firma pignoris Obligationen! habere. Auia fubnomine Labeonis neco* tis fui mutuam pecuniam dedit,amp; femper ufuras percepir.-fed amp;nbsp;flitrn, menra debitorum ad Labeonem recepit,qua:in hxreditate eius innen ta funt.qusro,an donatio perfeda ede uidcaturc’ Refpondit. cum ddamp;i tor Labeoni obligatus eflet.-perfedam donationem effe. *

Ortis cauffa donatio eft,cum quis habere fe unit magi's, i ^ ciim,cui donatmagis'cßeum, cui donat, ^ha’redem ii fuum .fic amp;nbsp;apud Homerum Telemachus donat Pireo.

IVlianus librodeciniofeptimo digeftorum tres effèfpecies mortis caiifla donationum ait unam,cum quis nullo prxfenns periculi me tu contcrritus,fed fola cogitatione mortalitatis donat. aliam elle fpe* eiem mortis cauffa donationum ait,cum quis imminente periculo co motus itadonat,utftatim fiat accipientis.tertium genus effe donatio nis aitifiquis periculo motus non fic det, utftatim faciat accipientiS, fed tune demum,cum mors fuerit infecuta.

MOrtis cauffa donare licet, non tantum infirma’ ualetudiniS cauffa: fed periculi etiam propinqux mortisjicl ab hofte, ucl à prxdonibus,uel ab hominis potentis crudclitat€,auc odio, aut na» uigationis ineundte, nik CAIV5

Jiquis mortis cauffa donaucrit,öc pœna fuerit capitis affedus.’te* mouetur donatio,ut imperfeda.quamuis cæteræ donationes, fine fU' fpitione pans fadx,ualeant.

Y' precio accepte haereditatem prxtcrmifit; Cuehaereditasad peruentura fit ab co, fine ab inteftato fucceffurus: mortis cauffa capere uidemr.nam quidquid propter alicuius mortem ob^enit,mortis cauffa capitur.qium fententiam amp;nbsp;Julianus probat, Sc • Jioc iure utimiir. Nâ amp;nbsp;quod à ftatulibero conditionis implendx cauff , •, fa capitur,uel à legatario,mortis cauffa accipi t .amp; quod pater dedit pro prdrpiortetn filq.uel cognati.mortis cauffa capi,Iiilianus fcripfit.De* Riq^ Si fic poffe donari ait,ut fi conualucrit,recipiatur.

•’Ü IjCui mortis cauffa donatü eft,poffe fubftitui conftat in hunc mos XLdu.üt ,pmittat aÜcui,fi ipfe capere nó poffit,uel fub alia códitionc,

MOrtis cauffa fili j fui donate pater rede poterit, etiam confiante matrimonio filq.

SI millier uentris nomine per calumnîam, ut in poffeffione mitti defideret, pecuniam accepit: forte dum fubflituto patrocina-tur, ut inflitutum aliqua ratione exeludat: mortis cauffa earn capere, lulianus fxpiiis fcribit.

SI alienam rem mortis cauffa donaucro^eaepufucapta fucrit:uerus dominus earn condicere non poteft.-fed ego,fi cóualuero. MAR.

C E L LV s notat.in mortis cauffa donationibus etiam fafti quœftioncs fimt.nam Si ficpoteft donari ut omnimodo ex ca ualétudine donato-re mortuo res non reddatur.• amp;nbsp;ut reddatur,etia m fi prior ex eadem ua Utudine donator decefferit: ft tarnen mutata uoluntate reftitui fibi uo luerit.fed amp;nbsp;fic donari poteft, ut non aliter reddatur,quam fi prior illc, , *• qui acceperit,decefferit. poteft quoc^ donari mortis cauffa,ut nullo ca« fa fit eius repetitio. amp;nbsp;ideo,ne fi conualuerit quidé donator,reuocabit.

SI mortis cauffa donatus fundus exftet,6c in cum impenfie neceffa# riæ,at(5 utiles faftæ fint: fun dum uindicantcs,doli mali exceptione fubmouentur,nifi precium earü reftituant. nbsp;nbsp;Item m A R c E l L vs

notat.cö teftamento relinquendi,cui uelinr,adepti fint filijfamiliarum milites libera facultarem. crcdi poteft,eaétiam permiffa, quæ in donationibus mortis cauffa fieri debent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P A y L V S notât. hoc etiam

conftitutnmeft,amp;ad exemplum legatorum mortis caufla donation lies reuocatxfunt.

ETA debitor conf ilium creditorum fraudandorumnöhabuiiret: aiielli tarnen ab eo res morris cauiTa donata deber.nam cum (e^a ta ex teftamentoeius,qui folucndonon fuerit, omnimodo inurili/ fint; poteft uideri etiam donationes mortis caufla fadas refcindi debe»# te.-quia legatorum inftarobtinent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ \

MOrris caufla capimus nontuncfolum,cum quis fuæ mortis caufla nobis donet: fed amp;nbsp;fi propter alterius mortem id faciat.*’ ueluti fi quis filio uel fratrefuo moriente, donet Maeuio ea conditio* ne,ut fi conualuerit alteruter eorumaeddatur fibi res.-fi deceflerit, ma neat apud Mæuium. Si donaturus mihi mortis caufla debitorem tuum creditor! meo delegaueris; omnimodo capere uideor tantä pe* cuniajn quantum â creditore meo liberatus fuero.qiiod fi ab codé fti pulatus ego fucroceaténus capere exiftimandus ero,quaténus debitor foluendofuerit.nam etfi conualuiflet creditor jdeincpdonator; con* didione,aut m fadum adione debitoris obligationem duntaxat reci* peret. Titia chirographa debitoru fuorum Septicq amp;nbsp;Mæuij donatu ra illis Ageriae dedit.ôc rogauit earn,ut fi ea decefliflet,illis daret.fi con ualuifletflibi redderet. morte fecuta, Maeuia Titiæ filia haeres exftitit; Ageria autem,ut rogata erat,chirographa Septicio amp;nbsp;Mæmo fuprafcri pris dedit.quaeritur,fi Maeuia hæres fummam,quæ debebatur, ex chi* rographis fuprafcriptis petat, uel ipfa chirographa; an exceptione ex* cludi poflitfrefpondi.Maeuiam uel pafli conuenti, uel doli mali exce* ptione fubmoueri pofle. Qui hominé noxae nomine,ucl alias obli-gatum mortis caufla acceperit.tantum cepifleintelligendus cft, quart ti is homo uenire potuiflet.idem in fundo,qui obligatus eft,obferuari poterit,utprecium excutiatur.

SI filiofamilias res morris cauffi fuerit donata,amp; conualuifletdona tor.-adionem de peculio cum patre habet.ar fi paterfamilias, cum mortis caufla donationem accepiflet, in adoprioné fe dederit; res ipfa à donatore repetitur.ncc huic fimilis eft is,qui rem, qua mortis caufla acceperat,aln porto dederit. nam donator huic non rem, fed preci-umeiuscondicet.

Ël^ui non ampHus parte capcrc potcrat, legatus eft fundus, fi de-cerg dediffet hœredi. non totam fummam dare debet,ut partem i habcat:fedpartem duritaxatpro rata,qua Jegatö coirfeqaitur.

Vm,qui ut adir ethæreditatcm, peenniam accepiffeti pierj«^ C in quibus Prifcusquo^)refponderunti mortis cauflacum éapere.

V . xxii. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •

‘ . /Olfiliofamilias mortis eau (Ta don a turn fit, amp;uiuo donatoremorii , l^Uir filius.amp;p^tcr uiuat.quæfitum eft,quid iuris ätCrefpondit mot filijcondiaionem competere.-fî modo ipfe filio potius, quim patri donaturus dederit.alioquin fiquafi minifterio eius paterufus fit: ipfi-• us patris mortem fpeftandam effe.idep iuris fore,amp; fide perfonaferui quxratur. XXin. IDEM. QVod debitoti acceptom fadum effet mortis cauffa, fi conualue« rit donator,etiam tempore liberato ei poffe condici. nanç acce ■ ptilationeinterueniente, abitum ab iurepriftinæobligatioüis, eam'q^ inhuiufmodiconditionem transfufam.

TAm is,qui teftamentum facit,quam qui non facit.-mortis cauffa donare poteft. Filiusfamilias,quinonpoteftfacere teftamen turn,nee uoluntate patrls:tamen mortis cauffa donate, patre permit-t€tC,p0tcft. XXV. IDEM..

SI hi,quiinuicem fibi mortis cauffa donaueröt, pariter deceflerint; neutriushæres repetit.quia neuter alteri fuperuixit. idem iuris eft, ß pariter mantus amp;nbsp;uxor fibi donauerint.

X Tßi ita donatur mortis eauffa,ut nullo cafu reuocetur: caiiffado« w ‘ V' nandimagiseftjquärnmortis cauffadonatio.amp;ideoperindeha beridebet,at^ alia quaeuis inter uiuos donatio, ideoep inter uirös amp;uxores nonualettamp;incancc Falcidia locum habetquafiinmOr« tis cauffa donatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

A ^^”^Iofwdebitorimortiscaufladonaturus,quaedebcbat,ita ZXfetipfit.tabulae uelebirographumtot, ubicun^ fint, inanes effe, nelt;j eu foluere dcbere.quæro,an hæredes,fi pecuniam ab auuncûlo de , funâi pétant,exceptione doli mail tueti fc pofflntÇ'Marcellus refpôdit, A poffe

XXVIII. VLPIANVÄ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• j'

SI mortiscauffa res donara cft,amp; conuaknr,qui donaiutaiicj^ndimb an habeat in rem adionc. amp;nbsp;fiqnidemquis fic donauerit, ut fi mors , contigiffet,tunc haberet,cui donatum elt: fine dubio donator potej^ic rem uindicare: mortuoeo,tune is,cuidonatueft. fi uero fic, uti.Fnuc , ƒ , haberet, redderet auté/i cóuahnfl[èc,uel de prxlio.ucl pcregre rediflet; lt;. । poteft defendiin rem competetedonatori aftionem, fi quid horufti contigilTet.interim autem ci,cih donatum eft. fed A: fi morte præuen** nbsp;nbsp;nbsp;’ tus fit iSjCui donatum cft:adhuc quis dabit in rem donatorL nbsp;nbsp;nbsp;. * « z,

XXIX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;\ nbsp;nbsp;’ • Xj

QVi mortis caufladonauit.ipfe ex pacnitcnriacondidioncm/ier_ ' utilemin rem habet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;' J

XXX. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•• *

MOrtis caufla capitur, cum propter mortem alicnius capiendi occafio obuenir.-exceptishis capiendi figuris.qux proprio no-.. mincappellantur.certe enim amp;nbsp;qui hxreditario, autlegati*aat fidci» commim iiire capit: ex morte alterius nancifeitur capiendi occafio* nem.fedquia proprio nomine hxfpecics capiendi appcllantur.’ideo ab hac definitione ieparanwr. nbsp;nbsp;luliano placet,licet foluendo non fit '

debitor,cui accepto latum eft : uideri ei mortis caufla donatum. Sine donatione autem capitur pecunia, quam ftatuliber, aut legatarius nbsp;nbsp;i

alicuius conditionis implendæ gratia numerat: fine extraneus fit, qui nbsp;nbsp;i

accipir,fiue ha:rcs.in eodemnuméro eft pecunia,quam quis inhocac ccpit,utuel adeathæredjtatem,uelnon adcat.quicpin hoc acccpit pe cuniam,ut legatum omittat. fed amp;nbsp;dos,quam quis in mortem muhe* risdmaritoftipulatur. mortis cauflacapitur: cuius generis dotes re» cepticite uocantur. rurfus id mortis caufl'a donatur,quod aut in peri-culo mortis datur, aut cogitatione mortalitatis, quod nos quandoeg morituros intelligimus. Si iufleris morris caufTa debitorem ruuni mihi aurcreditori meo expromitteredecem; quid iuris fit, quærimr, fi ifte debitor foluendo non fitc'amp; ait Julianus, fi ego ftipulatus fuerinn •* tantam pecuniam uideri me accepifle, in quantum debitor foluendo fuiflet.nam et fi conualuiflet ( inquit )donator:obligarionem debito-ris dunraxat reciperedeberet.fi uero creditor mens ftipulatus fuerit: tantam pecuniam uideri me accepiflc,in quantum à meo creditore H-beratus eflem. Per acceptilationem quoqt egenus debitor liberatus,to tarn earn pecuniam,qua libcratus eft,cepifl’e uidetur.

On uidetur perfeda donatio mortis caufla fafta,ante ^ mors in fequatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus

/quot;quot;^Vi aÜcnam rem mortis cauffa tradita ufucepifletmon uideri ab * V_^^accepifle, cuius res fuiffet: fed ab co, qui occafionem ufuca« . piomspraritaffet.

• A yT Orris cauffa donatio etiamcouftitui potediUtquis ftipulètur » nbsp;nbsp;XV l’n annos fingulos,quoad uiueret; fcilicet ut poft mortem pro mUTotis incipiat exadio.

L • OEnatu%c^fqit,placere mortis cauffa donationcs fadas in cos, quOs .l^lcx prohiber accipere.-in eadé cauffa haberi, qux effet, ff reffamen« ' . . to his legata data effent,quibus per legé capere nó liceret. ex hoc fena ^ tufconfulttyrui^ae uariact^ quaeftiones agitantur, de quibus pauca re-• ’ feramus. Donat io difta eft à dono, quafi doni datio, trada à Græ-cis.nam hi dicunt, Jü^o/j 1(9^ æw^ëâ^. fed mortis cauffa donatio longe * nbsp;nbsp;differt ab ilia nera amp;nbsp;abfoluta donationc;quæ ita proficifcitur,ut nullo

cafu reuocctur;amp; ibi,qui donat,illum potius,quàm fe habere mauult. at is,qui mortis cauffa donat.-fe cogitat.atqui ca amore uitat recepiffe potius,quamdediffe mauult.amp; hoc eft,quare uulgo dicatur : fe potius habere uult,quàm eum,cui donat.illüdeinde potius, quàm hæredem fuum.ergo qui mortis cauffa donat,qua parte fe cogitat, negocifi ge-tit.-fciücct ut cum conualucrit,rcddatar fibi. nee dubitauerunt Caffia-ni,quin condidione repeti pofltt,quaff re non fccuta, propter hanc ra tioné.-quod ea,quæ dantur,ant ita dantur,ut aliquid facias, aur ut ego aliquid faciam,aut ut Lucius Titius, aut ut aliquid obtingat; amp;nbsp;in iftis condidio fequitut. nbsp;Mortis cauffa donatio fit multis modis. alias ex

tra fufpitionem ullius periculi ä fano, amp;nbsp;in bona uaietudine pofito, Sc cui ex humanaforte mortis cogitatio eftraliäs ex metu mortis, aut ex præfenti pcriculo,aut ex futuro.fiquidem terra mari'cp,amp; ram in pace, ^ in bello,ram domi,^ militiæ,multis generibus mortis peticulü me tui poteft. Nam amp;fic poteft donari,ut omnimodo ex ea uaietudine M» donatore mortuo,res non reddantur: amp;nbsp;urreddant,etid fi prior ex ea uaietudine deccfferit.-fi tarnen uoluntate mutata reftitui fibi uoluerit» Et fic donari poteft,ut non aliter reddantur,quïim fi prior ille, qui a c« cepit.deceflerit.fic quoqj poteft donari mortis cauffa, ut nullo cafu fi« at repetirio: id cft,ne fi conualuerit quidem donator. nbsp;nbsp;Si quis focre

tatem per donationem cauffa mortis inicrit.dicendum eft,nullam fo . cictatem effe. Si duobus debitoribus mortis cauffa donaturus credi ' tot .uni acceptum tulcrit,0£ conualuerit: eligere poteft,utri cory con« dictt. nbsp;nbsp;Sed qui mortis cauffa in annos fingulos pecuniam ftipula«

1585 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM WB. XXXIX. tus eft: non eft fimilis ci, cui in annos fingulos legatum eft. nam licet multa legara effent.ftipulatio tame una eft;amp; conditio eius, cu^xpro miflumeftjfemelintuendaeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QVodconditionis implendx cauiTa datiir,Iicetnó ex bonisjijpt tui proficifcatur.*capere tarnen fupra modum non potent is,ein« , • cetcuin modum adcapiendiim lex concelTit. certequod à ftatulibetp ' conditionis implendx cauffa datur, indubitanter modo legati çoh« cefTo imputatunfic tamen,fi mortis tempore in peculio idhabuit.cac * , * terum fi poll mortem,uel etiam fi alius pro co dedit; quiapon fmt ex • j / his bonis, quæ mortis tempore teftatorhabuit t in eade erynt caufla, '/» in qua funt,quæâ legataris dantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

xxxvi. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IDudgeneralitcrmeminiireoportebit.donationeîcau’na mortisfa'* ‘ âas legatis cóparatas.quodciinq; igitur in legatis iuris eft,id in mor« tis cauffa donationibus erit accipiendum. nbsp;nbsp;lulianus ait. fi quis mor

tis cauffa feruum fibi donatum uendiderit,amp; hoc uiuo donatore fece* rit.-precq condidionem donator habebit, fi conualuerit, amp;nbsp;hoc dona* tor elegerit.alioquin amp;nbsp;ipfum feruum reftituere compelletur.

I Ntcr mortis cauffa donationem, amp;nbsp;ea,quæ mortis cauffa quis cœperit, eft earum return differcntia.nam mortis cauffadonatuX» nbsp;nbsp;'

quod præfens praefenti dat. at mortis cauffa cap! intelligitur, amp;nbsp;quod non cadit in fpeciem donationis.etenim cu teftamento fuo quis Pam philum fcruunifuumliherum effe iufferit, fi mihi decern dederit: ni* hil mihi donaffe uidebitur.Sc tarnen fi aecepcro à feruo decern,mortis cauffa accepiffemeconuenit.idem accidir,cum quis fic hxres infti' turns eft,fi mihi decern dederit.nam accipiendo ab eo,qui hxres itain ftitiitus€ft,conditionis eius explendæ eauffa:mortis cauffa capio. ’ xxxvm. PAVLvs. -

SI is,cui mortis cauffa feruus donatus eft, cum manumifit: tenetur condidione in preciumferui: quoniam fdt poffe fibi condici, ß ** conualuerit donator. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

SI mortis cauffa inter uirum amp;nbsp;uxorem donatiofada fit; morte fed’ ’ tareducituradidtempiisdonatio,quo interpofitafuit. ' , XL. IDEM.

QVod ftatulibcr uni ex hæredibus de peculio dedit:ei,qui accepit» in Falcidixr.'ttionem uenir,amp;inhxreditatis pctirionem; item ex Trebclliano reftituitur.cx peculio autem uidetur dari,quod ftatuli-

TIT. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1557

bcrdonatumaccepitAdedit.amp; quodabalionomine ipfius praefente co daiÿr^proprie eft,ut ab ipfo datum inteUigatur.

. OEia cum bonis fuis,ttaditionibus faflis,Titio cognato donationis VJ ^uffa ceffiffet: ufumfniâû fibi recepit, amp;nbsp;cóuénit,ut ft Titius ante I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deccffifTetjproprietas ad eum rediret.fi poftea fuperftitibus libe ‘

, • ,•, rigt; Titij mort ua füllet, tun cad cos bon a pertinercnt. Igiturfi res fin=quot; ' nbsp;nbsp;. giilas hæredes Luerj Titq uindicent: doli non inutilitet opponetur ex^ •

. ceptio. bons fidei autem iudicio conftituto: quaerebatur, an mulier■ j * ? 4gt;roniittere^ebeat,febona,cummoreretur,filqsTitijreftitutur3m^in. • ,i ^* ^ currebath^fitationonextorquendx donationis,quac nondum in pec \ nbsp;nbsp;nbsp;' . foriafilioruminitiumacceperat.fed nunquid interpoßtaeäutionepri

' nbsp;nbsp;nbsp;• or dqnatio,q^£Edpminio translate pride perfeäaeffetpropter legem

, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* • in exordio datanr pcrimetur,dum fecunda permittitur. utrurn ergo *nfs.reiine

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certs conditionis donatio fuir,an qus mortis confilium haberetC’ fed rctuttnS fe

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• negari nonpoteft mortis cauffafaftam uidcri.fequiturjit folutaprio-cKÄä« pra

te donatione, quoniam Titio Seia fuperftes fuit, fequens extorqueri niitömr. uideatur.muliere denieg diem funda,liberi Titq fi cautionem ex con» fenfamulieris acccperint,eontributioni propter Falddiam ex perfo« nafua tenebuntur. nbsp;nbsp;Cum pater in extremis uitsconftitutus eman

cipato filio qusdam fine ulla conditione redhibendi donaflet, ac fra« iresamp;cohsredes eius bonis contribuidonationes Falcidis cauflaue-.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lintriusantiquum fcruandumeflerefpondi. nóenimadaliaconftitu ■

tionem pertinerc,quâm quæ lege certa donarentur ,amp; morte infecuta quodammodoâbonis auferrentur,cauflaretinendiperempta. cum autem, qui abfolute donarct, non tam mortis cauffa, qudm morien« • tem-donate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

xLii. n'erativs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

Fv L c IN i V s. inter uirum amp;nbsp;uxotem mottis cauffa donationem ■ ita fieri, fi donator iuftiffimum mortis metum habeat'. NE r A« T1 VS. fufficere exiftimationem donantis hanc eiTe, ut moriturum fe «• putct:quainiufte,nec'nejfufceperit,noneflc qusrendum.quodma- • 1* * gisintuendumeft. ’ nbsp;nbsp;nbsp;,

XVril. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SI feruo mortis cauffa donatum fit; uidcamus, cuius mors infpici ' debcat,ut fit locus condiftioni: domini,an ipfius ferui. Sed magis.

eiusinfpieicndaefl:,cuidonatumeft..fedtamcnpoftmortcmciusan- c. leapertas tabulas teilamenti manumiflumhxc donatio nö fequitur.

II. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 nbsp;nbsp;,

Ol hxrcs délibérante Icgatarioferuum legatum'manumiferit, mot Olegatarius repudiauentrmanumiffum fore liberum placet.

IS,qui fuis numis emitur, cpiftola diuorum fratru ad Vrbium Maxi* ' mum in cd condirionem redigit, ut libertaté adipifcatur. amp;nbsp;primo quidem numis fuis non proprie uidetut dici emptus, cum fetuus nü* mos fuos habere non poffitucrum conniuentibus oculis credendum eft fuis numis eum redemptu; cum non numis eius,qui eum redemit» comparetur.proinde fiuecx peculio,quod ad uenditorem pertinct,ß‘ ue ex aduenneio Iucro,fiuc etiam amici beneficio,uel liberalitatc, ud prorogante eo,uel repromittente,uel fe delegantc, nel in fe recipients debitum,rcdcmptus fir.-crcdendu eft,fuis numis cum redemptum. ftquot; tis enim eft, quod is, qui emptioni fuum nomen accómodauerit.ni* bil de fuo impendit. nbsp;nbsp;Si ab ignoto emptus fit, poftea autem preci» **

fuum obtulerit.'dicendum erit,non effe audiendum. ab initio cm hoc agi debet,ut imaginaria fiat emptio,amp;: per fidem contraftus inter cm* ptorem amp;: feruum agatur.fiue igitut non hoe ab initio eft aftum,ut fæ is numis redimeretur.ïiue hoc afto,numos feruus non dedit : ceffabit libercas. unde qiiæri poterit.fi cum hoc ab initio effet aâû,emptor fdh nauit,0c preciumnumerauit:an poftca ei fatisfado/eruus conftitutio* ne uti poffitf amp;nbsp;puto poffc. proinde amp;nbsp;fi ei numos prorogauit emptor cum ei parucric.-potent ad libertärem petuenire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siue auté expm

1659 matur in contraöu (uelut in emptionc) hoc,nt manumittamr/uie nó e.tpriniaturaieriiiseftjiberratem competerc. ergoSc fi forte quis fic comparanerit fuis numis.nc cum manumittat;bcnign.a eft opinio di-ccntiuin,nunc ad libertateni peruenirexum einomen einptionis ima gü^rius ifte emptor açcommodetA prxterea nihil ei abfit. nbsp;nbsp;Nüiil juteifi intereft.d quo quis fuis numis ematurd ffteo,ucl à ciuitate, ud , à grituto-cuiust^fit fexus is,qui emit. nbsp;nbsp;nbsp;Sed Ócfi minor fit uiginti an nis’qui uendidit:intcnicnietconftitutio. Nee eóparantis quidé xtas ^edatur. nam amp;nbsp;fi pupillus cmat.æqimm cft,eum fidem implere.cum the d^mno eins hoc fit futurum.idem amp;nbsp;fi feruus eft. nbsp;nbsp;nbsp;In illis fane kjerttishon mteruenit conftitutio,qui in totum ad libertaté perduci no ■ Çt)ffunt.utputacxportandus,uclfihac]cge uenierit,uclteftamétohâc condÿionem acceperit/ie unquam manumitteretur. nbsp;nbsp;Suis autem

* Jturnis rcdeni^tii^ fi totum preciü non numeraucrit; ex operis tamé ipfius accefferit aliquid,utrcplcri precium poflit.uel fi quid fuo merU • loadquifierit.dicendumeftjibertatemcompetere. nbsp;nbsp;Quodfi parte fuis numis redemcrit,cum partem ferui h aber et; ad cóftltutioncm nó pertinebitmon magis,qudm qui cum proprietatem haberet, ufumfiu dum redemit.fed qui cum fruftuarius effet, proprietaté redemerit ; in caconditione eft,ut ad conftitutionem perrineat. nbsp;nbsp;Sed fi duo feruu redemerint.alter proprijs numis,alter ferui.dicendö erit, eóftitutioné ccffare;nifi forte is,qui proprijsnumis redemit,manumitterefuerit pa tatus. nbsp;nbsp;Sed Sc fi partem quis redemit,pars altera ex cauffa luciatiua acccfferit:dicendum erit conftitutionem locum habere.

SIquis dicat fuis numis feemptum.-poteft confiftcre cum domino fiio.cuius in fidem confugit:amp;quxri,quod ab eo non manumirta tnt:Romx quïdem apud pratfedum urbijn prouincijs uero apud pfac» fides ex facris conftitutionibus dinorum fratrum.fub ea tarnen denun ciatione;ut is feruus,qui hoc intenderit,nec implcuerit,in opus metalli dctur. nifi forte dominus rcddi fibi cum maluerit, utigj non maiorem ^ ex ea cauffa poena conftiturus. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi rationibus reddiris liber effe iuffusfuerit.arbitcr in feiuumamp; dominum, id eft hxredem datur de lationibus excutiendis.

SEruus pccuniamob libertaté paduscrat,amp;: cam domino dederat. dominus prius,quant manumittcret,mortuus erat,teftam entoep li b Crû effe iufferatA ei pcculiü fuum legauerat.confulebat,quam pecu« niam domino dediffet ob libertaté,an earn fibi haeredes patrom redde w debc£ent,nec'n€ï' Refpondit.fi earn pecunia dominus poftea,^ acce piffet

pißetjn fu«pecuniae rarione habiiiffet.-ftatim defqffedus pcculrjeflè. fed fi intcrea,dum cum manumitterct,accepnim feruo retuliijet;uidc ri peculq fuifle,amp; deberc hærcdes cam pecuiiiam manumilT^redderc»

DVo filtjfamilias peculîares fenios feparatim utef^habebant^eX , his alter feruum fuümpeculiareW uiuo pâtre manumiferÂ.-pa'^ ƒ ter utrilt;5 teftamentb peCnlitim prælegauerat. quærebatur, fécuusîfte • utrum ambomm^aneiusiri quo maniimifliis fueratJibertus.eflètC'Kc' fpondit.fi prins teftamentum parer fcciffet, quâm filius cum iiberurf , eife iuffiflet: unius eile libertumideo,quod eum in peeuHO qiiq^ lc\ // gaße uidcrcturfed fi poßea teftamentû paterfetiflet; noî^uideri «fm**, ■ mentemciusfuifle.uteum.quimanumiiruamp;fuiffet.legarefceum'fei^fA , num, quoniamprælegatus non effet, mortuo pâtre ainborufejuum y* ! ' fuiffe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-vin. MARTIANVS. '*

QVipœnæ ferai efficiuntur,indubitatemanumitterenó poflunt: quia amp;nbsp;ipfi feraifunt.fednee rei capitaliü criminum manumitte

te feruos poffunt fuos,ut amp;nbsp;fenatus cenfuir. Diuus quolt;$ Pius Cal purnio refcripfit; libertates ab eo,qui iamlcgc Gornelia damnaras cP fet, uel cum futurum profpiccret, ut damnaretur ; ferais datas now competcre.fed ne illos quidem ad iufta libertaté peraenire diuus Ha* drianus refcripfitgt;qüi ideo manumiffi funt,ut crimini fubttahantur.

ix. PAVL VS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SEruushac lege uenditus,ne manumittatur,ucl teftamento proW* bitus manumitti, uel à pra:feflo,uel â prafide ,phibitus ob aliquot crimen manumitti.ad libertärem perduci non potent.

squot; X. IDEM lmpcricilMfenientidrtiinoaggt;utiogt;nb.proliMrucxlamp;.fcx,fecudo-AElianus debitor fifcalis Euhemeriam ancillam ante annosmiJ

tos lege hac emcrat,ut manumittcret;eam'cp manumiferat.ptw curator cum bOna debitoris no fufficientiaquaererct, criam EuheW«* rise ftatus quaeftionem faciebat.placuit,non cffejurififcali locum,qu‘’ oîa bona debitoris iure jignoris tenerétürtquUea lege effet empta,ut amp;nbsp;fi non manumitteret, ex conftitutiohe diui Marei ad libertaté ptt ** tieniret. Xi. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SEruns furiofi ab adgnato curatore manutnitti nonpoteft;quiain adgiiniftratione patrimonij manumiffio non eft.fi autem ex fidei commi(j^ cauffa debet Uberraté furiofus.-dubitationis tollender caufta ab adgnato tradendum femum.ut ab eo.ciü traditus eftetjferuus ma« niynittatur^Oftaucnus ait.

APudeum,cui par imperium eft, manumittere non pofTumusJ fed prætor apudconfulem manumittere poteft. Imperator, Trum feruum manumittit, non uindidam imponit.fed cum uoluit,fit ‘ «fibeeds, qui nianumittitur^ex lege Augufti.

MOftis cauffa feruum manumittipoffe,noneft dubiwndum. quoi^noijita intelligendü eft,ut ita liber effe iubeatur.-et fi con ' • 'ualuerit dominus, non fiat liber; fed quemadmodum fi uindiâa cum liberaret abfolute, fcilicet quia moriturum fe putet, mors eins exfpe« • âabit. Similiter amp;nbsp;in hac fpecie in extremum tempus manumifforis uitæconfertur libertas.durante fcilicetpropter mortis cauffatacitam códitionem uoluntate manumifforis: quemadmodum cum rem ita tradidcrit,ut moriente co fieret accipientis.quæ ita demum alienatur, fi donator in eadem permanferit uoluntate.

SI confentiente patre filius minor annis uiginti feruum eins manu« miferinpatris faciet libertû,ôlt; uacabit cauflæ probat 10 ob partis có fenfum. X V11. idem.

SErui,quos filqfamiliaru in caftris adquirunt, non in patris familia compnt.ibuntur.nec enim pater taleis filq feruos manumittere po

ET eum,quemuendiderit, uenditor:amp;:promiffor,quempromifea rit,manumittere poffunt.

SI quisab alionumos acceperit,ut feruos fuosmanumittat;amp;:ab inuito libertas extorqueri poteft,licet plerunq; pecunia eins nume rata fit: maxime, fi pater, uel frater naturalis pecuniam dedit. uidebi-tur enim fimilis ei,qui fuis numis redemptus eft.

CAuffam minor uiginti annis,qui feruum donatum manumifi* tendi gratia accepit, ex abundant! probat poft diui Marei literas ad Aufidium Viâorinii.ad libertatem enim feruus perueniet,etfi non manumiferit. non idé in fideicómiffaria libertate iuris eft,cuius cauf-fam minor debet ptobare.nam libertas nifi ita manumiffo non corn« ß petit.

mitterctur.quod fi non manumififlèt.conucnitjut manu inqc^et,aut decern aureos emptor daret.non feruata fide, nihilominus c^fonen* tia conftitutionis liberam fieri refpondi.-quoniarn manus iniedio plc-riinqj auxilqferendi caiifla intecuenit. italt;5 nee pecunia peretur^^ijp cmolnmentum legis uoluntate uenditoris fecutum fit. nbsp;nbsp;Tempore •

alienationisconuenit,uthomolibertatis cauflatraditns,poftquinui annum impletum manurnitterctiir,amp; ut certam mercedem menftm am intcrea præberet.conditionem libertatis mercedes nonfaccre/e ƒ obfequio temporariæfcriiitutismodûpræftitutûefle retpondùnc^« enim in omnibus libertatis cauffa traditum comparari ftatylibero., . • XXI. IDEM.

SEruum dotalcm uir,qui foluendo eft,conftantc yiatymoniotma-numittere poteft.fin aurem foluendo non eft;Iicct alios creditorcs* ' non habeat: libertas ferui impeditui,ut confiante matrimonio debe-ri dosintelligatur.

NEpos ex filio uoluntate aui,ut filius patris uoluntate poteft ma» numittere. fed manumiffus patris uel aui libertus efi.

CAius Seins Pamphilam hac lege emit, ut intra annum manumit teretur. deinde intra annum Seins feruus pronunciatus eft.quat* xo,an4ege uenditionis finito annoPamphila libertatem confecuta fitc’Paulus refpondit,cum ca conditione ancillam emptam domino adqnifitam,cum qua ueniffe proponeretur.

LEgeIunia*Patronia,fidiironantesparesiudicnm fentenrix exi= fiant.pro libcrtate pronunciari uifum.fedetfitefies non difpari numero tam pro libcrtate, quam contra libertatem dixerint; tarnen 5ro libcrtate pronunciandum ciTc/æpe conftitutum efi.

POMPONIVS. iPudpraetoremeundem'c^tutotem poffepupiUum ipfo 011 authore manumittere confiât.

SI minor fit annisuiginti fruâuarius:anpoflitlibet« __tati confentire f amp;nbsp;puto, confentiendo poiTc ad lu bertatem perducere. III. IDEM.

SI hxrcs feruuin legatum manumittat.mox répudier legatatius: re tço competit libeiras. idemq; eftA fi pure duobus feruis legetur,Sc ''• poft àlterius manumiffioncm alter répudia vient. nam huic liber tas fetto competit.

I pater fiTlo ptrmiferit feruum manumittere, amp;nbsp;interim deceflea Orit inteftatô.deinde filius ignorans pattern fuum mortuum liber« ► tatemimpofuerit: libertas feruo fauore libertatis contingit, cum non appareat mutatâ effe domini uoliinta.té. fin auté ignorante filio uetu* iffet pater per nuncium, amp;nbsp;ante quam filius certior fieret, feruum ma-numififietdibcr non fit.nam ut filio manumittente feruus ad liberta«

ritmonerit uerum.uolcnte parte filium manumififfe. Quoties ma-numittit feruum dominus: quamuis exiftimet alienum effe eum:ni« hilominus ucrum eft,uoluntate domini feruum effe manumiffumÄ ideo liber erit.Se ex contrario fi fe Stichus non putaret manumitten« tis effeaiihilominus libertärem contingere. plus enim in re eft, quant inexiftimatione:amp; utroqg cafu ucrum eft,Stichum uoluntate domini manumiffum cffe.idemfcpiuris eftA fi dominus amp;nbsp;feruus in eo errore effent,ut neeg ille dominu fe,nec bic fc feruum eins effe putaret. nbsp;nbsp;Mi nor uiginti annis dominus nee feriiü communem quidé fineconfilio rede manumittit. p A v l v s notât, fed Ôc fi pignori obligatum fibi mi nor uiginti annis manumitti patiatur, rede manumittitur: quia non tam manumittere is,quàmnon impedire manumittente intelligitur.lt;

fitum eft.ego*quidem memini labolcnum præceptorem me- H“® um in Africa feruos fuos manumififfe,cum cófilium præbe ter. Scego ^ctuil« exemplum eins fecutus, Sc inpraetura, Sc confulatu meo quofdam ex Ceruis meis uindida liberaui: amp;nbsp;quibufdam alqs prætonbus confwlen« obus me idem fuafi.

SEruus communis, quin à minoribus uiginti annis dominis point apudconfilium manumitti.quamuis unus ex focqs cauftam non approbaucrit; dubium non eft. vn. CAivs

NOn eft omnino neceiTe pro tribunali manumittere. îta^pleçj^«^ in tranfitu ferui maniimitti folent.-cum aut lauandi,aut g^an=, ^* di,aut ludoru gratia prodieritpraetor, autj^conful,legatusne Cæfaris. «.■

EGo cum in uilla cum prætore filiffem.paffus fum’apud eum ma^ numittiA fi lidoris præfentia non effet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;• , j

IVfta caufla manumiflionis eft,fi periculo uitae infamixuedominu . feruus liberauit. nbsp;nbsp;Sciendum efttqualifcun^caufla probat^fitamp;’

recepta:libertaté tribuere oportere nam diuus Piu^efcripfit,cauflas' *hæcars probatas reuocari non oportere,*(ne alienum feruum poflitquis ma defunt. numittere).nam cauflae probation! contradKendum, non etia caufla iam probata retraftanda eft.

SVrdiuel muti paths filiusiuflTueius manumittere poterit.-fuhoß uero filius non potent manumittere. XI. VLPIANVS.

SI minor annis uiginri manumittat; huiufmodi foJent cauflae manumiflionis recipi,ut fi filius filiaûc, frater fororue naturalis fit, VXII. IDEM.

SI collaftaneus,uel educator.'fipædagogus ipfius,uel nutrix,uel fili us filiatie cuius eoram,uel alumnus,uel capfarius,id cft,qui portât Iibros;uel fi in hoc manomittatuc,uc procurator fit,dummodo nó mi nor annis decern Ôcfeptem fît. præterea amp;illud exigitur, ut non utilt;J unum feruû habeat,qui manumittit. nbsp;nbsp;Item amp;nbsp;ft matrimonij caufla

ALumnos niagis mulieribus eft conueniens mannmitterc. fed amp;nbsp;iniiirisreceptueft.fatis'cp eftpermittieum manumittijnquo nutriendo propenfiorem animum fecerint. Sunr,qiii putant/oenil nas poffeetiam matrimonij caufla manumitteterfedita^ forte amp;: con feruus fuus in hoc ci legate eft. nbsp;nbsp;nbsp;Et fi fpado uelit matrimonij caufla

ET^am conditionis implendae cauffaminoti annis uiginti manu« mildere peemittendum eft;ueluti fiquis ita hxres inftitutus fit,fi feruum adlibertatem perduxerit. Ex præterito tempore plures cagflkeffe poffunt: ueluti qiiod dominum in prxlioadiuuerit,con-ƒ jramrones nutus fit, quodeum fanauerit,quod infidias detexerit. amp;nbsp;*% lo.ngfi eft.fi exfequi uoluerimus.quia mulra mérita incidere pofliint, quitus honeftum fit libertärem cum decreto præftare: quae aeftimare Ïebebitis,apudquem dceareagitur.. Plures uindiâa panter ma» ? ^utnittipo^untramp;fufficit praefentia feruorum, ut uel plures manu« ' ,* • .m*tti poflipt. Abfens quoi^cauffam probate per procuratorem po . terit. Si duo matrimonij cauffa manumittent,recipicaufla non de-# fcet. . Qui ii^Italiaaiel alia prouincia domiciliü habent: apud alterius prouinciaepræfidemconfilioadhibito, manumittere poffunt.

• TLlud in cauflis probandis meminiffe iudiccs oportet; ut nó ex I uxu* _£ria,fcdex affedu defcendentes cauffasprobent. nee enim delicrjs, fediuftis affeftionibus dediffe iuftam libertatem legem Acliam Sem tiam credendum. Si quis minori annis uiginti hac lege feruum des derit,ut precio accepto uel donationis cauffa eum liberum faciat; poterit illecauffam manumiffionisiftius approbate, hoc ipfum alles gans,legem datam eum perducere ad libertatem. ergo hic debet often derc,hoc inter ipfos adumrut proinde uel ex lege donationis,uel affe-flione eins,qui dcdit,res æftimetur.

APud proconfulem, poftquam uibem cgreffus eft, uindiâa mas numittere poffiimus.fed amp;nbsp;apud legatum eius poffumns manu mittere,ex quo prouinciam ingreffus eft.

A Pud filiumfamilias magiftratum pater manumittere poteft,cti am fi filiusfamilias manumittere non poteft. Apud collegam • ^ fuum pretor manumittere non poteft. filius quo^ uoluntate partis apud pattern manumittere non poterit.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. XIX. CELS VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

SI minor annis apud confiliu matrimonq cauffa prägnante manu*' mifit,ca'cß interim peperit.in pendenti erit,feruus,an liber fit, que eapepcrit. XX. VLPIANVS.

SI rogatus fit annis uiginti minor manumittere per fideicomifliimr incundanter debet ei permitriaufi fi ,pprium feruum rogatus fuit manumittete.hic em quantitas emolument! conferenda, quæad eum ß lij perue

peruenit ex iudiciö dus,qui rogauit,cum precio eorum, quos rogatns eft manumitterc. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi hac lege feruus fuerit donatus, Urmana

mittatur.permittendum erit manumittere,ne conftitutio lt;^ti Mard fuperuenienSjCunftationem confulis dirimat. Matrimonq caulTa , manumittere fi quis uelit,amp; fit,qui non indigne huiufniodi condido-nis uxorem fortitus fineric ei concedendum. nbsp;nbsp;Mulieri quoqg UoTeu. ƒ

ti filium naturalem fuuni,ucl quemex fuprafcriptis nianumittere.pcf lt;nbsp;mittendum cfl'e,Marcellus fcribit. nbsp;nbsp;Cóful apud fe poteft manunfi^

terc,etiamfieuenerit»ut minor uigintiannis fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

MAnumiffio per lidores hodie domino tacente expediri foletid • ucrba folennia,licet non dicantur,ut dida accipiuntur.

XXUU. PAVLVSlit.ni.rfdP/dHüfM». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

PVpillus,qni infans non eft,apud confiliüredc manumittit.P A V' L v S. fcilieet authore tutore.-ita tarnen,ut pcculiü eu nó fequatur-

SI nitons habédi cauffa pupillus manumittat.probationis eflc cauf* fam,Aufidius ait.Nerua filius contra fenfitquod ueriuseft. nan^ perabfurdü eft, in eligendo tutorc uidcri firmü effe iudiciuei pupiH^» cuius in omnibus rebus ut infirmum indicium tutorc authore regif •

DE MANVMISSIONIBVS, aVAE SERVIS ad uninerfitatem pertinentibus imponunt. nbsp;nbsp;Tit. III.

luns Marcus omnibus collegfjs.quibus coèulidi ius c*»' manumittendi poteftatem dedit.

TIT. Il 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'1^97

111. PAPINIANVS, En^is ciuitatis iure manumiflus non ademptum pcculiu tetinct. lideoqj debitor foluendo liberatur.

TITIVS HAERES NON ERIT : STICHVS HAERES ESTO, STICHVS LIBER ESTO.noneffe Stichum liberum Ariftoait,Ti tiohaeredcexiftcnte.mihi uidetur poffedici libetu fore .• quafi no utilt;5 alio gradu acceperit libcrtatem,fed dupliciter. quo iure utimur.

SIquisitafcripferit,STICHVS LlBER ESTO, El'QVE HAERES ME vs DECEM DATO:nulladubitatioeft,quindebeantur,etiamfieu paterfamilias uiutismanumiferit.Sedamp;fific, STICHVS liber ESTO, SlVE STATIM, SIVE POST TEMP VS: El'QVE CVM LIBER ERlT, HAERES mevs DECEM DATO:idcmdicendumeft.illudconftat: fili® beträtefic data,fuerit ei legatum, EI'QVE, si evm vindicta libe RAVERO, HAERES MEVS DECEM DATO.licetexnimia fubtilitate feparatu eft legatfi â teftamento:attamen humanitatis intuitu ualebit kgatum,fi uiuus cum manumiferit.

ÏN libertatibus leuiffima fcriptura fpeftanda eft, ut fi plurcs fint, qua manumiffio facllior fit,ea leuiffima intelligatur.fed amp;nbsp;in fideicomif farqs libertatibus nouiffima feripturafpedatur.

SI fruduariu dominus proprictatis hæredem fedpferit,^ feruo fub cohditione fitlibertas data.-quoniam interim fitli£Eredis,confufio fee fadaufusfruftus.-fi exftitit conditio,pcruenict ad libcrtatem.

NEratiusfcribit:ei9,cuilibcrtasficdataeft,SI FiLivs NVLLVS Ml HI ERIT, CVM MORIAR, STICHVS UBER ESTO : impediri li-buta

bertatem poftumonato. fed dum fperanir nafci, utnim in feraitate ' remanere dicimus:anueroexpoftfado rcfpondcnius retro ^iberuin fuiffe,nullofilionatoc’quodmagis arbitrer probandum.

Slitafitfcriprum, STICH VS, si diligenter rationes tractasse ViDEBiTVR, LIBER ESTO .-diligentia confiderandî,qu£Ç domino, non quæ feruo erit urilis, coniunâa bonæ fidei Ôc in reliquiS quocgreddendis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. •

IX. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ •

SI quisitafitlegatus,iit manumittatur.-amp;fimanumiffus nonfucj ‘ rit, liber effe iiiffus fir,eifcj? Icgetur; amp;nbsp;libertatem compe|ere,amp; lega-i ’ /, turn deberi,fæperefcriptum eft. Quod conftitutum eft.uetiturtiäd ' libertatem in teftamento perduci,nó pofte manumitti.-hoc ad èo$ pet * tinere puto,qui fuerunt tcftatoris,ucl hxredis.feru8 enfin alienó id if * rogannonpoterit.

SI peculium proclcgatiim, amp;nbsp;uicarius liber efte iulTus fit; liberu euW efleconftat. multumenim intereft inter genus amp;nbsp;fpecié. fpecicin ein eximi de genere placet, quod eft in peculio legato amp;nbsp;nicario manii niiflb. Si fecuus legatus liber efte iuftus eft.-libereft.fed fi prins libet efte iuftus,poftea legatus fit.-fiquidemcnidens uoluntas fit teftatoris» qui ademit libertarem.-cü placeathodie etiam libertates adimi pofte: gt;nbsp;amp;nbsp;legato eum cedere puto.quod fi in obfcuro fit.-tunc fauorabilius te* fpondetur,liberum fore.

SI legato feruo fideicommiftaria libertas relida cft.-ucl hæreSjUellequot; gatarius eumcogitur manumittere. Si STiCHVS et PAMPHl

LVS DECEM DEDERINT, LIBERI SVNTO. poteftalter quin^dando liber efte,qnamuis alter non dederit. Cum teftamento feruus libet efte iuftus eft.-uel uno ex pluribus hxredibus inftitutis adeunte hxred* tatem,ftatim liber eft.

SI quis libertatem fub iurifiurandi códitionc reliqnerit: edido pr^‘ toris locus non erit,ut iurifiurandi conditio remirtatur.ôc mérite-nam ft quis remiferit conditionem libertatis.-ipfam libertatem im^ dit;dnm competere aliter non poteft,quàm ft paritum fuerit condit*' oni. nbsp;nbsp;Proinde amp;nbsp;fi quis cum libertate legatnm acceperit: non alitet

legatum habebit,nifi condition! iurifiurandi parueritfed fi pure libet tatem acceperit, legatum fub iurifiurandi conditione: putat libro tricefimo digeftorunuemitti ei conditionem iuiifturandi.idet^

Pnto dicendumA fi libcrrati quo^ inieda côdirio fit, fi teftator uiuus eum manumifcrit.nam amp;nbsp;hæc conditio legati remittitur.

OI ita Æerit ferais duobus Ubertas data,fi infulam xdificauerinrjiel 13^1 ftamam pofuerint: diuidi hæc conditio non potent, folummo«

CVm feruus pure liber fcribitur,8ehæres fub conditioné.'placet de ficicnte conditioné habere cum libertatem.

STICHVM SEMPRONIO DO LEGO . SI SEMPRONlVS STICHVM INTRA ANNVM NON MANVMISERIT, IDEM STICHVS LIBER ESTO. quæfitum eft,quid iuris fit f Refpondi. hoc modo libertate da* ta, SI SEMPRONlVS NON MANVMISERIT,STICHVS LIBER ESTO: G Sein

Semprpuiu, nifi manumiferit, nihil luxis in Stichum habitnrum, fed liberum cum futurum.

XVI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Sîiufcriptûfilent, CVM TITIVS ANNORVM TRIGINTA ERIT» , STICHVS LIBER ESTO,EI'QVE HAERES MEVS FVNDVM 1^-TO, amp;nbsp;Titius ante, quam ad annum tricefimum peruenirct, dcTciic-, rit ; Sncho libertas cumperct, fed legatum non debebitur. nam fi fa- lt;nbsp;wore libertatis id receptum eft, uc mortuo Titio tempus fupereffc uideatur, quo impleto libertas contingat; circa legatum defeciHe* conditio uidetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;« ,

XVII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;' *

Libertas,quae in ultimum uitæ tempus conferturnielurt CVM STl, , ' CH vs MOR lETVR, LIBER ESTOmulliusmomentiexiftinpnda’ cil. Hæcautéfcripciua,STICHVS,SI CAPITOLIVM NON ASCENDE' ' RIT, LIBER ESTO, ita accipienda eft;fi cum primum potuerit,capito lium nó afcenderit.ifto enim modo perueniet Stichus ad hbertatem, ’ li facilitate data afcendendicapitoliû abffinuerit.Hacferiptura tefta*

REDD AT: an fub conditione data libertas uideatur,quîEfitum eft. Re fpondi.purequidemdatam libertatem uideri,amp;iliam adiedionem ITA VT RATIONES REDDAT conditioncm libertati non inqcerc. fed tarnen qui.a manifcfta uolunras tcifantisexprimiturrcogenduni cura ad rationes reddendas. nbsp;nbsp;Poft annos indiftinAe liber effe iuffus, poft biennium liber eritadep amp;nbsp;fauor libertatis exigit,ôc uerba patiun-tur; nifi aliud fenfifte parremfamilias manifeftiftimis rationibus is, quo libertas rclifta eft.probauerit.

QVi duos hæredes inftituebat.poft altcrius mortem feruum lAc rum effe i u(rerat.is,cimis ex morte libertas pendebat,uiüo teft* tore deceflerat.Sabinus refpondit,liberum futurum. Hæt conditio, CVM MORIAR,LIBER ESTO,uitactemplisampleftitur,amp;ideircoin-utili$ eiTeuidetur. fed melius eft uerba benignius interpretari, ut poft * ' p mortem fua uideatur teftator ei libertaté rcliquifle. fed multo map® bate AD ANNVM LIBER ESTO ita accipi pOteft,VEL POST ANNVM, QVA'M MORIAR, LIBER ESTO. ÄlicethOcmod« accipiaiur,POST ANNVM, QVA'M HOC TESTAMENTVM FACTVM ERlT , L1BE^ ESTO: fi euenerit, ut intra annum teftator decederct.inutilis non erit*

QVidam hxredem fuum rog3uerat,ut feruum manumitteret.d« indcfi bxces cum non nianluuiüiTe. liberum cum effeiuifcrat,

TIT. IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1701

tiqs legaucrat.licet enim hacres non manumifcrit; plenty exitimant, hunc ^ teftamento hbertatem confequi. fed hoc kgatuquo^ ci debt tur. • XX. AFRICANVS.

. QEiuoslegauitAcauitita.ROGO TE,si PROMERVERINT, DI-ESSE LIBERT ATE EXlSTIMES. pmons hæ partes funtjUt ,• »cogat hbertatem praeftari.nifi quid tale hi ferui admiferint, ut indigni , *• fun,quo hbertatem confequantur.non etiam ut ralia officia ab his exi ^antur, pro quibns hbertaté mereri debeant. arbitriu tarnen eins crit, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui rogatus eff.quo tempore quen^ uelit manumitterc.ita ut fi uiuus

' . jQtiCHVS, IMO' PAMPHILVS LIEER ESTO. Pamphilum liberum ^ futurum^efp^ndit.quodammodo enim emendafle erroré fuum * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïeftatoremidemfcpiuris fore, Scfi ita fcriptum fuerit,STiCHVS LiBER

QVi filkim impubère haeredem inflituit.Stichum ratione argen« ti,quod fub cura eius effet^edditajiberum efie iuflerat.is feruus parte argeti fubtraélâ, cum rutoredinifit. atqjita tutor ei parem ratio-nem adicripfit.confultus,an Srichus liber effetC’Refpondit.non effe li* berum nam quod alioquin placet, fi ftaculiber pecuniam dare iuffus tutori det, uel per tutorem ftet, quo minuspareatur conditioni.per« ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenirc eum ad hbertatem; ita accipiendum, ut bona fide amp;nbsp;citra frau

dem ftatulibcri amp;nbsp;tutoris id fiat;ficuti amp;nbsp;in alienationibus return pupil larium feruatur.itaqg amp;nbsp;fi offerente ftatulibero pecuniam tutor in frail dem pupilli accipere nolit : non aliter hbertatem contingere.quàm fi feruus fraude careat. cademep amp;nbsp;in curatore dicenda. Item quæfi* turn cft,fi rationem argenti reddere iulfus eft.in quern modum intelli gendum fit códitioni paruiffc.-id eft,an fi quxdam uafa fine culpa cius pericriiX,atlt;5 ita rcliqua uafa hærcdi bona fide adfignaucrit.pcrucniac adlibertatemC'refpondit.peruenturum .namfufficere.fiex aequoSc . •• bono rationem reddat. denies quam rationem bonus paterfamilias ic

’ ilt; cipetct;amp;eahaErcdireddita,impletam conditioncmuidcri. XXIII. MARTIANVS.

TEftamento manumiffus ita demum fit liber ,fi reftamentum ua« lcat,amp; ex co adita fit hxreditas: uel fi quis omiffa cauffa teftamen, tiabintcftatopoflîdcathîcrcditaté. Teftamento libcrtas data com- ' pctit:pure quidem data,ftatim,quam adita fuerit hxriditas.ucl ab uno ex hjeredibus. fi aut in diem, uel fub conditione libcrtas data eft; tunc compctitlibettas.cumdieseuener t,ucl conditio exftitcrit.

NOminatim uidentur liberieffe iuffi.qui nd ex arrificio.wd offi* cio,uel quolibet alio modo euidenterdenotati funtaieluri di* fpenfator meus,cellarius meus.cocus meus,Pamphili ferai mei filiuS, *

DIuus Pius amp;nbsp;diui fratres fauorabiliter refcripferuntk* cumfeiji^, ' cum libertate fubftituto Jcgatum erat,fi hartes non «flêtjiooad' , fcriptalibertate.perindehaberi,atcÿfiadfcripta ei effet libèrtas.

aVi potucrint apud confilium manumittendo ad libertatem prt ducere.poterüt etiam neceffarium hæredem facere,ut hsc ipü » tas probabilem faciat manumiffionem.

STICHVS, SI CODICILLIS EVM NON VETVERO LIBERVM E^ SE, LIBER ESTO, fic eft, acfidiccret, Si 1N CAPITOLIVM NON

VXorcm prägnantem rcpudiaucrar A aliam duxerar .prior enirâ filium expofuithic fublatus,ab alio educate, nomine paths uO citatus ufç ad uitat tempus patris tam ab eo,quam d matreran in uiuo rum numero effct,ignorabatur.mortuo patre, teftamcroq; eius,quo filius neeg exhacredatus,nelt;g hxres inftitut9 fuit,recitato.filius amp;nbsp;d WS tre,ói: ab a ui.a paterna agnirus,hsreditatem patris ab inteftato quafd^ gitimus poffidet.quaefitum eft. hi,qui teftamento libertatem accept' runt,utrum liberi ,an ferui fintf Refpondit.filium quidem nihil pr«iH dicij paffum fuifte/i pater eum ignorauit.amp; ideo cö in poteftate ignO' rantis patris efferteftamentum non ualere. Serui autem manumilS» fiper quinquenniu in libertate morarifunt, femel datam libertateni * infirmarijContrahumftudium fauori libertatiseft.

SI ferai,qui apud hoftes fint,liberi effe iuffi funt: ad libertatem p^^* ueniunt.quamuis neig teftamenti, negj mortis tempore in poteft* te teftantis,fcd hoftium fuerant.

Vm ex pluribus eodem nomine ferais uiuis, liber iuffus nön ap* p.ireat quis fit.nullus liber eft.

I Dco'cpfiitafcriptumfit.STICHVS VSQVE AD ANNOS DECEM LI ESTO; temporis adieftioeft fupcruacua.

OCiendum eft,neceffario haerede cxiftentc^quamnis fe abftin eat,ta jJjw^en liberrates competere: fi modo nonin fraudem legis Acli« oenriæ datæ fuerint.

j T^Eferuoteftamétoitamanumiffo.Si IVRAVERIT SE CORNE-JLJlIO FILIO MEO DECEM OPERAS DATVRVM, LIBER ESTO.’ quxritur.quid iuris fitf amp;nbsp;fciendum eft,iurando feruum conditionem implere. fed non tencri operarum nominc;quia nifi poft manumiffio nem iuret,non obligatur.

NOminatim codicillis manumilTus uidetut fecuus, cuius nomen teftamento continctur.

Libertas teftamennto feruo ita dari potcrit, CVM PER LEGES LI», CEBIT, LIBER ESTÖ.

STICHVS SERVVS MEVS, SI EVM HAERES ALIENAVERIT , LIBER ESTO.inutiliterdabiturlibcrtas,cum in id tempus differa-tur,quo alienus futurus fit.neccontrariumcft,quodftatuliber,ctiam fi uenierit.ex teftamento libertatem confequitur.quippe utiliter liber tas data fado hacredis non perimitur. At quid m legato comodo dato • • dicemnsfdiuerfumenim nulla dicetutratione. nam inter libertatem

amp; legatum (quantum ad hanc cauftam ) nihil diftat.igitur nee fi dire» ÖÓdabitur Ïibertas, SI HAEREDIS MEI ESSE DESIERIT, LIBER EST0;quia nullum cafum utilem habet.

ÏVlianus ait.cum idem homo,amp; per fideicomifllim detur alicuï,amp; li bet effe iubeatur.-hæredé libertatem debere præftare. nó enim coge» tur ( inquit ) ex cauffa fideicómiffi æftimationem fufferre, cum debi» tam libertatem teddidetit. Sedamp; cum fub conditione feruo Ïibertas

per fidei commiffum derur,amp; ipfe prüfend die daretumon aliter tra* dere cum cogetiir.quàm ut caueatur.exiftente conditione lib^tati cU reftitutum iri.nam in omnibus ferécaudis fideicommiffasiibertares pro direâô dans habendas.Sed Ofilius ait.fi adimendi legari caufla fp lt;nbsp;deicommiflam libertatem teftator dediffétrea ucra cffe.fi ucro ogcfiti , hxredem 4 teffatore legatarius oftenderinarftimationem nihilominuZ , legatarioprxftandam.

XLL IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;, Slitafucritlibertas relira, SER VVS STICHVS MEVS ANNO DV0« , DECIMO POST, QVA'm EGO MORT VVS ERO, LIB5R ESTO.'ije*, 1 rli l mile eft.in priiicipio duodccimi anni eum effe liberu. na*n hoe mot’ ' tuumfenfifle,amp; inter hos fcrmones,DVODECiMO annc^et PÓSX ^ DVODECIM ANNOS,multum intereffe ;amp; italoqui^lcgius, DVODE CiMVS ANNVS EST,cumqiiantumhbct ex duodecimo anno ueniffeL ' aut pra:tcriffet;amp; qui duodecimo anno liber effe iubetur,omnibus die bus anni liber effe iuffus eff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed fi ita fit fcriptum in teffamento»

STICHVS SERWS MEVS HAEREDI ME0 MILLE NVMOS ANNO, BIENNIO.TRIENNIO POST.QVA'M EGO MORTVVS ERO,SI SOLVE RiT,SATis'vE FECERiT.LiBER ESTO.nonpotcftisferuus.nifitricn iiio prxteritojibcr effe.nifi prxfentem earn pecuniam foluat,aut fatis faciat. compenfanda enim eft hæredi libcrtatis eeleritas prematura pc euniarum folutionc. nbsp;nbsp;nbsp;Labeo fcnbit.fi fic libertas rclifla fitjSTiCHVS nbsp;nbsp;* INTRA ANNVM, QVA'M MORTVVS ERO, LIBER ESTO;ftatimCÜ liberumeffe.nam Wiita fitfcriptum, si intra ANNVM deCEM HAEREDI MEO DEDER.iT,LiBEiv ESTO,’ ftatim foluçndo,eum Hbc' turn fine mora futurum.

SIquisitafcripfcrit,iLLVM iLLivs libertvm esse VOLO.’Ä fecuus libertatem pctercpotcft,amp;illcuthabeatlibertum.

LIbertates djredx, Sf teftamenro ,amp;codicillis teftamento confit' , maris rededantur.*fideicommiffariæ,ô(ab inceftato, amp;codicillis ' '

MAcuia decedens feruis fuis nomine Sacco,amp; Eutychiæ, amp;nbsp;Mir« nefubcóditionelibertatc rcliquithisuerbis.SACCVS SERWS

MEVS, ET EVTYCHIA ET HIRENE ANCILLAE MEAE OMNES SVS HAC CONDITIONE LIBERI SVNTO, VT MONVMENTO MEO AL-TERNIS MENSIBVS LVCERNAM ACCENDANT, ET SOLENNlA MORTIS PERAGANT. quxio.cum affiduc monumCUto MxuixSsc

cusamp;Eutycbia'amp;;Hirenenonadfint:anliberieffe poffunt^ Mpdefti« nus refoondit. nclt;j contextum uerborum totius fcriptnr«,nelt;ÿ mens tern tcitatie is earn effe.ut libcrtas fub conditione fufpenfa fit.-tum liberos eosmonumcntoadeffcuoluerit.officio tarnen iudicis eos effe co^ipellendosjeftatricis mlTioni parere.

* nbsp;nbsp;’ •, ZT^ Vod uulgo diciturjub pluribus conditranibus data libcrtateje

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftm conditiones funt datx. quod fi coniiuiftim data: fum ; mfi omni*

A Rifle Neratio Apiano refcriplit.teftamcnto liber efle iuflus c3 annorutrieinta effet,fi antequam ad earn setatem perueniflet, ’ îhmctallum Sanmatnsfir,acpoftearcuocetur;fincdubitationc cum

• tari. nee aliud, fl hxres effet fub conditioneinftitutus. futurum cninj cum etiam neceffarium.

CVm ex falfis codicillisper errotem IibcrtasJicctnon débita, pr« ftita tarnen ab hœrcdefmffct.-uiginti folidosâ fingulis homini« bus inferendos effe hat redi^princeps conftituit. fed amp;nbsp;ft conditionis im pléds gratia feruum inftitutus manumiferit,ac poftcafiliusdeinoffi ciofo agendo obtinucrit,uel teftamentum falfum fuerit pronuncia« turn: confequens erit, idemamp;( in lue fpecie fieri,quod infalfis co-óicillis conftitutum eft.

XLVIIL IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

SI focius teftamento libertatem ita dederit, PAMPHILVS, Si EVM socivs MANVMISERIT, LiBER ESTO:Seruiusrefpondit,focio tnanumitrentc,communem fieri libettum familiae ateg manumiffo» ris. neeg enim nouum.aut incognitumeft,uario iure commun! mans dpio libertatem contingere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

TEftamentomilitisita manumiflam.SAMiAM iN libertatb ESSE IVSSI, direftam libertatem iuremilitixaccepiffe plaçait.

QVod diuo Marco pro libertatibus conferuandis placuit, locum habet irr ito teftamento fado,ft bona uenum ituta fint, alioquin nacantibus bonis fifco uindicatis,non habere conftitutionem locum, aperte cauetiu.Seruos autem teftamento manumiffos, ut bona fufeit Fiamutjiure cautionem offerte idoneamnon minus, quant exteros, defundi

defunfli liberos,autcxtrarios declarauit.quod beneficium minoribus annis hætedibus fenpris, auxilium bonis pcæftitutum more folito de fiderantibus,non aurertur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Li. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

TEdamento centurio feruos fuos uenire prohibuit, ac perijt, PfO utquiflt;5meruiflet.eos rnanumitti.libertates uriliterdatas ftlpó** * ducum fi nemo eoru offcnderit,omnes ad libertatem peruenire pof /, fint, quibufdam autem per ofFenfam exclufis: refidui in libertaté per ueniunt. Cuiitatedamentoadfcriptumeffct.SERVi, QVi SinE 0? nbsp;nbsp;nbsp;»

FENSA FVERVNT, LIBERI SVNTO: conditionem adferiptam uidefi * placuit,cuius interpretationernplacuittalem faciendant ut de’hiyin,« libertate danda cogitaffe nó uideatur,quos aut poena coë^cult.aut ab • honore adminidrandbueladminidrandat rei negocioremouit. nbsp;nbsp;/

LII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;• nbsp;»

*aliâs de T *Mp er at ores Seuerus amp;nbsp;Antoninus) Miflenio Frontonitedameto JLmilitis his uerbisadfcriptalibertatc, STEPH AN VM serwm wE- ’ VM LIBERVM ESSE VOLO, uel IVBE0; aditâ hæreditatc libettaS competit.0cideoea,qua:podcaadiedafunt, SiC tamen , VT CVM HAEREDE MEO Sir.QyOADVSQVE IVVENIS SIT. QVOD SI NO' LVERIT,AVT CONTEMPSERIT; IVRE SERVITVTIS TENEATVRrad reuocandam libertatem,quæ competijt,non font efficacia.idem Ó^u’ paganotum tedamentis obferuatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

LVcius Titius femo libertatem dedit, fi rationem aflus fui ex fide dediffet Caio Scio filiofuo.cuannospiibertatis egreffiis fuidet Caius Seins,à curatoribus ciufdem conuentus fetuus,etiam apud iudj cem omnibus fatisfecit: exadatp cautione a curatoribus.pronunciatii ed liberû cum effe. nuc Caius Seius filius tedatoris negat curatoribus fuis rede peetmiam illatam quxro, an iure foluta fit quantitasC' PaU' lus refpondit.curatoribus quidem adolefcentis reliquam rationem,uj conditio tedamento adferipta implcatur/ion iure folutam uiderifed fi præfente adolefcente pecunia illata ed,uel in rationibus eius relate«', « impletam conditionem uideri, ac fi ipfa foluta fuidet.

QVi babebat feruum Cratinum,tedamento ita cauit,SERW5 ^® vs CRATISTVS LiBER ESTO.quxro,an feruus Cratinus adH' er tatem peruenire poflit,cumtcdator feruum Cratidum non habe« at,fed hune folum Cratinum. Refpondi.nibil obefle,quod in fyllab^ erraffet. nbsp;nbsp;Scripti tedamento hæredes ante aditam hæreditatem P**

toaptxtorc interpofito bxreditatern adierunt. qtnero, an libertäres in co tgftamentodatæcompetierintC'Rcfpondi. ûteftatorfraudandi tonfilium non habuiflencompetere libertäres.

Libertäre fob conditione data,huc iam decurfum eRmt fi per flaw Äbernm non ftet,qno minus códitioni pareanquamuis ne per hac •, redem quidem ftet.tamé ad libertärem perueniat.quod credo refpon ddi oportcre,etfi per fideicommiffum uriq; bæreditartjs ferais liber-tas data fueritnon abfurde amp;nbsp;de hæredis ferais idem dicetur. De • Jais aijtem.qiios redimendos habebit,nó iniufte dubitamus.-fiquidem ^^* •. edeafu iniguum erit,hæredem perinde compelli debere redimere eos, • ltq; fl conditio impleta effet: quod forte dominus prohiberet condi«

ÇI quis ferao teftamenro reliquerit libertärem,amp;: direâôA per fidei • Ocommiffum;in poteftate ferai eft, utram uelit ex diredo, an fidei« commiffo ad libertäre peracnire.ôc ira Marcus imperator referipfit.

SI locuples egenti hæres exHiterit.-uideamus, aneares teffamento datis libertatibus proficiat, ut creditorcs fraudari non uideantur?

amp; fané funt quidam,qui cum hæres locuples exftaret, talc effe credidc runt,quale fi ipfe teftator adiundis poftea facultatibus deceffiffet. fed mihi traditum eft,hoc iure nos uti, ut ad rem non pertincat,locuples, an egens hæres exftiterit: fed quarum faculrarum teftator deceffenr. quam fententiâ Iulianusadeofequitur,utexiftimet,neeum quidem libertatem confecuturum, quem is,qui foluendo non effet, ita liberu cffciufflffet, CVM ALIENVM AES SOLVTVM BRIT, STICHVS LIBER ESTO, fed hoc non eft confequens Sabini StCalTq fententiæ, quam amp;nbsp;ipfe fequi uideranqui exiftimdt,ccnfslium quen^ manumit» tentis ^edare debere.nam 8c qui fub ea conditione feruum fuum libe rum effe iubet.-adeo fine fraudis confilio liberu effe lubct, ut apertiffi»

VErum eft,eum,qui Iiber effe iuffus eft,alienatö à teftatorc,fi ante aditam eius hæreditatem rarfus hæreditanus fieret,mox adire« tut hxreditas,ad libertatem peruenire. .

TItia ferais quibufdam Sc ancillis nominatim diredas dedit liber« tatcs,deindeitafcripfit.ET PEDISEQVAS OMNES, QVARVM NOMINA IN RATIONJBVS AIEIS SCRIPTA SVNT, LIBERAS ESSE D uolo

VOLO. quæfitum eft, an Entythia,qnæ teftamenti faditempore in» terpedifequas libertärem acceperat, mortis autem tempore imienia-tur aftori in contubemio tradira, ex generali capite pedifeq^arum li« bertatem confequi poiTitï'Refpódit.nihil impediri libertärem pedife* quæ,quod morris demrl tempore pedifequa effe defqt. Qui pura amp;nbsp;direfta domini fui teftamento liberraté Stichiis acceperat, exh^eai«» täte miilta per fraudem amouilTc dicitur. quæfitum eft, an ante in li* beträte proclamare debeat,quim ea,quæ ex hæreditatc amouifle pto ban potuent ab hxredibus,rcftitueritC' Refpondit.fecundum ea,qiiX proponcrentur,eHm,de quo quæritur,liberum effe. C L A V DI y S, ui, detur abfoluiffe amp;nbsp;id,de quo quæritur. nam hæredibus fans cofiÛtirtn. eft edido de furris. Lucius Tirius reftameto fuo ira ca uit. ON ESI PHO RE,NISI DILIGENTER RATlÔNEM EXCVSSERIS,LIBER NE ESTO.’ quæro,an Onefiphorus ex his uerbis libertärem fibTuirÄicare'polfit? Refpondir. ex his uerbis, quæ proponerentur, libettatem adimi po* tins,quam dan.

TEftamentoitacauir. fufov/ ßsAo^ou /o^ou ro/xZff'/xaïa x/Â/a,t7rtî VcpâaiTijj 'ytwHäflva/ /xîJix “ÿ aiuj fxHTi^a. avriyivi'^a-i IXtuflîça/j. quÄ to,an non Eudo,fi prober fe poll manumiffionem matris fuse natutn, poifithis uerbis teftamenti libertatem confequifrefpondit.nonopor« terehuiufmodi confultationempræiudicium parare.

SCioquofdamteftatores efficereuolentcs,ncferui unquam adlh bertatem pcrueniant,h.idenus fcribere foliros,STiCHVS, CVM MO RlETVR, LlBER ESTO, fed amp;nbsp;lulianus ait,libertatem,qiu-e in uld» mum uitæ remplis conferatur,nullius momenti cfle.cum teftatorini pediendæ magis,quàm dandælibertaris gratia ira Rnpfiffe inteUiga-tur.amp;ideoetiâfiitafitfcnptum,STiCHVS,Si iN CAPiTOLiVM NOM ASCENDERIT, LIBER ESTO.'nulliusmomenti effe, fl appâter in ulti* mum uitæ tempus conferri libertatem reftatoremuoluiffe;nec Mil tian.æ cautioni locum effe.ôc fi ita in teftamento feriptum fuerit, STI-, CHVS,S1 CAPVAM lERiT, LIBER ESTO:aliterliberumnoneCre,^fi Gapuam ierit. nbsp;nbsp;Hocamplius Odauenusaiebat.fiquisin teftamen« tofub quahbetconditione libertatcdataferuo itaferipfiffet, ANTE CONDITIONEM NOLO EYM AB HAEREDE LIBERVM nERUni^

I quidam ex his, qui fideicommiffam liber ta tem debe« ant.prælentcs fint,alt) ex iufta cauifa abfinr,alt) latitent: penndeis.cuifideicommiiTaria libertas relifta dt, liber J entrât^ ft foli,qiii adclTent,5e g iufta ex cauffa abeflent, rogati effent, pars e rgo latitans his proficit.

Otquis inteftatus decedens codicillis dedit libcrtatcm,nelt;^adita eft inteftato hæreditas: fauor conftitutionis diui Marti débet Iota •habere amp;nbsp;hqp cafu.-quæ iubet libertate eópetete feruo, amp;nbsp;bona ei addi-' • effi idone%creditoiibus cauerit de folido,quod cui^ debetjoluendo.

ERgo quâmdiu incertum eft,utrum exiftat fucceflbr,an nonteeflâ bit conftitutio. cum certum efle cœperit : tune crit conftitutioiii locus. Si is,qui in integrum reftitui poreft,abftinucrit fe hæredita-tc.an quâmdiu poterit in integrum reftitui.exiftimamus conftitutio-nemeeflare, quia non eft certum ab inteftato neminem fuccefforem exftare^ eft tarnen uerius,admittendamconftitutionem.quid ergo, fi poft addiftionem libertatum conferuandarum caufTa faâam in integrum fit reftitutusî’ utiç^ non erit dicendum, reuocari libertates, quac lemel competicnnt. nbsp;nbsp;IHud nideamus, utrum præfentes effe debc-

ant,quilibcrtarcmacccperût,anueronon. amp;:cum inuitis alqs poffint bona propter libertatem addici ; utieç etiam abfentibus quibufdam poterût additi. quid ergo,fi prœfentes fint quidam .quidam abfentesC* uidcamus,an etiam abfentibus competat libertas. amp;nbsp;poteft dici.exeni plo adirae hacreditatis, competere libertatem etiam abfentibus. Si ex die data fit libertas.an dies exfpeâandus fitc'amp;puto exfpeftandum. ante ergo nó addicent. nbsp;nbsp;Quid deinde fi fub conditionc data fit liber

tasc’amp; fiquidem aliquæ pure.aliquæ fub conditione:utilt;$ addici ftatim • • pofl'unt.fiomnesfubconditionc:quidconfequcnseritdicercC' urrum exfpeâandum eft, ut côditio c xiftatran uero ftatim addicimus, amp;nbsp;tûc demum competitura fit libertas, ficxftiterit condition quod magis critprobandum. nbsp;nbsp;Addiftis itaej bonis direâælibcrtates pure datæ,

ftatim competunt.ex die,cum dies uenerit;conditionales,cum conditio exftiterit nec erit ab rc,exiftimare etiam pendente côditione libertatum ( licet omnes fub condirione datas fint )conftitutionem locum habere.ubienim libertatisfpcseft,ibidicendumeft uelmodica data O£cafione( quad fine damno creditor um futurum eft) addiftionem

admittendam. Si fub conditione dandorum decem libcrtas dati fit:fiuehæredidareiuATus fit,qui Iiberratem accepitjiue nô fic^âum cui; an dando ei,cui bonaaddicendafunt,pcrueniat adlibertgté,quajri poteft.ôi: magis eft, ut ei dari debeat,cui bona addiâa funt, quafi códi« . tio translata uideatur.certe fi alij,qudni hæredi date niffus fit;ip^,^ii , iiiffiis eft,dabit. Hi,qui fideicómiflam libertatem accepenuit,iro fta«* tim,ubibona addifta funt,liberi funt:fed fideicommiflam libertatem ' ' poflunt confequi,hoc eft manumittendi funtab eo,cuiaddiftabo« na funt. Addici ita demum bona uoluit,fi idonee creditoribiiS , cautunifueritdefolido,qHodcuilt;5debetur. ergo cauendum eftido«« 1 nee. quid eft idoneeC’ fatifdató utilt;$. aut pignoribus datis.flt;d amp;nbsp;fi eiti^ '’ ' des habita fuerit promittenti fine fatifdatione,idonee cautnm uidébU ^ tur.Creditoribus autem caueri quemadmodum de^et: gtrum fingn« lis,an uero omnium nomine uni ab ipfis ereatof amp;nbsp;oportet officioiu- ' dieis cóftitui,conuenire creditores,unumq? create, cui caueatur omni ^ urn nomine. nbsp;nbsp;nbsp;Illud uidendum eft.-an caueri debeat creditoribus,amp;

fic addici bona;an uero fub côditionehæc funt addicenda,fi fuerit cau tnm A puto fic compræhendendum dccreto,fi omnia ex conftitutio ne diui Marei fafta funt. nbsp;nbsp;De folido utiqj fic accipiemus,de forte amp;

ant,conftitutio oftendit.ut qui direftam libertatem acceperunt.-orcini fint liberti; nifi forte is,qi»i fibi addici bonadefiderat,ita uelit addict nbsp;nbsp;•

» Qui autem uolunt ipfius liberti fieri, utrum manumittendi funt ab eo;an uero ipfa addiftione hoc compræhendendum ,hac conditio* ne fibi addici bona, uthi etiam, qui direftam libertatem acceperunt, ipfius fiant liberti C'amp; puto hoe effe probandum,ut ipfa addiftione hoC compræhendanir, iefep uerba conftitutionis admittunt. nbsp;nbsp;Gum aut

feruus libertatem naftus eft; uti^ etiam tutelam eius habebit, cui bona addifta funt. Si alicnos feruos rogauerithæredem manumittere.’ utru dicimus conftitutionem loefi haberc,an uero ceffabit eóftitutio^ amp;nbsp;magis eft,ut locus fit eóftitutioni.addiftis enim bonis, redimere, ^ ' ' prxftare libertaté cogitur à prætore. Si non hartes,fed legatanusro gatus fuerit manumittere.nunquid ceflet conftitutio,quod legatis nó debitis, nee libertates poffunt deberif magisc[;eft,ut idemfauor fit-omnibus enim generaliter uoluit libertatem præftari, quibus compe teret,fi hæreditas aditafuiffet. Eadéconftitutiojgt;fpexit,utfififenf bona admiferit,æque libertates competät. ergo fiue laceat bona fifen * afs. ca= fpctnentc,fiue agnouerit;eonftitutio locu habet.cæterum fi alia ratio duels nbsp;nbsp;oc agnofcat; apparet ceffare debere conftitutioné. quare âc fi *qua du*

cislegionis bona delata funt, idem erit probandum. Item fi minor uiginc^nnis dedit libertatem.-dicemus non competere^nifi fideicom miffam.^æt enimcompeteret (fi modopotuit cauflam probare mis . nor uiginti annis )fi uiuus manumitteret. Si in fraudem creditorum lü^r^s data fit ab eo,qin mortis tempore foluendo non eft: an com* •peta*amp; fiquidem fifcus bona non agnoueriefotte competet libertas, 1 quia folidum creditori offertur. atquin ft haereditas adita fuerit : non competet. cette fi fifcus agnouerit hæreditatem.• facilius probabis tur,ceffare libertatem:nifiquis uerbaconftitutionis fecutus, dixerit ‘ rfpfum fibi iipputare debere,qui addici ftbi hac conditione bona uolue ’ • »ritjUt liberties competant. nbsp;nbsp;Si quis autem exemplum adita: hacre» .’•. gratis fuerit fecutusidireftae libcrtates non competent, fi confilium amp;nbsp;' eucntpsfuentfraudandorucredicorum.necfideicomiffie præftabun-tur,fi cuentu reauaetur creditores. nbsp;nbsp;Si bona fuerint à fifeo non agni ta, eaeç addiäa libertatis conferuandæ gratia: an poflit fifcus poftea

• agnofeerefamp; magis eft,ne poffit. plane fi non cerrioratis pracfeftis æra . tio bona fuerut libertatis conferuandæ cauffa addifta: uidendum eft, an conftitutioni locus fit. amp;nbsp;fiquidem talia fuerunt, ut agnofei debues rint.-addiftio ceffat. fi uero no fuerint.-addiftioni locus eft. Is autem, mi bona addifta funt:bonorû poftefToci adfimilari debet, amp;nbsp;fecudum hoc amp;nbsp;iura fepulchrorum poterit habere. Item uideamus,an conue niri à creditoribus poflit haereditarqs aftionibus.an uero non,nifi ex cautione,quam intcrpofuitC’magis'c^eft,utnon aliter conucniatur,^ ex ea cautione,quam interpofuit. Si duobus pluribusue addifta fue tint bona: amp;nbsp;communem rem,amp; communes libertos habebunt, amp;nbsp;fe-cum familiæ ercifeundae iudicio experientur.

IN fideicommiffarqs libertatibus,fi abfente berede praetor pronun ciafl'et,libertatcm deberi:eft amp;nbsp;liber,amp; defunfti libettus,fi Sc feruus cius fuerit:authæredis,ft feruus bxredis fuerit. imô Sc fi fine fucceflbs re hæres deceflerit, conferuanda effe libertate,fenatus Hadriani tepo . , libusccfuit. VI. IDEM.

DEcem legata funt,Sc rogatus eft legatarius,Stichum emere Sc ma numittcre.fed Falcidia interuenit,Sc minoris feruus emi non po teft.quidam putant dodrantem accipere legatarium, nee emere com pcllendum.item putant,fi feruum fuum eriam rogatus fit manumits tete,8c dodrantem ex legato accepcrit.non efle compellendum manu mittere. fed uideamus,ne utilt;5 in hac fpecie aliud dicendum fit. fed fu periore cafu funt,qui putant, cogendu legatarium redimere feruum, amp;nbsp;fe oncri fubiecifle, dum accepit uel dodrantem. fed fi params fit re-

tro reftituere.qiiod accepit.an audiendus ftuudendum. fed cogenduS bacres tota decern praeftarc,perindc at^ fiadieciflecteftator,^tint* eegrapexftentur.

SI ciii Icgata fint centum ita,ut feruum alicnum redimat, amp;nbsp;r^aq^t« , mitrat.-amp; bonishæredis uenditis,parrem,non totum perfcquatuC* non alias debet confequi !egatum,quim ficauerit fe manumiffiiruni' ' ' fed hoc tunc demum,fi largiatut portio,quam accepit.ad ferui prpeW» paratusep fitdominus tanti uendere.alioquinexceptionedoli debe* , bitlcgatatiusrepelli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• .

CVm fidei hæredis commiffum fit,ne feransalicnam feruitutem patiatur:experiri poteft confeftim,ut fucrit alicnatus,amp; petere ft berraté. ubi nero alienatio nó eft uolutaria/ed neceftitas alienandi et cai.lfi teftatons pendet.propè eft,ut nondu debeat præftari fidcicómif fum.quod poteft uideri.dcfiuïdum nihil fenfilfe de huiufmodi cafu ali

QVidaminteftamento fenpferat, ILLVM ET ILLVM SERVOS • MEOS VENIRE NOLO. fl ideocosnoluit iienundan,ut ft uen^ ant,ad liberratcm perneniantrpræftanda erit libenas. nam amp;nbsp;illi uidef libcrtasrelifta.dcquoitafcriptueft:NOLO ALii, qva'm TiBi.SER» VIAT. fecundumhoc igitur.quoquomodoucndcrei-tcnraiientferuu: confeftim potent pen libertas.necquominus praeftet libertatem, prœ derit hæredi.fi euni redemcrit:quia feme! exftitit conditio. Is.ciii K bertas debcbatur.uenit.fi uultab hœrede manumittimon erit intern* niendum ei,cum haeres praefenserit.emptor latitat .•qnoniam poteft uti fenatufconfiilto,ut quafi ex teftamento ad hbertatem perueniat.^

Is,cui ex fideicoj-nniiflb libertas debebatur ab co.qiii loluendonS ' ' erat,paflus eft fe bona fide emptori tradi : exiftimans in manumiffum conftituendam adionem cxemplo eiiis,qin liberi hominis emptord” fimulataferuitutedecepit. egoquoqgadducor.iitputem reâeaducï* fus uenditoré aâionécôpeterc.ôcmagisfimilcuideriftatulibero,Aui pridie,^ ex teftamento ad libertatem perueniret, idem fieri paffus eft» XI. MODESTINVS.

EXcauffafidcicommifli fcruolibettatcmdare fmetutorisautM-titate pupillus non poteft.

TMentor AntoninuSjCuTirmiusTitiano tragoedos très legaffet, amp;nbsp;JLadifÄffer.C^VOS TlBI COMMENDO.NE CVI alii serviANT.publl

, catis bonis Tirtanijefcripfit debere cos publice manumitti. Et lega tat jus non minus, quam hæies rogari poteft ferufi manumitterc : amp;nbsp;fi 1 nbsp;nbsp;• #nte Aanumiffioncm deceflerit/ucceffores eius debent manumitte -' , re.^ nbsp;nbsp;Dinus Antoninus amp;Pertinaxrefcripferiit:haereditatcfifcouin

, ƒ nbsp;nbsp;nbsp;dicata,quonia tacite quis rogatus erat ei,qui capere no poteratjeftitue

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re hxreditatem.-ik diredo,amp; per fideicomiffum datas libertatcs deberi.

* nbsp;nbsp;nbsp;^* • jOl ptxgnans ancilla moram.non ftudio manumifforis, fed fortui» Z’Oni patiajur,ne manumictatut:libecum quidem non pariet,fed co-gctur,qui manumitterc debuit,natum matti traderc, ut per earn per«

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIIII. IDEM.

ÏS,qui ex cauffaftdeicommifli manumiffurus eft.nullo modo dete» rioremcius feruiconditioncmfacerepoteft.ideofc^necucnderc eu interdum alq poteft, ut ab eo,cui ttaditus eft,manumittatur:ôc fi tradi derit,rcdimcre ilium cogitur, Ce manumittere. intereft enim nonnun-, quant à fene potins manumitti,quâm à iuuenc.

Libertatcs ctiam per fideieommiffum dari poftunt. Se quidem lar* gius,c^ direâo,nam non tantum propnjs.fed alicnis feruis pet fideicomiffum libertas dari poteft.ita tarnen,ut uulgaribus uerbis,amp; qui bus cuidenter uoluntas teftatorisexprimi poffit.

CLAVDIVS notat.CVMTIBlVISVM FVERIT MANVMITTERE: utilitcc dann fidciconuniffacia libertas.

TEftaincntoitacauit. pamphilvs, si bene se gesserit iM RATIONIBVS MEIS, LIBER ESTO. quæfitumeft, cum nfaiientc eodemteftamento poft aliquot annosdeceffeht, nee ulli querelac lo* , eus de Pamphilo circa rationes patronifit:an exteftamento libetta* tem fit confecutust'Refpondi.nihil proponi,cur non fit confeciAi* « * XIX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;,1

HAerede inftituto marito,per fideicommifliim libertatem ferais deditjn quibus amp;nbsp;Sticho adori mariti. quæfitû eft.cum ab fence marito ifte præfidem prouineix adqt, utlibcrtas fibi præftafetur^ f quafi ex iufta cauffahares abeffet.ô^ prafes prouinciapronuntiaufth, * i bertatem deberi.an agi cum Sticho poffit, ut rationem arfts adminf* , 4 ftratidferedderecompellaturc’Refpondi.nonpofle. Vxori dotent ’ amp;nbsp;alias res plures Icgauit A eins fidei commifit,ut Æquflnum féruiin* nbsp;nbsp;»

proprium mulieris apud cófilium manumitteret. id neganit fe facere debere, quia ipfius proprius effet. quæro,an libertas ei debeaturf' Re* ’ fpondi. iixorem,fi ex teftamento non folum dotem,fed etiam caetera legau præftari uellet: cömpellendam ex cauffa fideicommiffi Aquili' num manumittere,eumlt;:^ cum liber erit, petituru ea, quæ fibi legata funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XX. POMPONIVS.

APudlulianum itafcriptum eft: fi haeres rogatus manumitteic feruum ex Trebelliano fenatufconfulto bæreditatem reftitue* • tit.-cogi debebitmanumittere.etfilatitauerit,ueliufta ex cauffa abe* rit.praetor cauffa cognita fecundum fenatufcófulta ad eas cauffas pet* tinentia pronunciare debebit.fi uero feruum fufceperit is, cui haredb tasïeftifura fuerit.ipfum conuenit manumittere.amp; eadem in perfoß® eins obferuari conueniet,qu3e circa emptores euftodiri folent.an h«t liera putasC'nam ego difcendicupiditate,quamfolam uiuendi ratio* nem optimam in odauum amp;nbsp;feptu^efimum annum ætatis duxießt® mor film eins fcntentiæ,qium dixidc fertur.aap Top ïn^op -arc/« ip ’I rw^S t^w, '7t5«r^ia9OT n ê^^éi/j-lw. amp;nbsp;belliflime Arifto amp;nbsp;Odauenus P^ , tabant hunc feruum, de quo quaereretur, fideicommiffae hereditaria, ' non efferquia teftator rogando har ede m, ut cum manumitteret,not uideretur de eoreftituendo fenfiffe. fi tarnen per errorem ab barere datus fuerit : ea dicenda funt, qua: lulianus fenbit.

ROGO , NE STICHVS ALTERIVS SERVITVTEM EXPERtAquot; TVR .intelligidatam fideicommiffo libertatem placuit print** pi.quid enimtam contrarium eftferuituti,qudmlibertasfnocra* men quafi poft mortem hxiedis data uidebitur.quodeópertinct.uP*

uwus eiim alîcnauerit.confeftim Ubertas petanir:nec profit ad impe« dieud^i libertatis pctirioncm,fi redemcritcum, cuius femel condi« tio cxmtÿ. Idem probandum cft,amp; fi non noluntaria alienatio ab hx-redc fada eft. nee refragabitur.quod non per ipfum alienatio fada eft. fug enim quafi ftaculibec,amp; quacuneg ratione conditio impleta eft.

SI legatario fundi decé precq nomine rclida funt in hoe, ut feruum fpum manumittat : quamuis fundi legatum agnouerit .• fi tarnen pecunia propter interuentum Falcidix non agnouerit: cogendus eft pequniantaccipere habita legis Falcidiæ ratione,amp; ferno fideicom« gt;nbsp;jniiTaf iam ^bertatem prxftare,cum femel fundi legatum agnouit. . ƒ AMuobxs hærcdibus,qui tres feruos habebatjpetijt.ut duos ex his, i^uos uoluiflyatjgianumittcrent. altero hxredum latirantc,alter dc-tlarat,quos uelit manumittere.poteftdici fieri liberos.-ut perinde liber tas competat,ac fi prüfens foins manmnitrete potuiflct. nbsp;nbsp;Quodfi ex feruis unus decefferit: fiue ex iufta caufTa abfit hxres. fiue fari non poffit,dquo petitum eft:deccrnente prxtorc duos,qui fuperfunt, fieri liberos conuenit. Gum is, qui fideicommüTariam libertatem prx* ftare debet.iufta ex caufta abeft,aut latitat: aut quidam præfentes funt, alij iufta ex cauffa abfunt, nonnulli fraudandi fideicommiffi cauffa co piam fui non faciunt: aut ci, qui libertatem debct,hæres non exftitit, aut fi fuus hxres hxreditate fe abftinuit .-pretor pronunciare debet,ex teft a men to LuctjTitt) fidcicommiffariam libertatem competere. idep fenatufconfulro demonftratum eft.-quo fenatufconfulto eóprx-henfum eft,ne dubium amp;nbsp;obfcurum effet, cuius libertus fieret, prxto« rem pronunciare deberc,qui ex iufta cauffa, amp;nbsp;qui detredandx liber-tatis gratia ablir.

FIdeicommiffaria Ubertas prxtextu expilata: hxreditatis, aut rati-onis geftx non differtur. Fideicómiffariam libertatem ab hx« tedenonpræftitam cogendus eft hæredis hxres, qui reftituit ex Tre«

terfideicommiffi uerbis à legitimis hxredibus libcrari uoluit,filiü mi« litem,ucl qui militauit ( fi patri hxres exftitit ) manumittere cogen« dum refpondi;quoniam proprium manumififfe defuudus poft dona-tionem in filium collatam exiftimauit. portionem enim à fratre do« minofratrem eundemep cohxredem citra damnum uoluntatis redi-mcrenó cogendum:nec ob eundem errorem cxtera,qux pater in mi« Utiam piofeduro filio donauit/ratri,qui manfit in poteftate,conferen £ da;cü

I7ilt;y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DÏGESTORVM LIB. XL.

da.'cumpeciilium caftrcnfc filiusamp; inter légitimes hxredes praccipu« uni retineat. nbsp;nbsp;Edam fideicommiffana libertas a filio poll cenâ sw

tem eins data, fi ad earn puer non peruenit,abhîcredcfilij p^Tirirnra die reddetur.qiiam fentendam iiire fingulari receptam ad cetera fidei , commiffareliftaporriginonplaciiit. Seruumi filio poil qnm^ Jf* , nos,fieotemporediurnammercedéfiliopræftidffer,manumitniio* * luit.biennio proximo uagatus non præftitcrat.conditionedefeâus tji • '’ dcbatur.firamenhaeresfilins,auttutores eius minifterium feruipèf biennium elegiffent; earn rem ( præterito,quod per hacrede ftetiffet ) impedimentorefiduæconditioni non elfe conftidt. nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;• 1

XXIIII. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;' * '''

C'YEneralirerdiccmus,eos polTe fideicommiflariam libertatemäd. ) yfcriberejqiiifideicommiirum pecunianump^uij^relinqucre.^ Et principis leruo,uel municipn,amp; cuius alterius,fideicommiiralgt;’ * bertasadfcriptaualet. Hoftium feruofi fideicommiffana libertaS fuerit adfcripta,pote(l tradarfan nó fit incfficax.ócfortaffis quis dixe-rit,indignum efle,ciucm Romanum fieri hoftium feruum.fcd fi in ca fu relinquatur,in quem nofter effe incipitiquid prohibetC’ nbsp;nbsp;Si homi

ui libero fuerit libertas per fidcicommiffum adferipta, amp;nbsp;is in fetuiw-tem redaflus proponatunpetere poteft libertatc,fi modo mortis tem» pore, nel conaidonis exiftentis, inueniatur feruus, nbsp;nbsp;Seruo eius, qui

nonduni in rebus humanis eft,libertas rede per fideicomilfum relin* * quitur. nbsp;nbsp;Si feruus in metallum fuerit damnatus: liberratem fpera*

re nonporcrit. Quid ergo fi fideicommiffaria libertas relifta fit,amp;pec» na nietalli indulgentia principis fit liberatnsf amp;nbsp;eft refcriptum ab Im* peratore noftro,hiinc in dominium prioris domini non reftitui.cuiuS tarnen fit, non adijcitur. certe cum fifei efficiatur .• fperare poterit fi» deicommiffariam Iibcrtatcm. Ex damnatain metallum conce-pro flenato fideicom miffaria libertas dari poterit. quid mirum, cum edam uenundari eu pofte quafi feruum, diuus Pius rcfcripferitf nbsp;nbsp;Si

petitum à reftarore fuerit,nc poftea Stichus feruiret: placuit fideicom» milTariam libertatem datam uideri.nam qui hoc petit,ne poftea ferui » ' at; uidetur petere, ut libertas ei præftetur. nbsp;nbsp;nbsp;Sed Se fi ita fenpfit, NB

EVAï ALIENES,NE EVM VENDAS;idemeritdicendum;fimodohoc animo fuerit adfcriptum,quod uoluerit reft a ter eum adlibertaté pet duci.cæterum fi alia mente id fcripfit.-utputa quia confilium dabat b^ redi retinere talcm fer uum,uel quia coércere uoluit femum amp;nbsp;crue ia» re,ne meliorem dominum experiretur,uel alia mente,non tribuendæ Jibertads animo: diccndumeft,cefl'arelibcrtatis præftationem. amp;ira Celfus hbro uicefimotertio digeftotum feribit.non tant um enim uct

ba ndeicofnmiß'i.fed amp;nbsp;mens teftatoris tribuetc folet libcrtatem fidei comtgiffariam.fedcum ex præfumptione libertas præftita effe uide« tur.-hærgdis eft,contrariam uoluntatcm teftatoris probare. Si quis , tutorem ideo fcripfit,quia liberum putauit.-certiffimum eft, neg? liber r^cm peti pofle4ielt;5 nitelam libertatis præftationi patrocinari. amp;nbsp;ira * Marcellus libio decimoquinto digeftorum,amp; Imperator nofter cü pa • tfe refcripfit. Si quis feruo pignorato diredam libertatem dederit: liccf uidetur iure fubtili inutilitcr reliquifle.-attamcn amp;quafi fideicom miffariam libertatem reliftam feruus petere potcftjit ex fideicómiffo ? « libet fiat. f juor cm libertatis fuadet, ut interpretemur, amp;nbsp;ad libertatis ' •. jprsftationem accedercteftamentiuerba.quafiexfidcicommiffofuc-/. jif feruusliber effeiuiTus. nee ignotumeft, quod multa contra iuris ri ’ * gorem pro hbertate fint conftituta. nbsp;nbsp;Ex teftamento, quod adgna«

‘ tionepoftumxmptum eft: ncijdiredas libertäres competereqieggfi-deicommiffatias dcberi.quasnondlegitimisquoij hæredibus pater • familias rcliquerit,fatis conftat. Siquis alienum,uel feruum fuum togatus fit manumittere, amp;nbsp;minus fit confecutus in eo, quod accepit ex iudicio teftatoris, plus fit in precio ferui:an cogatur uel alienu redi« mcre,uel fuum manumittere,uidcndum eft.Sc Marcellus fcripfit.cum ccperitlegatum, cogendum omnimodo fuum manumittere. amp;nbsp;fanè hoc iure utimur:utmultum interfit, fuum quif^rogatus fit manu* mittcrc,analienü.fifuum: cogetur manumittere, etiam fi modicum acccpcrit.quod fi alienuni;nó alias critcogendus, quam fi tanti poffit redimcre,quantu ex iudicio teftatoris confecutus fit. nbsp;nbsp;Proinde con

fequenter Marcellus ait,eum quoqj,qui hxres inftitutus eft;fiquidé ali quid ad eum dedufto acre alieno peruenit,cogendum effe fuum manu mittere. fi ueto nihil pcrucnit:non eiTe cogendum. Plane fi minus for te relidum eft alicui.uerü creuit legatum ex aliquacauffa: acquiflimiS crit,tanti eum cogi redimere, quantum ad eum peruenit; nee cauffari debere, quod minus illi relidum fit,cum creuerit eius legatu per tefta-mcntioccafionem.nametfiexmorafrudus ufuræûc fideicommUfo • » acccffiffent.-dicendum eft,libertatem praeftandam. proinde etfipreci« urn ferui decreuit:diccndü eft ,redimere cogendum. Quod fi legatu fitimminutum: uidendumeft,an cogatur feruum manumittere, qui fperauit legatum fc uberius confecuturum.amp;putem.fi legatum refun dere fitparatus,noneffe cogendum:idcirco,quiaalia contcmplatio-nc agnouitlcgatum,quod ex inopinato deminutum eft.parato igitur eo à legato recedere,concedendum erit:nifi forte refiduum legatum, quodapud eum remanct, ad precium fufficiat. nbsp;nbsp;Quid ergo, fi plu*

at id,quod rcliflum eft,ad omnium no fufficiatç'an cogcndus fit quof-dam manumittere;’amp; putem,debere cum cogi uel cos,quorum preci' urn patiatur,manumittere.quis ergo ftatuet,qui potius manumitraO turf utrum 'ne ipfe Jegatarius diget, quos manumittat, an merest’ fit -fortalfis quis refte dixerir,ordiné feripturz fequendum. quod fi oi^C’ , no pareatraut fortiri eos oportebit,ne aliqua ambitionis uel gr Ax fu / fpitione prxtor fnbeat;ant meritis cuiufq; allegatis,arbitrari cos oppt » ' tet. Simili mododicendû eft^etfiredimcreiuffus fitJibertati'qj pW ftare,nec pecunia^quae legata eft/ufficiat ad redemptioné omniû,qin bus liber tas eft data, nam amp;nbsp;hic idem crit,quod fupra ,pbayimus.. Si» j cui legatu relidum eft.is rogat? fit feruum ^prium manumittere,cfq?. ’ ’ quodlegatumeft,prxftare; anfideicómiflana libertas praoftanda fit^ y quofdam mouet: quia fi fueritcoadus ad libertatcm prxftandam,e^ neceffitate ad fideicómiffï quo^ prxftationcm eritfog^idus. amp;nbsp;funt/ qui putant,noneflecogcndum. nametfi mihi legatum fuiffetrelidu» amp;idrogatus edemTitio reftitucre confeftim,amp;prxterea fideicom-mifEun libertatem feruo meo præftare: fine dubio dieeremus^nô eff« me cogendum ad libertatis prxftationem,quia nihil precq nomine ui dear accepiffe. Plane fi forte poft tempus fuerit rogatus reftituere fibi legatum reliflum.dici poteft,propter medq temporis frudum cogcigt; dum eum manumitterc. nbsp;nbsp;Si rogatus quis alq fundum,cum moric*

tur,alrj centum præftare, tantum ex fundi frudibus percepcrit, qnaiv ' turn eft in fidcicómifforcogendum cum præftarc.fic fit,ut in pendcuti fit fideicommiffum pecuniarium, amp;nbsp;fideicommiflanx libertatis prx» ftatio. Quoties autem fideicommiffaria libertas relinquitur.-eftica citer in ca cauda eft,ut ne(5alicnatione,ne^ ufucapione exftingui pof fit. ad quemcuncj enim peruenerit is feruus, cui fideicómifla libertas telida eft.'cogieum manumittere.amp; ita fxpiffime conftitutum eft.co-getur igitur rs, ad quem feruus peruenerit, fideicómiflam libertärere prxftare.fi hoc mal uit is, quirogatus eft. latius enim acceptum eft, ut amp;nbsp;fi fub conditione fit ci libertas rehda,St pendente conditione alien? tus fit: attamencum fua cauffa alienctur. quod fi nolitmanumitti ab » ' co,fed potius ab eo uclit ad libertatcm perduci,quicrat rogatus manu mittere ; audirieum oportere, dtuus Hadtianus amp;dwnis Pius refrh' pferunt. Quin imo ctfi cum manumiffuscft,uelit tame potius dus libertus fieri,qui erat rogatus eum manumirtere.-audiendum cum,^ uns Pius refcripfit.federiiex perfona manumifforis uel quaeû^ caufi fa manumiffus oftenderepoteft ius fuum manumiflione efle Ixfum-fuccurri ei e.Y his conftitutiombus oportct,ne contra uoluntatem do* fundi dur iox eins conditio conftituatur. Plane fixaßt de fundi uol tur

Olhsres.qui uédidit fecuum/me fuccefforc dccefferit, emptor au« Otem exftet.ôc uelit feruus defunâi libertus effe, non emptoris: non »elle Ädiendumeum, Valens fcripfit, ne emptor amp;nbsp;preciumamp; hber-* tumperdat.

Zl Vm iicro is,qui rogatus eft alienum feruum manumittcre, mot • \^{alitatis ncceffitate,uel bonorum publicatione ad alium feruum * • .pelduxitmiagis opinor conftitutionibus effe locum, ne deteriot con» /ditto fideicomiffarix libertatis fiat. Nam amp;nbsp;cum quida rogatus effet, cum moreretur, feruum manumitterc, is'c^ deceffiffet libertäre feruo hon data.-perHide^im habendum eóftitutum eft,atlt;5 ft ad libertärem ab co perduftus effet.poteft enim eo teftamento dare libcrtatcm: .uriqt • cum didum fit,ut quoties quis libcrtatcm accepit fideicommiffana ,fi ab alio,quam qui erat rogatus,manumittatur ; auxilium conftitutio« numhabeat,p€rinde'cphabeatur,at^ ft ab eo manumiffus fuiffet: quo niam fidcicommiffis libcrtatibus fauor exhibetur,ncc intercidere fo-let deftinata fidcicómiffi libertas.qui enim ea donatus eft, in poffefli« one libcrtatis interim effe uidetur. Apparet igitur,fubucntum fidei commiffis libertatibus,ut intern mora fada effe his uideatur. Et ex die quidé,quo libcttas pcti potuit, matri tradent manumittcdi cauffa: ex die uero,qHO petita eft, ingenui nafeentur .pletun^ enim per ign a-uiam,uelper timiditatem eoru,quibus relinquitur libcrtas fidcicom« miffa,uel ignorantiam iuris fui, ud per authoritatem amp;nbsp;dignitaté eo* turn,à quibus relida eft: uel fetius petitur, uel in totum non petitur fi* deicommifla libertas.qux res obefle libertati non debet. Quod igitur defendimus,itadeterminandûeft:utingenui quidem cxinde nafcan tur,ex quo mora libertati fada eft. manumitti autem partum dici de« beat,ex quo libcrtas peti potuit,quauis petita non fit. certe minoribus . , uigmtigneg annis,amp; in hoc tribuendueft auxihii,ut uideatur in re mo« rafada effe.na qua ratione decretûeft,ôcâ diuo Marco coftitutu eft, in re mora effe circa pccuniariafidcicómiffa,qux minoribus relida funt: multo magis débet etiâ in libettatibus hoc ide admitti. Cum quida Cxcilius ancillâ,quam pignori obligaucrat,dimiffb crcditote,per fidei commiffum manumitti uoluiffct :2c hxredibus creditorem non libe« iantibus,infantes, qui poftca erant editi,ueniffent à creditore: Impera tor noftcr cum patre rcfcripfit fecundum ca,qux diuo Pio placuerant, nc pucri incenuitate deftinaufraudarentur .-ptecio emptoti reftituto,

perinde eos ingenuos fore,ac fi mater corum fuo tempore manumifquot; fa fuiffet. Idem Imperator nofter cû patrérefcripfit.fi poft quinque^ |. nium mortis teftatoris tabidæ teftamenti aperts cflcnt,uel^oclicilUA partus medio tempore editus ; ne fortuita mora feruitutem partui , irrogarct.matri partu tradendumjit ab ea ad libertatem perdiwagir. , Apparet igitiir ex hoe refcripto,item co,quod à diuo Pio refenptufrt diximusmokiifteeosmoram Hbertatis fortuitamnocereeditisexp, « । cui fideicómiflalibertas data eflet. Non tarnen fi ab fubftituto iv^ê^* beris fideicommiffa libertas data fit ancillæ.caq^ uiuoimpubère partu edidcrit : uel fi poft tempus, uel fub conditione libertatjm acepperiti j amp;nbsp;ante diem,uel conditionem partum ediderit ; ad libcrtgtem'paftuS ’ ' perducetur:quia horum alia códitio eft.nonenim moramfortuifani. fed ex uoluntate teftantis pafti funt. nbsp;nbsp;Si pro non fcri^to habitus fît

feruus aliaii legatus,cui feruo per fideieommiflurif libertas adfeript^ ' eft.quæftionis eft,num fideicómiffa libertas debeat intcrcidere:amp;an fi feruus petat fideicómiffaniliberratcm ab eo,penes quem remanfd' ’ fet,pro non fcripto habito legato,quod erat relidö ei,qui eum rogatuï fucrat manumittere ; uel fi ipfe feruus, ut fupra didum eft, fucritlcga* tustan libertas non debeat intercidereC'amp; putcm,debere dici fideicom' miffam libertatem faluam efle: lieet ad eum nihil peruenerit,qui eiufl rogatus erat manumittere. Cogetur igitiir libertaté præftare is, ad que peruenitlegatum.quia libertas fideicommiffa nullum impedimeuuj * pari debet. nbsp;nbsp;Subnentum libertatibus eft fenatufconfulto,quodfadu

eft temporibus diui Traiani fub Rubrio Gallo SeCslio Hifponeconfu libus in hæc uerba. si hi,a' QViBVS libertatem praestaRI OPORTERET,EVOCATI A' PRAETORE ADESSE NOL VISSENT: SI CAVSSA COGNITA PRAETOR PRONVNCIASSET LIBERTATEM HIS DEBERI: EODEM IVRE STATVM SERVARI, AC SI DIRECTO MANVMISSI ESSENT. nbsp;nbsp;Hoc fenatufconfultum ad eos pcrtinet,qui‘

bus ex cauffa fideicommiffi libertas debetur. Proindefilibertas nóde* beatur,obreptum tarnen prstori fit de Iibert3te,pronunciatum'cß.'^^ , hoc fenatufconfulto libertas non competit. amp;nbsp;ita Imperator nofter eu» ' patre fuo refcripfit. Euocari autem à ptstorc oportet cos,qui fid^ commiffariam libertatem debent, cïcterumnifi fuerint euocari: eeß» Rubrianum fenatufconfultu. proinde denunciationibus,amp; cdiffisJR^ Tisep euocandi funt. nbsp;nbsp;Hoc fenatufconfulni ad omnesperrinetladt^*

tes,quos fideicommiffariam libertatem prxftare oportet. deinde fwe bsresrogatur,fiuequisalius:fenatusconfulto loens eft. omnes enup omnino,qui debent fideicómiffariam libertatem præftare, in ca cauh fa funt,ut ad fenatufconfultum pertineant. Quarc fi hares quidem 1^

titctjegatariusautemuelfiddconiiniflarius, qinrogatus fît liberta« tem præ|lare,piæfens fit; fenatufconfultmn deficirA nihilominus irn pcdinirn,jprtas.proponanms cnim Icgatarium nonduni dominium

» •’I Ta que hoc cafu princeps adeundus eft, ut amp;nbsp;in hoc cafu libcttati • JProfpiciatur.

SIeumfcruum,cuicrat fidelcommifla libertas relida,diftraxit is, qiveratrpgatus;amp; emptorquidem latitet,isautem,qinrogatus ƒ • prar,pfæfei'^jfic:anRiibrianofenatufconfultolocusfîtC’ amp;nbsp;ait Marcel« ƒ. lusRubiiaitum locum habere: quia abeft,quem manumitrere opor* * t*et. . Hæc.'mrcîÿuerba ADESSe nolVISSENT,nonutiqgexigunt, dt latitetis,qui libertärem pratftare debebit. namamp;fî non latitet, com temnat autem ucnirc:fcnatufconfultu locum habebit. Idem obferua-• tur, amp;nbsp;fi plures hacredes eóftituti fideicommiflam libertatem præftare rogati,non iufta ex cauffa abeffe pronunciati fuerint. nbsp;nbsp;nbsp;Eonim,qui

iuftaex cauffa abfunt,amp;eorum,quipræfentes fideicommiffæ liberta-ti moram non faciunt : perinde libertus exit, atg? fi foli, qui rogati ef« lent,ad iuftam libertatem perduxiffent. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis feruum non hære

ditarium manumittcre rogatus latitet;fadum eft fenatufeonfuko Ae miliolunco amp;nbsp;lulio Seuero confulibus inhæc uerba. PLACERE, S1 oyrs EX HIS, qyi fideicommissam libertatem ex qva-. CVNQVE CAVSSA DEBERENT SERVO, QVI MORTIS TEMPORE EIVS, QVI ROG AV IT, NON FVERIT, ADESSE NEGABlTVRiPRAE« TOR VT COGNOSCAT: ET SI IN EA CAVSSA ESSE VIDEBITVR, VT SI PRAESENS ESSET,MANVMITTERE COGI DE BERET; ID ITA ESSE PRONVNCIET. CVM'QVE iTA PRONVNCIASSET;IDEM IVRIS FORE, QVOD ESSET, SI ITA,VT EX FIDEICOMMISSO MANV MITTI DEBVISSET, MANVMISSVS ESSET. nbsp;nbsp;Exiuftacauffaabeffe

cos demum dicendum eft,qui nó habeant iniuftam cauffam abfe nti«: • ,cumfufficiat,quod non in fraudem libertatisabfint,quo magis uidea tur ex iufta cauffa abeffe-Caeterum non eft neceffe, ut reipublicae caufs fa abfint.Proindefi alibi domicilium quis habcat, alibi petatur fidei« commiflaria libertas;diccndum eft,non effe neceffe,uocari eum,qui fi deicommiffariam libertatem debere dicitur.quia etiam abfente eo,(fi eonftiteritlibertatem dcberi)pronunciaripoteftiufta de cauffa eum abeffe,nee liber turn perdit.nanlt;5cos,quiapud «des fuas amp;nbsp;domicilium fuum funt.nemo dubitabit ex iufta caiUTa abeffe.

Slqinspoftca.quàminea cauffaeflecœpent.utcx fideicommiffo manumittideberec, alienatus fit: is quidem, ciiiiis interin^feruus erir.nianumittcre cogetur.fed hic non diftingiutiir,iufta,ai^on iuft* ex caulTa abfit.omnimodoeninilibertas ei feiuatuc.

XXX. VLPiANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

CVm quafiabfente quodam decrerô ciTetintcrpofituniJimacx» caufla eum abeffejs aurem mortuiis eflet: Imperator nofter V‘ fcnpfit in hæredis perfonam transferendum decretum, coep locp nis cius cfle,quafi hune ipfum ex eadem caufla pronunciaflet abeffe. Si infans fitmtcceos.qui «nanumitteredebennfenatus cenCuit,cûnniuS» aéras impedierir, ut Jiberi liberæbp finthi ,quibus hbertatgsex cauHa. ' fideicommiiTi præftari oportet. Hoc idem erit dicendum,amp;fifôlus fit hxrcs inftitutus,qui fari non poteft.Si uero pup^us tutorem habe atjs'cpnolit ad libertärem præftandam author adcHe.-adeo non debef impedimento effe neq; pupillo, ut libertos non habeat, neq? libertati: utdiui fratres rcfcripferint,ex caufla fideicommiflilibertatcm præftx ri debereferuo.petindeat^fiabipfo pupillo tutore authorc manu* miffus eflet. Quicunejigitur ca fus incident,quo is,qui fari nonpo* teft.fideicommiffælibcrtatifubicâuscft.-accommodabimusmenteni fenatufconfulti,quae ctiam ad hæredem infantem rogatum trahendâ elf. Adeundus eft aurem etiam ex hac caufla prxtor.præfertim cum refcripto diui Pq effedum fit, utfiquidam ex rogatis praefentes fint» alrj latitent.alrj ex caufla abfint.intcrcedéreinfantis perfüna,nó omU* urn libertus efficiatur,fed tantum infantis amp;nbsp;eorum,qui ex iufta cauf* fa abfunt, uel etiam pnefenrium. nbsp;nbsp;Si plures hxredes fint inftituti,8^

inter eos is,qui fari non poteft,fed non ipfe rogatus fit feruum manu* mittete .• non oportet intercidcrelibertaté ob hoc, quod cohæredibuS fuis uendere ciim infans non poffit. amp;exftatquidem fenatusconfuim Vitraliannm,fedamp;dinus Pius Caflio Dextro refcripfit,ita rem expli' cari,ut partes feruorum,quibus per fidcicommiflum lihertas datad^' iufto preeio arftimentur; ateg ita feruns ab his, qui rogati funt, manu* mittatur. Hiaurcm,qui eos manumiferunt.precqnomine perinde» frarribus amp;nbsp;cohætedibus fuis obligati crunr,atlt;5 fi ob earn rem ex iud* cati caufla cum his agi poflit. In furiofi perfona diuus Pius refen* prir,fideicommiflam libertatem non impediri fub conditione fetipt* hæredis,quem compotem mentis non efle affirmatur. Igitur fi conto terit ei rede datam per fideicommiflum libertatem; dccrerum intet' ponetur,quod idipfum cöpledatur.ad exemplu ergo infantis amp;nbsp;mum amp;nbsp;furdo fubuenietur. Sed amp;nbsp;fi quis fine barrede uel alio fucceflom deceflerit,qui fideicommiffam liber taré præftare debebat: adito pt^'

torc/ibertatem præftandam effe, ccnfiiit fenatns. Sed amp;nbsp;fî fuus barre s feabftiÿueritjlibertatifideicommiffæ per fenatufconfultum fubuen« turn eft: j^merfi no eft fine h3credc,qui finim hacredéhabet, licet abfti . nentem k. Idem dicendum eft, amp;nbsp;ft minor uigintiqainej annis adic rit^ia^cditatem eins,qui libertatem fideicommiffam debebatA in in • «tegrum fitreftitutus abftinendi cauffa. Quærendnm eft autem, cuius , lihettusfit.ex conftitutione enim fauorelibertas per inde competit, at^ Ci ex teftamento libertatem confecutus effet, erit igitur libertus J- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orcinus,non eius,qui fideicommiffam libertatem debebat. Si al-

• lt;er fine fucceffore decefferit,alter ex iufta cauffa abfit: cxftat refcriptu , ' • i^inorum A^arci amp;nbsp;Seueri,perinde dicentium eum ad libertaté peruen-ƒ. Vnwtn, ac fi ab eo,qui fine fucceffore deceffiffet,amp; ab eo,qui ex iufta jaufla abcffci^d l^eitatem ut oportuit perduftus effet. nbsp;nbsp;Eleganter quæripoteftrfiis.âquoferuum ad libertatem oportuit perduci,fine fucceffore deceffenranrum exfpedari debeat, donee certum fit hare-• dem,uel bonorum poffefforem non exftaturum: an uero etiam dum incertum fit,fi forte délibérante hærede fcripto poffit ad libertaté per« uenirec’amp; melius eft exfpeâari oportere, quoadcertum effe cceperit, fuccefforem non exftaturum. nbsp;Imperator nofter Antoninusreferb pfiteum, cui fideicómiffa libertas deberetur, fine libertate aliquid ex teftamento haeredis acciperenon poffe. Diuus etiam Marcusrefcri pfit,fideicommiffas libertates ne«^ aerate, nc«^ conditione,neg? mora non præftantium tardiusnereddentiucorrumpi,aut in deterioreni ftatum perduci. nbsp;nbsp;Quanquam ex irritis codicillis libertates non de« bentur : attamen fi hoeres bos codicillos fraftos habeat, Sc ex his quae« dam praeftiterit,amp;feruospraeftandae fideicommiffaelibertatis gratia in libertate morari uolnerit: ad iuftam libertate eos pcruCniffe,refcri« pto Imperatoris noftri amp;nbsp;diui partis eius declaratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

ALicno feruo dari poteft per fideicommiffum libertas : fi tarnen eiusfit,cumquoteftamentifaâio eft. Cuminteftatomoritii « , • «rus fidei filrj commififfet,utferuum manumitteret,S£poftumus ei na tus fuiffet: diui fratres refcripferunt,quia diuidi non poteft, ab utrogg præftandum. Qui fideicommiffariam libertatem debet, etiam eo tempore,quo alienate prohibitus erit,manHmittere poterir. Si pa-tronus contra tabulas bonorum poffeffionem acceperit,quia eupræ« terient libertusmon cogetur uendere feruum proprium,quem roga« tus erat à liberto fuo manumittere. Si is,cuius feruus eft,nolit eum uendere,ut manumitteretur nullæ prætoris partes funt. idem eftSc fi plus iuftouendere uelit. nbsp;Sin autem ceito quidem precio,quod non

prima fade «idcniteflèiniquum, dominus feruum ucndcre params cft.is uero,qui rogatus eft manumittere, immodicum id cflc gitimt; prxtoris partes erunt inrerponendae, ut iiifto predo uolent^omino dato, libertas ab emptore præftetur. Quod fi amp;nbsp;dominus ucndc* ■ re paratus fitA feruus udit manumitti: cogendus eft hæres redmi^ , amp;manumittere.nifi dominus udit feruum manumittere, utamon* • bi precq inhatredem detur.id'c^faciendum cft,etiam fi hacres lanter;^ ' ' ka imperator Antoninus refcripfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. *

XXXd. MARCELLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SEdfi alienate paratus fit quidem, non ante tarnen id ydit f^c[C,»J qudm fibi in precium fatisfiar.non erit manumittere tÿimpdlen* • \ ' dus, ne amp;nbsp;feruum manumittat, amp;nbsp;interim nihil aut minusronfeqüa* ' tur. Si fofte is,qui rogatus eft manumittcre,folumdagion fit; inui^ to tarnen feruo,neq; alq,ne^ domino earn rem perlequi concedendu cft.quia non tale fit hoc fideicommifium,cx quo domino quid adqui tatur. alioquin ipfi datum uideretur.-quod poreft cótingere,fi teftator pluris eum feruum,qudm quanti eft,rcdimi ac manumitti uoluit.nâ amp;nbsp;tune domino critfideicommiffï perfecuno,cuius intereft, prxtd üerum precium,id, quod plus eiiulTus eftdare,confequi,ut feriius ad libertatem perueniat. Quod euenier, b; fi rem alienam pecunia eet ta redimere,atqg alq praeftare hæres uel legatarius intdligcretur.nan^ tune amp;nbsp;domino rei ,amp; ei,cui candé praeftare deberer, perfecutioné elft’ nbsp;nbsp;‘ Vtriufqg enim intereire. amp;nbsp;domini,ut prêter precium accipiat,quopln ris teftator eum redimi iuffit; amp;nbsp;eius,cui rdifla eft, uti earn lubeat.

SI filius dçfunâi rogatus fiierit feruum fui patris manumittere; di* cendum eft,poffe eum amp;nbsp;contra tabulas habere, amp;nbsp;operas impon« te. hoc enim potuifïet,ctfi direflam libertatem accepiffet,quafi patro-J ni filius. EritRubriano fenatufconfulto locus,etiam fi fub conditi* one libertas data fit; fi modo per ipfum feruum non fict, quo minus conditioni parcat. necrcfertindando,aninfacicndo,aninaliquoca* . fu conditio confiftat.Imö etiam amittit libertum hæres,fi condition* • ' impedimentum feceritjamp;fi filius defunfli fit.quamuis alio iure habb turus fit libertum. nonnullam enim amp;hic poenam patitur.nam etfiW feruitutem petierit,aut capitis aceufauerit; perdit bonorum poffelfio nem contra tabulas. nbsp;nbsp;Si is, cui feruus Icgatus eft, fuctit rogatus, ut

eum manumitterecA nolit eum accipere; compcllendus eft, aftioncS fuas eipræftare,cui feruus udit, ne intercidat libertas.

dus^Iijjit ab co manumittaturA fiat altcrius ühcrms.quâm qai rogi tuseftj;nanumitterc. Campanus ait.fi minor uiginti annis rogauc rit hxre^cm.ut proprium fetuum manumittat.præftandam ei liber-

. tatem.quia bic lex Aelia Senria locum non habeat. nbsp;nbsp;Scruuslcgatus eiÿt Calpumio Flacco, iscp rogatus erat, uteum manumitteret; amp;nbsp;fi • non manumififlet, idem feruus Titio legatus erat, amp;nbsp;is «que rogatus , «jat,ut eummanumitteret:amp; ünó manumififlet,liber effe iuffus erat; Sabpius dicit,inutiliter legatum fore, amp;nbsp;ex teftamento eum continuo liberum futurum.

' *. Z*^ Aq lt;^ffq fententia recepta non eft,exiftimantis amp;nbsp;hxredi amp;nbsp;lega ƒ. y^tario remittendam interdum propre ferui manumittendi nc= ceditaté^fiud ufus dus tam neceffarius eflet,ut co carere non expedi« tct.ucluti dilpcn(atûris,pædagogi fui,fiue liberorum.-uel fi tantü deli-Óumcft,ut ultio remittenda non effet. Vifum enim cft ipfos in fua po • teftate habuiffe. nam potuiffe difcedere à cauffa teftamenti ; qua non ömiffa,debere uoluntati dcfundiobfequi.

NEque infantes,nelt;5 furiofi,nelt;5 ab boftibus capti,nc(ÿ hi etiam, ^s religio,aut honeftior cauffa,uel calamitas aliqua, ucl maior tes familiaris,aut capitis famæûe periculum, aut fimilis cauffa more# tur; Rubriano fenatufcófulto continentur. ac nc pupilli quidem, qui tutores non habent:auc eos habent,quos earum quæ^ cauffa detinet. fed nee fi hi data opera fui poteftatem non faciunt,puto pupillis liber -toscripi: quiaamp;iniquum eft fado tutoris, quiforfitan foluendo non fit,pupillü damno affici. amp;nbsp;fenatufconfulco non continet alius,c^ qui ex cauffa fideicommiffi debet praeftare libertaté. Quid ergo elKDafii maiano fenatufconfulto fubuenitur his.-quo cautum eft de his,qui iu« fta ex cauffa abeffent; ut nee libertas impediatur, nee libertus cripia= tur his,qul fraude careant. Si per procuratoré quis defendatur .• fem per iufta ex cauffa abeffe diritur, nee libertus ei cripitur. nbsp;nbsp;nbsp;Nihil fa«

• • cit ad inteipellandam iurifdiftionem cius,qiii de fideicommiffa liber* täte cognofcit,priuilegium cuiufqj uel ciuitatis,uel corporis, uel offi* cij.in quo quifqg eft,ucl conditio perfonarum.

XXXVII, VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

SI pure data fitfideicommiffa libcrtas,amp; is feruus rationes admini« ftraffe dicatur.diuus Marcus refcripfit,moram libertati non effe fa eiendam.ex continenti tarnen arbitrumdandum effe,qui computati« onem incat. uetba refcripti ita fc habent. Aequius uidetur TrophimO excita fideicommiffi prxftaxi libertatem,quam fine côditionc red* F ij denda

lytfî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XL.

dendamm ratienum daram effe confiât, neeg humanum fuerit ob rd pecuniariæ quæftionem libertari moram fieri ;qua tarnen reprjefenta« ta,confeilim arbiter a prætore erit dandus,apud quem ration * quam adminiftraffe eum apparuit,ex fide reddat.tantû igitur rationcm red» . dere cogetur.Sed an amp;nbsp;reliqua reftituere debeat, nihil ad^cinir. nei^u , to cogendum.nam de eo,quod in feruitute geffit,poft libertären) co»« , uenirinon poteft. corpora plane rationumAfiqoas rescue! pecuniaS » i ex his detinet,cogendus eft per prattoré reftituere. item de fingu^sïn» ftriiere. xxxviii. pavlvs.

IN teftamento,quod perfedum non erat,alumnæ fus liberta^eni amp;« j fideicómifla dedit.cum omnia ueluti ab inteftato filij egiffent; q’iS, ' ' fijt Impcrator,an ex cauffa fideicomniifli manumifla finiietr'óc inter' ) locutus eftjSe fi nihil ab inteftato pater petqffer.-pios tanren filios debu iffe manumittere eam,qiiam pater dilexiflet.proniinciauit igitur rede nbsp;nbsp;'

PAulus refpondit.amp;; fi alienus inueniatur feruus, quem ut fuum te* ftator ab uno ex hæredibus uoluit manumitti: tarnen cogenduin eum,qui eft rogatus,redimerc amp;nbsp;manuniittere;quoniam non putaiiit fimile eflecauflamlibertatis amp;nbsp;fideicommiffi pecuniary. Paulus refpondit. his uerbis, lïrZstiKro/j p.oi 'Zlt;iï'\i3'^i ràç ^a^/raç (roi Knolt;i'lt;üo'ii cij05 /j.« Ma5T/'aÀ©gt;, KM (TOI ijgîij roli^ irano-ip (T'ô.inplenauoluntatedc ' fundi contineri circa benefaciendum coniundis perfonis amp;Zoilum» quid fi fcrui funtfnihil tarn gratû his præftari pofle,quâm libertatein« ideoq^ præfidem debere fequi uolnntatem defundi.

L Veins Titius Septiciæ filiæ fnæ naturali Concordiam ancillam ût anidonauit.idem pofteateftamento filiæfuæ cumalijs quibuf» dam ancillam fupra feriptam legauit, ut manumitterctur. quæro.an Septiciafilianaturalisancillâ fupra feriptâ manumittere cogi poftitZ Paulus refpondic. fi uiuo pâtre naturali donatio ancillæ fuit, neq; pa* nbsp;nbsp;,

tris naturalis indicium in cæteris legatis filia agnouit.-non pofte corn* » ' pelli earn ancillam propriam excaufla fideicommifti manumittere.

Lucius Titius Stichum fernum Mæuio legauit, amp;nbsp;petrjt, ut neçab eo,nelt;5abhæredeeinsunquam manumitteretur. Paulus refpondit. teftatorempotniiTe poftea fernum hune ad liber taré perducereiquia non fibi legem dixiffet, fed legatario.

THAÏS ANCILLA MEA CVM HAEREDI MEO SERVIERIT AN NIS DECEM; VOLO SîT LIBERIA MEA. quæntur,cû libertam fuaiB

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7^7

fuatneffe uoluerit^necidhaeresfacere potucrit,nccdirefla pure data fit libéras,an etiam poft decern annos in feruitute remaneretC’ refpon din nini^jiroponi, cur non Thaidi libertas debeatur. nbsp;nbsp;LuciusTitius

. itacauit.MAEVI FILI CHARISSIME TE ROGO,VT SI STICHVS,ET D^^^.ET PAMPHILVS TE PROMERVERINT, AERE ALIENO LI-• .BERAT0,NE ALTERIVS, QVA'M TVAM SERVITVTEM EXPERI« , A^’TVR. quæro,anfi per hæredéfteterit,quo minus JEsaliemi exfoU ueref, ex cauffa fideicomiffi libertaté confequi poflint?’ refpôdit. non . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem imputandum hxredi,fi pro commoditatibus rei fuse admini

• Jiraii^æ æ£alienumtardiii5^foluerit.uerum fi manifefte ftudiû non , * •. foluentis^ rei paratum^ut libertatibus mora fieret,probaretur.reprae ƒ. ïentandasHbertates. Tutoris,quemamp;ipfo teftamento liberisde« perat, fidei ct^nrmfit de manumirtendis fcruis ipfius tutoris. fed is à tutela excufatus merat. quæro, aneifdem feruis libertatem præftare debeant tutores,qui in locum exeufati dati,tutelam adminiftrarentc* • Refpondit.fecundum ea,qux proponcrentur, libertates amp;nbsp;ab hœredi« bus feriptiSUideti datas. SEIO AVRI LIERAS TRES,ET STICHVM NOTARiVM, QVEM PETO MANVMiTTAS.Seiuseodemteftaméto tutor datus ,Â tutcla fc exeufauit.quærit ,annihilominus fideicômiffa libertas debeaturc’refpondit. nihil ,pponi,cur non debeatur. Sorore fuahærede inftitutade feruis itacauit. B^Xc^wu kûù ^waXw 7X1%«* toÏk /M âætX4)H,tp^oütaIa0HKH tx^ STi'xopHÿ/l Aa/xapTouç -Tt^a^/xafSz-

* laç ^«jovç t^w ûUK âX6Vâtçu($, a^/ç Sp touç ^k^^^ç àTroKalasKtrtûo'/p. îàp Jï KM (foi Qi'^ia^axr'ii), i/jJîûva'o. (l'ai lt;7110 7vup.Hp ^ly. quærOjliparatis ado libus rationes reddere,hæredes libertatem non præftent, dicendo eos nonplacere fibi : anaudiendifintc’ refpondit. non fpcftandum,quid hæredibus difpliceat : fed id,quod uito bono poffit placere,ut libertatem confequantur. Lucia Tiria haredum fidei commifit, uti Pam philam ancillam Seix cum blijs eius redimerent A manumitterent.öc iuridicus,quanti finguli effent redimendi, æftimauit. medio tempore Pamphila, ante quâm pecunia folueret,peperit.quxro.id,quodna« , , • .turn eft ex Pamphila,utrû ad hæredes Titiæ, an ad hæredem Seia: per ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tineate’refpódit. id,quodnatum eft exPamphila,eius quidé efle,cuius

cafuetattunc,cumparcret.uerum hæredem,fi moram fideicom-miffae libertati fecit.-compcllendû quo^ partii ad libertaté perducerc.

Lucius Titius ita teftamento cauit. medicos tibi commendo ILLVM ET ILLVM. IN TVO IVDICIO ERIT, VT HABEAS BONOS HBERT0S ET MEDICOS. QVOD SI EGO LIBERTATEM EIS DEDIS SEM: VERITVS SVH, QVOD SORORl MEAE CHARISSIMAE FECS RVNT MEDICI SERVI ElVS MANVMISSI AB EA,Qyi SALARIO EX F üj pleto

PLETO RELlQyERVNT EAM.quæro.anfideicomniiffa Iibcrtas fu» prafcriptis competcre poteftf refpondit. fecundum ca.qii.r pjppone* teneur ,non ncceffitatem hxredibus impofitam, fed arbitri^n remif* funi. Titius Sticho fcriio fuo libertärem fie dédit, fi rationes dede* . rit.qnxro an ratio per cum gefta ita putari debeat,ut damna^qi^e r^fu contigerunt.ad onus reliquorum non pertineante' refpondit. iiwego-» cio,quod uoluntate domini adminiftraiTe proponatur.ea damna,qyï » \ cafu ita accidetuiit,ut feruo nihil imputari polT^t,non pertinere ^d rcli quorum onus. nbsp;nbsp;nbsp;Item qiiæro, cum omne peculium reddere iuffus fitjanitapeculiumcomputaridebeat.ujjßlurijjdpecidjieffe ipdeaf# , quod qualt;5 ex caufladomino debeat fuperelïef refpódit. ÿ ea fpecie^ *5 de qua quaereretur,nondebcrededuci ex pcculio,quod domino debé * atur. nbsp;nbsp;Item quaero, an fi ex reliquis in peculium aliqmd cóuertcriC deduci hoe ex peculio reddendo debeatt' Refpondit.fi id,quod ex caul nbsp;nbsp;» fa,qux proponeretur,in peculium «erfum eft,reliquorum nomine de* folutum eft.fatisfieri conditioni,fi id,quod reliquum eft peculij.folua-tur. Libertatemitateftamentodedit. CVPITVM SERWaï MB'

VERIT, RATIONIB VS REDDITIS LIBERVM ESSE VOLO. poft mor' temteftatoristutoresCupitoexaftionem cómiferunt.isfcp numosre dados expenfauit eifdem tutoribus.deindefilius impubes dcceffit.cui mater haeres exftititA tutorem filq tutela iudicio condemnatum h^' nbsp;nbsp;*

buit, Cupitus ad libertaté proclamât eo tcmpore,quo fi uiucret M^ï tianus,annos fcdccimaetatis habiturus effet ; offerens rationes uniuS anni in die mortis reftatons.quo cæteræ fubfcriptx fuerunt.quxfituin eft.an eas quoep rationes,quas tutores perieuJo fuo egerut,Cupitus rc^ dcrecompcllidebeatc’ Refpondit. earn, de quoquæritur, condition* rationis reddende ita uideri paruiffe.-fi omneex eo.quodgeffit.amp;reó^ defiderari poteft,reddidcrit.nam alteram conditionem humanioreiir terpretatione ita accipi poffe.ut defundo pupillo,tempus,quo fi uiu«‘ tct,fedecimannosimpleret,exfpedarefatisfuerit. STIChvsetdA , MA SERVI MEhSI RATIONES REDDIDERITIS, LIBERI ESTOTB«'' quæfitum eft,an non folum rationes,uerum fi qua alia confilio amp;nbsp;fran de eorum amota funt,præftari ab his dcbe.int,ut ad libcrtatem perns' niante'Refpondit. rationum reddendarum conditionecótineri omnCr quod quoej gencre ferui adum fidemq? refpicerct. Intra certa ten*' pora condition! reddendarum rationum non paruecunt. poftca p^ ti erant.quxfitu dl,an perueniant ad libertatéf Refpondit. fi per ipfn^ ftetiffet.quo minus intra tempora prxfcripta conditionibus parerend non ideirco liberos fore^quoq poftca rationes uelint reddere.

HAEREDIBVS MEIS PETO.FIDEI'QVE EORVM COMMITTO, CVM HLIVS JIEVS QVINDECIM ANNOS IMPLEVERIT, STlCHVM RATI ONIBVS ^EDDITIS MANVMiTTANT.quacro.ancundemferuumte-. ftator ufq? in diem pubertatis filljfuiaftum agerc uolucritï' Refpódir. m^ifeftum eft,teftatorem huius quo^ aftus rarionem â Sticho rcddi

• HOlllliïc. STICH VS SERVVS MEVS 1VBEO,VT DET PRAESTETET ^’ , Tl VAE, ET VXORI HEAE HAEREDIBVS MEIS SiNE VLLA CON-P^ .* TRbVERSIATOT AVREOS: ET VT iPSVM MANVMITTANT, FI-. DEI EORVM COHMlTTO.quacfitumcft.cumuxor ab hereditäre abfti ? euerit^utrun^uabus^î filjepreftare debeatc' Refpódir.filix,que he ’ nbsp;nbsp;nbsp;,• • tes ex aJTeeiftitiffc propôncretur,pro folido dandum. nbsp;nbsp;Hxredefi»

'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ lip Rio ex aflcinftituto,libcrtaté dédît in hecuerba . DECEMBER DI S^ENSATOR ME'^, SE VE R VS VILLICVS,ET VICTORINA VILLICA SEVER! CONTVBERNALIS, IN ANNOS OCTO LIBERI SINT, QVOS » IN MINISTERIO FILII MEI ESSE VOLO. TE AVTEM SEVERE FILI • CHARISSIME PETO, VTI DECEMBREM ET SEVERVM COMMENDA ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TOS HABEAS: QVIBVS PRAESENTEM LIBERT ATEM NON DE DI,

VT IDONEA MlNISTERlA H ABER ES, QVOS SPERO TE LIBERTOS IDONEOS HABiTVRVM. qusro.cum eo tempore,quo Titius reftamé turn facicbat.fiiius natus annorum fuerit nouem,amp; Titius poft bicnni um amp;nbsp;fez menfes decefferit.-anni oôo,in quos liber tas erat dilata,ex te ftamenti faâi tempore,an uero ex mortis numerari debeantf Refpon

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dirpoffe uideri,teftatorem eos annos oâo dilate libertatis comprehë diffe.qui computandi funt âdie teftamenti faôi.nifi aliud uoluiffe te« ftatoréprobaret. SPONDOPHORVS, CVM FILIA IN MEA FAMI LIA NVPSERIT, SI RATIONES IDONEE FILIAE MEAE ADMINI» STRATAS REDDIDERIT, LIBER ESTO. filia cum adhuc impubes effet,uiuo pâtre dcceffit,amp; ex fubftitutione Seiusheres exftitit. quero, cum Spondophorus rationes pupille non adminiftrauerit, amp;nbsp;uiuo pa-teefamilias defierit ipfîiis rationes adminiftrare, amp;:fi uiuerct Titia,an« noshaberet ampliusduodecimranexteftamento liber fitf refpondit.

, , • •fecôdumea,queproponcrentur,libcrum efle.fi nullas rationes admi-' niftraffet.quasreddereheredideberet. STiCHVM RATION iBVS RED DiTiS MANVMITTI VOLO. Stichus arcarius probante domino nomina fecit,amp; rationes à domino feriptas exhibuit,nec poftea nomen ullu fecit. quarro, an fi qui minus foluendo fuerint debitores, quibus alq exaftores étant applicati,nondumuideatur conditioni fatisfadumf’ Refpondit. fecundum ea,que proponerentur, non pertinere ad onus sedaendaemn iationum,quod foluendo non fint dcbitoies.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antoni-

ANtoninus Pins Auguftns nofter.qiio militu fuorum per omni^ rata effet fupremauoluntas.'cumamp;inftitutus amp;fubftijjitus in continenti prins, qnam adirent hæreditatem,deceflîffent.’ eos’qnibuS ab his amp;nbsp;libertas amp;nbsp;hicreditas à milite per fideicommiflum üata erat, -periiide liberos amp;nbsp;hæredes effe inflît, ac fi ntrnnq; diredó accemff^t' / eornmautem,quiâpaganolibertatemamp;hæreditatemper fid^orn«« miffum acceperant, enm æqne in continenti amp;nbsp;inftitutus amp;nbsp;fubftitji* ’ ' tns deceflïffent.'fatis habnit libertatem confirmare.

XLHL CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;,

XLV. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, SI debitor rogatus fit à creditore, ancillam fuam pignoratam ma* nnmittere: dicendum eft, fideicommiffariam libertatem utilitd effe reliftam a debitor e. quid enim inter eft,ccrta quantitas ab co relin

nus,cogitnr libertatem præftarc; fi modo femel agnonit uoluntatetn creditoris. Agnonifle aüt fic accipimus: fi forte,cnm conneniretnr ab hxredcjifus eft exceptione, nel alia's noluntatem faam oftenditnam ’ fi cóncnlatnr debitor ab hærede creditoris.-doli exceptione nti poteft in id,qnod intererit debitoris ancillam fnam habere. nbsp;nbsp;In fideicom* miffariarn libertatem,quamnis modicum qnis legatnm fnerit conft* cntns,necefle habet feruum funmmannmittere. peenniarinm enim fideicommiffnmjfi dinifum fnerit, fanèiniuriam facit tam libertati» qium fideicómiffario.fanflins eft igitnt enm,qni agnonit legatu, one* rari,quâm libertatem intcrcidcre. nbsp;nbsp;Quoties ferno nel ancillæ fidei' commiffaria libertas relinqnitnr.-in ea conditione eft,ut qnoad mann mittatnr,fernilis conditionis fitfic qnidem fi nullam moram præftan nbsp;nbsp;, dæ libertati, quipræftare debet, fecit: nihil de ftatu corum mutatut« « ' ideo'c^ eos interim legari pofle,fed cum fua caufla,conftat.

DEI TVAE CO MMITTO.VT STICHVM MANVMITTAS.quamuiS nihil alind in teftamento poteft ualcrc ex numhæredis.plane amp;nbsp;iw» STICHVS VOLVERiT,poteritei libertas adfcribi. Sed amp;nbsp;fi ita adferipW fit, SI SEIVS VOLVERIT,STICHVM LIBERVM ESSE VOLOrmihi ui* detut poffe dici,ualcrc libertatem.-quia conditio potins ^^»^^^^•^‘^JJ^

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7M

dum fi mihi Icgatum effet, SI TiTivs capitolivm ASCENderit. Quc^fi ita fcriptum fit, SI HAERES VOLVERiT: non ualebit .• fed ita demuij,fi totum in uoluntatc fecit hæredis ,fi ei libuerit.Cæterum . fi arbitrium illi quafi bono uiro dcdit:non dubitabimus.quin libertas deijpatur.namamp;eamlibertatemdeberiplacuit.Si TiBi VIDEBITVR, ( nbsp;nbsp;• fETO^T MAN VMlTTAS. itaenim hoc accipiendum,fitibi quafi bo

* no,uirouidebitur.namôcitareliâû,si VOLVNTATEM MEAM PROs 1 nbsp;.’ BAV]^Rls:putodeben,quéadmodum,SlTE MERVERIT QVASI VI

* nbsp;nbsp;nbsp;, • • ïjiGNVKi^TAVERis. nam amp;nbsp;cum quidam græcis uerbis ita fideia

'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ commiffumreliquiffet,Tcî) (f^/tà/j J'oK/^ji.ac-Hç,fcÀ6V9t^(ap (Toâlwai Bs-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 7jo/xai:àdiuo^ue^refcrjptûeft,fideicômiffumperipoffe. Quanc^

• fut cómifit,cx his duos,quos ueUet,tnanumittete. fideicômiffa liber» ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tas ualebit:^ quos ex his uolet h3cres,manumittet. quare fi eos uindi-carit legatarius, quoshxres uult manumittere : exceptione dolimali lepcllctur. XLVII. IVLIANVS.

SI pater duosfihoshæredcs inftitactit,amp; adgnatione poftumiru-ptum teftamentum fuetit: quamuis ha rediras pro duabus parti» bus ad eos pertincatitamen fideicommiffœ libertates præftari non de-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bent,ficuti nec Icgata quidem aut fideicommiffa proeftare coguntur.

Sicumalienum feruumhxres rogatus fit manumittere,item com munemuel cum, in quo ufusfruftus alienus eft, latitct:non inique fenatufconfulto libertatibus fuccurretur. nbsp;nbsp;Si Sticho libertas per ft«

deicommiffum data fuit fub conditione,fi rationes reddidiffet,amp;is ab fente hxrcdepaiatus fit reliqua foluete: prxtoris officio continetur, tit uirumbonum eUgat,cuius arbitrio rationes computentur;ôcpecu« niant ,quæ ex computatione coUigitur ,deponat:atlt;5 ita ptonuncict li bettatem eorum ex cauffafideicommiffi deberi.hoc autem fieri con» , , » »ticniet,fi hxres ex iuftacauffaaberit.nam fi latitauerit:fatis etitjique-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teprxtotiper feruum non ftare,quo minus conditioni pateatiatqjita

pronunciare de libettate oportebit. Cum fub conditione legato fct uo libertas datunnon aliter fideicommiffario tradi debet, quam ut ca tieatur, cxiftente conditione traditum cum iri. nbsp;nbsp;Quxdam cum in

txtiemaeffetualetudine,prx(cntibushoneftisuiris compluribus,óc inattcfua ,ad quam légitima eius hxreditas pettinébat,ita locuta eft. AUCILLAS MEAS MAEVIAM ET SEIAM LIBERAS ESSE VOLO,ÔC inteftata deceflit.quxio,fi matei ex (enatufcoufulto legitimam hxre

dirarem dusnonuindicaffet.amp;hxredicas ad proximum cognatnttt pertinnirtet.'an fideicomiffa libertas debeatur C' refpondi, dcb^'i.nam cam,qiiae in extremis dixiflèt, ancillas MEAS ILLAM ^ illaM LIBERAS ESSE VOLO : uideri ab omnibus, qui legitimi hæredes,aut • bonorum poflèfforesfuturielTentjpetiffe, ut hoc fieri poffit. , XLVIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

HAERES MEVS DATO 1TA,VT EVM TITIVS MANVMIXT^T’ clixi,petenri legatario Stichum exceptionem dóli mali obftatiirâ.niû caueritfelibertatemfecundumuoluntjijy2ïJgJ^ll^li|yygft^itujum» • ƒ XLIX. AFRICANVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;,

SI is,cui fetuus legatus eff,rogatus manumittere latitetrorcindmp ’ cri libertum refpondit. idem fore, etfi non k^tam,fed hæredj^ fidei commiffum fit. fed fi non omnium,fed quorundam hxreduni nbsp;nbsp;»

fidei commiffum effet: itaæque dicendumerit,orcinumfieri, ineos aür,qui]atitauerint,coh£eredibus,aquibus redimendae partes effent» iitilem aftionem eo nomine dari debere: nel etiam familia: ereifeuO' dæ iudicio refle eos afluros.

L. MARTIANVS. SI feruus Iegatus,amp; per fideicommiffum manumiffiis fit,SerbidiuS Scxiioh confultiis,piitabatnouiffimam fcripturam ualere,fiucl* bertas fit,fiue legatum.quia ciim libertatem datam pofteaplaceatat^* ‘ mi,amp; per legatum confiât pofie adimi. fed fi in obfeuro fit,qiu meH' te poft libertatem legauerit eundem feruum .• in obfcuro libertatcn* prxualere. quæ fenrentia mihi quo^ uerior effe uidetur.

NOn tantum qui rogatus eft manumittere,ad libertatem perdu* cere poteft. fed amp;nbsp;fucceffbres cius, fiue emptione, fiue quo all® modo fuccefferint. Sedamp;fi nemo fucceffor exftiterit: adfifcumU^ tran fit,ut libertas ab eo præftetur. Is autem,qni rogatus eft manun’gt;t tere: etiam eo tempore,quo alienate prohibetur/poteft manumit®' , re. Sialicnumferuumquisrogatusfueritmanumittcrc,cüeicC‘* ' ta pecunia legata effet,ut emat eum, amp;nbsp;manumittat,amp; dominus 007 cum uendere;legatum rctinet ex uoluntace defundi. Cui per ßd^' cómifTum libertas debctur,liberi quodammodo loco eft,óc ftatuK* ti locum obtinet:ueleomagis,quodnecinalium transferendus e«; ut autlihertas eius impediatur,aut iura patronorum grauiora cxp^ atur. Senatufconfulto Dafumaiano cautum cft,ut fi ex iufta ca^* abfit,quifideicommiflam libertatem debet, amp;nbsp;hoc pronunciaw w^ lit.penude libertas compctar,at5 fi ( ut oportet ) ex cauffa fi^^’^^J^

y . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17»

Riiffî manumifTus effet. AbefTe antem is intdligitnr, qui à tribunali abeft. amp;quiadehæredibus tantum cautum erat: adieflum eft eodcni fenatnicoiifiilto, ut qnicmiq? fideicommiffam libertatem debeat, di , exqnoci’qjcafupronunciatumfueriteumeosueabeffe:pcrindeha« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bc^t^ntq^fi ( utoportct)ex fideicommiffa caufla manumUTus effet.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Articule ianofenatufconfiiltocauetur,ut in prouincijspræfi=

,' » desprouinciæ cognofeant, licet hæres non fit eins prouinciæ, Sed • ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;fi non hæreditarium feruum quis rogatus fuerit manumittere, fed

^' proprium.ex fenatufconfulroluncianopoftnunciationcmperuenic ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^dlibertyem. Siueex iu^a cauffa abeft,fiue latitat,fiue præfens nó

, * • .imlt nfefihrfülterepW ärtenfe tu haben diuus Pius refcripfit. Ern« '* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ frot quotjÏit manumittat, eodem fenatufconfulto exprefTum eft. amp;

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tpræfens cohæres perinde manumittat, arej fi traditum à cohatrede

acccpiffct.qii^’ amp;nbsp;Jti impuberis cohæredis perfona,qui non erat roga-' tus manumittere,eundem principem refcripfiffe relatum eft. Sed fi • matrimony cauffa quis manumittere rogatus eft: non eft cogendus ' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;earn uxoremducere/edfuificit fideicommiffa liber tas.

0ftea,qu51m à creditore alicnati funt ferui,quibus fideicommiffa libertas adfcnptaeft. nonnificx iufta cauffa adueifus hteredem fubuenirieis pofle.

Iquis rogatus ancillam manumittere, moram feccrit: fienixa in« terca fuerit;conftitutum efthuiufmodi partum liberum nafci,amp; quidem ingenuum. fed funt conftitutiones, quibus cauetur ftatim,cx quo libertas deberi eoeperit,ingenuum nafci. amp;nbsp;hoc magis eft fine du* bio fcquendum ; quatinus libertas non priuata, fed publica res eft; ut ultto is,qui earn debet,offerte debeat. fed amp;nbsp;fi nondû débita libertatc fidicicomiffa ancilla peperit, ftudio tarnen hæredis fuit effeâû,ut non dum libertas debercturaieluti quod tardius adierit hatred 1 taré, ut qui nati fint ex ancilla,ferui cius fiant; placet manumittendos, fed tarnen . « tradi matri oportere.ut ab ea manumitterentur,ut liberti potius ma« tris fiant, nam quos indignuseft hæres feruos habere, nec quidem libertos habebit.

Imater, poftquamfilium accepit, uel qui in eius locum fuccelTit, praeftarc libertatem nolinfcompellendi funt. amplius fi mater aut nollet fibi filium tradi,aut in return natura effe defiflet.-non ab re eft di ccre,iiihtlommus ita naris ab hærede libertatem præftari.

SEd amp;fi non data opera tardius adicrit, fed dû de adeunda hcrédita te dclibetat,idem didum eft. amp;nbsp;fi poftea cognouit fe hæredem in* ftitutum,quim ancilla peperitplacethocquo^ cafii fubueniendum cfle.hoc tarnen cafii ipfe manumittere debebit, no matri trÄere. Sed , fi diredo libertas data fuerit ancillxA horum aliquid euenerit: mion admodunatis fubnenieturfnam ibi quidem petitur fideicomniWaJi*, bertas,amp;praetor parinilisfubuenit.cum uero diredo libertas datunno lt;,; petitur.fed etiam hoc cafu puto fubueniendû natis efle.ut aditus prs« tor in rem matri décernât adionem exernpio fideicommilTarix libct tatis.fic deniej Marcellus libro decimofexto digeftoru fcripfit: amp;nbsp;ante, ■ aditam hatreditatem ufucaptis,qui teftalTOffomSnu nuTn 1 ilnî, fub-. • '1 ueniendum efle.ut eis libertas confeructur, uti^perprxtc5:cm;qiftrn Uis amp;nbsp;his imputari poffit.quare ufucapti fint, in paruulis autem nul^ depraehenditur culpa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* *

QVERO, VALERE VOLO. SI QVIS MIHI EX PAVLA, QVAË VXOR MEA EVIT , INTRA DECEM MENSES NATVS NATA'VË ERIT.’EX SEMISSE HAEREDES SVNT0,CAIVS SEIVS EX SEMIS' SE HAERES ESTO. STICHVM ET PAMPHILVM SERVOS MEOS ET EROTEM ET DI PHILVM PETO, ET FIDBI HAEREDVM COMMIT TO, VT CVM AD PVBERTATEM LIBERI MEI PERVENERINT, MA NVMITTANT. deindenouiflima parteitacanit. QVOD SI MiHi LiBß RI NATI NON ERVNT, AVT INTRA PVBERTATEM DECESSE' RINT; TVNC HAEREDES EX PARIBVS PARTIBVS SVNTO MVTI' VS ET MAEVIVS. LEGATA, QVAE PRIORE EX TESTAMENTO, QVO FI LIOS ET SEIVM HAEREDES INSTITVI,RELIQyi;PRAESTA RI VOLO ET A'SEQVENTIBVS HAEREDIBVS. deinde COdicilliSlU C#Uit.LVClVS TITIVS HAEREDIBVS PRIMIS ETSVBSTITVTIS SAW TEM. PETO, VT EA.QVAE TESTAMENTO CAVI, LEGAVI,ET EA, QVAE CODICI LLIS CAVERO,LEGAVERO:PRAESTETlS.qua;rO,cii liberi Lucio Titionati non fint, an Sticho0cPamphiloamp; Eroti amp;nbsp;Di* » • ' philo feruis confeftim fideicommifla libertas praeftari debcatf’Mared lus refpondit. conditioncm,quae libcrtati cor um, de quibus querere' tur,fifilijhatrcdesexftitiffent,appofitaeflet.-rcpetita nouidcri. ideo'qj confeftim libertatem prseftandam efle,amp; i pcimis,amp; à fubftitutis hxrc dibus.nam C ut fiipra kriptum eft) perij^utquæ teftamento cauilTet» praeftarentur.cauit autem de libertatc eorum feruoru. atquin fub con ditione cauit.* amp;nbsp;fi alterius generis conditio adeflet.exfpedanda eflet. fed non eft uexifimile,ut hoc in ifta conditione cogitauent,cura fidd

TIT. vr. ET VIT. 175$ fubftitutorum committeret, qui admitti ad hacreditatem nô poflène, fiimpl^etur conditio.

Vmlibertas lege adimitur; aut pro non data haberi debet, aut cette petinde obferuari,acfi pofteaà teilatore ademptaeflet.

^p'atftibet cft,qui ftatutam amp;nbsp;deftinatam in tempus, ucl in conditionem habet libertatcm.fiuntftatu’iberi uel conditioneexprefla,ueluiipfa. côditione expreffa quid fit,manifeftum eft.ui ipfa.'cû creditorcs fraudandi cauffa manumittuntar.nam duni incertum eft,an creditor iure fuo utatur,interim ftatuliberi funt:quoniam fraus cum effeflu in Ie* ge Aelia Sentia accipitur.

QVi ftatuliberi cauffam adprenditin ea côditione eft,ut fiuc’tra-datur,falua fpc libcrtatis alicnct ;fiuc ufucapiatur, cü fua cauffa lUucapiatur ; fiue manumittatur, non perdat fpem orcini liberti. fed ftatuliberi cauffam non prius feruus nancifcitur,nifi adita uelabuno exinftitutis hxrcditate.Caetcrumante aditionem fine traditur, fine ufucapitur,fiue manumittitur.-fpes ftatuta: libcrtatis intercidit. Sed amp;fi intabulis impuberis fetuo fit libellas adferipta: an uiuopupillo, uidelicet poft aditionem hxreditatis patris, ftatulibcr fit C Caffms ne« gat.Iulianus contra cxiftimat.quae fententia uerior habetur. nbsp;nbsp;nbsp;Plus

(cripfit Iulianus.amp; fi legatns lit feruus ab hatrede pattisjiber effe iuffus . « in pupillaribus tabulis,ptatualcrc libcrtatis dationem. nbsp;nbsp;Si in primis

tabulis fub conditione feruus cum libertate ex parte dimidia hacres fit inftitutus.-an ftatuliberi cauffam obtineat,ut adeunte cohærede cum

fua cauffa ufucapiatur:’amp; cumifcmctiplb libertatem accepcrit.non poteft ftatuliberi cauffam obtincre. Plané fi conditio hxreditatis defi« ciat,quo calu fecundum lulianum libertatem apifcitur : dicendum eft ftatuliberi cauffam obtincre, eoquod non dfemetipfo.fed à co« hatrede accepiffe libertatem creditur. Quocunlt;5 gradu pupillo feruus cü libertate fubftitutus fit,necclïarij cauffam obtinet. qux fen-G iq tentia

temia utilitatis caufla recepta eft, amp;nbsp;à nobis probatin'.Cclfus quoq? pu tatlibro uicefimo,cum libertate fubftitutuni ftatuliberi cauf^im ob tincre. m. idem.

STatuliberos côditioni parère oportet,fi nemo cos impediat.amp;fiteb . diriopoffibilis.fed fiin hæredis perionaiufbis fit patere condiyô ni.'quid ci ici debeatf’amp;fiquidé paruitconditioni.ftatinilibereft^ctiam« . inuitu hatrede.quodfi nôpatitur hatresparcri.puta offert decern,qigt;S • dare iuflus erat.proculdubio liber eft.qiua per hæredem Rare uidetûr, nbsp;nbsp;j

quo minus conditionem impleat.-Ôc parui refert, de peculio ei orferat, ^ an ab alio accepta.receptû eft enim.ut feruus Peni^ycs quog; niimoS. , ei dando perueniat ad libertärem; fine ipIcnæredTgt; ffueal^affiurfus, **' eft. nbsp;nbsp;Inde quacritur.'fi forte debcatur pecunia huieferuo sel abhære

de,quod in do mini rarionem plus erogauerit.uel al^extguieo: nec uc^ lit hæres debitorem conuenire,ucl ft a tu libero foluere pecuniam.an de beat ad libertatem perucnire,quafi moram per hæredem patiaturc' amp;nbsp;nbsp;nbsp;'

autlegatum huic ftatulibcro fuitpeculium .• aut fi non legatum fucrit peculiû,Seruiusfchbit moram cumlibertatis paffum obhoc ipfum» quod ei aliquid ex ratione dominica debercturjtec ci ab hærede prxftâ retut.quam fententiam amp;nbsp;Labeo probat. nbsp;nbsp;Idem Seruius probat, ôi

fi in co moram faciat hxres,quod nolit exigere à debitoribus.nam pct uentutum adlibcrtatemait.mihi quexjuidetur uerum,quodScruiuî ait. Cumigitutueramputemus fententiamSeruq.iiideamus,an amp;nbsp;fi nö fueritpeculiu praelegatum feruo, idem debeat dici. conftat eni ftatuliberum de peculio pofte date,uel ipfi hacredi dare iuffum,uel alip amp;nbsp;fi cum dare impediar.perueniet ftatuliber ad libertatem. Deni^ criä remedy loco hoc monftrat h^redi domino ftatuliberi: ut cû extranet iuffum dare prohibeat.ne amp;nbsp;numos perdat cü ftatulibcro. proinde dc^ fendi poteft,^ fi nó uult exigere,uel ipfc foluere. ut hic habeat, unde có ditioni pareatihbertatcm eópetere .amp;ita quo^ Caftius fenbit. Non folum auté fidare iuffum prohibeat,ftatuliber adlibcrtaté peruenirt’ ucrumetiam fi afcendere capitoliumiufTum.afcendere uetet : amp;iten* nbsp;nbsp;nbsp;*

fi Capuæ date iuffum,Capuamireprohibeat. nam qui prohiber fem^ • ' ' proficifci;intclligendus eft,impedire magis uelle libertatcm.quam opc ris ferui uri.Sed amp;nbsp;fi iuffum cohæredi dare,non patiatur unus exhstC' dibus dare.' æque liber erit.fed is,cui iuffits erar nare, 6: liber effe: famb liae crcifcundae iudicio ab eo.qui impedit,confcquctur, quod fua intel erat,ftatulibcrü non effe prohibitum. nbsp;nbsp;Si deeem luffus da re A Übet

efle,quin9det;ad libertäre nó peruenit, tiifi totum det. interim igitut uindicare quinij numos dominus corum poteft. fed fi refiduum fuß“ tit folutumtcunc euam id alienacum eft^cuius ante domuiium nö erat sans

transùnim.amp; ira pendebit præcedenris fiimmxälienatio.fic tatnenjit non tgio nunii fiant accipienns.-fed tunc,cutn refidua funima fuerit foluta. nbsp;nbsp;nbsp;Si plus^qinm iufliis erat,dedcrit ftatulibcr.putadccem inf

. fus erat aare,uiginti dedit.-fine niimcrauit,fjuc infaccnlo dedit, peruc-ly a^libcrtatein,amp; fuperfluum poteftrepetere. Si quis iuffum fer • uiim decent dareAhberiitTicire.tiédiderit fine peculio;utruin ftatim liher fiqquafi prohibitus uideatur de peculio dare hoc ipfo, quod fine peculiodifttaäuseft.-an uerocum fiierit prohibitus peculium range* ref' à'piito,tûc demum liberum fore,cum nolens dareprohibeaturmo ftatim^ubi aenit., -Si ouis feruum iuffum decern dare, amp;liberû effe, •, operari prÆibcat;ùenîquocl ex opens fuis merct, hacres ci abftulerit: uel fi quod ex mercedibus fuis coegit.hxredi dcderit:an ad libertärem iperueniat^ fe^ur^Xiquidem ex opens dedent, uel undecuneg dederit: ad libertärem peruenturum. quod fi prohibeatur operar\: non fore li* herum arbitrer,quia operari domino debet. Plané fi ci allara fuerit • pecunia ex opens colleâa.liberum fore arbitror, quia de peculio dare prohibent.fane fi teftator uel ex operis ut det juffit prohibitum opera lead libertärem peruenturum non dubito.Sed amp;nbsp;fi argento fubtrafto, uel rebus alijs diftraâis,numos corrafos dederit; perueniet ad liberta» tem^quamuis fi nnmos fubtraftos dediffcqad libertärem non perueni ret.nec enim uiderct dediffc/cd magis reddidiffe. fed nee fi alijs fubti-pucritnumos,amp;hacredi'dcderit,ad hbertaté perueniet; quia auelli nn-mi ei,qui accepit,pofrunt. plané fi fic confumpti fuerint,ut nullo cafu auelli poffint.-competet liberras. Non folum autem fi hatres morâ facit libcrtati.fed amp;nbsp;fi tutor,uel procurator, uel alius quitus, in cuius perfona códitioni parendum eft .•libertärem competere dicemus. amp;nbsp;fa-néhoc iure utimut in ftatulibcro,ut fufficiacper eum no ftare, quo mi nus conditioni parcat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si quis hatredi in diebus triginta proximis

morti teftatorisdare iuffus fucrit,deinde hxres tardius adierit.-Treba* tins amp;nbsp;Labeo/i fine dolo malo tardius adierit, dantem cum intra dies triginta aditæhæreditatis,ad libertatem peruenire.quæ fentenria uera « eft.fed quid fi data opera rraxit.an ob id ftatim, utadita eft hæreditas, ad libertatem perueniet^ quid enim fi tunchabuit, poft aditam habe« tc defiitf fed amp;nbsp;hie expiera uidebitur conditio;quoniam per eum no fte tit,quo minus implcatur. nbsp;nbsp;Si quis ficacceperitlibertatem,CVM DE

CEM DARE POTERIT, LIBER ESTO; Trebatius ait,licethabuerit'de* cem,uel idoncus fuerit ad adquirendum amp;: conferuandum peculium; tarnen non ahis ad libertatem pcfucnturum,nifi dederit, autper cum nonfteterit,quo minus det.quæfententia uera eft. nbsp;nbsp;nbsp;Stichus annua,

prima penfionc fteterit per bæredem,quo minus acciperet dccem.cx-fpeflandam efle trimam penfionem placer: quia amp;nbsp;tempus at^âum eltA adhuc fuperfunt duæ penfioncs.fed fi eadem decern fol^ nabeat, quæ obtulit ad primam penfionem.-an etiam ad fcquentem quo^ pro ■ fit,fi offerat decem.-an amp;nbsp;ad tertiam/i fequens penfio non fit ac^pÿ- , Sx puto fufficere hæc eadem, Sepoenitentiac hæredis locum non efle. • qiiodamp;Pomponius probat. nbsp;nbsp;Quid fiferuus, qui annua, bima,rrj‘ •'1

nia die iufliis eft dena date, tota fimul offerat hæredi, non exfpefta'ta dicaiel decern primo anno dans, fecundo anno uiginti obtulit;’ beni* gnius eft eum in libertärem peruenire,cumutrmfœjgæudentia infer- i tur:amp;ferui,quatinus maturiusin libert3t^?PuenianTÇn5T^s,quâ./j' tinus dilatione interempta, ilico accipiat,quod poft tem pus confe^ui poterat. Siitafîtlibertasferuodata,si QV'iNQV^NN^o haered^ MEO SERVIER.it , deindecum hartes manumifcric; ftatim liber fit. ' quafi per eum fit effeâum,quo minus ei feruiat.-quamuis fi non pâte« retur eum fibi feruirc.nó ftatim perueniret,quafi quinquennium prï* teriffer.ratio huius rei euidenseft.manumiffus enim amplius feruirc non poteft. at is,quem quis non patitur fibi feruire, poftea pati poteft intraquinquennium tempus.atquin iam quinquennio ei feruire non poteft,fed iicl minus poteft. Item Julianus libro decimofexto digc* ftorü fcripfit, Arefeufæ fi libertas ita fitdata.fi tres feriios pepcriffet,^ perhæredem fteriffet,quo minus pareret.-putaquod ei medicament dediiret,ncconciperet;ftatim liberam fucuram efte. quid enim exfpe* Öa mus; Idem'q? fi egiffet hxres,ut abortum faccret:quia amp;nbsp;uno utero potuit tres ederc. Item fi hæredi feruire iuffum ftatuliber um hsreS ucndidit,amp;:tradidit.'credo ftatim ad libertatem peruenirc.

CVm hartes reipublicæ caufta abcffct,amp;: pecuniam ftatuliber habe retruel exfpedare debet,donec rcdcatis,ciii dare debet: uel dep® nere in ædem pecuniam confignatam oportet.quo fubfee uto, ftatim ad libertatem peruenit. Noneftftatuliber,cuilibertasinramlon‘ , gum tempus collata eft,ut eo tempore is, qui manumiflTus eft, uiuerc » • non pofßetaut fi tam difficilem.imö penè impoffibilem conditionele adiecerit, ut alicunde ea libertas obtingere non poffit: ueluti fi hxret mille dediflet.aut cum morerctur,libcrum efle iuflïflet. fic enim libel tas iniitiliter datur A ita Inlianus fcribit.-quia nee animus dands liber« tatis eft. nbsp;nbsp;Seruire Titio anno,amp; liber efle iuifus, Titio mortuo non

ftatim liber fiet.fed cum annus tranfient: quod uideatur nó tantü fub conditionc,fed etiam ex tempore data libertas. ctenim abfurdum eft» outucius eum hbemm ficij,cum condidonem non implet, ex quah-

TIT. VIE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’7^9

her futuras foret, fi earn cxplerct. Si duobus decem datis liber effe iuffus fit, amp;nbsp;unus quin^ accipere noluerit: melius eft dicerc, pofte eum eaUcm quin^ alteri offerentem ad libertatem peruenire. nbsp;nbsp;sn«

CHVS Tlf 10,51 PER TRIENNIVM SERVIERIT, VEL SI ILLI CEN TVM OPERAS DEDERIT, LIBER ESTO, conftat hoc modo liberty • ’ jeft iflllitcr dari poffe.nam amp;nbsp;alienus feruus feruire nobis poteft,ficu« tiliber;amp;multo magis operas dare;nifi teftator feruitutis appellation • * nedominium magis, quam operam inteUexit. ideoep ft probibet hx« ’ res Tftio feruire, peruenit ad libertatem. nbsp;nbsp;sriCHVS si HAEREDI

‘ • MEO ANNO SERVIERIT, LiBER ESTO. quærendum eft, annus quo . mddo'atWji'dêlîStlîîflftJfl^ continuaris diebus trecentis fexaginta

Item fl decem hxtedi dare iuffus fuerit,hxres etiam per partes ac* ciperefauorelibertariscogenduseft. ' Italibereffeiuffus,si TiTiVS CAPiTOLiVM ASCENDERIT: fiTitiusnolUerit afcenderecimpéditur libertas. Idemcpiuris eft in fimilibus cauffis amp;nbsp;conditionibus. Ita Caflius ait. ci,qui feruire iuffus eft anno,illud tempus, quo in fuga fit, uel in controuerfia,pro libertate non procedere.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V. POMPONlVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QTatuliber rationem reddere iuffus,reliquum,quod apparet,foluit; Ijdeeo,quodobfcuriuseft,fatifdareparatuseft. NeratiusSc Arifto refte putant liberum fore.ne multi ad libertate peruenire non poffint, inferta cauffa,ratione,0c genere negoetj huiufmodi. Statuliber,qui non rationes reddere, fed pecuniam iuffus eft dare: numerate debet, non fidciuffotes dare.

çiftatuliberapœnæ ferua fafta fit, amp;: poft damnationem ftatutxli-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , obertatis conditio exftiterit:quamuis ipfi ftatuliberx nihil proficiat,

tarnen partui proficere oportet: ut perinde libet nafcatur ,atlt;5 fi matet damnata non effet. quid tarnen,fi qua conceperit in fetuitute:deinde abboftibus capta.pepereritibipoft exiftentem conditionemt' an libe , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn pariatf amp;nbsp;interim quidem, quin feruus hoftium fit, nequaquam

dubiumeft. fedueriuseft,poftliminioeum liberum fieti: quia fima« ter effet in ciuitate,liber nafceretur .plané fi apud hoftes eü cócepiffet, amp;poft exiftentem conditioné edidiffet: benignius dicetur competerc ei pofthminiam,9( libetum eum eße. nbsp;Statubbet parendo conditi«

oni in perfona emptoris peruenit ad libcrtatcni. amp;nbsp;fciendum, hoe ad ftatuliberos omnis fexus pertinere. non folum autem fi euencith^c conditio, ad cum tranfit, qui emit: uerum etiarn ad omnes^aicun^ qiioquo iuredominium in ftatulibero naâi funt.fiiie igiturlegatus fit • cibi abhxrede ftatuliber,fiue adiudicatus,fiue ufucaptus à reunie t^* ditus,uel quo alio hire tuns faäus.-fine dubio dicemus paréri c^diri». oni in perfona tua pofle. fed amp;nbsp;in hærede emptoris idem dicitur. Si lt;nbsp;i filiusfamilias hærcs fit inftitutus,2lt; Ratuliber filio dare iufius eft, A:fi* ber eflerfme filio,fiue patri dando, peruenit ad libertatem: quia a’d pa* trem hæreditatis emolumentum perucum Sedamp;: fi poftjnortem wij ; patri dederit,qliafi hacredis hxredi: libcmiWïa?fïa!ïquï5T5ftaneq, ' ƒ lt;nbsp;dare iuffus fit, amp;nbsp;liber efle,deinde hatredi haeres exftiterit: ilbn quafi in extraneï perfona,fed quafi in hxredis, códitioni parebir StatuübeÇ decê dare iufTus, amp;nbsp;liber eire,fi quin^ datis,diftrad *fit: refidua quinç emptori dabit.. Siferuustuusftatuliberuemerit;tibidat,quodhst redibus dare iuflus eft. Sedamp; fi tuo feruo dederit: fimodo is peculiari * nomineeum emi^neqjei tu pcculium ademifti:puto liberum forc,fd licet ut eomodotibi dedifreintelligatur,perindeacfi tua uoluntate cuiuis alq feruotum tuorum dediffet. nbsp;nbsp;Si quis non dare decern,fe^ tationibusredditis liber effe iuffus fit:an ad emptorem hæc conditio tranfeat, uideamus. amp;nbsp;alias fciendum eft, eas demum conditioncs ati emptorem rrranfire,quæ funt in dando. cærcrum hæ,quæ funt in faef endo,nontranfeunt;utputa fifiliumeius litcras edocuerit. hx enim perfonis corum cohxrent,quibus adferibuntur.rationum autem h^ dendarum conditio ( quod ad reliqua quidem attinet ) in danda pct^ nia confiftit.quo autem ad ipfa uolumina rationum tradenda perron tendasig amp;nbsp;examinandas rationes,amp; difpungendas at^ excutiendast faftum habet.nunquid ergo reliqua quidem amp;nbsp;emptori dando peruc* niat ad libcrtatem.cxtera in perfona hxredis confiftantc'putoigimr^ ad emptorem rcliquorum folutionem tranfmitri.fic ficr,ut druidatul conditio.amp;ita Pomponius libro nono ex Sabino fcribit. VVII. PA VLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» '

ITa liber effe iuffus, Si DECEM dederit,liber ESTO, hxredidare debet, nam qui non habet, cui det : hxredi dando ad hbertatern peruenit. nbsp;nbsp;Si partes fuasquifj hxredum diuerfis ementibusuendi-

derit: quas portiones hxredibusdareftatuliber debuit, eafdem dabit emptoribus. Labeo aut ait,fi nomina duntaxat hxredum in teftam«* to pofita funt,uiriles partes cis daiidas.fi ucro ita,Si HAEREDWV^ D® DERlTjhweditaiias, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vip*

*JPquot;^wwi medio tempore feruum hteredis effè, nemo ed, qui O’gi^o^c debeat. ea propter noxæ dedi poterit: fed deditiis fpcrarc . adhuc liBcrtatem poterie.nee enim deditio fpem illi adimit libcrtaris.

01 hxres decern darc mffum uendiderit, 6ctradiderit,dixctitlt;^ ad* fcriptumlibertati, fi uiginti dedifletrex empto eritaflio cum uen-uüéore.-autfidupla promiliaedobeuidionem duntaxat.duplxrcpc= titio critA ex empto ob mendacium.

SI hxres pecunia donadet ftatulibero,ut fibi earn daiet.amp; liber edet: non fieri liberu, Arido ait.fed fi in plenum ei do na der.-fieri liberü.

Çilquistcftamcnto libertatemacceperit fubcóditione, firationem 0reddiderit;debet pro hxreditaria parte hxtedibus reliqua foluere, ctiani fi nomina quorundam hxredum fint in conditione pofita.

, . • • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xin. IDEM.

Qlquisita libertärem dcdiffct; STICH VS, si häeresmevs EVM ^TESTAMENTO SVO NON MANVMISERIT, LIBER ESTOrfecum duin uoluntatem defunfti hoc fignificari uidetur,fi tertaméro fuo hx--tes non adferipferit ei libertatem. quare fiquidem hxres libertaté fer-uo fuoteftamento dederit.-defedus conditione uidebitur. fi non dede tit.impleta conditione ultimo uitx tempore hxredis ad libertaté per# ueniet. nbsp;nbsp;Seruus communis hber ed’e iudus ita, fi decern dederit ex

fert apu3-h«rcdemid,anapud fociumfucrit.’amp;hæredtan extranco iuffus fit dare.mm per omnia cauflac ftatuliben adplicarur,qt^condi-tionisiniplcndaegraha alienate petuliaresnumos poteft. ^ Si duo femi ratiombus reddins hben effe inffi fuerint,amp; feparatim rarionem ■ gefferint.-non dubie feparatimqnoijconditioni parère poteruj^t.^fd , fi aflus eoriim communitergeftus ira miftus fuerit, ut feparari non • poflit.-neceflario alter ceiTando alterius libcrtatem impedietmec uide« ' ' bitur conditio in perfona alterius implera,nifi id,quod computatione tationnm habita reliquumfuerit,aututerlt;5,autalter totum foluerit, , ! Qui ita liber infliis eft, Si IVRA vFRiTiA^^^^piTqjiP’j^ ^rpW' S VR VM;confeftim ut iorauir,quamuis capitoliurn non afjenderit, li* ber erit. Serinis hæredis rem ipfius hæredis dare iuiTus.^t liber efle; ad libertatem perueniet:quia poteft teftator amp;nbsp;fine j^la ^andi conditi* onehæredisferuum manumittiiubere. Hæcfcriptnra, STiCHVS, CVM ERlT ANNORVM TRIGINTA, LIBER ESTO. STICHVS SI DE-CEM NON DEDERIT,LIBER NE ESTO,hancuimhabet,STICHVS, SI DECEM DEDERIT,ET AD ANNOS TRIGINTA PERVENERIT,U BER ESTO.nanq?ademptio libertatisuellegati fubcóditionefaâa,io*. cipit conditionem contraria legato uel libertati, quxprius data erat, iniecifle. xim. vlpianvs.

SEruus,qui teftamentodomini, cum decern hæredi dediffet, Hbet efte lufTus erat: haeredi mercedem referre pro operis fuis foiebat. cum ex mercede haeres amplius decern recepifTet: feruus fe liberû elle aiebat.de ea reconfulebatur. refpondi, non iiideri liberum effe. non enim prolibertate,fed pro operis earn pecuniam dediflemee magisob earn rem liberum efle,quam fi fundum à domino conduxiflet, amp;nbsp;pfo fundi frudu pecuniam dediffet. Seruus,cum haeredi annorü feptem operas dediffetjiber effe iuffus erat.is feruus fugerar,amp;t annum in fug® fecerat. cum feptem anni praeteriffent: refpondi, non effe liberum.non. enim fugitiuum operas domino dediffe. quare nifi totidemdics,quot abfuiffer,feruiffet;non fore liberum.fed amp;nbsp;fi ira feriptum effet, uttunC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

liber effet,cum feptem annisferuiffet.potuiffe liberû effe,etû poft tem * ' ' pus fugæ reuerfus feruiffet.

MOrtuo haerede,fi ftatuliber locupletiorem hsteditatem tanta pecunia, quantam dare iuffus fuit.fecctit: ueluti creditoribus foluendo,cibaria familiae dando.-ftatim cum ad libcrtatem effe uentu lum exiftimanit. Haeres,cum ftatuliberum deeem date iiiffum uen derer,conditionem pronimciauit,amp; traditioni legem dixit,ut fibi po* tius,quâm emptori eadeeem darentur. quærebatur, utri eorum

ftatulibcr pcenniam dandojibertatem cofequerctiirfRcfpondit. enm dare d^erehæredi. Scdamp;fi legem dixiflettalem^utextraneo alicui ftarulibejyfgt;ecuniam darct.refpondit,amp; hoc cafu conuentionem uale= . re.-quiahaeredi uideatur folucre,qui uoluntate eius alq foluat.

SI deeem haeredi dediiretjufTus eft effe liber.decern habet,amp; tantun dem domino debet.dando hæc decern,non liberabitur. nam quod ' fl-anililyro/YyailK-i/ij^darp eYplfndflfrondirioniSfaiiflafftr.fffiini • jfftdta intetyretari debemus,ut non etiam ex eo dare poffit, quod ex« ’ va pccnlii'i cft.ncc me præterit,hos numospeculiares poffe dicirquam His fi nihil pr^yere^ feruus habeat, peculium nullum fit. fed dubitari non oportet,qiun hæc mens fueritconftituentium,ut quafi ex fuo pa trimonio dandieo nomine feruo poteftas effet; quia id maxime fine * iniuria dominorum concedi uideatur. quod fi ultra quis progredia« tur: non multum aberit, quin etiam eos numos,qiios domino fubri-puerit,dando, ftatulibcrum conditioni facisfaâutum exiftimem.

SItriennio dare dena iiifTus,primo anno uiginti obmleritmon acci piente haerede,non ftatim liber eft.-quia amp;nbsp;fi aecepiffet hæres,non» dum liber effet.

SI feruus liber clTe iufliis fit, amp;nbsp;legatum ci datum, fi filins decimum quartum annum compleuerit,amp; filins ante decefferit.dibertas fauo recompetetdieueniente,legari auterriconditio deficit.

SI peculium legatum feruo fit,qui iufTuseft alq date dcccm,5cfic li» ber effeA hæres eum prohibuerit date, deinde manumiffus peculium petat excaufla legati.-an per doli exceptionem earn fummam, quâ datums effet,dedutere polTit hæres, ut ipfi profit, nô manumiffo, • • qiiod ca pecunia data nô eft;an ucro indignuS fit hæres, qui contra uo luntaté defunfli fecit,eam pecunia lucraric'amp; cum feruo nihil abfit,amp;li bertas ci competat.-inuidiofum eft hæredem fraudari. De illo quæs ririir,fi inuitohærede det,aut nefeiente; an faciat numos accipien« tisc’à Iulianus reâc cxiftimat,exhac caufla coceffum uideri ftatuhbe-tis alienationem numorum,ctam inuito hærede: amp;nbsp;ideo faccre eos pe , cuniâ accipientis.quod fi hæredi date iuflùs eft decé, amp;nbsp;earn fummam tees debeat feruo: fi uclit feruus earn pecuniam compenfare, crit U-

binus ait,fi decern habuiffet paratajibetû forerquianon ftaret per ci quo minus darcrJuiianns autem aie, fauore libertatis conftiÿto inf^ hue ad libertärem periicnturum, eriam fi poftea habere coeDeiit dece. adeo autem conftituto potius iure,quim ex teftamento ad Jibertatern . peruenit; ut fi eidem amp;nbsp;legatum fit mortuo eo,cui dare iuiTus eiL adh* bertatem quidem perucniat,non autem amp;nbsp;legatum habiturus iit.Iolt;^ amp;nbsp;lulianus putat,ut in hoc exteris Icgarartjs fimilis fit.diuerfa caulTa.cft ' eius.qiiehxres prohiber condition! parerc-hicem ex teftamento a'dH bertaté peruenit. Hxredi aut iuffum dare, etia hxredis hxrei/i date pofTe.diuus Hadrianus refcripfitfed amp;nbsp;fi hoefeufit igtotpr.etiani in is gatario diccndi'i eft. Quxdd condition« ratura 1 ui neeJ^ofTunt co* ', dem tépore implcri.fed necelTariâ habent temporis diuifioué.'uelûtcâ decern operas iuiTus eft dare.-quia operx per fingui^s dks dantur. igiJ amp;fifingulosaureosdetftatulibcr,poteftdicieum impiciTe conditio* nem. alia can (Ta eft opera rum; quia hxnccciTariófingulx edédxfunt. fed amp;nbsp;fi hxres acciperc nolueritmon ftatim liber erit, fed cum tempus ’ tranfierit,per quod operarum quantitas côfumatuc. Idem dicendui^ eft.fi iuffum Capuam ire amp;nbsp;liberum effe.hxres ireprohibeat. tuncem erit über.cum pcruenireCapuampotuent. Incffeenimuidetur tem* pus,tam operarum prxftationi,quim itineri. nbsp;nbsp;Si ita quis acceperit

libertaté, STICHVS, SI HAERES EVM NON WANVMISERIT, LIBER ESTOrpoterit ab hxrede ma»umttti.nonenim contra uoluntatem te* ftatoris adimitur ei libertas.fcd non tam continuü tempus ad hocexi* gendum eft,ut prxcipitari cogatur hxres,iiel ex peregrinatione ederi usreuerti ad manumittendum. uel adminiftrationem return ncceffa-riarum intcrmittere;necrurfus tam longum, ut quamdiu uiuat ,pro* trahatur manumiffiorfed modicum,fcilicet qup primo poffit fine ma* gnoincommodofuo hxres manumittete.quodfi tempus adieduin fucrit ; illud fpedabitur.

LAbcolibrispoftcriorumitarcfert.CALENVS DISPENSATOR ME VS,SI RATIONES DILIGENTER TRACTASSE VIDEBlTVR.U • ' BER ESTO, sva'qve OMNIA SIBI HABETO. diligcntiam cam défi* derate debemus,qux domino,non qux feruo fiierit utilis. erit autem ei diligentix coniunda bona fides, non folum in rationibus ordinan-dis,fcd etiam in reliquo reddendo. amp;nbsp;quod ita fcriprum cft VID E BI* T v R.-pro hoc accipi debet uideri poterit. fic amp;nbsp;uerba legis duodccini tabularum ueteres interpretatifunt, Si AQVA PLWIA NOCET, id eft nocere poterit. fed fiquxretur,cui cam diligcntiam probate cum oporteathxredum arbitratu an boni uni f moré agentiuin fequi de-

bcbimus.ucluti fi ccrtani pecunia dediflet, liber efleiuflus eft »non ad-fcripto^,cui.fi dediflet.-co modo potuit liber cflc,quo pofTef/i ira fu-üTcrRiipmm.si HAERECI dederit. nbsp;nbsp;Padumcius Clemens aie«

, bar.-fl ita fit fidcicommiffuni reliflû,cvi VOLES eorvm RESTITVAS RO^O^ nullum elegiffet,ciii reftituerctromnibus deberumperacoré • /nroimium conftituiffc.

ÛVi pecuniam dare iuffus eftjnfi adiedum fit, cui det; hæredibus ^arc debet pro partibus hatreditarrjs. pro ca cnim parte quifij ac« • cipcredebet.proquadominuseft. nbsp;nbsp;Siquida ex haercdibus.quibus

, *• • dare debef.nominati lintyaä^ft his pro haereditarijs portionibus. fi has •' rediBns nominatis etiam extraneus iundus fit:extranco uirilis,cæreris bjeredinrix dÿi d^cnt.amp; fi non folum Titium, fed etiam alios adie» äffet :hosuixuem partem habituros, cohxredcs autem hxrcditari« as, lulianus fcribit.

SI INTRA QVINQVENNIVM STlCHVS CENTVM DEDERIT, LIBER ESTO, ncc Titio,uel hxredi,ucl cmptori poft quinquennium dabit. nbsp;nbsp;Si rationes reddidiffct,libcrum effe iuffum, non patitur hx-

tcs rebus pecnlianbus uenditis reliqua foluerc. perinde liber eft.qua-fi conditioniparuiffet.

STICK VS SI HAEREDl MEO DECEM PROMISERIT, VEL OPERAS SE DATVRVM IVRAVERIT,LIBER ESTO.poteft expleri hxC conditio.fi promifcritnamfpopondiffealiquafignificatione dici po-teft,etiam finon fitfecuta obligatio.

STatulibctos uenundari poffe.lcges duoderim tabulacum putaue-runt.dutis aût códitionibus in uenditione minime onecandi func uclutj ne intra certa loca fcruianr,ncnc unquam manumittantur.

, . »T Ibettatefcruofubcoditioncrationis reddit« teftaméto data: h« JL/tcs no folu fcripnirx rationem cxigit, uerfi etiam quæ fine fcriptu taabeoadminiftrataeft. Scruusiuffusredditaratione adlibertatc peruenire.-licet nulla adminiftrauericracionem,nihilominus erit liber.

SI is,cui dare iuffus eft,redemit ftatulibetum,cum'c^ rurfus alq uen-diderit:nouiflimo emptori dabit.iam enim cum ad cum', cui dare iuffuseft.domiiuumquocßferui perucncrit.fi cum alienee, conditios nem querab co ad emptcrem uanfire^qliano placuiu

Slhærcditas cius,qui ferinim intra dies triginta mortis fuæ,ri ratio nes reddidiflet, liberum effe iiiffcrar, forte poft dies tri^ma adita eft.iure quidem ftrido ita manumiffus liber effe non potei^uoniatn , conditione deficitur.fed fauor libertatis eo rem prodiixit,ut retonde atur expletam conditionem/i per eum, cui data effe^non ftam,q^iO. minus expleretur. nbsp;nbsp;Statuliber,ante qudm códitio libertatis obti^, i,

ß quid comparaffet, pcculio legato non ceffururn, in libris Carj CotIJ fcriptum eft.nifi id legatum in tempus libertatis collatum eflet.ilidca-mus,ne cum peculium amp;accelTionem amp;: deceffionéhabeat: augmen* * turn quocjpeculij eius ( fi modo abhærëdèWSMilLiflfi'lioîi fit) leg^W ' 'gt;

ones uel ex delido uenientes, uel ex negocio gefto, nel comrade pertinet : eiufdem conditionis funtft.ituliberi, cuius cætéri, ideoÔcin * publicis quoque iudicqs eafdempoenas patiuntur.quascatteri feriJi« Quintus Mutius fcribit. paterfamilias in teftamento infcripferat, SI ANDRONICVS SERWS MEVS HAEREDI MEO DÈCEM DEDË' RiT, LIBER ESTO. deinde dehis bonis coeperatcontrouerfiaeffe.qui fe lege hæredem aiebat effe, is earn hæreditatem ad fe pertinere dice' bat. alter,qui hsreditatem poffidebat,aiebatteftamento fe hæredeni effe. fecundumeumfentenria didaerat,quiex teftamento aiebat^ hæredem effe. deinde Andronicus quærebar, fi ipfi hæredi feriptode* cem dediffet, quoniain fecundum eü fententia dida effet; futurus ^

* viJetor effet liber,an nihil uideret fentctia,qua uicerat,ad eâ rem ualercC’ *qu^ aUquid de propter fi decem hæredi fcripto dediffet,amp; res contra poffeffores iadi' tlfc, . cata effet, illum in feruituté fore. Labeo hoc,quod Quintus Maduï fcribit,ita putat uerum effe;fi re liera lege ab inteftato fuit hæres is,qu* uicit.nam fi jniuria iudicis uidus effet fcriptus uer? hæres ex teftamca tomihilominus eum paruiffe condition! ei dando,amp; liberum fore, fed

. ueriffimiim eft,quod Arifto Celforefcripfit.poffe dar! pecuniam h^S ' nbsp;nbsp;’

, redi ab inteftato,fecundum quem fententia dida eft: quonia lex duo decim tabularum emptionis uerbo omnem alienationem compïƒ * iiideatur:necinterfit,quo genere quifcgdominuseius fieret. amp;ide® hunc quoç ea lege contineri,fecundum quem fententia dida efb^ “* herum futuru eum, qui ei dediffet pecuniam.hunc aür,id eft poffend' rem hæredi ta ris, cui data effet fumma, fi uidus effet hæreditatis peo tione.ciim cacteris earn quoqj pecmiiam uidoü reftituere debere.

TIT. VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1747

SlitalibcreffeillffusfiLSTlCHVS, SI EVAT MAERES NON ALIE-N AVERiT, LIBER ESTO.cria fi ftatuliber efl:,aliciiari tame potent

Slfenft fubconditione rarionum editarum Icgatum fit: per cam conditionem iuffum effe eum accipere legatum,ut pecuniam re« • , iiqudfbm rcddatjion dubitatur. amp;nbsp;ideo quxfitum eft, STiCHVS, CVM RATIONES REDDIDERIT , CVM CONTVBERNALI SVA LIBER • nbsp;nbsp;nbsp;E?ro : an morruo Sticho ante conditione, contubetnalis eius libera

efle pbflitc'lulianus dixit.quæftionem effe in hac fpecie, qus etiam in • kgatis agiteturjLLl C^ ILLO DO LEGO, analtero déficiente, aU ’• • ter ad Iegatiin^3mitt5?Hrc' quod magis fibi placcat : perinde ac ft ita • Tcriptum effet, iLLi ET iLLi. aliam etiam effe qusftionem^an contu bcrnali quo® conditio coniunda fitc’quod magis effet.itaeg fi nulla re liquaSrichu* abfferit.ftatim earn liberam effe. fi habueritreliqua.-de here camnumerare pecuniam.nec tame liciturum ex fuo peculio da« • terquia id illis permiffum fit,qui principalitcr pro fua libertate pecu-niamdareiubentur.

SI duobus hæredibus inftitutis, feruus liber effe iuffus fit, fi decern hæredibus dederit,amp;: ab altero ex hæredibus quinq; datis uenierit, amp;nbsp;traditus fucMt:pro parte alteri ex hæredibus, à quo non uenicrif, dando pecuniam, liber erit.

SEruus fl hæredi decern dederit.liber effe iuffus eft.ftatulibcrueum haeres nianumifit.ac poftea defundus eft.hæredis hæredi danda pc xunia non eft. quod enim placuit, hæredis hæredi dan oporterertune ,mennneris locum habere,cum prior hæres dominus accepturus peen niam fueritquæ cauffa facit ambulatoriam ( ut ita dixerim ) conditi-onem.duæ font enim cauffæ, per quas in hæredis primi perfona con* . « ditioimpletur.-dominijrario.itcmdemôftratioperfonæ. prior cauffa tranfit in omnem fuccefforem,ad quem peruenerit ftatuliber per do* minii^ranslan continuationem. fequensperfonæ duntaxat eius, qui demóftratus eft,adhæret. Imperator Antoninus refcripfit,iuffum rationes reddere,Se liberü effe, fi hæres cauffabitur accipere rationes, 'hihtlominus liberum fore, quod refcriptum ita accipi debetrut fi reli* qua non trahat,liber fit.quod fi nahat.ita demu,fi obtulerit ea quan* titatem,quæ refundi debuir,cx fide ueritatis.non enim libertati fuffi -ƒ it hæredem m mora ffoffe/i non id fut per ftatulibexum.-quod remo * nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 tamo

ta mora libertati adirö darct.quid enim^fi ita manumiffum Dafnani, SI IN HISPANIAM PROFECTVS, ANNO PROXIMO FRVCTV^ COE' GERiT,LIEER ESTO, Romxredneathartes,neegprofiClfcyiadarur.' nunquid diäuri fumus,ftatim ante fruftus coados liberum mref naiU amp;cumRomæftipulatioconcipiturita,CENTVM IN HISPANIA d^* RE SPONDESC'ineffeftipulationitempus,quopoffitin Hifpanra per*. ueniri,nec ante iuteplacuit agi.Sed fi hæres,acccpris rationibus amp;nbsp;reli » ,| quis computatis,donare fe ca ftatulibero non habenti, quod inférât, profcribat,aut etiam litens ad eum miflis palam faciat.-conditio libel» tatis impleta uidebitur. quid ergo, fi neger leróiquA^ntraxifle, ateg ; ■ ïdeo,qui3 per hacredem fteterit, ut accipiatfationes^erum fadum.^ ' 'lt; hæres autem neeg fe fecifTe moram,amp; reliqua debere ftatulJberum too tendate’apud eum, qui de libertate cognofcit, an conditio fit impiété conftabitreuius officio continebitur de mora confiaerate, nee minus computare rationes;àfireliqua trahicompererit,non effeliberum pronunciare.fcd fi nunqnam negauit reliqua deberc;cum autem com * ueniathxredem, rationes offerte profeffus, amp;refufurns, quidquid in reliquis effe conftiterit,ói eius pecunia? reum numerate paratum ido neum obtulerit,amp; hæres in mora fuerinfentétia pro libertate dicetul-

N On uidebitur per ftatuliberum flare,quo minus conditio liber-tatis exiftat; fi de peculio, quod apud uéditorem feruus habuit, pecuniam conditionis offerte non poffit. ad alienum cnim peculium uoluntas defundi porrigi non potuit. idem erit, amp;nbsp;fi cum peculio fet* mis ucnierit,amp; uenditor fide rupra peculium retinuerit. quaneg enim exempto fitadio.-tamcnapud emptorem peculiûferuus nonhabuit XXXVI- IDEM.

IN tabuKs fecundis filio feruuni data libertate fubftitutum iute fta* tuliberi prudentes municrunt.quod utilitas recipit,fcilicet nt cu fua cauffa alienctur, ne partis teftamentum puer filius refeindat. quae in ris authoritas citra deledum ordinis ad fecundum quogj uel tertium fubftitutum porreda eft.

SI ita fcriptum fit, STICHVM TITIO DO,VT EVM MANVMIT-TAT.Sl NON MANVHISERIT.LIBER EST0;ftatim Stichumllbe rfieffe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXVIII. PAVLVS.

NOn omne ab hæredis perfona interueniens impedimentum ^a tulibero pro expiera conditione cedit: fedid diintaxat,quodim pediendaeliberratis cauffa fadumeft.

STICHVM ATTIO DO LEGO: ET SI IS NVMOS EI CENTVOT DEDE RI J, LIBER ESTO, fi feruus ex reftamentonumos Atriodediffet, cosrcpe^re hxredem no poiTeXabeo exiftimar.-quia Attius eos 4 fcr-uo fuo acceperit.non ab hæredis feruo.cum aurem ftatulibemm effe, Qyii^iîs Miitius,GaJJus,amp; ipfe Labeo putant:Seniiiis,Ofilius nó efle.

* • fupenorem fententiam probo; itatamen,utis feriuis hæredis, nonle-, * gatarij finutpote cum legatum ftatuta libertäre tollarur. nbsp;nbsp;nbsp;stiChvs

LIEER ESTO.QVANDO A ES ALIEN VM MEVM SOLVTVM.CREDI TORÏBVS'VE MEIS SATISFACTVM BRIT, quäiiis hæres locuplesexlH

’ lius’rcfponaerunr. Si hæres feruo pecuniam ad negociaiidü dedifTet: fcatnliberumfanypüm numerando liberari ex teftamento nó poffe, Labeo amp;nbsp;Treoatius refpondcrunt.-quia reddere earn magis,quam da« ïe uideatur. ego puto,fi peculiares numi fuerunt: ex teftamento eum • liberum futurum, dama servvs.cvm haeredi meo anno

RVM SEPTEM OPERAS SOLVERIT, LIBER ESTO.CUmisferuus ill« tra fepté annos in indicio publico effet, amp;nbsp;feptimus annus præteriffet: Seruius ait,cum non liberari deberc. Labeo S: fi poftea foluiffct anno turn feptemoperas,liberum futurum, quod uerum eft. St STICHVS ATTIAE MILLE NVMOS DEDERIT,LIBER ESTO . Attia uiuo tefta-toredecefferat. non pofle ftatuhberum efle, Labeo amp;nbsp;Ofilius refpon« detunt.Trcbatius.-fi ante teftamentum faftum Attia decefliflet,eundc poftea libcru futurum.Labeonis amp;nbsp;Ofilij fententia ratione quidem ha bet.-fed hoc iure utimur,ut is feruus ex teftameto liber fit. Si fetuus extraneo operas dare iufliis effet.nullus nomine ferui fuas operas dan do, liberate feruum poteft. quod in pecunia aliter obferuatiir ; utpote cum 5; extraneus pro eo feruo dando pecuniam feruum libcraret.

STicholibertasdataeft. AB HAEREDIBVS MEiS PETO, FiDEi-QVE E0RVM COMMITTO , VT RATIONIBVS REDDITIS STI-. •» CHVM MANVMiTTANT.Quæf'tû eft,cum ampla pecunia exada poft mortem teftatoris fibi commiffa reliquatus fit,óc quafdam fummas d eolonisexaftas rationibus noninrulerit, hærcditaremq^ fpoliauerir, aperris clamhorrcis,fublatacp fupellcdili amp;nbsp;riefte,amp; apothecis exhaiia ftis.-an nóprius ei fideicommiffalibertas debeatur,quam ea,quæ mala ratione, amp;nbsp;reliquatus,^ quæ furatus eft,repofueritc’ Refponditnon prins ei fideicommifîamlibcrtatempræftandam,qudmamp; reliqua,amp; omnia.quxpercöabeflenueftitiüflet. PAMPHiLVS LiBER ESTO, ?^£VLI0 5Y0 HAEREDIBVS VERE DAT0,quxfitumcft,cum do-

milîO plus dcbca^quàm in peculio hahear;amp; omnes réséquas in pccu' liohabebat, bona fide bæredibus dederit: an libertasex teft^ento competatr’Refpondit.nihil proponi,curnoncompeteret. ƒamphi* Io liberté,quern hæredem ex parte inftituerat,Stichum feruum prxlt; legauerat,amp;eilibertatem hisuerbisdederat.ITA VT Si TiBi EX l^S , MORTIS MEAE PER ANNOS CONTJNVOS QVINOVE MENSTRVquot; OS SEXAGENOS DEDERIT,TVNC EVM MAN VMITTAS. Pampbb *' lus antequinquenniu moriens, hæredibus inftitutis filio amp;nbsp;uxor.e, de eodemStichoitacauit. STICHVS SERVVS, QVi MiHi TESTAMENT j ’ TO PATRON! MEI CERTA CONDITIONS ^LICt^ EST, IV^O i DET PRAESrET FILIO ET VXORI MEAE SINE VLLA^CONTRO', quot;* VERSIA,ET EVM PERACTO TEMPORE MANVMITTANT.quæfitU eft,fi Stichus fexaginta menftruos non præftiterit^m mipleto quin» quennio fideicommifCi libertas ei debeatur Cquot; Refponcut. nifi præfti- • tiflet,fideicornmiffamlibertatemnondeberi. Seruus teftamento ^ iramanumiffuseft.STICHVS SERWS MEVS ACTOR,SI RATIONED OMNEM ACTVS SVI HAEREDI MEO REDDIDERIT, EO'QVE NOMINE SATISDEDERIT, LIBER ESTO.-El'QVE CVM LIBER ERIT,DA Ri VOLO viGiNTi, ET PECVLIVM SVVM.Quæfitumeft,anfiratio-nes,quasegit per multos annos, fine fubferiptione teftatoris hæredi reddere paratus fit,liber ex teftamento fiat.-cum propter grauem uak* tudinem teftator non potuerit rationibus fiibfcribere, teftamento ta* men fiibfcripferitfRefpondit. fi ex fide ratio redderetur, reliqua'cpin* ferrentur,liberum fore. nbsp;nbsp;nbsp;Item quæro,an ea,qu3e exafta funt per .id«

iutores eius,ne9 calendario illata funt, aut fraudulenter aâa; huic ad* fcribi poifint, cum effet cæteris is praepofitusc'Refpendit. fi quid eftef» quod eulps eins deberet imputari;fpeâare ad rationisreddendae nc' ceffitatem. nbsp;nbsp;Iterum quæro, an eo quoej nomine ratio haberi de-

beat, quod neqj à condudoribus prxdiorum, nec^ à uillicis penfioneS cxegerit,amp;infuperetiampromutuo eisdedcritc' Refpondit. fiipià' refponfum effe. Iteru quaero, an eo nomine teneat, quod omnem , rem fuam,id eft pcculium fuum,exportauerit,ante ^ rationes redde-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

rete’Refpondit. nihil earn remimpedire condirionem,fimodo ratio redderetur. Titius teftamento feruos adores fingulosdiuerfisperfo . nislegauitcumadicaione,Si RATIONES REDDIDERINTHAEREDI. deinde proprio capiteitafcripfit,OMNES ACTORES, oyos LEGAVI, VEL MAVMISERO , INTRA QVARTVM MORTIS MEAE MENSEM RATIONES REDDERE VOLO.-ET DOMINIS, QVIBVS A' ME INFRA LEGAT! SVNT,REDDI. deindealios adores liberos effe iuffit æqiic cûhacadiedionc, SI RATIONES HAEREDI REDDIDERINT. |.

quæro.cum per hæredem fut,quo minus reddantur.utrum ftatulibe= ri effe ckfinanr.an nihilominus quandoq; poffintjeddita ratione amp;nbsp;re ' liquis iln^sJibemtem ex teftamento cofequiC'Refpondit.lcgata qui« dem amp;nbsp;libertäres non alias competerej qu^m rationes redditae effent, aUpŒnæredc ftaret^quo minus redderentur. Verum iudicaturo æfti .manaiim,utrum tempus conditioni legatorum libertatum'c^ addi« tuçi uideatur;anliberotempore reddereuolentibus reliqua hæredi« biis,quatuor menfes adpofitifint,follicito teftatore cunftationem St moram eorum profcribente. melius autem eft, prœfumprionem pro fta^liberis effe.^ Argentari us coaftor cum pend totam fortunamin * Ijoininibusjiaberetfferuis adoribus ita libertärem dédit. QViSQviS

MIHI HAERES ERlT, SI DAMA SER VVS MEVS ACTVS SVI, QVI AGITVR EIV^NC^INE ET PAMPHILI CONSERVI SVI,HAEREDI

MEO RATIONES REDDIDERIT, PARIA'QVE FECERIT A' DIE MORTIS MEAE INTRA MENSEM SEXTVM; LIBER ESTO. Quæfî« turn eft,anhæcuerba PARIA'QVE FECERIT ad omnia nomina perti« néant,*amp;hoc fignificentifiomnem pecunia ab omnibus exegerit,amp;: *«Pj hæredi foliierit,ucl co nomine fatisfecerit,amp;:fi in exaftione nominu tur.pcrïde ceffauerit .• intra fex menfes libertas illi non competatC'Refpondit.ma exapuf p* nifeftam effeconditioneminuerbis teftamenti fupra fcriptis pofita. Utis. igitiir ita demum liberos fore, fiaut ei pariet, aut per hæredem ftet, quo minus pariet.

Slquemferuum tuum ad certum tempus ftatuliberum relinquerc uis:nihilintercft,ütromodocaueas,Si SERViERiT.-an SI TRIEN

NIO OPERAS DEDERIT, LIBER ESTO. PAVLVS. fiquis liber effe iuffus fuerir,fi deccm hæredi promififfetquanquam ea promiffio nul lam remhabitura eft,tarnen promittendo liberabituc.

SI quis eundemhominem uxori fuælegauerit, amp;nbsp;cum ca nupfiffet, liberum effe iufferit,amp; ea lege nupferit.-liber fiet is homo.

I feruus uenditus cft,ut intra certu tempus manumitta« tur.ctia fi fine hærede dcceffiffet amp;nbsp;uenditor amp;nbsp;emptor: feruo Rbertas cópetit.amp; hoc diuus Marcus relcripfit.fcd amp;nbsp;fi mutaucrit uoluntaté ucditor.nihilominus libertas

SEruo,qucm pro derclifto dominus ob grauem infirmitat^ habil it,ex ediflo diui Cl au dij competit libertas. HL CALLISTRATVS.

EVm,qui ita uenit,ut intra tempus manumittcretur;cum*dies ÿ^ ftandæ libertatis ueneritrui uente uetiditore,amp; perfeuerante in ca»» dem uolunratc.perinde haberi,acfi ab eo, à quod debuit nianiimijö» manumiffus effet, mortuo auté uenditore.non effe hacredum ei^s 110* luntatem explorandam,diuus Marcus cum filio fuo refcripfit.

Ilir. VLPIANVS. EI,qui hac lege emptus fit,ut à uiiio emptore manumittat; ftatini ' mortuo eo competitlibertas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* .

Slquis obligatum feruum hac lege emerit.ut manumittat;comp2‘ tit libertas ex conftitutione diui MarciJicetbona omnia quis obH gauerit.qux habet.habiturusue eft. tantundé dicendum eft, amp;nbsp;û ltS^ hac cmeric.ne proftituaturA proftituerit.

decit^ut libéra eflct.nihil enim intereft,ipfe abdiicasAproftituas.aii p^ tiaris proftitutam effe precio accepto,cuni poffis eximere.

MAncipia mater fiJi$donauerat,ut fi]ia curaret,ca poft morteW* fiiam libéra efte. cum donationis legiiion eflet obtempéré' tunirex fententia conftitutionis diui Marei libertärem obtingere wip tre confenticte refpondi. quod fi ante filiâ mater uita dccefferit; oiP*’* modo. ix. PAVLVS, LAtinus Largus uendidit anciUam it3,ut manumittctctur,nona® • dito tempore. QuærOjquado ex conftitutione incipit libertas co* petere ei.eeflanre emprore in manumittendoc' Refpondit-infpicirn“** eft,quid adorn fit.-utrum cum primum potuiflet.ut manumitKid: an in poteftate effet cmptoris,quando uellet manumittere. prioreca-fu tempus facile comprachendi potcrit.pofteriore utii^.moricntecm* ptore copetitlibertas. fi non appareat,quid conuenerit.-fauor induot priorem opinionem, id eft ut intra duos menfes, fi ambo prxftofint, tarn feruus ,qu5m emptor eius.feruo cnim abfente,nifiemptor inf®

TIT. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17yî quanior menfes impofueritlibertatem,ex conftitntionibus ad liber' tatem eiipimr.

^^“5 duodecimo libro digeftorum utilitatis gratia ma’ turn furdum ita natum manumittere polie ait.

I optio homing data fit, ucl indiftinâc Homo fegatus fit: non pOs teft hæres quofdam feriios ucl omnes manumittendo/ant euerte-

• re,autminuerc lus eleflionis.nâ optione fine eleâione ferui datarquo-dammodo finguli fub conditione iegati uidentur.

CVm bæreditas foluendo nô eftCquamuis hires locuples exiftat) libertas ex teftamento non competit. nbsp;nbsp;Si is,qui foluendo non

eft,hocmodolibertatemdederit,SiCREDiTORiBVS MEIS SOLIDVM SOLVTVM FVERiT,STiCHVS LIBER ESTO;non poteft uideri fraudan dorum creditor um cauffa liberum efie inffifTe. Si Titius nihil in bo nis amplius,qiüm Srichu amp;: Pamphilum habeat,eosc^ ftipulanti Mae« uioitapromifcrit, stichvm avt PAMPhilvm dare SPONDES^ deinde cumalium creditorem non haberet,Stichum manumiferit: libertas per Icgem Aeliam Sentiarefcinditur.quamuiscnimfiiit inpo-teftate Tinjjit Pamphilü darct.tamen quamdiu eum nó dederit, quia interim mori poflit,non fme fraude ftipulatoris Stichum manumifit. ,, quod fi folum Pamphilum dari promififfetmon dubitarim, quin Sti= thus ad libertatem pcrncniret,quamuis fimiliter Pamphilus mori pof fitmultum enim intereft,contineatur ipfa ftipulationc is, qui manu-mittitur,an extra obligationéfit.namamp; qui obaurcos quineg Sticha amp;Pamphilum pignori dederit,cum utereg eorum quinum aureorum fit.neuter manumitti poteft.at fi Stichum folü pignori dederit; Pam» Ï' ikim non uidetur in fraudem créditons manumittere.

beat; quare non dicetur unum poffe manumitti/qui enim nno mof* tuo foluendo eftA uno manumiffo foluendo eft.-nec aduentiàj cifuî compucandi funt. alioquin amp;nbsp;qui unum incertum ex feruis fuft pronn fit,ncniinemmanumittet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

vir. IVLIANV5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI quis intcgris facultatibus codicillos confîrmarit,deinde cÄn coti. filium creditorum fraudandorum cepifTet, libertärem codicilliS »,, dederit. obtineri non poteft,quo minus libertates lege interpellcndifgt; i nam confiliuim teftaroris fraudulentum non eo tempore obferuatut, ( quocodicilli confirmantur,fed quo codicillislibertasdatur.quot;' ' Mb • nor annis uiginti,cum feruii manumittere uellet, nec iuftam cauffam ' 'lt; apud confilium manumittcndihaberec,tibieum,ut mdjnimirtcres’ ' dedit.negauit eum Proculus liberum efle,quoniâ fraus Icgi faâa elTet VIII. AFRICANVS. • •

CVmis,qui fub côditione debetimanumittat fideicômiffï cauffâ-’ lex Aelia Sentialocum habet. Si miles iure militari teftamen * to fado libertärem dederit in fraudem creditorum^ no foluendo mö riatur.impediuntur libertates.

ILle feruus liber non erit, qui cocgerit, ut eum dominus manumit' tat A ille perterritus fcripferit liberfi efle eum. Item nec ille liber fi^ ri poteft, quid domino non eft defenfus in capital! crimine, amp;nbsp;poftt^ abfolutus eft. Qui hac lege uemerint,ne manumitcantu^uel quit® ftamento prohibit! fint manumitri, uel iuffu præfidis prouincije.licd manumittantur,tamen ad libertatem non perueniunt.

IN fraudem creditorum manumittere uidemr.quiiam uel eo tem» pore,quo manumittit, foluendo non cft.-uel datis liberraribus.deiti turns eft foluendo efte.fæpeenim de facultatibus fuis amplius,quàin .in his eft,fpcrant homines.quod frequenter accidie his, qui tranfmat* nas negociationes amp;nbsp;alqs regionibus, quam in quibus ipfi morantui nbsp;nbsp;,

per feruos atlt;5 libertos exercent.-quod fxpeattririiftis négociations, lt;nbsp;, busjongo tempore id ignorant,amp; manumittendo fine fraudis conn* Iio indulgent feruis fuis libertatem.

IN fraudem ciuitatum mannmifti ad libertatem non ueniunt,utft‘ natus cenfuit. fed nec in fraudem fifei datas libertates procedere, principalibus conftitutionibus cauetur.Sed dun fratres refcripferunt» non utilt;5 fi debitor fifci manumiferit, libertates impcdiri; ftdiwji cum non erat foluendo.in fraudemmauumific. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vlpn

.^Rofocxit legislator ,nc mancipia per mannmiffionem quæftioni X fuMiKanmr.idcircot^ prohibuit ca manumitti,ccrtumfcp dié præ ftituit.intraquémanumitterc nonliceat.ipfaigitur,qiixdmertir, oés omiiiwTeruos fuos manumittere uel alienare ,phibctur;quia ita uer-

OEd fi maritus intra fexagefimû diem deceflerit: an manumittere, . •. Ouel alienare iâ poftitfuprafcriptas perfonas, uideamus. amp;nô puto pofte: quamuis aceufatore maritomulierdeficiat:cû parer aceufare poftit. nbsp;nbsp;Et fimpliciter lex quidem mulierem prohibuit intra fexage

fimum diem diuortij manumittere.fiue aût dinertit, fiue repudio di -mifla fit;manumiflio impedietur.fed fi morte mariti folutum fit ma« Wmonium.uel aliqua pœna: eins manumiflio non impedietur. fed Se fl boni gratia finierit matrimonium. dicetur manumiffioné uelalie» nationê non impediri. Sed Ôc fi confiante matrimonio ,dum mulier diuortiuni cogitât,manumittat uel aliéner,Se dilucidis probationibus K fuerit

fiierit adprobaturquafi in fraudem Icgis hoc fadum fit,non debet alic natio ualere uel manumiffio. nbsp;nbsp;Alienationé omné omnino acciperß

debemus. xv. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

nuttere poflit,qiioniam ante damnationem dominus ÄC’ àÿ^ perator Antoninus Calpurnio Critoni refa:ipfit,eo tempore,qift quiS » propter facinorum fuorum cogitationem iam de poena fua cerrus eifß » i poterat.multo plus eöfeientia dc!idorum,quàm damnatione ius^ A* dælibertatiscumanufiiTe. Iulianus ait.fi poftea,quam pater permi ^ ferit filio manumitcere,ft]ius ignorauspattern dccefljife, manumile* ; rit uindida: non fieri cum liberum, fed amp;nbsp;fi uiuit pater,amp; uolütas mu*, ’ ' * rata erit: non uideriuolentcpatrefiliummanumififle. ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ,

SI cum fideicommilTaria libertas debeatur, minor ui^nti annis fer* uumuendat,utmanumittatur,uel qiiia hac lege emit: non impt* dietur alienario. nbsp;nbsp;Si partem,quam in cómuni feruo habet minor u*

ginti annis,manumittendi cauffa tradat: nihil agit, fed fi cû ipfe cauf‘ fam probate poiret,tradiderir;nullafrausintelligetur. Ne quisetc« ditorum fraudandorum taufia manumittat, hac lege canetur. credit tores autem appellantur,quibus quacunqjex cauifa adio cum frauda torecompetat. Ariftorefpondit.ädebitorefifci,quifoluendonoU trat, manumüTum ira reuocari in feruitutem debere, fi non diu inü’ beträte fuincr,id eft,non minus deccnnio.planèea,quæ in fraudem ß* fci in finus eins collata funt,reuocantur. Si fub conditione alicuip® cunia debeatur;quafi ftatuliber erit à debitore manumüTus.ut pende* at libertas ex conditione. Si uoluntate patris filius maumiierit; ß' «cpatcr,fiue filius fciar,folucndo pattern nó effe; libertas impedietut'

SI priuatus coadus â populo manumiferit-quamuis uoluntatcmac* commodauerit: tarnen non erit liber, nam amp;: diuus Marcus prohj' buit ex acclamatione populi manumittere.Item nó fit Iibcr,fi meuf*’ tus dominus,nei magiftratibus caftigaretur, dixit eiTe Iiberum.no” • ‘ ' enim fuit noluntas manumittendi. In his,quos intra certa temporal non licet manumittere,fi teftamento acceperint libertates.non tefta-menti fadi,fed compctentis libertatis tempus infpiciendum cft.

SI mortis tempore foluendo fît hæreditas,tarnen cum aditur,delic-rit eiTe foluendo.-libertasa teftatorein fraudem creditorumreli« da non cópetet. nam ficut aud.a hæreditas ^deft libertatibus,ita nocet deminuta. Si is,cui libertas relida eftauffus fit bæredi date tantum, quan-

quanti cft,amp; liber eße: uideamus, an adhuc fit fraus creditoruth, quia hartes ^ortis caufia accepturus eft;an uero fi alius pro co,uel ipfc non de pécule der,nulla fit fraus. fed etfi hæres locuples fit,non proficit ad libertatcm;necqui dat pecuniam^prodeffe poteft.

S^feruo alienolibertasnon confentiente domino data eft.-ualere ex authoritate iuris non poteft,quauis poftea manumiffor domi» no hæres exftitit. nam licet ei iure cogiiationis,qui manumifit.hærcs

^^Atriqjpn^cauffamanumittidnulloalio ancilla poteft, ^ qui iV team uxore dudurus eft. quod fi alter manumifent matrimony caufta,alter earn uxorem ducat.non erit libera. adeo,ut nc fi intna fex quidcm menfes earn repudiatam poftea manumiffor uxorem duxe» rinlibcra earn ficri,Iulianus refpóderit.quafi de his nuptrjs fenatus fen fetit,quse poft manumiffioné,nullis alijs interpofitis, fecutae fucrint. CXXII. POMPONIVS.

XXIII. IDEM. SEm per in fraudem creditorû libertates dari ab eo,qui fciret fc fol» uendo non effe,quamuis benemerentibus dediffet.

SI quis Habens crcditores,plures manumifent; non omnium liber-tas impeditur; fed qui primi funtjiberi erunt, donee creditoribus fuum foluatur.quam rationé Julianus folet dicere .• amp;nbsp;uel duobus ma» numiffisfiunius libertasfraudetur.nonurriufcj.fcd alterutrius im» pediri libcrtatem:amp; pleruncj poftea feripti; nifi quando maioris precq fit is,qui ante nominatus eft,nec fufficiat pofteriorem retrahi in ferui tutem,prior autem fufficiat. nam hoe cafu fequente loco fcriptum fo»

XXV. POMPONIVS. IN fraudem creditorum teftamento data: libertates,pr ioribus credi toribusdimiflis,proprer noues creditores irritæfunt.

XXVI. SCAEVOLA. PTgnoriobligatum feruum débitons hæres manumifir.quæfitum eft,an liber effet:' Refpondi. fecundum ea,qiiæ proponeremiir, fi etiam pecunia tunedeberctur,noneffe manumiffioné liberum fa» ftuin.c L A y DI ys.foluta ergo pecunia, ex iUius iioluntatc libcr fit.

QVi in fraudem creditorum manumittiturjiber eflè prohibewr' fme dies foluendæ pecuniae iam ceffirjiue in diem,ucl ftb con* ditione fit debitu. Diuerfa cauffa eft legati fub conditione rflifli • nai^ ante.quim conditio exftiteritjntcr creditorcs legatarius ifte ffon hÿ* tur. nbsp;nbsp;Ex omni aut cauffa creditoribus in hac pacte lex Aelia^ent^* profpicit;inter quos fideicommiffariu etii eiTe placuit. nbsp;nbsp;Pignon^^ tus feruus,antc qudm debiti nomine fict fan's, fine confenfu tre^róra manumitti no poteft.fed pupilli creditoris citra tutoris authoritateH’ confenfus nihil libertati prodeft : ficuti nec prodeft, fi fruftuaiius ƒ^‘ pillus manumiffioni fimiliter confentiat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ’

C'Y Encrai iter pignori datus feruus,finc dubio picno iure eft debits yris,amp; iuftam libertatem ab eo confcqui poteft,fi lex Aelia Sentit non impediat libertatem.id eft,fi foluendo fir,nec ob id creditorcs uh deantur fraudari. nbsp;nbsp;Sub conditione feruus legatus, pendente con^lh

tione,pleno iure haeredis eft:fed nullam libertatem ab co confcqui P‘’ teft,nelegatarioiniuriafjat, XXX. VLPIANVS.

SI quis hac lege feruum emcrit,ut manumittat,amp; non manumitti te eo feruus ad libertaté ueniat ex c6ftiturione diui Mardtan pof^t ut ingratu accufare,uideamus.0c dici poteft,cum no fit manumilfuG hoc ius eum nonhabcrc. Si films mens uoluntate mea manumit' rit.-an ut ingratu accufandi ius habcam, dubitari poterit idcirco, quia non manumifi.fed pro eo habendus fum,ac fi manumififTem. Sea fi caftrenfem feruum filius mens manumittat; ^rocul dubio hoc ius non habebo.-quia non ipfc manumiftipfe plane filius poterit accufa* re. nbsp;nbsp;Tamdiu quis accufare poterit, quamdiu perfeuerat patronus. •

Quoties autem patroni libcrtum uolunt accufare, utrum omm* nm eófenfus neceffarius fit,an ueroamp;unus poffît,uideamus.amp;cftuc‘ rius, fi (altem in unu hoc commiferit, ut ingratum eum accufari:fed omnium confenfumneccffarium,fi fint eiufdem gradus. nbsp;nbsp;Si pater libcrtum uni ex filqs adfignauerit;folum cum accufarepoffc,lulianus fcripfit.folum enim patronum eum effe.

i^tos impubères Habens nuberet, quid iuris effetC'lull anus dicit, non uideri œntra legem Aeliam Sentiam feciffe cum,qui non perpetuam uiduitatem libertæ iniunxifler.

SI noft uoluntate patroni is,qui in eins poteftate fit,iufiurandu adc-gent.uel ftipulatus fucnt,ne nubat.-nifi fi id patronus remittat,aut lit)fretliberra,iiicidit in Icgc.uidebitur emidipfum dolo malo facerc. Non^hibent lege Aelia Sentia patroni a libertisjnercedes capere, fed obligate eos. itaq; fi fpóte fua liberty mercedé patrono præftiterit: nujlu legis hnius præmiü eófequetur. nbsp;Is,qui operas, aut in lingulas

• fas certam fummam promifit,ad hanc legem non pertinenquoniam qpefas præamp;ando poteftliberari.idem Odauenusprobat. amp;adt)cit. q^ligare fibi libertum, ut mercedem operarum capiat, amp;nbsp;is intelligi-iur,qui hoc finum agit,ut uti^ mercedem capiat,etia fi fub titulo ope tarum earn ftipulatus fuerit.

Ntcr cæteros alimenta liberto reJiöa non idcirco minus debentur,qiiia ins anulomm aureorum abImperatoK libertus acceperit.diuerfumin co probatur, qui iudica« nis mgenuus, collufionc per alium patronum detefta, gcoditioni fuæreddi rus,alimenta fibi.quæ Titms patro« *ius rcliquerat.praeberi defiderat.hunc enim ctiam beneficium anulo-

01 intra qninq; annos pro ingenuitate fententia difla refciffa fucrat: jjuidiini aureorum anulorum beneficium,quod ante fententiam di Öa pro ingenuitate acceperat,ac depofuerat,non retinuilTe refpondi.

* nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III. NERATIVS. j^IuusCommodus etiamius anulorum datum adcmitiïlis,qui L/inuitis autignorantibus patronis acceperant.

^Tiam foeminæius aureorum anulorum impetrarc pofTunt. fed ®f iura ingenuitatis impetrarc, amp;nbsp;natalibus reftitui potetunt.

f^Viius anulorum aureorum impetrauit,utingcnuus habetur, K^quamuis ab hsieditate dus patronus nonezeludatur.

LIhertinns fi ius anulorum impctrauctit: quamuis iura ii^gcnuita* tis faluo iure patroni nadus fit tarnen ingenuus intelligit. amp;nbsp;hoc diuus Hadrianusiefcripfit.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

' Principe natalibus fuis reftitutum cum, qui feingenoS ,, « narum principi adfirmauit, fi ex ancilla natus eft, nihil ^ 1

Nterdum amp;nbsp;fi ferui nati fint, ex poft fado iuris int^* uentu ingenui fiüt.utecee fi libertinus à principe natanous fuis reditu tus fuerit. illis enim utiqg natalibus reftituitur, in quibus initio omnes nbsp;nbsp;.

homines fuetunt,non in quibus ipfe nafcebatur,cum feruus natus fît’ nbsp;nbsp;I

hic cm (quanta ad torn ius pertinct) perinde habctur,at9 fi ingenuuï natus effetnec patronus cius poteft ad fucceifioné uenire. ideoep ImP^ ratores non facile folent quen^ natalibus rcftituere,nifi confentieDte patrono. lli SC AE VOL A Hb.VLref^ettfonmrcf^oniit. QVæris,an ingenuitatis iure utatur is,qucm fandiflimus amp;nbsp;ot^' liffimus Imperator natalibus fuis reftituit. fed ca res nee dubW* tionein habct,nec unquä habuiftquoniä exploratû eft, ad omne ing^ nuitatis ftatum reftimi eum, qui ifto benefido principis utatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

iiii. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,. nbsp;nbsp;1

NEc filio patroni inuito libertus natalibj fuis reftitui poteft-Çt^^^ enim intereftjpfi patrono, an filio eins fiat iniuria;’

PAtrono confentiente debet libertus ab Impcratorc natalibus ïd tui. ius enim patroni hoc impetcato amittitur. Liberrinusd natalibus reftitutus eft,pcrinde habctur,at^ fi ingenuus natus ö*®® , tempore maculam fctuitutis non fuftinuiffet.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. «u ^ I quando is,qui in pofleffione fctuitutis conflituWS ^ ’ dg^*^^ ^ conditionc fua non parit (quod forte fibi W 8^”^ti uclit aliquam iniuriam inferri;) in hoe cafu *4 ’ eft quibufdampeifopis dan heentiam pro cob^’Ä^^^y

putapatcnri^quidicat filium in fua poteftate effe.nam etiam fi nolit fi «ös,pro eo litigabit. fed amp;nbsp;ft in poteftate non fit parentis, dabitur hoc ïus:quiaTempei‘parentis intereft/ilium feruiturem nonfubire. uerfa fnim uiceaicimns liberis parentum etiam inuitorum eandem facilita enim modica filrj ignominia eft,fi parente feruiim habe« ^tiaciffoiuffum eft,cognaris etiam hoedari debere.

* »Æ ^P^j^^ puto,naturalibus quo9 hoc idem præftandum.-ut pares X^filiunfin feruitute quaefitum amp;nbsp;mannmiiTum poffit in libera tern undicace. Militi etiam pro neceflarqs fibi perfonis de liberta» le utigare perrftttiftr. Cum uero tails alius nemo eft,qui pro eo li liget.-tuc neceffariumeft dari facultatem etiam matri, uel filiabus, uel fororibus eius,caeteris'q? mulieribus,quæ de cognatione funt, uel end iixori,adireprætorem,amp;hoc indicate, utcaufla cognita inuitoei fuc» curratur. Sed Su fi libertû meu uel liberram died.-erit idem dicendu.

fill. C AIV S ad edidu pr^tora urbani,tit. de ItberaU autffa. Sed tunc patrono conceditur pro liberate liberti litigate, fi eo ignos rantelibettus uenice fe paiTus eft.

TNtereftenim noftra libertos libertas'cghabere.quod fi plures ex me JLnioratis perfonis exiftant,qui uelint pro his litigare.prsetoris partes interponcndaefunt,utcligat,quem potiflimumin hoc effe exiftimet. quod amp;nbsp;in pluribus patronis obferuari débet.

VI. C AIV S lt;i4 ediilupr£toris urbitni, tit, de UbernU außa. BEnignius autem hoc fequendu eft,amp; fi furiofus uel infans fit,qui in feruitute trahitur.ut non folum ncceflarijs perfonis, fed etiam extraneis hoc permittatur.

•T Iberis etiam hominibus,maxime fi maiores uiginti armis ucnuii jL/dari fepaifi funt, uel in feruitutem quaqua ratione deduci .• nihil obeft,quo minus poffint in libertatcm proclamarcaiifi forte fe uenun dari paifi fiint,ut parti ciparent precium. Si quis minor uiginti an= Ills ad partiendum precium uenundarife paiTus eft; nihil ei hoc poft annos uiginti nocebit. fed fi ante quidem fe uenundedit, poll uicefia mum autem annum precium partitus eft; potent ei libertas denegari.

Si quis feiens liberum emerit.-non denegatur ucnditoin libertatc proclamatioaduerfuseiim,qiiieiimcomparauit,cuiufc0lt;5 fit staris, qui

qui emptus eft. idcirco,quia non eft uenia dignus,qui emit, etiam fi fri entern pradentem^fe liberum emerit. fed enimfi pofteaalius eum emerit ab hoc,qui fciuit, ignorans.deneganda eft ei libertas. * Si duo fimul emerint partes,alter fciens,alter ignorans: uidendum^rit, nun* quid is,qui fcit,non debeat noccre ignoranti.quod quidem nfceis ^' fedenimillaeritqu3eftio;partem folamfuamhabebitis,qui i^iow*. uitjantotufSi: quid dicemus de altera parteC’an ad eum,quifcit,peçtP /, neat ;■ fed ille indignuseft quid habere, qui fciens emit, rurfuyi^uî ignorauit, non poteft maiorem partem doming habere, quam emit. ^ euenitigitur,ut ei profit,qui eum comparauit fciens,quod alius ignO* ; rauit. Sunt amp;nbsp;alix cauffae,ex quibus in libertatem proclamatio dene ' lt;nbsp;» gatur;ueluti fi quis ex eo teftaniento liber effe dicatur, qu^d tcllafneu turn prætor aperiri uetat, quia tcftator â familia necatus effe dicati^' CU enim in eo fit ifte,ut fupplicio forte fit affieiender nœi debet libero k indicium ei concedi. fed amp;nbsp;fi datafucrit; quia dubitatur, utrum no* cens fit,an innocens:differtur liberale indicium,donee conftet de mot * te eins, qui necatus eft. apparebitenim, uttûfupplicio afficiendus fc an non. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis ex fernitute in libertatem proclamer; petitoris pat tes fuftinet. fi nero ex libertate in feruitutem peratur; is partes adoris fuftinet,qnifernum fuum dicit. Igitur cum de hoc incertum eft, ubi poffit indicium ordinem accipere.-hoc ante apud eum,qui de libertate cogniturus eft,dircept3tnr,ntrnm ex libertatein feruitutem,an contra / agaturA' fi forte apparnerit eum,qni de libertate fua litigat,in libertate fine dolo malo fuiffe;is,qui dominum fe dicit,adoris partes fuftine' bit, amp;nbsp;neceffe habebit fernum fuum probare. qnod fi pronunciatum fueriteo tempore, quo lis præparabatnr, in libertate eum non fuifle» aut dolo malo fuiffe.'ipfc,qui de fua libertate litigat, debet fe liberum fbare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIII. IDEM.

COgnitio de liberal! cauffa ufufrnftuario datât,etiam fi dominas quolt;5 uelit* ( hoc eft quife dominum dicit) mouere ftatus con* funt tronerfiam. Si plures fibi dominium ferni nindicent, dicentes com munem:ad eundem iudicem mittendi erunt,S:ita fenatus cenfuit- cæ » • , terum fi unusquifq; fuum effe in folidum,non in partem dicat ; ceffat fenatnfconfultum. ncc enim timor eft, ne uarieiudicetur, cum unuf* qmfcj in folidum dominium fibi uindicet. Sed amp;nbsp;fi alter nfumfrudu totum, alter proprietärem ferni uindicet; item fi alter doming fui,alter pignoratum fibidicat .’idem indexerit, amp;:paruirefert,abeodem» an ab alio ei pignori darns fit.

TIT. XI I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17lt;f|

us5!:proprictarius.ficdpotcft,utalterutcrabfit. quocafuan prsfenti foli permiffurus fit præcor aducrfus eum agere, dubitari poteft: quia non deBet alterius collufione aut inertia alterius ins corrnmpi.fed rc-0ius diciftr, etiam alterutri eorum permittendum agere, ut alterius , ii^incdlruptum mancat.quod fi adhuc nondum finitoiudicio fiiper

• , uencA.sd eunde iudicem mittetur.-nifi iuftam cauffam adferat,quarc ad eum mitti non debcat.forte fi eum iudicem inimicum fibi effe adfir

* mit. Idem dicemusAfi duo pluresue domini ede diedtur,^ quidam prælîofint,quidamaberint. unde in utroque cafudifpiciamus,anfi

• ; • eft,1it cum omnino alteruter uicerit, profit etiam alteri; fient prodeft ’hartdi libejti, quod in fraudem patroni ferui manumifli funt. fi cui ^aceat prodeffe: confequens cft,ut cum idem petat,exception! rei iu-aîtatæ obijeiftur flplicatio. fi cui uero placeac non prodeflc;is habe» bit fequentem dubitationcm.-utrum id,in quo quis nidus eft, nullius

• eritran eins effe debeat, cum quo adum fit; an potius eius,qui uicerit; fcilicet ut utilis adio detur ei, qui uicit; minime autem praetor pati de beat,ut pro parte quis fer uus fit.

QVod autem diximus,iN UBERTATE FViSSE,ficeft accipien« dum,ut no fe liberum doceat is, qui liberale indicium patitur, led 111 poffeffione libertatis fine dolo malo fuifle. quid fit autem SINE COLO MALO, uideamus. nam lulianus ait,omnes,qui fe liberos pu» tant,fine dolo malo in libertatem fuifle.fi modo fe pro liberis gerant, quamuis ferui fint. Varus end fcribit eum,qui fe liberum fciat,dum in fuga fit,non uideri fine dolo malo in libertate effe;fed fimul atqgdefie rit quaff fugitiuus fe cxlare,amp; pro libero agere, tunc incipere fine do» lo malo in libertate effe. etenim eum ait,quifcitfeliberii, deinde pro fugitiuo agit.hoc ipfo,quod in fuga fit,pro feruo agere.

XL CAIVS adediihimpratori^urbani^M.delibcraUcaus'd. Licet fugæ tempore pro libero fe geflit.dicemus tarnen cum in ea» dem caufla effe.

IGitur feiendum eft,amp; libcru poffe dolo malo in libertate efle,amp; fera uum poffe fine dolo in libertate effe. Infans fubreprus bona fide inferuitute fuit,cum liber effet, deinde cum de ftatu ignarus efler,re ceirit,0c clam in libertate morari coepit. hie non fine dolo malo in li» bertate moratur. nbsp;nbsp;Poteft amp;; feruus fine dolo malo in libertate mora

»;utputa teftamento accepit libertatem, quod nullius momenti effe ignorat.uel uindida ei impofita eft ab eo, quern dominum effe puta» L uit.

uit.cum non cffet;uel educatus eft quafi liber,cum feruns ciTet. Et generaliter dicendumeft.-quotiesquis iuftisrationibusdudus, ^elnon iiiftis, fine caliiditate tamen.putaui t fe liberum, fit in liberr.^c mora-tus eft;dicendum eftjiunc in ea caufla effe, ut fine dolo malo in liber« tare fucrit, areg ideo commodo pofteiforis fruatur. probarilt;f^itt^ ad id remplis referrur.ciim fine dolo malo in libertäre fuer it, qiio pri-mum in ius adinim eft. Si operæ alicui debeantur is quoq; libeijli iudicio experiri poteft. Si quoddamnumrnihi dcderif,qui^dji* bertatem proclamât, illo tempore.qiio bona fide rnihi feruicbat.’tielu ti fi ego bona fidc dominus noxali iudicio conucntus,amp; condemna* tus,htis æftimationem pro eo obtuluin id rnihi condemnabitur.

X111. nbsp;nbsp;nbsp;C A l V S ad ediâumprxtorisurbani.tic.df: überali cof.^; ÎLIud certum eft.damnum hoc folum in hac adisme iafadum dei^ ci,quod dolo,non etiam quod eulpa fadum fit.ideoc^hcetabfoln* tus hoc iudicio fuerit;adhuc tarnen poftea cum eo potetit lege Aqui-lia agi.cum ea lege etiam ex eulpa tcneatur.Itcm certu eft.ram res no ftras,quàm res alienas.quæ tarnen periculonortro funt, in hanc adio« nem deduci: uelucicommodaras.Ôclocatas. certedepofitæapudnos leSjquæ periculo noftro non funt,ad hanc adionem non pertinent.

REdiftime prætor calliditati eoriim,qœ cum fe liberos feirenr.do lohialo fe paffi funt pro feruis ue:?.ûdari,occurrit.dedit enim in eos adioncm;quæ adio rôties locû habet,quoties noneft in ea c.-uiÂ is,qui fe uenire paifus eft, ut ei ad hbertatem proclamatio denegetur. dolo autem feciflenon eum accipimus,qui non ultroinftruxit empto ïem,fed qui decepit;

Slue uirilis fexus, fuie facnimci fit; dummodo eins ætJtis fir^utdo Ium capiat.

fi Minen ui metiicp compuifus fuit hie, qui diilraflus eft; dicemuS » eum dolo earere. Tune habet emptor hanc adionem.cum liberum 'effe nefeirer. nam fi feir liberum. amp;nbsp;fie emit ipfe fe circuuenit. quare fi filiusfamilias emit.fiquidem ipfe ftit.pater autem ignorauit.-non ad* quifiuit patri adionem.hoc fi peeuliari nomine egerit. cærerum fipa« tre mank{antc;hicqu.xritur,anfilq fcicnanoceatr'amp;piitoadhucnoce re.quemadraodûprociiratoris noccat. Plane fi .filins ignoranit, pater fcit.-adhucdico repeUendum patretn.enam fipeculiar! nomine filins cniit.-fi modo pa ter præfens fi.iit,potiutcij filiuni emere prohibere, .

TNfentoAin eo.qiu mandatu noftro emit,tale eft.- ut ft certum ho-X’^^inemmaiidaneroemi,feiens liberum effe licet is, cui mandatum c*tignoi?t.idem eft,amp;: non competetei aftio. Contra autjiego iguo-r-^ibW^curator feitmon eft mihi deneganda.

. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X V I H. V L PIA N V S.

Ï^ tantum ergo tenetur, quantum dédit, uel in quantum obligatos elt.feilicet in duplum. fed utrum preciu tantu m, an etiam id, quod precioaccefl'it,duplicetur,uideamus.amp;:putem,Oinneomnino, quod propter emptionem uel dedir,

\ TEI p«5'motaiiit,uel compenfauicco nomine.nam 5: is dedifle in» telligendus eft.

quot;V TEI obligatos eft.-duplicaridebere proinde fi qoid cuida ob banc V aftionem licito iure dedindicendum eft,in hoc ediäum cadere, duplaricp. Obligatum,uel ipfi oenditori acciperedebemus,uel alq obligatom.nam quod dcdit.fiue ipfi uendirori, fiue alrj iulTu eins, fine gt;pfe,fioe alius pro co.xquecontinebitur. Obligatom accipere de* bemus,fi exceptione tueri fe non poteft. exterum fi poteft.dicendum eft,non effe obligatum. nbsp;nbsp;Intcraum euenif,ut is,qui comparauit,ha

beat inquadruplum aftionem. nam in ipfumquidem,qui feiens pro feruo uenit, bane habet in duplum aftionem .• amp;:prxterea in uendito-rcni,ueleum,quiduplampromifit,in duplum aftio eft.

VTilt;$ cius dupl urn .quod propter emptionem uel dedit, uel obligates eft.feenndu quae id,qood alter eorum foluir, mini ad exo* nerandum alterum pertinebit; quia placuit hanc aftionem poenalem cife.Mdeo poft annû non datur.nce cû foceeflbribus,cum fit pœnalis, agetur. Igitur aftioné,qux ex hoc cdifto oritur .manumiftione non ex ftingui, reftifflnie dicirur.- quia oerum eft auftore conueniri no poffe, « poft quam ad cum .qui ad libertärem proclamauit, perueniatur.

NOn folus aüt emptor,fed amp;nbsp;foceefTores cius bac in faftum aftio« neagcrepotcrunt. nbsp;nbsp;Emere fie accipiemus,etiam fi per alium

qiiisenierit,utputa procuratorem.fed amp;nbsp;fi plures emerint, omnes ha« bebunt aftionem hanc,fic tarnen, utfiquidem propartibus emerint, pro parte precij habeant aftionem enimuero fi unufquifq; in foliduni cminquif^infolidum habebitaftionem, nee alrerius fetentia altcri nocebir, nel ignorantia pdcrit. Si eum liberum effe emptor nefrit, • i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L q pofte»

ij66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XL. poftea autcm fcire cœpit.-hoc ei non nocebit: qnia tune ignorauit. feil h tune fciuit, poftea dubitare cœpit ; nihil urn proderit. lûbærc« di Ôecæteris fuccefforibus feientu fua nihil nocetjgnoratia nihil pro^ deft.fed fi per procuratorem fcientem quis emerinei nocct,ficiiri tuto risquoqi icientiam nocere,Labeopurat. Hxcaflio poft’a^nuP non datur, cum fit honoraria, fit autem amp;poenalis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

XXlir. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

SI ufumfruäum tibi uendidero liberi hominis ,amp; ccfïcro.fcruu emo cum dicebat Quintus Mutins. fed dominiû ira demum fieri meûgt; fl bona fide uédidiiTet.alioquin fine domino fore. In fumma fejen dû eft,quæde uenditis feruis,quib9 negatur ad libertatc,pcJamatio,Hi. fla funt;eriâ ad donaros,amp; in dote datos referri poffe, item.ad eos, qn} pignori fe dari paffi funt. Si mater amp;nbsp;fili? de liberate luigât.-aut cÿ iungenda funt utrorûc^ iudicia,autdifFerenda eft cauflafilq,donee île matre conftet, ficutdiuus quoej Hadrianus decreuit. nam cum aputl ali um iudicem mater litigabat, apud alium aüt tilius: Auguftus dixih ante de matre conftare oportere, fie dein de fiho cognofei.

ORdinata liberali cauffa Jiberi loco habetur is,qui de ûatu fuo liri gat.ita ut aduerfus eumquoq^, qui fe dominum eiredicit,aôiO' lies ei non denegentur, quafeuneç intendere uelit. quid enim, fi tales finr,quæ tempore aut motte intereantt'quare nôconcedatur ei litein conteftando in tutum cas redigerct'quin etiam Seruius ait, in adionh bus annuls ex eo tempore annum cedere,ex quo lis ordinata fit.Sedfi cum alijs experiri uelitmon eft quaerendum ,an lis ordinata fit.-nc inne niatur ratio,quemadmodum fubiedo aliquo,qui libertati controuet fiam moucat,interim aftiones excludantur.æque enim ex euentuia-* dieq liberalis aut utilis aut inanis adio eins efficietur. Sed fi quas adi ones inferat dominus.•quæritur,an compcllendus fitfufcipereiudici* umt'amp;: pleriq; exiftimant,fi in perfonam agat, fufeipere ipfum adlitiS conteftationenufed fuftinendum iudicium,donee de libertate indicé-tur.nec uideri præiudicium libertati fieri, aut uoluntate domini inlh ’ beträte eum morari. Nam ordinato liberali ludicio, interim pro libe* ro habetur; amp;nbsp;ficut ipfe agct,ita cum ipfo quoq; agi poteft. cæterum ex cuentu aut utile iudicium erit, autnullum,fi contra libertärem pro« nunciatum fucrit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si is, qui in libertärem proclamât, furti aut

damni iniuria ab aliquo arguatur;Mcla ait,interim eum caueredebe-re ludicio fefifti; ncmclioris condirionis fit,quidubiælibertatis eft, quam qui certæ. fed fuftinendum iudicium, ne præiudicium libertati fiat.æque fl cum pofTeflore hominis furti agi coeperit,deindc is,cuius nomi

TIT. XIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^7

nomine agcbatur,in libertatemprochmanerit; fuftinendum indicia ®™»®t ^ liber indicatus fit,in ipfum ttansferatur iudicium:amp; fi damna Iio fafta ljj,iudicati aftionem potius in eum dandam.

• nbsp;nbsp;Q^ cgi de libertate fna litiganti optio legata fit-quaeenn^ de hxredi-t ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Otate ei relifta dicuntur,eadem amp;nbsp;de optione traäari polfunt. Inrera j , ^ dii|n ex integrodatur ad libertärem proclamatio: uelutiei J qui adfir« ' 1 • nbsp;nbsp;nbsp;mat i^eo fe primo indicio uiâum,quod ftatnta libertas nondum ei ob 1 , • tig«at,quanunc dicitfibiobtigiffe. Licet uulgodicatur,poftordi-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; jutym liberale iudiciiimhominem,cuins de ftatu controuerfia eft Jie j •* beri loco eijeifi tarnen fernus fit: certum eftnihilominns cum, quod Eitradatur uel ftipuletur, perindc domino adquirere, atque fi non de lil^wtate eius (^læi^ctur.tantum de poffeffionc uidebimus, cü ipfum j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftlitem ordinatam definat dominus poffidere. fed magis eft, ut ad® t. ‘ 9mMtJicetabconópoffideatur.amp;cumplacuitperfugitiuumquo^ nos poffefTionem adquirere poffe : quid mirum, etiam per hune, de quo quirimus^adqniri.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVI. IDEM.

QVi ex libertate in feruiturem petit, fi iudieq de euidione feruan 511 caufla contra libertatem agit: iniuriarum aftione non con« uenietut.

Dlui fratres Proculo amp;nbsp;Munatio refcripferuntcum Romulus,de cuiusftatu quæritur,pupillarisætatisfit:an exigente Variahe-done matre, amp;nbsp;confentiente eins tutore, ad tempus pubertatis caufla differenda fit: ueftree grauitatis eft,ex fide perfonarum, quod utile efl: pupillo.conftitucre. Si ea perfona défit cognitioni.quæ alicui ftatus cótrouerfiam faciebat.in eadem cauffa eft,qui de fua libertate litigat, qua fuit prins,^ de libertate controuerfiam patcretur. faqè hoc lucra lur, quod is,qni cam ftatus controuerfiam fecit, amittat fua cauffam. nee ea res ingenuum facit eum,qui non fuit.nec enim penuria aduerfa K . ' • rij ingenuitatem folet tribuerc.Sed refte arc^ ordine indices puto fadn ïOSjfi hanc forma fueriut fecuti:ut ubi deeft is,qui in feruitutem petit, 1 ekflionem adnerfario déférant, utrum malit cognitionem circun» duci,anaudita caufla fententiam proferri. amp;fi cognouerint: pronunlt; ciaredebebuntferuumilliusnóuidcri.nccjhxcrcs captioncm’ullam habet,enm ingenuus non pronuncictur,fed feruns nó uideri. Quod lï cx feruitute in ingenuitatem quis fe allegat.-melius fecerint,fi cogniti-*^®??^h®üdaxerint,nc fine aduerfario pronuncient ingenuum uidc-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii;nifi magna caufla fuadeat,ölt; cuidentes piobationes fuggerät feeun«

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L uj dum

dum libertärem pronuiKiandum,uteti.im refcripto Hadriani conti* net. Qtiod fi is,qui pro fna libertate litigat, defit,contradi(f^r«ero prüfens fit; melius crit agicaulTam eius,fenteiitiam'q$profmi.fiemü quebit.-contra hbertaté dabit.euenire aurem poteft,ur etiâ aefens uift' cat.nampoteftfeinentiaeham feciindumlibertatemferri. * nbsp;nbsp;*

N On uidetnc domini uoluntate feriius in libertate effe, quem do* /, minus ignorauitfuumefle. Ähoceftuerum. is enim démuni uolûrate domini in libertate eft^quipoffeffionemlibcrtatis ci uolun- | täte domini confequitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

XXIX FVRIVS ANTHINVS libA.adediHum. /'» QVi de libertate fua litigans,nccdum fententia data Jnlitiæ fe de dit.in paricauffa cumeœreris ferais habendi^eibneeexoneMt cum,quod pro libero habeatur in quibufdam.amp;li* t liner apparum» * Ii3fc ats erit exauthoratus, *(id eft militia remotus,caftris deijeit;) unejqui ex defunr. feruitute in libertärem pctitas fuit, ue! qui non fine dolo malo in li* * bertate moratus eft.qui ucro per caliunnid pctitus in feruiturem e^-in militia rerinebitur. nbsp;nbsp;Qui ingenuus pronunciatus eftji fe milin^

dedir.intra quinquennium retraflata fentcntia,nouo domino redden-duseft. XXX. IVLIANVS.

DVobus perentibus hominem in feruitutem pro parte dimidiafe parafim,fi uno iudicio liber,altero feruus iudieatus eft.-commo diffimum eft.eoufij cogi iudices.donecconfentiant. fi id non contin* get.Sabinum refermr exiftimaffcjduciferuum debere abeo,quiuidf* fet.cuius fententiae CaiTius quoeg cft,amp; ego fum. Sefane riditulum eft* arbitrari cum pro parte dimidia duci,pro parte libertärem cius tried-commodius eftautem/auore libertaris liberum quidem eum effe; có-peUi autem pretij fui pattern uiri boni arbitratu uiâori fuo prxftarc.

Flliu obhoc.quod patri libres exftitit,prohiberi â pâtre fuü fcruii manumifTum in feruitutem peterc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

XXXII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'

DEbonis eorum,qui ex feruitute aut libertinitate in ingennitate uindicati funt,fenatufcófultü fadum eft,quocauetur de his qui dcm,qui ex fermtute defenfi eflent.ut id duntaxat ferrent, quod indo* mum cuiufij intuliflent. in eorum aurem bonis,qui poft manumiffio nem repetere originem fua uokuffent.hoe ampiiusuit quod poft mi' numiffionemquoty adquififTentaiöex re manumüToris; fecuferrent» CKtera bona relinqucrent ilh, ex cuius familia exifTent.

QVi feiens Îiberû cr»it,qu5uis amp;nbsp;ilk fe patcrctur nenire .‘ramen nó pjreftcontradieere ei,qiii ad libertärem proclamât, fed fr alq eu igiioranti^icndideiit.deiieg3bitiir prodamatio. XXXHII. VLPIANVS.

T#lpxrïtor Antoninus conftinnt,non alias ad libertatem proclama^ • J.tionemconcedenda cuiquam, nifi prins adminiitcationé ration« teddidifret,qnas cum in feruitute efler^geffiiTet.

lP\OmiÆus,qui obtinuit,fi iielit fernum fiium abducere : litis refti« X^mation^i pro eo accipere non cogetnr.

• Axvil. CALLISTRATVS. COnaentio prinata neqj fernum quenquam, nelt;g libertnm alien« ins facerc poteft. XXXVIir. PAVLVS.

PAiilus refpondit.fiCuc proponitur^poft perfeâam fine ulla condii tioneemptionem poftea emptor ex uoluntate fua literas emifir, quibus profiteretur fe poil certum tempus manumiffiirum eum, que enieratnon uideri cas literas ad conflicutionem diui Marei pertinerc.

Idem refponditconfticutionem qnidem diui Marei ad corn man cipiorum libertatem pertinerejqnæ bac lege uen liTcnt,nt poft tempus nianumittcrentiir.'fcd eundê fauoré libertatis eófequendae caufta cria ed mererijpro qua dommus preein accepiffet.ut ancilla fna manumit« tcret:cumidem cria libertam habiturus eftve. Quæfitum cft,an cm» ptorferno rede libertatem dedcrit,nondum precio folutof Paulus re« fpondit.fernum,quem uenditor emptori tradidit,n ei pro precio fatif fadum fitócnondum precio folutodn bonis emptoris effc eoepifle.

Gains Seins Stichum leruum Lucio Titio uédidit ita, ut Titius Sri chum poft triennium manumitterct,fi cótinuo triennio i eruiflet. fed »nondum exafto tempore triennq Stichus fugit, amp;nbsp;poft aliquantulum temporis defundo Titio teuertitur.quæro,an obftet Sticho ad confe» quendamex ucnditionebbertatem,quod ante triennium difcefferitï* Paulus refpondit.fccundum ca,qui proponuntur, expleto tempore, poft quod Stichus manumitti debuitJibertatem ei competiflè.

/aVi necefTtras probandi de ingenuitate fua non incumbit: nltro fi K^^ipfe probate defideret,audicndus cft. Qui de ingenuitate co» Snolcuütjdccilunniia eins,qui temcre controuctfiam mouit,3d mo-

dum exilq poffunt ferre fententiam. Tutores uel curatores pupille rum,quoruni tutelas amp;: res adminiftrauerinc.poftea ftatus quæftion*-’ facere non poffunt. Maritus uxor i, eidem«^ libertae ftatus iJuaelliO' nem inferre non prohibetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LIberalis cauffa fi in obfcuro fit Ju quo fuerit ftatu ia; qui pró libel täte fua litigat. prior audiendus eft,probare uolensJeipfum in H* bertatis poffeffione eife.iudex autem,qui de libertate cognofcit,etïain * de rebus amotis,damnofte magno fado cognofceredebd. fieri diim poteft, ut fidiicia libcrtatis amp;nbsp;fubripere quædâ A corrumpere,at^ Ïumere ex bonis eorum,quibus fcruicbat,aufas fiff •

SI feruus,quem emeras,ad libertatem prodamauitA ab indicé pet peram pro eo iudicatum eftA dominus eins ferui poft rem cont» te iudicatamte ha:redéfecit,autalioquo nomine istuuseffeeoepiP percreeum tuueffepoteriSjnec tibi obftabit reiiudicatae praeferiprio* Labeonis hæc uerba funt.

DE his^ui bona corum,quibus feruiebant,intcrcepiflcnt, deiin^^ ad libertatem prodamaflent,Hadrianus imperator reftripf^' cuius refcripti uerba funt hæc. ffeut non eft æquum fiducia hbertatis» quxex fideicommiffï cauffa præftanda eft,intercipere hæreditariam pecuniam.-ita nee libertati præftandæ mord quæri oportet, quam p0‘ mumergoarbitrum daridebere,apud quem conftaret,quid feruari poffethaeredi, ante^ ad feruum manumittendum compeUeretur.

Licet dubitatum antea fuit, utrum feruus duntaxat, an libertus in* rando patrono obligaretur in his,quae libertatis cauffa imponim' tuntamen uerius eft, non aliter,quàm liberum, obligati. Ideoautem, folet iufiurandum à feruis exigi,ut hi religione adftridi,poftea, quàm . fuæ poteftatis effe cœpiirent,iurandi neceffitatem haberent: dummo doincontinenti,cum manumiff’useft,autiurct,aut promittat. Li* cecautem circa donum,munus,operas,etiam uxorum perfonas infe-tere. nbsp;nbsp;In eum,quiimpubes iuraueric Cqui amp;nbsp;inrarepotuent ) danda

eft utilis adio operarum nomine.cum pubes tarnen fadus ent. póteft tarnen amp;nbsp;impubes operas dare,ueluti ft nomendator fit,ucl hiftrio.

(VTIBVS AD LIBERTATEM PROCLA. a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mare non licet. Tit. XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ÿ Ai ores uiginti annis ira demum ad libertatem proda« mare non poiTuntJi precium ad ipfum,qui uenqt, per ? ^ uenerit. ex caetcris autem cauffis, quamuis maior ui»

inri annis fe uenimdan paiTus fir, ad libertatem ei pro ?i'clamarelicct.minori autem uiginti annis nc quidé ex

cauffa fuprafcripta debet denegari libertatis proclamatio; nifi maioc uiginti annis faftus durauit in feruitute.tunc enim fi preciiim partiras I^^icen^n^rit^enegari ei debere libertatis proclamationem.

SErinim quisperuim àTitio accepit,amp; teftamento liberum efle iuffit.quanquam foluendo deceflent.-nonerit illcliber. alioquin fraudabitur Titius,qui non procedentequidem libertatecumhxre* deeius agere potcft.amp; fi ad libertatem feruus peruenerit.•nullam aftio nem habiturus eft.-quia nihil uidebitur litres ex defunfli dolo confe-CUrilS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III, POMPINIVS.

His,qui pafli funt fe uenire,ad libertatem proclamandi liccntiam denegari. quatro,anamp; adeos,qui exmiilieribus,quæfe paflic’ lum iienire,nafcuntur, ifta fenatufconfiilta pertineant:'dubitarinon poteft,quinci quoqtqu.T maior annis uigintife uenirepafla eft, adli- ' bertatcm proclamandi licentia fuerit deneganda. His quolt;j danda no cft,qui ex eanati tempore feruitutis eins erunt.

T Icinius Rufinus lulio Paulo, is, cui fideicommiffa libertas debe» JL/batur.poft uiceftmum annum fe uenire paiTus eft qiiæro, an de-negandum fit ciad libertatem proclamarefmouetmeexemplucuiuf« uisliberihominis.nam etfi cum confecutus effet libertatem,feuendi ♦ diflet.-denegaretur ei ad libertatem proclamare.nec debet meliore Io» cointelligi,quiin feruitute conftitutus,paffus eft fe uenundari,quam effet libertatem confecutus. fed econtrario mouet me, quod in hoc, deqiioquærirur,uenditio conftitit,amp;eft,quiueneat. in libero autem homineneqj uenditio conftitit,amp; nihil eft,quod ueneat. peto Iraq; me ut pleniffime inftruas.Refpondit.uenditio quidem ram fenii,qua'm li bericontrahipotcft,amp;deeuiftione ftipulatio contrahitur. non enim e co Ioquimur,qui feiens liberum emit nam aduerfus hunc nec ad 11 oertate proclamatio denegatur.Sed is,qui adhuc feruus eft,ctiam in«

|iiitus uenirc poteft;quamuis Sa ipfe in co malus fit/jnod de condition ne fua diffimulancum in fna poteftate habear,ut ftatim ad Hb^tarcni perueniat.qnod quidem non poteft ei imputari, cui nondum hbertaS debetur. pone ftatulibetum paffum fe ucnundari. nemo discus c^» fuperuenienre conditione,qnx non fint in eins poreftatejibert^isf ^ titionem ei denegandä.Idem puto, amp;nbsp;fi in ipfius poteftate fuentcon'- ' ditio. fed in propofito magis probandum eft,ut denegetur ei libcrp* tis petitio,qui potuit petere libertatcm,amp; maluit fe uenundarnqinä io dignus eft auxilio prætoris fideicommiirarq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^

ad libertatem ei proclamare permittitur .• fed probier ^m, qui igi^ rat, feruus efficiturdicet non etiam eiuSjqui feit/ed tantum altênw»

^^jl libertus alterius aho agente ingenuus pronunciatus 3 effe dicctur.fine ulla exceptione temporis patronus «uï ; 'cognitionem foletexercere.

QVi fe uenire paffus effet maiorem, fcilicet ut ad ipfum precimö perueniret : prohibendum de libertate contendere, diuus Ha* drianus conftituit.fed intcrdum ita contendendum permifit, fi piö^ nm reddidiflet. nbsp;nbsp;Qui ex libertinitate ingenuitari fe adfenuit.non ^ tra quinquennium,quam manumifti fuerunt,audientur. Qui poft quinquennium inftrumenta fe ingenuitatis reperiffe adfeuerantdeea re ipfos principes adiré oportet cognituros.

HOefermone AGNiTiS N ATALiBVS,de nullis alijsintelligendiim • eft fenatum fenfifle.quam ingenuis. nbsp;nbsp;Verbo afit RELi 05^ '

RVNT, etiam hoe intelligendum eft.-ut quæcunqjex reeius,a quo ma-numiflï erant.adquifita habebat,reftituant.fed idquemadmodnmac-cipiendum fit,uidendum eft.-utrum 'ne ea,quæ ignorantibus dominis abftuliflent, item quod ex re eins adquifitum effet, reddere debeant: an uero etiam quæ conceffa amp;nbsp;donata à manumifforibus ainplexi effent, quod magis eft.

HAccötitiö.quae prohibée apud confulcs aut praefides pronincia-i^m poft quinquennium à die m.inumiffionis in ingenuitatem prodan'^rc: nullam cauiTam aut perfonam excipit.

P^ronum poft quinquennium fententix pro ingenuitate didar, quo ignorante res iudicata eft.nó effe præfcriptionc temporis fab tnpuendum, refpondi.

QVotïc?3e hoc contcnditur,an quis libertus fit.fiuc opera: petan tur,fiue obfequium defidcretur ,fiue etiam famofa aftio inten« .Qatur.fniem ius iiocctnrgt;quifepatronumdicit, fiuenullacaulTa inter Ueniatredaitur pmudicium. fed amp;nbsp;quo ties quis libertum fe quidem •«ijnfiieturjli^rti^i autem Caq Seq fe negat: idem præiudicium da* turreuTtur autem alterutrodefiderante: fed aâoris partib9 femper, qui fe patronum dicit, fungitur.-probare'e^ libertum fuum effe necefle habet,aut (fi non probet) uincitur.

^^^^^Eftatu defundorum poft quinquennium quaercre non Ü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptiuati,ne^ fifci nomine, fed nee eins ftacus tè

la nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« tradandus eft, qui intra quinquennium deceftit.d per

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quxftionem præiudicium futurum eft ante quin« IwaH^^quennium mortuo.imonec deuiuiftatuquærendum cftdiquærtiohuiHS præiudicium facit ei,qui ante quinquennium de* ccffitöc ita diuus Hadrianus conftituit. nbsp;nbsp;Scd interdum amp;: intra quin quennium non licet de ftatu defundi quærere. nam oratione diui Marei cauctur,ut fiquis ingenuus pronunciatus fuerit, liceat inge« nuitatis fententiamrerradare.-feduiuoeo.qui ingenuus pronuncia» • tus eft,non poft mortcmiin tantum,ut etiam fi coepta quæftio fuit re« tradationis.rnortceius exftinguatur,uteadem oratione eauetur. Si Quidem deteriorem códitionem faccrct,qui ftatum retradarct: fecun Qiimca,quædixi,præfcribendum eft. Quid ergo,fi inmeliorcm:uclu# tipro feruo libertus dicaturfquare non admittaturr' quidenim, fi fer« uusquisdicatur.quafi ex ancillanatus,quæante quinquennium mor tuaeft^quarenô liceat probare liberamfuifleC'hæcenim promortua eft. amp;nbsp;Marcellus libro quinto de officio confulis pofte fcripfit. ego quo^ in auditoiio publico idem fecutus fum.

NOncfrelibcrtarisquæftionem filtjs inferendam,ptopt^ patris ucl matris mcmoriam poft quinquennium d morte ijpnretra* datam ,conuenit. nee in ea re,quæ publicam tutela merucrit^jnipillis agentibus reftitutionis auxilium tribuendum eft: quod quin^nnP* « ^ nimtempus,cututoresnó haberent^excefTerit. Præferiptio quin? * annorum,quaeftatumdefundorumtuetur,fpecie litis ante morteiji il / lt;nbsp;latæ non fit irrita: fi neterem cauffam,eo defiftente, qui mouir,lpngo filcntiofinitamprobetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ANte quinquennium defundorum ftatus honeftior,gudm rno**. * * tis tempore fuiffe exiftimabaturjudicari non ^hibetur. ideirco

amp; fi quis in feruitute moriatur,poft quinquenniû li^er (^ceffifle^^l pOteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ilir. CALLISTRATVS.

PRimus omnium diuus Nerua hoc edido uetuit,poft quinquent»' , um mortis cuiufqj de ftatuquæri. fed amp;nbsp;diuus Claudius Claudia' no rcfcripfit.fi per quæftionem numariam præiudicium ftatui fieri ui deatur^celTare quæftionem.

__________I. CAIVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ^quôrundam dominoruerga feruos nimia indulged' i’''n'hinret.TmpIiirimum ordinem,eo quod pareren ^“®51*^ ingenuitatem proclamare, liberos!^ fadiim eft Domitiani tein* poribus,quo cautum eft,ut fi quis probaflet per collufi* onem quidquam fadum: fi ifte homo feruus fit,fieret eius feruus,qui dètexifiètcollufionem.

quenniumpofle,diuus Marcus cóftituit. quinquennium auteni •' continuum uti^ accipiemus. ficubi plané ætas eius, cuius retradatur collufio,diffetendam retradationem in tempus pubertatis ucl alteri» nsrei fuadeat: quinquennium noncurrere dicendum eft. Quinquennium autem non ad perficiendâ retradationem,fed ad incohm» dam putopræfinitum:aliter,atqgcircaeum,quiex libertinitate fc in ingenuitaté petit. nbsp;nbsp;Oratione diui Marei cauetur,ut etiam extrancis,

gt;775 CVm non iufto contradidore quis ingenuus pronuciatus eft: per-ii^e inefficax eft dccreru, atej fi nulla res iudicata interueniffet: idi^ prin^alibus conftitutionibus cauetur, IIII. VLPIANVS.

Sll^ntinus per collufionem fuent pronunciatus ingenuus; colla* fione dereda in quibufdam cauflis quafi libertinus incipiet efle. medio tamé tempore,id eft,antequâm collufio detegatur,amp; poft fen* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tentianideingenuitate latam,utilt;$ quafi ingenuus accipi tur.

Vaiundam renim dominiu nancifcimur iurc gen* ^ tium,quodrationenatura]i inter omnes homines peræque feruatur.-qiiarundam iurc ciuili,id eft iure proprio ciuitatisnoftrac.amp;quia iusgentium cum ipfo generchumano proditum eft: opus eft, ut de hoc prins referendum fit. Omnia igitur anima ____Jia, quæ terra, mari, cxlo capiuntur, ideft feræ be-ftiae,uoJucres,pifces,capientiumfiunt.

QVodenim nullius cft,id rationenaturali occupanti conceditur. nec intereft ( quo ad feras beftias fe uolucres ) utrü in fuo quiR^ fundo capiat, an in alicno. Plané qui in alienumfundum ingreditur uenandi aucupandine gratia.poteft à domino,fi is prouiderit, iure pro hiberi,ncingrediatur. Quidquid autem eorum ceperimus.-eö uf^no* ftriim effe intelligitur,doncc noftra cuftodia cocrcetur. cum uero eua M iq ferit

ferit cuftodiam nodram, amp;nbsp;in naturalem libertatem fe rcccpetlt; öo ftrumeflcdefinitArurfusoccnpantisfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

V. CAIVS lib.li.injhtutionum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

NAturalem autem libertatem redpere intclligitur, cum ucl oen«« los noftros dFngerit,ueI ita fit in confpeftii noftro,ut diftkiljS fit eins perfecutio. Illudqiiaefitum eft;an fera beftia,quæita uulneta» ta fit,ut capi poffit.ftanm noftra effe niteHigatur;' Trenafio pïacuitJU tim noftra cffe,amp; coufj noftra uideri, donee earn perfequamur. qno“^ fi defierimus earn pcrfcqui; defmere noftram effeAnjrli^s fieri occu,* pantis.Itacg fi per hoe tempus, quoad earn perfequimur, alius earn cc* périt co animo,ut ipfe earn lucrifaccret furtum uideri jjobis cum^' mififle. Plericg non aliter putauerunt earn noftram ene,dfudim iTnn’ cepenmus: quia mulra accidere po(runr,ut ei non capiamus. quod ne ri us eft. nbsp;nbsp;Apium quoqg fera natura eft. itaeç quæ in arbore noftra coU

federint.antequàm alueoànobis côcludantur.-non magis noftrxcUe intelligunrur ,quàm uolucres,quac in arbore noftra nidû fecerintadeO ut fi ahuseasincluferit.-dominus carum erit. Fauosquolt;$,fiquoS hæ fececint,fiiie furto quilibet poflidere poreft. Sed fut fupra quo^dj ximus)qui in alienum fundum ingrcditur,poteft à dominoffi is prou* derit)iurc prohiberi, ne ingrediatur. Examen, quod ex aluco no* ftro euolauerit.-eouflt;5 noftrum effe intclligitur, donee inconfpedu no ftro cft.necdifficihs eft eins perfecutio. alioquin occupantis fit. nbsp;nbsp;P^

uonnmamp; columbarö fera natura eft.nce ad rem pertinet,quod ex con fuetudine auolare Sc reuolare folent. nam amp;nbsp;apes idem faciunt, qnaru conftat feram effe naturam. nbsp;nbsp;Ceruos quoqg ita quidam manfuctos

habent,ut in fpluas eant amp;nbsp;redeant: quorum amp;nbsp;ipforum feram elfeni turam,ncmo negat.In his enim animalibus, qux confuctudine .ibire amp;nbsp;redire folcnr,talis régula comprobata eftnit eouflt;5 noftra effe intel* ligantur.donec reuertendi animum habeant.quod fi defierint renet* tendi animum habere.’definant noftra efTcA fiant occupantiumlntel* liguntur autem reuertendi animum defqlTe habere töc.cum reuertendi confuctudinem deferuerint. nbsp;Gallinatum amp;nbsp;anferum non eft fe*

ra natura.palam eft enim alias effe feras gaIlinas,Se alios feros anferes. itacg amp;fi quolibet modo anferes mei Uc gallinx mex turban tutbatatóe adeo longius euolauerint,ut ignoremus.ubi fint; tarnen nihilominus in noftro dominio tenétur.qua de cauffa,furti nobis tenebif, qui quid corum lucrandi animo adprxhenderit. nbsp;nbsp;Item qux ex hoftibus capi

TTen^pux ex aÜlibus dommio noftro fiihicöis nau funt,codé iure JLfunt. • VII. CAlVSlibAtinflitutionum.

A I^eo qiiidcm,ut Sc libcri homines in fcwitutem rediganir : qui ^* euaferint poreftarem hoftium, recipiunr priftinam li-• bertatem. nbsp;nbsp;Pratcrea qiiod per alluuionem agro noftro flumen ad-

kc^t Jure gentium nobis adquiritur.per alluuionem aurem id uidetur adtici^quodiupaularim adtjcitur,ut intclligere non poflimus, quantö quoquotemJJorismomento adqciatur. Quod finis fluminis partem ^aliqy^amexmoprædioderraxeritAmeo prædioattulerit .-palameft, quot;çamtuam^rmanerc.planéfi longiore temporefundomeo hxferir, i^borcsep.quas fecum traxit, in meum fundum radices egerint : ex eo Kpporeuideiÿur gico fundo adquifitae effc. Infula,qux in man na fcitur{quoàraroaccidit)occupantis fit. nulliusenim eflecreditur. in flumine nata(quod frequenter accidit)fiquidem mediam partem flu-minis tenct.xommunis eft corum,qui ab utra^ parte fluminis propé tipamprædiapoffidenr, pro modo fcilicetlatitudinis cuiuscp prædq, quæ prope ripam fit. Quod fi alteri parti proximior fit.-eorum eft tan-tum.qui ab ea parte propèripampraediapoflident. Quod fi ex uno latere proruperit flumen A *1« P^rte riiio nouo fluerc cœpcrit,deinde infra nouns ifte riuus in uerercm fe conuerterir.-agerjqui ex duobus ri-nis compræhenfusJn formam infulæ redadus eft.-eius eft/cilicct cuius ^fuit. Quod fi toto alueo naturali relido flumen alias fluere coeperit: prior quidem alueus eorum eft,qui prope ripam praedia poflîdent,pro modo fcilicetlatitudinis cuiuf«^ prædij,quæ prope ripam fit.nouus au tem alueus eius incipit iuris effe,ciiius amp;nbsp;ipfum flumen eft.id eft publi ci iuris gentiu.quod fi poft aliquod tempus ad priorem alueum reucr-fum fuerit flumen.r urfus nouus alueus eorum effe incipit ,qui prope ri pam eius praedia pofTident. Si cuius tarnen nouus alueus totum agru occupaueritditet ad priorem alueum reuerfum fuerit flumenmon tas men is,cuius ager fuerat, ftrida ratione quidquam in eo alueo habere • pOKft.quia ager ille,qui fuerat,définit elTe.amifla prima forma.de qui uicinum prsdnimnullum habetjionpoteft ratione uicinitaris ullani partem in co alueo habere.fed nix eft,ut id obtineat. nbsp;nbsp;Aliud fane eft,

ficuius agertotus inundatus fuerit.nanqj inundario fundi fpeciem non mutat tv ob id cum receflerit aqua, palam cft,eiufdem eße, cuius amp;fuit. Cum quis ex aliéna materia fpeciem aliquam fuo nomine fecenuNerua de Proculus purant hunedominum effc,qui fecerit.-quia quod fafty eft, antea nullius fuerit. Sabinus,Cafl'ius,magis naturalem »twné efficcic piuaciut qui materix dominus fuerit,idem eius quoej, quod

quod ex eadem materia faâum fit,dominas fit ;quia fine materia nul* la fpecies effici polTit.ueluti fi ex auro,ucl argento.ucl xre tuo^liquod uas fecero: uel ex tabulis tuis nauem, autarmarium, aut fij^leHia.'Ucl ex lana tua ueftimétum.uel ex uino amp;nbsp;mellc tuo mulfum.-uel ex medi camétis tuis emplaftrum,aut collyrium.-uelex uuis,aat oliius^uiC* nbsp;nbsp;gt;nbsp;fpicis tuis uinum,uel oleum, uel frunicntum. Eft tarnen etiam media* fententia refte exiftimantium.fi fpecies ad materiam rcuerti pofli^t* / ' tius eiïc,quod Sabinus amp;nbsp;Caflius fenferunt.fi non poflitreami; um* nbsp;nbsp;1 iiseffe,quodNeruxamp; Proculoplacuit.utecce uas coiinstinna’drude nbsp;nbsp;| ' mafiTam auri, uel argcnti,uel xris rcuerti poteftiuinum uero,ue^olclt;, ; urn, uel frumentum, ad uaas,amp; oliuas, amp;fpicas reuerti n^n poteft.ac ' » ne mulfum quidem ad mei amp;nbsp;uinum:uelemplaftrum,autcollyria3d medicamenta rcuerti poffunt. Videtur tamé milÿe^ guida dixiffe» non debere dubitati/quin ex alienis fpicis excuffum franKntmïlrouS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» fit,cuias amp;nbsp;fpicx fuerint.cum enim grana,quxfpicis continentur,pct

- feftam habeat fnam fpcciem;qui excuffic fpicas,non nouam fpecieW facit/edeam,quæeft,detegit. Voluntas duorLimdominoninnW* feentium materias, commune totum corpus efFicir.-fiue eiu^demgƒ‘ neris fint materix^ueluti fi uina mifcuetunt,uel argents conflauctut* fiue diiierfenieluti fi alius uinucontulerit,alias mei: uel alius aur«ö’» aims argentû: quâuis mulfum, amp;nbsp;eleâfugt;noui corporis fit fpecies.Sw amp;nbsp;fl fine uoluntate dominorum cafu confufæ fint duorum maten^^ iiel eiufde generis,uel diuerfae.idem iuris eft. Cum in fuo folo aÜ^ aliéna materia ædificauerit:ipfe dominas intelligitur œdifictjrqu** omne,qaod inædiScatur,folo cedit.nec tarnen ideo is,qui materielt;1lt;’ minus fuitjdefqt dominus eins eflerfed tantifper nelt;5 uindicare eâpo* teft,nelt;5 ad exhibendum de ea agere propter legemduodecim tabula* rum,quacauetur,nequistignumalienum ædibus fuisiundum e»‘ mere cogatur,fedduplumproeoprxftet. Appellatione au tem d' gni omnes matcrix fignificantur,ex quibus xdificia fiunt. Ergofit^ aliqua caufla dirutumfit xdificium.poteritmateriæ dominus tunc earn itindicare,amp; adexhibendum agere. Illud refte quxritur.' anfi w* ' jEdificiumuendideritis,qaiædificauit,6c ab emptore longo tempo' te ufucaptum poftca dirutum fit.-adhuc dominus matcrix uindicario né eius habcate'eauiTa dubitationis eft.an eoipfo.qiio uniaerfiras xdifi cq longo tempore capta eft;fingulx quoqj res,ex quibus cóftabat,ufii‘ captx eiTent.quod nó placuit. nbsp;nbsp;nbsp;Ex diuerfo fi quis in alieno folo fiia

materia xdificaucrit,illius fit aedificiam,cuius amp;nbsp;folum eftSe fi feit alic nam folum eire;fu.a uoluntate amififfe proprietärem niaterix intelli' gitur.ita^ ne diruto quidem ædificio uindicario eius niaterix compe

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1779

ht Gerte fi dominus foliaedificnimpct3t,nccfoluatprcdum matclt; tis,Sciyrcedesfabrorum.-poteritper exceptionem dolimaJi repelli: utilt;jfi n^iuit,qiü xdificauit.alienum effefolum, amp;tanquam in fuo bona fic^ ædificaiùt.nam fcienti alienum effe folum poteft culpa obq* ti^ui^ fernere ædificauit in eo folo, quod intelligcret alienum. nbsp;nbsp;nbsp;Si

•alienam plantam in meo folopofuero;meaerit.cxdiuerfofi mearn plantam in alien0 folo pofuero.-illius erit: fi modo urroqj cafu radices tgerit.aiiig.enim.audm radices egerit, illius permanet.cuius amp;nbsp;fuit.

Hisconu?ïiienseft,quodfiuiciniarbor itaterrammeam preffc* Iit.iijt in meum fundum radices egerit: meam cffici arborem. rationé puim non p^rmittcre.ut altcrius arbor intelligarur.quàm cuius in fun ^0 radices egiffetA ideo prope confinium arbor pofita, fi etiam in ui eiiHn^iU|^ip radices egerit, communis eft

PRoregione cmufqjprxdi'j. Sedamp;fiin confinio lapis nafcatur,amp; fmt pro indiuifo communia prædia : tunc erit lapis pro indiuifo communiSjfi terra exemptus fit.

QVa ratione autem plaHtæ,quæ terra coalefcunt.folo cedunnea* dem ratione frumenta quoeg, quae fata funt, folo ccdere intclli« gunturxaeterum ficut is, qui in alieno folo aedificauit ( fi ab eo dominus folipetatædificium)dcfendi poteft per exceptionem doli mali: itaciufdem exceptionis auxilio tutus effc poterit, qui alienu fundum fuaimpenfa confeuit. nbsp;nbsp;nbsp;Literae quoej,licet aureæ fint,perinde char«

fis niembraniscp cedunt, at^^ folo cederefolenrea,quaeaedificantur, aut feruntur. ideolt;$ fi in chartis membranisue tuis carmen,uel biftori-am,uel orationem fcripfero.-huius opcris no ego,fed tu dominus effe intelligeris.Sed fi d me petas tuos libros tuasne mcbranas,nec impengt; fas feripturæ foluere uclis:potero me defendere per exceptionem doli mali:utilt;j fibona fide eorum poffeffioncm nadus fim.Sed non ut lite ræ chartis membranisue cedunt,ita folentpidurætabuliscedere. fed • ex diuerfoplacuit tabulas piduræ ccdere.utiq; tarnen conueniens eft, domino tabularum aduerfus eum,qui pinxerit,fi is tabulas poffideat, utilem adionemdari.-qua ita efficaciterexperiri poterit, fi piduræ im péfam cxfolucrit.alioquin nocebitcidoli mali exceptio: utii^ fi bona fidepoffeffor fuerit,qui pinxerit. aduerfus dominum uero tabularum ei,quipinxit,redam uindicationem competere dicimus: ut tarnen precium tabularum inferat. alioquin nocebit ei doli mali exceptio.

Hæquolt;5 ’^®» quæ traditione noftrxfiunt, iure gentium nobis ad-9uùuntur.nihileninitamconueniens eft natur ali æquitati.qndmuos N Imita-

luntatemdominiiiolcntisrcmfuam inalium transferre,Mcam habe ri.Nihil autem intereft.umim ipfe dominus per fe tradat ali^iirem* an uoluntate eius alius.quarationeficuiliberanegocioriyjn adnii« niftratio ab eo,qui peregreproficifcitur,permifla fuerit; amp;is ex nego* eqs rem uendidcrit, amp;: tradiderit: faciet earn accipientis. Iiîtÿdnp etiam fine traditionenuda uoluntas dominifufficitad rem transfer rendam:uelutifirem,quamcommodaui,auttibilocaui,aut apudtc ^ , depofui,tibi uendidero. licet cnim ex ea cauffatibi eam nontradiSe* rim.eo ramen,quod patior earn ex caufla emptionis apOd te Îllc, tu« nbsp;nbsp;'

àm efficio. Item fi quis merces in horreo rcpofiras uendiderit.fimul ’ arqjchuics horreiemptori tradiderit,transfert proprietaté merciunt* '» ademptorem. Hocamplius,interdumamp;inincerrampó'fonamcof lata uoluntas domini transfertrei proprietärem .•u^eccetmunifl^i» dat in uulgus. ignorât enim,quod corum quifcg exce •uffl^niPfa* men quia uult,quod quif^ exceperit,eius effe : ftanm eum dommuin efficit. Alia caufla eft earum rerum,quae in tempeftate nams leuan dæ caufla eijeiuntur. ha: enim dominorum permanent : quia non co nomine eijeiuntur, quod eas habere non uclit,fed quo magi scum ipfa nane periculum maris effugiat. Qua de caufla fi quis eas fluftibus expulf3s,uel etiam in ipfo mari naftus,lucrandi animo abftulcrir.ful* turn committit.

/ A Dquirunrurnobisresnófolumpcrnofmctipfos,fedetiampeï j5xeos,quos in poteftare habemus.item per feruos^in quibus iifum fruAuhabemus. item per homines liberos, amp;nbsp;feruos alienos,^s bona fidepoflidemus. de quibus fingulis difpiciamus diligentius. Igif“^ quod ferai noftri ex tradirionenancifcuntur.-fiuequid ftipulcntnr,uel ex quolibet ali.a caufla adquiratrid nobis adquiritur.ipfe enim ferons» qui in poteftare alterius eft, nihil fuum habere poteft. Ideoq; fl hsicS inftitutus fit.nifi noftro iuflu,adirehaereditatem nôpotcftAfüi-'bcm tibus nobis adierit: hæreditas nobis adquiritur, perinde atep fi noßpß hæredes inftituti eflemus.Et ex his conuenienter legarum folicct no- ‘ ’ bis per eofdem adquiritur. nbsp;nbsp;Non folum autem proprietas per cos,

quos in poteftare habemHS,nobis adquiritur,fed end pofleflio. cuiufi cunlt;5 enim rei poflcflionem adepti fuerint,id nos poflidcre uidemur. unde etiam per eorum longam pofleffionem dominium nobis adqoi ritur. nbsp;nbsp;De his autem ferais, in quibus tantum ufumfruAum habe«

mus,ira placuitait quidquid ex re noftra,uel ex operis fuis adquiraofe îd nobis adquiratur. fi quid nero extra eas cauflas perfecuti funr id ad dominum proprietatis pertineat. Ira^ fi u faims hæies inftitutus fit.

TIT. T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»781

^cgammâe quid,lut ci donatum fucritmon mihi, fed domino propri crans ^quiritur. Idem placet de co, qui à nobis bona fide poflidetur; fiuclibe^fit, fine feruus alicnus. quod enim piacuit de ufufruâuacio, idem pjobaturetiam debonxfidcipoHeffore. Iraq;quod extra iftaS ^^^i^ ®lt;19ruritut; uel ad ipfum pcrrinet,fi liber eft; uel ad dominum • cius,G feruus eft.Sed bonæ fidei poffeffor,cum ufuceperit fetuû.-quià dominuseomodofit.-exomnibuscauftispereum fibiadquirere po« ten.uf^iü^i^iiK ucro ufucapere feruum non poteft; primum, quia non polndc?Ïed habet iusutendi fruendi: deinde, quoniam feit fet*

PVpilliK (quantum ad adquirendum ) non indiget tutoris autho» ^Jjijjyej^i^iat^uero nullä rem poteft, nifi præfentc tutore autho« re'acnep^cnionem quidcm,quæ eft natutalis, ut Sabinianis uifum eft.qux fententia liera eft.

LAcus amp;ftagna,licet interdum crefcant,interdum exarefcant; fu-os terminos tarnen retinent. ideoep in his alluuionis ius nó agno-Icitur. Si acre meo amp;nbsp;argento tuo conflato,aliqua fpccies fada fit;nó «itea materia communis;quia cum diner fa materia fit acs at^ argen« nun.ab artificibus feparari,amp; in priftinam materiam reduci folet.

Slprocuratorrcmmihiemcrit mandatumco,cicpfittradita meo nomine;dominium mihi amp;nbsp;proprietas adquiritur etiam ignoran« t* Et tutor pupilli pupillacüe,fimiliter ut procurator,rem emendo no* niinc pupiihpupiHæûe,proprietärem eis adquirit etiam ignoranti-buS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QVod in litorc quis acdificaucrit,eius erir. nam litora nó ita publi ca fuut, ut ca,quæ in patrimonio populi funt.fcd ut ea, qux primum à natura proditafunt.amp;in nullius adhuC dominium perume« runt, nee diffimilis corum conditio eft,at^pifcium amp;nbsp;ferarum:qux fi • mul atlt;5 adprachenfac funt,fine dubio eins,in cuius poteftatem perue» nerun^dominq fiunt.Illud uidendum eft,fublato eo ædificio,quod irt litorc pofitum erat,cnius conditionis is locus fit; hoc cft,utrum mane at eius, cuius aedificium fuit; an rurfus in priftinam cauffam recidat, perindeep puWicus fit, ac fi nunep in eo ædificatum fuiftcr. quod pre» pius cft,utcxiftimandebcat.fimodorecipitpriftina litoris fpeciem. QXV. IDEM.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N q In

IN.igris limitatis ins alluuionis locum non habere conftat. iefeg ^ dinus Pius conftituit. EtTrebatiusait.'3grum,qiii hoftib^ deui* ftis ea conditione conceffus fit, ut in ciuitate iienirct: haberg alluuiO' nê,ne9 effe limitatum. agrum autem manncaptum,limitatum fu* iffemt feiretur, quid cuiqj datu effet, quid^j ueniffet, amp;nbsp;quid A J^uljJi* cordiflum effet.

PEr hacreditarium feruum, quod eiufdem eft haereditatis, hatred!, adquiri non poteft.amp; maxime ipfa haereditas.

Liber homo, qui mihi bona fide feruit,id, quod ex^peris faisant ex re mea pararet,ad me pertinere fine dubio^ilto^lF^pJWue ro quis ei donauerit,ant ex negodo gefto adquifierit: id ad ipfum per' tinere.Sed amp;nbsp;haereditatem legatumnenon adquiri mihiper eum.quia neqj ex re mea^ueej ex operis fuis id fit.-nec ulla eins opera effet in lega to; in haercditatealiquatenus,quia per ipfum adiretur.quodamp; Vari’ urn Lucullum ait aliquando dubitaffe.fed uerius eft no adquirigt;etiani fl teftator ad me uoluiffet pcrtinere.Sed licet ei minime adquiratunal tarnen fi uoluntas teftatoris euidens appareat,reftituendam ei effehS teditatem. Sed Trebatius. fi liber homo bona fide feruiens iuffu eins« cui ferniret, hatreditatem adiffet; hæredem ipfum fieri; neeinterefle, quid fenferit,fed quid fecerit.Labeo contra.-fi ex neceffitate id fetiif^^ quod fi ita,ut amp;nbsp;ipfe uellet.ipfum fieri hæredem.

TRaditio nihil amplius transferre dcbet,uel poteft ad eum,qui ac cepit,qidm eft apud eum,qui tradit. Si igitur quis dominium in fundo habuerit; id tradendo transfert.fi non habuit;ad eum,quiacci* pit,nihil transfert. Quotics autem dominium transfertur ad eumgt; qui accipit. tale transfertur,qualc fuit apud eu, qui tradidit.fi feruus fu it fundus; cum feruitutibus tranfit. fi liber fuit fundus ; uti fuit. amp;nbsp;fî • forte feruitutes debebantur fundo,qui traditus eft; cum lure feruitu« turn debitarum transfertur.Si quis igitur fundum liberum dixcrit,cu traderet eu m, qui feruus fit.-nihil iuris feruituti fundi detrahitiuerum tamen obligat fe,dcbcbifcp præftare,quod dixit. nbsp;nbsp;nbsp;Si ego amp;nbsp;Titins

rem emerimus,eacgTitioamp; quafimeo procurator! tradirafit;puto mihi quoej quæfitum dominium; quia placet per liberam peifonani omnium return poffcffionemquæn poffe,amp;perhanc dominium.

V ^^us mens,cum tibi bona fide feruiret,rem emiflet,tradita'c^ ei kJcn^; Proculus ait,nee meam fieri, quia feruû nonpoflideammec tuam,fi mil ex re tua fit parata.fed fi liber bona fide tibi feruiens erne» nt.ipfius fieri. Si rem meam poflidcas,amp;: earn ueJim tuam effe.fiet *Migt;lt;]}jJraiuis poiTeffio apud me non fuerit.

jX^Emo feruum ui poflidens.aut clam, ant precariö,per hunc ftipu X \lantem,uel rem aliquam accipientem poteft adquirere.

Vi bona fide alicui feruit;iiue feruus alienus eft,fine homo libet V^eH.quidquid ex re eius,cui feruit,adqiiirit;ei adquirit,cui bona fi de feruit.S^ amp;nbsp;fi quid ex opens fuis adquifierit.fimili modo ei adqni-tit.nam Sc opera quodammodoexrceius,cui feruit,habentur;quia iur21SroJ5ero eXhiftre débet, cui bona fide feruit. tamdiu autem ad« quiritei,quâmdiu bona fide feruit. cater urn fi coeperiefeireeum alie« num eire,uel liberum; uideamus,an ei adquirat.quaftio in eo eft.utru initium fpedemus,an lingula momcntac'amp; magis eft, ut fingula momenta fpedemus. Generaliter dicendum eft, quod ex re fua, hoc eft eins,cui bona fide quis feruit,ei adquirere non poteft.fibi eum adqui« fitiiriim.quod autem ex re eins fibi adquirere non poteft; ei adqui-fituriim,cui bona fide feruit. Si quis bona fide duobus feruiat : ntrilt;5 adquiret,fedfingulisexrefua. Quodautemexrealterius eft: utrum pro parte ei, cui bona fide feruit, pro parte domino, fi feruus fit, aut fi liber fit, fibiran uero ei debeat adquirere totum, ex cuius re cftgt;uideamus.quamfpedem Scauola quo^tradat librofecundo quaftionum.aitenim,fi alienus feruus duobus bona fide feruiat, amp;nbsp;ex re unius corum adquirat: rationem faccre,ut ei diuitaxat in folidum adquirat.fed amp;nbsp;fi adqciat eins nomen, ex cuius re ftipulatur; ncc dubi-tandum effe ait,quin ei foli adquiratur; quia amp;nbsp;fi ex re ipfius ftipula-tiir,alteriexdominis ftipulandonominatim, folidum ei adquirit. Et id inferioribus probat: ut quamuis non nöminatim,ncc iuffu meo, ex tetamen mea ftipulatusfit,cum pluribus bona fide feruiret; mihi foli adquirat.nam Soilud receptum eft,ut quoties comunis feruus omnibus adquirere non potcft;ei foli eum adquirere, cui poteft. Sc hoc Iulia num quo^ fcribcre,facpc retuli ;amp; hoc iure utimur.

IN ómnibus,qu3e ad eandem fpeciem reuerti poffunt,dicendum eft, fi materia manente fpecics duntaxat forte mutata fit.ueluti fi meo are ftatuam,aut argento feyphum fecifles;mc domiiiû manere eorü.

N [fi uoluntate domini altcrius nomine id faflufh fit. propter cofl fenfum enim domini cota tes eins fit,cuiiis nomine fad^ eft.

SEd fi ex meis tabulis nauem fecilTes.tuam nauem efle, qugi cupref-fus non maneret,ficuti nee lana ueftimento fado.-fed cupr^eam» ^ , aut laneiimcorpus fieret. Procuius indicat hoc iure nos uti,quod Set'' iiioôcLabconiplacuiflettinquibuspropria qualirasrei fpeäaretuƒ ,fi . quid additfi effet, toti cedere ; ut ftatua; pcs aut manusje v_i?bg fundus nbsp;nbsp;j

aut anfajefto fulcrum,naui tabula,acdificio czmentum. tota cm eius ^ ' flint, cuius antea fuerant. nbsp;nbsp;nbsp;Arbor radicitus eruta,0t alio pofitajjrius^ ;

quam coal uerit, prior is domini eft.ubi coaluerit.agro cedit.amp;fi rurftiS ' ♦ eruta fit:non ad priorem dominum reuertitur. nam credîbile eft, aljo terræ alimento aliam fa dam. nbsp;Si meam lanarnj^fc^r^yjjjjjjura.'w

hilominus meam efie Labeo ainquia nihil interfit inter purpurin. earn lanam, quae in lutum aut fcoenum cecidiffet, acqj ita pnftinuffl colorem perdidiffet.

* nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVir. POHPONIVS.

alws.ui x-^ Vidquid *faâoargentoalieniargentiaddideris.'nonciretotulfl recto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 tuû argentu, fatendu eft.at contra fi tuum fcyphfi alieno pJuiW'

bo plumbaueris,alienoue argento ferruminaueris: non dubitatur S^Y phum tuum effe,amp; à te rede uindicari. nbsp;nbsp;Vbi fi mul plura contribuun

tur,exquibus unum medicamentum fit,autcodis odoribus ungud® facimus; nihil hie fuum uere dicere poteft prior dominus-quarepotih fimum eft exiftimari.euius nomine fadum fit,eins efle. nbsp;nbsp;Cum P^*-'

tes duoru dominorum ferruminecohaererent. hxq^cum quaereretur» utri ccdcrent.CaiTius ait.pro portione tci aeftimandnm,uel pro précis cuiufij partis.Sed fl neutra alteri accefliói eftiuidcamus.nc aut uriii”? effediccnda fitjicuti mafia confufa taut eius, cuius nomine ferrun”' luraeft.Scd Proculus amp;nbsp;Pegafus exiftimdtjuam euiufij rem mantis

XXVIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Slfnpratnum parietcmuicinusaedificaucrit;propriu ciusid.fiuoo^ atdificaucrit,fieri Labeo ft Sabinus aiunt.Sed Procuius, tuum pi® ]prium:quemadmodumtuumfieret,quodinfolo tuoalius «dißeaf fet. quod uerius eft.

TNter cos,qui fecundum unam ripam praedia habent,infula in fluW* 1 nenatanon pro indiuifo communis fit, fedregionibus quoq; dii»' ns.quantum enim cuiulqg eorum iuxta ripam eft;tanrum,ueluti hm^ in diredum per infulâ tranfduda,quiflt;5 eorum in ea habebit certis reg* onibus. XXX. POMPONIVS. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

TIT.'I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»78$

ERgo fi infula nata adereuerit fundo mco.Sc inferiorem parte funs di ijpididero,ad cuius frontem infula non refpicir.nihil ex ea infn lapernne^tad emptorem ex eadem cauffa.-quia ne ab initio quidem eiusfieret,fi iam tunc, cum infula nafceretur,eiufdem partis domi« nu^fnj^. nbsp;nbsp;Celfusfilms.fnn ripa flLiminis,quæ feeundum agrum

' • •nieuincit,arbor nata fit.meam effe ait.-quia folum ipfnm meum priua turnclbuius autem eius publicus intelligitiir. amp;nbsp;ideo cum exficcatus ,’ 'eftjilucusproximorumfit.-quiaiampopuluseonoutitur, nbsp;nbsp;nbsp;Tribus

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wodis nffulTfïïflumine fit.uno,cum agrum.qui aluei non fuit,amnis

i| * • €ircumfluit.altero,cumlocum,quialueiefamp;t,ficcurcliquit,amp;circuni , •* ’Biierecœpit.tertiOjCum paulatimcolluendo locum eminentem fupra * «Iiicum feciÇamp; eum alluendo auxit.Duobus pofterioribus modis pris uàta infula fit dus,cuius ager propior fucrat,cum primum cxlbtit.nâ amp;nîïflfïTî9TT\i1fis l*c eft, ut curfu fuo mutato, aluei caufTam muten necquiequam intereftjUtru de aluei duntaxat folo mutato; an de eo, • quod fuperfufuin folo amp;: terrœ rit,qu«ratur.utruç enim eiufdem ge« neriseft. Primo autem illo modo cauffa proprietatis non mutatur. r Alluuio agrum reftKuiteum,quem impetus fluminis totum abf« tulit. Italt;5 fi ager,qui inter uiampubheam amp;nbsp;flumen fuit jnundatione fluminis occupatus effet rfîne paulatim occupants eft, flue non paula» tini/ed eodem impent.-recefTu fluminis reftitutus, ad priftinum domi num pertinet.Flumina enim * cenforum nice funguntunut ex priua® *ars.cena to in publicum addicant,0c ex publico in ptinatunrita^ ficuti hic fun- fitorunu diis,cum alueus fluminis fadus effet,fuiffet publicusata nunc ptiuatus Cius effe debet,cuius antea fuit. nbsp;nbsp;Si pilas in mare iadauerim,amp; fupra

cas xdificaucrim.'continuo aedificium meum fir. Item fi infula in mari sdificaueiim.'continuo mea fit.-quomam id,quod nullius eft,occupan lisfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXI. PAVLVS.

NVnquam nuda traditio tr.insfert dominium.fed ita, fi uenditio autaliquaiufta cauflapraeccfferit,propter quam traditio fequo letur. nbsp;nbsp;Thefaur us eft quaedam uetus depofino pecuniæ, cuius non

•cxftat memoria,ut iam dominum non habeat. fie enim fit eius,qui in ueneiit,quodnonaltcriusfit.alioquinfiquis aliquid uellucri cauffa, uel nietus ,uel cuftodix condiderit fub terra : non eft thefaur us, cuius cnam furtum fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Ï^Tiaminuitis nobis per feruosnoftios adquiritur pend ex omni« gt;bus tauflis.

Nco^quodcaftieufifecuoante aditanihaereditatcfilijfamilias mili lie-,,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-jJ^

tis legâtucuel in eo,quod ftipuktur feruus;traftatur apud Marcdlntn libro tricefimo,ex cui? perfona uel ftipulatio uires habeat, nd legaru. amp;piito uerins,quodó(: Scæuolæ uidetutA ipfe Marcellus nyaacfiqui demadeatur haereditas,omnia ut in hæreditario feruo: fi u jro adita non fit, ut in proprio partis elTe fpeftanda. etfi ufusfrudus fnej^t Uiic nbsp;nbsp;,

feruo reliflus.modo patri uideri delatum,modo haeredi.-nec à perfona* inperfonam crediturtranfiffe. cadem diftindionequis utetur.enam ^ i| fi res fiierit fubtrada:aut ceflare,aut non furti aftioneju djeetj fi ex te» ' ftamentoadierit;quoniamhxreditati furtum non fit.autfi nonadie* ' rit.-patri dabitur furti adio.nam amp;nbsp;condidio. nbsp;nbsp;Quoties feruus hacfe\,

ditarius ftipuktur,uel per traditionem aceipit.-ex perfona defmifti ui« ' ’ res affumit,ut luliano placet, cuius amp;nbsp;ualiiit fententia, teftantis perp h am fpedandam cffe opinanris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

XXXIHL IDEM. HAereditasenimnonhæredisperfonam,fcddcfundi fuftincbul ^ multis argumentis iuris ciuilis comprobatum eft. XXXV. IDEM.

SI procurator meus uel tutor pupilli rem fuam qua fi meam nel pu* pilli alij tradideritmon receffitabeis dominium, ik null a eft diena tio.quia nemo errans rem fuam amittit.

CVm in corpus quidem, quod traditur, confentiamus, in caafl5lt; nero diffentiamus: non animaduerto, cur inefficax fit traditio, neluti fi ego eredam me ex teftamento tibi obligatum effe, ut fundu tradam.-tu exiftimes ex ftipulatii eum tibi deberi. nam ctfi pecuniaM numeratam tibi tradam donandi gratia, tu earn quafi creditam acci* pias.-conftat proprietatem ad te tranfire,nec impedimento efle, quod circa cauflam dandi ateg accipiendi diffenferimus.

PEr feruum.qui pignori datus eft, creditor! nee poffeflio adquiti« tur: quia nee ftipulatione,ncc traditione, nee ullo aho modo pö eum feruum quidquam ei adquiritur,quamuis pofleflio penes eu fit«’

Si unus ex dominis feruo communi pccuniam donauitnu poteva te domini eft,quemadmodum feruo cómuni pecuniam donetnam hoc folum egerit, ut ea feparetur à fuis rationibus, amp;nbsp;in peculio feiui fit,manebiteiufdem domini proprietas.Si nero eo modo pecuniam feruo communidonauerit, quomodo alienis feruis donarefolemus: het communis fociorum pro portione, quam in feruo communite* bebunt. Sed ut fequens quæftio locum habeat: conftituamus foei* , urn ita feruo communi pecuniam donafrc,ut proprietatem fuam ma» 1

TIT, r.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1787

ucllet.fi ex hac pecunia feruus fundum comparauerit: erit is fun-us cogmiunis focior urn pro portione doming.nam amp;nbsp;fi furtiuis nu» WB con^^nunis feruus comparauit fundum; fociorum erit pro porti« oncdominij.nc^ enim ut fruftuarius feruus ex re fruduarq non adqui , • ’■‘ipr^rietario; ita amp;nbsp;communis feruus ex re aircrius domini non ad« / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• qwtit alteri domino. Sed quemadmodum in his, quæ aliunde adqui« il ’N ?’^‘’’^’‘^B€rfu conditio eft ftuâuarijamp; ferai communis;iieluti cum al 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.i^^j^j? ”®” adquirat,alter domino adquirat;ita quod ex re qui f . • °cnitruttuafijadquifitumfuerit,adeumpertinebitfolum;amp;quodex , re akenus domini feruus communis adquificrit,ad ntrfiq? dominum

( nbsp;nbsp;nbsp;«• pertiiiebit. Sicut feruus communis ftipulandonominatim alteri cxdominis’itapertraditionem accipiendo,folieiadquirit. Quod *^*^^»5 uniiis pxr trgditiong accipiendofe acciperedixerit domino amp;nbsp;TitlïTpartÇSominoadquirit.in parte nihil agit. Fruduarius feruus dixerit fe domino ,pprietatis per traditionê accipere exre fruftuart|: id totum domino adquiret.na amp;nbsp;fic ftipulado ex re fruftuarq,domino fprietatisadquiret. Sicümihidonate uelles,iufferimteferuo com-nwni meó amp;nbsp;Titij rem tradere, iscp hac méte acccperit,ut rem Tirq fa «atmihi 1 agetur. nam etfi procuratori meo rem tradideris, ut meam faceres,amp;is hac mente acceperit,ut fuam faccretmihil agetur.quod fi

ATtius fundum habebat fecundumuiam publicam. inter uiam amp;:fluméeratamp;agerLucijTitn. flumen paulatim primumoém agrum, qui inter uiam amp;flumen effet, ambedit. deinde amp;uiamfuftu-^’^jpoftearurfus minutatim reccffit, Ócalluuione in antiquum locum redqt.Refpondi Au m flumen agrü amp;nbsp;uiam publicam fuftuliffet.-eum agrum eiusfaftum effe,qui trans flumen fundum habuiffet. poftea cu paulatim retro rediffet, amp;nbsp;ademiffet ei, cuius fadus effet, amp;nbsp;addidiffet ei,cuiiis trans uiam effet,quoniâ eins fundus proximus flumini effet; • idquidé,quod publicum fuiffet,nemini acceffiffe: nee tarnen impedimenta uiam effe ait,quo minus agcr,qui trans uiam alluuione relidus effet, Attij fieret.nam ipfa quoq? uia fundi effet.

ETiam furtiuus feruus bonx fideiemptori adquirit, quod ex re eius ftipulatur,aut per traditioncm accipit.

QVsfitum eft.fi is,cui liber homo bona fide feruiret, decelïèrit, eicÿ is hæies exfticerit,qui liberum eum effe feiatan aliquid pec 0 cum

dim adquiratiircnöcneair.uthic bonsefidei poflcfToniidcatnr, quart do feiens liberum pofTidere eceperic: quia 0lt; ft fundum fuum q^is leg® ncrit;hæres,quieum légat um effefdat,procul dubio fruc^is excO fuos non faciat.amp; multo magis Ji reftatorcum alienum bona fideem ptum poflederit. circa feruoru igirur operas ac numfterium Iwd^ rationem fequendam.-utfiueproprij, finealieni,uel Icgati,ue!manu* » nnlTi reftamento fuerint; nihil per cos hæredibus,qut mode eorumi^ , non ignorarcnt,adquiratur.«cnim fimul hoc ferè cederc.^in^ e5fu ' fruftus prediorum confumptos fuos faciat bona: hd^ ptfUuTorjeo- nbsp;nbsp;' dcmperferuumexoperaamp;exreipfiuseiadqiiirarur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

XLI. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;‘'lt;

STatuas in duitate pofitas duium non effejd amp;nbsp;Tre ba fins amp;nbsp;Peg® fus aiunt.tamen dare opera prætorem o porter utaiiodean^ te in publico pofitum efler.ne heerer priuafo aufenejKeT^Ï^^TTpBfu* crit.tuendi ergo eines erunt amp;nbsp;aduetfus peteutem extcpnone,amp;adiO * neaduerfuspoflidentem iuuandi.

SEruus, qui bona fide po(riderur;id,quod ex re alterius eft,poffeffo ri non adquirit. nbsp;nbsp;nbsp;Ineorporales res traditionem amp;nbsp;ufucapionciu

non recipcre,manifcftum dh Cum feruus,inquo alterius ufiisftu flus eft,hominem emeritA ei traditus lin ante quam precium folu®' turjn pendennen,cmpropneracem adqmfierit.amp;cumex pcculio» quod ad frufluarium pcrrincr/olucrit.intelligitur fruftuarij homofu ilfe.cum uero ex peculio,qaod propriecarium fequitur, foluerit: pro« prictarij ex poftfaflo fuiffe uidetur.

POmponius tradatcum paftori meo lupi porcos eriperennhos ra* cinæuillæ colonuscumrobuftis canibusamp;fortibus.quospeco-ris fui gratia pafcebat,confccurus lupis eripuit,aut canes extorfenint. amp;nbsp;cum paftor mens peteret porcos; quærebatur,uftum eins fadi f'^r • porei,qui eripuinau noihi maneantf amp;nbsp;tamé quod genere quoda uc^ nandi id erant nadi.cogitabat,quemadmodum terra mariep capta,eu in fuam naturalem laxitatem perueniirent,definerenteorum elle,qui cepifiènt; ita ex bonis quoq?noftris eSpta à bellijs marinis amp;nbsp;terreftri' husdefmantnoftra eiTcjCum efFiigercnt beftixnoftram perfecutio* nem quisdeniip manerenodrü dicat,qiiodauis tranhiolansex area, aut ex agronodrofublhiltt: aurquodinobis miluus eripuitï'Si igi-tm defuut. âfuerit ore belbx liber atunnoccupantis ent^quemadmo# dum

dum pird;, u .'1 aper, nd aids, cam poteftatem nodrarn cuafcrit, ft ab alio csypiaturJpfiusfit-Sedpiirar potins noftram maneretamdiu.c^ dill cecumerari poffitdicct in anibus,amp; pilcibus A tens uetum fit,quod fcribit.Idem ait; amp;nbsp;fi naufragio quid amiffum fit, non ftatim no« IbwnyDc definere.denilt;5 quadruple teneti cu,qui rapuitA fane me!i us eft dicerc Aquod à lupo eripitur, noftrum manere, quamdiu red« pi poftit id,quod ereptum eft. Si igitur maner.-ego arbitrer etiam furti comget^eadionem.licet cnim no animo furandi fueritcolonus per-fecutus ( quamuis amp;nbsp;hoc animo potuerit e(re.)fed amp;nbsp;ft non hoc animo perfecutus fit;tamcn cum repofeenti non reddit,fupprimere amp;nbsp;inter« cipcre uidetiir.quare amp;nbsp;furti, amp;nbsp;ad exhibendum teneri eum arbitrot.A uindicari at eo exhibitos porcos poffe.

C^^mmunis feruus fi ex re altcrius dominorum adquifierit.nihilo minus commune id erit.fed amp;nbsp;is, ex cuius re adquifitum fueric, communi diuidundo iudicio earn fummam percipere poteft.nam fi« deibonx conuenit,ut unufquifeç præcipuum habeat, quod ex re eins feruus adquifterit.Sed fi aliunde communis feruus adquifierifomni« bus foeijs pro parte dominij hoc adquiritur.

NOn eft nouum,ut qui dominiû non habeat, alp dominium prx beat.namamp; creditor pignus uendendo cauffam dominij præ« Hat,quam ipfe non habuit.

BOnx fidei emptor non dubie percipiendo fruflus etiam ex aliéna re,fuos interim facit.-non tantum eos,qui diligentiaamp; opera eius peruencrüt.fed omnes.-quia quod ad frudus attinet,loco dominipené eft.denilt;jetiâprius^percipiat,ftatim ubi à folo feparati funt,bons fi • dei emptoris fiunt.nec mtereft,cares,qua bona fide emi,longo tépore capipolTit.nec'nc.ueluti ft pupilli fit.aut ui poffefla,autprxfidi contra legem repetundarum donata,3beocpalicnara fit bonae fidei empto« ti. In contrarium quxritur.fi eo tempore,quo mihi res traditur,pu« tem uendentis effe, deinde cognouero alienamefTerquia perfeuerat pcrlongutcpuscapioran frudus meos faciarn^ amp;nbsp;Póponius putat. ue-rendum,nenonfitbonœfideipofleffor,quamuis capiat hocenim ad ius, id eft capionem : illud ad fadum pertinere, ut quis bona,aut mala fide poflideat. nec cótraiium cft,quod Ipugum tem pus c urtit. na m

1790 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XLI. è contrario is,qui non poteft capere propter rei uidufn/ruflus fiios ft cit. Et OHium fœtus funt in frudu. amp;nbsp;ideo ad bonæ fidei jnipto* tem pertinent,ctiam fi praegnantes uenierint, uel fubreptae fint. amp;ft* nèquin iac fimm faciat ( quamuis plenis uberibiis uenierint ^^ubiMO nonpotcft.idem'c^inlanaiuriseft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;lt;

QVodfruduariusexrefuadonat,exrc'eiuseft.fed£ieoanimoid ^ fccerit,utad proprietatis dominum pertineat.dicendjani,cifill* adqiuri. fi-autem extraneus ei donauerit.-indiftinde ioli proprietario , adquiritur.Eadem dicemus in homine libero,qui mihi bona fid^ftt',. uitzatfi aliquid ei donauerim, meum fit. amp;nbsp;ideo Pomponius feribit; , quamuis donauerim ei operas fuas: tarnen quidquid ex opjeris fuis ad' quirct,mihiadquirere.

QVamuis quod in litore publico,ucl in mari exftruxerimus,no* « ftrumfiattamendecretum prætoris adhibendumeft,utidft* cere liceatimó etiam manu prohibendus eft,fi cum incommodo cï‘ terorumidfaciat.namciuilemeumadionemde faciendo nullam hä, bere,non dubito.

TRansfugä iure belli recipimus.'amp; quaeres hoftilesapud nosfunt non publicæ/ed occupantium fiunt.

REm in bonis noftris intelligimur habere,quoties poffidentes t^ ceptioné,aut amittentes ad recuperandam earn adionem babelt; mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIII. IDEM.

EA,quæ ciuiliter adquirûtur.-per eos,qui in poteftate noftra fuji^» adquirimuszueluti per ftipulationem.quod naturaliter adquih' tur,ficuti eft pofleffïo: per quemlibet, uolentibus nobis poflidere, ad*

HOmo liber haereditatem nobis adquirere non poteft.fed qui fO na fide nobis feruit,adquirit;tamen fi fponte fua,feiens condit^ onem fuam,adierit. nam fi iuffu noftro adierinne^ fibi,nelt;5 nobis a quiret,fi nó habuerit fibi adquirendi animum. quod fi earn. mentet^ habuit;fibi adquiret.Item promittendo nobis homo liber,qui bon^ * de nobis feruit,fl« emendo,uel uendendo,Hel locando, uel conduced do, obligari ipfo iure poterit.fed amp;nbsp;damnu dando,dani iniuriae teneu tur; ut tarnen culpa in damno dando exigere debeamus gtaaipte,«« tam leuc,quâm ab extranco. At fi iumi noftro quid in re noftro 8. * tant,uel abfentibus nobis quafi procutatotes aliquid aganedanda eri

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17’91

incosaflio,non folum fl cos cmerimus/ed eti'am fi denari fuerintno bis,aut gc dotis,aut ex Jegari cauflà pcrrinere ad nos cœpcrunt, aut ex . hæreditaijj. idem præftabunt non fold fi noftros putauerimus/ed eti-am fi cógiunes,aut frufluarios.-ut tarnen quod adquißturi nó effent,fl iei#ra^omunes aut frufluarij effent,id hodie nó adquirant. nbsp;nbsp;Quid*

•quid rainé liber homo,uel aliénas fer 119,qui bona fide nobis ferait,no bis nó adquiritiid fi liber homo eft,fibi,uel fi aliénas feruus eft, domi nouio^adqairet;exceptoeo,quodius eft, at liber homo poffidendo ufucapcre non ^offit: quia nee poflidereintelligitur,quiipfe poffidea tur.f^ nec per feruum alienum,quern nos bona fide poffidemus,do» ipinus pecuhari nomine ignorans ufucapere poterie.- ficuti nec per fu gitiuum quipem,quem non poffidet.

TNlaqueum,qué uenandi cauffa pofueras, aperincidit.cum eohae-JLreret,exemptum eum abftuli. quacro ,num ribiuideartuuaprum abftuliffec’ amp;nbsp;fi tuum putas fuiffe ; fi folutum eum in fyluam dimifif« fem,eo cafu tuus effe deftjfret,an maneretc'amp;: quam aflionem mecum haberes, fi deftjffet tuus effet' num in faflum dari op or terete’ Refpon-Qi uideamus,ne interfit,laqueu in publico,an in priaato pofuerim.amp; fl in priuato pofuerim;utru in meo,an in alieno. amp;nbsp;fi in alieno: utrum petmiflii eins,cuius fundus erat,an non permiffu eius pofuerim. Præ» terea utrum in eo ita hatferit aper,ut expedite fe no poffit ipfe; an diu= rinus luâando expediturus fe fucrit. Summam tame hanc puto effe, nth in meam poteftatem peruenerirmeus faftus fit. fi autem aprum meum faftum in fuam naturalem laxitatem dimififfes.-eo faflo mens effe deftjffet,Se aftionem mihi in fadum dari oporteret; ueluti refpon fum eft,cum quidam poculum alterius ex naue proie ciffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '

1 Nfula eft nata in flumine contra frontem agri mei,ita at nihil exce-äderet longitudo regionem prædij md.-fie poftea auda eft paulatim, ' « proceflit contra frontem agri amp;nbsp;fuperioris uicini amp;nbsp;inferioris. quae* • ro,quod adcreuit, utrum meum fit, quoniam meo adiundum eft; an eius iuris fit,cuius effet,fi initio nata eius longitudinis fuiffet Cquot; Proculus refpondit.flumen iftud,in quo infulam circa frontem agri tui na« tam effe fcripfifti, ita ut non excederet longitudinem agri tui; fi alla* nionis iushabeat,ólt;infulainirio propior fundo tuo fuit, quam eius, qui trans flumen habebat.-tota tua fada eft.fed amp;nbsp;quod poftea ei infulæ alluuione acccffit,id tuum eft,etiam fi ita acceffit, ut procedcret infula contra frontes uicinorü fuperiotisat^ inferioris, uel etiam ut propior effet fimdo eius,qui trans flumen habet. Item quæro, fi cum propi-

orripac mere cnata eftinfulaApofteatotö flumen inter cam Ä infuH filiere eoeperit, relifto fuoalueo, quo maior amnis fluebat .• uunqiiid dubites, quin endinfulameanianeat;amp; nihilomlnus eius^i,quo3 flumen reliquit.pars fiat meac' rogo, quid fennas, fcribas mihi. Pretu lus tefpondit. fi cum fundo tuo propior initio fuiflet infula reliek) alueo maiore,qui inter earn infulam AteratA eum funoumiii-» fini,qui trans flumenerat,fluerecœperitinter earn infulam amp;nbsp;fundu nbsp;nbsp;*

tuummihilominus infula tua manet. fed alueus,qui fuit inter eam*nfil^ lam Sc uit ini fundum^medius diuidi debet .• ita ut pars propior infute, , , tua.-pars autem propior agro uicini,eius efle intelligatur. Intelligoem, * cum ex altera parte infulæ alucus fluminis exaruerit.defifle mfi* efle.’ '• gt;nbsp;fed quo facilius res intelligeretur; etiam agrum, qui infula fuerat, infulam appellant.

LVir. PAVLVS. PErferuumdonatumamarito,nc ex re quidem eius.cuidonatus eft,adquiri quidquam pofle.Julianus fenbithoe enim in coru pet * lon.a conceiTum elfe^qui bona fide feruiant.

Lvm. lABOLENVS. QVtecunijrcs ex mari extrada eftmon ante eins incipit effe,qui et traxit.quam dominus earn proderelido habere etEperit.

HAcreditas in mulris pattibus iuris pro domino habetur, ideo'cp hxreditati quoq? ut domino per feruum hxreditarium adquiri' tur.in his fandenquibus fadum perfonxoperxiie fubftantia defidera tue »nihil hxreditati quaeri per feruum potelk-ac propterea quduis fer*« uns hxreditarius hxres inftitui po|Tit,tamen quia adire iubenris domi» nbsp;nbsp;i

ni perfonadefidcrarur.hxrescxfpedandus eft. Vfusfrudus»quil)ne perfona conllitui non poteft^hxreditati pet feruum non adquiritur.

QVxdam funt,qux non pofTunt fola alicnari,tamcn pet uninerfi* ratem tranfeunt ad hxredem;ut fundus dotalis,uel res, cuius ali quis tommercium non habcat.nam 8c fikgacicinon poffintamenhae Ksdus inllitutus dominus eins efficitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

is, Olli in aliens poteftate cft,thcfauri1 inuenerit ; in perfona eins, a^nrit,hoc erit dicendum.-ut fi in alieno agro inueneriLparté aadqairat.fi uerom parentis dominine loco inucnerit.illius totus fit. ^icoAnmnis feruus in aheno inuenerit ; urrum pro dominij parci-• ius.anleniper acquis adquiratfamp;fimile eft.auj in h:ercdirare,iiel legato, uei quod ab alqs donacum feruo traditunquia dt thefaurus donum ^fortfliiæ treditur ; fdlicec utpars, quæ inuenton cedit, ad fotios, pro 1 nbsp;nbsp;nbsp;qua quiflt;5 parte ferui dominus eft,perrineat. nbsp;nbsp;nbsp;Si communis feruus • indomininuiusfundoproprio inucneriudc parte,quæfoli domino , •' temps cedit,non eft dubiû,quin fol ms domim prædq fit. uerum an ali quid er part?ferat alter focms,uidendum eft.-amp; nunquid fimile fit.atij turn ftipulatur feruus iuffu unius domini,aut per traditionem aliqnid acceperitueltxffiiiifltim alteri.quod magisdici poterit. ’Quod fi fer iJuSjCnius ufusfrudus alienus eftjnuenerit in eius Ioco,qui feruum pro • pnum habet.an totum illius fitf amp;nbsp;fi in aheno.-an partem eidem adqui tit,an uerofruftuariof infpedio in illo eftmum ex operis ferui adquira tw. finge terra fodienté inucniffe :ut hoc dicatur fruduanj eiTe.quod wwofubitoin abdito loco pofitum nihil agens.fed aliter ambulans in ®tnit:propriecatis domini fit ego nee illius ad fruftuanu pertinere par ton arbitror.nemo enim femorum opera thefaurum quærit.nec tunc fa propter terram fodiebat,fed alten rei opcram in furo ebat,amp; fortune gt;ltuddedic.Italt;5 ^ ^ ipfms fruduanj agro inuenerit;partem folam ut agn dominum habiturum.-alteram ad euin,cuius in feruo proprietas fft.pweinere. Quod fi creditor innenetit:in alieno uidebitur inuc *tiffe.partem itaeç fibi,partem debitori præftabit.nec recepta pecunia Kftituet,quod iure inuentoris, non creditoris ex thefauro apud eû per ntanfit.quæ cum ira fint;amp; cû ex principis authoritate creditor ut pro-prnim agrmn teuere coeperitriure doming intra conftitutu tempus lu-endi pignoriscaufla uertitur.Poft tranfadum autem tempus thefauru meo iniicntum antefolutam pecuniam totum tenebit.oblato uero in •tra conftitutum tempus dcbito;(quoniam uniuerfa præftantur,atqj ut Wfimplicipignorereuocantur)reftitui debebitjed pro panefola.-quia ^^dnini muaitori femper placet relinqui.

LXIUI. Q. MVTI VS SCAEVOLA Ub.pngulari oç5p. V^Væquifi^ aliéna in cenfum deducit,mhilo magis fiunt eius.

^IrpiUoIam tibi mifero:noncrir ea tu.i,antcquim tibi reddita fue-Otit. P A v L v s.imo contra-nam fi miferis ad me tabellarium tuu, **fgoiefiiibendicaunaliteras tibimifexo.fimul at^ tabeUario tu o tradidc

tradidero, tu« fient, idemacciditinhis literis.quas tuxduntaxat ret gratia mifero .• ueluti fi petieris à me,ut te alicui commcndar^n,amp; eaS nbi commendaticias literas mifero. Si qua infula in fliypme nata propria tua eftmihil in ea publicum eft. P A V L V S.imô in co genere in fularu eft,quo ripa in fluminc.ripæ aût flumini,amp; litora mariyioxypa publica funt no fecus,atlt;5 in cotinenti agro. nbsp;nbsp;nbsp;Idem iuris cft,iiqiia in«

, fula in flumine publico ^xima tuo fundo nata eft,ea tua eft. PA VLVî* uideamus,ne hoc falfum fit de ea infula,quae no ipfi alueo flumiifis co/ hæret,fed uirgultis,aut qualibet alia leui materia ita ftibftinct in fluiW ^ ne,ut folumeiusnontangat, atijipfa mouemr.haecenimprope mo*, dll publica, at^ ipfius fluminis eft infula. P A v L V s. fi infulaTn flu* ' » mine nata tua fuerit, deinde inter earn infulam amp;nbsp;contr Jriam ripam alia infhlanata fuerit.-menfura co nomine ent inffituen^a à tua info* la,non ab agro tuo,propter quern ea infula tua /aha metit. nam quia . , intereft, qualis ager fit, propter cuius propinquitatem, pofterioriU'

CVm praegnans mulier lcgata,aut ufucapta, alloue quo modo^u cnata parietcius fiet partus,cuius eft ea, cu eniteretunnon cuius tunc fuiftiet,cum conciperet.

Igp’^^ftg^.Ofrelfio appellata eftf ut amp;nbsp;Labeo ait )à fcdibus,quafi pO fitio.-quia naturaliter tenetur ab eo,qui ei infiftit,quu® Græci Ka7oxH/J dicunt.-dominiumt^ rerum ex iraturau pofleflïone CŒpiire,Nerua filius ait.-eiusc^rei ueftigium remanere in his,quæ terra,mari,cxloq^ capiuritut. nam • laec protinus eorum fieri, qui primi pofteflionem eorum adprs-henderint. Item bello capta, amp;nbsp;infula in mari nata,amp; gémae, margaritae in litoribus inuentæ,eius fiunt,qui primus eorum poffeui' onem naftus eft. Apifcimur autem poffeffionem per nofmetipfos« Furiofus amp;nbsp;pupillus *(fine tutoris authoricate) nó poflunt ineiw« poflidere.-quia afFedionemtenendi nó habene, licet maxime remmo corpore cótingant,ficuti fi quis dormienti aliquid in manu ponat. fed pupillus tutore authore incipiet poflidere.Ofilius quidem Óc Nerua n*

I79Î lins ctiam fine niton's authoritate poflïderc incipercpofle pupillum aiunt.eam rem enim faâi,non iuris efle.quae fententia recipi poteft: fî eins xÄtis fit, ut intelleâum capiat. Si uir iixori cedar poffeffio« nem caiffiadonationis.-pleri^ putant poffidcre eam,quoniamres fa« Ö^infirlhari iure ciuili non poteft. amp;nbsp;quid attinet diccre,non poflïderc . niuliSé.cum maritus.ubi noluit poflidere,protinus amiferit pofleflï* onem.'‘ Item adquirimus pofleffionem per feruum aut filium,qui in X poteftate eft: amp;nbsp;quidemcarum rerum,quas pcculiaritet tenent, etiam igtioi^ntcs, fient Sabino,amp; Caflîo, amp;nbsp;luliano placuit: quia noftra uo-• luntatc intelligunt poflïderc, quod eis peculiu habere permiferimus. • IgitUT ex caufla peculiari amp;infans,amp;furiofus adquirut pofleflïonem, amp;nbsp;ufiicapiütit;amp; hæres,fi hæreditarius feruus emat. Sed amp;nbsp;per eum, «Juem bona’fide poflïdemus, quamuis alienus fit, uel liber, pofleifio« nemadquiflnffis. Qhod fi mala fide eum poiTideamus; non puto ad= quiri nobis poffeflïonempereum.fednec nero domino, aut fibi ad» quiret,qui ab alio poflïdetur. Per communem, ficuti per pro» prium, adquirimus etiam finguli infolidum;fihoc agat feruus, ut nni adquirat,ficut in dominio adquirendo. Per eu,in quo ufumfru flumhabemus, poflïderc poffumus; ficut opcris fuis adquirere nobis folet. nee ad rem pertinet,quod ipfum non poifidemus.nam nee fili-^ni. Cxterum amp;nbsp;ille, per quem uolumus poflïdere, talis effe debet, Whabeat intelleâum poflïdendi. Et ideo fi furiofum feruum miferis, wpoffideas.nequaquamuidcris adpraehendifle pofleflïonem. Quod “impuberé miferis ad poflïdendü.- incipies poflïdere;fiquidc amp;nbsp;pupil« ins (maxime tutorc authorc) adquitit pofleflïonem. nam per ancil* «m,quillpoffis nancifci pofleflïonem, nó dubitatur. nbsp;nbsp;Pupillus pet

Ktaum fuum(fiue puberem,fiue impuberem)adquirit pofleffionem: fitutote authorc iuflerit eum ire in poffeffionem. Per feruum, qui m fuga fit,nihil poffe nos poffïdere,Nerua filius ait.licet refpondc atur,quamdiu ab alio non poflïdeatur,d nobis cum poffideri.idco'c^ in tcrim eriamufucapi.Sedurilitatis cauflareceptumeft,ut impleatur • nfucapio,quamdiu nemo nadus fit eius poffeffionem. Poffeffiunem aut per eum adquiti,ficutper eos, quos in prouincia habcmus, Caffq « luliani fententia eft. Per feruum corporaliter pignori dam non adquirere nos poffeffîoncm,Iulianus ait. ad unam enim cauflam tan« him uideri eum i debitore poflïderi ad ufucapionem.fed neccredito-tem.-quia nee ftipulatione.nec ullo alio modo per eü adquirat, quam« uisciim poffïdeat. Veteres putauerunt,non poffe nos per feruum æreditarium adquirere,quod fit eiufdem hœrcditatis.Itaçpagitatur, umhæc régula longius producenda fit; ut fi pluies ferui legati fint, P pei

per unu an püfTnir caereri pofTidcri.idcm tradatus eft, fi pariter empÖ nel donatifunt. fed nerius eft, ex his cauffis poffemeper imumïdi* quorum adquirere pofleflionem. Si ex parte liæredi inftitutS fciu“® legatus fit.-propter partem,quam ex eaufta Icgati habet, adquiretftquot;’ di hxreditarij pofteflipnem. Idem dicendum eft, fi feruum Amnjp' nem iuflero adire hatreditatemrquia propter meam partem ac* uir^‘ • Hæc,quæ de feruisdiximus, ita fe habent, fi Stipfi uelintnobis a«« ■quirere pofleflionem.nam fi feruu tuum poflidere iubeas, amp;nbsp;is co an*' nbsp;nbsp;,

mo intret in poflefTionemjUt nolit tibi,fed potius Titlo adquirêre.nö ^ 4 efttibiadquifitapoflcfllo. Perprocuratorcm,tutoré,curatoremüe ' pofleflionobis adquiritur.Cum autem fuo nomine nadi fueriiffpo^^ '* fe(rionem,non cum ea mente,ut opera duntaxat fuam n5bis acconi' modarent non pofTunt adquirere. alioquin fi dicamu^cr cos non 20 quiri nobis pofleflionem, qui noftronomineac^ium; ftiturum eft» utnelt;5ispoirideat,cuirestraditafit,quianonhabeat animumpoß*' ^ dendi.-neqj is,qui tradiderit,quoniam ceflerit pofleflionem. Si iu^® rim uenditorem procurarori rem tradere,cum ea in præfentia fit; ni* den mihi tradiram,Prifcus ait. Idemcg cfle,fi numos debitorem iuift rim dare alrj.non efle enim corpore amp;nbsp;adu nccefl'eadpræhendcrepof' feflionem: fed etiam oculis, amp;nbsp;affedu,amp;:argumento cfleeas res,qii« proprer magnitudinem ponderis moueri non poiTunt; ut column's, na m pro traditis haberi, fi in re præfenti confenferint; Sc uina tradita uideri,cum claues cellæ uinariæ emptori traditæ fuerint. Munid« pes per fe nihil poflidere poflunt quia uniuerä confentire nó poftnnt' Forum autem,amp; bafilicam,hiscß fimilia nó poflident, fed promiftu® his utuntur. Sed Nerua films ait.per feruum, quæ peculiaritcr adqui« ) ficrit,amp;: poflidere amp;nbsp;ufucapcre pofle.-licet quidam contra putent,quo« niamipfosferuosnon poftideanr.

TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1797

poffidere uclis, Neratius amp;nbsp;Proculns folo anïmo non pofle nos ad-qmrer^ofleiïioné aiunt,fi nó anrecedat natiiralis pofleflio. Idco'q; fi thefauru^ infundo mco pofitum fciam.-cótinuo me poflidcre/imul atç po^idendi affedum habuero: quia quod deeft nanuaU poflèffioa • mud ^1 mus implet.Cæterum quod Brutus amp;nbsp;Manilius putant eum, ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' qui fundum longa poffeiTione ccpit,ctiam thefaurum ccpiflc, quam-

uis nefciat in fundo cfle.-non eft uerum. is enim, qui nefcit, non pofli« I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' det thefaurum, quamuis fundum poffideat. fed amp;nbsp;fi fciat: non capiet

il • ^ ‘Ongapofleflione^quiafeitalienumeffe. Quidamputant Sabinifen-.’ • *®’^j^ ueriorem effcaiec alia's eum poffidcre.qui fcit,nifi fi loco mo lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•, Jusfitrquiajionfitfubcuftodianoftra.quibusconfentio. Expluri

RUScauffis poffidere eandem rem*pone nos,quidam putant: Öt eum, *af^.pof* quiufuecpeyt^ pM emptore,amp;: pro fuo poffidere. ftc enim amp;nbsp;fi ei.qui fum?, ut pro emptore poffi^bat,haeres firn.- eandé rem amp;nbsp;pro emprore, amp;nbsp;pro quidam.

• berede polTideo. nee enim ficutdominium non poteft, nifi ex una wulTacontingere,ita amp;nbsp;poffidere ex una duntaxatcauffa poffumus.

. Ex contrario plures eandem rem in folidü poffidere non poffunt. quippe contra naturam eft,ut cum aliquid ego teneam,tu quoq^id ui* dearis teuere. Sabinus tarnen fcribit eü,qui precariö dederit, amp;nbsp;ipfum poiridere,óceum,qui precarió acceperit. Idem Trebatius probabat, oiftimans poffe alium iufte,alium iniuftc pbffidere.duos iufte,uel dii osiniuftenon poffe. quemLabcorepræhendit:quoniam infumma poffcffionis non multum interfit,iuftequis,an iniuftc poffideat.quod retins eftnó enim magis eadem poffeflio apud duos effe poteft,quam uttuftareuidearisineo loco,inquoego fto.uelin quo ego fedeo,tn i federe uidearis. nbsp;nbsp;In amittenda quo«^ poffeffione affeftio eius, qui

poffidet,intuenda eft.Itacj fi in fundo fis,amp; tarnen nolis eum poffide= Kiprotinus amittes poffeffionem. Igitur amitti amp;nbsp;animo folo poteft, quamuis adquiri non poteft. fed amp;nbsp;fi animo folo poffideas: licet alius in fundo fit;adhuc tarnen poffides. Si quis nuftciet domum à latro* , nibusoccupatam, amp;:dominus timoré conterritus noluerif accedere: • amififfecum poffeffionem placet. nbsp;nbsp;Quod fi feruus uel eolonus, per

qiios corpore poffidebam,difcefferint.- uel animo retinebopofteffio-nem. fed fi alij tradidcrint: amitto poffeffionem. nam confiât poffi* dere nos, donee aut noftrauoluntate*difccfferint,autui deieârfue«*^^^.difcef tint. Si feruus,quem poffidcbam,pro libero fe gerat, utfecit Sparta ç^im 9. ité. cus,amp; indicium liberale pari paratus fitmon uideteur à domino poffi ßicritma. dcri,cui fe aduerfariö préparât, fed hoc ira uerum eft,fi diu in liberta» temoratur.alioquin fi ex poffeffione feruitutis in libertatem reclama nerit, amp;nbsp;liberale indicium Implorauerit : nihilominus in poffeffione

Saltus hybernos aeftiuosej; animo poffidemus, quamuis cc^tis rem poribus cos relinquamus.caeteru animo noftro,tum etid coyote alie no poflidemus ( ficutdiximus ) per colonum amp;nbsp;feruum. nee mouere nos debe^qj quaedam etia ignorantes poffideamusjd eft qua^^uifc culiariter paranerunt.nam uidemur ea eorundem amp;nbsp;animo amp;nbsp;corpo' • repoflidere. nbsp;nbsp;Nema filius res mobiles,excepto homme, qtutciws nbsp;nbsp;;

fubcuftodianoftrafintjhadén^poffideri.ideftquaténusuelimushiö/ naturalem poffeflionem nancifei. nampecusfimulatcj aberraucrir, ^ | aut uas ita exciderir.iit non inueniatur.•protinus definere a nobis pof^*,, deri,licet d nullo poflideatur. DiiTimilirer.arcj ft fub cuftodia n*afit, ' » nee inueniatur.-quia in præfentia eins fit A tantu c effet interim dilig^^ nbsp;nbsp;,

inquifitio. nbsp;nbsp;nbsp;Item feras beftias, quas uiuarqs iijdufuimus.A pi^^^j

quos inpifeinâ coniecerimus.ânobis poffideri. ledeos^ifces.qw*^ ftagno funt.-aut feras,quæ in fyluis circunfeptis euagentur,a nobis no poffideri.' quoniam reliftæ fint in libertatc naturali. alioquin etiaW ß quis fyluam emerit,uideri eumomnes feras poflidcre.quodfalfuß’ eft. Aues etiam poffidemus,quas inclufas habemus? aut fi quaeo’^*’ fuctæfaftæ euftodiæ noftræ fubieftæ funt. Quidam rede putanV® lumbas quoqj,quæ ab aedifieqs noftris.item apes,quæ ex alueis noftß® euolantÂ fecundum confuetudinem redeunt,à nobis poffideri. beo amp;nbsp;Nerua filius refponderunt, definere me poffidere eum locuni, quern flume aut mare occupauerit. Si rem apud te depofita furß ^^ ciendi cauffa contreäaueris.-defino poffidere. fed fi earn loco non ®® neris.A fi inficiandi animum habeas.pieriqg ueteru,amp; Sabinus, amp;nbsp;us refponderunt,refte poffefforem me manere:quia furtum fine eon* tredatione fieri non poffir,nec animo furtu admittatur. Illud quoç à uetetibus praeceptum eft.ncmincm fibi ipfum cauffam pofteffion’^ mutate poffe. Sed fi is, qui apud me depofuit,ucl commodaui^esni rem mihi ucndident,uel donauerit: non uideor cauffam poffeffit””^ mihimutare,quinepoffidebamquidem. Genera poffeifionnm tot funr,quot amp;nbsp;cauffae adquirendi eius,quod noftrum non finueluti Pto • emprore,prô donato,pro legato,pro dote,pro hærede,pro noxaedem to,pro fiio: ficut in his, qux terra,mari, cxlocp, uel ex hoftibus capp nbsp;nbsp;nbsp;,

mus,uel quæ ipfi,ut in rerum natura cffcnt,fecimus.Et in fummama gis unum genus eft poffidendi,fpecies infinitae. uel etiam poteft diuidt nbsp;nbsp;nbsp;j

poffeffionis genus in duas fpecies; utpoffideantur, aut bona fid^ nonbonafide. Quod autem Quintus Muti us inter genera poffenK nbsp;nbsp;1

onum pofuit,fi quando kiffu magiftratus rei feruandae cauffa,uel quia damni iufeöinon caucatur, poffideiims .•ineptiffimumcft. nam q^’

TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1799

rreditorem reiferuand« cauffa,uel quiadamni infcfli non caneatur, ucl uentrisnomine mittit in poITeflionem: non poffeflionem, fedcu» ftodiarnrerumamp;obferuationem concedit.amp;ideocum damni infcöi non cauente uicino in polTeffïoncm miffi fumus; fi id longo tempore fiÿ,eÿ^ poffidere nobis, amp;nbsp;per longam poffeffionem capere praetor . cauflätognita permittit.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vidquid filius peculiari nomine adpraehendcrit.-id ftatim pater

y^dus poflidet,quamuis ignoret in fua poteftate filium. Amphus ^ etiam fi filius ab alio,tan^ fer uus,pofrideatur.idem probandum erit.

SI ex ftipfilatione tibi Stichum debeam, amp;nbsp;non tradam cum, tu au« tem naôu^ueris poflèflionem.’praedoes.æqucfi uendidero, nec tradidero rdîn^i nÂi uoluntate mca naâus fis poffeffionem; non pro emptore poffides/ed praedo es.

C Lam poffidere cum dicimus,quifuttiucingreffus eft poflèffio-nem,eo ignorante, quem fibi controuerfiam faâutum fufpica-batur,amp; ne faceret,timebat.Is autcm,qui cum poffideret non clam,fe fælauerit.in ca cauffa eft,ut non uidcatur clam poffidere. non enim ta ^oobtinendx poffeffionis,fed origo nancifeendæ cxquirendacft.ncc 9uenquam clam poffidere incipcre,quifcientc aut uolente eo,adqué earespettinet,aut aliqua ratione bona fide poffeffionem nancifeitur. ”3^(inquit Pomponius ) clam nancifeitur poffeffionem, qui futuc tant eötrouerßam metuens,ignorante co,qué metuit,furttue poffelÏÏ onem ingreditur. Qui ad nundinas profeâHS,neminem reliquit;fi «uni 111e à nundinis rediret, aliquis occupauit poffeffionem ; uideri eu clam poffidere,Labco feribit.retinet ergo poffeffionem is, qui ad nun . H“’^nLuetu fi reuettentem dominum non admiferinui magis in ^eUigi poffidete, non clam.

* X^““°^***“fini‘îï’*’’““erti,quoduîmmaîorcm nereaturrami» tjfiffe poffeffionem uidebitur.amp; ira Neratius quoçg feribir.

f^Vemadmodu nulla poffeffió adquiri nifi animo amp;nbsp;corpore po« V^teft.ita nulla amittitur, nifi in qua utr un^ in contrariu aâû eft.

SI quis ante condiixit.poftea precarió rogaiut : uidebitur difcefTifl^ àconduâione. quodfi anterogaiüt, poften condiixit : cof^uxilÏs uidebitur. potius enimhocprocedereHidetur,quodnouiflïigcfaftuin cft. amp;:hoc Pomponiusait. ÏdemPomponius belhffime tentât diccre: niinquid qui conduxic quidem præduim,precarió autem rog.^t,n^fl utpoiTideretjfedut in pofTeffione effets eft autem longe diuerIum.aH ' ud eft enim poffid cre, longe aliud in pofTeffione effe.deniq; rei fcruaii dæ caufta,legatorum, damni infefti,non poftident/cd funt in poffdfi / onecuftodixcauffa.quodfifadumeft.'utrücjprocedit. Siquis^ conduxerit amp;nbsp;rogauerit praecarió,uti poffideret.fiquidem numo uno, conduxifniilla dubitatio eft, quin ei precarium folum teneafquiac? duftio nulla cft,qua: eft in numo uno. ft uero precio.-tunc^iftinguen« dum,quidprius fadumeft.

hil commune habet proprietas cum pofTcfTione.Sc ideo nond^ negatin'ei interdidum VTi POSSiDETiS,quiccEpitrcm uindicare.no enim uidetur pofteflioni renunciaffc,qui rem uindicauit.

POmponius refert.cum lapides in Tyberim demcrfi eßent nanfis gio,amp; poft tempus extradi ran dominium in integro fiieritpd id tempus,quo erant merfiC' ego me dominium retinere puto, poift® onem nou putomec efle fimilc fugitiuo.naniç fugiriuus idcirco à n0‘ bis poftideri uidet ,ne ipfe nos prinet pofteffione.at in lapidibiis diner« fum eft. Cum quis utitur adminiculo ex perfona authorisairi delt; bet cum fua caufla/uis'cp uieqs. idemfcp addimus in acceftione de utÄ chndeftino,amp; precarió uenditoris. Practcrea quaeritur, fi quis horui nem nenditori redhibucritran acceiTione uti poflïtex perfona eiiis^ amp;nbsp;funt,qni putant, non pofte rquia redhibitie uenditionis refolutiocft. alij emptorem accelhone uenditoris ufurum, amp;nbsp;uédirorem emptoris. • quod magis probandum puto. Si liber hom o uel alienus leruus, cum bona fide feruiret,cóparaHerit,amp; alrj adquifierit pofteflioné: nelt;5 liberum,nelt;5 ferui dominum debere uti acceflione. Quaefitum eft, fi primus hxres non poftïdcret:anteftatoris poffeftioei accedatfamp;qui *rfrr. in em dem in * emptoribus poffeßio interrumpitur. fed non idem in hxredi ptioniby et bus pleriq? probant.quoniam plenius eft ins fucceftionis.quam empth ucnditiom^ onis. fed fubtiliuseft,quod in emptore,id ic in hserede quoq; pro« bia^ bari. nbsp;nbsp;nbsp;Non autem ca tantum pofleffio teftatous hæredi procedit,

In doté qqj fi data res fiierit,uel ex dote retepta.-acceffio d.ibitur uel mantoud uxori. nbsp;nbsp;nbsp;Si is,qui prec.iriô conceflit^acceflione un uelit ex

perfona etus.ciu conceflTit.an poffit,quæriturr'cgo puro eum,qui preca nt^coi^ffit^quamdiu manet precartum,acceffioiie uti non poffe.fi ta .men receperitpofrdîionemjupto precario : dicendum eft, accedere poffeffionem eius temporis emptori,quo precario poilidebatur. ,Ex ^fad® quæritur/iquis manumiffus ex caufla pcculiari habcat rem non conceffb fibi peculio,deinde dominus uelit retrafta pofleflione acceflî oneuti.'anpoffitc'amp;placuitnonefre dandamhanc acceffioncm, quæ ‘damffabita cft,prædone poffidcnrc. Si iiiffu iiidicis res mihi refti= tûtafitacceflioiiem mihi efledandam placuit. nbsp;nbsp;Scdôc legatario dan

dim acceffiônem eius temporis, quo fuit apud tcftatorem, fciendum eft. An hærcÆs^ofl^io ei accedat,uidcamus. amp;nbsp;puto ( fine pure, fiue lub conditione fuerit reliâum)dicendum effe,id temporis, quo hxres po(redit,3ntc exiftentem conditionem uel reftitutionem rei amp;nbsp;legatae lioproficereteftatorisautemfemperproderitlegatario: filegatü ue» le fuit,uel fideicömilTum. Scdamp;is,cuidonatares eft,acceffione ute-lui ex perfona eius,qui donauit- nbsp;nbsp;Accefliones in eorum perfonis lo-

^«m habent, qui habent propriam poflelTionem. caetetum acceflio ne ^iiii proficit,nifi ei,qui ipfe poffidet. nbsp;nbsp;Praeterea ne uiciofac quidem

V ïferuus uel filiusfamilias uendiderit.dabitur acceffio eiHS,quod pc Ones me fuit;fcilicet fi uolente me,aut de peculio,cuius liberam ad= ^niiftrationcm habuetunt,uendiderint. Tutore quolt;j uel curato » wndente dabitur acceffio eius temporis, quo pupillus uel furiofus Poffederit XV. CAIVS.

M ^m.quæ nobis fubrepta eft.perinde intelligimur definerc poffi-eam,quae ui â nobis erepta eft.Sed fi is, qui in poteftate noftra eft,fubripucrit.quimdiu apud ipfum cft res,tamdiu non aanitri * nbsp;nbsp;P^*®0öem;quia per huiufmodi perfonas adquiritur nobis pof»

d j æ*^ '*^*ü«ft»lt;ioïu^*’“lt;^^**”“’ff“8*daöpoffiaerc;quodis,qué« aamodumaliatumreturnpoffeffionem interuertcreaion poteft,ira n^aniquidem poteft.

V^Yod uxor uiro,aut uir uxori donaucfit.pro poffefforc poffidet. \ 5^’’^ **’ de poffeffione deieâus finperinde haberi debet,ac fi poffi# ^^^letxûinteidiâo deuüecupetajidaepoffeffiouis facultaté habe» at.

at. Differentia inter dominium amp;nbsp;poffeffionem hæc eff.quod dotw nium nihilominus eins manet.qui dominus effe non unit.' poffeffioaU tem recedit,ut quifç conftituit nolle poflidere. Si quis igituÆa mens te poffeffionem tradidit,ut poftea ci reftituatur: définit pomdete.

re.nec enim muto mihi eauffam poffeffionis, fed defino polfifle reAaliumpoflefToremminifteriomeofacio. necidemeft poflidere,ƒ amp;nbsp;alio nomine poffiderc.nam is poffidetjCuius nomine poffidêtur.

Procurator alienæ poffeffionis præftat minifterium. Si furiofo, * quem fuæ mentis exiftimafti eo, quod forte in confpedu inuiflbrataf , quietis fuerit conftimtus,rem tradideris:licetille nourrit adeptûs polfcffionem.tu poffidere definis.fufficit quippe dimittére poflefffO’ nem.etiam fi nô transferas.ïllud enim ridiculum eft cric?re,quodnoii aliter uult quis dimittere,quâm fi transferat.imô dimittere ualt,qoô fetnansferreexiftimat. Siuenditorem,quodemcrim,deponerein * domo mea iulTerim : poffidere me certu eft,quanquam id nemo duin attigerit. aut fi uicinum mihi fundum mercato uenditor in mea tuns demonfttet.uacuam'c|5 poffeffioné tradere dicat: non minus poffide* recœpbquâmfipcdemfinibusintuliffem. Siduminaliapartefun di fum, alius quis dam animo poffefforis intraueritmon defiffe iHeo poffidere exiftimandus fumgt;facile expulfurus finibus.fimul atcglsie* ro, rurfus fi cum magna ui ingreffus eft exercitus: cam tantumniodo partem,quam intrauerit,obtinet.

QVi bom fide fundum alienum emit,eundé à domino conduxit« quæritur,utrum definat poffiderc,an nonCRefponditin pront' ptu eft,ut defierit poffidere. Quod fcriptum eft apud ueteres, nenn nem fibi eauffam poffeffionis poffe mutare;credibile eft de eocogiM’ tum,qui amp;nbsp;animo amp;nbsp;corpore poffeffioni incumbens,hoc folum to®* it, ut alia ex cauffa id poffideret; non fi quis di miffa poflèffioneprima eiufdem rei,denuo ex alia cauffa poffeffionem nancifci uelit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI quis rem, quam utendam dederat, uendidcrit, emptori'q? tradi iuffcrit,nec illc tradiderit.-alias uidebitur poffeffionem domini in» teruertiffe,alias contra.nam nc tune quidem femper dominus amittit poffeffionem, cum repofcenti ei commodatum non redditur . quid ènim,fialia quaepiamfuitiuftaamp;rationabilis cauffa non icddendu nonutilt;jciusiei poffefTionem mteniertit.

INterdufn eins rd pofleffîonem,cuius ipd non habcmus^nlqs trade-re poffumus.ucluti CÜ is,qui pro haerederem poflidebat,ante qudm domininûeret,ptecariô abhærede cam rogauerit. nbsp;nbsp;Quod ex nau-

fragio cxpulfum cft,ufucapi non poteft.-quoniamnon eft in derelifto, felt;|in^erdito.idcm iuris efle exiftimo in his rebus, quae iaâæ funt: • .quonifnon poteft uideti id pro derelifto habitum,qiiod falutis caufla interim dimiffum eft. nbsp;nbsp;Qui alienam rem precario rogauit,fi can«

* NT On uidetur pofleflioncm adeptus is,qui ita nadus cft,ut earn re « •’ A Nfinerenonpoflit.

CVm hsre^s inftituti fumus.-adita hæreditatc omnia quidem in ra ad nd^ mnl?fint,poiTenio aiicem lufi naturalirer comprxhen fa ad nos non pertinet. nbsp;nbsp;In his,qui in hoftium poteftatem peruenea

• runt,retincndo iura rerum fuarum, fmgulare ius eft; corporaliter tarnen poffeiTionem amittunt.ne«^ enim poflunt uideri aliquid poffidc-re, cum ipfiab alio poflideantur.fcquitur ergo, utreuerfis his noua pofleifione opus fit,ctiam ft nemo medio tempore res eorum poiTc-nerit. Item quæro, ft uinxero liberum hominem, ita uteum pofll-deam.-an omnia,quae is poffidebat,ego poftideam per illume’ Refpon* dit. fiuinxens liberum homine.eum te pofliderc non putoquod cum na fe habeat ; multo minus per ilium res eius à te pomdebuntur. neqj 'nim terum natura recipit,ut per eum aliquid pofliderc poflim,quern ewiliter in mea poteftate non habeo.

Vod feruus tuns te ignorante ui poffidct,id tu nó poflides.-quo v^niam is, qui in tua poteftate eft, ignoranti tibi non corporalem pooeifionemjed iuftam poteft adquirerc.ficut id,quod ex peculio ad eum pcrucncrit,pofljdet.nam tune per feruum dominus quocj polTï-acre dicit, fumma fcilicet eö ratione.quiaquod ex iufta caufTacorpo-«raliter aferuo tcnctut,id in peculio cft ferui; amp;nbsp;pcculium, quod feruus ciuilitcr quidem pofliderc non poteft,fed naturaliter tenet, dominus crediturpoflidere.quod uero ex malcficqs adpræhenditur.-id ad domî ' UipoiTeiîionéidco nó per tine t, quia ncc peculq cauflam adpraehendit.

VI id,quod poflidemus,ita pcrdiderimus,ut ignoremus,ubi fitrdefi-tjnimus pofliderc. Et per colonos, amp;nbsp;inquilinos,aut feruos no-ftros pofTideinus. fedamp;fimoriantur, autfurere incipianr,autalqlos tenqinteUigimur pct cos retinerc poffeiTionem; nee inter colonum Q ^fet«

amp;feruumnöftmm,per quem pofTeffionem rctincmus.qniJquamii’’ tcreft. Quod autem folo animo poffidemus.quacritur^rrum'O« Mf(ÿ eö poffideamus,doncc alius corpore ihgreiTus fit, ut jj^ior ßnl'j US corporalis poffeffio.'an ucro C quod quafi magis probatur ) «fç^ poffidcamus,donee reuertentes non aliquis repellat: aut^s itaa”' mo definamus poffidcre,quod fufpicemur repelli nospone ab£^ ’ qui ingreffus fit in poflreflïonemc’amp; id uidetur utilius effe.

XXVI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• /

LOcus certus ex fundo SepoiTideriApcrlongam pofleffiamp;nem^ 1 pi poteft. fedamp; certa pars pro indiiufojquaeintrodutirur ud (^ emptione,uel ex donatione,uel qualibet alia ex caufla. incerrlautd^'' » pars nee tradi,nec ufucapi poteft; ueluti fi ita tibi tradaA, oyiDO^i^ ' MEI iVRis iN EO FVNDO EST.namquiignoratmectradeie,net2£ cipereid,quod incertum eft,poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI is,qui animo pofTeflïonem faltus retinet, furere eoepit.'non pot** it,dum fureret, eius faltus poffeffioné amittere;quia furiofus ß*^^ poteft definere animo poffidere.

SI aliquam rempoffidcam,Neandern rempoftca conducam'ä'’ amittam poffemonemc’multum refert in his, quid agatur.«f^'^ enim primum,utrum feiam me poflïdere,an ignorem.amp;: uttumq^ finon meamrem fonducam, an quafi meam :amp; feiens meani efl£’ uttu quafi proptietatis refpeâu,an poflefiionis tantum, nam amp;^'^^’’’ meam tu poirideas,amp; ego emam a te poffeffionem eius rei, ud ^P®* leraitilis erit amp;emptio,amp; ftipulatio.amp; fequitur,utamp;:precarium,ó^ ^°® i dudio.fi fpecialiter pofleflionis folius coducendae uel precariö ioS^®‘ 1 dæ animus interueniat.

POfleflïonêpupillumfinetutoris authoritatcamitterc pofft^®” ftat.-non ut animo,fed ut corpore definatpoffidere.quod eniin*^ fli eft,poteft amitrere. alia caufla eft,fi forte animo poffeflioD^*^ ®^ lit amittere.hoc enim non poteft.

QVi uniuerfas ædes poflïdet,fingulas rcs,quæ in ædificio fuut^® uidetpoflèdifle.idcmdebctdiciócdenaueamp;dcarmario.

leflionem amittimus multis modis. ueluti fi mortuum in cun’ intulimus,quem poflidebamus. nanqg locum re!igiofnm,autfaci^gt;quot; non poffumus pofliderc .amp; fi contemnamus religionem,amp;p£® P®^ to eum teneamus.ficuti nee hominé liberum. Item cum F’®“’* J tirco

TIT. ÏI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iW

^fcoin pofTeffionem reiireiuffitjqnod damniinfedinon promitte-tetur.-poffcfliioneminuitiim dominum amittere, Labco ait. nbsp;nbsp;Item quod mÄ^ut flumine occupatum fit.poflldere nos defmimus; aut fî is.qiJi podidetan alterius poteftatem peruenerit. Item quod mo« bü^ft Julins modis defmimus poiïidcre.-fi aut nolimus,aut feruum Xputajmanumittamus.itemfüdjquodpofridebamusJnaliamfpecÏ cm translatum fit.-ueluti ueftimentum ex lana fadum. nbsp;nbsp;Quod pee tfolonum poffideo.hxres meus, nifi ipfenadus fit pofreiTionem.noii poteritfioiTidere retinere enimanimo pofleiTionempoffumus,apia • fcinon poffumus. fed quod pro emptore poffideo, per eolonum eti*

• imufiEapiethxres meus. Si ego tibi commodauero,tuTitio,qiu putettuum dlcanhilommus id ego poffideo. Et idem erit, fi colonus mëiisfunduthlocauerit.-autis, apud quem depofueram, apudaliuni rurfus depofiftr ffà ff per quamlibet pluimm perfonarurn fadum ob feruandumitaerit.

Cl connus nó deferendae pofleflionis cauffa cxqiret de fundo^à eó Qredijfletxundem locatorem poflidere placet.

onem tarnen per eum retinemus. Si condudor rem uendide ö^A earn ab emptore conduxeritA utriç mer cedes præftiterit; prior locator poflclTionem per condudoré rediffime retinet. Infans poffi ^ictede poteft,fi tutore authoreeoepit. nam indicium infantis fup« plctut authoritate tutoris. utilitatis enim cauffa hoe receptü eft. nam 31ioqmn nullus fenfus infantis eft accipiendi poffeffionem. pupillus tarnen etiam fine tutoris authoritate poffeffionem nancifci poteft. itcniinfans peculiar! nomine per feruum poffidere poteft.

L Vndiuenditoretiam ff mandauerit alicui,utemptorem in uacu-JL 3m poffeffionem induceret;ptiusqudm id fieret, non rede em-» ptorper fe in poffeffionem ucniet. Item fi amicus uenditoris, mor tuo eo.prius quàni id fciret,aut non prohibentibus hxredibusjd fece« tit:rede poffeffio ci tradita eft. fed fi is fecerit,cum feiret dominu mor Umm effc,ant cum feiret haredes id facere nolle : contra crit.

LI me in uaeuam poffeffionem fundi Corncliaiii miferis, ego cum OputaremmeinfundumSempronianummiffum,inCornelianu _ ^ .. Kro .• non adquiram poffeffionem.•nifi forte in nomine tantum er* ™ *?”* wuctimus, ób in corpore confenferimus. * quando autem in corporc * ‘•orporc Qn nonconfenf.

non c5nfenferifhus;an â te tarnen recédât pofTeffio^quia anfitio depo nere amp;nbsp;mntare poffeflïonem nos polTeA Cdfus amp;nbsp;Marcellus feribuntj dubitari poteft.amp;fi animo adquiri pofleffio poteft: nunqu^ftiam^ quifita eftC'fed non puto errantem adquirere. ergo nee amittet poffen onem,quiquodammodofubcóditionereceffit de pofleffio^ fi non mihi,fed procurator! meo poffeflïonem tradas: uidenoutn fi ego crrcm,procurator meus nó erret.-an mihi poffeflïo adquifatu*^ amp;nbsp;cum placet ignoranti adquiri.-poter it amp;nbsp;erranti.fed fi procurator ns erret, ego non errem.'magis eft, ut adquiram poflèflionemS«““* ^ quo^ meus ignoranti milu poffeflïonem adquiret.nam amp;nbsp;feruusalic nus ( ut Celfus fcribit ) fiue â me, fine à nemine poflïdeat; potÄ mih* '■ » adquirerepoffeffioné,fi nomine meo adipifeaturcam. qöodamp;ipfu^ admittendum eft.

Exitus controuerfiæ poffeflïonis hic eft tantum, ut prins pronon* ciet index, uter poflïdeat. ita enim fiet,ut is, qui nidus eft de por * fefllone,petitoris partibus fungatiu:,amp; tunc de dominio quæratiir.

QVi pignoris cauffa fundum tradit creditori,intelligitur poff)^^’ re.fed amp;nbsp;fi precarid eundem rogaucrir.-aeque per diuturnam po^ icinonem capiet. nam cum creditotis poffeflïo non impediat ufucapJ onem ; longe minus precarq rogatio impedimento effe debet.’ ^ cum plusiurisin poffeflïonem habeat, qui precariÖrogaueiit,qu^ß’ omnino non poffïdet.

RE pignoris nomine data,ôcpofleflïonc tradita,deindc d credito* re condnda.'conuenit, ut is, qui hypothecam dedit, pro eolono in agto,in xdibus pró inquilino fit,amp; per cos creditor poffidere uidea

QVi abfenti feruo fcribit,ut in libcrtatc moretur.-non ca tnentetn habet,ut ftatim uelit ferui poffeflïonem dimittere.fed magisde ftinatibnem fuam in id tempus confetre,quo feruus certior fadusfuc « rit. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis poffeflïonem fundi ita tradiderit.ut ita demum ccd«e

earn dicat,fi ipuus fundus effetmon uidetur pofleffio tradita,fi fundus alienus fit.hoc amplius exiftimandum eft, poffeflïoncs fub conditio* ne tradi poffe,ficut res fub condirione traduntur; neej aliter accipien-tis fiant,quim fi conditio exftiterit. nbsp;nbsp;nbsp;Si is,qui Titio fetuum uendi*

dcrat,hxrcdieiuseum tradiderit.poterit hacresreru hæreditariaruin poffeflïonem per cum adpræhendere.-quia non feruus iure hæredita* rio,fedaâione exempte ad eu peruenit.nam amp;nbsp;fiex ftipulatu,uelex tefta*

ïtHiOicnto femus débitas teftatorifuiffet,amp; haïtes cam accepifTet: ï’onpn^beretur return haereditariarupoffeflione pereuadquirerc.

TNtereHc puto, qua mente apud fequeftrum deponatur res. nam fi ^m^nix poffefTionis cauiTa, amp;nbsp;hoc aperte fuerit adprobatum.-ad mcapioné pofleffio eius partibus non procéder, at fi cuftodiae caufla deponatur; ad ufucapioné procedere eâ pofleflionem uidori conftat.

1 Ql de co fundo,quern cum poffidercm,pignori tibi dedi/eruus tuus Ote detjciat.adhuc te poiTidere ait;quoniam nihilominus per ipfum ’fetuufipoflefllonem retineas. nbsp;nbsp;nbsp;Si forte colonus, per quern dornt« dus poffidef et,deceffiffet.'proptcr utilitatem receptum eft, ut per coldhum pofleffi^ctincreturA cotinuarctur. quo mortuo, dicendum, non ftatim eSmintffpellari;fed tune demum,cum dominus pofleffio nemapifei neglexerit. aliud exiftimandum ait,fi fponte colonus pof« fcffione dec effet it. fed hacc ita uera effc,fi nemo extraneus cam rem in terim poffedetit, fed femper in hæreditate coloni manferit. Seruu tuum àTitio bonafide emi, amp;nbsp;traditum poffedi. deinde cum compe« tiflem tuum effe, amp;nbsp;nc cum peteres,cælare cœpi.non ideo magis hoc tempore clam poffidere me uideri ait.nam retro quolt;$,fi feiens tuum fetuum nóddomino cmerim,amp; cum dam eum poffidere cœpiffem, pofte» certiorem te fecerim;nó ideo definere me dam poffidere. Si fouummeum bon» fidei emptori dam abduxerim ; refpondit, non uidericlam me poflidere.-quia ne^ precarq rogatione, neej condufti« oncfuæteidominiumtcncriramp;nonpoffecauffam dandeftinse pof-feflionisabhis duabus cauffis feparari.

r^ Viiurcfamiliaritatis amici fundüingreditur,nonuidctur póffi V^dete.quia non eo animo ingreffus cft,ut poffideat,licct corpore in fundo fit.

COmmunis feruus etiam fl ab uno ex dominis omnium nomine poffidcatur:ab omnibus poffideri intclligitur. Procurator,fi quidem mandante domino rem emerit;protinus illi adquirit poffeflï oné.quod ft fua fponte cmerit:non,nifi ratam dominus habuerit em-Ptionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLIII. MARCELLVS.

SI quis fundum cmerit,cuïus particulam feiebat effe alienam : luli» mus ait, fi pro diuifofdat effe alienam; poffe cum teliquas parus longa poffeffionc capere.fed fi pro indiuifo;licctignoret,quis fit lo ciis;«que cum capere po£fe;quod fine ullius damno pars, qux putatur Q.iq effe

effe iiendentis.pcr longam poffeflioncm ad empcorem tranfit. SedSs Pompomus fcribitlibro quinto uariaruni leftionuni.fi fciatgt;u^ putei alien urn effc ufumfruftum;bona fide per diuriiiam poiTeiTion^in cape re poffe. Idem inquit,amp;fi emerim rcm,quam feii pignori obligatam.

PErcgrc profefturuspcciiniam in terrain euftodix cauffa c^diJe • * rat. cum reuerfus locum thefauri in memoria non repetcrecan de fqiretpecuniampolTidereC’ uelfipoftearecognouiffetlocü; an poften ƒ cônfeftiminciperetpoiridere,quæfitumeft.dixi.quoniam euHodiX r^ gt;nbsp;cauffa pecunia condita proponereruruus poffeiTionis ei, qui condidif* fet,non uideri peremptummec infirmitatem memoriae damnum ad» '■ » ferre pofleffionis,quam alius nó inuafit.alioquin refponfuft)s,per mo* * nbsp;nbsp;nbsp;. mentaferuorum.quosnonuiderimus.intcritcp^e^onem.amp;nihfl

alias.mm[;erelt,pecuniaminmeo.aninalienocondidiflcmrcuinf» *aliusiii alieno. j^^^q condidiffet,non alias poflidcrem,qudm fi ipfius rei polTeflioncm fupra terram adeptus fuifTemdta^ nee alienus locus meam propriaW aufertpoiTeiTionem; cum fupra terram, an infra terram pouidea,ni* bil interfit. Quæfitum eft,cur ex peculq cauffa per feruum ignorais tib9 poiTclTio quaerereturt’ dixi. utilitatis cauffa iure fingulari receptu» ne cogerentur domini per momenta,fpecies,amp; cauflas peculioruniiü quirere.nec tarnen eo pertinere fpeciem iftam, ut animo uideatut ad* quiri pofleiTio. nam amp;finon ex cauffa peculiariquxtatur aliquid Ky entiam quidem domini effe neceflariam,fed corpore ferui quaeri po*' feffionem. Quibus explicitis,cum de amittenda poffeffionc qnX-ratur.multu intereffe dicam,per nofmetipfos, an per alios poffidei^* mus.nameius quidem,quod corpore noftro teneremus, pofleöioi^ amitti uel animo uel etiam corpore .• fi modo eo animo inde digt^n* fuiffemus,ne poflideremus.eius uero,quod ferui uel eoloni etiam tot pore poiTiderent non aliter amitti poffeflionem.quam fi earn aliasgt;0 greffiis fuiffé^eam'e^ amitti nobis quoqj ignorantibus.Illa quoq;amit tendxpoffeffionisfeparatioeft. nam fallus hybernos amp;a:ftiuos4“®* rum potTeffioretinetur animo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QVamuis faltus poflidendi propofito fueritalius ingrenus : taW* diu priorem poifidere diftum eft,quàmdiu poffcflioneni abal* occupatam ignoraret. utenim eodem modo uinculum numfoluitur,quoquæriadfolet;itanondebetignorantt wUi pont * fio^quxfolo animo re tmetiu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^

mobilem apud tcdcpofitam,aatcommodatam ribinofTide reddertconftitnerisiconfeftim amififfcme pofleffionem *^^1 ’gnorantem refponfum eft.cuius rei forfitan illa ratio eft, quod re-ijjm^biliumneglcöaatijdimiffaciiftodiafqnamuiscas nemo ali-innaferir)netcris poflèflionis damnfi adferre confueuit. idqj Nerua «Kus libro de ufucapionibus retulit.ldem fcribit, aha caulfam ede ho •bitlis córnodati omiffa euftodia.nam poffeflioné tamdiii ueterem fie 1 ^Lqulmdinnemo alius pofTiderecoepcrit ; uidelicetidco, quia poteft 1 homo propofito redeundi domino pofleffionem fui eóferuare, cuius ^otplTtecaereras quoeç respofliimus poffidere. igitur earum rerü qui-

Arione nel anima carent,confeftim amittitur pofleffio; ho-*hinis autem retmetur ,fi reuertendi animum habuerit.

jj Rædia cum fcruis donanit^corum'c^ fe tradidiffe pofleffionem li X tensdeclarauit.fi nel unus ex feriüs,qui fimul cum praedqs dona« .Uiseft,adeutn,quidonumaccepit,peruenerit,moxin praedia remiL fus fit.per ferimm prædiorum pofleffionem quxfitam cæterornmeu feruorum conftirit.

jPOneffio qnoc^ per feranm,cuius nfnsfrudns mens eft, ex re mea J uel ex opcris ferui adquititut mihi;cum amp;nbsp;naturaliter à fruftuario tencatur,amp; plurimum ex lure pofleffio mutuetur. Qiii in aliéna po teftate fanc/cm peculiarem tenere poffunt,habere Sa poffidere nó pof funtiquia pofleffio non tantum corporis,fed etiam iuris eft. Et fi pofleffio per procuratoren! ignoranti quatrinu, ufneapio ucro feienti competititamen cuióbonis adio domino contra uenditocc inuito pro oiratotenondaturJedper aftionem manda ti earn cedere cogetur.

PEr eam,qnem iufto dudus errore, filium meum, amp;nbsp;in mea pote« ftare effe exiftimomeç pofleffio,ncq; dominium,neej quidquam aliud ex re mea mihi quaeritur. Per feruum in fuga agcntcm,fi neeg abalio poffideatur,ne^ fe libctu effe credat,pofleffio nobis adquirit.

QVarnndam rernm animo pofleflionem nos apifci ait Lahe o. ne lutifi acemum lignorum emeroAcum uenditor tollere me iuf ferinfimul arlt;5cuftodiampofiiiflèm,traditusmihi uideri.Idem juris effe in nino uendito,cum uniuerfæ amphorae uini fimi.il eflent.Sed uideamus ( inquit) ne hxc ipfa corporalis traditio finquia nihil inters eft, utrum mihi,an etiam cuilibet iufferim, ut euftodia tradatur. in eo

lt; - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pufo

put0 hanc quxRionem cófiftere.-an etiam fi corpore aceruus autant 'phoræ adprxhenfæ non fuerint,nihilominus traditac mihi uidcantu^ nihil iiideo interefle, utrum egoipf« aceruum, an mandat^Aeo ali' uscuftodiat.utrubi^cnimanimiqiiodam genere poffeffio erit sftgt;* manda. m. VENVLEIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V « nbsp;,

PErmifeeri Gaufras pofleflionis amp;nbsp;ufusfrudus non oportet^uc*^' ' modum nee poiTeflio fie proprietas mifeeri debent, ne^ impe^“^* pofTeffionem, fi alius fruatur; nelt;j altcrins fruâum amputari, fi pofTideat. Eum,qinxdificareprohibetur,poffiderequo^pfohibC7^ • ti,manifeftum eft. nbsp;nbsp;Species inducendi in poffeiïïoné alicuiusrei eft» prohibere ingredient! uim fieri.ftatim cnim cedereaduerfarinîhA“^ * * cuam r elinquere pofleflioné iubet.qiiod mul to plus eft,^ leftitueieî

Ono publico introduda eft ufucapio:ne fcilicet quarufi« dam return diu amp;nbsp;fere femper incerta domina effent,o» fufficerec dominisad inquirendas lesfuasftatuti teiH' poris fpacium.

VSucapioeft adiediodominijper continuationem poffeffionis temporis lege defmiti.

SEquitur de ufucapione diccre.âc hoc ordine eundum eft, ut uidea-mus,quis poflit ufucapereAquas res.amp;quanto tempore. Vfo*. caperepoteft fcilicet paterfamilias,filiusfamilias.amp;maxime milesad-quifitum in caftris ufucapiet. Pupillus fi tutore authore eoeperit poffidereaifucapit. fi non tutore authore poffidcat, amp;nbsp;animum poffi« dendi habeat: dicemus pofte eum ufucapcre. Furiofus, quöd ante furorem pofliderc eoepit,ufucapiet. Sed hæc perfona itadcmumufii capere potcft.fi ex ca cauffa poftideat,ex qua ufucapio fequitur. Sei uus pro hærede non poteft poffidcre. nbsp;nbsp;Fruftus Sc partusancillarum,

TIT. , III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1811

aiitcmdicit lcx Atinia, et fvrtiva res non vsvcapiatvr, NISI II^ POTEST ATEM EIVS,CVI SVBREPTA EST.REVERTATVR: fic acccp^im cft,ut in domini poteftatem debeat reuerti: non in eius utiijjCuifiibrepta cft.igitur ficreditorifubrcptaeft,autei,cuicom-tn^d^eft.’in poteitatem domini redire debet. Labeo quoque ait firespeculiaris feruimei fubrcptafitme ignorante, deinde cam naftusfit.uiderieaminpoteftatémcamredqffe. commodius dicitur, etiâîî fciero redqffe in mea poteftatem. necenim fufficit/i earn rem, quamperdidit, ignorante meferimsadpraehédanfitffodoinpcculio * earn cffc’uolui.nam fi nolui.tune cxigendiimeft.ut ego facilitate cius naftiis firn. Idcoq^fiferuus meus rem mihi fubripuerit, deinde ean« I“i*i^ “ dem fiio loco reponat.potcrit ufucapi,quafiin poteftatcea redierit: uoluL uhij fi nefcigi. miT^i fciui.exigim us, ut redifle fciam in meam pote» ftatem.Item fi earn rem,quam feruus mihi fubripuerit, peculiari« nomine teneat: non uideri in poteftatem meam rcuerfam Pomponi -us ait: mfi ita habere eoeperimus, quemadmodum habuimus, ante $ fiibriperetur.’autcum rcfciuerimus,inpeculiocum habere concefferi niiis, nbsp;nbsp;item Labeo ait:firem,quamapud te depofueram,lucrifaciï

endicauffa uendidcris, deinde ex pœnitentia redemeris, amp;nbsp;codé ftatu habeas.fiue ignorante me,fiue fcientc ca gefta fint; uideri in potefti« ■ tem meam redrjffe fecundum Proculi fentétiam,qu3e Se liera eft. Si piipiUo res fiibrepta fit.fufficere dicendu eft, fi tutor cius fciat redifle ram in domü pupilli fed Sefi fiiriofo;fuffïccre ciiratorcs feite. Time in poteftatem domini redijffedicendumeft, cum pofleflionem cius naftus eft,ut iufte auelli nó poflït;fed Se tanquam fux rei. nam fi igno rans rem mihi fubreptam emammon uideri in poteftatem meam re» iicrfam.fedóefiuindicaucro rem mihi fubreptam, Sditis æftimatiô* nem acceperim, licet corporaliter cius pofTeflïonem non fim naftus; iifiicapietut. idem diccndiim eft, etiam fi uolutatc mea alq tradita fit.

Hatres,qni in ius defunfti fuccedit,licet apud cum ignorantem an« cillamfiirtiiiamefle conceperit,Slt;pcpcrerit;non tarnen ufucapiet.

De illö qiiaeritiir.fi feruus meus ancillam, qua m fubripuit, pro 11« bertatefua mihidederit: an partum apud me conceptum ufucapcre poflïmf’Sablniis 8; Caflius non putant; qiiia pofleflio,quam feruus ui« ciofe naftus fit,dominonoceat.Se hoc uerum eft. Sedamp;fiiitferiiu ttieum manumitterem,alius mihi futtiua ancillam dederit, eacy apud me cóceperit amp;nbsp;pepercrit: ufii me non capturum.idemep fore, fi qiiis earn ancillam mecö permutaflet, aut in folutum dediflet. item fi do-naftet, Si antca,quam pariat,alicnam ancillam efle fcierit emptor: uuimus non poffe eum iifucapere.quod fi nefcient.-pofle.quod fi iam K cum

cum ufiicaperct,cognoucrit alienam efTeinitium ufucapionis intn^ ridebcmus.ficutinemprisrcbus placuit. Lauaouiumfurrÿariirflj fiqiiidem apud furem detonfa eft,ufucapi non poteft.fi uer# .apnd b® næ fidei emptorem: contra.-quoniam in fruflu eft, nec ufucam debet. fed ftatim emptoris fit. idem in agnis dicendum eft,fi confuf*r' , quod uerum eft. nbsp;nbsp;Si ex lana furtiua ueftimencum feceris: ueriiis eft. ' lit fubftantiam fpeftcmus. amp;nbsp;ideo ucftis furtiua erit. nbsp;nbsp;Si rem pignod data debitor fubripuenrA uendiderit; ufucapi earn pofle,Caffips ten' ƒ bit:quiain poteftatemdominiuideturperueniffe, qui pignori dedit,'^ ƒ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamuis efteo furnagipoteft.quodputoreftiusdici. nbsp;nbsp;Sinyu w^,,

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;us in uacua poffeflione intrauerit : poteft longo tcpcie capi res.quaw uiserninterdidum VNDE vi locuhabcat,qLnaqgru|jf e^,uimedeic Aummon tarnen iicru eft,amp;: uipoflefliim effe. cacteru etiam fi mala fide fundfl me poffidenté deieceris 0cuendideris,non poterit ufucapi;quo= ^ niam ueru eft,ui poiTeffum efle, licet non à domino, idem dicendu eft in cum, qui expulerit eft, qui pro bxrede poiTidebat, quauis fciat efle *hKC aPs hæreditarium. nbsp;* ( Si fundum alienum bona fide poffidentem quis défunt, feiens effe alienum expulerinufucaperenon poteft, quoniamuipo^i • det.) Si dominus fundi poffefförem ui deiecentiCaffuis ait,nonuj‘ deri in poteftaté eins rediffe.-quando interdido VN DE vi reftituturus fitpoffeffionem. Si uiamhabeam pertuumfundum,8ctume.'»bti ui expuleris.per longum tempus non utendo amittam uiam;quian£C poffiden intelligitur ius incorporale,nec de uia quis mero iure detru» ditur. nbsp;nbsp;Item fi occupaueris uacuam poffeffionem, deinde uenienK dominum prohibuerismon uideris ui poffediffe. Libertärem ferai ’afs-Seri tutum ufucapi poffe,uerius eft;quia earn ufucapioné fuftulit lex ^Vo-bonia. conia,quæ feruitutem conftituit.-non etiam earn, quae libertatcm pr^ ftat fublata feruitute.ita^ fi cum tibi feruitutem deberé,ne mihi (pu‘ ta ) liceret altius ædificare,amp; per ftatutum tempus altius aedificatuba* buero.-fublata eritferuitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Aturaliter interrumpitur poffeffio, cum quis dcpoffeffioncin deijcitiir, uel alicui res eripitur. quo cafu non aduerfus eum wn turn,qui uieripit, interrumpitur poffeffio,fed aduerfus omnes.nec co cafu quidquam intereft;is,qui ufurpauerit, dominus fit, nec'ne. ac ne illud quidé intereft,pro fuo quifqj poffideat,ancx lucrariuacaiifla,.

^^â^^^” ^°^^ ^^*f^ ‘^æ* calcndarum lamuriaru polTidcre coepe-ntrhoj^ fexta nodis pridie calendas lanuanas iniplct ufucapione.

I * I^OjNeratiusrefpondcröt.eajquaeferinpeciiliaritcrnadifiinf» «uicapj pofie.-quia hæcend ignorantes domini iifucapiant.ident Sedcum,quifno nomine nihil ufucaperepotéft,ne v pcPieruum quidem poffe, Pedins fcribit.

,, A ^ucapionem recipiunt maxime res corporales, exceptis rebus î j^ Y “‘^’^’»fandis, publicis populi Romani amp;nbsp;duitatum, item libc« quot;nbsp;fishominiBus. x. VLPIANVS.

VI aliéna Fes oonTfide empta fit: qnacritur,ut ufneapio entrât; utru • kjdvptionis initium,utbonam fidem habcat.cxigimus: an traditi« 01115':'Sc obrinnit Sabini amp;nbsp;CafTij fententia, traditionis initium fpedaii hum. nbsp;nbsp;Hoc inre utimnr.ut fernitutes per fc nunquam longo tern«

^gt;^ionum fcribit Marcellum exiftimaffe,fi bos apnd furem conce Pttit,uelapud furislixredem,pariatcp apnd furls hacrede; ufucapi ab •'•Kdediftradum iunenenm non poffe.fic( inqnit )quemadmoduni *iccancillx partus. Scæuola ant feribit.feputare ufucapi pofleSc par* lüm.nec enim efle partum rei furtiuæ partem, cætcrû fi eM et pars: nec Î^ipud bons fidei emptorem pcperiffct,ufucaDi potcrat.

Q^heo ernas, quem prxtor uctuit alienate, id'c^ tu fclas;ufucapc-non potes. XIIL IDEM.

jPlgnorirem acceptamufunoncapimusiquiaproalicno polfidc* • A mus. Enm,qui à furiofo bona fide emit, ufucapere poiTe re* bonfum eft. Si mandauero tibi,ut fundum emas,amp; ex ea cauffa tra ditum eft tibi:diutina poflcflionccapis.quamuispoflis uiderinópro tuo poindete,cum nihil interfit,quod mandari iudicio tenearis.

TD tempus ucnditoris prodeft emptori,quo ante ^ ucnderct, poffe* Adit.nam fi poftea nadus eft pofleffioné uenditor .hxc poffeflio em* ptori non proficiet. In re legata in acceflione temporis, quo tefta» toipofledltjeeatauusquodanunodoquafihstesell. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

SI is^quipro emptore poffidebar,ante iifucapionem ab hoftibus es ptusfitniidendum eft, anhaeredieius procedat ufucapiœnaniin* terrumpitur ufucapio.amp; fi ipfi reuerfo non prodeft.'quemadmodû hS redi eins proderitc’fed iieriim efteum in uita fua defr)fle poflit^tf • ’ÿ* oep nec poftliminium ei prodeft^ut nideatur ufiicepifTe QuotIii^^ mis eins, qui in hoftium poteftate eft, emerit in pendenti cffe ufoca* pionem Iulianusait. nam fi dominus reuerfusfueritnnteHigi uftea’ ptiim. fiibideceirerit.’dubitari,an perkgem Corneliamad fucceffO' res eins pertineat.MarcelJuSjpûflepleniuS fidioné legis accipi. quem* admodum enim poftiiminio reuerfus plus iuris habere potere n bis» quæ ferui egcrunt:quâm in his,quæ per fe, uel per feruunrpoflîdebat cumadhoftes peruenit/ nam hæreditates inquibuf^muice perfd* nae fungi receptum eft.ideot^ in fuccefforibus lo?unwdîi haberc ufu capionem. nbsp;nbsp;Si fernus, quem poffîdebam, fugeritmifi pro libero fe

gerat,uidebitut à domino polTideri. fed hoc tunc intelligendû eft.cuui fi is adpræhenfus fuerit,non fit paratus pro fualibertate litigare.nam fi paratus fit litigare.-non uidebitûr d domino poflîderi,cui fe aduerfa* rium præparauin nbsp;nbsp;Si quis bona fide poffidens, ante ufucapionem

amiffa poiTeffionecognoueritrem effe alienam,amp; iterum nancifeatut poflefiionemnon ufucapiet,quodinitium fecundæ poffeffionis uici‘ ofum fit. Si ex teftamento uel ex ftipulatu res débita nobis trada* tur dus temporisexiftimationemnoftram intuendam,quo traditui: quia conceffum eft ftipulari rem etiam.quæ promilTorls non fit. '

SErui nominc,qui pignon datus eft, ad exhibendum cum‘ credito* rc,non cum debitore agendum eft; quia qui pignon dédit, ad ufucapionem tantum poffidet. quantum ad reliquas omnes cauflasperri net; qui accepit, poflidet: adeo ut addici poflît ei pofleflio eius,quipi gnoridedit. xvn. margeLLVS.

SI per errorem de alienis fundis quafi de communibus îndiciocoffl muni diuidundo accepto,cx adiudicatione poflidcre ccepcnm.'lon go tempore capere poflum.

QVamuis aduerfus fifcum ufucapio né procédât: fi tarnen ex bo nis uacantibus,nondû tarnen nûeiatis,cmptor pracdq ex tjfdem bonis exftiterir;rcde diutina poffeffione capietjdqp conftitutum eft.

SIhomincmemifti,utfialiqua côditio’exftitiflct,incmptus fieret, amp;nbsp;is tibi traditus eft, amp;nbsp;poftea conditio emphonem refoluit; tem*

pus,quo apud emptoré fuit,acccdcrc uenditori debcrc exiftimo: quo-num co eenere retro afla uenditio eflet redhibitioni fimilisjn qua nô oubito tempus ei us, qui redhibuerit,fuo uenditori acceflurunirquoni am ea uenaitio proprie non dici poteft.

.TjCffefflo teftatorisita haeredi procedit, fi medio tempore à nul» A lo poffeffa eft.

Lâ'“qiio fund urn pro hxrede diutiuspoflidendo capturas cram, locaui cum.an nullius momenti earn locationem exiftimes,qu3e to.quoflfi nullius moment! exiftimas: an dutare nihilominus capio-nôn eins fuiftli putesHtem quaero,fi eidem uendidero eum fundum: quid de his câuffis, dequibus fupra quaefiui , exiftimesC’ Refpondi. fi is,qui pro hxftd^utftu poffidebat,domino eum locauitmullius mo« menti cffelocationé,quia dominus fuam remconduxiflet, fequitur Wgo,ut nee pofleffione locator! quidem retinuerit. ideoq^ long! tem poris præferiptio non durabit.in uenditione idem iuris eft,quod in Io fationc.utemptio fuse rei confifterenon poffit.

TJAcres amp;nbsp;hæreditas tametfi duas appellationcs recipiunt: unius Jntamen perfonae uicc funguntur.

U Vm,qu! aedes mercatus eft,non puto aliud,quam ipfas aedcs pofli Andere, namfifingulas res poffidere intelligeretur; ipfas aedes non polhderet. feparatis enim corpor!bus,exqu!bus aedes confiant, uni« nerfitas aedium intelligi non potent, accedit co, quod fi quis fingulas ms poffidere dixeritmeceffc cr!t,ut dicat, in poffeffione fuperticiei tempori de mobilibus ftatuto locum efle, amp;nbsp;folum fe capturum am» phore tempore, quod abfurdum,amp; minime iuri ciuili conueniens eft, ut una res diuerfis temporibus capiatur: utputa cum aedcs ex duabus rebus c0ftcnt,ex folo amp;nbsp;fupcrficie.amp; uniuerfitas earu poffeffione tem-f*”*”iobili0 rerum dominium mutet. Si autem columna cui -«a fuerit.puto te ex empto cum uenditore rede aâurû,^ ex co generc jem faluam habituru.Si aut démolira eft domus.-ex integro res mobi lespoffidendae funt:uttéporc,quodinufucapionercrû mob!liû con« «itutu eft,ufucap!antur;amp; no poteft refte ut! eo tempore,quo in aedifi tJofuerunt.namquemadmodueasfolasamp; feparatasab aedificionon poffedifth- fic nec penes te fingulae aut feparatæ fuerunt cohaerentibus “ in ædificio,ncc dcpofitis aedibusquae hoc ^^ ipfum côtinent. neog '^ffS^^ ^^^^^* ^^*^^ ^^^’^ ”^ ^^ ^quot;^^’^ tanquam mobilis res fit

Vßi lex inhibet ufucapionem,bona fidcs poffidéri nihil wodeft Interdumctiamfinonfuerit incohata ufiicapioâ Scfiindo» procedithxrcdi eius:ueluti.fi uiciiim.quod obftabatnon ex perfona» fed ex le, purgatum fueiic : utputa fi filci res effe defietic, a wur^igt;« aut ui pofleffa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• *

CEIfusIibrotricefimoquartoerrareeôs ait, qui exilement, eufu^ ' quiflt;5 rei bona fide poflêflionemadeptus fit, wo iho ufuca^ euin po(re;nihircp referre,cmerit,nec'nc,donatffm m,iïtc ne.Ti inolt;^® emptum uel donatum fibi exiilimauerit.quia ne^ pro Icgato,ne9pr^ donato,nelt;5 pro dote ufucapio ualet,fi nulla donatio, nulla dos, nuH“ • legatu fit. idem amp;nbsp;in litis xltimatione placet:ut nifi uere quis litis sfti' mationem rubierit,ufucapere non poifir.

SI feruo furiofi uel infantis res tradita finufucapere per cum cas P^‘ fonaspoffe confiât. XXIX. IDEM.

CVm folus haeres cireni,cxiftimarem autem te quotj pro part? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ut ufu cas capere non poffîs.-quia nee pro hærede ufucapi poteft, ab hærede uero pofTefTum eft.-ne^ aliam ullam habes cauiTam po**?* dendi.ita tarnen hoc uerum cft,fi non ex tranfaftione id fadum w®*: Idem dicimus,fi tu quo^ exiftimes te hacredé effe. nam hiequo^P®** fcffio ueri hxredis obftabit tibi.

RErum miftura fada an ufucapionem cuiufeum^ rei prxeeaente , interrumpat,quacritur .Tria autem genera funt corpotu. unu^* 1 quodcontincturunofpiritu,amp; gracee «vw^utvop uocatur;uthoino»®' gnum, lapis,amp; fimilia.altcru,quod ex contingentibus fc,hoc eft er P'“ tibus inter fccohærentibusconftatquod lt;riu}Hp.fx(vop uocatur.-utsM** ficium,nauis,armarium.tertium,quod ex diftancibus confiât: ut cor* pora plura non foluta,fcd uni nomini fubieda: ueluti populus, legio» grex.primum genus in ufucapione quaeftionem non habet. fecundu amp;nbsp;tertium habent. nbsp;nbsp;nbsp;Labeo libtis epiftolarum ait. fi is,cui ad teguh»

TIT. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1S17

^uwcasconicaflct.iiihilominus eum ufucaprumm/i aedifidum pof ’^^feguid ergo in his,quae non quidemimplicanrur rebus foH,fed ^obiliapifmancnt, utin anulo ScgemmaCinquoucrum eft A an ru ^g^nimd poffideriÂ ufucapftcum urrumeg maneat integrum. De • tergo^erecorporum uidendum eft. non autem grex uniuerfus fic ‘üfiicapitur.quomodo fingulaeres.ncc fic,quomodocohaErentes.quid ®gt;^goc' amp;nbsp;fi ea natura eins eft,utadieftionibus corporum maneat idem; ijou Famen uniuerfi gregis ulla eft ufucapio,fcd fingulor urn animalia •cutipóffeffiojtaamp;ufucapio.necfi quidemptum immiftum fnent i'-^g’aggendi cius gratia.idcirco pofleflionis sauffa mutabitur, ut fi * tcliquus grex dominij mei fit,hxc quoqj ouis.fed fingulx cauflam fus quot;am habebuiTt ita, ut fi qux furtiuæ er ant, fint quidem ex grege, non tarnen ufucapiautur.

• |\T Vnquam in ufucapionibus inris error pofTeffori prodeft.amp; ideo JL \| Proculus ait ,fi per errorem initio nenditionis tutor pupillo author faflus fit,nel poft longum tempus uenditionis peradum ufneapi *ionpoire,quiaimis error fit. nbsp;nbsp;In ufucapionibus mobilium conti« ouiim tempus numeratur. ScruusJicet in libertate moretur, nihil poflidet,nec per cum alius.atqui fi nomine alicuius, dum in libertate *tioratur,naftus fuerit pofTeQïonemradquiret ei,cuius nomine nadus futrit, nbsp;nbsp;Si feruus ineus uel filius peculiar! uel etia meo nomine quid ^enetjUtegoper eum ignorans poflïdeam,uel etiam ufucapiam.-fi is fu t^ere cœperit;donec in eadem caufTa res fuerit,intelligcndum eft,amp; pof feffionem apud me remanere,amp; ufucapione procederc.ficuti pet dor-jnientes quoqj cos idem nobis cótingeret.idemcp amp;nbsp;in eolono amp;nbsp;inqui lino,per quos poffidemus,dicendum eft. Si ui aut da m aut precarió poffeffionem nadus quis,poftea furcre coeperit.amp; pofteffio, amp;nbsp;eadem cauffa durât de hoc,quod prccariö furiofus habet;quemadmodum in lerdidoquolt;j VTI possidetis furiofi nominerede experimur eins poflèffionis nomine,qHam ante furorem per fe,uel poft furorem per •alium naftus eft. nbsp;Vacuum tcmpus,quod ante aditam hxreditatem wel poft aditam intercefti t,ad ufucapionem hatredi procedit. nbsp;nbsp;Si de-fundus cmit,hæres autem putat eum ex donationis cauifa poflediffe: wfu eum capturum,Iulianus ait.

Slfur rem fnetiaam â domino emerit, amp;: pro tradita habuerit: défis net earn pro furtiua polTidere, amp;nbsp;incipict pro fuo polTidere. Si quis id,quod poflidet,nó putat fibi per leges liccre ufucapere: dicendu lt;n,etiam fi enctjnon procedere tarnen cius ufucapionem:uel quia nó ‘ quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bona

bona fide uidcatur poflïderc,uel qiüa in iure erranti non procedatufu capio. Incertam partem poffiderc nemo poteft. ideo fi ^ures fint in fundo,qui ignorent,quoum quifq? partem poffideat; ngnincin £0 rum mera fiibtilitate poffidereXabeo fcribit.

XXXIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V • nbsp;,

NOn folum bonae fidei emptores, fed amp;nbsp;omnes, qui pofliacnt ei’ eacauffa^quam ufucapiofequifolct,pattüancillae furtius firn faciunt.-idc^ ratione iiuis introduftum arbitror.nam ex qua faiA . quis ancillam ufucaperet,nifi lex duodecim tabularum, uel Annia otf j ftaret;ex ea caufTaneceflc cft partum ufneapi, fi apud eum conceptnj amp;nbsp;éditas eo tempore fuerit, quo furtiuam effe matrem eius*gnora'' » bat. Quoduulgorefpondetur,ipfumfibicauflfampcflreffionisifi^ ' • tare non poflèrtotics lieru eft,quoties quis fciret fe bona fide non pó«* dere, Tiileri faciendi cauffainciperetpoflïderc^dc^peï bate probat* polTe.fi quis emerit fundum feiens ab eo,cuius nó erat: poffidebitp^ ^ poiTeifore.fed fi eundem â domino emeritdneipiet pro emptore po»* dere,nec uidebitut fibi ipfe cauiTam pofTeffionis mutaffe. idem'q? ****** crit.etiamfid non domino emerit, cum exiftimaret eum domi**^ effe. Item bic fid domino bxres inftitutus fuerit, uel bonorum dus poffeffionem acceperininclpiet fundu pro hærede poffidere. boe ani' pliusfiiuftam cauffam babuerit exiftimandifebaercdem,uel bono* rum poffefforem domino exftitiffe; fundum probærede poffidebit* nee canfïàm poffeffionis fibi mutare uidebitur. eum bæc igitur iWP** antur in eius perfona,qui poffeffionem babet.quanto magis in co^* no recipienda funt,qui nee uiuo,nec mortuo domino ullam poffe®® nem babet. fik certe fi colonus mortuo domino emerit fundum abeft qui exiftimabat fe baeredem eius,uel bonorum poffefforem effe •' **’^‘ piet pro emptore poffidere. Si dominus fundi bomines armaW’ uenientes exiftimauerit,atlt;5ita profugerit: quamuis nemo c^’-^ ^'ï’ dum ingreffus fuerit; ui deiedus uidetur.fednibilominus idprawiu*** etiam ante,qudm in poteftatem domini redeat,a bonæïidei P°“^ re ufucapitur.-quia lex lulia amp;nbsp;Plautia ea demum uctuitlongapo“^ *• one capi,quæ ui poffeffa fuiffent.-non etiam ex quibus ui quis fuiffet. nbsp;nbsp;Si mihi Titius, à quo fundum pctere uoleba, poffen**^ eefferit; ufucapionis cauffam iuftam babebo. Sed amp;nbsp;is, â quo ex ft*P ‘ latu fundum petere uolebam.-cedendo mibi poffeffionem, cauffa id fecerit.eoipfo efficict,iit fundum longo tempore espiam-

Qui pignori rem dat,ufucapit,qudmdiu res apud creditoreme • fi creditor eius poffeffionem alq tradiderit; interpellabitur ufucap* • amp;nbsp;quantum ad ufucapionem attinet; fimilis cft ei, qui quid depobj^

Bcl commodanitrqnos palam cft definere ufucapere.fi commodata, uel depofita tes alq tradita fuerit ab eo,qui commodatum uel depoft turn accede rit. plané fi creditor nuda conucntione hypothecam coii« traxcrit.ufucapere debitor perfeuerabit. Si rem tuam,cum bona fî-de^oMerem.pignori tibi dem ignoranti tuam effe: defino ufucapc«

• . terqunnonintelligitur quisfnærei pignus contrahere. at fi nuda con uétione pignus côtraâum fuerit; nihilominus ufucapiam/quia hoc *aliàs. quo^ modo nullum pignus çontradum uidetur. nbsp;nbsp;Si rem pignori quä^ Idatâ créditons feruus fubripuerit, cum earn creditor poffideret: non • nbsp;nbsp;nbsp;'interpellahitur ufucapio debitoris;quia feruus dominu fuum poffeflï»

C^homOjCuius ufusfrudus legatuserat, ab berede nunquam pof« tjfeffus fubreptus fuiffet; quxfitum eft, quia hacres furti aftioné non haberet.au ufucapi poffitéSabinus refpondit. nullam eius rei ufucapi onem effe, cuius nomine furti agi poflit. agere autem furti eum, qui frui deberet poffeffione. quod fic accipiédum eft,ut fruftuarius poflit üti frui. aliter em homo in earn cauffam non perducetetur. fcd fi uten ti iam amp;nbsp;fruenti abduflus homo fuerit; non folum ipfejed etiam ha:« « ïes furti agere poterit.

T)0tell pluribus modis accidere,ut quis rem alienam aliquo errore X deceptus, tanquam fiiam uendat forte,aut donct; amp;nbsp;ob id â bona: fidci poffeffore res ufucapi poflit: ueluti fi hxres rem defunfto com* niodatam, aut loeatamjiel apud eum depofitam, exiftimans hxredi tariam effe,alienauerit. Item fi quis aliqua exiftimatione deceptus, tredideritad fe hæreditatem pertinere, qux ad eum non pertincat, amp;nbsp;Kinhxicditaiiain alienauent; autfi is, ad quern ufusfrudus ancillae

perriiict^Mrtnm exiftîmans fiuim effe, ( quia amp;nbsp;fœtus pecorum ad fw nbsp;nbsp;I

FVrtum non committic.furtü enim fine adfedu futandi non com mittit. Fundi quoqj alieni poteft aliquis fine ui nancif^olftni ^ 1 onem; uel quæ ex negligentia domini natet, uel qiiia dominus fine ' ’ fucceflbre deceflerit,uel longo tempore abfuerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F

XXXVIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

fe poflidereA ob id mala fide poftidet. fed fialrjbona fjde acc’, pienti tradideritipoterit is ufucapcre;quia ne^ ui pofTeflum^ne^faf' • ; tiuum pofl'idet.abolira eft enim quorundam ueterum fententia, e^'' ftimantium etiam fundi loeiue furtum fieri. » gt;nbsp;» SXXXIX. MARTIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

COeptam ufucapionem d defunfto pofte amp;nbsp;ante aditam hïteitâ tern impleri,conftitutum eft.

XLiii. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z. 1

fi modo ipfi pofleftio tradita fit. continuatio uero non imp^“' J tur haeredis feientia. Patrem non ufucapturum,quod filiuScm* » • propter fuam uel filij fcientiam,certum eft.

IV fto errore du0us,T itium filium meu,amp; in mea poteftate e® ftimaui,cum adrogatio non iure interueniftet.eum ex re m^ ^“ rere mihi non cxiftimo. non enim conftit uru eft in hoc id,qu^ ®, mine libero,qui mihi bona fide feruit,placuit.ibi eriipropter auidiw quotidianarn comparationem feruoru ita conftitui publice nam frequenter ignorantia liberos emimus. non autem tain ^*r

TIT. III. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1811

aliénai^ fcienti mihi uendas, tradas autem eo tempore, quo domi» nusrarui^Sibet.-rradirionis tépus infpiciendu,remk^ med fieri. Et fi pofleffionis,non contraftus initiûC quod ad ufucapionem pertinet ) infri^lacet: nonnunquam tarnen euenic,ut non initium pratfentis • poflenionis/edcauflamantiquioremtraditionis.quaebonam fidem fiabuitjinfpiciamus. ueluti circa partum eins mulieris, quam bona fi:* , decte^i poffiderc. non enim ideo minus capietur ufu puer,quod alie |nam matre prius.qidm eniteretur,effc cognoui. idem in feruo poftli jminio reuerfo didum eft. Nondum adiræ hæreditatis tempus ufu« tapioni datum eft: fiue feruus hæredirarius aliquid comparauit, fine defundus uTucapere coeperat.fed hæc iure fingulari recepta funt. Fi btisfamilias'^nwroi^alienæ rei,cum patremfamilias fe fadum ignora rtt,cœpit rem nbi traditam poffidere.cur non capiat ufu,cum bona fi desinitio poffeffionis adfit;quamuis feper errorem eum ede arbitres fur,qui rem ex cauffa peculiari quæfitam nee poffidere pointe' idem di «ndumerit,amp;fiex partis hæreditate ad fe peruenifferem emptam nonleui præfumptione credat. nbsp;Non mutat fuperueniens ufucapio

ptoemptore ucl pro hærede.quo minus pignoris perfecutio falua fit. Wenim ufusfrudus ufucapi non poteft.-ita perfecutio pignoris, qux nuUa focietate dominio coniungit,fed fola cóuentione conftituitur, Unicapione rei nó perimitur. nbsp;nbsp;Eum,qui poftea,quàm bfucapere cœ

pit.iufurorem inciderit. utilitate fuadente receptü eft ( ne languor ani *^gt; damnum etiarn in bonis adferat ) ex omni caufla implere ufucapi o®®«». nbsp;nbsp;Si cum apud hoftes dominus aut pater agat,feruus aut fili

ns cmat:an et tenere mtipiat'fiquidc ex caufta peculij pofledit: ufucapionem incohan,nec impedimento domini captiuitatem effe, cuius *cientia nonclTetinciuitate neceffaria. fiucronon excaufta peculij ^oniparetiir.non ufucapi,nec iure poftliminij quaefitum intclligitur: dim prius eflet.ut quod ufucaptum diccretur ,poirelTum foret, fin an tem pater ibi deceflerit.-quia tempora captiuitaris ex die,quo capitur, • morti iungetentur.-poteft dici ftlium amp;nbsp;poftedide fibi,óc ufucepiffe in«

iJ^^fcriptiolongtepolTeflionis ad locaimis gentium publica ob-tinenda concedi non folet quod ita proccdit,fi quis ædificio fun* ditiis diruto,quod in litore dcpofuerat,aut dereliquerat. ædificio alteri *15 poftea codem loco exftrudo,occupanti datam exceptionem oppo ^3t.uel fi quis,quod in fluminis publici diuerticulo folus pluribus an-pspifcatusfit,alterum eodem iure prohibeat. Poft morte domini *tïims hsereditarms peculij nomine rem eoepit tenere. ufucapionis pri S ij mordis

, mordium crit tempus hxreditatis aditx.qnemadmodum eteuimufti capietur,quod ante defundus non poffederat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

r^ nbsp;nbsp;nbsp;gt;0 ^° foluto ufucapit,qui rem debiti caufla recepit.amp;nû’’

f^”'^'^‘^'’9'-'*^‘^dcbctur, fed amp;nbsp;quodlibet prodebitoVolu , turn hoc titulo ufucapi poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ I '

II. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j ^lemptamrcmmihi procuratorjgnorante me,meo nomine ad^ ' i . j^præhenderit ; quamuis poffideam, earn non ufucapiam : quiajat ignorantes ufucapiamusjn peculiaribus rebus ynt^jpj^êceptumeft*

SI cxifti mas me debcre tibi tradam.ira dcmfi ufucapio fequitiir, fi 8! ^ tu putes debitum effe. aliud eft,fi purem me ex cauffa uenditi tene nA idea tradam.hic enim nifi emptio procédât, pro emptoreufuca-pio locum no habct.diuerfitatis caufla in illoeft.-quodin esreris tauf' fis folutionis tempus infpicitunneqg intereft,cum ftipuler,fciam alie» num efl*e,nec ne.fui¥icitenim meputare tuum efle,cum foluis.inem ptore aöt amp;nbsp;contradus tempus infpicitur, amp;nbsp;quo foluitur; nee poteft proemptoreufucapere,quinonemit;nec pro foluto, ficut in exteris cótradibus. iiii. LA BEO.

SI quid efl: fubreptvm, id ufucapi non poteft, ante quam in domin' poteftatem peruenerit.PA VLVS.imóforfitanamp;contra.namfi id,quod mihi pignori dederis, fubripuerisierit ea res furtiua fada, fed finiul at^ in meam poteftatem uenerit;ufucapi poterit.

PRo emptore poflider,qui reuera emit: nee fufficit tantu in ea opi* nione effe eum,ut putet fe pro emptore poiTidere.-fed etiam debet fubeffe caufla emptionis.fi tarnen exiftimans me debere tibi ignorai! ti tradamnifucapies.quarc ergo St fl putem me uendidiiTe, amp;nbsp;tradam: non capies ufuffcilicct quia in exteris contradibus fufficit traditionis tempus, fie deni%fi feiens ftipulec tem alienam, ufucapiam; fi cum ' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tradi«

yaditnr mihtexiflimem illius effe.at in emprione amp;illud tempus in« ipiciniiquo contrahitur.igitur amp;nbsp;bona fide emiffe debet,5; pofleffio-nem boq^ fide adeptus effe. Separata eft cauffa poffeffionis S; ufu« capionis.nam uerediciturquis emifle, licet malafide; quemadmodü qm fc^s alienam rem emir,pro emptore poffidet, licet nfu non capi at- Si fub condirione emprio fada fir:pendente conditione emptor ^^H^Jucapitidem eft,6c fi putetconditionem exftitifle, quæ nódum . uftititfimtle eft enim ei,qui putat fe emiffe. contra, fi exltint amp;nbsp;igno-

' • r^^'P^teft dici fecundum Sabinum C qui potius fubftantiam intuetur, , Wiiäm ppinionem ) ufucapere eueft tarnen nonnulla diuerfiras;quod

*• • K k ^*^ ^^'• P”*^^ alienam,quæ fit uenditoris,adfeftionem emptoris ‘■’ï™nondum putat códitionem exftitiffe:quafi nondu pu tot libiemptje^. qjiod apertius quæri poteft,fi cü defundus emiffer, ^tus tradatur, qui nefciat defunflum emiffe, fed ex aha cauffa ^ fibi tradi.-an ufucapio ceffetC' nbsp;nbsp;Sabinus ait. fi fic res empta fit,utnifi pecunia inrra diem certüfoluta effet,inempta fieteenon ufucapturu, tun poftperfolutam pccuniam.fed uideamus, utrum códitio fit hæc, ®®5®*’tt®ntio. fi conuentio eft: magis refoluetur, quam implebitur. Si in diem addidio fada fit,id eft nifi quis melioré conditionem att« ttit.perfedam effe cmprionem,amp; frudus emptoris cffici,amp;; ufucapio« ^^tnprocedcre, Julianusputabat. alqamp;hanc fub conditione contra« effe.-ille non contrahi,fed refolui dicebat. quæ fententia uera eft. ^aScillaemptio pura eft, ubi conuenit,utfidifplicuerit,intradiem totutn inempra fit. Gum Stichum cmiffem. Dama mihi per igno _^quot;ti.am pro eo traditus cft.Prifcus ait,ufu me eum non capturû.-quia ‘ ’Quodemptunïnon fit,pro emptore ufu capi nópoffit. Sedamp;fifun-w emptus fit,amp; amphores fines poffeffæ fint.-totum longo tempore ^P'^quoniam uniuerfitas eins poffideatur,non fingulæ eius partes. tiusbonaemifti,3pudquemmancipia depofitaerant.Trebatius it.ufu non capturum .-quia empta non fint. nbsp;nbsp;nbsp;Tutor ex pupilli adi-nercm,quatngjy5g{fepu(.jibat,emit.Seruiusait,poffecum ufucape-•weaius opinionemdecurfumeft,eoquod dererior cauffa pupilli on fit.fi pluris habeat emptorem,amp; minoris emerit;tutelæ iudicio te eDitur,ac fi alq minoris addixiffet idfc^ amp;nbsp;à ditto Traiano eóftitutum . p**^‘ Ptocuratorem quoq5,qui ex adione,quam mandatu domi tu '*^^^®®*®*^»P^®fiÇp«tontutilitatis cauffa pro emptore ufucaptn« W-idcm poteft dici,^ fi négocia domini gerens ignorantis, emerit lent *®^5^^to” utilitatem. Si feruus mus peculiari nomine emat feit ahena.-licet tu ignores alienam effe,tamé ufu non ca pies.

iicmnd ctiam ignorante me nfucapere. Quod fi no peculiari nomine-' nonnififcientemc.amp;fiuiciofecœperit poffidere rem earn: lÿciofaffl eflepoffeffioncm. Pomponiusquolt;$inhis,qua:nomi(^ domini polTideatur.domini potius,quam fcrui uoluiiracé fpeâanda .ait. quod fi peculiari.iunc mentem ferui quxrendam.amp; ft feruus maki ftó pÿ^ deat^cam'çpdominus naâus fit.utfwonomine poiTideatjadciriptoCpu * ta)peciilio;dicendiim clt,ut eadem cauffa fit pofltffïonis.amp; ideo iifuc» pio ei non magisprocédât. nbsp;nbsp;Si feruus boni fide emerit peculiahno,

mineA fî ego,ubi primum cognoui/eiam alieniim.'proceiTuram ufiU , capionem Gelfus air.initium enim poflèlTionis fine uicio fuifle. fed il* eoipfo rempote,quo emit(quanquam id bona fide faciat)ego alienairf ' , remeflelciam.-ufumenonc.ipturum. nbsp;nbsp;Et fi quod non^ona feruus

meus emcntjin paâioneni libertatis mihi dedcrummiidèo me nw^is ufucapturnm.durare enimprimam cauflam poueflioni?,idem Celfus ait. Si à pupiUo emero ftne tutoris authoritate,qucm puberem effe putcm:diccmus ufucapionefequi ,uthicplus fttin re,C^ inexiftinu- ♦ tione.quod fi fcias pupillum effe ; pûtes tarnen pupillis licere res fuas fine tutoris authoritate adminiftrare.non capics ufu, quia iuris error nulli prodeft. Si à furiofo,quem putem fana: mentis,cmero.confk‘ tutumeft,capcrciitilitatis caufTa me pofte ,quaiiis nulla efterempfio-amp; ideo neeg de cuiâione aftio nafcitur mihi ,nec publiciana compent« nee acceffio pofteffionis. Si earn rem,quam pro em ptore ufucapic bas,fcienti mihi alienam efte iiendidcrisaion capiam ufu. Erumh^ redi ulteriori defunfti pofteiTio proderit,quamuis medius hærespoud fioné eius naftus non fit. Si defundus bona fide emeritaifucapietur res,quamiiis hzres feit alienam effe. hoc Óf in bonorum poiTeftore;^ in fideicommiffarrjs,quibus ex Trebelliano reftituitur hæreditas,cstc riseg prxtorijs fucceftbribus obferuatum eft. nbsp;nbsp;Emptori tempus uen

iifucaperé,eandé rem dominus à me pederitmon intcrpellari ufucapJ’ onem meamlitis conteftatione.fedfilitisæftimationemfiiffcrrcnia-luerimrait lulianus cauflam pofleflionis mutari ci,qui litis xftimatiO', nem fuilulcht. idemep elTe/i dominus ci,qui rem emiffet à non donu* no,donaflet.amp; ca fenrenria uera eft.

EMptor fundi partem eius aliéna efte non ignorauerat.refponfum eft,nihil eüex eofundo longapoffeiTione capturum.quoditalic' rum effe cxiftimo.fi quæ pars aliéna eifer in eo fundo,cmptor ignora-

*’Wat.quod ft certum locum effc ftirct.-reliqnas partes longa pofTeffio ’’ecapi^offe.non dubito. Idem iuris cft,fiis,qui torum fundi'icmc *^^i. pro i,jdiuifo pattern aliqua aliéna effe feit, earn einduntaxat non wpiet.cæterarum partium non impedictur longa poffeffione capio.

SI rem.qua ribi pignoraui.fubripucro.eamqtdin’raxero.-de ufucapi oiiedubitan'idtamp; uerius eft,utiliter cedere tempora ufucapionis.

ÜVi cum pro hærede uel pro emptore ufucaperet, amp;nbsp;precariö ro-jaiierit.-ufucaperenonpotcft. quidperrö inter castes intereft, turn utriibi^ definat ex prima caufla pofliderc.qui precarió uult habe t^ Si ex^ecem feruis,quos emerim,aliquos putem alienos, amp;nbsp;qui fint, fciam.ryiq^osjjfucapiam.quod fi ignorcm,qui fint alieni: nemi Iicm ufucapere poflum. nbsp;nbsp;Poft mortem eius, qui hominem emerit,

cxpleto tcmpore,quoddefuiftet ad ufucapionem ; quamuis eum hominem haeres poftidere non ccepiffet .-fiet tarnen eius. fed hoc ita, fi nemo poffediffet.

S/i fundum poflidebat pro emptore, antequ^m diutinam pof» eflionéimpleret,deccirit.ferui,qui in poffeffione relifti fuerant, luntrelinquendaeeius gratia.quxfirum eft,annihilominus hæ teditempus longs poffeflionis procedere poteft,'’ cefpódi.etiam difce ^entibus feruis hoe tempus hacredi procedere. nbsp;nbsp;Si fundum Cornelia

numproemptorelongapoffeffionecapiam,amp;partem exuicini fun» do ei adtjeiam.'uttum earn quo^ partem reliquo tempore pro empro» ïecapiam,anintegroftatuto temporee' refpondi. partes,qusemptio-nifundiadijciuntur,propriamac feparatam condirionem habent.Sc ideo poffeffionem quolt;j earum feparatim nancifci oportere, Ôclongâ poffcffionem earum integro ftatuto tempore impJeri. Seruus mens Titiomandauit,ut fundum ei emeret.-efep manumiffo Titius fun» dipoffeffionemtradidit. qu«fitum eft.an longa poffeffione caperete* . tefp0di.fi feruus mens mandauerit Titio,ut fundum ei emeret,amp; ma» numiffo ei Titius fundum tradiderit,cum putaret peculium ei concef-fum effe,uel etiam cum ignoraret peculium conceffum non effemihi» lomagis feruum diutina poffeffione capere.-quia autfeit feruus peculi urn fibi conceffum non effe,aiit fcire debct.amp; per hoc fimilis eft ei, qui fecrcditoremfimulateffe.quod fifcieritTitiuspeculium manumif» fo conceffum non cffe;donarc potins,quam indebitum fundum folue te, intclligcndum eft. nbsp;nbsp;nbsp;Si tu tor rem pupilli fui fiibripuerit,amp; ucndi

deat.nam mtor in re pupilli tune domini loco habetur, cum tutciaM adminiftrat,non cum pupillum fpoliat. nbsp;nbsp;Qui bona fidealicnüfuii*

dum emit,amp; eins pofleffionem amifit,deinde co tempore ^rshen* ditpoireflionem,quo fcitalienam rem effe.non capietlongo tempo* re:quia initiü fecundte pofleflionis uicio non caret, nee diffi müis c Jei. qui emptionis quidé tempore putat fundum uendentis eße, iraciiin ♦ traditur,fcit alienum effc.cum enim femel amiffa fuerit polTefliorini’ tium rurfus recuperatie poffelTionis fpeftare oportet, quare fi coteau, porc redhibeatur homo, quo emptor feit alienum effe; ufucapio noil , conriugit.qiiamuis ante.quim uendereturdn ea caufla fuerit,iit ufuca • peret.idem iuris eft in co, qui de fundo deieâus, pofleifionem* per in * ’, terdidum recuperauit,fciens iam alienu eiTe. nbsp;nbsp;Qui feiAs rem emit ■ '

ab eo,qiiem praetor ut fufpediim hæredem deminuere ^étuieufu iftn capiet. nbsp;nbsp;nbsp;Procurator tuus fi fundum,quem centum aiireis uendere

poterat,addixerittriginta aureis in hoc folum, ut te damno adficerct, ignorante emptore.dubitari non oportet,quin emptor longo tempo- * re capiat.namamp;: cum feiens quis alienum fundum uendidit ignorai? ti,noninterpcllatur longa poiTeffio. Quod fi emptor eu procumtorc collufit,amp; eum praemio corrupit,quo uilius mercaretur.- non intellige tur bonx fidei emptor,nee longo tempore capiet. amp;nbsp;ft aduetfos peten tern dominum uti cœperit exceptione rei uoluntateeius uenditoe.re-plicatio doli utilis futura eft. Furtiua res non inceUigitui in domini poreftaréredipre^quainuis poffideret: cum modo ignorauerit fubre« ptam fibi effe.fi igitur feruum,qui tibi fubreptus fuerit, ignorantitibi nuim effe,pignori dedero,amp;foluta pecunia eum Titio uendidero:Ti# tins ufucapcre non poteft. nbsp;nbsp;Liber homo,qui bon.a fide nobis feruir,

qfdem modis ex re noftra nobis adquirct,quibus per feruumno* ftrum adquirere folemus. Quare ficut tradirione, ita ufucapione rem noftram faciemus,interuenienre libera perfona. amp;nbsp;fi peculrj nomine, quod nos fequi debet,emptio contrafla fuerit.-etiâ ignorantes ufuca« piemus. viii. idem., SI quis cum feiret uenditorem peenniamftadm confumpturum».

feruos ab co emiffètipled^ refponderunr,eum nihilominus bona fideemptorem effe, id'cj^ueriuseft.quomodo enimmala fide emiffe uidetur,qui à domino emitr’nifi forte amp;nbsp;is, qui à luxuriofo amp;nbsp;prorinus feorto daturo pecuniam feruos emit,non ufucapiet.

QVi obpaftionemlibertatis ancillam furtiuamâfemo accepit, poteft partum eius quafi emptor ufucapcre.

TiT. vi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1817

Reruns dominó ancillam,quam fubripuerat, pro capite fuö dedit, J^’aq^concepit. quaefttum eft,an dominus eum partum ufucapeté poiTitj'rc^ondi.hicdominus quafi emptor partum ufucapere poteft. •’^iKj res ei abeft pro hac muliere,amp; genere quodammodo uenditio in ^*^wej^m amp;nbsp;dominum contraâa eft.

1 4 Vod uulgottaditum eft eum,quiexiftimetlê quid emiffe, cum • vJ^nonemeritjUonpofleproemptoreufucapere.-haftenus uerum I^fleair, ft nullam iuftam cauffam eius erroris emptor habeat. nam fi forte fe^uus uel procurator, cui emendam rem mandaffet, perfuaferic ^.fe emilTcj^t^ ita tradidcrinmagis efle,ut ufucapio fequatur.

Æ Iffo fçga^riç^n poffeflionem,res pro emptore ufucapiuntiir. XV X^lua praetorq pignoris cauffa.

A Lienarn aream bona fidc emit,amp; ante impletâ diutînâ pofleflid Zx^em ædifteare cœpit,amp; denunciante domino foli intra tempora diutinx poffeffionis perfcuerauit.quxro,utrum interpcllara fit; an ‘^^ta durauent:' Refpondit. fecundum ea, quæ proponerentur, non «fleinterpellatam.

rNtedatxforons hxreditas obuenit duobus fratribus, quorum al« Ater abfenserat, alter pr.'efens.præfcns etiâ abfentis cauffam agebat» ®x qua hæreditate fuo amp;nbsp;frarris fui nomine fundum in folidum uen« piditLucio Titio bona fide ementi. quxfitum eft, cum feiret partem i wndi abfenns efferan totû fundum longa poffeffionc ceperitdrefpon* ®t«fi credidiffet mandatu fratris ucniffe.per longum tempus ccpiffe.

haercdc ex uiui bonis nihil ufneapi poteft : eriam fl polTeffor mortui rem fuiffe exiftimauerit. II. IDEM.

QVi legatorum feruandorum cauffa inpofleffio« nem mittimr; non interpellât poiTeifionem eius, Muipronærcaeufucapit. euftodiæenim caufla tem tenet. quid ergo eftî’etiam implcta ufucapionejus pignoris pertinebit,ut non prins di Redat,quant ft folntum ei legatum fuerit,aut eo nomine fatifdatum.

Quod uulgo refpondetur.cauffam pofleffionis neminem fibi nw* tare poffer fic accipiendum eft, ut poffeflïo non folumciuili^fed ew amnaturalis intelligatur. amp;nbsp;prop terearefponfum eft: nc^^onum» ne^ eum,apud quem res eft depofita,aut cui commodata eftjucrifa-ciendi cauffa pro hxrede ufucapere pofte. Filium quoqj d^tj^ rem à patre pro hærede negauit ufucapere Seruius: fcilicet quiMii® mabat naturalem poffeffionem penes eum fuiffe uiuo patre. cui ton» fequens eft,utfilius d patre hartes inftirutusjes hxteditarias d patte fi’, bi donatas pro parte cohæredum ufucapere non poflit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

III. POMPONIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J PLeriq? putauerunt/i hæres fimA purem rem aliquam ex fiXte^i' tare eCfe,quae non fit.pofte me ufucapere. *

IIII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • ’ COnftat cum,qui teftamenti fadionem habet, pro iuerede uTuc®* pere pofle.

Ro dona to is ufucapit,cui donationis cauffa res tradia fufficitopiaarijed Sc donatu effe oportet. nbsp;nbsp;Si ^^3!p^terfilio,quem in poteft.atehabef,donet,deindedece K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pæ donate non capiet ufu;quoniam nulla do j^^^^^^natio fuit. Si inter uirum amp;nbsp;uxorem donatiofaâafit: ceffat ufucapio. Item fi uir rem uxori donauerit, Ôc diuortiiim W* ccfferit.ufucapionem ceffare, Caffms refpondit; quoniam non po®^ cauflam poffeffionis fibi ipfa mutare.aliis ait poft diuortium ita uf^' capturam,fi earn maritus concefferitjquafi nunc donaffe intelligatur, poffidere autem uxorem rem à uiro donatam,Iulianus putat.

SIis,qui alienamrem donauit,reuocare conftitueritdonationem.* etiâfiiudiciûedidcrit,rem(^cœperit uindicareccurret ufucapio«.

SI uir uxori,uel uxor uiro donauerit;fi aliéna res donata fiierit: uc* rum eft,quod Trebatiusputabat; fi pauperior is,qui donaffct,non fierctaifucapionem poflidenti procedere.

SI pater filiæ donauerit,qux in poteftate eins eratA cam exhatreda ueritefi id hæres eius ratum habeat ; exinde ca ufucapiet ré dona* tan^qua ex die ratam hæres donationem liabuit.

i^\5ipro donatoeoeperac ufucapcre,fnanuttiittcndo nihil egir: V^quig nee dominium nadus fuerit.quæfitum eft,an ufucapere de ^ent:'refpódit.eum,de quo quarrerctiir,amififle uiden pofTeffionem: ^i^ic^fucaptonem interruptam.

|\Onationis cauffa fada uenditione^non pro emptore/ed pro do JLz nato tes tradita ufiicapitur.

PRO DERELICTO. Tit. VIII. i^ p:^ dcre’ido habita fit: ftatim noftra effe definit.Se occupantis finquia qfdemmodis resdefinunt ede uogt; ftrx,quibus adquiruntar.

pRoderelido rem à domino habitam fi fciamus, podumus adquï i rcre.fed Proculus non definere earn rem domini efre,nifi ab alio pofleffafuerit: luliaims,definere quidem omittentis ede,non fieri au tem alterius,nifi podeda fucrit.amp; rede.

A N pars pro derelido haberi podit,quacri fokt. amp;nbsp;quidem fi in re J^eommuni focius partem fuam dereliquctineiiis ede defini trut nocfitinparrc.quodintoto. atquin tonus rei dominus eftkere non poteft,ut pattern retineat,partem pro derelido habeat.

TD,quod pro derelido habitumeft,amp; haberi putamus: ufucapere J.poffunius,etiam fi ignoremus,i quo dcrelidum fit.

01 id, quod pro derelido habitum poflidebas, ego fciens ede in ca j^cauda abs teemerim.mc ufucapturum conftat.nec obftarc, quod in bonis tuis non fuerit. nam amp;fi tibi rem ab more donatam fciens emcro.quia quafi uolente amp;nbsp;cócedente domina id faceres: idem iuris cft. Id, quod quifj pro derelido habuerit, conrinuo meu fit .• ficuti ram quis æs foarferit,aut aues cmifcrit.quamuis eiü incertae perfonae uolucriteas ede.eius tarnen fient, qui cas fuftulcrit.eas'cg,cû pro derc« lido habeat, fimul intelligctur uoluide alicuius fieri.

^TEmo poteft pro derelido ufucapere,qui falfö exiftimauerit rem 1. pro derelido habitam.

SI Qin's tticfccs exnaueiaâasiniieniffefnum idea ufucapetc non ponet,qina non tiiderenrur derelidx, quxritur. fed ueriiw ?ft, euW pro dereliflo ufucapere nonpoffe.

SEmpronius Thetidi ftatus quaeftioncm faccre tentabat, ^«w ferua fua nata fit. qui iam teftato côiientus à Procula nutrice Thetidi s de foluendis alimentis, refpondit non fe habere, unde eidenr ah« menta exfoluat; fed debere earn patri fuoreftitucre Lucio Titioud't^ cum ilia in teftationem redegiffer, ut poftea nullam quaeftioncm pa*j tetetur ab eodem Sempronio; Lucius Titius Seiae Proculae foluris alimentis, pucllam uindida manumifit. quaero, an poflft refeindifi' terras ThetidisC’Paulusrefpondit.quoniam dominus antillae,exqtia Thetis nata cft,Thetidé pro derelido habuiffe ui9et^uf!^otuiftê cam £ Lucio Titio ad libertatem tuncperduci.

Egatorum nomine is uidetur poflidcrc,cui legatam c“' pro legato enim pofleffio amp;nbsp;ufucapio nulli ali],quiratb cui legatum eft,competit.

^I pofTideam aliquam rem,quam putabam mihi legatam, cS“®® j^clTcr.pro legato non ufucapiam;

PRo legato ufucapi poteft, amp;nbsp;fi res aliéna Icgata fit ; aut teftatonS quidem fit,fed adempta codicillis ignoratur. in horu enim p^W na fubeft iufta cauffa,quae fufficit ad ufucapioncm.idem poteft dici^ fl in nomine erit dubitatiorueluti fi Titio Icgatum fit,cum fint duoTI tij,ut alter eorum de fe cogitatum cxiftimauerit.

V. lABOLENVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, EA rcs,quae legati nomine tradita eft, quauis dominus ciuS uiuat, legarorum tarnen nomine ufucapietun

7^7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VII. lABOLENVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1851

Clnon triditam pofleflionem ingrediatur fine uicio legatarius; lega Ütærei uiucapio competit.

Tj^ legato ufucapit,cui rede legatum reliâumeft.fed amp;nbsp;fi non ia« X le legatum relinquatur.uel legatum ademptu fit^pro legato ufue tapi poft magnas uarietates obtinuit.

'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘ VLPIANVS.

ufiicapionis,amp; quidem îuftiffîmus.quî appella dote.'Ut qui in dotem rem accipiat, ufucaperc ^P^*® folenni, quo folent, qui pro emptore ufu« * fc^^k^pjunt: amp;nbsp;nihil refert,fingulac rescan parirer umuerfæ doti dentur. nbsp;Et primum de tempore uidcamus,quan do pro dotequis ufucapcrc poifit.utrum poft tempora nuptiarum,an nero amp;nbsp;ante nuptias. Eteftquæftiouulgata,anpoflitfponfus(hoc eft,qui nondû maritus eft )rem pro dote ufucapercC'amp;: Julianus inquit. fifponfa fponfoea mente rradiderit résout non ante eins fieri uellet, Ruâmnuptiæ fecutaefinenfu quo^capioceflabit. Si tarnen non eui-oenter,quid adum fucrit,apparcat.’crcdendum effe id agi, Julianus ait, nt ftatim tes eins fiant .• amp;nbsp;fi alienæ fint, ufucapi poffînt. qua: fententia Ipili’ çbabilis uidetur.ante nuptias aût non pro dote ufucapit,fed pro fiio.Couftanteautmatrimoniopro dote ufucapio inter eos locuha» neunter quos eft matrimonium contradum. cæterumfi ceffet ma» trimonium.-Caffius ait ceflare amp;nbsp;ufucapionc,quia dos nulla fit. Jdem fcribit,Scfiputauitmaritus,eire iibi matrimoniû,cum nô effet;uftica pere cum non poffc,quia nulla dos fit.quæ fententia habet tationem.

Vsfiliæinteftato patri haredes exfiiteruntA mancipia cornu« nia fingulæ in dotem dederuntA poft aliquot annos à morte pa tris familiæ creifeundx iudiciu inter cas diftatum eft.quæfitû eft, cum rnariti bona fide manemia in dotem accepta, ut dotalia multis annis poffederint: anufucepiffe uideantur,fi cum accipiebant,dantis credi« diftent effe^’Refpondit. nihil propom/m non ufucepiffent.

Ro fuo poffeffio talis eft, ut eit dominiu nobis-^^g^fl putamus,öc ex ea cauATa poffideamas.cx qua ad^df, amp;nbsp;praeterea pro fuo. urputa ex caufla emprioniSjamp;pro 5 emptorc, 8e pro fuo poffidco. ice rc donata. uel k^ata, , „ nbsp;nbsp;uclpro donatOjUel ^ legato,amp; pro fuo poflideo-^ Sed ft res mihi ex caufla iufta(puta enipnonisjtradira fit, amp;nbsp;ufucapiä; indj pioquidcmamp;anteufucapionempro meo polTiderc. Sedan definaW ex caufla emptionis poft ufucapionem,dubitabatut.amp; Mamanusdid turexiftimafle,nondcfinerc.

EStfpecicspoflcflîonis,qu«uocatur pro fuohocenim modopef' fidemus omnia,quae mari,tetra,cxlo capimus,aot qux alluuion® fluminum noftra fiunt.irem qux ex rebus aheno nomine poffeffisi’^‘ ta poifidemus. ueluti partum hxrcditarix aut emptx ancillx pro n^' ftro poffidemus.-fimiliter ftuäusrei cmptæ,3Ut donatx,aut quaeiflh* reditateinuentaeft.

III. POMPON! VS. HOmine,quem ex ftipulationc te mihi debere falfo exiftimaW » tradidifti mihi-fi feifrem nihil mihi deberi : ufu eum nö capiä”^ h nefeiomerius eft,ut ufucapiam.-quia ipfa traditio ex cau®»^ ucramefleexiftinio,fufficitadefficiendum,urid,quod mihi traditüW eft,pro meo poflideam.amp; ira Nctatius feriphtjde^ uerum putolt;

SI ancillam fuxtiuam cmiftibona fide,amp; ex ea natum à apud t^*^ eeptum i ta pofledifti, ut intra conflit u tu ufucapionis rompi'5^* gnofeeres mattem eins furtiuam cfle.Trebatius omni modo,quodi pofleflum eflet,ufucaptum efleego fic puro diftinguendum, otu ” feiens intra ftarutum tempus, cuius id mancipium eflet ; aut fi W®’’ * neep potucris certiorem dominü faccrc.aiit fi potucris qiiolt;pgt; ^7*'^ certioré.-ufucapias. fin nero cü fcires amp;nbsp;pofl*cs,non feccris oortiort 'C^ ' tra fit. turn cm clam pofledifle uideberis. nelt;j idem amp;nbsp;pro fuo, amp;“^ ^ polfidcre poteft. nbsp;nbsp;nbsp;Si pater cü filqs bona»quæ habebat, partitus W»

ex ea cauffapoft morte patris ea teneanr,quod inter eos conuenent, ea diuifio rata eflet.*ufucapio his procedetpro fuo in his rebus,qoï3 næ in bonis patris inueniunt. nbsp;nbsp;Quod legatû nó fit,ab harede

perperam traditu fit .• placet à legatario ufucapi .• quia pro ^“‘’j^^

S^capio return ttiamex alijscauffîscôceflàj'ntcrim propter ca, qu^noftra effe exiftimantespoflrdcrcmus,coftitura eft, ut alia Scdid.qucgt;d quis^cum fnû effe cxiftimaret, pof-if^W^“^“^-*?’«^»^^*’’’ ^* ^^^^ fuerit cius cxiftimatio.quod ira tarnen iteifferandum eft,ut probabiJis error poflidentis ufucapioni non ob ^taieluti fi ob id aliquid poffideam,quod ferufi ineum aut eum.cuius wiotum hæréditât io iure fuccefli,emiffe id falfd exiftimem ; quia in «lenifadi ignorantia toletabilis error eft.

Es iudicata dicitur,quat fmem controuerfiaru pro« nunciatione iudicis accipit.-quod uel côdemnatio-ne,uel abfolutione contingit.

■.--------n-T— nonnun^ prorogat pro cauffx qualitate,amp;: quan« fitaie.uelperlbnarutn obfcquio,ucl contumacia.fed perraro intra fta tutu tempus fenrenriae exfcquuntiir.-ueluti fi alimenta conftituantur, nd minori uigintiquin^ annis fubucniatur.

SIfcnonobtulitprocurator.iudicatiaflioincum dcncgabitnr,amp; in dominum dabitur.fi fe obtulit-inipfum dabitur.obtuliffe autem ui detur fe liti/non is,qui in rem fuam procurator datus fit.num hie alia *uamp; dddi~ tatione recufare iudicati aflionemnon poteft.-quia non in alicnam, tur. quiin-fedinremfuam procurator faduseft. Tutor quoej uelcurator in ea dido pro conditionefunt,utnon debeantuideri feliti obruliffe.-idcircoepde» domino fc 0« denegau in cos iudicati aäio, Aöoi cuani municipum poteft obtuUt;

Ait pretor, CONDEMNATVS,Vr PECVNIAM 50LVAT^ indicé to ergo hoe exigitiir.ut pecuniam foluat.qiiid ergo,fi folu^e quidein paratus non fit Jatisfacere autem paratus fitfquid dicemusC’ amp;nbsp;ait t^ bco,debniirehocquo(5adtici,NEQyE EO NOmine SATiSFT^Ii^'^ eri enim pofle, ut idoneum expronnfforem habcat.fed ratio pecunia exigendæ hæc fuit,quod nolucritpraetor obligationem ex obligation nibusfieri.idcircoait,VT PECVNiA SOLVATVR.cx magnatankn^ idonea cauffa accedendum crit ad Labeonis fententiam. Si ex con» nentione litigantiumcaurum fit poft rem iudicatam ei, cuiquis conj demnatus eft.-eueniet,uthic eriam recedatur: fi modonouatio inters ccffit. caeterum fi non nouandi cauffa id fadum eftimanebit ordo exf£‘ cutionis.fed amp;nbsp;fi pignora accepta fint, nel fidcii^0|^sji rem iudica» tamxonfequens eritdicere,nonceirarcexfecutioncm;quippccüac-cefferit aliquid rei iudicata,non eft are iudicatareceflum. Idemobftt uandnm eft in eo,cuius procurator condemnatus eft. nbsp;nbsp;Si quis ton*

demnatus fit,ut intra certos dies foluat.unde ei tempus iudicati adio* nis computemus, quaerituraitrum ex quo fententia prolata cftian ut» ro ex quo dies ftatutus præterijtf fed fi quidem minorem diem rit iudex.'tcmporelegitimo repletur ex lege,quod fententixiudicisde eft. fin autem ampliorem numerum dierum in fua definitione iudrt amplexus eft.-computabitur pro reo A: legitimum tempus, amp;qno‘^‘‘* pra index præftitit. Condemnatu accipcre debemus eu,qui rite co^ demnatuseft,utfententiaualeat.cærerum fialiquaratione fentmtu nullius momenti findicendumeft condemnationis uerbum non tens re. Soluifle accipere debetnus,non tantum eum, qui foluif uctuW omnem omnino,qui ca obligatione liberatus eft,quæ ex caufla indicé ti defcendit. Cel fus fcribit.fi noxali condemnatus eum feniam,^ quo ufusfrudus alienus eft,noxæ dedifti: poffe tecum adhuc agi iodi* ca tl. fed fi ufusfruAus interierit; liberari ait.

Alt praetor,C VI VS DE EA RE IVRISDICTIO EST.mcliUSfc»P“‘‘ fct,CVivs DE EA RE NOTIO EST.ctenim notionis nomen etiam adeospertiner,quiiurifdidionem non habent.-fed habent de quauis alia cauffa notionem. Si index aliquem fic condemnedut quod habet ex teftamento nel codicillis Mïnq.rcftitueretTitio.fic^c cipiendumeft.quafi quanti ta tem nom inanen t,qnæ teftamento uel codicillis relida eft.fed amp;nbsp;fi fidcicommifluni fine feripturapronunua turn eft; idem erit probandum.

A/l I'CS.qtilfubarmatamilitiaftipendiamennt.eondemnatus.-ea« ƒ J i^tis, qui facere poteft, cogitur foluere. * Decern aut noxic decern tenemr. faculratem cmnoxae eaendæex Icgeaccipit.ls aut,qui ftipulatus eft decern,aut noxx dede ,’^2jlP®f^ decern petere.-quia in ftipulationc fingula pet fc ueni» fingula fepararim ftipulari poiTumus. at indicium foliiis no-?^’^®*’’5*iuII“”gt;eft,fedpecuniariam condemnationem fcqui« ™^«ideo iudicati in dccéagitur. his cnim foliscódcmnat. noxx aut oedirio in folutione eft,quæ c lege tribuitur. nbsp;nbsp;Qui iudicati bona aii-

fnoritatc fua diftraxit;furri aâionc,amp; ui bonorum raptorum renetur. hidicati aftio perpétua eft,amp; rei petfecutionem continet, item hx-tediÄ in hæPedem competit.

TNtra dies conititutos qnamuis iudicati agi non pofTit, tarnen mul« Xhs modisiudicatum bberan pofTc.hodie non dubitatur.-quia confti tutotum dictum fpacium pro iudicato,non contra iudicatum per le« gem conftitutum eft.

Vlir. PAVLVS SI homo ex ftipulatu petitus poft litem conteftatam dccefferit; ab« folutionem nó faciendamA fruduum rationé habendam placet.

QVi cum fe pro patrefamilias gcreret,mutuam pccuniam acee* pit, Ac exhsres à patre fcriptus,uel emancipatus eft.quamuis fa tere non poHic,debet condemn a ri.

SIcalcndisfieri aliquid ftipulatus fum mempe quandoeun^ poft calcndas accepte iudicio,tanti »ftimanda lis eft, quanti interfuit mea calcndis id fieri.ei eo enim tempore quid^ æftimatur, quo no uiflime folui potuit.

IN dcpofitiuclcommodati iudicio.quanquam dolo aduerfarijres abfit^códemnato fuccurri foler,utei adionibus fuis doming cedar.

SI quis ab alio dccem,ab alio fatifdari ftipulatus eft: æftimandu crit, quanti ftipulatoris interfit fatifdari. idep aut tantûdem erit,aut mi nus,aut interdum etiam nihil.neijem uani timoris ulla æftimatio eft. nerum forte folura.aut nullii iam precium æftimationis eft: aut quan turn ex forte fucut folutû, tantundem ex æftimatione decedar. Si

quis promïferit prohibcre fe,ne quid damni ftipulator pariatur, amp;amp;* ciat,ne quod ex ea re damnum ftipulator habeat.facit,quod ÿomifif' fi minus:quia non facit,qnod promifitnn peciiniam nume|^uin coö demnatur,(icut euenit in omnibus faciendi obligationibus.

XIUI. IDEM. QVod iufTitjieniitiic pretor,contrario imperio tollere amp;nbsp;kot^ tere poteft.-fed de fententijs contra.

A* Diuo Pio refcriptum eft magiftratibus populi Romani.'Utin* dicum â fe datorum, uel arbitrorum fentennam exfeqiiantufi • bi,qui eos dederunt. nbsp;nbsp;Senrentiam Romx diftam etia in prouinci)» '

pofte per prsfides, ft hoe iuifi fuerint, ad finé perfequi: Imperatorno ftercumpatrerefcripfit. Inuenditioneitaqjp^norüca'prorufacftn da,primoquidéres niobiles.óc animales capi pignon jubenttmoxtl* ftrahi.quarû precium fi fuffecerit.bene eft.fi non fnffecerit; efia foliP* ^ gnora capi iubentA diftrahi.quod fi nulla mouéria fint:d pignoribuS foli initifi fadunt. fic denicg interloqui folent;fi mouencia non finLUt foli qiioqj capiautumam â pignoribus foli initiu faciendum non eft-quod fi nee quæfoli funt/ufficiantjiel nulla fintpignora folntuncpei uenieturetiamadiura. Exfequutur itat^ rem iudicatam prxfidesifto modo. Si pignora,quae capta funt,emptorem non inuenianwefco ptumeftab Imperatore noftroamp;diuo patre dus, ut addicantur ipß» ein quis condemnatus eft. addicantur autem utiq; ca quantitate, quS debetur. na amp;nbsp;fi creditor maluerit pignora in ereditu poffidere,h)s'lt;^ efte contentus. refcriptum eft,non pofte eum, quod amplius fibi debe - nir,petere.-quia uelutpaflo trafegilfe *de cactero uideat,qui cótentus . fuent pignora poifidere.-nec pofte eum in quantitatem certa pignora tenere,Ä: fuperfluu petere. Si rerum,quae pignoris iure capts fint, cótrouerfia fiat.-conftitutum eft ab Imperatore noftro,ipfos, qui rem iudicatam exfequuntur,cognofcere debere de proprietate. amp;nbsp;fi cogno uerint eins fuiffe, qui condemnatus eft;rem iudicatam exfequantiir. Sed feiendum eft, fummatim cos cognofcere debere; nee fententiam eorum pofte debirori præiudicare,fi forte hi dimittendam earn rem putauerunt,quafi eius fit,qui cótrouerfiam mouit,non eius,cuiusno« mine capta eihnee eu,cui reftituta eft,ftatim habere per fententiamde bcre,fi forte iure ordinario cœperitabeorespeti.ficeueniet,utomni bus inregris tantum capioni res iudicata proficiat. Sed amp;nbsp;illud de« betdici,ubi cótrouerfia eft de pignore;id dimitti debere,amp; capi aliiid, fi quod eft fine controuerfia. Quod fi res fuerit pignorata,qiiae pignon capta eft;uidendum eft,an fic diftrahi poffitpUt dimiflb credi«

TIT. I. ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18^7

^orc.fupctflautnincaiiffafli iudicaticonuertatur.amp;qiianquam non •■Ogatiir creditor rem,qiiam pignori accepit, diftrahereitamen in indi ^?Jtione feruatur,ut fi emptorem inuenerit res.quac capta eft* itniiTo priorc creditore fuperfluiim foluere params fit.* admit« • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^’*“fæ°di quolt;5 rei diftraftio. nec uidetur deterior conditio

tteaiTOris fieri finim confecuturi, nec prius ins pignons dimiffuri, ^ Heifueritfatisfadum. nbsp;nbsp;Si poftaddidum pignus aliqua controuerx

Ha rinptori moueatur.an fit cognitio eiiifdcm iudicis,qin fententiam eifecutus fuerit,uidendum eft. amp;nbsp;cu feme! emptio perfeda fit, eiuscp, ^quific comparaiiitjpericulum uerfemr.-non puto locum efle cogniti-» * oni, Certepoftea,qudmindudus eft emptor in polfeffionu,non'ne ceffabunt partes eorundem indicufidem'q; Sa fi ipfi,cui quis iudicatus eft res fuerif ^^da^ Sed fi emptoncui pignora funt addida, exfe« quenteiudicepmciiimnonfoluat.-utrumaduerfus emptorem porri» gerc manus dcbeant qdem indices, qui fententiam exfequuntuc, ni» dendiim eft.à non puto eos ultra procedere. Cacterum longe res abi« egt;it.quid enim dicemusC’ condemnabunt emptorem, amp;nbsp;fic exfcquen-tur aduerfus eum fcntentiâ:an ftatim pro iudicato habcbuntf amp;nbsp;quid, ft lieget fc cmiffe,aut exfoluiffe contendatf melius igitur erit,fi non fe wtctponancmaxime cum nec habeat adionem aduerfus eum is, cui iudicatu fieri defideratur, nec iniuria adficiatur. oportet enim res ca» pris pignori amp;nbsp;diftradas præfenre pecunia diftrahi;nó fic, ut poft tem pHs pecunia foluatur.cerre fi fe interponat.hadénus debebunt interne öiKgt;utipfam rem addidam, capiant amp;nbsp;diftrahant, quafi nondum uin ^ulopignoris liberatam. Sic quo«^ iudices exfequentur iudicatum, Btnomina iiire pignoris capiant.-fi nihil aliud fit,quodcapi poffit pof-fe enimnomen lure pignoris capi, Imperator nofter refcripfit. Sed utrum confeiTum nomen tantum capi poftit, an criam fi neget quis fc debereei.uideamus. amp;magiseft,utid duntaxat pignori capiatur, quod confitetur. extern m fi negetur.-æquiflimum crit difcedi à nomi ne.nififorcequis exemplum fecutus corporaliumpignorü ultra pro-cefferit,dixeritcp ipfosdebere iudices de nomine cognofcere, ut co-gnofcerentde proprietate.fed contrarefcriptum eft. Item quid di« cemusriitrum ipfi iudices conuenient nomen,exigent'Gf? id, quod de-bctur,amp; in cauffam indicati conuenenttan uero uendent nomen,ut pi gnora corporalia folentfÄ: necefle eft,nt quod eis facilius uideatur ad tem exfequcndam,hoc faciant. Sed amp;nbsp;fi pecunia penes argenrari-os fit.xque capi folet.hoc amplius amp;nbsp;fi fit penes alium quem, deftina« ta tarnen ei,qui condemnatus eft; folet pignoris iure capi, amp;nbsp;conuerti in cauffam indicati. Præterea pecuniarn qno^ depofita m nomine

condemnari, uel in aream rcclufam folent capere, «t iudicatofansß« at.bocampliusamp; fipupiUaris pecunia in area rcpofitafitad^ricdio rum comparationem:etiam citrapermiffum prætorisab e^quierf« quitur iudicatum/okt capi,amp; in caufTam iudicati conuerti.

SVntquiinid,qiiodfacerepofrunt,conueniuntur,ideft nonowU' do acre aüeno. amp;nbsp;quidem funt hi feré, qui pro focio conueniuutui, focius autem omnium bonorum accipiendus eft.item pareus»

PAtronuSjpatronaJibericfj eorum.amp; parentes, item maritus de do^ te in ld,quod facere poteft,conuenitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ITem miles,qui fub armata militia ftipendi.i tyerigt^öndemnafuJ eaténus»qua facere poteft,cogitur foluerc.

INter eos,quibus ex eadem cauffa dcbetur,occupanns melior con» ditio eft.nec deducitur,quod dufdem conditionis hominibus debc rur,ficuti fitinadione de peculio nam 8gt;i bic occupâtis melior cauff^ cft.Sed amp;nbsp;fi cum patre patronoue agetur: non eftdeducendum ss alb enum.maximequod eiufdem conditionis perfonis debebitur, ut li* beris libertiscp. Is quo9,qui ex cauffa donationis conuenitur, in q“^ turn facere poteft codemnaturtócquidem is folus dediido are aliens. amp;: inter cos,quibus ex fimili caufla pecunia debetur, occupantis potior erit cauflaimo nee totum,quod habet,extorquendum ei puto.ftd amp;nbsp;ipfius ratio habend.! eft,ne egeat.

NOn tantu dotis nomine maritus,inquantö facere poflit, conde mnatur.'fed ex alqs quoepeonttadibus ab uxore iudicio conuen tus,in quantu facere poreft,condemnandus eft ex diui Pij conftitutio ne.quod amp;nbsp;in perfona mulieris aequa lance feruari æquitaus ratio fug gerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXI. PAVLVS.

SIcut aut cum marito agitur,ita amp;nbsp;cum focero. ut non ultra facilitates damnetur.fed an fi cum focero ex promiffione dotis agatut,in id, quod facere poteft, damnadus fit,quod amp;nbsp;id æquum effe uideatutf fed alio iure utimur,ut Neratius fenbit.

SEd hocita accipiendum eft,fi à focero dos ex promiffiouc petatur foluromatrimonio.uctumfi matrimoniomanéte dos ab co, qui promifit,pctatur.’fuccurrendu uti^ eft,ut ne maioris fummae conde«

ut amp;nbsp;hi,in quantum facerc poflßnt.condcmnentör.*cauffa cognita fe fa fturiim praetor edidt.caufl« autem cognitio in hoc crit, ut neganti fe fociunie^,aut ex doliclaufula obligato non fuccurratur.

ptocuratore mariti de dote aftum fuent.-fiquidem uiuo ma Onrodamnatio fictun quantum facere poteft, condemnatur. nam amp;defenfot mariti in id, quodiUe facere poteft,damnatur.mortuo ue« toniarito,infolidum.

ET fl fideiuffor acceptus fit rci uel aâionis,non p roder it ci: fi perfo na,profila fideiuffit, in quantum facere poteft, condemnanda eft; Si maritus nô fueritfoluendo,licct ipfi marito profit,quod face renon pofiiti^^iii^ mariti petfonæpræftatiujhæredieiushocnon jdeft. xxv. PA VL vs.

SCiendum eft, hæredes earum petfonarum non in id, quod facere poffunt Jed in integrum teneri.

CI conucnert inter Iitigatores,quid pronuncictunno ab re erit,iudi l^cm huiufmodi fenrentiam proferre.

PRæfesprouinciæinufurasufuranim condemnauit contra leges amp;facrasconftitutioHes.'idco'cp Lucius Titius contra prolata fen-tentiaminiiiftampræfidisappellauit.quæro,cumnon fecundum legem hie Titius prouocaffct.an exigi poffitpecunia fecundum condc-mnationemî'Modeftinus refpondit.fi in fentéria cetta quantitas con-lineatur; nihil proponi,cur iudicati agi non poffit.

DVoiudices dati diuerfas fententias dederunt. Modeftinus re« fpondit.utran^fententiam in pendentiefTe, donee competens index unam earum confirmauerit.

TEmpus,quod datur kidicato,etiam hacredibus cius,cæterist^, qui in locum cius fucccdunt,ttibuitur.-uidelicct quod ex tempo re decftiqiiiacauflae magi Sequim perfonae beneficium praeftatur.

Ç^ Vm ex cauITa donationis promifla pecunia eft: fi dubium fit, ari V^ea res eoufep donatoris facilitates exhaurire poflit, ut uix quid^ ei in bonis reliftum fitraftio in id,quod facere poirit,danda eft;ita,ut amp;nbsp;ipfidonatori aliqnid fufficicns rclinquatur. quod ipfum maxime amp;nbsp;Ulterparentes ^liberos obferuandumeft.

DEbitoribus non tantû petentibus dies ad folucndum d^di fiinti fed amp;nbsp;prorogandiji res exigat.fiqui tarnen per contumaciâ ma» gis.quâm quia non poiTint explicate pecuniam.differant folntionem. pignoribuscaptiscompellendifunt ad fatisfaciendum ex formons , CaffioproconfulidiuusPiiisinhæcuerbarefcripfit.hiSjqLuîfaSDiint * debere,aut ex re iudicata neceffehabebuntreddere.teinpus ad foluen* t duni de tur^quodfufficcre pro facilita te euiufcjmdebitur. eorunl.qiu nbsp;nbsp;j .

intra diemuel ab initio datum ,uel ex eacauflapoftea prorogatum fi* J . bi non reddiderint,pignora capiant: cacj^,fi intra duos menfes non fol * ucrm tjuendantur.fi quid ex precis fuperfit:redda tur ei ,cuius pignon' » I ta uendita erant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

*aliâs.co Z^ Vm prolatis*cóftitutionibus cótraeaspronunciat index ex eo» gnitioni V^quodnonexiftimatcauflam,dequaiudicat,pereas iuuari.non bus. uidetur contra conftitutiones fententiam dedifle. ideoq; ab ciufmodi fententia appellandum eft. alioquin rei iudicata ftabitur.

XXXIII. IDEM. DIuus Hadrianus aditus per libellum à lulio Tarentinojudicant® eo falfis teftimonqs.confpiratione aduerfariorum teftibus pe^^ nia corruptiSjteligionemiudicis circumuentameffean integrum eau* famteftituendaminhaecuerbarefcripfit.Exemplum libeliidati wfo* à lulio Tarentino mitti tibiiufli.tu fi tibi probaueritjConfpirationead uerfariorum teftibus pecunia corruptis oppreffum fe. amp;nbsp;rem fo“^ nindiea,amp; fi quod d indicé tam malo exemplo circumferipto indica* turn eftjin integrum reftitue.

XXXIIII. LICINIVS RVFINVS. , SI uidum nel ftratum inferri quis indicato non patiatur : utiles «fl^ pœnalis adio danda eft uel(ut quidam purant) iniuriatum euna £0 agi poterit.

XXXV. PAPYRI VS IVSTVS Ii6.XIIII.co«/amp;lt;«i''‘’«* ƒ* IMperatores Antoninus amp;nbsp;Verus refcripferunt.qnan^ fub obren nouorû inftrumentorum reftitui négocia minime oporteactam in negocio publico ex cauffa permittere fe huiufmoditnftrumetis “ • XXXVI. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . ..

POmponius libro rricefimooftauo fcribit. fi uni ex pinribus io® busdeliberali cauffa cognofcenti de re non liqueat,ca:teriaute confentiant.fi is iuranerit fibi non liquere : eo quiefceiite,cæterosgt;q cófentiuntjfcntenriam proferrerquia Sc fi diffentirent, fententia pim obtineret. XXXVII. MARCELLV5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,^^.

TIT. t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184-1

f Nter pÿcs numero indices fi diffonx fcntentiæ proferantur.-in libe J[ralibus quidem cauflis, fecundum quoda diiio Pio ftaciirum eft, ‘^®®’twtuni obtinet.-in altjs autem cauiris,pro reo. quod '• «iiffBDlicis iudices obtinere oportet. Sidmetfis fummisconde-mnent iudices.-minimam fententia fpedandam effe, Inlianus fcribit.

* nbsp;nbsp;nbsp;|\ Vo ex tribus iudicibus,uno abfcnte,iudicare non poffunt.- quip-• JUz pe omnes iudicare iuffi funt. fed fi adfit, amp;nbsp;contra fentiat ; ftatm , • woium fcntentiæ. quid enim minus uetum eft, omnes iiidicaflèî* •' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• XL. PAPINIANVS.

COmmodis præmiorum ,quæ propter coronas facras præftantur, condennWroplfcuit interdici,ôc cam pecuniam iure pignons in Wuflam nidicati capi.

NEfennius Aponinaris.fi te donaturum mihi ddegauero crcdito-ri meo.- an in folidum conueniendus fisc'fle fi es in folidum cóue niendus.an diuerfum putes^i non creditori meo,('ed ei,cui donare uo* kbam,te delegaueroC amp;nbsp;quid de eo,qui pro muliere, cui donate uole» bar,marito eins dotem promiferitfrcfpondi-nulla creditor exceptio-neïubmouetuL licet is, qui ei delegatus eft, poterit uti aduerfus eum, tuius nomine promifincui fimilis eft maritus,maxime fi cóftante ma tiimoniopetat.amp; ficut hæres donatoris in folidii condemnatur,amp; ipfe fideiufl'or.qné indonando adhibuir,ita amp;nbsp;ei,cui non donauit,in folidü condemnatur. Fundum quis donauit.fi non reftituat.-ut quiuis pof-feflbr damnandus eft.fi autem fundum reftituit.- fruduum nomine (fi non cos confumpferit)in folidum condemnandus eft. potuit enim nó periclitari.fi ftatim reftituiffet. nbsp;nbsp;nbsp;Si dolo defijt polTidere.-in litem iura

nator adione judicati,nifi in quantum facere poteft, non tenetiu: bene ficio conftitutionis.

T) Aulus refpondit.refcindercqnidemfententlam fuam prsceden= X tem prætorem non pofle.reliqua autem,quæ ad confcquentiam quidem iam ftatutorum pertinent,priori tarnen fcntentiæ défunt; circa condemnandumreum uelabfoluendum debere fupplere,fcilicet codera die.

demnari funt, pro portione uirili ex cauffa iudicati conuenïrf «f fententia aduerfus tres dida Titius portionem fibi competcntécxiol* uit;ex perfona caeterorû ex eadem fententia conueniri cunr Hó XLUII SCAEVOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

T7 X contraflu patemo aflum eft cum pupilla tutore authore^o^ nbsp;nbsp;j jLz^lemnata eft. poftea tutores abftinueruntearn bonis pateiKquot; • ita bona defunfli ad fubftitutum uel ad cohacredes perueneruntqua-ritur,an hi ex cauffa iudicati teneanturC’Refpondit.danda in cos«®o nem.nifi ciilpa tutorum pupilla condemnata fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

XLV. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,. *

ACta apud fe habita,fi partes confentian^amp;iudexhocperni“®* ' » rit,poteftiubereeadiecircunduci;nifi uelnegociufli.ucllistft' ' minataeft. DcampliandauelminuendapoenadamnatorunipO'*

Contra indefcnfos minores, tutoies uclcuracorcs non habeiuö» nulla fententia proferenda eft.

DE unoquotjnegocio praefentibus omnibus,quos cauflaco*’^' git,iudicari oportet.aliter enim indicatum tantum interpr®‘^ tes tenet. nbsp;nbsp;Qui apud fifcum caufTam defendere fepius conuenti nC'

glexcrint.-rcbus iudicatis fubnciendi fiint.quod eo apparct,fi f^rps f®*^ uenti præfenriam fui facere nokierint.

Et cxhsredatü, uel eum, qui fe paterna hxrcdi täte abftinuit «^ ex ipfius contradu.nilt in id, quod facere poreft, condemnandu-quemadmodum aüt facere poiTe credatur, uidendu eft; utrn deduce omni acre alieno.ut is, qui ex donatione conuenitur: an ut maritus « patronus,nullo dedudo acre alieno.amp; indubitati iuris eft,ad fimiliw®* nemuiriSc patrom ei detrahendû. pinguiusenim donatori fucaiHC* re debemus,quàm ei,qui uerum debitum perfoluetc compeHiWl* NL. TRIPHONINVS.

Ll. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

SI quis dolofecerir,ut bona eius uenirent.in folidum tenctuL quis cteditorem miffuni in poffeflionem rei feiuand« cauw^ö

admiferit,amp; uenditor præftiterit creditori, quand eius interfuerit;quæ fitum e^an debitor liberet C amp;nbsp;puto cum improbum elïè,qui uclit itc turn con j^qui, quod accepit.

amotarum cum uiro agatur.-quanquam uldeatur ca quoeg Ôa^praecedentis focietatis uitæ cauflam habuiffe: in folidum con demnaridebet,quoniam ex malo contraâu Sedeliâo oritur.

COntumaciaeoru,quiiusdicenti non obtempérant, litis damna coercetur. Contumax eft, qui tribus ediflis ^pofitis, uel uno ■ pro tribus C auod uulgo peremptoriû appellatur ) literis euocatis præ« • ■ fentiam fuifacere contemnit. Pœnam contumacis non patitur. que aduerfa ii^^idt^ud maioris cauffæ occupatio défendit. Con« tumaces non moentur.nifi qui cum obedire deberent, non obfequuii tiit.id eft,qui ad iurifdidionem eius,cui negant obfeqHi, pertinent.

COntrapupillu indefenfum, eum'ep, qui reipubUcæ caufla abeft. uelminorem uigintiquinej annis propofitum peremptorinm nihil moment! habet. Is,qni ad mains auditorium uocatus eft,fi H temincohatajp defer uit,contumax non uidetur.

IVdexpoftea,qu£m femel dixit fententiam,iudex effedéfinit. amp;nbsp;hoc iiirc utimurait index, qui femel,nel pluris, uel minoris conde« *nnauit,amplius corrigere fententiam fuamnonpoffit. femel enim male feu bene fundus eft officio.

U^ft tem iudicatam,nel iureiurando decifam, uel confeifionem in XT mre faftam,nihil quæritur poft orationem diui Marei; quia in iu« te confeifi pro iudicatis habentur.

/^ Vidam cófulcbant, an ualeret fententia à minore uigintiquinij V^annisindicé data, fed requiffimum efttueri fententiamabeo , didarn.nifi minor decern amp;nbsp;odo annis fit.certc fi magiftratum minor gcrit.dicendum eft iurifdidionem eins non improbari. Et fi forte ex eonfenfu iudex minor datus fit,fcientibus his, qui in cum confentie* bant .• reftiflime dicitur, ualere fententiam. Proinde amp;nbsp;fi minor prac« lor, ucl conful ins dixcrit, fententiamue protulerit: ualebit. princeps enim, qui ci magiftratum dedit,omnia agcre dccreuit.

CIcu nulla fententia ptaccefliffet,capta funt Sc diftrada pignora;pof« ïjfiintxcuocari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X Idem

IN feiïtentijs fufficit, fi exprefferit iudex fiimmam/oJui'cpiiiirerif, uel praeftari,uel quo alio ucrbo hoc fignificauerir.ainpliiBcftrcfcri ptum,amp; fi in fententia non fit fuinma adicfta.-fi tamé isgt; qui petit,furn ma expreflentA iudex ait,SOLVE,QVOD PETITVM ESr,ueli^N , TVM PETITVM EST.ualctefententiam. Quifortis quidemcon» demnaiionem faciunt,de ufuris autemitapronunciant, VSVRAE,ïI QVAE COMPETVNT,PRAESTENTVR.-non rede pronunciant.debetit enim de ufuris quolt;5cognofcere,amp;:eertamfacerecondeninationeni. » Siquisexedido peremptoriopoftmortcmfitcondemnatusmoii uakt fententiarquia morte rei peremptorinm foluitur.idfo'q; ut in je • Integra de camTanotio præftabirur.amp;^d optimum patae{ir,ftatiietvrlt;

aVxfitum eft,cum alter ex litigatoribus febricitans deceflïiret,amp; index abfente eo pronunciaffetran iure uideretur pronunciafibf *^.eipohdit. morbus fonticus etiam inuitis litigatoribus ac indicé dient differt.Sonricus antem exiftimandus eft,qui cui^ rei agendasimpedi mento eft litiganti. Porrö quid magis impedimento eft,quam motus corporis contra natnram,qucm febrem appcllant.lgitur fi rei indican dæ tempore alter ex litigatoribus febrem habuit.rcs non nideturiudi cata. Poteft tarnen dici,cflealiqnamamp;febriumdifFerentiam.namfi quis fanus alias ac robuflustempore indicandi leuiffima febre corK’ ptus fucrit.anc fi quis tam ueterem qnartanam habeat, ut in ea omni* bns negocijs fuperelTe foleat.potcrit dici morbum fontieünó haberc.

LXI. IDEM. IN iudicatiadione non prins ratio haberi debet eins, cui prior reus condemnatus fuerit.

LXII. ALFENVS. CVm quærebatnr.iudcx fi perperam indicafletjan poffet codcW die iterum indicare.-refpondir,non poffe.

SAepe conftitutum ert:,res inter alios indicatas alijs nonpcsiiidica-re.quod tarnenquandam diftinflionem habet, nam iententiain* ter alios dida,alias quibufdam etiam fcientibus non obeft;qnibufdani nero, eria fi contra ipfos indicatu fit,nihil nocet.nam fcientibus nihil prxiudicar;neluti fi ex duobus hæredibus debitoris alter condemna« turnam alreri integra defenfio eft, etiam fi cum cohaeredefuo agifci erit. Item fi ex duobus petitoribus alter nidus adquieuerit,alteriuspe' tioni nó praciudicatur.ndep ita refcriptum eft. nbsp;nbsp;Sed fcientibus fenten

TIT. TT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184Ç

fcnfioprîttiutti fibi compenr/equcurcm agere patiafnr; uduri fi cre« ditorem experiri debitor paffus fitdeproprief.ite pignoris,aut mari« tus focÄum uel uxorem de proprietäre rei in dotem acceptæ,aut pof« feffor ueffditorem de proprietäre rei emptæ. amp;nbsp;bate ita ex miiltis con« ftitutionihns intelligenda funt. Cur autem his quidem feientia no= cc!h|(|perioribus non noceatuUa ratio eft: qiiod qui feitcohafredé fus urn agere,prohibere eum,quo minus uti uelitpropria aóione,non po teftasuero^qui priorem dominudefenderecauflam patitur; ideo pro pter feientia prxfcriptione rei Cquamuis inter aliosiudicatæ) fubmo-uetur.quia ex uoluntate eius de iure, quod ex perfona agentis habuit, iudicatum eft.nam amp;nbsp;fi libertus meus me interueniente feruus uel li# bertus altertus iudicetur, mihi praeiudicatur.diuerfa cauffa eft, fi fun# dam ate Tisius petierit, quem ego quoq;, fed non ex perfona Titijjad mepertinereÄi^. rftm quamuis cótra Titium me Itienre iudicatum fit.nulkini tarnen præiudicium patior: quia nc^ ex eo iure, quo Titi# us indus eft,uindico.nelt;5 potui Titio intercedere,quo minus fuo iure utcretiir/icuti de cohatrede fupradiximus.

NEgociorum ge Horum condemnatus appellauit, amp;: din négocie urn traftatum eft. quaefitum eft, appellatione eius iniufta pro-nuticiara.an quo tardius iudicatum fitjufurat pecuniæ in condemnatî onemdeduftae medtj temporis debeanturt’refpondetur.fecundueaj quæ proponerentur,dandam utilem aftionem.

Iviianus ait, confeffum certum fe debere legatum, omnimodo da# mnandum,etiam fün return natura non fit, autiamà natura re« cefferit: ita tarnen, ut in aeftimatione eius damnetur .• quia confeffus , pro iudicato habetur.

^o5,cum quo lege Aquilia agitur,confe(rus eft feruum occidiffedi-KJettnon occiderit.fi tarnen occifus fit homo,ex confefto tenetur.

QVi Srichum debere fe confeATus eft: fine mortuus iam Stichus erat,fiuepoftlitis conteftationemdeceflïneódemnanduseft.

vi. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

incertum confiteatur;uelutifi corpus fitconfclTus, fi Such^ uel fundum dare fe oporterc;urgen debet, ut certum cófiteatunroni • is,qui rem confeiTus eft.ut certam qiiantitatem fateatur. nbsp;nbsp;nbsp;Scd amp;fi

fundum uindicem meum ellê,tu^ cófefTus fis.-perinde rencberis;ati5 fi dominq mei fundum efle pronunciatum effet. Si alia quacun^ , aftione ciuili, uel honoraria, uel interdiöo exhibitorio, uel reftitiito» • rio,uel prohibitorio,cum quis conuenitur, confiteatur: dici poteft, in ’ , his omnibus fubfequipraetorem uoluntatem orationis eflui Marei3e ■. bece:amp;omne omnino,quodquisconfeffus eftjUroiuditato habetc. dabitur igitur ex his adionibus, ex quibus dies oatur dïTreftituendani rem,confeffo tempus ad reftitutionem ;amp; fi non reftituat, lis æftima« bitur. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis abfente aduerfario confeffus fit.-uidendum, nunquid ♦

non debeat pro iudicato haberi ; quia nee qui iurat de operis, oblige-tur, nee foleat quis abfenti códemnari.certe procuratorem,tutoreni, curatoremiie præfentem effe fufficit. nbsp;nbsp;Sed an amp;: ipfos procuratores,

uel tutores,uel curatores fateri fufficiat,uideamus. amp;nbsp;non puto fuffï* cere. Inpupillotutorisauthoritatemexigimus. nbsp;nbsp;Minoré icon-

feffione fua reftituemus. Confeffi uti^ poft confeffionem tempos quafi ex cauffa iudicati habebunt.

CVm fideicommiffum peteretur,haeres confeffus eft debere. arbi ter ad reftituendum datus comperit nihil deberi. quæfitum eft, an poffit abfoluere'c' Refpondit, poffe. intereffe tarnen, qua ex cauffa nihil debeatur .nam fi ob id,quod nullum fideicommiffum faerit:nó, debere eum abfoluere. fi uero quia teftator forte foluendo nonerat, aut quia hæres omne fblutum effe apud prætoré dixerat, amp;nbsp;eum con» trouerfia amp;nbsp;computatio difficili or effet,arbiter datus fuerit; faluo offi do eum abfoluturum. has enim partes eins effe, ut fi in computatio-ne nihil inucniatur, poffit abfoluere. fed ex fuperiore cafu ad practo« tem remittere debet,ut abfoluatHr.

NOn omnimodo confeffuscondemnari debet eiusrei nomine, quæ an in recum natura effet, incertum fit.

Rcdirori,qui ob reftiturioncmxdificiorum crediderit, pr iuilegium exigendi datur.

IN pcrfonalibus adionibus qui poftea quidem xerunt, uerum ut pecunia eorum ad priores c: res perueniat,in locum eorum fuccedunt.

IS^qui bonis ccffir,ante rerum uenditionem utiq; bonis fuis non cas ret.quare fi paratus fuerit fe defendere.bona eius non neneunt.

QVi bonis fuis ceffit, fi modicum aliquid poft bona fua uendita adquifiuitnterumeius bona non ueneunt. unde ergomodum hunt æftimabimusî’utrum ex quantitate eius, quod adquißtum eft, anueroex'qualitatec’amp; putem ex quantitate id æftimandum effe eius, qiiodquaefijt.-dummodo illud fciamus,fi quid mifericordix cauffa ei fuerit reliftumCputa menftruum,uel annuum alimentorum nomine) non oporrere propter hoc bona eius iterato uenundari .nee enim frans dandns eft alimentis quotidianis. Idem, amp;nbsp;fi ufusfruâus ei fit cóceffus •^ legatus,cx quo tantu pcrcipitur,quanrû ei alimentoru nomine fa-tiseft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VII. MODESTINVS.

Cldebitoris bona uenierint.poftulantibus creditoribus,permittitur kJiutfns eiufdem débitons bona diftrahi, donee fuum confequan« lur.fi tales tame facultates adquifitx fint debitori,quibus prxtor mo ^poffit. VIII. VLPIANVS.

Vi cedit bonis, antequam debitum agnofcat, condemneturuc, V^uel in iure confiteatur.audiri non debet.

Res fere cauflar funt,cx quibus inpofTeffionem mittifo let.rei feruandæ cauifa,item legatorum feruan#orû gratia,amp;uentris nomine, damni enim infedinoftune finó caueatunnon uniuerforü nomine fit niiflio,fed rei tan» cum,de qua damnum timetur.

PRœtorait. IN BONA EIVS,Qyi IVDICIO SISTENDI CAVSSA Fl DEIVSSOREM DEDIT, SI NEQVE POTESTATEM SVl FAClET,

facit,qiii id agit,ne aduerfarius eius copiam fui habeat. ergo latitanris bona inbet polTideri.quid fi non lanrepfcd abfens non defendaf: none , ƒ uidecur poteftatem fui non facereC* Defendi autem uidetur,quipei abfentiam fuam in nullo deteriorem caufTam aHuefftwij facit. Hxc uerba NEQVE DEFENDETVR, ■j!ra?àTlt;tT/Kwç feripta funt.utnecçfu® cut unquam defendiffeji nô duret defenfiome^ obfit,fi nuc offerat. ,

APiid Inlianum qimitur.fi cómunem rem cum Titio pater pu-pilli habuerit.amp;communidiuidnndo iudicio pupillus nó delen« datiir,nihirq3 erit,cuius nomine propter perfonam patris condemna« tio fieri debeatnitrum uenire bona patris oporteat,an uero rei feruan-dæ cauffa poifideanturfamp;ait. liquidem pater aliquos frudus percepit, aut rem détérioré fecit.-bona eius uenire poiTunc. fi uero nihil fit, pro* pter qnod patris bona ueneant;pnpillipofliden. Marcellus autemno tat. per quam iniquum eiTe,eum,qui nihil cum pupillo contrast, ex« fpeftare eius pubertatem.qux fententia haberrationem. ideoq; cum contradus ex pcrfona patris defcendatrdicendum erit,non efleexfpe« dandam pupilli pubertatem. Contradum cum pupillo poteftdici, amp;nbsp;fi cum feruo eius contradum fit.competit enim aduerfus cum depe culio adio.undeprobandum eft,ex omnibus cauffis,ex quibiisaduer fus pupilium adiodatur,hoc idem feruandum.amp;facilius erithoc pro bandum in fcruo.qui in rem domini uerrit,aut iuflii eius cótr3xit,aut fi inftitoria cum co agi poffir.ego putoAh cum tutore eius contracta eft,ex qua cauffa adio m pupillum datur.magis efTe.ut edido locus fit, quaficûeocôtradumfit. nbsp;nbsp;Si pupillus hacres exftiterit ali cui, ex ea

cauffa legata debcanuidendum eft,an huic edido locus fit.magiscpelt (ut Marcellus fcnbit^poffe etiam pupilli bona pofliden: efTcqi in arbi* trio haereditariorum creditorum. quidpotius eligant. etenim uidetuï impubes coutrahere,cum adijt hsreditatem-

HAeoButem locum habenr.quoties pupillus no defendatur â quo cuneg/iue â tutore uel curatorerfiue habeat tutorem pupillus, fi lie n^^beat. caetcrum fi ekiftat aliquis,qui defendere fit paratus: cef* fahitreifemandæcauffapolTelTio. Nondcfendipupilluconftaredc= bet,liquerecpprxtori,utficperniittatbonorum poffeflionem hoc au tern eóftare debet ficeuocandi funt ad praetorem rutores pupilli, ut de • fendant.fi tinores non habeat.-requirendi cognari,uel adfines, amp;nbsp;fi qui fortealij funt,quos uerifimile eftdefenfionem pupilli pupillxue non oipifliiroSjUjJ propter necelTitudinem, uel propter charitate, uel qua •' aliaratione.libertietiam,fiquifunt,idoneieiiocandi,cxquirenda'q^de fcnfio. fi auten^^euf fc defendere, aut non negent, fed taceant.-runc pretor poffeffionem dabit tamdiu fcilicet,quoad non defendatur.fi de ^ fendi coepit pupillus uel pupillardefinet poflidcri.idcm eft in furiofo.

Prætorait. si is pvpiLLVS IN SV An tvtelam vener.it, BA’VE PVPILLA VIRIPOTENS FVERIT,ET RECTE DEFENDETVR: EOS, QVl BONA POSSIDENT, POSSESSIONE DECEDERE IVBEBO.

Rede defend! quid fit,üîdear»us.-utru tantum copiam fui facere,amp; adfufeipiendû indicium paratu elTe.-an uerofe fatisdareomnimodo. «quidemnonfolumipfisfedefendereuolentibus hoe ediftum fcri-ptum cft,fed amp;nbsp;in rem. amp;; fic rede defendetur,hoc eft uel d fe,uel ab alio Auocumj. fed fi alius defendat; erit neceifaria fatisdatio. fi ipfernon pu toneceflariam fatisdationem. ergo oblata defenfione denci potent, niterdido reddito.

1N poffeflionem mitri folcntcredirorcs,amp; fi fub conditione ei pccii« Xniapromiffafit. Cumdicitur, ET Eivs,cvivs bona possÉS-SA SVNT A' CREDITORIBVS, VENEANT.-PRAETERQVA'M ET PV-PILU ET EIVS, QVI REIPVBLICAE CAVSSA SINE DOLO MALO ^f^Higimus eius,qui dolo malo abfuerir,poffe uenire. Sed *5^ boftibus quis captus fit: creditores eins in poffeffionem mir« .**ï® font: ut tarnen nonftatim bonorum uenditio peimitcatur,fed interim bonis curator detur.

L yicinius exiftimat,creditores rei feruandae caufla miffos in poflef X fionem,e.x his rebus ali non debere. Prætor ait. QVi frav-“ATIONIS CAVSSA LATITAVIT,SI BONI VIRI ARBITRATV NON EFENDETVR, EI VS BONA POSSIDERI VENDIQVE IVBEBO. ‘^ hoc ediflum locum habet, non fufficit latitarc; fed Ôc neceffe eft frauda

fraudationis cauffa id fieri; nelt;5 fraudationis caufla, fifine latitatio« ne fit,fatis eft ad poffeffionem amp;nbsp;uenditionem.fed oportet fr judatio* nis cauCTa latitare.ôc eft frequentiffima hæc cauffa poflcflionjs.namin ufu latitantium bona poffidentur. Si quis bona poflederit alicuiuS quafi latitantis.qui non latitabat, amp;nbsp;uendiderit; confcqiiens eijl^e’ re,uenditionem bonoru fecuta nullius momenti effe. Quiaiitau tem latirare.uideamus.Latitare eft, non ( ut Cicero definit ) turpis oc cultatio fui.poteft enim quis latitare non turpi de cauffa; ucluti qui tZ tanni crudelitatem timet, aut uimhoftium,aut domefticas feditio* nes. Sed amp;nbsp;is,qui fraudationis cauffa latitat,non tarnen propter ere ditores;amp;fi hæclatitatio creditores frauder .-in ca tam^rerit cauffi, nehinc poflideribona einspoffincquia non hoc animo latitat,ut fraudet creditores. animus enim latitantis qua^ititggjuo animo 13* titetrut fraudet, an alia ex cauffa. quid ergo, fi duas cauffas latitaii* di habuit,uel plures, inter quasetiam fraudandi creditores tquot; an neu« ditio refteprocédât;'Ói:putoprobandum,fiplures cauffa: fint iatita* tionis,inter quas eft amp;nbsp;fraudationis cauffa; nocere dcbere,poll'e^ hinc bonauendi.Quidfiaduerfus quofdamoccultare fe confilium non eft, aduerfus quofdam eft;quot; quid dicemus amp;nbsp;refliffime Pompo* nius fcribit,non aduerfus omnes latitationem exigendam; fed aduer« fus eum, quem quis decipcreöc fraudare latitatione deftinat. Vtriun ergo omnes bona eius uendere poffunt, qui latitat; hoc eft etiam hi, aduerfus quos non latitat,quia uerum eft latitare; an uero is folus,3d* netfus quern latitat;’amp; quidem uerum eft eum latitare,amp; fraudationis cauffa latitare,amp; fi no aduerfus me latitet.Sedillud fpeftandum Pom' ponius putat,3n aduerfus omnes latitet;eum'c^folum poffe hanc uen ditionem impetrare,aducrfus quern latitet.latitare autem eft,cum tra flualiquo latitare; quemadmodum faflitare eft, frequenter facere.

Adeo autem latitatio animum amp;nbsp;affeftum occultantis fc defide* rat,ut refle diäum fit,furiofum hinc uenditionem pati non pofferquia non fe occultât,quifiiusnon eft.planéfi non defendatur furiofus: curatorem ei dandum, aut bona eius ut poflideantur nominatim per* mittendum.Labeo autem fcribit,fi non inueniatur curator uel defen for furiofi,fed amp;nbsp;fi curator datus eum non defendat; tuncremouendu eum,amp; oportere praetorem dare curatorem aliquem ex creditoribus; ut non amplias,qua'm neceffe eft,cx bonis furiofi uenear. eaq^ feriian-daLabeo ait, quæfolent feruari, cum uenter in poffeffionem mitti« tut. Plane interdum bona eius cognita cauffa uendenda erunt; fi ut geatss alienum, amp;nbsp;dilatio damnum fit allatura creditoribus. ita au« tem ucndéda,utquod fupexfic/uciofo detimquia hominis eius ftatus

TIT. lin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8fl

amp; habitus à pupilli conditione non niultum abhorrer, quod quidem noneft^nerationc. idern'e^in prodigo dicendumeft, cæterisq;, qiii curatoriim ope innantur. nee enim quifquam proprie latitare eos dixe rit. nbsp;nbsp;Illud feiendumeft.pofTe quern in eadem ciuitate effe, Älätira»

re;^^aliaciuitateefle,amp;: non latitare. at enim qui in alia ciuitate fit, copHnep fuifaciatin publico, ibieppareat: an laritet, uideamus. fed hodiehociureutimur;ut fiue quis eodem loci agat.fiuc alio,fine pere grell tarnen occurfum créditons euitet.-latitare uideatur.deniej eum quocg,qui in eodem foro agat,fi circa columnas aut ftationes fe occul ten uideri latitare ueteres refponderunt.amp;poiTe quern aduerfus alte* tint) latitare^aduerfus altcrum non.confiât autem, ut ipfe poiTit bona eins uendere,aduerfus quern latitet. Si in diem, uel fub conditione debitor latitename q^um dies uel conditio ueniat, non poffunt bona tins uenire. quraenim intereft,debitor quis non fit, an nondum con« ueniri poffitfnam amp;nbsp;ft non fit debitor,idem dicemus.idem erit dicen-dum,amp; ft quis habet quidem adionem,fed talem, quæ per exceptions Kpellitur, Si qui aftione de peculio filq uel ferui nomine conueni* ripoffit,latitct;eo iure utimur, utpoffint bona eins poffideri amp;nbsp;ueni-ic, tametfi nihil in peculio fuerit, quia efle poteft. amp;nbsp;rei iudicatæ tem» pus fpcftamus,utrum fit,an non fit;amp;quid teneat adio, etiam fi nihil wpeculiofuerit. Item uideamus, ft quis aduerfus in rem adionem *^titet,anbona eius poffideri uenum'cp dan poflïnt. amp;exftat Neratq ’^tentia, exiftimantis bona effe uendenda. amp;nbsp;hoc refcripto Hadria* continetur .• quo iure utimur. nbsp;nbsp;Celfus aut libro fexto refpondit.

fi’ndiim,quem petere uolo,Titius poflideat,ne^ abfens defen» datiir.-commodius feexiftimare in fundi pofleffionem mittendum, quambonaeius poffideri.hic adnotandumeft,Celfum confultum uon dc latitante, fed de abfente. Idem Celfus exiftimat : ft is, d quohæreditatem petere uelim, latitet:commodiflime fieri poflè, ut Ml polTeffioncm mittar return, quas pro haerede uel pro poffeffore poflidenfed ft dolo fecerit,quo minus poflideat:bona eius poflidehda «uendenda efle. Diuusquoç Pius inperfonaeius, quihæredita-tempolfidensjcopiamfuinon faciebat,refcripfit,inpoffeflionem re» turn hæreditariarum aduerfarium inducendum.inquo refcripto amp;nbsp;fruftum percipcre iuflit eum,qui per nimiam contumaciam poffeffo ftshærcaitatis(utlucro eius cedat)in pofleffionem indudus eftre« lum hæreditariarum.

diu incertumfît,hærcs exftiturus,nec'nc,fit:caufla cognitaper-Ijniitti oportebit bona rei feruandx cauffa poffideri. amp;nbsp;fi ita res urge 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at,uel

ï8$i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. Xtlf. atjiiel conditio: bonum hoc etiam exit concedendu ni,ut curator con* ftituatuc.

rx. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

VNascxcreditoribus. Si alter cx hærcdibiis intra remporafibi pr«ftituta deliberet adiré hæreditaré, alter nero neger feddiP^* rummidendu eft.qind creditonbus agendum fit. amp;nbsp;placet interiricoï in pofleffioné mittendos cuftodix cauffa, donee appareat is, qui deb» berat,utrum agnofcat pattern fuam, an non agnofeat.

SI filiofamiliaslegatum uelfidcicommiirnn^ulym3irioneren» dum fitdicendumeft, tam ipfum, qua'm pattern in poflèftionein mittendos ede ; quia ambo fpem commodi habent.

CVm Icgati uel fideicommiffi fetuandi caulTa, uel quia damnün* fedi nobis nó caiieatut,bona poffidere pretor permittit,uel neu tris nomine in poffeflioncm nos mitar non poffidemus/ed magis eu ftodiam return amp;nbsp;oferiutionem nobis concedit.

AD cognirionem imperatorum à præfide prouinciaeremiirus,amp; fiin ca:teris litibus Romæ defendere fe non cogitur: tarnen in prouincia defendendus eft. nam amp;nbsp;exilio temporario puniti,fi defen« for non cxiftat,bonaueneunr.

SI qui credirorem prohibuit, bona debitor • ingrediturrdatutin eum adioquanti ea tes eft. fed amp;nbsp;fi quis legatorum feruandornni caufla mifliis in poflèftioné admiftiis nó eft, fi legari códitio pendeat: licet poflit deficere, æftimarut ramen id,quod legatum eft.quia intet-eft eins cautum habere. Creditor autem códitionalis in poflêftioneni non mittitur.-quia is mitticur,qui poteft bona ex edido uendere.

IS,qui rem permutatam accepit,emptori fimilis eft item is,quircni in folutum accepit,uel qui lire æftimata retinuit,uel ex caufla nipu larionis non ob liberaiieatem confecutus eft.

I. CAI VS. ^J^,^””quot;^ *^* ^®“‘‘‘ Oportet,ubi quiP^defendi debet.

ÄVt ubi quiflt;$ contraxit-Contraftum autem non utiq? co loco in teUigitiic,qiio negociü geftnm eft,fed quo foluéda eft pecunia.

SIferuus fub conditione hxres inftitutus fit, aut dubium fit, an is hires libefcßfiiturusfit.-noii eftiniqiiiini,poftiilantibus creditori-busitadecejjii;utfi ante certum tempus is hires non exftirerit,perin de omnia obferuentur,ac fi is hires ita inftitutus non effet, quod pie-runlt;5accidet,(ygb conditionedandi alicui pecuniae hires inftitutus fit,nec dies adpofitus fit fed hoc,quantum ad bona,ita obfetuandum. citerum liberras ei quando^ competit, amp;: d pritore conferuanda eft, enam fi certum fit,ncqj hiredem,ne9 bonorum poflefforem futuru. Si quis tarnen hiredem fe refpondendo,uel aäiones patiendo defun-dum defendat:bona defundi uenire non poterunt.

Si minor nigintiquin«^ annis,qui habet curatorem, a curatore non dcfendatur,nec alium defenforem inueniat; bonorum uenditio-•^cmparinirjà fi non latiret,nec fraudationis cauffa latitarc uideatur, qui fui non eft idoneus defenfor.

Cinonexpedieritpupillo hireditatcm parentis retinere.-pritor bo O'^^defundi permittit uenire, utquod fuperauerit,pupillo reftitua« tut’ Si pupillus,ante quim abftinerct, aliquid gefferit.-feruandum eft utic^ ƒ1 bon a fide geffit. Quidergo,fiquibufdam creditoribus fok uerit, deinde bona uenierintc' fi quiratur, an repetitio fit: ex cauffa id ftatuendû.Inlianus airme al tenus aut negligentia,3ut cupiditas huic, qui diligens fuitmoceat. Quod fi utrolt;$ inftante tibi gratificatus tutor foluerit: iquum eft,aut prius eandem portioné mihi quiri,aut com-gt;nunicandum,quodaccepifti. Óchoc lulianus ait. apparet autem effe uerum,fi ex bonis paternis folutum fit. Quidergo,fi aliunde pupillus folucritfreddi ei dcbcbit,nec'neC’amp; utrum à creditore,an ex hiredita-JefSciuola nofter ait,fi aliquid fit in bonis: deducendu ex hireditate wlidu^ xemploeius,qui geffit négocia, fed fi nihil fit in bonis : nóeffe Î^q^, aduerfus creditorê dandam repetirioné quafi indebiti foluti. Lj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y II. CAIVS.

A lAereditaiiiim æs alicnü inrelligitux ctiam id quo®, de quö cuit» Y ij defun

defundo agi non potuic : ueluti quod is, cum morerctur, daturutn fc pcomifiiTet.item quod is,qui prodefundo fidduflit,poil giortem eius foluit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IN uenditionebonorum etiam ufusfrudus ucnifquia appelions ^ domini fruduarius quocj continetur. nbsp;nbsp;Sfquis frudus ex prædio

debitoris capi poterit: hunc creditor, qui in poffeflioné prædi) miffus eft,ucndere nel locate debet, fed hoc ita demum, fi ante nelt;5 uenient, nelt;5 locatus erit. nam fi iam â debitore uel locatas erat, uel uenierat: ^ , feruabit praetor uenditionem amp;nbsp;locationem à debitore fadamA fi mi ’ noris diftradum eft uel locatum. nifi fi in fraudem credi^^rum hoc/i* « at,tune enim praetor arbitrium datcreditoribus,ut ex inçegrolocapo ’' nem uel uenditionem faciant. De cæterarum qno^j|erum frudibus idem erit dicendum, ut fi qui locari polTint, locentur .• puta mercedes feruorum,ueliumentorum,caeterorumfcp,quacpofluntlocari. De , tempore locationis nihil praetor locutus eft. amp;nbsp;ide o liberum arbitrium creditoribus datum uidctur,quanto tempore locetur; quemadmodu illud eft in arbitrio eorum,uendant, uel loc en t,fci licet fine dolomalo. ex culpa autem rei non fiunt. Si unus fit,qui poffideatbona;expe» ditum erit delocatione.quod fi non unus, fed plures fint: quis cotuin debeat locate uel uendere, quaeritur. amp;nbsp;fiquidem conuenit inter eos; expeditifTimum eft. nam amp;omnes poffunt locate, amp;nbsp;uni hoenegoei* um date, fi uero non conuenerit.tunc dicendum eft, praetotemc^u^^ cognita eligere debere,quis locet uel uendat.

PRaetor ait. SI QVIS CVM IN POSSESSIONE BONORVM ESSET, QVOD EO NOMINE FRVCTVS CEPER1T,EI,AD QVEM EA RES PERT1NET,NON RESTITVET : SIVE QVOD IMPENSAE SINE DO* LO MALO FECERIT , EI NON PRAESTAEITVR : SIVE DOLO MA-LO E1VS DETERIOR CAVSSA POSSESSIONIS FACTA ESSE D1CE-TVR;DE EA RE IVDlCIVM IN FACTVM DABO. QuoddefW-dibus ait,etiam de cæteris,quacunlt;g ex re debitoris peruenerint,intel-ligendueft.amp;fanèdebuit hocitaeffe. quidenim,fiex compromifto» uel aho cafu peenam confecutus eftdnam eam poenam,quam confe* cutus eft,praeftare debet. Quod ait praetor, SivE QVOD IMPENSAE SINE DOLO MALO FECERIT,EI NON PRAESTAEITVR: hOC eo fpeftat, ut fi quid ipfe erogauerit creditor ( fi modo fine doloero* gaiiit) ei hoe praeftetur.fiifficit igitur fine dolo malo erogaffe,eti.'imfl nihil profuit erogatio eius rei debitori. Hisuerbis ,EI, AD QVEM EA RES PERTINET, amp;nbsp;dira tót bouis diftrahendis datiis contine* bitiu

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSfJ

^’^W A ipfe debitdr:fi contigerit,ne bona eins ncneant.amp; ipfi ita^ ere Oitori a^ierfus hos dabitur adio,qiios enumerauimus.'fiue quid in fru «•bus reeij^iendis erogauerit/iue in familia alenda eurädaue, fme prae ^n^ fulciendis.uel reficiendis, uel damni infefti promittendo, uel fer » “^*odefcnfo:fimodo nonmagis eumexpedqt dedere, quannetinere.quod fi dedere expedqt: confequens erit, repetere eum *ion debere. Generaliter etia dicendö eft.quidqiüd impendit in rem f ß modo fine dolo malo impendit )reperere eum poffe. nam negocio ®im geftorum agere non magis poteft,quam fi focius commune ædi ficiiim fiilfit:quia hic qiioqj creditor commune,non alienum négocie urn geffiffe qj^etur. nbsp;nbsp;Eft præterea qnxßtum: fi détériora prædia fa

na fnerunt fine dolo malo creditoris,uel iura eotum amiifa.uel xdifi» na diriitauele^i^a^temfamiliæ pecorumt^ afta cura non fit, aut polfeffio alfjtradita, finedolo malotarnen:anteneatur c’amp;apparet çumnonteneri,quia dolo malo caret: eritiç melioreius conditio, ^ m pignore creditoris,qui non tantum dolum malum, uerum culpam quolt;j debet.Eadem caufla eft curatóris bonorum.nam amp;nbsp;ifte tenetur, ut creditor. In eum quolt;5,qui neq? locauit fruftum pr^dq^neq; uen-^idit,infadum adionem dat prætor: amp;nbsp;in hoc condemnabitur, quam to minus propter hoc perceptum eft, quia neq; uendidit, neqi locauit. Cæterum fi tantum perceptum eft, quantum perciperetur, fi loeatus ueldiftradus frudus effet.nihil ei imputatur.præftat autem per id tan Ui temporis,quo in poffeftione fuerit, uel ipfe, uel iuffu eius alius, quo adindcdepofleflionedifceiTum eft.nam neq: hoc imputabitur credi-toii,cur in poffeffionem non uenerir.-neqj illud, cur de pofleflione dif« ctlferit;cumamp;:uoluntanum,amp;fuum potiusnegociu creditor gerat, æftimatio autem fit,quantiinterefteius,quiexperitur. nbsp;nbsp;nbsp;Haeafti-

onesne(5temporariæfunt:amp;tamhxiedibus,quàmin haeredes dabun tur,cæterosc^ fucceifores. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si poffelfionis cauffa deterior fada efle

dicetur dolo eius,qui in poffeffionem miffus fit: adio in eum ex dolo datur.quæ neeg poft annum,neqj in hæredes cæteros'eç fucceffores da» bitur.cum ex delido oriatur,pcEnæ'c:K nomine concipiatur.

CVm unus ex creditorib9 poftulat in bona debitoris fe mitti.qu« titar,utram folus is,qui petit, poffidere poffit: an cum unus pe« tit,amp;prætor permlferit,omnibus creditonbus aditus fit tquot; amp;nbsp;commo« Y iq dius

dius dïcitur.'cwm praetor permifit,non tam perfonae foliüs pcfcntis,^ alijs crediroribus.-Ói: iii rem permiflum iiidertquod amp;Labco jjutatnec utdebirnr libera p,erfona adquircre alqrquia nee fibi quid qmm adqub rit,cui praetor permittit hoc .led aliquid ex ordine facit, amp;: ineo exteris qiiolt;5 prodeft. Planè fi is poftulaucrit,qui creditor non eft; my^edi cendû eft,iiel eum,qui creditor eft, poflidere poOe.-quia nihil c^rads * poftulario.aliter.atqj fi creditor,eni permiffum eft poflidere, poftcare-cepitdebitum fuum.caetcrienim poteruntperagere bonorum ifendb tionem. nbsp;nbsp;nbsp;Is,qui poflidere iubetur ,co loco iuflus uidetur, cuius cura

GRedirore in pofleflionem return debitoris miflb, curator confr tui debet,fi quidam aflioncs periturae fint. Datur in credito* rem adio,qui in pofleffionem mifliis eft,de eo, quod ex bonis debits ris ad eum pcruenit.fi nondii aliquid cófecutus fit:aftioncs fuas prafta bit. Datur autemaftio in faflumaduerfus eum:amp;omne,quodinaöio né negocioru geftorü ueniret, fi poflèt agi,reftituendum à creditore.

C*^ Vm plures creditorcs in pofleflionem return debitoris mittunt: ^nc corrumpantur rationes ,unihoc negocium à creditoribus cHe dandum,quem maiorpars credirorum elegerit,puto;amp; avecY^aW^*^*' licet facere tnftrumeiitorum:nó ut defcribant ipfa corpora inftrumen torum, fed quot fint, Sc de qua re fint,fubnotent fibi, amp;nbsp;quafi inuenta-rium faciant.quod etiam uniuerforum facere eis erit permirtendum» Præterca nonnunquam pretor cauffa cognita etiam defcribcrcali quid ex inftrumentis creditoribus debebitpermittere. nbsp;nbsp;Siquaido-

nca cauffa interucniat;utrum femeLan etiam fxpiiis recognitio amp;nbsp;dif pundio coiicedenda fit creditoribus,uideamus.^ ait Labeo,anip'ius, quim femel non efle concedendam. fi quis tarnen finquit) iuraucrit noncalumniæ cauffa fe poftulare, neqp habere,quæ difpunxerinitc* turn ei faciendam poteftatem ait,nec amplius,quam bis.

Vm bona ueneunt débitons, in companitionc extraneï amp;nbsp;eins,qui creditor cognatnsûe fit, potior habetur credi« I tor cognatnsûe : nugis tarnen creditor, ^ cognatus .• Sc E^gjj^^ inter creditores potior is, cuimaior pecunia debetur.

QVæiitumeft,utruni itademum priuilegium habeat funeraria, fi is,cuius bona ueneunt,funeratus fit.-an eciam,fi proponas ali« um elfe funeratum;'amp; hoc iure utimur,ut quicunqg fit funeratus.-id eft •fiueis,cuius de bonis agitur,fiue quidis debuit, quod reddere eum, fi

• uiueret,funeraria adione cogi oporreret : pri uilegio locus fit. parafez •' referre dicanius,qua adione hie fumptus repetatur,funeraria,an fami 112êrcifcûdæ,ân^a qj^ardummodo fumptus funeris cauffa fadus fit. quacunijigitur Idioneob funeris fumptum uratunetia funerariam dcomperere.quare fi in ftipulatum funeris impenfa deduda fit.-dicen ^urneft, locum efle pnuilegio ; fi modo quis non abqciendi pnuilegrj Wulfaftipulatus fit. Sifponfadcditdotem,amp;nuptijsrenunciatum 'ftaametfi ipfa dotem rondicit.-tamen aequum eft hanc ad pnuilcgiu ®*^mitti,licet nullum matrimonium contradum eft.Idem purodicen

j ^tereft enim rcipublicæA hanc folidum confequi,ut ætate permit Drente nubere poll it.

j A Abimus'e^ ex his cauflis ipfi mulieri priuilegium. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis cu

■•—-'tutornone(fer,prornrorenégocia geffit.-priuilegiolocum effe Uiinifcftu eft. nec intereft, ipfe debeat,qui geffit, fine hærcs eius cæte* ticp fucceffores. ipfe ante pupillus habet priuilegium,fed eius fucceffo tes non habent.fed acquiffimum crit,ad exteros quolt;5,quibus ciuator ^’«debilibusjud prodigis datur,uel furdo,ucl muto, A^^jf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V. CAIV Slib.XX.LUl.4dcdtaumproumciale.

®bfentis,ucl ab hoftibus capti,uel dum délibérant fcripti hxredes de ®'’eunda bæreditate.non oporrere priuilegium dari.non em in cadem

Kfi^egociuirnpuberisaliquis ex officio amicitiae gefferit: debet bo= ^tiiseiiis uenditispiiuilfgiiim pupiUo confer uaminta accepi.

Diuus Marcus ita edixit.creditor,qui ob refticutionq|i xdifido rum crediderit.m pecunia,quæ crédita erat,priiiilegium exigendiha« bebit.quod ad eum quotj pertinet,qui redemptori domino nj^an^ te pecuniam fubminiftrauit. In bonis menfularq uendundis p^pd • uilegia potiorem eorum caufTam effe placuit, qui pecunias apudmen fam fidem publicam fecuti depofuerunt. fed enim qui depofitS nu* mis ufuras à menfularijs acceperunt; d caeteris creditoribus non fepa* rantur.amp;: merito. ali ud eft enim credere,aliud dcponere. Si tarnen nu* • mi exftent.uindicari eos poffe puto adepofi ta rijs.•amp; futurum euni,^^ « uindicat,ante priuilegia. Eorum ratio creditoru prior eft,quoinj’^' '» cunia ad creditores priuilegiarios peruenit. Pegieqjffeauteniquc*P* admodum accipimus: utrum fi ftatim profeda eft aoinferioribus ad priuilegiarios f an ueroamp;fi perdebitoris perfonam.-hoceft/i^’^^f^ numcrata fit, amp;fic débitons fada creditor! priuilegiario numetata. quod quidempoteft benigne dici: fi modo non poft aliquod intet-uallum id fadum fit.

Alt praetor, qvod postea contractvm erit, oy^'w’^' evivs BONA VENIERINT,CONSILIVM FRAVDANDI REC^ PERIT,SCIENTEE0,Qyi CONTRAXERIT;NE ACTIO EO NOMINE

SI magiftratus fideicommiffi feruandi cauffa in poflcfTionem mift rint.'dare arbitrum poflunt ad ea diftrahcnda,qna: mora détériora fiitiira funt:ita,ut precium ex bis redadum apiid fideicommiff^nu*’' in cauffa depofiti fic,donec’de fideicommiffo,quod ei debet,conftet»

PAterfamilias impuberi filio,fi ante pubertatem deccffiffct»«“^ tuit haeredem.is filius paterna hæreditate fe abftinuit,ideo'opbo« na patris ueniecunt. poftea filio haereditas obuenit, qua adita deceUi^ quaïro, cum pretor in ipfum pupillü ( quamuis poftea haereditas oO ueniffet ) creditoribus tarnen patris adionem nö daret.an in fabftiW tumcreditoribus patris danda fit adio, cum ex bonis paternis,qii3d^ licet ad creditores miffos ad bona pertinent,nihil adquirat.' amp;nbsp;cumi cr ditores nihil iuris in bonis pupilli habuerint, corumq^ nihil rit,adiretur,nec 'ne,pupilli haereditas,cum ea bona oniifla à ^^^^^^

TIT. VÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii^9

toeditâte ad creditorcs non pertinerentf mciUiidmaxtme mouet, quodpræceptoribus tuis placet.unum eflc teftamenrum, Refpondi. quod præÿ)r filio.qui à paterna hæreditate fe abftinet, præftat, ne bonis patris ems uenditis in eû aftio detur: amp;nbsp;tametfi poftea ei hæreditas obuenit,crcditoribiis norireddatridem in fubftituto filio barrede fer-• uanSimnoneft.• quoniam filq pudoriparcitur,ut potius patris,^ bonaciusueneant.ita«5 in id, quod poftea ei obuenit, adio creditori« bus denegatur.-qala id,quod ex aduentido adquifitum eft,non per pa fremadeumperuenit.Atciimfubftitutus filiohæreditaté adijr,poft • quam pupillus fepaternae mifeuerat liæreditati: tunc hæreditas amp;nbsp;pa« * tris amp;nbsp;filtj una eft,ôi: in omni acre alieno,quod aut patris,aut filq fuerit, c enJm inuitufhxres obligarur. amp;nbsp;quemadmodum liberum ei non eft poft obliganonem,ut non omnimodo,fi non defendatur ,ipfius bona ueneant.itanc ft^ararequidem acsalienum patris amp;filtj potent, quo cifu efficietur,ut creditoribus in eum adio dari debeat, quod fi fubfti * tutus hacres hæreditatem non adierit; creditoribus patris in id, quod pupillus reliquit, adio dari non débet; quoniam neej pupil li bona ue« niredebent propter æsalienum patris,ne^ in bonis patriseft, quod pupillus adquifqt.

CVlcimus refert, ftatuas in publico pofitas, bonis diftradis eins, J cuius in honorem pofitac funt,non effe emptoris bonorum eins; aut publicas, fi ornandi municiptj caufta propofitae fint : aut ems, tuius in honorem pofitac lunt,amp; nullo modo eas detrahi pofte, XIIU. PAPYKIVS IVSTVS hb.Xl.con/iitutionmn.

TMperatores Antoninus amp;nbsp;Verus Augufti refcripferunt; eos,qui bo* Xnafua negantiureuenifle,praciudicio experin debere,amp;fruftrai principe defiderare refcindi uenditionem.

creditores hacredem fufpedumputent;fatifdationem e^tigere j^poffunt pro fuo debiro reddendo, cuius rei gratia cognofcere pra: totem oportet: neeftanmeum fatifdationis neceflïtati fubrjeerede* bet.nifi cauffa cognita conftirent, profpici debere his,qui fufpeduni eumpoftulauerunt.fed fufpedus hxres non qfdem modis, quibus fu fpedus tutor,æftimatur.'fiquidem tutorem non faculrates,fedfrauda lenta in rebus pupilbribus uel callida conuerfatio hifpedum cómen« detr hxredemuerofotó facultates. Plane in recenti adita hacreditate audiendi erunt, qui fufpedum poftulant. cactcrum fi probentur paftï euminhacreditate morari, nee quidquam poffunt obqcere crimims, quandolofeeo uerfato; non debebit poft multum temporis adhanc Z necefti

uccefTiratcm compelli. Quod fi quafi fufpeAus fatifdarc iiiffus Jede’ to prætoris non obtemperauent.-tunc bona harrediratis polÇderi,ue« numepdari ex edifto fuo permittere iiibebit. nbsp;nbsp;Plane fi dtpeanir hil ex bonis alienafle,nec fir,qiiod ci iufte prêter panpertatem obiKö turxontentus efle praetor debet,ut iubeat eu in nihil minuer^^oan necinopia laborantem eum creditorcs oftenderepotuerint iniiiiiâ* turn adione ei tenebuntur.

SI pupillus ex contraAu fuonon defendatur, ideoep^ona eins cK* ditores poflidere cceperintideminutio ex Ijjs bgnis fieri debefnC' feendi pupilli caufla. nbsp;nbsp;Defenderedebitorem ficutUnrea, quàm nus

bona pomderentur,licet.• ita quoqj port bonorum pofTeffionem ei“* ( hue ipfe fui,fiue alius defenfionem eins fufeipiat ) debet fatifdarc: ut fatifdatione interpofitajudiciü accipiatur,amp; à poffeflione difeedatot

QVodquisnauis fabricandæ, uel inftruendse caufla, uel q«o^® modo credidentjUel ob nauem uenditam pctat;habet priuHeg* um poft fifeum.

EVm,quiin pofleflionem miffus fit eins,qui reipublicx cauffa ab‘ fuit.fi apparuerit eum dolo malo reipublicæ cauiTa abefle.iiif^’” pofleiTioneefle placet,donee folidum foluatur.eum ai'it.quirerücius» qui fine dolo malo reipublicæ caufla abfuit,in pofleflionc iniifus fc pignus non contraheren ideo difeedere oportere de pofleflionc«

EVm,qui circa columnas fe occultat,ut creditorem euitetlatitarc placet, nam amp;: eum,qui recedit, hoc eft, qui fubterfugit, utne fe* cum aliqua adio moueatur,latitare placet, turn amp;nbsp;qui ab urbe profu“ git,uticß fraudandi caufla.nee intcreft, ( quod attinet adlatitandum) utrum quis profugerit,an uero Romæ agens copiam fui non fadat.

A Ntiochenfium CoelacSyfixciuitati, quod de lege fnapriuilcg*' JTVurn in bonis defundi débitons accepit. ius petlequendi pigno* nsdurareconftirit.

BOnis uenditis excipiuntur concubinaamp;: liberi naturales. Refp“ blica er editrix omnibus chirographams treditonbusprafcrtur.

Vpiüus fl non defendaturjn poffeflionc creditorihns conftimtis, minoliexhisufque ad pabertatem alimenta praeftanda funt. Eius.qm abhoftibus captus eft, bona uenirenon poflunt, quàm «a r^tatur.

Ciendum eft/eparationé folere impetrari decretoprafs ^sUoris.SoIet autem fcparatio permitti creditoribus ex bis

Wauflis. utputadebitoré quis Seiiim habuit. hicdeceffit. Jjhæijs e^xftitit Titins.nonefthicfolucndo. patitut bo-r =:^nAnm uenditionem. creditores Seq dicunt bona Seq '^ccrefibi,amp;dicunt creditores Titij contentos elfe debere bonis ficquafi duomm fieri bonorum uenditionem. fieri enim pox

Seius quidem foluendo fuerit, potneritep creditoribus fuis uel ’ta femel ,amp; fi non in affemjn aliquid tarnen fatisfacere. admiffis au« temcommiftiscß creditoribus Titij.-minus funt confecuturi,quia ille ”011 eft foluendo.•aut minus confequentur,quia plures funt hi credito ’^^j^ ’8*^’*^ æquiffimum,creditores Serj defiderantes feparationem, ®’’oiri.impetrare'c^ à prætore, ut feparatim quantnmeun^ creditori« ”s ptæftetur. nbsp;nbsp;Ex contrario autem creditores Tittj non impetrax ’quot;itfeparationem.nam licet alicui,adnciendo fibi creditorem,credi-0”s fui conditionem facere deteriorem. atqui igitur adqt [hatredita# 1”débitons mei,non faciet conditionem meam deteriorem adeun ®‘quialicet mihi feparationem impetrare.fuos nero creditores onex , tauitjdum adijt haereditatem,quae foluendo non e ft.-nec poterunt ere öitores eins feparationem impetrare. nbsp;nbsp;Sciendum eft autem,ctiam lires obligataefle proponetur ab barrede pignoris iure uel hypothecæ; attamenfihæreditariafuit,iure fepararionis hypothecario creditore potiotem effe cum,qui feparatione impetrauerit.amp; ira Seucrus amp;nbsp;An» toninusrefcripfernnr.Sed etiam aduerfus fifcum,amp; municipesimpe» tratur feparatio. nbsp;nbsp;Quaefitum eft,an interdum etiam hæredis credix tores poffint feparationem impetrare, fi forte ille in fraudem ipforu adierit hxredltatemt’ fed nullum remedium eft proditum. fibi enim ’’’’purent,qui cum talibus contraxeruntmifi fi extra ordinem pute» ^us prætorcm aduerfus calliditatem dus fubuenire, qui talem frau» commentus eft.quod non facile admiffum eft. nbsp;nbsp;Sed fi quis fu*

inde non fît, cnircflituar, cxquibuscafibiis foicthoc cuenir^-^’Pj^ quidem defideranti fuccurri fibi aduerfus creditores haereditaxios/ub ueniemns.hocamp;diuus Piusreferipfit.ut perindc reftator« bonaue nirent,atqgfi adita hæreditas nonfuiflet.creditoribus quo^ huiul» modi hæredis defiderantibus hoc idem præftandiim piito, heitren' ipfe non defiderauit, ut quafi quidam feparatio præftetur. atcni uideamus, fi quis hæres parenti exftitent, cum effet impubes: deinde intra pubertatcm decefferit,amp; fubftituti bona ueneant, qui impiiberis hæreditatem adijt; an patris creditores poflint feparationem impc' ^ trareAputopofle.hocamphusputoendimpuberis creditores ponc feparationem aduerfus creditores hæredis cius impetrajp. Seciin' « dum hæc uideamus,fi Primus Secundum hæredem feripferi^Secun« ' dus Tertium A Tertij bona ueneant: qui creditqjes jjoifint feparatio« nem impetrareAputem,fiquidem Primi creditores petant,uti^audi endos.-fed aduerfus Secundi, ócaduerfusTertq creditores. ff nero Se« ^ cundi creditores petannaduerfus Terrij uticj eos impetrarc poffe, ad« iierfus Primi autem non poffe. In fumma, Primiquidem creditores aduerfus omnes impetrare poffnnt feparationem: Secundi creditores aduerfus Primi non poffunt,aduerfus Ter tij poffimt. nbsp;nbsp;nbsp;Si filtjfami’*

as bona ueneanr,qui caftrenfe peculium habet: an feparatio fiatintet caftrenfes csreroscp creditores, uideamus. fimul ergo admittcntoi;

• dummodo fi qui cum eo contraxerint,ante quam militarct, forte de* beant feparari quod puto probandum.ergo qui ante contraxerunt,» bona caftrenfia diftrahantur,non poifuntuenire cum caftrenlibuscre diforibus. Item fi quid in rem patris uerfum eft.f ortaffe poterit amp;nbsp;ere« dirori contradici, ne caftrenfe peculium inquietet, cum poflït poduS cum patre experiri. Illud fciendum eft.eos demum creditores pone impetrare feparationem, qui non nouandi animo ab hærede ftipolad funt. cæterumfieum hoc animo fecuti funt:amiferuntfepar3tioiiis commodum : qitippc cü fecuti funt nomé haeredis,nec poffunt iam ie ab eo feparare.quiquodamodocumelegerunt.fedamp;fiufurasabeo ea mente,quaft eu eligendo,exegerint;idem erit probandum. h^*^ quæriturji fatis acceperunt ab eo,an impetrent feparationemfA: n^*^ puto.hi enim fecuti funteum forte,quemnouerunt.quid ergo,fi^tiS idoneum non acceperunt f fibi impiitcnt,cur minus idoneu fideiufl^ rem acceperint. nbsp;nbsp;Præterea fciendum eft,poftea,qua'm bona haredi taria bonis hæredis mifta funt,nô poffe impetrari feparationem. con-fufis enim bonis amp;nbsp;unitis feparatio impetrari non poteft. quid crgo,fi prædia cxftent,uclmancipia,uel pecora,ucl aliud,quod feparari pote rit f hic uti^ poterit impetrari feparatio. nee ferendus eft, qui cauffa?

TIT. VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;185J

contribuinon poffînt: nifi ita con= noæ pofTcffiones fint amp;nbsp;permifta: proprijs,ut impoflïbilem feparati« ’enieffeerint.qiiodquidemperraro contingerepoteft. Quoddi ’tULpoftmultu temporis feparationem impetrari nonpoffeuta erit ultra quinquennium poft aditionem numerandum ^paratio non poftuletur. nbsp;nbsp;De his autem omnibus, an ad mi trend a

'f æçaratio.nec'ne: prætoris erit, uel præfidis notio, Sc nullius akeria eft eins,qui feparationem indulcurus ell. Si quis pignus ab ærede accepentmon eft ei concedenda feparatio, quafi eum fecutus Ht-nelt;^ enim ferendus eft,qui qualiter qualiter eligentis mente,tarnen h$redis perfgnam fecutus eft. Quxfitum eft,fi forte plures fint ere ditpres,quidam fecuri hæredem,quidam nó fecuti: amp;nbsp;hi,qui hæredem lecutinonfuntjgiip^auerint feparationem.'an cos fecö admittant, ^uifeciiti fiintfaputem,nihileisprodeife.hos emmcü creditoribus hxredisnumerandos.Item feiendû eft uulgoplacere, creditores qui« dem hærcdis,fi quid fuperfuerit ex bonis teftatoris, polTe habere in fu ümdebitum;creditores uero teftatoris ex bonis htcredis nihil, cuius tei ratio ilia eft.quod qui impctrauit feparationem, fibi debeat impu« tatefuam facilitatem: fi cum eflent bonaidonea hicredis, illi malue« tintbona potius defundi fibi feparari.hæredis autem creditorib? hoc •niputari no poffit. At fi creditores defundi defiderent,ut etiam in bo= Uis hæredis fubftituantur.non funtaudiendi. feparatio enim, qua ipfi petieriint,eos ab iftisbonisfeparabit.fi tarnen temere feparati one pe« tierint creditores defundi: impetrarcueniam poffunt, iuftiftima feili-cetignorantixeaufla allegata. Itemfciendumeft,neceflariumhac redem fetuum cum libertate inftitutum impetrare pofte feparationc: fcilicct at fl non attigerit bona patroni,in ea caufla fit, ut ei quidquid poftea adqiufierit,feparetur. fed amp;nbsp;ft quid ei à teftatore debetur.

Aß hærede uendîta hæreditate, feparatio fruftra defiderabitur: uti^finnlh fraudisincurratfufpicio.namquaebona fide medio tempore per hæredem gefta funt, rata conferuari folent.

DEbitor fideiuflbri h.xres cxftitit, cius'qj bona uenieröt. quamuis obligatio fideiufliOnis exftinda fit.nihilominus feparatio impe trabitur.petente eo,cui fideiuffor fucrat obligatus:fiue fol us fit hære« ditarius creditor, fiueplures.nelt;5 enim ratio iuris, qux cauftam fide-iuflïonis propter principalem obligationem,qûæ maior fuit,exclufitr damno debet afficere creditoré, qui fibi diligenter profpexerat. quid crgOjfibonisfideiuflbrisfeparatiSifolidumex hæreditate ftipulator

cenfeqin' nonpoffitc' uttum portio cum exreris hxredis creditoribuS eifequenda ent .• an contentus effe debebit bonis, qnx feparan malu* itc” fed cum ftipulator ifte,non adita 5 reo fideiiifforis hxrediBte,bonis i fideiufforis uenditis in refiduum permifceri débitons creditoribus potueritrario non patitur,eum in propofito fubmouen. Sed n^^ioli bet alio creditore,qui feparationem impetrauit, probari comm cftait fi folidum ex hxreditatc feruari non poflit, ita demum aliquid ex bonis hxredis ferat,fi proprij creditores hæredis fuerint dimiAï.q^ fine dubio admittendum eft circa creditores hæredis dimiffis hstedi-tarqs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIIL iDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

CReditoribus,quibiis ex die uel fub conditione debet^rA proptet , hoe nondum pecuniam petere pofTunt, æque feparatio dabitut«’ '« quoniam amp;nbsp;ipfis cautione communi confuletur Jeg^tarios autem w ea tantö parte,quæ de bonis feruari potuit, habere pignons cauffani conuenit. v. P AV LV s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SI creditores hærediurq feparationem bonorum impe trauer int, ^ inueniatur non idonea hæreditas,hæres autem idoneusaion pote' runt reuerti ad hæredem,fed ei,quod femel poftulauerunt, ftare debe* bunt.fed fi poft impetratam feparationem aliquidhæres adquificrit: fiquidem ex hæreditate : admitti debebunt ad id,quod adquifitum dh illi.qui feparationem impetrauerut.fcd fi illis fatisfaâum fuerit : qn^a fupereft,tribuetur proprijs hæredis creditoribus. at fi ex alia caiifta hs res adquifierit;non admittentur hæreditarij creditores. Quodfipto* prij ad folidum peruenerunt.'id,quodfupererit,tribuendum hæredis rijs quidam putant.mihi autem id non uidetur.cum enim fepatatione petierunt.-recefTerunt à perfona hæredis A bona fecuti funtjamp;quafi^^ funôi bona uendiderût,quæ augmenta non poiTunt recipere. Idemqj exiftimodicendum,etiam fi circa feparationembonorûdccepti.tni* nus côfecuti funt,^ proprij hæredis creditores. proprq aût hæredis etc ditorcs habent propria eius bona, amp;nbsp;perfona, quæ poteft, doneç uinit. adquirere. vr. IVLIANVS.

QVoties hæredis bona foluendo non funtmon folu creditores te« ftatoris,fed etiam eos,quibus legatum fuerit,imperrare bono» rum feparationem æquum eft.ita,utcum creditoribus folidum adqni fitum fueritjegatartjs uel folidum,uel portio quæratur. Si liberta hæres inftituta bonorum pofleflionem fccundû tabulas petiffetcius» qui foluendonon erat;quæfitumeft,an bona eiusfeparari abhæredi-tarijs debeantf te fpondi.non eft iniqum fuccutri patrono, ne oneres turærealieno,quodliberta petendo bonorum pofleflionem fecun« dum tabulas contraxent.

QVi indicium didanenint hxtedi.feparationem quafi hæredita-rij ipiTunt imperrare.quia ex neceflitate hoc fecerunt.

S,qui fubcondihonehæres inftitatus eft, cogendus eft ^^ conditioni parere.fi poteft.-aut fi refponderit Ie non adi» turum^enam fi condirio exftiterit, uendenda crunt bo« na defundi. nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi nihil facere poteft .• curator bo

nis conftimendus ehr,aut bona uendenda. fed amp;nbsp;fi gras u^æs alienuni fi^quod ex poena crefcat.-per curatorem foluendum aes alienani:ficutilum uenter in poffeflione fichant pupillus hæres tutoré iionhabcat,decerni folet.

De curatore cóftituendo hoe iure utiniur,ut praetor adeatur, is'ep curatorem curatoresfie cohftiruat ex confenfu maioris partis creditorumtuel praefes prouinciae,iï bona diftrahenda funt in prouin-cia:qux'qr pereü eosue,qui ita creatus creatine eflènt,ada fada geftafcj} funt, rata habebuntur.eisqj adiones,amp;in eos utiles competûr. amp;nbsp;fiqui« dem curatores mittent ad agendum uel defendendû, uti ins effet : nee ab co fat is,neeg de rato^ie^ ludicatum folui nomine eins, cuius bona ueiieunt,exigetur;fed nomine ipfius curatoris,qui eu mifit. nbsp;nbsp;Si plu

ies intern conftituantur curatores; Celfus ait, in folidum eos amp;nbsp;agerc ®^ tonuenirijamp; non pro portionibus. quod fi per regiones fucrint con ftituti ciiratores;unus forte rei Italicæ, ali9 in prouincia.-puto regiones ws filas côferuaredebere. Quæritur,aninuitus curatorfieri poffït^ «CaffiusferibitjUeminem inuitum cogendum fieri bonorum eurato rem,qnod uerius cft.uoluntarius itaqg quxrendus eft.nifi amp;nbsp;magna n« C£uitate,amp; Imperatoris arbitrio hoc procedat, ut amp;nbsp;inuitus crearetur. nee omnimodo creditorem effe oportet eum,qui curator conftituit r fedpoffiintetiam non creditores. Si tres curatores fuerint ,amp;unus exhis nihil tetigerit; an in eum, qui nihil tetigit, adio danda eft ^ amp;nbsp;C3iriusexiftiniar,modum adoti nó debere conftitui;pofteq;eum,cu quo milt, experiri.amp;putoCaflrjfententia ueriorem. fpedandum em quid redadum eft ex bonis,quibus curator datus eft, non quare ad cu« ratoremunumperuenerit. amp;itautimur;nifiinuitusfaduseft.nam fi gt;Ueft;dicendum eft,non eum conueniendum.

SI plures ciufdem bonorum curatorcs fadi funr.-in quern eoru uult ador,in folidu datur ei adio, tan^ qui ins eorû in folidum ageret.

IMperatores Antoninus amp;Verus Augufti refcripfetuntjoonis per curatorem ex fenatufconfulto diftradis, nullam adionem ex ante gefto fraudatori competere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* f

V. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SI debitor foro cefferit,0e creditores priuato confilio coicrint.amp; elc gerint unum,per quern bona diftcahantur,amp; portio ipfis,qu£E in re dado fierer,folueretur.-mox exftiterit alius,qui fe creditoré dicat; nullam quidem adionem aduerfus curatorem habebit, fed bona debito» ris unà cum curatore uendere poterit.ata, ut quae à curatfte amp;nbsp;à credit tore ex bonis contrahantur,omnibus pro portione^raeftentiir. *

Itpmor. QVAE FRAVDATIONIS CAVSSA GESTA ERVNT CVM EO.QVI FRAVDEM NON IGNORAVE-R1T,DE HIS CVRATORl BONORVAI, VEL EI,CVI Dß

EA RE ACTIONEM DARE OPORTEBIT, INTRA AN-SjNVM, QVO EXPERIVNDI POTESTAS FVER1T,ACTI ONEM DABO.-ID'QVE ETIAM ADVERSVS lPSVM,Qyi FRAVDEM FECiT, SERVABO. Neceffario præror hoc ediftum propofuifquo cdido confuluit creditohbus,reuocando ea.quxcuncj in fraudem corumalicnara funr. Aitergo praeror. qvae FRAVDATioNiS CAVSSA GESTA ERVNT.hæcuerbageneraliafunr.amp;conriucntinfc omnemomnino in fraudem faftamuel alienationem,uel qiiécun^ contraflum. Quodcunqj igimr fraudis caufla faftum eft, uidctiir his iierbis reuocari, qualeeun^ fueric.namlate ifta uerba parent fine ergo tern alienauit/iue acceptilarione,uel pado aliquem liberauit:

I Dem eritprobandum.Etfi pignoralibcrct,uel quern aliuminU’’^ dem creditorum præponat,

tontrahens gcffcrit aliquîsruerum ctiam fi forte data opera ad tudidgt;« um non adfit,uel litem mori patiatur,uel à debitorc non petat.ut tern pre libcr^nr, ant ufumfruftum, uel feruituté amittit. Et qui aliquid ‘Kir,lit definat habere,quod habetrad hoc edidum pettinet.

Nfwudem facere uideri etiam eum, qui non faciat, quod debet fa« rerc,intelligendum eft.id eft,fi non utatur feruitutibus.

V^ediaum non pertinet. pettinet enim hoc ediftum ad deminuen tespatrimonium^uugi.'nonadeos.qui id agüt,nelocupletcntur.Vn« de fi quis idco ccnaditioni non pareat,nc committatur ftipulationn ea condirionc eft, ne faciat huic ediflo locum. Proinde amp;nbsp;qui repudiauit ««reditatcmuel Iegitimam,ucl teftamentariam, non eft in ea cauiTa, ^nuicedido locum faciat. noluitenim adquirerc, non fuum patrimonium deminuere. Simili modo dicendum eft,amp; fi filium fuü eman ^^° arbitrio adeathaereditatem:ceflare hoc edidum.Sed amp;nbsp;mQprobandumeft.’filcgatumrepudiauitjCeflare hocedidum.quod “nanus qnoeg fcribit. nbsp;nbsp;Si feruum fuum haeredem inftitutum alie-

p“ir,iitiiu(ruemptorisadcat hxreditatem: fiquidem inuenditionc “naamp;aus,fed in hacicditate fit.ccffat edidum, qiiia licuit ei ctiam re« P“oiateha:rcditatem.at fi in ipfa ferui alienatione fraus eft: rcuocabi-“r,quetnadmcduni fieum in fraudem manumififfet. Apud Labc ’em ferjptum eft.eum,qui fuum recipiat, nullam uideri fraudem fa ere.' (hoc cft eum,qui quod fibi debetur,recipiat)eum enim,que præ *hafc alï-« muitnm foluerc cogat,impunc non foluerc,iniquum effe. totum is défunt um hoc edidum ad contradus pertinere, in quibus fe prætor non in erponatai^uta pignora uenditiones'cp. Sciendum eft, Iulianum ,‘•’'æ^we,cocpiurenos iiti.'ut quidebitam pecuniam recepit,ante ^ onadebitotis poifideantur.-quamuis feiens prudenstp foluendo nó etecipiatcnó timeat hoc edidum. fibi enim uigilauit. qui ucro poft p ^^n pofleda dehiturn fuum fcccrit.-hunc inportionem uocandum, carteris crcditoribus.neq^enim debuit præciperecæte «spoft bonapoffen'a,cum iam pat conditio omnium creditorum fa* aeflet. Hoc edidum eum cocreet, qui feiens cum in fraudem crc« bat'^*” ^°^ ficerc,fufcepit.quod in fraudem creditorum hic facie« ^^^^‘^ ^fraudem creditorum fadum fit: fi tarnen is,qui ac *'t^t,’gnotauit; eeffate uidentm ueiba edidi. nbsp;nbsp;nbsp;Pixterca illud feien

dum eft: cum,qui confentientibus creditoribus aliquid à fraudatore nel emic,uel ftipulatus eft,uel quid aliud contraxit : non uideri inftau nbsp;nbsp;' dem creditorum fccifle.ncmocnim uidetur fraudareeos,q»iftiüt, k adhocconfentiunt. nbsp;nbsp;Si quid cupiipillogeftum fit in fraudem erwi torum: Labeo ait omnimodo reuocandum, fi fraudari fint itediw» tes.-quia pupilli ignorantia,quae per ætatem contingit, non debït eü« captiofa creditoribus,amp;:ipfi lucrofarcocp iure utimur. nbsp;nbsp;Similimo j dodicimus,amp;ficuidonatumfir,nonefle qua:rendum,anfcieniecogt; tui donatum eft,geftum fit.fedhoc tantum,an fraudentur creditores. nbsp;nbsp;) nee uidetur iniuria affici is,qui ignorauit: cum lucrum extorquwti”J» nbsp;nbsp;nbsp;j non damnum infligatur.In hos tamen,qui ignorantes^co,quifoh, » . nendo non fitjiberalitaté accepetuntrhaflenus aftio erit danda,quaW nus locupletiores fadi funt,ultra non. Similimtjdo quaeritur,u«t nus abeo,qui foluendonon fit,ignorante dquot; -’.ino ipe fciensremat» ceperit.an dominus ceneturfamp;ait Labeo,h2v.enus eum teneri,utrefti ^ tuat,quod ad fe peruenit;aut dutaxatde peculiodamnctur,uel fiquw in rem eius uerfum eft.eadem in fihofamilias probanda funt.fed fid® minus feinfuo nomine conuenietur. Item fi ncceffarius hæ^fe' gara præftiterit,deinde eius bona uenicrint: Proculus ait.etiafi jguo* rauerint legatarii,tamen utilcm adionem dandam,quod nequaquam dubium eft. Huius adionis annum utilem computaniuS,quo^^P® tl un dl poteftas fuir,ex die fads uenditionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SI debitor in fraudem creditorum minore precio fundum fei^dn emptor i uendiderit,deinde hi,quibus de reuocando eo adio datur, eum petant.quaefitum eft,anpreciumreftituere debeatc' ProcuI«$c® ftimat,omnimodo reftituenaum effe fundum,eriam fi preciumnon foluatur.amp; refcriptum eft fecundum Proculi fententiam.

EXhiscolligipoteft,ne quidem portionem cmptori reddendaW ex prccio. pofte tarnen dici,ca rem apudarbitrü ex cauflaanimad uertendam. ut fi numi foluti in bonis cxftent,iubeat cos xeddi: quiara ratione nemo fraudetur.

QVi à debitorc,cuius bona poiTeffa funt/ciens rem emit, iterum alij bona fide ementi uendidit. quæfitû eft, an fecundus cmptoi conuehiri poftïtJ’fed uerior eft Sabini fententia, bona fide emptotem non tenen;quiadolnsei duntaxat noccre debeat,quieum admifitJ quemadmodum diximus non teneti eum,fi abipfo debitore igno' sans erneut.is aût^gui dole malo emit,bona fide autem ernenn uendi

AltafStOr.QVAE LVCIVS TITIVS FRAVDANDI CAVSSA SCI ENTE TE IN BONIS,QVIBVS DE AGITVR,FECIT : EA ILlt; LIS,SI |0 N0MINE,CtV0 DE AGITVR,ACTI0NEM,EX EDICTO MEO COMI»ETERE,ESSE'VE OPORTET .’ET SI EI NON PLVS, QVA'M ANNVS EST,CVM DE EA RE,QyA DE AGITVR, EXPERIVNDI POTÉSTAS EST.-RESTITVAS. INTERDVM CAVSSA C0GNITA,ET SI SCIENTIA NON SIT, IN FACTVM ACTIONEM PERMITTAM. Rade • mum rcuocatiir,quod fraudandorumcreditorum caufla faftum cft, , ficuentum ^us habuerit.fcilicet fi hi creditores,quorum fraudando . • rum caufla fecit,bona ipfius uendiderunr.cæterû fi illos dimific,quo« rum cauffafraud^idgrum fecit,amp;: alios forritus eft.fiquidcm fimpHci terdimiflisprioïibiis,quosfraudareuoluit,a!ios poftea forritus eftr ceffatreuocatio.Si autem horum peciniia,quos fraudare uoluit,prio« * tes dimifit,quos fraudare uoluit; Marcellus dicit, reuocationi locum forc.fecundum hanc diftindionem amp;nbsp;ab imperatore Seuero amp;nbsp;Antonino refcriptueft,eo'q5iureutimur. Quodaitpra:tor,SCiENTE TE, ficaccipianius,teconfcio,amp; fraudem participante, non enim fifimpli citer feioilium creditorcs habere,hoc fufficitad contendendum tene* ri eum in faâû adione.fed fi particeps fraudis cft. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis particeps

quidem fraudis non fuit,ucruntamen uendente debitore teftatocon« nentiiscftacreditorib^.ne e merer.an in fadu adionc teneatur.fi com parauitföt magis eft,ut teneri debeat, non enim caret fraude,qui con« uentusteftato perfeuerat.alias autem qui feit aliquem creditores ha« nerc,fi cum co contrahat fimpliciter fine fraudis confeientia; non ui-detur hac adione teneri. Ait prætor. sciente te , id cft eo,qui conuenietm hac adione.quid ergo,fi forte tutor pupilli fcit,ipfe pupil ius ignotauiK’uideamus,an adioni loens fit, utfeientia tutoris noce» at. idem amp;mcuratorefuriofiamp;adolcfccntis.amp;putem,hadenus iftis noccre confeientiam tutorum fine curatorum,quarenus quid ad cos peruenit. Prætere.i fciendum eft,poffe quæri,quod dicitur,in fraude creditoröalienatum reuocari poffe, fi qdem fint creditores .• amp;nbsp;fi unus creditor fît ex illis,qui fraudati funt f fine folus tune fuit,fiuc cum cm» tetis fatisfadiim eft,hic folus rcmanfit)probandum eflc,adhuc adioni locum fore. nbsp;nbsp;IHud certe fufficit,amp; fi unum fcit creditorem fraudari,

toreros ignorauit fore locû adioni.quidergo,fi ci, qué fcit fraudari, utisfadum eft.-nunquid deficiat adio.-quia qui fuperfunt, nô funt fran jWf.amp;hoeputo probandum. non tarnen fi dicat aliquis, offero,

utaflionemdidat. Sifraudator hxredemhabuif,amp;Ii:^redisbon3 nemeiintaion cft in bonis,de qiiibus agituc/aâum: amp;nbsp;idea ceflat hxc adio. nbsp;nbsp;Si quid in fraudem creditorum fecit filius, qui fe jjpteratabf

tinere, amp;nbsp;in integrum fit reftitutus,quod fe mifcuerat: uel fi quid fedt uoluntatiusA uel per œtaté, uel aliam cauflam iuftam in integrum re ftitutionem meruit;dicendum erit,utilem adionem competcreftdem * amp;nbsp;in feruo neceffario. Sane' cum illa diftinflione hoc admittendû efc Labeo fcribit: ut fiquidem protinusbonauendiderint creditorés/id pacifcentibus creditoribus fe neceflarius mifcuerit: utriufj fraus reiio ceturjd eft teftatoris St ipfius. Si uero paffi funt neceffarium credits • res A quafi in creditum habuerunt nomen eius,uel duk^tudine ufpra » ru,uel quam aliam rationé fecuti:dicendumeft,nihil reuocariexamp;Si ’• quæ teftator alienauit. Si impubes hxres j^trgexftitcrit,ciusc5 mortui bona ueneant.-feparatione impetrata, utriuf^ fraus erit reuo* canda,pupilli,uel etiam tutoris,ité curatoris. Sicumindicmmij ^ hi deberetur,fraudator pratfens foluerifdicendu eritdn eo,quod fenu commoduminrepraefentatione,infaflum aftioni locum fore-n^^ praetor fraudem intelligit etiam in tempore fieri. Si cui folutu qui» dem non fuit,fed in uetus creditum pignus accepit.-hac adione tenet)’ tur, ut eft faepiflimc conftitutum. nbsp;nbsp;Si cum mulier fraudandom^

creditorumconfiliuminqlTetpnaritofuoeidemcpdebitor! creditorum acceptumdebitumfeceritdotisconftituendae quot;nbsp;cum habet hæc adio.amp; per hanc omnis pecunia,quam maritus debu rat, exigitur.-nec mulier de dote habet adioné. neeg enim dos in»^ de creditors conftituenda eft.Se hoc cetto certius eft,amp; fxpiftitntteu ftitutum. Exitus autem adionis erit, ut ftipulatio,qux accepta fuerat,ex integro interponatur. Per hanc adionem etiam uiusn“' dusA eiufmodi ftipulatio, IN ANNOS SINGVLOS DEN A DAR SPONDESt” exigi poteft. nbsp;Si debitorem meum amp;nbsp;complurium «^

tor urn confecutus effem fugienté,ac pecuniam fecumferentem,»? ßulifTem ci id,quod mihi debebatur.-placct Iuliani;fcntentia diccnti, multum interefTe^antequim inpofleffionembonoru mittanturen^ crcditorcs,hoc fadum fit,an poftea.fi anterceflare in fadum poftea;huic locum forc. Si ex conftitutione diui Marei bona fint didaalicui libertatum conferuandarum caufia: dicendueft adioné celTare.itacnim fuccedunt,ut rata fint, quæ paterfamilias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

Annushuiusin fadum adionis computabiturexdie ”5”“’^’%, bonorö. Per hanc adionem res reftitui debet cum fua feiliect eau • amp;nbsp;fr udus non tantum, qui percepti funt, uerum hi quo^, qui i fcaudatore potueiuntjucniunt.fed cum aliquo modo/cihcet utu

TIT. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1871

I^sfaflidediicantnt.namarbitrioiudicisno prias cogmdus eft rem citiuiete,qu^tn fi impenfas neceffarias confequatur.idem'q? erit pro« andum^fiqyijjjius fumptusexuoluntatefideiufforum credito» ‘^unic^faftiiscrit. Partum quo^ in hanc aftionemuenire putoueriuS ?«Ptætereagcneraliterfeiendû eft,ex hac aâionereftitutionem ueri «portere in priftinum ftatum: fiue res fuerint, fine obligationes: Wperiode omnia reuocentur, ac fi liberatio fada nó eflet. ^pter quod medtj temporis commodum, quod quis confequeretur libéra-none non fafta,præftandumerit:dumufurae nonpræftentur,fi infti-Pulatum deduâæ non fuerunt.-aut fi talis contradus fuerit,in quo ufn læ deberi potuer unt etiam non deduflae. nbsp;nbsp;Si conditionalis fuit obli

8®«o,cum iffa condîtionc;fi in diem,cum fua die reftauranda eft. fi ta ^™caerat, cniiÿdi^s finitur.-poteftdici reftitutionem intra id tem-puspofle pofttiferi,quod fupererat obligationi,non utilt;5 intra an«

Adio hæc poft annum de eo,quod ad eum perucnit,aduer-Jusquemadiomouetur.competit. iniquumenim praetor putauit in •utromorari cum,quifenfitlucrüexfraude.idcirco extorquendum lucrum putauit. fiue igitur fraudator fit ipfe,ad quem peruenit, fine ®uus quiuis.-competit aftio in id,quod ad eum peruenit, doloóc malo öus fadum eft,quo minus perueniret. Hæc adi 0 haeredi cæteris'e^ *^^otibus competit; fed amp;nbsp;in haeredes fimilescg perfonas datur. I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XL VENVLEIVS.

Vlpaterfiliofamilias libcram peculq adminiftrarione dedcrit; non kjuidetur ei amp;nbsp;hoc conceffifte/itin fraudem creditorum alienaret. talenienimalienationemnonhabet.atfihoc quoegconceffit filiopa l’a fraudem creditorum facere polTit.-uidcbitur ipfe fedfte,ut lufficiantaducrfus eum competentes adiones. etenimfilq credit ores etiam patris funt creditóres.-amp; cu eins generis uidelicet habebunt adi-onem,uthisdepeculio praeftari neceflefit.

TLlud conftat:eum,qui pignus tcnet,adione hac non teneri. fuo ei3 Xlure amp;nbsp;ut pignus,non rei feruandae caufla poflïdet.

TT Ac in fadum adione non folu dominia reuocantur, «cru etiatti JCjLadiones reftaurantur.ca propter competit hsc adio amp;nbsp;aduerfus eos,qui res poffidentjUt reftituant: amp;nbsp;aduerfus eos,quibus adio corn« petit,ut adione cedant, proindc fi interpofuerit quis perfona Titij, ut ûaudatoï res tradatjadione mandati cedere debet, ergo amp;nbsp;fi frauda aa iq tot

torprofiUafuadotcm dediffet fcienti fraudaricreditörcsrfihiit^^’®* tur, ut cedar aftione de dore aduerfus maritum.

Sr qu« cum haberet Titiu crcditoremA fcirct fc foluendo non eße» libettates dederit teftamentordeinde dimiflb Titio poftea ^mp^^ nium creditorem habere coepcrit,amp; codem taftamento manéte i^cd* fcrit: libettates datæ ratæ debent eiTe, amp;nbsp;fi hæreditas foluendo non fit' quia ut libettates tefcindantur,utrûlt;5 in eorundem petfona cxigilw^ amp;nbsp;confilium,amp;: euentum.fiquidem amp;nbsp;crcditor,cuius fraudandi confit* um initum état,non fraudatur.A aduerfus cum,qui fraudatur,confw‘’ um i nicum non eft. libettates ita^ ratæ funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

NX v I. P A v L V S lÆ. V. r^ot^oni Papmuni notit., Ifi priores pecunia pofteriorum dimiffi p^buatur.

OMnes debitorcs,qui in fraudem creditor um liberantur, pw 1® aâionem reuocantut in priftinam obligationem. Lucius T’ tius cum haberet credi torcs,libertis fuis rjfdein'q^ filqs naturalibus um« uerfas res fuas tradidit.refpondi.quamuis non proponatur confiliuß* fraudandi habuiffe.'tamen quia creditores habere fe fcit,amp; uniuöfo^^ nafua alienauit.intelligcndus eftfraudandorum creditotum confié*’ habuiife.ideoq^ amp;nbsp;fi filq eius ignorauerunt hanc mentem patris fui W« iffe,hac adione tenentur. nbsp;nbsp;nbsp;Si uir uxori,cum creditores fuos fraudé'

re uellet,foluto matrimonio præfentem dotem reddidiffet.quam W* tuto tempore reddere debuit.hacadione mulier tantüprazftabitjqi’®*^ ti creditotum intererat dotem fuo tempore reddi. nam praetor fräU« dem etiam in tempore fieri intelligir.

SI pignus uir uxori ,ucl uxor uiro remiferit.-ucrior fententia fft,nn’* lam fieri donationem exiftimantium.quod fine duhio,0 in frantle ereditoru fiat,aftione util i reuocabitur. ideinqj 5c fi quis debitor in frau dem creditotum pignus omiferit.

PAtrem,qui non exfpedata morte fua fideicommiflum haeredita« tis materna: filio folutopoteftatereftituit,omiffa ratione faki* diae.'plenam fidem Sc debitam pietatemfecutus cxlubitionis, refpondt creditores non fraudafle.

DEbitorem.qui ex fenatufconfulroTrebelliano rotam haeredka tern rexinnt.placctnon uideri in fraudem creditotum alienaue portioncm,quamtetinetepotuifiet.'fcdniagisfidcliterfacere^ . j

J If, '^^^ ^ fraudem créditons cum uidno Je finibus pignori darf ^^fünA padus ell.qu3Efitum,an is,qui â cieditoce emit, de finibus ’’^Q^'^'^^dn fecundum ca,quæ proponeren tur.non idcirco

•Kigere pofre,quod debitor ignorante creditore paâus eflèr. nbsp;nbsp;nbsp;,

( V in netus creditû unus creditor pignora accepiffet.'quæro, an in j^^^udem caeteroru creditorum faftum nullius momenri efletc' re-turn '’^’^®^^®’®™ß®® idcirco prohibendum à perfecutione pigno« ™,qiiod in uetus creditu,ut obligarewr,paâus effet.-nifi id amp;nbsp;in trau« cnA-'æ^^ïquot;* credirorum faâum ûtA ne cauffa imis occurrat,qua ?iîormn fraudes refcindi folent.

RimogradÄfcriptihaeredes.cumanimaduertcrcDtbonadefunfli ^x ad quartam pattern æris alieni fufficerc/amae defundi feruan “ægtatiaexconfenfu creditorum authoritatepraefidis prouinciæ fe-^’idum conftitutionem ea conditione adierunt h?ereditatem,ut ere« ‘toribusduntaxat partem praeftarent.quaefitumeft.anmanumiifi te ameiito amp;nbsp;liberrates amp;nbsp;alimenta confequi polfintC refpondi, liberta« 9wdcm,fi in fraudem creditorum dats non cffent,competere.lega ^uero jfifoluendo hxreditas non effet,non debcri.

IjVpiilus patri hxres exftitit,amp;uni creditorum foluit.mox abftinu X 'th^reditate paterna.bona patris ueneunt.an id,q«od accepit cre ‘fo^renocandum fiene melioris condirionis fit,quim cæteri credito ^5. diftinguimus ,an per gratificationem acceperit creditor, uel non: •inipergratificationemtutorum,rcuocctur adeandem portionem, quam cæteri creditores fuerintlaturi.fi uero iufte exegcrit, cæteri cre-oitores neglexerint exaftionem,amp; interea rcs deterior fada fît uel mot Mlitate,uel fubdudis rebus mobilibus,uel rebus foli ad irritum perdu-öis:id,qiiod acccperit creditor/euocari nullo pado poteft;quia alq cre wtores fus negligentiæ expenfum ferre debent. Quid ergo, fi cum in to eiremtbona debitoris mei ucnirent,folucrit mihi pecuniaran adio nereuocarieapoiTitämcC'Sc diftinguendum eil, is obtulerit mihi,aa egoillicxtorferim inuito;utfiextorferim inuito,reuocetur:fi nonex-torferimjnonreuocetur.feduigilaui.mcam conditionem melioiem fectius ciuile uigilantlbus fcriptueil,idcoc^ nórenocatur id, quod pet

VI fraudator fideiuffori fuo feienti acceptum tulcrit;fi reus nó igno » Oiaueiitjuter^tenebitur.fi minus,is^qui kient,û tamcille,cuiacce= ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptma

ptum faftum cft/olucndo non fit.nidendnm eft, an in reutt), ctiattifl ignoranerit, aftio danda fit: quia ex donatione capit. contra fi reo fd ente acceptum faflumfit:fideiuirorquolt;5,fiamp;iprefcicrit,«nébitiif. fi uero ignorauerit.-nunquid non aeque aftio in eum dari debeat.-quo« niant magis detrimentum non patiatur,quam lucrum faciatc'in duo-bus autem reis par utriuRp caufla eft. Si d focero fraudatore Riens gener acceperitdotem:tenebitur hac aftiüne.amp; fi reftitiieritcam:dcfi nitdotem Habere, nccqnidquam emancipate diuorriofafto reftitutu rum Labco ait:quia hec aftio rei reftituend® gratia, non poene nom! ne daretur. ideoep abfolui folet reus, fi reftituerit. Scd fi prius, quaw creditores cöeoexperirentur,reddiderit filiædotem.-iufjjcio nomine dotis connentns,nihilominas eu hac aftione teneri, Labeo ait, nee ul-lum regreiTum habiturum ad mulicrem.fi uero êneéudicc.uidenduni cft,an ullarepctitio competatei.quod fi is ignorauerit,filia autem fde rit.tenebitur filia.fi uero uterç fcicrit.utercj tenebitur.at fi neuter fcie rit.quidam exiftimant,nihilominus in filiam dandam aftioncm,qni* intclligitur quafi ex donatione aliquid ad earn peruenifle: aut certe ca iiereeamdebere,quod confecuta fuerit.fereftituturam.Inniaritum autcm,qui ignorauir,non dandam aftionem.non magis, qudm in cre ditorc,qui d fraudatore,quodei dcberctur,accepit;cum is indotatam nxorem dufturus non fiierit. Item fi extraneus filixfamili« nomine fraudandi caufla dotem dederit: tenebitur maritus, fi fcicrit. eqn2 mulieraiec minus amp;nbsp;pater,fi non ignorauctit:ita ut caueat, fi ad fc dos peruencrit,reftitui earn. Si procurator ignorante domino, cum W* ret debitorem dus fraudandi cepifle confiïium,iufl’it feruo ab eo acu-pere.hac aftione ipfe tenebitur, non dominus. Non folum autcni ipfam rem alienatam reftitui oportet,fed etiam fruftus, qui aliens^® nis tempore terr® coherent: quia in bonis fraudatoris fucrunt itent eos,qui poft incohatum indicium recepti funt. medio autem tempore reccptos in reftitutionem non uenirc. item partum andll® P^t frao dém alienat® medio tempore editumin reftitutionem nonuemr« qUia in bonis non fuerit. Proculus ait. fi mulier poft alieuationem conccperit,amp;antc qudm ageretur,pcpercrit: nullam effe dubitaoone» quin partus reftitui nó debeat.fi uero cum alienarctur, praegnanstm. pofledici,partumquo^ reftitui oportere. FRVCTVS avtem FVN-DO COHAESISSE, non fatis fe intelhgerc,Labeo ait: utruni duntax^ qui matuti, an etiam, qui immaturi fucrint, pretor etiam fi de his fenferit, qui maturi fucrint: nihilomagis pofleflionem reftitui oportcrc.nam cum fundus alienarctur ( quod adeu, fru«uslt;^ dus attinetet^unam quondam tem fiüüê,id eft fwidunbcwus omm

TIT. T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187?

no*h k^ ^***^^^®*’®*'' frußus fcquantur. nee cum.qui remporehyber nabuit fundutn centum, fi fub tempore meffis uindemiaciie fru« tü L?^^ quot;tf *^'^^’^e poffit decern .-idtircoduasres, id eft fundum een-ï ’^ a - decern eum habere intelligendum: fed unam rem habe» 7 » bdum centum,ficut is quo«^ unam rem haberet, qui fepara ® ædium uendere poffit. Hæc aftio etiam in ipfum frauda remdatiirjicet Melanon putabat infraudatorem earn danda.-quia uua«dio in eum ex ante gefto poft bonorum uenditionem daretur: ’biquum effet, aâionem dari in eum,cui bona ablata effent. Si uero • quædâ deperdidiffet fic,ut nulla ratione recuperari poffent ; nihilomi» pus aftio in eum dabitur: amp;nbsp;praetor non tarn emolumentum aftionis

g Ideamus.de quibus rebus interdida competunt. Et jfciendumeft interdidaautde diuinisrebus, aut de amp;^!humanis competere. de diuinis,utdelocis facris, uel de locis religiofis. de rebus hominum interdis äa reddunt aut de his,quae funt alicuius.-aut de his, qux nullius funt. quae nullius funt: hx funtliberae _________pcrfonae,dc quibus exhibendis amp;nbsp;deducendis inter uida competunt.quae funt alicuius,hæc funt,aut publica,aut fingulo« rum. publicafunt de locis publicis, de utjs,de'c^ fluminibus publicis. qiiæ autem fingulorum funt;aut ad uniuerfitatem pertinent, ut inter* oiOTm quorum bonorum: aut ad fmgulas res, uteft interdidum uti poffidetis,amp;deitinere aftuep. Intetdiftorum aut tres funt fpecies.ex uibitoria,^hibitoria,reftitutoria. funt tarnen quaeda interdidaS: mi* P^ amp;nbsp;quae prohibitoria funt,amp; exhibiroria. Interdiftorum quædam m præfens,quædam in preteritum referuntut.in prefens,ut uti poffigt; etis;in preteritum, ut de itinere aduep, amp;nbsp;de aqua aeftiua. Interdit ™ onmia,hcetinKmuideantui concepta, ui tarnen ipfa perfonalia bb funt

INterdiflomm quædani duplida fnnt.quædâ fimphciai^upliciadi cunt^uc VTi POSSiDETiS.fimphcia funr,uelutiexhibitoria àrefti« tntoriajteprohibitoria DE A R BQ RIBVS CAEDENDIS.amp;D^ ITINE RE ACTV'QVE. Intcrdiftauero competuntucl hominumAKldiiii » ni iuris cauffa, amp;:de rclligione: fienteft NE QViD iN LOGO SACRO FIAT.uel OyOD FACTVM EST RESTITVATVR: amp;nbsp;DE MORTW 1Nlt; PEREND0,uel SEPVLCHRO AEDiFiCANDO.Hominum cauffacoin petunt,uel ad publicam utilitärem pertinentia, uel fui iuris tuendig«» tia,uel officq tuendi cauffa,uel rei familiahs. Publies utiliratis eau® COmpetitinterdiâl'l.VT VIA PVBLICA VTI LICEAT, ÎT FLVMlNE,, PVBLiCoANE QVID FIAT IN VIA PVBLiCAjutj^ fui tuendicaûff« DE LIBERIS EXHIBENDISjtemDE LIBERTO EXÂiBENDO.Offici) cauffa,DE HOMINE LIBERO EXHiBENDO.reliquainterdidaicifâmi liaris cauffa danrur. Qiiædam interdida rei perfccunonem conti» • nent,ueluti DE ITINERE ACTV'QVE PRiVATO. nam proprietatis cauffam continet hoc inrerdiftumJed amp;: ilia inrerdifta^qusde lotis fa crisamp; de religiofis proponuntur, ueluti proprietatis cauffam continent . item ill3,quæ fuiiuris tuendicauffa diximus competere.utnoii fit mirum, fi quæ incerdida ad rem familiärem pertinentia,prophe-taris cauffam,non poffeffionis habeant. Hæc autem uKerdiâagt; gus ad rem familiare foedant: aut apifeendæ funt poffeffionis,autre» cuperands,autretincaæ. Apifeends poffeffionis funt interàftâ,q“^ competunthis, qui antenon funt nadipoffeffionem. funt autem intet didaapifeendæ poffeffionis, QVORVM BONORVM.-Saluianüquoij interdidum,quod eft de pignoribus,ex hoc genere eft.à QVO ITINE-RE EST VENDITOR VS VS, QVO MINVS EMPTOR VTATVVIM FIERI VETO.Recuperandæ poffeffionis cauffa proponunt fubtubri* ca VNDE Vi. aliqua tarnen fub hoc titulo interdida funt. Retinends poffeffionis cauffa funtinterdida, VTi POSSIDETIS. Siint etiain» terdida ( ut diximus ) duplida tam recuperandæ cp apifeendxpoffeflî OniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111. VLPIANVS.

IN interdidis exinde ratio habetur fruduum,cx quo édita funt, non retro, nn. PAVLVS.

EX quibus cauffis annua interdida funt,ex his de co, qnod ad eum peruenigcum quo agitur, poft annum iudiduni dandum Sabinus refpondit.

TIT. IL ETUI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1877^

INterdida noxalia ea funt, quæ ob dcliéhim coru, qnos in po te Rare habemas,dantuc:uduti cû ui deieccrunt,aut ui, auc clam opus fece tutu, fed c|ficjo iudicis conrinetur,ut dominum fua impenfa opus re-ftiruentem abfoluat.paricnriam rol'endoopen prarftanrem noxtede«^ dere inlaat amp;nbsp;abfoluat. fi mi dedar.•quantum impenfæ in tollendo ope-reerogatum fit.tanti condemnet. ft neqj patiennam prxlfcr, neep ipfe tollat,cuni polTir.’in tantum coudemuet,in quantum index æfttmauc lit,at^ftipfefeciflet.

Itp^tqjJ.QyORVM BONORVM EX ED'CTO MEO IL LIVOSSESSIO DATA EST.-QVOD DE HIS BONIS PRO HAEREDE AVT PRO POSSESSORE POSS IDES, POSSI-DERES'VE,St NIHIL VSVCAPT.VM ESSET;QVOD QVI-DEM DOLO MALO FECISTI , VT ID DESINERES ïossiDERE,iD ILLI RESTITVAS. Hoc intetdiäum reftitutorium fft.S:ad untuerfiotem bonorum,non ad ftngulas res pertinct;amp; appel liturqyoRVM BONORVM,Ô;eft apifeendac pofleflionis luiiuerfo« turn bonorum.

I Nterdido oyORVM BONoavm debitores hæreditarijnontenen-Jltut,fed tantum corporum poffeffores.

ä;0c intetdiäum uulgo QVOD LEGATORVM appcllatur. eft aût amp;nbsp;ipfum apifeenda: poffeffionis, amp;nbsp;continet hanc cauflamtut quod quis legatorum nomine,no ex uolun« rate hacredis occupauit,id reftituat haeredi. etenim xquif . ^.„„^ rimuni prætori uifum eft.nnuniquenç non fibi iplum tnsdicereoccupatislegatis.fedhatcab hærede petere. Redigit igilt; ^tradhaeredcsperhocintetdiäum ea,quælcgatorumnomine poffi-denrur.utperinde legatarf) poffint eum coniicnire. Hoc intetdidu whsredem hæredis bonorumeppofleiroris habere, rede propter utili tatem dicendum eft;nec non caeteros quoeg fucceflbres. nbsp;nbsp;nbsp;Quia au-

tem Qonnunquam incertum eft, utru quis pro legato, an pro haerede, uel pro pofleflorc poSideat; belliffime Amanns fcribi t, amp;nbsp;hxreditatis bb ij pcti«

petitionem in eum inftituendam, amp;nbsp;hoc interdidam reddendum» ”’' fine quis pro hæredc.uel pro poffeffore, fine pro legato poffideat, ho5 interdido teneatur: quernadmodum folemus facerc, quotas inectf* eft,qux potius adio teneat. na duas didamus,proteftati ex altera no^ nelle confeqiii,quod nos contingat. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis ex mortis caulfe dof ä

tione poirideat;utilt;5 ceflabit hoc interdidum;quia portio legis f 310' diæ apud hæredem ipfo iure remanet A ft corporaliter res in folid“*® translatât funt. Qui uero ex cauifa præceptionis poflidet:utilt;j tencto hoc interdido:fedpro ea fcilicet parte,quam iure legati habet,non ^^’ am pro ea,quam quafi hæres habet. Idemfcg erit dicendum,^ h 2^0 g^ nere legati uni ex haeredibus legatum fit.nam amp;nbsp;hie dicc^dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

DOLO DESUT POSSiDERE;ficacciperedebemwi,d#njrhabercfaO'I' ternreftituendi. Vndequæfitûeft.fi ofusfrudusuel ufusfuerit alien* reliftus,eum'cp occupaueritran hoc interdido reftituere fit comp^^ duse’mouet,quod ne^ ufHsfrudus,ne9 ufus pofridetur,fed magis ^0’^ tur.poteft tarnen defend! competere interdidum. Idem dicendum amp;nbsp;in feruitute relida. nbsp;nbsp;Quæfitum eft,fi quis legatorum feraan^m

caulTa milTus fit in polTelTionem.-an hoc interdido teneatur ad reih* tionemfmouetilludprimum,quodnonpofridetis,qui milfusen' poflelfionem legatorum cauir3,fed potius cudodit.deinde quodpt^' torem habet huius rei authorem.tutius tamen erit dicendum, hoc®* terdidum competere.-maxime fi fatifdatum fit iam legatorum no®*' ne,nec recedat.tunc enim etiam poflidere uidetur. nbsp;nbsp;Legatorum n®

mine no tantum ipfum poflidere dicimus,cuilegatum eft; iierumn^‘ redem quoq5 eius,caeteroscjß fucceffbres. nbsp;nbsp;nbsp;Quod ait praetor,VOLVN

TATE E1VS,AD QVEM EA RES PERTiNET.-itaeritinterpretaudn, lit fi poll aditam haereditatem, uel bonorum pofleflionem agmt^’, uoluntas accommodata eft lcgatario,iitpoflideret;întcrdidum celle • quod fi ante aditam hæreditatem bonorumne pofleflionem agm^m hoc fadum eft.redius dicetur, earn uoluntatc non noccre debere. duac res legatæ fint,altera ex uoluntate occupata,altera non ex uolu tate. eueniet,ut altera reuocari poffit,altera no poffit. Idem'q; cri* P*-bandum amp;nbsp;in una rc,ciiius pars ex uoluntate,altera pars non ex uoloo tata occupata eft.nam pars fola per interdiduaufertur. lUud tenem dum eft;fiue à te,fiuc ab eo,in cuius locû fucc€flîfti,poflidcri aliqm coeptum eft.interdido huic locum fore.In locfl fucceflifle acdpimu • fine per uniuerfitatem, flue in rem fit fucceifum. nbsp;nbsp;Prodeftaute

pofledifle,quoties uoluntate eius, ad quern earespertinet, poßme coeptum eft,fed amp;nbsp;fi poftca uoluntas acceffit eius, ad quern « KS per*

TIT. HIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1879

finebat, tatticnprodeffcpoffefforidebere. unde fiquis cœpit quidem ex uoluntate eius, ad quern ea res pertinet, poffidere; poftea uero uo-nntas no^perfeuerat: nihil nocet:qnia feme! poffideri cœpit eius uos Inntate. Si alter ejc hæredibus,qsne,ad quos ea res pertinet,uoluerit ^J^gatario poffideri,alter non;ei,qui noluerit, interdidum corn« peteiT.ei,qui uoluit,non competcre,palam eft. nbsp;nbsp;Quod ait praetor, NEiSATiSDATVM SIT; accipere debemus, fi per feueret fatifdatum, kilicet ut fi non perfeueret cautum,mittatur in poffeffionem legato^ mm feruddorum cauffa. Satifdatum fic arbitror, fi fie fatifdatum fit, ntlegatario uel ipfo iure adquifita fit idonea cautio, uel per mandati , 30}oncm adguiri poffit.amp; tunc interdido locum fore. Si quarunda ferpm nomine fatifdatum fit,quarundam non fit fatifdatum; ear urn terum nomine fi^ic igipedimento agi potent, dequibus fatifdatum

TAluerfum eft, fi poftea pars legato adcreucrit. nam hoc nomine JuAenentur fideiuffores in totum. Quod ait prætor, Si per BO-I^OR-VH POSSESSOREM NON STAT,VT SATISDETVR: fic accipi« *”gt;»,0 paratiK fit fatifdarc.non ergo offerte debet fatifdationem,fed pttenti fatis moram nó facere. nbsp;nbsp;Ex hoe interdifto,qui non reftituit, in id,qiiod intereft,debet condemnari. Si legatarius repromiffione , cótentus fuitrdandum eft interdidum. idem dicendum eft, fi legatari us pignoribus uoluit fibi caueri. nbsp;nbsp;Si per legatarium fadum fit, quo minus fatifdetur: licet cautum non fit, tenetur interdido, fed fi forte fadum fit per legatarium, quo minus fatifdetur; co autem tempore, quoeditur interdidum,fatis accipere paratus fit; non com petit inter* didum,nifi fatifdatum fit. Item fi per bonorum poffefforem ftetit, quo minus fatifdaret, fed modo paratus eft cauere.-tenet interdidum. iUudenim tempus infpicitur, quo interdidum editur.

It prætor. SI qvis dolo malo fecerit , oyowr-NVS oyis PERMISSV MEO,E1VS'VE, CVIVS IVRISDI-CTIO DE EA RE FVERIT, IN POSSESSIONE BONO= RVM SIT; IN EVM IN FACTVM IVDICIVM , QA^ANTI __EA RES F VIT,OB QVAM IN POSSESSIONEM MISSVS ^^^iTjDABO. Hoc inteididu fumnia fuidentia prætor ,ppofuit.fru* bb in ftra

ftra eminpofTeflionémjtteretreiferiiandæ caufla, nifi miffos tilers' titr.amp;prohibentes ueniré in pofTeiTionem coerceret. nbsp;nbsp;Eft aurem ge

ncrale hocedidum.pernnetenim ad omnes,qui inpoffeflioi^niapr« tore miffi funt. cônenit enim prærori, omnes,quos in pofTcffioncnii-fic.tueriSed fine rei feruandæ t.Tii (Ta,fine legarorinn,autiientriÿiomi ne in pofleflionem mifti fuerint.- habent ex hoc ediâo in faftnin aftio- nbsp;nbsp;*

nem:ftue dominns, fine alter prohibuerit. Hscc adio non tantum cum tcnet,qui prohibuitquc uenire in poffeffioneni ; fed etiam dim, qui pofleflione pulfus eft, cum uenidetin poffeflionem.nec exigitur, iit mm fecent,qui prohibnit. Si quis ideo pofleiTione arcuent,quia • tern fuam putabat,uel fibi obnoxiam.uel certenon efle débitons; con , feqiienseft,ut hoc edido non reneatur. Haecuerba c^ANTl E*A ■» RES f VIT, OB QVAM IN POSSESSIONEM MISSUS JRIT, continent utilitatemcreditoris: utquantum intcreft cius poffefflonem habere, in tantum,qui prohibuit,condcmnetur. Proinde fi ob falfum creditu, uel ob falfam petirionem miffiiseft in poffeffionem, ucl fi exceptionc * fubmoueri potuit.nihil ei debet prodefle hoc edidu.qiiia propternub lam cauiTam in pofTelTionc miflus eft. nbsp;nbsp;Hoc edido nelt;j pupiUu, ncqj

furiofum teneri conftat.-quia affedu carent. Scd pupilium cum debe» mus acciperc.qui doli capax nôeft.cætcrum fi iam doli capax fiticom

. tra erit dicendu.ergo amp;nbsp;A tutor dolo fecerit.in pupillum dahinaus adio nem;fi modo foluendo fit tutor, fed ât ipfum tutorem pofte conaenh xi,Iulianus fcribit. Si domini uel partis uolutate prohibirusquisfit . à pofredionenn ipfosdabitur adio.qnafi qui per alios hoc fecerint.

. Hanc adionem,exccpta legatorum midioneUncra annum compe tere,amp;: non poftea,fciendum eft; cum fit pocnalis. nec in hæredes find' lescp perfonas datur, nifi in id,quod ad eas peruenit. fed hæredi fimili bus'ep perfonis dabitur. At cum prohibitus quis eft legatoru uel fidd commilTorum canfta pofleflionem apifci:tunc adio amp;nbsp;perpétua eft,Sc in hsredem datur; quia eft in poteftatc fuccefforum ciutarc interdi* Aum,fatifdatione oblata.

SVo quis,an alieno nomine prohibitus fit, nihil intcreft. bare enim uerbaQVANTi EA RES F VIT, referenda funt ad perfonam do-mini. Item tamis renetur,quifuonomine,t^quialienonomine pro-hibuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HI. VLPIANVS.

SI quis miffiis fuerit in polTcflioncm fideicommiffi fernadi caufla, amp;nbsp;non admittatur.-poteftate cius inducendus eft in pofleflionen»» qui cum mifit. At fi quis uolet uti interdido ; confequens ent dicerc, interdidu locum habere, fed melius effet dicere^extra ordmem ipfos iure

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSSi

•wtfuaepoteftatis exfequi oportcredccrem fuummonnunquâ etiain P^manum militarem. nbsp;nbsp;Conftitutum eft ab Antoninogt;utetiam in

onahxj^disqiiisadmittatxircerris modis. fi quis igitur in his bonis *’onadmitratLir:diccndum eft,adionem hanc utilem competere.cæte fum ^terit uti amp;nbsp;extraordinaria exfecutionc. nbsp;nbsp;Gum praetor uentre

m P^fleflionem mictit;amp; hoc interdidum reftitMonum amp;nbsp;prohihito-iiiim cft,Sed fi mulier uelit in fadum aftione uti: ad exemplum credit tormnniagis.qidm interdido pofte earn experiri,fciendum eft. nbsp;nbsp;Si

Juliet dicatut calumniac caufla in pofleflionem uenifle, co quod non wprsgnans.uel non ex eo prægnans, uel ft de ftatu mulieris aliquid «Mturrepiftola diui Hadriani ad exemplum praefumptionis Carboni

P^r interdié^îïn efiam ei fubuenit praetor, qui damni infedi ab eo A inpofleflionem miffuseft,ne ei uis fiat. Poena autem eius,qui non pmmittit.uel fans non dat^haec eft.ut in pofleflionem mittatur aduer« '^piis. hue ergo 4)mittat,fiuc per cum non fiat,quo minus promittat: *^0 tenebit interdidujepulfo per excepnonem eo, qui experit. Præ ^orineumjquineej cauitjOeejpofTidcre pafliis efteum,qui mlfliis eft, •udicium pollicetur in tantum, quantu præftare cum oportet, fi de ea Kcautu fucrat. Sed amp;nbsp;ex alia caufta hoc iudicifi propofuinû eo rem poK.quoinpoircffionemmittidefiderabat,pr3etoris adcudi potcft.as nonfiierit.-fcilicet utfi cum poteftas præ tor is adeundi non effet,darns num interim datum eft,haberef iudiciü,qui darnnft paffus eft. Item fubiedum, fi ex alia cauffa, qui in poffeffionem miffus eft, prohibitus effe dicctur,habere in fadunt adionem.

sRaetorait. QVAS TABVLAS LVCIVS TITIVS AD CAV SAM STATVS SVI PERTINENTES RELIQVISSE DICE T\'R:S1VE PENES TE SVNT,AVT DOLO MALOTVO FACTVM EST,VT DESINERENT ESSE:ITA EAS ILLI EXHIEEAS. ITEM SI LIBELLVS, ALIVO'VE QVID RB

LICTVM ESSE DI CETVR, DECK ETO COMPRAEHENDAM. SiquiS forte confiteatur penes fe effe teftamentum: iubendus cftexhiberc.-d; tempus ei dandum eft,utexhibear,fi non poteft in præfentiarum exhi bere.fed fi neget fe exhibere pofie,uel oportere ; hoc interdidum com petit, Hoc interdidum pertinet non tantum ad teftamenti tabulas, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerum

Herum adomnia.quxad caufTamteftamentipertinent;utpnta^^^d codicrllos. Siueaütualctteftamentum,fiuenon.uelquodab toino inutilitcr faftum eft, fiue ruptum,uel in quo aho mcio fit; f^ 0^ ‘* *quot;' furn effedicatur, uel ab eo faftum,qui teftamenti faâionem nonw* ' buerit;dicendum cftinterdidurnualcre. Siuefupremae tables fint» fiue non fint, fed priores; dicendum interdidum hoc locum naJjtt^’ italt;5 dicendu eft ad omnem omnino fcripturam teftamenti, fiueped^ dam, fiue imperfedam, hoc interdidum pertincre. Proindefq^nKS tabula fint teftameti eius,quia fapius fecerat;dicendum eft mtcraido locum fore.eft enim,quod ad cauflam teftamenti pertineat, quidquw quoquo tempore fadu exhibere debeat.Sed amp;nbsp;fi de ftatu difceptetm,» teftator forte filiusfamilias uel feruus hoe feciffe dicaturïBehoe exhibe bitur. Item fi filiusfamilias fecerit teftamentö,aui de caftrenfi pecon® teftabatur;habet locum interdidum. idem eft, n is,1^i teftamentuni feccrit,apnd hoftes deceffit. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc interdidum ad uiui tabulas non

pertinet.quia uerba pratoris REL i QVERIT feccrunt mentioné. Sed amp;nbsp;fi dolo teftamentum fit deletum.

LOcum habet hoc interdidum. Si tabula in pluribus codldlwS feriptafint.-omnesinterdidoifto continentur.quia unumtefta» mentumeft. * SitabulateftamentiapudaliquemdepofitafintâTi* tio;hoc interdido agendum eft amp;nbsp;cum co, qui detinet, amp;nbsp;cum eo, qui ^■depofuitproinde amp;nbsp;fi cuftodiam tabularum adituus uel tabularius fu fcepit.dicendum eft teneri cum interdido. Si penes feruum tabulé fuerint:dominus interdido tenebitur. Si ipfe teftator,dum uiiiit, tabulas fuas dicat effe,amp; exhibcri defiderct;interdidum hoc non habe bit; fed adexhibendum ent agendum, utcxhibitasuindicet, quod in omnibus, qui corpora fwa efle dicunt inftrumentorum, probanduffl eft. nbsp;nbsp;Si quis dolo malo fecerit,quo minus penes eum tabula effent:

nihilominus'hoc interdido tenebitur ; nec praiudicatur aliquid legi Cornelia teftamentaria, quafi dolo malo teftamentum fuppreffent. nemoenim ideo impuneretinet tabulas, quod mains facinus admfi fit.cum exhibitis tabulis admiffum eius magis manifeftetur. amp;nbsp;poffe aliquem dolo malo facere,ut in earn legem non incidat.urputa fi ne^ amouerit,ne(5 ealauerit tabulas.-fed idcirco alq tradiderit,ne eas inter dicenti exhiberet.'hoc eft, fi non fupprimendi animo, uel confilio fe-cit,fed ne huic exhiberct. Hoc interdidum exhibitonum eft. Quid fit exhibere uideamus. exhibere hoc eft,materia ipfius adprahenden* * dato»

TIT. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1653

S copiatn faccre.Exhibere autem apud prætorcm oportet ; ut ex au - ^^’J^^^^iuslignatoresadmoniti ueniantad recognofcenda figna.

^^^^r’‘’P‘^rcnt telles .-Labeo feribit, coëreeri cos præ-tore debere. Solent autem exhiber! tabulas defiderare omnes omnin^qui q^jj j^ teHamento adferiptum habent. Condemnatio • autem Huius iudicij,quâti interfuit,æftimari debet.quare fi hares feri ptus hoc interdido experiatur.-ad hareditatem referenda eft aftima-110. cefi Jegatum fit ; tantu uenit in aftimationem, quantum fit in le« ^a^’^^’^^bconditione legatum fit; quafi conditione exiftente,fic • ®ftmandum eft. nee compelli debebit, ut fe reftiturum caueat, quid# , Quid con fe eu tus eft/i conditio defecerit.-quia poena côtumacia pra« , .itaftir ab eo,c^ii non exhiber. nbsp;nbsp;IndequariturJihincconfecutus eft

Suftnationem leMtarius.poftea legatu petat.-an fit audiendus f amp;: pu* fcniji hares ideip pr;ftliterit;exceptionedolirepellcndum. fi alius.-re pdli non oportere.ideo amp;nbsp;fi hares fit,qui interdido ufus, aftimatione Jonfecutus eft;eadem erit aftimationis diftindio. Interdidum hoc poll annum competere conftat.fed amp;nbsp;haredi catcrisc^ fuccelTori huscompetit.

v 1 Tint tabula apud pupilium,amp; dolo tutoris defierint efle.-in ipfum ptutorem competit interdidum.aquum eft enimjpfum ex delido ‘^0 teneri, non pupillum.

1 An tabulis proferendis interdidum competere non opof tet,fi ha •*—'teditatis controuerfia ex his pendet,aut fi ad publicam quaftio ’'^impertinent, itaij in ade facia interim deponenda funt,aut apud “ihmiidoneum.

Itprator.IN toco SACRO FACERE,IN'VEEVM IM ; MiTTERE QyiD,VETO. Hoc interdidum de loco fa cro,non de facrario competit. Quod ait prator, NE QVID IN LOCO SACRO FIAT:nonadhoc pertinet, quod ornament! cauffa fit, fed quod deformitatis,uel in 'onimodi. Sed amp;nbsp;cura adium, locorum'cg facrorum mandata eft his, 1*1^1 ædes facias curant.

NE9 muri,ne^ poitæ habitari finepermiSu principiStf’ptcifol* tuita incendia polTunt.

Vilibet in publicum pererepermittendum eftii^w* ^-^ *^“f“® omnium pertinet:uelutiui3sp^blicas,itin«3 , 1 publica,amp;ideo quolibet poftulante^de his inteidicitut-'»

in. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vlæ uicinales, quae ex agris priuatomm collatisfaflx finit, qua« rum memoria non exftat, publicarum uiarum numéro fim^ fed inter eas,6e caeteras uias militates hoc intcrcß;quod uia: military exitum ad mare,auc in urbes, aut ad flumina publica, aut ad aliam w am militarem habent.harum autem uicinalium uiarum dilTimilistft conditio, nam pars earum in militares uias exitum habet,pars fineur lo exitu intetmoritur.

I. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.

PRactorait. NE QVID IN LOCO PVBLICO FACIAS,IN'VE EVM LOCVM IMMITTAS,QVA EX RE QVID ILLI DAMNl DETVR, PRAETER QVA'M QVOD LEGE,SENA TVSCONSVLTO, EDICTO , DECRETO'VE PRINClPVM TIBI CON-CESSVM EST. DE EO,QVOD FACTVM ERIT, INTERDICTVM NON DABO. Hocinterdidumprohibitoriumeft.'amp;tampublicis utilitati » bus, quam priuaforum per hoc profpicitur. Loca enim publica uti^ priuatorum ufibus defer uiunt,iure fcilicet ciuit3tis,non quafi propria cuiuflt;ÿ,-amp; tantum iurishabemus ad obtinendum,quantum qni!ibct ex populo ad proliibendu habet, propter quod li forte in publico fiet

TIT. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183$

opus,quod ad prioari damnum redunderproliibirorio interdiâo po-telrconueniri, proprere^ earn rem hoc interdiflum propolitum eft.

Public^loci appellatio quemadmodum accipiamr, Labeo définit: ut oc ad areas,Óc ad infiilas,ói ad 3gros,amp; ad nias publicasdtincracj: pu« uiieapejtinear. Hocinterdidum adcaloc3,quxfiintinfifcipatri-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^° pertinere. in bis enim neq; faccre quidquam,ne^ pro«

hibere priuatus poteft.res enim fifcales qiiafi propriæ amp;nbsp;prinatæ prin* cipis font. Igitur fi quis in bis aliquid faciat: nequaquam hoe interdi-fltinilocumhabebit.fedfifortedehis fit controuerfia:præfedi eoru • iudicesfont. Ad ea igitur loca hoe interdidum pertinet,quæ publico ^ iifui deftinata funt:ut fi quid illic fieret, quod priuato noce ret,prætor . fofttdiceretfiiterdido fuo. nbsp;Cum quida nelum in meeniano immif

fiitnhaberet,quod uicini luminibus officiebat: utile interdidum com petijt, NE Qyi]J*^N^VBLlCVM MITTAS, QVA EX RE LVMINP BVSCAII SEii OFFICIAS. Siquisid,quodinpublicolocopofitûha • buit,reficere uoluit.'huic interdido locü elTe,Arifto ait,ad prohibendu eum reficere. Aduerfus eum,qui molé in mare proiecit, interdidu utile competit ei, cui forte hæc res nocitura fit. Si aut nemo damnum fentit; tuendus eft is,qui in litore ædificat,uel molem in mare iacit.

Si quis in mari pifcari,aut nauigare prohibeatur;non habebit inter« uiftum.-quemadmodurn nec is,qui in campo publico ludere,uel in pu blico bahneo la uarc,aut in theatro fpedare arccatur: fed in omnibus uiscafibus iniuriarum adione utendum eft. Merito ait prætor,QyA ^XRE QVID ILLI DAMN! DETVR.namquotics aliquidin publia co fieripermittitur: ita oportet permitti,ut fine iniuria cuiuf^ fiat; amp;nbsp;itafolet princeps,quoties aliquid nouioperis inftituendum petitur, Fermittcre. Damnum autem pan uidetur, qui commodum amittit, quod ex publico confequebatur,qualecunlt;5 fit.proinde fi cui profpe« 0us,ft CUI aditus fit deterior,aut anguftior;interdido op9 eft. Si quid in loco publico 3edificauero,ut ca,qux ex meo ad te nullo iure deflue-bant,definantfluere; interdido me non teneri, Labeo putat. Plane ft a^dificium hoc effecerit,ut minus luminis infula tua habeat.-interdidu hoc competit. Idem ait.-fi in publico xdificem, delude hoc ei ædifi-cio obftet,quod tu in publico xdificaueras; ceffare hoc interdidum, cum tu quotj illicite xdificaucris.-nifi forte tu iure tibi conceffo xdifi-caueras. Siquis à principe fimpliciter impetrauerit, ut in publico locoxdificet: non eft concedendum fic xdificare, utcum incomodO alicuius id fiat; neij fie concedit,nifi forte quis hoc impetrauerit. Si qwsnennnephibente in publico xdificauerit; non efle eu cogendum tolictc,neiuuiis tubs deformctm. Ôjquanquam^bibitoriû eftinterdi cc q dum

ftiim, non reftitutorium. fi mmeri obftct ædificium id publico iiAiK utique is, qui operibus publicis procurât, debebitid deponerc: autfi non obftet,folariuni ei imponere.ficenimueftigal hoqgppellatul ex eo, quod pro folo pendatur. fi tarnen adhuc nullum opus faftuni fuerit.*ofFicio iudicis continetur,uti caueatur non fieri.amp; ea ofiniaeri am in perfona hærediim,cæteroriimcp fucceiforum erunt cauâida, • Locorum facrorum diuerfaeftcauiTa.in loco enimfacro nonfo« lum facere uetamur,fed amp;nbsp;fadum reftituere iubemur.hoc propferre« ligionem. nbsp;nbsp;Ait praetor. IN VIA PVBLICA ITINERE'VE PVBUCO

FACERE, IMMITTERE QyiD,Q.VO EA VIA,ID'VE ITERDETE-» Rivs SIT, FIAT, VETO. Viam public am cam dicimu^cuius CM fo , lum publicum eft. non enim ficut in priuata uia, ita amp;nbsp;in publica acci- •, pimus.uiæ pniiatæfoki alienû eft, ins tantû eu|idi ^endi nobis corns petit, uiæ autem publies folum publicum eft,reTiduilt; ad diredum cet tis finibus latitudinis ab eo,qui ius publicandi habuit,ut ea'publice ire tur,commearetur. nbsp;nbsp;Viarumquædam publies funt,qusdamprina ’

*afs. ’ttL ts^qusdam uicinales. Publicas nias dicimus,quas Grsci *êac'/AfKaç, æH/xî«;. noftri prstorias,ali)cófulares nias appellant.Priuatsfunt,quas3gra« nas quidam dicunt. Vicinales uis funt,qus in uicis funt, uel quæ in ni cos ducunt. bas quoq; publicas effe quidam di cunt. quod ita ucruni eft,fi non ex collatione priuatorum hoc iter côftitutum fit; aliter at^ fi ex collatione priuatorum reficiatur.nam fi ex collatione priiiatoru reficiarunnon utieç priuata eft.refedio enim idcirco de co mm mu fit« quia ufum utilitatemc^ communem habet. Priuats uis diiplici* ter accipi poiTunt.-uel hs,qus funt in agris, quibus impofitaeft feruk tus,ut ad agrum alterius ducant. uel hs,qus ad agros ducunt,perqius omnibus commeare liceat, in quas exitur de uia confulari, amp;fic poft illam excipit uia,uel iter,uel adus ad uilld ducens. has ergo, quæ poft confularem excipiunt in uillas, uel in alias eolonias ducentes, piitem etiam publicas effe. Hoc interdidum tantum ad nias rufticas perti» net,àd urbicas uero non.harum enim cura pertinet ad magiftratiis.amp; fine publice exemptus commeatus fit,uel uia coartata: interiieniiint magiftratus. Si quiscloacam inpublicam uiam immitteret,ex'cpea re minus habilis uia per cloacam fieret: teneri eûLabeoferibit.immi* fiffe enim eum uideri. Proinde amp;nbsp;fi foffarn quis in fuo fundo fccenr.ut ibi aqua colleda in uia decurrat,hoc interdido tenebitur. immiffuni enim hàbere amp;nbsp;hune uideri. Ideo Labeo feribit.-fi quis in fuo ita ædifi cauerit,ut aqua in uia colleda reftagnet.nó teneri eum interdido,quia nonimmittataquam, fed nonrecipiat. Nema autem melius feribit, Utt un^ teneri. Plané fi fundus uiam pubkeam côtingat, amp;nbsp;ex eo aqua ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deri«

TIT. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1887

Hetiluta detcriorefn uiain faciat, qnæ tarnen aqua ex nicini fundo in Ilium ueniat; fiquidem neceffe habeas earn aquam recipere ; interdi« dum loctm habebit aduerfus uicinum tuum. fi autem necefle non fitmontencri uicinumtuiim.tctametencri. eum enim uideri faftum habetotqui ufum eius aquaehabeat. nbsp;nbsp;nbsp;Item Nerua fcribit, fi tecum

1 nbsp;nbsp;nbsp;• intertifto agaturmihil ultra tc facere cogendu,quam ut arbitratu eius,

qui tecum experitur,cum uicino expcriaris.caeterum aliter obferuan« tibus’futurumcrit, ut tenearis.etiamfi bona fide cum uicino cgeris, nelt;5per te ftet.quo minus arbitratu adoris cum uicino experiaris.

Vilde Ofiliusputateum,qui prodcrelido reliquit id opus, quod fccit:fi uiam publicam corrupit,ócreliquit;nonteneri hoc interdido. nonenim habere, quod fecit. Sed an in eum adio debeat dari, uidebi mus. amp;nbsp;puto utile interdidum competere.iit quod in uia publica edi-ficauit, reftituat. nbsp;nbsp;nbsp;Si ex fundo tuo arbor in uia publica fic cecide«

rit,utitineri impedimento fit, eam'c^ pro derelido habeas: non tene« cc iq rite

1883 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DTGESTORVM LIB. XLIII. ri te, Labco feribit. fi tamen aftor ( inquit ) fua impenfa arbotem tob lereparatusfuerit; reftetecumadurum interdido de nia publica te» ficienda. Sed fi pro dcrclido non habeas : rede tecum agi h^ interdido. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem Labeo feribit, fi uicinus meus uiam opere corruperit: quamuis opus,quod fecit,tam ipfi,qudm mihi utile fit : tamerifi is ui« cinus fundi fui caufla id fecerit, me non poffe hoc interdidoKon- « uemri.fi autem hoe opus fieri communiter curauimus ; utrumçp no» ftrum reneri. nbsp;nbsp;Hoc interdidum locum habere ctiam aduerfus'euffl, qui dolo malo fccif,quo minus poflideret, uel haberetetenim parem effe conditionem eins ,qui quid poflideatuel habea r,ate^; eins, cuius dó * lo malo fadum fit,quo minus poiTideret uel haberet. amp;nbsp;mihi uidetur lieraLabconisfententia. nbsp;nbsp;nbsp;RESTITVAS præror inqfiit.reftitifere.^ uidetur,qui in priftinum ftatum reducit, quod fit .^ue quis toll af id, quod fadum eft,fiuereponat, quod fublatumett. E^dinterdum fuo fumptu. nam fi ipfe,quo cum interdixit,fecerit,uel iuiTu cius alius,aut ratumhabitumfit.quodfecit.-ipfefuis fumptibus debet reftituere.fi ♦ uero nihil horum interuenit, fed habet fadum ; tune dieemus, patien» tiam folam cum praeftare debere. nbsp;nbsp;Interdidum hoc non effe tempo rarium, fciendumeft. pertinctenim adpublicam utilitatem .'coude-mnatioep ex co facienda eft , quanti adoris interfit to!li;quod fa dû eft.

Prxtor ait. OyO WINVS ILLI VIAPVBLICA ITINERE'VE PV-BLICO IRE AGERE LICEAT, VIM FIERI VETO.

Lltorajn quæ populus Romanus imperium habet,popnIiRon’i** ni efte arbitrer. nbsp;Maris effe communem ufum omnibus homi-

nibus,ut aëris.-iadas'q^ in id pilas effe eius,qui iecerit. fed id conceden-dum nó effe,fi deterior litoris marisue ufus quo eo modofuturus fit.

1111. S C AE V o L A Ub.Ü.rel^onforum rebondit. IN litorc iure gentium ædificare licete,nifi fi ufus publiais im« pedirctur.

SI per publicum locum riuus aqutedudus priuato nocebitreritaflio / priuato ex lege duodecim tabularum,ut de noxa domino caueat.

EI qui interdido experit, ne quid in loeO publico fiat, quo damna priuato detur; quamuis de loco publico interdicat ; nihilominus procuratoris dandi facultas eft.

SIcut is,qui nullo prohibente in loco publico aedificaucrat, cogen-dus non eft demoliri ,nc urbs déformée ruinisiita qui aduerfus edi« dura

ßumprtrorisxdificaucrit,tollere aedificiumdebet ;alioqui inane amp;nbsp;lufonim ptaetons imperium fuerit.

LOCANDI IVS FVERIT, FRVENDVM ALII LOCAVIT; EI,Qyi CONDVXER1T,SOCIO'V£ EIVS EX LEGE LO CATIONIS FRVl LICEAT, VIM FIERI VETO. Inter« diftû hoc publics utilitatis caufla proponi, palam eft. « ■ tuetiir enini uedigalia publica Aum prohibent quis uim facere ei,qui adtruendum coi^L^t. fed fi fi mul uenianc ad interdiäum mouendu )pfe,qiiicondu4icAiociuseius:magis eftjitipfc conduâor pixfera« tur. Aitprætor.qyo MiNvs ex lege location is frvi li# CEAT.meritoait EX LEGE LOCATiONis. ultralegcmcnim ud con tra legem non debet audiri,qui frui defiderat.

COncedifolct,utimagincsamp;: ftatuæ.quæ ornamento reipublicx fint futurx,in publico ponantur.

DE VIA PVBLICA. ET SI CLVID IN EA faftum effe dicatur A de ca ex edido ædilium cum-lium dfingulisreficienda. Tit. X.

Rxforair. oyo wiNvs illi viam pvblicam, ITER'VE PVBLICVM APERIRE REFICERE LICEAT: DVM NE EA VIA JD'VE ITER DETERIVS FIAT:VIM FIERI VETO. Viam aperireeftad ueterem altitudis nemlatitudincm'qj reftimere.fed0; purgare refeâioa nis portio eft. Purgare autem proprie dicitur acUibra-mentum proprium redigerc:fublato eo^quod fupra earn cflet. reficit cnim,amp;qui apcrit,amp; qui purgat: amp;nbsp;omnes omnino, qui in priftinum ftatum reducunt. nbsp;nbsp;Si quis fub fpecie refedionis deteriorem uiam fa

cit impune uim patietur. propter quod nei^altiorcm, ne^ longioré, neqj 13tiotem,nelt;5humi!iorem uiam fub nomine refeftionisis, qui in terdicit,potcft faceremei in uiam terrenam glaream inijceie^auc fterne leiiiamlapidc.quætcrrenafir.uelcótralapideftratam terrein facere. Interdiäum hoc perpetuô dabuurA omnibus A in omnes: à' ha-quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bec

lam publicam popnlus non utendo amittere non pt^eft, in.^ EK Tö ótsuvo/xiK» /xovoStSXv T» na7rivjav§.

OT asuvoA'Köï üji7\|a.tAi(Tu($p (^ aijli Tvó'Xip óif^p^'oTr^ ap ^«Xf S-S)a-i,^Sb\Tx^iM/jia.Tlt;x./j.Hamp;7\.ó.7Ïf^Txqo]Kioa=tii^y((pv^ix wo-ipjoi i^hi. tTTifXzKziTaf^li Jï Kamp;p oi ’iii'toi ro'y^i h tw/j o^u^, h Tw^ •artj} T«ç oï-Kixg, 01 hlt;i lt;rtó ûæop ^Kçn^tvoG(r^aÀtçoî Jxrip, quot;va wç æo, Ka.èxi^wip *oî ^i-axrôrxi T^p oiKap,‘HQ^ijà^a‘KS[ix^aio‘ip.Àp JitftÙKxBcU^ùxrip^fjMSi Î7r/a'Kÿ«?« o'h^H/j.i'STKiQpamp;OTOv^^coq amp;P «t/tfaZ? ■woina‘alt;r'ip. iTnp^iXzÎTW'ap JïlWÎ CTTWÇ (OLKcPtlÇ ÔÇUWK Tàç O^OVÇ, /XkJÏ X“VVVH,/XKcAè KTiaH tîç T«? «foUÇ p.» é'ip. il lt;Si /XHlb/xîp J'^'\@^V7V0 T^ IvTW^plI^ fJ.XSÎyilt;^0i. éclïlAtvJs. Î©^ ^^^KW^io rollt;^ à-smo/xoïç. oi Jï asuvo/xoz J^i^cotro/j Karawpo' p.op,Mà^ yiyawq KaTaAutTuaa/j. tTrjcrKamp;a^fl/J ràç ^ovg txq ^KP^* KÇ Kara THp «urS èinlapiKasop, j(g^ t«ç uæçojfoàç lKKa9ûUç(J/J Tàç ^kt^ V7rai8^/y, i^ ?7r;o'K6Va^e/j oÎ/twç,£ç ^ ^H kwAvh ÎTr/evoU. 00*0/ J^^'' tamp;ûX7'a/xtvô/ o'iKWip,i«p p.ù iTTfir^atn b d'icüXOTK^, auToi iTrzo'KSnw'ûJvnî VTTûÀcry/^iiamp;wo'ap ré «väAu^a Kani rop /xtiO^op. ^.’BTip.iXilTuo'op ^ HÂ« CTTWÇ '71^0 TW/J^^aSK^iu/J /XHæt/J'Tt^OKtl/XtVO/J Kj’SS'AHp i«p KVacjKUÇ 'yH,H7£KTop 7j’o''j(«(’ t^o riQ». rt6ilt;amp;oxi‘ap Ji 1^ oÔTO/,amp;t /xH Klt;o\vamp;plt;^^^ fap èxé'i^amp;p. /XH ia^oxfap JV ^nJï Açâx’quot;’^ ^P Oæû/ç, /xhJIè K0'7I$lt;’P €a2Ap/j,/xKæe vîK^àj/U-HJï J'b^/j.onx ^lirfep,

IIII. PAVLVS. SI in agrum uicini iiiam publicam quis reiecctit;tantuin ctim ugt;^ *rcicâæ adio dabitur,quanti dus intereft,cuius fundo ininna’“*’* ptæ. gata eft. nbsp;Qui uiam publicam exarauerit, ad munitionem eins ^®*

DE FLVMINIBVS,NE CIVID IN FLVMI‘; ne ripaue dus fiac,quo peius nauigetur. nbsp;nbsp;nbsp;Tit. XI.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Itprætor.NE QVID IN FLVMINE PVBLICO WP^* VE EIVS FACIAS; NE QVID IN FLVMINE PVBLlCO, NE'VE IN RIPA EIVS IMMITTAS, QVO STATIO Ij^ VE NAVIGIO DETER IVS S1T,F1AT. nbsp;Fl 11 IT en à

_____magnitudinedifcernendum eft,autexiftimatione oi® colentium.Item fluminum quaedam funtperennia, quidam torren* tia.perenne eft,quod fempet fluit,id eft «ivva@gt;;t ortens,quod h yen’ * hoc eft ^R/xa^’|«5, Si tarnen aligna xftate exaxmt, quod alioguin père

nefluebat.-non ideo minus pcrennc dh Fluminum quaedam public ca flint,quxdam non. Publicum flumen effe Coffins definit,quod pet enne fit.llt;t fententia Caflij,quam Celfus probat,uidetur efle proba-bilis. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc intetdiäum ad flumina publica pertinet. ft autem flu* nienp^patumfit.ceffabitinterdidum.nihil cnimdiffertiexteris I0« cis prinatis flume priuatum. Ripa autem ita refte definitur.id,quod flumen continet,naturalem rigorem curfusfui tenens.Cœterumft quando uel imbribus,uel mari,uel qua alia ratione ad tempus excre* uit.ripasnonmutat. Nemodeni^ dixit Nilum/quiincremcnto fu,o Aegyptum cooperit,ripas fuas mutare,uel ampliarc.nam cum ad pet petram fuam menfuram redierit,ripæaluei eius muniendæfunt.Si ta

■ mœflutnennaturaliter creuit,utperpetuum incrementum naâû fit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, uefalio flumine a^i^o,uel qua alia ratione.-dicendum eft procul du i^io ripas quoij e|m mLitaffe,quemadmodum fi alueo mutato aliâ cœ piffet fluere. Si infula in publico flumine nata fueritjn'q^ èa aliquid fataion uidetur in publico fieri. Illa enim infula aut occupantis eft, ft bniitati agri fuerunt.-aut eius, cuius ripam contingitfanc fi in medio a'ueo nata eft,eorum, qui prope utrafqg ripas praedia poffident. nbsp;nbsp;Si* *^ili modo amp;nbsp;ft flumen alueum fuum reliquerit,^ alia fluere cœperit: ^uidquid in uetere alueo fadum efttad hoc interdiftum non pertinet.

*^on enim in flumine publico fadum crit,quod eft utriufej uicini. At fi «mitatus eft ager.-occupatis alueus fiet.certe * définit efle publicus.Il* * aliâs. fi alueus,quem fibi flumen fecit, amp;nbsp;fi priuatus ante fuit, incipit définit, ene tarnen publicus. quia impoiftbile eft,ut alueus fluminis publici no “^P^Wictts. Si fofla manufada fit,per quam fluit flumen publicum: nihilominus publica fit. amp;nbsp;ideo fi quid ibi fiat, in flumine publico fa* «um uidetur;alitcr,atlt;5 fi flumen aliquam terram inundauerit,non al neum fibi fecerit. tunc enim non fit publicum, quod aqua cooper turn

Item fi amnis aliquid circucat.fciendum eft,manere eius,cuius nerit.fi quid igitur fadum eft illic:non eft fadum in publico flumine: ^P^5*”«5flhoc interdidum, fi quidin priuato fadum fit: nec qui* j®®!““ priuato flumine fiat.nam quod fit in priuato flumine.perin* ne elt.atqj fi in alio loco priuato fiat. In publico flumine fadum ac-iperedebemus,quidquid in aquafadumeft. nam fiquid extra fa-nm fit.non eft in flumin e publico fadum. amp;nbsp;quod in ripa fit, non ui* etur influmine publico fadum. nbsp;nbsp;nbsp;Non autem omne, quod in flu* ftad^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;npaue fit, coercet praetor: fed fi quid fiat, quo deter ior naD° • ^“’Smiofiat. Ergo hoc interdidum ad ea tantum flumi* faib ''^''^''^' ^'''æ ^^’”^ nauigabilia: ad caetera non pertinet. Sed Labeo

le non fir.fiat, ut exarefcat.uel aqiix curfus impediatun utile interJP' âum eompctcre.ne uis ei fiat,quo minus id opus,quod in alueo flnmi nis ripane i ta faftfi fit, ut iter curfusue fluminis deterior fir,filt;t.'rolleregt; demoliri ,purgare,rcft:ituere uiri boni arbirratu poflit. Stationé i fta tuende dicimus.is igitur locus demonftratiir,ubicunlt;j naues ^kite ft^' repoffunt. Airprætor, iter'qve NAVi aiO.hocpro nauigafione * pofitumeft. imönauigium folemusdiccreenam ipfam nauem-Itei ergonauigio potcftSi ficaccipi.-iternaui detenus fut. Nauigijappcih tione etiam rates continentur .• quia plerunq; amp;nbsp;ratium ufus neceffan-ns eft. Si pedeftre iter impediatur;non ideo minus iternauigio dete » rius fit. Deterior Ifari0,1 remq; iter nauigio dererius fijn uidetiir/i , ufus eins corrupatur, uel difficilior fiat, aut minor,aut rarior, uel fiin •, rotuanferarur. Proindefiue deriueturaqua,u^ïiguiorfafta minus fit nauigabilis;«el fi dilatetur,ut diffufa aqua breuenffaciat ; fiuecon tra fic coanguitetur,ut rapidius flumen facianuel fi quid aliudfiat,^d nauigationé incommodiorem difficiHcrcmiic faciat, uel prorfus im» pediat.interdido locus erir. Labeo ftribit,non elle diccndum,dan-damexceptionemei,quiinterdifloconuenitur,AVT NISJ RiPAE TV ENDAE CAVSSA FACTVM SIT: fed ita cxcipicndum ait, extra QVA'M SI 05'10 ITA FACTVM SIT,VT1 DE LEGE FIERI LlCVlT.

Si in mari aliquid fiat; Labeo ait competere taie interdidum, NE QVID IN MARI IN'VE L1TORE,QVO PORTVS,STATIO, ITERVB NAViGiO DETERivs FiAT.fcdamp;fiinfluminepublico,nôtamennâ* iugabili,fiat;idempurat. Deinde ait prætor.QyoD iN FLVMiNE PVBLICO, RIPA'VE EIVS FIAT: SIVE QVID IN ID FLVMEN RP PAM'VE E1VS FACTVM VEL IMMISSVM HABEAS, QVO STATlO, ITER'VE NAVIGIO DETERIVS SIT, FIAT: RESTITVAS. SuperiUS interdidum prohibirorium eft, hoc reftitutorium, ad eandécauflam pernnens.Iubetur autem is,qui fadû,uel immiiTum habet, reftitucte, qiiod habet;fi modo id,quod habet,ftationem uel nauigiû deterius fa ciat. HxcuerbaFACTVM VEL iMMiSSVM habeas oftendûtnô eu teneri,qui fecit uel immifit,fed qui fadû fiue immiflu habet, deniç Labeo fcribit. fi audor tuns aquâ deriuauerit;teneri te hoc interdido, fieautaris. il. POxMPONivS.

QVo minus ex publico flumine ducatur aqua, nihil impedit: nifi imperator,autfenatus uetct.-fi modo ea aqua in ufu publico nó ent. fed li-Tilt nauigabile cfl,autexeo aliud nauigabile fit;non pet» mittitur id facere.

Kipaejputatnrciïc,quæplenin'imum flumm continet. Secundum tipasfluminum loca nó omnia publica funt.cum ripæ cedant, ex quo prinmm^plano uergere incipit ufejad aquam.

IIII. SCAEVOLA. Z^ yæfitum eft,an is,qui in utracj ripa fluminis publici domus lu-Vj[peat,pontem priuati iuris facere poffit^refpondit. non poffe.

NE QVID IN FLVMINE PVBLICO IN'VE ripa eins fiat,quo aliter aqua fluat,at^ priore æfta» tefluxir. Tit. XIL

IturîCtor.IN FLVMINE PVBLICO,IN'VE RIPA EIVS FA C^E, AVT IN ID FLVMEN RIPAM'VE El VS IMMIT-TERE,QyO ALITER AQVA FLVAT,QyA'M PRIORE AESTATE FLVXIT,VETO. Hocinterdiâoprofpcxic u__^- -Jprærgt;,r,nederiuationibusminus conceffis flumina exa Kfcantjuel mutatus alueus uicinis aliquam iniuriam adferat.pertinet autemad flumina publica, fiuc nauigabiliafunt,fiue non funt. Ait plætor. oyo ALITER AQVA FLVAT , QVA'M PRIORE AESTATE f I-VXIT. non omnis ergo,qui immifit,uel qui fecit,tcnetur;fcd qui fa tiendo ucl immittendo efficit aliter .quim priore æftate fluxit,aquani ^we. nbsp;Quod aurait, A LITER FLVAT, non ad quantitatcmaquac

P^'^gt;”cr,fed ad modum,amp; ad rigorem curfus aquæ referenda «generaliter dicendum eft, ita demum interdißo quem teneri, fi mu tenir aqu.æ curfus, per hoc,quod faâûeftrdumucl depreffior uel altior fiat aqua, ac per hoc rapidior fit cum incommodo accplentiu. Etfiquidalinduicij accolæcx fado eins,qui conucnitur,fenticnt. inter locuscrit. Siquisexriuotedo perapertumdueereuelir.-uel contra qui ante apertoduxit, nunc operto uelit: interdido teneri pla» cuit fimodohocfadum eins incommodum circa eolentibus adfclt; rit.Simili modo fit fi incile ducat,aut alio loco fiat,aut fi alucû flumi» ms mutetihoc interdifto tenebitur. Sunt qui putant, contra hoc m-terdiâumexcipiendum.oyOD Eivs RiPAE mvniendae cavssa NON FIAT: fcilicet ut fi quid fiat, quo aliter aqua fluat C fi tarnen mü« ' mendae ripæ cauffa fiat )intcrdido locus non fit.Sed nee hoc qn ibufda '^acetneijcnimtipaecum incommodo accolentiü muniends funt. Hoc tarnen iure utimur,ut praetor ex cauITa æftimct, an hanc ex cep ri da^^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^®’^“”^ “***** utilitasfuadetiftam exceptionem

fed amp;nbsp;fi aliqua utilitas uertatur eius, qui quid in flumine publico ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* dd q fecic

fecit.ponc enim grande damnum flumen ei dare folitum. prxdia eius depopulari. fi forte aggeres,uel quam aliam munitionem adhibuit,ut agrum fuum tueretur, eacp res curfum fluminis ad aliquid^mmuta* uerit: cur ei non confuIaturC'Plerofcg fcio prorfus flumina auertifle, al iieosq^ mutafle.dum pracdrjs fuis confulunt. oportet eniminJiiüuP modi rebus utilitatem amp;nbsp;tutelam facientis fpedari, fine iniuria «titg ♦ accolarum. nbsp;nbsp;nbsp;Is autem hoe interdido tenetur, qui aliter fecit filiere aquam,quam priore aeftate fluxit. amp;nbsp;idcirco aiunt prætorem priötein seftatem compræhendiffe.quiafemper certioreftnaturalis fluminuni curfus æftate, quam hyeme. nee ad inftantem aEftatem,fed adprio« • rem hoe interdidum refertur .• quia illius xftatis fliixus indubitatiot eft. nbsp;nbsp;Aeftas ad acquinoftium autumnale refertur.amp; fi ftrtc aeffatSin . terdicetur.proxima fuperior æftas intnenda ent. fi^ero hyeme.' tdne non proxima hyemi aeftas, fed fuperior erit inlpicie|da. nbsp;nbsp;Hoc in« terdiftum cuiuis ex populo competit,fed non aduerfus omncs-ucruin aduerfus eum, qui id egit,ut aliter aqua flueret, cum ius non habere^ Hoc interdiàû amp;nbsp;in hacredes competit. Deinde ait praetor.quot; oyoo IN FLVMINE PVBLICO RIPA'VE EIVS FACTVM ; SIVE QVOD iN FLYMEN RIPAM'VE EIVS IMMISSVM HABES : SI OB ID ALITER AQVA FLVAT.ATQVE PRIORE RESTATE FLVXIT.-RESTITVAS. Hoc interdidum reftitutorium proponitur.fuperiusenim prohibi-torium eft :0cpertinet ad ea, quae nondum fadafunt. Si quid igi^^ iam fadum eft.per hoc intetdidum reftituetur.fi quid,nc fiat,profpi* citur.-fuperiore interdido erit utendum.Se fi quid poft interdidunr red ditumfueritfadum,coercebitur. In hoc interdido reftitutoriono eft iniquum uenirc(utLabeo ait)etiam quoddolo fadum eft»9“® minus haberes.

VT IN FLVMINE PVBLICO NAVIGA-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reliccat. Tit. XIII.

Raetorait. QVO MINVS ILLI in FLYMINE PVBLICO NA YEM, RATEM AGERE; QVO'VE MINVS PER RI-PAM ONERARE,EXONERARE LICEAT: VIM FIERI VETO. ITEM VT PER' LACVM, FOSSAM.STAGI^M PVBLICVM NAVIGARE LICEAT, INTERDiCAM.HoC (^.^fpicitur,ne quis flumine publico nauigare prohibean«. ficutenim ei, qui uia publica uti prohibetur, interdiàû fuprapropoß« turn eft.ita hoc quo^proponendu praetor putauit. nbsp;nbsp;Sipnuatafunt

TIT. XIIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189$

fiiprafcripta: interdiäum ceffat. Lacus eft, quod perpetuam habet aqiiam. Stagnu eft,quod temporalem continet aqua ibidé ftagnan tem,quae guidem aqua plerunqj hyeme cogitur.. Fofla receptaculü aquæ manu fadum. Poffunt autem etiam hæc publica effe non publi« ca.Plaqequi ftagnum uel lacum conduxit,fi pifcari prohibeatur: uti« lemtwaidum competcre,Sabinus confenfit. amp;nbsp;ita Labeo. Ergo amp;nbsp;fi à ' municipibiis conduftum habet .•æquiffimû ent,ob iiedigalis fauorem ’ interdido eum tueri. Si quis uelit interdidum tale mouere,ut locus ' deprimatiirpecorisadpellendigratia.-nó debet audiri.amp;itaMelafcri-’ bit. Idem ait,talc interdidum competere,ne cui uis fiat,quo minus pe. tus ad flumen publicum ripamue fluminis publici adpellatur.

Raetorait. Qvo minvs illi in flvmine pvbli-, co RIPA'VE EIVSOPVS FACERE,RIPAE AGRI'VE,-QVI CIRCA RIPAM EST, TVENDt CAVSSA LICE-AT;(DVM NE OB ID NAVIGATIO DETER I0RF( AT)SI TIBI DAMNI INFECTI IN ANNOS DECEM

TlSDATVM EST, AVT PER ILLVM NON STAT,QVO MINVS BONI VlRIARBITRATV CAVEATVR,VEL SAT1SDETVR:VIM FIERI ''^TO. Ripas fluminum publicorum reficere, munire utiliffimunl tft.Skat igitur de uia publica reficienda interdidum propofitum eft: iiaetiaderipa fluminis munienda proponendum fuit. Merito adq*' Ot,DVMNEOB ID NAVIGATIO DETERIOR FIAT.Hlaenim fola Kfedio toleranda eft,quæ nauigationi impedimento nó eft.Is autem, tipam unit munire,de damno futuro aebet uel cauere, uel fatifda-feeundum qualitatem perfonac. amp;nbsp;hoc interdido expreflum eft, ut infedi in annos decern uiri boni arbitratu uel caueatur, uel fa«' tifdetur.Dabitur autem fatis uicinis:fed amp;nbsp;his,qui trans flumen poffi-Qebunt. etenim curandu fuit,ut eis ante opus fadum caueretur. nam poft opus hftumperfequendi hoc interdido nulla facultas fupereft, ctiamfiquid damni poftea datum fuerit: fed lege Aquilia experien« awm eft. nbsp;nbsp;Et illud notandum eft,quod ripae,lacus,foirae,ftagni mu« tquot;tndi cauffa praetor nihil cauit. fed idem erit obferuandum, quod in **pafluminis munienda.

^^''R^torait. VNDE TV ILLVM Vf DEIECISTIMVTFA IJmILIA TVA DBIECIT; DE EO, QVOD'^E ILLË ’ TVNC IBI HABV IT. TANTVMMODO INTRA AN“ ^^NVM: POST ANNVM VERO DE EO,QyOD A^ EVM. -----^ ^ OVI VI DEIECIT.PERVENERIT.-IVDICIVM DM0. * Hocinterdidum proponitur ei.qui iii deiedus eft. Etem fuit æquinî mum,ui deiedo fubueniri. propter quod ad recuperandam poffeffio' nem hoe interdidum proponitur. nbsp;nbsp;Ne quid autem per uim amitö

tur,amp; legibus lulrjs publicorum amp;nbsp;priuatorum profpicitur, neenon » ( conftitutionibusprincipiim. nbsp;nbsp;Hoe interdidum nó ad omnem^ ,

folam autem arrocemuimpertinet hoe interdiurn :amp; ad cos tahtu. qui de fol o deijciuntur,utputa de fundo, fine de ædiiKio. ad aliuin aut nonpertinet. Etfiquisdeareadciedusfit.fineduDiointerdiftolu* eus eft. nbsp;nbsp;Et generaliter ad omnes hoc pertinet interdidum,qui deK

folocohacrenti deqciuntur.qualis qualis enim fuerit locus, undequ^ ui deiedus eft,interdido locus erit. Proinde amp;nbsp;ft fuperficiaüia infills “ crit, qua quis deiedus eft.-apparet interdido locum fore. nbsp;nbsp;Hlud uti^

mdubiumnonuenit: interdidum hoe ad res mobiles non pertinerc-nam ex caufta furri,uel ui bonorum raptorum adio competit. potent amp;nbsp;ad exhibendum agi. nbsp;nbsp;Plané fi qu« res funtin fundo.uel in œdibus,

unde quis deiedus eftxarum etiam nomine interdidum compet^ non eft ambigendum. Si quis de naui ui deiedus eft.huicinterdioO locus nó eft. arguméto eius.qui de uehiculo detradus eft, quem neWO dixit interdido hoc un poffe. Plane fi quis de ligncisaedibus deiedus fucritmemo ambigit interdido locum forerquia quale qualefit, quod folo cohsreat,unde quis deiedo eft ui,habet locû interdidu. Deceit is,qui poffidet.-fiue n.itHraliter,fiue ciuiliter poffîdeat. nam Änatura» lis poffeffio ad hoc interdidum pertinet.Dcnilt;5 amp;nbsp;fi maritus uxoiido* ' nauit,eatp deieda fir.potcrit interdido uti. non tarnen, fi eolonus ut-Aitpræror. DEIECISTGAVT FAMILIA TVA DEIECIT.meritofa- ; milise mentio habita, nam cum D E i E C1S T i uerbum referatur ad perfonam eius,qui deiecit,ncc pertineat ad cum,cuius familia deiedt: fnec enim ego uideordeieciffe,fi familiameadeiecerit)confeqiiensfu itaddere, AVT FAMILIA TVA DEiECiT. nbsp;Deieciffeautemetiamis

nidetur.qui mandauit,uel iuffir,ut aliquis deijccrctur.patui enim refer te uifiim eft,fuis manibus quis deqciat,an ucro per alium. quare fi fa» milia me.a ex uoluntate mea deieccritrego uideor deiecifle. Quo= ties uems procurator dciccit; corn utrolibet eorum.ideftfiucdoniF , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no,fiue

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1897

no,Gut procuratorc,agi poffe Sabinus ait, à altcrius nomine alterum «imi.ïic tamen,fi ab altero comm litis xftimatio fuerit præftita. non tnimexci|(aruseft,qiii iuflii alicuius deiecit: non ni3gis,qudm ft iuffu alicuiiisocc/dit.Cum autem falfus eft procurator.-ciim ipfo tantu pro« turatoriinterdici debcre.Sabini fententia uera eft. Sed amp;fi quod ali • um d«iecit,ratuin habiiero.-fiint,qui purant fecundu Sabinu amp;nbsp;Caftiii,

Quiratihabitionem mandaro comparannuideri me deieufte, interdi« «oqjfftoteneri.amp;hociierumeft.rediusenimdititnrjratihabinonem innialeficiomandatocomparari. nbsp;nbsp;Quod ergo additur, A vt fa mi

•UA TVA DEiECiT:nieritoferiptum eftjneum ftihcetcafuni.mque , nnijlia nica ui deieeit.exterum fi iuffindeiecitipfe. nec grauari debet , ’®oniinus,quiTioniuirit,feruorum fuorum faduni prxftare.finoniuf« •ueiiisdeiecerunt^iargno grauabitur hoc nomine.quippecumauc pcnienerit ad euai aliquid,amp; reftituet.-aut non peruenerit, amp;nbsp;ipfos ler-uosnoxæ dedendo malefictj cauffa indemnis erit. Quod cnim noxx ordere compcllirur .• in damno non debet computari .• cum ferui in “0c poffintdomini conditionem deteriorem facere. nbsp;nbsp;Familix au«

lernappelJatio feruos continct.Sed qnsricur,quern numeium feriio-lunicontincatnirrum plurium,an ucroduorunijuel triuniï' fed uerius in hoc intcrdido,etiam fi unus feruus ui deieccrit, himiliam uideri

“cicciiTe. Familix appellarione amp;nbsp;eos,quos feruorum loco habe-®us,conrineri oportere,dicendum eft. Si quis tarnen neget fe 1er« Jjnni uel familiam defendere.t ogend us eft pati hoc interdidu, ad hoc “*ftctt,atquodadeum perucnerit,reftiruat. Sifiliusfamilias uel ®’wcénarias ui deieccrit.utilc interdidum compctir. Si aduerfus eii, ^oiinlibertatem ex feruiture uel contra peritur,poll incohaturn libc« lalciadiciuni utatur intcrdido, amp;nbsp;liber iudicatus fuerit, amp;nbsp;apparuerit •gnoranteeoaferuis fuis ui niedeiedum.in pofleffioneni reftituar.

Quod feruus,uel procurator,uel colonus tenenndominus uiderut poffidete.St ideo his deiedis,ipfe deqei de poffcffione uidetur ; etiam fi ignorer cos deiedos,pcr quos poflidebat.Et fi quis igitur alius,per que polTidebatjdeiedus fuerinmihi competere interdidum,nemini dubiu 'ft. nbsp;nbsp;Interdidum autem hoc nulli conipetit,nifi ei,qui tunc,cum de«

ilceretur,poflidebat;ncc alius deqei uifus eft,quam qui poffidet. nbsp;nbsp;Si«

ueautem corpore,fine animo poflidens quis deiedus eft .• palam eft eft nideiedum uideri.Idcircoq^ fi quis de agro fuo,uel de domo proceffif fet,nemine feruorum relido, mox reuerrens prohibitus fit ingredi ad •pfum prxdium.uel fi quis cum in medio irinere detinuerit,amp; ipfe pof« ‘cdentaii deiedus uidetur.ademifti enini ei pofleflionem, quam ani« niOKtinebat,0(finon corpore. nbsp;nbsp;Quod uulgo dicitur, aeftiuorû hy«

bernommcp faltuu nos poffeffioncs animo retinerend exempli can® didici dicere Proculum. nam ex omnibus prædijSjex quibus non lue menterecedimus, ut omifiirepofleflionc uelimus, idem cè. EuWgt; qui ne^ animo, neqj corpore poflidebat, ingredi aut amp;nbsp;i ncipere po®* dere prohibeatur uerius eft, non uideri deiedum. deijcitur ewm,q“* ^ amittit poffeffionem, non qui non accipit. Vim ui repeUcreficere Caflïusfcribit,id'cpius natura comparatur. Apparet autemCinq^P ex eo,arma armis repellere licere, nbsp;nbsp;Vi poffiderc eum definiendum

eft,qui expulfo netere poffeflbre adquifitam per uim pofleifionem te ner.-aut qui in hoc ipfum aptatus amp;præparatus uenit, ut contra bonoS • mores,ne auxilio prohiberi poffitIngrediens in poffeflijnem, fadat* , Sed qui per uim poffeffionem fuam retinuit: Labeo ait, non ni poW' ' • dere. nbsp;nbsp;Idem Labeo ait;eum,qui metu turbæ pgrtqjiritus/ugeritruiui

deri deleft urn. Sed Pomponius ait,uim fine corporal! ni locum no ha here. Ego etiam eum,qui fuga tus eft,fuperuenientibus quibufdamgt;fi illi ui occupauerint pofTeffionem,uideri ui deieftum. nbsp;nbsp;Qui etia âme

ui poflidebat,fiabalio ui deqciatur.-habet interdiftum. Quiuideie-flus eft,quidquid damni fenferit obhoc,quod deieftus eft, recuperate debet, priftina enim cauffa reftitui debet,quam habiturus erat, fi non .fuiffet deieftus. Sifundus, a quo ui expulfusfum,mihi reftitutus effet.cæteræ uero res,quæ ui ablatm funt, non reftituerent: hic dicen-dum eft,interdiftum nihilominus tenere;quia uemm eft,me ui effe de . ieftum. Plane fi quis uelit de poffeffione quidem rei foli per hoe inter-diftum experiri,de rebus uero mobilibus ad exhibendum aftionepQ« teft habere hoc in fuo arbitrio. amp;nbsp;ita lulianus fcribit. Idem fcribit;amp;fi quis ui bonorü raptorum de huiufmodi rebus uelit experiri. Qÿod autemaitprætor,QVAE'QyE IBI HABViT,Iic accipimiis.-ntomnes res contineantur, non folum quæ propriæ ipfius fuerunt, uerum amp;fi : quæ apud eum depofitæ,uel ei cômodatæ, nel pignorarx, qnornmqj ufum,uel ufumfruftum,uel euftodiâ habuit,uel fi quæ ei locatsfnn^. cum enim prætor dicat habvit: omhia hæc habendi uerbo continen tur. Reftiffimeautem prætor addidit,TVNC iBi HABViT. TVNCfic accipimus,cum deqceretur.amp; ideo fi quid poftea dcfijt illic efferdicen» dum erit in interdiftnm uenire.fic fit, ut etiam fi homines uel pecora demortua fint poft deieftionem,interdifto locus fit. nbsp;nbsp;nbsp;Deni^ Iulia«

nus fcribit;eum,qui ui deiecit ex eo prædio, in quo homines fucrant, propiuseffe,ut etiam fine culpa eins mortuishominibus,xftimatio-nemeorû per interdiftnm reftitueredebeat.-fîcutifur hominis etiam mortuo eo tenetnr. huic confequens effe ait,ut uillæ qiiocj, amp;xdium incendioconfiimptammpreciumrcftituerecogatuj:. Vbjenim quis (inquit)

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1899

(inquit )deiccit ui^per cum ftetiffe mdetur,quo minus reftitueret. amp;nbsp;id circo conftareait;eum,qui ui deiecit, quine dolo malo defierit poffide re. interdire teneri. nbsp;nbsp;nbsp;IB l aut ait prætor, ut ne quis amp;qua: illic non

habiiit,cópleftatur. Sane quod aitpiætor i B i,quomodoaccipimusî’ Utrum ig eo loco, unde quis ui deieflus eft.an uero in omni poffeffio« • nefamp;meliusdicetur.non ad angulum unum referendum, uel locum, inquofuetit,uerum etiamadomnem partem poiTeflîonis, qua quis MUiit^cum deijeeretur. Annus in hoc interdiâo utilis eft. Ex ^c,quo quis deieflus ed/rufluum ratio habetur.-quamuis in cæteris •interdiflis,ex quo édita funt,non retro computantur.Idem eft amp;nbsp;in rc J busmobilibuSjquaeibierant.namamp;eotumfrufluscomputandifunt, ', -EXquo quis ui deieflus eft. Non folum autem frufluum in hoc inter lt;iiâôratiohabetui^ue^ljimcaEterarumefiam utilitatum habenda eft. nam amp;nbsp;Viuianus|efert,in hoc interdiflo omnia, quæcun^ habitucus •idadfecuturuseratis.qui deieflus eft/i ui deieflus non eßet, reftitui, * ®uteorum litem àiudice æftimari debere: eum'e^ tantum confecutu# *^nngt;,quanti fua intereflet,fi ui deieflus non eßet. Ex interdiflo VN

Vi etiamis,quinonpoffidet,reftituerecogetur. Interdiflurn noc(quia atrocitatem facinoris continet in fe ) quæfitum eft, an liber toinpatronum,uel liberis aduerfus parentes competatï’amp; ueriiis eft, nee liber to in patronum, nec in parentes liberis dandu eiTe; mcliusfc^ twin faöiim aflionem his competcre.-aliter, atq? fi ui armata ufus fit aduerfuslibertumpatronus,ueladuerfus liberos pareus.nam amp;hic interdidum competit. nbsp;nbsp;Hoc interdiflurn amp;nbsp;hæredi, amp;: cæteris fuc*

tefforibus competit. Non autem alq,quam ei,qui pofl'idet.interdi-ftum VNDE vi competere.-argumentumpr£Ebet,quodapud Viuia* num relatum eft,fi quis me ui deiecerit,meos non deiccerit.-non pofte ^einrerdiftohocexperiri; quiaper eos retineopofteftionem,qui ui ^eöi non funt. Idem Viuianus refert. fcriios quofdam ui expnlit, anosdetinuit,amp;;uinxif.aut etiam eisimperauit. ui tedeieflum intelli= g'-defijffe enim te poiTidere, cum ferui ab alio poffideantur. Et quod ’ wparteferuorüdifliieft,ideminomnibusdiciplacuit: fiforte nemo d^ulfus eiret,fed pofTideri ab eo eoepiffcnt,qui ingreftiis eflet in pof* Iduonem. Quiddifluri eflémus C traflat) fialiquo polTidente ego ^uo^ingreffus firn in pofteftionem,amp; nondeijciam poftefforem,lcd Kinöö opus facerc cogamt’quatenus ( inquit ) res eftet. ego uerius pu* lo.cumquo^deieflu uideri,qui illinc uinflus eflet. Ex cauffa huius piterdiâiinhærcdem amp;nbsp;bonorum poiTeftbrem exterosq^ futeeßbres *® ‘aftum aftio competit in id, quod ad eos pciuenit.

/^ Vod quidem eftAft quis armis deiedus eft.quia amp;nbsp;e.Wacinori« bus defundorum de co,quod ad hxredeni perueiiit,aftio darur. Suthut aiim non in lucro uerfaci eum hæredem,non end fulgieda* mnum. Hæcaâio,quæadiicrfus ha’rcdcm,færerüs'qjfuccc(îbrcs pertinet,perpetuo conipeticquia in ea rei perfeeutio côrinerur. An mis deiedum quomodoaccipimus^ arma funtemnia re]a;hoceft,amp; fuftes,amp; lapides,non folum gladijdiaftæA franicæ, id eftrhomphæs-Plane Óc ft unus uel alter fuftes uel gladium cenuinarmis poiTeffordeic dus uidetur. Plus dicirurA ft inemies uenerunr/i in ipfajonrredario* ne,qui inermes ueneran^edprocefTerunt, ut fuftes aur lapides fume* * xentmis erit armata. Qui armati uenerunt ; ^ ft i^n armis ufi lunt ad derjeiendu, fi deiecerint. armata uis fafla elfe uidenir. fufficit cmni terror armorum,ut uideantur armis deice ide. nbsp;nbsp;Si quis aurcm nißs

armatis,qui alio tendebant,metu hoc deterritus profugerit; non uidc tur ui deiedus iquia non hoc animo fuerunt,qui armati erantjed alio tendebant. Proinde amp;nbsp;ft c urn armatos audiffet uenire.metu pofledi one deceflerit.fiue uerum/iue faU u m audiffet; dicendum eft,non at« miseumeffedeiedii.nifipoffeffioabhisfuentoccupata. Siauteii* cum dominus ueniret in poffeffionem,armati eum prohibuerut, q^quot; inuaferant poffeffionem.-uideri eum armis deiedum. Eum igitut» qm cum armis uenir,poffumus armis repellere:fedhocconfeftim,no ex interuallo.'dummodo faamus,non folum reftftere permiffumgt;gt;^^ deqeiatur.’fed amp;: fi deiedus quis fuerit,eundem derjeere non ex intemft Io,fed ex continenti pofte. nbsp;nbsp;Cum procurator armatus uenit, amp;gt;P

dominus armisdeiecifteuidetunfiue mandauit,ftiie (ut lulianusait) ratum habuit. hoc amp;nbsp;in familia dicendum eft. nam cum familia rne armata uenit: ego non uideor uenifte, fed familia;nifi uel iufti, »“ ratum habui. nbsp;nbsp;Hoc inrerdidum etiam aduerfus eum proponi^*

qui dolo malo fecit,quo quis armis deqceretur;amp; poft annum reaaC' turinid,quodperuenitadeum,quiprohibuit. VNDE vi inrerdwu neceftariu fuiffe fruduario apparer, ft prohibeatur uti frui ufufro^* fundi. Vti frui aut prohibuirfe is uidetur, qui ui deiccit urentemamp;fru-cntemiaur non admiftt,cum ex fundo exiffet, no ufusfrudus di caufla. Caeterum ft quis ab initio uolcntem incipere utifrui buir.hoc inrerdidum locum non haber.quid ergoeftf debet fruouan us ufumfrudum uindicare. nbsp;nbsp;Pertinetautem hoc interdidum adeu,

qui fundo uti frui prohibitus eft. fed pertinebit etiam ad eumiqui^sdi fieijs uti fini proJubetut. Gonfequeutet aut diccmus, ad res ®®'J'^

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1901

hoc intctdiftutti non pcrtinere,fi quis uri fini prohibitus fit rc ttobili: flifi rei foli accedebant res mobiles. Si igitur ibi fuerunt: di cendum eft etiam ackasres referri hocinrerdidumdebere. Item fi non iifusfr« flushed ufiisfitreliftiis.competit hocinterdiftum.exquacuiKj enim cauffaconftiturus eft ufusfrudus^nel ufiis.hoc interdiftum locum ha« bebif.* Qui ufusfruóhis nominequaliter qualiter fuerit quafi in pof-feffioncjitcturhoc inrerdifto. fed amp;fi quis poftca,quam prohibitus eftxapiteminutus fit,uel mortuus.-reâedicinir.hærcdibus amp;nbsp;fucccflb libuscompeterehoc interdidum.-nonut in futurum côftituatur ufus frudiis Jed ut præterita cauffa amp;nbsp;damnum præteritû farciatur. nbsp;nbsp;Hat

tes quoq; fimili modo debebit in fadum adionem fdfciperc in id, . qtlöd adle ptruenit.

SI ui me dcic^it faills nomine municipum: in municipes mihi In« terdidum reddendum Pomponius fcribit,fi quid ad eos peruenit.

Clitcrum tibi poffeffionemui tradidero.-dicit Pomponius, VNDE Övi interdidumceflare.-quoniamnoneft uidciedus,quicompul* fused in poffeffionem inducerc.

TNintcrdido VNDE vi tanticondemnatio facienda eft, quanti in« JLtetfitpoffidere: amp;:hoc iure nos uti, Pomponius fcribit;id eft, tanti icniuidcri,quanti adoris intcrfit.-quod alias minus fit,aliäs plus nam fæfe adoris pluris intereiTe hominem retinere, quam quanti is eftuie-hKicuniquæftionishabendae.autrei probanda gratia, aut hæredita* ^Kadeundæ interfiteius eum poflideri.

CVm à te ui deiedus fim/i Titius ui candem rem poflïderc eoepe« titnonpofTum cum alio,quam tecum expeririinterdido.

T^Vlcinius dicebat ui poflideri, quotiesuclnon dominus (cum ta-i men poflideret; ui deiedus eft.

01 plûtes hæredes funt: unufquifj nonamplius, quam ad cum per-O^^'^cht.tenetur.qua de cauffa interdum in folidum tenebitur is,ad qiiem totu peruenerit, quäuis ex parte hxres fit. ' Deiedum ab ufa frudu in cadé cauffa prætor reftituere debet; id eft in qua futurus effet, deiedus non effet, itaeç fi tempore ufusfrudus finitus fucrit,poft$ ^edus eft à domino.nihilominus cogédus erit reftituere,id eft ufum KUdumiterum conftituerc.

X. ^CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SI defundo proprietarium uel fruftuarium praedo expuleritat^ob id fruftuarius eóftituto tempore non ufus,perdiderit iu^uum.ne-modubitat,quin tunc dominus (fine experiatur cum fruftuarioad» ' nerfus praedonem,fiue non experiatur) retinere debeat reue^um ad fe ufumfruftum;amp;quod fruftuarius perdidit, id ad damnum cm*pet' • tineat,cuius fafto perqt. XI. POMPONIVS.

VIm facit,qui non finit polTidentem eo.quod poffidcbat.utiarbi trio fuo;fiue inferendo,fiue in fodiedojiue in arando/iuequid * aedificando,fiue quid omnino faciendo,per quod liberam poffeiTione aduerfarqnonreliquit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ •.

COIonos eiim,cui locator fundiim uendidefat,?!^ is in poflelTi-onem eflet, non admifit. deinde colonus ui ab alio deieftus eft. qiiaerebatur,quishaberet interdiftum VNDE vic'dixi. nihil interefle, colonus dominum ingredi uolentem prohibuiffet: an emptorem,c® iuffiflet dominus tradi pofrenionem,non admifiiïet. Igitur interdid^ VNDE vi colono competiturum.-ipfumfcpfimili interdido loeafori , obftcidum fore,quem deieciffe tunc uideretur, cum emptori poffelfi“ onem non tradidiflèt.nifi forte propter iuftaamp; ^babilem cauffam w feciffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xiii. VLPIANVS.

SEd fi ui armata deieftus es.ficutipfum fundu recepiffes etiam fiUb aut precario^aut clam eu poffideres.-ita res ^lt;5 mobiles omnimodo lecipies. XV. PAVLV5.

SI ui me deieceris, uel ui aut clam feceris: quamuis fine doloamp;tul* pa amiferis poiTefTionem.tamen damnandus es,quanti mea intet fit.quia in eo ipfo culpa tua præceflèrit, quod omnimodo ui deiecifti» aut ui aut clam fecifti.

IN interdifto VNDE VI, fiafiliofamilias deieftus es.-dicenduttieftt ut ft: eius cauffa.quod ad pattern peruenit,ipfe teneatur.

QVi poiTeiTionem ui eteptam ui in ipfo congreiTu recipit.in prift* nam cauffam reuertipotius,quamui pofTidere intelligcndus eft. Ideoep fi te ui deiecero,ilico tu me,deinde ego te;VNDE VI intetdi ftumtibi utile erit.

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J905

CVnifiindum, qui locauerat, uendidiffetäulTit emptorem inua-ciiam poffeflïonem ire,quem colonus intrareprohibuit.poftea tniptoruifolonu expulit.deinterdiftisVNDE viquaefitumeft.placc quot;3t,colonmn interdiflo uenditori tenerirquia nihil intereflet, ipfum, ^^*“5 ^^ uoluntate dus miffum intrare prohibuerit.ne^ enim an-teanwllam poCTefllonem uideri, ^ fi tradita fuifTet emptori: quia ne-*”0 co animo effet, ut poffeffionem omitteret propter emptorem, ^•^cptus non fuiflet. emptorem quo^, qui poftea uim ’dnibiiit,amp; ipfum interdiflo colono tcneri.nó enim ab ipfo,fed à uen

• Qitore pet uim fundum effe poffeffum,cui poffeffio per uim effet abla» , tâ Quæfitum eft,an emptori fuccurridebeat,fi uoluntate uenditoris , 'roloniimpolfea ui :expuliffetC'dixi,non effeiüuandum: quia manda-ïuift illicitum fukepk. nbsp;nbsp;Eura, qui fundum uindicauit ab eo,cuni ’juü interdiflo WDE vi potuitexperiri pendente iudicio; nihilomi® nus interdiflo rette agere placuit.

colonus tuus ui deieflus eft.ages VNDE VI interdiflo. Idem eft. Oft inquilinus tuus ui deieflus fuerit. P A V L V S. idem dici poteft de eoloni colono,item inquilini inquilino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Itpmor.VTI EAS AEDES,DE QVIBVS AGITVR, NEC i^^WS^^AM, NEC VI, NEC PRECARIO' ALTER AB ALTE-

VIM FIERI VETO. DE CLOACIS HOC INTERDlCTVM i_;;,^^ -- .-jN0N DABO: NEQVE PLVRIS.QVA'M QVANTI EA RÈSÈrIT,INTRA ANNVM,QyO PRIMVM EXPERIVNDI POTE-STAS FVERIT, AGERE PERMlTTAM. Hoc interdiflum de foli poffeffore fcriptum eft,quem potiorem pretor in foli poffeffione ha« beat. ÔJ eft piohibitoiium ad retinendam poffeffionem. nbsp;nbsp;Huius aut

1904 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTOOM LIB,' XLIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

interdidi proponendi caufTahxc fuit.-quod feparata debcatcfiép^” fio a proptictare. fieri ecenim poteft,ut alter poffeffor ßt,domioö$® fit. alter dominus quidem fit.polTcflbr uero non fit.fieri erg poteft,^ amp;pofleiroridcm,amp; dominus fit. nbsp;nbsp;nbsp;Quoties ergo inter litigators ^

proprietatis conttouerfia: autconucnit uter poireßbr fit,uteg’£titlt;’f' ant non conuenit.fi conuenit:abfolutum eft.Sc ille polfefforis coinH’ do.quem conuenitpolTiderc,illepetitorisonere fungitur. fedfiiotf ipfos côtcndatur,uter poflidcat,quia alteruter fc magis poffiderca“quot; maritunc fi res foli fit,de cuius poiTelTione cótenditur,ad hoc intetdi* flu remittent. nbsp;nbsp;Eft hoc igitur interdiâû,quod uulgo VTI POSSlD t

7)5 appcllatuisretinendacpofTcflionis. Nam huius rei cauiTareddit“*; neuisfiatci.quipoflidet.Etconfequenter proponitur jJbft intcraid“., VNDE vr. llludenimreftituituiaminampofleflioncm.'hoctufliir» ne amittatur pofleflio.deni^ praetor poifidentftiiifl fieri uetat.'amp;i““ quidem interdidum oppugnat pofleftbrem.hoc tuftur. amp;(ut Pc^“, ^ ait)omnis de pofleiTione controuerfia.aut ad hoc pertinet,iit quo“ poffidemus,nobis reftituatunaut ad hoc,ut retinere nobis liccat, quo poffidemiis.Rcftituendacpofteftionis ordo aut interdido expeditut» aut per adioncm.Retinendxitaijpoffeffionis duplex uia eft .'sut tf* ceptio,autinterdidum.exceptiodatur ex multis cauffisei,quipou*' det. nbsp;nbsp;Perpetuo aut huic interdido infunt h«c:quod nec ui,nec!d#n»»

necprecarioabillopoftideas. Interdidiiautcm, quod eft VTl-f^ SIDETIS, poffcflorem prxdqtuctur. adio enim nunquamultropof fefTori datur. quippe cum fufneiat ci,quod poffideat. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc inter“*

dum locum habetrfiue quis totum fundum polTiderc fe dicat/iucpro certa parte,fiuc pro indiiiifo. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc interdidum in omnibus etia®

poneirionibus,quae funt foli,fine dubio lOcii habebit; dummodopoP fidcri poflint. nbsp;nbsp;nbsp;Quod ait praetor in intcrdido,NEC VI, NEC ClAM

NECPRECARIO' ALTER AB ALTERO POSSlDETIS.hoCCO petti* net.-ut fi quispoffidet ui,aut clam,aut precario.Tiquidcmab alio: pro* fit ei poffeftio. ft uero ab aduerfario fuo non debeat cum propter hoc» quod ab eo poffidet,uincere. has enim poffelfiones non debere pro* ficere, palam eft.

IVfta enim,an iniufta aduerfus caeterospoffeffio fit,in hoc interdiao nihil refert. qualifeunqj enim poiTciTor hoc ipfo,quod pofleflor eft» plus inns habet,quam ille,qui non poffidet.

SI duo quo^ poffideant in folidum.-uideamus, quid fit faciendutn. quod qualiter procédât, ttademus: fi quis pponeret poffeflione iu ftani

' TIT. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180$

ftamamp;ininfta.egopolTideo ex iufta caufla.tu nUntchm. fi à me pof-fides.fupcrior fum in interdido.fi uero non i mementec noftrum uin* cetur.naniSc tu polTides ,amp; ego. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc interdidum duplex eft .• amp;nbsp;hi,

quibus competit,amp; adores amp;nbsp;rei funt. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc interdidum fufficit ei,

qiiiaedi%:arc in fuoprohibetur.etenim uideris mihi pofteflionis con-* irouetfiam facere, qui prohibes me uti mea poflcflione. nbsp;nbsp;nbsp;Cum in*

quilmns dominum ædes reficere uolentem prohiberer: æque compere ttintddidum VTl possidetis placuir.-reftari'q;dominum,nölepro hibeieinquilinu.nchabitarerdednepoffideret. Item uideam9,û ador • uicini tin ex fundo tuo uitcs in fuas arbores tranfduxit, quid iuris fir.

, Scair Pomponius.pofle re ei denunciare,ihres præcidereCidq;amp;Labco -, 'fcrib*it)antuti cumdebere interdido VTi possidetis de eoloco,quo radices contmennu uigum.nam fi tibi uim fecerit, quo minus eas ui» les ucl præcidas,^tranfducasaiim tibi facere uidet,qno minus pofgt; fideas.etenimqui colere fundum probibetur,poflïdereprohibetur,ut

luni non iure habere dicatur.'an interdidum VTi possidetis fit utile älieriaducrfus alterum A:eft apud Cäsium relatum,utricj effe inutile: quia alter folumpoftidet, alter cum ædibus fupcrficiem. Labeo quoc^ftribir/i ex xdibus meis in ædes tuas proiedum habeo: interdis iK nwtanijfi cum locum poff!deamus,qui proiedo tegetur.an quo fa» olius poifim retin’ere pofleftionem, ius proiedionisinterdico tecum, SSCVTl NVNC POSSIDETIS EAS AEDES , EX QVIBVS PROIECTVM ®STf Sed fifupraaedes,quas poffideo,cœnaciilû fir,in quo alius qua fl dominus tnoretur.'interdido VTi POSSIDETIS me uti pofte,Labeo ait.noneum,qui incoenaculo moraretur.femper enim fuperficiem fo locedcre.Plane fi coenaculum ex publico aditum habeat.-ait Labeo,ui derinóabcoa:dcspoftideri,qui k^jt^x: poftidetefedabeo ,cuius ædes fupra «^7^ctçeflent.amp; uerueft hocin eo,qui aditûex publico habuerit. G.xteru fiipcrficiarq proprio inrerdido,amp;adionibus à praetore utent. dominus autem foli ram aduerfus alium,quam aduerfus fuperficiariu potioreritininterdido VTi POSSidetiS:fedpraetor fiiperficiariutuc biturfecundum legem locationis.amp;it.a Pomponiiis quoij probat.

Creditoresmiflos in pofTeiTionem rei feruandæ caufta, interdido » VTI POSSIDETIS uti non pofte Amento.-quia non polTidenr. Idemq; Mn cætensornnibus,qui euftodiæ caufta miftifunt in pofleffionem, dicendumeft, Siuicinus mens in parte mcatedoriahabeat,amp;in par lefuaivn POSSIDETIS interdidum mihi efîicaxcft,utca toile re com pellatiir. Non uideor ui poifidere, fi ab co,quern feirem ui in pof« feflione efle,fundum accipiam. nbsp;nbsp;In hoc interdido concemnar o^

nisfumma refettorad æftimanonem rei ipfius. oyANTi RES EST ficaccipimus,quanti uniufeuiufjintereftpofleflïonem retinere Ser-uq auteni fenientia eft^exiftimantistantipofleffionem æftgpandaiHj quanti ipfa res eft. Scd hoc nequaquam opinandum eft. longe enim aliud eftreiprecium,aliudpoireftionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

IIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IN fumma puto dicendiim,amp;: inter fruftuarios hoc interdidum red dendum: amp;nbsp;fi alter ufumfruäum, alter pofleffionem fibi defendat.

idem eritprobandum,amp; fi ufusfrudus quis fibi poflefljonem defen-dat.^:ita Pomponius fcribit.proindeamp;fi alter ufum, alter fibi frudu « tueatur.'amp; his interdidum erit dandum.

Itpraetor. VTI EX lege LOCATJONIS SIVE CONDV CTIONIS SVPERFlClEjQVA DE AGITVR,NEC V^NEC CLAM,NEC PRECARIO' ALTER AB ALTERO ERVE-MINI; QVO MINVS ITA FRVAMINI, VIM FIERI VE-TO.SI QVA ALIA ACTIO DE SVPERFICIE POSTVLA

B1TVR;CAVSSA COGNITA DABO, Qui fuperficiem in alienofolo habet,ciuili adione fubnixus eft.nam fi conduxit fiiperficiem^ex con dudo.fi emit,ex empro agere cum domino foli poteft. Etenim fi Ip^ eum prohibeat.-quod inrereft,agendo confequetur. fin autem ab alio prohibeat.-præftare ei adiones fuas dominus debet amp;nbsp;tedere. Sedlon* ge utilius uifum eft ( quia incertü erat,an locatio exifteret.'amp; quia »«; liuseft poffidere potius,quam in perfonam experiri ) hoe interdidu proponeren quafi m rem adionem polliceri. Proponiturautemin terdidum duplex,exemplo interdidi VTI POSSIDETIS. Tuetur ita^ praetoreum,qui fuperficiem petit,ucliiti vn POSSIDETIS interdido: nelt;5 exigit ab eo,quam cauffam poffidendi habeat. unum tantum re« quint, num forte ui, clam, precariö ab aduerfario polTideat. Omnia quolt;5,quæ in VTI POSSIDETIS interdido feruantur,hicquo^ fema» buntur. Quod ait praetor, Si qva ALIA ACTiO DE SVPERFI-CIE POSTVLAB1TVR;CAVSSA COGNITA DABO,flCintcHlgcndum eft;ut fi ad tempus quis fuperficiem códuxerit,negctur ci in rem adio. Et fane cauffacognitaei, qui non ad modicum tempus conduxit fu-perficiem,inrem adio competet. Is autem,in cuius folofiiperficies eft, utiqj non indiget utili adione; fed habet in rem, qualem habet de folo. Plane fl aduerfus fuperficiaiium uelituindicaxc;dicendumeft, exce-

weeptione utendum in fadum datanam cui damus adionem,eidem treeptioné competere, multo magis quis dixerit. nbsp;nbsp;Si foli pofleflo-tifuperfi(^seuincatur;xquiflimum eritfubueniri ei, uel ex ftipulatu de eiiiftione,uel certe ex empto adione. nbsp;nbsp;Quia autem etiam in rem aftiodej'iiperficiedabitur; petitoriquoqjin fuperficicm dari,amp;: quafi nfumfruftum fure ufum quendam ineffe, amp;nbsp;conftitui pofte per utiles aóiones,credendum eft.fed amp;nbsp;tradi pofte intelligendum eft,ut amp;nbsp;legari amp;doiftripoftit:amp;fi duobus fit communis, etiam utile communi di« nidundo iudicium dabimus. Seruitutes quoqj prætorio iure con« ftituentur.ôc ipfæ ad exemplum earû,qua: ipio iure côftitutæ funt, uti «busaâionibus petentur.-fed amp;nbsp;interdidum de his utile competes ■ nbsp;nbsp;* * nbsp;nbsp;nbsp;• II. CAI VS.

C Vperficiarias ^esappellamus,quæin condudo folo pofitæ funt, Qquarum projy* tas amp;nbsp;ciuili amp;nbsp;naturali iure dus eft, cuius amp;nbsp;folum.

^^,âum prohibitoriiimeft,pertinens adtuendas rufticas f’ntuniniodo feruitutes. nbsp;nbsp;Hoc interdifto praetor non inquirit, utru nabiiitiurc feruitutem inipofitam,an non.-fed hoc tantum, an itinere ®^lt;ghoc anno ufus fit,non ui,non clam,non prccariÔ.amp; tuetur eu,li '®^Ê0tempore,quointerdidum redditur,ufusnon fit. fiueigitur ha» Hit iusuiicjme no habuitin ca conditione eft,ut ad tuitionem praeto •spwtineat.fi modo co anno,ue] modico tempore ufus fit,id eft,non 1)1 ”^”^'^ triginta diebus. ne^ ad prüfens tempus refertur ufus: quia P oun^ itineribus uel uia non femper utimur,nifi cü ufus exegit. ita'cp annin temporis fpacio conclufit ufum. nbsp;nbsp;Annum ex die interdidi re« rorinm compurare debemus. Si quis hoe interdido utatur: fuffï« 1 aJrerutrum probate,uel iter,uel adum in ufu habuifle. lulianus it,quoad uf^mgreffus eft,eo ufq? ei competere interdidum. quod uc um eft. Vmianusrede ait eum,qui propter ihcommoditatem riui, iter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^”’^ “^ publica interrupta erat,per proximi uicini agru

Ita ^®’^F’’^®**®’“s i^ frequenter facit.non uideri omnino ufum effe.

ufum.crgô fccimdum haeeneuno ufus uidetur.mnltoenim mini’s il* lo ufus eft,per quem non init propter incommoditatem riui,aut prO' prerea, quia uia publica præruptaerat. Idem erit dicenduj^amp; fi no** cratuia publica, fed fit iter priuatû.namamp;hic eadéquacftioeft- J?’ cuius eolonus, authofpes,autquis alius iter ad fundum fecit.^üis ugt;‘ detur innere,uel adu,uel ma A idcirco interdidum habebir. ânafc ’^ • Pedius feribit.â: adtjeit. etiam fi ignorauit, cuius fundus diet, pd^”^ irer.-rcrincrc eum feruitutem. Si quis autem, cum putaretfunduni ad fe pertinere,fuo nomine iter fecerit amicus meus:utilt;$ fjbi,nonnM hi interdidum adquifrjflcintclligetur. nbsp;nbsp;Si quis autem propterinoö ,

dationem ufus nonfiririnereadu'q;bocanno,cum fuperiorei'.ü’sfin poteft repetita die hoc interdido uti per in integrum reflitutioneti»d. iIlaparte,Sl QVA MiHI IVSTA CAVSSA ESSE VIDEBITVR.Sedamp;fl per uim hoe ei contigerin in integrum cum reffltuftnortere, Marcel* lus probat. nbsp;nbsp;nbsp;Praeterea à: alqs cafibus interdidum iTpetita diecom«

petit,ex quibus quis in integrum reftitunonem impetrare folet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

terea fcicndumcd,fidilationedata aduerfario futurum ell,utcauni interdidi mei deterior fiat; æquiffimum eire,repefita die interdidum reddi. Si tibi fundum precario conceflero, cui uia debebaturdein* de tu à domino fundi precario rogaueris, ut ea uia ad eum fundû uta* tis;annoceattibi exceptio, fi aduerfus eum uelis interdiccre.iquo precario niam rogafti;’amp; magis cft,ut noccat.idq; eolligi poteft ex eo, quodiulianus fcribitinfpeciehuiufmodi.(quærit enim. )fiegotibi fundum precario dedero, cui uia debebatur; amp;nbsp;tu rogaueris precario, utea uia utaris.nihilominus interdidum utile mihi effe.'quia ficuti me precariumrei mcænon tenet,ita etiam nec per te precario poffiderc intelligor.quoties enim eolonus meus,aut is,cui precario fundum de di,uia utitur: ego ire inrelligor.propter quodà rede dico, me innere iifum. Quæ ratio ( inquit ) efficit,ut fi uiam precario rogaiiero,amp;tibi fundum precario dedero; quamuis hac mente ieris, quafi fundo meo deberetur.-inrerdidum inutile fit,amp;precario eoitinere ufuseffe iiide* ar non immerito. non enim opinio.tu3, fedmeaquærenda eft.tuta« menC ut credo )poteris interdido utiA fi de hoc nihil feribat Iiilianiis. nbsp;nbsp;nbsp;'

Si quis fupradido tempore anni non ui. non clam,non precario iti nere ufus fit.uerum poftea non fit ufus,fcd clam,precarioiie; iiidendü clt,an ei noccat amp;nbsp;magis eft,ut nihil ei noccat, quod attinetadinterdi

N'Ec enim corrumpi,aut mutari,quod rede tranfadum eifjuper ueniente delido poteft.

TIT. XVirr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1909

I Nile etiam illud Labeo fcribit.fi cû â me refle uia utebaris, fundum naididero,per que utebaris-deinde emptor re phibuerit; licet clam uidearis abeo uti: ( nam qui prohibirus iititur,clam utitur. )tamen in« terdidum tibicompetere intra annum: quia hoc anno non ui,non clam,n^i precario ufus fis. nbsp;nbsp;nbsp;Item feiendum eft, non tantum eum

damtiia uti, qui ipfe prohibitus utitur: uerum eum quoc^, per quern quis id ius retinebat:fi eo prohibito,per quern retinebat,utatur. Plane fl ignoraui prohibitum, amp;nbsp;fi perfeuero uti: nihil mihi nocere, diccndu eft. Siqiiis ab audore meo ui, aut clam,aurprecario ufus eft.-rede à •me uia uti prohibetur.amp;ihterdidum ei inutile eft: quia à me uidetur , ui.autclam, uel precario podidere, qui ab audore meo uiciofe poifi-, ‘det.Nam amp;nbsp;Pedius fcribit.-fi ui,aut ciam,auc precario ab eo ufus fir, in cuiuslocum hærc^it;i^,uel emprione, aliofie quo iure fuccefti: idem effedicendum, aim enim fuccefferimus in locum eorum: æquû non ^ eft,nocereaduerius nos hoc,quod aduerfus eum non nocuit,in cuius P^“*^^ fnccelTinnis. In hoc interdido examinatur,quanti eins inter m.uianonprohiberi fine innere. Vti uidemur feruitunbus enam pctfetuos.uel colonos, nel amicos, uel etiam hofpites: fit ferèper eos omnes,quinobisretinentferuitutes. fed enim per fruduariü quidem ‘cmitusrctinetur;per fruduariü autem interdidum hoc domino non tompetere,Iulianus ait. Idem lulianus fenbit: fi metis ufusfrudus m fundo tuo,proprietas'ueto tua fuerit,amp; uterqj noftrü per uicini fun« oumierit.utile interdidum de itinere nos habere:amp; fiue forte ab extra beo fruftuarius prohibeatur, fine etiam à domino,fed amp;nbsp;fi dominus à Huduarioicompetet. nam amp;nbsp;fi quilibet alius prohibeat ire:interdidum aduerfus eum competit. Hoc interdidum amp;nbsp;ei competit, qui dona bonis cauffa fundi iiacuam pofleiTionem adeptus eft. nbsp;nbsp;Si quis man

aatumeofundumemerit:aequiftimumeft,mihihoc interdidum da» ti,ubi ille ufuseft,qui mandatu meo emit. Sed amp;nbsp;fi quis ufumfrudum emit,uel ufum,uel cui legatus eft amp;nbsp;traditus: hoe interdido uti pote« ^hoc amplius Sc is, cui dotis cauffa fundus traditus eft, experiri hoe ’metdido potent. Et generaliter ex omnibus cauflis, quæ inftar uendi bonis habent,uel etiam alterius contradus;dicendum eft,huic interdi «olocitmfore. Ait praetor. Qvo itinere actv'qve hoc anno NON VI,N0N CL AM, NON PRECARIO' AB ALIO VS VS ES: ^0 MINVS ITSR ACTVM'QyE,VT TlBI iVS EST,REFICIAS,VIM lERi VETO. Qui hoc interdido uti uolet,is aduerfario damni infe uieiä datum fir,caueat. nbsp;nbsp;nbsp;Vtilitas fuafithoc quoqj

terdA ^'*^ P'®pob®re naneg confequens erat,ei,qui itinere utitur, in proponerc,ut rehci iter poffit. quemadmodum enim alias ff q uti

19’0- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XLIII.

uti poteft irinetc, uel ctiam aflu commode, qnâm fi refeccrit C’corra* pro enim itinere,minus commode frui aut agi poteft. Hoc autem à fuperiore diftat,qiiod illo quidé interdiflo omnes uti poffuÿ, qui hoc anno ufi funt. Hoc aut interdifto is demum uti poteft, qui hoc an» no ufus eft,amp; ins fibi effe reficiendi docet.Ius autem uidetur ^effete* ficiendi,cui feruitus debetur.Ita^ qui hoc interdido utitur,duas »es de bet oftendere. amp;nbsp;hoc anno fc ufum,amp;ei feruitutem competere.Caete-rum fidefqt alterutrum:deficitinterdidum,necimmerito. quitnim uult i re agere tantifper,quoad de feruitute eóftet: non debet de fuo iu» re docere. quid enim perdit, qui paritur eum hoc facete, quod hoc anno fecit^Emmuero qui uulcreficere,a]iquidnoui facir.neqj debet ei permitti in alieno id moliri, nifi iure habeat feruitutenf Fien aut, poteft,ut qui ius eundi habet amp;nbsp;agcndi,reficiendi ius non habeat: t^na in feruitute conftituenda cautum fit, ne ei refiïienÜuus fit: autfic,nt fi uelit reficere,tifqjad certum modum reficiendi iunït. Meritoergo ad refedionem fe pretor retuIit,VT TlBi (inquiens ) IVS est,REHCI AS.VTI autem I VS EST,hoc eft:reficias,ficuti per feruitute impofiöW licet. Reficere fic accipimus,ad priftinam formam iter amp;nbsp;aftumre-ducere.hoc eft,ne quis dilatet,aut producat,aut déprimât, aut exagge retJonge enim aliud eftreficere,aliudfacere. Apud Labconéqu«-ritur,fi pontem quis nouü uelit facere mæ muniendæ cauffa.-anei per« mittaturfât ait permittendû,quafi pars fit refedionis huiufmodi mu-nitio.amp; ego puto ueram Labeonis fententiam. fi modo fine hoc coin mearinonpoifit.

VEteres nominatim adijciebant,ut ea quo^, quæ ad refedione^ utili.a effent, adportanti uis non fieret, quod fuperuacuuin £quot;• quoniâ qui adportare non patitur ea,fine quibus refici iter non ponic uim facere uidetur,quo minus reficiatur. Si quis autem, cû poffit P®*^ compendiaria adportare,quæ refedioni neceffaria funtjongiore itine rc uelit ira adportare, utdeteriorem cauffam eundi facianimpuneius ci fiet.quia ipfe fibi impedimento fic,quo minus reficiat.,

APparet ergo eu,qui non patitur hæc congeri,uim faccre,quo nu nus quis reficiat. nbsp;nbsp;Plané fi quis cûpoffecalia parte agri fine in

commodo domini fundi impenfam adportare, id egit,ut altéra parte adportaret:impune ei uim fieri rede placuit. nbsp;nbsp;Hoc interdidû nó fo

lumipfi,uerum fuccefforibus quoij effe dandum, noneft ambigen* dum. emptori quoc^ dabitur amp;nbsp;in emptorem. Si quis feruitutem m le impofitam lubeat,habeat autem uelutlongæ poffeffionis prærogâ

C kutnon noect ei,qui fineuicio ufus eft,quod codem anno uicio- » pieu^iseft.itaemptori hxredi'q; non nocebit, quod ipfiuiciofe ulï funt/iteftator uenditorüereäe ufi funt.

VIper fundum tuum nee ui,nee clam,nec precariö commeauit ali-Oquisrnon tarnen tanquam id fuo iure faceret, fed fi prohiberetur, uon faftiirus.inutile eft gj hoc interdiâû de itinere aduejj. nam ut hoc uiterdiftum competat,ius fundi poffediffe oportet.

It pretor. VTI HOC anno AQVAM, QVA DE AGI-TVR,NON V1,NON CLAM,N0N PRECARlO' AB IL-LO DVXISTI.'QVO JMINVS ITA DVCAS,VIM FIERI VE TO. Hoc interdidum prohibitorium eft,à interdum reftitutorium eft,amp; pertinet ad aqua cotidianam. Co»

*^iana autem aqua non ilia eft, quae cotidie ducitur; fed ea, qua quis ^oudiepoffitutijfiuellet. quanquam cotidianam interdum hyeme ucerenoncxpediatjamp;fipoifet duci. Duo autem funt genera aqua -”p‘®®cotidiana,cftamp;3eftiua. cotidianaabaeftiuadiffertufu,noniu ^êtotidijj^j eft ,quae duci adfidue folet,uel æftiuo tepore,ucl hyber«

gt;ctiam fi aliquando duda non eft. ca quoeg dicitur cotidiana, cuius J^uitus intermiffione temporis diuifa eft. nbsp;nbsp;Aeftiua ante ca eft, qua lute fola oft expedit.ficut dicimus ueftimenta æftiua,faltus aeftiuos, aitraæftiyj.qyftjus joterduni etiam hyeme, plerun^ autem æftate îniur.Ego probandum puto,cx propofito utentis amp;nbsp;ex natura loco urn aquam æftiuam i cotidiana difcerni.nam fi fit ea aqua, qux per» F up^cipoifit,egoautem æftatefolaeautar:dicendum eft,hanc æftiuâ. Rurfus fi ea fit aqua, quæ non nifi æftate duci poifit: nua dicef.ót fi ea fint loca,quæ natura non admittant aquâ,nifi æfta E.dkendü erit,tede æftiuam did. Quod aut fcriptu eft in interdido Ti HOC ANNO AQVAM DVXiSTi;hoceftnoncotidie,fedhocanlt; rina node. Ergo cotidiana quidem aqua eft,quæ

fic,ut tarnen «Rate ducatur tantum, non etiam hyeme: non quia non poffit amp;nbsp;hyeme,fed quia non folet. Loquitnrautem pranot® hoe interdido de ea aqua foIa,qncE perennis eft. nulla e nintalia duo aquapotcft,nifi quæ perennis eft. Quanqua autem ad perennes aquas dixerimus hoc interdiftum pertinere.ad eas tarnen perennes pittinet» quæ duci poiTuntCæterû funt qusedam aquæ, quæ amp;nbsp;fi percnnes*fuiir, duci tarnen non poffint: utputa puteales, amp;nbsp;quæ ira funt fubmetf«.«* defluere extra,amp; ufui efTe non poffint. fed huiufmodi aq uis, qu« duo non poffunt, hauftus feruitus imponi poteft. Hæc interdida dó aqua,item de fonte ad earn aquam pertinere uidentur,quæ â capitedu citur,non aliunde.Harum enim aquarum etiam feruitujiure ciuilico » ftitui pot£^. Caput aquæ illud eft,unde aquanafcitur. fi ex f^W ' lt;nbsp;nafcatur;ipfe fons.fi ex fluminc,uel lacu ; prim^ inglia, uel prinopi^ foflarum,quibusq^ex flumine uel ex lacu in primunyiuum comp»' li folent. Plane fi aqua fudoribus manando, in aliquem priniumlo cü effluere,at(5 ibi apparere incipit;eius hoc caput dicemus,ubiprimu emergir.Et qualiter qualiter fit conftitutum ius aquæ,dicendô eft hoc incerdiâum locum habere.fed amp;nbsp;fi iure aqua non debetur alicui.fed ta men iure ducere fe putauitreum non in iure, fed in fafto crraiut.diceu dum eft,eocpiure utimur,ut interdiftohoc uti polfir.fufficitenimJü^ re fc ducere putauit.necui,nec dam,nec precario duxit. Illud quaerit: utrum ea tanw aqua his interdidis contineatur,quæ ad agru irrigaudu pertinet.-an uero omnis,ctia ea,quæ ad ufuni quexÿ amp;nbsp;comniodum no ftrut’ St hoc iure utim u r,ut hæc quolt;$ c ontineatur. propter quod ctiaw fiin urbana prædia quis aquam ducere uelit .• hoc interdiâû locum hs here poteft, nbsp;nbsp;Præterea Labeo fcribit;amp; fiquidem dudus aquarunon

fint fundi,qui à quocun^duci poflint.tamen ad hoc intetdidumpett* nere. Idem Labeo fcribit.amp;fi prætor hoc interdido de aquis frig’dis fentiat; tarnen de calidis aquis interdida nonefle deneganda.naneg h# rum quolt;5 aquarum ufum efle neceflariu.nonnunqua cm refrigerate ufum irrigandis agris præftant.his accedit,quod in quibufdam loeis amp;nbsp;cum calidæ funt,irrigandis tarnen agris neceflariæ funt; ut Hierapoli. nbsp;nbsp;nbsp;/

conftatemapud Hieropohtanos in Afia aqua agrum calida irrigari. amp;nbsp;quamuisea fit aqua,quæ irrigandononfitneceflaria: tarnen nemo ambiget,his interdidis locu fore. nbsp;nbsp;Siuc aut intra urbem fit aqua,fiue

extra urbem: huic interdido locus erit. nbsp;nbsp;nbsp;Illud tarnen hie intelligen

dû eft, eodem modo prætorem duci aquam iuffifle, quo diida eft hoc anno. Proinde neqj amplioris modi.net^ aham permififlè poteft uidcs ri.quare fi alia aqua fit,quam quis uelit ducere, quam hoc anno duxe-iic.'ucl eandem,per aham tarnen regionem uelit ducere-impune et uis

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. X IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191?

ƒ I- IDud Labeo dicit.omnes partes illius fundi,in quern locu aqua wcitnr,eodcm numéro effe. Ergo amp;fi forte aâor confinem agrum fment.amp;^x agro,in quern hoc anno aquam duxerit^poftea fundi em» pnnomine iieJitaquamducereritademu redeeû hoc interdifto uti, ** P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potent: ut feme! in fuuingreffus, inde egredi, qui

tient^toiTitanfi ei nocitum fir,cx quo aquam ducir. Item quærit.n ^insaquæ^quatn hoc anno ducebat^aliam aquam mifeucritranimpu L®?^?^^f3tut?' ^ exftatOfiln fententia cxiftimantis rede eum prohi wh.fedeoloci, in quo prius aliam aquam in riuum admittitamp;in to« • tarn aquam rede eum prohiberi. Ego Ofilio adfenrio,nó pofle diuidi;

,.tw^um amplior numerus pecoris ad aquam adpclleretur,quim de* nerctadpeni.-pofle uniuerfum pecus impune prohiberi .• quia iundum ^tusei pctotbcu^dpiiifus debeatur^tom corrumparpecoris adpuU •uni.Marcelkis Aitcm ait.-fi quis ius habens pecoris adpellendi, plura • petora adpulenr.-non in omnibus pecoribuseum prohibcndum.quod tftucruni.quia peccra feparari poflunt. nbsp;nbsp;Arifto putat eum demum

®tctdiduni hoc habcre,qui fe putat fiio iure uti.non eum,qui feit nul Ium ills fe habere,amp; utitur. nbsp;nbsp;Idem ait eum, qui hoc anno aquam du-

^tiit,nec ui,nee clam,nec precarió,^ eodem anno uiciofe ufus eft .• re-« tarnen hoe interdido ufiuu. quod referri ad id tépus poteft,quod fi neukio fuerit.clTe enim uerum,hoc anno non ui, non dam,non pre-tïtioufiim. Quaeßtum cft fi quis ante annum aquam duxerit,dcin ^lequenu tempore(hoc eft intra annum)aqu3influxeritipfamet,nó «uccntealiquoian huie interdido loens fitc' amp;nbsp;refert Seuerus Valerius, tompetereei hoe interdidum ,quafi duxifle uideatur: licet penitus pet Ipidentibusnonuideaturifteduxiffe. item quæûtum cft.-fi quis du putat tertio quoej die habere fe i us aquae ducendae, duxerit una die;an tfdc,amp;; fine captione poffeflbris duxifle uideatur, ut hoe interdidum habeat^aitemprætor.-VTi HOC ANNO aqvam dvxisti, ideftalter ßhdiebus.IUudautenihil inter eft, iitr um quinto die aqua debeatur, analternis diebus,an cotidie ei,qui hoc interdido uti uelit.nam eu fuf« tici«,iiei uno die hoc anno aquam duxifle.-nihil refert qualem aquæ« fluctum habens diixerindum fi quis,cum quinto quoep die uteretur» Çuafialreinis diebusducens interdixerit,nihil ei prodefle uideatur.

Ptaeterca illud feiendum cft.fi cum aquam duxiffes, aduerfarius teprohibuerit,deinde tu interim ius aquae ducendae amiferisun reditu oonemhoc uenire,ut tibi præftetnr per hoc interdidum, quod amifi» In amp;:hoc uerum puto. Si fundum,ad quem aquam ducebas, uendi-«w amp;nbsp;tradidexis.ijibiloniiiius nbi interdidum utile eft. Compe«

tit hoc interdidiimaduerfuseiim, qui prohiber me aquam duccre:amp; nihil intereft,utrum dominium quis fundi habeat,an non.idcirco'c^is tenetur inteidifto.nam amp;nbsp;fi feruitus cœperir:aduerfus quergpis poteft uindicari. nbsp;nbsp;Si inter riuales,id eft qui per eundem riuum aquam du*

cunt/it contentio de aquæ ufu, utro^ fuum effe ufiim conte^dente; duplex interdidum utriq? competit. Labco putat per hoc inteididu lt;nbsp;prohiberi quem,nequid inillo fundo faciat,fodiat,ferat,fuccidat, pu« .^t^ædificet, qua ex re ea aqua^quam ille hoc anno per fundum tuum fine uicio duxit,inquinetur,uicietur,corrumpatur,deteriorue fiatamp;fi militer de æftiua aqua debere ci interdici ait. Si quis hoc ceirerit,ne li « ceat fibi aqua quaerere.-ea ceffio ualet. nbsp;nbsp;nbsp;Deinde aitprætor. VTIPRI

ORE AESTATE AQVAM, QVA DE AGITVR,NEC VI^NEC CLÄM,., NEC PRECARIO' AB ILLO DVXISTI: QVO MINVS ITA DVCAS, VIM FIERI VETO. INTER HAEREDES ET E^pftRES ET BONO-RVM POSSESSORES INTERDICAM. Hocinterdidfimde aquaxfti-na proponitur. Qulaautemdiximus,aeftiuam aquam aliquiddifta* * re ab aqua cotidiana : feiendû eft, etiä in interdidis diftare : quod qui deaquacotidianainterdicit,itainterdicat,yTl HOC ANNO AQVAM DVXISTI.at qui de æftiua : VTI PRIORE AESTATE. nee immerito. nam qui hyeme non utitur : referte fe non ad præfentem æftatem/rd ad priorem debuit. Aeftatem incipere fic peritiores tradiderunt ab æquinodio uerno,amp; finiri æquinodio autumnali : amp;nbsp;ita fenis menfi busæftasdiuiditur,atlt;5hyems. Priorem æftatem ex comparatiolt; ne duarum æftatum accipe.propter hoe fi æftate intcrdicaturaionnufl quam annum amp;nbsp;fex menfes continet. quod ita contingit,fi initio iier* ni æquinodij duda fit aqua^Ôc fequenti æftate pridie æquinodium au» tumnaleinterdicatur.amp;: proinde fi hyeme intcrdicatur;hæc res etiatn in biennium extenditur. nbsp;nbsp;Si quis hyeme tantum aquam folitus fuc

rit ducere,æftate non fuerit folitiis:utile interdidu ei competit. Qü* hac æftate duxit, non fuperiore: utile interdidum habet. nbsp;nbsp;Aitpræ»

tor. INTER HAEREDES, ET EMPTORES,ET BONORVM POSSESSO RES INTERDICAM.hæc uerba no folum ad æftiua aquam,uerumad cotidianam ^lt;5 referenda efle, feiendû eft. nam ficuti de innere aflu'qj amp;nbsp;fuccefforibus dantur inrerdida,amp; emptori;ita hæc qu 09 dan da pis torputauic. AitprætOr.QVO EX CASTELLO ILLI AQVAM DV» CERE AB EO,CVI EIVSREI IVS FVIT,PERMISSVM EST: OyO MI NVS ITA, VTI PERMISSVM EST, DVCAT; VIM FIERI VETO.QVAN DOQVE DE OPERE FACIENDO INTERDICTVM ERIT,DAMNI IN FECTi CAVERI IVBEBO. Hocinterdidum neceffario propofitum eft.nam cum fuperiora interdida ad cos pertinent, qui à capite ducut.

udimpofita feruitntc.uelquiaputant impofitam .•xquifTimiim ui« lum eft,ei quo9,qiü ex caftello duciUnterdiäum dari; id eft ex eo re-«ptaculqiquod aqua publicam fufcipit.ita em caftellu accipe, fi ex ca-ftdlo permiffum eft. fed amp;nbsp;fi alio ex loco pcrmifliim eft.dandö eri t in-terdidi^pa. Permittitur autem aquam ex caftello, uel ex riuo, nel EX qito alio loco publico ducerendq^a principe conceditur. altjnuili competit ius aquæ dandæ. amp;nbsp;datur interdum prædtjsUnterdum perfo-•iis.qdodpracdijsdatur,exftindaperfona non exftinguitur. quod da-lurperfonis.'cum perfonis amittinir.ideo'cp neeg ad aliurn dominum • pEædiorum,nelt;5adhæredem,uelqualemcunlt;5 fuccefforem tranfit.

» ^^5^5*.ad quem dominium tranfit, impetrabile eft. nam fi docuerit ,'praedijsfuisaquam debitam.amp;finomineeiusfluxiflet.dquodomini« uniadfetranfijt.-^idÿ)itate impetratius aquæ ducendæ. nee eft hoc beneficium/ed imuria,fi quis forte non impetrauerit. Meminiffe mtem:debemus,in hoc interdido totam quæftionem finiri adfignati« onibus.non enim praeparat hoc interdidum canflam, ut fuperiora in-terdifla, necad pofleflaonem temporariam pertinet.-fed aut habet ius adrignatumfibi,aut non habet, amp;nbsp;hoc interdidum finitur totum.

SldiurnarHm,aut nodurnatum horarum aquaedudum habeam; nonpolTum alia hora ducere,qudm in qua ius habeam ducendi.

T T0c iure utimur.ut etiam non ad irrigandum,fed pecoris cauffa, XXnel amœnitatis aqua duci poffit. Ex flumine aqua ducCre pin Ks pofliint.ita tamcn,ut uicinis non noceat:uel fi anguftus amnis fit, ttiam ei,qui in alia ripa fit. Si aquam ex flumine publico duxeris, ^flumen receflerit; non potes fubfequi flumen; quiaei loco feruicus unpofitanon fit, quamuis is locus mens fit. fed fi alluuione paulatim accefferit fundo tuo:fubfequi potes: quia locus totus fluminis feruiat duftioniled fi circumfluere cœperit mutato alueo;nó potes ; quia me oins locus non feruiat,inrerruptacg fitferuitus. Aqua,qua:in riuo mfeitur,tacite lueri fit ab eo, qui ducit. Dudus aquæ, cuius origo memoriam cxce(rerit,iure conftituti loco habetur. Is,qui ius aquæ cotidianæhabet; uel fiftula in riuo ponere, uel aliud quodlibet facere poteft.dummodo ne fundum domino,aut aquagrum riualibus deteri us faciat. Si aqua ducatur; S: fupra eam aqua alia per pontem,qui ûiprariuûfadus fit,iure ducitur;dum inferiori riuo non noccatur.

T Vcio Titio ex fonte meo, ut aquam duccret,ceflï. quæfitum eft, Jb/an 6; Mæmo tedere poftïm,ut per eundem æquædudum aquam 82 ducat

diicat.amp; fi putaucris poffe cedi per cundé aquxdiidum duobus, qticm admodumundebcant^ Kefpondi. fient iter, adus.iiia pluribus cedi, nel fimuJ,uel feparatim poteft.-ita aquæ ducendæ ins rede cerietur. fed fi inter eos,quibus aqua cefla eft,non conucnit.quemadniodum utan mt: non crit iniquum utile indicium reddi ; ficut inter eos, a^ quos ufusfrudus pertinet, utile communi diuidundo indicium reddi^le« rif^placuit.

CVm conflct,non foluni temporibus ,fed etiam menfuris aquam pofledinidi. Poteft eodem tempore alius cotidianam, alius • xdiud aquam ducere.-ira utaeftatediuidatut inter eos aqya.byemçfo’ « lus ducat is, qui cotidianæ ins habet. nbsp;nbsp;nbsp;Inter duos, qui codem quo ',

aquam certis horis feparatim ducebat,conuenjf, n^permntatis intet fe temporibus aqua ntcrentur.quæro,cum amplius tempore fcriiitu» tibus præfiniio ita duxifrent,utneutereorum fuo tempore ufiiseffet’ , num ins utendi amififlcntC’ncgaui,amifiCre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

DE interdiâo de aqua æftiua,item cotidiana quaerentes,primutrt conftituendum exiftimabamus.quæeffet aquaaftina,dequi proprium interdiâum ad prioris æftatis tempus relatum reddi fol^^' hoc eff æftina aqua utrum ne ex iure æftiuo duntaxat tempore uten* didiceretur,anexmente propofito'cpducentis,quodæftate earn du-cendi côfilium haberenan ex natura ipfius aquæ, quæ æftate tantum duci poffetian ex utilitate locorum,in quæ duceretur. Placebat igitu^ aquam ob has duas res, naturam fuam utilitatemc^ locorû,in qu« ducitur,proprie appellari.ita,ut fiue eins natura erit,ut nifi æftateduo non poffit,etiam fi hyemequo^defideraretur.fiueomni tempore an ni duci ea iplinsnatura permirteret, fi utilitas locorfi, in qua: duotut, aeffate duntaxat ufum eins exigerct, æftina rede diceretur.

V H. P A V L V S. SI de uia, itinere, aâu, aquæduflu agatur ; huiufmodi cautio prS' ftanda eftjqudmdiuquis de iure fuo doceat fe non impediturum / agentem,amp; aquam ducenremA iter facientem. quod fi negetius£»2 aduerfario agendi,aquamüe ducendi.-cauere fine præiudicio amitten* dæ feruinitis debebit,donec quæftio finiatur,non fe ufurum.

CVi per fundum iter aquæ debetur.quacunqg unit, in eo liuuni ft* cutlicet;dum ne aquæduâum inteiuertat.

Raetor ait. R1VOS,SPECVS,SEPTA REFICERE, PVRGA-3’RE AQVAE DVCENDAE CAVSSA.QVO MINVS LICE-AT ILLI.’DVM NE ALITER AQVAM DVCAT^QVA'AI VTI PRIORE AESTATE NON VI,NON CLAM, NON __IPRECARIO' A'TE DVXIT: VIM FIERI VETO. Hoc mterdiétum utiliffimum eft. nam nifi permittatur alicui reficere, alia-Utione ufusineórnodabitur. nbsp;nbsp;Ait praetor Riv VM,SPECVS,SEPTA,

wuus eft locus per longitudinem depreflus.quo aqiia decurrat, cui no « tuen eft aTrè tS ^ùp. Specus aût locus eft,ex quo defpicitur.inde fpefta nih funt difta. Septa funt, quae ad incile opponuntur aquae deriuan* Jælcôpellenfene ex fluminecauffa: fine calignea funt, fine lapidea, *gt;iKex aliaqualibet materia ad côtinendam tranfmitrendam'ep aqua ®^cogitata. InÂe filtern eft locusdepreffus ad latus fluminum, ex TOdiaus,quodfncidatur.inciditur enim uel lapis, uel terra, unde pri-• 11mm aqua ex flumine agi polTit. Sedamp;foflir,amp; putei hoc interdido tontinentur. Deinde ait praetor REFICERE,PVRGARE.Reficere eft, quod corruptum eft,in priftinum ftatum reftaurarc. Verbo reficiendi legere, fubftruere,farcire, ædificare,item aduehere,adportareçp ca, 9uæadeandem rem opus effent, continentur. nbsp;nbsp;Purgandi uerbum

P^criçquidemputant adeum riuum pertinere,qui integer eft. fed pa« « ?” '^^ a^ «un pernnere,qui refidione indlget. plerum^ enim refi« «ione ôepurgatione riuus indiget. Aqvae (inquit) DVCENDAE ^AVSSA.merito bic additur.ut ei demü permittatur,amp; reficcre,amp; pur« 8^16 tïnum,qui aquæ ducendae cauffa id fecit. nbsp;nbsp;Hoc interdidû corn«

P^lit etiâ ci, qui ius aquæ ducendæ non haber.-fi modo aut priore æfta iegt;aiiteodem anno aquam duxcrit:cum fufficiar,non ui, non clam, Uonprecarioduxifle. Si quis terrenum riuum figninum facerc ne« ut uideri eym non rede hoc interdido uti. non enim reficit, qui hoc ;^dt.ó(itaQf,|jQuiJetQr,pj-oin(je5/fj peraiiuni locum uelitducere, uiipiine prohibetur. fed amp;nbsp;ff eundem riuum déprimât, uel attollat, aiitdilatet,uel extcndat,uel openatapertum,uel contra. Ego exteros quidemimpune prohiberi puto. at qui operit apertum, uel contra; eu nonputo prohibendum, nifi ff quam maioremutilitatem fuam ad« yerfariusoftendat.

T Abeo non poffe ait, ex apertoriuo terrenum fieri’quia com mo-JL/dödomino foli auferretur adpellendipccus, uel hauriendi aqiid. fibi non placcïe Póponius ait;quia id domino magis ex occafione, 9 Wiuic cótingeret.mfi ab initio in imponeda feruitute id adû effet, g g ij Vlpia.

SEruius autem fcribit,aliter duci aqiiam,quaz ante per fpeenrn du« ’ ; da fit, fi nunc per apertum ducatur. Nam fi operis ahq^id faciat quis,quo magis aquam conferuet, uel contineat: non impune prohi« beri.ego,amp;in fpecu contra, fi non maior urilitas uerfetur adu^farij.

Seruius amp;nbsp;Labeo fcribunt.firiuum,qui ab initio terrenus fuerii,qiii » aquam non continebat,cæmenticium uelitfacere.-audiendum elk. Sed amp;nbsp;fi eum riuum,qui ftrudilis fuit,poftea terrenum faciat,autpar« tern riui.-aeque non effe prohibendum. mihi uidetur,urgentes amp;ne« ceffariasrefedioneseffeadmittendas. Siquisnouumcanalem,uel « fiftulasin riuo uelit co]locare,cum id nunquam habuerit; utile ci hoc interdiftum futurum,Labeo ait. nos amp;nbsp;hic opinamur utflitatem dus, , qui ducit, fiue incommoditateeius,cuius ager eft, l^ftandam. 'Si aqua in unü lacum conducattir,amp; inde per pluris dmius ducatur; hoe interdiftum utile erit uolenti reficere ipfum lacum. • Hoc interdi« ftum ad omnes rinos pertinet;fiue in publico,fiue in priuato fint con« ’ ftituti.Sed amp;fi calidæaquæriuus fit.-dehoc reficiendocompetitinter diftum. Arifto amp;nbsp;de cuniculo reftituendo, per quem uapor trahitur in balnearrjs,putat utilem aftionem competere. amp;nbsp;erit dicendum, utile interdiftum etiam ex hac cauffa competere. lifdem aiitempet* fonis, Sc in eafdem interdiftum hoc datur,quibus amp;nbsp;in qiias à de aqua inte;difta redduntur,quæ fuprafuntenumerata. Siquis riuunire ficienti opus nouumnunciat; belle diftum eft,poffe contemni opcris noui nunciationem.cum enim praetor ei uim fieri uetet.-abfurdum eft per operis nouinunciationem eum impediri. Plane per in rem adioquot; ncm dicendum,poffe aduerfus eum uindicari, ius ei non effe,hocdu« biumnoneft. Dedamno quo^ infefto cauere eum debere, minime oportet dubitari. nbsp;nbsp;Si quis exportare,uehereq5 ea,quae refeftioni ne«

ceffaria funt,prohibcat; hoc interdiftum competere ei Ofilius pn^t-quodeft uerum.

De riuisreficiendisitainterdicetur,utnon,quaeratur,an aquam ducere aftori liceret. non enim tam neceffariam refeftionemiæ nerum,qudm riuorum effe;quando nórefeftisriuis omnis «^’$’‘^’7^ auferretur,^ homines fiti necarentur.amp; fanè aqua p er n en ire, nil 1 re fto riuo,non poteft. at non refefto itinererdifficultas tantu eundi agen* di'qj fieret^qiix temporibus xftiuis kuior effet.

iRltorait. VTI DE EO fonte ,QVO DE AGITVR, HOC ANNO AQVA NEC VI, NEC CLAM, NEC PRE CAR 10' AB ILLO VSVS ES.-QVO MIN VS ITA VTA RIS,VJM FIERI VETO. DE LACV, PISCINA, PVTEO, ITEM INTERDICAM. Hoc intcrdiäum proponia --tur ei, qui fontana aqua uti prohabetur. feruirutes era n ’Y?'^“® ^9uæ ducendæ elle folenr,uerum etiam haunendæ. amp;nbsp;fis t difereræ funt feruitutes duâus aquæ amp;nbsp;hauftus aquæ.-ita interdida ^P^tatim redduntur. Hocauteminterdidum Jocum habet, fiquis ™ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haurire prohibeatur, fine etiam pe-

. us TO aquamîidpellere. amp;nbsp;eadem funt hic dicenda(quod ad perfonam Uttinet)qiiæcunlt;jinfuperioribus interdidis diximus. Hoc inter» uidnmdecifterna^oiftompetit.nam cifternanon habet perpetuam wuffam,nec uiiAm aquam. ex quo apparec, in his omnibus exigea» Unmait uiaa aqua fit. cifternæ antem imbribus concipiuntur. Deniqg confiât interdidum ccffare,fî Jacus,pifcina,puteus aquam uiuam non habeat. Plané fi quis ire ad hauftum prohibeaturracque interdidum lufficiet. Deinde ait praetor. QVO MiNVS FONTEM,Qyo de agi TVR,PVRGES, REFICIAS, VT AQVAM COERCERE, VTI'QVE EA POSSIS.-DVM NE ALITER VTARlS,ATQyE VTI HOC ANNO NON V1,NON CLAM,NON PRECARIO' AB ILLO VSVS ES: V1M FIERI VETO. Hoc interdidum eandem habet utilitatem, quarn habet in-Ktdiftum de riuis reficiendis. nifi enim purgare amp;nbsp;reficere fontem li* cuerit.nulliis erit dus ufus.purgandus aûtamp; reficiendus eft ad aquam cocrcendam,ut uti quis aqua poffit.-dummodo non aliter utatur,^ fi-cuti hoc anno ufus eft. Coércere aquam eft continere, fie ne diflu= at,iieldilabat;dummodononpermittaturcui nouas uenas quærere uelaperire.hic enim innouat aliquid praeter id, quam præcedente an» no ufus eft. Sed amp;nbsp;de lacu,pureo,pifcina reficiendis, purgandis in-terdidum competit: amp;nbsp;omnibus perfonis dabitur,quibus permittitur interdidum de aqua æftiua.

iRaftorait. QVO MlNVS ILLI CLOACAM, QVAE EX AEDIBVS El VS IN TVAS PERTINET;, QVA DE AGI» 1|TVR,PVRGARE, REFICERE LICEAT: VIM FIERI VE-ITO. DAMN! INFECT! , QVOD DPERIS VICIO FA« g g lij dum

CTVM SIT,CAVERI IVBEBO. Subhoc tituloduoinrerdiflapr«« tor fubijeit, unum prohibitorium, altecum reftitutorium . amp;pï** mum prohibitorium. Curauitautem praetor per hæc intffdiôa,“* cloacae purgentur amp;nbsp;rcficiantur ; quorum utrumque Sc a^alubrit* tem ciuitatumA ad tutelampertinct. nam amp;nbsp;ceelum peftikr^ amp;i*“* nas minantur immundiciae cloacarum. item fi non rcficiantur- * Hoc autem interdidum propofitum eft de cloacis priuatis. puWi* cac enim cloacae publica curam merentur. nbsp;Cloaca autem efrlor“®

niumproponitur,prohibitorium eft.-q 11 o prohibetur nicinus uiinamp;‘\^ • te,quo minus cloacae reficiantur. nbsp;nbsp;Cloacaeappellationeamp;tubiis»»

ftulae continentur. Qyia autem cloacarum purgatief^ refe^ ^“-, publicam utilitatem fpeftare uidctur.-idcirco placuit non effe inirt^r' dido addendu, QVOD NON VI, NON CLAM,’ko^ PRECARIO' A5 ILLO VS VS ES: ut criam fi quis talem ufum habuerit^amen non pro‘ hibeatur uolens cloacam reficere uel purgare. nbsp;nbsp;nbsp;Deinde ait praetor-

QVAE EX AEDIBVS Eivs IN TVAS PERTINET.hicaccipercdebeƒ AEDES proomniaedificio.hoceftexacdificio eius in tuum aedihctn» Hoc amplius Labeo putat huic interdido locum efTeA fi area ab «tra libet parte ædium fit.ôe fi forteCinquit)cloaca duda fit ex urbano îdiii cio in proxi mum agrum. nbsp;nbsp;Idem Labeo etiam eum,qui priuatädoa

cam in publicum immittere uelintuendû aif,ne ei uis fiat.Sed amp;nbsp;fi q“'® iielit talem cloacam faccre.quae exirum habeat in publicam cloacaine non efle eum impediendum.Pomponius putat. Quod aitpraew^ P E R TIN E T,hoc fignificat.-quod ex ædibus eius in tuas pertinet,hoc eft derigitur,exrenditur, péruenit:amp; tam ad proximu uidnum hoc in* terdidumpertiner,quam aduerfus ulteriores, per quorum xdescloa-ca currit. Vnde Fauius Mela fcribit,competcrehoc intcrdidum»utin uicini aedes ueniatA refcindat pauimenta purgandæ cloaca gratia,ue rendum tarnen efle Pomponius fcribit,ne in eo cafu damni infedi (h-pulario non committatur.fed hæc ftipulatio nó commitretur, fipara-tus fit reftaurare id,quod ex neceflirate reficiendae cloacx cauffa refcin nbsp;nbsp;,

dat. Si quis purganti mihi cloacam, uel reficienti,opusnoutininuit ciaueritrrediiïimcdicetur.contempta nunciatione pofleme reficcrc id.quod iam inftitueram. Sed amp;nbsp;damni infedi cautionem pollicetur, » quid ibi operis uicio fadum fit.nam ficuti reficere cloacas ,amp; purgare permittendum fuitrita dicendum eft,nedamnü ædibus alienis detur.

Deinde ait prætor. QVOD in CLOACA PVBLICA FACTVM,SIVE IMMISSVM HABES,QVO VSVS EIVS DETERIOR SIT,FIAT,RESÏÏ-TVATVR. ITEM NE QVID FIAT, IMMITTAtVR'Vß, INTERDICAM.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc

TIT. XX HI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSxi

im ^^^^'^^^•'^’‘^’■‘’^■‘^dpublicascloacas pertinetrnequid indoacam ™^ittasjieue facias,quo ufus detcrior fitjieue fiat.

f AVanquamde reficieuda cloaca, noetiam de noua facienda hoc I sXùUerdiâo compraehendarunramen teque interdicedum Labeo JifnÄacienti cloacam uis fiar.qnia eadem utilitas fit. Praetorem enim ‘'cinrerdixiffe.ne uis fieret, quo minus cloacam in publicum facereli= ^Metadq^Ofilio amp;nbsp;Trebatio placuiffe,ipfe dicendum ait,iit fadam do ®lt;^ampiirgareâcreftituercpermittendum fit per interdidum. nouam •Uttofacere is demum cócedcrcdebeat,cuiuiarumpublicatu cura fit.

* •. VLPIANVS, factor air. Q\’OD VI AVT CLAAIFACTVM EST, QVA DE RE AGITVR, ID CVM EXPERIVNDI POTESTAS EST, RESTITUAS. Hoc inrerdidüieftitutoriSeft, Ôc per hoc occurfum eft calliditati eoru, qui ui aut da quædâ moliunt.iubentur erii reftituere ea;amp; parui re-. _ fect,nttuius faciendi habuit,annó.fiue enim iushabu ’^Huenomtamétenet interdido,proptereacpuiautdamfccit.tueri ^ ins fimm debuit,non iniuriam cóminifci. Deniqi eft quæfitum, ïiihocinterdidoutentiexceptioné poflitquisobrjcere. Si EAM NON ^RE MEO RECEPERiMf amp;magis eft, ne poffit.nam aduerfus uim, “flquod dam fadum cft,nulla iiSaexceptione fe tueri poteft. Hoc wtttdiöuni ad ea fola opera pertinet,quæcun«5 in folo ui aut dam fi-*quot;*• Quid fit ui ud dam fadum,uideamus. Vi fadum uideri Quin« ïus Mutins fcripfit.fi quis cótra, quam prohiberetur,fecerit.amp;: mihi ui °*tutplana effe Quinti Mutq definirio. Sed amp;nbsp;fi quis iadii uel mini lapilli prohibitus.facereperfcuerauit: hue quoq? uim feciffe uideri, PediusÓc Pomponiusfcribunt.eo'qj iure utimur. nbsp;nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi contra

teftationem denunciationem'c^ feceritridem efle, Cafcellius amp;nbsp;Treba« dus putant.quod uerum eft, nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;Arifto ait,eum quo^uim faces

re,qui cumfeitet fe prohiberi,per uim molitus eft, ne prohiber! poffit. ItemLabeodicit.-fiquem fadentem prohibuero,isfcpdeftiteritin pracfentiarujiurfus'cpfacere eoeperirpoftea uim cum uideri feciffe,nifi permiffu meo facere coeperit,uel qua alia iufta cauffa accedéte. nbsp;nbsp;nbsp;Si

quhtantüinibecillitate impeditus,uel etia ne offenderet uel te,uel eü, qui te magni faciebat,ideo non uenerit ad prohibendum: non uidebi tuiadtieiliinus uim feciffe.amp;ita Labeo fcribit. Idé ait, amp;nbsp;fi te uolen-tem

tem ad prohibendum uenire deterrucrit aliquis ( armis forte ) fineul-lo dolo malo meo,ac ,ppter hoc nó iieneris.non uideri me uim feciffe-

SEruiusetia dam facere eum ait, qui exiftimare debeat fibicontro« uerfiam futuram.-quia non opinionem eins amp;refupinam exiftima tionem fequi oporteat.-ne melioris conditionis fint ftiilti,quam periti. EV. VLPIANVS.

TIT. XX III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19XÎ

qiictti pertinuit non faccre.-uel confuko tunc denunciat aduerfario. Dr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P®^ prohibere;ueltam fero denunciat,ntabire

t 4 .a**^5 prius^quâm fiat.non poffit. amp;nbsp;hæc ita Labeonem probat . ^j ? ^it’ Si quis fe denunciauerit opus fafturum .• non femper 5f°T i^ ^^‘^'^ fecifle,fi port denunciationem fecerit. debebit cnim(^e a Lweo ) amp;nbsp;diem amp;nbsp;horam denunciatione compiefli, amp;nbsp;ubi, amp;nbsp;quod opus faâurus fit .• nelt;5 quidem perfuforie, aut obfcure dicere, aut de® '^ 4 ’^^^ ^^*^ ardare aduerfa rium,ut intra diem occurrere ad pro •bendumnonpoflit. Etfi forte non fit, cui denuncietur, neg^ dolo faftum fit,ne fit: amicis deniq;.aut procurator!, aut ad domum benunciandum eft. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;Seruius refte ait: fufficere fœminæ uiro

'Uotum facere opus fe fafturum,uel denicj fciente eo facere.quan^ eti ®n iUad fufficiat,^l:yjidi animum non habere. nbsp;nbsp;Item ait: fi quis in

publico uelitmunicipq facere: fufficere ei, fi curator! reipublicæ de« bunciat. nbsp;nbsp;Si qiiis dum putat locum tuum efle,qui eft meus,cjelandi

^Ui,nonmeicauirafecerit:mihiinterdiflumcompetere. Idem dici ^ur,0cfiferui mei uel procuratoris cxlandi cauffa faflumfit: mihi in« ^^’^didum competere. nbsp;nbsp;Si quis cum*non denunciaffet opus fe fadu *aliàs de

'^“lu.efc^ renuciatum effet,nc faceret, fecerit: utilius puto, probandu oft nega-“‘Cumfeciffe. Hæcuerba,QyoD vi avt clam factvm Esr,fio.

Mutins ita effe,quod tu aut tuorum quis fecir,aut tuo iuffu fadum Labeo autem ait,plures perfonas continerihis uerbis.nam ecce pri *'^um hæredes eorum,quos enumerat Mutius,contineri his uerbis pu *^t.Idcinaitamp; aduerfus procuratorem,tutorem, curatorem muni-ogt;ptlgt;uel fyndicnm, alieno nomine interdici poffc. Si quid fer: uus meus fecit, non ob id mecum adio eft:fi non id meo nomine, autwo fecerit. nam fi tuum feruum mercennarium habuero, quid-quid ab eo fadum fuerit meo nomine: ob id non tecum, fed mecum, cuius iuffu aut nomine id opus à fer uo tuo fadum fuit, agendum erit hoc interdifto. Similiter amp;nbsp;quod cuius iuffu fadum erit: ob id no cum eo, fed'cuius nomine iuffent, hæc adio eft. Nain fi procurator, tutor, curator, duumuir munici pq, quid eius nomine , cuius négocié um procuraret,fieri iufferit: ob id agendum erit cum eo, cuius nomi« nefaduquiderit:non cum eo,qui ita iufferit. amp;:fi tibi mandauero,ut opus fieri iubcres,amp; in care mihi parueris.mecum ( inquit) non tecu erit aftio. Et cum interdidu fit fic fcripnim, QVon vi A VT CLAM ïACTVM EST, nonita, QVOD VI AVT CLAM FECiSTI: latiuspor rigi id,quam ad has perfonas,quas fapra numerauimus, Labeo putat. amp;nbsp;hoc iure utimur: ut fine ego feciffem, fine fieri iuffiffcm, interdido QVOD yi AVT CLAHteneax.

VI. P A VL VS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; SI ego tibi mandauero opus noiium faccre,tu alipnon poteft uide» 1'1 nieo luffu faâuin. teneberis ergo amp;nbsp;tu amp;nbsp;il!c.amp; an ego^near, ui« deamus. amp;niagiseft,amp;m«,quiininüxeipra:ftiterim,tenen, feduno ex his fatisfaciente, exteri liberantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* vil. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• SI alius fecerit me inuito. tenebor ad hoe, ut patientiam pixflem.

Neratius qHoquefcribireum,cuius fcruusuiautclamftcerit: aut fua impenla ex hoe mrerdido opus reftituere deberc, aut paden« tiam reftituendi præftareÂei feruum noxædedere. Et plane linier« tuoalienatoûeferuo interdicetur: patientiam düntaxat praeftare de» bete ait.ita,ut emptor eo interdido pofTit ronaeniri,ut Rel impenfam. prüftet, aut noxam det ; domino'cp fua impenfa reftituente,aufda« ninato,quia non relhtuercGemptorcm hbcraiTea^cni amp;nbsp;fi contrado minus ferm iiei opus reihtmflet, nel in litis æftim^one damnat^ effet. Quod fi tantum noxae dedidiffectadueefus dominum opens utiliterinterdici. Ait lulianus.qui ante nunciationisremiflioneni contra,quam ptohibitus fuerit.opus fecerit; duobus interdidis tenebi tur;uno,quod ex opens nom nunciatione competit.-altero.QVOD VI AVT CLAM.Remjffioneautemfada,inrelligendusnócntinaiitebni facere. licere enim debet ædificare ei, qui fatifdedenr, cum poHeffoi hoc ipfo conftituatur.'clamcp facere (quams prohibeatur ) necanteK miffioné,nec poilea exiftimandus eftreü is, qui opus nouu nuciat. 110 poffit uideri cielatus,amp; præoccupatus,ante quam cottouerfwamp;c^et.

ßelliffime apud Iulianû quæritur,anhæc exceptio noceatinboem tcrdiao,QyoD TV NON Vi AVT CL AM FECERiSfutputautoraduet fus te inîerdiâo,qd' ui aut da fecifti an poffis obqcere nnhi candé er ceptioné,QyOD NON vi AVT CLAM FECiSTiramp;aitluIianiissqHi»; mum effe, hanc exceptionem dati. nam fi tu C inquit ) xdificauens ui aut clam,ego idem démolit^ fuero ui aut clam,amp; utaris aduetfusme interdido,hanc exceptionem profuturam. quod non aliter procédé« redebcr,nifi ex magnaamp;fatisneceffaria cauffa. alioqmnh^c omnia officio iudicis celebrari oportet. Eft autem amp;nbsp;alia exceptio,de qua Celfus dubitat,an fit obqeienda. urpiita fi incendij arcendi cauffa in* ciniaides inrerc/di,amp;: QVOD VI AVT CLAM mecu agatut,autdani iniuria. Gallus em dubitat.anexcipi oportcat,quod incendij delen-dendi cauffafaftum fit. Sermusautem ait,fi id magiftcatus fecmet: danJameflè pnuato non effe idem concedendû. fi quid tarnen ui^uS clam fadum effet,neej ignis ufq; eô perueniffet; fimpli litem æftiman dam, fipcruewÛcr.abfoTui cum opor tere. Idem ait damp;di uaujnüw^

TIT. XXin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I'^t^ ftaafliitti foretquómam nullam iniuriam aut damnum dare uidere« tur.æquepcriturisædibus. Quod fi nulloincendioid feccris, deinde poftea ineendium ortum fuerit.-non idem erit dicendum.-quia non ex poftfafto/edex præfeim ftatu damnum faftum fit, nee'ne, «ftimar» oporte«e,Labeo ait. Notauimus fupra,quod quamuis uerba jmer-Qidihte pateant;tamen ad ea fola opera pertinere interdiäum place» re,quæcun£5 fiant in folo.eum enim,qui frudumtangit.-non teneri in terdiaoQyOD vi AVT clam.nullumemopusinfolofacit. Atqui arbores fuccidituti^ tenebitur.fed Ôrqui arundinéAqui faliâam.tec ' ï®em,amp;quodammodo folo ipfi corrumpendo manus infertldem amp;nbsp;innipeis fuclt;^is. caeterum qui frudumaufertrfurti debet conueniti. ' fta^fiquidopei-is in folo fiat: interdiäum locum habet. In folo fieri accipimus, amp;nbsp;fi qi^d c^ca arbores fiat, non tarnen fi quid circa frudu arborum. Si unis aceruum ftcrcons circa agrum pinguemdifiece-lit cum co, quod ui aut clam fadum eft, agi poteft. amp;nbsp;hoc uerum eft: Quia folo uicium fit adhibitum. Plane fi quid agri colendi caufla faftu fitinterdidû oyOD VI AVT CLAM locû non habet,fimclior caufla 01 fit agri:quamuis prohibitus quis ui uel clam fecerit. nbsp;nbsp;nbsp;Praetcrea fifoffam feceris in fylua publica, amp;nbsp;bos meus in cam ceciderit ; agerc Poffum hoc intcrdido,quia in publico fadum eft. Si quis aedifitium «îmolitus fuerit,quamuis non ufej ad folum: quin interdido tenea« ^*it,defijtdubitari. Proindeamp;fi régulas deacdificio fuftuleht, magis *^gt;ut interdido tencatut.

Am origo huius rei à folo proficifeitur. C^terum per fe tegulae 1 \ non poffidentur,fed cum uniuerfitate ædificq.nec ad rem perti ’’f^dfixx fint,an tantum pofitac.

|VT Am amp;nbsp;fi ramos quis de arboribus abftulcrit,ad hoc interdiäum X N admittimus. hxc ita, fi de ædificio régulas fuftulcrit. exterum unôdeædificio.fed feorfum pofita»:ccflat hoc interdiäum. Si tarnen ftra,iielclauis,uelfpeculariû,uelcancellus fitablatus: QVOD VI AVT CLAM agi non poterit.Sed fiquis aliquid xdibus adfixü cuulferit ( fta-luam forte,uel quid aliud) c^OD VU AVT CL AM inrerdido tenebi-lur. Si quis ni aiitclamagruminaraucrit,uelfofl'amfecerit;hocin« lerdifto tenebit. fed fi aceruum fuccenderit,uel difperferit, fic ut non *d ufum agri conuertatur. interdido locus non erit.

Via accruus folo non cohacret/ed à terra fuftinetur. xdificia au V^tem folo cohxrent.

IS.quiinputcnm uicini aliquid efïuderat,hoc fafloaquam corrii« pit.aitLabeoJnterdiflo QVOD VI AVT CLAM eumteilt;ri.portio enim agri uidetur aquauiua,quemadmodum fiquidoperisiii aqua feciffet. Quæfitumeftjfiftatuâinmunicipioex locopiibtcoquis fuftiilerit,uel ui aut daran hoc interdiâo teneatur:' amp;nbsp;exftat Cafllj fen-“ * tentia: eü,cuius ftatua in loco publico in municipio fit pofita, C^OD Vi AVT CLAM agerepofferquia interfit eiuseanótolli.niunicipeseti amfurti afturos.-quiares eorumfitquafi publicata.fi tarnen decide« titripfi earn detrahunt. amp;nbsp;hxc fententia uera cft. nbsp;nbsp;Si quis de monu* •

mento ftatuam fuftulerit; an ei^ad quem ius fepulchri Krtinet,^ere ^ permittaturc' amp;nbsp;placet.^ in his interdiâo locum efle. Et fané diccduin •, eft,fi qua fepulchri ornandi caufla adpofita fin^ fenulchri effe uiaeri. idemeft,amp;fioftiumeuellatudcffringat. Si quis in uineasmeasuc neritA inde radices abftulerit.hoc interdiâo tenebitf Quodairpræ tor.QVOD vi AVT CLAM FACTVM EST,adquodtempusrefetatur, nideamus: utrum ad præteritum, an ad prüfens, quae fpecies amp;nbsp;spud Iulianum expofita eft. Ait enim,in hoc interdiâo præfentis temporis fignificationem accipi debere. fi tarnen f inquit ) ex opere damnum datum fucritrautdominus,autis,cuius fundonocitum erit,fiia im« penfaid fuftulerit : utiliusi probari, ut amp;nbsp;damnum farciatur, amp;nbsp;iW' pendia reftituantur. Et hoc interdiâum compleâitur,quodciiti 9 aut ui,aut dam fadum eft.Sed interdum euenit, ut quid amp;nbsp;ui amp;nbsp;clam fiat ; partim ui, amp;nbsp;partim dam in eodem opere. utputa fi prohibe* rem,fundamenta pofuifti pofte.a cum conueniffem,nereliquû opus fieret, abfente amp;nbsp;ignorante me reliquum opus perfecifti. uel contra, fiindamenta dam ieciftirdeinde caetera me prohibente aedificafti.Hoc iure utimur,ut amp;: fi ui amp;nbsp;dam faäum fit,interdiâum hoc fufficiat. Si tutoris iuftu aut curatoris faäum fit; cum placeat, quod Caffius probat,ex dolo tutotis amp;nbsp;curatoris pupillum uel furiofum non tencri.eue niet, ut in ipfum tutoré curatorembp aut utilis aâio competat,aut eti-am utile interdiâum. Certe ad patientiamtollendi operis utiep teile« butur pupillus amp;nbsp;furiofus.fed an ignofcitur feruo ad noxa,qui obtem-perauerit tutori,aut curatorifnam ad quaedam, qiiaenó habent atroci tatem fadnorisud fceleris, ignofcitur feruis.fiuc dominis, fine his, qui uice dominorum runt,obtemperauerint. quod amp;nbsp;in hoc cafuad* mittendum eft. Si poftea, quam ui aut clam faâû cft, ucnierit fun* dus;anuenditor nihilominus experiri poffit hoc interdiâo,uidea* mus.amp;exftat fententia exiftimantium,nihilominuscompeterceiin« terdidumjiec finiri uenditionc. fed nee ex empto aâione eritquid$

TIT. XXIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19x7

Pæf^andumetnptori ex to opere.quod ante nenditionem faflum eft. wtisenirn effe, quod utiqj propter hoc opus uiliori prædium diftraxe ttt-Cert|^finon uiliori prædiumuendidit.' idem erit probandum. rlanefipoft uenditionem fundi opus faftum eft.-amp;fi ipfe uenditor ex-periatif ,quia nondum traditio fada eft:tamen ex empto adione em-ptorgt;tenebitur.omne enim amp;nbsp;commodum amp;nbsp;incommodum ad em-ptore ptinere debet. Si fundus in diem addidus fit, cui eópetet inter aidûfamp;ait Julianus, interdidû QVOD Vi AVT CLAM eicompetere, tuiusinterfuit opus non fieri.fundo enim in diem addido amp;nbsp;commo* duni amp;nbsp;incommodum omne ad emprorem pertinet, ( inquit ) ante ^ uenditio traiisferatur.amp; ideo fi quid tue ui aut clam fadum eft.-quam-• nismeliorconditio allata fuerit, ipfe utile interdidum habebit.fed ed aftioné, ficuti frudus ^edio tempore perceptos, uenditi iudicio præ* Hare cogendum *t. Arifto autem fcribit,non poffeflbri effe denun fiandum. nam Ti quisC inquit )fundum mihi uendiderit,amp; needum tradiderit:ölt;uicinus,cumopusfacere ucllet,amp;fciretme emiffe,amp;ini lundo morari,mihi denunciaueritrefle eum tutum futurum ,quod ad •nfpitioné dam fadi operis pertineret. quod fané ueru eft.Ego fi poft wdiem addidionê fadam fundus precariö traditus fit.putem empto« teminterdidûQVOD VI AVT Clam habere, fiueroaut nondutra* mtio fada fit, aut etia fada fit precarq rogatio ; nó puto dubitandum, qiunuenditor interdidum habeat.ei cm cópetere debet, amp;nbsp;fi res ipfius peticulo non fit. nee multum facit,quod res emptoris pcriculo eft. na amp;ftatimpoft uenditionem contradam peciculum ad emptorem fpe« o«: amp;nbsp;tamé ante, quim ulla traditio fiat,nemo dixcrit interdidum ei copetere.fi tarnen precariö fit in pofleffione.-uideamus, ne ( quia inter Ca ipfius,qua] iter qualiter poffidet )iam interdido uti poffit.ergo amp;nbsp;fi conduxit,multo magis.nam amp;nbsp;colonü pofle interdido experiri, in du biunonucnit.Planè fi poftea,^ melior conditio allata eft,aliquid ope ris ui aut dam fadum fit; nee Julianus dubitat, interdidum uenditori competerc.Nam inter CafTium amp;nbsp;Julianum de illo,quod medio tem« poreaccidit,quxftio eft . non deeo operc,quod poftea contigit.

Siitaprædiumuenierit,utfidifplicuiffetinemptum effetrfacilius admittimus interdidû emptorem habere ;fi modo eft in pofleffione. Et fi refciffio emptionis in alterius arbitrium conferatur,idem erit pro bandum. Jdem'ç^ôc fi ita uenilTetjUt fi aliquid eueniflet, inemptu effet prædium.amp;fi fortecommifforia uenierit,idemdicendum eft. Jdem Julianus fetibit,interdidum hoc non folû domino prædq, fed etiâ his, quorum inter eft opus fadum non effe,competere.

SVanqnam autem coloniisamp; fruduarius fmfluum nomincai hoc iiuerdidnm admittantur: tarnen amp;nbsp;domino id competit, ß ^rxterca eins interfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

DEiîîlt;5 fi arbores in fundo.cuius ufiisfruflus ad Titium pfrrine5 ab extranco uel proprietario fuccifae fuerinr.-Titius amp;nbsp;lege/qw® lia.amp;interdido QVOD vi avt CLAM cum utroq^eorum rede expe rietur. nbsp;nbsp;Labco fenbit,fi filio tuo prohibente opus fadum eft,amp; K ha

bere interdidum.at fi te prohibente opus fadum fit:amp;filium tunninP hilominus.Idem ait,aduerfus filiumfamilias in repeculiarineinineW • clam uideri feciffe. namlt;j fi feiteum filiumfamilias eff^ non ni^fW^ • dus cæhndi gratia feciffe, quern certum eft nullam fecum adionem •. habere. Si ex foerjs communis fundi unus arjjorÿ fuccident.-fociuS cum eo hoc inrerdido experiri poteft,cum ei competat, cuius intereft-unde apud Setuiura amplius relatum eft.fi mihi con^ciTcriSjUt ex fun do tuo arbores cædam^deinde alius cas ui aut clam cecidcrit.hoc intet didum nnln competererquiaego fum,cuius intereft.quodfaciliuserit admittendum.fi i te emerim,uel ex aliquo contradu hoe confecutoS fim,ut mi hi liccat cædere. nbsp;nbsp;Quæfitum eft, fi cum prædium interim

nullius effet,aliquid ui aut dam fadum fit: an poftea dommio ®‘^ ^’* quem dcnohito,inrerdido locus fitf utputa hxreditas iacebat. poß^ adijt hæreditatem Titius.an ei iaterdidum competatt’ amp;eftapud luß anum faepiffime relatum,hoc interdidum hæredi eópetere eins,quod ante aditam hæreditatem fadum fit. nec referte Labeo ait, quod non feien t,qui haredes effent, hoc enim pofiequem cauflari etiampoß^‘’’ Ipm hæreditatem.ne illud qiiidé obftare Labeo ait, quod nemo co in tempore dominus fuerit. Nam amp;nbsp;fepulchri dominus nemo fuit: amp;nbsp;ta* menfiquidineofiat,experiripoffum QVOD vi avt clAM.Aclt;» dit his,quod hæreditas domini locum obtineat.amp; rede dicetur,hæredi quolt;5 competereA' cæteris fucceffböbustfiiK ante,quam fuccefferint, fine poftea fit aliquid ui .nut clam admifflin,. Si colonus metis opus feceritfiquidem me uolente uel ratum babente.perinde eft.atqgfipto curator metis feciffec.in quo placet,fine ex uoluntate mea fccerit,tene ri me;fine ratum h3buero,qtiod procurator fccit. nbsp;nbsp;luhanus ait.fito

lonus arboré,de qn.a controuerfia crat,fucci'derit,uel quod alitid opus fecerit fiquidem iuffti domini id fadum fit:ambo tenebunttir,nötan turn ut patientiam præftent, fed ut impenfam quoq? ad reftituendum præbcant.fi autem dominus non iufferit.-colonus quidem tenebitut, lit patientia amp;nbsp;impenfam præftet.dominus uero nihil amplius, qu^ih

NAm amp;nbsp;fi fenms mens ignorante me ©pus feccrit, enmq^ uendi= de^jid manumifero-mecum in hoc folum agi poterit, ut pa-tiar opus tolJi.cum emprore auté fcrui,u t aut noxx dedar, aut impen-fam,qi^ in reftitutione fada fucrit,praeftet.fed amp;nbsp;cum ipfo manumif« fortÄe agi poterit.

CEhiperaduerfus pofleflorem ©peris hoc interdidum competit.id« 0cirfolt;^ fi quilibetjinfcio uel etiani inuito me,opus in fundo meo fe ceritjinterdifto locus erir. nbsp;nbsp;nbsp;Is,cui fundum pallinandû loeaueras, la

pidesabftulitAinuiciniprxdiuproiefit.aitLabeo,te QVOD VI AVT • CLAM no ted^rijufi id tuoiuflfu fadu fit.egoputocodudorctenerrlo catôreni autnon aliasarifi aut patientiam prarftarc polTit, aut aliquam 3dionchabeat,qua praritet.caeteru teneri non oportet. nbsp;nbsp;Si in fepul-

chroalienoterr.'ftogeftafueritiuflumeo.agcndu eße QVOD Vl AVT CLAM niecum,Labco fi ribit amp;ri communi confiliopluriumfadum id fit.licere uel cum uno uel cum fingulis experiri. opus enim^quod â planbus pro indiuifo fadum eft Jingulos in folidum obligare. fi tame proprio quis eorumhoc feceritconfilio.xum omnibus efle agendum,-fiilicetln foliduJtarj alter conuentus altcrum non liberabit. quinimô P«ceptioab altero.fuperiorcetenim cafu altcrius conuentio altetum jiberat.Præterea fepulclui quor^ uiolati agi poteft. Hoc interdidu inhæredem cacteros'q; fuceeßbres datur in id,quod ad eos peruenit, Se poft annii non competit. Annus autem cedere incipit, ex quo id opus perfeSum eft,aut fieri defijtdicetperfedum non fit.alioqnin fi à princi prooperisccepti annumquis numerenneeeße eft ciibis,qui opus tara fluiimefacerent.faepius agi. Sed fi is fit locus, in quo opus fadum eft, qui facile non adirerur(utputa in fcpulchro quid ui aut clam fadu eft, aelinabdito alio loco)fed amp;nbsp;fi fub terra fiat opus,uel fub aqua, uel fub cloaca aliquid fadum fit.-etia poft annum caufla cognita competit in« terdiflutndeeo,quodfadumeft.namcauftacognita annua exceptio renuttenda eft,hoc eft ex magna Sc iufta caufla ignorantix interuenl= entc. Siquis reipublicaecaufla abfuiflet,deinde reuerfus interdido QVOD vi AVT CLAM utiuellet.-uerius eft non excludi cum anno,fed teuerfmi annum habere.nam amp;nbsp;fi minor annis uigintiquintj reipubli Kccau^a abeße coeperit,deinde maior effedus fit,dum abeft reipubli« cætaiitta,{iiturum eft,ut ex quo redit,annus ei cóputetur, non ex quo mpleuit uigintiquin^ annos. amp;nbsp;ita diuus Pius,amp; deinceps omnes prin opesrefcripferunt. Hocintcrdido tanti lis æftimatur, quanti ado-115 mteieltjd opus fadupi non efle.Officio autem iudicis ita oportere fieii

fieri reftitutionem indicandum eft.-ut in omni cauffa eadem conditie fit adoris,qu« futura efTer/i id opus,dequo adum-eftjie^ ui, u^^‘' faflum elTec.ergo nónunquam etiam dominij ratio habend^ft-'U^P^* ta fi propter hoc opus,quod faflum eft/eruitutes amittatur, aut wü fruftus itltereat.quod non tantum tune eueniet/um quis opitf sta“*' lt;nbsp;cauerit.-uerum etiam fi diruifle opus proponatur A detcriorem Ä)H tionem feciffe^uç! feruitutum,uel unisfrudus, uel ipfius propri^^ ‘ fed quod interfuit,aiTt per iufiurandum,quod in litem after iutauefl • aut fl iurare no poffit,iudicis officio xftimandum eft. Eum auteW’» qui dolo malo fecit, quo minus poffit reftituere: petinde habendum’» ac ft poffet.culpam quoeg in hoc interdiftum uenire,eri^robaudtii^- » quaetamenarbitrioiudicisæftimandaerit. nbsp;nbsp;Quia autem hoc int^ 'lt;

diftum continet hoc quod intereftift quis alia ^i^efuerit confer tus id,quod interfuit opus non efle non faftum; confequeas eritdift* re,ex interdifto nihil eum confequioportere, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

COmpetit hoc interdiftum etiam his,qm non poflident: ft modo eorum intereft. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis ui aut clam arbores non frugiferase^

ciderit,ucluti cypreffos: domino duntaxar competit intcrdiömn ƒ. fi amoenitas quaedam ex huiufmodi arboribus praeftetur; poteft amp;fruftuarq intereffe propter uoluptatem amp;nbsp;gefta tionem, amp;cfleh^ interdifto locum. In fumma qui ui aut clam fecit,fi poflïdet.patic» tiam fieimpenfam tollendi opens; qui fecit, nee poffidetJmpciiW’-qui poffidet,necfccit,patientiam tantum debet.

INterdiftum oyoD vi AVT CLAM per quemuis domino adquio* tur,licetper inquilinum.

SI immaturam fyluam cæduam cecideritquis.intcrdifto QVOD Vl AVT CLAM tenetur.fimaturamfimiliter cæduam,nc^damno dominus affcftus eft.nihil præftabit. nbsp;nbsp;Non abfurde refponfum eftd*

magiftratum rogaffes,ut aduerfarium tuum adeffe ad iudicium iuPC’ ret, ne opus nouum tibi nunciaret .• clam uideri te opus feciffc, quoi interim feceris.

VI facit tam is,qui prohibitus fecit,quim is,qui quo minus prow beatur,cônfecutus eft: pcriculû ( puta ) aduerfaiio denûciando.

TIT. XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1931

autianua praedufa. Prohibitus autem intclîigiftir,quolibet adu pro hibentis.id eft uel dicentis fe prohibere,uel manum opponentisJapik lumûe ia^ntisprohibendi gratia. Tamdiu autem ui facietprohibi-tus,qidmdiii res in codem ftatu permanebit. nam fi poftea conuene-tit cmrii^duerfario.-definit ui facerc. nbsp;nbsp;nbsp;Item fi prohibit! hæres uel is,

* quiakcocmeritjignoranscauffam præcedentem,fecerit.-diccndûeffe Pomponiusait,noninciderceuininterdiftu. Quod in naue fit, uel in alia’ qualibct re uel amplilTima, mobili tarnen : non continetur hoc intetdido. nbsp;nbsp;Siue in priuato, fine in publico opus fiat,fiue in loco fa«

, • Çl opus,quod quis iuffus eft d indice, qui ex hoc interdido fumptus kjeftjeftituere, ^u^uis ui ant clam fuftuliflet ; nihilominus idem illeomnimodoiuamp;etur opusreftitucte. Siiuffero feruHmmeum opus facere, curft c quantum ad me pertinet ) in clandeftini fufpitio-oemnon uenirem.feruus autem mens putauerit, fi rem feiflet aduCr-faiius.prohibituru eum.-an tenear Cquot; amp;nbsp;non puto: cum mea perfona fit intuenda. In opcre nouo tam foli, quam cadi menfura facienda eft.

Si quis propter opus fadum ius aliquod prædq amiferit: id reftitui tthocinterdido debet.

XXII. VENVLEIVS, Çl uitem meam ex fundo meo in fundum tuu depraehenderis, cac^ kjinfundotuocoalucrit; utile eft interdidu QVOD VI AVT CLAM inttaannum. fed fi annus prætcrierit.nullam remanerc adioné. radi cesquoç^qyæj,.j fundo meo fint,tuasfieri;quia his accelTiones fint. .. Si quis ui aut dam arauerit: puto eu teneri hoc interdido perinde, 11 toiiam feciflet.non em ex qualitate operis huic interdido locus cft,fed ex opere fado, quod cohacret folo. Si ad ianua meam tabu« lasfixeris, à ego eas prins, ^ tibi denunciarem, refixer o, deinde mui» «m interdido QVOD Vi avt CLAM egerimusmifiremittasmihi, utabfoluar;condemnandumtc,quafiremnon reftituas, quand mea interfit;autcerteexceptionemmihi profuturam, S( NON VI, NEC CLAM,NEC PRECARio' FECERIS. Si ftercusper fundum meum tuleris,cum id te facere nctuiffem.'quanquam nihil damni feceris mi« hi,nee fundi mei faciem mutaueris; tarnen teneri te QVOD VI AVT CLAM,Trebatius ait.Labeo contra, nee etiam is,qui duntaxat iter per fundum meum fecerit,aut anem egerit,uenatnsne fuerit fine nllo opc te,hoe interdido teneatur. Si quis proiedum aut ftillicidium in fc« pulchro mifent.etiam fi ipfum monumentum non tangeret: rede cu ®® 2gi,quod in fcpulchio ui aut dam fadum fit; quia fepulchri fit non ii foluni

folum is locus,qui rccipiat humationem,fcd omne etiam fup»j him. co'cpetiam nomine fepukhriuiolatiagi pofTe. Si is.q»*“^. dauerit fe opus fafturum,confcftim opus fecerit; dam feci^Tc nOD telligitut.nam fi poft tempus:uidcbitu£ dam fcciflc.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

It praetor. QVOD ivs sir illi prohibere.NE INVITO FIAT IN EO : NVNCIATIO TENET. CAET^ RVM NVNCIATIONEM HISSaSi FACITJ. ^. - nbsp;nbsp;* § titulo remiffiones proponuntur: fit uerba praetoris on lt;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.dunt remiffionem ibi demum f^ajy, ubi nuciarionon tenet.à:nunciationem ibi dcmum uolniiTe practorem tenere, ubi ’ eft nuncianti prohibcre,ne fe inuito fiat. Cacterum ftue faufdado’*’* , terueniatjfiue non.remiffio fada hoc tantum remittit jn quo non »’ nuit nunciatio. Plane fl fanfdarum eft,amp;exinde remiffiofadaeft no eftremiftio neceflaria. lus is habet nouum opus niUKiandi,qn'‘’“ dominium,autferuitutem habet. nbsp;nbsp;Item luliano placet, fruduan niudicandarum feruitutum ius efle.fecundum quod opus nouunun* dare poterit uidno,amp;remiflîo utilis erit. ipfi autem domino prsny nunciauerit,remiirio inutilis erit. ne^ ficutaduerfus uidnumjö^* iierfus dominum agere poteftjus ei non cffe inuito fe altius ædific^ fed fi hoc fado ufusfrudus deterior fiat.-petere ufumfrudum Jcbcbit. Idemlulianus dicitdecaeteris,quibusaliqua feruitusa uidno«^* tur. Ei quo9,qui pignori fundum accepit, fcribit lulianiis oö efle iniguum derentionem feruitutis dan.

^Rccarium eft,quod precibus pctenti utendum con«®* tur tarn dill, quamdiu is, qui concefti^patitur. quod ge* nus liberalitatis ex iure gentium defeendit. àdiftatàdo natione eo,quod qui donat,fic dat, ne recipiat; qui pi^ _____^^jcarió conccdit,fic dat,quafi time recepturus,cum fibili* juent pramp;ariu foluere. amp;nbsp;eft fimile commodato. nam amp;nbsp;qui commo dat rem, fie commodat, ut non faciat rem accipientis; fed ut ei unie

A It praetor. QVOD precario’ ab illo habes,avt dolo WALO FECISTI.VT DESINERES HABERE.QVA DE RE AGI TVRjD ij^Lï RESTiTVAS.HocintcrdiftumreftitutoriumeftAnatu ralem habet in feacquitatem. nancpprecaiium reuocare uolenti corn-petit, e^enim natura aequu,tamdiii temea liberalitatenti.qua'mdiii 580 «lim.óc ut poffim reuocare,cum mutauero uolunratem. ka^ cu quidprecariörogatumeft.-nonfolu hocintcrdido uti poiTumus, fed etiam præferiptis ueibis adione,quae ex bona fide oritur. Habere pre-tariouidetur,quipoffeffioné ucl corporis uel iuris adeptus eftexhac lolumniodo cauua^quod adhibuit precesA impetrauitjUt fibi poffia «ettaututiliceat.

A TEluti fi me precario rogaucris,utper fundum meum irc uel age y re tibi liccat.*el ut in tedum.uel in aream ædium mearum ftilJi tidium ucl tigmiTn in parietem immiffum habeas.

rebus etiam mobilibus precarrj rogatio contint. Meminiffe Aîiitem nos oportet.cum,qui prccariö habct,etiam poikdere. Te» •W hoc interdiâo non utit^ ilk, qui precario rogauit, fed qui preca-tiohabct.ctenim fieri poteft,utquis non rogauit,fed habeat precario: '’tputa feruus meus rogauit, mihi adquiftjt precarium, uel quis alius, 9*® iuri meo fubiedus eft. Item fi rem meam precario rogauero: ^^S^uiquidem precario, fed non habeo prccariö ;idcirco,quia reeë« Ptum eft,rei fuæ precarium non effe. Item qui precario ad tempus °8ïuit: finito tempore, etiam fi ad hoc tempus non rogauit, tarnen Ptreariopoffidere uidetur.intclligitur enimdominus,cum patituc ®nt»qui precario rogauit,poffiderc.- rurfus prccariö concedere.

v Ed fi manente adhuc precario,tu in ulterius tempus rogafti; proro Ogatur precarium.nam nee mutatur cauffa poflemonis, amp;nbsp;non con 'tuit eo modo precariü,fcd in longius tempus profertur. Si uero prae enta die togas: propius eft,ut foluta iam cauffa preearij, non tedintc grctiir,fednQyjj conftituatur.

f irrte fiinterim dominus furere coeperit, uel dccelïèrit:fieri non v^polTc, Marcellus ait, ut precarium redinregretur. Sn hoe ueru eft. hi procurator meus me mandante,uel ratum habente,prccariö ro« in f '^ a^° P’^^cario proprie habere dicor. Is,qui rogauit, ut precario undo moretur.non poffidet,fcd poffeffîo apud eü,qui conceirit,re

Öi Ömüuatius ( inquit ) Sn colonus,amp; inquilinus funt in prae- ■ ü n dio»

dio. amp;tarnen non polfident. nbsp;nbsp;Julianus ait;eiim,qui ui akeruMdeie* citjamp; ab eodem precariö rogauit:defincrc ui poflidere, amp;nbsp;inciperepre« cariö. ne^ exiftimare,fibi ipfum cauflam pofleflionis mutaj^.xum uo luntate eins, qui deiecit,coeperit precariö poflidere. nam fi ab eodem cmiflet.incipere etiam pro emptore pofle dominium capere. • Quæ‘ fitum eft,fi quis rem fuam mihi pignori dederitA precariö rogaterif * an hoc interdidum locum habeat Cquot; quæftio in eo eft, quod confifterc precarium rei fuæ non poflit.mihi uidetur uerius precarium codfiftc* re in pignore.cum pofleflionis rogctur,non proprietatis.amp; efthæc fen tentia etiam utiliflima.cotidieenim precariö rogantur creditores ab • his, qui pignori dederunt.Se debet confiftere precarium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

SEd amp;nbsp;fi eam rem, cuius pofleflionem per ini DETis retinere poflem, (quamuis futurum prietate ) precariö tibi concefferim ; teneberis hoc infbrdido»

QVæfitum eft. ft Titius me rogauerit, ut re Sempronij utatur: de-inde ego Sempronium rogauero,ut concederet; amp;nbsp;ille.dum nu-hi uult præftitu.conceflerit; amp;nbsp;Titius à me habeat precariöA ego ^“® eo agam interdido de precariö, Semproniusautem nó agat cameo: quiahxc uerba AB ILLO PRECARIÖ' HABES oftenduntei démuni competere interdidum,d quo quis precariö rogauit,non cuius res eit an tarnen Sempronius mecum,quaft à me rogatus,interdidum habe’ atc'amp; magis eft,ne habeat;quia non habco precariö, cum non nuW»» alijimpetraui.mandati tarnen adionem poteft aduerfusme habere, quia mandante me dédit tibi, acfiqiüsdixerit.non mandata meo, ■ fed magis mihi credentem hoc feciffe; dicendum eft in fadumdanda adionem etiä aduerfus me. nbsp;nbsp;Quod à Titio precariö quis rogaaip

etia ab hærede eins precariö habere uidetur.amp; ita Sabinus amp;nbsp;Celfus Icti bir,eo'q? lure utimur. ergo Se â cateris fucceflbribus haberc quis precariö uidetur. idem amp;nbsp;Labeo probat,amp; adqcit.-eriam fi ignorct quis h$r^ dem.tamen uideri eum habere precariö ab hærede. Iliad tarnen w* deamus,quale fît,fi à me precariö rogaueris,amp; ego earn rem abenau ro.-an precarium durer re ad alium translata. amp;nbsp;magis eft, ut fi men0 reuocet.poflîs interdicerc,quafi ab illo precariö habeas,nó quan a m r amp;nbsp;fi paflus cft aliquo tempore d fe precariö habere.-rede intcrdicct,q fi d fe precariö habeas. Èum quoi^precariö teneri uoluitpraetor,fl dolo fecit,ut habere defilieret.Illud adnotatur,quod culpam non p ftat,qui precariö rogauit,fed folum dolum.-quanquam is,qui datum fufeeperit, non tantum dolum, fed etiam culpam pru:quot;^^

TIT. XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193$

’fflöictito dolutn folum præHat is, qui prccariô rogauit: cum totum ocexliberalitate defcendateius,qui prccariô conceffit: gratis fit,fi olus tangim præftetur.culpam tarnen dole proximam cótineri quis merito dixcrit. Ex hoc interdiôo reftitui debet in priftina caulTam. ^ ^uod fijjon fuerit faâum: condemnatio in tantum fiet, quanti inter« ^t Äorisei rem reftitui amp;nbsp;ex co tempore, ex quo interdiflu editüm ^'‘•w^oamp;fruftus ex die interdidi editi præftabuntur. Si feruitute Wus non fit is,qui prccariô rogauit,ac per hoc amifta fit.-uideamus,an wterdifto teneatur.ego arbitror non alias,quam fi dolo fecerit. Et ge-• neraliter erit dicendum, in reftitutionem uenire dolum amp;nbsp;culpam la« * ïam duntaxat.’Cætera nó uenire. Plane poft interdidum editum opor-, 'tebitamp;doln, amp;nbsp;culpam, amp;nbsp;omnem cauffam uenire. nam ubi moram guis facit prccariôjon^em caulTam debebit reftiriierc. Interdidum boe poft annum corn petere La beo feribit,cocp iure utimur.cumenim

pRecarió polTelTio conftitui poteft uel inter pra:fentes,uel inter ab» X fcntes.'uelutiper epiftolam,uelpcrnuncium.

QVanmis ancillam quis prccariô rogaucrit:idadumuidetur,ut «iam quod ex ancilla natum effet,in eadem cauffa luberetur.

SI debitor rem pignoratam prccariô rogauit.ïoluta pecunia preca» num foluitur.quippe id adum eft, ut tilg; eô precarium teneret.

Z* Vm prccariô aliquiddatur,Iï cóuenit,utin calendas lulias preca \^rió poffideat:nunquid exceptione adiuuandus eft,ne ante ei pof-ftflïoaufcraturffednullauisefthuius conuentionis,utrem alienam domino iniiito poffidere liceat. Prccariô rogatio amp;nbsp;ad hærede eins, qui precario conceffit,tranfit.ad hæredem autem eius,qui prccariô ro gauit,nontranfic:quippeipfi duntaxat,nonetiam hæredi conceffa Keffioeft.

SIferuus tuustaomandatu prccariô rogauerit, uel ratum habue« ris, quodille roganit t*o nomine: teneberis quafi prccariô habeas.

INterdidum de precarqs merito introdudum eft : quia nu^ eo no* mine iure ciuili adio eft. magis enim ad donationem Ôc beneficq.

ET habet fummam æquitatem, ténus ei tnbuere uelimus. t onem accipiunt,non intelliguntur precario habitarc. bere etiam ea.quæ in iurc conûftunt.poffumusnit immiffa uel prote-fta. Cum quis de re fibi reftituenda cautum habet: precarium toKt didum ci non competit. Eûm,qui precarid rogaueri^ut fibi pô®' • derc liceat:nancifci poiTeflTionem.non eft dubium. An is quolt;5po®^® a^qui rogatus fit,dubitatuni eft. placet aurem peneAtru mq; ene euin honnnein.qui precario datus eflet.penes eum,qui ro^ffet, quia poffe derat corpore.penes dominum,quia non difccfferit animo à poneifio ne. Quo quis loco precario aut poflideat, aut coeperit poflidercini’ hil refert,quod ad hoc interdidum pertinet,

QVi precario fundumpoffidet,isinterdiâo VTI POSSlDETlSsa uerfus omncs,præter eum,quem rogauit,uti poteft. XVni. IVLIANVS.

VNufquiftÿ poteft rem fuam,quamuis non poflideat, precario da rc ei, qui poflidet.

DVoin folidum precarium haberenó magis pofTiint, quam duo in folidum ui poifidere aut clam.nam ne(ÿ iufte, ne^ iniuftepof feffioncs duæ concurrere pofliint. nbsp;nbsp;Qui feruum meum precario ro«

gatmidetur a me precario habere,fi hoc ratum habuero.amp; ideo precario interdido mihi tenebitur. nbsp;nbsp;Cum quid precario rogatum eftnon

EA,qiiaîdiftradafunt, ut precario pênes emptores effent, quo ad precium uniaerfum perfolueretur;fiperemptorcmftcterit,quo minus pcrfolueretur.-uenditorem poffe confequi.

L Iis,qui pro pofTefTore precariô poflîderet,dominum rogauerit, ut Ofibilt;ctinere rem liceret: uel is,qui alienam rem emiffet,dominum ïogaiierit.’apparet cos precariô poffidere.-nce exiftimandos mutare fî-Di cauftam poflèffionis,quibiis à domino concéda tur precariô poffide K-Nam amp;nbsp;fi id,quod poffideas,alium precariô rogaueris: uideri te défi JJtte ex prima caufla poffidere,amp; incipere ex precario habere.amp; contra • »poffefloremprecariô rogaueritis,qui rem auocare ei poffer, teneri

1 'umprecariœquoniarn aliquid ad eum per hanc precarij rogationem , '^enitjidelf pofleffio,qu£E aliéna fit. nbsp;nbsp;nbsp;Si pupillus fine tutoris au« woritate precariôrpgjuerit;Labco ait,habere eum precariam poflef« «oné, amp;nbsp;hoc inter *do teneri. nam quo magis namralirer poffideret, , *11111001 locü effêtutotis authoritati;redecg dici, qiiod precariô habe« ^fqiiia quad póffidet, ex ea cauffa poffideat, ex qua rogauerit.nihili^ **01« â protore conffiruendum.-quoniam fiue habcat rem,oificio iudi-^*5 tencatur.-fiue non habeat, non teneatur.

It praetor. QVAE arbor ex AEDIBVS TVIS in AE« DES ILLIVS IMPENDET ; SI PER TE STAT, QVO HINVS EAM ADIMAS: TVNC QVOMINVS EAAl 1LLI ARBOREM ADIMERE, SlBl'QVE HABERE LICEAT,

’.‘’ bi atbor «dibus alienis impendcat; utrurn totam arborem iubc âtptætor adimi;an uero id folum,quod fiipercxcurrir,qua:ritur.amp;: Ru «us au ex ftirpe excidendam,idt^ plerifqj uidctur uerius. amp;nbsp;nifi domi I’S ’ainicret arborem.Labeo ait permitti ei, cui arbor officeret,ut (fi æiieCfucçiclerct cam.lignafcp tollerer. Arboris appellatione etiam mtescontinentur. Non folumautem domino aedium, fed etiam ö.q«mfiimfruónni habet,competit hoc interdiäum.-quia amp;nbsp;jpfius in Meft,arborem iftam non impendere. Practerea probandum eft,fi at or communibus ædibus impendeat .• fmgulos dominos habere hoc h^ • ^’^ 9^11*^001 in folidö.quia amp;nbsp;fer uitutu uindicationem finguli naocat. Aitprætor.Sl PER TE STAT, QVO MINVS EAM ADIMAS:

ARBOREM ILLI ADIMERE LICEAT,VIM ^^ VETO.Priusita^tibidaturadimeudi facultas, üw non facias:

tunc uicinö prohibée uim fieri adimere uolenti. Deinde ait pretor' QVAE' ARBOR EX AGRO TV0 IN AGRVM ILLIVS IMPENDET, SI PER TE STAT, QVO MINVS PEDES QVINDECIM i^ TERRA EAM ALTIVS COERCE AS: TVNC QVO MINVS ILLI ITA COERCE RE, LIGNA'QVE SIÇI HABERE LICEAT,VIM FIERI VETO. ,0“°“ ait pretor, amp;nbsp;lex duodecim tabularum efficere uoluit, ut quinekciJn * pedes altius ramiarboris circuncidantur. amp;hoc idcirco effedum eH» nc umbra arboris uicino prædio noceret. Differentia duorufh capi turn interdifti hxc eft. fiquidem arbor ædibus impendeat:fuccidi cam præcipitur. fi ueroagro impendeat;tantum uf^ ad quindecim p6*» des â terra coëreeti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

ii. POMPONivs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;\ •,

SI arbor ex uicini fundo uento inclinata in tuum fundum fit: e^ït* ge duodecim tabularum de adimendaeareâ?agerc potes, WS ei non eflèjitaarborem habere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

It pretor.GLANDEM,QVAE EX ILLIVS AGRO IN TV VM CADIT, QVO MIN VS ILLI TERTIO QVOQVEDIË LEGERE,AVFERRE LICEAT;VIM FIERI VETO. «^ dis nomine omnes fruflus continentur.

It pretor . QVEM LIEERVM HOMINEM DOLO HA' LO RETINES, EXHIBE AS. Hoc interdidum prop^ nitur tuend« libertatis caufTa : uidelicetne homing æ beri retineantur â quoquam.

’^^^ «utn,aliusFauixaflionemhaberepoffit. HæcuerbaQVEM LIBERUM adomnem hominem liberum pertinenufiuepubes fit, hue im« pubes, fife mafculus, fine feemina, fiiicplures, hue unus, fiue fui intis, fiuealieni. hocenim tantû fpeftamus,an liber fit.Is tarnen, qui in poteft«e habet,hoc interdifto non tenebitur.quia dolo malo non ui« oetii{habere,qui iurc fuo utitur. nbsp;nbsp;Si quis eum,quem ab hoftibus re-

QCinihtetineanin ea cauffa eft,ut interdido non teneatur. no enim do lomalo fecit. planefl offeratur precium.interdidum locum habet.fed Mieumremifit preciononacceptoidiccndum eft, interdido locum • fore,fl poftea,quam feme! remifir.uelit retinere. nbsp;nbsp;nbsp;Si eum quis reti«

t neatfilium.qyem non habet in poteftate;plerunlt;5 fine dolo malo face . 'te ^idebitur.pietas enim genuina eft'icit fine dolo malo retineri.-nifi ft tuidens dolus ma^s intercédât. Proinde amp;nbsp;ft libertum fuum, uel alu« •unum,uelnoxacdeditum adhucimpuberemiidem crirdicendum.Et , generaliter,qm iuftam cauifam habet hominis liberi apud fe rerinen« %non uidetut dolo malo facere. Si quis uolentem retineat non ui-öetur dolo malo retinere. fed quid ft quidem retineat ,non tarnen fine ^äUiditate circuuentum, uel fedudum,uel follicitatum,nelt;^ bona, uel Ptobabili ratione hoc facit ƒ rede dicitur dolo malo retinere. nbsp;nbsp;nbsp;Is,qui

•’^fdtapud fe ede hominem liberum,dolo malocaret.fed ubi certio« ^ätustetinendolo malo non caret. nbsp;nbsp;Plane fi dubitat,utrum hber,an

^os fit,uel facit ftatus contröuerfiam.recedendum erit ab hóe inter . ™Aagend.a cauffa libeitatis, etenim rede placuit,tunc demum hoc Jptetdiöum locum habere, quoties quis pro certo liber eft. Cæterum * 9uætatur de ftatmnon oportet præindicium fieri alienæ cognitioni.

Aitptïtor EXHiBEAS. atexhibereeftinpublicùmproducere,amp;ui tndi tangendi'çp hominis facultatem præbere. proprie autem exhibe tnt extrafecretum habere. nbsp;nbsp;Hoc interdidum omnibus competit.

etno enimptohibendus eftlibertati fa u ere. Plane ex cauffa fufpe« funt-'fi forte talis perfona fit,quam uerifimi-'ttolluderc,uelcalumniari. Sed fi muller, uel pupillus hoc in« warn defiderét pro cognato, uel parente, uel adfine fuo follicitir ^andum effe cis interdidum,dicendum eft.nam amp;nbsp;publico iudicio re« J ƒ ®*Poffunt,dum fuas fnornmq^ iniurias exfequuntur. Si plu s unt,quiexperiri uolent.eligendus eft à prætore,ad quem maxime J*^^'”^^’ ®®^ts,qui idoneior eft. amp;nbsp;eft optimum,ex coniundionc, Qui k * ‘Ï’^nitate adorem hoc interdido eligendû. Si tarnen poftea, lam”' • nbsp;nbsp;’’^’^^’■'^’‘^o adum eft,alius hoc inter dido agere defideren pa

ritav''”’j°^^.^ ^^^ “®” facile dandum.nifi ft de perfidia prioris potuc ^^uid did. Ita^ cauffa cognita ainplius,quim femel interdidum kk hoc

1940 DrGEÏTOKVM UB. XLIIT. hoe erit moucndum.nam nee in publicis indiens permittituf ampüiK agi »podé^ femel aâum eft, quam fi præuancanoins fuerit damnatus prior aceufator. Si tarnen reus códemnatus malit litis æftin^t’O”^ fufferre,quam hominem exhiberemon eft iniquum/æpius in eunno terdiâo experiri, uel cidem fine exceptione, uel alt). Hoc i»terai« ftum amp;nbsp;in abfentem effe rogandum,Labco feribit. fed fi non defeftda« enriin bona eius eundum air. Hoc intcrdidum perpetuum eft;

Slqiiis liberum hominem ignorantem fuum ftatumretineffitt-men dolo malo retineat; cogitur exhibere. Trebarius quoç ai^ • non teneri eum,qui liberum hominem pro feruo bona f|de eme^“ ( retineat, nbsp;nbsp;nbsp;Nullo tepore dolo malo retineri homo liber debet:«^ •, ut quidam putauerint,nec modicum tempus ac^eum exhibendfidan* dum.-quoniam practeriti fadi poena praeftanda eft. nbsp;nbsp;nbsp;Creditor! non comperitinterdidü.ut debitor exhiberetur.nec em dAitoremlaOtan ^ ' nbsp;nbsp;tern exhibere quif$ cogitur. fed in bona eius ex edido prstoris gt;®®‘

Irpraetor. Qvi qvae've in potestate LVCn H-Til EST,SI iS,EA'VE APVD TE EST, DOLO'VE TVO MALO FACTVM EST,QyO MIN VS APVD TE ESSETJ iTA evm,EAm've EXHiBEAS. Hoc interdiftu fpo ____________nit aduerfus eum,quéquis exhibere defidcrat eu,quem in poteftate fua effe dicit.amp; ex uerbis edidi apparet.ci,in cuius potefta-te cft,hoc interdidum competerc. Jn hoc inrcrdido prxtor non ad« mittit cauffam, cur apud cum fit is, qui exhiberi debet, quemadmo* Aim in fuperiore interdido; fed omnimodo reftituendum putauit,» in poteftate eft. Si uero mater fit,qux retinet ,apud quam interdû mâ» gis, quam apud patré morari filiu debere, ex iuftiffima fcilicet C3iift amp;nbsp;diuus Pius decreuit A à Marco Sc à Seuero refcriptum eft: xque fub ueniendumeriteipcrexceptioncm. Parimodofi iudicatumfue-rit,non effeeum in poteftate.Sefi per iniiiriam iudicatu fit: agentihoe interdido obt^ienda erit exceptio rei iudicatæ: nee de hoc quetretuf,' an fit in poteftate,fed an fitiudicatum. Siquis fill am fua ni,quanti hi nupta eft,uelit abducere.uel exhiberi fibi defideret: an aduerfus im te rd id um exceptio danda fit, fi forte pater concordans matri moniu, ft force libecis fubnuum uelit diffoluerefft certo imc utimut^nc bene ‘co»

TiT. xxix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194»

^ncordantia matrimonia iurc patriae poteftatisturbentur.qnodta« teftat ^^'^ **^^'^”dum,utpatri per fuadeatur^ie acerbe patnam po

is de uxore ex hi ben da ac deducenda, pater etiam, qui fiH« teftate habet,à marito refte conuenitur,

Einde ait prxtor.Si LVCIVSTITIVS IN POTESTATE LVCII TI TK EST.-QVOMINVS EVM LVClO TITIÖ DVCERE LiCEAT.

• ViM FIERI VETO. Superiora interdiftaexhibitoriafunt.hoceft, pertinentia ^dexhibitionemlibcrorücacterorumqp.de quibus fiipra . ' ai^mus. hoc aütinterdiäum pertinet ad duftionem: ut duccre quis p0Hiteos,inquoshatgt;et iusduftionis.Itatjprius interdidü,quod eft de liberis exhibenais, pratparatorium eft huius interdifti. quo magis , ^im quis duci ^ofl*it,exhibendus cftA ex qfdem cauffis hoc interdi« «um tnbuendum cft,cx quibus cauffis de exhibendis liberis compe-^etediximus.Italt;5quaecun9ibidiximus,cademhicquolt;5dida acci-pOida funt. Hoc autem interdiäum competit non aduerfus ipfum '‘'um, quem quis ducercuult.fcduti^ debetefleis.quicum interdi« “°aefeiidat.Gacterumceflatinterdiäum,amp;fucccderc poterit notio Pf^toris.ut apud eum difceptetur,ntrum quis fit in potcftatc,an non.

Manus ait. quotics id interdiäum mouetur defilioducendo,uel fognitio;8c is,de quo agimr,impubes eftralias differri oportcre rem in remplis pubertans,alias reprxfcntari.id'c^cx perfona corü,inter quos fontrouerliaerir,amp; ex genere cauflae conftituendum eft.nam fi is,qui kpatterndixerit,authoritatis,prudentiac, fidei explorât« fit : ufiç in diem litis impuberem apud fe habebit. fi uero qui controuerfiam fa-tgt;t,humilis,calumniator, notae nequici« fit; repraefentanda cogmtio ^Item fi is,qui impuberem negat in aliéna effe poteftate, uir omnibus modis probatus, tutor uel teftameto uel d practorc datus eft.pupil ‘Ujquem apud fehabuit,in diem litis tuebitut. fi uero, qui patré fe di-CR.nifpedus.quafi calumniator eft.differre lité non oportebit. fi uero ^^f^lt;$ perfona fufpefta eft,aut tanquam infirma,aut tanquam turpis: nonahenum crit ( inquit) difponi,apud quem puerinterim educetur* ^controuerfiam in tempus pubertatis differri ; ne per collufioné, uel impcririamakcrutrius contendentium, aut alien« poteftati paterfa«

^^’** mater in retinendo co potior erit,id'cß dccretis qui« ®*lt;Uni diiu^jjcontinccur. obtinuitaum mater ob ncquiciam pa«' kk ij tris

In hoc interdido,doncc res iudicetur/cemina praetexrat5,cum'lt;j, qni proxime prxtextati ætatem accederetjnterim apud m^remfami lias deponi prætor iuber.proxime autcm prxtextati xtatem accedcre cum dicimus,qui impuberem actatem nunc ingreffus eft. nbsp;nbsp;Ç uni an

SI eu,qui fepatremfamilias dicat, ego in mea poteftateeflc,Siuflii meo .idiffe hæreditatem dicam.tam de haereditate agi opoitCK,$

ad interdiftum de filio duccndo iridebereait. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

V. VENVLEIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

SI filius fua fponte apud aliquem eft, inutile hoc int?rdidum‘«it.'., quia filius magis apud fe,quam apudeum eft, in quern interdite« tur,cum liberam facultatem abeundi uel remaneifti haberetmifiin« ter duos,qui fe patres dicerent, controuerfia effet,fie Jiter ab altdo ex« hiberieumdefideraret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Raetorait. VTRVBI HIC HOWO,DE QVO AGlTVR, MAIORE PARTE HVIVSCE ANNI FVERlT.'QVO MI-NVS IS EVM DVCAT,VIM FIERI VETO. Hocin terdidum de pofleflione rerum mobilium locum habet, fed obtinuit,uim eius exaequatam fuifle VTl POS

amp; in hoc interdido uincat,qui ncc ui, nec clam, nee precario, dumfu-per hoc ab aduerfario inquietatur,pofteftionem habet.

Rstorait. Si is homo, QVO DE agitvr,noN EST EX HlS REB VS , DE QVIBVS INTER TE ET ACT0-‘REM CONVENIT , VT QVAE IN EAM HABITATIO» [nEM, QVA DE AGITVR,INTRODVCTA,IMPORTATA, IBI NATA,FACTA'VE ESSENT, EA PIGNORI TIBIPRO

MERCEDE EIVS HABITATIONIS ESSENT: SIVE EX HIS REBVS EST, ET EA MERCES TIBl SOLVTA , EO'VE NOMINE SATISPA« CTVM EST, AVT PER TE STAT, QVO MIN VS SOLVATVR: ITA quo

TIT. xxxn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194?

^0 «IRVS EI, QVI PIGNORIS NOMINE EVM INDVXIT,1NDE *BDVCERE UCEAT, VIM FIERI VETO. nbsp;nbsp;Hoc ißterdiäum propo

wturinqinljno,qui foluta penfione unit migrarc.na colononon com pftitcui rei etiam extra or dine fubueniri poteft. ergo infrequens eft J j^^tliftam.Sitarnengratuitam quis habitationehabet, hoc in-®wiiiim utile ei competit. Sipenfionondudebeatur.aitlabcoin ^faiftum hoc ceflare.-nifi params fit earn penfionemfolue^e. Proin» “yifemeftrem folucrit,amp;femeftris debeamr.-inutiliter intcrdicet,ni= *1 loluerit amp;nbsp;fequentis femeftris.-ita tarnen,fi conuentio fpecialis fada • W in condudione domus,ut non liceat ante finimm annum, uel cer« • Ï® ?*®P“s migrate. Idem eft, amp;nbsp;fi quis in plures annos conduxerit, .•«nofidumprftterierittempus.nam cuminuniucrfam eöduäionem

P'gftora flint obli^ta;confequens erit dicere, interdido locu non fo« ^«.nifiliberatafuenht. IlIudnotandumeft,pr3EtoremhocnoneXï • ^giflCjUt in bonitfuent condudorismec ut fit pignori res illata,fed ut pignoris nomine induda fit. Proinde amp;nbsp;fi aliéna fint, amp;nbsp;fint talia,qux P'gnori teneri non potuerint,pignoris tarnen nomine introduda fine “iterdidohuic locus erit. quod fi nee pignoris nomine induda fint, •’^JUtineri poterint d locatorc. Hoc interdidum perpetuum eft, amp;nbsp;*üiuaeirores,amp; fucceflbnbus dabitur.

Oc interdidum inquilino etiam de his rebus , quat non ipfius Punt, fed forte commodats ei,uel locate,uel apud eum depoft it, utile effe, non dubitatur.

I colonus ancilld in fun do pignoris nomine induxerit, Rs amp;nbsp;cam uendident.-quod apud emptorem ex ea natueft, jieiusadprshedendi gratia utile interdidu reddi oportet. || Si colonusresinfundum duorum pignoris nomine intulerit,ita ututric^in folidum obligatæ efTent: finguli

J --—’•*'-****-4Xl,jll.lt; UV Wixavpill AWIIUUIII V/MJ1^4LCV VAl^IXL» AllJgUlA uetlusextrancosSaluiano interdido rede experientur. inter ipfos 4 ^turhoc interdidum.-poffidentis conditio meliorerit. At nd aftumfuent^ut pro partibus res obligaretur; utilisadioamp; aduer» t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;inter ipfos dan debebit, per quam dimidias pates pofleifionis finguli adprshendant. Idem feruati conuenit,amp; fi colo ^fem, quam cum alio communemhabebat, pignoris nomine in« «uaKacuicet ut pro patte dimidia pignoris perfecutio detut.

IN Salm'anö inrerdido fi in fundum communem duorum pïg*’®*\ funt ab aliquo inuedarpoflèiToi uincet, amp;nbsp;ent eis defcetK^ndum. ^

Ï. VLPIANVS. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- »

Gere etiam is uidetur, qui exceptions utiWi • ® reus inexceptione adored.

E^ Xceprio dida eft.quafi quidam C’f^^“^’?’^ interponi adionicuiuf^ rei folet ad exclu

deduftum cft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Replicationes nihil aliud IuU »

quam excepriones,amp; à parte aftoris ueniût. quae quidem ideonece ^

ptionem,ucl replicationcm excluforiani effe.exceptio adorem exc dit.replicatio reu m. fed Ä contra replicationem duplicario, amp;nbsp;5°'’ duplicationem folet dari triplicatio,amp; cótra triplicationcin lurfus q druplicatio.óc ita deinceps multiplicantur nomina, dum aut gt;^ ^. ador obrjeit. nbsp;nbsp;nbsp;Sané folemus dicerc.quafdam exceptiones eue u* . torixs,quafdam peremptorias.utputa dilaroriaed exceptio,qu« fcrtadionem.ucluti procuratoria exceptio dilatoriaeft.nam qui , non licerc procuratorio nomine agi : non protfus litem inficiatut» perfonam euitat.

EXceptiones aut perpétua attj peremptoris funt, aut f^P®*^?. ^ amp;nbsp;dilatoriac. Perpetua areg peremptonac funt,quae femper 1^^ benr,ncc cuitari pofliintrqualis eft doli mali, amp;nbsp;rei iudicata:, amp;nbsp;ß q contra leges,fenatusue confultum fadum effe diectur.item para lt;® uenti perpetni^d eft ne omnino pecunia petatur.. T^tï^P^^’^^’f*

TIT. I. 1945 dilaton« funt.quae non femper locum habcnt,fcd euitari polTuntqua liseftpadiconuencitcmporaliSjid eft ncforte intra quinquennium agatur. g Procuratofiae quoque excepciones dilatoriae funt, quae euitari poffunt.

TNptipUIo.cuifolutaeft débita pecunia fine tutoris authoritate,^ Xiuataf ,an doli exceptione fubnioueri debeat: iJlud tempus infpicigt; iur,an^cuniam,uel ex ea aliquid habeat,quo pe tit. •

»TSjquidicit feiuraflTe.poteftamp;alqscxceptionibus uti cum exceptio Xneiurifiurai^i^uel glqs folis pluribus erii defenfionibus uti permit-

Qlrcmlegatam p|tatlegatarius;dc dolo teftatoris excipitur. nam ft • nbsp;nbsp;nbsp;^æ^^^’^î^’ in uniuerfum insfuccedir, fubmouetur exceptione:

L Xceptiones,quae perfon« cuiufij cohérent,no tranfeunt ad alios, ^uelun ea^quam focius habet in id, quod facere poflit, uel parens nttonus6e,noncompcritfideiuflbri.ficmaritifideiuiror poft folutu »irimonium datus,in folidum dotis nomine condemnatur. nbsp;nbsp;Rei

W ®*’®^'®^fes exeeptiones etiam fideiuflbribus competuntrut rei g.^catae,doli rtiali,iuririurandi,quod metuscauffa faâum eft.igitur âe te»*'’^JP’^5'5^®® “m.omramodocopetitexceptiofideiuflbn. In 001°*’’^ '^'^'^^^cepriOjitem quod libertatis oncrandæ cauffa pe« eo'nw^^*^ ^^^*^011 competir. nbsp;nbsp;Idem dicitur,amp; fi pro filiofamilias

’fcnatufconfultii quis fidciufferit,aur pro minore uigintiquinqi bitai ^^P^'^^^jpw ; quia fi deceptus non fit;tunc nee ipfe ante habe«

«ri^ eiiftimatur confiteri de intentione aduerfarius^cu quo *S'titt^uj exceptione utitur.

T'M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’’^®®“^querniudicatumeft,hyresexftiteritei,contra

^itxe^f P’^onunciatum eft,h«rcditariam litem ci inferenti præferi ^^*s exft”^^”^*^ poffe,quam proprio nomine difeeptans ante, quim

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xl. I YUAN vs., z. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

QVi agnitis inftrumétis;quafi ucra effent/okiitpoft fcntchtiairt iudicis:quxrü,fipoftea cognitarci ueritate,amp;: reperds fatfisin« ftruinenris^ccufareuelitA probare falfa effe inftrumentaf exquibus conneniebatur.xum inftrumentis fubfcripferat ex praeceptojiucinter locurione iudicisnan pracfcriptio ei opponi poffit ; cum prinépalibus coftitutionibus manifeftccaueatiir,fi res iudicata effet ex falfisftfttu* nientis,amp;poftea falfa inueniantur, nee rei iudicata: pracfcriptioncin opponiC'Modeftinus refpondit.ob hoc, quod per errorem folutio fa* fta eft,uel cautio de foluendo interpofita proponitur ex his inftrumen nbsp;nbsp;| tis, qux nunc falfa dicuntur: prxfcriptioni locum non effe. *

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XII. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;»

GEncraliter in prxiudictjs aftoris pattern fuftinet, qui habet int«*. tionem£ecundumid,quodintendit. * Xlir. ' ALFENVS.

SI poftlitemdehxreditate conteftatamres fingfllxpctantut p«’ ^ cet,non obftare exceptionem, quod prxiudicium hæreditati non fiat, futuri enim iudicrj non fadi nomine huiufmodi exceptions comparatæfunt.

Xllir. PAPINIANVS, Flliusfamilias peculiarem feruum uendidit, amp;precium ftipuî^Wî eft. is homo redhibitus, poftea mortuus eft, amp;nbsp;pater dus peaÿ* am ab emptore petebat, quam filius ftipulatus erat, placuit æqnû in faâum exceptionem eum obrjcere:quodpccunia ob hominéiHnii* expromiffa eftèt,qui redhibitus eft.

XV. VLPIANV5. ADuerfus exceptionem iurifiurandi replicatio dolimalinonafl betdari.-cum prxtoridagere debeat, nedeiuremtando cuiul' quam quxratur. XVr. AFRICANVS.

FVndumTitianüpoffides,decuius proprietate inter meamp;tecon« trouerfia eft.amp; dico prætere.a uiam ad eum per fundiim Sempro-nianum,quem tuumeffe conftat, deberi. fi uiam petâ.'exceptionem, nbsp;nbsp;/

quod prxiudicium prxdionon fiat, utilemtibi fore putaui: uidelicet quod non aliter mihi uiam deberi probaturus fim,quim prias proba uerim fundum Titianum meum effe.

XVII. PA VL VS Ub. L-XX-adeHéltM. OEd fi ante uiam,deinde fundum Titianü petam:quia amp;diucrfacoï j^^ora funt,amp; cauflae reftitutionum difparesmon nocebit exceptio, t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XVIII. AFRICANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, * J[7 Vndi,quem tu proprium tuum effe dicis,pattern à ^^P^^°^^^æ^

TIT. Ù. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1947

^Mul iudicioquo(5 communi diiudando agerefub eodem indice, «emfieiufdcmfundi.quemtupoflideas.amp;cgo proprium meû efle nicam/taftuscondicere ribiuelim: guæfitum eft.an exceptio, quod ptïindicnim fundo partiûe cius non fiat,obftet: an deneganda fitf amp;nbsp;utrubi^putat interuenire praetorerndebere; nec per mittete peri tori Vdw,quàm de proprietate conftet, huiufmodi iuaieqs experiri.

ƒ ^Mnes excepriones,qua: reo competunt/idciuiTori quo«^ etiam \_/ inuito reo competunt. XX. PAVLVS.

, T^.^ceptioncs opponuntur, aut quia fadiim fit, quod fieri oportu-, • JL^it aiit quia fadum fit,quod fieri non oportuit: aut quia non fitfa dû,quod fieri oportuit.quia faöum eft, quod fieri oportuit; datur ex« ceptio rei uendirs?!^ traditae,amp; rei iudicata, quia fadum eft,quod fieri hon oportuit.-dftur exceptio doli mali.quia non fadum eft,quod fie* îj oportuit.ut bonorum poffeflïonis non datæ.

LJ Ei tnaioris pecunixpräciudicium fieri uidetur, cumeaquxftio XVin indicium deducitur,qux uel tota, ucl ex aliqua parte commit hiseftquæftiQiii^ei.e maiori. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Xceptio eft conditio, qux modo eximit reum danatione, modo J-^minuitdamnationem. Replicatioeftcontraria exceptio, de Q'^iaûexceptionis exceptio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

TjAulus, fi quis ftatuam in municipio ca mente pofuit, ut ca muni* X ^Pgt;jeftet,amp;eampetere uult:excludi eurn oportet pcxfcriptio* he in fadum data.

^Iliusfamilias exceptionem iurifiurandi patri quærit, fi cum date i honoportere iuraucrit.

Vm tes inter alios iudicats nullam alqsptæiudidum fa* ciant: ex eo teftamento.ubi libertas data cft, uel legatu. agi poteft.licet r upturn, uel irritum, aut non iuftum di-catur teftamentû; nec fifupeiatus fuerit legatariuSipræ judicium Ubeicaü fit.

/quot;^ Viciimhærede eins cgit, qui filium praetcrier.if,amp;cxccprione V^^fubmotus eft, AT si non IN EA CAVSSA SINT TJi^BVLAÎ TESTAMENT! , VT CONTRA EAS EONORVM POSSESSIO DARI POSSIT: obtpittente émancipa to filio bonorum pofieflioneiuioi’ inique ceftitûetur,ut agat cum hærcdc.Ô; ita Iulianus libre quart»di» geftorum feripfit.

IVlianus libre tertio digeftorum refpondit^exceptionem rei iiidica-tæ obftare,quoties cadem quæftio intercaldé perfonas reuocatur ô! lt;

ideo,amp;fi fingulis rebus petiris hæreditatem petat, uel Rentra .•exce-ptioue fubniouebitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, '

REüudicatæ exceptie tacite continere uidetur omnes perfonaSj quæ rem in indicium deducere folent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

DE eadem re agerc uidetur, amp;nbsp;qui non eadem adionc agit, qua ab initio agebat.fed etiam fi aliaexperiatur,de eadem re tameunt puta,fi quis mandati aftiitus.cum aduerfariusei in iudicio fiftendi caiifla promififlet,propter eandem rem agatnegociorum geftorum, uel condicat: de eadem re agit, redeq; ira definietur: eum demuni de ré non agere,qui pror fus rem ipfam non perfequitur. Cxterum cum quis adionemutata experitur.dummodo de eadem re experiaturfde fi diiierfo genere aâionis,quàm indituit) uidetur de eadem re agere.

Singulis controuerfqs fingulas afliones,amp; unum iudicati fine fa®* cere.probabili ratione placuitmealiter modus litium multiplica-tus/ummam ati^inexplicabilem facial difFicultatem: maxime,fi diner fa pronucientur. patere ergo exceptioné rei iudicat«, frequens eft.

Slquiscnmtotum pcriffer, parte m pctat;cxccptiorei iudicatsend; eet. nam pars in toto eft, eadem enim res accipitur,^fiparspeta* tur eius, qtiod totum petitum cft. nee intereft, utrum in corpore hoc quaeratur,an in quantitate, uel in iure. proinde fi quis fundum petie« rit,deinde partem petat, uel pro diuifo,uel pro indiuifo; dicendu erit, exceptionem obftare. proinde amp;fi proponas mihi cenum locum me petere ex eo fundo,quem petq.-obftabit exceptio. Idem eritprobandu, amp;nbsp;fi duo corpora fuerunt petita,mox altcrutrum corpus petatur nam nocebit exceptio. Item fi quis fundum petierit, mox arbores excifas ex eo fundopetataut infulam petierit,deinde aream^uel tigna,uelja«

TIT. II. ^ nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1949

fïnaiicm pcticro,poftcafingulas tabulas uindiccm. ancilla prägnante peneroA poft litem conteftata conceperi t,amp; pepercri^rnox partij eius peam.-urrum idem petere uidear^ an aliud: •Aligna; quæftionis eft.amp;qiüdé itadefiniripoteft: codes eandem rem ’^jS^^æs âpud iudicem pofterioré id quæritur.quod apud priorem quaaitu eft. In his igit feré omnibus exceptio nocet, fed in cæmetis amp;nbsp;tignis diuerfum eft.nam is,qiii infulam petit,fi cæmenta,iiel tigna,uel qnidaliud fuumpetat.in eaconditioneeft,utuideatur aliudpeterc. etenim cuius infula eft,non utilt;5 amp;nbsp;cæmenta funt. deniqj ea.quae iun« «a funt adibus alienis,fcparata dominus uindicare poreft. nbsp;nbsp;De fru

ôib^seaden^uæftioeft,amp;departu. hxcenim nondum erantin rébus humanis.fed ex ea re funt^uæ petita eft.magisq; eft, ut ifta exceptio petitori non goceat. Plané fi in reftitutioné uel frudus uel eti-ani partus uenenint.æftimati'cg funr.confequens erit dicere,exceptio nem obijciendaTn. Et generaliter ( ut Iulianus définit ) exceptio rcî iudicatæobftat,quoties inter eafdemperfonaseadem quaeftioreuO-tatur,uel alio genere iudicij.$e ideo fi hærcditate petita fingulas res pc t3t,nel fingulis rebus petitis hæreditatem petat:exceptione fubmoue« bitur. Idem erit probandum,âc fi quis debitum petierit à debitore bæteditario, deinde hæreditatem petatruel côtra, fi ante hæreditatem pftierit,St pofte.i debitum petat.nam amp;nbsp;hic obftabit exceptio, 'nam eu bæreditaré peto.ôc corpora,amp; adioncs olt;nnes,quæ in hæreditate funt, wdentut in petitionem deduci.

parte fundi petita,qui familiæ ercifcundæuel communidiui Jldundo agit,æque exceptione fubmouebitur.

Cf d te hæreditatem petam, cum nihil poftideres.-deinde ubi coeperis kjaliquid poffidere, hæreditatem petam.an noceat exceptio ifta fSc putem; fiue fuit iudicatum hæreditatem meam cHe, fiue aduerfarius ( quianihil poffidebat ) abfolutus eft.-non nocere exceptionem. Si quis fundum,quem putabat fe poffidere,defenderit,niox emerif:re fe cundum petitorem iudicata, an reftitucre cogaturf amp;nbsp;ait Neratius, ft idori iterüpetenti obijciatur exceptio rei iudicaræ.-replicare eu opor* tctedercfecundum fe iudicata. Iulianus fcribit,cxceptionem rei iu dicatæ i perfona audoris ad emptorem tranfire folerc:retro autem ad ’Udorern ab emprore reuerti non debere. Quare fi hæreditariam reni uendideris,cgocp eandem abemptore petiero,amp;uicero:pctentitibi nonopponam exceptionem, at si EA RES IVDICATA NON SïT INTER HE £T EVM»Cyi VENDIDim.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114 luK#

XI. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI mater filq impuberis defundi ex fenatus confoko bona uindid* uerit idcirco,qiiia putabat r upto patris eins teftamento neftinefl* efle fubkitutum; uidaqj fuerit,qnia teftamentum patris ruptumtiOß crat.-poftea autem apertis pupilJaribus tabulis apparuiteinoneilfi f^ib ftitiitum.-fi peteretrurfus hærediratem, obkattiram exceptionem ro iudicatae,Nerarius ait. ego exceptionem obeffe ei rei iudicat«,rton du ^ biro: fed ex cauflafuccurrendumeritetquacunam tantum canflan». egitruptitekamenri. Denicjamp;Cclfusfcribit.fihorogicmpetjefO,, « quern ob earn rem meum efle exikimaui, quod mihi traditus ab^V'O ' • eiTet, fcilicet cû is ex haereditaria cauffa eflet meu$.*mrfus petenri^mi« hi obkamram exceptionem. Si quis autem fundumpetatfuadie eo.quodTirius eum fibi tradiderit.fi pokea cum alia’ex cauffa pdat- « cauffa adiedanondebet fubmoueri exceprione. Item luÜaöü^fco bit. cunt ego amp;nbsp;tu hasredes Titio exkitiffem u s,fi tu parte fundi, que ”» totum hæreditariû dicebas,àSempronio petieris A indus fucr:s,mo.'f eandem partem iSempronioemero.-agenti tibi mecum familiscrd* fcundæ,obkabit exceprio.quia res iudicata fit inter te amp;nbsp;ucnditorcni meum. nam amp;nbsp;fi ante eandem partem petrflem,amp; agerem familie em fcundæ.excepno obkarer.-quia res iiwic.7fa fit inter me amp;nbsp;te. nbsp;nbsp;Ean*

dem cauffam facit etiam origo petirionis. Cæterû fi forte petierofun* dum uel hominem, mox alia cauffa noua pok petitionem mihi aclt; cefferit,quæ mihi dominium tribuat.non me repcllet ikaexceptio.ni fl forte intermiffum dominium medio tempore redijt quodam poftli minio.quid enim,fi homo,qnem perieram, ab hokibus fueritcapfus, mox pokliminio rcceptusf bic exceprione fubmouebor, quia eMcm tes efle inteJligitur.at fi ex alia cauffa dominium fuero naftus: nonno cebit exceptio.amp; idco fi fortefubconditione res mihi l€g3tafnlt;nt,dc inde medio tempore adquifito dominio petam.mox exikentecondi tione legati rurfus petam.putem,non obkare exceprioncm.alia enim cauffa fuit prioris domimpha’e noua nunc acceffit.itacj adquifituqui« dem pokea dominium aliam cauffam fadr.-mutataaucem opinio pe* titoris non facit.urputa opinabatur ex cauffa haereditaria dominiü ha bcre.mutauitopinionc,amp;coepitputarc ex cauffa donationis. haecres nö parit petitione nouam.nam qualecun^iamp;undccuij dominium ad quifitum habuit, uindicatione prima in iudiciu deduxit. Si quisitet petierit,deinde adum petat: putofortius defendendum, aliud nideri tune petitum,aliud nunc.-at^ ideo exceptionem rei iudicatae ceffare.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I9fl

Hocimeutimur,utcxpartcadoris inexceptioncrei iudicata has P non« contineaiitur, qua: rein ifi iudicium deducunt. inter hos enit P olt;:iirato|,cui mandatum eft.ttft0t,eHfatof fütiöfi, uel pupilli, aflor ^ unicipiim.experfona autem réi eriam defenfor numetabitur:quia ^^^’‘^J^^defenforem agit,qui litem in judicium deduct Si quis ho ”ifquot;filiofamilias petient, deindeeundem apafrépétât; locum ha-

c alteruter noftrum prædium ucndideriqô^ agat emptor,ucl cum co 8^tur.-h«c exceptio nocet.-fed de eo opere, quod iam erat fadu. cum ' Wicium acciperetur nbsp;nbsp;Item fi rem,quam à te petierat,Titius pigno

» loeiqdederit^eindeSeins pignoraticia aduerfus te utat.-diftinguen« • y‘'nierit,qiiando pignori dedit Titius. amp;nbsp;fi quidem ante, qu^m pete= ït-non oportet ci i^tcre etceptloné.nam amp;nbsp;111c petere debuit, amp;nbsp;ego ’luam habere debeo pignoratidam adionem.fedfipoftea.c^petqr,

1 iVm quxritur,hsc exceptio noceat, nee 'ne: infpiciendum eft, an V^idem corpus fit.

T an eadem cauffa petendi, amp;nbsp;eadem conditio pcffomrum. quae “’fi omnia concurrunt.-alia res eft.Idcffl corpus inhac exceptione nonutiejonmi priftina qualitate ucl quantitate fernata,nulla adiedio ne d«ninutionenefada,fcdpinguici!spio commun! utilitäre accipi-^’ Qui cum pattern ufusfeudns haberet, totum petit- fi poftea pattern aderefeentem petar.non fubmouebitur cxceptione,quia ufus ’'^ portion!, fed homirn adcrefcit. Adiones in perfonam ^®’“^‘'5 wf^m hoc dHFefuntiquod cum eadem res ab eodem mi hi dtwatwr/ingulas obligationes fingulae cauffa: fequantur, nee ulla cara alterius petitionc uicietut.at cum in rem ago nó exprefla cauffa,' \ nbsp;nbsp;cx qua rem meâ elfe dico: omnes cauflae una petitionc adpræhendun-

turjielt;|enîiùampliusgt;qui{m ièmdres meaeflepoteft.- fæpius autem deberipoteft. Si quis ill ter dido egerit de poffeffione.poftc.i in rem agens nô repcHimr per exceptionem.-quoniam in interdido poffeffio, maftione proprietas uettitur.

LI inter me à te controuerfiade hxreditate fit A quafdam tes cx ca ■ k Ï poffideas, quafdam ego.-nihil ucfat,amp; me à te, amp;nbsp;inuicé te 2 we WEteditatc petere.ij fi poft rem iudicatam à me petere eoeperis.in-11 irj tereft

Krell,utru meam effe haereditatem pronunciatum fit,an contra, na fi inea efTe.-nocebir tibi rei iudicatx çxceptio.-quia eo ipfo, quo mw efle pronunciatum eft,cx diuerfo pronunciatum uidetuc tuan^ion efle- « ueromeamnon eiTe; nihil de iuretuo iudicatumintclligitur.’quiapo teritnecmeahæreditas efle, nectua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

xvi. IVLIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

E Videnter enim iniquiflimum'eft,proficere rei indicate exceptio« nem ei,contra quem iudicatum cft.

SI rem meam à te petiero,tu aurem ideo fiieris abfolutus,quod pro» bauens fine dol o malo tedefqfle poflidere ; deinde ^ofteacoepens ^ poflidere,amp;: ego à te petammon nocebit mihi exceptio rei iudicaw« •,

SI quis ad exhibendum egerit,deinde abfolutus^uerit aduerfatius» quianon poflidebat,amp;:dominus iteriim agatnafto eo poffeÛîûne; rei iudicatx exceptio locum hon habebit, quia alia ces ell.

DVobus diuerfis temporibus eandem ream pignori dedif ®g’f P? fterior cum priore pignorat icia,amp;: obtinuit. mox illc ageK fi®* li aftione inftituit.quæfitum eft,an exceptio rei iudicata qbftafrtf fpondit.fi oppofnerit exceptionem rei fibi ante pignoratx.à nil»« ali» udnouum amp;nbsp;ualidum adiecerit.finc dubio obftabit.candem cinq«** ftionem teuocat in indicium.

SI ex teftamento aftum fit cum hærçde ab eo, qui cum tow arg««* turn ci legatum erat,menfas dûtaxat fibi legatas putarenearunitp duntaxataeftimationem inindicio feciflèt: pofteieundem petituru® de argento quo^ legato Trebatius ait,nee obftaturam ei exceptiont-quoniam non fit petitum, quod nee a ft or pc tere putaflètgt;ncc index m iu dicio fenfiflet.

SI cum reftaméto argentum mihi legatum eflet, egerim ctinuiM* de,amp;:poftea codicillis prolans ueftem quo^ mihi legatam efleap* pareatmon eft dedufta in fuperius indicium ueftis cauffa: quia neent** gatores,nec index de alio,quàm de argento aftum intclligant bi p tiero gregem,amp; uel aufto uel minute numéro grcgis, iterum eunden gregem petâ ; obftabit mihi exceptio,. fed amp;nbsp;fi fpeciale corpus ex gi^ gc petam:fi adfuit in eo grege.-puto obftaturam exceptionem. . Stichum amp;nbsp;Pamphilum tuos efle petieris, amp;abfoluto aduerfario5«' ' çhum tuiim efle petas ab codera ; exceptionem nbi obftarc confiât^

TIT. II. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;9«

Si fundum meufn effc pcriero,deindc poftca nfumfruÄum eiufdé WWipetam;quia ex illa caufla,cx qua fundus meus erat,mcus eft; ex-tfptio mil^obftabit.quia qui fundum habet,ufumfrudü fuum uindi-wre non poteft.Sed fi ufumfrudum,c«m meus eflèt, uindkaui.dein» ^propgetarem naftusjterude ufufrudu experiar xporeftdicialia res ^««Itoniam poftquim nadus fum proprictatem fundi,définit meus ™e prior iifusfrudus, amp;nbsp;iure proprietaris quafi ex cauffa noua rurfus meus elfe cœpit nbsp;nbsp;nbsp;Si pro fer uo meo fideiuScris, amp;nbsp;fheciim de pc-

tulio aft uni fit .• fi poftea return eo nomine agatur ; excipiendum eft ide re iudicata. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

, Olcum unoRxrede depofiti adum fit.tamen 8ecum cærcrishæredi Kjbus redeagetur^ec exceptio rei iudicatae eis proderitnam amp;fi ea-dem qiixftio in omnibus iudictjs uctricuc ; tarnen perfonarum muta»

SI in iudicio aflum fit.ufurxcp folxpetirx fintmo eft uerendum, ne noceat rei iudicatae exceptie circa fortis petitionem. quae enim nó ^ompetJt,nec oppofita nocct.cadem erunt, amp;nbsp;fi quis ex bons fidci iu-dgt;ciolicht ufuras tantum perfeqiii.nam nihilominus ufurx cedunt fit ^temporis.qudmdiu ein manet tótraflus bonae fidei,current ufuræ,

CIquis rem à non domino cmerit,mox petente domino abfolutu» kjl'bdeinde pofleffionem amiferit,amp; à domino petient.aduerfus ex ^teptionem, si NON Eivs SiT RES,replicationehacadiuuabitiu, AT

SI is,qui hærcs non erat,hæreditatem petierit, amp;nbsp;poftea hacres faftiis tandem hærediratem petatrexceptione rei iudicatae non fubmouc ,, bitur. EftinpotcftateemptoriSjintrafexmcnfesrcdhibitoriaage« remallet,anca,quxdatur c^ANTO minoris homo, Cvm VENI-RET, FVERiT. nam poftcrior adio etiam redhibitionem continet/i ta knicinm in homine cft,ut eum ob id after empturusnon fuerit. quare Here dicetut:einn,qai altcrutra carum egerit, fi altera poftea agat.exce ptione rei iudicatae fubmoueri. nbsp;nbsp;nbsp;Si te négoces meis obtulerisA fun

dumnominemeopetieriSjdeindcegohanc petitionem mam ratam nonhabucrojed mandaucro tibi,utex integro eundem fundum pete, Ksxxccptioxeiiudicatxnonobftabit.alia enim tes eft fada intemeni ‘' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entc

XXVI. AFRICANVS.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;,

EGi tecum,ins mihi effe sdes meas uf^ ad decem pedÿ alouS to « 1ère. poft ago,iuseffc mihi uftjaduigintipedcsaltiustolleit.e ’ teptiorei iudicata obftabit proeul dubio. fedamp;firiirfusitajgänijW mihi effe altius adalios decem pedes tollere, obftabit exceptio’'^‘’'“ aliter fuperior pars iure haben non poffit, quam fi inferior quo^ habeatur. nbsp;nbsp;nbsp;Item fi fundo pctito,poftca infula.qua: è regions out

IVdicatæ quidem rei praefcriptio eohaeredi,qui non litigauit» obn^' renonpoteft.-necinferuitutemuidetur pen poll rem pio^’^^^^\ iudicatam nondum ex cauffa fideicommiffi manumiffus: fed pt^ ns oportet in ea re fententiam feruari,quam pro parte nidi P’'æ‘“'^ non poteft.nam amp;nbsp;cum akerum ex cohsredibus inofficiofi qu^®® ^ nuit,autetiam duObus feparatiniagentibus alter obtinuit,Hbt^^\^ compctereplacuit.ita tarnen, ut officio iudicis indemnitati uinonJ, futuricK manumiffohs cófulatur. nbsp;Si debitor de domimotetqu^P^

gnor i dedit,non admonito creditore cauffam egerit, amp;nbsp;contraria ien‘ tentiam acceperit.-creditor in löcü uidi fucceffiffe non uidebitur, cui» pignoris conuentio fententiam praeceffetic.

teft,cum de iure teftaméti faceret qu2cftionem,ab uno ex gt;bgt;ht“’ midiam pattern hsrediratis pctfjt,nec obtinuit.uidetur in «w titione etiam pattern fextantis uindicaffe. amp;nbsp;ideo fieoeperit ab ex teftamento eandemportionem petere.obftabit ei rei iudicata ex ptio. nbsp;LatinusLargus.Cum dehæreditate inter Maeuium,ad que

pertinebat,amp; Titi um,qui controucrfiam mouebat,tranfigerctiiutra« ditio rerû hæredkariarû Mæuio hæredi â Titio fada eft.in qua ttadui ne etiam fiindum ci fuu propuum, que ante multos annos auo ^

dem Maeutj hsrtdis obligauerat,qncn:cp alq poftea in obligarionem dcduxerat,ex cauffa pafti tradidit.his geftis pofterior Tinj creditor ins fuum pc^ecutus eft,amp; obtinuit. poft hoc iudiciû Maeuius hæres repe« rit in bonis anitis chirographum ciufdé Ti tij ante multos annos con-ftriptmn;per quod apparuit eum fundum, qui in cauffa tranfaftionis uen«rat,etiam auo fuo ab eodem Titio fuiffe obligatum.cü ergo con« ftet prins auo Maeuij hxredis in obligarionem eundem fundum datö, de quo Mxuius fuperatus eft. qu3ero,an ius aui fui,quod tunc,cü de co fundo agcretur,ignorabat: nulla exceptione oppofira, cxfequi poffit^

• Refpondi.fi deproprietate fundi litigatumAieciindum aftorempro nunciatum fuiffet.diccremus peteti ei,qui in priorc iudicio uidus cft, , • obftâturamÆi iudicata: exceptioncm:quoniam de eiusquoeg iure Çu2efitum uidetur.cum aftor petirioncm implct.quod fi pofleffor ab* folutus amiffa poneffione eundem ab eodcm,qui prins non obtinuit.' peterct.non obdïet ei exceptio, nihil enim in fuo iudicio de iurc cius ftitutuuidctur.cumautempignorariciaadum eftaduerfus priorem 'Kditoremipotcft fieti,utdeiure poffeffbrisnonfit quxfitum.-qiiia ^onutinproprictatisquxftionc,quod meumeft,alterius non cft; ita ï® “Wigatione utiqg confcquens cft, ut non fit alijs obligatum, quod wc eomprobauit teneri.amp; f»babilius dicitur,non obftare exceptione: quoniam de iurc poffefforis quaefitum nó eft,fed de fola obligationc. m propofita autem quarftione magis mc illud mouet,nunquid pigno ius’exftindum fit dominio adquifito.necj enim poteft pignus per -feuetare domino conftituto creditore.adio tarnen pignoraticia com pctit.nem,^ cft enim amp;;pignori datamA fatisfadum non effe. quare puto,non obftare rei iudicatæ cxceptionem.

pAuIus rcfpondit.ei,qui in rem egiflet,ncc tenuiffét: poftca condi» X centinonobftare exceptionem rei iudicatae.

DE DIVERSIS TEMPORALIBVSPRAE fcriptionibus,amp; acceffionib? poffeffionu. Tit. 111. '

Via tradatus de utilibus diebus frequens eftruideamus, quid fitexperiundi poteftatem habere.amp;quidem in pri mis exigendu cft, ut fit facultas agendi.nc^ fufficit reo ®^pcriundi fecum poteftatem facere,ucl habere eum, . nbsp;nbsp;j;—_ qui fe idonee defendatmifi ador ^lt;5 nulla idonca cauffa

abfitjAnem uinculis 11t,aut tempeftate aliquo in loco nel regione de*. tineatur,ut netj experiri,ne(j mandate poffitnn ea cauffa eftgt;ut expe* rinndi poteftatem non habeat. plane is, qui ea ualetudine impeditur« ut mandate poffitân ea cauffa eft,ut expeciundi poteftatem nabeat.il* lud uti^ neminem fugit; expetiundi poteftatem non habete e^n, qm ptxtoris copiam nó habuit.ptoinde hi diescedunt, quibus ius pijctot reddit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. MARCELLV5.

IN rempote conftitutoiudicatis,an intercalaris dies proficereTudi* cato nee nc,debeat:quxritur. item de tempore, quo lis petit, fi fine dubioéxiftimandum cft,ut auftum tempus litis intercalari die exifti«, metur.ueluti fi de ufneapione fit quæftio,quæ tempore conftiwtoex pleri folenautde aâionibus,quæcerto tempore fmiuifturCut . ciæ pleræcj aftiones.-Sc fi quis fundum ea lege uendidcrit, ut nifi ww bus uiginti precium effet foluttim,inemptus effetÊindus ) dies int®quot; ealaris proficiet emptorit' mihi contra uidetuc. •

III. WODESTINVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ LOng« poffeffionis præfcriptionem tam in pra:dijs,quàm inn^^ cipqs, locum habete manifeftumeft.

IIIL LABEO, SI feruushxreditarius,auteius,qui in hoftium poteftare fit,fatisac* ceperit: continuo dies latifdationis cedete incipiet. intueri onni aJebemus, an expenundi poteftas fueritaduerfuseum,qui oWig»^ cftmon an isagcre poffit,quireminobligationemdcduxcrit. aüo-quin crit iniquiffimum,ex conditione adorum obligationcs reoruni extcndi,pcr quos nihil fadum crit,quo minus cum his agi poffit.

V. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,;,

/ A N uicium audoris, uel donatoris,eiusHe,qui mihi rem legimt, z/^mihi noceat. fi forte audor meus iuftum initiû poffidendinort lubuit.uidendum eft.amp; puto,nc^nocere,nelt;p prodeffe.nam denies« nfucapere poffum,quod audor meus ufucapere non potuit. nbsp;£*ƒ*

do propofitum eft, quendam cum rem pignori dedi fier, can dem di* ftraxiffe,hîeredem'cçeius redemiffe.quætit,an hæres aduerfus pigno* ris pctfecutionem exceptione longæ poffeffonis uti poffit f dicebani hune hîcrcdem,qui pignus ab extranco redemit,poffe exceptione un: quia in extranei îoeum fucceffit jiô in eius,qui pignon dederai.’queW admodum fi ante tedemiffet,amp; fie deinde hares exftitiffct.

SI duobus eandérem feparatim uédiderim.-ea poffdïio,qnae utranq| uenditionem pracceffir,foliprioriemptori,cui amp;traditafit,pto* fuit, deniqj â^ ü quam rem tibi uendidciûn, tuifusc^ à te emm»AT^

TIT. lïL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19^7

Öouendam.amp;mcaomnem SctuampofleflionemTitio acceffuram: Bidelicetquodamp;tu mihi,amp;ego eipoflefllonem prsftaredebeamuy,

Vendit tibi feruum: amp;nbsp;conuenit, ut nifi certa die pecunia foliita tfletjnemptus elTet.quod cum eueniflètrqusfitü eft,quid de acceffio-fie tui tampons putaremc'Refpondit.id feruari.qiiod fcruetur,cö red-hibitïofit fada.hnne cnim perinde habet i,ac fi retrorfum homomthi Ueniflÿt.-ut fcilicet fi uéditor pofleflioné poftea nadus fit, amp;nbsp;hoe ipfum tempus, amp;quod uenditionem prsceffit, amp;nbsp;ampliusacceftio hscei detureum eo,quod apud eum fit,d quo homo redhibitus fit.

acceffione ^mporis amp;nbsp;id tempus,quo in fuga fit feruus,domino » Aciusprocedcrc,ucrumcft.

O Eferiptis quibufdam diui Magm Antonini cauctur, ut in rebus mobilibus locus fit prsferiprioni diurins poffeffionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*ars. foïi

INtraquatiiorannosuacanti um bonorum del at or fada denuncia« öonedeftititpoft quatuor annosfecundo delarori uenienti prior ^^nciatio.quo minus præfcriptione temporis fubmoueatur.non pro ptitrnifi prioris præuaricario detegetur. quo declarator non folû prat *^f'{gt;tio,fed amp;nbsp;negoerj quæftio perimetur. Quadriennq temp9,qnod ®onis uacantibus nunciandis pratferiptum eft,non ex opinione homi *^ugt;Tgt;.fedcxfubftantiauacantiumbonorum dinumerabitur. Quatu» ot auteni anni poft irritum teftamentum fadum, amp;nbsp;inteftati poflèlfi« onetnab omnibus repudiatam.quigradatim petere potucrunc: ucl wtnpotisüncni,quod fingulis prarftitutum eft, computabuntur.

gt; l nbsp;nbsp;Vm harres in ius omne defundi fucceditrignoratione fua defun-V^fti uicia non excludit. ucluti cum feiens alienö ilium ille, uel pre# 'Mtó pofledit.quamuis enim precarium hxredem ignorantem non te refte conueniatur; tarnen ufucapere non porerit, 4Hod de fundus non potuit. Idem iuris eft, cum de longa poiTeffiona Wcritur.nec enim rede defendeturreum exordium rei bons fidei ra« non meatur.

Reditor,qui prsferiptione longs poftHTionis 5 poffeffbre pigno tu fabmoueri polUt^pignus diftraxit. qusro, an poiTciTori fadaa mm q fill

fît exceptio aducifus emptoremt’Paulus refpondit. etiatti adneiftiS cmptotemeandemexceptionenicompetere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'

IN omnibus fifciquxilionibus.'exceptis cauffisjnquibus minoi^' tempora feruari fpccialiter conftitutum eft.uiginti annoru irsfcn* ptio cuftoditur. Reipublicæ rationes fubfciiptæ amp;nbsp;expunds .«ud fus eum quidem,qui adminiftraucrit,ultra uiginti.-aduerfus ueïo b**-jedem,ultra decern annos retradari non poiTunt.

De acceiïïonibus polTeflïonum nihil in perpetuum,ne^gcncwli' • ter definite poiTumus.confiftunt enim in fola arquitate.plM^tn , buunturhis,qui in locum aliorum fuccedunt,fiueex cóntradup^®'« «oluntate. hæredibus enim amp;nbsp;his,qui loco fucceiTorum habentor,«* tur acceffio teftatoris.item'c^ fi mihi uendideris feruü;utar accdhouc tua.amp; fi mihi pignori dederis,amp; ego eandem rem aÜj^ignoraui: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

creditor utetiwacceffione tui temporis, tam aduerfus extraneuiP»^ aduerfus teipfum,quâmdiu pecuniam mihi non cxfolueris. nam q*® me potior eft, cum ego te fuperaturus firn: multo magis aduerfus te obtinere debet, fed fi pecuniam mihi folueris;hoc cafu acccirionetui non utetur. Item fi abfente te is,qui négocia tua uidebatut admiW' ftrare,feruum mihi ucndidcrit,tucp reuerfus ratü habueris.omni^' do acceffione utar. Item fi mihi pignori dederisA cóuenerit,ni“ P® cuniam foluiffes,licefe ex pafto pignus uendere, id'cp uendidcrim^ t’* ptori acceffio tui temporis dari debebit, licet inuito te pignoradm^ da fint.iam enim illo in tcmpore,quo contrahebas,uideii te cóceffiu^ uenditionem,ß pecuniam non intuliftes.

XV. VENVLEIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,-,

IN u fucapione ita feruatur, ut etiam fi minimo momento nouiui' mæ dicipoffeflafitresrnihilominus repleatur ufucupio: nectoro dies exigitur ad cxplcndum conftitutum tempus. Acceffio polft^ om fit non folum temporis, quo apud eum fuit,unde is emit’ eius,qui ei uendidit,unde tu emifti.fed fi medius aliquis ex audoribuS nbsp;nbsp;nbsp;.

non poflederitipracccdentium audorum pofTeffio non prodcrit,quia coniunda non eft.ficut nee ei,qui non poflïdct,audoris pofTeffio acte dere poteft. Item adtjeiendü eftumde emifti,aut unde is amtwW emendü mandaueras: amp;quod apud eum, qui uendendum mandauit. quod fi is quoqj,cui mandatum crat,alq uendendum mandauerat: no aliter huius, qui poftca mandauerat,dandam acceffionem Labeoait. quirn fi idipfum eidem dominus permiferit. nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi à film nel fet

danda eft mihi,fi aut uoluntatepatrisdominiue, autentn admini« fttitioncnipeculqhaberctjucndidit. nbsp;nbsp;Item danda eft acceflio cum eo,quo ai^id pupilium fuit,d cuius tutore,cum is tutelameius admim ftiMet.emifti.idcm'cp in eo,qui d curatore pupilli furiofioe emerit, fer-nandu^p eft. amp;nbsp;ft uentris nomine, aut cius, quae rei fetuandx caufta in poflefione eiret,dotisûc nomine deminutio fafta fit.na id quolt;j tern-« potis accedit. Hx autem acceifioncs non tarn late accipiendx funt, ^ uerba earum patent: ut etiam fi poft uenditionem traditionem'qj ici traditæ apud uenditorem res fuerint, proficiat id tempus emprori.' • fed iUudfolö.quod ante fuitjicct uendiüonis tempore earn rem uen« j djtornonhabuerat. Ei,cuiremhaercshxreditariamucndidit,amp;hac ,• ledis tcmpus,tc defunfti debet accedere.

Vo Iucidi9 intelligi poffit hxc exceptio.prius de caufta uideamus, quare propofitafit: deinde quéadmodum dolo fiat, per qux intclligemus, quando obftet exceptio; deinde aduerfus quas perfonas locum habeat. no uiflimeinfpiciemus,intraqux tempora competat ex« ceptio. Ideoauthancexceptioncm prxtorpropo«

““Uie cui dolus fuus per occafioné iuris ciuilis contra naturale xqui« ^tem profit. Sed an dolo quid faâûfit:cx fado intellgitur. fiequidera Qolofit tamin contradibus.qudm in teftamentis, qudm in legibus.

oAlam aut eft hanc exceptioné ex eadé caufta propofitam ,ex qua fauffappofitacftdcdolomaloaftio. Sequitur,ut uideamus, ' nbsp;nbsp;nbsp;’” ^^i“ ‘^awfis locü habeat exception quibus perfonis obijciatur. Et quidé illudadnotandu eft,^d fpecialiter exprimendu eft,de cuius dolo quisqiisrat.noninré.Si iN EA RE nihil dolo malo factvm ^’'‘f«ÿc,Sl IN EA RE NIHIL DOLO MALO ACTORIS FACTVM igit doccre debet is,qui obqcit exccptioné,dolo malo adoris fa« ^.nec fufficiet ei oftedere in rem dolü effe. aut fi altcrius dicatdolo fa «iim^orö perfonas fpecialiter debebit enumerate: dümodo hxfinr, quatu dolus hoccat. nbsp;nbsp;Plane ex perfopa eins,qui exceptioné obijcit,

Circa primam fpeciem,quibus ex cauffis exceptio hate locum ha* bcat.hæc iunt,quac traftari poffunt. Si quis fine caulTa ab alilt;uo fuent ftipulatus.dcinde ex eaftipulatione experiatur.exceptio uri^j doli nu-1Î ei nocebit.licet enim eo temporc,quo ftipulabatur,nihil dotemalo amiferit : tarnen dicendum eft eiim,cum litem contcftatur,doloTacc* re,qui perfeueret ex ea ftipulatione pcterc.amp; fi cum inte^nerlt;jar,iii ftamcauffam habuit,tarnen nunc nullam idoneam cauilam habOT w detur. proinde amp;ri crediturus pecuniam,ftipularus eft, nclt;5 credident: amp;nbsp;fi certa fuit caufla ftipulationis.quac tarnen aut non eft fccuta,3ut finita eft;dicendum erit nocerc exceptionem. nbsp;nbsp;Item qi^rirar^Ü

pure ftipulatus fitcertam quantitatem,quia hoc aftorn fit.fed poftlm pulationem interpofitam paftum fit,ne interim pecunia uflt;5ad certu dicmpcratunannoccateiceptiodoliC’ Öcqnidem dygt;afto conu«^ excipi polTe.nequaqnam ambigendum eft. fed amp;nbsp;fi hac quis exceptio* ne uti uelitmihilominus poterit.dolo enim facerecum.qui contra pa ftum petat.negar i non poteft. nbsp;nbsp;Et generaliter ft iendu eft, ex omm*

bus in faftû exceptionibos doli oriri cxccptioncm.-quia dolo facit,qM* cunlt;5 id.qiiod quaqua exceptione clidi poteft,petit, nam amp;fi inter int* tia nihil dolo malo fee it: at ta men none petendo facit dolofe: nifi fi w* lis fit ignorantia in eo,ut dolo careat. Non male qoaefitü eft,fi o*® tor uforas in foturom acceperit, deinde pccuniam nihilominus petit» intequim id tempos prætereat, cuios temporis uforas accepit-andoh exceptione repellaturt' amp;nbsp;poteft dici, dolo cum faccre. accipiendo ew ufuras.diftuliffc uidctur petitionem in id tempus, quod eft poft diem ufurarom prxftitarum.amp; tacite conueniffe,intcrim fc non petiturum’

Idem qua:ritur,fi ftatuliberum mercatus quis foerit ioffum decent darc,cum hoc ignoraret,amp; duplam ftipulatus foerit,dcindc decem ac» ceperit. cuifto enim co in libertatcm, agerecx duplx ftipulatione po* teft. fed nifi decem,quæimplendacconditionis caufla acccpit,dedu* xerit.-cxceptione fubmouendus crit. amp;nbsp;hacc ita lulianus quoç ferih’t* fi tarnen ex re cmptoris,uel ex pcculio,quod ad emptore pertinebat, pccuniam dcderit ftatuliberi .-poteft dici exceptionem non tweern» quia dolo non fecerit.

ITcm fi ob id,quod antequàm dominium ad me transfcratur,nendi tori dcderit decemA agam ex cmpto,ut dccc m recipiâ.ita putoco peterc mihi aftionem,fi paratus fim ex duplx ftipulatione ca liberate» Ann. vLPiANvs.

19^1 ieditatij,utadirethsrcditatem,unusnon mandaffet dcdpicndi eins wiiffa, mandatnrus alioquin, fi non foret hie aditurus, deinde agat: «lexccptionercpellatiirç'amp;aitCclfus.doIicum exceptione repellen ^ni. nbsp;nbsp;ndianus fcribit. fi qnis cum xger elTctjCentum aurcos 11x0«

ris fuat y nfobrino fpopondiflet,uolens fcilicet earn pecuniam ad mit liereijiperuenire.deindcconualuerit.-an exceptione uti poflit/i comic niatur^ amp;nbsp;refert Labeoni placuifle,doli exceptione uti eum poffc. nbsp;nbsp;Si

Kiarbftrumcompromiferimus,deindecumnonftitiflem ob adufr* fam iialerudinem,poena commhSTa lit : an uti poffim doli exceptioneC* jamp;ait PomponiuSjptodeflè mihi doli exceptionem. nbsp;nbsp;nbsp;Idem quærit,

fl cum co,à quo nbi fexaginta deberentur, compromiferis; deinde per , .•mprOdentiaifi pœnam centum ftipulatus fueris. Labco putat.conue« ^iæoffic io ar bun, inhere tantum tibi dari,quantum reuera debebat, «Onon fia t:non if^tare.ne quid amplius petatur.fed etiam fi id onuf wm fuerir.-peti peife^quod debetur,tabeo dicit. amp;nbsp;fi forte poena peta-* 'Mdolimadi exceptionem profuturam. Siquispupillofolucritfi-JJ^tutoris authorirate id, qiiod debuit, cx'cp ea folutione locupletiot fit pupillus.-rcöiffime dicetur.exceptionem petentibus nocere, *'®’öamp;fi mutaam acceperit pecuniam,uel ex quo alio contraâulocu-f*®^t faflus fit;danda crit exceptio. Idem'cp amp;nbsp;in esreris erit du ^^'••um.qiiibus non rede foluitur. nam fi fafli fint locuplctiorcs, ex? ffpüo locum habebit. nbsp;nbsp;Item Labco fcribit.fi qiiis fugitiuum effe fci

f*ïjemeritferuum.amp;fiftipulatusfuerit FVGiTiWM NON ESSEC'dc «“we agat ex ftipulatu.non effe cum exceptione repellendum, quonia ^'•“^’eiiit.-quamuis exempto adioné non haberet. fed fi non cóue» ^‘et;exccptioncefrerepellendü. nbsp;nbsp;Quodfiis.cui pecunia debebaf,

eum debitore dec/dit A nomen eius uendidit Scio.cui debitor manda “ent,lit nomen emererdeep ea re emptor ftipulatus eft: deinde credit lor earn pecuniam retinet, quam per iudicem abftulit ;{an emptor ex •npulatu poffit experiric' amp;nbsp;Ófilius putat.fi uenditor nominis paratus uon fit rcddcre,quantum ab emptorc acceperit; non nocitutam exce ', nbsp;nbsp;Ptionem doli mali.amp;puto fententiä Ofilq ueram. Labco ait. fi de ho«

^inepctitofecundumadoremfucrit iudicatumAiuffu iudicisfatis ïtum fit,hominem intra certii diem tradi.A fi traditus nó füllet,poe» ^3fn quo^ ftipulatus fit;pctitorcm.qui amp;nbsp;hominem uindicat,amp; poena ï“itjexceptionc clTe rcpellendum.iniquum enim effe hominem pof-ƒ we, amp;nbsp;pœnam exigere. nbsp;nbsp;nbsp;Idem quaecitur, fi uniones tibi pignori

^ dero,Sc conuenerit.ut foluta pecunia uniones redderenturA hi uni* fen ^ ^^’'P^ ^^ perierint, amp;: pecunia pctas. amp;nbsp;exftat Ncruæ amp;nbsp;Atilicini *^tïutia,diccntiöitaeflee^cipicndiun,Sl INTER ME ET te non ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jóuenit

C0NVENIT,VT S0LVTA PECVNIA VNIONESM'HI REDDANTVR. fedeftuerius.exceptionemdolimalinocere debere. Sirouioi®* hi infantcm donauerit,deindc cum uindicct.exceptionedc^i pellendus eft, nifi alimenta reddarA fi quis alius fumptus probabüiî in eum fadus fit. Præterea fciendum eft, fi quis quid ex teflÿment*’ contra uoluntatem petat;exceptionc eum doli repclli folere. ftwf® hætes,qui non habet uoluntatem,pcr exceptionem doli rcpellitur. Si quis ex uncia hærcs fit fcriptus,ex qua ducenta confequi {»otuH' deinde propter hoc lcgatum,in quo centum erant,pr«tulit, nc mo«' ftijs hæreditarqs implicaretur.an fi legatum pctat,exceptionc dolimJ# li fiibmoueaturc'amp;aitlulianus.nonefleeumfubmouendum.^iiod“ ^ £ fubftituto precium accepit,ucl quod precq loco habeS poffit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. at hæreditatem:pctens legatum,dolo ( inquit ) facere intelligemt « per hoc doli exceptione repclletur. nbsp;nbsp;Quæfitû ef?fi cum fundi ufum fruftum haberem,eum fundum uolente me uendidbrisran uindic^n mihi ufumfruftum,exceptio fit obqcicndafôc hoc iure utimur»ot^^^® ptio doli malinoceat. Marcellus ait,aduerfus doli exceptionem non dari replicationem doli.Labeo quo^ in eadem opimone eft-^t^®! iniquum clTe.communem malitiam pctitori quidem ptatmioefle«'® uero, cum quo agatur, poenac effe: cum longe æquius fit,ex perfide geftum eft,adorcm nihil confequi. nbsp;nbsp;Contra fenatufeonft» quo^ Macedonian! exceptionemje dolo dandam replicationc,am gcndumnoneffe,cam(:0nocere debere,etiamconftitutionibus«« tennis author urn cauetur. nbsp;nbsp;Labco, St fi ex ftipulatu aftio comi*® » propter doli claufulam tarnen nocere doli exceptione ait, fi adneriu eaquid fadum crit. pofte em petitorem ante,^ ftipulatio commiftat» nihil dolo malo fecifte;amp; tunc facere, cu perat. ,ppter quod exceptio*’ efle neceftatiam. Aduerfus parentes patronosep neq? doli exceptie ’afs. aut ”^9 ^'’^ quidem,quae patroni parentisne opinionem*apudbonosm res fuggillct,compctercpoteft.infadum tarnen eritexcipiendum;“ fi forte pecunia non numcrata dicatur.obtjeiat exceptio pecunia no numcratae. nihil autem intereft,utrum patronus ex fuo contradu» a nbsp;nbsp;,

uero alieno conucniatut. femper enim reuerétia ei exhibendaeft,ta uiuo,quâm dcfundo.fi autem cum hærede liberti patronus agafP*’^® exciperc debere de dolo patroni hæredem liberti. libertum autem dolo patroni, amp;nbsp;fi ab hærede eius conueniatur, minime exceptione obicdurum.naïuj conuenit,tamuiuo,quàm morwo patronoab to honorem exhiberi. In ftipulationc planédoli claufula trahenda. quia ex doli claufula non de dolo adio intenditur, fed ex pulatu. In hac exceptione amp;nbsp;de dolo ferui,uel alterius F*^^*’”®^(j

TIT. HIT. fioHrofubieftæcxcipere pofrumns;amp; decorum dolo^quibus adquiri-tur fed amp;nbsp;de feruorum amp;nbsp;filiorum dolo, fiquidcm ex peculiari eoriim negocio a^io inrendatur.in infinitü exceptio obqcienda eft.fi autnon ex peculiari cauda^ tune de eo duntaxat excipi oportet, qui admüTus fitinipjpnegocio,quod gentur.non etia, fi poftea aliquisdolus inter Uenifet.neqß emeft acquum, ferui dolü ampliusdomino nocere,^ in quo opera eins eilet ufus. nbsp;nbsp;Quaefitum eft, an de procuratoris dolo, qui au agendum tantum datus eft, excipi poiritc’amp; puto rede defendi: iiquidem m rem fua procurator datus ftt.etiam de præterito eins do-»10,hoc eft,fi ante acceptum indicium dolo quid fecerit,effe excipien« ^ dum.fi nero non in rem fuam: dolum praefentem in exceptioné con-, •ietendum.fi atitem is procurator fit,cui omnium return adminiftra» tio conceffa eft.-mne de omni dolo eins excipi po{re,Neratius fcribit.

Mandaui Titio,^t à te ftipnlaretur;deinde Titius Seio A ftipulatus ^ * te Seins eft,amp;iifÖicium edidit. aitLabco,cxcipicndumefle,tam de

*^eo, ^ amp;nbsp;Seq dolo. Item quaeritur,fi debitor meus te circunuene# tgt;t,tccp mihi reum deden t,egoq^ abs te ftipulatus fucro, deinde peta: *ndoli mali exceptio mihi obftetf amp;nbsp;magis eft, ut non tibi permitta» tut de dolo debitoris mei aduerfus meexcipere,cumnon ego tecir« tuuenerim.aduerfus ipfum autem debitorem meum poteris experi» t'- Sed amp;nbsp;fi millier poft admiiTum dolum debitorem fuum mari-toindotem delegauerit ; item probandum erit,de dolo mulieris non «cpermittendum excipere,ne indotata fiat. Apud lulianum qux« htum eft:fi hæres foceri,i quo dos peteretur,exciperet de dolo mariti ^ntulieris^cui pecunia quaereretur.-anobftatura eflet exceptio ex per loiuniuhensA ait Iulianus,fi maritus ex promiffione dotis ab hære de foceri petar ,amp; hartes excipiat de filiæ dolo, cui ea pecunia adquire* Ktufexceptionem obftare.dos enim,quam maritus ab haerede foceri ^S^^'^^tSitur ( inquit ) filiæ adquiri,cum per hoc dotem fit habita rxllliidnonexplicat Julianus,an de dolo mariti excipipolTit. puto au tem ciim hoc fentire,ut etiam de dolo mariti exceptio noceatlicet ui •, nbsp;nbsp;nbsp;deaturnnlla dos filiæ ( ut ait ) adquiri. nbsp;nbsp;nbsp;lila etiam quæftio uentilata

a nbsp;nbsp;nbsp;^^^‘'‘^f‘$’Unde dolo tutorisexceptio pupillo experienti noce=

tedebeatAegoputo iitilius,amp;: fi per cas perfonas pupillo fauetur.-ta-^endicendumciTe, fiuequiscmeritâtutorerem pupilli, fiuecontra-TÏJ” P*-™' co in rem pupilli, fi dolo quid tutor feceritAexeopn* pullis locupletior eft fafliisrpupillo nocere debere.nec illud diftinguen dum eirc,cautum fit ei,an Ócfoluendo fit tutor, an non.- dûmodo rem ^winiftret. unde enim diuinet is,qui cum tutore contrahit ;■ plane fi ^^proponas coUufifie aliquem cum tutoie; faßum fuum ei noce* nn bil.

bif. ' Si qiusnori nitor/ed pro tiirore négocia gerat: an dolus ipßus noceat pupille, uideamus. amp;nbsp;purem non nocere. nam amp;nbsp;fi is, qui P*quot;® tutore négocia gerat, rem uendident, 5: ufucapta fit.-ex^priouon nocet pupillo rem fuam perfequenti, etiam fi ei cautum fit : quia huic returnpupiiii admimftrario conceflanonfuenr. fecundumlipc O’* gis opinor de dolo tutoris exceptionem pupillo effe obijciendaw*^ Qux in tutore diximus,cadé in curatcre quotj furicfi dicenda eruf.

fed Ä: in prodigi,uel minoris uigintiquincp annis.de dolo autem ipÜuS minons uigmtiquin^annis exceptio utiep locum habehit.namamp;« pupilh dolo interdum extipiendum eire,ncquaquam ambigenaüf^* • ex ea folieer a:tate,quæ dolo non careat. Deniqj Julianus quo^jftW « me fcribir,do!i pupillos, qui propè pubertaté funt, capa?es effe. C^'O., cnim,fi debitor ex delcgarione pupiiii pecuniam crcditori eins foru3’» fingcntis fe{ inquit ^pubefeerefne proprer malici* ignorantie bis can dem pecuniam confequaturc'Idem fetuandumin fiftiofo ait.fi cuexi* ftimaretur compos mentis eflc,iufleritdebitorem creditori folnö« nel fi,quod exigit,domi habeat. De audoris dolo exceptio cnipt^ ri non obijcieriir.fi autem audoris acceffione utitur.-acquirfimii un“® cft,eum, qui ex perfona audoris utit acccfTione, pati dolum audoo*’ amp;nbsp;per hoe xqiie rraditur,rei quidem cohxrentem exceptionem etiam emptori nocere.eam autem, qux ex delido perfonæ oriatur,noccm non oportere. nbsp;nbsp;Si cum légitima hxreditas Caij Seq ad te pertindcb

amp;cgoeflemhaercs inftitutus, petfuafens mihi per dolum malum»“® adeam hxreditatem .•amp;poftea ,qudm ego repudiauerim ha;rediraccm» tu ea Sempronio cedèris precio accepto,is'cp à me petat hæreàtatem. exceptionem doli mali cius,qui ei ceflit,non poteft pati. nbsp;nbsp;Si quisau

tem ex cauiTaIcgati uindicet:autis,cui ex caufla donationisres pta^ ta eft,uinditet:an de dolo exceprione patiaturex cauffaeiuS’ù’f“'“ locum fuccefTeritfà: magis putat Pomponius,fubmouendum' « eg puto exceprione eosefle repellendos, cum lucratiuam cauflam lm naât.aliudenim eft emere,aliudexhis cauffis fuccedere. ^®^”L dat Pomponius amp;nbsp;in eum,qui pignori accepent, fi Seniian.i uel n/P nbsp;nbsp;nbsp;. '

thecariaadioneexpenatur.namamp;hucputatPomponiusfubmouc * dum . quia res adeum,qui dolo feccrit, reuerfura cft. nbsp;nbsp;nbsp;Autoris am

tem dolus ( ficut diximus ) emptori non obrjeitur.fed hoc in cnipW' re folo fetuabinius:item in co,qui permurauerir.uel in folutumact -perinirem infimilibus,quiuicem emptorum obtinent.cafteruro noxxdeditus quis fit:Pomponius putat paffumm exceprione, qua ille patcretur,qui noxae dedir. proinde ex quacüi^ aha caufla ,quæP’‘’‘ pè lucratiuam habet adquifitioneni^quæàire quis iiidcatui.’pn“^

TIT. IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^61

Piceprionemdoli ex perfona dusUn cuius löcnm fucceffit.fufficitem 11 is,qui preciuin dederit,uel uice precq ( cum fit bona: fidei emptor gt;nbsp;unionpagatur doli exceprionem ; ex perfona audoris iitiqj,fi ipfe do« lo caret, exterum fi ipfe dolo non caret; peruenietur ad exceptionem aoii,amp;j|atietiirdedolo fuo exceptionem, SiaTitiofundum erne-tis.qai Semptonij erat.isq; tibi traditus fuerit precio foluto:dcinde Ti tins Sempronio hares cxititeritA eundem fundum Mauio uendide-nt A tradidcrit.-Iulianus ait,3equum efle pratoré te tuen; quia amp;nbsp;fi ipfe Titius fundum a te peteret,exceptionc in fadum comparata, uel doli

• tmli fubmoueretur.amp; fi ipfe eum poffideret, amp;nbsp;Publiciana pcteres:ad ^ uerfusexcipienté Sï NON sws ESSET, replicationeutercns;ac pee , • hoc intclligerctur,eum fundum rurfus uendidiffe, quem in bonis nó haberet. Metus caufla exceptionem CaiTius non propofuerat, con* tentus doli excepnone, quæ eft generalis, fed utilius uifum eft, etia de tnetuopponere exceptionem. etenim diftat aliquid àdoli exceptio-btiquodexccptio doli perfona compleditur eius,qui dolo fecitenim uero metus caufla exceptio in remferiptaeft, ET Si IN ea RE Ni-Wl METVS CAVSSA FACTVM EST;utnon infpiciamus.an is,qui ®S’t. metus caniTa feccrit aliquid.-fed an omnino metus caufla fadü fit jbhac re âquocunçp,non tantum ab eo,qui agit. nbsp;Etquamuis de do lo auftoris exceptio doli non obqeiatur; uetûtamen hoc iure utimur, utdemetu non tantum ab audore, uerum àquocun^ adhibito,cx-Kptio obrjei poflit. nbsp;nbsp;Illud fciendum eft, hanc exceptionem de me« tueumobiicercdeberc,qui metum non à parente pafTus eft, in cuius poteftate fuerit.exterum parenti licere deteriorem conditionem libe forum in rebus peeuharibus facere. fed fi fe abftinuerit hsreditate pa« tcmaifuccurrendum ei erit,ut alioquin fuccurritur.

T) Vre mihi dccem debes. ea tibi fub conditione legaui. interim h«« X rcs,fipetat.doli exceprione non eft fubmouendus,cum poflit eti* amdeficcre conditio. italt;5 legatorum ftipulationcm interpoliere de-bebit.fed fi noncaueat hxres;doli exceprione fubmouebitur.expedit enimlegatariopotius rerinerefummam,quam mitri in poffclfioncni teturn hxreditariarum. nbsp;nbsp;nbsp;Sicui legata fit ui3,amp; is lege Faicidia loc«

habcntc,totam earn uindicetnon oblata æftimarionequart« partis: fubmoueri eum doli exceprione Marcellus ait,quoniam fuo commo do hires confuluit. Sidonaui alicui rem,nectradidero;ócille,cui do •ttui,nó tradita pofleftionCjin co loco ædificauerit me feiente; à cum ®dific3iierit,naftus firn ego ea pofleflïoné,amp; petita me rem domtam, * 'go excipiam^quod fupra legiriipuiu mo Jum fada eft; de dolo re# na q plu

plicandutti eft. dolocnim feci: quia paffus fum cum ædincare, Sinon reddo impenfas. Afloris,qui exigendis pecunijs prapofitus cft,eti* arn pofterior dolus domino nocet. Si feruus uenierit ab ^,cui hoc dominus permifit,amp; redhibitus fit domino; agenti uenditori de pre* cio exceptio opponitur redhibitionis.-licet iam is,qui uendidi^doni» no precium foluerit.etiam mercis non traditæ exceptione fubrwoiie-bitur,qui pecuniam iam domino foluit: amp;ideo is, qui uendidit,aget aduerfus dominum.candem cauflam effe Pedius ait eins,qui negodquot; um noftriim gerens uendidit. Si cum,qui uolebat mihi donarefu pra legitimum modum,delegauero creditori mco.-non potent adaef ^ fus perentem uti exceptione; quoniam creditor fuum repetit, in cade caufla eft maritus.nec bic enim debetexceptione fubnfoueri,qni/o® •, ' nomine agit.nnnquidergo nec de dolo muiieris excipiendum fit’ad' iierfus mantum,qui dotem petit.-non duflurus uArem, nifi doté3c» cepiflet.-ubi iam diuerteritc'ita^condidione tcnetift debitor,quideJe ^ §auit,uel mulier. ut uel liberet dcbitorc,uel fi foluit.ut pecunia ei red« atur. Non ficut de dolo adio certo tempore finitur, ita etiam «ce ptio eodem tempore danda eft. nam bare perpetuö comperit; cuadoi quidem in fua poteftate habeat, quado titatur fuo iure. is autem, cuni quo agitur,non habeat poteftatem, quando conueniatur.

SI opcr.i creditoris acciderit,ut debitor pecuniam, quam folumn’^ crat,pcrdcret;exccptionc doli mali creditor remouebit. idem eft. amp;fi creditori dus numeratam pecuniam ratam creditor non habeat

IVIianus ait. fi pecuniam, quam metibi debcre cxiftimabawd«“® tuo fpoponderim ci,cui donate uolebas.exceptione doli mali pote ro me tueri;amp; praeterea condiflio mihi aduerfus ftipulatorcmcompe tit.ut me hberet. Idemdulianus ait.fi ci,qucm creditorem putabas» iuffu tuo pecuniam, quam me tibi debcre exiftimabam,promifero; perentem doli mali exceptione fubmoueri debcre; amp;amplius agendo cum ftipulatore cófcquar,ut mihi acceptam faciat ftipulanonem. nbsp;nbsp;, ■

amp; habet hxc fententia luliani humanitatem; ut etiam aduerfus hunC utar exceptione amp;condiftionc,cui fum obligatus.

DOlo facit, qui petit, quod redditurus eft. fie fi hsres damnants fit non peterc à debitore; poteft uti exceptione doli mali debb tor.amp;agereex teftamento.

I^ino ill Jicari agatim tnebitur fe doli mali exceptioner nee hoc, quod ®Kcpit procurator.auferri ab eo poteft.nam turpitcr accepta pecunia

G^piuir*in area ab luorefibidonataaliquidaedificaflétiplerif^ *afs. aut placet, doli mali exceptione pofita rem feruari pofle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y^or in

XL N ER ATI VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^

Slprocurator agit, de dolo eins excipi non debet.-quia aliéna lis eft, isep rei extrancus.ne^alicnus dolus nocere alten debet. Si poft i Ute conteftatâ dolo quid fecerit: an exceptio eo nomine in indicium obijeienda fit,dubitari poteft.quia litis côteftatione res peuratoris fit, • eam'qtfuoiaînquodâmodonomineexfequit.amp;placet, de peurato» lis dolo excipiendum effe. idem detutorc,qui pupilli nomine agit, dicendu eft.In uniTierfum aut hæc in ea re régula fequéda eft,ut dolus 01110 puniat,amp; frtió alicui,fcd ipfi.qui eu admifit,ddnofus futurus erit.

V^Vi æquitate defenfionis infringcre adione poteft,doli exceptio •jeturuseft. Xiii. PAVLVS.

j Iberis exhsredatis, qui nihil ex patris iudicio meruerunt, rupto Xyteftamento ins fuum conferuandum eft;nec opponctur doli ma « exceptio.quod non folum in perfona corum,fedinhæredibus,ficin P«fonaquolt;j liberorum eorum obtinendumeft.

pAulns refpondit.cum,quiinalienofolo xdificium exftruxerit, X non alias lumptus confequi pofle,quàm fi polTideat, fie ab eo do# •I’inus foli rem u indicetScilicet oppofita doli mali exceptiöne.

pideiiiffor euidionis nomine condcmnatus,id pr£Edium,quod cm X 0unicft,fic omnia praeftareparatus eft, quae iureempti contincn« lw.quiro,an agentem emptoremexcauflaiudicaticxceprionc doli pah fubmouerc poteftfRefponditexceptioné quidem opponi poffe:

VI debi tot à fur iofo delegatus ere di tori eins foluat, quern compo-Qtem mentis efle exiftimabat, amp;nbsp;iu cum eo agatur.excepnone doli w id,quod in rem furiofi ptoceffit,defend! tur.

PAter profilia dotem ,pmiferar,5c paftuscrat,ut ipfe alcrct filia fu* X am,eiiislt;^ holes.ide homo rufticanusgcnerofcripfitufuras prae “âdas quaû ex dotis jgt;miflionc.qua:fitu eft,cum ipfe filiä fud exhibue nn iq nt.

nr A maritus nnlJa impenfam fecerit-an ex ebirographo ex Hipul^W agenti genero exceptio obftare debeatC' Refpondit. fi (ut proponittitz pater cum exhiberet, per errorem promififlet ; locuni forc^oli mali exception!. nbsp;nbsp;Aims nepotibus ex filia legauit fingulis centenaA ^^^

iecith.-ÜCllcrba.lGN0SCITE.NAM POTVERAM VOBIS AMPÜVS RB LINQVERE.NISI ME FRONTO PATER VESTER MALE ACCBPlS* SET.CVI DEDERAM MVTVA QVINDECIM, QVAE AB EO RECIPB RE NON POTVI. POSTREMO HOSTES, QVI MIHI FERE' OMNHM SVBSTANTIAM ABSTVLERVNT. quæfitum eft, an fi aui hxrcsabhis nepotibns partis fin hæredibuspetatqiiindecim; contra uoluntatetfl # defunâi faccre uideatur,amp; doli mali exceptione fubmoueaturc'Reip® , dit,exceptionem obftaturam. nbsp;nbsp;Ex quadrante hæres feriptus.à coh» •,

rede ex dodrante inftituto emit portioné certa quantitate, ex qua ali» quam fummam in nomimbus ex calendario uti daret, ftipulanti fpo* pondit. defundo uenditore hacrcditatis.teftanientû Talfum Septiciuî ^ aceufare capit, amp;nbsp;hæreditatem ab emptorc petijt, amp;nbsp;ne quid ex ea mb nueret.impetrauit.qiiæfitum eft,cognitionc falfi pendente,an hare* des ex ftipulatu petentes doIi exceptione fubmdueantutf RefpondiR hxredes uenditoris,fi anteeuentum cognitionis pergantpetere,excc ptione doli mali polTe fiibmoueri. nbsp;nbsp;Marito amp;nbsp;filio communi expat

tedimidiafcnprishæredibuSjfiliam fuamex priore matrimonio ita hæredeminftituit. MAEVIA FILIA EX SEX VNCIIS MlHi HAERES ESTO, SI CVM COHAEREDIBVS T VIS PAREM RATIONEM FECElt; RIS PRO MEA PORTIONE IN DIEM MORTIS MEAE EIVS ACTVS, QVI PENDET EX TVTELA TVA, QVAM TITIVS PATER MEVS, AVVS TVVS ADMINISTRA VIT. quæfitum eft,an quia fub conditionc inftituta filia efiet; fi omirerethæreditatem,uti faluam tutclæaflioné haberet.-legata fibi â matre data confequi poffitî' Refpondit. fecundu ea.quæ proponcrentur,eam,de qua quæreretur,cona:a uoluntatempc tece:amp; ideo exceptionem doli obftaturam.

Vfiurandum uicem rei iudicatæ obtinet, nô immerito: cum ipfc quis iiidicem adnerfarium luum decauffafiia fecerit,defercndo ci iiifiurandum. Si pupillus fine tu roris authoritate dctulerit iufiurandum.*dicenius non oblige exceptionem iftam » niû tutoie authore in iudi» 1 ■ cio

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;içffgi

'gt;odelatio fada fit. Si petitor fundi iufinrandumdemlcrit aducrfa f .^j-r^®' ^“^ iuraflèt fiuini fundum fc trididiffcjab ea controller -wdifceff^tunj fe : exceptio poiTeflori fundi dabitur. nbsp;nbsp;nbsp;Si fidciuITor

wtauit,liquidem de perlona fua tantum iurauit,quafinon elfer ipfc ®o**ga^s; nihil reo proderit. fi uero in rem nirauit ; dabitur exceptio ttoquocj. Si manumifero eum feruum,qui négocia mea gefferat Wlenùtiite.-deindellipulatusab eo fiicro, qui négocia mea gclfcnr, OyiDQVID OB EAM REM, Sl TVNC LIBER FVISSET, EVM MIHI Dare OPORTERET, JD DARi^deinde cx ftipulatu agam : non fub-t moueri meexceptione. netj enim oncrati'i fc hoe nommepoteft que« j ölib^is,fi lucrum abreptum cx re patroni non faciat. nbsp;nbsp;Quae one-

pnerands auteni libertatis cauffa fada bellilfime ita definiunrur; quae gt;Uiniponuntur,uflhilibertuspatronuofFenderit,petanturab eo, fem j Pfi^fitlibcrtusTnctuexadionis ei fubiedus, propter quemmetum 9uoduis fuftmeat patrono praecipiente. In fumma fi in continenti im Pofitiim quid fit liberto,quod iTffia^oüp.ivo/j oneret ciuslibertatem:di fundum elf exception! locum fore, fed fi poft interualluni; habet qui» «ni dubitationem(quia nemo cogebat eû hoc promirtere) fed idem *dtprobandum amp;nbsp;hic,tarnen caumi cognita.-fi liqiiidö appareathber-Junimetu folo,uel nimia patroni reuerentia ita fe fubiecifle. nbsp;nbsp;nbsp;Si li*

Ottatis caulTa focieratc libcrtus cum patrono coicrirAparronus ciimv hberto pro focio aganan hæc exceptio fit nccelfariaf amp;nbsp;puto ipfo iure *’itnnieffelibernimaduerfus exaflionem patroni. Exceptiouem ^neraiidæ libertatis caulfa/icut amp;nbsp;esteras,fidciulfori no elfe denegan *”ro. feiendum eftmeei quidcm,qui rogatu Iiberti reus fades eft. fed ’’fcipfiliberto:fine procurator addefendenduareodatus fuerit, fine ci bæresexftiterit.cum cnim propofitu fit prstoris,in huiufmodi obli gationibus reo fuccurreremon feruaturus eft propofitum fiium,nifi fi deiulTorem quogj, amp;nbsp;eû,qui rogatu Iiberti reus faftus fuerit, aduerfus patronuni défendent. etenim pariii refert,protinus libertus patrono cogatur dare,an per interpofitam fidciulforis uel rei perfonam. nbsp;nbsp;nbsp;Si=

uni tetepinueruntamen libertii à patrono polfe condiccre jgendï controuerfix gratia id fecerit. Item û Ubeitus

ne antern ipO patrono fit promiffum,fiuc alq uoluntare patroni; one« tends libertatis caulfa uidetur fad urn. amp;nbsp;ideo hæc exceptio locum ha= kbitquod fl patronus libertum fiium delegauerit crcaitori;an aduer ws creditorem,cui delegatus promifit libertatis onerandæ caulfa, ex» ctptioiieiftautipoflît,uideamus.amp;Caflïus exiftimalfe Vrfeiu relert; tfeditorem quidem minime elfe fubmouendum exceptionc,quia fus ,finontranf-debitorem fuuni

1970 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DïGESTORVM LIB. XLHIL finimp.itronodelegaucrit:nulhexceptione fubmouendus pstronaf cft,fcd libertus â patrono per condiftionem hoe repeter. Hxc exce» ptio non tantum ipfiliberto,uerum fucceflbribusquotjiiijfrti dan* da eft.amp;: nerfa uice hæredem patroni fubmouaidum, fi hæc pcifcqui tur,fciendumelt. •

SI filiofamilias delatum fit iiifiurandö, amp;nbsp;iuraucrit pattern fuu da* renóoportere:dandaeftpatrie.xcepriö. Siinalearem uendani, ut hidamAeuifta re conueniar.-exceptione fubmouebituremptor.

Siferuus promittat domino pccuniam,utmanumittatur,cüali« non effet manumiffnrus dominus, eamlt;q^ liber faftus f^ondeandici« tur non obftare exceptionem patrono,fi earn petat.non enim oncrafl dxlibertatis cauflahsec pecunia promiflaeft.aliot^in iniquiitnelTer, dominum amp;nbsp;feruo carcrc amp;nbsp;precio eins, toties ergo onerandx liberra tis cauffa pecunia uidetur promiira,quoties fua fpoiTtc dominus ma* numirit;amp; propterea uelit libertum pecuniam promittere, ut noneïi gat earn,fed ut libertus eum timeatA obtempecet ei.

Itigiofam rem non facit denunciatio, quae impediends uenditionis cauffa fit nbsp;nbsp;Si inter Primum amp;nbsp;Secundum

lis conteftata fit, amp;nbsp;ego â Tertio emcro,qiii nullam con* trouerfiam patiebatur.’uidcamus,an exceptioni locuS _________fit.óc putem fubueniendum mihi.-quia is,qui mihi iiendi dit,nullam litem habuic:amp;quod poteft fieri, ut duo inuicé eins litem inter fe iungant,qui cum ipfo litigare non potcrant. fi ramen cü pro curatorc,tutore,curatoreiiealicuius acceptum iudiciü fit.confequens eritdicerc,quafi cum ipfo litigetur, ira ad eum exceptioné pertinere.

SI feruus,cum emerit,fcit,ignorauitautem dominus,uel contrami dendum eft,cuius potius fpeftanda fit fcicntia.amp; magis eft,nt feien tia infpicienda fit dus, qui cóparauit.noneius,cuiadquiratur. amp;ideo poena litigiofi competit.-fic tamen,fi non mandatu do mini cm it. nam fi manda tu.etiam fi feit fcruus,dominus autem ignorauitfeientianó nocet amp;nbsp;ita lulianus in re litigiofa fetibir.

TIT. vir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1971

dilriorcmadiicrfarn conditionem facere.fcd duplum ntniin fifco^an aduerfario præftandum fit, nihil exprimitur. fortaffis autem magis aduerfanœ ut id ueluti foladum habeat pro eo, quod potentiori ad« uerfariottaditusfit.

Bligationes autexconttadu nafcuntur.aut malefido. Inlaut proprio quodam iurcex uarrjs cauffarum figuris.

F Öbligationes ex contradu,aiit re contrahuntur,3ut )uerbis,autconfenfu. Re contrahitur obligatio mutin dîtionc. M utui auté datio confiftit in his rebus, qua: pondere,numerO,menfura conftant.-ueluti uino,oleo. frumento, pc« tunia numerata:quas res m hoc damus, ut accipientis fiant.poftea ali ästecepturi eiufdem generis amp;qualitatis. Isquolt;ÿ, cui rem aliquam commodamus,re nobis obligatur.-fed is de ca ipfa re,quam acceperit, Kftituenda tenctur.amp;; die quidem,qui mutuum accepit,fi quolibet ca ’“gt;'Ï'iod accepit,amiferit.-nihilominus obligatuspcrmanet.is nero, ^uhitendum accepit.fi maiorecafu, cui infirmitashumana refiftcrc •ion poteft ( ueluti incendio,ruina,naufragio )rem,qua accepit, amife ht.feciiruseft.aliâs tarnen exaâiffimâ diligentia cuflodiæ rei præftare copelliturjuec fufFicit ei eandé diligentiam adhibere,qua in fuis rebus adhibeat,fialius diligétius cuftodirepotuerit.fed Ócinmaioribus cafi Dus,fi culpa eins interueniat,tenetur. ueluri fi quafi amicos ad coena in lutaturus argentü,quod in eam rem utendü acceperit,peregre profici-(césfeefiportare uolucrit,amp; id aut naufragio,aut prædonû hoftiumae jyewfu amiferit. Is quocg,apud quérem aliquam deponimus,re no bistenetiir.-qui Sc ipfe de ea re,quam accepit,reftituenda tenetur. fed is Wafineglegenterrem euftodinâ amiferit,fecurus eft. quia enim non gratia accepit,fed eins.à quo accepit; in co folo tenerur,fi quid do« lo perietit.neglegentiæ nero nomine ideo non tenetur,quia qui ncgle genti amico rem cuRodiendam committit, de fe queri debet, magna tarnen neglegcntiä placuit in doli crimine cadere. Creditor quotp, Qiu pigims accepit,re tenetur. qni amp;nbsp;ipfe de ea ipfa re,quam accepit,re* «ituenda tenetur. Verbis obligatio contrahitur ex interrogatione ^Kfponfione,cHm quid dari.ficriûenobis ftipulamur. Sed autpro-Pt'o nomme quif^obligatur.autalieno.qui auté alieno nomine obli-S^tutjfidemffor uocatur.óc plctu^ ab eo,quern proprio nomine obli*

ganiuSjalïosaccipimus.quieademobligationetcneantur.'dunifnM-jniiSjiitqiiodinobligationédeduxiniiiSjturiiis nobisdebeatur. Si id,qiiod dari ftipulctur,tale fit,ur darinon poffinpalam eftjütnralira tione inutilem effe ftipiilanonem.iiekm fi de hominc libero,aut iain mortuo,nel ædibus deuftis fada fit ftipulatio inter eos, qui igtwraue« tint eum hominem liberum efle,uel morruum effe, uel œdes desdaS cfte. Idem inns eft,fi quislotufacrum^utreligiofum dari fibi ftipn’ lams fuerit.nec minus inutilis eft ftipularioji quis rem fuam, i^iows fuam effe,ftipulatus fuerit.item impoflibili conditione faftam Ifipu* btionem conftat inutilem efle. nbsp;nbsp;nbsp;Furiofum C fine ftipuleturjiue pre • mittat )nihil agere,natura manifefturn eft. huit proximus eftgt;quiflu$ ^ atatis eft,ut nondum intelligat,quid agarur. fed quo adliunfjbcfti^ ,, us acteptum eft. nam qui loqui poteft,creditur amp;nbsp;ftipuiari, amp;nbsp;pronkt“ tere rede pofte. Mutum nihil pertinere ad uerflorum obligate* nem,natura manifefturn eft. led àdefurdoidem dieirur,qui etianifi ^ loqui poftit;finc promittat,ucrba ftipulantis exaudire debetdwe lupu letur,debet exaudire uerba promittentis.unde apparet,nonde eonoS loqnijqm tardius exaudit,fed qui omnino non exaudit.

COnfenfu fiiint obligationes in emptionibus, nenditionibas, lO' cationibus,conduftionibus,focietatibus,mandatis. ideo aute^ iftis modis confenfu dieimus obligarionem contrahiiquia neç tiercé rum,nclt;5 fenptuta ulla proprietas defideratur.fed fufficit eos,qui”®' gocia gerunt,confentire. unde inter abfentes quo^ talia négocia con« trahuntiir.uekitiperepiftolam.uel per nuncium. IteminhiS contra-öibus alter alteri obJigatur deco,quodalterü alten ex bono amp;«qjgt;® prxftare oportet.

gat ad dandiim aliqiiid,uel fadendunbuel præftandum. nbsp;nbsp;Nonfat’S aurem eft daims efle numos A fieri accipienris,ut obligatie nafcatuK nbsp;nbsp;nbsp;, fed etiamhocanimodariamp;accipi.utobligatio conftiwätur.iti^“ quis pecuniam fiiam donandi caufta dederit mihi; qiianqnam amp;«”* tis fiieritA mea fiat; tarnen non obligor ei, quianon hot internes « adum. nbsp;nbsp;Verborum qnolt;^ obligatio couftat,fi inter contrabc^’_ agatiir. nee enim fi per lomm puta, nel demonftrandi amp;nbsp;inte«^ i cauffa egodiJtero tibi,SPONDESramp;tuxclpondeas 5ƒ0Ä®® ’ nafettur obligatio.

EX tnaleficionafainturobligationes.ucluti« fuito,ez dafnno, ex rapin a, ex iniuriarquac omnia iinius generis funt. nam hx tantum re c^fiftunt, id eft ipfo maleficio.-cü alioquin ex cotradu obliga tiones non tantum re confiftant,fed etiam uerbis, fed confenfu. nbsp;nbsp;Si

quis attends négocia gefferit/i quidé ex mandato;palam eft, ex con-tradu nafei inter eos adiones mandati, qiiibus inuice experiri poffint ^eo,quod ex bona fide altcrum alteri præftare oportet. Si nero fine manâatorplacuit quidem fané eos innieem obligari,eocp nomine pro ditsfuntaftiones,quasappellamusNEGOCiORVM GESTOR.VM.qui« » bus æqueinuicem experiri poflunt de eo, quod ex bona fide al ter um j alteri præftare oportet, fed neq; ex contradu,ne9 ex malcficio hæ adi , • oucs’nafcunflir.neqg enim is,qui geffit.cum abfente creditur ante con traxiiTemeq; ullum maleficium eft,fine mandato fufeipere negocioru adminiftrationc.fcnge magis is,cui9 négocia gefta funcugnorans ant tontraxifle,auttieliquiffe intelligi non poteft. led utilitatis cauffa recc ptum eft,inuicem eos obligati. Ideo autem id ita receptu eft,quia pie-tunçhomines eo animo peregre proficifcuntur,quafi ftatim reditii-tgt;,necobidullicuram negociorum fuoriim mandant: decide notiis tiuffis intcruenientibus ex neceffitate diurius abfunt,qiiornm nego-*^’deperire iniquum eft;qux fane dépérirent,fi uel is,qui obtuliffet fe ’’^80ttjs gerendis,nullam habiturus eftet adionem de eo,quod de fuo utiliter impcndiflet.-uel is,cuius gefta eirent,aduerfus eu ,qui inuafiffet UrgOda cius ,nullo iure agerc poftet. Turelx t^cj iudicio qui tenétur, tion proprie ex contradu obligati intelliguntur.nullum enim negoci “’teinter tutorem amp;nbsp;pupillum conrrahitur.fed quia fané non ex male tenentur:quafi ex contradu uidentur tenen.Sc hoc aut cafu mu-tusfunt adiones. non tantum enim pupillus cum tutore, fed contra amp;tutorcum pupillo habet adionem:uel fi impendcrit aliquid in rein pupûli,uei pro eo fuetit obligatus,aut rem fuam creditor! eius obliga« Uftit Hares quoq^,qui legatum debet,neqj ex contradu,nei^ e.x ma Icficio ob1jgatuseffe inteUigitur.nam neq;cildefundo,ne9cum hx« tedecontraxiflequidquam legatarius intelligitur. amp;nbsp;maleficium autem nullum in ca re efle,plus quam manifeftum eft. Isquo^,qui no dcbitumacceperitpererroremfoluentis: obligatur quidem quafi ex mutui datione, amp;nbsp;eadem adione tenetur, qua debitorcs creditoribus: fednon poteft intelligi is, qui ex ea cauffa tenetur.ex cotradu efte ob-ligatus.quienim foluit per errorem: magis diftrahendx obligationis inimo,qudm contrahendx dare uidetur. Si index fuam litem fece« gt;'t: non proprie ex malefic io obligatusuti^ uidetur; fed quia neq; ex jtWitudu obligatus eft,amp; peccaffe aliquid inceUigiturf licet per imptu . ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;00 ij den-

DIGESTORVM LIB. XLIIIÏ. denriain )idcó uidetur quafi ex maleficioteneri. Is quo^jZ^ ^*? coenaculo,ue] proprio ipfîiis.uel códufto, iiel in quo gratis habitai gt;nbsp;deicâum effufumûe aliquid eft,ita ut alicui noceret: quafi « male»* cio teneri uidetur.ideo autem non proprie ex maleficio obngatus » telligitunquiaplerunq? ob alteriusculpam tenecur,aut ferui, tf^ƒ ^ ri. Cui fimilis eft is,qui ea parte, qua uulgo iter fieri folet,id poli» an fufpenfum habet,^d poteft ( ft cecidcrit) alicui nocere.idcofi milias feorfum à patrc habitauerit. 0t quid ex cœnaculo cius deieoum cffufumuc fit,fine quid pofitumfufpenfumnehabuerit,cuius cafuspc riculofus lit:Iuliano placuir,inpatré nc^depeculio,nelt;5 noxalctn dandam efle adionem,fed cum ipfo filio agendum. Item exeto* tor nauis,aut cauponæ,aut ftabuli de damno,aut furto,'^ucxJ inbaue»., aut caupona,aut ftabulo fadum fir,quafi ex maleficio teneri uidetur: fi modo ipfius nullum eft malcficium,fed 31icuiuftorum,quoruopc la nauem,aut cauponam,autftabulii cxercet. cum eriim neijcx con* ^ tradu fit aducrfus eum conftituta hæc aftio, amp;nbsp;aliquaténus culp2 reus bt,quod opera malorum hominum utatur.-ideoquafi ex maleficio teneri uidetur.

IN omnibus tcmporalibus adionibus,nifi nouiffimus totus dies w» pleatur,non finit obligationem.

ACtioncs aduerfus pattern filio praeftari non poffunt, dum in po teftateeiuseftfilius.

SVbhac conditionc SI VOLAH nullafit obligatio, pro non dido enim cft,quod dare,nifi fi uelis,cogi nó poflis.nam nee haeres pro» milforis eius, qui nunquam dare uoluit, tenetur.-quia haeccoiiditioiu ipfiim promiflbrem nunquam cxftitit.

FIliusfamilias fuo nominenuUaadionem habet,nifi iniuriaruW» amp;:QyoD vi AVT CLAM.depofiti, amp;nbsp;cómodari, ut Julianus pæ

NAturales obJigationes non eo folo aeftimant/i adio aligna earn nomine copetar: uerum etiam eo, fi foluta pecunia repen non poffit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X. PAVLVS.

QVaecun^ gerimus,cum exnoftro contradu originem trahunt, nib ex nofttaperfonainitium obligationis fumant, inanem no Itrum adum cfFiciunt.äc ideo necj ftipulari,nelt;5 emerc,uendcrc, con» traheic,ut alter fuo nomine lede agat,poflumus.

CErui ex deliftis quidem obligantur.-ôc fi manumittuntur, obligati kjreftianent.ex contraâibus autem ciuiliter quidem non obhgan-tw/ednaturalitcr obligâtur amp;nbsp;obligant.dcniç^ fi feruo,qui mutuam , inihi pecuniam dederat,manumiflb foluam, liberor.

fyVicun#gt;ærcdeegit,exccptionefubmotuscft, AT Si NON iN V^EA CAVSSATABVLAETESTAMENT! SINT.VT CONTRA EAS Emanopato BdNORVM POSSESSIO DARi POSSiT. émancipato bonorum poffeffionem omittente,non inique poftulabit creditor, re • ftitui fibi aftionem aduerfus feriptum hæredem.nam quàmdiu bono »um poffeffio contra tabulas filio dan poteft,hæres quodammodo oebitornon eft.

Vi à fer no hæreditario mutuam pecunia acceperat, amp;nbsp;fundum v^ud hominé pignons cauITa ci tradidcratA precario rogauit.pre tanopoflîdet.namferuushaîteditariusficuti per traditionem accipi« 0100 proprictatem hæreditati adquirit; ira precario dandoefFicit,nc Ks ufucapi poffît.nam amp;nbsp;fi commQdaucrit,uel depofuerit rem peculi ®ifni:commodati amp;nbsp;dcpofiti aSionem hæreditati adquiret. hæc ita,fi pfculiarcnegocium côtradum eft.nam ex hac caufla etiam pofleflio ^uquifita intelligi débet.

f^Mnes debitores,qui fpcciem ex caufla lucratina debent Jiberan» vytur.cumeafpecies ex caufla lucratiua ad creditoré perueniflet.

■, nbsp;nbsp;nbsp;L fis,qui Stichum dan fibi ftipulatus fucrat, hærcs exftiterit ci, cui Oex teftamento idem Stichus debebatur; fi ex reftamento Stichum petietit-nonconfumet ftipulationem.amp; contra, fi ex ftipulatu Stichu perierit,aftioncni ex teflamentofaluam habebit: quia initio ita confi ftunth.T duæ obligationes,ut altéra in indicium dedufta, altéra nihilo minus intégra remaneat.

X promiiTione dotis nonuidetur lucratiua caufla effe; fed quo« damniodo creditor aut emptor intelligitur,qui dotem petit, por 00 iq rd

rd cum creditor uel emptor ex luetatiua cauiTa rem habere coeperit-rf hilommas intégras aftiones retinet.’ficutexcontrario.quinonex 1«' cratiua cauffarem habet,candem non prohibetur ex lucrÿiua cauift pctere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xix. VLPiANvs,

SEruus non in omnibus rebus fine pœna domino dido au^'ens efle folet. ficuti fl dominus hominem occidere, aut furtum alicui face* re feruum iufliiTet.quarequamuis feruusdomini iufTu piraticam fed* fet judicium in eum poft libertatem reddi oportenSe quodcun^ui fe* cifler.qnx uis ä maleficio non abeffetjta oportet eum poenas depen« re.fedfialiquarixaex litibusamp;contentionenata efTet^ut aliqu.a ins# iuris retinendi caufTa fada efTct.äi ab his rebus facinus abefler.-tum non ^ conuenit prætorem,quod fer uns iuffu domuii feciflet,3e ea re m lib», tumiudicium dare.

xxr. AFRICANVS. CVmquis indiem mercem ftipulatus,fideiuirorem accepcrit'CiuS tempons æftimatio fpedanda eft,quo fans accepit.

TRaiediriae pecunia: nomine,fi ad diem foluta non effet,pcdwfiid adfolet)ob operas eius,qui earn pecunia peteret,in ftipulationetH eratdeduda.is,qiueam pecuniam petebat, parteexada peteredélit* rat.deinde interpofico tempore interpellare inftitucrat. confultnsre* fpondit,cius quo^ temporis,quo interpeUatus nó effet,pen poffep®* nam. amplius etia fi omnino interpeUatus nö effet, nee aliter non co* mitti ftipulationem,qudm fi per debitorcm nó ftetiffet,q»o minus fol ueret.alioquin dicendumA fi qui interpellare eoepiffet.uaJetudine iin peditus interpellare deftjfler.pana non cómitti. nbsp;nbsp;De iHo fone poteff

dubitari.fi interpeUatus moram ipfe fcccrit,an quamuis pecunia po» ea offerat, poena nihilominus cómittatur. amp;nbsp;hoc redius dicitur. nam amp;fi arbiter ex eópromiffo pecunia certo die dari iulfentjieq; pereum, nbsp;nbsp;gt;

qui dare inffus eft.fteterinnon cómitti pcenam refpondit.adco,utail« lud Seruius rcdiffime exiftimauerinfi quando dies.quo pecunia cure* tur.fententiaarbitricomprxhenfa non effet; modicum fpaciumd.atu uideri hoc idem dicendum,8e cum quid ca lege ucnierit,utnifiaddie precium folutum fueritjnempta res fiat.

SI à furiofo,cum eum coropotem mentis effe putarem .pecunia qm fi mutua acceperim,eac^ i n rem meam uerfa fuerit; condidio tum

TIT. VlI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1977

®fo Silqninrnr. mm ci quibus cauflis ignoraubus nobis afliones ad-^^'’''■iiiiiir.ex ijfdem enain furiofi nomine incipit agi polTe.-iieluti eu «nms eins ftipulatur, aut cum furtu ei fit, aut damnü ei dando in lege Aqmliam romictitut:aut fi forre,cum creditor fuerat, fraudandi eins taufla d^itor alieui ré tradident. idemep erit.G legetur ei, uel fi fidei-comiirum ei relinquatur. nbsp;nbsp;Item G is, qui alieno feruo crediderat,fu-ïereeoepetit.deinde feruus in remdomini id ,quodmutuü acceperat, ^^’rfçnt'fui'iofocondidio adquiritur: Item fi alienam pecuniam wetiendi cauffa quis dederit,deinde eópos mentis effe defierit ; poftca |tünüimpta ea côdiâio furiofo adquirit.amp; qui négocia furiofi gefferit, Utgociorum geftorii ei obligatur. *(amp; turn obligat,fi ci aliquid abeft.) * hæç jjjj

* nbsp;nbsp;nbsp;• xxiiii. vLPiANvs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defunt

ACtionü genera funt dao.in rem,quæ dicit uindicatioA in perfo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

nam,qiix eôÂdio appellat.ln rem adio eft,per qua rem noftra, Wabalio poflidetiv,petimus:amp; femper aduerfus eüeft, qui rem pof “an.In perfona aâioeftjqua eu co agimus,qui obligatus eft nobis ad “dendû aliquid,ue] dandum:amp; femper aduerfus eundem locö habet. Adiones aut quidam ex côtraâu,quædâ ex peccato.quaeda in fadö

*“W.Ex contraâu aöio eft.quoties quis fui 1 ucri cauffa cu aliquo t ótra quot;it^uekiti emédo,uendendo,locando,códucendo,amp; exrens fimilibus.

“Uniaöiodicitur, qualis eft(excmpli gratia)aâio,'',uæ datur patron# *‘“^rfuslibertum,dquo contr.a edidum prxtoris in ius uocatus eft. Kinnes autem aâiones aut ciuiles dicuntur,aut honoraria:.

| j ^'igationes.qux non proprijs uiribus confiftun^neq? officio in« vy‘icis,ncç praetoris impcrio,ne^ legis poteftate confirmantur.

A Ctio in perfonam infertur,petitio in rem, perfccutio in rem uel ZjtJn perfonam rei perfequendæ gratia.

VeioTitio cum ex cauffa iudicati pecunia debcrctur, amp;nbsp;eidem de bitori aliam pe, uniam crederetan cautione pecunia: crédita: non pra-ter cam pecuniam debitam fibi ex cauffa iudicati.quxro, ^”^ utrxlt;5 Lucio Titio petitionesf Paulus tefpondit. nihil P^^poiu,tuiuüu lint Integra:,

XXIX. SCAEVOLÄ. SEruuseffeßus non idtirco,quodpoftca indulgentia ptincipali Hquot; bertatem cófecutus eft,rcdifle dicitur in obligationé erj^itonun»

NOnfolumftjpiiIarionesimpoflibili conditioniadplicafennlli’ us momenti funt.fed etiam cæteri quo^ contraftus(uelurt em-ptiones, locationes)impoiribili conditione inrerpofita, acque nulliuS momenti funt.-quia in ea re,quæ ex duorum pluriumne confenniagi' tiir,omnium uoliniMsfpeflatur.quorumprocul dubio inhuiufmodi adii talis cogiratio eft, ut nihil agi exiftiment, pofita ea conditione» • quamfciuntefleimpoffïbilem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

CVmexuno deliftoplures nafcuntur adion^; ficutcucnit,cnM arbores furtim cæfæ dicuntur: omnibus experiri permitti, poft magnas uarietates óbtinuit.

COnftitutionibus,quibus oftenditiir haeredes poena non tenen, placuit, fi iiiuus conuentus fuerat, etiam pcenae perfccationeni cranfmifTam non uideti.quafi lite conteftata eo mortuo.

QVi feruum alienum iniuriofe uerberattex uno fado inciditamp;in Aquiliam,amp;in adioneminiuriarum.iniuri# enim ex affedufit» damnum ex culpa. amp;nbsp;ideo poflunt utraeqj competere. fed quida aiuim altera eleda alteram confumiralq per Icgis Aquiliae adionem iniuo^ ’•um confumi: quonia defierit bonum amp;nbsp;crquuin effe,condeninari£U, qui æftimationem præftitit. fed fi ante iniuriarum adum fit .•tenen cum ex lege Aquilia.fed amp;nbsp;hæc fententiaper practorem inhibendaeft: nifi in id,quodamplius ex lege Aquilia competit,3gatur.rationabp‘ us itaq; eft eam admitti fenteiitiam ,ut liceat ei, quam uoluerit, adionem priusexercere.quodautemamplius in altera eft,etiam hoe co» fequi. Si is,cui rem com mod a nero,eam fubripucrit.-tenebiturqui* dem amp;nbsp;commodati adione fit códidione;fed altera adio alteram peri* mit,aut ipfo iure,auc per exceptionem,qtiod eft tutius.bme de eolono refpo nfum eft, fi aliquid ex fundo fubtraxerir,tcneri eum amp;nbsp;condidu one amp;nbsp;furti,quin etiam ex locatotSepoena quidem furti non confo^ tur, illæ autem intra fe mifcentur. Schoc in legis Aquilia?adione dici» tur,fi tibi commodauero ueftimenta,amp;tuea ruperis.utraeqj enimadi ones rei perfecutionem continent.amp;quidem poft legis Aquilix.idi0s nem utiij commodati finietur.poft commodati an Aquilia remaneat in €0, quod in repetitione triginta dierum amplius eft, dubitatur. fed

TIT. VU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1979

Ofrius eft remanerc.-quia fimplo accedit,amp; fimplo fubdado locö non “bet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXIIII. IDEM.

TNhoyrarqs aftionibus ficeffe definicndum,Caffius ait.utquae rei Xperfecutionem habcant.hx etiam poft annum darentur: cæteræ in ttaan|iim.Honorariae autem,qux poft annum non dantur,nec in hæ ledern dandæ funtrut tarnen lucrum ei extorqueaturjicut fit in adio-•jc doli nialijamp; in interdido VNDß Vbamp;fimilibus.Iliæautemreiper# fecutioné continent,quibus perfequimur,quod ex patrimonio nobis abeft.utcum agimus cum bonorum poffeffore debitoris noftrii item « Publiciana.qux ad exemplum uindicationis datur. fed cum refeifta , ^ucapione redditur .anno finitur, quia contra lus ciuile datur. nbsp;nbsp;nbsp;In

, lt;nbsp;duunmitos amp;nbsp;in rempublicam etiam poft annum adio datur^cx com ^îdiimagiftratuum municipalium.

Eflat ignominia in condidionibus, quamuis ex famofis cauffis pendcant. xxxvi. iDEM.

A Ctionis ucrbo côtinctur in rem,in perfonam,dircda,utilis, prae Zx’'^'dicium,ficut ait Pomponius.ftipulationes etiam, quæ præto* Jjæ funt.quia adionum inftar obtinent;ut damni infedi,legatorum,amp; “Quæfunt fimiles.Interdida quo^ adionis uerbo continentur. Mi fiint adioncs, in quibus uten^ ador eft: utputa finium regundoru, ^’niliæercifcundaî,communidiuidundo,interdidum VTI POSSEDE 5^»ÔC VTRVBI.

Où figura literarum,fed oratione,quam exprimunt Iiterx,oblî gamut: quatenus placuit non minus ualetc, quod feriptura,^ H^oduocibiis lingua figuratis fïgnificaretur.

C'ôiusfan^ilijs ex omnibus cauflis tanquam paterfamilias obliga= A lut Sc ob id agi cum eo.tanquam cum patrefamilias,poteft.

LJAeteditariarum adionum loco habentur amp;nbsp;legata, quamuis ab AJharedc cœperint.

f A Votics lex obligationem introducit: nifî fi nominatim cauerit, V^it fola ea adionentamur.-ctiâ ueteres co nomine adiones com« ^te. nbsp;nbsp;Si ex eodem fado duæ competant adiones: poftca iudicis

partes cffe,ut quo plus fit,in reliqua adione,id adoi fciat.fi tan £ nbsp;nbsp;*'**ldeni,aut minus: id confequatur.

IS,cui fub condirionc kgatum cft,pendenteconditionenon eft w^ ditor: fed tunc, cum exftiterit conditio .-quanmis cum, qui WP*' latus eft fub conditione,placuitetiam pendente conditiofi^trcdiro* tem effe. nbsp;nbsp;Creditorcs eos accipere debemus, qui aliquant aftionein ■

nel ciuilem habent ( ftc tamen^ne exceptione fubmoueantur ^id u® norariantjuelinfadum. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

OBligaripoteftpaterfamiliasJuaepoteftatis pubes, compo^uieu ris. pupillus fine tutoris authoritate non obligatui iure ciuili.fd BUS autem ex contradibus non obligatur.

OBligationum fere quatuor cauflæ funt. autenim Acs in hft eft» aut conditio, aut niodus,aut acceffio. Circa dient duplex in^’C' äioeft.nant uelexdieincipitobligatio,aut confe?Furindicni exa^gt; ueluti CALENDIS MARTHS DARE SPONDESfcuiusnaturalisceif, utante diem non exigatur.ad dient autem, VSQX’E AD CALENDAS DARE SPONDES ^ Placet autem ad tempus obligationem conflit® non pofle.non magis,quant legatum. nant quod alicui deberi ccepit, certis modis deberi définit.plané poft tempus ftipulator uel padi con nenti, uel doli mali excepnone fubnioueri poterit. Sic amp;nbsp;in tiadcndo fi quis dixerit,fe folum fine fuperficie tradere: nihil proficit,quo mi* mts amp;nbsp;fuperficies tr3nfeat,quae narur a folo cohatret. nbsp;nbsp;Conditio ue»

ro eft'icax cft,quæ in conftituenda obligarione inferitur,non quæ poft perfedamearnponitur.'uelutiCENTVM dare spondes,N]SI navis EX ASIA VENERiTéfedamp;hoccafibexiftenteconditiQne,locus erit exceptioni padi conuenti, uel doli mali. nbsp;nbsp;Modus antent obli-

garionis eft,cum ftipulantur decern aut hominem.nam altehus folu-tio totam obligarione interimit ; nee aliter peti poteft utiqi, quantdiu utrunlt;5 eft. Acceffio nero in obligarione aut perfonae aut rei fit.pet fonae,cum mihi autTitioftipulor.rei,cum mihi decern aut Titioho* minem ftipulor.ubi quæritur,an ipfo iure fiat liberario,hontinefolu to Titio. nbsp;nbsp;Si ita â te ftipulatus firn, Si fvndvm NOM DEDERIS,

CENTVM DARE SPONDESpfoIacentuminftipulationefunpincxlo lutione fundus.Sed fi naué fieri ftipulatusfim,^ fi non feceris, centu; uidendum,utrum dum ftipulationes fint pura amp;nbsp;conditionalis, amp;nbsp;exi« ftens fequentis conditio non tollat priorem an uero transférât infeA guafi nouatio prions fiat.quod magis uerum eft.

XLIIU. IDEM. IS,qui ex ftipulatu Stichum debcat,fi eum ante moram manumife-rit.' amp;nbsp;is prins, quant fuper ep promiflox cóuenixetur, decelferitmon tene-

t?nctur.non enim per cum ftetiffe uidctur,quo minus cum prxftaret. 1quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLV. IDEM.

C Vriq^is amp;nbsp;pupillus,ubi Cx re aftio ucnit.obligantur etiam fine cus 1 “tore uel tutorisauthoritate. ueluti fi communem fundum ha «Wi his,amp; aliquid in cum impendero,ucl damnum in eo pupillus fleaftitnam iudicio communi diuidundo obligabuntur.

‘ A Rrianus ait,multum intcreirc,quxras,utrum aliquis obligetur,’ an aliquis libcrctur.ubi de obligando quacritur; ^penfiores effe fleberenos,fi habeamus occafionem, ad negandum. ubi de liberado:, ^xdmerfo,ui^aciliorcs fimusad liberationem.

JNquibufeun^ négoces fermone opus non eft, fufficientc confen« Jtfu. inhis etiam lurdus interuenire poteft: quia poteft intelligereamp; tonfentire; ueluti in locationibus, conduâionibus, amp;nbsp;emptiombus, amp;nbsp;^riS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLVIII. IDEM.

C X contraftibus uenientes aftiones in hxredes dantur, licet delidu XLquo^ uerfetur: ueluti cum tutor in tutelagerendadolo fecerit, ®wis,apiidqucmdcpofitumeft.quocafuetiam,cum filiusfamilias ^ut fetuus tale quid cômifcrit,dc peculio aftio datur,non noxalis.

QVod quis aliquo anno dare promittit,aut daie damnaturrei po , teftas eft,quolibeteius anni die dandi.

Üßligamur autre,«utuerbis,autfimul utro^,autconfenfii, aut *e8e,autiurehonorario,autcxncceflîrate,autexpeccato. Re oWigamut, cum res ipfa inter cedit. nbsp;nbsp;V erbis^câ præcedit interroga«

bOjamp;fequitur congrua refponfio. nbsp;nbsp;Re amp;nbsp;uerbis pariter obligamiir,

mmóctesamp;intcrrogatiointercedit. Confenticntesinaliqua rem, confenfuobligari ncceflario ex uoluntatc noftra uidemnr. Lege ob ligamur,cum obtempérantes legibus aliquid fecundum præceptum Kgis,aut contra facimus. lure honorario obligamur ex bis ,qux edi perpetuo, nel à magiftratu fieri præcipiuntur.uel fieri prohibetur. Ncceflîtate obligantur,quibus non licet aliud facere, quäm quod piæceptum eft.quodeuenit inneceffario hxrede. Ex peccato obliga p^M,cum in fafto fumma quxftionis conftitit. Etiam nudus con-^nfus fufficit obligationi, quamuis uerbis hoe exprimi point. Sed rWiifoloplçra(5confiftunt. *

PLura delifla in una re plures admittunt aftioncs : fed non poffc omnibus uti.probatum eft. nam fi ex una obligatione dures adj ones nafcantur.'unatantummodo,nó omnibus utendum ere. Cum generaliter adijcimus,Ei'VE,AD QVEM EA RES PERTiNEBii;amp;ad-rogatiA eorum,qui iure nobis fuccedut,perfonas compræhenaimuS.

COntraftus imaginanj etiam in emptionibus juris uinculum non obtinent^cum fides fadi fimulaturjion intercedente ueiitate.

IN omnibus rebus,quae dominium transfcrunt, concunat oportet affedus ex utra^ parte contrahentium. nam fiue ea uendino, fiult; donatio, fine alia quxlibet cauffa contrahendi fit; nifi animus utri« nfej confentit,perduciad efFedum,quodincohatuc,nonpoteft.

QVxcun^adionesferui mei nomine mihi coeperunt compete* re, uel ex duodecim tabulis,uel ex lege Aquilia, uel iniurianim, uelfurti;caedem durant, etiam fi feruus poftea,uel manumifliiSjtiel alienatus.uel mortuus fuerit.fed amp;nbsp;condidio ex cauffa furnuacompe titanfi fi nadus pofTefTioné ferui aut alienauero,aut manumifero eu.

IN omnibus negoerjs contrahendis; fiue bona fide fint, fiue no fine fi error aliquis intcruenerit, ut aliud fentiat ( puta ) qui emit,aut qui conduxit,aliud qui cum his contrahit;nihil ualet,quod adieft.amp;idem infocietate quoqgcoeunda refpondendumeft:utfi diffentiant, aliud alio exiftimantc/iihil ualeat ea focietas,qux in confenfu confiait

SCiendum eft ex omnibus caufifis lites conteftatas, amp;nbsp;in hxiedem fi miles'cg fucceffores tranfire.

X gt;nbsp;Vn^ adiones pocnales de eadc pecunia concurrentes alia aliatli COnfumit. LX. S CAE vol A.

PRocurator Serj admifit fubfcriptioneapudargentariuuafculaii* urn in uerba infrafcripta. a^k/ ©gt; KaXwif l®' iTn-yvM/j. «aSeSç “nj« y^y^^!fcu.,lt;^ë%ont^t 7raj h^lSj/j o^xJXo/jitva.quxrö,anCaiumSciumobll gate pottieritî'Refponai.Scium, fi alioquin obligatus non effet,non proptecea quod ea fcriptura, qux proponeretur» interpofita fit; obli-gatuin

TIT. f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198?

eflc. Scia cum falarium conftitucre uellet^ta ^iftolam emi fir.LucioTitiofalutem.fi eodcm animo amp;nbsp;eadem affeflionc circa rne cs,qn(^cniper fuifti: ex continéti acceptis literis meis, diftrada re tua,ueni.hjc tibi, quamdiu uiuam, prxilabo annuos dccé. fcio enim, qur^ u^de me bene ames. Quæro,cum amp;nbsp;rem fuâ diftraxerit Lucius -Titius.gcad eandé profedus fit, amp;nbsp;ex co cum ca fit;an ei ex hisepifto* filarium annuum debeatur c' Refpondi. ex perfonis cauflisfa^ cum, f uius notio fit,«ftimatur urn,an adio danda fit.

I. VLPlANVSÎilXVin.lt;lt;45dW«tt«- ^^ Tipulatio non poteft confici, nifi utro^ loqucnt • àideoncfjmutus^iecjfnrdusjiccjiyfans ^’P'-“^ • rioncm contrahete poiTunt.nec abfens quid^'^P®' niani exaudire inuicemdeben^. Si quisigit^ c his uult ftipulari : per feruum praefentem letur, amp;nbsp;adquiret ei ex ftipulatu adioncm- ^^^'^, u * quisobligari uelirmbeatAerit QV'OD iVSSV oW

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibus. Tit. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

gatus. Qui prüfens interrogauit, fi ante quam rcfponderetur.di^ ceffit.-inunlem efficit ftipulationem. li nero præfens interrogatif’^ inte quam refponderetur, difceflit, amp;nbsp;reuerfo refponfum eft: obligat-interualkim enim medium non uidauit Obligationen!. Si q tn s ta interroget.DABisc'amp;refponderit, QVID NiC'is uticjinea cauflà^’®® obligetur. contra fi fine uerbis adniiiffet. non tantû cnim nô ciliilittf» fednecnaturaliter obligat,qui ita adnuit.amp; ideo reâe diftum eft,tû'’ obligati pro eo ne fideiufforem quidem. Si quis fimpliciter inter* togatusj'ubconditionerefponderit.Sl ILLVD FACTVM ERITgt;dA« BO.-nonobligarieumconftat. et fiirainterrogatus, iNTRA CALEfl DAS oyiNTASï'refpondeht, DABO IDIBVS; æque non obligatur. non enim fic rcfpondit,uti interrogatus eft, amp;nbsp;uerfa nice fi interrog»* rus fub conditione,rcfponderit purerdicendum crit,cum non obliga* ri. Cum adijcitur aliquid,uel detrahitur obligationi: femper probat dum eft,uiciatam effe obligationé.nifi ftipulatori diuerfitas refponn* onis ilico placuerit.tunc enim alia ftipulatio contrada effe uidetur.

Si ftipulanti mihi deccm,tu uiginti refpondeas .• non effe contrada obligationc,nifi in decé,conftat.ex cótrarioquoq? fi me uiginti inter« rog'nte,tudeccrefpondeasobligntio,nifiin decern, nócritcótrafta.li* eet em oporteat congruere fumma:attamé manifeftiffimu eft, uiginti amp;decéineffe. Sedàfi mihi Pamphilu ftipulanti,tu Pamphilûà Sti chum refponderis;Stithi adiedionem pro fuperuacuo habendam pu* to.nam fi tot funt ftipulationes,quot funt corpora;du£e funtquodam modo ftipulationes^una utiliS,alia inutilis.nea uiciatui utiUs per hanc inud

TIT. t IçS^ ?^^* Fadem,an alia lingua refpondeatur; nihil ißtereft pfoin Of II guis latine interrogauer it,Ôe refpodeatur ci græce.-dummodo có-puenter refpondeatur;obligatio conftituta eft.idem per contrarium.

u^'‘ï*d graccum fermoncm tantuprotrahimus; an ue* loöcaa^ium, PŒnûforte,uel Afl’yrium,uel cuius alterius linguæ,dii-bitaripoteft.âtexilât fcriptura Sabini, fedamp; ucrum patitur,ut onmis Ittmocontineat uerborum obligationemdta tamcn,ut uter^g alterius togualn intelligatjfiue per fe,fiue per uerum Interpretern.

_ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. PAVLVSlikXXVII.lt;ilt;lf(iilt;fi(M«.

* V Tipnlationum quaedam in dando, quatdam in faciedo confiftunt. pEthatum omnium quædam partium præftationem recipiunt.iic« , .«un tuin deceift dari ftipulamur. quædam non recipiunt;ut in his,qux ostifra diuüionem non admittunt.-ueluti cum uiam,itcr,adum ftipu» pubmiir.quædâ paftis quidem dationé natura fui recipiunt,fed nifi to öaanf,ftipui4tioni fatis ^5 ßt. ueliiri cu hominé generaliter ftipulor, ïutlancem,.iut quodlibet uas.nam amp;fi Stichi pars foluta fit,nonduni wniillaparte ftipulationisliberationataeft:fedautftatim repeti po* *w,autinpendenti cft,donee alius detur.Eiiifdem condirionis eft hæc «‘pulatio, snCHVM AVT PAMPHILVM DA Rif Ex hisigitur fti-pulationibus nehæredes quidem pro parte foluendoliberari poffunt, Wtndiii non eandem tem omnes dcdcrint.non enim ex perfona hx-Kaum conditio obligationis immutatur. amp;nbsp;ideo fi diuifionem res pro Oiina non recipit, ueluti uiarhxredes promilToris fmguli in folidum te Oentur.Sed quo cafu unus ex hxredibus folidum prxftiterit: repetitio oemhabebitd cohxredibus familiae ercifcimdx iudicio. nbsp;nbsp;nbsp;Ex quo noldetn accidere poffe Pomponius ait, ut amp;nbsp;ftipulatotis uix uel itinea gt;shæredes fmguliin folidum habcantadionem. fed quidam hoc ca-UMftinguift,pu]j{jojj£P,pQ[3nt,quiapcrfingulos adquiri feruitus ”00 poteft. fed non facit inutilcm ftipulationem difficultas prxftatio J}*^: Si tarnen hominem ftipulatus,cum uno ex hæredibus promit duntaxat exterorum obligation! fupererit,ut exfolui , nbsp;nbsp;Py'^ Wcrntgcft/i uni ex hxredibus acceptö latum fit. idem'q; eft in

jpiopromiflbte, amp;nbsp;in fidciuflbribus dus,quod diximus in hxredibus. Item amp;nbsp;fi in fg^Q ßj ftipuiario, ueluti fi ita ftipulatus fuero, PB R. TE NON FlERßNEQVE PER HAEREDEM TVVM, QVO MINVS Ml Hl IRE AGERE ncEATfamp;unus ex pluribus hxredibus prohibuerit: ■ töKntnr quidem cohxredes eius,fed familix crcifcundx iudicio ab eo tekent,quod prxftiterunt.hoc amp;nbsp;lulianus amp;nbsp;Pomponius probant, j« f ®® autem,fi ftipulator dcccflerit,qui ftipulatus erat, fibi hxre« “9gt;'ttoireagcrelicere,amp; unus cx hxredibus cius piohibcaturdnteref fc

fe dicemus.attum in folidum ftipulatio córnittaturan pro parte ciuï, qui prohibitus eft.nam fi pœna ftipulationi adicfta fif.in folidum com mittetur.fed qui non funt prohibiti,doli exceptione fubmguebuntitf. fi ucro poena nulla adpofita fic;tunc pro parte eins tantu, qui prohibi* tus eft,committetur ftipulatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

III. VLPIANVSlrt.XVni.dJStftf«»«-IDem iuris eft amp;nbsp;irt ilia ftipulatione,MiHi HAEREDfqyE BERE Lie EREC’Sed hæc differentia illam habet rationem.'quod ubi unus ex hæredibus prohibetur,non poteft coheres ex ftipulatu agerc, cuius nihil intereft,nifi pœna fubicâa fît. nam pœna fubiefta efficit» ut omnibus committatur.quia hic non quærimus,cuius interfit.^®“* , to ubi unus ex hæredibus prohibet.omnes hæredes teiftntur. mtereit., enim prohibiti à ne mine prohiber!.

IIII. PA.VLT7Slib.XU.adSafgt;i^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

E Adern dicemus, amp;nbsp;fî dolû abeffe à te hæredeep tuo ftipulatus fim» ^ amp;nbsp;aut promiffor autftipulator pluribus hæredibus reliais deceue rit. nbsp;nbsp;nbsp;Cato libro decimoquinto feribit.pœna cerræ pecunispro®“'

fa, fî quid aliter fadum fit ; mortuo promiffore : fî ex pluribus hXK* dibus unus contra, quàm cautum fît,fccerit: aut ab omnibus haetcdi* bus pœnam committi pro portione hæreditaria, aut ab uno p® portione fua. ab omnibus; fi id fadum,de quo cautum eft, indiui« duamfit,uelutt ITER FiERit'quia quod in partes diuidi non poteft» ab omnibus quodammodo fadu uideatur. at fi de eo cautum fit,quod diuifioncm recipiat,ueluti AMPLIVS NON AGiî' tumeu®h^ rcdcm,qui aduerfus ea fecerit,pro portione fua folum pœnam cönut-*a?s .orx tere.ôc differentiæ hanc effe rationem,quod in priorc cafu om« cow« ftari non ”**^^® uideantut:quod nifi in folidum*peccari nonpotucrit illam fn ootuctit pulationem PER TE non fieri, QVO MINVS MIHl IRE AGERE Ut in ilia EiCEATC'Seduideamus,nc non idem hic fit;fcdmagisidem,quoainu ftioulati- laftipulatione, TiTiVM haeredem'qvs eivs ratvm habitV* one nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RVMC' nam hac ftipulatione amp;nbsp;folus tencbitur,qui nó habueritratum;

‘ amp;folusaget,àquofucritpetitum.idcgamp;Marcellouidetur.'quâuisipf5 dominus pro parte ratum habere non poffit. nbsp;nbsp;nbsp;Si is, qui dupla® to'

pulatus eft, decefferit pluribus hæredibus relidis; unufquif® obeiO onemfuæ partis proportionefuahabebitadionem.idem'epeftinto* pulatione quoej fruduaria,amp;: damni infedi,amp; ex opens noui nunciati one. reftitui ramé opus ex operis noui nuciatione pro parte nopoteft» hæc utilitatis cauffa ex parte recepta funt ftipulatorum.ipfiautrpi® niiffori pro parte,netj reftitutio,ne ^ defenfio contingcre poteft.

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1987

STipulatioiium alix iudiciales funt, alixprxtorix, alix conuentio wlcs,aliæcômunesprxtoriæôciudiciales. Iudiciales funt, quae ouinaxat^ mcro induis officio pioficifcuntur, ucluti de dolo cautio. J Prætonæ^quæ i mero praîtons officio proficifcuntur,ueluti damni gt;nfefti,^rxtorias ante ftipulationcs fic audiri oportet, ut in his conti-neantut ctiam ædiliciæ.nam amp;nbsp;hæ à iurifdiâione ueniunt. nbsp;Gönnen

hontes funt,quxcx conuentione reorum fiunt: quarum totidem gc •Kra lunt,quot pené dixerim reru côtrahendarum. nam amp;nbsp;* ob ipfam »^fÿ. ipf^ uetborum obligationc fiunt,amp; pendent ex negocio contrafto. Com cjf ^f^.o^lj • mîmes funt ftipulationes,ueluti rem faluam fore pupillo. nam amp;nbsp;præ=

, • PMin hæc tes non poteft.item duplæ ftipulatio uenit â indicé aut «di “S edifto. nbsp;nbsp;Stipulatio autem eft uerborum conceptio,quibus is,qui

, ®et. Satis acceptio eft ftipulatio, qux ita obligat promifTorem, ut aopromiffores qnoiç ab eo accipiantufrid eft,qui idem ^mittant.fatis autaccipere diftum eft eodcmodo,quo fatisfacere. nam quia id, quo Quis cótentus crat,ei præftabatnr,farisfieri didum cft.-ôc fimilitet quia tales,quibus contentus quis futur us effet,ita dabantur,ut uerbis obli« 8arentiir,fatis accipi didum eft. Si fortem promiferis,amp; fi ea foluta ^on eflèr,poenam; etiam fi unus ex hxredibus ruis portionem fua ex fonc foluent.mhilominns poena committetur, donee portio cohere ’'tfoluatur.idem'cp eft de poena ex compromiffo, fi unus paruerit,al ^tnó paruerit fententix iudicis.fed d cohxrede ei fatisfieri debet, nee ®’'|t'taliud in his ftipulationibus fine iniuria ftipulatoris conftitui po-VI. IVLIANVS.

1 ^«cui bonis interdidum eft, ftipulando fibi adquirit : tradere nero, A't^lptomitrendoobligari nópoteft.amp; ideo nee fideiuflbr pro eo in# ^tjenircpoterit,fic‘utnec pro furiofo.

1 nbsp;nbsp;bus obftai;aliter,atlt;5 fi talis códitio inferatur ftipulationi, SI IN CAE t-VM NON asCENDERis. nam hxc utilis amp;nbsp;prüfens eft, amp;nbsp;pccuniam treditam continet.

N ilia ftipulatione, si calendis stichvm non dederis,de-CEM Dare spoNDES f mortuo homine quæritur, an ftatim ante ^ilendas agi poffitf Sabinus amp;nbsp;Proculus exfpedandum diem adionis P^tant;qnodell ucrius.totaenim obligatio fubconditioncamp; in diem WUataeft.ôt heet adeonditionem commitri lüdeatnr.'dics tarnen fu» qq pereft

pereft.fed cum eo,quiita promifit, Si INTRA calendas DIGITO CAELVM NON TETlGERiM.-agiptinuspotcft.haecamp;MarccIIuspro* fcat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IX. POMPONIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

tOlTitius amp;nbsp;Seins feparatim ita ftipulati effent, FVNDVM ILLVM SI Oil'Ll NON DEDER1S,M!HI DARE SPONDESC' finem danÿalteri f^e,quoad indicium acciperetur: amp;nbsp;ideo occupantis fore adionem.

HOciureutimur,utcxhacftipuIatïone,Si LVCIVS TiTivs* AN« TE CALENDASMAIAS IN ITALIAM NON VENERIT,DECEM DARÊ SPONDESe* non ante quidquam peti poffit, quant exploratum «

Filins dum in ciultate cft/i ftipuletnr, patri reu^fo abhoftibus ni» deturadquififle.

SIit#ftipuhtUSfucrO,DECEM AVT OyiNQVE DARE SPONDES^ quinqp debentur. amp;fi iu, CALENDiS lANVARUS VEL FEBRVA RUS DARI 5PONDE5lt;perindeeft,quaficaleiidisfebruarijsdariftipii

SlitaftipulatusfimabsteDOMVH AEDlFiCARiî'ucI fibxredénic-um damnaueroinfulamaedificare.Celfo placet,non ante agi poffe ex ea cauffa,quàm tempus piaetcriflet,quo inlula ædificari poflef nec FidciuiTores dati ante diem tenebuneux.

ET ideo hsfitatur, fi aliqua pars infulæ fada fit, deinde incendio confumpta fit;an integrum tempus compurandum fit turfus ad ledificandam infulam.an ueto rcliquum duntaxat exfpedandü, quod décrit.amp; uerius eff,ut integrum ei detuc.

SI Stichum aut Pamphilum mihi debcas,amp; alter ex bis meus fadus fit ex aliqua cauffa.-reliquu debetur mihi d te. nbsp;nbsp;nbsp;Stipulatio huiui=

mcxliiN ANNOS SiNGVLOS unaeft,amp;incerta,amp;:perpétua:nóautem quemadmedum fimile legatum motte legatarq finitur.

Tipulatio non ualet,in rei promittendi atbitriu coUata códitlone. XVHI. POAIPONIVS.

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i?^

X^rtipg^atiofaftafucrit , Sl CVLPA TVA DIVORTIVM FACTVM jjJfVHRir,DARi ï'nullaftipulatio eft: quiacontent!eflè debemus ^^i^^Sum.-mfi amp;Û ftipulatio tant undent habcat panx^quantalce o'‘* compr«henfa.

Cldiiiotti5faftoea,qii3e nihil indotemhabeat,dotis nomine cen-0fum dan ftipi^etur.uel qux centum duntaxat habeat, ducenta do ^s nomine dan rtipuletunProculus ait.fi ducenta ftipuletur.qiiaccen-« *“«11 habcat:fine dubio centum quidem in obligatione iienire, alia au centum adione de dote deberi. dicendum ita«^ eft, etiam fi nihil “^indote.centum uenire tarnen inftipulationem.-ficuti cum filiæ.uel *’'ïtri,uel forori,uel alq cuilibct dotis nomine legaretur, utile 1 egard

Vid,quod aurum putabam, cum aes effet, ftipulatus de te fuero; te» 0'’cbens mihi huius xris nomine.quoniam m corpore confenferi« ^“^^hedexdoh mali dauiüla tecum agam,fi fcicns me fefeUeris.

x^'*legaticaufl’a,autexftipulatu hominem certum mihidebcas? L)*^óaiitc{.pQft mortem eins tenebens mihi, quam fi per te fteterit, 9110 minus uiuo eoenm mihi dates, quod ita£it„fi aut iiiterpcllatiiS non deddh. aut occidifti eum.

CEd fi ex ftipularu Stichum debeat pupillus mon uidebitur per cum Omora fieri,ut co moteuo teneatucrmfi fi tutoie authore, aut folus lutMintcrpclletur.

V1 dari ftipuler id,quod mihi iam ex ftipulatu debeatur, cuius ftipm O^hoins nomme exceptione tutus fit promiflbr;obligabitur ex po n^re ftipulatione.quia fuperior quafi nulla fit exceptione obftante, f» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVl. VLPIANVS. KjfEnctalitcrnouimus.turpes ftipulationcs nulliuseffe momenti.

TRA BIENNIVM CAPiTOLIVM NON ASCENDERIS,DARIï'«0“’’*** præterito biennioredepetam.

SI rem tradi ftipulamur.non intdligimus amp;nbsp;proprietatem ^’^ “^ ftipulatori/ed tantum tradi rem.

SCiredebemusinftipuIationibustotefle ftipulationcs.quot Tun'* mæ funt. tot'cß effe ftipulationes,quot fpecies fecundum quod eue nit,ut mifta ima fumma uel fpecic,quae non fuit in praecedenti ftipu« # ^dis.ituer tione,nó fiat nouatio,fed efRciat*duas effe ftipulationes.quamuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

[lU lUj^uL tem placuerit tot effe ftipulationcs,quot fummaertotcß fife ftipuwtio*., nes,quot res.-tamen fi pecuniam quis,quae in confwdu cius eft,fflP“*® tus fit,uel aceruum pecuniæ;non totfuntftipulan^nes, quotnomO' rum corporajed una ftipulatio. nam per fingulos denarios fingulas effe ftipulationes, abfurdum eft. Stipulationem quo^ Icgatoiuw confiât unam effe.quamuis plura corpora fint, uel pluralegata. fed » familiæjielomniumferuorum ftipulatiouna eft.itemep quadrig# aut ledicariorum ftipulatio una eft.atfiquis ILLVD ET iLLVDftipu latus fit : tot ftipulationes funt,quot corpora. Si â fure hominé fuu ftipulatus.-quacfitü cft,an ftipulatio ualeatC' mouetquxfiionem, quod ftipulatus hominem meum uideor.non ualet autem huiufmodi ftpu Iatio,ubi quis rem fuam ftipulatus eft. amp;nbsp;confiât, fiquidem ita ftipub' tUSfim,QVOD EX CAVSSA CONDICTIONIS DARE FACERE OPOR TETC'fiipulationem ualere.fi uero hominem dan ftipulatus fuero.nul lius momenti effeftipulationem.quod fipofiea fine mora decefime proponatur feruus. non teneri furem códidione, Marcellus ait. quaw diu enim uiuit,condici potent, at fi deceffiffe proponatur; in ca conal tione efi,ut euanefcat condidio propter fiipulationem.

SI Stichus certo die dari promiffus,antc dié moriatur ; non tenemr ptomiffoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIpU*

TV Æ VItum intereft.utriim ego ftipuler rem, cuius cómercium ha» 1V xb^e non poATum.-an quispromittat.fiftipuler rem, cuius com roerciuinnonhabco.-inutilemeffeftipulationem placet, fi quis pro-twittat|^ni, cuius commercium non habet.ipfi nocere,non mihi.

y 1 ftipuler,ut id fiat,quod natura fieri non concedit.-non magis obli Ûgatio confiftit,^ cum ftipulor,uc id detur, quod dari no poteft;nifi per que fteterit,quo minus facere id poffit. Item quod leges fieri pro

• fponfum cft;ualet,quod aftum eft; quia hi contraftus non tarn uerbis, quàm confenfu confirmantur.

yfquis,ciim aliter cum conueniffet obligati, aliter per machinatio» Oncmobligatuseft.crit quidem fubtilitate iuris obftriâus,fcd doli Wceptione uti poteft.qui em per dolu obligatus eft, compctit ei exceptio- nbsp;nbsp;Idem eft,Slt; 0 nullus dolus intercefferit ftipulantis,fed ipfa res

JO ft dolum habet, cum cnim quis petat ex ea ftipulatione.-hoc ipfo do facit,quod petit.

X* t^ertos nnmos,puta qui in area funt,ftipulatus ftm,amp; hi fine culpa 0 ptomifforis pencrint.nihil nobis debetur. XXXVIII. VLPIANVS.

v^ipulatioifta habere licere SPONDESï’höccontinct,utIice»’ K ^’'^ * ’^^^ f®^ quenquam omnino fiat, quo minus liceat no- ' Disnabetc.quæ res facit,utuidcatur reus promififlc,pcr omnes futu« lutn.ut tibihabereliceat. uideturigitur alienumfaflum promififfe.

^k ^^^^ alienum fadum promittendo obligatur .• Sc ita utimur. ed fe obligat^fjg ipfe faciat,quo minus habere liceat. obligatur etiam, ' nehsres fiius,„ej quis cæterorum fuccefforum efficiat,ne habere lice at Sed fi quis promittat per alium no fieri, prater haredem fuumr Oicendiim eft, inutiliter cum promittcre fadu alienum. at ft quis uelit âdum alienum promittcre: pœnam, uel quanti ea res fit,poteft pro-j f^®' ^^^quaténus habere licere uidebiturî'fi nemo controuerfi-^faciat.hoceft.necjipfc teus,ne^ haredes cius,haredumnc fuclt;

controuerfiam fcccrit, nel de ufufruâu^uel de ufu, nel de fjno alio ïo* re eius,quod diftradumeft: palam cftcommitti ftipulationem.hx* bere enim non licet ci.cuialiquidminuiturexiure.quoj^habnit, Quxfitum cft,utrum propnam demum rem, an amp;nbsp;alienam pro® mittere poflit habere li cerefSe magis eft, ut amp;: aJieiu promit^ poffit» » qux res ita effedum habebit,fi propria promiiToris cue coepcrit.quaK fipcrfeueraueritalicnardiccndum critftipulationcm non commitd» mß poena adieda fitxiim neep per eum,ne^ per fuccefforem dus qui® quam fadum ßt. Sicut autemex parte rei ßicceffores eius cum ipf® tenentur .• ita etiam ex parte adoris committitur ftipulario ipß ftipU*# latori.cxteriscp.quicunqgei fucccdunt.fcilicet ß rem ipß habere non 1* cuit.caererum ß ahi habere non licuerit.-ccrto certius eilfnon commit*., ti ftipularioncm amp;nbsp;nihil interent,utrum ita ftipulw, habere LiCE* REC an MIHI HABERE LICEREC nbsp;nbsp;Hl, qui funt in aliéna pofeftxte,

his,in quorum fiint poteftate,habere licercftipulari pofTunt ea ratio-ne,qua exteraquotjhis pofTuntftipulari. bed fi feruus fuentftip“'^ tus fibi habere licere.quxßtum eft, an rede ftipulatus uideaturCamp; ait Julianus libro quinquagefimo fecundodigeftorum, fi feruus ftipuld fibi habere hcere;aut per fe non fieri,quominus habere ftipulaton lu* at,promittat.ftipulatio(inquit)non commitritiinquamuisauferrireS ei,8c ipfe auferre eandem poflit. non enim fadum ,fed ins in bac toP®* lationc ucrtitur.cum uero ftipulatur ,per promiflorcm non fieri,q®® minus fibiireagereliceatC non iusftipulationis(inquit)fed fadum u« fatur.fed mihi uidetur.licct iuris uerba contincar hæc ftipulatio HAB RE liCEREC tarnen ficefleaccipiendam,ur m feruoamp;filiofomili*^ n deatur adum efle de pofleiTione retinenda, aut non auferenda.amp;uhe habeth«cftipulatio. Hxc quotjftipulario PossiDERE M'Hi B' RE SPONDESC utilis eft.quam ftipulanonem anferuuspoflit uo«®^ in fuam perfonam concipere,uideamus.fed quamuis iure ciuili fem® non poffideantamen ad pofleffionem naturalem hoc referendum «’ amp;nbsp;ideo dubitari non oportet,quin fit feruus rede ita ftipulctur ph’^ tenere fibi licere ftipulatus fit feruus .• utilem efle ftipulationem c® uenit.licet enim poffidere ciuiliter non poflit.tenere tarnen eosnc dubitat. H ABERE(dupliciter accipitur. nam Ce cumhabere i mus,qui rei dominus eft.amp;eum.qui dominus quidem noneftdw net.deniç habere tem apud nos depofiti folemus du ere. Si q®'’ , ftipulatus fucrit VTI FRVI SiBl UCERECad bxredé ftipulatioma pertinet.fedamp;finonaddidcrit Si Bi; non puto ftipulationem de « frudu ad hatredem tranfire.eoc^ iure utimur. fed fi quis utihm U hxrediqj fuo ftipulatus fit ; uidumus, an hides ex ftipulatu ag

* rM^^**’ polTcJicct diuerfi fint frudus.nam amp;nbsp;fi ire agere ftipu» ƒ quot;bihaercdiq^fuolicere .idem probauerimus. nbsp;nbsp;nbsp;Si qiusdoJum

j^,'''^P^finnfions hxrcdisq^eins abclTe iielit.-fufFicere ABESSE AB-ne L^y^Oy^ ESJE ftipulari.fi uerodeplurium dolo cauere iielit: ’*^‘’'®®^*‘*^*’^'^^ ^^^ DOLVS MALVS NON ABSIT, VEL Dar *®^'''’^’^Ï’'‘ ÓVANTI EA RES ERIT, TANTAM PECVNIAM fcot l^^^^^S^* Suæ pcrfonæ adiungerequis hæredis perfonam ftiw ”’^*^ ^adoptiui patris perfona coniungi poterit. nbsp;nbsp;Inter incer»

lt;ï’em difcrimen cfTe.ex eo quo^ apparet,quod certa die ipfoniiflun) ud ftatim dan potcft.totiim cnim mediü tempus ad fol-, «ndulibctuny,ronii£forirelinquitut. atquipromifit, si ALIQVID JACtvm sirXel CVM ALIQVID FACTVM SiT: nifi cum id fadum ^it,dcderit:non uidebitut fecifre,quod promifit. Alten ftipulari ^opoteft,prjcte^uamriferuusdomino,autfilius patri ftipuletur. * ??^’^^^’^quot;^f””’^l'”-’’’’P’^egt;diobligarionesadhoc,ut unufqiufcjfibi ^uirat,quod fua intereft. extern ut alq detur, nihil intereft mca.pla-p» uelim hoc facere.panam ftipulari conueniet;ut fi ita fadum non ^lUt comprachenfum eft.committatur ftipulatio etia ei,cuius nihil in pociiam cnim cum ftipulatur quis^non illud infpicitur, quid in« j^’tamp;d quæ fit quantitas,quæç^ conditio ftipulationis. In ftipn« «lonibus cum quxritur quid adum fitnierba contra ftipulatorcm in yuudafunt. Eum,quiitadicat,MlHi DECEM ET TiTiO DE-ij *'1^01 deccm,non alia decern dicere credendum eft. Si ftipu« *‘’i »cum mea interfit : uidcamus,an ftipulatio committatur. ft: ait ƒ’^fllus,ftipularioncm ualerc in fpecie huiufmodi. Is, qui pupilli tu ^'igt;^adtninjfi;j4reccepcrat, ceffieadminiftrarione contutori lbo,Se ’pulatusefl-j.gfj, pupilli faluam forc.ait Marcellus,poffe defendi, fti-pulationemiulerc.intercffc cnim ftipulatorisfieri,quod ftipulatus * -'Cum obligatus futurus fit pupillo,fi aliter resceflèrit. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis in

Kiiam fadciidam promiferit,aut códuxcrit,deinde ab alio quo infula ttipulatori fieri ftipulatus fit : aut fi quis, cum promififfet Titio fun-flum Mïinm^ daturum,amp; fi is non dediflet, poenam fe datumm, fti-|ailatus iMsuiofiicrit, FVNDVM TiTio DATVM iRif item fiquis ‘ocaueritid faciendum, quod ipfe cönduxerat: conftat habere cum ötilem ex locato adionem. Si quis ergo ftipulatus fuerit, cum fua interdiet ei dari .• in ca erit cauffa, ut ualeat ftipulatio. unde Sc fi pfocuratori meo dari ftipulatus firn ; ftipulatio uires habebit. amp;nbsp;fi ttwitori mco : quu intereft mea , nc uel poena committatur, uel pwtaia diftrahantur, qux pignori data erant, Si quis ita ftipu wt«5 lutütjiLLvw 5iiT£5ï' iiuHacauûâ eft,eux non obligatio con« ftec

ftet. Aedem facram,uel locum religiofiim ædificari, ftipubn poffu mus. al ioquin nec ex locate agere poflumus.

XXXIX. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* DOminusferuo ftipulandofibi adquirit.fed sparer fmo/ccun» dum quod leges permittunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

EVm,qui calendis ianuarqs ftipulatur,fi adqciat PRIMIS, uel PRO xiMiS; nullam habere dubitationem,palam eft.fed amp;nbsp;fi dicat SE- * CVNDis, uel TERT ns,uel quibuslibetalijs .• xque dirimitqiiæftionertigt; fi autem non addat,quibus.fadi quæftioné inducere, qufd forte Tenfc'., rit.hoc eft.quid inter cos afti fit. utiqj enim hoc fcquimur,quod anutn eft.easqj aiTumimus. fi autem non appareat.dicenîum eft, quod Sabi nus,primas ealendas lanuarias fpeäandas. planefi ipfa die ealendaru quis ftipulationem interponat, quid feq uemure' amp;nbsp;puto aftum uidcri de fequentibus calendis. nbsp;nbsp;Queries ante in obligationibus dics^ non ponitur,præfenti die pecunia debetur.nifi fi locus adieflus fpaeiü tent poris inducat,quo illo poflit perueniri. uerum dies adiedus cfficit,nc præfenti die pecunia debeatur. ex quo apparetdieiadiedionempr® reo effe, non pro ftipulatore. idem in idibusA nonis probanduin cÆ^ generalit er in omnibus diebus.

SI quis arbitratu ( puta) Lucq Titq fibi reftitui ftipulatus eft,deinde ipfe ftipulator moramfecerit,quo minus arbitretur Titiusrpro* miflbr.quafi moram fccerit,non tenetur.quid crgo,fi ipfe,qui arbitra ti debuit,moram feccritbmagis probandum eft,a perfona noneftcK* cedendum eius,cuius arbitrium infertum eft.

Et idco,fi omnino non arbitrer,nihil ualct ftipulatio.'adco,“^®^.“ pesna adieda fit, ne ipfa quidem committatur.

Ian poteft.ira etiam hi,qui fubiefti Tunt alienar potcftao,cum morien* tur,ftipulari poffunt nbsp;nbsp;Si ira quis ftipulams fit,POST MORTEM ME«

»99f HI DAR.ic'uriliteteritftipuhtus.fcdprirtiocafufinacmMeutilis adio fompctitjicechæres ei non exiftat. Non folum itaftipulari polîu li^us. cv# MORIERIS; fed etiam, Si MORIERIS. nam ficuti inter hate nihil intcreft, si VENERlS.autCVM VENÊRiSntaamp;ibi nihil intereft, SiM0|.iERis,autCVM MORIERIS. Filiusdaripatriftipnlanuidc« tut, amp;nbsp;fi hoc non adijeiat.

/^Entefimis calendis dari utiliter ftipnlamurquia prüfens obligat Vgt;tio eft,in diem autem dilata folutio. nbsp;nbsp;Id autem,quod in fado

• tft, in mortis tempus confetti nonpoteftrueluti, CVM MORIERIS, , ALE:ÿANDRJAM VENIRE SPONDESC' SiitaftipulatUSfuetO.CVM lt;' WvERiS; quidam eflcinutilcm ftipulationem aiunt. alrj ita inuti« Ion cffcjfi ante,qi#m conftituas,moriaris.quod uemm eft. illam autem ftipulationem si VOLVERIS, DARIC'inutilem efle conftat.

äi^ificftipulat.OyOD TE M1HI ILLIS CALENDIS DARE OPOR TET, ID DARE SPONDESf uidctiu: non hodie ftipulati, fed ,hoc eft calendis. XLVIIL IDEM.

VIdeccm,cum petiero,dari fuero ftipulatus;admonitionem magis Uquandam,quo eelerius reddantur,0c quafi fine mora, quàm condi tionem habet ftipulatio.amp; idco licet decefteto,pcius quam petiero.nó tudetur defecifle conditio.

Vm filiusfamilias Stichum date fponponderit,amp;cum per eum V-7ftatct,quo minus darct,Stichus decefferit;datur in pattern de pe tulioa0io,quatenus manctfiliuseiftipulatuobligatus. atfi pater in tnotafuitino tenebitur fiJius,fcd utilis adio in pattern danda eft. qua: omniaôcinfideiufforispcrfonadicuntur. Siftipulatus firn PER TB NON FIERI, oyo MINVS MIHI IRE AGERE LICEAT, amp;fideiufforc accepero.fi perfideiulToré ftetetit neuter tenetur. fi per promifforem: ntcrij. InhacftipulationeNEQVE PER tEjNEQVE per haere

Y^** ^*ERI C'perhæredem uidetur fieri, quauis abfit,0cigno tet,« idco non facit,quod fieri ex ftipulatu oportet. nó uidetur autem Pccpupilkiftenneexhuiufmodiftipulatione,Si PVPiLLVS haeres Ptomiffor hominis ante diem,in quern promiferatjnter« peUatus fit,6c fetuus decefterit.non uidetur per eum ftetifle.

ui f z“*^oncPER te NON FIERI f hoc non fignificatur, ni# nutefadiu:um,quo minus faccre poflun .• fed curaturum, ut facerc

poflirtiJtcmin ftipulatione emptæhatreditatis^QVANTA PECVNIA, AD TE PERVENERIT, DOLO'VE MALO TVO FACTVM EST, E-RIT’VE, oyo MINTS PERVENIAT; nemodubitabit,qu0Hfneatur, gui id egit,ne quid ad fe peruenicet.

LI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IS,qui aliennm feruum promifit, perduflo co ad libertatcm.ex fti» pulatu adionc non tcnetur.fufficic cnim,fi dolo culpaûe care^.

IN conuenrionalibus ftipulationibus contradui formam cotrahen-tesdant.enimuero pr.rtor is ftipiilationcslcgéaccipiunt dements # praetoris,qui eas ^pofuit. deni^ in præronjs ftipulationibus nihil inw , mutare licet,ncijadderCjnetjdetraherc. Siquis uacuam poflelTjp* •, nem tradi promiferit; non nudum fadumhsc fti^ihno continebit, fed caufiam bonorum.

STipubtiones commodiffimum eftita comp0ncre,ut quæcunç fpecialiter comprathendi poffunt, contineantur: doli autemtlau-fub adeapertineat,quaein praefentiaoccupatinonpoflunt»amp;3din-certos cafus.

IN ftipulationibus alia's fpecies,ali^s genera deducuntuf.cum fpt^^ es ftipubmunneceffe eft inter dominos, amp;nbsp;inter hxredes ita diuidi ftipubtionem,ut partes corporum cuieg debcantur. Quoties auto» genera ftipubmur.numero fit inter cosdiuifio. ueluticum Srichuni amp;nbsp;Pamphilum quis ftipulatus, duos hæredes æquis partibus rdi^’^’ neceffc eft,utriç partem dimidbm Stichi amp;nbsp;Pamphili debeti. fi w®® duos homines ftipulatus fuiffet.finguli homines fingulis battw^ eins debentur. Operarum ftipulatio fimilis eft his ftipulatione®*’?» in quibus genera comprxhenduntur. amp;nbsp;ideo diuifio cius ftipulationiS non in partes operarum, fed in numeru cedit. quod fi unam operani feruus communis ftipulatus fucrittneceffe eft utrieg dominoruni p^ tem opérât tantam,quanram in feruohabuerit,ipeterc. fobtio eins obligationis expeditiftima eft,fi xftimationem operx malitn t tus offertc.aut fi côfentiant patroni,ut his cómuniter opciae edantui*

LV. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ CVm quisfibi autTitio dari ftipulatus eft. foli Titio,non lt;®® fuccefforibus cius rede foluimr.

EVm,quiitaftipubtur, MiHi ET TITIO DECEM DARE SP^^ DESC' uexofiniilius eft/empci ima decern eonwunitttü’’* *

,^oftipnIan.Ticntf qui légat Titio amp;nbsp;Sempronio, no aliud intelligimr, quimunadeeem communiter duobus legare. te ET Tin vm hab REDEi^TVVM DECEM DATVRvM SPoNDESCTitq perfona fiipec-iiacuc comprxhenfa eft. fiueenimfolushærcsexftitcritjn folidum tenel^tur: hue pro parte, eodemmodo, quo cactcri cohæredes dus, obligabitur.Sc quamuis conuenifle uideatur,ne ab alio hacrede, quim »Titiopetcretur.iamen inutile paftum connenrum cohxrcdibuseim wit. Quifiblautfiliofuodariftipulatur;manifefte perfonam filq whoc compleftitur.ut ei rede foluatur.nclt;5enirn intcrcft,fibi,aHtex«

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Potcftate.uel emancipato filio rede foluitur. neq; ad ré pertiner,

•* SJquifilio fuo dari ftipulat,fibi adquirit;quia coiunda fuaperfona fti pulator cfficit,ut no adquired« obligatióis gratia, fed folutióis cauffa pwfona filij adprUhendiffe intelligat.^d fi foli filio fuo,qiii in potefta

1 tefua fit,dari quis ftipulatus fitrnó rede filio fuo foluet.-quia filij perfo •Ja obligation! magis,^ folutioni adplicat. Qui itaftipulatur, DE« ^EH.QVOAD VIVAM,DARE SPONDESC' côfcftim dece rede dati pc fed hsres eius'exceptione padi cóuenti fubmouendus eft. na ftipu •wotem id egiffc.ne hartes cius pcterct,palam eft-.quemadmodum is, qiii calcndas uf^ dari ftipulatur,poteft quidem etiam poft calendas pe ‘WeJedexceptionepadi fubmouebitur.nam amp;nbsp;fiacres eius,cui ferui-^sptadtjita coceffa eft,ut quoad uiueret,ius eundi fia beret,padi con* ®Wui exceptione fubmouebitur. Qui ita ftipulatur, ante CA-^ENdas PROXIMAL DARE SPONDESC’nifiilcliffcrtabeo.quicalen , ^ri fibi ftipulatur. Qui proprietatem fine ufufrudu habet, rede ‘^^’’if'i^i ftipulatur. idenim in obligationem deducit, non habet, fed habere poteft. Si à te ftipulatus fueto fundum j^^pronianum, deinde eundem fundum derrado ufufruduab alio ^'^’°’' ftipulatio non nouabitur;quia nec foluendo fundum de tarn ’’f“®®^ libcrabcris,fed adhuc il te rede fundi ufumfrudum pe quot;’•quid ergo efte'eum mihi fundû dederis.-is quoeç libcrabitur, il quo ettafto ufufrudu fundum ftipulatus fueram. Si homincm,quem â is d'° 5’^'’‘® ftipulatus fueram,Seius mihi fub conditione promiferit,amp; pendentecôditione poft moram Titij decefferit; confeftim cû Titio üo P®**^®* nec Seius pendenteconditione mihi obligatur. at fi Ti« ’t^ptumfcciffem.'Seins exiftente conditione obligati poteft.id» tco fixe tam uarie;quod homine mortuo,definit cfleres,inquam ^us obligetut: acceptilatione interpofita, fupeteft homo,queni

SI quis.fi Titiusconful fadiis erit, decern dari fpo ponden tiquât^ uis pendente conditione promiffor moriatur, relinquet h^KdeiB obligatu. LVin. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•, nbsp;nbsp;.

QVi ufumfruâum fundi ftipulatur,deinde fundum: fimiliS'^^ qui pattern fundi ftipdatur, deinde to turn; quia fundus ^n n® inteUigitur,ß ufusfniflusdetrahitur.cx contrario qui fundum ropu» tus eft,deinde ufumfrudum.fimilis eft ei,qui totum ftipulatur,deinaC pattern. Sed qui aftum ftipiilatur, deinde iter; pofteriore ftipulationc nihil agit.ficut amp;nbsp;qui decé, deindequinqj ftipulamr,nihil agit. Itenn* quis frudum,deinde ufum ftipulatus fueritmihil agit.nifi in omnibus nouandi animo hoc facere fpecialiter exprefferit.tunc emprioreobH-gatione exfpirante, ex fecunda introducitur petitio ; S?tam iten,^ ufus,nec non qumej exigi poftunt.

QVotiesin diemuel fub conditione oleum quis ftipulatur.'eùiS æftimationem co tempore fpedare oportet,quo dies obligatio nis uenit.timc enim ab eo peti poteft.alioquin rei captio etit.

♦ TDem crit, amp;nbsp;fi Capuse certum olei pondus dari quis ftipulatus fit* JLnam eins temporis fit atftimatio.cum peti poteft.peti autem pottfc quoptimum in eu locum peiueniri potetit.

STipulatio hocmodoconcepta, SIHAEREDEM ME NONFECE-RIS, TANTVM DARE SPONDESC’ inutilis eft; quiacontta bonoS mores eft. LXii. idem.

SEruus,uetante domino, fipecuniam ab alio quo ftipulatus fit; ni* hilominus obligat domino ptomiftbtem.

Slitaquisftipuletur, SIVE NAVISEXASIA VENER1T,SIVE TI-TIVS CONSVL FACTVS FVERIT; utra prius conditio exftiterit, ftipulatio committitur, amp;nbsp;amplius committi non poteft. fed enim cu ex duabus difiundiuisconditionibus altera defeceriturecefle eft, utea, qux exftiterit,huiusmodiftipulationem committal.

HViufmodi ftipulatio interpofita eft, si TiTiVS CONSVL FA» CTVS FVERIT , TVNC EX HAC DIE IN ANNOS SINGVLOS DENA DARE sPONDEScquot;pofttriennium conditio exftitit.anhuius temporis nomine agi poffit.non immeritodubitabitur.Refpondit. earn ftipulationem utilcm effe;ita, ut in ea eonim quoeg annoru,qui ante impletam coditionem inteiceftètinbptæftatio in id tempus col* Uta

^taintdligitur; utfenténtia cius talis fit, tune cum Tirius conful fa-wBfiKtit,in annos fingulos,etiam prxteriti temporis habita ratio» Dtjdenapi^ftentiir.

f^ ^^ extrinfecus amp;nbsp;nihil ad prxfentem aâum pertinentia adicee V^ris ftipulationi.-pro fuperuacuis habcbuntur,ncc uitiabunt obli gation^m uelurifidicas ARMA ViRVM'QVE CANO.SPONDEO;ni-hilominus ualet. Sed amp;nbsp;fi in rei, quæ promiftitur, aut petfonx ap« pdhtione uarictur;nó obeffe placct.nam ftipulanti denaiios,eiufdeni Wnantitatis aureos fpondendo, obligaberis: amp;nbsp;fcruö ftipulanti Lucio oomino fuo,l^itio,qui idem fir,datutum te fpondeas, obligaberis.

Çl minor uigintiannisâdebitorefuo ftipuleturfemu manumiiTu» Utummon eft exiecutio ftipulationis danda.fed fi ipfora uiginti an« flow etinnon impedietur manuniiftïo.'quia de minore lex loquitur.

1 Uaftipnlatio,DECEM SALVA FORE PROMiTTLSfualet. Eum, JLqui decern dari fibi curari ftipulatus fit, nö pofte decern petcre,quö «ia poflit promilTor reum locuplctë dando libctati,Labeo ait. idt^ amp;

V Ipoend ftipulatus fuero,fi pecunia non mihi credidifles.certa eft amp;nbsp;Outilisftjpulatio.quodflitaftipulatus fucro, PECVNIAM TE MIHI CREDiTvRVM spoNDESf incertaeft ftipulatio.-quia id Uenit in ftipu htionem, quod mea intereft.

Cl homo mortuusfiftinonpoteft,nccpacnareiimpofflbilis corn« Ijmittetur.-quemadmodum fi quis Stichum mortuum dare ftipula tus,«fidatus non cftct,paenam ftipularetur.

A /j Vlier,quae dotem dederat populari meo Glabrioni Ifidoro, fe-xVLecrat eum promittetc dotem,fi in matrimonio deccftiftet, in-nntijamp;deceflerat confiante matrimonio. placebat cxftipulatu aftio-nem non eüe;quoniam qui fari non poterat,nec ftipulari poterat.

recipiunt.'iiekiti uiæ, itineris, aâiis,aqu«duâus, caftcrarußi^^^*^'^ turn. Idem puto,amp; fj quis faciendum aliquid ftipulatus fitnirpurarun dum tradi,uel foffam fodiri.uel infuhm fabricari,uel opeas,uclqugt;a his fimile.horum cnim diuifio corrumpit ftipulationcm.Cclfus^MW® libro tricefimoodauo digeftorum refer t,T uber onem cxiftitJ^nc.-uW quid fieri ftipulemur,fi non fuerit fadum,pccuniam dari oportttc-’“ o'cç etiam in hoc genere diuidi ftipulationem. fecundum qux Col» ait poiTe dicidufta adfimatione fadi dandam efle petitionem.

quis ita ftipulatusfit,« ANTE CALENDAR MARTIAL PRIMAS OPW PERFECTVM NON ER1T,TVM QVANTÏ ID OP VS ERlT,TANTAy PECVNiAM DARi?dicmpromiflïoniscedere,nonexquollt;xatuci opus,fcd poft calcndas martias.-quia nee conueniri ant® cakndas’T’^s lias reus promittendi poterat. nbsp;nbsp;Plané fi INSVLAM F VLCIRI qm» ftipulatus fit.*non eft exfpedandum,ut infula ruaftit fic deinde agip^ fit. nee fi INSVLAM FiERii’ut tantum temporis prxtereat.quanwin fula fabricari polfit.fcd ubi iam eoeperit mora faciendxinfulx fio“«'® ^etur,dies'qß obligation! ceder.

LXXIH. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .

INterdum pura ftipulatio ex te ipfa dilationem capit.’ucluti in utero eft, aut frudus futuros,aut domum xdificari ftipulatus n tune enim incipir adio,cum ca per terum naturam prxftari pow*^ qui Carthagini dari ftipulatur,cum Rome fit:tacite tempus co®r*\ uidetur,quoperucniriCarthaginem potcft.Itcm fioperas i^®®-Ï[uis ftipulatus fit.non ante dies earum cedit,quam indidæfuednt.ne^ int præftiræ. nbsp;nbsp;nbsp;Si feriius hæreditarius ftipulatus fit.nullam ww na* bitura eft ftipulatio, nifi adita hxreditas fit,quafi conditioned habea. idem eft amp;nbsp;in feruo eius,qui apud hoftes eft. Si Srichi promin^P®* moram offerédo purgat moram: certe doli mali exceptio n«xd”t eb qui pecuniam oblaram accipere noluic.

LXXiiiL PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.-

STipulationum quxdam certx fuut,quidam incertx. Certumeft» quod ex ipfa pronunciatione apparet,quid,qualc, quantum fit u eccc aurci decern,fundusTufculanus,homo Stichus,tritici Aftidop mi niodrj centum,uini Campani optimfamphorx centum.

LXXV. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;-.

Vßi autem nó apparct,quid, qualc, quatumq; in ftipularione e . inecttam efle ftipulationem dicendum eft. ergo fi quis fundurn fine propria appellatione,ucl homing generaliter fine proprio ne,aut uinum frumentumue fine quali täte dari fibi ftipulatur-inccrra 4edaçit in çbligaUonem. uf^ adco,ut fi quis iu ftipulatus fic» ^^^j

Apnr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^’’'’ *♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*®°’

^^C ^°^’ «ODIOS CENTVM.-VINI CAMPANT BONT AMPHO« ^Potpa ^'^^^ incertum uideatur ftipulari.qina bono melius inueni ^Quol nbsp;nbsp;nbsp;®*’”^ ^°”' appeUatio non fit eer» rei fignificatiua; cum

^'PuI ^^^’’’clinsfitjpfumquoqbonumfit.«cumoptima qins ^»^^■’^ ^^’P“^^’‘* gt;ntelligitur,cuius bonitas principalen! gradum *^1 habet-quae res cfficit,uteaappellatiocerti fignificatiua fit.

Sitiir ■ ' ^*’‘“^ 9“’5 afamfrudum ftipulatus fuerit.-incertum intelli» tlub ''\°^^’8^^'öncm deduxifle.hoe enim magis iure utimur. Illud ISu/^^®”®*^ recipit.Ti quis id,quodex ca ancilla na turn erit. aut fru» t tum ftquot; ^fando Tufculanonati eriint.dari fibi ftipulatus fit.an incer-«fe h ™^’!^^’’’Jp^®‘nir.fed ipfa natura manifeftilnmum eft, incerti ef ' hor ^^'P^i^nonem.fed qui uinum,autoleam,uel triricum,quodin tig •^^“^^»fapulatuï jjcertum ftipulari inteUigitur. nbsp;nbsp;nbsp;Qui ucro â Ti-

p3®fapUlatur,QyODSElVS DEBET,DARE SPONDESfamp;quiitafti * ihe quot;'^’ ^'^®® ^^ TESTAMENTO MJHI DEBES.DARE SPONDES?

. ƒ ttum in obligationem deducit,licet Scius dcbcatccrtum,uel ex te ^^ nieto certum debeatur .-quamuis iftat fpecics uix feparari polTint ab 6(5*’*® propofui mus de uino,ucl oleo,uel tritico,quod in horreo re P 'turn cft.amp;adhuc occurrit,qaod fideiulTores certum uideanturpro . ï®^fcfi modo amp;nbsp;is,pro quo obligentur,ccrtû debeat ; cum alioquin ’;«aititerrogentur,lD FIDE TVA ESSE IVBESï’ Qui id,quod in fa ?*ntnonfacicndo confiftit,ftipulatur.incertum ftipulari uidef.

nciendoiueluti fofTam fodiri,domum xdificari, uacuam poflclTio-*quot;i tiadi.in non faciendo.ucluti per re non fieri,quo minus mihi per *«11111 tuum ire agere liccat; per te non fieri, quo minus hominem ’™ Erotem habere liccat. nbsp;nbsp;nbsp;Qui illud aut illud ftipulatur,ucluti de

n?^uelhominem Stichumfutrum certum, an incertum deducat in ®™gationem,non immerito quxritut. nam amp;nbsp;res certx defignantut: « utta earum potius prxftanda fitan incerto eft. fed utcun^ is fibi eie» wontmeonftituitadieftishisuetbis, VTRVM EGO VELIM: poteft ui« aeri certum ftipulatus.cum ci liccat,ucl hominem tantum,uel decent tantum intenderc fibi dari oportcre. qui ucro fibi clcâioncm non con mtuirincertum ftipulatur. nbsp;nbsp;nbsp;Qui fortem ftipulatur,amp; ufuras quafa

tun^tcertumat incertum ftipulatus uidetur;amp; tot ftipulationes hint, quotres. Hxcftipulatio fvndvm tvscvlanvm dari:’ often-Fit fc certi effc.’continet'q^.ut dominium omnimodo cfficiatur ftipula tons quoqiio modo.

CIftipulatusfuctim, illVD AVT ILLVD, QVOD EGO VOLVERO? 0hxceledio petfoiulis eft;^ideo femo^uel filio callseledio non co bauet

haeret. in haetcdes tarnen tranfit obligatio,etiam antcclcflionefflot'' tuoftigiilatorc. Cum ftipulamm, QViDQViD TE dare face-re oPORTETJ'idduntaxat.quodpraefentidic debet, in lypulatione deducitur.nô utin iudicqs etiâ futuru.amp; ideo in ftipularioneadijcituet bum OPORTEBiT,uclita PRAESENS IN DIEM^VE. hoc ideqfit.quia • quificftipulatur, QVIDQVID TE DARE FACERE OPORTETCquot; dc-monftrat ea pecunia,quae iam debetur.quod fi tod demonftrarcnult: dicitOPORTET OPORTEBIT'VE, uel ita PRAESENS IN DIEm\E. '

AD diem fub poena pecunia ptomifla, amp;nbsp;ante diem motwo pro« * mifforc,committeturpœna,licctnonfithærcditaseiusadiM« Lxxviii. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

01 filiusfamilias fub conditione ftipulatus,emancipatus fucrit,3dil ^de exftitcrit condino.patri aftio compctit ; quÄ in ftipulatiönibuï idtempusfpeâatur,quocontrahimus. Cum fundum ftipuhtuS^ fum: non ueniunt fruâus,qui ftipulationis tempore fueiunt.

LXXIX. VLPIANVS. SI procuratori pratfentis futrit cautum: ex ftipulatu adionem uriic domino competetenemo ambigic.

QVoties in ftipulationibus ambigua oratio eft.cotnmodiffinw*’* eft id accipi,quo res,de qua agiturUn tuto fit.

QVoties quis alium fibi promittit,nec adqcit'pona (puta,ael fer« num fuum,uel hominem liberum) quaeritur.-an committatut ftipulatioc' amp;nbsp;Celfus ait.’amp; fi non eft huic ftipularioni additu, NISI STE* TERiT, POENAM DARiî'id,quantiintereft fifti,contineri.lucrum cft,quod Celfus ait.nam qui alium fifti promittit,hoc promittit, id adurum,ut ftet. nbsp;nbsp;nbsp;Si procurator fifti aliquem fine poena ftipulaws

fit.poteft defendi,non fuam,fed eius,cuius negOcium geffit.utilitatein in earn rem deduxiire,id'qj fortius dicendu eft,amp;fi QVANTI EA RES EST ftipulatioproponatur procuratoris.

LXXXII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .

NEmo rem fuam utiliter ftipulatur,fed precium rei fus nonmun liter, fane rem meam mihi reftitui refte ftipulari uidcor. nbsp;nbsp;»

poft moram promilToris homo deceflent.-tenetut nihilominus pend de,ac fl homo uiuerct.amp; hie moram uidetur fcciffe,qui litigate maluc rit,quimteftituere.

TIT. T. ptoalioprSmittens daturum faâurumôeeum, nS obligatur.nàm de « quen^ promittere oportet.amp; qui fpondet doliim malum abeffe abs wturuni^’cfle.-non fimplcx abnutiuum fpondet/ed curaturum fc^ut oolusmaTiis^abfit. Idemc^ in illis ftipulationibus habere licere. «enHÿQVE PER JE, NEQVE PER HAEREDEM TWM FIERI, 0^0 MiNvs FIAT. SiStichumftipulat9de.iliofentii,tudealio; ilihil aftu erit. qiiod amp;nbsp;in nidicijs Arifto exiftimauit.fed bic magis eft, *itispetitusuideatur,dequo aflor fenfeht. nam ftipulatio ex utriiifc^ confenfu ualet.-iudicium autem etiam in inuitum redditur.amp; ideö po-1 tius aftori credendum cft.alioquin femper negabit reus fe confenfifle.

Si ftjpolante me Stiehum aut Pamphilum,tu imum daturum te fpo pondcris:corfftatnontenerite,necad interrogatum eiTe refponfum. Diuerfacauffaeftfummarum.’ueluti DECEM AVT viGiNTi DARE SPONDESï’ hic enim amp;: fi decem fpoponderis,refle refponfum eft.-quia , ‘tmpcr in furnmis id,quod minus eft,fponderi uidet. Ifcm fi ego plu« ^K res ftipuler, Stiehum Cputa)^ Pamphilum.licet unum fpopóderis, ^^etis.uidcrisenimadunamexduabus ftipulationibus refpondifle.

Sacram rem,uel religiofam,ud ufibus publicis in perpetuum relifta forum, aut bafilicä ) aut hominem liberum inutiliter ftipulor;qu5 *quot;$ tes facra profana fieri,aut ufibus publicis relifla in priuatos ufus re *^ffo. amp;nbsp;ex libero feruus fieri poffit. nam amp;cum quisrem profanam, *^tStiehum darcpromifit.liberatur, fi fine faflo eius res facra efle cos pftit,aiitStichus adlibertatem peruenerit.nec reuocatur in obligatio-I'^.firurfus lege aliqua amp;nbsp;res facra profana elTecacperitA Stichus ex hwiofejuQs effeflus fit:quoniam una at^eadem cauflaSclibcrandi amp;nbsp;oongandi fit, amp;nbsp;quod aut dari nó poffit,aut dari pofTit.nam amp;nbsp;fi natie, 9“a ^popódit,dominus diffoluiffetjóc ijfdé tabulis eópegiflet; quia ea « dem nauis effet.incipetctobligari. Pro quoSc illuddici poffe Pedius fcribit.fiftipuijjjQs fuero ex fundo centum amphoras uini, exfpeflare debca,donecnafcatur.amp;finatumfinc culpa promifforis confumptu wtiriitfum exfpeflare debeâ,doneciterunafcatur,amp; dari poffit. amp;: pee hasuices aut ceffatura, aut ualitura ftipulationcm. Sed hæc diffimilia funt.adeoem;cu liber homo pmiffuseft, feruitutis tempus fpeflandu nó eft,ut nc hæc quidé ftipulatio de homine libero ,pbanda fit,iLLVM, CVM SERWS E5SE COEPERIT.DARE SPONDESC'item EVM LO« CVM,CVMEX SACRO RELIGIOSO'VE PROFANVS ESSE COEPERIT, hARE SPONDESfquia nec praefentis obligations téporis recipere po *ïft;amp; ca duntaxat,quæ natura fui poflibilia funt.deciucunt in obliga-^oné,uiniaütnon fpecic,fed genusftipulariuidemur,amp;tacite in ea ^^mpiis córinctiir. hó liber ceita fpecie continet.^ cafum aduerfam'cp SS fortune

fortunam l^cdari hominis hberi.nccj ciiiilc, neqj natural eert, nam lt;te bis rebus negotium rede gerimus.quaefubrjci ufibus dominio'cp no* ftro ftatim poffunr.amp;: naiiis fi hac mente refoluta elbut m alium ufow tabulae deftinarentutdicetmutatoconblioperficiatur ; tanfenamp; pet' empta prior nauis,amp; hæc alia dicéda eft.fed amp;fi reficiendae nauis caufl^ omnes tabulae refixae fintmondum intercidiflè nauis uidetur ;« coni’ pofitis rurfus tabulis,eadem nauis efleincipit. ficuti de atdibus depoft' ' ra tigna ea mente,ut reponantur, aedium funtJed fi uf^ ad areâm de* » pofitafintdiceteadem materia reftituatur,alia crit. Hierradatus en^ adprætoria$ftipulationespertinet,quibusde reftituendare cauetur,^ amp;aneademresfit,quaeritur. Sirem,quamcxcau£amp; lucranuaft*' । pulatus fum,nadus fuero ex cauffa lucratiua; euanefciflftipulaflo- «® •, amp;nbsp;fi hacres exftitero domino,exftinguitur ftipulatio.Si nero ä n«‘b®' rededefundusearnlegauerit.poteftagi ex ftipulafü. Rkmepeftj^* fub conditione kgara fit.-quia amp;fi ipfe debitor rem fub conditione Je- ^ gatam dediiïet,non hberaretur.fed fi conditione déficiente reniai^; rifpetitio infirmabitur. nbsp;nbsp;nbsp;Stichum,qui deceflerit,fi ftipulcr.fiquJde condici etiam poteft mortuus ut furirutditet me ftipulaturn Sabinus ait.fi iiero ex alijs cauffis.-inutilitcr.-quia amp;nbsp;fi debetetur,morte pronni for libcraretur.Idcm ergo dicetur, amp;nbsp;fi mora fada defundum ftipul®' ler. Si quis ancillam fifterc fe aliquo in loco promiferit, qu«Plt;^ gnans erat;amp; fi fine partu earn fiftat; in cadem cauffa earn fifteïe ^'^^*''’ l^tur. Lxxxiiir. ideh. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,

Ol infulam fieri ftipulatus fim,amp; tranfierit tempus,quo powens « j^cere.qudmdiu litemconteftatusnonfim;poffe te fa tien tem rari placet.quod fi litem iam conteftatus fimanhil prodeffe tibi,“ xm fices, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXXXV. IDEM.

IN exfecutione obligationis fciendum eft quatuor cauflasene. nam interdum eft aliquid,quod à fingulis hærcdibus diuifim cófequi p fumus:aliud,quod totum peti neceffe eft, nee diuifim praeftan pot ' aliud,quod pro parte pctitur,fcd folui nifi totum non potefttaliu^ folidum perendum eft,licet in folutionc admittat paras exfeeuno • Prima fpecies pertinct ad promifforem certæ P«^*“’^*”® 4 Ls tio amp;folutioadportiones hxreditarias fpedant. nbsp;nbsp;Secundaadop »

quodteftator fieri iuffèrit.nam finguli hxredes in quia operis effedus in partes fcindi non poteft. nbsp;nbsp;Quod fi ®PTjjyj

fuero,PER TE HAEREDEM'VE TWM NON FIERI, QV0 EAM AGAM^ SI ADVERSVS EA FACTVM SIT, TANTUM amp;nbsp;units ex pluribus hatredibus promiJToris me ^hibeataierior e ^^^ ,tentia,cxiftiniantium unius fado omnes tencntquoniani lieft a ^

pfohibeor,non tarne in parte prohibeor. fed caeteris familias ereifeun dæiudicio far eiet damnû. Pro parce peti.folui auténifitotamnS -poteft. u,Juti cum ftipulatus fum hominem incertü.nam petitio dus femditutjfolui uero,nifi infolidum,non poteft.alioqiiin in dinerfis ho minibus refte partes foluerentur. qiiod non potuit defundus facere; Jie quod ftipulatus fum, *confequar. Idem iuris eft, Ôcfiquisdecéaut *afs.non homipem ptomiferit. nbsp;nbsp;In folidum uero agi oportet,amp; partis folutio conf, adfert Iiberationcm,cum ex caufla euidionis intendimus.nam audo* ris hxredes in folidum denunciandi funt,omncsq3 debent fubfiftere,^ ' quolibet defugienteomnestenebuntutrfed unieniq; pro parte hæredi ( tariâgræftati^iniungit. Item ft itaftipulatio fada fit, Si FVNDVS

Uî cómittitur ccn^immcc prodeft partes fundi dari ceffante una.‘qué« admodum non prodeft ad pignus liberandum partem creditor! foluc

« re. nbsp;nbsp;Quicunep fubconditioneobligatuscurauit,ne conditio exifte rctnihilominus obligatut.

QVod dicitiir,tot ftipulariones eflc.quotres.ibi locum habet,ubï res exprimuntur ftipulationcxacterum ft non fuerint exprelTx: rrnaeftftjpuiatio,

A Æ Ora rei fideiuflbri quoç nocet.fed ft fideiuffot fetuuobtulcrit, XV £8lt; reus mord fecerit: mortuo Sticho fideiuflbri futciirrédu eft. f^dfi fideiuflbr hominem occiderit.reus liberatur,fideiuflbr aut ex ftï puljtioncconueniri poteft.

”05 ita ftipulatus fuero,QyiDQyiD te dare facere opor-TET.^ nó amplius in ftipulationé deducitur,quam quod dari iam opoe tct.fi aüt adqciatur.OPORTEBiT’vE; etia futura obligatio deducitur.

/^ Vm ftipulati furnus pro ufuris legitimis poend in fingulos men-\^fes,fi fors foluta non fit.etiam fi torris obligatio in indicium fit dedudaiadhuc tarnen poena crefeit: quia uecum eft pecuniam fo« lutam non efle.

ferit.-âquidem ocefdat corn promifTorexpeditum eft. Si autnegligat Snfirmû,an tencri debeat promiflbr quærétibus, côfiderandu eft,utrii quemadmodum in uindicatione hominis, fi negleâus i pc^eflore fu critjCnlpæ huius nomine tenetur poffeflbr,ita amp;nbsp;cum dari promifit.an culpa(quod ad ftipiilarionem attinet)in faciendo accipienda f^, an no faciendo.quod magis probandum eft: quia qui date promifit,ad dan« dum,non faciendum tenetur. fed fi fit quidem res in rebus humanis, fed dan non poffinut fundus religiofusCputa)uel facer faftus,uel fem? manumiffuSjUel etiam ab bofbbus fi capiatur.- eulpa in hune nioduni dqudicatur.utfiquidemipfiuspromifforisres.uel tempore ftipulatio f risque] poftea fuerit, amp;quid eorum acciderit ; nihiJeminus teneatur. Idcincp fiet,amp;fi per alium poftea.quàm ab hoc alienatui fit, id conti«., gerit.Si autem alienus fuerit,amp;: ab alio taie quid acciderit: nô tenetur: quia nihil fccitnifi poftea,quâm moratus eft foIutTonem,aliqnidhu3 iufmodi accidetit.quam diftindionem amp;Iulianus fequitur. nbsp;nbsp;itein fi homo,qui fuit promiflbris,ex præcedenti caufla ablatus ci fuerit,q» ftatuliber fuerit.-perinde habendus eft,ac fi alienû promififlet: qnia fi* ne fafto ipfius defqt cius effe. nbsp;nbsp;nbsp;De illo quacritur.an amp;nbsp;is,qui nefeiens fe debere occ/dit,teneatur.quod Iulianus putat in co,qui cum nefeire S fe petitum codicillis,ut reftituerct,manumifit. Sequitur uidet« deeo,quod ucteres conftituerunqquoties culpa interuenit débitons* perpetuari obligationem, quemadmodum inteUigendumfit- amp;QJ^^ dem fi fecerit promirtbr,quo minus foluere poffitrexpeditum inteUf* öum habet conftitutio.fi uero moratus fit tantum ;hxfitatur,an n P^ ftca in mora non fuerit,exftinguat fupcrior mora.â; Cclfus adoWee fcribit eum,quimoram feceritin foluendo Sticho, qué proniilcratj polfe emendate earn moram poftca offerendo. hanc cm quaenionem effe de bono amp;nbsp;aequorin quo gencre plerumcç fub authoritate iuris entiae pcrniciofe(inquit) erratur. amp;nbsp;fané probabilis cft haw quam quidem amp;nbsp;Iulianus fequitur.nam cumquaeritur dedamno, par utriuf^ caufla eft.quare non potentior fit,qui tenet, qn^m qui P fequiturt* nbsp;nbsp;Nunc uidcamus,in quibus perfonis hxc conftitutio_

cum habcat.quæ infpeâio duplex eft.-ut primo quxr3mus,qux iiaeefficiantperpetuam obligationem;aeindc quibus earn produ ^ « iitilt;5 autem principalis debitor perpétuât ôbligationé. acceinoue^^i^ tem,an perpétuent,dubiûeft. Pomponio perpetuari placet - qua ^^ fado fuo fidciuffor fuam Obligationen! tollatc'cuius fententia italt;5perpetuatur obligatio tam ipforum,quam fucceffornm wo perfona.acceffionibus quoep fuis,id eft fideiuflbribus,pftpetuan gationem.quia in totam cauflam fpoponderunt. nbsp;nbsp;An ““'^^‘^qui

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X007

®$gt;Qui iuflii patris promiferit^occidendo feruum producat partis ob« 'S’tioncm, uidendum eft. Pomponius produccre putat/cilicetqua ’ *4«effio^enïintcIHgcnseum,quiiubeat. Effedushuius conftitu- ' onis ille cft,ut adhuc homo peti poffit.fed amp;nbsp;acceptum ei poffe ferri ƒ ftdeiufforem accipi cius obligationis nomine. nouari aut point hæc obligatio,dubitationis eft.qiiia nc^ hominem, qui non 'Igt;necpeciiniam,quae nó debet,ftipulari poffumus. amp;ego puto noua “Onem fieri poffe,fi hoc adum inter partes fir,quod luliano placet.

' Vlitaftipuler, PER TENON fieri,QVO MINVS MIHI,HAERE-1 PPVOYE MEO VINDEMIAM TOLLERE HCEATï’ etiam hxie»

^Riticum dare oportcreftipulatns eft aliquis. fadi quaeftio eft,nón X iuris.igit fi de aliquo tritico cogitauerit, id eft cetti generis,amp;; cer

*’»säcniodum uellet,non fecerit.nihil ftipulatus iudetur,neigitur unu Riddern medium.

f| Vi infulam fieri ftipulatur, ita demum adquirit obligationcm, vjjl appareat, quo in loco fieri infulam uolueric, amp;nbsp;ibi infulam fie ti dus interfit.

QVi fetyum mihi ex ftipulatu dcbcbat,fi in facinote eu deprshen deritampime eum occlt;det,nec utilis afto erit in eu cóftituenda.

' ÜTAVRVM DARic'perindcerit.atJjfi TE SiSTlC'folümodoftipulatj ' eflèm. Poffum utiliter à te ita ftipulari, NOMINE TITII TE SOLV-TVRVM^necjenimhocfimileeftilli TITIVM DATVRVMf fedexea ftipulationc, dû intereft mea,agere poffum.amp; ideo fi locuples fitTiti« ns.nihil ex hac ftipulatione confequi poffum.quid enim mea intereft id à te fieri, quod fi no feceris,xque faluam pecuniam habiturus fume*

Si TIBI NVPSERO, DECEM DARE spoNDESt’eauffacognitadene gandam aâioHépuro,necraro ptobabilis cauffahuius ftipulationis cft ldemfi uu a muliere eodem modo non in dotem ftipulatus e ft.

EXiftimo pofte id.qnod menm eft ,fnb condition e ftipuIari'itcW uiam ad fundum poftc,qnanquam interim fundus non fit neus. Hit fl hoc uerum non eft,amp; alicnum fundum fub condition^ ftipu^ fiiero.is'c^ ex lucratiua cauffa meus effecceperitconfeftim perimetur ftipulario.fle fl fundi dominus fub conditionc uiam ftipulatitf fuetit.’ ftatim fundo alienato euancfcctftipulatio.'amp; maxime fecunouniiliO turn opinioncm,quietiamea,quaerede conftitcrint.refoluiputant» cum in cum cafum retiderunr.a quo non potuiffent conftftcrc.^ hacftipulationc INSVLAM FVLCiRi SPONDESC'quandonafcat aftio, qiixritur.amp; utiq? non eft cxfpcdandum,ut mat nee cnim nihil ftipub' » tons intcreft, fultam potius cffe, quam non effe.nee tatgen reds agf^’ | fi nondu praeterierit tantum temporis,quo fulcire potuerit redéptpt ••

V^^bis exprimât,ominTum cffe inteHigendû eft. ac fere feciinlt;^“P''® , rniilorem interpretamurrquia ftipulaton liberum fuit tier ba late co’’* ciperc.nec rurfum pro mi flor ferendus eft, fi eius inrererit.decertis po tins uafis forte,authominibus aftum efle. nbsp;nbsp;Si ftipulatus hoemodo fuero,Sl INTRA BIENNIVM CAPlTOLIVM NON ASCENDEPJS Ric* nonnifi practerito biennio reftepetam. nam amp;fi ambiguë uwM funt.fic tarnen exaudiuntur.fi immutabilité! uerum fuit, te capitO“* urn non afcendiffe.

COnditio in prætcritû,non rantû in prüfens tempus relata, WW“ aut périrait obligationem,aut oranino non differt.

VEnditores eraptori pro euiflione cauerant, quanti ®®5 ^*^ fet;fpecialitcr fe agnitnros.fi in litc mota furaptus feciffet;««*quot; ptori ftipulanti promiferant.poft mortem emptoris unus ex uendit ribus au indicium uocauir,precium fibi deberi dices,hxredes eiuS’ fumptus in defenfionecauflie fados fcum probarent precium «o® fuifle)ex ftipulationepetcbant. Modeftinus refpódit. fi eas uenditores promifi (Tent, quæ ob litem de proprietäre inftitutain » eflent: minime ex ftipulatu peti poffe.quod erogatû cflet.diiin ait« lt;nbsp;uenditoribus prccium,quod iam fueratexfolutum.petit.

CIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Liber homo in ftipulatum deduci non poteft.'quia nee dari opO«^ tç wtendi^nce atlUmatio dus praeftaxi poteft; non raagis,quam

‘. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1009

^ feruus pccuniam pro Hbertate padus fit,amp;ob earn rem reu ' ^dcTit.quamuis feruus ab alio manumiflus eft.reus tarnen rede “^‘'Sabitur.quia non quxritur.d quo manumittatur, fed ut manumit cv. IDEM.

V-‘’plllatusfnm DAMAM AVTEROTEM SERWM DARIC'cuDa« L?ni3mdares,ego quo minus acciperéjnmorafui.mortimscft Das me adionem ex ftipulatu habere:’ Refpondit. fecundum ' i nbsp;nbsp;nbsp;^ Sabini opinionem puto te ex ftipulatu agere non poffe .nam

5^“*®*®^*’*®»®?®’^^®^*^®^®*® moranon efiet,quo minus id, qlt;f 1. ^bcbïtjfoluAet.-continuo eum debito liberari.

f AViexpIunbft fiindis, quibus idem nomen impofitum fuerat, 1 V_Xjquot;Hini fundum fine ulla nota demonftrationis ftipulatür,incer quot;m ftipuiatur^id eft eum fundum ftipulatur,quem promiffor dare uo “^lit.tamdiuautemuoluntaspromiflbiis inpendenti eft,quimdiu ‘^jquod piomiffum cft,foluatur.

Trum turpem talem ftipulationé putcs,an non,quæro. pater na türalis fihum, quem Titius habebat in adopnonem, hacredé in-*^t,fi patria poteftatc effet liberatus. pater eum adoptiuus nó alias Jpiincipare uoluit,quam fi ei dediffetj quo ftipularetur certam fura 5?®gt;fi eum manumififlet; amp;nbsp;poft emancipationem adqt hæreditaté * '“s.petit nunc pecuniam pater ex ftipulationé fupra relata.refpondi ’ ontinpefn effe cauffam ftipulationis,utpote cum aliter filiu emanci- ’ P^tousnon fueritncc poteft uiden iniuftacauffaftipulationis, fi ali» 9™ adoptiuus pater habere uolucrit,propter quod à hlio poft emanci P^tioneniinagis curaretur.

A 'Titioitaftipulatus fum, SIQVA MIHI NVPSERIT, DECEM ZjlDOTis EIVS NOMINE DARE 5PONDES^ quærcbatur,anconfi «attalis ftipulatiof Refpondit.fi ftipulanti mihi dos ita promiffaeft, ^AMCVNQVE VXOREM DVXERO,DOTIS EIVS NOMINR DECEM dare SPONDEsf nihil in ca cauffa eft,quare ea pecunia códitione ex • piëta non dcbeator.nam cum conditio etiam ex incertx perfonae fa-Joparercobligationépoffit.-uelutisi QViS IN CAPiTOLlVM ASCEN ®£RIT, DECEM DARE SPONDESJ* SI QVIS A'ME DECEM PE»

F*^°^ dare sPONDESfcurnonidemScindotepromiffa re Pondeatur, ratio teddi non poteft, nbsp;nbsp;Nulla promiflio poteft confilt;

toio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LTB. XLV. ftere,quae ex nolnntote promirtentis ftatum tapit.

SIitaftipulatusfiiero,DECEM AVT QyiNDEClM DA^Sî* û«f*quot; debétiirJtemfiita,P0ST ANNVM AVT biennivmdabisî’ po» bienniû debentur; quia in ftipulationibus id feruatur, utquod^nnuîgt; quodq^ longius eft, uideatur in Obligationen! dedudum.

SI mihi amp;nbsp;Titiojn cuius poteftate non fini, ftipulcr decem .• non tlt;^ ta decem,fcd fola quinq? mihi debétur. pars enirn aliéna in obligé-tionc deducitur.'ut quod extranco inutiliter ftipulatus fum, non auge ÿ at meam pattern. nbsp;nbsp;Si ftipulatus fuetO de te vestem tvAMj^QVAB |

CVNQVE MVLIEBRIS EST, DARE SPONDESt'magiS^ÔmétemftP“’« lantis.quàm ad mentem promittentis id referri debet.utquidin care fit,æftimari debeat,non quid fenferit promifTor. k3lt;5 fi folitus fucMt promiffor muliebri quadam uefte utirnihilominus debebitur. ƒ

SI ftipulatus fuero PER TE NON FIERI, QVO MINVS MIHI ILLA DOMO VTI LiCEATfanctiamfimenonprohibeasjuorcaiitcni meam prohibeas, uel contra uxoremca ftipulata me ptohibeas.aH committatur ftipulatiof’ amp;nbsp;fatius eft hxc uerba fic accipi. nam amp;: fi ft*' pulatus fuero, PER TE NON fieri,QVO MINVS MIHI VlAjlTlNE RE, ACTY. VTi LiCEATfä:non mc,fedalium nomine meoingredien tem prohibcas.fciendum crit committi ftipulationcm.

SI quis ftipulatus fit Stichum aut Pamphilu,utrum ipfe ncllet ; que elcgcrit,pctet,amp; Wc erit folus in obligationc. an autem mutare uo Iuntatempoflït,amp;adaltcrius petitionem tranfire, quacrentibus.refpi* tiend? crit fermoftipulationis,utrum'nctalis fit, QVEM VOLVERO, anQVEM vOLAM.namfitalisfucrit QVEM VOLVERO: cu femel ele^ gerit,mutare uoluntatem non poterit.fiuero traâum habeatfermo il Iius,amp;fit talis QVEM VOLAM; donce indicium didet, mutandi pote« ftatem habebit. Si quis ita ftipulatus fuerit, PRO CENTVM AVRE IS SATiSDABisc'amp;reumdcderitiniftam fummamiProcuIiisaitifem* per in fatifdationis ftipulationc uenirc, quod intereffet ftipulantis: ut alias tota fors ineffet,ueluti fi idoncus promiffor nó effet: alias minus, fi in aliquid idoneus effet debitor: aliis nihil,fi tam locuples effet,ut no Rra non interfit,fatis ab eo accipere.-nifi quod plerü^ idonei non tam patrimonio,quäm fide quo^ aeftimarentur.

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;101«

•^niias lonias effedum no fit,poenam.amp; protnlen'm diem;putas 'ne ue J^Poiremcdicerc,arbitratumeoopuseffcdu noneffc ante ealendas Ellias,cLi^i ipfe arb'itrio meo alia diem operi laxiorem dedcrimc’ Pro cuius refpondit. non fine caufladiftinguendum eft;intereffe,uttu per ptomifforem moranon fuiffec,quo minus opus antecalcndas lunias Ota ut ftipulatione comprachenfum erat) perficeretiir.-an tunc, cu iam ®pus effici no poffet ante ealendas lunias, ftipulator diem in ealendas Augiifti protuliffet. nam R tue diem ftipulator protulit,cum iam opus ®ute ealendas lunias effici no potcrat; puto pœnam effe commiffam. •tee ad rem pertincrc,quod aliquod tempus ante ealendas lunias fuit, t ^uoft^ulato^non defiderauit id antecalcndas lunias effici: id eft qi * tioijeftatbitratuSjUt fierer,quod fieri non potcrat. at fi hoc falfum eft: ctiam fl ftipulator gridie ealendas lunias mortuus effet,pacna comiffa •toneffet.-quoniam mortuus arbitrari non potniiTecA aliquod tépus « poft mortem cius operi pcrficiendo fupcrfuiflet.amp;prop€modum,eti-

^® fi ante calédas lunias futurum effe coepit, opus ante cam diem effi '^*non poffe, pœna commiffa eft. Cum uenderct aliquis, promifit ^'’’ptori fideiuffores præftareA rem uenditam liberate, quæ ut libère ^t«,niinc dcfiderat emptor.•amp; in mora eft is,qui ea ftipulatione id futti ^t^promifit. quaeto, quid iuris fitC'Proculus refpódit.tanti litem æfti quot;l«ioportct,quanti adoris intereft.

Vl fundum ccrto die præftari ftipnlcr, amp;nbsp;per promifforem ftete* ptit, quo minus ea die prxftetur .-confecuturu me,quanti mca inter-‘‘quot;tnoramfadam noneffc.

Taftipulatusfum, TE SISTI IN CERTO LOCOC’SI NON STITE« QVINQVAGINTA AVREOS DARI SPONDES^ fidics in fti« puhtione per errorem omiffus fuerit,cum id agerctur, ut ccrto die fi* ftcres.imperfeda crit ftipulatio non fecus,ac fi quod pondère, nume-ro,menfumcont inetur ,fine adieftione pondcris,numcri,mcnfurx fti pulatus effcm.-ucl infulam xdificari,non demonftrato loco.-uel fundu Mn,non adiefto nomine.qd* fi ab initio id agebatur.utquocun^ die fi itères, amp;nbsp;finonftitiffes, pecuniam dares: quafi qiiatlibct ftipulatio fub conditioneroncepta uircs habcbit:nec ante committetur, quam fuc-ût declaratu reum promictendi fifti no poffe. Sed amp;nbsp;fi ita ftipulatus fuc to, st IN CAPITOLIVM NON ASCENDERIS, VEL ALEXANDRIA^«

^^^^^’ ^’^^'’'VM DARI SPOMDES:’non ftatimcommittitur fti PWatio,quamuis capitoliu afcendere,ucl Alexandriam perucnire po* wetisded cum certu effe coepcrit,tc capitolium afcenderc,ucl Alcxaii tt dxiam

driamirenónpoffe. Itcmfiquis itaftipuletur/si PAMPHitVM NOU DEDERis, CENTVM DARE sPONDESÇ’RefponditPegafiis,nonante committi ftipulationem^quâm defijffet poffe Pamphilus 4^ri- Sabine autern exiftimabat.ex fententia contrahentium,poftqudm lionw pO' tuiffetdari,confeftimagendü.Si:tamdiuex ftipuJationenonjjpnÇaa qudmdiu per promifforem non ftetiffc^qno minus eum darct.-idq!«^ fendebat exemple penus legatæ. hæredem etenim/i dare num,necdediflêt;confeftiminpeciiniamlegatamteneri icripfit’^ utilitatis cauffa receptum eft ob defundi uoluntatem, amp;nbsp;ipfius rei na» tura.Iraq? poteft Sabini fententia recipi, fi ftipulatio non à conditioned coeperic; ueluti SI PAMPHILVM NON DEDERIS, DARI TANTVM | SPONDESJ'feditacÓceptafltjPAMPHILVM DARE SpAlDESfSlNO*^*« DEDERIS, TANTVM DARI SPONDESC’qiiodfinedubio iienim enG turn idaftu probatur: utfi homo datus non fuerit, amp;homo à pecunia debeatur. fed amp;nbsp;fi ira cautum fit, ut fola pecunia nó foluto homme de-beatur,idem defendendum erit .• quoniam uohmeas fuilTe probatiirgt;ut homo foluatur,aut pecunia petatur.

DEcem ftipulatus dTitio.poftea quato minus ab co rôfequi polieî, fi àMsuioftipuleris: fine dubio Mæuiusuniuerfûpericulû P^ teft fubire.fed amp;nbsp;fi deeem peticris â Titio;Mæuius non erit fo]iitus,n“* iudicatûTitiusfecerit. PA VL VS notât. nonenimfiintduoreiTid“^ amp;nbsp;Mæuius ciufdem obligationisxfed Matuius fub conditione debet, fia Titio exigi non poterit. igitur nec Titio côuento Meuiuslibcratunqui an debiturus fit, incertû eft.-amp; foluente Titio nó libéra rur Manius, qui nec tenetur, cum conditio ftipulationis déficit ; nec Mæuius penden» te ftipulationis conditione rede poteft conueniri. à Maeuio enim ante Titium exeuffum non rede petetur.

SIcentu homines,quos ego hæresûc meus elcgiflret,ftipulatus,ante« cp elegerim, duos heredes reliquero : numéro diuiditur ftipulatio-diuerfum erit,fi iam cledis hominibus fucceflèrint.

Liber homo.qui mihi bona fide lcruit, quod ftipnlanti miW fWit* nt.propc cft.ut omimodo fit urile,quamuis ex re mea promittat.

nam quid aliud dici poteft,quo minus liber homo teneatur f nec tarne ideo,fi ftipnlanti eidem ex eadem caufa fpondca,tenebor.qucadmodu enim habebit eius adioné aduerfus me,quod ab alio ftipulatus quacre-tet mihit' hoc iralt;$ latere fruduario feruo uel alieno, qui bona fide fer» lütiComparabitM.Ienms autern ftuduaiio fi promittit ex re ipßuw ahetuis

»Heniis.qui bona fide feruit.emptori.nidla de peculio dabitur in domi num adio. nam in his cafibus domini effe inteHiguntur. nbsp;nbsp;c £ C E M HODiE^ARESPONDESfdixi poffe uel codem die pecunia pcti : nee uidcri praematurius agi ,nô finito ftipulatióis die, quod in alrjs tem poribujyuns eft.nam peri non debet.quod intra tempus compraehen« Turn folui poteft. in propofito enim diem non differmdae adhonis gratia infertum uideri,fcd quo praefens oftendatur refponfum eft. D E« CEMMIHI AVT TITIO,VTRVM EGO VEHM,D ARE SPOH DESfex eo,quod mihi dandu eft,certi ftipulario eft.ex eo,quod illi fol* |Uendu,incerti. finge mea interefle Titio porius.quam mihi folui;quo-1 niam poenam oromiferam, fi Titio foJutum non fuilTet.

|\01icIaufula,aiie in ftipularionibus fubqcitur.non pettinet ad eas Impartes ftipulanonis, de quibus nominarim cauetur.

VIitaftipuJatUsfuero,HANC S VMM AM.CENTVM A VREO« kJRVM DARI S PON DE SC’amp;fimaximeitaexaudiaturille ferma, St MODO CENT VM AVREORVM EST:n0facitc0dirionchaec Wj^ioiquonia fi centu non fint, ftipulario nulla eft. nee placuitinftat häbete conditionis fermonc,qui non ad futurum,fcd ad praefens Km» pus refettur, amp;nbsp;fi contrahentes rei ueritatem ignorent.

PXeaparte caurionis,DOLVM'QVE mALVm HVIC REI PRO-^MISSIONI'QVE ABESSE ABFVTVRVM'QVE ESSE, IS STIPVLA-TVS EST ,spo PONDIT ILLE, incerti agetur ftipulationis utiliter inter-pouendægratia. Millier ab eo, in cuius matrimonio conueniebat, “'pulata fuerat ducenta, fi concubinae tempore matrimonq cófuetu-ötnetepetiffet. nihil cauffae eflc,cur ex ftipulatione,quae ex bonis mori fusconcepta fuerat, mulier impleta conditione pecuniam adfequi nó r°“it- In infulam deportato reo promittendi, ftipulario ita cócepta yMM0RiERis,DARit'nonnifimorientceo,cómittitur. Ex fado sei promittendi doli ftipulario hæredé eius tenet, ficut ex exteris altjs tontraftibus;ucluti mandari,dcpofiti.

f A ViRomæ pecunia mutuam acceperat foluendam inlonginqua v^prouincia poft menfes tres, eam^ ibi dari ftipulanti fpopondc* *t;^ftpaucos dies Roms teftatocreditori dixit, paratû feelTeRo«

* cam numeratc,detrafta ea fumma,quam creditori fuo ufurarö no quot;le dederat.quæfitû eft,câ in integrû fummâ, in quâ ftipulatiôe obli»

^Sttseftjohujiçjif .jj^ gg loto,in quo foluenda promiffa eft,fua die in» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et q tegra

tegra pcti poffit^ Refpondit.poffe ftipulatore fua die ibi, ubi folucnda ftipulatus effet, petere. Callimachus mutuam pecuniam nauticatn accepit à Sticho feruo Sep in prouincia Syria in duitate ße^to ufque Brentefiumndi^ creditum efle in omnes nauigq dies ducentos fub ph gnoribus amp;nbsp;ex hypothecis mercibus à ßery to comparatist ^rentefi urn perferendis,amp; quas ßrentefio empturus eflett per nauemßery* to inuefturusxonuenitfcg inter eos,uti cum Callimachus ßrentefium pcruenifletjnde intra idus feptembres,quae tunc proximae futurs eh fent.alijs mercibus emptis amp;nbsp;in nauem miflis, ipfe in Syriam per naui gium proficifeatur.aut fi intra diem fuprafcriptam no reparaffet met # ces,ncc enauigaflet de ea ciuitate;redderet uniuerfam cótinuopecuni । auLquafi perfefto nauigioA præftarct fumptus omne? perfequenti-bus earn pecuniam,uti in urbem Romam earn deportarent.-earn'e^fie refte dari fieri fideroganti Sticho feruo Lueij Titq^romifit Calliwa« ch ns. fed cum ante idus fuprafcriptas fecundum conuentionem wer-cibus in nauem impofitis,cum Erote conferuo Stichi.quafiin prouin ciam Syriam peruenturus enauigauerit.-quaefitum eft,nauefubmerfagt; *dl'x.Brt'i- cum fccudum cautionem Callimachus merces *ßcryto perferendas, t«jM perß' in nauem mifilTeteo tempore,quo iam pecuniam ßrentefio redderc rens m w- Romæ perferendam deberet.-an nihil profit Erotis confcnfns,quiciini ue niMpf eo miffus erat,cufcu nihil amplius de pecunia fuprafcripta port dieW pt co. nbsp;nbsp;conuentionis permiffum uel mandatum erat,qnam ut earn receptaW

Romaperferretramp;nihilominus aftioneex ftipulatu Callimachus de pecunia domino Stichi tencaturC’Refpondit.fecundum ea,qus propo nerentur,teneri.Itemqutero,fiCallimacho poll diem fuprafcriptam nauiganti Eros fuprafcriptus feruusconfenferit:an adionem domino fuo feme! adquifitam adimcre potueritf Refpondit. non potuilfe; fed fore cxceptioui locum, fi feruo arbitrium datum eflet,eam pecuniam quocuntj tempore in quemuis locum reddi. Flauius Hermes bonu nem Stichu manumiffionis cauffa donauitt ita de eo ftipulatus eft.b homo Stichus,dequo agitur,quemhac die tibi donationis cauHama numiflionisqj dcdi,àte hatrede'q^ tuo manumiffus uindidacp liberate non erit: quod dolo mato meo no fiatr poena: nole quinquaginw dan ftipulatus eft Flauius Hermes,fpopondit Claudius.qusro,an Flaums HermesClaudium de libertarc Stichi conuenirepoteft^Refpondit. m hil proponi»cur non poteft. Item quæro,an fi Flautj Hermetis hsres a Clandq hacrede pocnam fuprafcriptam petere uolucrit.an Claudqhae-res libertatcm Sticho praeftare poffit,ut poena libereturc' Refpodi pol-fe. Item quæro,an fi Flaut) Hermetis hæres cû Claudq hærede ex caul-fa fuprafcripta iiolitagere;annihilomiuus Sticho libcicas ex conuc^

^wne.qnæ fuit inter Hermerem amp;nbsp;Claudiutn(ut ftipulationc fuprafcri pta oftenditur)ab hatrede CJaudq pracftari dcbeatCquot; refpondit.deberc. Cohsr^Jes cum praedia haereditaria diiiififfent,unum pracdiu com nHine reliquerunt fub hoc padomt fi quis corum partem fuam aliénas K Kol^ffet.eam uel cohæredi fuo uel cius fucceffori uenderet centum *’*ggt;nnqiiinlt;5.quod fi quis aliter fecifTet.-poenam centum inuicem His pulati âuit.quærOjCum cohæres muller cohæredis liberorum tutores •æpiu's teftatö conueneritA defiderauerit.ut fecundum conuentioné autemerent,aut uenderent^hfep nihil tale fecerinnan fi muller extero

• Oendiderit.paenaabcacentumexigipointï'refpondit. fecundum ca, 9®æÇoponerentur,obftaturamdolimaliexceptionem. Agerius » Wiusfamiliafferuo Publq Mæuq ftipulanti fpopondit.fedaturü,quid ^wd pattern fuum Publio Maeuio debere cóftitilfet.quaefitum eft,pa« ^e defundo ante,^uam conftitiffet,quid quantumt^ deberet: an fi ad , oerfus hæredem elus aftum fuiflet.aliumue fucceiforem, amp;nbsp;de debito ^onftitiffet, Agerius tencaturt’ Refpondit. fi conditio non exftitifiet: ‘‘’pulationcm non'effe cómiflam. nbsp;nbsp;Seia livres unius tutoris cü hae-

^f de pupillae tranfadione folo pado fado, maiorem partem foluit, in ^efidua cauit;fcd ilico negauit hartes fe tranfadionem feruare, amp;nbsp;apud ''Jdieem tutelac egit, amp;nbsp;uidus prouocauit ad cópetentem ludicé: fed amp;nbsp;®oeo ad principem idem prouocauit,amp;: iniufta quoej hæc prouocatio **us pronunciata eft. quaefitum cft,cum per hæredem pupillæ mora in *ttceflerit,quominus pecunia in ftipulationcm deduda,ab hærede tu= jOiisfolueretur,ncc unquam pcrierit.an cihodiedebeanturufurae ab æiede tutorisc' Rcfpondit.fi Seia non ceffaffet ex ftipulacione pecuni j^offerrejure ufuras non deberi. nbsp;nbsp;Duo fratres hæreditatem inter ®diuiferHnt,amp; fibi cauerüt,nihil fe contra earn diuifioné faduros;amp; fi montraquis feclffet.pœnâ alter alten promifit. poft mortem altcrius, ‘Upetuixit.petqt ab hæredibus elus hæreditatem,quafi ex cauffa fi Ocomniiffi fibi à patre relidi debitam;amp; aduerfus eum pronunciatu

‘^^ hocquoç tranfadû fuiflet.quæfitû eft, an poena comiffa •let, Refpondit. poenam fecundu ca,quæ proponerentur,cómiflam.

VI nagierj faciendi uel fadi caufla concepta fit ftipulatio; ab initio Unonualet.

WVLAH INTRA BIENNIVM ILLO LOCO AEDIFICARE SP0N-DesCante finem biennq ftipulatio non committitur ; quamuis res jj^r®?^’^^”^’ *’on ædifif aueritj amp;nbsp;tantum refidui temporis fit »quo ‘“«cium exftrui non poflit.ne^ enim ftlpulationis ftatus,cuius dies tt iq cercus

certus in exordio fuit,ex poft fado mutatur. Idcp amp;nbsp;in ftipulatione lu« dicio fiftendi caufTa fada placuit .• fcilicet ut antediem ftipulationon committatiu,ft certum eflecoeperit, patéri ftipulationi refi^uo tempore nonpolïe.

eXXV. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

CVm ftipulaturoyiDoyiD tE dare facere oportet^nihil aliud in ftipulationem deducitur, quam quod præfenti die de betur.hoc enim folum hast ftipulatio demouftrat.

EX HAC DIE IN ANNOS SINGVLOS DENA DARE SPONDES^ pofttriennium conditioneexiftcntc,trigintapoteruntpfti. Titius à Mæuio fundum detrado ufufrudu ftipulatns eft, amp;nbsp;ab eodem dulde fundi ufumfrudû.duæ funt ftipulationcs: Sc minus ftl in co ufufrudu, quem per ie quis promifir,quim in eo, qui proprictatem comitatur. deniç ft illeufumfrudumdederit,cum'cp ftipulator nóutendo amifc

inde amifTo eo proprietatem fine ufufriiftu tradidit. ille ein liberatuS cft dando ufumfrudum.hic in nulla parte obligationis exoneratur, m fi pleno iure fundü efFcceritftipulatoris. nbsp;nbsp;Chryfogonus FJaui) Can* didi feruus ador fcripfi coram fubfcribente amp;nbsp;adfignantc domino-* accepiffeeumilulio Zofa agente rem lulq Quintiliani abfentismn* tiia denaria mille.qnæ dari Quintiliano hærediûc cius,ad quem ca r^^ pcrtincbit.calendis nouembris, qnæ proximo funt fntnrx, ftipnl3^‘’. cftZofasIibertasArem agens C^intiliani; fpopondit FlauiosC^” * dus dominus meus. amp;nbsp;die fuprafctiptafi fatis eo nomine faduno eti^ tune quo poft foluetur, ufurarum nomine denarios odo pr^ft^rb *• pulatus eft Iulius Zofas:fpopondit FJamus Candidus domums nbsp;nbsp;nbsp;^ fubferipfiti:^ Refpondi. per liberam perfonam, qux neqs iuri nq fubieda eft,nc^ bona fidc nobis feruit,obligationcm nullam ^““î^jj^ re nobis poiTumus. Plane ft liber homo noftro nomine ret uel fuam uel noftram ,ut nobis foluereturrobligatio nobis peen credits adquirererur.fed quod patrono Hbertus dari ftipulatus el, ^.^ tilceft.utnecad folutionem proficiat adieflioabfcntis/ui P“*’‘^*?^j^ ter obligatio quxrebarur. Supereft, ut quæramus.an ex ‘^nmeraii ipfc.qui contraxit.pecuniam creditam petere poffit.nam queues tuam pecuniam dantes eandem ftipulamuraiondux obligation .^ feuntur/ed una uerborum.plane ft præcedat numerano,fequau nbsp;nbsp;,

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1017

^latiojn qna fine adiedione nominis ufnras ftipuJams eft, non eo-onnuiciolaborat.neijenim maligne accipiendum eft,cidemftipula= turn ufi^s,cui amp;nbsp;fortem.uideii. ideot^ in liberti perfona ualec ftipula-Iio ofuraramA cogitur ea patrôno ccdere.plerunç enim in ftipulario nitgt;us^ierba,cx quibus obligatio oriturjnfpicienda fnnt.raxo ineffe té pos nel conditionem ex co,quod agi apparcbit,intelligendum eft.pcr fonam nunqua^nifiexpteflafic. Siitaftipulatusfuero,TE SiSTi^ ÏT NISI STITERIS, ALIQVID DARif quod piomitrcuti impoffibüe tftdetrafta fecunda ftipulatione,prior manet unJis; 5c pen nde erit, ac fittfiftiftipulanis effem.

SI pupillus fine tutoris authoritate Srichum promittatAfidciulTo-reindedentd'^uusaurem poftmoram à pupille faâam decedan ticc fideiiiffor erit propter moram pupilli ohligatus.nulla enimintelli gitur mora ibi fieri ,ubi nulla petitio eft. efle autem fideiuflbrem obli« S3 tu ad hoc,ut niuo homine conueniatur,uel ex fua mora poftea.

Cl duo rei ftipulandi ita exftitifTenf Alt alter utilitcr,alter inutiliter fti Opulareturtetqui non habet proniifforcm obligatum, non refte fol uitunquianonalcetius nomine ci foluitur, fed fuae obligationis,qux ouUa eft.Eadem ratione qui Stichum aut Pamphilum ftipulatur,fi in unum conftitcrit obligatio,quia alter ftipulatoris erat.-ctiam fi defieric lius efle,non rede foluitimquia utrac^ res ad obligationé ponitur, non adfolutione. cxxix. SCAEVOLA.

ÇquisitaftipHlatUSfucrit DECEM AVREOS DA BIS, SI NAVIS VE-ÜNERiT, ET TiTivs CONSVL FACTVS siTfnon alias dabitur,^ fiwrun^faaumrit.idcmincontrarium, dare spondes si NEC NAVIS VENERIT, NEC TITIVS FACTVS CONSVL SITC* CXigendum erit,ut neutrum faduni flt.huic fl mills feriptura eft, Si neqve NAVIS VENIT, NEQVE TITIVS CONSVL FACTVS ESTC” atflfic, DAEIS. SI NAVIS VENERIT, AVT TITIVS CONSVL FACTVS SITj’fuftl cininiimfaftnrn.amp;contra DABIS, Si NAVIS NON VENERIT,AVT TITIVS CONSVL FACTVS NON siTC'fufficitunumnonfadum effe.

QVod dicitur,pattern filio utiliter ftipulari,quafi fibi illc ftipulct i hoc in his ueru eft, quae 1 uns funt.quxc^ adquiri patri poiTunt. alioquiu fi fadum conferatur in perfonam filq; inutilis erit ftipulario. uckirivT TENERe Ei,uel IRE AGERE LICE Arc' cótta autem films ctianiutircagere patriliceat,ftipulando adquiretci. imö amp;nbsp;quod in fuam perfonam conferre non poteft^hoc patri adquireu

.4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequoia

IVlianus fctipfit.fi neper te nelt;5 per hæredem mum Titiu fiat^^ö minus mihi ire liceat^ftipuler.-non folumTitium teneri, ^prohibe« at,fed etiam cohaeredes éius. nbsp;nbsp;Qui fundum fibi aut Titiö dari ftipu

latur.quamuis fundus Titio traditus fit,nihilominus petere fifidü po teft,utfibidceuidione promittatur.namintereft eius,quia mandati aftione fundum recepturus fit à Titio.fed fi donationis cauffa Titium interpofuindicetur traditioneprotinus reum liberari.

QVidam cum filium alienum fufeiperet, tradenti promiferat eer» • tam pecunia: quantitatem,fi eum aliter, quam ut^ilium »obfer- | .qusro/ipoftmodnmenm dedomo pepulerit,uelmorieivni* * hil ei reftamento reliquerit;an ftipulatio cómittati^'C' amp;nbsp;an quid interfit, utrumfilius, an alumnus,ucl cognatus agétis fiicritC' Prxtereaqu2 ro, fifiliûfuûquis légitimé in adoprionemdederit,amp;:ita (utfuprafcri* ptum eft)ftipulatio intercelferitjcum'cp pater adoptiuus exhxredaue« rit uel emancipaucritran ftipulati© committaturï'Refpondi.ftipulatio iitilis eft in utroqj cafu.igitut fi contra conuentionem fadum fit.com mittetur ft ipulario.Sed uideam? primu in eo,qui legitime adoptauit an poffit committi,fi eum exhæredauerit,uel emancipauerit.hxcein pater circa filium folet facere. igitur non aliter cum,quàm ut filnb ob feruauit.ergo exhæredatus de inofficiofo aget.quid ergo dicemus/ióc meruit exhæredari amp;nbsp;emanciparit’ plane amp;nbsp;hoc remedio carebit. Quare fic debet interponi ftipulatio,ut fi eum emancipaffet uel exhsredaf fet,certum quid promitteret.quo tarnen cafucommiffa ftipulatione, poteftqua:ri,anexhæredatopermittendum fit de inofficiofo dicere, maxime fi patri naturali hxres exftitiffet; amp;nbsp;an uifto deneganda fit ex ftipulatu adioC’fed amp;nbsp;fi ei,qui ftipulatus eft,non debuit denegari uiflofi lio.nec ipfi deneganda erit débita: pecunia: exfecutio.In eo autem,qui nonadoptauit,quemintelleftühabeatha:cconceptio, Si evm au-TER,QyA'M VT FiLivM, OBSERVASSET,nóperfpicio.anamp; hicexi gimusexhaeredationéuel emancipationem,res in extranco ineptas^ fed amp;nbsp;fi is,qui légitime adoptauit, nihil facit cótra uerbaftipulationis, cü uti t patrio iurc in eo,qui hæc non fecit,Iicct fuperuacuö.-dici tarnen poterit commiffam effe ftipulationem. Filiusfamilias ita ftipula» tUSeft.QVANtAM PECVNIAM TITIO CREDIDERO, FIDE TVA ES« SE iVBESf amp;nbsp;emacipatus credidit. patri nó debebit fideiuffor: quia nee reus ei tenetuc.

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ioiÿ

VIM FIERI SPONDES/amp;egi,qJmihiuimfeceris.Tcflerema= ^^naftum haeredis in ftipulatione.nam amp;nbsp;ex ipfius pofteriore ui pote« ^omrnitn ftipulario.non enim ad unam uim tantum pettinct.nam hpA-^^quot;“5 “**” ^ haeredis capit.ita amp;nbsp;ipfius uim uel faepius fada có-b 1 ^***^ condemnet quanti intereft. atfi fic uolumus faflam eflè fti PWatidhê, NEQVE PER TE.NEQVE PER HAEREDEM TWM FIE •Ut ad unam uim prima pertineat,fi uim feccrit.amp;amplius exhxe «K committi non poflit,quafi ex ipfius ui tota fit confumpta.quod '’oneft uerum.

' 1 ^?^’^^* ^^ ®^*° filium habebat,in matrimonium coit CaioSeid * A ^bentiftliam.•amp; tempore matrimony confenferunt,ut filia Caq Titij defponderetur.amp; interpofitum eft inftrumentum, amp;nbsp;ad ƒ«! pœna/i quis ïbrfi nuptijs impedimento fuiffet.poftea Caius Sei? j Jonftante matrimonio diem fuu obqtÄ filia dus noluit nubere. qux-ogt;an Caq Seq hxredes teneant ex ftipulationeï'Refpódeo. ex ftipulati ƒ ^qu3c pponeretur,cü nó fecundu bonos mores interpofita fit,agcn *'ïccptioné doli mali obftaturä.-quia inhoneftû uifum eft uîculo poe« æ tnatrimonia obftringi,fiue futura,fiueiam cótrafta. Idem refpó plcrö^ ea,qux prxfationibus conuenifie concipiuntur,etiam in fti » J^Öonibus repetita creduntur: fic tarnen,ut non ex ea repetitione in 'lis efficiatur ftipulatio. nbsp;nbsp;nbsp;Idem refpondit. cum Septitius litcris fu*

* pisftaturnm fc cauerit peciiniam amp;nbsp;ufuras dus femiires,qux apud ®gt;ppronium depofitx funt: fi inter præfentes aâum eft, intelligent 10”'^ *^ ^ ^^'■^^ ^^*’9 ^‘^^ prxceflifle uerba ftipulationis. Idem re Pondit.quories pluribus fpccialiter paftis ftipulatio una omibus fuba l'fut: quamuis una interrogatio amp;nbsp;refponfum unum fubrjeiatur: ta# ^*1 pexinde haberi,ac fi fingulx fpecies in ftipulationé deduâæ fuif#

j raquispromiferat, decem TiBi dabo.qva'die PET1ERIS,ET 1E0r.vm vsvRAS IN DIES TRIGINTA. quxro, utrum ufurxex ægt;tipulationis,an ex die,qua petita fors fuerit,debeanturc’ Refpódit. dgt;c ftipulationis deberi : nifi ali=

edaere dcbcbo,cum primum petieritc’ Refpondit. fecundum ea, qux Ptoponcrcntur,ex die,quo ftipulatio fada effet.initiu capere. nbsp;nbsp;nbsp;Sda

auitLucio Titio,quod mandate eo hortos emiffet, cum preciuomne ^Ud ufuris ab eo recepiffet,fe in eum proprietatem hortorum transla -^^’“®ï”^“^®»ttaentiintctuttunlt;ï conuenit, ut intra calendas r^ primas uniucïfanifumnum mandator numeraret,amp; hortos uu accipe

acdpcret. qa« ritnr.di ante calcndas aprilis nó omne preciu cu nfnrisa Ludo Titio Seiaefolutu fitanterpofito tarne modico tempore rcliqnö precia cum ufuris Sei« Titius feinere patatus fnerit, neeg ^a ƒ cipere uolneritA uf«^ in hodiernö p Titiö non ftcr,qiio minus rcliquü foluat; an fi nihilominus Lucius Titius Scix pecunia uniucifam folnerc para« tus fit,ex ftipulatu agere poffict' refpodit^poffe : fi nó multo pOTobui-Jifletjilec mulieris quidquam propter earn mord interdTet.quod ornne ad iudicis cognitioné remittendü cft. nbsp;nbsp;Ea lege dotutu fibi effe à Seia

feruu amp;: traditü,u t ne ad fratré ei HS,aut filrü,aut uxorc,aut focru periled niretjeripfit. amp;nbsp;haec ita ftipulâte Seia fpopódit Titius, qui poft bienniu Iiaeredes reliquit Seia amp;nbsp;fratré,cui ne feruirct,expre(rum crat-quaaitur, . an Seia cu fratré Sccolwede ex ftipulatu poffit ageren' ftfpondïtpoffe ^’ in id,quod eins intereffet, nbsp;nbsp;f ilia,quœ de inofficiofo agere inftitnitA

tranfegit.-poftea cû haeredibus ftipulatione interpftîta, ftj fubieda doli claufula, apud praefedum de falfo teftaméto egit,ncc probauit.qiiæro, an ex doli claufula poflîtconuenirit’Refpondit.nihil ad camftipidâtio • nem id,quod poftea aflum proponeretur,pertinere.

SI fub una fignificationc diuerfis nominibus ea res, qnæ in ftipula» tione dediititur, appellatur.-non infirmât obligationé, fi alter alte-touerboutatur. Siquiuiam adfundumfuumdari ftipulatusfue« rat, poftea fundumpartemueeius ante conftitutam feruitutem alie« nauerit.-euanefcit ftipulatio.

COntinuus aftus ftipulantis Sepromittentis effedebct.-uttaméali-quod momentü naturæ interuenire poffir, amp;quo minus refpon» deri ftipulanti oportet, exterum fi poft interroganone aliud agere eoe« petit.-nihil proderit,quamuis eadem die fpopondiffet. nbsp;Si hominem

ftipulatus firn A ego de alio fenfero,tu de alio.-nil afli crit.nam ftipula« tioexutriufcjconfenfuperficitur. nbsp;nbsp;Cum ira ftipulatus fim, EPHEXI

DARifineft tempus, quodautem accipi debeat, quaeritur.amp;magiseft, uttotam earn rem ad iudicem,aut uirum bonuremittamuSj^quiaefti-metquato tempore diligens paterfamilias cóficere poflït,qnodfadii-rum fe promifit.-ut qui Ephefi daturum fe fpoponderit,ne9 diplomate diebus ac noftibus, amp;:omnitempeftatccórempta,itcrcontinuareco gatur.nelt;5 tam delicate progredi debeat,ut repraehenfione dignus ap« pareat: fed habita ratione temporis, aetatis, fexiis, ualctudinis.-cumid agatitr,ut mature perneniat,id eft,eodé tempore, quo plericj dufdera códitionis homines folent peruenire.-eo tranfado Cqudmuis Roms re» tiJanferit, nee poffjt Ephefi peciuiiam dare ) niliil onunus ei rede com dicetut

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toil

^icchw.udqtna pct ipfiimftetcrit.qiio minus Ephcfi cbrct,nel quoniS per ahum Ephcfi dare poffit,ud quia ubiej poteft foluere.nam amp;nbsp;quod xiaiem (^bctnr,3nte folui poteft,licet pen no poteft. quod fi diploma« ïeufus aut fel ici nauigationematurius.quâm quifquâm perueneric : confeftim obligatus eft.qniain eo,quod tempore arq; fado «niturueft,nullus efteoniefluræ locus. nbsp;nbsp;Item qui infulam fieri fpo»

bondir ^Q^ mj^ conquifitis undiqg fabris, amp;nbsp;plurimis operarqs adhi« inare debernec rurfus uno atcj altéra contentus elfe.-fed mo» Ous adhibendus eft fecundum rationem diligentis ædificatorisA tenta • porum locorum'cp.item fi non incohetur opus ; id tantum æftimetur, / RHodp illo interuallo effici potuit .• tranfaâoq^ tempore, quo infu« • am confumftare oportuerit, fi poftea ædificetur : liberetur reus, ficut liDetatur,qui fe daturum fpopondit, fi quandoej tradidit. nbsp;nbsp;Illud in«

•piciendum eft,anqui centum dari promifit, côfeftim teneaturtan ue« , 10 ceffet obligatio,donee conferre peciuiiâ poffit.quid ergo fi ne^ do« *nihabcat,neqg mueniat creditoremffed lise recedunt ab impedimen-*0 naturali, amp;nbsp;refpiciunt ad faculratem dandi. eft autem facultas.perfo •læcômodum ineómodumtu, nó rem m,quæ promit runtur. alioquin fi quis Stichü dare fpoponderit,quæremus,ubi fit Stichus.-ut fie non Jpultû referre uideat,Ephefi daturû fe.an qd’ Ephefi fit, eu ipfe Romæ fifdtre fpondcat.nam hoc quoqj ad facilitate dandi pertinenquia amp;nbsp;in pecunia amp;nbsp;Sticho illud cómune eft,quad ^tmiffor in præfentia dare nó poteft.amp;: generaliter caufta difficultatis ad ineómodü promiiroris,non ’^ inipedimentu ftipulatoris pertinetme incipiat dici, eum quoc^ dare •'onpofte,qui alienû feruu,qué dominus non uendat,dare promiferat. Si ab eo ftipulatus firn, qui effi cere non poftit, cû alij poffibile fit: iu« ft fadarn obligationem Sabinus fcribit. Cum quis fub hac conditio ne ftipulatus fit,fi rem facram,aut religiofam Titius uendiderit,uel fo gt;^uni, aut bafillcam,amp; huiufmodi res, quæ publicis ufibus in perpétua Klife fint, ubi omnino conditio iure impleri non poteft, amp;nbsp;fi uelit fa« ‘^ere, ei nó liceat : nullius momenti fore ftipulationem perinde,ac fi ea conditio,quæ natura impoflîbilis eft,inferta eftet. nee ad rem pertinet, quod ius mutari poffit:amp;: id,quod nunc impoffibile eft, poftea fit poffï bile fieri, non enim fecundum futuri temporis ius, fed fecundum præ-fentis æftimari debet ftipulatio. Si ut aliquid fiat, fti pulemur : Sc ufitatius,8celcgantius cftcLabeoait,fic fubpei pcEnam,si ITA FA« CTVM NON Emt. at cum quid ne fiat, ftipulemur: tune hoemodo, Si ADVERSvs EA FACTVM ERiT.Sccum alia fieri,8c alia non fieri cotiiunacftipulemur;ficc0praehendendu,sr it A NON FECERiS,siVB gvu) ^VERsvs^EA FECERIS. nbsp;nbsp;JPrxterca feiendum eft, quod dad

ftipulamiir.non poffc per nos uni ex hirredibus adquiri ; fed ncceffe eft omnibus adquiri. at cum quid fieri ftipulemur.etiam unius perfonam

EVm,qui certarum nundinarum diebus dan ftipulctur,pripio die poffe pctere,ait Sabinus. Proculus autem amp;nbsp;caeteri diuerfæ feho» læ authores,quâmdiu uel exiguum tempus ex nundinarum fpacio fu pereffet,peti non poiTe exiftimant.fcd ego cum Proculo fentio. nbsp;nbsp;Cû

pureftipulatusfum ILLVD AVr ILLVD DARlf licebittibi,quoties noies,mutare uolutatem in eo,quod præftaturus fis.quia diuerfacauf» faeftHoluntatisexprefl£C,amp;:eius,quaeineft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

CXXXIX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

CVm ex cauffa duplæ ftipulationis aliquid int^dimus : uendito» ris hæredes in folidû omnes conueniendi funt.omnesi^ debent fubfiftere;amp; quolibet eorû defugicnte,cæteris fubfiftere nihil prodeft: quia in folidum defendenda eft uenditio,cuius indiuifa natura eft.fed cum uno defiigiéte omnes defuiffe nideantur: ideoep amp;nbsp;omnes tenen tut,amp; unicui^ pro parte hxreditaria praeftano incumbit.

PLurib9 rebuspræpofitis.ita ftipulario fafla eft; EA OMNIA,QVAE SVPRASCRIPTA SVNT, DARif propiuseft,uttot ftipulationes, quodresfint. Dehacftipulationc annva, BIMA,TR1MADiEID ARGENTVM QVOQVO DIE DARifapud ueteres uariatû fuit.Paulus uerius,amp;: hie très efle triu fummaru ftipulationes. Et fi placet exftm-gui obligarionem, fi in eu cafum inciderit,a quo incipcre no poteft no tarnen hoc in omnibus uer um eft.ecce ftipulari uiam, iter,aflu ad fun dum communem focius no poteft.Se tarnen fi is,qui ftipulatusfucrat, duos hacredes reliquerit, non exftinguitur ftipulario. amp;nbsp;per parte do* minoru feruitus adquiri non poteft.-adquifita tarnen cóferuatur.amp;pei partem doming hoc euenit.fi pars praedij feruienris,ucl cui feruitus de betur,alterius domini efieccepcrit.

LAM,VTRVM EGO VELiM: non patet dominusue, fed filius fer* uusuc deftinarc de alterutra debet, extranei quo^ perfona fi compté henfafuerit,uclutihoc modo, VTRVM earvm titivs elegeriT-non aliter ftipulator alterutrias petendae facultatem habet,quam fi Ti tius elegcrit. Pupillus licet ex quo fan cœpit, refte ftipulari poteft: tarnen fi in parentis poteftatc eft, ne authore quidem patre obligatur. pubes ueto, qui in poteftate eft, perinde ac paterfamilias obligati fo*

TIT. r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îoiî tquod auteln in piipillo dicimus, idem Sein filiafamilias impubère ^«naumeft. SiitaftipulatusfuerojMiHi AVT TiTioC amp;;tumi« *‘wtutmntc refpondcas.fecundum omnium opinionem ad interro Kitum re refpondere.-quia confiât mihi foli adquiri obJigationem, Ti o aiitim duntaxat refte foluitur. nbsp;nbsp;Si inter cos, qui Roms funr.ta» '‘^fiatftipulatio, HODIE CARTHAGINI DARE SPONDES^quidapU-^ntnon fempei uideri impoffibilem cauiTam ftipulationis contineri: 9Hupôiritcôtinger€,uttamftipulator,quàm promiffor ante aliquod «nipus fußqmfq^ difpenfatori notum fecerit, in eum diem futuram «gt;pulationem;acdcmandairetpromifforquidem fuo difpenfatori, ut f Qaret.-ftipujayjr autem fuo,utaccipcret.quod fi ita farium fuerit.-pote

’ ht yalere ftipulatio. Cum mihi aut Titio ftipulor: dicitur aliam nuidem rem m pej^nam meam,aliam in Tittj defignari nó poffetue« JiJtiniihidecé,autTitiohominem.ilneroTitioeares foluta fit,quae t 'newsperfona defignata fuit ; licet ipfo iure non liberctur promiÄbr, P^exceptionem tame defend! poter it. tempora nero diuerfa defigna« t'poire,ueluti MIHI CALENDIS lANVARllS, AVT TITIO CALENDIS fEBR.VARnsc’imoetiam citeriorem diem inTitij perfonam conferri P^de.'ueluri mihi calendis Febru3rijs,Titio calendis Ianuarqslt;quoca *nintelligii-nustalemeflreftipulationcm,Si titio calendis lANV-ARIIS NON DEDERIS, MIHI CALENDIS FEBRVARIIS DARE SPON hEsefedturfus mihi quidem pure, aut Titio fub conditione ftipulari poffum.contra uero fi mihi fub conditione,aut Titio pure.inutilis erit *°? .^Ph* ntio,nifi in meam perfonam códitio cxftiterit.fcilicet quod piitame uim accipiat obligatio,adiedio nihil poteft ualerc. hoc tamé tudcniutn traftari poteft,fi cuidenter appareat pure Titq perfonam adieaam.alioquincumitaftipulorsi NA vis EX AFRICA VENERiT, WlHi AVT TITIO SPONDESf Titq qiiotj perfona fub eadem condi= hone adijci uidetur.cx hoe apparet, fi diuerfa conditio in meam perfonam,diuerfa in Tittj pofita fit, nee in meam perfonam extirerit con ditiœtotam ftipulationem nullius moméri futura.exftante uero mea conditione,fi quidé Tittj quo^ códitio exftiterit.-poterit ucl Titio fol= ui. fi uero in jlHus perfona defeccrit:quafi nó adiedus habebimr. ex his omnibus apparet.licet altcrius perfona nó rede adijciatur:nó ideo minus in noftra perfona utilitet procedere ftipulationem.

Vi ftipulaturjeus ftipulandi dicitur; qui promittitjeuS promittendi habetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

CVm duo eandempccuniara aut promifcrLypt,aut ftipulati funt.*ipfo iure amp;nbsp;flngulis in folidum debt« tur.àc finguli debent, ideocp peritione.acccptilatione'q; uniusjota fol-uitur obligatio.

IN duobus reis promittendi fruftra timetur nouatio. nam licet ante • prior refponderit,amp;: poftetiot ex interuallo accipiatur ; confetjiienS | eft dicere,priftinam obligationé durare,amp; fequentem ac?edere.amp; gat» « ui rcfertjimul fpondeant, an feparatim promittay .• cum hoc aftum inter eos fit,ut duo rei cóftituantur,ne^ ulla nouatio fiat. nbsp;nbsp;Vbi duo

rei fadi funt,poteft uel ab uno eorum folidum peti. hoe enim eft duo-rum reotum,ut unufquifqg eorum in folidum fit obligatus .poffitc^ ab alterutro folidam peti. partes autem amp;nbsp;â fingulispeti poffe, nequaqua dubiumcft.-quemadmodumamp;iteo,amp; fideiufforepetere poffumus. utiqj enim cum una fit obligatio,una etiâ fumma eft.-ut fiue unus fol« uatjOmnes liberentut.fiue foluatur ab altero,liberatio contingat.

DVo rei promittendi,fiue ita interrogati.SPONDETiSfrefpondeat sPONDEO,aut spoNDEMVs.’fiueita intcrrogati,SPü*NCESf K’ fpondeant,SPONDEMVS.' rede obligantur.

NEmo eft,qui nefciat,aliénas operas promitti poffel fidciufforc adhiberi in ca obligationé.amp; ideo nihil prohibct,duos reos ftipu landi conftitui uel promittendi,ficuti fi ab codé fabro duo rei ƒ ipulan di eafdem operas ftipulentut. amp;nbsp;ex contrario duo fabri ciufdé peritiS eafdem operas promittere intelliguntur,amp; duo rei promittendi fieri.

DVos reos promittendi fadums.fi utrun«^ interrogauero, Walter duntaxat refponderit; ucrius puto cö,qui refponderit, obligan. nelt;ÿ enim fub conditione intertogatio in utriufqg'pcrfona fit.ut ita de« mum obligetur,fi alter quoeg refponderit. nbsp;nbsp;Duobus autem reis co

ftitutK,quinlibcrumfitftipuIatori,uel abutroq|,uelab altcro duntaxat fideiuflbrem accipere, non dubito, Sedfid duobus reis ftipulandi i nterr ogatus,refpondiffet uni fc fpondere.ei foli tenetur. Duo ro fine dubio ita conftitui pofrunt,ut amp;nbsp;temporis ratio habeatui,intra q pt«^ refpondeat modicum tarnen interuallum temporis, ‘^^’^J^^

^Kusaflus,qui modo côtrarius obligation!* non fit; nihil impedit.quo minus duo ici fint.fideiuffor qntxj intertogatus inter dnorum recrû irfponfaJirefponderit.poteftuidcrinon impedirc Obligationen) re« oruni: qCia nec longum fpacium interponitut,nec is adus eft,qui cô-ttarius fit obligationi.

EXdnobas reis promittendi alius in diem uel fub conditione obligati poteftnec em impedimento erit dies,aut conditio, quo mi* nus ab eo, qui pure obligatus eft,petatur.

HIsuerbis,EA,QVAE PRAESTARI STIPVLANTI TIBI SPOPON ‘DiMV^inrcrcfre,quid inter contrahentes aftü fit. nam fi duo rei ia^fi fiiit;eum,qui abfens fuerit,non teneti.praefentem autcm in foUdu cffeobligatum.aift fi minus,in partem fore obftriflum.

t Andern rem apud duos pariter depofui,utriuflt;ÿ fidem in folidum J[_/fecutus;ucl eandem rem duobus fimilitcr commodaui.fiunt duo w promittendi.quia nó tantum uerbis ftipulationis,fed amp;nbsp;cxtcris có» taftibus;ucluticmptionc,uenditione,locatione,conduftionc,depofi« m,commodato,teftamento;utpHta fi pluribus hæredibus inftitutis te «atordixit, Tinvs et maevivs sempronio decem dato. ' Sedfiquisindeponendopenes duospacifcatur,utabaltero culpa iluof^prjEftareturuierius eft^ionciTe duos reos, à quibus impar fufce-pUeft obligatio. Non idem probandum eft,cum duo quoq? culpam p« *^10011,fi altcri poftea paöo culpa remiffa fit;quia pofterior conuen-Ho,qiixin alterius perfona intercept, ftatum amp;nbsp;natura obligationis, W diios initio reos fecit,mutare non poteft. quare fi foerj finr,óc com ynnis culpa intercefTerit.-etiam alteri paftum cum alrcro fadum pro« ®®’^ nbsp;nbsp;nbsp;Cum duos reos promittendi facerem, fi ex diuetfis locis

^PUæpecuniamdari ftipulatus fim.-experfonacuiufqjratio propn) Jfimpotishabebitur.nam amp;nbsp;fi maxime parem cauffam fufeipmnt : ni-nuoniinus in cuiufigperfona propria fingulorûconftitit obligatio.

Ol duo rei promittendi focq non fintnon prodcrit alteri,quod Ripa alteri reorum pecuniam debeat.

U Eos promittendi uice mutua fideiulTorcs nó inutiliter accipi có-JLVnenit. ita^reus ftipulddi adioncm fuädiuiderc fi uclit, (nc^ em eft) potcriteundem utprincipalcm rcum.item eö, y’^iifiaeiuffor pro altcro cxftitit,in partes conucnircaion fecus,ac fi du

OS promittendi reos diuerfis adionibus conueniret. Cum tabulis ef fet compræhenfLim,illum amp;nbsp;ilium centum aureos ftipulatos.neij adie dum ita,ut duo rei ftipulandi effentniirilem partem finguli ftipulati ui debantur. amp;nbsp;e contrario,cnm ita cautum inueniretur : TOT^AVREOS RECTE DARI STIPVLATVS EST IVLIVS CARPIVS. SPOPONDIMVS EGO ANTONIVS ACHILLEIVS ET CORNELIVS DIVVS: paffes Utiles deberi.-quia non fuerat adiedum,fingulos in folidum-fpopondifle: ita ut duo rei promittendi fierent.

SI ex duobns^qui promiffuri Amt^hodie alter,alter poften die refpo • derit.probatur,non effe duos reos.-ac ne obligatum quidem inteHi gi eum,qui portera diercfpondit,cum ador ad alia negc^ia difteflerit uel promirtbrjicct peradis illisrebus refponderit. nbsp;nbsp;nbsp;Si à TitioÄpu* pillo fine tutoris authoritate rtipulatus fuero eadeffi decem,uel feruo, amp;nbsp;quafi duos reos promittendi conrtitui.-obligatum Titium folun I« lianus feribinquanqua fi fetuus fpopondiffet,in adione de peculio ea» • dem’obferuari deberent,ac fi liber fuiffet.

SI reus promittendi alteri reo hæres cxftiterit;duas obligationcs lui tinereeum dicendumert.namubi quidem altera differentia obli-gationum effe poffitCutin fideiuflbre amp;nbsp;reo principali ) conftat alter» ab altera perimi.cum uero du« eiufdem potertatis fint: non po teilte* periri,quare altera ponus,qudmaltera confumatur.idcoq^amp;liteusin Endi hæres exrtiterit.-duas fpecies obligationis eum furtinerc.

SI id,quod ego amp;nbsp;Titius ftipulamurjn fingulis petfonis propriu ifl* teiligatur.-non poterimus duo rei ftipulandi conftitui : ueluti euffl ufumfrudum,aut dotis nomine dari ftipulamur. id'cpamp;Iulianus fen* bit. nbsp;nbsp;Idem ait,fi Titius amp;nbsp;Seius decem aut Stichum,qui Tittj fit,ftipn

lati fuerint.non uideri eos duos reos ftipulandi.-cum Titio decem tan* turn, Seio Stichus aut decem debcantur. quæ fententia eó pertinct,ut quamuis uel huic uel illi decem foluerit,uel Seio Stichum ; nihilonn* nus alteri obligatus mancat. feddiccndumeft,ut fi decem alteri 101« uetitrabaltcro liberetur.

egerit.'alteri promiffoi óffe

Siai

TIT. nr. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1017

Clue icetris perfonis haercdil nominarim legamm cft,fiuc abomni 0bus excepto aliquo;Atilicinus,SabinusA CafriuSjprohacreditaxijs partibus j^ totû cos legarii debituros aiût.'quù hjcreditas cos obligee. Mem eft^cum omnes hxredes nominantur.

V X Quobus reis ciufdem Stichi ptomittendi fadis, alterius fadum JL/^lteri quo9 nocet. XIX. ' IDEM.

^Vm duo eandem pecuniam debcrent/iunus capitis deminurio-* V^ne exemptas cft.-obligationc alter non liberator, mulrum cnim uitereft,utrum res ipfa foluatur,an perfona liberctur. cam perfona li* • ^rwur.mandbre obligati one.-al ter dur at obligams. amp;nbsp;idea ft aqua Si *giii interdidum c^alicui.fideiuflbr poftea ab eo datus tenetur.

Vm feruus ftipulatur .nihil intcred Jibi, an domino, an uerofinealterutraeorumadiedione dari ftipuletur.

Si feruus tuus, qui mihi bona fide feruiebat, peailium habuit, quod ad tc pertinebat, amp;nbsp;ego ex eo pecunia »., Titioctedidero.numituimanebunt.ftipulandoautcm . ™gt;hi feruus candem pecuniam,nihil agct.uindicando ergo earn pecu ’^tuconfequipoteris. ' Si feruus communis mens fit tuus ex pc ‘o,quod ad te folum pertinebat,mutuam pecuniam dedermobliga deh^''^^*^^ adqinret.amp; fi eandem mihi nominarim ftipulatus fuerit: ex ^ ^® ®®quot; liberabit, fed uterej noftru habebit adionem, ego '^Pulatu,tu quod pecunia tua numcrata fit.debitor tarnen me doli da^ ft5‘^^onc fubmouere poterit. Quod meus feruus meo feruo ttio^”*®^-'idperindehaberidebet,aefimihiftipuletwt. Item qÆ lari ^'k° Itipulatur.perindc eft,ac fi tibi ftipulatus effetrut altera ftipn o ^Wigarionem pariat, altera nullius momenti fit. nbsp;nbsp;Communis

(.ƒ “^^“^'■üfcruorum perfonam fuftinet. Idcirco fi proprius meus uus commuai meo amp;nbsp;tuo feruo ftipulatus fuetit ; idem iuris cric in ftiB^i”^-^°*^^^^’°‘’^ n^rborum, quod futurii effet, fi feparatim duæ pnlationcs concept« fuiffeut.-altera in perfonam mei ferui,altera in iS^F“*^««*.nee exiftimare debemus, dimidiam pattern tantn . ^aaquiti,alteram partem nullius effe momenti; quia perfona fer» j°mniiiniseiusconditioniscft,utinco,quod alter ex dominis po* ^^^MCj alter non poteü;perindchabeatur,ac fi dus folius effet.

cm adqiiirendi facilitate habet. Si frufluarius feruus fbpuhtus effet fruftuano aut propnetarioiiiquidem ex re fruduarijftipul^tus effets inutilem effe ftipulationem.quia utri^ ex re fruduarij adionem adqin tere non potuifTet. fed fi aliunde ftipulatus fuiflet-proprietanum pete* re poffeA fi promifTor fruduario foluilretdiberari. Gum femuscó» munisTitijamp;Macutjftipiilaturin hiinc modum,DECEM CAtENDU TITIO CARE SPONDESï'ET SI DECEM CALENDIS TlTlO NON DE-DERIS;TVNC MAEVIO VlGINTl DARE SPONDEE^duacftipuIationCS effe uidenf. fed fi calendis decent data non fucrint ; uterende minuses ftipulatu agcre poterit: amp;nbsp;fecunda obligationc Macuio cómiff»gt;TinuS cxceptione doli mali fubmouebitur.

SI feruus rcipublic«, uel municipij, uel colonix ftipuletut: puW M* 1ère ftipulationem.

SI feruus cómunis fibi amp;nbsp;uni ex dominis ftipulctur ; perinde eH, ac omnibus dominis,amp; uni ex hisftipuletur.uelun Titioamp;Macuio,amp;

SEruus cómunis fic omniü efl.non quafi finguloru eft totus/edpro partibus uti^ indiuifis,ut intellcdu magis partes habeât.quâmeot pore.amp; ideo fi quid ftipulatur.uel qua^ alia ratione adquirinomibusp parte,qiu dominiü in eo habent,adquirit.licetauté ei nominatiro ali» cui ex dominis ftipulari.uel traditamaccipere rem, ut ei foliadquirat. fed fi non uni nominatim domino ftipulctur,fed iuffu unius domino» lum.hoc iure utimur,ut foli ei adquitat,cuius iuffu ftipulatus cft.

OFiIius rede dicebat,amp; per traditioné accipiendo, uel deponendo. cómodando'qp poffc foli ei adquiri,qui iuffiffet. qux fentétiactia Cafiq amp;nbsp;Sabini dicitur.

ERoinde amp;nbsp;fi quatuor forte dominos habuit,8eduoru iuffu dipula» cus finhis folis adquiret,qui iufferut : magis'cp eft, ut nó xqualiter, .2 portionc dominica totu cis adquiraf.idem putoA fi nominatim eis ftipulatus effe proponat. nam amp;nbsp;fi olmiuffu ftipulatus fit, uel oini-bus nonnnatini;nó dubitacemi omibus pro dominicis cü portiombp, Bonpro

™puirilibus adquirere. Si feruus cómunis ab uno ex focqs ftipnla-^sfit.-fiqiiidcm nominatim alteri fociorei foli debet.fin auté fine ulk •®eflioqj pure ftipulatus fit.reliquas partes feruus exteris oinibus fo« tt)Lpr»tcr earn partcm,ex qua promiffor dominus eft, adquitet.fed fil m^ius foei) ftipulatus efcidem juris cft, quod effet, fi cidem illi fo-tgt;onominatim dari ftipulatus effet. Interdum ena fine^ iuffii, neq| J]oniinatim alteri ex dominis ftipularet.ci tarnen foli adquirere eu,Iu» nïnoplacuit.-utpitta fi quid forte ftipulet, quod utri^ adquiri non po-Wl.ucluti fi fcruituté ad fundum Cornclianü ftipulatus eft,qui fundus *nipronqecat,ideft,alteriusexdominis.'eifoliadquirit. ,

• T’^ern fi altó ex dominis uxorem dudurus fit,amp; huic fetuo dos pro-.Imittat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jx. VLPiANVS.

| Tem fi feruus ouoru Tirq amp;nbsp;Mxuq hominé,qui Titq crat,ftipulatus Xfuerit;ci foli adquiret,cuius nó fuic. fed fi ftipulanis fit Stichum fic, ^T MAEVlO ET TiTio DARE spoNDESftoräeumMxuioadquiret. ^^odenim alteri ex dominis adquirere non poteft.id ad eü, qui ad ob« quot;gationé admittitur ,perrinct. nbsp;nbsp;Si cum duos dominos feruus habc-ftipulatus fucrit illi aut illi dominis fuis ; quæfitum cft, an ficcon« quot;ftit ftipulatio f Caffius inutilem effe ftipulationc fcripfit, amp;nbsp;lulianuS fmtentiam probat,cocu iure utimur.

VEdfiitaftipuletur.TITlO DECEM AVTMAEVIO FVNDVM DARE O^PONDESt'quia incertu eft,utri eoru adqmfierit aâioné.ideirco in«

v Ed fl fibi,aut Primo,aut Secundo dominis fuis ftipuktus fit : amp;nbsp;hie Ountundé eric probandu,^d lulianusjnurilem effe ftipulatione. fed “où âdieftio inurilis eft.an tota ftipulatio utilis nó eftc'amp; puto adiedio-nem foU ede inutile.eo enim, quod ait MiHi.omibus adquifiuit ex fti-pulatu adioné.an ergo in cactcroru perfona folutio locü habeat exern« plocxtrancæ perfo use'S« pu to,uel folui cis poflc,qucadmoducutn ego mihi autTitio ftipulcr. cur ergo cö Primo amp;nbsp;Secundo dominis ftipulatio nó cöfiftar ncc folutio fitjlla eft ratio ; quia nó inuenimuSjin cuius perfona ftipulatio couftitit, amp;nbsp;in cuius folutio.

Am cum uterep obl igationis capax fit,non inuenimus quis adie-1 nbsp;nbsp;flus fit,quia non eft,qui petcre poffit.

ftirit, amp;nbsp;in domînî perfona Ripulatio, amp;nbsp;in extraneï folutio. at Wc cor* rumpit TO ira^op ilipulationcm amp;folutionem.

SEruus mens cum apud furem effet Jun dari ffipulatus emnegat fu« ri deberi Sabinusiquia eo tempore,quo ftipulatus eft,ei nog feriii-crit.fed ff detrada furis perfona ftipulatus eft.-mihi quidem adquirituï aflio.fed furi^nec mandatimec alia adio aduerfus me dan debet.

Slue mihi,fiue fibiJine coferuo fuo,fuie imperfonalitex dari feruus meusftipuletur.mihiadquiret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

SEruus bxreditarius futuro hxredi nominatim dJri ftipulaws, . nihil agit.quia ftipulationis tempore hxres dominus eius nó fuit.

SI communis feruus mens amp;nbsp;tuns uiam,uel iter,uel aôu ftipnletut ne adieftione nominis noftri,cum ego folus uicinum fundum ha-beam:foli mihi earn adquitit.quod ff amp;nbsp;tu fundum habeasunihi guo5 infolidumferuitusadquiritur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

SI feruus communis Mxuij 8e caftrenfis peculq,defunfto filiofa^ib as milite, antequam adcat inftitums hacreditatem,ftipulctp^-‘‘’' cio,qui folus interim dominus inuenitur,tota'ftipulatio quaeret: quo-liiam partem non fadt hxreditas eius,qux nondum eft.non cm fi Q^i^ hzredem exiftece filiofamilias dixerit,ftatim amp;nbsp;hereditärem eins iam effe confequens critreum beneficium principalium eóftitudonumm eo locü habeat, ut filiusfamilias de peculio teftari poffit.quod priuile* gium ceffat,prins quim teftamentum aditione fuerit confirmanun., . SifcruusTitnamp;Maeunpattem,quaeMæutjeft,fibidariftiPHæ^“^’ nulla ftipulatio eftreum fi Titio dari ftipulatus fniffet, Titio adquücK tur. quodfifimplicitecconceptaeftftipulatio,ueluti FAKTUM EAM, QVAE MAEVII EST,DARE SPONDESfnonadieflO MlHirpIoP^^quot;» Ut quia fine uicio concepta eft ftipulatio ,fcqnatur cius perfonam, cu* ius poteft. Seruus.capto domino ab hoftibus, domino dari ftipæ^ tus eftquamuis que firn plie iter ftipuîetur,ucl ab alio accepetit,eW ad haeredem captiui pertineat.aliudcg fit iuris in perfona filn,qaiAM tunc fuit in poteftate,cum fbpularetur, nee poftea depræhendi^»“ feruus in hxreditate. tamen in propofito poteft quaeri, num ex h« ’' pulatione nihil adquifitum hxredi uideatur, quomodo fi feruus ban dirarius defunfto,autetiam hacredi futuro ftipulatus fuilfet^fcdin na fpecie feruus fiJio exaequabitur.nam Sc fi filius captiui patri wo ftip^

^sfuerit dari.rcs in pendenti erit.à fi pater apudhoftes decefferit:nul ‘JSi^Q’^’enti uidebitur fuifle ftipulatiorquoniam alp, nonfibi ftipula;

gum fcruus fruduarius operas fuas locaflet,amp; co nomine pe juniaminannos fingulosdari ftipulatus effet:finitofruftu, domino tudiii ^mporis adquiri ftipulationejulianus fcriptum reliquit. quae antenna mihi uidetur firmÜTima ratione fubnixa.nam amp;nbsp;fi in annos )quii](j loeatio fada eflet.'quonid incertum eft/mdus in que di« auraturiisfit.-finguloruannoriim initio cuiuRj anni pecunia fru« «Wrio quaereretur.fecundum quae non tranfit ad alterum ftipalatio, •Wuniciii^ tantum adquiritur,quantum ratio iuris permittit. nam St jumidemfetunsitaftipulatur.- QVANTAM PECVNIAM TiBi INTRA •^LVM DIEM*DEDERO,TANTAM DARE SPONDES/inpendentieft, 'ïwsex ftipulatu fit babi turns aftioné. fi enim ex re fruduarq.uel ope» ^Huis pecuniam oederit .■ fruftuario. fi ucro aliunde ; domino qux-*®^ ftipalatio.

alienas fcruus duobus bona ßdeferuiens,ex unius eorum read« ^^üirat; ratio facit,ut ci ex cuius re adqiiiftjt,id totum adquirat; fine ‘‘Oli.fiuequafi duobus feruiat. nam amp;nbsp;in ueris dominis,quotics utri« ^'’^adquiritur^tQties partes adquiri. ester um fi alq nö adquiraturtali« J’^iolidamhabiturum.igitureadem ratio critôc in propofito.-utbic «uns alien9,qui mihi amp;nbsp;tibi bona fide feruit,mihi in folidu ex le mea ®uqiiitat;quia tibi non poteft adquiri,quia non fit ex re tua.

homo,qui bona fide mihi feruit/fi ftipulatur ex re mea, net opwis fuis Srichû,qui ipfius eft: magis eft,ut mihi adquirat ; quia ^fi feraus effet meus,adqairetet mihi.nce enim illud dici debet,qnafï ule qaoç in peculio eins ciTet.fed fi ex re mea Stichum,qui meuS eft,fti Pnlatur.fibiadquirct. nbsp;ApudLabconemita fcriptum eft. filiumamp;fili

^infaa poteftate paterintcftatjreliquit.filia eo animo fuit femper, ut «xiftimaret nihil ad fe ex hsteditate partis ptinerc. deinde frater ei^ *ni3 procreauit, amp;nbsp;earn infantem reliquit. tutores feruo auito eins im-PWauetutjUt ab eo,cui res aui hsreditatis uédiderant,ftipularet,quan« ta pecunia ad eum perueniffetexea ftipulatione.quid'ne pupills ad« fit,pcto refcribas. P A V L v S. eft quidem uerum, bona fide hneflam feruum ex re cius,cni fecuic,ftipulantem poffeffori adquire Je fed fi res.quïc ex hsreditate aui communes fucrunt,inucnditionc j«teditatis uenicrunt: non uidetur ex re pupillae totum precium ftipu Wdcoi^utri^adquirit.

SI reruns cômunisiu ftipuletur, CALENDIS ianvARKS CECEM TITIO AVT MAEVIO DOMINIS, VTER EORVM TVNC ViVET, DARE SPONDESCquot; inutilem effe ftipulationemIuJianus (t^ibiriquia non pofliteflc ftipulatioinpendenti,necappareât,utueorafitadqui firum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xxn. nerativs.

ëxuum fruduarium ci re domini inutiliter frufluano ftipulao»a9 lino ex re fruâaanj utiliter ftipulari.

XXIIII. NERATIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ET fi duorum ufusfruâus fit: id ,quod ex opens fuis alterî.eoruM ^ ftipulatiis fit: pro eaduntaxat parte, ex qua ufflsfrudus/wî • Iit,adquiri.

SI feruus hareditarius ftipulatus fit, 6( fideiuffbres acceperit.p®*^' « 3cp adita fuerit hæreditas.dubitatur,utrum ex die inrerp^f’^® j pulationis temp? cédât, au ex adita hacrcditatc item fi feruus eins,qui apud hoftes fit.fideiuiTores acccpcrit.amp;Caffius cxiftimabat.tcmpusrt ' eo compiirandum,cx quo agi cum eis potucritad eft ex quo adeat n* rediras,auc poftliminio dominus reuertatur.

VSusfrudus fine perfona efle non poteftA ideo feruus Ï**^*^ rius inutiliter ufumfrudû ftipulatur. legs ri autem ei poft “’“’” fruöumdicitur,quia dies eins ftatim non cedit:ftipulatio aurcni pura fufpendi non poteft.quid ergo,fi fub conditione ftipulcturC'ucc/’®^ ^ fiiualetftipulatio:quiacx præfenn unes accipit ftipulatio,quâuô® ca petitio fufpenfa fit.

SEruus communis,fine emat, fiue ftipuletur.■quâuis pecunia ex pp culio dctur,auod alterum ex dominis fequitut:utriqj tarnen adq rit.diuerfa caudaeft fruâuarq ferui.

XXVIII. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^^,

SI ex re domini domino aut fruduario feruns ftipulatus f^*®™*' mino quidem adquiri obligationero,Iulianus feribit : ^®^“** .«ni fruftuario poflc,quafi quolibet adiedo. Si feruus ‘^ômunisrJ^f » us ftipulatus crit.magis placuit utrieç adquiri.fed eum, cui? ex ^ ^^ eft ftipulatio,cum focioeômunidiuidundo aut focietatis parte recupetanda refte adurum.idemçp efle diccndumA fi ^5 fuis alteri ex dominis feruus adquirat. Si ipfi domini fingu'’ *. decent feiuo commun! dari fuetmtftipulati,ôc femel lefponnU^ ^

TIT. ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xo?3

|Qfaetit.daoraftipnIandierunt.'Cupkceat dominuferuo dariftipu« wipoffc. Sicuri uni ex dominis nominating ftipulando ei foli ad^ ^«irititaglacet.amp;firan ematnomine unius ex dominis,ei foli fcruu ^quircre iu fi ccedatpecuniam,ut uni ex dominis foluerenir,uel qÆ 'icetal^d gerat negocium;poirlt; cum nominatimezprimcre,utuni ft dommis reftituarur,aut foluatiir. nbsp;nbsp;Hind quaefitum eft, an hacredi

luturoferimshaercdirarius ftipulari poffitf Proculus ncgauit:quia is *otempore extraneus eft,CafliusrefponditpolTe.quia qui pofteahae-*«exftiterit,uidetnt ex mortis tempore defunöo fucceffiflc. quae ra-• HoiHoargumento commendatur.-quod haeredis familia ex tempore I Sortis {uncftafaftaintdligitutjicet poft aliquod tempus hætesexfti-• ^tnianifeftfim igitur eft ferui ftipulationcm ei adquiri.

VKeruuscommunis ficftipulatus fit, deceaï ILLI DOMINO, EA , Odem DECEM ALTER! DARB sPONDESf dicemus duos reos et

Vufufruänarq ant bonæ fidci poffeiToris fernus ftipulatnr,exqui-cauffls non folethis adquiri.domino adquirit.non idem dice-^»^* nonxn ipforum in ftipulationc pofitum fit.

ffum duorum ufusfruduseflet inferno,is feruusuni nommatim ’‘Pubtiufit exeare,quæad utrofcj pertinetrSabinusait,quo« fuß f^’'obligarusefTet.uidendum cffe,quemadmodum alter ufu»

'“‘'irius partem fuam rcciperc poffit, enm inter cos nuUacommu-ƒ lutis fit.fedueciuseft,utilicommunidiuidundo iudicio inter cos

f ff'^ ’'°”’° “®^ fernus,qui bona fide feruit,ez re alterius iulTu pof ^oris ftipuletur. Tulianus ait.-liberü quidem fibi adquirere ; femu rodomino.quia iuITum domino cohxreat. nbsp;nbsp;Si duo rei ftipulan«

'»lumfruaü in ferno habeant,uel quibus bona fide feruiebat,amp; iuffu “‘uns ä debitore ftipulctur.ei foli adquirit.

V’Wiius teftamento manumiirus,cum fc liberum effe ignoraretA ^æ^^ditana manctet,pecuniam harredi ftipulatus eft: «*debctiir harredi, fi modo fciucrunt cum teftamento manumif-bittoon poteft uideti iyfta feruitute feruifte his ,qni illum hbenun

liberumdTenon ignotabant.diftat igitur buius cauffa ab co ,qullibtf tmptus bona fide feruit quia in co amp;nbsp;ipfius ftc cmptoris exiftimatio co fcntit.cactccum is,qui feit hominem liberum efle,quamui^k condt-oonem faam ignorct,nc poffidcre quidem cum poteft uidcri,

doÄ le reijcit ; ut nee opens dus uti poffit, quein ullo jure ad fc PÇ’^*' nere noluerit.quod fi ab alio adprxhenfus cft.amp; ftipulationcrp ei^^ ' quirere potcrit.iiam 6i hze gencre quodam donatio erf?Inter batred* .

tarium enim fcruum,amp; cum,qui pro derelifto halytunplurimum tereft.quoniam alter iurc bacteditatis retinetur,nec poteft relions uide n,qui uniuerfo hxrcditatis iurc continetur.-alter uoluntate dowi® de teliâus,non poteft uidcri ad ufum eius pertinere, i quo dercliftus cB»

SI com munis feruusitaftipularetur.LVCio TiTio ET CAio SEi» DARI SPONDES c' qui funt domini illius,pro uirilibus partibus t» cxftipulationcdcberi. fiucroita DOMINIS WEIS darE SPONDEj-pro partc,qua domini effent.fiueroita,LVCio TiTiO ET CAIO ^^' DOMINIS MEIS DARE SPONDESï’dubitarbutrumpcruirilcspa’^^** an pro dominica portionc cisdeberetur. amp;nbsp;interefle, quid cuius monftrandi gratia effet adiedum, amp;nbsp;qu» pars eius ftipnlationisp*?“ palem cauffam haberet.fed cum ad nomina prins decurfumeft-i^^®* nabilius eflè uidetur,pro uirili parte ftipulationé cis adquiri,lt;ïüod do* minorum uocabula pro demonftratione habeantur.

Sl fcruus meus à liberto mco operas fibi dari ftipulctur.inutiktnro' pulationem effe, Cclfus fetibit: alitcr,at^ fi noa adieflo hoe uerW

XXXIX.. IDEMi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. j '

CVm feruus, in quo ufumfrudum habemus, proprictatis dom«* no ex re fruduarrj uel operis eius nominatim ftipulatur : doW^ adquirit proprictatis,fed qua adione fruduarius recuperate pomt* minoproprietatis,requircndumcft.irem fi feruus bonafide nobis fet uiat,amp; id,quod nobis adquircte potcrit.nominatim domino foo ftipd latus fiierit.ciadquiret.fedqua adione id recuperare poirumus,qn* remusAnon finerationceft;quodCaiusnoftei;diAit,-coiidiciid utto

, gjealupolTedommo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Vidquid contraxit feruus,dum nobis ferait; eriam fi ftipulatio« \^iem contulerit in alienationcm ucl manumiffionem fuam: ta« J^tn nob* id adquifitum crinquia potedas eius ranc, cum id contra-wet, noftra fuit. Idcpeft, amp;nbsp;fi filiusfamiliasjconrrabat. nan^ etiam, ^uod in emancipationis fuse tempus contulent,uobis debebitur .-fi a» •ïien dolo maJo id fececit.

ET commodanA depofiti fidciuffor accipi po teft.A tenerar.etiam fi apud feruum.iicl pupil i lumdepofiwmcommedatumnefuerit;fed itade« ' mum,fiautdolomaloaut culpa hi fecerant,pio quibus fideiufliim eft.

f I Vifatifdarepromifit.ita demum implcffc ftipulationem fatif* V^dationis uidetur.fi eum dedcrit acceffionis loco,qui obligari po Sconuenin. caetcrum fi dederit feruum aut filium,ex quibus cauf •isdepeculio aftio non datur: uel mulierem,quæ auxilio fenatufeon* «ultiutitiir.'diccndum eft,noneffeimpletamfatifdationis ftipulatio» nem. Plané fi non idoneum fideiufibrem dederit.-magis eft, nt fatisfa« num fit:qaia qui admifit cum ftdciubentem,idoneu effe eóprobauit.

TjOteft accipi fidciuffor eius adionis, qua habitutus fum aduerfus X eum,pro quo fideiuffi,uel mandati,uel ncgociorum geftorum.

ueiierat, libcrari ex caufTa accelTionis, amp;nbsp;folumodo quafi h«rcdew fa «eneri.deni^ fcripfit ,fi fidciuflbr hsres exftitcrit ei,prO quo fideiuflic quafi reum effe obligatumjamp; caufTa fideiuflïonis liberaii e^mueiutn reo reum fuccedentem ex duabus cauffis cflè obÜgatum neeenim po teft reperirtquac obligario quam périmât, at in tideiufforeàÿo ritur.-qina rei obligatioplenioreft. namubialiquadifFerentiacftobli« gationü,poteft conftitui altera per altera perinu. cü nero dus dufdem funt poteftatis.non poteft reperiri, cur altera potius, quam altera co^ furnatur. refert autem hæc ad fpeciem, in qua nuit oftendere, non effe nouum,utduae obllgationesiniuiiusperfonaconcurrant.eftautéfpe«« ties talis.fi reus promittendi hæres exftiteritreo promittendirduasob« • ligationes fuftinet. Item fi reus Ripulandi exftitcrit hæits reo iTipnla^“, dl : duas fpecies obligationis fuftinebit planèfiex altera earum egent; utran^ confumit ; uidelicet, quia natura obligariÄium duaruni,quas habet,ea eflenut cum altera earum in iudiciü deduecretut, altera con-fumeretur. vi. IDEM.

STipulatus fum i reo,necaccepi fideiuflbréab co. pofteauoloa«l* cere fideiufforem. fi adiecero ; fideiuflbr obligatur .• amp;nbsp;paruireferf» utrum pure fidduflbré obligem,an ex die,an fub conditione. A^hv beri auté fideiuffor, tam future, qu^m præeedenti obligation! potent dunimodo fit aliqua uel naturalis futura obligatio.

QVod enim folutum repeti non poteftteonueniens eft, hiuufnto-di naturalis obligationis fideiuflorem accipi pofte.

GRxce etiam fideiuflbr ita accipitur,TH ï/im tIsb KtAtu« 47W'fedamp; fi dixerit StAu, fïue èov^opM., fed amp;nbsp;(fN^ï; pro eo erit, ac fi dixent At^w. Prteterea feiendum eft/ideiiiftbrem omni obligation! adhi-beri pofle/iue re.fiue uerbis/iueconfenfu. Pro eo etiam, qui iure honorario obligarus eft,pofle fideiuflorem accipi/dendum eft. amp;nbsp;poft litem conteftata fideiuflbr accipi poteft ; quia amp;nbsp;ciuilis amp;nbsp;naturalis fubeft obligatio. amp;nbsp;hoc etiâ Iulian9 admiteit, coq? iure utimur. An ergo condemnato reo exceptione uti poflit,quærit. nam ipfo iurenönli beratur. amp;nbsp;fiquidem ludicati adionis acceptus non eft, fed tantum HtiS cxercitationisirediflime dicetur, uti eum exceptione poffe. fi uero acceptus fuerinetiam tocius cauflae edfabit exceptio. nbsp;A'tutorc,qui tea

’ TIT. Ï.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^7 jj^ '*'^utiorctTi cauflam adhibiti, placnerït eos nó omnino obligari. fum^*°'^^'^ ^^^^‘■^“^^*^ «ccip*poffuntïp*^lt;Vf“^“®^*“ niinorem fid -quot;(r**!^* fidciuffor accipietur. Item accepro reo pure, ipfc füb'^'^^'' ” 4gt;c»««l föb conditione accipi poteft. enimuero fi reus k^*'®®® fi^ acceptus : fideiuflbr pure non obligabitur. Si quis Hnp’quot;^Pu^tusJideiofTotem jtaacceperit,STiCHVM AVT deCEai .■ quot;^AIVBESC’ non obligari fidciufforem Julianus ait, quia durior lu ^M *conditiorut puta cum futurum fit, utmortuo Sticho tenea-•’•■Marcellus autem notât,non ideo tantum non obligari,quia in du» ƒ J^®®*’‘i*tionem acceptus eft.fed amp;quia in alia potius obligatione f^P^.^^ eft.denilt;5 P’-O co,qui decem promiferat,nó poterat fideiuffor * r Ï^Pbut defem aut Stichum promittat.-quâuls eo cafu non fit eius nbsp;nbsp;, onditio durior. nbsp;nbsp;nbsp;Idem lulianus ait. fi is, qui hominem aut decem ^reftipulatusfuerft,fideiuirorcmitaaccepcrit, HOMINEM AVT DE-, ^^M.VTRVM EGO VELiMfnonobligauiteum.-quiadurioreiuscon-’^o fada eft.contra autem fi is,qui hominem aut decem, utrum ipfc dilator uellet,ftipularus eft ; rede fideiufforé ita accipiet, decem aut °J^iné,utrum tu uoles.fit etenim (inquit) hoc modo fideiufforis ca« ^otuelior.fedamp;fireumficinterrogauero.STiCHVM ET PAMPHI« Î'^^ DARE SPONDESffideiuflbrem STlCHVM AVT PAMPHIEVM^ ^tinterrogem.-quia Icuior fideiufforis conditio eft. Pro fideiuffo’ ^^‘^•••pifideiufforem.nequaquam dubium eft.

pHeiuffores amp;nbsp;in parte pecuniae,amp; in parte rei refte accipi poffunt. X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x. VLPIANVS.

V ^dubitet creditor. an fideiuffores foluendo fint, amp;nbsp;unus ab eo de-patatus fit offerte cautioncm,ut fuo periculo cæteri fideiuffo-tesconueniantur in partem.-dico audiendum effe eum. ita tarnen,ut de latisdationes offerat, amp;nbsp;omnes confideiuff ores, qui idonei effe dicun« tur.præfto fint, nec enim femper facilis eft nominis emptio, eu nume-Utio totius debiti non fit in expediro. nbsp;nbsp;Ita demum inter fideiuffores

diuiditur aâio,fi non inficientur.nam inficiantibus auxilium diuifio« Ris non eft indulgendû. nbsp;nbsp;Filiusfamilias pro patte poterit fideiubere,

liée erit fine effeetu haec fideiuffio : primo quidé, quod fui iuris effeâus poterit teneri in id,quod facere poteft.'dein quod amp;nbsp;dû in poteftate maßet,códemnari poteft. Scd an paterex hac cauffa qvod ivssv teneaf, uideamus.amp;putoadomnes contraflus QVOD ivssv etiam referri. fed fi ignorante patte pro eofideiufferit;ceffatifta aâio.'tamen quafi intern partis uerfum fit,poteft agi cû pâtre. Plane fi emancipatus fol-i^Üt: ucilis ei aftio debebit competere« m poteftate etiam manenti ea-yy ij dem

Xl. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

QVi contra fcnatnfconfultum fibofamiJias credidit, n^rtuo co, fidcinffores à pâtre accipere non poteft ; quia ne^ ciiulenj, honorariamaducrfuspatremaâionemhabet.-necalla hæiedÿas eff» cuius nomine fideiuflbres obligari poSinr.

Plané eius aflionis nomine,quae de peenlio adnerfus eum comps« titfîdeiuflbr reâe ac cipitur.

XIII. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;*

SI mandatu mco Titio deeem credideris, amp;nbsp;mecum mand^ri cg£‘ * ris:non liberatur Titius.fed ego tibi non aliter condtmnari debe* . bo,quâmfi aâiones,quas adnerfus Titinmhabe^mihi pr«®*^ Item fi cum Titio egeris,cgo non liberabot: fed und duntaxat tibi ob ligatusero^quodâTicioferuarenonpotueris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

CVmreus promittendi fideiuflbri fuo hærcsexftitit.’obJigâti® fideiufforia pcrimitur. quid ergo eftequot; fi tanquam â reo debiratn peraturA fi exceptione fideiuflbri competente ufus fuerlt.'in fadu ie* plicatio daii debebit,aut doli mali prodeut.

XV. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.,

Sftipulatus effês à me fine cauflaAfideiuflorem dediffem, amp;n“æ um exceptione ntidedpotiusfoluere, ut mecum madati iudicio ageretur.'fideiuflbri etia me inuito exceptio dari debet. intereft «m® eius,pecuniam retinere potius,quam folutam ftipulatori à reo rcpete-re. nbsp;nbsp;Si ex duobus,qui apud te fiddufferant in uiginti, alter ne ab co

peteres, quin^ tibi dederit, uel promiferit : nee alter liberabitut a « ab altero quindecim petere inftitueris, nulla exceptione fubmoueris» reliqua autem quin^ fi â priore fideiufibre petere mftitneriS-’doli mali exceptione fubmoueris.

Fldeiuflbr obligari non poteft ei,apudqucm reus promittendi ob« ligatus non eft. quarc fiferuus communis Titijamp;: Semprom,®^ minatim Titio dari ftipulat9 fuerit,amp; fideiuiTorcm ita interrogaiRnt, TITIO AVT SEMPRONIO ID DARE SPONDESt’ Titiusquidempetere à fideiuflbre poterifSempronq ueto perfona in hoc folum interi pofita uidebitur,ut folui ei ante litem conteftatam amp;: ignorante uel in uito Titio poflit. Qui certo loco dari promifit ; aliquaténus durion condition! obligatur,qudm fi pure inrerrogatus fuiflèt. nullo cm aho loco,quam in que piomifitjoliieie inuito ftipulatore poteft. qnare 11

P^ftreurn intcrrogaiiero,amp;fidciufforcm ram adiedione lociacce-Krojnon obhgabitur fideiuiror.fedamp;fircus Romx conftitutus Ca= PUXdart^romifcritjfidciuflTor Ephe(i.*penndenon obligabitur fide-•uffor, ac fl reus fub conditione promififfct,fideiuflbr autem in diem 'Enam uel p^re. nbsp;nbsp;Fideiuffor accipi poteft,quotics eft aliqua obhga ^ociuiiisuelnaturädiSjCui adpliccturauturales ante obligationes no W folo æftimantur.fi aftio aliqua comm nomine competit: «crû end

^ loluta pecunia repcti non poteft.nam licet minus proprie deberc ®«ntHrnaturalisaftionisdebitores:perabufioncm tarnen intclligi ƒ pommt debitores;amp; qui ab his pccuniamrccipiunt,debitumfibire« ^^piffe. nbsp;nbsp;Stipulatione in diem concepta/ideiuffor fi fub conditione

^ f^erit,non oWiectur.fi concurrerit dies Sc conditionnel etiam diem conditio fecuta fueritnObligetur. nbsp;nbsp;Gum fideiuffor hoc modo acce«

* plus effet, SI REVS QVADRAGINTA.QV AE EI CREDIDI, NON SOL '^^’^IT,F1DB TVA ESSE iVBBSï'ucrifimileeftidefleaaum, ut cum ^Ppîllatus reus non foluiHètjfideiuffor teneretur. fed amp;nbsp;fi reus ante,^ ®Ppdlarctur,deceffiflèt.fideiuflbr obligatus erit,quafi hoc quolt;5 cafii ii^utn effeweum non foluifle.

Heiufforibus fuccutri folet,ut ftipulator compellatur ci, qui foli-^um folueceparatus eitcedere exterorum nomina.

CA Vi debitorem fuum delegat, pecuniam dare intclligitur.quan-vZiïeidebet.ócideofifideiufl’ordebitorem fuu delegauerit (qua-“^^unijqui foluendo non crat)confeftim mandati agere poteft.

^wuus infcio domino pro quodam fideiuflêrat,Sc co nomine peca IJniamfoluerat. qusrebatur,poir«t’ne dominus abco.cui folutum effet,repeteren' Refpondi. intercft,quo nomine fideiufferit. nam fi M cauffa peculij fideiulTerit.tunc id,quod ex peculio foluerit, repetere dominus non poterit.quod fi ex dominica cauffa foluerit;uindicabit. « nero extra cauffam peculij fideiufferit ; quod ex pecunia dominica Ioliicrit,3equcmj^^jjcabitur:quod ex peculio,condici poterit.

L Ed Scn femi dominus pecuniam foluerit; repetere cam non ab co. Opto quo fideiuffit, fed ab eo, cui numerauit, poterit ; cum feruus noduflionis nomine obligati non poffit. nbsp;nbsp;Sequitur ergo, ut ab eo,

ho quo fideiufferat, repeti nó poffit, cum ipfe xre alieno obligatus fit; ®®^foliitionc libeiaii ei? pecunise nomine potuerit,cuius obligatio ad y y iij feruuni

H Acres i debitore hæreditario fideiuflbrern accepit, deinde harre* diratenicx TrcbeUianoreftituit.fideinfforisobligationé m fuo nanere ait.Idcmcpin hac cauflaferuandum.quod feriia^ur,cu h«res,contra qnem emancipatus filius bonorum poffdTionemaccc« pentjidciufforcm acccpir.idcocp in utraç fpccic tranfeunt adiones.

Non eft nouum,ut fideiuffor duabas obligationibus eiufdem peen niae nomine teneatur.nam fi in diem acceptus,mox pure accipiatM.eX ntra^ obligabitur.amp;: fi fideiuflbr confidemffori hartes exftirerit : idem erit. Scruotuo pccuniam credidi,tucum manumififti.deindecun dem fidciulTorem accepi.fi quidem in ea obligationefidïiubeat,qu^ aduerfus te intra annum fjt.-obligari cum ait. ft uero in naturalem war potins ede,ut nihil agatur.non enim intclligi poffe^it quis fideiuben do pro fe obligetur. Quod ft hic femus manumifTus fideiulTorefli dederit.deinde fideiuflbrifuo hxres exiftat;durare caufTam fidciuflio nis putauit.Se ramen nihilominus naturalem obligationem manfura; ut ft obligatio ciuilis pereat,folutum repetere non point, nee his córra rium effe, quod cu reus fideiulTori hxres exiftat/idciulToris obligatio tollatur;quia tune duplex obligatio ciuilis cum codem efle nó poteft» Retro quoq; ft fidei uflor feruo manumilTo hacres exfliteritxadcni ad« nerfus eum obligatio manet,quamnis amp;nbsp;naturaliter tencatur,nee pro fe quis fideiubere poffit. Quod fi ftipuiator reu hxredem inHituit.’ omni modo fideiulToris obligatione perimit, ftuc ciuilis,fine tantum naturalis in reum fuiffetrquandoquidem nemo pored apud eiuide pro fe ipfoobligatus effe. Quod fi idemftipuiator fideiulTorélixrcdéferi* pferit.-proculdubio folam fidciufforis obligationem perimit. argume turn rei eft,quod fi poffeffio rei debitoris data fit creditori: tequedice« dum flt,fideiufforem manere obligatum. Cum tu amp;: Titius eiufdc peenniæ rei eiretis;eiim,qui pro te fideiulfit.poffe amp;nbsp;pro Titio fideiiibc te refponditiquamuis eandem pccuniam eidem debiturus fit; non tarnen inanem earn creditori futuram,nonnullis etiam cafibus cmolii* menriihabituram.-ueluti fi ei,pro quo ante fideiuffiffct, hartes exid^r. tune enim confufaprima obligatione,pofteriorem duratura. Cum fideiuffor reo ftipulandi hferes exftirerit;quxritur,an quafi ipfe àfeexe gerit,habeat aduerfus reum mandati adioncmfrefpondit.cü reus obli gatus maneat.non poffe inrelligiA ipfum à fe fidei ufibrépecunia exe* giffe. irac^ ex ftipulatu potiiis,quam mandati agere debebit.

wfforaccïpj potcft.’quïahatredltas pcrfomc uicc fungitur.fimti munk *^'P*urn,öccuria,amp; focietas.

Vl mihi 3ut Titio dcccm ftipulatus fucrim^Tirius fideiiifTorcm acci Opcj^non poceft.-quia folutionis tantum cauffa adicöus eft.

T Veins Titius, cum pro Scio ftatre fno apiid Scpticiü intcruenire Xgt;uellet,epiftolam ita emifit.Si petierit à re frater meus, peto des ei iwmosfideamp;periculo meo.poftquamepiflolam Septicius Seio pecu tóam numerauit.deinde Titius inter reliques amp;nbsp;Seium fratrem pro ter tia parte reliquit hæredem. quæro, an quia aduerfus Sciû debitorem Septittj confofa fit aftio pro tertia parte,qua Titio fratri fuo hartes ex« Kitit.'ciim cohxr^ibus eins agere in folidum poffitC’ Marcellus rc* ^pondit. cumcoh*rede Seipion pro maiore,quäm hxreditaria par ïcjtiandati agi polie.

A ’ X8''fo,prodigoue,uel furiolo fideiufferit;magis elle, ut no ei fub ! Mcniatut.-quoniam his mandan aftio non competat.

TNter fideiulTores non ipfo iurediuidimr obligatio *cx cpiftola diui alias’'fed JlHadriani.amp;idco fi quis eoru ante exafta à le pattern fine barrede de= ^.^^ ttfferit,uel ad inopiâ perueneritrpars eins ad tarterorum onus refpicit.

Siplures fintfideiuflbres,amp; unus purc,alius in dicm,uel fub conditi-, one acceptus.fuccum oporter ei,qui pure acceptus eft, dûexifterc códitiopoteft, fcilicet ut interim in uirilé coniieniatur.fed ft cum con Atio exftitit, non eft foluendo, qui fub conditione acceptus eft.refti« ^tndâaâioné in pure acceptû,Pomponius feribit. nbsp;nbsp;Prxterea fi fide

iufforexftitit fideiuirori,fiue unus,fiue plures; arque hic quo^ pettine bit ad tandem caulfamrin quorum perfona arque locum habebuntea, qui funt à diuo Hadriano conftituta. nbsp;nbsp;nbsp;Præterca fi quîeratur,an fol

üendo fit principalis fideiuflbrretiam uires fequétis fidciulforisei ad» gregandæ funt. nbsp;nbsp;Sicutipfi Ûdciuirori,ita hæredibus quotj eius fuc-

turrédum, Pomponius feribit. Si fideiuffor fuerit principalis amp;nbsp;fidc iuffor fideiuflbris.non poteritdefiderarcfideiuffor, ut inter fe amp;nbsp;cum fideiufforem, j»roquofideiuflît,diuidatur obligatio, illeenim loco teieftmec poteft rcusdefidcrarc, ut inter feamp;: fideiufforem diuida« obligatio.Proindc fi ex duobus fideiufforibus alter fideiufforem ûc^tiaducrfus cum quidem non druiditur obligatio^pro quo inter« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uciiit

Slcontendatfideiuffor cxteros foluendo effcrctiamex^ptioncM eidandam,SiN0N ET ILLI SOL VEN DO Si NT.

SI fideiuflbr, ucl quis alius pro reo ante diem creditor! foluent : exlt; fpedare diem debebit,quo cum foluercoportuit. * nbsp;nbsp;nbsp;*

EX perfona rei(amp; quidem inuito reo) exceptio,’Re estera rei como-da fideiLiiTün.cærerisqj aceeifionibus competere poflcint.

SI eum hominem,quem â Titio petieram,pro quo fatis de liteacce-peram,Titius liberum hæredem'ep relique rit.-fi quidem re ueraipd us fuit.dicendum eft iudicium in eum transfern;amp; fi nópatiatur idfic* ri,cómitti ftipulationc. Si aurem meus petitoris fucritjieq? iiiHu meo hsreditatem adierit;fideiufforcs tenebuntur ob rem non defenf’'^- ^ autem adierit me kibentè.-ftipulatio euanefcit. Plané fi meus focrit» ^ idcirco differam aditionem,ureum uiccto,tunccum iubeani adire.óc interim ob rem non defenfam agerc uelim: non commitretur ibpula tio,quia uir bonus non arbitraretur.

HI,quiacceflïonisloco promittunt.inlmiorcm cauflatn accipi poflfunt,in deteriorem non polTunt.ideo fi à reo mihi ftipulatus fidduffore mihi aut Titio.melioré caufiam effe fideiufforis Iiili anus putat,quia poffituel Titio folucre. quodfiareo mihi aut Titio ftipulatus â fidduffore mihi tantu interrogemun deteriorem cauffam acceptu fiddufforem, luliamis ait.quid ergo,fi à reo Stichu aut Pam» philum,i fidduffore Stichum interrogem; utrum in deteriorem cauf fam acceptus eft fublata cledione,an in melioremfquod amp;nbsp;uerum efc quia amp;nbsp;moctuo eo liberari poteft.

CVm fideiubet aliquis pro fcr uo;in folidum tcnetur,ctïam fi nil’ll in peculio fit.plané fi pro domino fideiubeat,cü quo depeculio Jiftio eftidutaxat de peculio tenebitur,quod tune crit,cum tes iudicat,

TIT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to4î

CVm quis amp;rcum amp;: fidduflores habens,ab uno ex fideiu/Toribus accepta pecunia prxftatafliones.-potentquidem dici nullas iam ffle.cum^uuni percepcritApcrceptione omnes liberatosfed non cfl Ka-non cnim in folutum acccpit,fcd quodantmodo nomen debitoris uendic^tSeidcohabetadiones:quia teneturadid ipfum,ut prüftet «ftioncs. XXXVIL IDEM.

Çlquis poflquàm tranfado tempore liberatus cft/ideiuflorem dedc KJtit.fideiuflbr non tenetiir.-quoniam fideiufTio euoris nulla eft.

VTfideiufforaduerfus confideiufforem fuumagat,adio danda non eft.ideo'cp fi ex duobus fideiufforibus eiufdem quantitatis, cumalter eledus à creditorc totum exfolucrit,nec ei ceffæ fint adióes: alter nee à creditore,nec â fideiuffore rede conuemetur.

CVmduo rei conftituti funt: fiuc ab utroq?, fiue ab altcro fideiuffor datus fuerit.-in folidum rede accipietur.

Çffideiufforesinidacceptifunc,quodàcuratore femari non poffit: Üamp;poftimplctamlégitimaxcacemtam ab ipfocuratorc.qiwm ab hæredibus eins folidum femari potuerit.de ceffante eo.qui pupillus fii it,fokiendo effe defieritmon temere utilem in fidciuffores adionem cotnpetere. nbsp;nbsp;nbsp;Idem refpondit.fi in folidum condemnatus eft unus

exmandatoribusicum iudicaticonueniricoepcrit.poffc eurh defide* rare,ut aduerfus cos,qui idem mandauerut,adioncs fibi mandentur.

Clitafidciufforcmaccepero.oyOD EGO DECEM credidi.de eA ÖPECVNIA MILLE MODIOS TRITICI FlDE TVA ESSE IVBESfnS oWigatur fideiuffor;quia in aliam rem.quim quæ crédita eft, fideiuf* for obligati non port ft. quia non ut arftimatio rerum, qua: mercis nil Werohabcnf.inpccuniaiiunieratafieripoteftjitapccuniaquo^ met cezAinundaeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z2 Pompo

SI I Titio ftipiilatus fideiuflbrem tc acc^rim.ddndc eandem pe* cuniani *b alio ftipiilatus alium fidduflorem accipiam:g)nfideiuf forts non eiunt,quiadiuerfacum ftipulationum fidemffores funr.,

STipiilatuses opusarbitratu tuo antecerta diem fieri.-quodfi effe» ftum nó effet,quanti ut efficcretur.opus locaffes.tanti fideiuffores accepifti.amp;: quia opus effedum nó erar,alq locafti.amp; cum pofterior có-duftor fatis non daret,ipfe opus fccifti.quzro, an fidduffor tcncatiuC' Refpondi.fecundum ea uerbaftipulationis.qiix âte ptopofita funt,fi- • deiuflbres non tenentur, non enim id fecifti, quod in ftipulatiqne con » nencrat.ideftopus alrjnonlocafti.tametfipoftea locaffi.eaenim Io« , at.’nó es, catio,quam fecutus * es,perindc eft^ ac fi interpofi^a non effet AÏi Sa tim tu opus facere cœpiffes.

Fidduffor pro uenditore fundbrum tuorum,altcro euifto,connen tus ab emptorcjcondeninatus dl in certam quantitatem.quxfiw eft,an cûhæredenenditoris ante diem,quoiudicatum facere compel leretHr,agere pointe' Kefpondit.agere quidem poffe.fed ex iuft.acaufi fa ad officia iudicis pettinere ,quo fidduffor aut defendat^u liberet.

CVm lex uenditionibus occurrere uoluit,fidduffor quo^ libérât; eo magis,quod per huiufmodi adionem ad reum peruenitui« XLVII. PAPINIANVS.

SI dcbitori deporratio irrogara eft.nó poffe pro eo fideiuflbrem ac-dpi fcribitlulianus,quafi rota obligatio courra cum cxftinftafit. Si filiusfaniilias in cauffa peculiari ita fideiufforé accepent, oyiiN

TAM PECVNIAM CREDIDERO, FIDE TVA ESSE IvÉESf amp;emanci« , patus credat.patri quidem, fi non eft reus obligatus,non tenebitui: fi* lio uero humanitatis intuitu obnoxius effe debet.

SI Ti tins amp;nbsp;Sda pro Maciiio fideiufferint; fubduda muliere, dabim? in folidü aduerfus Titium aftionem.xum fcire potuerit.aiitigno« tare nó debuerit,mulicrcm fruftra inrercedtre. Hiiic fimilis amp;nbsp;illa quæ ftio uideri poreffrob xtatem fireftituarurin integru unus fideiuflbr, an alter onus obligationis in integrum excipere debeatf fed ita demu onus alteri totum irrogandum eft,fi poftea minor interceffit.proptcc incertum ætatis ac reftitutionis. Qyvd fi dolo créditons induflus fit minor,nc fiddubear.’non magis creditori fuccurrendum ent aduerfus tonfideuiffotem, quam fi fa^ nouât jonc circunmento minore deff= d«€t

Ijfcm dus conumiat: proderic exceptio doli fidciuiTori proprer im« hobiÿtem hæredis ,quæ prodefle reo debuerat,fi conueniretur. Ex Quobus fidciufforis hxredibus fi per errorem alter folidum exfoluat: Quidam putanteum habere condiftionem A ideo manere obligatum tohæredem.condidione quoeg ceirante,durarc Obligationen! cohære ®s probant.propterea quod creditor,qui dum fe putat ob]igatum,par ei,qui totum dedit,cxfoluit;nullâ habeat condiâioné. Quod « duo fideiuffores accepti fuerint(uerbi grana)in uiginti,amp; alter ex du obus hærcdiSus alterius fideiufforis totum creditori exfoluerit.-habe-bit qiüdem decern, qua ipfo lure non debuit,condiftione. an autem quill q; repente poffit,fifidciuflbr alter fojuendo eft, uidendum initio enim bores fideiuflbris,fiue horedes.ut ipfe fideiuflbr, au oiendi funtrut fcilicct pro parte finguli,qui fideiuffores funt,conueni« ’Qtut.fed uerior amp;nbsp;utilior eft in utroepeafu ilia fententia, folutionem Oon indebitæ quanti taris non debere reuocari.-quodetiam epiftola di ^'^P*ifig”ificatur in perfona fideiufforis, qui totum ex foin crac.

Qyælîtû eft,an fideiuffor,qui Gapuæ pecuniam fe daturum Romæ Pronnfit,fi reus promittendi Capuæ effet,ftarim conueniri poffîte’ di-*'.non magis fidciufforem confeftim tencri, quam fi ipfe Capuæ fpo-Pondiffet.cum reus adhuc Capuarn peruenire non potuiffet. nec ad re ptrnncrc,quod hoc latere nemo dubitet,nondum fideiufforem tene« **Ruimee ipfereus promittendi teneret.nam é côtrario quoq; fi quis ^^'ponderit,quoniam debitor Capuæ fit,fideiufforem confeftim tene '•nonhabita ratione taciti propni temporis.euenturum,ut eo cafu ft ouffor cóueniatur,quo debitor ipfe,fi Romse fuiflet,non conuenirc-^’tï^ nobis placet,fideiufforiam Obligationen! condirionem taciti ^Potis ex utriufq; perfona reci pere,tan! rei promittendi,quäm ipfi-^''“bc'ufforisiquoniam aliud refpódenribus,contra iuris formam ia unotctnconditionem acceptus uitelligetur.

Ebitori creditor pro parte bares eiftitit acccpto cobarede fide infforc^quQj ad ipfius quidem portionem attinet)obligatio ra-hone confufionis intércidir,aut(quod eft ueriusffolurionis poreftatc. w pro parte coharedis obligatio falua eft,non fideiufforia, fed bare« tMia;quoniam maior tollit minorem.

ANtueos fideiuffores aftio diuidédaeftjqm folidum amp;nbsp;partes uirilee zz q fide

fide fu4 cHe iufferut.diuetfum erit uerbis ita cocepris, SOLIDVM AVT TARTEAi VIRILEM FIDE TVA ESSE iVBESç’tuncenîm ab initio, nó nifi uiriles partes, fmgulos debere conueniet. Fideiuffo^qui pat« tem pecuniae fuo nomine uel rei promittédi folait:quo minus refidui diuifione fada portionis iudiciü accipiar,rccufare non debet, ^m cm quantitatem inter cos,qui fOluendo funt, diiiidi conuenit, quam litis tempore finguli debent, fed humanins eft, fi amp;nbsp;alter folucdo fit,litis co teftationis tempore per exceptionem ei, qui foluit, fuccurri. Duo rei promittendi feparatim fideiuftbres dederunt. inuitus creditor in* ter omnes fideiufforcs adiones diuidere no cogitur.'fed inter cos dun taxat,qui pro fingulis interuenerunt. plané fi uelit inter omnes aftione fuam diuidcre.non erit prohibendus,nó magis,qHam fl ^uos reos pro partibus cóueniret. Creditor pignus diftrahere no cogitur,fi fideiuf forem fimpliciter acceptum omiflb pignore uelit conuenite. Cum inter fideiuflorcs adione diuifa quidam poft litem côteftatam foluen* do elfe defieruntrea res ad onus eins,qui foluendo cft,non pertinet.nec auxilio defendetur ætatis ador.nó enim deceptus uidetur,qui iure có» muni ufuseft. Bonis damnati fideiuflbris fifco uindicatis,inter fideiufforcs adio poftea fi diuidi cocperit;uthacredis,'itafifci ratiO' nem haberi oportet.

AMiffi ruina pignoris damnum tam fideiufforis,quîimrci pt0‘ mittendi pedcnlum fpedat. nee ad rem pertinebit, fi fidduffor itafltacceptuS,QyANTO MIN VS EX PRECIO PIGNORIS D^TRA CTI SERVARI POTEST, iftis enim uerbis etiamtotumconuenite^ tineri. nbsp;nbsp;Inter fideiufforcs adione diuifa condemnatus fi de fier it eue

foluendo.’fraus uel fegnitiatutoribus, qui iudicatum perfequi potue-tint,damnum dibit.quod fi diuifam adionem inter eos, qui non erat foluendo,conftabit;pupilli nomine reftitutionis aiuilium implo* rabitur. Fideiufforcs à colonis datos etiamobpecuniam dotis praediotum teneri conuenit, cum ea quoqg fpccics loeationis uincnl« ad fc trahat;nec mutat,confeftim,an interiedo tempore fidem fuam adftrinxerint. Plurcs ciufde pecunia: credendae raandatores,fi on“® In iudi cio eligat, abfolutionc quoqj fecuta, no libcrantur: fed pecunia foluta,omnes libcrantur.

CApiris poftulati fideiufforcs ex contradu citta ullam prsferipuo nem à creditore,qui reum poftulauerat, rede conueniuntur.

TÏT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1047

pro ßiutno accepinaget contraria pignoraricia aflione. in quam aflio n^m iicnit quod intereft créditons. fed eaadio fideiuflorem onerare non poteiÿ.non enim pro pignore,fed pro pecunia mutua fidem fua ^«gat. LV. IDEM.

Viu^ipulatusdSeiO fuero.QVANTAM PECVNIAM TITIOQVAN Odoqve CREDIDERO, DARE SPONDESf amp;fideiuffores accepe* Meinde Tinofæpius credideromempe is Seins inomnes fummas ooligatus cft,5cper hoc fideiuffores quolt;ß .• amp;nbsp;in id,quod ex bonis eius *«uari poteft, omnibus æqiio iure proficere debet.

* nbsp;nbsp;nbsp;^5 P’'° ®®’n^^‘ libcrtus non eHct,amp; operas præftaturum fe iuraf

' V*?»®‘^*’^wt:non tenebifur. Item fi filius â patre, uel feruus à domino ftipuIetuMec fideiuflbracceptus tenetur .-quia nó poteft pro f Odern amp;nbsp;eidem ene obligatus. ex diuerfo ergo patre à filio,ucl domi-

, noaferuoftipulato.fideiufforacceptus tenetur. Si numos alienos Wi mos mutuos dederis fine ftipulatione : nee fideiuflorem teneri ^omponius ait.quid ergo fi confumptis numis nafcatur condiftioC” ft deinflorem puto obligatum fore.in omnem em cauffam acceptus ui-r^tor.quac ex ea numeratione nafci potuit. nbsp;nbsp;nbsp;Pro furti adione fidee

ndtor accipi poteft.item pro eo,qui in legcm Aquiliam commifit. di-caufta eft popularium aâionum.

V à eolono ftipulatus fideiuflorem accepir una ftipulario eft pluriu Kjpenfiouum.amp;idcoinuniuerfispenfionibus fideiuflbr tenetur.

Cum fado fuo reus principalis obligationem perpétuât, etiamfi» dolufloris durât obligatio.-ueluti fi moram fecerit in Sticho foluendo, ®^ is deceflèrit.

O Aldus refpondit. fideiuflbrem,ïn quem pignora à confideiuffori A . J!?^ translata funt,non emptorisloco fubftitutum uideri, ƒ“oil's,quipignora accepit.ôc ideo rationem fruduum amp;nbsp;ufura-habeti oportcre. VLX. SCAEVOLA.

ßieun^ Kus ita libcratur à creditor«,ut natura debitum manc-ataeneri fideiuflorem refpondit. cum uero genere nouationis '^igatio tranfeat.fideiuflbré aut iure,aut exceptione liberandum. X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXr. PAVLVS.

SI fidciuflbr creditori denunciaucrif, ut debitorem ad fohienda pc* cuniam compelleret, uelut pignusdiftraheret,is'qpceflayent.’an poflit cum fidciuflbr doh mali exceptione fubmouere frefponditnon pofle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXIU. IDEM.

INter creditorem amp;nbsp;debitoré pactum intcrceflerat,ut fi centum, quas mutua dederat, ubi primum penta fuiffent, non foliierentur,orna« menta pignori data intra certu tempus liccret ei uenderc ; amp;fi quo mi* • noris ueniûent.quimquodfortis uel ufuramm nomine deberetur,id » creditori redderctur;amp; fidciuflbr acceprus cft.quæfitucft, an fideiuHbr, in uniuerfam obligati fumma potuerit f Refpódir fecundum ea’qua: proponerentut,tcneri fidciulToréin id,quod minus ex pignonbus uen dirts redaâum ^cr.

Eldciuffor.quiminori uigintiquinlt;5annispecuni3mobtulit,amp;ifl publico loco metu in integrum reftitutionis confignatamdepo* :onfcftim experiri mandari porcrit.

Slent reus principalis no alids, quim fi de fua perfona promittat.ob ligatut .• ita fidciuffores non alids tenentur, qudm fi fe quid datow? uel faduros promittant. näreum principalem daturu uel faduraw^ quid fruftra promittut.quia fadum alienu inuriliterpromittirur. LXVI. PAVEVS.

SI feruus a!tenus pro Titio fidciuflit amp;nbsp;foluit : liberatur Tirius/* ‘^æ minus mandari contra cum agercinftituit. nam qui mandaoagiri racam habere folutioncm uidetur.

EXccptione,quæ tibi prodefle debebat,ufus, injuria iudicisdamna* tus es. nihil tibi praeftabitur iure m.mdari ; quia iniuna illam.q«^ ribi fada eif,penes re manere, qua'm ad alium transferri, xquius eft fd* licet fi culpa tua ini uftac damnarionis cauflam praebuiili.

FIdeiuflbres magiftratuu inpoenam nel multi, quam non fpopon* diflênr.non debere cóuciuri decreuit. Pro Aurelio Romulo con dudoreuedigaJis cenru annua Perronius Thallusamp;; alq fidciuflêranf» bona Romuli fifcus ocaipaHcrat,ut obhgata fibi.'amp; conuenieb.if fids* iuflbres tam in forrem, qua'm in ufuras. qui deprecabantur. kda fub* fcriptione fidciuiïïonis.quoniiin fola caituiu annua fe obligaueranf/

in omne cohdudione ; dccreuit fidciufforcs in ufuras non teneri: «aquidquid ex bonis fuiffet redaftam, prius in ufuras cedcre, reliquu quot;Jfortem^ita in id,quod defuiffet, fidciufforcs conueniendos ciem= P’^pignorum à creditorc diftradorum. Non poflunt conueniri ft* ®nuflb^s,libetato reo tranfaftione.

1 ttietipfoexigcredcbecamp;quiuis tempore liberatus eritjamé tute ‘æiiidicio eo nomine tenebiturdrem bières eius.quia en eo ob tutelam ex fideiuffionc agitur, amp;nbsp;quäuis nó quafi fidciuflbr, fed quaff tutor wlueritætiam fi tempore liberatus eft,mandat! adionem cum habere ’Querfus reunfpromittendi,dixi. inhaeret enim in utraqg cauffa’adhuc '“iusdcbiti perfecutio.nam eius folutioncliberauit reum promitten-®iabob]igatione,ffi qua pro eo fidcinflerat: amp;nontitulusadionis, ‘'odebiti cauffa refpicienda eftdicctenim is tutor, qui fideiuffor apud P’’pillum pro co obligatus eft, foluit fe authorc pupilio: quia reo pro» ’”'ttendi liberato Aipfe tutor idemt^ fideiuffor liberabitur iquod fua ’Whoritate cfficcre nó poteft: tarnen fi non pro fe foluendi animo,fed PtoTitiofecit.utmaximeeumliberetjCÜeoniandatiaftionéhabebit.

V i i reo fub conditionc fucro ftipulatus : potero fidciuffore amp;nbsp;in hac, O^inaliam conditionem obligareffi modo eas coniungi.nifi cnim ''fra^exftiterit,non tenebinir,cum reus ex una conditione teneatur. Quodfi eas difiungam.-duriot fit conditio fideiufforis,atqj ob id obliga ^’^•qiiippe flue cómunis utriuf^ conditio exftireiitdiuc alterutra,ui« adpræhendi : cum reus non aliter teneatur,quàm fi communis '^writ-aut igitur nullo modo tenebitut fideiuffor.-aut (quod magis ^^btatenebitur.fi prins exftiteritcómunis. Sub dinerfis quo^ con-oiüonib5 fi fuerint interrogati;intereft,utra earü prior exftitcrit. fi reo wiunfta ,• tenebitur etiam fideiuffor,cum conditio eius cxftiterit, tan» ^uamfiftatitn ab initio reus pure,fideiuffor fub conditionc acceptus Exdiiicrfo autem,fi fideiufforis conditio prior cxftiterit, non te» netur .• perinde ac fi ftatim ab initio pure acceptus effet, reo fub condi* tione obligato. Si reo in fundum obligato fideiuffor in ufumfruâû Wcipiatur : quaefitum eft, utrû obligetur fideiuffor, quafi in minustan ^onobligetur,quafi inaliudf nobisin eo uideturdubitatiocffe,ufus ^dus pars rei fit, an propriû quiddam. fed cum ufusfruâus fundi lus ^mciuilc eft, fideiufforem ex fua promiffione non teneri. Adeo il ^0 poteft fideiuffor accipi,ut ipfe quoqj dominus in id,qnod fibi de ‘^Adeuxffüxem ab eo rede accipiat quem fideiuffoic stiam ab co« ipfo

non pofle tc fideiufTorem accipere,certum eft.-quia non folitm ipfo pulario nulla interceffit,fed ne negocium quidem ullum g^um intcl ligitur.quod fi pro reo furiofo iure obligato fideiufforem acceperO'K-netut fideiuflbr. Id,quod uulgo diftum eft,maleficiorum fideiuno rem accipi non pofle.non fic intelligi debet,ut in poenafurtiisciiiïi^ turn fadum eft/ideiuffbrem accipere non poflït(nam poenas ob male ficia folui,magna ratio fuadet)fed ita potius,ut quis cum alio, cu quo furtü admifit^n parré,quam ex furto fibi reftitui defiderat, fideiuflo rem obligate non poffïr. amp;nbsp;qui aliène hortatu ad furtum faciendû pro • uedus eft,ne in furti poenam ab co,qui hottatus cft.fideiulTorem acci« • pere poffit.in quibus cafibus illa ratio impediet fideiuABrem obligo: , quia fcilicet in nulla ratione adhibeatur fideiufforxü flagitiofx rei fo* cietas coita nullam uim habeat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LXXI. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;,

VRanius Antoninus pro lulio Pollioneamp;Iulio Rufo pccuniahj mutuam accipiétibus,ita ut duo rei eiufdem debiti client, apud Aurelium Palmam mandator cxftirit.Iulrjbona ad filcu deuencrunt. fimiliter amp;nbsp;creditori fifcus fuccefleratA mandator allegabat fe libéra* turn iure confHfionis;quia fifcus tam creditori,quam debitori fuccenC rat.Et quidem fi unus debitor fuiffet ; non dubitaba, ficut fideiuffore, ita amp;nbsp;mandatorem liberatu effe.quamuis enim iudicio conuentoprin cipali debitore mandator nó libcrctur.tamen ubi fucceffit creditor de* bitori,ueluti (blutionis iure fublata obligatione,etiam mandatorlibc ratur.uel quianon poteft pro eodem apud eundemquis mandateref- ,,. fe.fed cum duo rei promittendi fint, 6i alteri exftiterit hxres creditor: iuftadubitatio eft,utrum alter quoej liberatus fit,ac fi fuifletfoluta^« cuniatan perfona tantum exempta,confufa obligatione.amp;putoadifi* onehacreditatisconfufioneobligationis eximi perfonamledamp;accef fiones ex eius perfona liberari propter illam rationé ; quia nó polTunt pro eodem apud eundem obligati elle,ut quemadmodu incipere alias non pollunt.ita nee remanedt. igitur alterum reum eiufdem pecunia nonliberari. Sc per hoc nee fideiuiforem, uel mandatorem eius.plane quia is mandati iudicio eligere poteft uel creditoré: competiturd ei ex ceptioné doli mali/i eoeperit conueniri. cu altero aut reo uel in folidu, fi non fueritfocietas:uel in pattem.fifocq fuerunt,pofle creditoré age re.quod fi creditor fideiuffori hxres fuerit,uel fideiuflbr creditori.pu* to conuenire,confufioneobligationis reum non liberari. Si pona« mus unum ex reis promittédi padu elfe,ne à fe peter er ut,deinde man-datorem folmfle; mandati iudicio conuenire potuebt end cum gt;nbsp;cum quo

TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

?uopaflutn eft non enim padum créditons rollit adionem alienam. Placet manda totem teneri,ctiamfifacnerator creditori mandet pctuniaijil credere.

Vlfi^eiuflbrifubconditioneobligato, SI NAVIS EX ASIA VENE-kJ^'T,quem fub hoc modo accepi, ut afç ad tempus uitæ fuæ dun« taxât obligaretur,amp; pendéte conditione acceptû latum fuerit,amp;: is fide •uffor adhuc pendente conditione mortuus fuerit.confeftim à reo pe« ttte polTum.quia exiftens conditio neq? obligationem in perfonâ iam ttiortui efficcre,nelt;5 acceptilationé confirmare poffit.

CVm procurator in rem ageret, cautione dederat, ratam rem dominum habij|.irum.poftea uido eo,reuerfus dominus irerum de fadem re agitabat.amp; cum reus haberetpofreflionem,amp; noiler cam re« ftituerejdeo magno condemnatus eft.in amplius fideiuffores non tc *}fntiir.hoc enim non debet imputari fideiuflbribus,quod die propter •aam pœnam præftitit.

Eâ'i Ouatio eft prioris debiti in aliam obligationem,uel ci'uî lem,uel naturalem transfufio atq^ translatio.hoc eft eu b' ex præcedenticaufla itanoua conftituitnt,utprior péri ^i marur nouatioemànouonomen accepit,amp;ànoua ob-____»ligacione. Illudnonintercft.qualispræceflitobliga-^o.uttum iiatutalis,an ciuilis,an honoraria : amp;: utrum iierbis,an re.an fonfenfu.quaiifcuniçigitur obligatio fi^quarpraeceffit, nouari uerbis poteft.dummodo fequens obligatio,aut ciuiliter teneat.aut naturaU-tomtpoufipupillus fine tutoris authoritate promiferit.

ƒ AMnes res tranfre in nouationem poffunt.quodcun^ enim,fine uerbis cótraelum eft,fine non uerbis,nouari poteft,amp; tranfire in uerboriim obligationem ex quacunep obligatione ; dümodo fciamus nouationemitademum fieri,fihocagatur,utnouetur obligatio. ex* tcium ft hoc non agatur :duæ crunt obligationes.

lt;^ Vi bonis inrerdidum eft,nouareobligationem fuam nópoteft, , vjnifi tudioeem conditionem fuam fecetit.

SI nfusfruftus debitöfem tneum ribi dekgaucrornon nouatur obli» gatio mca,quamuis exceptioi^e doh uel m fadum turns «kbeatef* fe adnerfus me is,qui delegatus fiienr.amp; jion folum donee nranet eiuS iifusfruöus,cuidclegaui/ed criam poft inreririi tins uidebimus ; qma etiamhocineommodum fcnrir, ft poft mortem meam maneSt eins Bfusfrudus.amp;: hxc eadem dieéda fuut in qnaubet obligacioneperfons cohærenti. V. idem.

IN diem obligatio poteftnonari,amp; prins quam dies aduenerit. amp;gc* ncraliter conftaf,cx ftipulatione in diem fa ft a nouanonem eontin- i geretfed nó ftatim ex ea ftipulatione agi pofte ante, ^ dies aduenerit. VI. IDEAL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Slitafncro ftipillatUStQyANTO MINVS A' TITIO DEBITORE’eX EGERO, TANTVM FlDElVEESCnonfitnouati^:quianóhoe 3gi' tur ut noucrur. nbsp;nbsp;Cum pecuniam mutuam dedit quis fine ftipulatio

ncA ex continenti fecit ftipulationcm,unns cótraötis eft.idem erit di cendumA fi ante ftipulatio fada.mox peeunia numerata fit. vu. POMPONIVS

CVm cm pecuniam mutuam datam ftipulamur.non puto obliga tionem ex numeratione nafeiAdeinde cam ftipulanóe nouari; amp;quia id agitur,ut fola ftipulatio teneat, m.agis implendæ ftipulatio* nis gratia numeratio fieri intelligenda eft. VUI. VLPIANVS

SI Stichum dari ftipulatus fuerim, amp;nbsp;cumin morapromiffor eflef, • quo minus daret.rurfiis eundem ftipulatus fuero .• définir periculu adpromiftorem perrincrc,quafi mora purgata. Legatauelfideicó-mifta fi in ftipuUtionem fucrint dedufta,amp; hoe aftum fit, ut nouetur: fietnouatio. fi pure quidem uel in diem fuehnt relifta; ftatim. fi uero fub condinonetnon ftatim,fed ubi conditio exftitcrit.nani amp;nbsp;alias qui in diem ftipulatur, ftatim nouat,fi hoe aftum eft,cum certum fit diem quandot^ uenturum.at qui fub conditione ftipulatur; non ftatim nouât ,nifi condirio exftiterit. Si quis ira ftipulatus à Seiofit,QyOD A’ TITIO STIPVLATV5 FVERO, DARE SPONDESf anfipoftcaaTltiO ftipulatus firn, fiatnouatio, folus'c^ teneatur Sciusf Ä: ait Celfiisno* uarionem fieri. fi modoid aftum fit,ut nouetur; id eft ut Seins debeat, qtï Titius promifit. nam eodem tempore amp;nbsp;impleri prioris ftipulatio nis condirionem,amp; nouari air;eoqi inre utimur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem Celfus ait,

IVDICATVM SOLVI ftipulatione aftionemiudicati nounouari,meti* to;quia hoc folum agatur ea ftipulatione, ut amp;nbsp;fideiufforibus cautum fit,non m ab obligatione mdicati difcedatur, nbsp;nbsp;nbsp;Si decern,gux mihi

TIT. It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

’fWas.ant decc^quae Seins debet,i Tertio ftipulatns fucro.-putat Mar-» fcllus neutrum hberari:fed Tertium eligere poffe,pro quo decern fol* ötte uejjt. Si ab alio promiffam fibi dorem maritus ab more dotis domine ftipulatus fit ; non duplari dotem,fed nouatione fieri placer, **hotiaftumcft.quidenimintereft,ipfa,an alius quilibet promitratf ^wodenim ego debeo,fi alius promitcat.-libcrare me poteft,fi nouatio •Mscauffa hoc fiat.fi autem nonnouandi animo interuenit hoc:utercg quidem tenetiir,fed foluentealtero alter liberatur, no tarnen fi quis fti puletur.quod mihi debetur, aufert mihi aftionem, nifi ex uoluntate J gt;ne3ftipii|etyr jiljgjat autem me is,qui quod debeo,promittit, etia fi

SI pupillus fine tutorisauthoritate rem faluam fore ftipulatus,pu* bes faâus ratæn ftipulationem habuerit.nouâdi cauffa tollitur tu« Wæaâio. finonnabueritratum:licettutelæegiftet,habettarnen ad« * nue ex ftipulatu adhonem;fed iudex tutete non aliter condemnare de

‘*tgt; quam fi ex ftipulatione liberatio fiec. Qui fub conditione fti-pulatur,quæ omnino cxftitura eft,pure uidetur ftipulari. Qui aâu ^pulatur,deinde iter,nihil agit.item ufumfruâum ftipulatus,fi ufum Wpulctar.-nihil agit fed qui iter ftipulatus,aäum poftea ftipulatur; aliud magisftipulatur.aliud enim eftiter,aliud adus.

CVirefle foluitur,is etiam nouare poteft;exccpto eo,fi mihi autTi tio ftipulatus fim.namTitius nouare non poteft, licet ei rede fol*

TAElcgareeft nice fua alm dare reu crcditori,uel cuiiuflerit. fit aut X_/deIegatio uel per ftipulationem, uel per litis conteftationem.

V^quis delcgauerit debitorem,qui doli mali exceptionetueri fe pof OIs fciebat.fimilis uidebiturei, qui donat;quoniam remittere ex-feptionem uidetur.fed fi perignorantiampromiferitcteditori.-nul-«quidem exceptione aduerfus creditorem uti poterit. quia ille fuuni Kcepit:fedis,qui delegauit,tenetur condidione,uel incerti, fi pecunia lolutanon eflècruel certi,fi foluta eflet.amp;ideo cum ipfepraEftiterit pc« tuniam,agetmandati iudicio.

LI non debitorem delegauero quafi debitorem creditor! m core x kjeepno locum non habebit;fcd condidio aduerfus eum, qui dele« 83nit,competit.

mitntur.-non ftatim fit nouatio/ed tune denium, cum conditio w^^ terit.amp;: ideo fi forte Stichus fuerit in Obligationen pendente conditio ne decefferit.nec nouatio contingit.-quia non fubeft res eo tegiporc,q conditio impletur.unde MarceUusA fi poft moram Stichus incondi tionalem Obligationen! deduäus fit,purgari moram, nee in feauente obligationem deduci putat. Sed fi quod fub conditione debet ,pu« re quis nouandi caufla ftipnletanne nöc quidem ftatim nouât,lied pu ra ftipulatio aliquid egiffe uideatur.fed tune nouabit, cum códitio ex* ftiterit etenimexiftens conditio primam ftipulationem comwitot» commiflamt^ mfetundam transfert. amp;nbsp;ideo hfoi^perfona prom»; foris pédente conditione fuerit dcportata;MarceIlus feribit, ne quids exiftenteconditione ullam contingere nouationem : qiftniani nunc, cum exftitit conditio,non cft perfona,quæ obligetur,

SI creditor poenam ftipulatus fuerit ƒ1 ad diem pecunia folutâ non eflet.-nouatione fada non committetur ftipulatio.

SEruus ne pcculiarem quidem obligationem citra uoluntatcm do» mini nouarepoteft.fed adqcit poti? obligationé,^ priftina nonet.

NOuatione legitime fadagt;amp; hypotheca: liberantur,amp;pignus, Ä ufuræ non currunt.

DOli exceptio,quae poterat deleganti opponi, ceftat inperfona créditons ,cui quis delegatus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemep eft amp;nbsp;in cæteris fi*

millbus exceptionibus. imö amp;nbsp;in ea,quae ex fenatufconfulto filiofami« lias datur.nam amp;nbsp;aduerfus creditorem,qui delegatus eftabeo,quimu mam pecuniam contra fenatufconfultum dederat,nóutetur exceptio neiquia nihil in eapromiffione contra fenatufconfultum faâiim eft. ideoep quod foluitur,repetere nó poteftitanto magis,quod nec hic fo» lutum repeterepoteft.diuerfum eftin muliere,quae contra fenatufeon fultum pmifit.nam amp;nbsp;in fecuda pomilïione interceifio eft. nbsp;nbsp;Idemcp

eft in minore,qui circumferiptus delegatur.-quia fi nunc etiam eft mi-nor,rurfus circuuenitur. diuerfum eft, fi iam exceffit ætatem uiginti quin^ annorum,quamuis adhuc poffitreftirui aduerfus prioremrre ditorem.ideoep autem denegantur exceptiones aduerfus fecundum ctedicoxem.-quia in prmans conuadibus amp;paâionibu$ non facile fei» lepc

X Ouarepoffumiis,autipfi,fifui iuris fumus.aut per alios, qui uo 1N liintare noftra ftipulantur. Pupillus fine tutoris authoritatc *’onpoteftnouare.tutor poteft,fi hocpupillo expediamtem procura« ^01 omnium bonorum.

v 1 quis abfente me â debitore meo ftipulatus fit nouandi animo, amp;nbsp;JJfgopoftearatuA habuero.-nouo Obligationen!.

N TOuatio non poteft contingere ex ea ftipulationc,quæ non com 1 \| mittitur.nec huic contrarium eft,quod fi ftipulatus à Titio fue« ’^unouandianimo fubconditione,quod mihi Sempronins debet,amp; prudente conditione Titius deceflerit,quamuis ante aditam hæredita ^®ui conditio exftiterit.nouatio fieret, hic em morte promifforis non '^ftinguitur ftipulatio,fed tranfit ad haeredem, cuius perfonam inte« ^Uîhæreditas fuftinet.

j^On ideo nouare ueterem obligationem quifqua rede poteft,q^ J.Miiiterdürcdeeifoluitur.namamp;his,quiin noftra poteftate funt, quod ab bis creditum eft, rede interdum foluitur: cum nemo eorum per fe nouare priorem obligationem iure point.

CIis,eni decemTitius,quindecim Scius debebat, ab Attio ftipula-Uius eft,quod ine aut ille debeat, dari fibimouatum utrunej nó eft, in poteftate Attq cft,pro quo uelit folucre,amp; cum liberare. finga* ™us autem ita adum,ut alterutrum datet.nam alioquin utrungg ftipu wtus uidetur,amp; utrunlt;5 nouatum,fi nouandi animo hoe fiat.

Mptor aim délégante uenditorc pecuniam ita promittit,Qy ID« OyiOEX VENDITO DARE FACERE OPORTET: nOUarione fc ‘•^ïi.ufiirasneutri poft infecuti temporis debet,

FVndnm Côrnelianü ftipulatus »quantifundus eft, pofteaftipuïof.' ft non nouandi animo fecunda ftipulatio fada eft, ceflat nouatio. 1 ecunda uero ftipulatio tenet,ex qua nonfundus,fcd petii^a debetut. irac^ ft reus promittendi fundü foluat : fecunda ftipulatio iiire non tol-Iitur,nec ft litem ador ex prima cóteftetiir.deniq! meliore n^détérioré fado fine culpa debitoris poftea fundo peritorpræfens æftimatio fun do perito rede confideretur. in altera uero ea æftimatio uenit, quae ft* cundx ftipulationis rempore fuit.

A Liam cauffam efle nouationis uoluntarijg^liam iudicq accept!^ multa exempla oftendunt. petit enimpriuilegium doos amp;nbsp;tute- • læ, fi poft diuortium dos in ftipulationé inducatur, u* poft puljertaté. tutelae adio nouetunfi id fpecialiter adum eft, qi^d nemo dixerit litc conteftata.necj enim deteriorem cauflam noftram facimusadionent exercentes, fed meliorem.ut folet dici in his adionibuS, qua tempoic ^ uel morte finiri poftunt.

PAulu$ refpondit. fi creditor à Sempronio nouandi animo ftipuU* rus c(ret,ira ut a' prima obligatióc in uniuerfum difcedererrurfuS eafdé res à poftcriore debitore fine cófenfu prioris obligari non pofié. xxxr. VENVLEIVS.

SI rem aliquam dan ftipulatus fim,deinde eandem nouandi animo fub códitione ab codem ftipuler.-manere oportet rem in rebus bu« manis.utnouationi locus fit.-nift fi per promifloré fteterit, quo minus daret. idcoq^fi hominem mihidarereoportcatAin morafud’Sgt;9“® minus dares : etiam defundo eo teneris. Se ft prins, quant deccderet,cu iam mora fada fir,eundem a te fub conditione ftipulatus fuero, amp;nbsp;fer» uus poftea decelTerit, deinde conditio exftircrit,cum iamex ftipulatu obligatus es mihi: nouatio quoq; fier. Si duo rei ftipulandi fint, an alter iusnouadi habcar.qnærimr.Aquid iuris unufquiftjftbi adquiße« ritt'ferè autem conuenit (amp; rede) uni folui,unum in iudtcio petentem totS rem in litem deducere,item unius acceptilatione perimi utriuf^ obligationem. ex quibus colligitur, unumquenq; perinde fibi adqui« fifle,ac ft folus ftipulatus eflct.-excepto eo » quod etiam fado eius,cum quo commune ftipulandi ius eft,admittcre debitorem poteft.fccundu quac ft unus abaliquoftipuletur» nouationequolt;5 liberate cum ab ah tcro poterit,cum id fpecialiter agit.-eo magis,cum earn ftipubtionem fimilem effe folutioni exiftimemus. alioquin quid dicemus,fi unus de legauetic creditor! fuo cómunem debitorem, isq5 ab eo ftipulatus fue Sit ; a^t mullet funduni iuflcric doti ptomitteie uno, uel nuptiuajpu

Ehogiinem ,amp; Seium mihi decern dare oportet.ftipulor ab alte« ïonouandi caufTa ita,quod te aut Seium dare oportet, iitrû^ no-*^' ? A^V L v s.nieritorquia ntrÜ9 in poftenoré deducit ftipulationé.

^’^'us donate mihi uolens, delegatus à me, creditori meo ftipu« IJlanti fpopondienon habebit aduerfus eum illam exceptionem.ui Ïu«eims faccre poteft,códemnetur.nam aduerfus me taU defenfione •JJietito utebatur,qu|^^onatü ab co petebâ.creditor autem debitû per-

' J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Æn debet,quin filius feruusue, cui adminiftratio peculq ■fU'eonceiTaeft.npuandi qnoq;peculariadébita iushabeatiuti^fi pftipulentur, maxime etiani fimelioremfuamconditionéeo mo« 1 ‘'ofaciant.nam fi alium inbeant ftipu!ari.intereft,utrum donandi ani-*’’oa!iutniubcantftipulari,anutipfifilioferuoüe negociu gerat, quo ’’’inline etiam mandati adio peculio adquirit. nbsp;nbsp;Adgnatum furiofi, ®''tptodigi curatorem nouandi ius habere,minime dubitandum eft:fi “Oefuriofo uel prodigo expediat. In fumma^dmonendi fumus ni ’’“ metare, una ftjpulatione plures obligationes nouari.ueluti fi ita Ri* P^l'.'mur.oyODT/TIVM Er SEIVM mihi DARE OPORTET,ID DA-^ESPOMoESt'licetenim exdiuerfis caufTisfinguli fucrant obligati: *'tiilt;5tatnen nouationis iure liberantur ; cü utriuflt;$ obligatio in hums P^tfonan^àquo nunc ftipulemur,confluât.

Votiesquis debitor ex pluribus cauflis unum debitum foluit, in arbitrio foluentis eft dicerc, quod potius debi» turn uoluerit fo!utum.amp; quod dixit.iderit folutû. poffu mus enim cerram legem dicerc ci,quod fol uimusquo» ties uero nô dicimus id, quod folutum fit .• in arbitrio eft

iccipiéns,cui potius debito acceprû feraedumodo in id coftituat folu« tû,inquo fl ipfe deberet.effet folutur?: id eft in id debitû,quod nô eft in controucrlb.'aut in illud.quod quis pro alio fideiulferat.aut cuius dies nondum ucnerat.æqiüflîmû cnim uifum cft,creditorem ita agere rem » debitoiis.ut fuam gereret.permittit ergo creditori cóftituere,in quod foJutimmelir.dumodo fic conftituat,utinic fua coBftitueiet.fed con« ftitueie

loss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DÏGESTORVM tIB. XLVL ftituerc in te prafenti.hoc eft ftatim,at^ folutnm eft,debct.

CVm in re agenda hoc fiat,ut nel creditori liberum fit,gpn accipfi re,ucl debicori non dare,fi alio nomine exfolutû quis corû uelit.

CAeterumpofteanon permittitur haecres cfficiet,utindiiriorem cauiTam femper uideatur fibi debere accepto ferre, ira enim amp;nbsp;in fuo conftitueret nomine.quod ft forte â neutro diâiim finin his quide nominibus,quæ dieni uel conditionem habuerint, id uidetur folutu, cuius dies iam uenir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•lt;** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Et magis quodmeo nomine,quantquod proahondeiunbriorio . mine debeo: amp;nbsp;porius quod cum poena.^ quad fine p œita debes tur ;amp;: porius quod fatifdatö,quam quod ftne fatildatione debeo.

IN his uero.quae præfenti die debcntur : confiât, quoties indiftinde quid foluitur,in graiiiorem cauffam uideri folutum. fi autem nul-la pratgrauetjd eft ft omnia nomina fimilia fuerint .• in antiquiorem. grauior etiam uidetur,quæ fiib fatifdatione debetur,quant ea,quïC pu ra eft. nbsp;nbsp;nbsp;Si duos quis dederit fidciuffotesipoteft ira foluerc,ur unuin

liberêt. Imperator Antoninus cum diuo pâtre fuo refcripfirruoi diftraftis pignoribus creditor pecuniam tedegit, fi fint ufurae débité» amp;nbsp;aliæ indebitæiquod foluitur in uftiras, ad utratj cauflam ufurarain» tam debitarum,quam indebitarum pertinere ; put.t quædâ earum ex ftipularione,quædani ex pafto naturaJiter debebantur.fi uero fiuntn» ufurarumdebirarumamp;: non debitarum non cadent fit. æqualiter ad utramcp cauffam proficit, quod folutum eft, non pro ram, ut uerba refcripti oftendunt. fed fi forte ufuræ non funt débitât,amp; quis fintplici* ter foluerit,quas omnino non eratftipulatus. imperator Antoninus cû diuo parre fuo refcripfit,ut in forrem cedant .• eidem autem rèfcri» pto,ita fubqcitur.quod generaliter conftitutnm eft, prins in ufuras nu mum folutum accepto ferendfuad eas ufuras uidetur pertinere, quas debitor exfoluere cogitur;amp; ficut ex pafti conuentione daræ repeti no poffunt,ita proprio titulo non numeratæ pro foluris ex arbitrio perci-pientis non habebuntur. Apud Marcellü libro uicefinto digeftoru quxritur.fi quis ita cauerit debiton,in forté amp;nbsp;ufuras fe acripcre : utru pro rat.i amp;nbsp;forti amp;nbsp;ufuris decedatian uero prius in ufuras, amp;nbsp;fi quid fu’ pereft in fortemï' fed ego non dubito, quin bate cautio in forté à in ufuras admittatur. fed prius in ufuras ; tune demum^fi quid fuperfuc* • tit,infoctem tedat.

^Quid ex famofa canffa amp;nbsp;non famofa debeat: id folutu uidebitur, QuoS ex famofa caufla debetur.proinde fi quid ex cauffa iudicati amp;nbsp;'^“’^iudicatidebcaenr.-id putem folutum,quod ex cauiTa debeatur iu-’c«vac ita Pomponius probat, ergo amp;nbsp;fi ex cauffa, quae infidatione ^fcitjUcl pœnah debetur.dicendum eft, id folutum uideri, quod pcs-

Llidflon iilfelcganrcr fenptum effe Pomponius ait;fiparSi: die- ■ Uimamp;contraduum cauffa fit, ex omnibus fummis pro portionc «weri folutum. •

V Iftipulatus fum mihi aut Sticho feruo Sempronij folui ; Sempro-Ipuiofolui non poreft,quamuis dominus feruifit. Qui decern de p^parte foluendo in partem obligationis IibcrarurAreliqiuquin^ ƒ'ƒ in obligati one remanent, item qui Stichum debet, parte Stichi da ”quot;’teliquampartem Stichi tenetur.qui autem hominem debet: par *®in Stichi dando,nihilominus hominem debcre no définit, deniq; ho ®gt;oadhiic ab eo peti poteft. fed fi debitor reliquam partem Stichi fol-®^tit,uel per aftorem ftcterit,quo minus accipiat : liberatur.

^ Vodftipulatusitafum, MiHi AVT TiTiO: Titins nee petere, uec nouarc,nec accepta facere poteft,tantum'c^ ei folui poteft.

ClftipulatusfueroMiHi AVT PVPiLLO DAREC* promiffor fine tu O^otis authoritate foluendo pupillo, liberabitur âme.

A TEro procuratori refte foluitur.uerum autem acciperc debcmus V cam, cui mandatum eft uel fpecialiter,uel cui omnium nego-^omm adminiftratio mandata eft.Interdum tarnen amp;nbsp;non procurato ^ Kftefoluitnr.-utputa cuius nomen ftipulationi infertum eft ,fiquis ftipuletur siBi AVT TiTlO. Sedamp; fi quis mandauerit,ut Titio fok Uam.deinde uetuerit eum accipere:fi ignorans prohibitum eum acci* pete,(oluamdibetabor .fed fi feieromon liberabor.alia cauffa eft, fi ml nipropoiiasaliquernftipulatum SiBi AVT TiTio.hicenim,amp;fipro* «ibeat me Titio foluere,foluendo tarnen liberabor .-quia certam con» '®ftione»nhabuitftipulatio,quam ftipulator immutare no potuit.Sed ßh

amp;finóueröprocnratorifotuatn, ratum auté dominus habca^çiioj folutumcft-Ubcratio contingitrarienimhabitio mandate cóparac,

RA rum autem habere dominus debet,cum primum certior fad? eft.fedhoc iv TrAarft cum quodd fpacio temporis aceißi debet: ficuc in legato,cum de rcpellendo quïerererur,fpacium quodaam tem porisadfumitur.nce minimum,nee maximuin.-Stquodniagisintellc âu petcipi,quàm elocutione poffit exprimi.

QVod fi fortequis ira foluar, utnifi ratum habcatut,condimf ß • dominus folutionem ratam non habuerit ;condidiocpqiii fo^* • uit, competit. Simt quida tutores,qui honorary a^ieHanturïunt,, qui rei noticiæ gratiadantuc:funt,qui ad hoc danuir ,ut gerant, «hoe uel pater adrjcit,ut unus(puta) geratmcl uoluntate rutorum uni corn* mittiturgeftus.uel praetor ita decermt.dico igiturxuicun^ex tutori* bus fuerit folutum ,amp; ft honorarqs(n3m de ad eos periculum pertinet) rede folui.nifi interdira eis fuerit à pratcore adminiftratio. nam fi in-terdida elf: non rede foluitur.idem dico,5e fi feiens quis fufpedis po^u latis foluatnam his interim uidetur interdidS adminiftrario.Quodfi tcmotofoluerit,autquitutorciredcfierat;nonliberabitur. Qü'^ ergo fi foluit ei,in cuius locum curator crat cónftituendus.utputa rela gato in perpetuum,uel ad tcmpus:dico,fi ante foluit,quàm fubHitue-retur curator;oporrereliberari. fed amp;nbsp;qui abfuturo cauffa reipublid foluit.rcdefoknt.quinimóamp;fi.abfcnri.fimodc nó eftaliusinlococij fubftitutus. Siue auté iegitimi fjnt,fiue teftamentarij.fiue ex inquifi tionedati.rede uel uni foluitnr. nbsp;nbsp;nbsp;Ei,qui noticiæ gratia dams eft, an

rede foluatur.mdendum eft.quia'ad inftruendos córutoresdatur. fed cum tutor fittniß prohibitum fuerit ei folui,puto liberarionem côtin* gere. nbsp;nbsp;nbsp;Curatori quoeç furioß rede foluitut. i tem enratori non fuffi«

cientis fibi uel per aetatem,uel per aliam iuftam caiilTani.fed amp;nbsp;pupilli curatori rede folui confiât. nbsp;nbsp;nbsp;Pupillum fine tutoris authontate nec

foluere poffe,palam eft. fed fi dedent numosmon fient accipienti$,iuo dicari'q^ poterunt. plane fi fuerint confumptkliberabituc.

PVpillo folui fine tutoris authoritatenon poteft.fed nec delegate poteftrquia nec alienate ullam rem poteft.fi tarnen foluerirei de« bitorA mimi lalui fint; petentem pupilJumdoli mali exceptioneda-birotfubmouebit.

TIT. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xoffi

ftente înteUîgîtnr hm ohm liberatus: Sc hoc cHa fi folutio re pa^acfi« derc Arifto diccbat.fcripfitenini.fi quis fub conditione pecuniam pro mifiCtde^^ ca conditione,ut fi conditio ex ftitifiet,in folntum cede# retexiftente conditione liberari cum, nee obftare »quod ante eins petunia ^âa eft.

CAffius ait. fi cui pecuniam dedi,nt cam creditori meo folucret: fi ho nomine dcderit,neiitruniliberari.me,quia non meo uomlgt; iwdata fit.illum,quia aJienam dederit. caetetum mandati eum tene# * ri.fed fl creditor eos numos fine dolo malo confumpfiiTet ; is, qui fuo ' nominejos fokiiiTetjliberabitur: ne fi alitex obferuaretur,creditor in . hero ucrfarcftir.

® tarnen ignorauerit ademptum eipecuhum,liber .itns erit. Vrroq; ca# hantem manumiflus,fi intcruertendi cauffa idfeeerit, furtum domi# ®o heit.nam Sc fi debirfri meo mandaucro,ut Titio pecuniam fokie-^®t,deinde Titium uetuero accipere,id'cp ignorans debitor Titio fim n hntifeprocuratorem foIuetitcSc debitor liberabitnr,amp; Titius furti ®^ione tenebitur.

p Vgitiuus mens cum pro libero fc gercrer, numos mihi fubreptos •*- tibicredidit.obligari temibi Labeoait.fcdfi eum liberum exifti# *5®*»folueris eidiberari te à me. fed fi all) fokuffes inflii eins, uel is ra# ^ti3biii(rct;non liberari.quia priorccafu mei numi fafli eflent,0cqua “ tnihi folurum intelligeretur.Sc ideo feruus mens,qui peculiari nomi •t«crcdiderit,exigendo liberabit debitorem.delegando autem, uel no *t3udo,non idem confequetur.

y ^tem mcam,qux pignoris nomine alq obligata effet,tibi debitam tJfokiero.non liberaborcquia auocari tibi res poffit ab eo,quipi* €Uori accepiffet.

y I decern ftipnlatus à Titio,deinde ftipuleris à Scio,quantominus ab OilloconfecutusfisiScfi decern perieris à Titio,non tarnen abfoluit ^ius.quidenini fi condemnatus Titius nihil facere poteftc' fed Sc fi cu ^0 prius cgcris,Titius in nullam partem liberatur.incerrumquippe ^baiionuuno Seins debiturus fit. deni^ fi totum Titius folucrit.- nec ß b q debitor

FlUnsfamilias patre inuito debitotem eins liberare non jpteft. a«* quirere enim obligationem poteft,deminnere non poteft.

SOIutionem ,iicl indiciu pro nobis accipiendo,amp;inuiti,amp;ignOM*ï tes hberari pofliimns.

Vßi fideiniTor pro duobus in dena fideiuffir,obligatus eft in nigin ti.-amp; fine uiginti,fiue dena foluerit,utrunqj reum liberabit. fed» quin^ foluerit;uidcamus,quem ex reis releuat in quin^ amp;: eritinc 16' Ïeuatusje quo aftum eft.at fi nó apparent ; antiquius debitüm cytin' rpiciendnm.idem amp;nbsp;fi quindecim fintfoluta. fiqui^em apparent quid aduni fit.in decem,amp; aliunde quin*^ eruntreleuata. fi nero non appa-reat: ex antiquiore contraäu decem,ex alio quinlt;5 eruntreleuata«

EX parte barres inftitutus/i decem,qu3e defunflus promiferattota folucrit.-pro parte quidem,qua hæres eft Jiberabit : pro parte aut reliquaea condicet.fed fi ante,quani códicat, * adereueritrehquap^^ hæreditatis.-etiam pro ea parte erit obligatus.amp; ideo condiccnti inde* bitum doli mali exceptionem obftare exiftinio.

SI creditor'fundum pignoratum uendiderit,amp; quantum ci debC' batur,rccepetit;debitor liberabitur.fed amp;nbsp;fi acceptumempwr’ cium tuliffet creditor,uel ab eo ftipulatus effet.-debitor nihilominus li berabitur.fed amp;fi feruus pignoratus à creditore uenierit.quamdiu red biberi poffit,non liberabitur dcbitor,ficutiin quolibet pignoreucndi« to^qiumdiu res inempta fieri poflit.

ETiam circa ftipulationcm amp;nbsp;ex teftamento aflionem, fi res trady ta fuerit,quæ debebatur,qudmdiu aliquid iuri rei deeft,adhiic ta« wen ipfa res petenda eft; utputa fundum poffum petereJicet niibi tra ditus fit/i ius quoddam cautionis fupererit.

XXVIIL PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

DEbitores foluendo ei,qui pro tutore négocia gerit,libcrantui'.'fl pecunia in rem pupilli peruenerit.

CVm Stiebus Sc Pamphilus cómuni feruo promiftï fünf • non alte ri Stichus,alteri Pamphilus folui poteft .• fed dimidiæ fingolow partes debentur.idem'qj eft fi quis aut duos Stichos,aut duos Pampw

los darf promîfit.aut eSmuni duoriim ferno hotnines deceffi dare pro Wifitnam ambigua iiox eft decern homines,quemadmodum decein oenarij;a|gj utriuß^ rei dimidium duobus modis intelligi poteft.fed in numis,óc oleo,ac frumétoA fimilibus,quæ communi fpecie cótinen-turjapu^ret hoe aäum,ut numero diuidatut obligatio: quatenus amp;nbsp;có modnis promifforibus ftipulatoribus'c^ eft.

Cl debitor ofFerret pecuniâ,quæ pcteretur,creditor nollet accipere: Oprstoreidenegatadionem.

TNteyrtifi^s longa differentia eft,amp; ingenijA naturae,amp;dodrïn«, ' jSçnftitutionis.amp;ideofi nauema fe fabneandd quis promifit,uel ûifulamædificanlt;^m,foflamâefaciendam;âc,hoc fpccialiter aftü eft, ^Jt fui s operis id pcrficiat.lideiuffor ipfe ædificans, nel foffam fodiens, « Boncofeutienteftipulatore,non liberabitreum. nbsp;nbsp;nbsp;Quare etiam fi il “Sftipulationibus fideiulTor accefferit, PER TE NON FIERI, qyo ^iNvs MIHI IRE AGERE LiCEATfprohibésirefideiuflbrjftipulatio *xmnon committit.amp; fi patientiam prüftet, non efFiciet, quo minus , ^omniittaturftipulati^.

Cl feruus peculiari nomine crediderit, ciq^ debitor, cum ignorarct Odominum mortuum efre,ante aditam haereditatem foluerit : libe» ïabitur.idem'c^ iuris erit, Se fi manumifTo fcruo debitor pecuniam fol *’ïtit,ciim ignoraret ei peculium conceflum non effeaicq; intererit,ui ^Ojan mortuo domino pecunia numerata fit. nam hoe quo^ cafu de« “'totliberatur,ficHt is,qui iufTus eft a creditorc pecuniam Titio folue« ^f’^uis creditor mortuus fuerit,nihilominus rede Titio foluit.-fi mo# ®® 'gnorauerit a-editorem mortuum effe.

r 1 Vifibi autTitio fundum dari ftipulatus eft, quamuis fundus Ti V^tiodatusfuerit.-tamen fipofteacuidus eft,habet adionem .-que Mtliodöm fi hominem ftipulatus effet, amp;nbsp;ftatulibcrum promiffor Ti» ho dediffet.is'q^ ad hberratem perueniffet. Qui Stichum aut Pani Vgt;iïunid.arepcomifit,fi Stichum nulneraucrit:nonmagis eumdan» «oliberatur, quant fi Stichum folum promififlèc, amp;:à fe uulneratum ®3ret. Item qui hominem dare promifit,amp; uulneratum a fe offert,non «berabitur.Iudicio quo^ accepta fi hominé is, cum quo agcretur,uul ^«atum à fe offerar,condemnari debebit. fed amp;nbsp;ab alio uulneratum fi ‘^ixoiidemnandus erit,cum poffit alium dare,

V_^rc;H hominis tr.ididcrit, mox tibi decern numcraucrit : no'^ ^** tiojcïi tibi partem hominis condicet, quafi indebirum nwi^oluntatc Titio foluerit. idenïqj iuris cric, etiam ft motmo Titio decern fol»c* tic : ut tibi potius, quam hæredi Tirij pattern hominis condica^ duo reiftipulandihominédari ftipulatifucrinrAptomifTorutricppaï tes diuerforû hominû dederifdubium non eft, quin non liberetur. fed ft eiufdem hominis partes utritj dederit.-libcratio contingMuiaobh-gatio communis efficit,ut quod duobus folutum eft,uni folutumeflc uideaturnam ex cótrario cum duo fidciufforcs hominé dari fpopon® • derint.-diuerforu quidem hominû partes danres non libcrabunturntii eiufdem hominis partes dedcrint, hberabunt. nbsp;nbsp;Stipiilatus b'^^’'? •

hi dece,authominc Titio daruft homo Titio datus^uifletjproniinot* me liberabitur;amp; antc,quam homo darctur,cgo dece pctercpofloro»

SiTitiumomnibus negoojsmeisprtepofuero.deindeuetticrocuin ^ ignorantibus debitoribus adminiftrarc négocia mea ; debitoresci fol* itendo liberabuntur.nam js,qui omnibus negocijs fuis aliquempræP® nit,inteliigitur etiâ debitoribus mandarc,ut procuratori foluant. Si nuilo mandato intercedente,dcbitor falfd exiftimauerituolutarcmea pecuniam fe nu meraremô libcrabitur.amp;: ideo procuratori,qui fe «to® alienis negocijs offerat, foluendo nemo libcrabitur. nbsp;nbsp;Et cum fugid*

uus,qui pro libero fe gerebat, rem uendidifier : refponfum cft,cmpto* res fugitiuo foluentcs à domino liberates non effe. nbsp;nbsp;Si gener loecro

ignorante filia dotem foluiffetmoneftliberatus, fedcondicerefoeerd poteft, nifi ratum ftiia habuiftet : amp;prope modum fimilis eft g^ ^» qui abfentis procuratori foluerit; amp;nbsp;quia in cauffam dotis parnceps,^ quafi fociaobligationis patri filia eftet. Sidebitorem meumiufle« to pecuniam Titio dare donaturus ei ; quamuis Titius ea mente acte* périt, ut numos meos faceret ; nihilominus debitor libcrabitur. fed fi poftea Titius eandem pecunia mihi dediflet ; niimi mei fient. Qui«j dam ftliumfamilias,âquo fideiufforem acceperat,h«redem inftituc* tat.quœfitum eft,ft inflii partis adiflcch3creditatem,an pater cum fide* inffbreagcrepoflct/dixi. quotics reusfatisdandi reo latisaccipiendi hxres exftitit;fideiuffores ideo liberari,quia pro codem apud eunden) debere non poffent. Si prædo fd,quod d debitoribus hxreditarijs ex* cgerat,petenti hxreditaté reftituerindebirores liberabuntur. nbsp;nbsp;Side*

cem ant hominé dari ftipulatus fucro,amp; duos fideiufTores accepero Ti tiu amp;nbsp;Mæuiû,amp; Titius quip cp folueritmon liberatur prins, quam Mæ-inusquocp quin«^ foluat.quod ft Macuiusparté hominis foluerit: titer« qj remanebit obUgatus. Qui perpétua exceptione fe tuen poteft,fo-luuim

TIT. in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^5

Intû repetitA ^ïco non Jiberatur.quare fi ex duobiis reis promittendi alterpepigerir,ncab co petctetur.*quimuis foluecitgt;nibilominusaltex obligati^emancbit.

0yod feruns ex peculio fuo credidiflcr, autdepofuiflerid ci, fine ueniflet, fine manumifTus effet,refte folui poteff.'nifi ahqua intercederet^cx qua inteUigi poffetjnuito eo, cuius nine feruus finffet, ci folui.Sed amp;nbsp;fi quis pecunia dominies ab eo focnerams effet, fipcrniiffudomini feruusnégocia domjnicûgeffiffet.idem iuris eft. ƒ Diderienim uoJuncatedomini cos, qui cum feruo negoeiü contrahe WkA jb eo accipere, i ei fpluerc.

SI pater mens pxjegnante uxore rclifla decefferit, amp;nbsp;ex cauffa hatte« ditaria totum noc,quod patri meo debitum fuiffet, petiffem; nihil , Diecofumpfifiequidam exiftimant.fi nemo narus fit, reflemeegiffe, A^ua in rerum natur.a ueru fuiffet, me folum haeredem fuiffe. Julianus « ^otar, amp;nbsp;netius eft, earn parte perdidiffc, pro qua hæres fuiffem, ante« 9quot;IiTi fuiffet eer tu, neminénafei ; aut quand parte, quia tresnafei po* ^'trint;autfextâ,quii quin^.nam âc Ariftotelé feripfiffequineg nafel polie; quia uuluæ mulieru totidem rcccptacula habere pomnt .• amp;nbsp;effe DiülicréRomx Alexandrina .ib Aegypto.quæ quin^ fimul pepererit, ^tum habucrit incolurnes. amp;nbsp;hoc in Aegypto aÎFirmaiû eft nnhi.

QVotics iinus ex fideiufforibus fuâ parte foluiffet.tanqnam nego rium reo geffiffctiperindc habendum eft, ac fi reus ipfe unius fi« ^^iünons partem foluat; fed tarnen, ut non ex forredecedat ; fed is fi« ®iuSor folus libcretur,cuius nomine folurio fada fuerit.

CVm quis fibi aut Titio dan ftipuhtus fit ; magis effe ait, ut ira de-gt;nmn refle Titio folui dicendu fit, fi in eodem ftatu mancat, quo *0't.ciim ftipulario interponcretur.exterum fiue in adoptioné,fiuc in ‘^Illium icrit,ucl aqua amp;nbsp;igni ei interdidum, uel feruus faflus fit ; non rc^ ei folui diccndum.tacite enim hare conuentio meffe ftipulationi Vndemr.f] in cadem cauffa mancat. nbsp;nbsp;Si debitorem meu iufferim Ti-

fio folucre, deinde Titium uctuerim accipere, amp;nbsp;debitor ignorans fol« Derit ; ita cum liberari exiftimaui, fi non ca mente Titius numos accc-htit.ut cos lucrctur.alioquin,quoni.i furtum eorum fit fafturus,ngt;an-furoscos debiforis.amp; idcolibcrationêquidem ipfo iure non poffe con« fingere debitor!, exceptione ta men ci fuccurri æquiim effe. fi p.iratiij utcondidionc fuiuuam^quam aduerfuslitium habet, müupræffiire: ficud

fleuri feruâtut,ciî maritus uxori donatums debitoré fuu ïubeatfotae* ’ - re.na ibi ^cg,quia mimi mulieris non fiunr,dcbitoré nó libeiari.fedex ceptione eü adueefus maritu tnendu effe^Sf condictione^jOYaM ADVERSVS MVLIEREM HABET,PRAESTET. furti tamenadioncm in prcpofiro poft dinortinm mihi eópetituram, quando mea ^texfit intcrceptos numos non effe. De peculio cum domino aftum eft. is damnams foIuirA fideiuftores pro feruo acceptos liberari refpon^M. candem enim pecuniarn in plures cauflas foliii pofferargumento “^* qiiod dim indicatum folui fatifdatumeftAdamnatus reus foluit, no folum aftione iudicati,fed etiam ex ftipulatuÄ: ipfeamp; fideiuffor^sjibe rentur.amp;magis fimile effe,qiiod cum poffeffor hæreditatis exiftim^s fe hæredem ciTe foluer it,hæres non überetur. tune enirfi proptcrea id euenire.quod ille foo nomine indebitam pccuniamdando, repentio» nem eins haberet. nbsp;nbsp;Qui hominem promifcrat,ii ftatuïiberü (olaati magis puto,non effe exfpedandam conditionem. fed Secreditoxeage ' nbsp;nbsp;re poffel illi condiftionem competere.quod fi interim conditio defe« cecit-Uberatut perinde,at^ fi quis pendente conditione foluerit pér ct roremA antequam condiceret,conditio exftiterit. illud nullo modo dici conueniet/i mortuo Sticho conditio dcficiatjiberaridebitorem: quamuis fi uiuente co defeccritjiberetur.-quando ifto cafu nullo tent-pore perfede hominem meum feceris.alioquin props erit, utetiamn eum feruumjn quo ufusfruftus alienus eft,mihi folueriïjsq; deceffe-rit,ea folutione liberari uidearis.quod nullo modo probandumeft.'ß* cuti fi communem foluiffesdstp dcceffilTet. Si quis pro reo reucr-fo fideiufferit,qui cu reipublica: cauffa abeftem, aftione qua libexatus fit,deinde annus prasterieririan fideiiiffor libereturt’quod luliano non placcbaï,óe quidem fi cum fideiuflbre expenundi poteftas nó fuit, fed hoc cafu in ipfum fideiufforem ex edido adionem reftitui debere,que admodum in eum fideiufforem^qui hominem promifTum occidexit.

Qui pro te apud Titium fideiuilcrat,pignus in fuam Obligationen! dedic.poft idem hxredé te inftituit.quamuis e.x fideiufforia cauffa no tcnearismihilominus pignus ramen obligatum manebit.at fi idem au urn fideiufforem dederit.arqgitainftituent te hæredem: rediusexiln« marl ait/ublata obligatione eins, pro quo fideiuffum fit ; eum quo^^ qui fideiufferit, liberari.

SI foluturus pecuniarn tibiiuffu tuo fignatam cam apud numulan-um,quoadprobaretur,depofucrim:tui periculi cauna ea foxe, Mclt; la libro decimo fcribit:Cquod ucrum eft)cum eo tamen, ut illud maxi me fpedetur,an per te fteterit,quo minus mcontinenii probatetur.na

TIT. in. ’ tciyT-^cpaindc habendum erit, ac ft parato me folucrc.tu ex aligna cauf-laacciperenoHes. inquafpecieno uticpTempertiiumpencukim erit. quid cnini fl non opportuno tempore uel loco obruIerimc'His confe-qiieiiscir^uto.iitetiamfi ^emptor numos.amp;uenditor mercem.qd* wuicé paruin fidei haberét.depofuerintnumi emptoris pcriculo fint, uti^5 fi i^ie eum,apud quem deponerent,elegerit.-amp; nihilominus merx quo^.quia emptio perfeda fit.

vf pro mequis folueritcreditor! meo Jicet ignorante me, adquirit 1 Ijniihiadio pignoraticia. item fi quis foluerit legata.debentdifcede • j^ffgwahjdepoiTefTione.alioquin nafcetur hæredi interdiäu^uteos .wqcere ^oCTit»

D Eocriminis {Äftulato interim nihil prohiber rede pecunia à debï 1 Vtüribus folui.alioquin plericg innocentiü neceflario fumptu cge y XLIL PAVLVS.

VEd nee illud prohibitum aidetur,ne Ä reo creditori foluatur. 0 XLIIL VLPIANVS.

| N omnibus fpeciebusliberationü amp;nbsp;acceffiones liberantur.-puta ad-Ipromiflbres.hypothecae.pignora.præter qudm quod inter credito» ’^«S; adpromiffores confufione fada reus non liberatur.

jNnumerationibus aliquando euenit,ut una numerationeduae ob« lligationes tollantur uno momentoaieluti fi quis pignus pro debi» k'üendiderit creditori.euenit enim, ut ex uendito tollarur obligatio ^debiti. Item fi pupillo^qui fine tutoris authoritare mutuam pecua *1'3111 accepitjegatum à creditore fuerit fub ea conditioneel eam peen ^'3niniimeiaueric;induas cauffas uideri eum numerate .•amp; in débita fuumjit in Falcidiam hæredi imputetur.-Scconditionis gratia, ut lega Jfnn confequatur. Itemfi ufusfruduspecuniæ numeratæ legatus ’^tittuenitjUt una numeratione amp;nbsp;liberctnr hærcs ex teftamenro, 6: obligft fibi legatarium.ranrüdem cft,amp; fi damnatus fuerit alicui uen dere,uel locate.nam ueudendo uellocando, Óilibérât ex teftamenro Eïtes,amp;obligat fibi legatarium.

r\ Vamuis ftipulanti uxori uir fpopóderitdirempto matrimonio Vlt;prædia,q'iæ dori erant obhgara,in foliirü dare: tarnen fatis eiTe offene dotis quanti ta tem. Idem Frontonirefpondir. perfcueran-n tutori in tu*-clæ admini dratione,licet capitis reo, potuiffe id, quod pupiÜo bona fide deoetur,exfolui.

SI quis alia rem ,p alia uolenri folucrit, amp;nbsp;cuida fucrit: re manet pri-ftma obligatio, fed amp;nbsp;fi pro parte fuerit cuifta, tame pri^olido obligatio dutatnam non accepifletre Integra creditor miü pro folidoci? fierct.Sed amp;nbsp;ft duos fundosCuerbi gratia)pro debito dederit,euido alte ' ro fundo remanet Integra obligatio.tunc ergo re spro re foluta libera tionem præftar.cum pro folido fafta eft fufcipicris fedÄ ft quis per do him pluris teftimatum fundum in folutum dcderit,non liberatut: nifi id, quod deeft,repleatur.

XLVI I. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IN pupillo,cni fine tutoris authoritate folutum eft,ft qusratur,quo • tempore fit locupletior.-rempus.quoagiturjnfpici?: àut’exceptio, doli mali oppoftta ci noceat,tempus,quo agitur,(pedatur. Plîne(ut Scxuola aiebat) etia ft peherit res ante litem coniTftatam,inrerdûqux ft locuplerior fadus intelligitur : id eft ft neceffarid rem fibi cmit,quani neceffario de fuo erat empturus.nam hocipfo, quod no eft pauperiot fadus,locuplerior eft.ftc à in fihofamilias putabat Macedonianu cef-fare,ft inneceffarias cauffas films mutua pecuniam acccpcrit,amp;eâper didcrit. XLVIIL MARCELLVS.

TItia,cum propter dorem bona maritipoftideret, omnia pro do* minaegit.-reditusexegit,amp;mouentiadiftraxit.quaEro,anca,qufi ex re mariri percepcrif,in dotem ei reputari debeantc' Marcellus relpo dit,reputationem eius,quod proponeretur,nó iniquam uideri pro fo into cnim magis habendum cfle,quod ex caufla millier percepcritfed fl forte ufurarum quoep ratio nem arbiter dotis recuperddx habere de bueritrira efle computandii,prout qmdq; ad mulierem peruencrit,no ut ex uniuerfa fumma decedat.fed prins in earn quanntatem.quâ ufa rarum nomine mulierem confeqm oportebit. quodnóeftiniquura.

XLIX. MARTIANVS, SOlutam pecunia inrelligimus utiq; natural iter,ft numerata fitere« ditori.fed amp;nbsp;ft iuffu eius air) foluatur, uelcreditorieius, uel furiiro debitori,uel etiam ci,cui donaturus erat.-abfolui deber.ratam quoi} fo lutionem ft creditor habuerit,idem erit.tutori quoqj ft foluta fitpecu-nia,uel curatori,uel procurator!,uel cuilibet fucceffori, uel feruoato ri: proftciet ei folutio. Quod ft acceptum latum ftc,quod ftipulatft nis nomine hypotheca fit obligata.uel fine ftipulatione accepta; folu* noms quidem uerbum non proficier,fedfatifdationis proficit.

SI cum aurum ti bi promififtem ignoranti,qua ft auruxs foluerim: nólibcwboi.feduecrepetam hocquaftiudebitum foluw, quod

ffitns feci. petentem tarnen aurum exceptione fubfflouebo,fi nó red-®3s æs, quod accepifti.

Ifpcnfatori,qui ignorante debitorc remotos ert ab a du, rede fol uitur.cx uoluntarc enim domini ci foluitur: quani finefeit mu-^ni,(^ii foluitji berat ur.

1 nbsp;nbsp;VOlntionis uerbum pertinet ad omnem libcrationem qnoquo mo Oflofadam:magl?q5 adfubrtantiam obligationis refertur,quàm ad ( •^umonim folutionem.

QVi fie foluit,ut rccuperet,non Iibcratur.-qucmadmodum nô ali ciiantur numi ,qui fie dantur,ut recipiantur.

V Iquis ftipulatus fuerit deeem in melle:folui quidem md potert an* pfe.quÂni ex ftipulatu agatur.fed fi femel aâutn fit, amp;nbsp;petita deeem ’^’^tinfamplius mel folui non poteft.item fi mihi aut Titio ftipulatus wwodari,dcinde petam.-amplius Titio folui non potcft,quamuis an«

C^^qiiis offerenti fc ncgocijs alicnis bona fide foluerit, quando libc-0tatuK’amp; ait lulianus.cum dominus ratum habnerir, nine liberari. l^ieni ait.antequam dominus ratum habucrit, an condici ex ea caufla poffit^ amp;nbsp;ait interene,qua mente folutio fada effet: utrum ut ftatim de bitor liberarctur,an uero cû dominus ratum habuiffetpriore cafu cô-feftim poffe condici procuratori:amp; tune demum exftingui condiftio-nem.cum dominus ratum habuiffet porteriore tue demum nafei con oidionem.cum dominus ratum non habuiffet. Si creditor, cuius ignorantis procuratori folutum ert,adrogandum fe dederit.fiue habu wit pater ratum/tue nó habuerit:repeterc debitor potert. ^’ Et fi duo rdftipulandifunr.quorum alterius abfentis procuratori datum ante ttnipus,^ is ratu haberer,iiKerim alteri folutü ertan penden ert pofte« KOI folutio,ac pnonquippe incectu eft,debituin,an indebitu exegerit.

Slitaftipulatusfim, MIHI AVT TITIO DARE SPONDES^àdebiror conftitueritfe mihifolututumrquamuis mihi competedeconfti tutaadio,poteftadhucadiedo foluere.amp;fi àfiliofamilias mihi autTi tio ftipulatus fim.patrem poffe Tirio foluere,quod in pecuHo^ft: fcili eet fi iuo,non filq nomine foluere uelit. dum enim adiedo foliiit, mihi foliii uidecur.amp; ideo fi indebitum adiedo foliitü fit, ftipulatori pof* fe condici lulianus piitat.-ut nihil interfitpubeamTitio foluere, an ab initio ftipulatio ita concepta fit.

LX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• IS, qui alienum hominem in folutum dedit, ufucapto homine H- • beratur. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

IN perpetuum quoties id,quod tibi debeam,ad ft peruenit,amp;tibi ni hil abfit,nec quod folutum eft,repeti poflitrcompetit hberatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

DIfpenfatorem meum teftamento liberum cfleiuflïjamp;pcciiliutn ei legaui.is poft mortem meam adebitoribus pecuniamexegit. an hæres meusretinere ex peculio eius,quod exegit, poflit, quaeritur-Et fiquidem poft aditam haereditatem exegerit pecuniam;dubitarinó debet,quin de peculio meo nomine retineh nihil debeat.-quia liber fa* dusincipit debere,filiberanturfolutionedebirores. cuuero ante aditam hatreditatem pecuniam accepit difpcnfator; fiquidem libcrantuï debitores ipfafolutione;noneftdubium,quin de peculioid rennen* dum fit.-quia incipit debere hoc hœredi quafi negociorum geftorum» nel mandati adione.fi uero non liberantuf.-illa quæftio eft.cum nego* dum meugerens adebiroribus meis acceperis, deinde ego ratum no habuero,amp; mox agere uelim negociorum geftorum adione ; an utili* ter agam,fi caueam te indemnem futurumfquod quidem ego non pu to.nam fublat.a eft negociorum geftoru adio eo,quod ratum non ha* bui,ut per hoc debitor mihi conftituatur.

SI debitor fit ferui fruduarius.-poteft is feruus per acceptilatîonem h berare eum. uidebitur em ex re eius adquirere.idem in pado ditey mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXIIII. IDEM.

CVm iuflu meo id,quod mihi debet folui, foluis creditor! meo.amp; tu a me,ôc ego d creditore meo liberor.

LXV. POMPONIVS, SI filia furiofi à uiro diuorterit;dicendum eft, adgnato curator! uo* luntate filiæ,uel hliæ confeQtiente adgnato,folui dotem.

v ^ pupilli debitor iubenteeo fine tutoris authoritate pecunia!« cre-Odito^eius numecauitpupiUn quidem à creditore libérât, fed ipfe ®^nebit obligatiis,fcd exceptione fe tuen poteft. Si autem debitor pu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

P''li n^j fuerat:nec pupillo condicere poreftjqui fine tutoris authorita *^0011 obligaturmec creditori,cum quo alterius iuflii cotraxit.fed pu-rç!“’ “^ quantum locupletior fadus ell(utpote debito liberatus) utili ^gt;one tencbitur.

* x^5’’*5’^^’°^ hominespromiferitAStichum foluerit:potcriteiufde OStichi dominium poftea confecutus dando liberari. in numis mi-

• ‘'oruerpropÄiulladubitatioeft.nam etiam apud Alfenum Seruius ®uni,qui minus à debitorc fuo acciperet,amp; liberate eum uellet: refpoii oitjpoffefæpius aliquot numos accipiendo ab eo,ei'cp retro dando, ac , lutfiis accipiendo id efficere.-ueluti fi centumdebitorem decern acce« ptis liberate creditor uelitgt;ut cum decern acceperit,eadem ei retro red ®it.mox ab eo accipiat,ac nouiflimeretineat. amp;nbsp;fi in dubitationem à ^uibufdam hoc male deducatur.-quod non poiTit uideri is,qui ita acce-Pwiput ei,a quo acccpit,retro reddat.-foluiffe potius, quant *dediffe. *3^. ccf-

LXVHI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiffe.

CEruus decern dare iufltis pupillo amp;nbsp;liber cffeji hxrcs fitpupillusji-kj^ie tantum códitio in eum collocata fit;an abfente quo^ tutore pu« piHo dando libertatem cofequatur^ moueri fe comparatione condi« **o»is,quxconftititinfado,ueluti St PVPiLLO SERViERtT,quæpo« ïfft impleri citra interuentum quoq; tutoris, amp;nbsp;quid(inquit)fi curato-i^mhabcat A furiofo dareiuffus fican curatori dando libcrcrur A fin 8^311011 fundum legatum, fi dediffetpupillo furiofone. Et feiendum ®ft)in omnibus iftiscafibustutori quidem uel curatori utiliter depen-^'•'ipfis autem,id eft futiofo,ud pupillo,non rede perfolui,ne datio ex illorum imbeciHitate pereat.nec cm hoc egit teftator,ut quoquo mo« ^0 effet datum,expleta uideretur conditio.

S’ hominem,in quo ufusfrudus alienus eft,uel qui crat pignori Tf* doobligatus,noxa; dedifti:poterit is,cui condemnatus es, tecum 'agere iiidicati;nec exfpedabimus, ut creditor eum uindicet. fed fi ufusfrudus interierit, uel diffoluta fuerit pignoris obligatio: exiftimo proceffuram liberarionem.

QVod die certa promiffum eft,uel ftatim dari poteft.totum cnim mediu tempus ad foluendu promiflbn liberû relinqui inteHigif.

CVm dccem mihi aut Titio dari ftipulatus, qninq? nreipiam ; reÜ« quiim ptomiflbe rede Titio dahit. nbsp;nbsp;Si fidciulTor pr^uratori

créditons foIuitA creditor poft tempus,quo liberari fidciuflor poriic nt,ratum habuitrtanié quia fideiuflbr,ciim adhiic ex cauffa fidciunb^ ris teneret/oluir ; nee reperere poteft, nee niimis agere aduerfuFreum mandati poreft, cp fi turn prœfenti dediffet. nbsp;nbsp;Item fi ignoras creditor

procuratori Rio foliitû.feruo débitons filioue acceptuni feccrit.-poftea auté,quâm id refeieritjatum habuerit.-côfirmatnr lolntioA qiiod ac= ceptô latû eft, nullius momenti eft. côtra fi ratura non habuerit: qiiod acceprum fecerit.confirmatur. Sed fi ignorans folutû litem contefta» tus cft.fi pendente iudicio ratura habuent.ablblui oportlt iHunhCunt quo adura eft.li ratura non habuitreondemnari.

LXXIl. MARCELLVS. * QVidecem debet, fieaobtulit creditori ,amp;:ille fine iufta cauflà tl accipererecufauit,deinde debitor eafinefua culpa perdiderin doll inali exceptione poteft fe tuen, quanquam aliquando interpella* tus non foluerit. etenim non eft tequum, teneri pecunia araiffa,qui nó tcncrctur/i creditor accipere uoluiflctquare pro foluto id,in quocre* ditor accipiendo morara fecit, oportet elfe. amp;nbsp;fané fi feruus erat in do* tem, eurab?obrulit raaritus, amp;: is feruus deceffit, aut numos obtulif, eoscp non accipiente rauliere perdidit ; ipfo iure defmeeteneri. Si cura mibi Srichura deheres, amp;in foluendo morara feciftes ,fubcon* ditione cura promififti, amp;nbsp;pendenre ca Stichus decefiit-uideanius, an quia noua ri prior obligatio non poteft, petitio ferui competatea. quæ cópeteret,fi non interceffüTec ftipulatio f fed in promptu contradidio eft ; debitorem cum ftipulanti crcditori fub conditione promifit.non luderi in folutione horainis ceifiife.nara uerum eft eum, qui interpel-latus dare nokiit,offerentê poftca pen c ulo liberari. Scd quid fiigno rante debitore ab alio creditor eum ftipulatus eftt' hic quoij exiftiman dus eft periculo debitor liberatus eirc,queraadmodum fi quolibet no* mine eins feruû oftercte ftipulator accipere noluiffet. Idem refpon* fum eft,fi quis,cum fubreptus fibi feruus cBcr, fub conditione ftipiilalt; tus fuerit,quidqiüd furem facere date oportet, nam cria fur condidio*y ne liberatur,fi dominus oblatum fibi accipere noluinfi tarnen ,cumiir prouincia forte feruus effet,intercelferit ftipulatioA: finge prius,quant facultatem eins nancifceretur fur uel promiffor, deceffiffe ieruum. nó poterit rationi,quam fupra reddidimiis,efle locus, non enim obtiiliflc eum proprer abfentiam intclligi poteft. Srichura aut Pamphilum ftipulatus fum,cura elfet meus Pamphilus,nee ft meus effe defient.lh

TIT. IIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107)

fcerabittir promiflor Pamphilum dando. neutru cnîm nidctur in Pam philohomineconftitifle.nec obligatio,nec folurio.fed ei.qui hominé dan ftipglatus eft, «num etiam ex his, qui tunc ftipularori feruierat, dandopromisorliberatur uiquidemipfa.at fi ex his dariftipulatus cft.qin eins non erat.fingamusitaftipulatu.HOMiNEM EX HIS.QVOS SEMPRONivs REL(QVIT,DARE SPONDESC’ciimtresSemproniusrc« hquiffer, eorum'cp aliquem ftipulatoris fuifte .• num mortuis duobus, qui alterius erant.fupererit ilia obligatio.uideamus. amp;nbsp;magis eft,defi-teteftipulationemtnifiante mortem duorum defierit effe reliquus • feruus ftipulatoris. Qui hominem debebat Stichum,cui liberras ex • cauffa fidei commifti præftanda eft,foluit.non uidetur liberatus/imi« 1 hq; mddo fi foluerit feruu, qui noxa fol utus non eft, non liberabitur.

keAquihomiiïé noxxdeditum fol uir,nó liberabitur. nam uel minus hit feruum dedit^uim ilïe,qui feruum nondum noxa folutumnum , wgoScfi uefpillonem,aut alias turpem dcdcrit hominé,idem fite'amp;fa-iiedatum negate non polTumus.fed difFerthæcfpecies à prioribus ha« fc«enim feruum,qui ei anferri non poffit. nbsp;nbsp;PromifTor ferui eum de-

^ hominé foluere, quem fi uelit ftipulator, poflit ad libertaté perdu« '«C. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXXIIJ. IDEM.

OBtrigintaaurcospecuniae creditaefideiufloremin uiginti dedi, amp;pignus in decem. ex uenditioneautem pignoris creditor de-ton côfecutuseft.urrum ex uniuerfitate iddecedat, ut quidam puraf, ®tfiin foluendis decê nihil debitor dixiffet:an (fient ego puto) in tons OKenifideiuffori contigerichberatio : quia hoc dicendo potuit eft'ice« tedebitor,ut ubi non dixit, id potins folutnm exiftimetur, quod fatif« ««0 debebatur .magis tarnen exiftimo licuiffe creditori in id, quod ‘Olus debebat rens,acceptó referte.

JD, quod pœnæ nomine à debi tore exaâum eft, lucro debere credi« Xtorisecdere.

vicutacceptilatioin enm diempraeccdentes perimit aft ones, ita amp;nbsp;Otonfufjo. nam fi debitor battes creditori exftitent; confufio hære»

• ’^tanffa turelæ debebatur, adiones poft aliquod internallnm cells lint: nihil ea ceflione adum effe,cu nulla actio fuperfuerit. quod uanrefolutionemhocfadum eft,uel cum conuentffer, ut mandaten* tut aflionesjtune folurio fada effet,amp; mandatû fubfecutum.ïaluas effe manda

mandatas adionesrcum nouiflimo quoqs cafu pretium magis manda tarum aftionü folutum,quäni aâio,quæ tuit.pcrcmpra uideatur.

IN libcrto antiquior contradus operarum eiTe non poteft %ne q^o libertas ei data non eiTet.

SI alieni numi infcio uel inuito domino foluti funtrmanent eins,en iiis fuere. fi mifti alrjs effent ita,ut decerni nó poffent;eius fieri, qni accepitjn libris Caq fcriptum eft;ita,ut adio domino cum co, qui de* diffet.furti competeret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI pecuniam,quam mihi deb es, a ut aliam rcm,meo iitconfpedu po , nere te iubeam.effïcitur,ut amp;nbsp;tu ftatim libereris.amp;iYnea effe intiph at.nam tunc„quod à nullo corporaliter eius rei pofl^ffio detinetur,aa* quifita mihi ,amp; quodammodo manu longa traditae.xiftimandaeft.

PRout quidlt;5 contradum effrita amp;: folui debet.ut cum re contrat mus,re folui debet.ueluti cum mutuum dedimus,utretro pecu* niae tantundem folui debcat.amp; cum uerbis aliquid cótraximus, uel re nel uerbis obligatio folui debet, uerbis: ucluti cum acceptum promis fori fit.re:ueluti cum foluit,quod promifit. Aeque cu emptio,uel uen* ditio,uellocatiocontradaeft: quoniamconfenfu nudo contrahi po* teft.amp; diffenfu contrario diffolui poteft.

SI ftipulatus fum, MiHI AVT TiTiO DARi^fi Titius dcceffent, hæredi eius foluere non poteris. nbsp;nbsp;Si lancem depofuerit apud mc

Titius,amp; pluribus bætedibus relidis dcceflcrit:fi pars hærediim me in« terpellet:optimum quidem effe,fi praetor aditus iuffiffct mc parti hx-redum earn lancem tradere.quo cafu depofiti mereliquis cohaeredib? non teneri. fed Öefi fine præcore fine dolo malo hoc fecero, liberabor: aut(quod uerius eft)non incidam in obligationem. optimum autem eft id per magiftratum facere.

SI cum Cornelius fondum fuum nomine Seiae uiro eius doti dedif fet,nec de eo reddendo quidquam cauiffet;effecit,ut uir amp;nbsp;Seia in** ter fe pacifcerentur,ut diuorrio fado is fundus Cornelio redderet;non puto,diuortio fado, uirum uetante Seia cum fundum Cornelio reddi turum effe:ficuti fi cum padum conuentum nullum inrerceffiffer, âi» nortio fadomulieriuffiffeteum fundü Cornelio rcddi,deinde ante^ rcdderetur^uctuiffctaioututoiedderetur. fed fi ante, qudm Seia ueta-ree

Kt,Cornelio cum fiindu rcddidiflet,nec cauflam habuiffct exiftiman-« fc id inuita Scia faflurum effemee melius,ncc aequius efle cxiftima= KnijCuni^ndiim Seis reddi.

Cl tm^eruo credidero,cum'c^ redemero,amp; is manumiflus milii fob kjucritinon repetet.

T^Giftidepeeuho ferui nomine cum domino.nonefleliberatos fi-JLgt;deiuffores eius refpódeo.at fi idem ferons ex peculio fuo, permif-wadminiftrationepeculq.numosfoluiflet.’liberatos efle fideiuflbres ^s.reftç legifti.

|J0ciureutimur,utlitis procuratori non rede foluatur. nam amp;nbsp;■Clabfurdumeft,cuiiudicati aflio nondatur,ciante rem iiidica« folui poffe. fi tarnen ad hoe datus fit, ut folui ei poflit ; foluendo liberabitur.

f A Vodlibetdebitum folutum aprocuraforcmcononrepeto;quo ^-^niam cum quis procuratoré omniu rerum fuarum conftituit,id i^olt;ï mandate uidetur,ut creditoribus fins pecunia foluatui.-necg po ^’cxfpeflandum eft,utratum habeat.

pet argentarios dedit,id'cp ipfum codicc confcriptum eft.argenta 0 uninerfiim redadum uenditionis foluerunt.-amp; poft fol utionem normtere annis,quidquid agendum erat, nomine pupillae mater egit: . ^mq^ matito nuptum collocauit,ót: res ei tradidit.quaefitii eft,an puel *cum argentarqs aliquam adionem habcattquoniam non ipfa ftipu ƒ * ''tprecium rerum,quæ in uenditionem datæ funt.fed matcrï’ Re-Pondit.fi de eo quacreretur,an iure ea folutione argentarij liberati cf* Kfpondcri iureliberatos. CL A VDIVS.fubeftenimillacxiurif ymone pendens quæftiotan precia rerum, quæ fciebant effe pupillæ, na fide foluiflè uideantur marri,quæius adminiftrationis non habe “ïtideoc^ fi hoc fciebant.-nó libérant ut,fcilicet fi mater foluendo nó

L X paribus cauflis amp;nbsp;chirographis creditor ita cauit. Titius Mxui» J^us dico me accepifle,amp; habercA acceptum tuliffe à Caio Titio re« omne poft lationem propofitam eius pecuniae, qua mihi Sti -Dd chus

chus Caq Tirfj feruus caucrat.quxfitü eft, an ex caeteris cbi'rógraphis qua: non Srichus cauit,fed ipfe debitor,integra mancat adioï' Kefpoo dit,eam folam obligationemdifrolutam,ex qua folumm^roponctc tur. Lucius Tirius ex duobus chirographis,quibus qiuoringenraei £ Seiodebcbantur,alterocentunLalrero trecenta. fcripfit Sei^,ut uni« us chirographi centum per Mxinuniamp;Septkiuin fibi mittercnrur. quæro,an Seins, fi Mxuio amp;; Sepricio ex trecentis quoq; foluiffe fe di-catJiberarusfitc'Refpondit,finecmandauit,ut ex trecentis folueref, nee foliituni ratum babuinnon effe hberatum. Luenis Tróusdua-bus ftipulationibus, una quindeeim fub ufuris maioribus,altera uigifl« ti fub ufuris kuioribiis.Seium eadem die obligauit;it3,ut uiginti prius • foluerentur, id eft idibus feptembribus. debitor poft eflem utriufç fti-, pulationis cedentem foluit uigintifex.’ncijdiftumeftabaJtero.pro quaftipulationefolucretur.quæro,an quodfoluTum eft, earn ftipula rionem exoneraucrit,cuius dies anteceffitud eft ut uiginti fortis folura uideantut,amp; in ufuras corum fex data:’ Refpondit,magisidacci« pi,ex ulu effe.

FIlius,quîadminiftrabatuthæres paterna bona,pecnniamcxhiJ Sempronio mutuani deditA eandem particulatim recepitdein» de fe abftinuit,quia minor annis erat,ab ea hærcditate.quîefitû eft, cu* rator bonorum patris conftitutus,an aduerfus Sempronium utilen adionem babeatfRcfponditiiihil proponi,curnonis,quifoluiflctid» quod mutuum iam ita acceperatdiberatus effet.

SI debitor tuns non unit â te liberari, Öc præfens eft.nó poteft inuitus d te abfolui. P A V L v s.imó debitorem mum amp;nbsp;prafeutem amp;nbsp;mui« turn liberate ita poteris, fupponendo alium, âquo debitum nouandi cauffa ita ftipuleris.quod etiam fi acceptumnon feccris:tarnen fti* tim (quod ad te attinet)res peribit.nam amp;nbsp;petentem te doli mali pi« fcriptio excludet.

SI mlhi alienum feruum dare promiferis, aut teftamento iiiffus dare fueris,iscp feruus antc,quâm per te ftaret,quominus dates, à d^ mino manumiffus fit.hæc manumiffio fimilis morti eft. fi autem de« ceffiffetmon tencreris.fed amp;nbsp;fi quis feruum, quem dare promifit,hx-res à domino feripms ftatim liberum dcderit,liberabitur.

Sl duo rei fint ftipulandi.ót alter alterum haeredem feripferitmiden« duinpan confundatw obligatio.amp; placet non confundi ,quod bo« num

TIT. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2077

Bum cdhocdicereqd“ ft intendat dari fibi oportcre: uel idco dari opor Ktipfi^qd' hæres exftitit; uel ideo, quod proprio nomine ei debeatur. itqum m^na eft huius rei differentia.nam li alter ex reis parti côiieii ti temporfh exceptione fubmoueri poteritrintererit, is, qui hæres ex» ftititjUtrum ’ne fuonomine,an hæreditario experiatur.-ut ita poffitani *’’aduei?erc,3n exceptioni locus fit,nec'ne. Item fi duo rei fint,pmit alter alrerum hæredem fcripferitmon confunditur obligatio.

’'dftreushæredemfideiufforem fcripferit: confunditur obligatio Sc Quafi geReralc quid retinendum eft.ut ubi ei obligationsquæ fequelæ 1 obtinet locum, principalis 3ccedir,confufa fit obligatio. quoties uero * 'Juxfintprincipales.-alreraalteri potius adqciad aftionem, quam con= Jufionenl patere uideatur. quid ergo, fifideiuffor reum heredem ‘^fipßritc'confundetur obligatio fecundum Sabini fcntentiam, licet ï’toculus diffentiaff

SHs,cuinumos debitor foluitalienos,numis integris pergat petc-re, qiiod fibi debeatur,nec offerat,quod accepit.exceptióedoh fub *’iouebitur.fin autem communes numos eredam, aut foluam: confe-ftini pro parte mea naftetur amp;nbsp;artio amp;nbsp;liberatio.'fiue in fingulis num is tommunioncm proindiuifoquiseffeintelligat,fiuein pecunia non corporacogitct,fed quantitatem.fed amp;nbsp;fi fideiuffor alicnos numos in fauffani fideiuffionis dedit ; confumptis his mandati agere poteft. amp;nbsp;weofieani pccuniam foluat,quam fubripuerat: mandati aget,poftc^ ®Wi«el ex cauffa condirtionis præftiterit. nbsp;nbsp;nbsp;Fauius lanuarius Papi-

’’'’nofalutem. cumTitius CaioSeiodeberet ex cauffa fideicommiffi ^WtaniquantitaremAtantundem eidem ex ahacauffa, quæpetiqui-°fnitiöpoterat,ex folutione autem petitioné non praftabat; Titq fer uiisador abfenre domino foluit earn fumma,quae fufficeretad quanti ^ätemuniiis debitijCautumq; eft ei folutum ex uniuerfo credito.quæ-^ogt;'d.quod folutum eft,inquam cauffam acceptuniuideatnrC'Rcfpon quot;' fiquidemTitio Seins ita cauiffet,ut fibi folutum ex uniuerfo credit' ^'gnihcaret; crediti appellatio folius fidcicómiffi pccuniam demon fttare uidetur;non eam,quæ petitionem quidem non haber,folurione autem faöa,repeti pecunia non poreft.cum uero feruus Tirij aftor ab« fturedomino pecunia fokierer.-ne dominium quidem numoiu in ea •pccieobligationis.quæhabuitauxiluiexceptionis .translatu fore,fi ®x ea cauffa folutio farta proponeretur: quia nó eft ucrifimile domina ad earn fpeciem fokiendis pecunqs feriiii præpofuiffe,quæ folni non flebiierint.nonmagis,f^ utnumospeculiarescx cauffa fideiuffionis,* q^iufeiuus non ex utiiitatcpecuk] fufcepit,folueret.

STlCHVM AVT PAMPHILVMVTRVM EGO VOLAM DARESP*^^ DESC’altero mortuo,qui uiuit/olus petetnr.-nifi mora fadafit inco inomio.quem petitor elegie. tune enim perinde folus ille “ui de«*' fit,præbetur,ac fi folus in obligationem dedudus fuiflet. quodfi pw* miuoris fuit eledio.defundo altero, qui fupereft, teque peti potent. Enimuero fi fado debitoris alter fit inomius,cü debiroris effet eko*0' quamuis interim non alius peti poifir.quäm qui folui etia poteft-nc? defundi offerri æftimatio poteft,fi forte longe fuit uilior (quonian* w pro petitore in poenam promifibris conflit uturn eft) tametfi air« feruus poffen fine culpa debitoris moriatur : nullo modo ex ftipuk^ agi poterit,cum illo in tempore;quo moriebaturjion commlktk ƒ*' pulationé. Sané quoniam impunita non debent effe admiffardolfauio non immerito defiderabitur;aliter,quàm in perfol^ fidciuflbris,^^ ƒ miCTum hominem interfecinquia tenetur ex ftipulatu adione fidd«' for,quemadmodij teneretur,fi debitor fine hærede deccffiiTet. Ad** no hærediratis nonnunquam iure confundit obligationem : aduo 1* creditor debitorisjiel contra debitor creditoris adierit hsreditatetn« aliquando pro folutione cedit. fi forte creditor,qHi pupillo fine tâtons authoritatc numos crediderat.hxres ei exftiterit.non enim quanto 10 cupletior fadus pupillus eft,confequetur,fed infolidum creditum n*** ex hæreditatc retinet.aliquado euenic,ucinanis obligatio aditionchat reditatis confirmetur.nam fi hæres.qui reftituit ex TrebeHianohst^' ditatem/ideicommiflario hæres exftitit;uel mulier,quspro Tido*» terceflèrat, cidem hæres exftititincipit obligatio ciuilis propt« h«te^ ditatem eius,qui iure tenebatur,auxilium excêptionis amittere. «ein inconditum eft/ubuenire fexui mulieris.quæ fuo nomine périclitent» Qiiod uulgo iadatur,fideiufrorem,qui debitor! hæres exHitent« excauifa fideinlTionis fiberan.-toties uerum eft,quoties pleniorreip^ mittendi obligatio inucnitur.nam fi reus duntaxat fuit obligatus.fidc iuffor liberabitur.amp; è contrario non poteft dici,non tolli fideiuffonS obliga tionemji debitor propriani amp;nbsp;perfonalem habuit defenfionf» nam fi minori uigintiquinq; annis bona fide pecunia credidit, istpou* mos acc eptos perdidit A intra tempora in integrum reftitutionis ccffitjhæredefideiuffore: difficile eft dicere, cauflam iuris honorant quit potuit auxilio minori effe,retinere fideiufforis obligationé, quS principalis fuit,amp; cui fideiufforis acceflit fine côtcmplationc iuris prat torq.auxilium igitur reftitutionis fideiuffbri,qui adolefccnti hæres ex ftititjntra conftitutum tempus faluum erit. Naturalis obligatio ut pecuniae numerationeptaiuftopado uelimeiurando ipfoinre toUin

aiHbkiirur.ideoc^ fidcinffor^qiiem pupillus dcdir,ex iftis cauflis libe J^idicitur, Quxfitumeft,anitaftipulariquispoflit, mihi AVT «U0 ifto DECEM DARic'uelitaMiHi AVT PATRIC’fed non incó ^ode Doteft adhiberi diftindio.ut filio quidem ftipulante, patris tunc ®di]ciaflir perfona,cum ftipulatio ei adquiri non poffit.econtrario an ^*îgt;nihil prohibeat,patrc ftipulantc fill] perfonam adqeixum tones, 9uod filio pater ftipuhtur/ibi ftipulatus intclligitur, cum ipfe fibi fti* Pwatus non eft.amp; in propofito manifeftum eft, non obligationis, fed * J^^’donisgratia filq perfonam adieftam. Vfumfrudum mihiaut ^ihodari ftipulatus fum.Titiocapite minuto facultas foluendi Ti-. «onon'intereidinquiaamp;ficftipulari poffumus, mihi AVT TITIO, ^VAÎCAPITE MINVTVS ERlT.DARic’namamp;fjfutiofiuelpupillipcr °iaadieda fit,it Autori uel curatori pecunia rede dtbitur.códitionis , ^^^^‘î implend« cauffa rede pecunia tutori ucl curatori datur. qd' qui« *ni Labeo amp;nbsp;Pegafus putauerunt utilitatis caufla recipiendum : ideg ’tïtecipipoteft,fi pecunia in rem uel pupilli uel furiofi uerfa eft.quo *’’odofi domino dare iuiTus/eruodediffet, ut domino daret. extern Ï'’i feeuo dare iuffus eft,domino dando non aliter impleffe conditio« intelligendus eft,qua fi ex uoluntate ferui dederit. idem refpon-1'.'’dnnieftinfolutionc,fi ftipularo Scmproniofibi aut Sticho Mac« ^iTOtoMcccm dari, amp;nbsp;debitor Mxuio domino pecuniam folucrit.

creditor debitoris hxrediratem ad fe nó pertinente poffedit,amp; tan adeum petuenic,quantum fi quilibet aliusbonorum poiTelTor ei ölueret,liberaret hxredemtnó poteft dici fideiuiTores liberari.non cm P*®*» fibi foluiffe pecuniam credcndumeft,iquo hxreditas cuinci-J** Dolo fccifti,quo minus poflïderes,quodex hxreditate ad ali« ® pertinente adprxhenderas. fi pofleflor corpus aut litis xftimatio« ..^’^ prxftitit;ea res tibi proderit,quia nihil petitoris inter eft.exterurn * Allante conuentus,ex prxterito dolo prxftitcris.-nihil ea res poffelTo * proderit. nbsp;nbsp;Si mandatu meo Titio pecuniam credidifles; eiufmo«

* ‘^ontradus fimilis eft tutori amp;nbsp;debitori pupilli.amp;ideo mandatore có lentoócdamnatoCquanquam pecunia foluta fit)non liberari debitor ^ad**’*'*^® ^'^^‘^^^’ ^^^ ^ prxftate debet creditor aâiones mandatori t IP^y*^^ ‘^ebitorem ,utci fatisfiat. amp;nbsp;ad hoe pertinet tutor is amp;nbsp;pu-Plii debitoris nos feciffe comparationem . nam cum tutor pupillo ^letm ob id, quod debitorem dus non conuenit tne^iudicio cum iteroaccepto liberatur alter, ncc fi condemnatus tutor foluerit,ca «5 proderit debitori.quin criamdici folet,tutelx contraria aâione ö^ndunijUt ei pupillus aduerfus debitorem aflionibus fuiscedat.

Si creditor â debicore petens culpa fua cauffa ceciderit: propt cd,ut aAione mandati nihil à mandatore confequi debeat.xiim ipfius uicio acciderir, nc madatori pofTit aAionibus cedere. Si inter emptoréamp; uenditorem conuenerit, prins quam aliquid ex alterutra parre foluere tur, ut ab emptione difcedatur ; fideiuflbr eo nomine accepcus foluto contraAnliberabitnr. *

PVpilli debitor, tutore délégante, pecunia creditori tutoris foluit. libcratio contingit, fi non malo confilio cum tutore habito, hoe fadum ede probetur. fed etiam interdiAo fraudatorio tutoris creditor pupillo tenetur,fi eum confiliü fraudis participafleconftabit. Cum pupilla magiftratiii, qui per fraudem pupillo tutorem dedit, hires ex« ftitiffet, turores eins cum adolefccnte tranfegerunt.eam tranfaAfcne pupilla ratam habere noluit.nihilominus crit tutorffpecunia liberata: nee tutores contra adolefcentemaAioncm,nec utilem habebunt, qui fuum recuperauit.planefi adolefccns pecunia reftituere tutoribuspu« pillæ malHerit:refciflb,quod geftum eft,aAionem utilem in pupillam hxredem magiftratus accipiet. Soror,cuilegatumab haredefta« tre debebatur, poft motam legati quæftionem tranfegit, ut nomine debitoris contenta legatü non peteret. placuit, quduis niilla delcgatio fada ,nelt;5 liberatio fetuta effet : tamé nominis periculum ad earn pet’ tinere. iraep fi legatum contra placitum peterctur, cxceptioné padi no inutilitetopponi. Cum codem tempore pignora duobust ótradb bus obligantur,prccium eorum pro modo pecuniae cuiuflt;$ contradus creditor accepto facere debetmec in arbitrio dus elcAio entreum debi tor precium pignoris eófottioni fubiecerir. quod fi temporibus difcrc ■ tis fuperfluu pignorum obligari placuitprius debitum precio pignoru iurefoluetur,fecundufuperfluo cópenfabitur. Cum inftitutusde-liberaret.fubftituto pecunia per errorem foluta cft.ad eum hsreditate poftea deuoluta,cauira condtdionis euanefcit. qua: ratio facit,ut obli* gatio debiti foluatur.

C'^ Vm ex pluribus cauflis debitor pecuniam foluit, utrinfej demon ^ftratione ceffanre,potior habebitur cauffa dus pecuniæ.quæfub infamia debetur.-mox eius, quae poenam continet.-terrio.quae fub iure hypothecæ uel pignore contraAa eft.-poft hunc ordinem potior habe« tur propria ,qudm aliéna cauffa, ueluti fiddufibtis. quoduetcresideo defmierunt, quod uerifimile uideretur.diligentem debitorem admo« nitum,ita negocium fuum gefturum fuiffe. amp;n nihil eoruinterueni* iet,uetuftio£ contraAus ante folueietui. Si maior pecunia numera

ra fit.quâm ratio fingniorû cxpofcat.nihilominus primo contraâu fo Jwo,qiii potior erit^iiperfluum ordini fecundo, uel in totum, uel pro , parte m^ueudo, « idebitur d.a turn.

QVi res fuis ob!igauit,poftca aliqium poffelTjonc ex his,pro filia rua promirrendo dotem,obJigauir,amp;: foluir. fi ca res à creditore Quitta eftdicendum eft.marintm ex dons promiiTionc agere po (Te. ac fiftatuliberu, uel rem lubconditione legatam dons nominepro filia pater foluiffet. harü enim rcriim foluno nó potcft,iiifi ex euentujibe« • iare;fcilicct quo cafu certü erit remanere eas. nbsp;nbsp;Diuerfum refponde»

lur inea pecunia fine re, quani patromis poft morréliberti per Faiiia-• *iaiç aufert.hxc enim aftio cum fit noua, parram Überationé non po* rtft reiiocare. I^uic adplicatur minor uigintiqiiinlt;$ annis,qui à ere* ditorecirct'ifcriptus,in rem ex cauffa debin folnti reftimitut. Rem , autem caftrenfis peculrj foluente patre,p€rindc accipere debemus, ac fi aliéna dediffet.-quauis polTit refiderc apud cum, cui foluta eft, mor-ruoprius inteftaró filio. fed tune adquifita crcditur,cum filiusdeceffe fit Sc ufKj cuius fuerit,euétus declarer.Ticcp amp;nbsp;hoe ex his,quae ex poft* fadis funt.in præteritû cuius quid fuerit,declarer. Mihi dccé dari pa re,mt Titio calendis, uel fub conditione : aut calendis lanuarqs mihi, Titio Februarijs urilircr ftipulor.quod fi mihi folui calédis Februarqs, Titio calédis lanuartjs.potcft dubitari. fed reftius didtur.utiliter ftipu* «tu nam cum in dicm fit ea quoep obligatio ; etiam mihi folui poteft antecalendas Februarias.igitur amp;nbsp;illi folui poterit. Qui ftipulatui SiBi AVT TiTio,fi hoed kir, Si TiTiO NON SOL VERIS, dari fibi:ui-®^nir conditionahrer ftipulari. amp;nbsp;idco eru fic fafta ftipulatione, mihi ^ECEm, AVT oyiNQVE TlTlO DARI ^quin^Titio füluris,liberabi Mieris à ftipulatore. quod ita poteft admitti, fi hocipfum expreflim ®8ebatiir,utquafi poena adieda fit in perfona ftipulanris, fi Titio folu-rumnóeftet.at ubi fimplicitcr fibi autTitioftipulatur.'folutionis tan* runi cauffa adhibetur Tirius.amp; idco quin^ ei folutis,remanebunt rclU ^na quin^ in obligatione. contra fi mihi quin^, illi decem ftipulatus fini.qiijn(j Titio foluris, non facit conceptio ftipularionis, ut â me li« \ fiwetiir.porrö fi decem foluerit.non quincç reperit,fed mihi per man* oatiadioné decem debebuntur. nbsp;MiluRomae autEphefi Titio dari

'bpiilor.an foluendo Titio Ephcfi,a me liberetur,uideamus. nam fi di nerfa fafta fint: (ut Iulian? putat)diucrfa res eft.fed cö præualct cauffa ^quot;‘^•.'‘^atur. liber aretur enim, amp;: fi mihi Stichum,illi Pamphilum o«i ftipulatus effern A Titio Pamphilum foluiffet. at ubi merum fa*

nunquid fi in Titq loco ædificet^non contingat liberation’ nemo cnim dixit fade pro fado foluto liberationem contingere. fed uerius eft li* berationem contingere: quia non fadum pro fado folui ui^turjed eledio promifforis completur. nbsp;nbsp;Si feruus fruduarius ex re fruduarij

domino proprietatis aut ufufruduario ftipulct ; inutilis eftftifÿdano. at ex re proprietarij fi ipfi domino aut fruduario ftipuletur.-rede ftipu« latur.tanti'i enim folutionis capax eft fruduarius hoc cafu, non etiani obligationis. Aream promifi alienamJn ea dominus infulam,3edi ficauit.an ftipulatio exftinda fic,quaefitum eft.Refpondi. fi alienüho« minem promifi A is à domino manumiffus eft.-liberor.necadmifluin • eft.quod Celfus ait,fi idem rurfus lege aliqua feruus effedus fit : ped • eum pofte.in perpetuum enim fublataobligatio reftitui non potçft.Â . fi feruus effedus fit.-alius uidetur effe.nec fimili arg^mento ufus eft:fi nauem,quam tu promififti,dominus diffoluerit, deinde eifdem tabu« lis compegerit.tencri te.hic enim eadem nauis eft, quam te daturam fpopódifti:ut uideatur magis obligatio ceffare,quam exftinda effe. ho mini autem manumiffo fimilis fiet, fieamente diffblutam effenaue pofueris,ut in alios ufus conuerterentur tabulæ.deinde mutato conft Iioeafdem compofitas.aliaenimuidebitur effe pofteriornauis,ficut file alius homo eft.Non eft his fimilis area,inqua ædificium pofituin eft.noncnim defijt in rerum natura effe.imo amp;peti poteftareaAæ^i' matio ei? folm debebit.pars enim infulæ area eft, amp;nbsp;quidem maxima» cui eriam fuperficies cedit.diuerfum dicemus, fi feruus promiffus ab hoftibus captus eft.hic interim peti non potcft.quafi ante diem.fed fl redierit poftliminio.rede tue petetur. ceflauit enim hie obligatio. area autemexftat,ficutcaetera,exquibusaedificium eóftitit. denifjlexduo-decim tabularum tignum acdibus iundum uindicare poffe feit: fed in« tenm id folui prohibuit.precium'c^ eius dari uoluit.

XCIX. P A V L V S. lib.V.ref^onforuM. P Aulus refpondit.creditorem non effe cogendum in aliam form» numos accipere,fi ex ea re damnum aliquod paffutus fit.

QVxro.an curatoribus uel tutoribus in prouinda datis Rom« p2 cunia folui poffit.qux in prouincia itaab his foenerata effet,uty Romae folueretur,cum r)dem curatores uel tutotes rerum Italicarum adminiftrationem non fuftineant: an fi folucrit debitor libetcturfPan lus refpondit. tutoribus his uel curatoribus rcdepupillo pecuniamde« bitam folui.qui négocia eiusadminiftranteos autem,qui prouinoali urn return curatores uel tutorcs funt, italica négocia adminiftrarc no folere:nifi fpecialitcr tutorcs proumcialium rerum*ut fibi Romas

MAuIii^refpondit.nonideoeos,qin uirilcm portionem excauHa X fidcicommifli inferredebuerantjibcratos uideri,qiioniam quids ex collesis per errorem plus debito intulerinr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus refpoudir. aliamcaiifl’am effe débitons foluentis,aliam créditons piguus diftra-lientis.namcum debitor foluitpecuniam.in potcftate eius effe, cóme fnorare in quam cauffam foluerit. cum autem creditor pignus diftra-tóblicercei preciü acceptum referte etiam in earn quantitateni, qu»

• f^Rcditor oblatam à debitore pecuniam,ut alia die accepturus. di« VJrtulit.mox peœnia,qua ilia res publica utebatur, quaff ærofa iuf« fo præfidis fublata Sl.item pupillaris pecunia,ut poffit idoneis nomi« , fibus credi,feruata,ita inrerempta eft.quæfitum eft,cuius detriment« ®ffetf Refpondit. fecundum ea,quæ proponerentur, neetutoris, nee fieditoris detrimentum effe. nbsp;nbsp;Cum de forte débita conftaret,de ufu f^Jitigatum effennouiffime ex appellationc pronunciatum eft, folu-ffsqmdem ufuras non repeti,in futurum uero nó dcberi.quæro,pecu-J^iadata utrum ufuris cederedeberet,quod petitor defenderenan uero ‘Oni ptoficeretC' Refpondit.fi qui dabat,in fortem fe dare dixiffet, uf« fis non debere proficere. nbsp;nbsp;nbsp;Valerius Lucq Tirij feruus fcripfft. accepi ^Marino Materno ex fumma maiore tot aureos.quaero,an hæc fum« ^linproximum annum ei acceptó ferri debeat, cum fuperioris annï ‘®t«liquatorc'Refpondit.uiden in primam quamqj fummam libéra» *''0nem proficere. nbsp;Tirius mutuam pecuniam accepit.amp;quincunces Ufuras fpopondit.eas'cp paucis annis foluitpoftea nullo pado interue» *fgt;ente,per errorem amp;nbsp;ignorantiafemiffes ufuras foluit.quxro, an pa» lefaöoerrore id,quod amplius ufurarum nomine folutü effet, quam ’'aftipulatumdeduâiim,fortem minueretc'Refpondit. ff errore plus gt;n ufuris foluiffet.qudm deberct.habendam rationem in fortem eius, quod amplius folutum effet.

CVm ex pluribus cauffis debitor pecunia foluit,Iulianus elegantif fimeputatexcacauffaenm foluiffe ulderi debere, ex qua tune, tüm foluebat,compelli poterat ad folutionem.

ANtereftitutamhïEreditatemfolutiones amp;nbsp;libcrationcsfaflxab hxiede rats habebuntur.

a Vod dicimus in co haErcdc,qui fideiuffori tefta ton's ïd, quod an :c adiram hatreditatem ab co fol uturn eft,dcbcrc ftatim foluer«; iquo fcilicet temperamento temporis intelligendu ^. nee era turn facco adire debet. CVI. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ALiud cft iurc Aipulationis Titio folui pofTe, aliud pernca pen miffu meo id contingcrenam cui iure ftipulationis rede folui» tur, ei etiarn prohibente me rede folui poteft. cui uero alias perrnifc-to folui,ei non rede foluiturfiprius^quaimfolueretundcttunciauenni proniiffori,neeifolueret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

VErborum obligatio aut naturaliter refoluitur,aut ciuintep natu. raliter,ueluti folutione,aut cum res in ttipulationem dedu» da fine culpa promifforis in rebus humanis ede acfqt.ciuilitet,uelu» ti acceptilatione,uel cumin eandem perfonam ius ftipulantis pro mittcntisq,’ deuenit. CVIII. PAVLVS.

ELqui mandatu meo poft mortem meam ftipulatus eftjede fowi tur.quia talis cft lex obligarionis. ideoep etiarn inuito me rcöeei foluitur.ci auteni,cuiiaffidebitorcm meum poft mortem meamfo»* Here,non rede foluitur;quia mandatum morte diflbluitur.

Cccptilatio cft liberatio per mutuam ïntcrrogadonejll, qua utriuf^ contingit ab eodem nexu abfolutio.

Vpillum per acceptilationem amp;nbsp;fine tutoris autho ritate liberari poffe placet.

PEr procuratorem nee liberari,nee liberarequifquam accepnï^^® ne fine mandato poteft.

IN diem acceptilatiofada nullius mometi eft.nam folutionis cxciM plo acceptilatio folet liberate.

Oyon EGO TIBI PROMIS!, HABES'NE ACCEPTVMï’flquidctlÏ appa If^quid aft um fitrid folum per acceptilationem fiiblatiim eft.fi nö ap ®pulationcs folutse funt.dûmodo illud fciamus,fi ego ali Uu accept tiili,aliud tu rogafti,nihil ualere acceptilationem.

VAn?Scficacceptilatio fieri poteft, ACCEPTA FACiS DECEMï’ülc □ïefpondit. FACio.

AN inutilis acceptilatio utile habeat paftu, quaeritur .amp; nifi in hoc quoc^cófenfum eft,nec habet paftu.dieet ahquis.potcil ergo nS • Me confenfusC'Refpondeo.cur non poflitc'fingamus eum,qui aceepto '^tebatdeicnrcm prudétem«^ nullius elle momenti acceptilationem, «c a^cepto tnlifle.quis dubitat non ineffe paftum,cum confenfum pa® öfcendi non habtRritïquot; Seruus communis ficut uni ex dominis fti-, pulan poteftjita etiam accepta rogare uni ex dominis poteft, eumt^ ’^folidum liberat.amp;ita Oftauenus putat. nbsp;nbsp;Acceptö liberate feruus

Mintnunis alterum ex dominis etiam ab altero domino poteft. id cm ^fïbeoniplatuit.deniïjLabeolibris örftSavï/j feribit.-fiâ Primo dox *’’gt;110,Secundo domino focio fuo ftipulatus fuerit,pofl'e â Secundo ac ^^tó rogare,amp; per acceptilationem Primum libcrare,quem ipfe obli puerat.fic fieri, ut per unum at^ cundem feruum amp;nbsp;conftituaf amp;nbsp;tok htur obligatio. nbsp;nbsp;Acceptum ferri non poteft,nifi quod uerbis obliga

*11111 eftacceptilatio enim uerborum Obligationem tollit .• quia amp;nbsp;ipfa **^tbis fit.non enim poteft uerbis tolli,quod non uerbis cótradum eft. filiusfamilias promittendo pattern ciuiliter non obligat,fed fe ob-“Sat.propter qd acceptö rogare filiusfamilias poteft,ut fe liberet,quia Jpfe obligatus eft. pater aut acceptu rogando nihil agit,cum nó ipfe ob quot;gîtas fit,fcd filius. Idem erit amp;nbsp;in feruo dicendum.nam Sn feruus acce Ptóliberaripoteft.amp;tolluntur etiam honorariæ obligationes ,fi quæ flintaduerfus dominum.quia hoc iure utimur, ut iurifgentium fit ac« ^^ptiliiio,amp; ideo puto amp;nbsp;gratce acceptum ferri pofte: dummodo fic fi« -at,utlatinisuerbis foletjtx^ç XoKw^ lt;favaria tö(5;£)(u Aaßtsp.

' quot;P^*^ ftipulationis acceptö fieri poteft ,non tantum fi fic dicatur, EX J. NVMIS DECEM,QyOS TIBl PROMlSGQyiNQVE HABES'NE AC CEPTOSCfcdetiâfifiC,QyOD EGO TIBI PROMIS!, ID PRO PARTE ElHIDIA HABES'NE ACCEPTVMf

SEdôc fi non numcrata pecunia, fed certum corpus ( ueluti ho-niojinftipuianQneni.deduftus eft.-poteft ex parte acceptilatio fie« £e ij ri.

SPecies adquircndi eftJiberare dominu ab obligationc. amp;nbsp;ideo fra« duariusquolt;5 feruus liberate acceptum rogando ftuduariuni po« teft.-quia ex re eius uidet ei adquirere.fed amp;nbsp;fi tantu iifum habraudem fict.idemq^ dicem? amp;:in eo,qin bona fide nobis feruit;amp; in excens^qui noftro iuri fubiedi funt. fed amp;nbsp;fi feruo, quod ipfe mihi promifir, accès ptum fecero: inutiles mihi erunt aduerfus dominum honoraria adio ries,qua de peculio,uel in rem uerfo dantur. nbsp;nbsp;Si feruus hareditarius

ante aditam hareditatem acceptum roget, quod defundus mihi pro- • iniferat;ueriusputocontingereliberationé,utper hochareditas ipfa « liberetur.fed amp;:fi dominusapud hoftes firidicendu eft iure poÏllimini} , confirmari acceptilationem.nam amp;nbsp;ftipulariei,ani apudhofteseft, feruus poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Xir. POMPONIVS. QVod in diem uel fub conditionedebetur.acceptilationetollipo- * teft.fed ita id fadum apparebit/i conditio ftipulationis exftite-Iit,ueldiesuenerit.

Xlir. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ _

ET per iufiurandum liberti interpofitam operarum obligatione per acceptilationem tolli,uerius eft. nbsp;nbsp;nbsp;Si id, quod in ftipulatio«

nem dedudum eft,diuifionem non recipiat.-acceptilatio in partem nul lius erit momentiaitputa fi feruitus fuerit pradq ruftici uel urbani.pla né fi ufusfrudus fit in ftipulatum dedudus, puta fundi Titiani: porerit pro parte acceptilatio fieri,amp; erit refidua partis fundi ufusfrudus. fi ta men uiam quis ftipulatus accepto iter uel adum fecerit: ifta acceprila« tio nullius erit momcnti.hoc idem eft probandum, fi adus fueritacce pro latus.fi autem iter amp;nbsp;adus accepto fuerit latus.-côfequens erit dice* re liberatum eum,qui uiam promifit. Illud certum eft;cum,qui fun dum ftipulatus,ufumfr udum uel uiam accepto faciatan ea effe caufla, nt acceptilatio non ualeat.qui enim accepto facit: uel totum, uel parte eius,quod ftipulatus eft,debet accepto facere.hæ auté partes non funt: non magis,quam fi quis domu ftipulatus, accepto ferat cæmenta, uel feneftras,uel parietem,uel diætâ. Si quis ufumfrudum ftipulatus/ ufum acceptö tulerit:fi quidem fic tulerit acceptum,quafi ufu debito: liberatio nó continget. fi uero quafi ex ufufrudu;cü poffit ufus fine fra du conftitui,dicendum eft acceptilationem ualere. nbsp;nbsp;Si is,qui homi

nem ftipulatus eft,Stichum accepto tulerit: Iulianus libre quinquage« fimoquarto digeftoru fcripfit,acceptilationcm aliquid egiffe, tuliuec^ toam Obligationen!, quod enim ftipulatori inuito promiflbr foluere

TIT. Hit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î087

ftipulatus eftjion poffe de dolo malo claufulam acceptum ferre, con ftatnon mini in partem debiti id conftitit: amp;nbsp;ah’ ud eft, quod debetur, amp;31iud,qTiod accepto fertur. nbsp;nbsp;Si Stichum aut decern fub conditio-

ne ftipulatus,Stichum acceptum fecerit, amp;nbsp;pendente conditione Sti-chus d*cefferit:decem in obligatione manebunt, perinde ac fi ea acce* ptilatio interpofita non fuiffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si fideiuftbri accepto fuerit latu,

tu reus re,non uerbis fuiffet obligatustan reus quoqj libereturc’ amp;nbsp;hoc iure utimur,ut licet reus non fit uerbis obligatus,tamcn aceptilatione ♦ per fideiufforem hberetur. Si legatorum fub conditione relidorum • fideiuffori dato accepto latum fit.legata debebuntur poftca conditio-, He corum exiftente. Qui ita ftipulatur à fideiuffore, QVOD TITIO

CREDIDERO, FIDE TVA ESSE IVBESC'deinde ante,quàmcrederet,ac repturn fecit fideiÄTori.-reus non liberabitur.fed fi quandoqj ei creditû , fuerit;tenctur. nam amp;nbsp;fi fideiufforem non ante liberatum cffe credi-

•^us^quam cum fucrit creditum rcomon tarnen reus antiquiore acce« ptilatione,qiidm obligatio cius eft,liberari potuit. Tutor, curator' ue fiiriofi acceptum ferre non poffunt.nc procurator quidem poteft fa f«re acceptum. fed hi omnes debet nouarc. poffunt enim amp;nbsp;fic accepto latere. ne his quidem acceptum fieri poteft,fed nouatione fada pote-lunt liberari per acceptilationem.nam amp;nbsp;in abfentium perfona hoe re medio uti folemus,cum ftipulamur ab aliquo id nouandi caufla,quod ïï’fens nobis debct.-amp;ita accepto liberamus eum,a quo ftipulati fu« mus: fitc^jitabfens nouatione, prüfens per acccptilationé liberctur.

Hares quoeç amp;nbsp;liberate amp;nbsp;liberari accepto poteft,amp; honorarq fuccef Ex pluribus reis ftipulandi,fi unus acceptum fecerit,libera«

TVTlfi confentiat acceptilatio cum obligatióe,amp;: nifi ucrum eft, qi X in acceptilatione demóftratur.imperfeda eft liberatio.quia uer« ms uerba ea demum refolui poffunt,qu3e inter fe congruunt.

V^'^quiStichuexpromifit.ita interroger, QVOD stichvm pro ah 'O^IjSTlCHVM ET PAMPHILVM HABES'NE ACCEPTOSC'putorede ^tceptó 14tu,ae fuperuacua mentionem Pamphili fadâ.quem ad mo« «unafiis,qHicj£(-enijgt;mifit,itainterroget,QyoD TiBi decem PRO-Misi, ET viGiNTi HABES'NE ACCEPTATetiädccemnomineerit li ^atus. XVI. VLPIANVS.

vl ex pluribus obligatis uni accepto feratur.ipfe non foins liberatur, XJ*edamp;hi,quifcciim obligantui.nam cumex duobus pluribusue £e itj eiufdé

einfdé obligatiois participibus uni acccptôferturxætcri quo^liberan« tur.no quonia ipfis accepto law fit, fed quonia uelut foluiffe uideatm is, qui acceptilatione folutus eft. Si iudicati fidduffor bt datusSf acceptus, eic^ aceepto latum fitlibcrabitur amp;nbsp;iudicatus.

QVi hominem aut decern ftipulatus eft, fi quinqj accepttftecerit; patte ftipulatióis peremit,amp; peterc quinqj, aut partem hominiS Eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XVIII. FLORENTINVS.

Tex uno, amp;nbsp;pluribus contradibus, uel certis,uelincertis, uelqm’-bul’dam exceptis caeteris,uel omnibus ex cauffisunaacceptilatio « amp;: liberatio fieri poteft. nbsp;nbsp;Eins rei ftipulatio,quani acceptilatio fequa« •

tur,àGallo Aquilio tails exporta eft. quidquid te mihiex^iwcun^ cauffa dare,facere oportet,oport'ebitue,prüfens in diemóerquarficun* ’ 9 rerum mihi tecum aftio, quaeq^ aduerfus te petftio,uel aduerfus te perfecutio eft erltóeiqu odne tu meum habes, tenes, poffides ; quanti quætj earum rerum res erit, tantam pecuniam dari ftipulatus eft Au* * kis Agerius, fpopodit Numerius Nigidius. quod Numerius NigidiuS Aulo Agerio fpopondit,id haberet'ne d fe acceptum Numerius Nigi* di us Aulum Agerium rogauit. Aulus Agerius Numerio Nigidio ac* ceptum fecit.

Sf accepto latum fucrit ci,qui non uerbis, fed re obligatus eft.non 1/ berabitur quidem, fed exceptione doli mail, uel padi conuenti fe tueri poteft. nbsp;nbsp;Inter acceprilationem amp;nbsp;apocham hoc intcreft, quod

acceptilatione omni modo liberatio côtingit, licet pecunia foluta no fit. apocha non alias, quim fi pecunia foluta fit.

SI accepto fuerit lata ob rem iudicatam claufula.-Marccllus .lit,este ras partes ftipulationis cuanuiffe. propter hoc enim tantuminter-poni.utresiudicari poffit.

SI ego ribi acceptum feci,nihilomagis ego d te Jiberarus fum.P A V-L V s. imo cum Jocauo, condudio, emptio, uenditio conuenpouc

TIT- V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io«9 cft.^ nondum res interceffit ; utrinqg per acceptiktione ( tametfi ®°alteriitra parte duntaxar interccflit) hberantur obligation«.

H^^^VRaFtoriaium ftipularionu tres uidentur efTe fpecicsandi-c^^'bonaks^ amp;nbsp;communes. J nd ici a les cas dici« quæ propter iudiciû interponuntur, ut ratum fiat: I^I^KciriudicarüfGlnijÄcxoperisnoni nunciatione. Cau* S^SSlrionaks aurem funt, quæ inftar aflionis habent, amp;nbsp;ut fit *io«atiü,jntercedgpt : ut de legato ftipulationes, amp;nbsp;de tutcla, amp;nbsp;ratam Kni habereA damni infefti. Cómuncs funt ftipulariôcs,quæ fiunt kdicio fiftendi cauffa.Er feiendum eft,omnes ftipulationes natura fui tiutionaks efle.hoc enim agitur in ftipulationibus, ut quis cautior fit ^fecurior intcrpofita ftipulationc. Sripulationu iftarum prætori-^û^œdam funt, quæ fatifdationem exigunt, quidam qua nudam ïfpromiflïoné.fed perpaueæ funt,quæ nudam repromiflionc habent; ^uibus enumeratis,apparebit caetcras non effe repromiffioncs, fed fa-tifdationcs. nbsp;nbsp;nbsp;Stipulatio ifta ex opens noui nunciatione, alias fatif-^«ioné, alias repromiffioné habet, uidcamus crgo,ex qua operis noui nunciatione fatifdari oporteatÄquemadmodum fatifdetur.nang;de to opere,quod in priuato faäum crit,fatifdari.'dc co, quod in publico, Kpromitti oportet fed fit hi quidc,qui fuo nomine cauent, repromit« tunt.-qiii alieno,fatifdant.Item ex cauffa damni infeâi interdû repro-mittitnr, inrerdum fatifdatur. nam fiquid in flumine publico fiat,fa= hfdatur de ædibus;de ædibus autem repromittitur. Stipulatio du-pis repromiffio eft,nifi cóuenerit,ut fatifdetur. Quod fi fit aliqua cótrouerfia ; utputa fi dicatur per calumniam defiderari, ut ftipulatio interponat.ipfe pretor debet fuper ea fummatim cognofcere ,amp; caugt; turn iubere aut denegare.fed amp;nbsp;fi quid uel addi,ucl detrahi,uel immm tari in ftipulationc oporteat.-praetoriæ etit iurifdidionis.

T^^ketorise ftipulationes autrei reftiturionem continenr.aurineer» 1 tam quantitate. Reftitutionérei ,ficuti ftipulatio ex operis noui liunciatione,qua cauetur,ut opus reftituatur.ideocpfiuc aftor/iuc re-usdeceircrit,plutibus hæredibus relidistuno uinccntCjUel uido,totum opus reftitui debebit.quamdiu enim aliquid fupercft,tamdiu non po-Kft uiden opus teftitutu. Incertain quantitaté continet ftipul atio iudi

iudicatnm foluï,amp; rem ratam dominum habiturumA damni infedi. amp;nbsp;his fimiles.in quibus refpondetur fcindi eas in perfonas hæredû.qua uispo(Titdici,cx perfonahæredum prom ilToris non pofTeddcendciv tem à defundo ftipulationem diuerfam cond idouem cuitiiq; fecere. _ at in contrarium fumma ratione fir,ut uno ex haeredibus ftipi^atoris uinceutejn partem eins commirtatur ftipulatio.hoc enim facere iicr* ba ftipulationis,qnanti ca res cft. Sed h unus ex bxredibus promif* foris totam rem poflïdeat:in folidum eum damnandumjulianiis foi bit.In quantum autem ipfe ea ftipulatione.uel fideiuiTores an oranino teneantur^dubitaripoteft.amp; uidendüait,nenoncommittatur. Sed • fi lite conteftata pofleffor decefleritrunum ex hæredibus non^maiorc • ex parte damnandum, licet totum fundum polfideat, quant'ex,q«i parte hæres eft.

PRaetoriae autem ftipulationesfacpius intcrponuntur,cum fine ciu« pa ftipulatoris cautum efledefijt.

IN omnibus praetorqs ftipalationibus hoe feruandum eft,ut fi pt®^ rator meus ftipulet tnihi,cdafla cognita ex ca ftipulatione aflio co* petat.idemeftAciiminftitotinca cauflaeffecœpcnt,ut intcrpofita perfona eins dominus mercis rem amilTurus fitmeluti bonis cius uen» ditis.fuccurrere enim domino praetor debet.

IN omnibus prætortjs ftipulationibusjn quibus fieri primo aliquid, deinde fi fadum non fit, poenam inferimus; poenae nomine ftipula« tio committitur.

PRaetoriae fatifdationes perfonas defiderantpro fe intcrucniciitiu; nelt;5 pignoribus quis^neej pecunia nel auri uel argenti dcpofitio* ne,in uicem fadifdationis fungitur. P A V L V S notat.eum qui fub conditioneinftitutuseft, agnita bonorum pofleffione cogifubftiw* * to in diem cancre longiorem. praetor enim beneficium fuum nemini nuk efle damnofumApoteft uideri calumniofe fatis petere,qucalius antecedit. nbsp;nbsp;Gum fub contraries códinoni bus Titioamp; jMæuiolegatu

y tai«^ano refpondit.fi przfesgt;qiü ante in triennium caucri iuffe-V tat,poftea in longu tempus caucri przeeperit. quia à prima ftipu wtione|gt;rorfus difcedi uoluerit, exceprionem primae ftipularionis ob “gids peperiflc uideri. X. VENVLEIVS.

TN huiufmodi ftipalationibus^qnx quanti ca res eft, promiffïonefr» J.habent.'commodiusefl rectam fummam comprzhendece-quonii ƒ Plerumq; difficilis probatio eft^quanti cuiufeun*^ inteefit^öt ad exigua 'Ununam deducitur.

Vm pupillo rem faluam fore fatifdatufitiagi ex ca tune poteft,cum amp;nbsp;tutelz poteft.

quot;^■~^^===;^^5±L iJt'uiauivui.. 11 icxuuiu iiurv huwl. i^xuua vi ^iijtijuu» w.fcd fi non fit,undc ematur, aut fi non fit expedita emptio.profedo ‘’i«mus feruum publicum apud prztorer i ihpulari debere.

iVTOn quafi ipfo inre pupillo adquiratfncij cm adquirït)fed ut uti-5 lisaflioexftipulatupupillodctur.caueturautem pupillohacfti Pulationc per fatifdationem. Illud fciendum cft,hac ftipulatione ?®«i tam eum,qui tutor eft,quimeum,quiprotutorc négocia gef* %ütl gerit,à fideiuflbres eorum.fed enim qui non geffit,omnino no ‘^tbitur.-nam nee adio tutelz eum,qui non geflit, tenct;fcd utili adio ^feonueniendus cft,quiafuo periculo ceffauit;amp;tarnen ex ftipulata ™onenclt;g ïpfe,ne^ fideiuflbres cius tenebuntur. compcllendus igit ctitad adminiftrationem proptcrea,ut ftipulatione quoqg ifta poflit te Hanc ftipulationem placet finira demum tutela cómitti.’amp; fie deiufforibus diem exinde incipcre cederc. in curatore aliud eft. fed amp;nbsp;‘•ICO,qui pro tutore négocia geffit,aliud dicendum eft. itaq; iftz ftipu-«tioncs,fiquidcm quis tutor fuit,finita demum tutela committenrur. « ucio pro tutoie négocia geffitxonueniens eft dicere,ftatim,ut quzeg Ff tes

Ks falna noneffccoepiffct,commim Hipuhrionem. Si tutor abho ftibiiscaptus fir,ancommittatur ftipulatiOfUideamus mouer.quia fi-, niM tutela eftjicetrecuperari fperetur.amp; puto püfTe agi. nbsp;nbsp;generali«' * ter fcicndû eft, ex quib9 cauffis dicimus tua iæ agi nô pofte ; e.ï ijfdem cauffisnecex ftipulaturemfaluamforeagipofle,dicendiimefte. Si quis curator datas non geffent curani:confequens erit diccre, iripiila* tioncin non committi.fed eadem hæc erunt dicenda,quæ in rutoredi ximus.illud fecus,quod hæc ftipulatio ftatini.artjqnid faluum efte de finit,committitur,amp; fideiuftbribus dies cedit, et in fe renokut. Pet tinet autem hæc ftipulatio ad omnes ciiratores/iue putcnbiis,fine im • puberibus propter ætatis infirmitatem, fitieprodigis,uel funofis, nel • quibufdam alqs fut fieri adfolet^dati fint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SI filius,qui in poteftatc furiofi erit,rem faluamtore ftipuletur ; ad* quirit patri obligationem.

SEruum pupilli ftipulan ita neceffe eft,fi pupillus abeft, aut fari non poteft.nam fipræfcnseft.Sefari poteftrenam fieins ætatiserit,ut noninrelligat,quidagat;tamen propter utilitatemreceptum eftje* fte eum ftipulari,amp; agere.

DAtiuusjiel teftamentarius tutor, fine curator nö pctct fat is ^ col legafuo.fed offerte ei poterit, utrii fatis accipere uelir,andare.

ETfiadfpeciescuratordatusfit,remfaluam foreftipulatiointer* .ponetur. IX. POMPONIVL

CVm pupillus i tutore ftipulatur rem faluam fore.-nó folum qn« in patrimonio habet,fed etiam quæ in nominibus fuiit,ea ftipii« latione uidentur contineri.quod enim in tutelæ indicium uenit,hoc amp;nbsp;ca ftipulatione continetur.

SI poftea.quim pupillus ad pubertärem peruenit,tutor in rcftitiien da tutela aliquamdiu moram fecerit.’certum effe, amp;nbsp;fruftuum no** mineA ufurani medij temporis,tam fideiuftbres eius,^ ipfum tenerf.

CVm rem faluam forepupillocauetur.committitur ftipulatio, ft quod ex tutela dari fieri oportet,non præftetur.nam St fi res eifal «a fit,ob id non cft.-quia quod ex tutela dari fieri oportet,non foluit.

TIT. VII. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tojj

Slplurcs fideiuflbres à tutorepupino dan effentnon efle dirtinguen dumped in unum danda adionem.ita nt ci,qiii coniienirerur.adio nespræflÿrentur.necquifquâ putauerit abinre difeefTumjpoftquam pro ea parte placuit tutofescondemnari, quarn adminiftranerunt : Si jtadei^um in folidum/i res dexter is non feriientur,aiitidonea culpa detegatur.quod fiifpeftufacere fuperfedcrint. nd æquitas arbitnj'arqj officium boni uiri uidetur earn formarn iuris deftderafle. exterum ft» deiuffores cuuliter in folidum obligati,cxteris quidem agentibus, ut diuidaturadio,irnpetrare poiTunt.pupillo uero agente,qui non ipfe * tontraxit, fed in tutorem incidit,amp; ignoratjomma, beneficium diuia * dendæ adionis iniuriam habere uifum eft.ne ex una tutela caiilTx plu x Ks,uarix'c^ quæftiones apud diuerfos indices conftituerentur.

N ftipulatione IVDICATVM SOLVI poft rem iudicata ftatim dies cedit.fed exadio in tempus reo principal! i«

Vm lire mortua nulla res fit; ideo conftatfideiuf-foiesexftipulatu IVDICATVM SOLVi nonteneri.

Çlqiiisadaliciuerniudicemiturus,ftipulatuseft IVDICATVM SOL-Ovif^agit apud alterum.-noncommittitur ftipulatio;quia non hu-lufmodi iudicis fentennx fideiuffores fe fubdiderunt. nbsp;nbsp;nbsp;Stipulatio-®Ctt IVDICATVM SOLVI procurator,amp;tutoc,amp;curatorftipulari pof ^wit.Procuratorem cum accipere debemus, cui mandatum eft ; fiue •»«»ustei tantum mandatum fufcepit,fiue etiam uniuerforum bono-1001. fed g^ Q fatu fuerit habitum,procurator uidetur. nbsp;nbsp;nbsp;Sed ft forte

M libetiSjuel ex parentibus aliquis interueniat,ucl nir uxoris nomine, a quibus mandatum nonexigitunan committatur ftipulatio,quaerit. *’i3gisc^erit,ne committi dcbe3t,nifi fuerit ei mandatum, uel ratum ' babirum.quod emeis agere permittimr edido prætoris, non facit eos proc lira tores, i ta qj ft talis perfona interueniat ; ex integro erit cauen* diim.fedamp;quoddctutore diximus,itaaccipiendum eft;ft is fuerit, quitutelam adminiftrabat. ft tutor non eilet : tutotis appellatione eu 1’011 continen. fed amp;: fiquidem tutor fit,non tarnen quafi tutor negoci iimadminiftretjuel dum ignorat,uel ex alia caufla.dicendum ent, no committi ftipulationem.nam edido prætoris till tutori agendi facul-

tas datur,cuï à parente, maiorene parte tutor um eorum, uelcuîus de ea re iurifdidio fuit.tutela permiffa erit. Sed fit curatorem accipic-mus furiofi uel furiofæ.item pupilli, pupinæ,cæterorum'qj,ÿita adole fcentis,uel fi alterius cuius curator fit; committi puto ftipulationem.

Si tutor effe proponatur regionis alicuius,uel prouinci«,ue|reruni Italicarum: cófequens erit dicere,ftipulationem jta demum commit-ti,fiex ea caufTa egerit,qu£e ad adminiftrationem earum pertinebat.

Si reus,poftquam iudicatum folui promifit,demés faâus fir;an fti* pulatio committatur ob rem non defenfam, quaeritur.magisq; eft, ut committatur,finemoeüdefendat. Ob rem non defenfam ftipula- • tiononcômittitur,quâmdiupoteftexiftere,quidef€ndat. Si plu* • tes fuerint fideiuffores.poftea.quàm cum uno lis cóteftata eft* ex clail fula ob rem non defenfam ipfe reus poteft fufcipere defenfionem.

S autem,cum quo aflum fuerit, abfolui debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

I Am tarnen fideiu(rore,qui indicium acceperat,damnato; frufttade fenfionem reus fufceperit.cæterû amp;nbsp;fi folutum fuerit poftea, quam illi iudicatum eft.-repetitionem coftituerimuseius, quod folutum eft* Vnus ex fideiulToribus uel hæredibus pluribus, alio ceflantefufei* pere defenfionem poteft. In hac ftipulatióe,quia plures cauffæ funt una quantitate conclufæ, fi committetur ftatim ftipulatio ex uno ca* fiuamplius ex alio committi non poteft. Nunc uideamus, qualis defenfio exigatur,ne committatur ftipulatio,amp; quaru perfonarum. amp;nbsp;fiquidem ex perfonis enumeratis in defenfionem quis fuccedar.-palam cft,rcderem defendi,nec committi ftipulationem. fi uero extrinfecus perfona defenforis interueniat.-sque ftipulatio non cómitretur; fi mo do ille paratus fit rem boni uiri ar bitratu defendere, hoc eft fatifdare. fie enim uidetur defendere, fi fatifdet. caterum fi fimpliciter paratus fit interuenire,nec admittatnr.-commirtetur ifta ftipulatio ob rem no defenfam.quod fi quis eUm,uelcum fatifdatione,uel fine fatifdatione admiferit.-confequens erit diccre,ftipulationis iftius nullam partem co mitri.-quia fibi imputare debet,qui talem defenforem admifit. nbsp;nbsp;Si

ex fideiufforibus,qui iudicatu folui cauerant,exiftat defenfor: plaçait * ob rem iudicatam ftipulationem non committi;ca:teracp eadem effe, at^ fi extraneus defenfor exiftat. In hac ftipulatione hoc tradatur, an qui fideiufferuntjfi defenfionem omiferint, mandati iudicio tenc« antur.amp; eft uerius,non teneri. hi enim in quantifatem interuenerunt, amp;nbsp;hoc illis fuit mandatum,non in defenfionem.quid tarnen fi amp;hoc fi bi adfumpferintjUt defendant^'an mandati poffint agereï’ 9( fi guidera

TIT. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109?

uiSi funtruticp quod ob rem iudicata præftitcnint, confcqucntur.fum pfiis tarnen litis minime petent.fi auté obtiniierint ; poterunt amp;nbsp;fum» ptus litis cpnfequi,quafi iuxta mandatum, amp;nbsp;fi non mandatum fece« “nt- nbsp;nbsp;nbsp;Si tarnen plures fideiuffores defendere fuerint parati ; uidea« ^uSjUynni unum defenforem debeant dare.an uero fufficiat,ut unuf W^cotum pro parte fua defendat,uel defenforem fubftituat.amp;ma S'seft,utnifiunum dent procuratoremCdefiderante fcilicethocaâo« K)committatur ftipulatio ob rem non defenfam. nam amp;nbsp;plures hære« OesnecefTe habebunt unum dare procuratorem, ne defenfio per plu« • lesfcifiTa incommodoaliquoadficiatadorem. aliudeftin hxredibus jftoris,qinbus neceffitas non imponitur,ut per unü litigcnt. nbsp;nbsp;Illud yfdenclü eft,ibi rem ede defendendam, ut rede defendat,ubi debet agi.

j Vdicatum folui ftipulatio tres claufulas in uni colleflas habet: de re gt;liudicata,de re defendenda,de dolo malo.

Çl ante acceptum iudicium prohibitus fucrit procurator à domino, Qö^ador ignorans prohibitum eiTe egcrit.-Iulianus non putat ftipula *'oneni committi.nam utcommittatur,non fiifficere ait,cum ea persona acceptum effe iudicium,quæ ftipulatione compræhenfa eft : fed spottere eriam caulTam perfonæ eandem effe, quæ ftipulationis inter Ponendæ tempore fuit.amp; ideo fi is,qui procurator datus eft, hares ex« “iteritdomino,atej ita acceperit iudicium,fiue etiam prohibitus accc Pftit.non committi ftipulationem.amp; alias refponfumeffe, fi quis ab« ‘ïntenidefendés fatifdederit,deinde uel pcurator abeo datus,uel poft Î^^mhæres ei exftitit,iudicium acceperit: fideiuffores non tenen.

Vpetitorpoftfatifdationem ante iudicium acceptûhæres poffeffori ^wftiterit:exftinguetur ftipulatio.

TVdicatvm SOLVI ftipulatio expeditam habet quantitatem. in tan Xtiini enim committitur,in quantum iudex pronunciaucrit.

* VI ad defendendum procurator datus fuerit:fatifdare iubetur i vdi-0lt;^ATVM SOLVI ftipulatione,qua:nóabipfoprocuratore,fedddo* liiino litis interponitur. quod fi procurator aliquem defendatipfe co« gitutfatifdare IVDICATVM SOLVI ftipulatione.

Clfenins,qai in jem adione petebatur,litc conteftata decefferit, dc« 0inde poffeffox Utem deferuerit ; quids eius fideiuffores pro lite da« Ff iq tos

tos no tencri putant: quia mortuo homine nulla iam res fit qnodfal« fum eft : quonia expedit de eu idi one adioms côferuandæ caulïi, itéra fruftuuni nomineren! iudicari.

*al's.aheo Ql reus poft IVDICATVM SOLVI *ftipul3tioné,inmagiftraf^fir,nec fatiidatio - O’”“was in ills uocari poiTit.tanien nifi res boni uiri arbitratu defen nemdatÄ. ^3tur^ideiuftbres tenentur.

C'^Vmqnaerebatur,fiinterpofitaiVDlCArVM SOLVI ftipulatione, _^ciim qins rem non defenderet, poftea ex eremodicio fentétiara • effetpaffus.-anobremiudicatamclaufulacómittaturC'diccba|n,unara * claufulam in ftipulatione ivdicatvm sotvi ob rem nondefeqfam,^ amp;nbsp;ob rem iudicatam in fe habere, cnmigitur ivdjtatvm SOLVi fti-pulatio una cludatur claufula, fiueres iudieetui, luie res nó defend.if; meritoquæritur,fi altera claufula cómittatur,an ex altera rurfuraeô« mittipofl‘itC'ecceçnimfiquisftipulet,Sl navis EX ASIA VENERIT» aut Si Tin VS CONSVLFVERiT,conftar,fiuenauisprioruenent,fiuc Tirius ante conful fadus fit:cómitti ftipulatione. fed ubi tómifla eft ex priorecaufTa, ex altera (licet exiftat conditio) amplius nó cómittitur. altera eniin caufra,non utracj inerat ftipulationipro inde uidendueft. ftipulatio ob rem non defenfam, utrum commifTa eft re non defenft: an non prins crediturcommifla,nifi ex ftipulatione lis fucrit contclU ta.quod magis eft.amp; ideo nee fideiufforibus uidetur ftatim diese ede-re,ubi res coeper at nó defendi. proinde fie fi forte lis finita fucrit, ad qua defenfio erat neceffaria,ucl folutione,uel träfadione, ucl acccptilatio» ne, uel quo alio modo ; confequenter placuit, euanefcere ob rem non defenfam claufulam. nbsp;nbsp;nbsp;Si fuero à fidciuifore procurarons ftipulanis

IVDICATVM SOLVI quafiin remadiirus,amp;:pofteainperfonaegero: uel alia adione adurus,aliam auté didauero.-nó cómittitur ftipulatio; quia de alio adum uidetur, de alio ftipulatio intcrpofita eft.

SI ex duodus fideiuflbnbus, qui ivdicaTvm SOLVI fpoponderant, alter ob rem non defen lam parte fua foluerit ; nihilominus res de= . fendi poterit.nec ramé is,qin foluerit,repeter.ftipulatio enimpropat-* te eins perempra eft perinde,ac fi acceptu ei fadum fuiffet. Quoties eX ftipulatione ivdiCAtvm solvi ob rem non defenfam agitur mm fi* deiufforibus ; non eft iniquum caueri, dominûpriore iudicioabfoluù quia omifla cautione,fideiu(fores mandati iudido non eófequentur, aut cerrc cogentur dominu priorc iudicio defendere,

HAecftipuIatioQVAM'DIV RES NON DEFENDATVR/imulatqj defendi cœperit.aut defendi debere dcficrit,refoluitur.

EXiVDiCATVM SOLVI ftipubtioneobremnödefenfamcumnno ex ftdcmfToribus agere uolo.quod pro parte eins fit, fi foluere mi« quot;•patatus eft.-nô debet dan mihi m cum indicium, neeg enim æquum ^gt;aiitiudicio adftringi,autadinficjarionem compelli eu m, qui fine •udice date paratus eft,quantû aduerfarius eins per iudicem ab co con* «cuturuseft.

* T^ Xclanfub *de re iudicata dolo malo ob ré nô defenfam in folidu ♦^f^ j.j j^ sJL/tómittitur ftipulatio.non enim uidebitur defenfares boni uiri ar- ^j^^^ jç

®iRatu,quæ non m folidum defenfa fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^pj^, ^j^

. y Tir bonus non arbitratur indefenfam effe rem, de qua prætor ac» V cipere indicium non cogitât.

NOuiffima claufula ivdiCatvm SOLVI ftipulationis DOLVM MALVM abesseabfvtvrvm'qve ESSE,amp;in futurum tem- -

P^’s permanens faflum démontrât.itaep amp;nbsp;fi forte decefferit is,qui do* ^ofecit.tenebiturhæres eins, nerbum enim ABFVTVRVM'QVE ESSE pîeniffimû eft, amp;nbsp;ad omne remplis refertur .• ut fi aliquo tempore non *'’fueritdolns (quoniâ nerum fit non abfniffe) cômittarurhîccclaufii »•fin ante adieftû fit,Si HVIVS REI DOLYS MALYS NON ABERIT, AVANTI EA RES EST,DARE SPONDESfctiam obextranei dolûpro-•^'florde pcena tenebit. doli aurem mali claufula,fient reliquat ftipii* J*^,in quibus tempus nominatim adieöum non eft,ad principium “pulationis refertur.

CVm apud Semproniû iudicem datum reus defenderetur ; ftipiu htionecautum eft,utqnod Sempronius index indicaflct,pra:fta fetur:âcuius fenrentia petitor appcllauit.ée cum apud competentem appdlationis iudicem res ageretur,defenfore côdemnato.-quæfitûeft, * an ftipulatio comiffa cfletCrcfpondit.fccundum C3,quae proponerent, nonefleiurecommiffam. CLAVDivs.ideoin ftipulatione adijcitur, Oyi'VE IN EIYS LOCYM SVBSTITVTVS ERIT.

Çlunusexfidciufforibusobrem nôdefenfamcônentusfit,deinde Opoftcaca res defendat.-altcrfideiuflbrû ob ré iudicata eóneniri po rot amp;nbsp;fl KUS pronùttcdi duobj bæiedibus rcliöis dec^eut,alter rem non

non defendat, alter defendat.is,qui nó defendit,ob rem non defenfaffl conueniri poteft;ille,qui dcfendit,ob rem iudicatam:quoniam in unv us eiufdcnïq? perfona non polTc committihas duas daufi^s credi» tur.amp;nos dicimus, femper prxualete leiiudicatx clanfulani,eamqj folam committi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

___I, PAPINIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Vmquisderatoftipularetur;quamuisnon idem,fed • alius pro domino conueniretur,qui coucniri nonjgt;of« ^

1 fet.fi ratum dominus habuiflet, cqjnmitti ftipulatio-J nem plaçait.ueluti fifidciuflbr,aut alter ex reispmit* tcndi,qui focius eft,conueniretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, II. IDEM.

IN ftipulationc de ratû habendo non eft cogitandum rei promitten di uel ftipulandi compendium.-fed quid interfuit eius,qui ftipulatj eft ratum haberi,quod geftum eft.

CVm minor uigintiquinfjannis creditor pecunia recuperate urf* Ict.interpofitus procurator debitori de raw habendo cauit.refti* tutione in integrum aata,nelt;5 indebiti condiftionem, ne^ ftipnlatio« nem committi conftabat.idemcp eueniret, fi falfi procutatoris aftum minor annis ratum habuerit.amp;ideo ita cauendum erit ; précédente quidem mandato^fi illc in integrum reftitutus fuerit,haeresueeius,aut is,ad quern ea res.qiia de re agitur, pertinebit : quanti ea res erit, tan« tam pecuniam dari.mandato uero non interueniente; uulgaribus ucc bis de ratu habendo. haec quoeg prudentius inter confentientes adftrin gcntur.alioquin fi no conueniat,nec creditor minor confentiataftio-nem dari opo rtebit. Falfus procurator de ratu habendo cauit,at^ ita dominus à fententia iudicis procuratore uiâo prouocauit. ftipula» tionis defcciffe condirionem apparuit,cum.ad auxilium commune fu peratus confugiffet.quod fi dominus,qui ratum non habuit, pecunia • exegerit.ftipulatio de rato committetur in earn pecuniam, quam do« minus accepit, quamuis nihil procurator accepit.

PRocurator quinquaginta petit, fi dominas cetum pctawenebuns tur fideiuffores.qui de rati habitione cauerunt in quinquaginta,8c

NOn tantum uerbis ratum haben poffe,fcd etiarn aftu.denïlt;5 fi ei htem,qLiam procurator incohaffet,dominus comprobans per-iequereftr; non effe cómilTam ftipulationem.

T^Wore fufpefto poftulato,defenfor fi uelit refpódere : cautionem X tatam rem dominum habiturum cauere compellendus eft.

SI is,cui ignoranti petita eft bonorum poiTefliOjdecefferit.hïeres ci? intra tempora petitionis ratam earn habere non poteft.

P(Roturator ad exhibendum cgit,amp; cum aduerfarius abfolutus cf« let.quia non poffidebatrcum pofTeffionem enifdem rei naâusef« fet,egit cum eo dominus ad exhibendum. Sabinus ait,fideiuflbres nô tenerirquoniam hæc alia res fit.nam amp;nbsp;fi dominus egiftet,mox abfolii ' to adiierfario.quia non poirideret,ex integro agercr.- non obftaruram idiudicatæcxccptionem. nbsp;nbsp;Si procurator idebitorepecuniam exe

geritA fatifdederit dominum ratam rem habere,mox dominus de ea dem pecunia egcritA litem amiferitreómitti ftipulationem.amp; fi procurator eandem pecuniam domino folucrit.-fine indicé condifturum. fed cum debitor ex ftipulatii agere cœperit.-poteft dici dominum,fi ,p » euratoris defenfionem fufcipiat,non inutiliter doli mali exceprióe ad« Uetfus debitorem uti;quia naturale debitum manet. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis à pro#

turatore ftatus controuerfiam patiatur;fatis accipere debet à procura-tore,ne impune fæpius pro fuo ftatu conueniretur.amp; fi dominus ueni« tutesepab eo perfonæ ratum non habuerint, quod procurator eum in fetuitutem petierit,uel aduerfus procuratorem ex feruitute in liberra tempetitus fuerit.-quanti ea res eft,ei præftetur, fcilicetcum de liberta te eins conftiterit.id eft quanti interfuit eins de ftatu fuo rurfus non pc ticlitari,amp;: propter impendia,quæ in lirem fecerir.fed Labeo certâ fum ®Mm compræhendendam exiftimabat,quia æftimatio libertatis ad m finitum extenderetur.ex quo autem dominus ratum non habuit : có« mitti ftipiilatio uidetur. fed non ante ex ea agi poterit,quàm de liberta , le indicatum fuerit;quia fi feruus fit iudicatus,inutilis fitftipiilatio: eu

ACtor à tutore dat? omnimodocauet. fed ador ciuitatis nec ipfe cauet,nec magifter urnuerfitatis,nec curator bonis côfenfu cre ditotum datus.

INteidum ex conuentione ftipulatio ratam rem intcrponi fokt : ut puta H quid procurator aut uendat,aut locct,aut ft ci foluatur.

Rem haben ratam hoc eft, comprobare agnofcereep ,qiiolt;J aftum eft à falfo procuratore. nbsp;nbsp;nbsp;Julianus ait.iiitereire,quando domi

nus ratam habere deberet folutionem in procuratorem fadamtan tue demum, cum primum certior faftus cflet. hoe autem accipiendum ^ iv -ayAaTejamp;cumquodafpacio temporis,neeminimo,nec maximo, , quod magis intelledu percipi, quim elocutione cApnnn poffit. quid ergo ft quod primo rarum non habuit, poftea habebit ratumf niMo* ^ magis proficereadimpediendam adionem fua;amp; Mi id,quod prinjo non habueritratum,adionemfaluam habere ait. ideoep ft quod pro» curatori fuerat folutu, exegerit.'perinde agi ex ea ftipulatione potent, ac fi ratum babere fe poftea non dixilTet. fed ego puro exceptioné doli mali cum habiturum. nbsp;nbsp;Sme quis petar,nueeompenfationc utatur;

committitur ftatim ratam rem dominum habiturum ftipulatio natn qualitcr qualiter quis eundem adum retradat, qui àprocuratoreadus

SI commifta eft ftipulatio ratam rem dominum habituramtin tan* rum competit,in quantum mea iuterfuit,id eft.quantü miW abeft, quantum'cplucrari potui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si fine indicé procuratori legatumfol*

SI quis uni ex reis promiferitrem ratam dominu habiturüjaut arn» phus,eam non petirdieendum eft ftipulanonem committi/iabeo petatur,qui eiufdem obligarionis focius eft.

AMPLI VS NON PETlußibum Labco itaaccipiebat,fiiudicio pc ticum non eilet.ft fi antem in ins cum uocaueiic, amp;nbsp;fatis iudicio fiftendi cauffa acceperitjudicium tarnen acceptum non fuerit.ego pu to non committi ftipulanonem AMPLivs NON PETl.hicenimam plius non pent/ed perere uult.ft uero foluta cfTet pecunia, licet fine iu dicio:cómittitur ftipulatio.nam amp;nbsp;fi quis aduerfus petenté eópenfati-onededudionene ufusfit:rededidumeftpetijiTe eum uideri,amp;;ftipu larionem committi AMPLivs NON PED. nam amp;nbsp;hiEres,quida'na« lus eft non peter», ft horü quidquam feciftet^ex teftamento tenetur.

Ol indebitum procutatori folutum fit.-agi ftatim ex hac ftipularione Oaduc|fusprocuratorempoteft,iitratum habeat dominus: iitpof-fitdifcernijitrum'ne domino condici debeat id, quod in debitum fo-liitiin^it,fi is ratum habeat.-an uero procutatori condicendu fit,ft do« •Hinns ratum non habeat. Si procurator fundum petijiTet, amp;nbsp;canifs fet(uti adfolet)ratam rem dominum habiturum,deinde poftea domi nus uendidiffet eundem fundum,eum^ emptor peteret : Ripulationé tatam rem haberi committi,Iulianus fetibit.

CVjTi debitote decern creditoris nomine Titius egit. partem peti« tionisratamhabuit dominus, dicendum eft obligationis parte confumptam,qu^admodn ft decern ftipulatus effet,aut exegiffet : ere-ditorq; non totum,fed pattern rei geftæ comprobaflet. amp;nbsp;idcirco fi ex ftipulatu DECEM AVT STICHVM, VTRVM EGO VOLVERO,abfente me domino,Titius quincj penjfTet; infecuta ratihabitione rede aduni nideri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xviii. POMPONiVS.

SI procurator ratam rem dominum hæredemûe eins habiturum ca uerit,amp; unus ex hxredibus domini ratühabeat,alter non habeat.ft iiediibio cómittetur ftipulatio pro ea parte,pro qua ratu non habebit: quiaio id cómittitutftipulatio.qd' ftipulatoris interfit.na amp;nbsp;ft ipfe do# minus ,p parte ratûhabuent,pro parte no habuerit;nó ultra, ^ in pattern cômittitur ftipulatio;quia in id cómitritur,quod interfit agens. amp;nbsp;ideo fxpius ex ea ftipulatione agi poteft, prout interfit agentis, qd' lis tigar, quod cófi.imir,qd' aduocat,quod danatus foluit.ficut in ftipula« bóedamni infefti accidere potcft,ut is,qui ftipulatus fit, fiibinde agat. cauct enim fi quid ibi ruet,fcindetur,fodietur,jBdificabitur. finge ergo fubinde damnum dari.non erit dubium,quin agere poffitnam fi toto damno computato tunc agendum eft: propemodum non ante aget, qu^m dies ftlpulationis prætcrierir,intra quern fi damnum datum fit, ftipulatori cautum erit.quod uerum non eft.

I Nftipulationc,qua procurator cauet rem ratam dominum habita» rum,id continetur,quod interfit ftipulatoris.ideme^ iuris eft in clan fulis omnibus de dolo malo.

NOn folum in adionibus,quas procurator intendit:uerurn etiam in ftipulationibus quoq?,quas interponi defiderat f fi uicem re-præfentant achonum)cauere earn de rato oportet. quare fi duplœ fti« piilationes procurator mrcrpoiutide rato cauere debet, fed etiam ft da Gg ij mm

mniinfeâiftipulatioà procuratore interponatur,derato debet pro« curator cauere.

NEfatifdatio ratam rem dominmn habiturum cxigatiir inhis, quænomine eins agent, qui eum fe feciflèprocuratorem libel lo principi dato profeiTus eft,prodeft. quodfi iudicatum folui utis ab co procuratore poftuletur.neceffe eft,ut iuri manifefto pareattir.

SI fine indice indebitam pecuniam exegerit procurator^ dominus ratam folutionem non habuerit,fedeandem pecuniam peterein- • ftituerit.-fideinfibres tenentiit:amp; condiâio, qua procurator tcvcrctiir, • fl ilipubtio interpofita nô fuiiret,perimitur.quoties enim procur^to» ^ ri pecunia foluitur,ôc dominus earn folutionem rat^m non habenexi-ftimo agendum,ut condidio perimatur;amp; fola aftio ei,qni in débitant foluit,aduecfus procuratorem ex ftipulatu cópetat. Hoc amplius præ« ftantfideiuflbres impenfas,quæ in indicium faflæ funt. quod fi domi* nus ratam habnerit .• fideiuffores quidem liberantur, fed ab ipfo domi no eadem pecunia per condiftionem peti poteft. nbsp;nbsp;Quod fi procura*

tor débita domino pecunia fine iudice exegiflet.idemiuriseft.hocf« cus,quod fi dominus ratam tem habuiflec.nulla eius pecuniae repeti* tio futnraeft. Quod fi procurator per indicem non debitam peen» niam exegiifet.’dici poteft(fiue ratum dominus habuiflet, fine non h# buiflcOfideiuffores non teneri:uel quia nulla res effet.quam dominus ratam habere polfitruel quia nihil ftipulatoris interefletjatum haberi. adficietur ergo iniuria is,qui foluitprocuratori.magis tarnen eft ,ut fi ratum dominus non habuerit,fideiuffores teneantur. nbsp;nbsp;Quod fi de«

bitam pecuniam procurator, eni nihil mandatum fiicrat, per indicem petierit.-magis eft,utin folidum fideinflbres teneantur, fi dominus ra turn non habuerit. nbsp;nbsp;nbsp;Gum autem procurator rede petit, dominus

perperam.non debet procurator præftare, ne iniuria iiidicis dominus aliquid confequatur.nunqiiam enim propter iniuriam iudicis fiddnf fores obligantur.uerius tarnen cft,hoc cafii fideinflbres non nifi in im penfaslitisteueri.M ARCELLVS.fidominusratamrem non habuc tit,fcd lite mota rem amiferit.-nihil pratter impendia in ftipulationé ra • tam rem haberi deducitur. nbsp;nbsp;nbsp;Si procurator! eius,qui mortuus eraf,

fine iudice fuerint foluta legata.ftipulatio committetur, nifi hxres ratum habueritiuticj fi débita fuerint. tune enim non dubie intereft fti« pulatoris,ratam folutionem ab haerede haberi, ne bis eadem praftet.

Si in ftipulationé ratam rem haberi hadenus compraehenfum fuc-lit, LVCIVM TiTIVM RATVM HABiTVRVMf cumidapeitc ageret, quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut

üthxredis cæterommfc^ perfonx,ad quos ca res pertineret,omittercn tur.difficile eft exiftimari,doli chufulam committi. fané cum per im= piudenti^mhæperfonæomitcentuc.aâioex dolidaufula competit. Si procurator iudieiü de hæreditate edidcrit.deinde dominus fun-diim e^ca hæreditatc peticrit.-ftipulatio ratam rem haberi committee tacquia fi uerus procurator fiiiflet,exceptio rei iudicatæ dominu fub« woueret. pierun^autemftipulatio ratam rem haberi committetur ^s cafibus^quibus fi uerus ^curator egiflet, domino aut ipfo iure aut per exceptionem aflio inutilis elTet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui partis nomine iniutiaru

* agit ob earn rcm,quod filius eius uerberatus pulfatushe fit : in ftipula= honecogendus eftfilqquocg perfonam compra:hcndere;præferrim ^c^nlƒ^eI■i pofTit.utpater antedecedat,quam feiret procuratorem fuu 'giffen ita iniuriagim aftio redeat ad filium.Sed amp;nbsp;fi ncpoti iniuria fa filent A procurator aui propter hanc cauffam iniutiaru aget; non ‘olutn fill], fed etiam nepotis perfona compræhendenda erit in ftipula ^one quid enim prohiber amp;nbsp;pattern amp;nbsp;filinm,antequàm feirent procii •^»torem cgiflc,decederef quo cafu iniquum eft fideiufforcs non tence ®jgt;iepote iniuriarum agente.

T)Rocurator,cumpeteretpecuniam,fatifdcdit amplius non pcti. 1 poft indicium acceptum exftitit,qui amp;nbsp;ipfe procuratorio nomine ®*ndem pecuniam repeteret. quxfitum eft, cum is, qui poftea repe-^S'^^t,procurator non effet, amp;: propter hoc exceptionibus procurato« JP excliidi poffet.-fideiuffores ne procuratoris prioris tenerenturc’ rce ‘pondi. uerius eft non obligatifideiufforcs. nam in ftipulationeca “®^W,non petiturum cum, cuius de ea re aftio, pctitio, perfecu* '0fit;Sc ratum habituros omncs,adquos ea res pertinebit. hicau« 'll.qui procurator non eft, nec aftionem,nec petitionem habe« ““«enigendus eft.

IjOnonim poffeffionem ab alio agnitam ratam haberi oportcre co ■UtetnpQj-p q^Q adhuc in ea cauffa fit,ut peti poffit.iraq^ poft ccntefi= ratam haberi no poffe.an autem,0t fi mortuus fuiffet, qui ^^^ f“*^^^^ccepiffet, ratum habere poffit.uideamus. nam fi in ’uerfutn perindc haberi debet, ac fi tunc,cum ratum habet, per eu lud *”^ ^°^'^^*°*’^”’ petat.-fruftra his cafibus ratu habetur. fed amp;nbsp;il® tin^°*^^'^'^'^^”^ fotumm,etiamfipoeniteatiliumpctrjffe,ratumhabe turn” ^°^^'9“olt;^ “^^Î fie abfurdum.ieftius ita^ dicetur, neutram ea «icauffaruni impedireratihabitionem.

PAtct dotem à fe Hawm abfente fiIiapetijt,Scraram rem habitari earn caiiit.ea priiis,quam tatum haberecgt;niortua eft.negauit com mittiftipulationem.-quiaetiamfiuerumfitratur» earn noiiiabuiflc, nihil tarnen mariri interfit dotem reftitni, cum patri etiam mortua fi* ha fakta efle dos debeat. nbsp;nbsp;Procurator cum ab eo xs alicnunjpxegJ* tat,qui tempore liberaretur,ratam rem dominu habiruru cauit. delude poft tempus liberato iam debitorc dominus ratam rem habet, poffe s debitorem agere cum procuratorecxiftimauit,cum iam debitor libc* ratus fit.argumentu rei effe,quod fi nulla ftipulatio interpofita fit,coii diftio locü aduerfus procuratorem habitura fit. in locü autécondidio* «^ nis interponi ftipulationem.

Tuilisconftirutiocft.poenalibusadionibiishxredeS ^^‘non teneri,nec rxtcros quidem fucceflbres.idcirco ^jneefurti conueniri poffunt.fcdquamuisfurti.idio j ne non teneant.-attamen ad exhibendü adione eos 8 teneri oportet, fipoffideant,autdolofcccnnt,quo ri minus poflideant. fed enim, amp;: uindicatione tene-________Ja, biuit re exhibita.item condidio aduerfus eos eópe tit. Haeredes aüt furti agere pofte,«que conftat.exfecutio enim quo rundam delidorö hxredibus eft data.ira amp;nbsp;lègis Aquilix adionem hx-tes habet.fed iniuriarum aftio hxredi non competit. Non tantum in fiirti,liera in exteris quoq? adionibus.qiix ex delidis oriuntur (fiue ciuiles funt,fiue honorarix ) placet,ut noxa caput fequatur.

NVnquam plura delida concurrentia faciunt, ut ullius impunies detur. ne^enimdelidum ob aliud delidû minuit pœnam. Qui îgitur hominem fubripuit,amp; occidi tiquia fubripuit, furti renerur; quia occtdir, Aquilia tenetur;nelt;ÿ altéra harum aâionû alteram confumitl idem dicendum, fi rapuit amp;: occ/dit. nam amp;nbsp;ni bonorum raptorum Si Aquilia tenebit. nbsp;nbsp;Item fi quis fubreptum flageUoceciderit ; duabiis

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adio

TIT- ir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210$

aSionihus rmcnir,furtif iniuriaru.amp; fi forte hune enndem öcciderit, tribus aftionibus tenebitur. Item quæfitum eft/i condiâum fiierit excauffa furriua, an nihilominus ex lege Aquilia agi poffit Cquot; amp;nbsp;fenpfit Pompon%s agi poffe: quia alterius aeftimarióis fit legis Aquiliæ adio, altcrms códidioexcaiifla furtiiia. Nanqj Aquilia earn æftiniationem cóplcdftur, quanti eo anno pkirimi fucrit ; condidio autem ex cauffa furtiuanon egrediturretrorfum iudicq actipiendi tempus. fed fi fer-uns fit,qui hoc admifit.-ex quatuncj adione noxx fuerit deditus .• per-enipta eft altera adio. nbsp;nbsp;Item fi quis ancillam alienam fubripuitA da , gitauerit : ucralt;5 adione tenebitur. nam fit ferui corrupti agi poterit, St » forti. Item fi quis feruum nulnerauit,quern fubripuerat.seque dux

Iquis adionenlÇquœ ex maleficrjs oritur, uelitexfequi ; fiquidem pecuniaric agere uelit;ad ius ordinarium remittendus erit, nec co-gendus erit in enmen fubferibere. enimuero fi extra ordinem eins ref psuani excrcexc uelit; tunc fubferibere eum in crimen oportebit.

^f?^ Vrtum à fumo jd eft nigro didum Laheo ait,quod dam amp;nbsp;obfeure fiat,amp; plerunqi node; uel à fraude, ut Sabinus J^*!ait, et à ferendo, id eft, auferendo : uel à graeco fermone, ^^^ quod 4w^§adpellantfures.im0amp;graeci à ferendo ^w^aç . _^._/^- dixerunt. Sola tarnen cogitatio furti faciendi non fa« tit fotetn. fie is, qui dcpofitû abnegat, non ftatim etiam furti tenetur; fed i ta,fi id intercipiendi cauffa occultauerit. Furtum eft cótreda» liofraudulofa, lucri faciendi gratia, uel ipfius rei, uel etiam ufuseius, ^effionisüe,quod lege naturali prohibitum eft admittere.

‘T^Vrnuniffftus elbquem graeci Vzr’auTafœ^w appellant,hoccft,quï X depr®henditiircumfurto .amp;parui refert,aquodepraehendatur: Wrum abeo,cuius res fuit,an ab alio.fed utrum ita demum fur fit ma» fofeftus, firn faciendofurto depræhendatur.'annero amp;fi aliubi fuerit depraebenfnsc’amp; magis eft (ut amp;nbsp;lulianus fcripfit) ^ fi nó ibi deprachen datur, ubi furtif fecit ; attamen effe furem manifeftu, fi cum re furriua iu«itadpraehéfus,priufquim eo locitem pe«ulei:it,quö deftinauerat.

QVo deftinauerit quis auferre.fic accipiendum eft;quô deftinone riteo die manere cum eofurto.

Slue igitur in publico,fine in priuato depræhendatur,antcquànî ad locum deftinatum rem perferret.in ea cauffa eft,ut fur maftfeftus fit,fi cum re furtiua deprachendatur.amp; ita Caftius fcribit.Sed ft pertule rit,quó deftinauit.tametfi deprshendatur cum re furtiua, non tarnen eft manifeftus fur.

QVamuis enimfaepe furtum contredando fit; tarnen initio,id eft faciendi furti tempore, conftituere uifum eft »hianife« ftus,nec'nefurefler. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ *

SI quis in feruitute furtum fecerit, amp;nbsp;manumiffus deprshendatur; an fur manifeftus fit,uideamus.0i: ait Pomponius libro decimono* no ex Sabino,non poffeeummanifefti conueniti.quia origo furti in feruitute fadi non fuit manifefti.Idem Pomponius eleganter feribir, depræhenfionefieri manifeftum furem. exterum fi cum tibi furtum facerem,de domo tua abfcondifti te,ne te occidam.-etiam fi uidifti fut turn fieri,attamen non eft manifeftum. nbsp;nbsp;nbsp;Sed Gelfus deprshenfio«

ni hoc etiam adijcit.-fi cum uidifles eum fubripientem, amp;nbsp;ad compté* hendédum eum occurriffes, abiedo furto fugit.-furem manifeftuefle. parui'c^ referte putat,dominus,an uicinus quilibet tranfiés adprshe n dat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIII. CAIVS.

NEc manifeftum furtum quid fit, apparet. nam quod manifeftu non eft,hoc fcilicct nee manifeftum eft.

♦ 1« • o TZZ^’nuifiittiaftionemhabetjaffiduacontrcflationc fiiris.nonma* ars. in q J^gis furti adio poteft nafci.-ne in id quidé/in quod creiuflct poftca decrcuif resfubrepta.fedfiearndfureuindicafleni.códidio milii tnanebit.fed fct. poteft dici officio iudicis,qiiide proprietatecognofcit, eötinernutnö aliter iubeat ei reftitui, quanificondidionempetitorremittat. quad fi ex condidione ante damnatus reus litis æftimationem fuftulerit: ut» aut omnimodo abfoluatreum:aut(quod magis placet) fi paratas ef* fet petitor æftimationem reftituere,nec rcftitueietiu: ei homo; quanti in litem iuraflct,damnaretur ei pofTeffor,

QVinimó cuius intereft ,ita furti aflionem habet ,'ß'hoiidb de caufla incereft.

ITaqj fuilo^qui curanda policndatg ucftimcnta accepitjemper agir, priljare enim femper euftodiam debet, fi aurem foluendo non eft: ad dominum aftio redit.nam qui non habet,quod det,eius periculo ni hil cft.Sed furti aftio maiae fidei pofleffori non datur ,quamuis interfît eins rem nófubripi,quippecum res eins periculo fît.-fed nemo de im» probitatefuaconfequituraftionem.amp; ideo folibonaefidei poiTeffori, non ctiam malae fidei ftirti aftio datur. nbsp;nbsp;nbsp;Sed fi res pignori data fit:

«editori quolt;p damns furti aftionem,quamuis in bonis eius res nó fît. ^inimo non folu aduerfus extraneum,ucrum cótra ipfum qüo^ do» minum ftirti aftionem damus.Sc ita Julianus fcripfit.nec non fit ipfî do niinodari placet «fie fit,utnonteneatut furti .fieagat. Ideo au tem da birutricj.quiaiitriufijintereft.fedutrum femper créditons intereft: ®nita demum,fi debitor foluendo non eftc'amp; purat Pomponius/ema P«eius inrerefte pigniis habere.quod amp;nbsp;Papinianus libro duodecimo ^«ftionum probat. Ócnerius eft,ubi^ uideri creditoris interene;^; ita Julianus fæpiffime feripfîr.

j S.cui ex Ripulatu res debetur Jurti aftionem non habet, fi ea fubrca Apta fit.cum per debitorem ftetiflet.quo minus earn darec.

V m,qui emir,fi non eft tradita ei res, furti aftioné nó habere .• fed 3dhuc uenditoris effe hanc aftionem ,Celfus fcripfit. mandate eft P^eoportereemptori furti aftionem,amp;condiftionem, amp;nbsp;uindica« *onem.amp; fi quid ex his aftionibus fuerit confecutus, id præftare cum pnptort oportere. qua: fententia uera eft,fle ita Julianus.Ó: fané pencil “•^teiademptorempettinet.’dummodo uenditor euftodiam ante ^™tionem præftet. Adeo autem emptor ante traditionem furti ^^’Onem non habet,ut fit quæfîtum,an ipfe fubripiendo rem emptor j^tb tencatur.amp; Julianus libro uicefimofecundo digeftorum fcribit, ‘to^'^P’^°'^ 'f®’«»c®“5 euftodiam uenditorem præftare oportebat,folu-ƒ preeio fubripuerinaftione furti eft non reneri.plané fi ante,quam pc ^bam fülueret,rem fubttaxerit;furti aftione teneri perinde, ac fi pi« fubtraxiflet. nbsp;nbsp;Praeterca habent aftionem furti coloni,quamius

^A’*^-“’‘*®®”’us,an habeat forti aftionetti.amp;cum dolum dûtaxat ? '^«t.merito placet eum non habere furti aftionem. quid enim eius ^‘^^ftJidolo carcatf quod fi dolo fecic.iam quidem pcticulum ipfi?

cftrfcdnon debet ex dolo fuo furti querere adioné. Julianus quo^ libro uicefimofecüdo digeftorum fcribit.-quia in omnium furumpet fona eft conftitutum^ne eius rei nomine furti agere poflint^uius ipfi fures fint.-noii lubebit furti aflionem is, apud quem res depofita eft, quamuis periculo eius res effe cœperit.-quia earn contredauit.^ Pa« pinianus tradat.-fi duos feruos ob decern aureos pignori acceperim,amp; alter fubripiatur.cum alter quocg.qiü fit retentus,non minoris decem ualeret:utrum uf^ad quin^ tantumhabeam furti adioncm,qnia in alio habeo faluos quingg : an uero, quia mori poteft, dici debeatin decem fore adionem, etiam fi magni prectj fit is, qui retinetar. amp;nbsp;ita • putat. non enim debemus refpicere pignus ,quod fubreptum non • eftrfed id,quod fubtradum eft. Idem fcnbit.fi cum mihi deceip dc»^ berentur,feruus pignori datus fubtradiis fitA adiqpe furti confecutus fuero decem:non competere mihi adionem furti, fi iterum fabripia* tur.quia defierit mea intere(re,cü femel firn confecutus. hoe ita ƒ1 line mea culpa fubripiatur.nam fi culpa mea:quia intereft, eöquodtene* or : pignoraticia adione agere potero. quod fi culpa abeft ; fine dubio adio competere domino uidetur,quæ creditor! non competit.quam fententia Pomponius qiioqj libro decimo ex Sabino probat, lideni dicunt,etiam fi duo ferui fubrepti fint,fimul competere utriufç nomt ne furti adionem creditori .-fed non in totum/ed pro quapartejn fin-gulosdiuifo eo,quod eis debetur,eiHS intereft. feparatini aut duobus fubreptis ƒ1 unius nomine folidum confecutus fit, alterius nomine ni» hil confequetur. Idem Pomponius libro decimo ex Sabino fedbit: fi is,cui cómodaui,dolo feceritcirca rem córnodatamieum furti agere non pofte, idem Pomponius probat amp;nbsp;in eo,qui rem m.andatu alien jus ceperit perferendam. nbsp;nbsp;nbsp;An pater,cuius filia commodata res eft,.

furti adionem habeat,qu£Eritur.amp; Julianus ait, patré hoe nomine age te non pofle,quia cuftodiam praeftare non debeat.-ficiit(inquit)ille,qin pro eo,cui cómodata res eft,fideiuffit,non habet furti adionem. nc^ cnim(inquit)cuiufcun(5 interent rem non perire, habet furti adione; fed qui ob earn rem tenetur.quod ea res culpa eius pcrierit.quam fen-tentiam Cel fus quoej libro duodecimo digeftorum probat. Is.qm^ precariö feruum rogauerat,fubrepto eo, poteftquacri,an habeatfum adionem.amp; cum non eft contra cum ciuilis adio (quiafimfte donate precarium eft,ideocK amp;nbsp;interdidum neceffarium uifum cftinonhabe» bit furti adionem. plané poft interdidum redditum, puto cum etiam culpam præftare. amp;nbsp;ideo amp;nbsp;furtï agere pofte. nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi conduxerit

Si res cômodata eft,amp;: is/rui córnodata eiljdcceflèrit quâuis h«re-^itati furtü fieri nó poffitA ideo ncc hxres eius,cui cômodata eft.pef-fit agerc^mé cómodator potcrit furti agerc.idemfcp amp;nbsp;in re pignora-tauiel in re locata. lieer em hxreditati furti aftio non adquirat; tarnen alij.cuius interefijadquiritur. Non folum aut in re cômodata eópe* titei.eft cômodata ert,furti adio ; fedxtia in e3,qua: ex ea adgnata eft: quia amp;nbsp;huiufmodi euftodia ad eum pertinet.nam amp;fi feruu tibi cómo daiicro.-etiam ueftis eins nomine furti ages ; quâuis neftem,qua uefti« tus eft, tibi non cómodauerim. Itemfiiumenta tibi cómodauero, quorü feqiiela erat equuleus.puto cópetcre furti aftionem etiam eius nomine, quûuis ipfe non fit cômodatus. Qualis ergo furti aftio de« turei,cin res commodata eft, quæfitû eft.amp; puto omnibus,quoru pc« *ticulo res alienae funtrueluti con)modatæ,item locatæ, pignorisue no naine accepta;.-fi h^furrepræ fint, omnibus furti aftioné côpeterc. cô* diâio autem ei demum competit,qui dominium habet. Si epifto-h,quam ego tibi mifi .intercepta fit.-quis furti aftionem habcatC’ amp;nbsp;pri null'll quærendum eft,cuius fit cpiftola.-utrum eius,qui mifit ; an eius, ïâqiicm miflacft.amp;fiquidem dedi feruoeius;ftatim ipfi quæfita cft, fut nnfi.fi nero procuratori.æque (quia per liberam perfonam poffef« fioqiiæripoteft)ipfius fadaeftimaximc fi eius interfuit earn habere. Çuod fi ita nnfi cpiftolam,ut mihi remittatur.dominium meum ma-net.quia eius nolm amittere ueitransferredominium. quis ergofurti 3gctc' is,cuius inrerfuit earn non fubripi,id cft ad cuius utilitatem perti nebant ca.quae feripta funt. amp;nbsp;ideo quarri poteft, an etiâ is, cui data eft p£rfcrcnda,furri agere poffitc'amp; fi cuftodia eius ad eum pertinebat.-po-teft fed amp;nbsp;fi inrerfuit eius epiftolam reddere,furti habebit aftioné. finge enim earn epiftolam fuiffe, quæ continebar, ut ei quid redderetur, fieretûe.potcft habere furti aftioncm,amp; fi uel cuftodia eius rei rccepir, ne! mercedemperferendacaccepit. firent in hoc cafu fimilis caufla eins amp;cauponis,aucmagiftrinauis. nam his damns furti aftionem, fi fine toluendo.quoniam periculum rerum ad cos pertinet.

XV. PA VL vs. CReditoris,cui pignus fubreptum eft,noncreditoténusintereft, fedomnimodom folidum furti agere poteft. fed Ôcpignoraticia adionc id,quod debirum excedit,debitor! præftabit. nbsp;nbsp;Dominus,quf

ïemfubripuit.in qua ufusfruftus alienus eft,furti ufufruftuario tenet, fedeum.qui tibi commodauent, fi earn rem fubripiat.non renen fur tiplacuiffe.Pomponius fenpfin quoniânihil tua interfit, utpote cum net commodati teuearisergo fi ob alignas impéfas,qnas in rcm com-modatam feaib,cetcuaoneineius habueris.etiam cun ipfo domino, Hh ij fica

fi earn fiibripiat^ubebis furti adionemrquia co cafu quafi pignoris lo co ea res fuerit.

NE cum filiofamilias pater furti agerc poffit, non iuris coftitutio, fed natura rei impedimento eft.-quod non magis cum his, quos in poteftate habemus,qudm nobifcum ipfi agerc poiTumus.

SErui Äfilijnoftri furtum quidem faciunt,ipfiautemfurti nobis non tenentur .ne^ enim qui poteft in furem ftatnere,neceffc habet aduerfus furem litigare.idcirco nee aâio ei à ueteribus prodita eü. Vn • de eftquacfitum,fi fuerit alienatus uel manumiffus, an furti aftione te • neaturC'amp;placet non teneri.ne^enim adio,qu£Enon fuitabinitipna«

, nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;ta, oriri poteft aduerfus hunc furem. Plané fi manumiffus contreda«*

Cum autem feruus,quem emi.traditus'q^ mihi eft,a me redhibetur: nó eftin ea cauffa, ut pcrindc habeatur,arq; fi nunquä meus fuiffet.fed ôcfuit,amp; defrjt. idcirco dicit Sabinus,eum, fi furrü fecit, in ca elfe cauf* fa,ut furti eins nomine is,qui redhibuit,agere nó poffit. fed amp;nbsp;fi nó pof» finattamen ratio haberi debet eius,quod fecit,cum redhiberi caperit; idep aftione redhibitoria continetur. Illud qiixfitunf eft: fi cum in *afs addi fuga effet fer uus,furtum domino * feciffenan æque poftim aftione ha tur.milii bere aduerfus eum, qui in poteftatedomini non regreffum bona fide poffidere eoeperitf mouet qnæftionem,quod quamuis poffidere feruu eotempore,quoinfugaeft,uideor.attamen furti aftióenon tenebor, quafi non fit in mea poteftatc.quod enim uideor poffidere, ad iifiica-pionem tantum mihi proficere lulianus fcribit. dicit igitur Pomponi us libro decimofeptimo ex Sabino,competerc furti aftionem huic do mino, cuius feruus in fuga fuit.

QVod dicitur noxam caput fequi.-tunc uerum eft,utquxininoad iierfus aliqucm nata eft,caput nocentis fequatur. ideoh? fi fern? tuus furtum mihi fecerit,6( dominus eius effeftus eum uendidcromon poffe meagerecum debitore Caifiani putant.

IN aftione furti fufficit rem demonftrari,ut poffit intelligidc ponde reautem uaforum non eft nccefleloqui.fufficiet igitur ita dicilan* cem,uel difcum, uel pateram fed defcribenda etiam materu eftaitru argetea.an aurea,auc alia quæ fit.quod fi quis argentö infeftu petat: amp;nbsp;maffam argenream dircreA pódus debebit ponere. fignati argenti nu merurn debebit complefti.'ueiuti aureos tot plureisne furto ei abeffe.

De ueRc quaeritiir,an color eins dicendus fitequot; amp;nbsp;ucrum eft, coloré cius did oportere: ut quemadmodum in uafis dicitur patera aurca.ita amp;in ued^olor dicatur. plané fi quis iuret pro certo fe colorcm dicerc *10 poffe. remitti ei huius rei neceflitas débet. Qui rem pignon dat,

'^^’’93 fubripit.-furti aflione tenetiir. furtum autem rei pignorarx dominas nontantu tune faccre uidecur,cnm poffidcnti.ïiue tenenti ere« ditori aufert.-uerum amp;fi eo tempore abftulerit, quo non poflidebat,ut pud fi rem pignoratam uendidit. nam amp;nbsp;hic furtum cum facere con-ft^t.amp;ita lull anus fcripfir.

V-/tiini non fit.fed fi datum eft aurum, deinde cum dixiffet fe pon-^£rar*e,aut obfignare uelle,xs fubiecit;furtum fecit.rem enim pignori Bitarn interner tit. * Si bona fide rem meam cmeris,eamq5 ego fub ^puero.-uel etiam tuus ufusfrudus fit, amp;nbsp;earn contredauero ; tenebor p^i furo adione,amp; fi dominus rei fum.fed his cafibus ufucapio quafi ’Wtiuætei non impedictunquoniam Öc fi alter fubripiat,amp;in mea po» ^«ftatem reuerfares fuerit,ufucapictur.

\ T Vlgaris eft quacftio,an is,qui ex accruo frumenti modium fuftu» V lerit.totius rei furtum faciat,an uero eius tâtum, quod abftulitï’ Qfilius totiusacerm furem effe putat.nam amp;; quiaurem alicuius teti-^t(inquit Trebatius)totum uideri eum tetigiffe. proinde(inquit)qui «olium aperuit,öc inde parum uini abftulit:non tantum eius,quod ab *ulit,uerum tonus uideturfur effe.fed uerum eft, in tantum eos furri ®óionctcneri,quantum abftulerunt.nam amp;fi quis armariü,quod tol-

«reciperet,quö deftinauerar,dcpraehcnfus fuerit.-eiufdem rciamp; mani ^ftusÂnec manifeftusfur erit. fedamp;quifegetem *antelucemfecat, *af’s.luce « £ontreaat.*eius,quod fecat, manifeftus, Sc nee manifeftus fur eft. fecau

Siis,qui uiginti numorü faccum depofuiffet,alium faccum,in quo feit triginta effe,errante eo,qui dabar,accepcrit,putauerit auté iUic fua 'iuginti effe.- tenen furti decé nomine placet. Si quis ars fubripuit,du 3urûfefnbripereputat,uelcontra(utlibrooâauo Pomponius ex Sas tino ait)minus effe putat,cum plus effet.eius,quod fubripuit, furtum fótnittit,idcm JulianusfcribitSedamp;fiquisfubripuitfurto duos fac« tülos,iinum decem, alterum uiginti, quorum alterum fuum pu ta uit, älterum feit ahenunnprofefto dicemus tantum unius, quem putauit ’üeniim.furium eum faccre .•quemadmodü fiduopocula abftulerit, Hh it) quorum

quoru altcrû fiium putaait, alterum feit alienum. nam amp;nbsp;Wc nnins fît furtum. Scd fi anfam in poculo fuam putauit, uel uere fuit;totius poculi cum furtum faccre, Pomponius feripfit. Sed fi denaui onc-rata furto quis fextariu frumenti tulcrit;utrum totius oncri* anucro* fextarij tantu furtu feccritc'facilius hoc quærinir in horreo pleno.amp; du* rum eft dicere, totius furtu fieri, amp;nbsp;quidem fi cifterna uini fit, fit aquas ciftema, quid dices î” quid deinde, fi de nauc uinaria ; ut funt multas, in quas uinum infunditure'quid dicemus de co,qui uinü haufitf an to« tius oneris fur fitföc magis cft,ut amp;nbsp;hic non totius dicamus. Certe fi proponas in apotheca amphoras effe uini, easfcp fubtraäas ifingulanl furtum fit, non totius apothecæ;quemadmodum fi ex pluribus rebus mouentibus in horreo reclufis, und tulerit. Qui furti faciM caulTa condaue intrauit,nondum fur eft, quamuis furandi caufia inttafietitr quid ergo,qua aftione tenebiturc' uticß iniuriarû, aft de ui aceufabitur, fi per mm introiuit. Item fi quis maioris ponderis quid aperuit aut refregit, quod tollere non pofiitmon eft omnium return cum co furti aftio, fed earum tantum, quas tulerit ; quia totum tollere non potuil proinde fi inuolucru,quod tollere non potuit,foluit,ut contreflet,dc« inde contreftauit quafdam res.-quamuis fingulas res, quae in co fuerat, tollere potuerirfi tarnen totum inuolucrû tollere non potuitJingulx-rum tcrum.quas tulerit,fur eft. cæterarû no eft.quod fi totum uas tollere potuit : dicemuseu totius elTc furem, licet foluerit, ut fingulas uel quafdam tollerct.amp; ita Sabinus ait. Si duo,pluresûe iinum tignum furati fint,^d finguli tollere nó potucrint: dicendu eft,omnes cos furd in folidü teneri, quduis id iinus nec cótreftare, nee tollere folus potui^ amp;ita utimur. necenim poteftdici, pro parte furtu feciflè fingulos, fed totius rei uniuerfos. fic fict, fingulos furti teneri, Quduis autem ca* turn quo^ return, quas quis non abftulit, furti tçneaturattamen con* dici ei non potcft.-idcirco,quia códici ea res, quæ ablata eft,poteft.Mt# Ce Pomponius feripfit,

SI quid fur frcgerit,aut ruperit, quod non etiam furandi cauna con-treftaueritreius nomine cum eo furti agi non poteft. nbsp;nbsp;Si co con*

filio area frafta fit,ut unionesCputa) tollerenf,hiqi furti faciendi caulTa contredati fint,eorum tantum mo do furtum fadum uideri,ucrum eft. nam easteras res, quas feponuntur,ut ad unioncs perueniatur, nem furti faciendi cauflacontredantur. Qiiilancemrafit, totius fur eft; amp;nbsp;fuctt tenetur ad id,quod domini intereft,

*gt;iccfimofccundo digeftorumferipfit. Itempóflè cum impubère da« iniuria agi, quia amp;nbsp;furtum ab impubère fiat ; fed modurn effe ad« “ibendmi^ ait.nam in infantes id non cadere.nos putamus,cum impii «wc culpæ capace Aquilia agi poffe. Item ucrum eft, quod Labeo ait; op^impuberis furto fafto,teneri cum.

1 nbsp;nbsp;Ec minus etia códici ei pofle,Iulianus fcrîpfit,cû doli capax fit.

* V iuïdequxnt,fiquisdefundouideiedusfit,ancondicieipoftït, ^uideieytï'Labeo negat.fed Celfus putatpoffe condici pofteftionem, 9“enjadmodum poteft re mobili fubrepta. Eorum, quæ defundo rolluntur,utputa ayporum,uel lapidum,ue] arenæ, ucl fruftuum, quos 9^s ftaudaiidi animo decerpferit.furti agi poffe,nulla dubitatio eft.

Sl apes ferae in arborem fundi tui apes fecetint, amp;nbsp;quis cas ucl fauum abftuletiücum nó teneri tibi furti,quia non fiierint tuæ.easep con« ^ttaptarum terra,mari,cœlo numero efle. nbsp;nbsp;Item conftat,colonu,

^öiöwmis colat.cum eo,qui fruftus ftantes fubripueric,afturum furti; ' H^iJ utprimum decerpti eflent,eius efle ccepiflent.

f^ Vi tabulas,uel cautiones amoucrit,fnrti tenetur.non tantupre« V^erj earum tabularü, uerum amp;nbsp;eius, qiiod interfuit ; quod ad æfti-JP’tionem refertur eius fumm3e,quae in his tabulis continetur, fcilicet ‘’tanti interfuit .•utputafichirographaaureorum decem tabulae fue« dicimus hoc duplicati, quod fi iam erant inanes,quia folutum ptoponebatur.-nunquid ipfamm tantum tabularû precrj uideatur effe ^'titnatio faciendaC* quidem interfuit huiusc' fed poteft dici.-quia non-p^Hquam debitores tabulasfibi reftitui petöt, quod nonnnnquam ca» ‘^fUniant debitoreis, quafi indebitofoluto ab his .•intereft créditons Chulas habere,ne forte controuerfiam fuper ca re patiatur. amp;nbsp;gencra-“ter dicendum eft.in id, quod intereft,duplari. nbsp;nbsp;Inde poteft quxri, fi

Ruisen alias probationes menfae.quâm fcripturamhaberet,chirogra-rW furtum fit paffus ; aeftiman duplo chirographiquantitas debeatt'Se •junquid non,quafi nihil interfitt’qiuntu enim intereft,cum poffit de»

ßt^pho faluo Jecurior fit creditor. Apocha quo^j fi fiierit fubrepta: ?Q^e diccndum cft furri aftionem in id, quod inteceft, locum habere. Kd nihil uidctui uucreffe^fi füllt amp;nbsp;alia: probationes foliitaepccunix.

Sed fi quis nôn amouithuiufmodi inftrumenta/ed interkuit; non t.intiim fiirti.iftiolocum habet,uerum etiam legis Aquilix. nam m*

piflèuidctutjquicorrupit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

SEd fi fubripuit prius/]uâm dekat.-tanti tenetur, quanti dominiin# terfuit non fubripi.delendo enim nihil ad poenam adtjeit.*

HOc amplius amp;nbsp;ad exhibendu agi poteft, amp;nbsp;interdido QVORVM BONORVM agi potent;

SEd amp;nbsp;fl imaginem quis uel libru deleaedt;amp;hie tenetur damni in’ iurix quafi rupcrit. Si quis tabulas inftrumAtorum reipublicx municipq alicuius aut fubripuerit,aut interleuerit.Labeo ait, furti eu tenen. Idemep feribit amp;nbsp;de cxteris rebus publieis, dei^ focietatibus.

QVidam tabularum duntaxat xftimarionem faciendam in furti adioneexidimant: quia fi iudici,wiid quem furti agatur, pof« ricprobari,quantumdebitum fucrit.-poÉTit etiam apud eum iiidicem eadem probarc,apud quem pecuniam pctat.fi uero in furti iudicio pro bare non poteftmeilliidquidempolTeoftendi quanti eius interfit, fed »aPs. nee *poteft poft furtum fadum,fi tabulas nadus eft ador, ut ex co probet, potuit. quanti fua Intcrfuerit, fi tabulas nadus non effet. De lege Aqui-lia maior quxftio eft, quemadmodum poffit probari, quanti eius in-tetfit.nam fi poteft alias probate .• non patitur damnum, quid ergo fi fortepecuniam fubconditione crediditA intérim funt teftimonia, quorum probationem habeat, quæ poffunt mori conditione pen* dente:autputame petqffe creditum.amp;quia teftes amp;fign3tores,qui rem mcminiffent,prxfcntes nonhaberem,uidum temanfilfe: nunc uero cum furti agam, eorum memoria amp;nbsp;præfentia ad fidem creditx pecunixutipoffime’

TVtoradminiftrationem quidem return pupiUarium habet, in ƒ tercipiendi autem poteftas ci non datur. amp;nbsp;ideo fi quid furandi »nimoamouetit:furtum facit,necufucapi tes poteft. fed amp;: furti adio* ne tenetur,quamuis A: tutelx cum co agi poffit.quod in tutoreferiptu cft,idem erit amp;nbsp;in curatore adolcfccntis,cætensq^ curatoribus.

TIT. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inf dit,Ut is qiiidem,qui opcm t«lit,nec manifefti futtiis auté,qui deprae-henfus clt,ob eandem rem manifefti teneatur.

SI quisperferendum acceperit,quod fcieritfurtiunm cfTexonflat^n dc[yæhcndatur,ipf«m dûtaxat furem manifeftum effe. fi nefdue« Iit:ncutriim.hunc,quia fur non fit.-aliiim:quia non fit depræhenfiis. Siiinus è fcruis tuis haufiffet à abftuliflèt.alter hauriédo depræhen* fus cflet.priohs nominenee manifefti,alterius manifefti teneberis.

* Z^ Vi feruoperfuafit,ut fugeret,furnó eft. nee enim qui alicui ma* V^ium confilium dedit,furtum fecifnon magis,quam amp;nbsp;fi perfua fgt;t,uüé præcipitarct.aut manus fibi inferret. hæc enim furti non ad-Uiituint adionem^ed fi alins fugarn fibi perfuaferit,ut ab alio fubripi «ur.-furti tenebitur is, qui per fuafit, quafi ope confilioue eius furtum «dum fit.plus Pomponius fcripfit.-cum quis perfuafit,quamuis inte-^uifurtinon teneretuntunctarnen incipere teneri, cumquis fugi-^“usfureffeeoepent,quafiuideamr ope confilioue eius furtum fa-

Item placuit eum,qui filio,uel feruo,uel uxori opem fert fur-^ui facientibus,furti tcneri,quamuis ipfi furti adione nó cóueniant. Mem Pomponius ait.fi cü rebus aufugerit fugitiuus,poffè furti adio ®* foil ici ta torem conueniri reru nomine.-quia opcm confiliumue con ttedatori tulit.quod amp;Sabinus fignificat. nbsp;nbsp;nbsp;Si duo ferui inuicem fi« ^P«fuaferunt,amp;ambo fimul aufugcrunt.alter akerius fur non eft. Quidergofi inuicemfecaelauerintc'Cfierienim poteft,ut inuicemfu potcftdicialtcrü akerius furem eftè :quemadmodü fi alq ''Ugulosfubripuiflent.tcnerentur quafi alter akerius nomine opcm ^uuet.quem admodum return nomine quoque teneri eos furti, “oinusfcripfit.

vipauonem meummanfuetum,cum de domo mcaefFugiflét.pee ^ftcutus fis,quoad is penjeagete recum furti ita potero,fi aliquis eö

Atcr filq fubrepti furti adionem non habet. nbsp;nbsp;Liberarum pet Xfonarum nomine licet furti adio fit,condidio tarnen nuf$ eft;

Erumeftƒ] „eretrieem alienam ancillam rapuitquis,uel cæla« ^(«furtum non efle-nce enim fadum quxtitur/cd caufTa faden li di-caufta

di eau (Ta au te tn faciendi libido fuit.non furtum amp;nbsp;idea etiacum, qui fores meretricis elf régir hbidinis cauffa.amp;fur« non ab co mduâi Jed alias ingreiTi meretricis resegeflerunt.-furtino reneri an tanipu uel Fa« uia tencatur,qui fupprelTit fcorrii hhidinis caufrafamp;nonputo teneri: amp;nbsp;ira etiam ex fado cum incidiiTet.dixi.hic cm turpi us faeit.qga'm qui fubripmt. fed fecum faâi ignominiam compcnlat.terre fur non eft.

QVi iumenta fibi commodata longius duxerit,alienaDC re inuito domino ufus fit.furtum facit.

XLII. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Slcumquisinhoibumpoteftateeffer/urrumcifadum fiLamp;poJtli • minio redier it.-poter it quis diccre cum furti habere aftioue. • Ad* rogatorem poffe furti agcrejcilicet eins furti nor^ne, quod faM eft ci.quem adrogauit, antequdm adrogarcr,ccrtu eft. cæterum fipoftea: nulla dubitario crit. Quamdiu luuit is, qui furtumfecit,nonpetit furti aftto aut em fui iuris eft is,qui furtum fecit, amp;nbsp;cum ipfo aftio eft: aut allein' iuris effe coepir.St aftio furti cum co eft,cuius poteftati fubie Aus eft Öt hoc cft,quoddicitiir,nox3 caput fequirur. Si quis poftno xam admiftam hoftium feruus fuerit faftustuidendu eft, an exlhngua tur aftio amp;nbsp;I’omponnisfcripfit.exftingui aftionemtde fi fuerit teuer« fus poftliniinio,uel quo alio lure.nafci earn aftionem debere.ö: iw ud mur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLiii. PAVLVJ.

SI feruus nauemcxcrccatnóuoluntatc domina de eo.quodibi petit, uulgaris formula in dominüdanda eft.-utqiiod alter adntifit» duntaxat dc peculio: quod ipfe exercitor,adr)ciatur, aut nor« dederc. Igiturfi manumiflusfir.'petfecutioquidemin peculio manebit aduet fus dominum intra annum,noxalis ipfum fequetur.Inrerdun» St nw-numiffus,amp; lui cum manumifir,obfurtum rcnctur.fiideo manumif fus fit,ne furti cum eo agi poffit.fed fi cum domino aftum fuerit ;ipfo iure manumiftum liberari Sabinus refpondit^quafi decifum fit.

FAI lus creditor,hoc eft is,qui fe fimulat creditorem.fi quid accepe* ric.-furtum fai ir,ncc numieius fiunt. Falfus procurator furtiim^ quidem faccre uidctur:fed Neratiusuidendum efleait,anhxc feilten« tia cum diftinftione uera fitnit fi hac menre ei dederic numos debitor, lit eos creditor! perferrer,procurator autem cos intercipiat.uera fit.ni amp;nbsp;manent numi débitons,cum procurator eos non cius nomine acce« pit,cuius debitor eos fieri uiilt.-à inuito domino cos contreft.mdo, fine dubio furtum facit. Quod fi ita det debitor ,iir numi procu tarons fl «nt.uullo mode cum furtum facerc aitjuolutate donuni eos accipien«

TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tax

^. Si is, qui indebitum accipiebat.delegaucnt folucndum.non crit furtiaftio.cum eo .abfente folutuni fir.cærcrum fi præfente; alia caul« f.ieftÄ f^'rum fecit. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis nihil in perfona fua menricus eft, fed

Herbis fraiidem adhibuit.fallax eft magis, qua'ni furtum facit. urput» fi dixit fe locupletemifi in mercem fe collocaturü,quod accepit.-fi fidc iuiroresidoneosdaturum,uelpecuniamconfeftimle foluturu. nam bis omnibus magis decepit.quam furtum fecit. amp;:idco furtinon tene« tut.fed quia dolo fecirCnifi fit aha aduerfus eum adio ) de dolo dabit.

Qui alienuni quid iacens lucrifaciendi cauffa fuftulit, furti obftrin* » 8itur;fiuefcir,cuiusfit,fiueignorauit. nihil cm ad furtum minuendu ’ facit,qiiod cuius lït,ignoret.quod fi dominus id dereliquit.furtum nö fiteius.etiam fi egoanimum furandi habuero.nce enim furrii fit, nifi Tit,ciïi fiat, in propofito autem nulli fit .• quippe cum placeat Sabini St Caffij fentcntia,exittimantium Itarim nollram defmere rem effe, qua derclinquimus. fed amp;nbsp;fi non fit dcrelidum,purauit tarnen dereliftum: furti non tenetur fed fi neej fuit,nelt;$ putauir,iacens ramen tulit, nó ut lucretur,fed redditurus ei, cuius fuit; non tenetur furti. proinde uidea* Hiiis,fi nefcic,cuius elTer/ic ramen tulit,quafi redditurus ei, qui dcfide ia(ret,uel qui oftendiffetrem fuam.an furti obligetur. 5cnon putoob bgatieumdeberc. Pleriijetiam hocfaciüt,utlibcllum proponant tontinentem inueniffe fe, amp;nbsp;redditurum ei, qui defiderauerit. hi ergo oftendunt fe non animo furandi fccifle.quid ergo fi quæ græci dicunt ^5‘’f«,perat C' nee bic uidetur furtu facereA fi nó probe petat aliquid.

Si quis fponte rem iecitueliaâauit,ôcideo quafipro dcrelidohabi« ^utus.tuq} rem hanc tuleris.an furti tenearis, Celfus libro duodecimo digeftorum quxrit. amp;nbsp;ait.fiquidem putalti pro derelido habitam.non tenen.quod fi non putafti;hic dubitari pofTc ait. amp;nbsp;ramen magis defen dit,non rcneri;quiaCinquir)res non interuertitur ei,qui earn fponre ie» fit. Si iadu ex naue fadum alius tulerit, an furti teneature' quxftio ineoeft,anproderelidohabitum fit. amp;fiquidemderclinquentis ani« mo iadaucrit (quod plcrunlt;p credendum eft) cum fciat penturu ; qui inuenit,fuum fecit,nee furti tenetur. fi ucro non hoe animo, fed hoc, urfi faluiim fuerir,haberet : ei,qui inucnit,aufercdum eft. amp;nbsp;fi feit hoc qui jnuenit,amp; animo furandi tenet.furti tenetur. enimuero fi hoe ani« iuo,ut faluum faceret domino.furri non renetur. quod fi putans fim« pliciter iadarum .• furti fimiliter non renetur. Etiam fi partis di« tuidiænancifear dominium in feruo, qui mihi antea furtum fecerat: tuagis eft,ut exftinguatur adio etiam parte redempta: quia etiam fi ab initio quis partem m feruo habebat, furti agere non poterat. Plané Cl ufusfrudus meus in eo feruo efie eoeperit : dicendum cd furti adio«

ÇYI iuffu debiforis ab alio fallus créditons procurator acceÿr.debito j^ri ifte tenetur furti,amp; numi debitoris ctunt. Si rem meam qua-fi tuam tibi tradidero Icicnti meam clTe.magis eft furtum te f^cere, fi lucrandi animo id feceris. nbsp;nbsp;nbsp;Si feruus hatreditatius nondum adita

hxreditatefurtum hæredi feccrit,qui teftamento domini manutnif* fuseft: furtiadioaduerfus eum competit.-quia uullotemporehæs res dominus eins fadus eil.

XLVI. VLPIANV5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Slfocius communis rei furtum fecerinfpoteftemcomunif rei für« • tum facere)indubitate dicendum eft,furti adionem comperge.

INrer omnes conftatA fi exftinda res fit furtiua,3ttamen furti rema nere adionem aduerfus furem.proinde mortuo quoeg homine,qué quis futto abilulit,uigct furti adio.fed nee manumiflio furti adionem exitinguic.nec enim diffimilis eil morti manumiffio,quod ad fubtra« hendum domino feriuim attinet.itaq? qualiter qualiter domino fern? fit fubtradus ; attamen fupereffe aduerfus furem furti adionem, eotp iure utimur.competitenim adio non ideo, quia nunc abeft, fed quia unquam beneficiofuris abfuic.hoc idem in condidionc 01109 placet, nam condici furi poteft,etid ft res ftt aliqua ratione exftinda hoc idem dicendum,fi res inpoteftate hoftium peruenerit.nam codât de ca pof fe furti agi.fed amp;nbsp;ft pro derelido ftt poftea à domino habita : furti nihi» lominusagipoterit. Si feruus fruduatius fubreptuseft.uter9gt;Sc qui fruebaturAdominus adione furti habet.diuidef igituradiointer dominu amp;fruduariu.fruduarius aget de frudibus,uel quanti interfuit ci us fur tu eius fadum no effe dupli.proprietarius uero aget,quod inter fuit eius proprietatem no effe fubreptam. Quod dici mus D V P L i,fic accipcredebemus:amp; quadrupli,fimanifeftii furtum ftt. Hxcadio, amp;nbsp;ft ftt, qui in co feruo tantum ufum habeat,poterit ei compererc.amp; ft quis propofuerithunc feruum etiam pignoratum cfle:euchict,utcri3 is, qui pignori acccperit,habeat furti adionem.Hocamplius etiam de bitor(fi modo plus ualcat,quam pro pignore debet)habeat furti adio ncm.uf^adeo aut diuerfae funt aâiones,quæ cis competuntmt ft quis eorum pro furc damnu deciderit, dici oportcat, folumodo adionem fibi eópetentem amifiiTe eum ,cæreris uero fuperelTe. nam Ä: ft prop^ nas cómunem feruum fubreptuA alium ex dominis pro fure damnu decidiire.'is,qui non decidit,habebit furti adione. proprietarius quo9 rgere aduerfus fruduariû poteft ludicio furti, fi quid cadandte propree-

TIT. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1119

taris uel fiippri mends cauffa fecit. Rede didueft,quipiitauitfe do mil’-i uoluntate rem attingerc,non effe furem. quid em dolo fecit, qui piitauit ^minum confenfurum fuifle.fiue falfö id,fiue uere putetC is ergo folus fur eft,qui id adtredauit,quod inuito fe domino facere fci-uit ^er cótrarium qusritur,fi ego me inuito domino facere puta« rem, cu dominus uellet ; an furri aftio fitf amp;nbsp;ait Pomponius/urru me facere. ueriim tarnen eft,uti cu ego uelim,licet tu ignores,ne furro fis obligatus. Si furtiua res ad dominum rcdijrA iterum cótredata eft: competit alia furti adio.

Ol dotniniu rei fubrepts quacunç ratione mutatu fit: domino furti ^^io cópetit:ueluti hsredi,amp; bonorü pofieffori, amp;nbsp;patri adoptiuo, «legarario. ^Lix. VLPIANVS.

QVi uas argenteum pcrdidcrat,eocp nomine furti egerat, de pon dereuafiscontrouerfiacüeflet.amp;ador maius fuiiTediceret,fuc Uasprotulit. id is,cuius erat,abftulit ei, qui fubripuerat. dupli nihilo« iuinuscondcmnatuseftjócrediffime iudicatueft.nam in adionépoe-iialem non uenit ipfa res,qus fubrepta efl.fiue manifefti furti,fiue nee manifefti agatur. Qui furem nouit,fiue indicet eum,fiue non indi tet,fiir non eftreum milieu interfit/uré quis csler,an non indicet. qui uouit,furti non tenetur.-qui cslat,hocipfo tenetur. Qui ex uoluntate domini feruü recipit,quin ne^ fur,ne9 plagiarius fit,plus cp manife ftunieft.quiseinuolütatemdomini Habens, fur di ci poteftc’ quid fi do minus uecuirÄ file fufeepite* S: fiquidé non cœlandi animo : nó eft fur. fieælauerit:tûc eiTe incipit fur.qui igitur fufccpit,nec cslauit, amp;nbsp;fi inui-todomino/ur non eft. Vetareaût dominû accipimus etiam eu, qui ignorât,hoc eft eum,qui non confentit. nbsp;nbsp;Si ego tibi poliendû uefti-

mentu locaucro,tu uero infcio aut inuito me commodaueris Titio,^ Tiriofuitumfadum fit.amp;: tibi competit furti adio,quia cuftodia rei ad tepcrtinet.amp;:mihiaduerfuste,quianondebueras rem commodare, quodfaciendo furtû admiferis.amp; ita erit cafus,quo fut furti agere pof« fit nbsp;nbsp;Si anefila fubripiatur prægnâs,ucl apud furem conceperit: par«

, tusfiireiuuseft,fiueapudfurem edatur, fine apud boni fidei pofleflb« tem.fed in hoc pofteriorecafufurti adio ceflat.fed fi concepit apud bo næ fidei poffeiToremabiep peperit.eueniet,ut partus furtiuus nô fit: ue turn etiâ ufucapi poflit. idem amp;nbsp;in pecudibus feruandum eft, amp;nbsp;in feetu carû,qd' in partu. Ex furtiuis equis nati ftatim ad bons fidei empto-rem pertinebut,amp; nierito;quia amp;nbsp;in frudu numerant. at partus ancillae nóniimerant in frudu. Cü fur rem furtiua uendidiffet, efc^numos pretij dûs rei per uim extorflflet:furtu corü numotu non feciffe rede li iq refpon

refponfnm eft. idem etiam ni bonorum raptorum adione tenebitur.’ quod enim ex re furtiua redigitur,furtiuum non effe.nemini dubium cd. numus ergo hic,qui redadus eft ex precio rei furtiuac,no^^eft furti« UUS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L. CAIVS.

INterdum accidit,ut non habeat furti aflionem is,cuius inte^ft rem faluameffc.uteccecreditor obrem débitons fubreptam furtiage« re non poteft,amp;fi aliunde creditum feruare non poffit.loquimur ante fcilicet de ea re.qiix pignons iure obligata non fit.item rei dotalis no* mine, quæ periculo mulieris eft.-non millier furti aflionem habet, fed maritus. Li. VLPiANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

INfurtiadionenonqiiodintereft,quadruplicabitur,nelduplicabw • tur, fed rei ucnim precium. fed amp;nbsp;fi in rebus humanis effe defierit, cüiudkatur.nihilominus condemnano facienda ^.idcm'cpamp;fmuniT deterior fit, œdimationerelata in id tempus, quo mrtû fadû eft. quod fl preciofior fada fit.ciusduplum.quanti tue,cum preciofiorfadaeft, seftimabitur.-quia amp;nbsp;tunc furtu fadum eius elTe, uerius eft. nbsp;nbsp;Ope aut

confilio furtum fadum Celfus ait, non folum ft idcirco fuerit fadum, nt foeij furarentur.fed amp;nbsp;fi non ut foerj furarentur ,inimiciciarû tarnen caiiiFa fecerit. nbsp;nbsp;nbsp;Rede Pedius ait: ficut nemo furtum facial fine dolo

malo,ita nec confikum uel opem ferre fine dolo malo pofte, cófilium au tem dare uidetur, qui perfuadet, amp;nbsp;impellit, atqginftruit confilio ad furtum faciendum, opem fert, qui minifterium at eg adiutoriû .ad fub-tipiendas res præbet. nbsp;nbsp;Cum co,qui pannum rubrum oftendit,fuga-

uitep peciis, ut in fures incideret ; fiquidem dolo malo fecit : furti adio eft. fed amp;nbsp;fi non furti faciendi caufta hoc fecit, nó debet impunitus effe lufus tam pcrniciofus.idcirco Labeo fcribit in fadû dandam adioiie.

NAm fi praecipitata fint pecora:utilis adio damni iniuriæ,quafi et lege Aquilia dabitur.

Slquisuxorires mariti fubtrahentiopemconfiliumi'ieaccömoda» uerit : furti tenebitur.fed amp;nbsp;fi furtum ciim ea fecit, tenebitut furti, cum ipfa non reneatur. ipfa quoeg fi opem fun tiilit, furti non tenebi» tur,fed rcrum amotarum. ferui uero fui nomine furti earn teneri, ne« quaquâambigendûeft. idem dicendum eft amp;in filiofamilias milite, nam ipfc patri non tenebitur furti. ferui autem fui nomine caftrenfis tenebitut,fî patri feraus furtum fecerit. Sed fi fiUus meus,qui habet ca-ftrenfepeculium,furtummihifecerit:anpoftimadioncutili aduerfus cum agere,uidendum eft,cum habeat,unde fatisfaciat.Â: poteftdefen» di agendum, an autem pater SUo teneatur/i rem eius caftrenfis pecu«

TIT. 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilXI

Iij fubtraxcrit, uideamus. Sepuro teneri. non tanmni igitiir fa ci et fur* turn fiJio.fed etiam fiirti renebimr. nbsp;nbsp;Eum creditorem, qui poft folu

tarn pcc^nam pignus non reddat/urn teneri Mela ait, ft cælandi animo retincat.quod uerum effe arbitror. Si fulphurariac fiint in agro, amp;ind^ahquis terram egcirir.abftulitfcp;dominusfurtiaget. deinde toloniis conduói confequerur, ut idipfum fibi præfterur. Si feruus tuns ueJ filius polienda ueftimenta fufeeperit: an furti adioné habeas, qiiintur. amp;nbsp;fiquidem peculium ferui fokiendo fit.• pores habere furti adionem. ft non fuerit fokiendo ; dicendum eft,non corn petcre furti • aöionem. Sedamp;firemfurtiuamimprudensquisemcrit.amp;cifub* * repra firjiabebit furn adionem. nbsp;nbsp;Apud Labeonem relatum cft.fi ft*

bgiryrio quis dixerir.utquifquis nomineeius filiginem petiflet, ei da* let:amp;quidam ex ÿanfeuntibus cum audifl'et.perierit eiusnomine, amp;nbsp;Kcepcrit;furti adionem aduetfus eum,qui fic petctjiliginario corn pe tere,nonmihi.nonenimmihi negocium.fedftbi ftliginariü geffiffe.

Si fuginuü meum quisquaft fuumiduumuiro, ucl abalrjs ,quipo-teftarem habent de carcere uel de euftodia dimittendi, accepenr.an is furti teneatur ^ amp;nbsp;placer, fi fideiuftbres dedit .♦ in eos domino adionem lt;3andam, uthi adiones fiias nnki mandent, quod fi non acceperint ft* ^uffores, fed ranquam fuum accipienti eum tradiderinr.’ dominu ra furti adionem aduerfus plagisriühabiturum. Si quis de manu ali-tuius niimos aureos,uel argenteos, ucl aham rem excuflent: ita furti ïmef,fi ideo fecenr.nt alius rolleret ,iscpfubftulerit. Si quis malTara meam argentcam fubripiierit, amp;:pocula fecerit.-poiTum ucl poculorü, pelmaflae furti agere,uel ccndidionc.idcm eft amp;nbsp;in uuis,amp;in mufto,fle inuinacïjs.nam amp;nbsp;uuarum.amp;mufti,amp;uinaciorünominefurti agi po* teft.fed amp;nbsp;códici. Seruus,qui fe libcru adfirmauit.ut fibi pecunia cre* ^eretur,furtum nonfacit.nanqjhicnihilamplius,quam idoneufede* bitorem adfirmat. idem eftamp;: in co, qui fe patremfamiliasfinxit,cum effetfiliiisfamilias, ut fibi promprius pecunia crederetur. lulianus libro uicefimofecundo digeftorum fenpfit : fi pecuniam quis â me ac* repent,ut credirori meo foluar : deinde cum tantam pecuniam eidem , eteditori deberet,fuo nomine fokierit.'furtum eum faccre. Si Tirius alicnam rem uendiditAab emptore numos accepit ; non uidetur nu-morum furtum feciftc. nbsp;nbsp;Si ex duobus focqs omnm bonorum una»

tem pignori acceperit,ea'cp fubrepta fit ; Mela fcribit,eum folum furti habere adionem, qui pignori accepit, amp;nbsp;focium non habere. Netj nerbo,uclt;p feriprura quis furtum facit, hoc enim iure utimur, ut furtu fineconrredatione non fiat. quare amp;opcm ferre, ucl confiliüdare rüc nocet, cum fecuta contiedacio eft. Si quis aftnum meum in equas

fuas THÇ 70VH5 duntaxat x^^'P captura admififfecfurti non tenctotrf fl fraudandi quoç animum habuit.quod amp;nbsp;Herennio Modeftino nu* diofo meo de Dalmacia confulenti refcripfi circa eqaos,qi^us eiuU dem rei gratia fubieciflequis equas fuas proponebatur: furti ira de^'J tcneri,fi furandi animo id feciiTet. fi minus.-agendum in fadun^ Titio honefto uiro pecuniam credere uellcm,fubiecifti mihi ahum ƒ 1 tium egenum,quafi ilk eiTetlocuplesA numos acceptes cum codnu fifti: furri tcneris,quafi ope tua confilioq^ furtum fadum fit. fed amp;T^ tius furti tenebitur. Si maiora quis tibi pondera commodauit,cuin emeres ad pondus.furti eum teneri uenditori, Mela fetipfit. re quo*^» fl feiftinon cnim ex uolunratc uenditoris accipis,cum erret iv ponds* re. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis feruo meo perfuaferit.ut nomen fuum ex inftruniento

(puta)emptionis rolleret; amp;nbsp;Mela fcripfitA ego piÿo,furti agendum« fed fi feruo perfuafum fit,ut tabulas meas defcriberet.puro,ii qu’dem feruo perfuafum fit,ferui corrupti agendufi ipfefecerit; dedoloadio« nem dandam. Si linea margaritarum fubrepta fit ; dicendus eft nu-merus. fed amp;nbsp;fi de uino furti agaturineceiTe eft dici quot amphorœfum reptæ fint, fi uafa fubrepta fint: ité numerus erit dicendus. Si femus meus, qui habebat libera peculq adminiftrationé,padus fit cum eo no donationiscaufla.qui rem eius peculiarem fubripuerar.redetranfadu iiidetur.quamuis enim domino quatratuc furti adio;artatnen in pecu-lio ferui eft.fed amp;nbsp;fi rota poena dupli furti feruo foluta finnon dubic fuC liberabitnr. Cuiconféquéseft.utfi forte à fnreacccpericferuus,qnoa eins rei fatis effe nidcatur;fi m iliter rede trafadum uideatur. Si qn'^ iurauerit fe furtu non fcciife,deinde rem furtiuam contredetfurti qm-dem adio perimitururei tarnen perfecutio domino feruatur. Si fer uns fubreptus hacres inftitutus fuerit:futti indicio ador confequet etia precium hxrediratis.-fi modoferuusante,qiüm iuffudomini adeat, mortuus fuerit.condicendo quo«^ mortuum,idem confequetur. Si ftatulibcr fubreptus fit,uel res fub códitione legata.-dcinde ante,quam adeatur liæreditas,exftitcrit conditio.furti iam agi non poteft.'quia de fqtintereffe hæredis. pendente autem códitione, tantiaeftimanduseft, quanti emptorem poreft inuenire

SIquis ex domo,in qua nemo erat,rapuerit; adionede bônis rapriS in quadruplum conuenietur .• furti nee manifefti uidelicet adionc, fi nemo eum deptæhenderit, tollenda.

QVi iniuriae cauffa ianuam effregit.-quamuis mihi pct alios res a-niotæ fint npn tenctut fuxti.nara inaleficia uoluntas amp;nbsp;propofl ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuna

turn delinquentis diftinguunc. Si fetuus commodatoris rem fubri puerit,amp; fokicdofitis.ciii fubreptum eft.Sabiniis ait,pofleamp; commo dan agi c«m eo,amp; contra dorbinum fiirti feriii nomine, fed fipecunia, quam dominus exegit,reddat;euanefcere furri adioiTeniidem Si fi re ttiittat tammodati adionem; Quod fi feruusmus rem tibi commoda tam fubripuent.-furti tecum adio non eftjquia tuo periculo res fitted tantum commodati. nbsp;nbsp;Qui alienis negocqs gerendis fe cbm!ir,adio

nem furti non habet,licet culpa eins res pencrit.-fed adione negocioru geftorûita damnandus eft,fi dominus adionern ei cedat. eadem funt • in eo,qui pro tutore négocia geriraicl in eo t utore,qui diligentia præ» ‘ ftaredebeat.ueluti qui ex pluribus tutoribus teftamento dans, oblata (atifdatione/olus adminifitationem fiifcepit. nbsp;nbsp;nbsp;Si ex donatione al«

tenus rem meam tgneas,amp; earn fiibripiam.àta demû te furti agere me cumpoffe Iulianus ait,fi interfit tua rctinere poffeflionem. ueluti fi ho ntinem donatum noxalüudicio defenderis, uel ægrum curaueris, ut îduerfusuindicantem iuftam habiturusfisretentionem.

accepit,ipfe alq commodauerit, furti obligari refponfum eft. ex ' facisapparenfurtum fieri,amp; fi quisufum alienærei in fiium lucrum cô Vertat.nec mouere quem debet,quafi is nihil lueri fui gratia faciat. fpe ties enim lucri eft ex alieno largiri, amp;nbsp;benefierj debitorem fibi adquire te undeà is furti tenetur,qui ideo rem amouet,ut ca alq donet. nbsp;nbsp;Fu

tem interdin depræhenfum nó aliter occidere lex duodecim tabularu permifit,quàm fi telo fe defendat.teli auté appellatione amp;nbsp;fuftis,amp; fer« tuni,amp;lapis,amp; deniqj omnc,quod nocendi caufia habetur, fignificaf.

Gum furti adio ad pœnæperfecutioncm pertineat, condidio nero amp;uindicatioadrei rccuperarionem .• apparet receptare nihilominus faluam effe furri adionern ,condidionem uero amp;nbsp;uindicarionem rolli: fient ex diuerfo poft folutâ dupli aut quadrupli poenam, falua eft uin* dicatio amp;nbsp;condidio. Qui ferramenta fçiens cómodaucrit ad effrin« gendnm oftium,uelarmarium.-uel fcalam,fciens,cuius rei gratia id fie tet,cómodaueritad afcendendmlicet nullum eins confilium principa« liter ad furtum faciendum interucnerit,tamen furti adione tenetur.

Si tutor,qui négocia gcrit,aut curator tranfegerit cum fure.- euane-feit furti adio.

CVm creditor rem fibi pignoratam aufert.non uidetur contredae re,fed pignori fuo incumbere.

INterdum fur etiam mancnte pcenae obligati one in quibufdain ca^ fibus rurfus obligatur,ut cum eo faepius eiufdé rei nomine furti agi poffit.primus cafus occurrit,fi pofleflionis caufTa mutata eAt : ueluti fi res in domini poteftatem rediflet,candem'cg idem fubriperet,uel ci* dem domino,uel ei,cui is cómodaffet,aut uendidiffet. fed amp;:fi perfona domini mutata eflct;altera poena obligatur. Qui forem deducit ad praefeAum uigilibus.uel ad præfidemrexiftimandus eft elegiffe uiarogt; qua rem perfequerctur.amp;fi negocium ibi terminatum eft,amp; damnato fine recepta eft pecunia fublara. in funplum uidetur furti quællio fub* lata; maxime fl no folum rem furtiiiam fur reftituere iuffus fucrit,fed amplius aliquid in eum index cóftitiierit.fed amp;nbsp;fi nihil ampliaSj qnâm furtiiiam rem reftituere iuffus fuerit: eo ipfo,quod in periculunwnaiq ris pœnæ deduAus eft fur, quæftioné furti fublatan» effe. Si res pecu* liaris fubrepta in poteftatem ferui redierit:foluitur furti uidoroAbia pit hoc cafu in peculio effe,amp; ita à domino poffideri.cum autem togt; rem fuam peculiarem furandi confilio amouenquamdiu camretinet# condiflio eins non mutatur.nihil enim domino abeft. fed fi alij tradide rit.furtum faciet. nbsp;nbsp;Qui tutelam gcritjranfigere cum fure poteft- »

fl in poteftatem fuam redegerit rem furtiuam.'definit furtiuaefferquia tutor domini loco habetur, fed amp;nbsp;circa curatorem furiofi eadeni diem da funt.qui adeo perfona domini fuftinet,utetia tradendo rem furioib alienate exiftimetur.códicere etia rem furtina tutor amp;nbsp;curator 6®®quot; corn noie poffunt. Si duo ferui tui ueftem amp;nbsp;argentu fubripuerint,« alterius nomine de uefte tecu adu fucrit.amp; alreriusde argento age®-nulla exceptio dari debebit ob earn rem,quod iam de uefte adu fuerit-

LIX. ALFENVS. SI cretæ fodiendae cauffa fpecum quis feciffetA creta abftulifl^-’“® eft,non quia fodiffet/ed quia abftuliffet.

SI filiofamilias furtum fadum effer.-rede is paterfamilias fadus co nomine aget.fed amp;nbsp;fi resei locata fubrepta fuerit, paterfamilias fa* dus idem agere potent.

LXI. IDEM. SI is,qui rem commodaffet,eam rem clam abftuliflct; furti cum CO agi non poteft.-quia fuum recepifTetA ille commodati liberatus ef fet.hoc tarnen ita accipiendum eft.fi nullas retinendi cauffasis,ciii co* modatareserat,habuit.namfi impenfasneceffarias intern commo* datam fcccraf:interfuitcius,potius per retentionem easfetuarc^quam nitro commodati agere.ideoq^ furti adionem habebit.

ANcilIafiigitîuaqnemadmodum fui furtum faccre inteUigitur, ka partum qnoeç contreâando furtum facit.

SI ferais communis uni ex dominis furtum fecerit: communi di-uidundo agi debere placer.^ in arbitrio iudicis continent ut aut da *”»5 ftæftet,aut parte cedat. Cui confequens effe uidetur, ut etiam fi ’Ijcnaucrit fuam parte, fimiliter amp;nbsp;cum emptore agi pofTit; ut quoda •Hodo noxalis adio caput fequatur.quod tarnen nó eó uf^ produceii-•äum ait,ut etiam fi liber fit fadus, cö ipfo agi poffe dicamus.ficuti nee * ’8eretur,ctiifi proprius fuiffet. nbsp;nbsp;Ex his igitur apparere, mortuo fer-

* *10 nihil efle,quod aflor eo nomine confequi polïir.nifi forte quid ex le furtida ad focium peruenerit. His etiam illud confequens effe ait: 'kt amp;Ti is feruus,quem mihi pignori dederis.furtum mihi fecerit: ageii '^opignorancia edhtraria cófequar,ut fimiliter aut damnum décidas, ’ut pro noxx dedito hominem relinquas. idem dicendum de eo, 9ueni conueniffet in caufla redhibitionis effe: ut quemadmodum ac» i^effiones amp;nbsp;fruflus emptor reftituere cogitur,ita amp;nbsp;è córrario uenditor ^luocj nel damnum decidere, uelpronoxæ dedito hominé relinque« le cogatur: nifi quid in his amplius fit. nbsp;nbsp;Qriod fi feiens quis ignorant

li furem pignoridederirromnimodo præftare damnum cogendum id enim bonac fidei conumire. Sedinaflione empti prxcipuc ^andum effe,qualem feruum uenditor promiferit. Quod nero ®^ mandat! adionem attinet, dubitare fe ait,num xque dicendum fit, omnimodo damnum præftari debere. amp;nbsp;quidem hoc amplius, quam ikfiiperioribuscauffisferuandum effe.uc etiamfiignorauerit is,qui i^ttiim hominem emi mandauerit,furem effe.-nihilominus tarnen da i^nnm decidere cogatur. iuftiflimc enim procuratorem allegare,non “liffe fe id damnum paffurum,(ï id mandatum nó fufeepiffet. idep eui kentius in cauffa depofiti apparere.nam licet alioquin æquum uidcat, konoportere cuiquam plus damni per feruum enenire,qium quanti *pfe feruus fit.multo tarnen acquius effe.nemini officium fuum, quod ®kis,enm quo conttaxit,non etiam fui commodi cauffa fufeeperit, da kinofnni effe. amp;nbsp;ficut in fuperioribus contradibus,ucnditione,locatio k^’pignore, dolum eius,qui fciens retinueric,punfendum effe didum I11-ita in his culpameorum,quorum cauffa contrahaturjpfis potius Oamnofameffedebere.nam certammandantis culpaeffe,quitalem fetnum fibi emi mandauerit.Sc fimiliter cius,qui deponat,quod non fuerk diligentior circa monendum,qu31em feruum deponeret. nbsp;Cic

ta commodatum autem merito aliud exiftimandum : uidelicetquod ImiceinsfoUws cóniodwp^qui ut€udui0gauerit,uerferur. ita^eum, Kk q qui

qui cómócïaucrit,fient in locatione^G no dole id fecerit, non ultra pre« ein ferui quid amiffuru. QuinetiapauloremifTius circa interprerauo nem doli mali debere nos uetfari.quoniam (ut diâum fit) MUa un»« tas commodantis interueniat.haec ita putat uera effe.fi culpanullaip» us,qui mandatum ueldcpofitum fufccperit,intercedat.cxterum ultro ei euftodiam argenti fortc,uel numorum commiferit,cinn quin nihil unquam dominus tale quid feciffet.-aliter exiftimandû elft-Locaui tibi funduAfut adfolet)cóuenit,uti frudp ob mercedé mini pignori effent.fi eos dam deportaueri# ; furti me tecu agcre poffe aie« bat.fed amp;fi tu alrj fruftus pendentes uendideris,amp; emptor eos déport^ «lerit.-cófequens effe, ut in furtiud cauffam eos incidere dicamus^tem fr uftus,qidmdiu folo cohæreant,fundi effe. amp;nbsp;ideo colonum,’quia uo-luntate domini eos percipere uideatur, Aios frudus facere. quotierte in propofito non æque dicitur. qua enim ratione Poloni fieri cum emptor eos fuo nomine cogatt* nbsp;nbsp;Statuliberu,qui fi decé dedif-

fet,liber effe iuffus erat,hæres noxali iudicio defenderat. pendente iudi do feruus datis decem hæredi ad libcrtatem peruenitquaeritur, anno aliter abfolutio fieri debeat,qidm fi decem,quæ accepiffethxres,anO-ti dediffet:' referte exiftimauit,unde ea pecunia data effet.ut fiquident aliunde,quim ex peculio;hæc faltem ptteftet : quandoquidem fi noiy dum ad libertatem feruus perueniffet, noxæ deditus ei, cui deditus ef* fet,datums fuerit.fi uero ex peculiotquia numos hæredi dcderit,quoS utilt;5 is paffarus eum non fuerit ei dare.-contra ftatuendum effe* FLXHÏI. MARTIANVS.

A* Titio hærede homo Seio legatus ante aditam haereditatem Ti tio furtum fecit.fi adita hæreditate Seins legatum ad fe pertine-re uolnerinfurti ferui dus nomme aget cum co Titius ; quia nee tune, cum faceret furtum, dus fuerit.amp;: ut maxime quis exiftimet, fi feruus effe ceeperit dus,cui furtum fecerat, tolli furti aftionem, ut nee fi alle« natus fit,agi poffit co nómine.ne poft adita quidem haereditatem Titq fadiis eft.quia ea,quae lcgantur,rcfta uia ab eo,qui legauit, ad eum,cui legata funt,ttanfeunt.

QViea mente alienum quid contredauit, ut lucrifaceret; tarnet fi mutato confilio id domino poftea reddidit,fm eft.nemo enim

TIT. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z0i7

SI is,qgi rem pignori dcdit,uendiderit earn : quamuis dominus fit, furtum facit; fiue earn tradiderit crcditori,fiue fpeciali paâione tan ^ obhgaucrit.idc^ôc Julianus putat. nbsp;nbsp;Si is,cni res fubrepta fit, du

spud fifrem fit,legauerit cam mihi.-an fi poftea fur cam contredet/ur Öadionem habeamc’amp; fecundum Odaueni fententiam mihi foli com petit furtiaâio,cum hæres fuo nomine non habeat.-quia quacung; ra* done dominium mutatum fit,domino competere furti adionem con » fet. Eum,quimulionemdolomaloiniusuocairet,fiintereamulae * periflent, furti teneri, ueteres refpondcrunt. Julianus refpondit, . eiini,qufpccunqs exigendis praepofitus fit,fi manumiffus cxigat,furti ^enen.quod ei confequens dicere eft amp;nbsp;in tutore, cui poft pubertatem folutum eft. Situ Titium mihi conmmendaHeris,quafi idoneum, OiicrederemA ignorem Titium quis fit.fi deinde tu aliû adducas qua f'Titium.furrum facies,quia Titium hunc effe credo .• fcilicet fi amp;nbsp;ille, 9uiadducitnr, fcit.quod fi nefciatmon facies furtum: nee is, qui addugt; dï,opem tuliffe potcrit uideri,cum furtum fadum non fit.fed dabitur *óio in fadum in eum,qui adduxit. nbsp;nbsp;Si ftipulatus de te firn, PER TE

N0N FIERI,oyo MINVS HOMO EROS INTRA CALENDAS ILLAS ®IHI DETVRC” quamuis mea interfit cum non fubripi,cumfubrcpto ®o ex ftipulatu non tcnearis(fi tarnen per te fadum non fit,quo minus *dihidaretur)non tarnen furti adionem me habere.

|Nficiando depofitum nemo facit furtum.nee enim furtum eft ipfa Xwficiati0,11 cetpropéfurtum fit. fed fi poffeffionem eins apifeatur tatetuertendi cauflarfacit furtum, nee refett,in digito habeat anuium, ^daftyliotheca,quem cum depofitö tener et, habere pro fuo deftina« *^erit. Si tibi fubreptum eft,quod nifi die certa dedifles,paenam pro ’^ififti,ideocp fuffetre cam neceffe fuit : furti adione hoc quoejæfti» Ipabitur. nbsp;nbsp;Jnfans apud furem adoleuit.tam adolcfcentis furtum fc

ötüle,quäm infantis. amp;nbsp;unum tarnen eft furtum. ideoep dupli tenc-^turtanti,quantiunquamapud cumplurimi fuit, nam quod femel outaxat furti agi cum eo poteft,quid refert propofitae quxftioni;' quip pe fi fubreptus furi foret,ac rurfus ^ fure altero cum recuperalTet: eti« amfiduofurtafccifret,nonamplius,qu5m femel,cum eo furti agi poffet.8c nee dubitaucrim,quin adolefcétis potius,quàm infantis æfti= tnationé fieri oporteret.amp;quid tam ridiculü eft,quam meliorem furis conditioné effe propter continuatione furti exiftimareC' nbsp;nbsp;Cu feruus

quodis fern ns poft cmptioncm ante, quam redderetur, fubripuiflef. Quod furi ipfi furtö fecerit furtiuus feruus,eo nomine aftioné cum do mino furem habitiirü placetne facinora talium feruorum gon folum ipfis impunitaté præftent/ed dominis quotj eorum quxftui fint, ple« inneg enim eius generis feruorum furtis peculia eorundem augentur.

Sicolonuspoftluftrumconduftionis anno amplius frudusinuito domino petcepetit.uidendum,ne meHis amp;nbsp;uindemix furti cum co agi pofTit. amp;nbsp;mihi dubium non uidetur,quin fur Ct.-St fi confumpferit rein nibreptam.repeti ab eo poffit.

HIs eni m cafibus putabat liæreditariô rerum fieri furtum, Ä; ufu« capionem impediri. idcirco'qj hxredi quo^ aftionem furti com peterepoffe.

SIis,cni cómodata res erat, furtum ipfius admifitragi cum eo amp;nbsp;fut' ti amp;nbsp;cómodati poteft. amp;nbsp;fi furti adum eft: amp;nbsp;cómodati adio erftm-gintur.fi córnodati-adioni furti exceptio obtjeit. nbsp;nbsp;Eius rei, quy pro

hærede poffidetur, furti adio ad poflefforem nonpertinet.quamuis ufu capere quiwoflit.quia furti agere poteft is, cuius intereftrem non fubripi. Intercfle autem eius uidetur,qui damnu pa (Turns eft .•non eius, qui lucrum fadurus eft.

SEmpronia libellos compofuit, quafi datura centurionï,utad officium tranfmitrerentur.fed non dedit.Lucius pro tribunali cos reci-tauit,quafi officio traditos.quaeto, cum nó fint in officio inuenti, netg centurion! traditi : quo crimine fubijciat, qui aufus eft libellos de do* mo fubtrados pro tribunali legere, qui non funt datif Modeftmus re* fpondit.fi dam fubtraxit.-furtum commiffum.

LXXV. SABINVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SI is, qui pignori rem accepit, cum deuendendopignore nihil eón* ueniffet,uendidit.- aut ante,quam dies nenditionis ueniret,pecunia non foluta,id fecitfurti fe obligat.

FVrriua ancillam bona fide diiobns aurcis emptâ cum poftiderem, fubripuit mihi Attius^cum^uo Se ego Óc dominus furti agimus. qiixro

qusro,quanri æftimatîo pro utroqg fieri debeatfrefpSdit. emptori duplo,quanti eins intereft,æltimari dcbct:domino aiiteni duplo,quati ca millier fuit.nee nos mouere dcbet,quod duobus poena furti præftabit; qiiippe dim eiufdem rei nomine praeftetur, emptori eius poffeflïonis, domina ipfius proprictatis caufla præftanda ei.

Slis, qui fimulabatfe procuratoré effe,efiFiccret,utueI fibi,uel cut medelegauit,promitteré.-furti cum eo.igerenonpoirum;quoni4 nullum corpus interueniffet,quod furandi animo contredaretur.

□Vice Abi cómodata,ucl apud fe depofita ufus eft aliter,at^ acce-pinfi exiftimauit fe nó inuito domino id facerc.furh non tenebi nir, fed necdepofitèullo modotenebitur. commodati anteneatur,in tulpa æftimatio erit.'id eft, an non debucritcxiftimare,id dominu per® mifTurfi. Si quis alteri flirrt fecerit, amp;nbsp;id,qiiod fubripuit,alius ab co ^ripucrit:cum pofteriore fure dominus eius rei furti agere poteft,fiir prior non poteft : ideo quod domini interfuit, non prions furls, ut id, Quod fubreptum eft, faluum effèt.hacc Quintus Mutins refert, amp;nbsp;uera ^unfnam licet interfit furis rem faluam effe, quia codiftione tenetur: ^’mé cum eo is,cuius intereft, furti habet aftione, fi honefta ex cauffa ’utereftnee utimur Semij fententia,qui putabat,fi rei fubreptæ domi« uusnemo exftaret, nee exftaturus effenfurem habere furti aflioné. nö •^^gis enim tune eius effe intelligitur, cum lucrum fadurus fit. domi# *“*$ 'gitur habebit cum utroqj furti aflionem.ita, ut fi cum al tero furti ®öionc incohet, aduerfus altetum nihilominus durer.fed amp;nbsp;condidio *’^ui:quia ex diuerfis fadis tenentur.

f A Vi faccum habentem pecuniam fubripuit ; furti etiam facci no» V^mine tenetur,quamuis non fit ei animus facci fubripiendi.

Em infpiciendam quis dcdit.fi fpedet pcriculum cum, qui acce« pit.ipfe furti agere poterit.

vlnendidero,nelt;5tradideroferuu,amp;isfine culpamca fubtipiatur: Umagis eftjit furti mihieópetat adio.-amp; mea uidetur intereire,quia

^P^^ wie fuit,nel quonia ad prxftandas adioncs teneor. cum Wtemiure dominij defertui furti adioiquamuis nonalias, nifi noftra interfit

tno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XLVII. interfit, competattamen ad æftimationcm corporis furti aôio,amp; fi nt hil amplius interfit,utilitas mea referenda eft.idq^ amp;nbsp;in ftatuliberis, Sf in legato fnb conditione reliâo probatur.aüoquin diuerfiirtiproban* tibus ftatui facile quantitas non poteft.-quia tune fola utilitas æftima-tionem facit, cum ceffante dominio furti aâio nafeitur. inifti^cauffis ad ælhniationem corporis furti aâio referri non poteft. Si ad exhi-bendum egiffem.^taturus fecuum mihi legatum, amp;nbsp;unus ex familia feruus fubreptus effet.-haeres furti habebit aâionem.eius enirn intereft. nihil enirn refert,cum præftare euftodiâ debeat. Cum raptor omni-modo furtum facit,manifeftus fur exiftimandus eft. is aût,cuius dolo fuerit raptum,furti quidemnon tenebituc/ed ui bonorum raptorum.

Si Titius,cuius nomine pecuniam perperam falfus procurator accç pit,ratum habeat;ipfequidem Titius negociotûg^orum aget: ci ue* ro,qui pecuniam indebitam dcdit,aduerfus Titiumerit indebiti fondi ftio.-aduerfus falfum procuratorcm furtiua durabit c6diâio;amp;à Tirio non inique per doli exceptionem.uti præftetur ei furtiua condidio.de fiderabitur.quod fi pecunia fuerit débita, ratum habente Titio,furti aftio euanefcit;quia debitor liberatur. Falfus autem procurator ita demum furtû pecuniæ facit.-fi nominc quoeç ueri procuratoris,qucrn creditor habuit,adfumpto,debitorem alienum circumuenerit. quod æque probatur amp;nbsp;in eo,qui fibi deberi pecuniam,ut hæredi Sempronij, creditor! adfeuerauit,cû effet alius. Qui rem Titq ageba^cius nomi ne falfo procurator! creditoris foluit,amp; Titius ratum habuitnon nafei tur ei furti aftio.quæ ftatim,cû pecunia foluta eft,ei,qui dédit,nata eft: cum Titq numorum dominium non fuerit,neqp poffeffio. fedcôdidio nem indebiti quidem Titius habebit;furtiuam autem,quipccuniâde-dit,quæCamp;: fi negociorum geftorum aâione Titius conueniri caepenO arbitrio iudicis ei præftabitur.

FVllo,uelfarcinator,quipolienda,uel farcienda ueftimenta accc-pit.fi force his utatur,ex contredatione eorum furtum feciffe tiidc tur;quia non in eâ cauffam ab eo uidentur accepta. Frugibus ex fun do fubreptis ta colonus,quàm dominus furti agere poffunt: quia utri-uflt;5 intereft rem perfequi. nbsp;nbsp;Qui ancillam non meretricem libidinis

cauffa fubripuit, furti aâione tenet.'Ócfi fupprcfferit,paena legis Faiiis coëreetur. Qui tabulas cautionesûc fubripuit: m adferiptam fum mâ furti aâiôe teuebitur. ncc refert canceUatx, ncc'nc ûnt.-quia ex his dcblt;tuni

01 quisex bonis eins, quem putabat mortuum, qui uiuus crat, pro uhærede res adprachenderineum furtumnon facere. Ei,cum quo fno nonine furtiadumeft.etidlïferui nomine de aliarc aduerfus eü ’gaturmondandamexceptionem furti und fafti placet.

QVamuis res furtiua,nifi ad dominum redierit, ufucapi non pof« fit.tamen fi eo nomine lis æftimata fuerit, ucl furi dominus ea ’ Uendiderit.non interpcllari iam ufucapionis ius,diccndum eft.

TSjQiius intereft nó fubripi,furti adionem habet/i amp;nbsp;rem tenuit do-imini uoluntate.#teft is,cui res locata eft.is autem.qui fua uolunta» ïe,uel etiam pro tutore négocia gerit,item tutor, uel curator, ob rem «ibreptam non habebit furti adionem.item is, cui ex ftipulatu, uel ex ^fftamenro feruus debctur,quamuis interfit eins,non habet fmtiaflio ’’^m.fed nee is,qui fideiuffit pro colono.

CI ad dominum ignorantem peruenent res furtina, uel ui poffeiTa: poon uidetur in poteftatem domini reuerfa. ideo'q; nee fi poft ralé Domini poffeffionem bona fide ementi uenierit, ufucapio fequetur.

CReditori adio furti in fummam pignoris,non debiti eópetit. fed ubi debitor ipfe fubtraxiffet pignus : córra probatur, amp;nbsp;in fumma P^'^unix débita: amp;nbsp;ufutarum eius furti conuenietur.

exquisegerit ui bonotum raptorum,etiam furti agerc non poteft. Oq«od fi furti elegerit induplum agere.-poteft amp;nbsp;ui bonorum rapto-ïuin agcre,fic ut non excedat quadruplum.

Vl libertus patrono,ucl cliens,uel mercennarius ei, qui cum condu* O^it.fmtum fecerit: furti adio non nafcitur.

^Vlloadionclocati de domino liberatuseft. negateum furti rede i adururn Labeo.item fi furti egiffetprius,quam ex locatocumeo JgerenirA antequâm de furto iudicaretur, locati adione liberatus ef« «t: amp;nbsp;furem ab eo abfolui deberc. quod fi nihil horum ante accidiflet. ^tem ei condemnari oportere.hxc idcirco,quoniam furti caténus ha adionem, quatenus eius intereft. Nemo opem aut confilium ^qptsftarepoteft,qui ipfe furti faciendi coufilium capere non poteft.

Cl quiSjdS fdret qui3 fibi fubripi,non prohibuitmon poteft furri agc* öre. PAVLVS.imocontra.namfiquisfeitfibi rapi.amp;qiianonpo teft ,phiberc,quieuir.-fiirti agere po te ft. fed Ôc fi potuit ^hiberc,nec pros hibuitaiihilominus furti aget,amp;hoc modo patronus quoqj li'.ÿ:rro;à is,cuius magna ucrccundia,ei,quem in praefentiapudor ad rcfiftendu impedit/ureum facerc fokt.

MEminifTe oportebit,nunc furti pkrüq5 criminaliter agi;amp;ciim,' qui agit, in crimen fubkribere.-non quail publicum fit nidici- • urn, led quia uifum eft temeriratem agentium eriam extraordinaria • animaduerfionecoercendani. non idea tarnen minus is,quiuelit,pq terit ciuiliter agere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Ex duodecim tabularu m neq; fol uere permittit tignuni furtiuum ædibus uel uineis iundummelt;^ uindicare. qd prouidenter lex dfecit, nc uel ædifreia fub hoc pratextu diruantur,ucl uinearum cultura turbetut- fed in cum, qui conuiâus eft iunxilTcjin duplu dat aftionem. nbsp;nbsp;Ti®

;ni autem appellatione continetur omnis materia, ex qua ædificiuM eonftet,uineæ'c|3neceiraria.unde quidam aiunt,tcgulam quo^^l^P* dem A cæmenta,cætcrafap, fi qua sedifieqs funt utili.i (tigna enimi te« gendo difta funt ) hoc amplius amp;nbsp;calcem, amp;nbsp;arena appellatione tigno« rum contineri. fed amp;nbsp;in uineis tigni appellatione omnia uineis necef-faria cótinentur.*nt puta perticæ,pedamenta,Sed amp;nbsp;ad exhibendu dan? da eft aiftio.nec enim parci oportet ei,qui feiens alienam rem ledificio inclufit iunxitne.non enim fic cum conueniemus,quafi poflidentem: fed ita,quafl dolo malo fecerit,quo minus poflideat.

SEd amp;: fi proponas tigni furtiui nomine ædibus iunfti adum.'delibc-rari potent,an extriofecus fit rei uindicatio.Ä effe, non dubito.

SI IS, QVI TESTAMENTO LIBER efleiuflus erit, poft mortem dominiante adi« tamhacreditatem fubripuiffe quid dicetur. Tit, IIII.

I DOLO MALO EIVS, Qyi LIBER ESSE IVSSVS ERIT, POST MORTEM DOMINI ANTE ADITAM HAEREDI TATEM IN BONlS,QyAE EIVS FVERVNT, QVI EVM LIBERVM ESSE IVSSERIT, FACTVM ESSE DICETVR, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. QVO MINVS EX HIS BONIS AD HAEREDEM ALP

05'10 PERVENIRET: IN EVM INTRA ANNVAl VTILEM DVPH TvoiciVM DA BO. nbsp;nbsp;Hæc autem aflio(ur Labeo fcripflt) naruralcm

potius,quam ciuilem habet in fe aequitatem :Aquidein ciuilis deficit * 30io.fed natura æquum eft,nonefle impunitum eum,qui hac fpc ana * daciorfaftuscft,quia ne^utferiium fecoercen poficinrelligitfpeim« *iiinentfs libertans.-neqj utliberum damnari,quia hæreditati furtû fe-'^itjlihc eftdominaj.dominus autem dominane no poflunt habere fur* haftionem cum f?i iio fuo.quamuis poftea ad libertärem peruenerir, *gt;61 alienatus fit.-nifi fi poftea quolt;5 concreflauerit.mq; efte e re prætoc putauit,calliditatem amp;proteruitatem horum, qui hæreditates depo« pulantui,dupli adione coëreere. nbsp;nbsp;Non autem alias tenebitur ifte li-

^Wtus,qua'm fi doloquid diftipaffe proponatur.culpa autem negligeii daq? ferui poft libertärem extufara eft. led culpa dolo proxima dolum Tepræfentat proindefi quid damni dédit fine dolo .•ceflabit ifta adio: 9üauis alias Aquilia tenetur ob hoc,quod damnu qualiter qualiter de« derit. Habet it.iqi certü finem ifta adio,utamp; dolo feceritifte,amp; poft *^iortcm domini,amp;ante adiram hæreditatcm.cæterii fi fine dolo ma-^o:autdolo quidem,uerum uiiio domino ; non tenebitur hac adione. ^mnimôàfi poft mortemdomini,poftadiramramen hæreditatem: teffabit adio.nam ubi adira hxreditas eft,iam quafi liber cóueniri po-Itftquid tarnen fi fub conditione accepit libertärem: ecce nondum lia t«eft,fed ut feruus poteft cocrceri.idcirco dicendum eft,ceflare hanc ’Öionem.fed ubilibertas competincontinuo dicendum cft,poffeamp;dc terehanc adionem dari aduerfus cum, qui peruenitad liberratem.

Si feruus pure legatus ante adita hæreditatem quid admiferit in hæreditäte:dicendum eft, quia dominium in eo mutatur, huic adio« in locum efle.amp; generaliter dicimus,quocafuin feruodominium ims ' mutatur, uel amittitur, nd libertas competir poft internal Inrn modi cum aditae hacreditatisreo cafu hanc adionem indulgendam. fed fi fi* deicommiflana libertas data fit femo, qui quid in haereditate malefi-ctjadmifuinunquidnon prius cogatur hæres mannmittere,quàm fi fa lisfet eritC' eft auré fæpiffimc Sc à diuo Marco, amp;nbsp;ah Imperarore noftro cum patrerefcriptum ; non impediri fideicommiflariam libertärem, guspurc dataüt.diuus fané Marcus refcripfit^arbitrum ex continenti Ll ij dandum

dandiim,apnd quem ratio ponatur.fed hoc refcriptu ad ratïonem polt; nendam pertinere adiis,quem feriius adminiftrauit, arbitrer. ideoà hic pofle hanc adioiiem competere. nbsp;nbsp;Ante aditam hacred^tatemfic accipere debemus^antequam nel ab uno adeatur hxreditas. nam ubi uel uniis adtj't,cömpctichbertas. nbsp;nbsp;nbsp;Si pupillus hæres inftitutusfit,amp;à fubftinito eins libertas data,mcdio'cp tempore quædam admiftantur; liquidem uiuo pupillo quid fiierit fadumdocum nó cfle huic adioni. fi nero poft mortem ante,qudm quis pupillo fuccederet: adionem ifta locum habere. Hæc adio locum habet,notj tantum inrebus, qux in bonis fuerunt teftatoris.-fed amp;nbsp;fi hæredis incerfueric, dolum malum , admiffum non efle.quo minus ad fe peruemreeA iJeo Scxuola plcni us tfadat. ut fi earn rem fubripuiflet feruus, quant defundu^ pignori acceperat.-adio honoraria locum habcretplenius enimcauffantDOiKy rum hic accipimus pro utilitate.nam fi in locum dAcientis furti adios nis propter feruirutem,hanc adionem fubftituit praetor .•uerifimile eft in omnibus cauflis eum,inquibus furti agi potueritjubftituifle. In fumma probatur,hanc adionem amp;nbsp;in rebus pignorarisA in rebus alic nis bona fide pofleffis locum habere.idem amp;nbsp;de re commodata teftato ri. Item fifrudus poft mortem teftatoris perceptos hic feruus, qui libertaté profpicit,cótrcdaHerit:locus erit huic adioni.fed amp;nbsp;fi partus, nel foetus poft mortem adgnatos.-tantundem eritdicendu. Præterca fi impubes poft mortem partis quæfient rei dominium, ea'qî ante,^ impubens hæreditas adeatur ,fubripiatur:locum habere iftani adione, dicendum eft. Sed amp;nbsp;in omnibus,quæ inrerfuithæredis, non effeeuer« fa. locû habet hæc adio. nbsp;nbsp;Non tantum autem ad fola furta ifta adio pertinet/cd etiam ad omnia damna,quæcûlt;5 bæredirati feruus dedit.

Scaeuola ait,poffeftionis furtii fieri.deniq; finullus fit polffflor,fürs turn negat fieri.idcircoautemhæreditati furtum non ficti,quiapofte» fionem haereditas nó habeat,qu£e fadi eft amp;nbsp;animi. fed nec hæredis eft po(reirio,antequ5m poffideanquia haereditas ineum id tantum tranf» fundit,quod eft hæreditatis.non aut fuit poffeflio hæreditatis. Ulud nerum eft:fi poreft alias haeres ad fuum peruenire, non efte honoraria adionem tribuendam : cum in id, quod interfit, condematio fiat. ^

Præter hanc adionem effe amp;nbsp;uindicationem rei conftat ; cum bate adio ad fimilitudinem furti competat. item hæredi caeteris'q^ fucceflb ribus competere iftam adionem,dicendum eft. Si ferui plures liber tatem acceperunt,Srdolo malo aliquid admiferunt; finguli coueuien tur in folidü,hoc eft in duplum. amp;nbsp;cum ex delido conueniantur; exent plo furti,nuUus eorum liberatur,amp; fi mms conuentus prxftiterif.

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ 2i?$

ÇlpauIo ante,^ Batuta libcrtas obtingeret, amouen't aliqnid feru? Ljautcorruperit.-ignoranria domininonintroducithançaâionem. ideooplicet maxime ignoraucrit hæres à ftatulibero,aiit quilibet alius ^ommuft feruo fuo amotum aliquid corruprurnue efle: no impetrat poft libertatem eius ullam aflionem.-quamuis inpluribus cauffis alijs iufta i^orantia excufationem mereatur.

T Abco putauit,fubconditione manumiffum res amouentcrn/i ci ■ X^t^o conditio exftirerit,hac aftione conueniendum.

N cos,qui naues,cauponas,ftabula exercet.fi quid a quo quo eotum, quos quasue ibi babebunt, furtum fadum effe dicetuniudicium darurjiue furtum ope amp;nbsp;confilio exercitorisfadumfit.fiue eotum cuius, qui in canaue nauigandi cauffa eflet. Nanigandiautem caufTaac« ‘’P«e debemus eos,qui adhibentur,ut nauis nauiget, hoc eft nautas. ^^induplumadioeft. cumenimin caupona uelnauires pcrierit,ex fdiftoprêtons obligatur exercitor nauis uel caupo .• ita utin potefta« *ffiteiiis,cuiusres fubrepta fit, utrum malic cum exercitore honora-f'01 Ute,an cum fure iure ciuili experiri. nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi recipit faluum fo je caupo uel nauta.-furti adionem non dominus rei fubrepræ, fed ipfe quot;3bct;quiarecipiendopericulumcuftodiæ fubijt. Seruiuero fui Romine exercitor noxædedendo fe libérateur ergo non exercitor có-®cninatur,qui feruum tam malum in nauc admifttf amp;nbsp;cur libcri quidé quot;otninis nomine tenetur in folidumjerui nero non teneturc'nifi fore tcidcirco.quod liberum quoq^ hominem adhibens, ftatuere debebat, ~®eo.qualis cffet;in feruo nero fuo ignofcendum fit ei,quafi in dome “icomalo.finoxredcdereparatusfit.fiautem alienum adhibuit fer® uum.quafi in libero tenebitur. nbsp;nbsp;nbsp;Caupo præftat fadum eorum, qui wcacaiipona eius cauponæ exercendæ cauffa ibi funt : item eoru, qui habitandicauffaibifunt.uiatorum autemfadum nonpræftat.naneç öwtorem ftbi eligerc caupo uel ftabulacius non uidetur, nee repellere poteftiter agentes.inhabitatores ucro perpetuos ipfe quodammodo

Tiliflimu id ediftu pretor propofnit, quo donunis pro* fpiceret aduerfus malefida fcruorum .• uideliccr,ne cum pluresfurruadmitrant.eiiertantdomini patrittioniû,fi M omnes dederc, aut pro fingulis acftimationc litis offerte cogarur. daturigitur arbitrium hoc ediâo, utfiquidem uelit addjcere noxios fetuos.-poflit omnes dederc, qui participauerunt furcitenimuero fi maluerit æftimationé offerre.-rantum ofFerat,quan* turn fi unus liber furtum feciffetA retincat famili^m fuam. lîæc aft tem facilitas domino tribuitur totics, quoties ignorante co furtum fa-fttim eft.cxreni fi feiente co;facultas ci non ent danda. nam amp;nbsp;fuo no* mine,0c fingulorum nomine conueniripoteft noxali iudicio .• iicc una æftimatione,quam homo liber fufferret,defungi potent. Is autem accipitur fcire,qui feitA potuit prohibere. Snentid uero fpedare de* bemus, quae habet amp;nbsp;noluntatc. cæterû fi feit, amp;nbsp;probibuit.-tum dicca-dum eft^uiurum edifti beneficio. Si plures ferui damna culpa dede* rint.-aeqiuffimu eff eandem facilitate dominodari. Cû plures ferui eiufdem rei furtu facu'it A luiius nomine cum domino lis côteftata eft: tamdiualiorunomine aftio fuftincri debebir, quamdiu priote iudicio poteft ador confequi,quantu côfequeretur,ft liber id furtum feciffet.

QVoties tantum praeftat dominus,quantu præfïarctiir, fi unus in ber fecifler.-ceflatcœterorunomine aftio, non tantum aduerfuS ipluin, ueriietiam aduerfus’emptorcm duntaxat; fi forte quis comm, qui fimul fecerant, uenicrit. idem'cpamp;fifuerit manumiflus. Quod fl prius fuerit oblatu à manumiffo .• tunc dabitur aduerfus dominû fa* miliae nomine, nec enim poteft did, quod à manumiftb præftitû eft, quafi à familia efle præftitû. plane fi emptor præftirerit.puto denegan*‘ daminuenditore aftioné.quodam enim modo hoc âuenditorepræ* ftitum eft, ad quern nonnunqua regreffus eft ex hac caufla ; niaxime fi furtis noxa'cpfolutum eflepromific. nbsp;nbsp;Scd anfi legati ferui nomine

iiel eins, qui donatus eft,aftum fit cû legatario, uel eo, cui donaras eft.’ agi po fl'll etiam cum domino cætcrorû.quæritur.quod admittendum puto. Hums edifti leuamencü, nó taiitü ei,qiu feiuos poiïïdens con* deouia

^cï^natus præftîtittantü,qu*ntû fi unus liber feci (Tet,pr»flaref .• neru ön«olt;j,qiii idcirco codemnatas eft,quia dolo fecerat, quomin9 poifi •letet. • UIL pavlvs. -

ETiatnhaercdibusciusiCiüplureseiufdemfamïIiae furtS fecerint, ea^é .lâio cópererc debet,quïc tcRatoii cópetebat;id eft utomnes Donamplius cófequantur,quam cófcquercnt, f: id futtû liber feciffcr.

^Amilia cómuuisfcicnre akero furtum fedt. omniü nomine cum co, qui leit, furti agi potent ; cum altero ad eum modû,qui edido • tôpræhenfus eft.quod fi ilk praeftitcritnon totius familiæ nomine; ab 110c fociq partem confequetur. nbsp;nbsp;Et fi feruiis cémunis alterius inflii ^amrvi dederit.-etiam qiiod præftitit alter (fi modo eu eo quogg ex lege Aqniha, uel ex duodecim tabulisagi potuerit) repetit à focio,ficuti eu iticômuni nocitû eft.fi ergo duntaxat duos habuerimus feruos cornu *’K.cum eo, quo nô ignorante fadô eft, agetur utriuf^ ferui nomine, lcd nô amplius côfequetur â focio, quam fi unius nomine præftitifler. ^iiod fl cum eo, quo ignorantefadum eft,agcre uolet ; duplum tantu ’Côfequetur. amp;nbsp;uidcamus,aniam infociûalterius feruinomine non fit dsndü iudiciû,qucadmodû fi omniû nomine focius dediffet. nifi forte ^ cafu feuerius â prærore eóftituendum ,nec feruorû côfilio parcena ^meft. VI. SCAEVOLA.

T Abeo putat,fi coheres meus,quod furtu familia cuius feciffet.due JU/plum abftuliflet ; menon impediri, quo minus dupli agam, coqj inodofraudem edido fieri ; effet];iniquum,plus hœredes noftros fer-K.qiiâm ferremusipfi.item fi defundus minus duplo abftuleiit.adhuc ™giilos hæredes rede experiri. feduerius puto, parteseiushæredes perfccuturos.*fed ut cum co,quod defundus abftulit,uterq}hæres non plus duplo fer at.

it I furtim arbores cæfæ fint;amp;: ex lege AqulU.i,amp; ex duo» : decim tabulisdandam adionem Labeo ait.fed Treba-nus itautranq? dandam,ut index inpofteriorem dedu J^^, yî cat id, quod ex prima confecutus fit, amp;nbsp;reliquo conde-^■^^ mneteum.

Ciendumeft mtem cos, qui arbores/ö« maxime uites ceciderint, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanqua

Vltcm arboris appcllatione continen,plcri(j ueterum ceiHimauc runt. Reders quo^ amp;nbsp;ar undines arbores non male dicentur. idem de falido dicendum eft. Sed fi quis faligtneas uirgas intituen* di falidi cauffa dcfixcrit,hxcp antequam radices egerint, fuccidantur, aut euellantur.rede Pomponius fenbipnon pofte agi de arboribus fuc cifts.-cum nulla arbor proprie dicatur,qu3c radicem non conceperit.

Quod fi quis ex feminario ftirpitus arborem tranftulerit.-eam, qua« uis nondum comprshenderit terram,arborem ramen uideri,Pompo nius libro decimonono ex Sabino probat. ideoeaquo9 arbor effe ui« detur,cuius radices definent uiuere,quamuis adhuc terra cOntineatur, quam fententiam Labeo quoqi probat. Labeo aiiam earn arborem rede dici putat,quæ fubuerfa radicitus etiam nuc reponi poteft: aut ita translata eft, ut poni poftit.Stirpes oles arbores efte magis placet: fiuc iamegerint radices, finenondum. omnium igitur harum arborum, quas enumerauimus, nomine agi poterit.

CEtte non dubirarur,^ adhuc adeo tcnerum fit, ut herbx loco fit, non debere arboris numero haberi.

CAedereeft non folum fueddere, fed etiam ferire esdendi cauffa. cingere eft deglabrare.fecare eft fubfccuiffe. non enim potcrat cc cidiiieintelligi,qui ferra fecuiflet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eins adioniscadem cauffaeÆ.

quæ eft legis Aquiliz. Is,cuiusufusfrHduseftinfundo,hancaflioné non habet. qui autem fundum uedigalé habet : hanc adionem habet, fleuri aqua: pluuiæ arcends adionem Sc finium regundorum.

vr. CAIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

agetur.at fi eadem arbor plurium fuerit.uniuerfis duntaxat una Sc femel pœna praeftabitur. nbsp;nbsp;Si arbor in uiemi fundum radices porrexe

rit;recidcreeas uicino nonlicebit.agcrcautemlicebit,nonefte eiius, ficuti tignum,autprotedum immifTum habere, fi radicibus uiciniar« / bor aleturtamen eius eft,in cuiusfundo origo cius fuerir.

FVrtim cæfæ arbores uidentur,quæ ignorante domino cslandfc^ caufta cius caeduntur.nee efte hanc furti adionem fenbitPedius: cum amp;nbsp;fine furto fieri ponït,utquis arbores furtim esdat. Siquis ra dicitus arboré eaulfent,uel cxftirpaucrit.hac adione non tenetur.ne^ enim uel cædit,uel fuccidit,uel fubfecuit. Aquilia tarnen tenecuc,quafi tupeiit.

mperit. Et fi non tota arbor cæfa ficrefte tarnen agetur, quafi c«fa w. Siue autem quis fuis manibus,fine dum imperatferuo arbores dngi.fec^i.cccdi.'bacadionc tenetur.idem eft, fi libero imperet.quod fiferuofuo non praeceperit doniinus,fed ipfc fua uolûtatc admiferit: Sabinqj ait competerc noxalem,ut in caetcris malcficqs. quae fenten-timcraeft. Haïe aâio,amp;fipaena]isfit,perpetua eft. fed aduerfus has tedem non datur.hæredi,caïtcrisc^ fuccefforibus dabitur. condemnaa bo autem eius duplum continet:

* T^Acienda æftimatione,quanti domini interfit non laedi. ipfarii ^qj * nbsp;nbsp;nbsp;arbo/ii preciumdeducioportet.amp; eius,quod fupereft, fieri æftima

^ Vrtimarbores^Tdir,qui clam cædit.igitur fi ceciderit.amp;Iucri faeî X endi cauffa conrreftauerit: etiam furti tenebitur:lignorum caufla ^condiftione,amp; ad exhibendum. Qui per uim feiente domino cX ^•iJion incidit in hanc adionem.

VI colonus fit, qui ceciderit arbores : etia ex locate cu co agi poteft. Oplane una adione contentus debet effe ador.

VI gemina arbor fir,amp; fupra terram iundura eins emincat.-una arbor Ouidetur effe. fedfiid,cuiiungeretur,nóexftet;totidé arbores fuut, 9*01 fpecies earum fupra terram funt.

vEdfi de arboribus cxfis ex lege Aquilia adum fit:intcrdido QVOD ^Vi AVT CLAM reddito,abfoluetur,fifatis prima condemnatione S’^^üauentreü.manéte nihilominus adioneex legeduodecim tabula quot;ï”’- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII. lABOLENVS.

Vi rem rapuit, amp;nbsp;furti nee manifefti tenetur in duplü,8c ui bonorum raptorum in quadruplum. fed fi ante adu fit ui bonorü raptorû.-deneganda eft furti. fed fi ante fur-ci adu eft.-non eft ilia deneganda-ut tantum id,quod am pUus in ea eft^confequatur.

OyiD FACTVM ESSE DICETVR, SIVE CVIVS RAP JA BONA: EI INTRA ANNVMjQVO PRIMVM DE EA RE EXPERIVNDI PO-TESTAS FVERIT, IN OyADRVPLVM: POST ANNVM IN SIMPLVM IVDICIVM DABO. ITEM SI SERWS FECISSE DICETVR: IN DOMI NVM IVDICIVM NOXALEDABO. Hocedidocontraea.qiiæui có mittiintur,confulit prætor.nâ fiquis fe uim paffum doccrc poffinpa« blicoiudicio de ui poteftexperiri.ne^debere publico iudicio priuata aftione prxiudicar^quidam putant. fed utilius uifum eft^quamuis prx iudicium legi luliae de ui priuata fiat.nihilominus tarnen non effe de« negandam aftionem eligentibus priuatam perfecutionem.’ ,DoIo autem malo facere poteft(quod edidum ait)nó ta^ttum is, qui rapuifc fed amp;nbsp;qui precedente confilio ad hoc ipfurn homines college arma-tos,ut damnum det,bonaue rapiat.fiue igit ipfe quis cogat homines,fi ne ab alio coadis utatur ad rapiendü.-dolo malo facere uidetur. Ho mines coados accipere debemus,ad hoc coados,ut damnum daremf. neqj additur quales homines.qualefcunq; igitur, fine liberos, fine fer« nos, fed Ôc fi unus homo coadus fit : adhuc dicemus homines coadoS ciTe. Item fi proponàs folum damnû dediffe.-nonputo deficere lier* ba. hoc enim,quod ait, HOMINIBvs COACTIS: fie acciperedebemuSj utfiue folus uim fecerit, fineetia hominibus coadis, uelarmatis, «“ înermibus.-hoc edido teneatur. nbsp;nbsp;nbsp;Doli mali mentiohic amp;uimin^

habet.nam qui uim facit,dolo malo facit.nô tarnen qui do!o malofa« cit,utilt;5 amp;nbsp;uim facit.amp; ita dolus habet in fe amp;nbsp;uim. amp;nbsp;fine ui fi quid caln de admiffum eft,aeque continebit. D A m N i prætor inquit, omnia ergo damna côtinet, amp;nbsp;elandeftina. fed non puto elandeftina : fed ea, quæ uiolentia permifta funt.etiam quis rede definiet: fi quid folus ad* mifit quis non ui: non contincri hoc edido.amp;: fiquidem hominibns co adis,etiam fi fine ui,dummodo dolo fit admiflum : ad hocedidufpe« dare. nbsp;nbsp;nbsp;Cæterum neg; furti adio.neq? legis Aquiliæ contributx funt

in hoc edido.-licet interdum communes fint cum hoc edido.nam lull anus fcribit eum,qui rapuit ui,furem effe improbiorem: amp;nbsp;fi quid d^ mni coadis hominibus dcderir,uticj etia Aquilia poffe teneri. Qï® ait prætor, bona ra PTA: fie accipiemus,etiam fi «mires ex bonis ta pta fit. nbsp;nbsp;Si quis homines non ipfe cocgerit,fed inter coados ){ƒ= me

rit,amp; quid aut rapuerit,aut damni dederit.ha c adione tenetur.fed utm hoc folum contineatedidum,quod dolo malo hominibus areo coa« disdamnumdatum fir,uelraptum:anuero quoddolomalorei ra« ptum, uel danmuni datum fit,heet ab alio homilies fint coadi. q«^

TIT. vin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti4f

thelins didtur, cdam hoc contineri, ut omnia bic contïneantur;amp; quod ex coadis ab aliquo damnü datum fit,in id amp;:is,qiii coëgit, amp;nbsp;is, qui coad^s eft, teneri uideatur. In hac adione intra annum utilem ucriim precium rei quadruplatur,non etia quod intereft. nbsp;Hæc adio

ctiam^nuliae nomine competit, non iniporitaneceflïtatcoftédcndi, qui funt ex familia homines,qiii rapuerunt,ucl etiam damnum dedc» runt. nbsp;nbsp;Familiæ autem appellatio feruos continetdioc eft eos,qui in

minifterio funt,amp;: fi liberi ede proponantur,uel allem bona fide nobis feruientes. nbsp;nbsp;Hac adione non puto polTe adorem fingulorum feruo-

* turn nomine agere aduerfus dominum eorum .• quia fufficit domina * femel qu^druplum offerre. nbsp;nbsp;Ex hac adione noxx deditionó totius

ùmiliæjfed eorum tantum ucl eius,qui dolofe feciftecomperiet, fieri debet. Hxcadic^uulgo Vi BONORVM RAPTORVM dicit. Hac aftione is demum renctur, qui dolum malum adhibuit. fi quis igituc fuamremrapuit:uiquidem bonorum raptoi urn non tenebitur, fed aliter multabitur. bed amp;nbsp;fi quis fugitiuum fcruum,quem quis bona fidepoffidebat, rapuit ; œque hac attione non tenebitur, quia rem fu» am aufert. quid ergo, fi fibi obligati rapuitC' debebit teneri ui bonora laptoü adione, In impuberem,qui doli mali capax nó cft,nó dabit : mfi feruus ipfius uel familia eius admififfe proponatur.amp; fcrui A fami 112 nomine noxali ui bonorum raptor um adione tenebitur. nbsp;nbsp;Si pu

blicanus pecus meu abduxerit,dum putat contra legem uedigalis ali« quiddmefadum:quamuiscrraucrit,agi tarnen cum eo ui bonorum laptorum non poffe, Labco ait.-fanèfi dolo caret.fi tarnen idep inclu-feritjie pafceretur,^ ut fame periret.-etiâ utili lege Aquilia teneri. Si pet uim pecus abdudum indufericquis ; uticg ui bonorum raptorum eonueniri potcrit. nbsp;nbsp;In hac adione non uti^ fpedamus rem in bonis

aftoris elTe.amp; fiue in bonis fit,fiuc non fit,cx bonis tarnen fit; locö hæc aöio habebit.quare fine commodata res,fiuc locata,fiue etiam pigno ïataproponatur,fiuc depofitaapud me,ut interfit mea earn non aufer li.fiuebona fide à me poiTideatur, fiue ufumfrudum in ea habea, ucl quod aliud ius,ut interfit mea non rapi.-dicendum eft competere mihi \ hanc adionem,utnó dominium accipiamus,fed illud folum,utex bonis mcis,hoc eft ex fubftantia mea res ablata effe proponatur. nbsp;nbsp;Et ge

ncraliter dicendum eft,cx quibus cauffis furti adio mihi competit in re ehmfada,exrjfdemcaufljs habere mehanc adionem. dieet aliquis. atquin ob rem depofitam furti adionem nó habemus. fed ideo addi» di/i interfit noftra non efle raptam.nam amp;nbsp;furti adionem habeo. Si mredcpofitaculp3mquo^repromifi,ucl precium depofitionis non quafimertedem accept ; utilius dicendum eft,amp; fi cefiet adio furti ob

rem depofitam,cffc tarnen ui bonorum raptorum aftionem ; quianS minima differentia eft inter eû,qui clam facit,Se eum,qui rapitreum iU Ie cxlet fuurn deliftum ,hic publicetA crimen etiam publicjjm admit tat.fi quis igitur intereffe fua uel modice docebit: debet habere ui bo« norum raptonim aftionem. Si fugitiuus meusquafdam r^ inftm endi fui cauffa emerit,hæq; raptæ fint:quia in bonis meis hæ hint,re* fponfiim eft,de his ui bonorû raptorum pofte me agere. Return ra* ptarum nomine etiam furti,uel damni iniuriae,uel condidioneagipo« teftmel certe fingulæ res uindicari poftunt. nbsp;nbsp;Hæc adio hæredi caete«

ri sep fucceflbribus dabitur. aduerfus hæredes autem, uel cæteros fuca « ceffores non dabitur:qiiia pœnalis adio in eos non datur.anfamenin • id,quo locupletiores fadi func,dari debeat. uideamus. amp;nbsp;ego puto præ-torem ideo non efte poUicitum in hæredes in id,qqpd ad eos peruenit, quiaputauitfufficere condidionem.

SI feruns rapuerit,Ô«: cum libero agatur.-etiam fi cum domino expc nundi poteftas fuit, non rede cum man umiffo poft annum age-tur.quia cum qnocunq^experiundi poteftas fuerit,excluditurador. amp;nbsp;fi cum domino intra annü adum fit, deinde cum manumiflb agatur; rei iudicatæ exceptionem nocere,Labeo ait.

PRætorait. cvivs dolo malo in tvrba damnvm QVOD FACTVM ESSE DICETVR.’ JN EVM IN ANNO, QVO PRIAIVM DE EA RE EXPERIVNDI POTEST AS FVERIT, IN DVPLVMlPOST ANNVM IN SiMPLVM IVDICIVM DABO. HocedidumdeCO da« mno proponitur,quod quis in turba dedit.turbam autem appellatam Labeo ait ex genere tumuItuSjidcpuerbum ex græco tradum rû^^x» Turbam autem ex quo numero admittimusf fi duo rixam cómife tint. uticjnonaccipiemusinturbaidfadum.-quiaduo turba non pro« prie dicunt. enimuero fi perplurcs fuerintC decé puta aut quindecim homines)turba dieet.quid ergo fi tres autquatuore'turba Lirilt;$nóerit. amp;: reftifTime Labeo inter turbam Sc rixam multum interefte ait. nanij turbam multitudinis hominum effe turbationem Sccœtum.-atrixam y duorum. nbsp;nbsp;Hoc autem edido tenetur non folum qui damnum in tut

ba dédit; fed etiam is,qui dolo malo fecit,ut in turba damni quid date tur ; fine illô uenerit, fine non fuerit præfens. dolus enim malus etiam abfentis efte poteft. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc edido dicendumeft etiam eumte-

neri, qui uenit,ôc in turba fuit author damni dandi; fi tarnen àipfe inter turbam fuit,cum damnum daretur,ôc dolo malo fuit, nam Schuins dolo malo in turba damni quid fadumefte^negari non poteft.

TIT. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ii4î

Si quis adnentn fuo turbam concitaucritjiel contraxerit, uel da« ttore.uel fado aliquojum uel criminatur aliquem, uel mifehcordiä prouoca^fi dolohialociusdafurti fit damnum ; etiam fi non habuit confiliumturbaecogendæjtcnetur.uerumeftenimdolomalo eins in turba (^imm quid datum.neg? enim digit praetor, ut ab ipfo fit turba coniiocata.-fedhoc,utdolomaloalicuius in turba damnum datfi fit. tritq^ haec differentia inter hoc edidum amp;nbsp;fuperius .• quod ibi de eada® inno praetor loquitur,quod dolo malo hominibus coadis darum eff, hel raptum etiam non coadis hominibus.at hic de eo damno,quod do • lodnalo in turba datum eft.-ctiam fi non ipfe turbam eoegit/ed ad cla-* morem eins,uel dida mifericordia turba contrada elf.-uel fi alius con« traxit,ót ipfe ex turba fuit.Idcirco illud quidem edidum propter atro-titatem fadi quadj^upli pœnam comminatur. ar hoc dupli. Sed amp;nbsp;hoe, amp;illud inrra annum tribuit experiundi facultarennpoft annum in firn plum competit. nbsp;Loquitur autem hoc edidum de damno daro,amp; de

atniffo.de rapto non. fed fuperiore edido ui bonorum raptorü agi po= terit. Amiffa autem dicuntur ea,quæ corrupta alicui rclinquuntur,fcif ft forte,uel frada, Haec autem adio infadum eft,amp;:datur in duplu, quanti ea res erit.-quod ad precium uerum rei referturA præfentis tem pons fit æftimatio,?e femper in duplu intra annum eft .• docereep ador inturba damnum datum effe debet.caeterum fi alibi datum fit, quim inturba.-ceffabithæc adio. nbsp;nbsp;Si cum feruum meum Titius pulfaret,

turbafueritcolleda,is'q; feruus in ea turba aliquid perdideritreum ^o»qui:pulfabat,agere poffum,quippecum inturba dolo maloda= *nniim datum fit.fic tamen,fi ut damnum daretjdeo cceperat caede« iteaeterumfialiacauffa uerberandifucriticeffat adio.amp; fiquis ipfe turbam conuocaffet,ut turba coram feruum uerberaret iniuriae faci« ^ii^æ cauffa. non damnidandi confilioilocum habet edidum.uerum cft enim cum,qui per iniuriam uerberat,dolo facere: amp;eum,qui cauf« f^ni praebuitdamni dandi,damnum dediffe. In feruum etiam 5: infamiliam praetor dat adionem. nbsp;nbsp;nbsp;Quæ de hæredibu cæterisq;

fuccefforibus in ui bonorum raptoiumadione diximus, amp;nbsp;hic erunt \ tepetita.

NOnprodeft ei,qui ui rapuit, ad euitandam pœnam; fi ante iudi« dum reftituat rem,quam rapuit.

QVod ui poffeffum raptumne fit.antequam in poteftatem domi» pi hxredisne eius perueniat, ufucapi lex uetat.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• RactOtait. lN EVM,Qyi EX INCENDIO,RVINA,NAV FRAGIO,RATE,NAVE EXPVGNATA QVlD RAPVISSE, RECEPISSE DOLO MAL0,DAMNl'VE QVID IN HIS RE BVS DEDISSE DlCETVR: IN QVADRVPLVM INANNO, QVO PRIMVM DE EA RE EXPERIVNDI POTESTAS «

FVERIT.-POST ANNVM, IN SIMPLVM IVDICIVM DABO. ITEM iN • SERVVM ET FAMILIAM NOXALE IVDICIVM DABO. HuiuSedidi «tilitas euidens eft, amp;nbsp;iuftiflima feueritas.fiquidé pyblice intercft,nihii rapi ex huiufmodi cafibus.Etquan^ fint de his facinoribus etw crimi nu exfecutiones.-attamé rede praetor fccit,qui forenfes qcg adiones cri-minibus iftis ,ppofuit. EX INCENDIO quéadmodilaccipimusCutru ex ipfo ignc.-an uero ex eo loco,ubi incendium fitCdc melius fic accipie tur,propter incendiu, hoe eft propter tumultum incendij, uel propter trepidationé incendrj rapi : quemadmodü folemus dicere in bello ad* nimum,quod propter cauffam belli adniittitur.proindc fi ex adiacen* tibus praedtjs,ubi incendium ficbat,raptum quid fît ; dicendum,edido locum elTe.quia netum eft,ex incendiorapi. nbsp;nbsp;Item ruinsappellatio refertur ad ilkid tempus, quo ruina fit ; non tantum fî ex his.qux tue* runt, tulerit quis.-fed etia fi ex adi acentibus. nbsp;nbsp;Si fufpicio fuit intend^ uel ruins,ut incendiu uel ruina nófuerit.-uidcamus,anhoc edidulocu habcat.0^ magis eft, ne habeat;quia netj ex incédio, neq; ex ruina quid taptumeft. Itemaitprstor NAVFRAGio.hicilludqusritutjUtrum fi quis eo tempore tulerit, quo naufragiu fir.-an uero etiam fialio tem* pore, hoe eft poft naufragiu tquot; nanlt;$ tes ex naufragio etia hs dicuntut, qus in litote poft nauftagium ia tent, à magis eft,ut eo tempore,

z^^ Vo nanfragiu fit, nel faâuni eft, fi quis rapuerit, incidiffe in böc ^^^^diftum uideatnr. qui auté in litote rem iacentem poftea, quiin nauftagium fadum eft, abftulit : i n ca conditione eft, ut magis fut fit, quim hoe edido teneatur.'quéadmodum is, qui quod de uehiculo ex* ciderit, tulit.nec rapcre uidetur,qui in litote rem iacenté tollit. De* inde ait pretor, RATE, NAVE EXPVGNATA. expugnare uidetut, qui iü ipfo quafi prxlio amp;nbsp;pugna aducifus nauem amp;nbsp;ratem aliquid rapit.fi*

TIT. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îi4lt;

öc expugnetjfine pr^donibus eipugnantibus rapiat. Labeo fcribit, ^quum fiiiffe,ut fiue de domo, fiue uilJa expugnatis aliquid rapiatur; blue edi^ locus fit.non enim minus in mari,qu£m in uilla per latrun ^ulos inquietari,uel infeftari poflumus. Non tantum autem qui ra puit, i^rum is quolt;5, quirecepit,cx cauflis fupra fcriptistenctur .• quia leceptatores non minus délinquant, qudm aggreffores. nbsp;nbsp;Sed enim

sdditum efi, DOLO malo: quia non omnis, qui recepit, ftatim etiam deliquit ; fed qui dolo malo recepit. quid enim fi ignarus recepit ; aut quid fi ob hoc recepit,ut cuftodirct.falua'c^ faceret ei,qui amiferatf uti-’ Çnon debet teneri. Non folum autem qui rapuit,fed amp;nbsp;qui abftulit, üel amopit, ucl damnS dedit,uel recepit,hac aftione tenetur.aliud au« fern^nerapi,aliud amoueri,palam eft.fiquidéamoueri aliquidetiam fine ui poteft,rapi jutem fine ui non poteft. Qui eieda naue quid ra puit,hoc edido tenetur:eielt;fta,hoc eft,quod graeci aiunt y^oaftAa/x'^xr. Quod ait praetor de damno dato, ira demum locum habet, fi dolo öialo damnû datum fit.nam fî dolus malus abfit ; ceifat edidum.qué« sdmodum ergo procedit,quod Labeo fcribit;fi defendendi mei caufla üicini aedificiü orto incendio diffipauenm : Öc meo nomine, amp;nbsp;familiae iudiciü in me dandumdeum enim defendendarü mearü ædium cauffa foerim.-utiqj dolo careo.puto igitur uerum non cfie,quod Labeo fcri-bir. an tarnen lege Aquilia agi cum hoc poflit f amp;nbsp;non puto agendum, •lee enim iniuria hoc fecit,qui fe tucri uoluit, cum alias no pollet. amp;nbsp;ita Celfus fcribit. nbsp;nbsp;Senatusconfultu Claudianis temporibus factum eft,

® fi quis ex naufragio clauos,uel unum ex his abftulcrit.-omniu return ^Online teneatur. item alio fenatusconfulto cauetur ; eos, quorû fraude,aut confilio, naufragi fuppredi per uim fuilTcnt, ne naui ibiue peri« ditantibus opitulent.‘legis Corneliae,quæ de ficarrjs lata eft, pœnis adfi Lendos, cos autem, qui quid ex miferrima naufragorum fortuna ra-puiffent, lueratiue fuiflent dolo malo ; inquantuedidopraetoris adio daretur,tantum amp;nbsp;fifeo dari deberc.

PEdiuspoffe ctiamdici ex naufragiorapcre cum,qui cum non« dum naufragiumfiat.inipfatrcpidatione rapiat. DiuusAn« loninus de his,qui prædâ ex naufragio diripuiffent,ita refcripfit.quod de naufragqs nauis amp;nbsp;raris fcripfifti mihi; co pertinet, ut explores, qua poena adficiendos eos putcm,qui diripuiffe aliqua ex ilia probantur. Sc facile ( ut opinor ) conftirui poteft. nam plurimum inrereft, peritura coUegerint ; an qur feruari poflint,flagitiofe inuaferint. ideoep fi gra* Uior præda ui appetita uidebitur : liberos quidem fuftibus catfos in tri« «nniiim lelegabis. atüfoididiOïcs erunt;iu opus publicum eiufdem ‘ temporis

temporis dabis. feruos flagellis cxfos in merallum damnabis, fi non magnæ pecuniae res fuerint;liberos fuftib9,feruos flagellis cxfos dimit tcre-poteris.Et omnino ut in caeterisjtxin huiufmodi caufli^experfo narum códitionc,amp;rerurn qualitatediligenterpocnaefunt aeftjman* dx:ne quid autducius,autreniiiriusconflituatur,quam caufTijoftuIa bit. Hx adiones etiam hxredibus dantur. at in hxredes eaténus dan dæ funt,quaténus ad eos peruenit.

SI quis ex naufragio,uel incendio.nnnane feruatam remAalioloco pofitani fubtraxerit,aut rapuerit.fnrri fcilicet,aut alias ui bono* turn raptorum iudicio tenetur.-maxime fi non intelligebat e| naufra« gio.uel incendio,ruinaneearn effe. iacentemquoç rem ex naufiagio. qux fluftibus expulfa fit/i quis abftulerit.pleri^ id^m purant. Quod ita uerum eft,fi aliquod tempus poft naufragiü intercefferit. alioquin fi m ipfo naufragé tempore id acciderit.-nihil intereft,utrû ex ipfo w^“ quifqj rapi at .an ex naufragtjs.an ex litore. nbsp;nbsp;De co quoq;, quod ex ra*

te naue expugnara raptum fit.eandem interptaetationem adhibere de bemuS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI. CALLISTRATVS.

EXpugnatur nauis,cum fpoliatur,aut mergitur,aut diflbluitunaut perrunditur,aut funes eius perfunduntur, autuela confcindunt, aut ancorx inuoiantur de man.

NE quid ex naufragés diripiatur, uel quis extraneus intcruemat colligendis eis,multifariam profpedum eft.nam amp;diuns Hadri anus edido prxcepir,ut hi.qiii iiixta litora maris poffidcrent, fcirent ft quando naui uel infixa,uel frada intra fines agri cuiufqg,naufragiadiri piantin ipfos indicia prxfides his,qui res fuas direptas querantur, red» dituros.-ut quidquid probauerint ademptum fibi naufragiojd à polTef foribus recipiant. De bis autem,quos diripuifle probatum fit, prxftde ut de latronibus grauem fenrenria dicere. Et quo facilior fit probatio buiusadmiiTi.-permifiteis.quiquidpaflbs fe huiufmodi querantur, adiré præfedos,Ôe apud eos teftari.reosep petcre ; ut pro modo culpx, ueluindfuel fiibfideiufforibus ad prxfidem remittantur. A'domi* no quexj pofTciTionisqn qu.a id admiftum dicat,fatis accipi,ne cogniti* oni défit,prxcipitur. Sed nee interuenire naufragijs colligendis aut militem, aut priuatum,autlibertum,feruumüc principis placcrcfi* bi, ait fenatus.

RAtis ui fliiminis in agrum meum delate non aliter tibi poteftate faciendam,quâin ft depræteûto quo^ damna milu cauifles.

QVi «des aceruumne frumenti iuxta domiim pofifuni combnfle fit:ninftus,uerberatiis,igninecari iubetur:fimodo feiens pru« Qdisq^ i(fe0miferit.fi uero eafu, id eft neglegentiaraut noxam fareirc iubetiir.aut ft minus idoneus fitjeuius caftigatur. appeUationeautem ®diunfomnes fpecies ædificq eontinentur.

TV TE pifeatores node lumine oftenfo fallantnauigates,quafi in pot £gt; tuma]iquemdelaturi,eo'cpmodouiperieulum naues.amp;quiin . cis flint,deducantjibicp exfeerandam prædam dent: præfidis prouin« « ciæreligiofaeonftantiaeffieiatur.

f • XI. MARCELLVS. SI rortuitrî ineendium fadum ftt, uenia indiget : nifi tam lata eulpa fuit,ut luforia,aut dolo fit proxima. XIl. VLPIANVS.

LIcereunieuilt;5 naufragium fuumimpunceolligere conftat,idq^ imperator Antoninus eum diuo patre fuo refcripfit. nbsp;nbsp;Qui data opera in eiuitate incédium feeerint:fi humiliore loeo fint,beftijs fubq« ci folent. fi in aliquo gradu id feeerint:eapite puniuntur,aut eerte in in« fulam deportantur.

I. VLPIANVS. IjNiuria ex eo dida eft,quod nó iure fiat.omne enim, qd? non iure fit, iniuria fieri dicitur. hoe generaliter, fpeeia-liter auteminiuria dicitur eontumelia. Interdum iniu-rite appellatione damnum culpa datum fignificatur, ut in lege Aquiliadicere folemus.interdum iniquitatem in iuriamdicimus nam eum quis inique uel iniufte fententiam dixerit: « eo iniuriam dicam,quod iure amp;nbsp;iufticia caret,quafi noniuria contn meliam autem à contemnendo, Iniuriam autem fieri Labeo ait,aut revaut uerbis. rc,quories manus inferuntur.uerbis autem,quotics non manus mferunf, fedcóuicium fit. Omnemep iniuriam aut in corpus inferri,aut ad dignitatem,aut ad infamiam pertinere. in corpus fit, cu quispulfatur.ad dignitatem.cum comes matrons abducitur.ad infa-iniam,cum pudicitia attentatur. nbsp;nbsp;Item aut per femetipfum alicui fit

iniuria,aut per alias perfonas per femet,cum diredö ipfi patrifamilias uel matrifamilias fit iniuria. per alias,cü per eófequentias fit.ut cü fit li Nn beris

beris mcis,nel feruis mds.ucl oxori jiuniine.fpedat cm ad nos iniufia, qua his fit,qui ucl potcftati noftrx.uel adfedui fubiedi font. Et fi for te cadaueti defundi fiat iniuria,cui hxrcdes bonorumuc poH^ores ex ftirlmus.iniuriarum no Tro nomine adionem habebimus. Ipedat ein ad exiftimationcm nodram.fi qua ei fit iniuria. idemq;eft, à0 fania eins,cuius hætedes exftitimusjaceflatur. Vfejadeo autem iniuria^ quæ fit liberis noftris,noftrum pudorem pertingit;ut etiam fi uolente filiumquisuendiderit.'patri fuoquidem nomine competat iniunaru adio,filt) uero nomine non competat;qina nulla iniuria fit, quae in uo lentem fiat. Quories autem funeri teftatoris uelcadauerifitiniu» tia;fiquidem poftaditam hæreditatem fiat: dicendum eft hxredi quo dam modo fadam. Temper enim hæredis intereftdefundi exiftimatio nem purgare.quories autem ante hæreditatem aditam; magis h^red/ tati,amp; fie hæredi per hæreditaté adquiri. Denirp lulianus fcribit: ficor-pus teftatoris ante aditam hæreditatem detentum fit: adquiri hæredi-tati adionem,dubium non effe. idem'cp putat, à fi ante hæreditatem aditam feruo hæreditario iniuria fada fueritnam per hæreditaté adio hæredi adquiritur. Labeo fenbit. fi quis feruum hæreditariuni tefta mento manumiffum ante aditam hæreditatem uerberauerit: iniuria* rum hæredem agercpofle.at fipoft aditam hæreditaté uerberatus fit: fine feit fe liberum efle^fiue ignorât: ipfum agere poffe. Siuc autem feiatquis filium meum efle,uel uxorem meam, fiuc ignorauerirhabc re me meo nomine adionem,Neratius fcripfit. Idem ait,ex una in iuria interdû tribus oriri iniuriarû adionem, nelt;5 unius adionem pet aliâ confumi. utputauxori meæ filiæfamilias iniuria fadaeft.amp;mihb amp;nbsp;patri cius,Seipfi iniunarum adio incipietcompeterc.

QVod fi uiro iniuria fada fit;uxor non agit.-quia defendi iixorcs à uiris,non uiros ab uxoribus,æquum eft

ILlud relatum peræque eft: eos,qui iniuriam pari poffunt,amp; facere pofte.Sanè funt quidam,qui facere non poftunt: urputa furiofus, amp;nbsp;impubes,qui doli capax non eft.nan^ hi iniuriam pati folcnt, no face re. cum enim iniuria ex adfedu facientis côfiftat:confequens eritdice* re,hos,fiue pulfent,fiueconuiciuni dicant,iniuriam feciftenon uideri. iraq! pati quis iniuriam,etiâ fi non fenriat,poteft:facere nemo, nifiqui fcit fe iniuriam facere,amp; fi nefciat,cui faciar quarc fi quis per ioeû per* cutiat, aut dum certat: iniuriarum non tenctur. Si quis homi* nem liberum occiderit,dumputatfeiuum fuum.inea caunaeft,ne iniuriarum teneatur.

SI mm ferno meo pugnum ducerc neUem, in proximo tc ftantem inuigis percunerim.-iniuriarum non teneor.

I ^Y Cornelia de iniurqs competit ci, qui iniuriaru agere uolet ob J^eam rem,quod fe pulfatum.uerberatunwe.domumuc fuam ui in iroitam effedicat.qua lege cauetui,utnon iudicetqui ei,qui aget, gc« per,foccr,uiftricus,priuign9,fobrinusiie eft, ^piusue eorû quis queneg in ea cognatione adfinitateue atringet.quiue eins parentisóe cuius eo-ïnm patronus crit. Lex italt;^ Cornelia ex tribus cauflis dedit adioné: ’ quodquispulfatiis,uerberatusûe,domusûecius ui introitafit.apparet Jgitiu omnem iniuriam,quæ manu fiat,lege Cornelia contineri. nbsp;In

lerpulfationem amp;: uerberationem hoc intereft (ut Ofilius fcribit.) uer Igt;crare eft cum dolore cædere.pulfare fine dolore. nbsp;nbsp;Domum accipe

iedebemus,nonprophetaté domus, fed domicilium.quare fine in ,p-pria domo quis habitauerit,fiuein conduda,uel gratis,fiue hofpitio re teptiis.-hasc lex locum habebit.Quid fi quis in uilla habiter,nel in hor« fee’ idem eritprobandum. nbsp;nbsp;nbsp;Et fi dominus fiindum locanifric, inq?

fnm impetus fadus fit;colonus aget,non dominus.Si tarnen in fundu *iicnum,qui domino colebatur, introitum fit.-Labeonegat efleaftio-hemdomino fundi ex lege Cornclia.-qui non polfitubicg domicilium bbere.hoc eft per omnes uillas fiias. ego puto ad omnem habitatio-netn,inqua paterfamilias habitat,pertinere hanc legem : licet ibi quis dorniciliu non habea t. pona mus emftudioru cauiTaRomæ agere. Ro feæutiqgdomiciliû nó habet.amp;: ramen dicendu eft, fi ui domus cius in« fioita fucrit, Cornelia locum habere, tantü igitur ad meritoria ucl fta l^nla non pertinebit. exterum ad hos pertinebit, qui inhabitant nó mo femti caufTa, licct ibi domicilium non habeant. nbsp;nbsp;Illud quxrirur, an

pater filiofamilias iniuriam paiTo ex lege Cornelia iniuriarum age-re pointe'amp;placuit non poffe,de eoq; res inter omnes conftat;fed patri quidem prætoria iniuriarum adio competit,filio nero Icgis Comeliæ.

Inlcge Cornelia filiusfamilias agere poteft ex omni caufta : nee ca« \ uerc debet rem ratam pattern habiturum.nam nec alias agentem filiu iniuriarum ad cautionem de rato cópenendum,Iulianus fcribit. Hac Icgcpermittituraftoriiufiurandumdeferre,utreusiuret iniuriam fe noiifecüTe.fed Sabinus in adfeffono etiam prætores exemplum legis fecutos ait,amp;ita res fe habet. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis librum ad infamiam alicuius

pertinentem fcripfit,côpofuit,edidit,doloûe malo fccit, quo quid co« rum fieret.etiam fi alierius nomine ediderit,uel fine nomine;uti de ca » K agere liceat.óf fi códemnatus fit, qui id fccit, inteftabilis ex lege efle Nn ij iubetuc

ipbetur. Eadé poena ex fenatufcófulto tenet is,qui iwiStc*//?, aliudûé quid,fine fcripturam in notant aliquorum produxerit.item qui emen dum uendendumûe cnrauerit.Se ei,qui indicaflètCfiue liber, f^e feruus fit)pro modo fubftantiæ aceufatae perfonie æftimatione iudicis præmî urn conftituitur.feruo forfitan amp;nbsp;liber täte præftanda. quid enirg/i publica utilitas ex hoc emergitc’

a Vod fenatufconfultum necelTariu eft. Cum nomen adieftum non eft eius, in quem fadum eft ; tune ei ( quia difficilis proba» tio eit}uoluit fenatus publica quæftione rem uindicare.cæterum fino-menadiediim.-óciurecómuniiniuriarumagipoteft. necemyrohiben • dus eft prhiato agere iudicio,quod publico iudicio præiudicetur ; quia^ ad priuatam cauffam pertinet.planè fi adum fit publico iudicio: dene» gandumeftpriuatum.fimiliterex diuerfo.

PRxtoredixit. QVI agit INIVRIARVM, CERTVM DlCAT, QVID INIVRIAE FACTVM SiT:quiaquifamofamadionemin=* tendit,non debet uagari cum difcrimine alienæ exiftimationis: fed de fignare cettiim A fpecialiter dicere,quam fe iniuriam paffum conten dit. nbsp;nbsp;Si dicatur homo iniuria occ/fus.-nunquid non debeat permitte

reprætor priuato iudicio legi Cornelia: præiudicaric’ itemcp amp;nbsp;fi quis agere uelit,quod tu uenenum dedifti hominis occidedi cauffaC’ re dius igitur fecerit,fi huiufmodi adionem non dederit. Atqui folemus dicere,ex quibus cauffis publica funt iudicia, ex his cauffis nó elTe nos prohibendos,quo minus amp;nbsp;priuato agamus.amp; eft hoe uerum. fed ubi non principaliter de ea re agitur,qu æ habet publicam exfecutionenL quid ergo de lege Aquilia dicimusC’nam amp;nbsp;ea adio principaliter hoe co tinet:hominem occifum nonprincipaliter.nam ibi principaliter de d.i mno agitur,quod domino datum eft. at in adione iniuriarum de ipfa c£Ede,uel ueneno,ut uindicetur,non ut damnum farciatur. Quid ergo fi quis idcirco uelit iniuriarü agere,quod gladio caputeius pereuffum eftr' Labeo ait,nó eflè prohibendum.ne^ enim uticg hoc(inquit)inten-ditur,quod publicam habeat animaduerfionem.quod uerum non eft. ƒ cui enim dubium eft,etiam hunc dici pofte Cornelia cóueniriC’ Præ-terea illo fpedat,dici certum de iniuria,quam paftiis quis fit.-ut ex qua litate iniuriæ fciamus,an in patronum liberto reddendum fit iniiirias rum iudicium.etenim meminiffe oportebit liberto aduetfus patronu non quidem femper,uerum interdum iniuriarum dari indicium : feilt cetfi atrox fit iniuria,quam paffus fit,puta fi feruilis eft.caeterumleué coéreitionem uti^ patrono adiierfus hbertiim dabimus: nee patietur cum

TIT* X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xijl

®um praetor querentcm, quafi iniuriam paffus fit, nifi atrocitas cum ’îlouerit.nec enim ferre praetor debet fieri fetaum^odie libertum con Querentcm,quod dominus ei conuicium dixeritjiel quod leuiter pul-fiuerit,u3 emendauerit.fed fi flagris,fi uerberibus uulnerauit non me cliocrirjr .aequiflimum erit,praetorem ei fubuenire. Sed amp;nbsp;fi quis ex I'beris.qui non funt in poteftate,cum parente uelit experitienon terne fe iniuriarum aftio danda eft,nifi atrocitas fuaferit. certe his, qui funt *npoteftate,prorfus nee competit,etiam fi atrox fuerit. Quod an« fsni praetor ait, CERTVM dicat, quemadmodum accipiendum eftequot; fertueum dicere,Labco ait,qui dicatnomen iniuriae, ne^ fub alterna-

* fione,puta illud aut illud:fed illam iniuriam fe paffum. Si mihi pin res iniurias fecens.-pura turba amp;nbsp;coctuTafto domum alicuius jntroeas, «hoc pado efficiatur, utfimul Ôe conuiciu patiar, amp;nbsp;uerberer.an pof-fimfeparatim tecum experiri de fingulis iniurijs, qnæritiu. Su Marcel-^»s fecundu Neratq fententiam hoc probat: cogendum iniurias, quas fituul paffus fit,coniungere. nbsp;nbsp;nbsp;PofTe hodie de omni iniuria,fed amp;nbsp;de

®ftoci ciuiliter agi,Imperator nofter refcripfit. nbsp;nbsp;nbsp;Atrocem iniuriam

9^ contumeliofiorem amp;nbsp;maiorem accipimus. Atrocem autem inin ham aut perfona,aut tempore,aut re ipfa fieri,Labeo ait.perfona atro horiniuria fieri,cum magiftratui,cum parenti,patronone fiat, tempo re.fi in ludis,amp; in confpeâuprætoris.nam in prætoris confpeän, an in folitudine iniuria fafta fit,multnm intereffe ait ; quia atrocior eft, quae w confpedu fiat. Re atrocem iniuriam haberi Labeo ait: utputa fi uul-hus illatum,os alicui percuffum fit.

vEdeftquaeftionis,quod dicimus re iniuriam atrocem fieri .•utrum Oh corpori inferatur,atrox fic.-an amp;nbsp;fi non corpori,utputa ueftimen hsfcilTisxomite abdufto, uel conuicio didoC' amp;nbsp;ait Pomponius,etiam hire pulfatione poffe dici atrocem iniuriam, perfona atrocitatem faci ', entered amp;nbsp;fi in theatro,uel in foro caedit amp;nbsp;uulnerat,quan^ non atro-nrer.-atrocem iniuriam facit. nbsp;nbsp;Parui aut refert,utrum patrifamilias,

Si atroce iniuria feruus fecerit.fiquidem praefens fit dominus.-poteft ^gidc co.quod fi abfuerit.-praefidi offeredus eft,qui eum flagris rupat.

Si quis tarn fœminam,quàm mafculum,fiue ingenuos, fine liberti-00s impudicos facere attentaueritiiniuriarum tenebitur. fed amp;nbsp;fi fetui pudicitia attentata fuerit-inimiamm aftio locum habet.

N On folum is iniuriarum tenetur, qui fecit iniuriam, hoc cd, qui percufîit:uerutn ille quo^ continetur,qui dolo fecir,iieJ qui eu» rauit, ut cni mala pugno percuteretur. nbsp;nbsp;Iniuriarum aflio ex bonoamp;

xquo eft, à: difTimulatione aboletur. fi qui s enim iniuriam derelique« rit.hoc eft.ftatim paffus ad animum fuum non reuocauerit .• poftea ex pœnirentia iniuriam remiiTam non potcritrecolcre.fecundû hoc ergo æquitas aftionis omnem metum eiusabolerc uiderur, ubicunqjcon« • tra æquum quis uenit.proindeamp; fi padum deiniuria intercefferitjamp;fî tranfadum^aut iufiurandum exadum eritadio iniuriarû nontenebit.

Agcre quis iniuriarû amp;nbsp;per fe, amp;nbsp;per alium poteft .• utputa per procu* ratoré»turorem, cæteros'ep.qui pro alqs foment interuenire. Si maiv datu mco fada fit alicui iniuna:plcri(5aiunt, tamme, qui mandaui, quàm eum,qui fufeepit,iniuriarû teneri. Proculus rede ait,fi in hoc te conduxerim, ut iniuriam facias ; cum utro^-noilmm iniuriarû agi poffc,quia rnca opera iniuria fada fit. Idemcp ait,amp; fi mandauero filio meo,ut tibi iniuriam faciat. Atilicinus autem ait, amp;nbsp;fi perfuafetim alicui allas noJenti. ut mibi ad iniuria faciendam obedirct : poffe iniuria« rum mecum agi. Quanquam aduerfus patronum liberto iniuriara adio non deturtucrû marito liberté nomine cum patrono adiocoin« petit, maritus enim,uxorefua iniuriam paflajuo nomine iniuriarum agere uidetur.quod amp;nbsp;Marcellusadmittir. Ego autem apudeumno taui,non de omni iniuria hoc eiïcdicendum,mc putareleuis enim co-ercitio etiam in nuptam, uel conuicq non impudici didio cur patrono denegetur^fi autem cóliberto nupta effet:diccrcmus omnino iniuria« rum adionem marito aduerfus patronû ceffare. amp;ita muiri fentiant Ex quibusapparet,libcrtosnoftros non tantum cas iniurias aduerfus nos iniuriarum adionc exfequi non poife, quæcunq; fiunt ipfis •' fed ne cas quidem. quœeis fiunt,quoseorû inrcrcll iniuriam non pati. Pla né fi forte filins liberti uel uxor uelint iniuriarû experiri, quia patri ma titoûe non datur ; denegandû non crit, quia fuo nomine experiunnir.

Ei, qui feruns dicitur, fe'q; adferit in libertatem : iniuriarû adionem aduerfus dicentemfe dominû côpetere, nulla dubitatiocft.amp;hoccft Herum, fiue ex libertatein feruitutem petatur, fine ex feruitute inli* berratem proclamet.nam hoc iure indiftinde utimur.

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uq

^ *8«, ne^ id propter eniâionem, ut cam fibi confer uet/aciat.iniiiria-*1101 adione tenctur.

I Niuriamm aflio nec^ haeredi, ne^ in hxredem datur. idem ell, amp;nbsp;ft Ainferuum meum iniiiriafaftafit. nam nee hichæredi meoiniuria« ïüni adio datur. femel autem lire conreftata, hace adio etiam ad fuc» ^tflbres pertinet. Is,qui iure publico uritur, non uiderur iniurix ’âciendæcauflahocfaccre.iurisenimexfecutionon habet iniuriam.

Si quis quod dccreto prêtons non obtemperauerit, dudus fitmon fftinea cauffajUt agat iniuriarum proprer praeroris præceptum. nbsp;nbsp;Si

• 9üis per iniuriam ad tribunal alicuius me interpellauent,mei uexandi tauffa :pü’rero iniuciaru experiri. Si quis de honoribus decernendis aiicm paiTusnon fit decerni,utputa imaginem allein,nel quid aliud ta-gt;c;an iniuriarum teneatur;'amp; air Labeo non teneri^quamuis hoe couru ’’’dix cauffa fiar.etenim multum intereft (inquit ) contumelix caulTa ^dd fiat, au uero fieri quid in honorem alicuius quis non patiatur.

Idem Labeo fcribinfi cum alium contingeret locatio, alq hoc onus ^immuir indixerit;non poffe agi iniuriarû ob laborem indidum.aliud fnini eife laborem indieere,aliud iniuriam facere. idem ergo erit pro» bindum amp;nbsp;in cætens munenbus artj honoribus/)us per iniuriam in« Dunnit.ergo amp;nbsp;fi quis per iniuriam fenrennam dixerit,idem erit pro-l’indum. Quæ iure poreftatis à magiftratu fiunt.ad iniuriarû adio« gt;16111 non pertinent. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis nie prohibeat in mati pifcari.uel euerri

6ulum,quod grxei ($7HVHp dicunt, ducereran iniuriarû iudicio poflim tutu conueniretTunt,qui putant, iniuriarû me poffe agerc, amp;nbsp;ira Pom-poniusA pleriq; elfe huic fimilem eum, qui in publicum lauarc,uel in ^3UM publica federe, uel in quo alio loco agere,federe,conucrfari non pitiaturait fi quis re mea uti nie non permittat. nam amp;nbsp;hie iniuriarum ronucniri poteft. Condudori autem ueteres interdidumdederunt,fi foiccpublicehocconduxilfet.nam uis ei prohibenda eft, quo minus conditionc fua fruatur.Si quem tarnen ante ædes meas.uel ante prxto liurn meum pifcari prohibeam.-quid dicendum ed^ me iniuriarû iudi-« cioteneri,annonc'amp;quidemmare commune omnium eft, Mitora, ‘ficuti aër. à fæpiffime referiptû eft, non poffe quern pifcari prohiberi; fed nee aucupari,nift quod ingredi quis agrum alienum prohiberi po» tcft.iifurpatum ramen amp;nbsp;hoc eft ( ram amp;nbsp;fi nullo iure ) ut quis prohibe-ti poffit ante ædes meas uel pr.xtoriû meum pifcari. quare fi quis pro» hibcatur.adhuc etiam iniuriarû agi poteft. In lacu tamen,qui mei do» miiiij eft,uti^ pi fcari aliquem prohibcrepoffum, XIHI. PAVLVS.

SAné fi maris propriuiusad ^iqucm pertineat ; VTI POSSIDETIS jnterdidum ei competitjfi prohibeatur ius fuum exercere: quonia ad pnuatam iam cauffam pertinet,nó ad publicamhxcres^tputacu de iure frnendi agatiir,quod ex priuata cauffa contingat, non ex publi ca.adpnuatas em cauffas accómödata incerdifla funt, nó ad qiiblicas.

ÏTem apud Labeoncm quariturji quis métem alicuius medicamen to alloue quo alienauerit ; an iniuriarum aftio locum habeatf amp;nbsp;ait iniuriarum aduerfps eum agi poiTe. nbsp;nbsp;Si quis pulfatus quidem nó eft,

uerum manus aduerfus eum leuatæ,amp; fæpe territus eft quafi iiapulam tus,nón tarnenpercuflitnitili iniuriarum adione tenetur. , Aupræ-tor.oyi ADVERSVS bonos MORES CONVICIVM CVI FECISSE,CV IVS'VE OPERA QVID FACrVM ESSE DICETVR, QVO ADVERSVS BONOS MORES CONVICIVM FIERET; IN EVM IVDICIVM DABO.

Conuicium autem iniuriam efte Labeo ait. conuicium dicituruel a concitatione.uel â conuentuJioc eft d collatione uocum. cum enim in unum complûtes uoces conferuntur, conuicium appellatur, quafi conuodum. Sedquodadqciturapraetore, ADVERSVS BONOS MO RES: oftendit non omnem in unum collatam uociferationem præto rem notareifed eam,quæ bonis moribus improbetur, qiix'cp ad infa* miam,uel ad inuidiam alicuius fpedet. Idem ait ADVERSVS BONOS MORES fic accipiendum: non eius,qui fecit,fed generaliter accipiendu aduerfus bonos mores hums ciuiratis. nbsp;nbsp;Conuicium non tantuprae-

fenti,uerum abfenti quo^fieri pofte,Labeo fcribit. proinde fiquisad domumtuam uencrit te abfente: conuicium fadumeffedicit. idem amp;nbsp;fi ad ftationem,uel rabernam uentum fit,probari oportere Fc“* fe conuicium non tantum is uidetur,qui uociferatus eft.uennsquoq;, qui concitauit ad uociferationem alios,uel qui fubmifir,ut uociferen* tur. CVI non fine caufiaadiedumeft.namfiincerræperfonæcon uicium fiat.nulla exfecutio eft. Si curaueric quis conuicium alicui fieri,non tarnen fadü fit.non tenebitur. nbsp;nbsp;nbsp;Ex his apparct non omne

maledidum conuicium efte.fed illud folum,quod cum uodferatione didum eft ; fine unus, fiue plures dixerint, amp;nbsp;quod in eoetu didum eft^ conuicium.quod aut non in ccetu,nec cü uociferarione dicitur: conui cium non proprie dicitur/ed infamandi caufia didum eft. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis

aftrologus,uel qui aliquam illicitam diuinationem pollicetur, conful tus aliqucm furem dixifter,qui non etatuniuriarum cum eo agi nópo teft.fed conftitutiones eum tenent. Iniuriarum adio,quæ ex conui cio nafciturjn haeredes non eft reddendafted nec haeredi. Si quis uit gines appeUaffet.fi ramen ancillau uefte ueftitas. minus peccare uidet., multo

TIT. X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tifV

’^ulto minus fi meretricia uefte faeminae,nó matrumfamiliarö iicftit« fuiflent Si igitur non matronali habita fœmina fucricA quis earn ap« peUaueri^el ci comitem abdiixerit.ini uriatum non tenctur. nbsp;nbsp;Co •

Jpitcni accipere debemus eum,qui comitetur,amp; fequatui:S((at ait La* ^o)fiue liberum,fiuc feruum,fiuc mafculum/ine fœminam.amp;ita co •hitemTabco dehnit.-qui frequentandi cuiufqj caiifla,ut fequeretur de ftinatus,in publico priuatoûe abduäus fuerit.inter comités iiticj amp;nbsp;pæ ^dogi erunt. Abduxiffe uideturCut Labeo ait)non qui abducere co •nitem coepcrit/cd qui pcrfecerit,ut comes cum ca non effet.abduxif feautcm non tantum is uidctur,qui per uim abduxit: ucrum is quoep, • Çd perfuafitcomiti, ut earn defereret. Tenetur hoc edidonon tantu

Qui comitem abduxir,uerum etiam fi quem corum appellauit,adfeda ^süe ?ft. nbsp;nbsp;Appcllarc eft blanda oratione alterius pudidtiam attenta

•^ï* hoc enim nó eft conuicium faccre,fed aduerfus bonos mores atten ^re. nbsp;nbsp;Qui turpibus uerbis utitur,non tentat pudicitiam,fed iniuria

^umtenenu. Aliudeftattentate,aliudadfcdari.appellatem,qui fer-*^one pudicitiam attentat.adfedatur, qui tacitus frequenter fequitur. ’^iduaetenim frcquentiaquafi probet nonnullam infamiam. Me* *’’gt;niffeautem oportebit,nonomnem,qui adfedatus eft.nce omnem, ^iiiappellauitjhocedidoconueniri pofte, neeg enim fi quis eolluden-^Äquis offieq honefte faciendi gratia id fccerit,ftatim inedidum in« ^iditfed qui contra bonos mores id fecit. nbsp;nbsp;Sponfum quoqj ad inin

hatuadionem admittendum puto.eteth fpedat ad contumell 'm eins diuria,qua:cun(^fponfae eins fiat. Ait ptætor. NE QVJD infa-WANDI EIVS CAVSSA FIAT. SI QVIS ADVERSVS EA FECERIT: fR-0 VT QVAEQVE RES ERIT, ANIMADVERTAM. Hocedidum ^^uperuacuum effe Labeo ait :quippecû ex generali clufulaagerepof* himus. fed uidctur amp;ipfi Labconi, amp;nbsp;ita fe habet : practorem eandem tauffam fecutum,uoluifte amp;fpecialiter decareloqui. eaenim,quæ •îotabiliter fiunt,nifi fpecialiter notentur,uident quafi negleda. Ge *i«aliter uetuit prætor ad infamiam alicuius quid fieri, preinde quod* tunlt;$quis fecerit.uel dixerit,ut aliquem infamaretrerit adio iniuriam. x Hæcautemferèfunt.quæ ad infamiam alicuius fiunt.utputafi ad * inuidiarn alicuius uefte lugubri utatur,aut fqualida;aut fi barham de* mitut.uel capillos fubmittat;aut fi carmen conferibat, uel proponat, üclcantet ahquid,quod pudorem alicuius lædat. nbsp;Quod ait ptætor,

SI QVIS ADVERSVS EA FECERIT: P P.O VT QyAEQ.VE RES ERIT, ANIMADVERTAM, fic intelligcndum eft:ut plcnior fitprætoris ani-maduerfio: id eft ut quideg eum mouerit,uel in perfona eius, qui agit ûiiuiiaium adioue ; uel eius, adueifus que agitut.uel etiam in le ipfa, Oo ideft

id eft qualitate inîuriae. non audiat eum,qiii agit. nbsp;nbsp;Si quis Hbello da«

to uel pnncipj,aei ah'), ta main alienam infeAatus fiierit ; iniuriarueric agendumAit Pomponius ait. nbsp;nbsp;Idem ait;eum,qiii enentii ^uetltis,

nehit latmus pecuniammendiderit: fuftibus à præfide ob hoc caftiga» turn inimiarum damnatum uideri.uti^ autem apparet hunc i^inriam ei fedftè,cuius fenrentiam ucnditauir. Si quis bona alicuius,uel rem unam per inimiam occupauent.-iniuriarum adione renetur. Item fi quis pignus profcripferit,iiendïturus,tanquam à me accepefit, infa« inandi mei cauflaiSeruius ait iniuriarum agi pofte. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis non de

bitorem quafi debirorem appeUaucnr iniurix faciendæ caufta ; iniuria rum tenet. nbsp;nbsp;Pretor air. QVi SERWM alien VM adversvs bo

nos MORES VERBERAViSSE,DE'VE EO INIVSSV DOMlt5f QVAE STÏONEM HABVISSE DICHTVRilN EVM IVDICIVM DABO. ItEa/ SI QVID ALIVD FACTVM ESSE DlCETVR:CAVSSA COGNITA IVDI CiVM DABO. Siquisficfccitinimiam feruo,utdomino faceretaii« deo dominum inimiarû agere pofte fuo nomine. fi nero non ad fug« gillationem domini id fecimpfi feruo fada iniuria inulta a pixtore re« linqui nódebuit.-maxime fi uerberibus uel quxftionib9 adfecenr. hoe enim SeSenuum fenfire, palam eft. Si communemquisferuuuer« berauerit.uficjhac adione non tenebitur .cumimedominrj idfece* rit.nec fi fruduarius id fecerit,dominus cum eoaget.-uel fi proprietari us fecerit,fruduarius eum cóueniet. Adqcirur, adversvs BONOS MORES: mnóomnisomnino,quiuerberauit, fed qui aduerfus bonos mores uerberauit,teneatur. exterü fi quis corrigendi aio uerberaiienL amemédandi.nó renet. VndeqiixntLabeo,fimagiftratusmiiniop3'' lis feruu meu loris ruperir.an pofllm cüeo experin,quafi aduerfus bo« nos mores uerberaueritf amp;nbsp;air iudicem debere inquirere, quid facien« temeumferuumuerberauerit.nam fi honorem ornamental petu« lanter attentantem cecideritiabfoluendum eum. nbsp;nbsp;verberASSE di

citmabufiue.amp;quipugnisceciderit. qvaestionem intelligerede bemus amp;nbsp;tormenta, amp;nbsp;corporis dolorem ad er uendam ueritatem. nu« da ergo inrerrogatio,uel leuis territionon perfinetad hocedidu.Qux ftionis uerbo eriam ea, quam malam manfionem Grxci dicunt,conti nebitur. Cum igitm per uim amp;nbsp;tormenta habita quæftio eft:tunc quæ ftio inteUigitur. Sed Sc fi iuftii domini quis quæftioné hanc habeat, mo dum tarnen excefterit;reneri eum debere Labeoait. nbsp;nbsp;Prxtor ait. SI

QVID ALlVD FACTVM ESSE DlCETVR; CAVSSA COGNITA iVDI CIVM DABO,proindefiquidemuerberatusfitferuus,ueltormentisde eo quæftio habita .'fine cauftæcognitione indiciumm eumcompe« tit.fi neioaliani hiimiam palTus ûtaionaütei competit, quàm cauflà’ cognita

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11^7

cognita.Iracß praetor non ex omni caufTa ininriarnm indicia ferui no-pnne permittct.nam fi kuiter percuffiiSjUel kuiter ei makdiftum fit: nódabi^ftionem.at fi infamacus fit uelfafto aliquo,ue] carmine kri-pto.-putocauflkcognitionemprxtolisporrigcndamamp;ad feruiquali tatem. etem multum intereft,qualis feruus finbonae frugi,ordinarius, difpeifl’ator,an uero uulgaris,uel mediaftinus, an qualisquaiis. ft quid fi compeditus,uel male notus,uel notæ extremæ:’ habebit igitur præ« lorrationem tarn iniuriae.quat admifladicitur.’qudm perfonaeferui,in quern admiffa dicitur,amp; fie aut pernpttet,aut denegabit aftionc. nbsp;nbsp;In

terdum iniuria feruo fafta ad dominum redundaninterdum no. nam fi pro libero fe gerentem,aut cum alterius potius, quim meym exifti» mabat,4iiis ceciderit,non cæfurus eum/i mcii feiflet ; non pofle eum, 'quart iniuriam fecerit,fic conueniriJVlela fcribit. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis feruo uer-

berato iniuriarum egerit,deindepoftea damni iniurix agat.-Labeo fcri fiit.eandem rem non eflezquia altera aftio ad damnum pertinet culpa datum,altera ad contumeliam. Si ufumfruftum in feruo habeam, tuproprietatemjsc^uerberatusfitquællionedeeohabita.iniuriaruni aftio magis propri etar io,quam mihi comperit. idemcp probatur etia, fiferuum meiyquem bona fide poffidebam,cecideris, domino erii ma giscompetitiniuriaruadio. Item filibcrûhominem ,qui mihi bo •lafide fcruiebat,quis ceciderifdiftinguendum eil,ut fi in mei contuc •Heliam pulfatus fit,competat mihi iniuriarum aftio. idem ergo amp;nbsp;in fftuoalieno bonafide mihi fcruienti: ut tories admittamus iniuriaru aftionem,quoties in mea contumeliam iniuria ei fsfta fit nam amp;nbsp;ipfi* •isquidem ferui nomine domino dabimus iniuriaru aftionem. Si au-•em me tangar amp;nbsp;pulfet;iniuriarum mihi quoq? aftio eft. ergo amp;nbsp;in frn ftuario idem diftingui poteft. Si feruü complunü cecidero: compe» ’ •ere iniimarum aftionc omnibus,plusqudm manifeftum eft.

SEd non erte æquum,pro maiore parte, quam pro qua dominus eft,damnationem fieri,Pedius ait.amp; ideo officio iudicis portiones *ftimandae funt.

SEd ft unius permiffu id fecero.-fiquidem folius eins effe putaui: nul liiompetit iniuriarum aftio.planèfifciui effeplurium:eiquidem, qui perm iftt,iniuriarum aftio non competit: caetetis compctit. nbsp;nbsp;nbsp;Si

iuffunitoris,aut procuratoris, nel curatoris quaeftio habita fit ; confe« quensehr dicere,ceffare iniuriarum aftionem. Seruus meus opera ud querela tua fiagellis caefus eft a magiftratu noftro Mela putat,dan« dam mihi iniuriarum aftionem aduerfus te, in quantum ob earn rem Oo q aequum

æquum îudici uidebitur.amp;: fi feruus decefTerirdominu eius agere pofle Labeo ait.-quia de damno,qiiod per iniuriam faâû eft,agitur.à ira Tre batio plaçait. Quædam iniuriae à liberis hominibus fada ^nes à nul liiis momenti uidentur. cnimuero à ferais .• graues funt. crefeit cniin contamelia ex perfona eius,qui contumeliam fecit. nbsp;nbsp;nbsp;Cur^ feruus

iniuriam fecit,maleficium eum admittere,palam eft. igitur merito,fi cuti ex cæteris dcliâis,ita amp;: ex hoc iniuriarum noxalis adio datur. Sed in arbitrio dominieft,an uelit eum nerberandum ex hibere,uci talariß fut ei,qui iniuriam pafluseft.nerj enimeritneceiTe domino utilt;j cum Herberandû præftare.-fed dabit ei facultas præftandi feruum uerberan« dû: aut fi de eo uerberibus fatis non fiat,noxae dedendi,uel lins aeftima • tionê fufferédi. Prætorait, ARBITRATV IVDICIS VTIQVE QVA« SI VIRI BONI VTILEM MODVM VERBERVM IMPONET. Sicum ante iudicé dominas uerberandum feruum exhibuerit,ut fatis uerben bus de eo fieret A erit fadû arbitratu alicuius.-poftea ador agere iniuri-arû perfeuerans,non eft audiendus.qui em accepit fatisfadioné,iniuri-am fuam remifit.nam Se fi nuda uoluntate iniuriam remifit; indubita tedicendumeft,exftingui iniuriarum adionem non minus, qn^ni fi tempore abolira fuerit iniuria. Si iuffu domini feruus iniuriam fece rit.-uti^ dominas côueniri poterit,etiam fuo nomine.fed fi propona* tur feruus manumiffus.placetLabeoni in eum dandû adionem ;qw^ Ce noxa caput fequitur.nec in omnia feruus domino parère debet.exte rum amp;nbsp;fi occidiflet iulTu domini, Cornelia eum eximeremus. Plané » defendendi domini gratia aliquid fecerit.-rationem eicôftare apparet» înep earn rem aduerfus agentem exceptio obijcienda erit. Si feruus, in quo ufusfeudus meus eft,iniuriam mihi fccerit;aduerfus dominum noxali iudicio experiri potero:nc9 debeo deterioris côdinonis ob hoc effe,quod ufumfrudum in eo habeo,quàm fi non haberem • aliter at^ fi feruus communis effet, tunc enimnon daremus focio adionem ca propter,quia Se ipfe iniuriarum adionetenetur. nbsp;nbsp;Ait pretor. 51 EI,

QVI IN ALTERIVS POTESTATE ERIT,INIVRIA F ACT A ESSE DICE TVR:ET NEQVE IS,CVIVS IN POTESTATE EST, PRAESENS ERIT, NEQVE PROCVRATOR QVISQVAM EXISTET, QVI EO NOMINE AGAT.-CAVSSA COGNlTA IPSI,Qyi INIVRIAM ACCEPISSE DICE-T VR, IVDICIVM DABO, nbsp;nbsp;Filiofamilias iniuriam paffo. fi prüfens fit

parer,agere tarnen nó poffir propter furorcm,uel quem alium cafum dementiae. puto competere iniuriarum adiOnem. nam amp;nbsp;hic pater ei? abfentis loco eft. Plané fi præfens agere nolit, aut quia differt, nel quia remittit,atlt;^ donat iniuriamanagis eft,ut filio adio non detur.nam amp;nbsp;cam abeft,idcirco datur adio filio, quia uerifiinile eft patrein, fi præ*

TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tijj

fels fuiffètjaduram fuifle. Interdum tarnen putamus, amp;nbsp;fi pater rc-piittatjniuriarum adionem filio dandam.utpiita fi patris perfona ui« *gt;s amp;nbsp;abie^a fit,filij honefta netj enim debet pater uiliffimus filtj fui eö lumeham ad fiiam utilitatem metiriponamus eum effe pattern, cui *üre myito'q? curator â prætore conftitiieretur. nbsp;nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;fi pater litc

^onteftata coeperitabeBe^uelenam negligereexfecutionem pater ui« *'s.'dicendum eft, caufla cognitatraslationcm filio competere. idem ^f^A fi emancipatus filius effe proponatur. Procuratorem patris Piætuht praetor ipfis perfonis,quae iniuriam paffac funt.fi tarnen procu iatorautnegligat,autco]ludat,autnon fumciat aduerfus perfonas, * 9^gt;æ iniunam fecerunt.-ipfi potius.qui paflus eft iniuriam,aftio iniuria l^m c^mpetit. nbsp;nbsp;Procuratorem autem accipere debemus, non unqg

'um,cui fpecialiter data eft procuratio aftionis iniuriarum.uerum fuf« licit effe eum,cui omniü rem m adininiftratio mandata eft. nbsp;nbsp;Quod

’Wem ait pretor, CAVSSA COGNiTA,itaaccipiendumeft,utincogni Üone cauflae hoe uerfetur.qudm longe pater abfitA quando fuperuen ^Wus fit;amp; nunquid is,qui uult iniuriarum aftionem mouere,fegnior, i*cl itiutilis admodü fit, qui non fufficiat ad rei alicuius adminiftratio« •icm,ac per hoc nee ad aftionem. Qitod deinde ait, QVI INIVRIAM ACCEPissE DiCETVR: interdumita accipiendum eft, ut patri eius có« ^tat aftio. utputa nepoti fafta eft iniuria. pater praefens eft. anus abeft. feibit Iulianus,patri potius dandam iniuriarum aftionem, quam ipfi Hcpotiiad cuiusCinquit)offïcium pertinet, etiam uiuente auo filiü fu* puin omnibus tucri. Idem lulianus fcribit.-filium non tantum ipfum agere debere, ueru etia pcuratoré dare poffe. alioquin {inquit) Hifi ei permiferimus procuratorem dare poffe.-futur um eft, ut fi uale« Hidine impediatur,nelt;5 fit,qui iniuriarum aftionem exfequatur,impe Watur aftio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem ait:amp; fi nepoti fafta fit iniuria, amp;nbsp;nemo fit, qui

^Hinomine agat.-permittendum effepatri experiri,amp;is procurato» Itmdabit.omnibus enim,quifuo nomine aftionem habent,procu-i«oris dandi efle poteftatem. intelligi autem filium (inquit) familias «10 nomine agere,cum patte ceffante,praetor ei agere permittit. Si ' « 5 insfamilias iniuriarum egcrinpatri aftio non competit. Idem ait.* «fiofamilias iniuriarum nomine aftionem dati,quoties nemo eft, qui patris nomine experiatur .• amp;nbsp;hoc cafu quafi patremfamilias confti« lui. quare fiuc emancipatus, fine ex parte haeres fcriptus fucrit,uel ttiam cxhæredarus,fiuc paterna hæreditate abftinuerit.exfecutionem utis ei dandam.effe enim perabfurdum.quem praetor manente patria poteftate ad aftionem admittendüputauerit,cipatrifamilias fafto ulti onem inimiarü fuaium «ipi, amp;nbsp;transfer ad pattern, qui eum ( quan«

turn in ipfo eft) omiferiraut (quod eft indignius) ad barredes patrïs,ad quos nonpertinere iniuriam filiofanulids fadani proculdubio eft.

EVm,qui nocentem infamauit,non effe bonum amp;nbsp;æquffm ob earn rem condemnari- peccata enim nocentiü nota elle amp;nbsp;oportere, amp;nbsp;expedite. Si feruus feruo fecent iniuriam : perinde agendülft, qua» fifi domino feciftet. Si nuptafiliafamiliat iniuriam acceperit.àuir, èc pater iniuriaru agent. Pomponius refte putarranti patri tódemnan dum effe reu,quanti tódemnaretur, fi ea uidua effetruiro tanti, quanti códemnaret ,fi ea in nullius poteftate effet: quod fua cuiufç iniuria ,p-priam æftiniationê habeatamp;ideo fi nupta in nullius poteftate fit : non , ideo minuseam iniuriamm agere poffe, quod amp;nbsp;uir lu o noftaine agat.

Si iniuria mihi fiat ab eo,eui firn ignotus.-aut fi quis putat m? Luefi Titium effe,cum firn Caius Seins : praeualet, quod principaleeft,iniu-riam eu mihi facete uelle. nacertusfum ego : licet ille putet me alium effe, quant firn. amp;:ideo iniuriaru habeo aflioné. At cum aliquisfilium familias patremfamilias putat.non poteft uideri iniuriam patri facere: non magis,quam uiro.fi mulieré uiduam effe credar .• quia neq; in pet* fonam eorum confertur iniuria,nee transferri perfonaz putatio ex per-fona filiorü ad eas poteft:cum adfedus iniuriam facientis in hunc,tan* quam in patremfamilias,confiftat. Quod fi fciffet filiumfamilias effe: tametfi nefciffet,cuius filius effet.dicerem (inquam) pattern fuo nom* ne iniuriarum agere poffe ; nee minus iiirum,fi ille nuptam effe fdtet. nam qui bate non ignorât : cuicunqß patri,cuicunq; maritOjperfilium, per uxorem uult facere iniuriam.

XI X. 1 D E M. SI creditor meus,cui paratus fum foluerc,per iniuriam meamfidc* iuffores meos interpellai! ent: iniuriarum tenetur.

SI iniuria: faciendæ gratia Sei.a domum abfentis debitoris fignaffet fine authoritate eins, qui concedendi ins poteftatemûe babuit ; in« iuriarum adionem intendi poffe refpondit.

INiuriarü aeftimatio non ad id tempus, quo iudicatur, fed ad id, quo» fada eft,referri debet.

SI quis domum alienam inuito domino introqt, quamuis in ins uo cati; adionem iniuriarum in eum competere,Ofilius ait.

VI quis proprium fcruiim diftrahere prohibeatux à quolibet ; iniuri-O.'irum^periri pored.

Ql ftuorum ferua paffa fit .• iniunaru adio dabitur. at fi cælauit man» 0cipiuni,uel quid aliud furandi animo fecit ; criam furti.uel fi uirgi» quot;^niimma rul'd ftuprauerit.-etiâ legis Aquiliæ aftioné eópetereputat.

SIquis feruum nicum nel filiiim nieum ludibriohabeat, licet con* fentientértamen ego iniuriam jam uideor accipere.ueluti fi in po« * Pinam duxeritillum,fi alea luferit. fed hoc utrun^tunc locum habe« ’■J poteft^quoties ille,qui fuadcr,animfi iniuriæ faciendæ habet, atquin Poteftnislum confilium dare,uel qui dominû ignoret.amp;ideo incipit ^^tuicorrupti adio neceffaria ede.

Çl ftatua partis tui in monuméto pofita faxis esfa eftifepukhri uio-Okti agi non poflejniuriarum poiTe.Labeo ait.

Yferuum,cuius nomineiniuriarum aflio tibi competit,manumi-Offris,aut alicnaueris.fupereft tibi iniuriarum aflio.

V Eriio autem manumiflb non competerc aflionem ob iniuriam, Oquani in ferui tute paflus eft, quis dubiret C* Filio fi iniuria fada ‘'fdim utricj tam filio,quam patri adquifita adio fit.non eadem utieg **denda æftimatioeft.

CVmpoffit propter fihj dignitatem niaioripfi,qnim patri iniu« 113 fada ede. XXXII. VLPIANVS.

' ,1\T^c magidratibus licetaliquid iniuriofe facete. fi quid igitur per 1 1 iniuriam feccrit magidratus,uel quafi priuatus,uel fiducia ma« amp;ftrattis:iniuriarü poreft eóneniri fed utrum depofito magidratu : an Jjeto amp;nbsp;quädiu eft in magiftratuf fed uerius eft.fi is magiftratus eft, qui fraude m ins iiocari nó poteft.exfpedandû effe,quo ad magiftratu ’Peat, quod fi ex minoribus magiftratibus erit,ideftqui fineimpe« *^ogt;aiit fine poteftate fiuit magiftratusió; in ipfo magilüatu pofte eos ‘^onueniii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus

/'~\ Vod rcîpublicæ uenerandx cauffa fecundû bonos mores ftreria y nbsp;nbsp;nbsp;ad contumeliä alicuius pertinet quia tarnen non ea mente ma giftiatus facit, ut iniuriam faciat,fed ad uindiââ magiftiatus publice refpicianadione iniuriarum non tenetur.

SI plûtes ferui aliquem fimul ceciderint,aut conuicium aliciii fecc-tint.fingulorum proprium eft maleficium.amp; tanto maior iniuria, quanto à plutibus admira eft.imó etiam tot iniiuix funt,quot amp;nbsp;peifo nx iniuriam facientium.

SI quis iniuriam atroeem fecerit, qui contemnere iniuriarum iudici urn poflit ob infamiam fuam,amp; egeftatem; praetor atrocité?exfe« qui hanc tem debet A cos,qui iniuriam fecerunt,coërcere.

SI filq nomine cum pâtre iniuriarum agere uelim,amp;is procurato« remdet.nonintelligiturfilius defendi,nifiiudicatum folui fatif-detur.amp;ideo adio aduerfus filium,tanquam à patte non defenda« tut,danda ent.

COnftitutionibus principalibus cauetur.ea.qux infamandi alten« us cauffa in monumeta publica pofita funt,tolli de medio. Eti» ex lege Cornelia iniuriarum adio ciuiliter moucri poteft : condemna-tiöne xftimatione iudicis facienda.

VEftem fordidam rei nomine in publico habcrc,capilliimûe fub« mittete nulli licet.nifi ita comundus fit adfinitate, ut inuitus in teum tcftimomum dicere cogi non poffit.

DIuus Seucrus Dionyfio Diogeniitarefcripfit.atrocisiniuriaeda mnatus in ordine decurionum effe non poteft; nee prodeffe tibi • debet error præfidû,aut eius,qui de te aliquid pronûciauerit ; aut coru, qui contra formlt;â iuris manfiâe te in ordine decurionum putauerint.

PAter,cuius filio fada eft iniuria,non eft impediendus, quo minus duobus iudieqs amp;nbsp;fuam iniuriam profequatur amp;fili}. XLH. PAVLVJ.

QV*niuriariim aftionem per cakimniam inftituitextra ordi-yem damnatur,ut exfilium,autrclegationem,aut ordinis amo nonem patiatur. XLIIII. lABOLENVS.

Slinferiorum ædium dominus fuperioris uicini fumigandi caufla fiimumfaceret:autfifuperioruicinus in inferiores ædes quid aut proiecerit,autinfuderit.-negatLabeo iniuriaruagi poffe.quod falfum • puto;fi tarnen iniuriæ faciendæ cauffa immittitur.

pVfe iniuria nunc extra ordinem ex cauffa amp;nbsp;perfona ftatui folet.Et ferui quidem flagellis cæfi dominis reftituuntur.-liberi uero, hu-*^ilioris quidem loci/uftibus fubqciütur: exteri auté uel exfilio tenu porali,uel interdidione rei certæ cocreentur.

' Ollicitatores alienarum nuptiarumjtem'q^ matrimoni-j orum inrcrpellaroresA fi effedu fceleris potiri non pof» i funt.propcer uoluntatem perniciofæ libidinis extra ordi nem puniuntur. nbsp;nbsp;Fit iniuria contra bonos mores, uc-

kif 11 quis fimo corrupto aliquem perfuderit.-cceno,luto Oolinieritaquas fpurcauerit;fiftulas,lacus,quidüe aliud ad iniuria pu-blicdcontaminaucrit.inquos grauiter animaduerti folet. nbsp;Qui pue»

to ftuprum,abdudo ab eo uel corrupto comité, perfuaferit;aut mulie tem puellamûeinterpellauerit,quidûeimpudiciciæ gratia fecerit, do« *tmm præbuerit,preciumûe,quo is perfuadeat, dederit ; perfedo flagi» tio,punitur capite: impcrfedo,ininfulam deportatur.-corrupti comi« ', tes fummo fupplicio adficiuntur.

DIuus Scuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferiint.-eam, quae data opCM partum abegiflet,a præfide in temporale ex film m dandam.indi gnu enirn uideri, impune cam marituna libcris fraudaffe.

IN eum,cuius inftinda ad infamandum dominum feruus ad ft.itua confugifTe compertus erit,præter corrupti ferui adioné, qulexcdi» fto perpetuo competit/euere animaduertettu:.

ANnona attentare amp;nbsp;uexare uel maxime dardanarq folent. quo« rum auariciæobuiam imm eft,tam mandatis,quam conftituti* onibus. Mandatis denicg ita caue^praetcrea debebis euftodire ,nedar-danarij ullius mercis fint.ne autab his,qui coëmptas mercès fiippri* munt-aut à locupletioribus,qui frudus fuos æquis pieces uend^e no’ lun^du minus uberes prouentus exfpedât.-annona oneretur. poenaau tem in hos uaria ftatuitur.nam pleruin^.fi négociantes funt, négocia« tione tantum eis interdicitur» interdum amp;nbsp;rclegari folent ; humiliores ad opus publicum dari. Onerant annonam etiam ftaterae adulteri» næ,de quibus diuus Traianus edidum propofuit:quo edido poenam le gis Cornelix in eos ftatuit,perinde ac fi lege teftamentaria,quod tefta mentum falfum fcripfiflet,fignaffet,recitaflet,damnatus eflet.fed amp;di BUS Hadnanus eum,qui falfas menfuras habuerat, in infula relegauit.

SAccularq,qui uetitas in facculis artes exercentes partem fubdneut, partem fubtrahût.-item qui diredarq appellantur, hoc efthi ,quhn aliéna coenaculafedirigunt furandi animo.- plus,quam fures puniendi funt.idcirco aut ad tempus in opus dantur publicum, aut fiiftibus cafti gantuc ëe dimittuntur,aut ad tempus relegantur. nbsp;nbsp;Sunt prætereaeû

mina,quae ad exfecutioné præfidis pertinent, utputa fi quis inftrumen ta fua prodita effe dicat. nam huius rei exfecutio præfedo urbi à dims fratribus data eft. Sunt quædâ,quae more prouinciarû coetcitionem folent admittere.utputa in prouincia Arabia lt;rKO7si7lt;.ia'fjLop crimen ap pellant,cuius rei admiffum tale eft, Pleriq? inimicorum folent in præ; dium inimici c-owt^.il'^Jd eft lapides ponere,indicio futiiros,quod fi quis eum agrum coluiflct.malo læto periturus effet infidijs eoru, qui ' mowtTuwç pofmffent.quæ res tantum terrorem habet, ut nemo ad eu agrum accedere audeat,crudelitatem timens eorum,qtnlt;^HowtA/cr^i.op fecerunt.hanc rem præfides exfequi folent grauirer uf9 ad pœnam ca pitis.-quiaamp;ipfares mortem comminatur. In Aegypto qui chôma« ta rumpit uel diftbluit (hi funtaggeres,qui quidem folent aquam NU loticam continere)squepleditur extra ordinem. fed pro conditione fua

ba Si pro admiffi menfura quidam opcrepiibKco,aut métallo pledun tot. Sed amp;nbsp;métallo quidem fecundum fuam dignitatem, fi quis arbo-tem ffcaminon excideritnam amp;nbsp;hæc res uindicat extra ordinem non koi poein-idcirco, quod hæ arbores colligunt aggeres Niloticos, per 900s incremétaNili difpenfantur A deminutiones æque coërcentur. thomîta etiam amp;nbsp;diac opi,qui in aggeribus fiant, plediefficiunteos, 901 id admiferint.

IN circulatores,qui ferpentes circûferunt amp;nbsp;proponut, fi cui ob corn metum damnum datum eft,pro modo admifli aftio dabitur.

1 tOmen A v T CLAM agendum erit. amp;nbsp;ita de ftatua de .^Mîmonuméto euulfa Celfus fcribit.idem quxrit, fi ncq; ad pliimbata fuerit, neg? adfixa.an pars monumeti effefta fit,an uero ma oeat in bonis noftris'à Celfus fcribit,fic effe monumenti,ut oifaiia.ôc beo QVOD vi A VT CLAM interdiftolocumfore.

PRxtoraif. cvivs dolo malo sepvlchrvm violatvm esse DICETVR: IN EVM IN FACTVM IVDlClVM DABO.-VTEI, AD QVEM PERTINEAT,QVANTI OB EAM REM AEQVVM VIDE BlTVR, CONDEMNETVR. SI NEMO ERIT, AD QVEM PER-TINEAT,SIVE AGERE NOLET: QyiCVNQVE AGERE VOLET,EI CENTVM AVREORVM ACTIONEM DABO. SI PLVRES AGERE VOLENT: CVIVS IVSTISSIMA CAVSSA ESSE VIDEBITVR, EI AGEN Dl POTESTATEM FACIAM. Sl QVIS IN SEPVLCHRO VIOLATO DOLO MALO INHABITAVERIT,AED1FICIVM'VE ALIVD,QyA'M ', QVOD SEPVLCHRI CAVSSA FACTVM SIT,HABVERIT; IN EVM, SI ALIQVIS EO NOMINE AGERE VOLET, DVCENTORVM AVREO. RVM ivDlClVM DABO. Prima uerba oftendûteum demu ex hoc pkfti.qui dolo malo uiolauit. fi igitur dolus abfitreefTabit in eiufdé pet fona pœna. Perfonæ igitur doli non capaces, ut impubères,amp; omnes, qui non animo uiolandi acccdunt:excufati funt. Sepulchri autem apppellatione omnem fepulturae locum contineri, exiftimandum eft.

poteft fepulchri uiolati rcneri/i forte contra uoluntatem teftaton's in tulit.licet enim cauere teftatori,neqnis có inferatur,utrefcriptoimpc ratoris Antonini cauetur. feriiari enim noluntatem eins op^tere. er« go fie fi cauit,ut imus tantum haeredum inferat.-feruabitur, ifffolus in» ferat. Non perpétué fepulturae tradita corpora pofTe transferri,edi-flo dini Seueri cótinctur.-quo mandatur,ne corpora detinerende, aut iicxarentur,aut prohiberentur per territoria oppidoru transferri. Di mis tarnen Marcus refcripfit nullam poenam meruiffe eos,qui corpus defundi in innere per uicos aut oppidum tranfuexerüt : quamuis ralia fieri fine permiffu eorû,quibus permittendi ins eft,non debeant. Di uns Hadrianus referipto poenam ftatuit quadraginta aureorum in eos, « qui in ciuitate fepeliunt,quam fifco inferri iuiTit: amp;nbsp;in magiitrati^ ean», dem ftatuit,qui pafTi funt,amp; locum publican iuffit.à corpus transferri. Quid tarnen fi lex municipalis permittit in ciuitate fepelirifipoft referi pta principalia an ab hoc difceffum fir.uidebimus.-quia generalia funt referipta.ôi: oportet imperialia ftatuta fiiâ uim obtinere,amp; in omni lo« co ualere. Si quis in fepulchro habitaffet, ædificiumûe habuiflenei, qui uelif,agendi poteftas eft. Aduetfus eos, qui cadauera fpoliant, præfides feuerius interuenire debent: maxime fi manu armata aggre« diantur.ut fi armati more latronum id egerint: etiam capite pledanf» uedinus Seuerus refcnpfit.fi fine armisaifijad poenam metalliproce-datut. nbsp;nbsp;nbsp;Qui de fepulchri uiolatiaftionciiidicanr,a;ftimahuntqua-tenus interfit.fcilicetex iniuria,quæ fada eft.-item ex lucroeius,quiHi olaiiinuel ex damno,quod cótigit.uel ex temeritate cius,quifccit. nun quam tarnen minons debent condemnare his,quorum intcreft,qu^ni folent extraneo agente. Si ad plures ius fepulchri pertincatutram omnibus damns adionemian ei^qui occupauitt' Labeo omnibus dan» dam dici^rede.-quia in id,quod cuiufç intereft,agitur. Si is,cuius in tereft,fepulchri uiolati agere nolet.-poteft poenitentia ada ante, qn^m lis ab alio côteftetur.dicere fe uelle agereA audietur. Si feruus in fc pulchro habirar.uel ædificauinnoxalisadio ceflanôfineûpr.'etor hic adionem pollicetur.fi tarnen non habiter,fed domûculam habeat ibi feruusmoxale indicium erit dandum ; fi modo habere poffe nidetur. / Hæc adio popularis eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SEpulchra hoftium religiofa nobis nô funt. ideo'ep lapides inde fub latos in qncmlibet ufum conuertere polTumus.nec fepulchri uiola ti adiocompetit.

TIT. XIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xrf?

tint,cria pôÆ uenditos fundos adeundorum fepulchrorum fit îus. legi bus naiKj prædioriim u endendor um cauetur : ut ad fepiilchra,quæ in fiuidis fuut,iterei,aditus,ambitus funeris faciendi cauffafint.

SEpulchri uiolati adio in primis datur ei, ad quem res pertinet. quo ceflïiite.fi alius egeritCquamuis reipublicae cauffa abfuerit domi« nus)nódebebitex integroaduerfus eum,qui litis acilimationé fuftule rit,dari.nec pored uideri deterior fieri códitio eius,qiii reipublicae cauf faabfuit.-cumhxcadiononadrem familiärem eius,fedmagisadul* tioncm pertineat.

QE^lcbti deteriorem condirionem fieri prohibitu ed.fed corruptu Oamp;lapfummonumcntum,corporibus non contadis, licet reficere.

SEpulchri uiolati crimen poteftdici ad legem luliamdeui publica perrinere ex illa parte,qua de eo cauetur, qui feccrit quid,quo mi« *ws quis funeretur.fepeliatiuue.-quia amp;nbsp;qui fepulchrü uiolat,facit,quo quis fepultus fit.

QVæfitum eft,an ad hæredem neceiTarium, cum febonis immi» fcuiflet,adio fepulchri uiolati pertineretC’ dixi, rede eu ea adio« •^wpctirijquaeinbonumamp;aequum conceptaeft.nec tarnenfi ege« tit.hæredirarios creditores timebit.- cumA(fi per hæredirarem obtin-8^t hæc adio,nihil tarnen ex defundi capiatur uoluntare.-neqj id capia *itt,qiiod in rei perfecutionem,fed in fola uindida fit conftitutum.

Q Ei fepulchrorum aiolatorum fi corpora ipfa extraxerint, uel J voiTa ernennt.- humilioris quidem fortunae fummo fupplicio ad-bciunuir.-honeftioresjn infulam deportantur, alias aut relegantur, ®^tinnietallum damnantur.

limulato præfidisiuffu concufliointeruenitablatum cîuf« ^^modi terrorc reftituipræfes prouinciae iubet,amp; delidum â^æcovrcet. lI. MACER.

COncufTionis indicium publicum non eft. fed fi ideo pecunia acce pit quis, quod crimen minatus fit.-poteft publicu m indicium efle ex fenatusconfultisrquibus poena legis Cornelice teneri iuj^ntur,qui in accufatione innocentiucoierint.quiueob accufandum uelnonaca cufandum, denunciandum uel non denunciandum telhmoiyu pecu* num acceperint.

E abigeis puniedis ita diuus Hadrianus*^confiili BeticS • refcripfit. abigei cum duriflime puniuntur, ad gj^adium damnari folent. puniuntur autem duriflime, non ubiep, fed ubicun^ frequentius eft id genus maleficq.alioqniin

opus nonnunquam temporariu dantur. Abigei autem proprie hi habentur,qui pecora ex pafcuis,uel ex armentis fubtrahunt, amp;: quodamodo deprædantur.'amp; abigendi ftudiuquafi artem exercent, aPs *oué. cquos de armentis,uel ones degregibus abducentes. cærerû fi quis’bo uem aberranté,uel equos in folitudine reliftos abduxerit ; non eft abi« geus, fed potius fur. Sed 3c qui porcum, uel capram, uel ueruecem abduxit ; non tarn graniter,quàm qui maiora animalia abigunt,pledi

* debet. Quanquam autem Hadrianus metalli poenam, item opens, uel etiam gladq præftituerit.attamé qui honeftiore loco nati funt, non debentad hanc poenam pcrtiiicre.fed autrelegandi erunt, aut funtor« dinc mouendi.fanèqui cum gladio abegerint .• non inique beftijsobq* ciuntur. nbsp;nbsp;Qui pecora, de quoru proprietate faciebat cótrouerfiam, abegitmt Saturninus quidem fcribit,ad examinationé ciuilem remit-tendus eft. fed hoc ita demum probandum eft, fi non color abigeatui quaefitus eft,fed uere putauit fua luftis rationibus duftus.

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no to *’^*** ^^^^ poena pleâi dcbeant, cpiftola dini Traiani ita cauctnr, ut ^ Wettam Italiam decern annis relegentur.

Rœuaricator eftquafi uaricator, qui diuerfam partem adiuuatproditacauffa fua. quod nomen Labeoà uaria

|7-lt;^\^ certatione traäum ait. nam qui præuaricatur,ex utra^ P^‘rtccôftitit,quitumô ex altéra, isaiitempræuaricator proprie dicitur, qui publico iudicio aceufauerit. extern

^fluoc^tus non proprie præuaricatordicitur. quid ergo de co fier, fuie Päuato iudicio, fiue publico praruaricatus eitfhic extra ordinem folet

K Qendum eft, quod hodie qs, qui praeuaricati funt, poena iniungi= Otur extraordinaria.

P^ænaricationis iudiciû aliud publicum,aliud moribus induâum A eft.nam ft reus aceufatori publico iudicio idco prjeferibatquod di ^®t fe eodem crimine ab alio accufatu,amp; abfolutum.-cauetur lege Iulia PublicorUjUt non prius accufetur, quam de propria accufatoris præua-•^■catione conftitent,amp;:pronunciatufuerit. huius ergo prauaricationis honunciatio publici iudicrj intelligitur. Quod ft aduocato præuarica Jjonis crimen intendatur.-publicum indicium non eft.nec intereft,pu-“bco,anpriuato iudicio præuaricatus dicatur. Siideoquis aecufe. ^iit.quod dicatur crimen iudicq publici deftituifle.iudicium publicum 'jon eft.-quia ucqj lege aliqu.i de hac re cautum eftmecg per fenatuscon® quot;*Itum,quo pœna quinq; librarum auri in defiftentem ftatuitur,publi-•■äaecufatio indufta eft.

SI is, de cuius ealumnia agi prohibetur, praeuaricator in cauffa iudi-tij publici pronuneiatus fit.-infamis erit.

ABimperatorenoftroamp;patre eiusrefcriptumcft,utin criminis bus,quae extra ordinem obqciuntur, praeuaricatores eadem pae lla adficiantur, qua tenerentur,fi ipfi in legem commififfent, qua reus pci ptxiiaxicationcm abfolutus eft.

IN omnibus cauffis,practerquäm in fanguinc,qui delatorcm corm* pit,ex fenatufconfulto pro uifto habetur.

Effïmum genus eft receptorum, fine quibus latérc nc mo diu poteft.amp;praccipinir.ut perinde puniantur,at^ iatrones. In pari caufla habendi funt, qui cum ad» præhenderclatronespoffent,pccunia accegtauel fub reptorum parte,dimiferunt.

EOs,apud quos adfinis,uel cognatus latro conferuatus eft.nc^ ab* foluendosjiecj feuere admodum puniendos.nó enim pareorum dt delidum A corum,qui nihil ad fe pertinentes Iatrones recipiunt.

Vres noflumi extra ordinem audiendi tant A caufla co* gnitafuntpuniendi. dummodo fciamusjn poena co* rum opens publici temporary modum nó egrediendß. idem eft Sc in baJnearqs furibus. fed fi telo fe fures defend dunt, nel effraftores^nd cæteri his limiles, nee quenqua

il E his,qui carcere effraäo eaafêtant,ttmendatn fappJici \am, diai frattes AemiUo Titoni refcripferunt^Satumi-nus etiam probat hos,qui de cateete etapetât.-fiae effra» dis fotibusjiue cofpitatione cum extetis, gui in eadem euftodia

TIT. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1171

*quot;ftodia cranncapite puniendos-quod fi per ncglcgcnriam cn^odum [uaferint.lenius puniendos. Expilatores,qui funt atrociores fures, “Oceft x^ocTmujinopus publicum,uel perpetuum, uel temporariu ’^srifolent.-honeftioresautemordinead tempus moueri,uel patriae fi« *^es iub^i excedere.quibus quia nulla fpecialis poena refcriptis prinq-Wibus impofita eft.idcjrco caufla cognita liberum crit arbitrium fta« ^endi ei,qui cognofcit.fimili modo amp;nbsp;faccularq,amp; diredarq erunt pu *gt;iendi,itemamp;:cftadores.fedenim diuus Marcus efïraflorem équité Romanum,qui effrafto perforatoc^ pariete pecuniam abftulerat,quin 9uenuio abftinere iuifit prouincia Africa, unde erat, amp;nbsp;urbe, amp;nbsp;Italia.

' Oportehit auté æqne amp;nbsp;in effradores, Se in cæteros fuprafcriptos cauf-. ft cogi^ra ftatui,prout admiffum fuggerit ; dummodo ne quis in ple-beio operis publici poenam,uel in honeftiore relegationis excedat.

IN effraflores uarie animaduertitur. atrociores enim funt nodurni effradores.amp; ideo hi fuftibus cæfi in'metallum damnari folent. dis

I quis alienam hæreditatem expilauerit: extraordinarie ' foletcocrceri peraccufationemcxpilatæhæreditatis, fi cut in oratione diui Marci cauetur..

lexpilataehacreditatis crimen intedaturpraefes pro* Uinciæcognitionem fuam accommodate debet. cum enim furri agi *’011 poteft,folum fupereft auxilium præfidis. Apparet autem expi* btæhæreditatis crimen eo cafu intendi poffe,quo cafu furti agi no po teft.fcilicet ante aditam hæreditatem, uel poll aditam, fcilicet ante^ Ksabhæredepoffeffæfunt.nam in hoc cafu furti adionemnon com-,petere palam eft.quamuis ad exhibendum *agi poiTit, fi qui uindicatu *afs. age. lus exhiberidefideret, palam fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re poffe

DIuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt : elcdionc clTe, utrum quis uelit crimen expilatæ hæreditatis extraordinem apud præ* fediim urbi, uel apud præfides agere : an hæreditatem apofleffonbus iureotdinario uindicare.

REs hTreÆtarias omnia hxredn ftiiffc côfnuncs.amp; idco co, qui ei pilata: hxreditatis crimen obiccit,amp;obtinint, etia cohsredi ^fn ifTeuideri. V. hermogeni AN vs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

VXorexpilatx hxreditaris crimine idcirco nonaccufamr.qina necfiirricumeaagitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI bxreditariam rem ignorans in ca caufla cfTe, fubripuifti: furtum te facere refpondi. P A v L V S .rei hæreditariæ furtum non fit; ficut nee cius,quæ fine domino eft.Ôe nihil mutât exiftimatio fubtipientis.

Ctio ftellionatus,nelt;3j publicis iudicqs/ieij priuatisaamp;o nibus continetur.

QTellionatusiudiciumfamofumquidemnoneftjfcd j^coercitionem extraordinariam habet.

na turn autem obijei poffe his,qui dolo quid feccrut, feiendum eft; fcilicet amp;nbsp;fi aliud crimen non fit,quod obtjeiatur. quod enim in priiia* tis iudierjs eft de dolo aftio, hoc in criminibus fteUionaras petfecutio« Vbicuij igitur tit ulus criminis deficit,illic ftellionatû obtjeiem us. maxime autem in his locum habet,fi quis forte rem alq obligatam di®* mulata obligatione percalliditatem alq diftraxerit,uel permutaucrit, uelinfolutumdederit. namhaeomnes fpecies ftellionatû continent.

Sed amp;nbsp;fl quis merces fuppofuerit,uel obligatas auerterit, uel corra« petit; æque ftellionatus reus eric. Idem fi quis impofturam fecerit, uel collufioné in necem alterius.ftellionatus potent poftulari.amp;ut gc* neraliter dixerim,deficiente titulo criminis,hoc crimen locum habet, necopus eft fpecies enumerate. Pcena autem ftellionatus nulla légitima eft,cum nec legitimum crimen fit. folent autem ex hoc extra ordinem plcdi.-dummodo non debeat opus metalli bate pcena in ple-berjs egredi.in his autem ,qui funt in aliquo honore pofiti, ad tempus relegario,uel ab ordine motioremittenda eft. Qui merces fuppref-fit,fpccialifer hoc crimine poftulari poteft.

DE pcriurioji fua pignora effe quis in inftruméto intauit, crimen ftellionatus fit.St idea ad tempus exulat.

Erminorum auulforü non multa pecuniaria eft,fed pro conditione admittentiu coëtcitionetranfigendum eft.

DIuus Hadrianus in hæc uerbatefcripfit.quin peffi« mum faftum fit corum,qui terminos finium cauf

*^poüros protulerunt.-dubitari non poteft.de pœna autem modus ex ^oditione perfonæ amp;nbsp;mente facientis magis ftatui poteft.nam fi fpJen3 didiores perfonæ funr,quæ conuincunturaion dubie,fi id occupandos *um alienorum finiu caufta admiferunt,poifunt ad tempus,utcuiuf(gg ®tas patietur,relegari.amp; fi iuniorjn longius: fi fenior, recifius. fi nero » ®lti negotium geflerint,amp; minifterio fundi fintrcaftigari, amp;nbsp;ad opus bi fgt;11110 dan. Qiiodfi per ignorantiam,autfortuitn lapides furati funt: fufficiet eos uerberibus decidere.

AGraria lege,quam Caius csfar tulit aduerfus eos, qui terminos ftatutos extr.a fuum gradum finesue moueruntdolo malo, pe= tunaria poena cóftituta eft.nam in terminos Angulos, quos eiecerint, locoûe mouerint,quinquaginta aureos in publicü dari ; Se eius adioné ci,qui uolet, eße iubct. nbsp;nbsp;Alia quoqj lege agraria, quam diuus Nema tnlit,cauetur;iit fi feruusferuaue infeiente domino dolo malo fecerit, ci capitale fit: iiifi dominus dominaue multam fufferre maluerit. hi Qno^,quifinalium qiiæftionum obftruendarumcauflafaciem loco« tun^conuertunt.-utputa ex arbore arbuftum, autex fylua nouale, aut aliquid eiufmodi faciunt: pœna pledendi funt properfona, fie condj-houe,fiefadomm uiolentia.

’ Andatis principalibus præcipitur prælîdibus prouincia* ‘rum,nepatianturefrefodalitia,neûe milites collegia in caftris habeant. fed permittitur tenuioribus ftipem men ftriiam conferre : dum tantu femel in menfe codant, ne fub prætextu huius illicitum collegium codant, quod nó

tantü m uibe/ed à in Italia« fie in prouincijs locû habere, diuus quocg Uq n Seuems

Seucrus refcripfit. Sed religionis cauffa coirc non prohibentur ; da tarnen per hoe non fiat contra fenatufconfultum, quo illicita collegia coercentur. Non licet autem ampliusgt;quäm unum collegium licitu habere.ut cft etiam conilitutu â diuis fratribus. amp;nbsp;fi quis in miobiis fue rit;refcriptü eft,eligere eum oportere,in quo magis cffe uelit; accepta« turn ex eo collcgio J quo recedit,id,quod ci competit ex ratione,qux communis fuerit.

QVifquis illicitum collegium ufurpaucrit .• ca pœna tcnctur, qua tenentur hi,qui hominibus armatis loca publica,ucl templa occupafle iudicati funt.

Sodales funt,qui eiufdcm college funt,quam Graeci ÎTcit^’apuocât. his autem poteftatem facit lex padionem, quam uelint, fibi ferre: dum ne quid ex publica lege corrumpant. fed haeclex uideturex lege Solonis translata effe. nam Sc illic ita cft eadem. nbsp;nbsp;nbsp;èà^ Jli amp;nbsp;^/j.^, »

lt;{)^aT0^tç,H kçfç ôç7iM/j,H vauTa/jKtruay/TO/, H o/xoraefor/h ö/airwTa/,h t7ri Zea/j oï^O(U5}«o/,H àç t/x7ro^ió/j,SoTioU/J t^toj/j, J'/aflwVTaj'n^o'^ «Â^HÀûVÿXU j/op avci^,t«p (UH ëc7ra70jiVlt;rH nxd'xfxótrïa. y^a^/xaTa.

QEd fi ex eadem cauffa fxpius agatuf,cum idem fadum fit.'exceptio jQuuIgatis rei iudicata: opponitur. In populatibus adionibus is, cuius inareft,prxfertur.

PÖ|)ularisadio intégra: perfona:pcrmittitur;hoc cftciu peredidu poftulare licet.

QVipopülariadionc conuenietur,ad defendendum procuratoré date poteft.is ai'rt,qui eam mouet,procuratorem date nó poteft.

Vlieti amp;nbsp;pupillo populates adiones non dantut, nifi cumad eos tes pertinet. VII. PAVLVS.

Populates adioncs non tranfeunt ad i tas ex Trcbelliano fenatufconfulto. hon intelhgitur effc locupletior.

On omnia iudicia,in quibus crimen uettitur,S: pu blica funt .-fedea tantum, quæ ex legibus iudicio« rum publicotum ueniunt;ut lulia maieftatis,Iulia adulterq,Cornelia de fica rijs amp;nbsp;uencficis,Pompeia paricidtj,lulia peculatus, Cornelia de teftamentis, lulia de ui publica, lulia de ui priuata, lulia ambitus Julia repetundatum,Iulia de annona.

Vblicorum iudiciorum quidam capitalia funt,qua:dam non ca-X pitalia,Capitalia funt,ex quibus pœna mots, aut exfilium cftjioc Qq iq eü

cft aquae ^ ignis înterdiâio. per has enim pcenas cximit caput de ciiiU tate.nam cætera,nonexfilia,fedrelegationes proprie dicuntur. tune ciuni amp;nbsp;ciuitas retinetur. Non capiralia funt,ex quitus ^ciuiiaria, aut in corpus aliqua cocreitio pcena eft.

Vblica aceufatio reo uel rea ante defunâis * non pertnittSur. timitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HII. PAVLVS.

INterdum cuenit, ut præiudiciu iudieiö publico fiat ; fient in adione legis AquiliæA furtif ui bonorû raptorumA interdiâo unde ui A de tabulis teftamenti exhibendis.nam inhis de re familiariagitur.

Is,qui reus faftus eft.purgare fe debetaiec ante poteft accurar^,qiia'rti fuerit excufatus.conftitutionibus enim obferuatur, ut nou rclatio« ne criminu/ed innocentia reus purgetur. lllud incertum eft:utnifli ita demü aceufare poffït, fi fuerit liberatus;an amp;nbsp;ft pœnam fubierit.eft enim conftitutu ab imperatore noftro Sc diuo patre eius, poft damna* tionem acenfanoné quem incohare non poffe. fed hoc puto ad eos de* mum pertinere, qui uel ciuitaté, uel libertatcm amiferunt. Incoha* tasplanè delationes ante damnationéimplere eis, amp;nbsp;poft damnatio* nempermiffumeft.

DEfunâoeo,qui reus fuit criminis,amp;poenaexftinda eft. In ^ dUK^cauffa criminis exftinâidebet iscognofcere,cuiusdepe* cuniaria re eft cognitio.

INfamem non ex omni crimine fententia facit;fed ex eo,quod indi* cnpublicicauflamhabuit. itaq^cx eocrimine, quod iudicij publici non fuit,damnatum infamia non fequetur .• nift id crimen ex ea aftio-ne fuit, quæ etiam in priuato iudicio infamiam condemnato impôt* tataieluti furti,ui bonorum raptorum'amp; iniuriarum.

SCiendum eft,fi in capirali caufia fuum feruu reum crimine faftum quis non defenderit .• non eum pro derelifto habcti.amp; ideo fi abfo* lutus fucrinnon liberum fieri,fed manere domini.

INter aceufatoréSe reüm cognitione fufeepta, excufatio proabfen* te iuftis ratiombus admittit .nee pti triduü per fingulos dies ter cita tus reus

TIT. IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÏ77

^s feus damnat, nd de aceufatoris abfends prafente KO caluma pro« ®iinciatur, xi. MAETIANVS.

CVftodias anditutu tam clanffimos uiros, quim patronos cauffa rum C E omnes in ciuicare prouiticix,quam regit,agunt)adhibelt; ^1 dehereA feriatis diebus cidlodias audiri poffc.refcriptü eftdra ut in« ^oxios dimittat, amp;nocentes,qui duriore animaduerfione indigent, . «iffetat. XIH. PAPINIANVS.

ACcijfatorc defundo,reus abaliojudicantc prxfide prouinciae, peragi poteft. Ad crimen iudictj publici perfequendû fruftra procurator inreruenit.-multob^ magis ad defendendum. fed excufatio ®eï abfentium ex fenatusconfulto iudicibus allegafitur.amp; fi iuftam ra ^joncm habentjfentmtiam differunt.

GEneri ferais à focero nenefidf accufatis,praefes pcouinciæ patrem calumnid inruhffe pronunciauerat. inter infames patié deftinôae ”011 habendum refpondi .• quonia amp;: fi publicum indicium inter hbe« *0s de morte filix conftitiflet,citra periculum pater uindicatetur.

On eft permiiTum mulieri publico iudicio quenquatti ^^‘^rn facere; nifi fcilicet parcnru.libcrorumq^Apatro-”'’ ^ P^rænæ »^ corum filij, filixue, nepotis, neptisuc mortem exfequyur.

^ Vjfi morte exfequantut eoram earuc^, in quos ex lege publicorum rcftimopiûinuitænondicunt. idem amp;nbsp;in lege Cornelia teftamentaria ‘Ciiatusftatuit.fedamp;dcteftamentopaterni libettiucl materni muhe« ribus publico iudicio dicere permiffum eft. Pupillis ex confilio tu« ^rum partis morte, item pupillae aui fui mortem exfequi coneeßum ^iege teftamentaria. nam amp;nbsp;de partis quidéceftamento pupiHisage« îc diiius Vefpafianus pcrmifit. fed amp;nbsp;ft non exhibcantur tabulx,pcr in* •ttöiämn poflunt experiri.

LlbeUomm inferiptionis conceptio tails eft. conful amp;nbsp;dies, spud ilium ptictorem uel proconfulem Lucius Titius profefliis eft fc Macuiam Icge Iulia adulterq ream deferre ; quod dicat earn ®im Caio Seio in ciuitate illa,domo illius,menfe illo,confulibus illis,adulterium commififfe.Vti^enim amp;nbsp;locus defignanduseftjn quo adukcr^imco miffum eft.-amp;: perfona,cum qua admiffum dicitur.-amp;: menfis.hoc enim lege Iulia publicorum cauetur. amp;nbsp;generaliter praecipitur omnibus, qai reum aliquem deferunt.neqj autem diem, neqj hora inuitus compta:« bender. nbsp;nbsp;Quod fi libelli inferiptionum legitime ordinati no fuerint: rei nomen aboletnr,amp;ex integrorepetendireum poteftas fiet. Item fubferibere debebitis,qui dat libellos,fc profeffum efle ;uel.aliuspro • eo,fi literas nefeiat. Sed amp;nbsp;fi aliudcrimenobi|ciat;ueluti quoddomu fuam præbiiit,utftuprum materfamilias päteretur.-quodadulterum depraehcnfumdimuerit.'quodpreciumpro comperto ftupro accepc-rit,amp; fi quid fimile;amp; ipfum libellis compræhendendum erit. Si ac« eufator decefferit, aliaóe caufla eum impedierit, quo minus aceufare polTitA fi quid fimile eft.nomen rei aboletur,poftulante reo.-idq; amp;nbsp;1c ge lulia de ui,Sc fenatufconfulto cautum eft:ita,ut liceat altj ex integro repetcre reum.fed inrra quod tempus,uidebimus. et uti^ triginta dies utiles obferuandi funt.

IS,qui iudicio publico damnatus eft,ius accufandi nonhabetnifi li* bcrorum,uel patronorum fuoru mortem eo iudicio ,uel rem fuani exfequatur. fed Se calumnia notaris ius accufandi ademptum ekitem his,qui cum bellijs depugnandi caufla in arena intromiflï funt .• qninc artem ludicram, uel lenocinium fecerint.-quiue pratuaricationis calu« mnixue caufla quid feciffe iudicio publico ,pnunciatus fuerit.quiûe ob âceufandû negociumnecui faceffendum pecunia accepiffe iudicatus erit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v. IDEM. ,

SEruos quolt;5 adulterij poflè accufari,nulla dubitatio eftfed qui piO hibentur adulterij liberos homines aceufareijdem feruos q«o^J?' bibebuntur .Sed amp;nbsp;ex refcripto diui Marei etiam aduerfus propriu fer-uum aceufationem dominus inftituerepoteft. Poft hoc igitur refeti«'^ / ptum accufandi neceffitas incumbet domino feruum fuuni.cxtetuin iufte muller nupta præfcriptionc utetur.

LEuia ctiminaaudireamp;difcuteredc plano proconfulem oportet: Sc uel liberare eos,quibus obijciuntur,uel fuftibus caftigare, uel na

TIT. rr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii7gt;

SI cui crimen obtjciatur.’præccdcre debet in crime fubfcriptio.qiiæ res adidinuenta eft,ne facile quis profiliatad accufationem.cu feu at inultagi fibi accufationem non futuram. cauentitaqj fmguli, præ« terea quod crime obtjeiant, perfeueraturos fe in crimine ufejadfen« ïentiai^. lifdem criminibus,quibus quis liberatus eft,non débet præ fe pan eundem iteru accufari;amp; ita Diuus Pius Saluio Valenti refcru pût. fed hoc utrum ab codem,an nee ab alio accufari poflit,uidendum

1 ®ft.Si: putcm(quoniam res inter alios iudicatæ, ait) non præiudicant) fi is/jui nunc aceufator exftititjuum dolorem perfequatur,doceatq3 fe ignoraffe accufationem ab alio inftitutam ; magna ex caufla admitti * turn ad accufationem debere.Si tarnen alio crimine poftuletur ab eo= ‘lcm,qui in alio crimine eum calumniatus eft.'puto, non facile admit» ïendum eum,qui femel calumniatus fîtaquamuis filiû aceufatoris ad» inittioporterejaliam accufationem inftituétem aduerfus eum,queni pâter accufauerat,diuus Pius Iulio Candido refcripferit. nbsp;nbsp;Idé Imperator referipfit.'feruos ibi puniendos,ubi deliquiffe arguantur .■ domilt; •Himcp eorum(fi uelit eos defendere^hô pofte reuocare in prouinciam fuam.fed ibi oporterc defendere,ubi deliquerût. nbsp;nbsp;Cum facrilegium adnuftum effet in aliqua fua prouincia, deinde in alia minus crimen: Villus Pius Pontio Proculorefcripfit,poftquâmcognouiffetdecrimi-®c in fua prouincia admiffo: ut reum in earn prouinciam remitteret.

QVi accufare poffunt,intelligemus,fi fcierimus, qui non poffunt. italt;5 prohibentur accufare alq propter fexum uel xtatem:ut mu ' “^t,ut pupillus.alrj propter facramentum.-utqui ftipendium merent. ®Kjproprer magiftratii poteftatemüe,in qua agentes fine fraude in ius 'tiocari non poflunt.alq propter delidum propriü,ut infames.alq pro» prer turpem quæftû ; ut qui duo indicia aduerfus duos reos fubferipta quot;abet,numosne ob aceufandum uel non aceufandum accepit.alq pro» prer conditionem fuam.ut filq circa parentes^ liberti circa patronos.

Onnulli propter paupertaté.ut funt,qui minus,quam quinqua* 1N ginta aureos habent.

LJl tarnen omnes,fi fuam iniuriam exfequantur, mortemue pro-X Ipinquoium defendant,ab aceufatione non excluduntur. nbsp;nbsp;Li-

beri Übcrriq^nonfuntprohibendi fuarum return defendendarumgra na de fado parentu patronorumne queri: ueliiti fi dicant ui fe de pof* feflione ab his expuIfoSjfciÜcet non ut crimen eis intendant^^d ut pof feffioaenirecipiant.namamp;: filins quidemnon prohibitus eftde fado matris queri, fi dicat fuppofitum ab ea partum, quo magis coharedé haberet. fed cam ream lege Cornelia facere pemnlTum ei nô e/f. Ab alio delatum alius deferre non poteftZed eum.qui aboiitione publita, uel prinata interueniéte, aut defiftére accufatore,de reis exemptas eÆ: alius deferre non prohibetur.

H Os aceufare non licet.legatum Imperatoris,item præfidem pro uinciæ,exfentcntiaLentuli dida Syllaamp;: * Tirone confiilibus. or^c« nbsp;nbsp;item legatum prouincialem,eius duntaxat criminis, quod ante cômi« fit,quàm inlegationéiienit.irem magiftratû populi Romanitcumàc, qui reipublicæ eauffa abfuerit,dum non detredandi leges canfïa abeft.

Hoc etiam beneficio inreos receptiiiti pofTant.-fi aboiitione iurcruc niente,repeti fe non debere contendant, fecundum epiftolam diui Ha driani ad Glabrionem confulem feripram. Lege Iulia iudiciorum publicorumcauetur,neeodem tejnporc de duobus reis quis quera« tur,nifi fuarum iniuriarum caufla. Si feruus reus poftulabitur: eade obfcruanda funt,qu« fi liber eflet,ex fenatufconfulto Cotta amp;nbsp;MeCTa« laconfulibus. Omnibus autem legibus ferui rei fiunt, excepta lege lulia de ui priuata.quia ea lege damnati partis tertiæ bonorum publi-cationepuniiuituirquæ poena in feruum noncadit. idemcpdicenduni eft in txteris legibus,quibus pecuniaria poena irrogatur, uel etiam ca* pitis,quæ feruorum pocnis non conuenit,ficuti relegatio.item neclex Pompci a paricidrj: quoniam caput prim urn eos adpræhendit, qui pa* rentes,cognatosne,autpatronos occiderint; qua: infernos (quantum ad nerba percinet) no cadunc. fed cum natura eft communis; fimiliter

amp; in eos animadnertetur. Item Cornelia iniuriamm feruum non de-bcrerecipi reum,CorneIius Sylla author fuit, feddurior ci poena ex« tra ordinem imminebit.

MVlierem propter publicam utilitatem ad annonam pertinente * andiri à praefedo annonae deferentem, dinus Hadrianus amp;nbsp;Antoninus refcripferur.famofi quoq; accufantes fine ulla dubitatione ad mittuntur. milites quotj, qui cauffas aliénas defendere non polTunt, qui propace excubant,uel magisadhancaccufationem admittendi huit Serui quo^ deferentes audiuntur.

SEnatus cêfuitjie quis ob idem crimen pludbus legibus reus fieret. XV. VLPIANVS.

1N enig/uius dolo malo hominibus coaâis damni quid datu effedi l.cctiu:,noii debet cogi aftor,omiffaaflione ciuilii crimen intendere.

VI plures exiftant.qui eundem publicis iudicqs accufare uolunt: in= Odex eligere debet eum, qui accufet,cauffa ftilicetcognita : aeftima» bs accufatoru perfonisjiel de dignitate,uel ex eo,quod intereft,uel æta

SI femjum dominus in crimine capital! defendat.-fiftendum fatifda« to promittere iubetur,

CVmTitiateftamenrumCarjfratrisfui falfum arguere minaref, amp;nbsp;folennia accufationis no impleffet intra tempus à praefide pro *ünciæ defini turn: pracfes iterum pronunciauit,non poffe illam ampli 'IS de falfo teftamento dicere.aductfus quas fententias Titia non pro-*J0cauit.-fed dixit fe pod finitum tempus de irrito teftamento dicere. Auæro.an T itia,qu3C non appella uit aduerfus fententiam praefidis^pof-fitadfalfiatcufationempoftea reuertic’ Refpondit. nihil aperte pro« potii,proprer quod aduerfus fententixauthoritatem de falfo agens, *udienda fit.

|Alui fratres refcripferunt, non debere cogi hxredes aceufatorum J^v exfequi criminaitem non oporrere compclli aceufatorem plu-if^sreos facere,diuus Hadrianus refcripfit.

X iudiciorum publicorum admiffis non alias tranfeunt aduerfus X^fiæredes peenx bonorum ademprionis ,quàm fi lis conteftata, amp;nbsp;*^oudemnatio fecuta fuerit.-excepto repetundarum amp;nbsp;maieftatis iudi« fio.quxeriam mortuis reis.cum quibus nihil aftum eft, adhuc exerce *eplacuir,utbona eorum fifeo uindicentur:adeoutdiui Seuerus Ôe , Antoninusreferipferint.ex quoquis aliquod ex his cauflis crimen con Ataxit,nihil ex bonis fins alienarc.aut manumirtere eum pofte.Ex cæ« iwis uero deliftis pœna incipere ab hærede ita denn1 poteft, fi uiuo reo accufatio mota eft,licet non fuent condemnatio fecuta.

ALterius prouinciaereus apudeos accnfaturamp; damnatur, apud quos crimen contraftum oftenditiir.quod etiam in miliribus ef fc obfernandü,optimi principes iioRri generaliter refcnpferÿir.

Ecnftódiareorumproconfulædimare folct,utriimin carcerem recipienda fit perfona, an militi tradenda, uel fideiiilToribus committenda,ucl etiam fibi.hoc auté nel pro criminis,quod obiicitur,qualitate,uel propter hono rem,aut propter ampliflimas facilitates,uel ,p innocen* tia perlbnæ,iiel pro dignitate eius,qui accufatur/acere folet.

SI feruus capitali crimine poftuletur.-lege publicorum cauetur,ut fis llendum uel abextero fatisdató promittatur. qui fi non defendat: inuinculapublicaconijciiubetur,utex uinculis cauffam dicat.folet italt;5 traâ3ri,an poftea domino permittendum fit,oblata fatifdatione, feruum fuum uinculis liberate, dubitationem auget ediflumDomitia ni,quo cautum eft,abolitiones ex fenatufconfulto fadas ad huiufmolt; di feruos non pertinere.nam amp;nbsp;lex ipfa prohibée eum abfolui, prius$ de eo iudicetur.Sed hæc interpretatio perdura, Sc pernimiû feuera ere in eogt;cuius dominus abfens fuit,uel quod per inopiam illo moment« temporis fatifdationem implere non potuitne^ enim pro indefenfo derclidusrcde dici poteft,qui dominum prasfenrem nóhabuitaielha* buit paratum defendere,paupercm tamen.quod uti^ facilius admitti poterit,fi non poft longum temporis fpacium hoe defideret. QS* exhibendi poftulati funtipropteraliam cauflam alterius criniinis, qdl ante admiffum eft,rei non recipiuntur ex fenatufconfulto.quod in pri iiatis quoqj cauftis amp;nbsp;hominibus fiib fideiuflbre faflis obferuatur .• nifi c.x hoc temporalis adio in pcriculum cadat.

DIuus Pius ad epiftolam Antiochenfium graece refcripfitinon ef« feinuincula contjeiendum eum,quifideiuirores date paratus fit.nififi tam graue fcelus admififfe eum conftet,ntncqj fidduftbri« bus,ne^ militibus committi debeat,aerum hanc ipfam catceris poena ante fupplicium fuftinere.

’^^iriaplei^itnr.piito tamen/i dolo non exhibe.it, etiam extra ordine ^^e damnandiim.fcd fi neq; in cautione, nelt;5 in decreto prxfidis certa _ ^uantita^ompraehenfa eft,ac ne cofuetudo quidem oftendit,quæ cer ^3tn forma habeat.-præfes de modo pecuniæ,quae inferri debet,ftatuet.

v I confeffus fuerit rens.-donec de eo pronuncietnr,in uincula publica ^conijeiendus eft.

jAluus Hadrianus lulio fecundo ita refcripfit.Et alias refcriptum eft,non effe uriq? epiftolis eorum credendu,qui quafi damnatos ^‘^ præfidem remiferint. idem amp;nbsp;de irenarchis pracceptum eft: quia no Omnes ex bona fide elogia conferibere compertu eft. fed amp;nbsp;caput man ®^torum exftat,quod Diuus Pius,cum ^uinciae Afiæ præeffet,fubedi ”0 propofiiit.-ut irenarchæ, cum appræhenderint latrones,interrogét 5os de focqs amp;nbsp;receptoribus,amp; interrogationes literis inclufas atqj obfî pistas ad cognitioné magiftratus mittant.igitur qui cum elogio mit-^untiir,ex integro audiendi funt;amp; fi per literas mifli fuerint,uel etiam P^tirenarchasperduâi. amp;: fiediuus Pins amp;nbsp;alq principes referipferunt; ^f etiam de his,qui requirendiadnotati fi.int,non quafi prodamnatis, ^ed quafi re integra quaerat, fi quis erit,qui eu arguat. amp;nbsp;ideo cum quis ^'^Krlij fccerit.iuberi oportet uenire irenarchamA quod fcripfit,ex-tqiii.amp; fi diligéter ac fideliter hoc fecerit.-collaudandum eum. fi uet,o parum prudenter.-non exquifitis argumentis fimpliciter denotare,ire« *’archam minus retulifle.fedamp; fi quid maligne interrogaflè, a limon ^•âa retulifle pro didis eum compererit; ut uindicet in exemplum, ne W fit aliud poftea taie facere moliatur.

Soient prxfidcs ptouindatnm, in quibus delidum eft, feriberc ad collegas fuos, ubifadore^ ageredicuntur.- amp;nbsp;defiderare,ut cum perfecutoribus ad fe remittantur. fit id quoeg quibufdam referiptis deelaratur.

DE militibus ita feruatunut ad eum remittantur,fi quid delique« nnt,fubquo militabant.is autem, qui exercitum acceperit, etiä WS animaduertendi in milites caligatos habet.

CArceti præpofitus,fi precio corruptus,fine uinculis agere eufto* diam, uel ferrum, uel uenenum incarcerem inferri paflus eft; officio iudicis puniendus eft. fi nefcit ; ob neglegentiam remouendus tft officio.

NEquis receptam cuftodiam fine caufla dimittat, mandaris ira cauet.fi quos ex his,qui in ciuiraribus funt,celcnter â^me cauffa folutesi magiftratibuscognoueris.-uinciri iubebis.amp;his.qni folue« rint,mulw dices, nam cum fcierint fibi quo^moleftiac fururiynmagi ftratü,fi facile foluerint uindos.-noB indifferenter de cætero fatient.

N On dubium eft,quin cuiufeun^ prouincix fit homo, qui ex cu= ftodia producitut ; cognofcere debeat is, qui ei prouinciæ præ* elf,in qua prouincia agitur. Illud â quibufdam obferuari folet .• ut cum cognouit A conftitit.-remittat illü cum elogio adeum,qui prouineix præeft,unde is homo eft.quod ex cauffa faciendum eft.

TV T Hites, fi amifehnt cuftodias,ipfi in periculu deducuntur. nam 1V I duius Hadnanus Statilio Secundo legato rcfcripfit.quones cu ftodia miliribuscuaferit,exquiri oportere, utrum nimianeglegentis militum euafcrit, an cafu :amp; utrum unus ex pluribus, an unàplures amp;nbsp;ita demum adficiendos fupplicio milites, quibus cuftodia euafcrit, fi culpa eorum nimia depræhendatur. alioquin pro modo culpæ in cos ftatuendum eft. Saluio quoeg legato Aquitaniæ idem princeps re-fcripfitdn eum, qui tuftodiâdimifit, aut ita feiens habuit, utpoffit tu* ftodia euadcre.aninuduertendü.fi ramen per uinum autdefidiam cu* ftodis id cuenerit;caftiganduin eum, Ói indeteriorem militiam dari fi iierofortnitiianiiferit; nihil inefiftatuendû. Sipaganus euaferiteu ftodiâ:idcmputocxquirendû,quod circa militis perfona explorandu retulir. xiii. VLPIANVS.

ÏN eos ,qui cum recepti effent in carcerem,confpirauerunt,ut ruptis iiincnlisamp;eff'radocarccrecuadant;amplius,quamcauffa,exquare cepti funt,repofcit,cóftituendum cft. amp;nbsp;quamuis innocentes ex eo cri* mine inueniantur,propter quod impafti funt in carceré.tamé pumen’ di funt.eos ucro,qui confpirarionc eorum detexerint,relcuandos.

NOn eft facile tironi cuftodia credenda. nam ca perdita : is culpaï reus eft,qui earn ci cómiferit.nec uni, fed duobus cuftodia com- * mirrenda eft .• qui fi ncglegcntia amifetint, pro modo culpa uel cafti-gantuc,uel miliriam mutant.quodfi leuis peffona cuftodia fuitreafti* gati reftituutur. nam amp;nbsp;fi miferationc cuftodiam quis dimifennmili* tiam mutatfraudulenter aurem fi fuerit uerfatus in dimirtenda cufto dia.-uelcapite punitur, uel in extremum gradummilitiædatur. Inter-dum uema datur. nam cum cuftodia firnui cü altcro euftode fugiffcu altcri

TIT. nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X185

ä^tcri ncnil data eft. fed ft cuftodia fe interfecerit, nd præcJpitanerit: ’’Dilins cnlpae adfcribitur,amp; caftigabimr.quod fi ipfe cuftos cuftodia in ^wfecerirÿomicidq reus eft. ergo fi cafu cuftodia defunda dicatiir. te* ftationibus id probandiim eft, amp;nbsp;fic uenia dabitur. Solet pr«terca a-Jiiiffa cglpa cuftodia ( fi fame interfiteam adpræhendi ) tempus caufta J^ognira miliri dan ad earn requirendam, adplicito ei alio milite, quod higiriuû domino reddendum perdiderit.-fi facul tares habeat, demis

Roximum facrilegio crimaicft,quod maieftatk dici« tur. Maieftatis atitem crimen eft illud,quod aduetfiis populum Romanû, ud aduerfus fecuritaté eius cômits titur. quoteneturis,cuius opera dolo maloconfilium ___^?^ initum erir,quo obfides iniufliiprincipisintcrciderint;

•Ji’oarman homines cum relis lapidibusûein urbe fint,conueni3ntûc aduerfus rempublicâ, locaûe occupent,ud templa.-quoue cactus con# ’’entusue fiat, hominesne ad feditionem conuocentur. cuiusuc opera ^confilio dolo maloconfilium initum erit, quoquis magiftratus po-pnh Romani, quiûe imperium poteftatemue habet, occidatur.-quoue Qwscontra rcmpublicam armaferat: quiûehoftibus populiRomani **uncium,liref asûe miferit,fignumûe dedent.feceritne dolo malo,quo hoftes populi Romani confilio iuuentur aduerfus rempublicâ ; quiûe *^gt;lites folicitauerit, concitaueritûe, quo feditio tumultusûe aduerfus lenipublicamfiat.

Ö Ville de prouincia, cum ci fucceffum eflct,non difccfTit: ant qui exercirû deferuit,uel pciuatus ad hoftes pcrfugitiquine feiens fal *^gt;niconfcnpfit,uel tecitauit in tabulis publicis.nam amp;hoccapite pri-• *110 legis maieftatis enumeratur.

LEx duodecim tabularû iubet eum qui hoftem concitaucrit,quiûc einem hofti tradidcrit,capircpuniri.lcx auté lulia maieftatis præ« 9piteum,qui maieftatem publicam læfcrit, tencri .• qualis eft ille, qui imbellis ceflèrit: * hoftemûe arcere renuerit, aut caftra toceftenreade aPs*arcëi legetenetur amp;quiiniu(ïu principis bellumgcflrerit,deleâûûchabue uenote-lit, exeteituûe céparaucrit; quiûe,cum ci in prouincia fucceffum effet, nuerit, exercirû

cxercitum fucceffori non tradiderit.qiiiuc imperium exercitumne pb puli Romani deferuerit;quiue priuatus pro poteftate magiftratuûe quid feiens dolo malo gefferit: qui'ne quid eorum,quæfiÿrafcript3 funtjacere curauerit.

IIK. SCAEVOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

CViuse^dolomalo iure iurandoquis adaâuserit,quo aduerfus rempublicam faciat;cuiusüe dolo malo exercitus popiili Roma» ni in infidias dedudus, hoftibusue proditus eritreuiusue dolo malo fa-Öum dicitur,quo minus hoftes in poteftatem populi Romani ueniant: cuiusue opera dolo malo hoftes populi Romani commeatu,armis,relis,equts,pecunia, aliaüe qua re adiuti crunt ; urne ex amicis hoftes po* puli Romani fiant ; cuius'ue dolo malo faftum erit,quo rex extern»a-tionis populo Romano minus obtemperet.-cuiusïie opera dolo malo faftum erit,quo magis obfides,pecunia,iumenta hoftibus populi Ro« mani dentur aduerfus rempublica. Item qui confefliim in iudicio reu, amp;nbsp;propter hoc id uincula cóieftum,emiferit. nbsp;nbsp;Hoc cimine liberatus

V. MARCELLVS. NOn contrahit crimen maieftatis, qui ftatuas Cæfaris uctiiftate corruptas reficit. nec qui lapide iaftato incertofortuin! ftatuam attigerit,crimen maieftatis cómifit.-Ó!:ira Seuerus amp;nbsp;Antoninus lulio Cafliano refcripferunt.ijdem Pontio refcripferunt, non uideri contra maieftatem fieri ob imagines Cæfaris nondum confecratas uenditas.

Vl. VENVLEIVS. QVi ftatuas aut imagines Imperatoris iam confecratas confia«®' rint,aliudue quid fimile admiferit.lege lulia maieftatis tenent.

Vn. MODD ESTINVS, FAmofi,qui ius accufandi non habent,fine ulla dubitatione admit tfitur ad hanc aceufationem. fed amp;nbsp;milites,qui cauffas alias defen* dere non poffunt.nam qui pro pace excubant,magis ad hanc aceufatio nem admittendi funt.ferui quoq? deferentes audiuntur,amp;qnidem do minos fuos,amp; liberti patronos. Hoc tarnen crimen a' iudicibus non in occafione ob principalis maieftatis uenerationem habendu eft ,fed in ueritäte, nam amp;nbsp;perfona fpeftanda eft,an potuerit faccre, amp;nbsp;an ante quid feceritAan cogitauerit,amp; an fanæ métis fuerit.-nec lubricum lin* guæ ad pœnam facile trahendum eft.quanquam emm temeranj digni poena fint. tarnen ut infanis illis parcendum eft, fi nô taie fit deliftum» quod uel ex feriptura legis defeendat, uèl ad exemplum legis iudican« dû fit. nbsp;nbsp;Crimine maieftatis fafto,uel uiolatis ftatwis,uel imaginibus,

IN quxRionibus læfæ maieftatis etiam mnlieres audiuntnr. amp;nbsp;coniu Arationgn demeç * Lucq Catilinx Fiiluia mulier detexit, amp;nbsp;Marcum *aPs.E* TolUum confulem indicio fuo inftruxit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sergq

Orum,qi« maieftatis criminedamnatifuntjihertorum bona If» er is damna tor um conferuarediuus SeuerusdecreuitrSttunede ’’lum fifeo uindicari, fi nemo damnati hberorum exiftat.

A T Aieftatis crimine accufari poteft,cuius ope confilio dolo malo A V Xprouincia,uel ciuitas hoftibus prodita eft.

1 S,qui in ream decedit,integri ftatus decedit. exftinguimr enim cri» J.nienmortalitate.nifi qiiis fortemaieftatis reus fuit, nam hoc crime •'in à fuccefforibus purgerur,hæredit3S fifeo uindicatur.plane no quifs nuis legis luliæ maieftatis reus eft,in cadem conditione eft; fed qui per •^üellionis reus eft,hoftili animo aduerfus rempublicam, nel principe ’nimatus. cactetum fi quis ex alia caulTa legis luliæ maieftatis reus fit: •^otte crimine liberatur.

X lege Iulia feruatur,ut cui neceffe fit ab adultero in ___,cipere, fiquidé mulier ante denunciationé nupfit:

8 nee alias ad mulieré poffit peruenire.nifireüperegerit. pwegiiTe autem non alias quis uidetur,nifi amp;: condemnauerit. nbsp;nbsp;nbsp;Ma ötoiure mariti aceufanti illa præferiptio obrjeitur: S1 NON LEGEM ÏRODIDISSE DïCATVR OB HOC, QVOD AGGRESSVS ACCVSATIO , Nem ADVLTERII DESTiTiT. Lenocint) quidem crimini lege Julia deadulterijs prafcriptum eft.-cum fitin eundem maritum poena ftatu tangui de adulterio uxorisfuæquid acceperit.item in cum, qui in adul teriodepræhenfamretinuerit.cæterumquipatituruxorem fuam de» lluquere,matrimomumcpfuum contemnit,qufq? contaminationc non indignatur; poena adulterum nen affligit. Qui hoe dicit leno tinio mariti fe feciffe : reuelare quidem ruilt crimen fuum, fed non eft huiulhiodicompenfatioadmiüa.ideorimaritum uel it reus adultery

lenocinif renin faccre,femel delams non audietur. Si publico îiidi-cio maritus uxorem ream faciat.an lenodntj allegatio repellat maritu ab accufationeC' amp;: putem non repellerc.lenociniü igirur m^iri ipfum onerat,non mulierem cxmfat. Vnde quæri poreft.an is,qin de adnltes rio cognofcit, Ibtuere in maritum ob lenocinium poffitc' amp;nbsp;p|ito pof-fe.nam Claudius Sorgus uir dariffimus uxorem accufans.cum dete-Öus effet uxorem in adulterio depræhenfam rerinuiffe: amp;nbsp;line accufa« tore lenocinrj damnatus eft à diuo Scuero. Extraneus autem nequa quam lenocinium obqciens, poftea quam reus fadus eft, fe releuabit: nee maritum pœnæ fubijciet. Si fimul ad aceufationem ueniat ma« ritus amp;: pater mulieris.-quem præferri oporteat, quæritur. amp;nbsp;magis eft, ut maritus prxferatur.nam à: propenfiore iure amp;nbsp;maiore dolore exfe* cuturumeum aceufationem credendumeftnntantu.utamp;fipaterprx« uenerit,amp;: libellos infcriptionis depofuerit, marito nó neglegente nee retardante,fed aceufationem parante, amp;nbsp;probationibus inftruéte at^ muniente,ut facilius iudicantibus de adulterio probetur : idem fit di-cendum. fed amp;:quoties alg .qui poft maritum Ôc pattern aceufare pof* funt.ad aceufandum profilierintdege expreffum eft, ut is, cuiiis de ca re norio eft,de iufto aceufatore conftituar.

NIfi igimr pater maritum aut infamem argnat, aut doceatcol* ludere magis cum uxore,qujm ex animo accufare.-poftponet marito., iiii. ideh.

SI maritus præuenerit.accufare'c^înftituerit.-tempora noncedutpa tri.-quia aceufationem inftituete nó poteft. fic tamé, ut quoad luius occupat.utriq; tépora cedant, ubi ucro maritus occupauit; refidua tem pora ei,quipecupare non poteft,nó cédant. Qiiod amp;nbsp;in co dici poteft, qui ab adultcro uel ab adultéra eoepit. nam aduetfus eu, aduerfus quê non eoepit, definfit ei tempora eedere. hæc in maritis amp;nbsp;patribus difta funt. Extraneis auté,qui aceufare poffunt,accufandi facultas poft ma* ritum Se pattern conceditur.nam poft fexaginta dies quatuor menfes extraneis dantur. Si ante extraneus inftituerit accufationem:an fu perueniente marito, permittatur accufario,quærit. amp;nbsp;magis arbitror, hoe quolt;5 cafu maritum audiendum,fi nó neglegentia praeuentus eft. * amp;nbsp;ideo fi aceufatione inftituta abfoluta fit mulier extraneo aceufante; tarnen marito debet per mitti reftaurare aceufationé, fi idoneas cauf-fas allegare poffit,quibus impeditus aceufationem non inftituerit.

NVptammihiadulrerqreampoftulari poffeinpriore matrimo-nio commiffbdubium non eft; cum aperte lege Julia de adulte* rijs

rij? côêrcendis câneatur,fîquidcm uidua fit.dc’ciiîus adultcfio agetur, utaceufaror liberum arbitrium habeat,adukerum, an adukeram pri« üs aceuf^ge malit.fi uero nuptafit: utprius ad adukemm pergat^tum ad mulierem.

INter libéras tantum perfonas .adulterium ftuprumûe paflàs kx lu« lialocum habet.quodautéad feruaspertinet.amp;Jegis Aquibæ aflio facile tenebit,amp; iniuriarum quoq; compcEit,nec erit deneganda præto liaquo^aâiodeferuocorrupto.nec propter plures aftiones pareen-dû erit in huiufmodi criminc reo. nbsp;nbsp;Lex ftupeum amp;nbsp;adukerium pro

* mifeueSc KoIaxçHs-'KWTiço/j appellat, fed proprie adukerium innupta committirur,propter partum ex akero conceptum compofito nomi-iic.ftuprumueroinuirginemuiduânecômittitur.-quod Gravi ^jOc^àp , appellant. Filiusfamilias igitur maritus ab eo, qui fui iuris eft »in ea kge non feparatur.Diuus quo^ Hadrianus Rofeiano Gemino referi« pût,à inuito pâtre filiu hac lege reum facere poffe. Maritus, amp;nbsp;fi duos reos ex alio crinnne habeat,p0terit iure uni tertium aceufare; quo« ’ uiani ea caufla non cedit in numerum caterorum.

QVi pupillam fuamduxit in uxorem contra fenatufeonfukum: nec marrimonium ek.amp;poteft adulterq aceufari » qui tutor uel '■arator fuit»amp;intra uicefimumfextum annum duxerit uxorem non à patte defponfam.uel de ft inatam, uel in teftamento denominatam.

* In libre fecundo de adulteries Papiniani Martianns notât ; incc - * «Pr «lt;»«« te commune crimen aduerfus duos fimul intentari poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aput hic î-

vm. PAPINIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à^itAnx. aVi domum fuam,ut ftuprum adukeriumûe cum aliéna matre- fH mnf, familias,uel cum mafeulo fieret,fciens prœbuerit » uel quæftum 'lt; aoukerio uxoris fuæ feceritreuiufeuqg fit conditionis ,quafi adulter Pimitur. Appellatione domus habitationé quo^ fignificari,palâ eft.

», Ü T fi amici quis domû præbuerit, tenctur. fed êe fi quis in agro alie ‘ » XLno ut ftuprii fietet,præbuiiret.'côpra:hendi debet, fed amp;nbsp;ft in domu aiiquanr foliti fuerint conuenire ad traflandum de adukerio;amp; fi co lo ^0 nihil admiffum fueritnieruntamen uidetur is domum fuam,uc ftu« prum adukeriumûe com mitteretur, præbuiffe.-quia fine colloqufo il« ‘Oadulterium non committerctur.

A Æ Ater autem familias fignificatur non tantum nupta, fed ctiani XUidua. nbsp;Mulieres quo^ hoc capirc legis,quod domum fuam

Miilier.quæeiiitandæpœnx adulterq gratia lenocinium fccerit, aut operas faas in fcetiamlocaueutradulccrq accufari dangiarfq^ ex fcnatufconfalto poteft.

XI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Mlles,qui cam adaltero axoris füæ padus eft, folai facramento, deportarfq^ debet. Militem.qai forons filiamincontuber mo habuit,(licet non in matrimonio)adalterrj pœna teneri/edius di« ci tar. nbsp;nbsp;nbsp;Ea,qax inter teas adalterrj recepta eft, abfens defendi no po»

teft. Socercam naram adalterq accafataram fe libellis præfidi da« , tis atteftatas faiffet,malait ab accafatione defifterc, amp;nbsp;lacram e.Y dote • magis petere.qaæritar,an haiafmodi commenta eins admitti exifti* mes.Refpondi. turpiffimoexemplo is,qui naram faam accafare infti tait, poftea defiftere mal ait, contentas lacram ex dote retinere, tan-qua calpa malieris dirempto marrimonio.qaare non inique repcUef, quicommodamdotis nindidaedomus fuæ præponere non erubuit.

AdalFerij ream intra qainlt;^ annos continaos ddie criminis adrnif-fi,defundaquolt;5mulicre,poftalari pofle,palam eft. Quidam accu fare aolebat adulterij mulierem:amp;poftalabat, ne fibi computarentur dies, qaibus in caftodia faiflet. me hoe admittente exftitit, qui mihi contradicerer. caius opinionem an ta probes,rogo matarius mihi fcri bas.Refpondi.opinionem qaidcmtaamamp;:aerbalegis,amp;fententiaad-iuuant:cui plaçait atiles dies accafatori eópatandos effe, id eft quibuS potait aceufatióis folennia implere.qaare fine dubio dies, qaibus qui® in caftodia fait,extra eópatationem atiliû dieram exiftimanti tibi con ftitatos,contradici non debait. Sexaginta dies,qai marito aceufam ti utiles compatantur,feriatis quoq; diebus(fi modo facultatcm præa dis adeundi aceufator habuit)numerari certum eft.-quoniam de plano quoi5 libellas dari poteft.qaodpriuilegium fi amiferinnon prohibet intra alios quatuor menfes querela faam apud indices deferre. Qy^ rebatur,an iure mariti poflêt accufare air earn foeminam, quafcum et defpófa faifle^alq in matrimonium à patre faiflet traditaf Refpondi. nbsp;nbsp;^

nouam rem inftitaerehaiafmodi accafatorem exiftimo,qui adulten] ^ • crimen obrjceie defiderat propter hoc tantum,qaod priori fibi defpon fa puella a patre in matrimonium alq faerit tradita. nbsp;nbsp;Defundo mari

to adulterij rea millier poftulatur. Quæ propter impuberem filiu iiult dilationem ab accufatore impctrare,an debeat audirifRefpondi. non aidetur mihi confugere ea millier ad iiiftam defenfioné, quæ æta« alids*dc» temfilij prætcnditad*elidendamlegitimamaccufationem. namnó ludendd. utiqj crimen adulterij,quod malieri obijcitur,infanti præiudicar.ci^

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1191

poffit amp;nbsp;ilia adultéra effe,amp; impubes defunôu patrefn babuiffe. Vo« lenti mihi ream adulterij poftu!are,quæ poft commiffum adulterium incodeig matrimonioperfeueraiieraf,contradiftum eft.quæro,anius fterefponfum fitc' Refpondi.ignorare non debiiifti;durante eo matri» monigUn quo adulterium dicitur effe commiffum,non pofte mulieré tea adulterq fieri.-fed nee adulterum interim aceufari pofTe. Licet millier ei,qui in fufpitionem adulterij incidit,nupfifle diceturmó ante aceufari poterit,quam adulter fucrit cóuidus.alioquin ad hoe uel ma« Stitne uiriconfugient,uolentes bene concordatum fequens matrimOs Wiim dirimcrc,ut dicant cum adultero mulierem nuptias contraxifte.

* nbsp;nbsp;nbsp;Millier ciim abfenté uirum audiftet uita funflum efte, amp;: alij fc inn-

Xiffet,mox maritus reuerfus eft. quaero, quid aduerfiis earn mulierem ftatiiendiimfitC’amp;refpondi.tam iuris,quim faâiquxftionem monert nam fi longo tempore tranfiâo fine iillius ftupri probatione falfis ru a moribus indufta.quafifoluta priore uinciilo, leginmis nuprijs fecuna ^siunâaeft.-quod uerifimile eft deceptam earn fuiffe, nihil uindifla di gniimuideripoteft.quodfififtamariri mors argumentum faciendis nuprijs pra:ftitifteprobabitur;cum hoe fado pudidtialaboretjudicari ^ebet pro admifti criminis qualitate. Ream adulterij uxorem duxi. tam damnatam mox repudiaui.quæro,ancauftam diftidij præftirifîe nideart’ Refpondi.cum per legem luliam huiufmodi uxorem retinere prohibearismon nideri cauftam te diftidij præftitiffe, palam eft. qiiare haius tradabitur, quafi culpa mulieris fado diuortio.

HAecuerbalegis,NE qyis POST HAC STVPRVM ADVlTERi-VM'VE FACiTO sciENS DOLO MALO, amp;nbsp;adcum,qiiifuafit,amp; adeum,quiftuprum uel adulterium intuli^pectinent.

Sluxotnonfueritin adulterio,concubina tarnen fit :iiirequidem mariri acenfare earn non potetir,quae iixor non fuerit.iure tarnen tatranei aceufationé inftituere nó prohibebitur.-fi modo ea fit, quæ in 1 concubinatû fe dando matron« nomen non amifînutputa quæ patro ‘ ,niconcubinafuit.Planèfiiieiuftauxorfuit,fiueiniufta:accufationem inftituere uirpoterit.nam (ut Sextus Caeciliiisait)haec lexad omnia matrimoni.i pertinetiamp;illudHomericumadfert.

Sed Ôtin ea uxore poteft maritus adulteriu iiindicare,quæ uulgaris f«« Mit:quauis ft uidnaeftetjmpune in earn ftiipwmcómitteret. nbsp;nbsp;Diui

Scuems fc Antoninus £efcripfeiüt,ctia in fponfa hoc idemuindicandü: Ss lij quia

quia nee matrirtioniu qualecüqj, nee fpem matrimony niolarc perhiiN titur. Sed amp;nbsp;fi ca fit millier,cü qua inceftum cómiffum eft .• uel ea, quac quamuis uxoris animo habetur,uxor tamé efle non poteft .• ^cendum eft,iurc mariti aceufare earn non poffe, iure extranei poffe. Index adultertj ante oculos habere debet, amp;nbsp;inquircrc, an maritus pu^ice ui« liens, mulieri quoq; bonos mores eolendi author fucrit. periniquuni enim uidet effe.ut pudicitia uir ab uxore exigat, qua ipfe nó exhibeat, qua: res poteft Se uirü damnare, nó rem ob eópenfationé mutui crimi-nis inter utrofejcómunicare. Si quis uxoré fua uelitaccufare,dicafü^ ea adulteriö cómififfe,antequam fibrnuberct : iure uiri aceufationein« ftituere nó poterit;quia nó cü ei nupta eft,adultcriü cómifit. Quod ena • incócubinadicipoteft.quauxoré quispofteahabuitaielin fihafami« lias, cuius cóiiinöioni pater poftea confenfit. Si quis plané iixorem fuam,cü apud hoftes eflet, adulteriü cómififle arguât ; benigni us dice-tur,poffe cum aceufare iure mriffed ita demum adulteriü maritus uin-dicabit, fi uim hoftmm pafla non effet, caeterum quæ uim patitur,non eft in ea caufla,iit adulterij uel ftupri damnetur. Si minor duodecim annisindomumdedudaadulteriumcommiferit,mox apud eu msn tem excefferit,cœperitcp effe uxor;non potcrit iure uiri aceufari ex eo adulcerio.quod in minore accatc,antcquàm nupta effet, conimiftt.fed ud quaüfponfa poterit aceufari ex refmpto dun Seneri, quod fupra relatum eft. Sed amp;nbsp;fi qua repudiata mox redufla fit,nó quafi codem matrimonio durante, fed quafi alio interpofito: uidendum eft, an ex delifto,quod in priore matrimonio admifit,aecufari poffit. amp;nbsp;puto nó poffe. aboleuit enim prions mattimonq delifla reducendo candcin. Idemdicendum cft,fi ftupri uelit aceufare eam,qud poftea duxituxo« rem.fero enim aceufat mores,quos uxorem ducendo cóprobaiiit.

IS,cuius ope amp;nbsp;cófilio dolo malo fadü eft.ut uir fœmînaae in adulte-riodepræhenfi,pecunia,aliaûequa padiôeferedimcret:eadempŒ« na damna t,quac cóftituta eft in eos, qui lenocintj erimine damnanrur.

Si uir infamandæ uxoris fuse cauffa adulterum fubiecerit.ut ipfe de-prachenderetrSi: millier A uir adulterij erimine tenentur ex fenatuscon • Îïilco de ea refafto. Marito primu ucl patri earn filiâ,quâ inpotefta« * te habet,intra dies fexaginta diuorttj aceufare permittitur : nee uUi alij intra id tempus agendi poteftas da tut. ultra eos dies neuttius uoluntas exfpeflatur. Iure mariti qui accufant,caluniae pcriculü non euitant.

SI maritus fitin magiftratu, poteft pracueninipatreC’ atqiiin non oportet. Deputat Pomponiusdeberedici,quoad maritus magi« ftratuni

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119?

ftratugcritpatris quoqj acaifationcimpedicndam.'nc pr^ripiatur ma iitoius,quodcum co «quak habet, igitur non cedent fexaginta dies patri, cugi accnfare non poteft. Legis luliæ de adultcrqs capitc fepti-moitacanetur.NE QVIS inter REOS REFERAT EVM.QVI TVNC SINE ÇETRECTATIONE REIPVBLlCAE CAVSSA ABERIT.nelt;5enim xquum lüfnm eft abfentem rcipublicæ cauffa inter reos referri ; dum teipublicæoperat.neceffariô dicitur S1NE DETRECTATIONE. Ceteru fiquis euitandi criminis cauffa idegerit,ut reipublicac cauffa abeffet: nihil 1111 cómentum hoc proficiet. quod fi quis prüfens fit, uice tarnen abfentis habeatur ; utputa qui in uigilibus, ucl urbanis caftris militât: * dicendum eft deferri hunc poffe.nelt;$ enim laborare habet,ut fe repræ-feiltet. Et generaliter dicendum eft,eorum demum abfentiam excufa-tam effe, qui in alia prouincia rcipublicae cauffa abfunt, quam in ea, in qua defer untur. proinde fi quis in prouincia,in qua agit,adulteriû com nijferit, accufari poterit.nifi fit ca perfona,qua£ ad præfidis cognitionê nópertinet. Si negauerint fe pater amp;nbsp;maritus accufaturos intra diera fexagefimu ; an ftatim incipient tempora extraneo cedereC amp;nbsp;primus Ï’omponius putauit, admitti ad accufationé extraneum poffe ftatim, ät^ negaucrint.cui adfentiendum puto.fortius enim dicitur:eutn,qni fe negauerit aflurum, poftea nó audiendum. Lex lulia de adulterijs fpccialiter quofdam adulterq accufare prohiber ; ut minores annis ui-gintiquinjj. nee enim uifuseft idoneus aceufator, quinondurobuftaï ®tatis fit. quod ita nerum eft,fi non matrimonij fui iniuriam exfequa-bir, cæterû fi fuum matrimoniu uindicare uelit .• quamuis iure extraneï ad accufationé neniat, tarnen audietur. nee enim ullapr.'efcriptio ®btjcitur fuaminiuriam uindicanri. fanè fi iuuenili facilitate duftus, ®el etiam feruore ætatis acccnfus,ad accufationé profilqt: accufanti ei *ïon facile calûniæ poena irrogabitur. Minoré uigintiquin^ annis ^eö accipi mus, qui annö uicefimu quintö ætatis agir. nbsp;nbsp;Præferiptio-

•^eSjquæ obqei folent aceufantibus adultern,ante folenttraâari,quâm Suis inter reos recipiatur. cæterû poftea, quàm femel receptus eft, non ■^ poteft ptæferiptioné ohpeere. Si in uiduitate millier perfeuerat : in ' « ^^eufatons eft arbitrio, à quo uelit inciperemtrum ab adultère, an ab adultéra. Si quis de adulterû amp;: adultcram fimul detulerit ; nihil egir, Poteritcpquafi neutrum detulcrit,amp;rutfus â quo uelic,initium facere: Snia nihil prima delatione egit.

r^ Vi uxori repudium mifit, poteft denunciare, ne ea Seio nuberet. fi denunciauerit;amp; ab ea incipere poteft.

DEnunciaffe qualiter accipimus.utrum ad iudicem.an nero firn« pliciterc’egoA fi non denunciauit ad indicem/ufficere credo, fi adultertj fe aflurum denuciauerit. Quid ergo,fi non quid^ denim ciaucrit,uerum libellos accufatorios dederit ante,quam nubereteaq^ cum cognouiffet,niipfit'ne ignorans:' pLito,non uideri ei dcnujiciatü; idcirco non poffe accufatorem ab ea incipere. Quid crgo^i tantuni denunciauit,ne nuberet.-fed non addidit,quare C* num refte nupfilTe ui deamrC' fed melius eft illud fequi, ut eius denunciatio uideatur eledio* nem accufatori referuare,qui crimen denunciauit.omnino igitut fi fe cit adultertj criminis cómemorationem indenunciatione ; amp;fi indicé non fnonftrauit.magis putamus miilierem,quafi denunciatio praecef ferit,pofte accufari. nbsp;nbsp;Quid tarnen fi fpecialiter,cum quo adulterium

fecit,denunciatione complexus eft.mox uelit earn ex alterius perfona aceufareç' magis eft,ut non debeat audiri.ne^ enim crimen, quod de« nunciauit,obi)ck. Sed amp;: fi per procuratorê denunciauerirputo pof« fe cum aceufationé (fi ueliti)nftrtuere;fufficereq5 procuratoris denum ciationem.ergo àfî per aâorem denûciauerit,id eft per fcruum domi« nus denunciauent, rata erit denunciatio. Qliæritur,an alius adulte ram,aliHS adulterum poftulare poftittucquamuis abeodem ambo fi-mul poftulari non poffunt,â diuerfis tarnen fingulipoflinic'fcdnonab te eft hoc probate,diuerfos aceufarores admitti pofie.dum fi ante de-nunciationem nupferit,prior mulier accufari non poftit. exfpeftabit igitur mulier fententiam de adultero latam. fi abfolutus fneritimulier per eum uincet,nec ultra accufari poterit.fi códemnatus fuerinmulieï non eft códemnata,fed aget cauflam fuam.fortaflïs amp;nbsp;obtinere uel gra tia,uel iufticia,uel legis auxilio porerit.quid enim fi adulter inimicitijs oppreffus eft,uel falfis argumentis, teftibusc^ fubornatis apud præû» dcmgrauatus,quiautnoluit,autnon potuit prouocare ; mulier nero iudicem religiofum fortita,pudicitiam fuam defendat? nbsp;nbsp;nbsp;Sed fi an«

ADulter diem fuum obierit.conftitutum eft,ctiam mortuo adui« * tero fine præfcriptionc mulieré pofte accufari. fed amp;nbsp;fi nó mors, fed poena alia reumfiibtraxerit.-adhuc dicimus pofte mulicrem com ueniri. nbsp;nbsp;Si co tempore,quo eligebatur reus,adultera nupta non fuc«

rit,quo autem abfoluatur,nupta inuenitundicendum eft,hanc abfolu to quoqg adultero pofte accufari ; quia eo tempore, quo adulter clige« batur,nupta non fuit, Nupta non poteft accufari,non tantum ab eo.

^ui adulterum accufauir^ec obtinuitrfed nc ab alio quidem.fi adulter ^bfolums eft. Proinde fi per coUufionem cû adultero conftituerit, fue» fit'^ abfolutus.’dedit mulieri nuptæ aduerfus omnes fecuritatem. Pla •^eii nupA eiTe defieritraccufari poterit.nelt;$ enim aliam lex tuecur, ^ f’ni,quæ nupta eft,qu5mdiu nupta erit.

PAtti dat ills occidendi adulteru fimul cu filia,qua in poteftate habet. itaqj nemo alius ex patétibus idem iure facietrfed nee filiusfa

Sic eueniet,utnee pater,nec auus poflit occidcre .• nee immerito. in fua enim poteftate non uidetut habere, qui non eft lux poteftatis»

NEc in ea lege naturalis pater ab adoptiuo feparatur. nbsp;nbsp;In accufa tionemuiduæfiliæ non habet pater iuspræcipuum. * lusocci Oendi patri conceditur domi fuse (licet ibi filia non habitet ) uel in dolt; *^10 generi.fed domus amp;nbsp;pro domicilio accipienda eft,ut in lege Come ^wde iniurqs.fed qui occidcre poteft adulterum ; multo magis contu-gt;^ielia poterit cum iure adficere. ideo autem patri,no marito mulierd ^ omnem adulterum permiflum eft occidere,quod plerun^pietas pa ï«ni nominis confilium pro liberis capit.ca:tcrum mariti calbr amp;nbsp;impetus facile decernentis fuit refrenandus

ÖVodaitIcx, CVM IN FlLIA ADVLTERVM DEPRAEHENDE* RiT,nonociofumuidetur.uoluit enim ita demum hanc pote-•tatem patri competere,fi in ipfa turpitudine filiam cum adultero de-pt«hedat.Labcoquo(j ita probat. 8«: Pomponius fcribit, in ipfis rebus yeneris depraehenfum occi'di.amp; hoc eft,quod Solo amp;nbsp;Draco dicunt 7? *57®. Sufficit pattj,fi co tempore habeat in poteftate, q occtdit,non 9^0 in matrimonium collocauit.finge enim poftea redaflam in pote-ftatem. nbsp;nbsp;Quare non ubicun^ depræhenderit pater, permittatur oc-

widere, fed domi fu3e,generine fui,tantum ilia ratio reddit;quod maio ’^em iniuriam putauit legislator ,quod in domo patris,aut mariti aufa • luerit filia adulterum inducere.fed fi pater alibi habitet,habeat autem * aliam domum,in qua non habitet.-deprxhenfam illo filiam, ubi no quot;abitat,occiderc non poterit. nbsp;nbsp;Quod ait lex, IN CONTINENT! Fi-

^Um occiDAT.-ficeritacipiendum,neoccifohodieadulterorefer-poft diem filiam occidat,uel contra, débet enim propé uno iftu uno impctu utruq; occidere,æquali ira aduerfus utru^ fumpta.qcP fi ^'un adfeâauit,fed dû adulterû occidit,,pfugit filia, amp;nbsp;interpofitis horis ®uptahcnfa eft apatxc,qui perfequebat.in cótinenti uidebit occidifle.

MArito quolt;5 adultefum uxoris ftix occiderepermittitnf ;fedn5 qnemlibetjitpatri.nam hac lege cauetiir, ut liceat uiæ depræc benfum domi fuæ (non etiam foceri ) in adulterio luoris o’idere e«, qui leno fueri^quiue artem ludicram fecerit,uel in fcenam faltadi c.in tandiue cauffa prodierit;iudicioüe publico damnatus, nccj in flitegru reftitutus erit.-quiûe libertus eins manti,uxohsuepatris,matris,fiir;,ti Iix,utrius eorum fuent ( net intereft proprius cuius eorij,an cum alio communis fuent)quiüe feruus erit.amp; præcipitur,ut is man tus, qui ho rum quem occiderit,uxoiem fine mora dimitcat.cæterû fui iuris quis, an fîliusfamilias fit maritus,nihil intereffe, à plenfqj diâum eft. nbsp;nbsp;nbsp;11*

lud in utrolt;5 ex fententia legis qua’rirur,an parti magiftratum occide-re liceatC'ircm fi filia ignominiofa firgt;aur uxor contra leges nupta,an id ius nihilominus parer marirusue habeatc' amp;nbsp;quid fi pater maritusûe le no,uel aliqua ignominia notatus fitf amp;nbsp;redius dicetur, eos ius occiden di habere,qui iure patris mantiûe accufare poffunt.

CApite quinto legis luliæ ita cauetur,ut uiro adulterum cum uxo re fua depræhenfum,qucm aut nolit,aur non liceat oceSdere, re-tinere horis diurnis noâumiscp continuis non plus quàm uiginti, te-ftandæ eius rei caufla,fine fraude fuo iureliceat. ego arbitrer ctiam in pâtre idferuandum,quodin maritoexpreflum eft, fedamp;fi non in domo fua maritus depraehcderit,poterit retinere.fed femel remiffus adul ter,reduci non poteft.quid ergo fi euaferitC’ an redudus euftodiri uigin ti horis poflitc' amp;nbsp;putem,hic magis diccndiim,redudum retineri poffe, teftandæreigratia. Quodadqcitur, testandae REI GRATiA: ad hoc pertinet,ut teftes inducat teftimonio futures aceufatorideprae» henfum reum in adulterio.

Confiante matrimonio ab his, qui extra maritum ad aceufario» nem admittuntur,accufari mulier adultery non poteft. probata enim à marito uxorem,amp;quiefcens matrimoniû non debet aims tut* bare at^inquietaremifi prius lenocinq maritum accufaucrit.dereliââ nero à marito aceufarionem etiam ab alio excitari utile eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Çlpoftulâueritaccufator.utquaeftiohabeaturdeferuo adultcrrj aCa ijcufati: fine ipfe uoluit interefïe,fiue noluit; iubent eum indicés fer« uum æftimariÂ ubi aeftimauerint,untam pecuniam adulteru : amp;nbsp;tam tam cum,qui nomen eius ferui detulic, ei, ad quem ea res pertinet, da« re iubçbiint.Sed difpiciamus^cui ifta pecunia præftanda fit;’quia lex en

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1197

nominauit,ad qiiem ea res pertinebitugit Bôtiæ Fidci emptorem, qua» pis ab eo emi^qui dominus non eft,rede dicemus eum efle, ad quern earcspe^inet. Eu quo^,qui pignori accepic,magis admittimus in eademcauffa eiTe: fcilicet.quiaintereriteius quæftioncm non haberh fed amp;nbsp;y ufusfruAus in feruo alienus fit,inter dominum amp;nbsp;fruduariuni diuidi deber æftimatio.ôr fi communis plurium feruus erit, uti^ inrec cos quoqj erit æftimatio dinidéda. Si liber homo^dû feruus exiftima tur,tocciis fit,quia amp;nbsp;ipfe conditionem fuâ ignoraumagis admittit Cæ cilius,accufationem utilem fibi danda aduerfus eum,qui per calumnP am apperit.ne impunita fit calumnia eius ob hoc,quod liberum homi * iiemquafi feruumdeduxit in quæftionem. Haberi quæftioneni lex iubet de feruis ancillisûe eius, de quo uel de qua quaereretur,paren-tisûe utrius eorum.fi ea mancipia ad ufum eius à parentibus data fine» diuus autem Hadrianus Cornelio Latiniano refcripfit,6i!:deexterisfec uis quæftioneni haberi. nbsp;nbsp;Quæftioni inteceiTe iubentur reus reaûe, amp;

patroni corum A qui crimen detulerit, interrogandi'q? facultas datuc patronis. De eo quoqj feruo,in quo ufumfrudum reus habuit,ma* gis eft,ut quxftio haberi poffit. licet enim feruus eius non fuerit;in fcrlt; üitute tarnen führe uidetur.nec tam proprietatis cauffaad quæftioné, quàm minifterrj pertinet. Ergo amp;nbsp;fi bona fide feruiat reo feru? alienus: »dmittat quis,jnterrogari eum per quæftioné pofte, fed amp;nbsp;fi feruus fit, cujfideicommifl'ariadebeturlibertas,ucl ftatutafperatur: torqueri en pofl€,magis eft. Iubet lex eos homines,dc quibus quæftio ita habita fit, publicos elfe. proinde in cómuni partem publicamus; in proprio, tuius ufusfruflus alienus eft,nudam proprietatem. in quo tantö ufuni fruftum habuit reusimagis eft,ut perceptio ufusfruflus ad publicü inci piat pertinere.alienum feruum uticj non publicamus. Ratio autem pubheandorum feruorum ea eft,ut fine ullo metu uerum dicanr.-amp; ne dum timeant fe in reorum poteftatem rcgreftLiros,obdurent in quæfti one.non tarnenpriuspublicantur,quimquæftio dcillis habita fue« ht.fed amp;nbsp;fi negaucrint.-nihilominus publicâtur.ratio enim adhuc cade tH.'ne dum hi fperant fe in poteftatem dominorum reuerfuros,fi nega *, Uerin^fpemeriticollocandiinmendaciopcrfeuerenc.Sedamp;ferui ac» cnfatoris,fi de his quæftio habitafit,publicentur.eius em ferui ne me« ^iantur, merito à domino eius recedunt.extranei uero non habent,cui gtatificentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si reus uel rea abfoluti fuerint, æftimari per indices

damnum uoluit.-fiue mortui fuerint,quâtæ pecuniæ ante quæftio» nem fuetint:(iue uiuerent,quantæ pecuniæ in his damnum datum fue tit/aflumue eifet. Notandum eft,quodhoc capitequidem nonca-Uetur/i feruus adultenj accufetur,^e accufator quæftioneni in eo habç

MAriti lenocinium lex coêrcuit,qui depræhenfam uxorem in adulterio retinuit^adulterumt^ dimifit.debuit efh uxori quo^j irafci,qu£S matrimonium eius iiiolaiiit.tunc autem puniendus eft ma ritus eius,cum exciifarc ignorantiam fuam non poteft, ucl adumbra* re parientiam prætextu incredibilitatis.idcirco enim lexita locutaeft, ADVLTERVM IN DOMO DEPRAEHENSVM DIMISERIT: quod 110« luerit in ipfa turpitudine depræhenfum maritum coéreere. nbsp;nbsp;Quod

aitlex,DAMNATAM ADVLTERII SI QVIS DVXERIT VXOREM.EA LEGE TENETOR; an amp;nbsp;ad ftuprum ieferatur,iiideamus.quodmagis eft.certe fi ob aliam cauffam ea lege fit condemnata.impune uxor du-cetur. nbsp;nbsp;PleftiturA qui precium pro comperto ftupro accepcrit.nec

intereft,utrum maritus fit,qui accepit,an alius quilibet.quicun^enim ob confeientiam ftiipri accepit aliqiiid,pcena erit pleftendus. caetcrum fi gratis quis remifit,ad legem non pertinet. Qui quæftum ex adul» terio uxoris fuæfecit,pleflitur.ncc enim mediocritet deliquit,quileno cinium m uxorem exercuit.Quxftum autem ex adulterio uxoris face te uidctur,qui quid acceperit,ut adulteretur uxorióc fiuc fxpiusjiue fc nel accepit, non eft eximendus. Quæftum enim de adulterio uxoris facere propé ille exiftimandus eft,qui aliquid accepit,ut uxorem patc-retur adulterari meretricio quodam genere. quod fi patiatur uxorem delinquere,non ob quxftû,fed ob ncglegentiam,acl culpam,uel quan dam patientiam,uel nimiam credulitatem.extra legem pofitiis uidet.

Sex mcnfium hæc fiet feparatiomt in nupta quidem ex die diuor« tij fex menfes computentur, in uidua uero ex die cómiffi criminis.qlt;Ï fignificacc uidetur refcriptio ad Tertyllü amp;nbsp;Maximfi confules. nbsp;nbsp;Pt^

terea fi ex die diuortij fexaginta dies fnnt,ex die uero commifti crimi-nis quinquennium præterierit;debuit dici nee mulicrem po^caccufa« riait quod dantur fex menfes utiles,fic fit accipiendu,ne crimen quin« quennio continuo fopitum excitetur. Hoc quinquennium obferua ri legislator uoluit,fi reo ucl rca: ftuprû,adulterium,uel lenociniû obij« ciatur.quid ergo fi aliud crimen fit,quod obijciatur,quod ex lege lulia defcendit.ut funt,qui domum fuam cauffa ftupri prajbucrint,amp;: alij fi« milesf de melius eft dicerc,de omnibus admims ex lege lulia uenienti bus quinquenniu effe praeftitum. nbsp;nbsp;nbsp;Quinquennium autem accipien

TÏT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti99

poftulatur,poftulataüe efl:. amp;nbsp;non ad enm diem,quo indicium de adul terijs exercetur. Hoc ampHus fenatufeonfuko adieftu eft.-iit fi plures Eundép^u lauer int.-ei us,qni perfeueraueritreü reamne facere, poftu-hrionis dies prima exigat/cilicet ut qui aceufat, fuos libellos aceufa« torios^exfpedet,non alienos. Eum autem,qui per uim ftiiprü inru= krit,uel mari, uel fœminæ.fine præfinitionehuius temporis aceufari poffe,dubiü non eft.-cum eü publica uim cómittere, nuUa dubitatio fit.

PAter fine pcriculo calûniæ agere non poteft. Sexaginta dies â di uortio numerant.in dicbus aut fexaginta amp;nbsp;ipfe fexagefimus dies eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXI. IDEM.

QVinquenniû non utile,fed côtinuô numerandû eft. quid ergo fi prior muller rea fada fit,amp; ideo adulter eodem tempore reus fie n nou poterit,amp; diu trada lite quinquenniü tranfieritt’quid fi is, qui in ka quinquenniü,quem poftulauerat,non peregerit ; aut præuaricaçus ^ftjamp;aliuseundérepctcreuclit.öc quinquenniü tranfadu fitfaequu eft ‘^Otnputationi quinquennij eximi id tempus,quod per poftulationem ptscedentem confumptum fit

XTlhilintereftjadultcrafiliam prins pater Occident, an non: dum 1 utrun^ ocadat.nanlt;5 fi alterum occ/dit.lege Cornelia reus erit.

fi altero occifo,alter uulneratus fuerit : uerbis quidem legis non li-^eratur.fed diuus M arcus amp;nbsp;Cómodus refcripferunt,impunitatem ei concedirquia licet intercmptoadultero,mulier fuperuixerit poft tam amp;auia uulnera.qux ei pater inflixerat.-magis fado,^ uolutate eius fer« *^3ta cft.-quia lex parem in cos,qui depræhenfi funt,indignationem exi RitA feueritatem requirit. Cum alteru ex adulteris elegerit maritus: ■^krum non ante aceufare poteft,quim prius iudiciü fmietur.quia du-®s fimul ab eodem aceufari non licet, nó tarnen prohibetur aceufator ’''ttiui cü adultero nel adultéra eum quo^ aceufare, qui domû fuâ præ

• Q^ ^ws adulteriu â feruo fuo cómiflum dicat in cam,qua nxoré hab« 0gt;t:diuus Pius refcripfit,accufare potius mulieré cü debere,^ in prae *udiciu feruu eius torqnere. Si quis adultcru nó dimiferitjed retin« kit(fotfitan filiu in noucrc5,uel etiam libertü,uel feruu in uxorem)ex «ntentia legis tenetur,quamuis uerbis non continerctur. quae aüt reti *’ckir,punitur.fed amp;nbsp;fi dimiflam reduxerit, uerbis non tenetur.fed ta-*^en dicendum eft,ut tcneatur,nc fraus fiat. Si uxor ex adultcrio ui kptxmium acceperit.lcge lulia quafi adultéra tenetur.

STupram c0mittit,qui liberam mulieicm cupidinis canffa, nó ma« trimonqconnnet.excepttiuidelicet concubin«. Adu^çriumin niipta admittitur.ftuprum in uidua,uel uirgine,uel puero.

SI minor annis adultcrium cómifcrit.-lege lulia tenetur, quonia talc crimcn poft pubertatem incipir.

£Iliumfamilias publico iudicio adultcrium in uxorem fine uolun-tate partis arguerepoffe,conftitutum eft. uindiftam enim proprq »ris confequitur.

SI adultcrium cum inceftu cómittatur.’utputa cum priuigna^nuru, nouerca: millier fimiliter quolt;5punietur. idenim remoto etiam adulterio enenirec. Stuprum in fororis filia fi cómittatur.-an adultc-rij poena fufficiat marito,confiderandum efl.occLirrir,quodhic duplex admiflum eft:quia multum intereft, errore matrimoniu illicite cótra« hatur, an contumacia iuris amp;nbsp;fanguinis contumelia concurrant.quare mulier tóe demu earn poenam,quam marcs, fuftinebincum inceftum îuregentiû prohibitû admiferit. nam fi fola iuris noftri obferuanoin» ♦erueniat.mulier ab incefti criminc erit excufata. nónunquam tarnen amp;nbsp;in maribus incefti crimina ( quanquam grauiora fint natural huma nius,quàm adultcrq traflari lolent.-fi modo inceftum per matrimoniu illicitum contradum fit. Fratres denitg imperatores Claudia: crimcn incefti propter ætatem remiferunt, feddiftrahi coniundionéiHicitam ïufferunt;cum alias adulrerq crimen,quod pubertate delinquitur, non éxeufetur ætate.nam Ôc mulieres in iurc errantes, incefti crimine non teneri, fupra didum eft: cû in adulterio cômiflb nullam habere poffint exeufationé. lidem Imperatores referipferût, poftdiuortium,quod cum nouerca bona fidepriuignus fecerit,non effe crimen admittendu incefti. lidcm Pollioni inhæc uerbareferipferût.incefts noptiae con ' firmari nó folentA ideo abftinenti tali matrimonio poenam præteriti delidi,fi nondum reus poftulatus eft,remittimus. inceftum auté,quod pcrillicitam matrimonrj coniimdionéadmittitur,excufari folet,iicl fexu,uel aetate,uel etiam puniendi corredione, quæ bona fide interuc-nit. uti^ fi error allegatur;amp; facil ius,fî nemo reum poftulaucrit. 1m» j^eratorcs Marcus Antoninus,?c Gômodus fUiusxeferip^erunt. fi mari-

TIT. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xioï

tusuxorem înadulteriodqjræhenfanLimpetu radus dolorisr.iterfe cent:nonntieplegis Corneliædeficarqspoena excipiet.naniamp;dinus Pius in tec uerba refcripfit Apollonio.ei,qui nxorem fiiam in adulte-tio depr^enfam occidiffe fe non negat, ultimü fuppliciü remitti po» teft.dilFicilimü cum lit^uftum dolorem temperarcA magis,quia plus fecerirTquäm quiafe uindicafenó debuerit,puniendus fit.fufficiet igi-tutjfi humili loco fit, in opus perpetuu eum tradi.-fi quid honeftior, in infula relegari. Liberto patroni fama laceffere non facile cócediturr fedfiiuremaririuelit adulterq aceufare, permittendüeft,quomodo fi atrocem iniuriam paffus effet, certefi patronum,qui fit ex eo numero^ » qui depræhenfus ab alio interfici poffet,in adulterio uxoris depræhen* derit.-deliberandum eft,an impune poffît occidere.quod nobis durum efleuidetur. nam cuius famæ,multomagis uteparcendumeft. Si quis in honore minifterione publico finreus quidem poftulatur, fed differtureiusaccafatio,utcautioneiniudicio fiftendi caufTa promit* tatur in finem honoris. amp;nbsp;hoc ita Tiberius Cæfar refcripfit,

Vim pafamp;m effe mulierê fententia prxfidis prouinciæ cotinebat. in legem luliam de adulterqs non cómififfe refpondi ; licet inio» ham fuam protegendae pudicitiæ cauffa confeftim marito renunciari prohibuit. Nupta quoep muli€re,tametfi lenocinq uir prior non po-ftuletur.adulteri] tarnen crimen contra adulter um abextero poterit infer ri. In matrimonio quoqj defunda uxore,uir iure adulteru inter teos recipi poftulat. Nupta,prius quam adulter damnetur,adultert) hou poftulatur ; fi nuptias denunciatio uel ad domum mulieris miffa hou praeceffit. Mulicrem ob latronum focietaté exulare iuflam ei« ha poenae metum in matrimonio pofie retineri refpondi;quia nó fue* ht adulterq damnata. nbsp;nbsp;Pi'æfcriptione quinq^ annorü crimen incefti

hm amp;nbsp;foemina propter cómune crimen fimul non iure, nee à uiro po« ftulari conuenit. cum tarnen duobus denunciatu fuiffet ab eo, qui po« ftea defiftere uolebatrabolitionem effe neceflana in utriufq; perfonam » hfpondi. Incefti cómune crimen aduerfus duos fimul intentari po * hft. De feruis in dominos incefti poftulatos quaeftioné ita demurti ^bendam refpódi,fi per adulterlü inceftum effe contradum dicatur.

QVaefitum cft,anea,qu3 maritus adulterqcrimine fe aceufatura minatuseft,necqHidquaegit;ucl iure mariti,uel iure publicoi Rubere poffit ei, quem in earn reum adulterq deftinauerit Cquot; Paulus te« fpondit, nihil impedire, quo minus ei, quem fufpedû maritus habuit, ea.

ea, de qua quxritur,nubere poflit. Item quæritur,an idem matitus dcfticiiTcuideatur.uél lenocinium c0mififle,qui eandem reduxit uxo» rcmfPaulus refponditcum.qui poft crimen adulrerq intentatum can dcmuxorcmreduxerit,deftitifleuiden;5lt;ideo exeademlege poftea ins accufandi ei non fupereiTe.

XLi. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

IN criminc adultery nulla danda dilario eft .ni A ut perfonae exhibe* antur,aut index qualicate negocq motus hoc caufla cognita permit ferit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLII. TRIPHONINVS.

SI is,qui ias anuloium aureotum impetcauic, adulterium commi* feritin patroni uxorem.autin patronam fuam, aut in eins canine, cuius libertus patt is,aut matris,filq.filiæne fuitran ut libertus puniri de beate’ amp;nbsp;fi deprahenfus fit in adulterio,an impune occidature amp;nbsp;magis probo pœnæ fubijciendumlibertinorum: quoniam lege luliadeadul terijscoêrcendisad tuenda matrimonia proliberrinis coshabcripla-cuitfamp;deteciocemcauiTam peciftud beneficium patronoium .haben non oportet.

SI ex lege repudium mifTum non fit, amp;nbsp;idcirco mulier adhuc nupta effe uideatur. tametfi quis earn uxorem duxerit .• adulter non erit. ' idcß Saluius lulianus refpondit.'quia adulteriumCinquit)finedolo ma* lo non committitur.quanqua dicendum eft.ne is,qui ftiret earn ex ie» ge repudiatam non eilc.dolo malo committat.

DEfunfta quolt;5 focru genet incefti poftulabit,ut adulter poft mot temmulieris.

Egc lulia de ui publica tenetur,quï’arma,tcla,domi fuae, | agrone in uilla,pratcr ufum uenationis,ucl itincris, uel ' nauigationiscoêgcrit. •

IN cadem caufla funt,qui turbæ feditionisâc faciend« confiliu inie-rint/eruosue aut liberos homines in armis habucrint. Eadem 1e* ge tenet

8etcncnir,quî pubes mm telo in publico fucrit. in cadent cauffa fünf, lt;ïuipeffimoexemploconuocatafedinone uillas expugnaucnnt,amp;c« Ulis ac aj^uis bona rapuerint. item tcnetur,qui ex incendio rapuerit afi quidpræter matcriam prxtereapunitur huius legis poena, qui piicrü, üel fceaiinamjiel quéquam per uim ftuprauerit. fed Sequi in incendio cum gladio auttelo rapiendi caulTafucrit, uel prohibendi res fuas dos niiuuni fcruare.eadem poena tenetur.eadem lege tenetur,qui homini bus armatis poiTefTorem domo agroue fuo uel nam fua deieceric, ex« cuflerit,cxpugnaucrit.

QVi coetu,concurfu,turba,feditionc incendium fccerit;quiq^ ho« minem dolo maloincluferit,obfederit;quióe fecerit, quo minus lepel latur,quo magis funus diripiatur, diftrahatur : quiue per uim fibi aliquem obligauerit. nam earn obligationemlex refcindit.j Si de ui, ^pofTeffioneAiel dominio quærat.-ante cognofeendû elfe de ui.quàni deproprietaterei,diuus Plus W KôivS f?^ Qio^a.^^^iJ referipfit. fed Se de-cteuit,ut pri9 de ui quærat ,^ de iure dominq,fiue poffeflionis. Qui üaeantem mulierem rapuit,uel nuptam,ultimo fupplicio punitur. à ûpater iniuriamfuam precibus exoratus remiferit ; tarnen extraneus fine quinquennij præftriptione réuni poftulare poterit: cum raptus cri men legis luliat de adultères poteftatem excedat.

ET eum,qui puerum ingenuum rapuït.punicndum'diinis Pius re« fcripfit in hæc uerba. Exemplum libelli dati niihi à Domitio Syl üano nomine Domittj Syluani patrui.fubijci iufli:motus querela ei?, Qua fignificauit.filium fuum ingenuum iuuenem admodum raptum W^conclufum,möx uerberibus ac tormenris ufcj ad fiimmum peri« culum adfliftum.Gemine chariffime uelim,audias eum;amp; fi compete bshæc ita admiffajem feuere exfequaris.

* , T Egc Tulia de ui publica tenetnr,qui cum Imperium poreftatemne X^haberct,ciucm Romanum aduerfus prouocationem necauerit, uerberauerit,iufferitóequid fieri,aur quid in collum iniecerit, ut tor* Qucat;itcm quod ad legatos,oratores,comitesne attmebit, li quis quê eorum pulfafle,aut iniuria adfeciffe arguatur.

LEgelulia de ui publica cauetur,ne quis reum uinciatjmpediatrie, quo minus Romæ uitta cercum tempus adfit.

ARmatos non utiij eos intelligere debemus, qui tela habnennt: fedetiameos,qui habent,qiiodnocerepoteft. ^

QVi dolo malo fecerit,quo minus indicia tuto exerccantty,aut in dices ut oportet iadicent:uel is,qui poteftatem imperiumue ha« bebit, aliter, quam ei ins eritjecernat, imperet/aciat.qui ludos pecu-niamüe abaliquoinuito polliceri publice,priuatim'c^ per iniuriain exegerit.item qui cum telo dolo malo in concione fuerit.aut ubi indicium publice exercebitur exceprus eft,qui propter uenationem habe at homines, qui cil beftqs pugnent. miniftros em ad ea habere concedi tur. nbsp;nbsp;Hac lege reneturA qui connocatis hominibus uim fccerit,quo

quis uerheretur A pulfetur A h nc(j homo occifus fit. Damnato de ui publica aqua St igni interdicitur.

Hi, qni aedes aliénas ant uillas expilaucrînre,ffrcgerint,cxpngnâ* uerint;fi quidé in turba enm telis fecerint.capite pnniunt. Teto rum auté appellatione omnia,ex quibus finguli homines noccre pof* funt,accipiunt. nbsp;nbsp;Qui telum tutandse falutis fuæ cauffa gerant,nó ui

^^^^^jEui priuata damnati pars tertia bonorum ex lege lulia S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;publicaturA cautum eft,ne fenatorfit, nee decurio, aut

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 iiHomhonoremcapiataieueineumordinemfedeat,nd K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“® index fit A uidelicet omni honore quafi infamis ex fe natufconfultocarebit.Eadem poena adfiduntur, qui ad poenani legis luliæ de ni priuata rediguntur A fi quis ex naufragio do« o malo quid rapuerit.fed amp;nbsp;ex conftitntionibusjirincipum extra ordi né,qui de naufragqs aliquid diripuerint,pnniunt.nam amp;nbsp;diuus Pius re fcripfit.nulla uim nantis fieri debereA fi quis fecerit,utfcueriffimepu niatur. ii. scaevola.

HAc lege tenetur,qui connocatis hominibus uim feceut,quo quis ueiberctur,pulfetur.ne(5 homo occifus erit.

j^TEr intereftjiberos^anferuos fuos,an .ilienosquis sd uim facien X darn conuocauerit.nec minus hi,quiconuocati funt, eadem le« Se tenenmr.fed amp;nbsp;fi nulli conuocati,nullifcp pulfati funt, per iniuriam Manien eAonis alienis quid ablatu fit.-hac lege teneri eu,qui id fecerit.

j E^is luliæde ui priuata crimen committitur,cum cœtu aliquis amp;nbsp;X^concurfum fecifle dicitur.quo minus quis in ius produceremr .• amp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;fi quis quxftioncm de alterius feruo habuiflet. amp;nbsp;ideo moderatius edi#

* Ql^wisaliquemdeieceritex agroftio hominibus congregatis fine Oarmisruis priuatæ poftulari poterit.

EX fenatufconfulto Volufiano.qui improbe cocunt in alienam lis tem,ut quidquid ex condénatione in rem ipfius redadü fucrit,in# i« hos communicaretur.-lege lulia de ui priuata tenentur.

CReditores fi aduerfusdebitores fuos agant.-per iudicem id,quod debcrifgt;biputant,rcpofceredebenc.alioquinfiinrem débitons

*ui intraucrint,nullo id concedente.-diuus Marcus decreuit, ius crediti cos nó habere.uerba decreti hæc funt. optimu eft,ut fi quas pûtes re ha berepetitiones.adionibus experiaris. interim ille in poffeifione debet hiorari,tupetitoreflè.amp;cum Martianus diceret. uim nullam feci.Cæ* far dixit, tu uim putas effe folum,fi homines uulnerenturc’ uis eft amp;nbsp;tunc,quotles quis id.quod deben fibi putat,non per iudicem repofcit. nóputo autem nee uerecundix, nee dignitati,nec pietati tuæ conueni« tt.qiiidquänöiurefacerc.quifquisigiturpbariis mihifuerit,rem ullâ ^bitoris,nonabipfofibitradiram,fineullo iudice temere poffidere, *(uel accepiffe)fibicp ius in earn rem dixüTe.ius crediti non habcbit. ars*decll

SI creditor fine authorirate iudicis res debitoris occupet; hac lege te netur,amp; in tertia parce bonorum multatur,amp; infamis fit.

Egc Cornelia de ficartisamp;ucneficistcnetur.quihomî« ntmocciderit.’cuiusnedolomalo incendium fadiient: qmue hominis occidendijuitiue faciendi caufia eute*

lo ambulaaetitrquiuecum magiftratus efTe^publiconc iudicio præcf» fec,opetatn dederit.qno qnis falfum indicium profit€retiir,ut quis in» nocens conneniretuc^condénaretur. Præterea renetur,qui hominis necandi cauiTa uenenum confecerit, dederit.quiiie falfum tStimoniu dolo malodixerit, quo quis publico iudicio rei capitalis damnareruc; quiue magiftratus iudexue quæftionis fub capitalem cauflam pecunia acceperit,ur publica lege reus fieret. Et qui hominem occident, punit: non habita differentia,cuius conditionis hominem interemit. Di« nus Hadtianus refcripfineum .qui hominem occiderit,fi non occidem di animo hoc admiferit,abfolui poffe.amp;qui hominem non occident, fed uulnerauerit,ut occidat,pro homicida damnandum:amp; ex re confti tuendum hoc.nam fi gladiü ftrinxerit,amp; eo pereufferit .• indubitare oc-cidendi animo id eum admififfe. Sed ficlauipercuffit,autcucuina in rixa.-quamuis ferro percufferit,tamen non occidendi animo: lenienda poendei^.qui inrixacafu magis,^uolûtatehomicidiûadmiferit. Ité diuus Hadrianus refcripfit. eum, qui ftuprum fibi uel fuis per uim infc rentem occidit.dimittendum.Sedóf ineum,qui uxoré deprahenfam in adulterio occidit,diuus Pins leniorem poenam irrogandam effere-fcripfit:amp; humiliore loco pofitum in exilium perpetuum dari iuffîwn aliqua dignitatepofitum ad tempus relegari.

INauditum filium pater occidere non poteft.fed aceufare cum apud præfeftum præfidenu'ie prouinciæ debet.

Elufdemlegis Cornelia: de ficarijs amp;nbsp;ueneficis capite quinto, qm uenenum malum necandi hominis cauffa fecerit, uel uendiderit, uel hab nerit, pleâitur.Eiufdé legis pœna adfîcitur,qui in publics mala medicamenta uendiderit,uel hominis necadicauffa habuerit. Ad iedio autem ifta ueneni mali oftendit efle quædam amp;nbsp;non mala uenclt; na.ergo nomc medium eft,amp; tarn id,quod ad fanandû,quâm id,quod ad occidendum paratum eft,continct.fedô: id,quod amatorium appel Iatur.fedhocfolumnotaturinealege,quod hominis necandi cauffa habet, fed ex fcnatufconfulto relegari iufla eftea,qu«nonquidem malo animo, fed malo exemplo medicamentum ad conceptionem • dedit,ex quo ea,quæ acceperat,deceflit. nbsp;nbsp;Alio fcnatufconfulto effc-

ftum eft,ut pigmentary,fl cui temere cicutam, falamandram, aconi* turn, pityocampas,bupreftim, mandragoram, canth.aridas, aut quid luftramenti cauffa dederint: poena teneantur huius legis. nbsp;nbsp;nbsp;Item is,

cuius familia feienteeo recuperandac amp;nbsp;apifeendæ pofleffionis cauffa atma fumpferit. Item qui author feditionis fueiit,amp; qui naufagium i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiipprclTe

TIT. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1X07

ûippreffcrît.-quiûe falfa indicia profeflus fuerit, profitendane curaiie« iit,qiio quis innocens circumucniretiir. Qui hominem libidinis uel promererj cauffa caftraiierit,ex fenatufconfulto poena legis Cornelia punitur.® Legis Comeliæ de ficarqs amp;nbsp;ueneßeis poena infulæ depot tatio eft,6c omnium bonorum ademptio.fed folent hodie capire puni ii:nifi honeftiore loco pofiti fuerint, ^ ut poena legis fiiftineanr.humi Hores enim folent uelbellijs fubijci:altjores nero deportantur in infu« lam. Transfugas licet (ubicun^ inuenti fuerint)quafi holles interfi tere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi. vlpianvs.

LEge Cornelia de ficarijs tenetur, qui cum in magillratu effet, co-tum quidfeceritcótra hominis necem, quod legibus permiffum Hon eft. Cum quidam per lafciuiam cauffam mortis præbuiffet: có probatum eft faftum Ignatij Taurini proconfulis Beticx à diuo Hadri ano,quod eum in quinquenniu relegaffet. Idem diuus Hadrianus re feripfit.eóftitutum quidem cft,nc fpadones fierét.-eos autem, qui hoc trimine arguerentur, legis Cornelia: poena teneri,eonim'cp bona meri lo fifco meo uindicari debere. fed amp;nbsp;in feruos,qui fpadones fccerït,ulti blo fupplicio animaduertendum effe. amp;nbsp;qui hoc crimine tenerétur,lï bon adfuerint,de abfentibusquo^,tanquam legis Comeliæ tenean« ^ütjpronunciadum effe. Plané fi ipfi,qui hanc iniuriam paffi funt,pro tlaniauerint. audire eos præfes prouinciaedebet,amp; qui uitilitatem ami letint.nemo enim liberum femumue inuitum finentemue caftrare de l^et. nee quis fefpontccallrandumpræberc. at fi quis aduerfus ediflu bicum fecerit .• medico quidem, qui exciderit, capitale erit : item ipfi, 5bifcfponte excidendum præbuit.

I quo9,qui thlibias faciunt,cx eóffirurione diui Hadriani ad No Xj^mum Hallam in eadem cauffa funt, qua hi, qui callrant.

|S,quifcruumcallrandum tradiderit, pro parte bonorum dimidia Abmltatur ex fenatufconfulto, quod Neratio Veto amp;Annio Piifco tonfullbus fadum eft.

* TN lege Cornelia dolus pro fado accipit.-neqj in hac legeculpa lata J pro dolo accipitur.quare fi quis ab alto fe praEcipitauerit,amp; fuper ali bm uenerit,eum'cpocciderit.aut putator ex arbore, cum ramum deij-teret.non proclamauerit.amp;prstereuntem occiderit.-ad huius legis co ttcitionem non pertinet.

FVrem nodunni fi quis occident ; ira demum impone fcret,fi pic* cere ei fine fuo péri culo non potuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

CIrcumeidere filios fuos iudæis tantum referipto diui Pq permit«' titut. in non eiufdem religionis qui hoc feceric ; caftrantis pana irrogatut. nbsp;Seruo fine indicé ad beftias dato, nó iblum qui uendidit,

uemm amp;nbsp;qui comparauit,tenebitur. Poft legem Petroniam amp;nbsp;fen^ tusconfulca ad cam legem pertinentia, dominis poteftas ablata eft ad beftias depugnandas fuo arbitrio fernos tradere : oblato tarnen iiidici fetuo (fi iulU fit domini querela) fie poenae tradetur.

INfans,ucI furiofus.fi hominc occideritJegis Qjrncli« non tenetuK cum alrerö innocentia confilij tnetur,alterü fati infelicitas excufat.

EX fenatusconfulto eins legis poena damnari inbetur, qui mala fas cnficia fecertt,habuerit.

QVi cxdem admiferût fpontc doloâe malojn honereiKquo pO« fiti,deporrarifolent:qui fecundogradu Tunt, capitcpuninntur. fadhus hoc in decuriones fieri potcft.fit tarnen, ut conlultoçius prin cipeA iubcnte id fiat.nifi forte tuniultus aliter fedari nonpottît» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

SI in nxa pereuffus homo perientadus uniufeuiufj in hoc coUedo* turn contemplari oportet.

TIT. IX quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1109

Ege Pompeia de parricidijs cauetnr, fi quis patré, ma« trcm,auum,aiiiam,fiatrcm, fororem, patruelem,ma-truelcm,patruum,auunciiIum,amitam,materteranT, confobrinü,confobrina,uirum,uxorem,generum,nu rumjocerum, focium, uiâricum,priuignû,priuignâ,

Fatronum,patronam occident, cuinsuedolo malo id fadum ent ; ut poena ea teneatur, qnte eft legis Comeliæ de ficarijs. fed amp;nbsp;mater, quae filium filiamûe occident, hums legis poena adficitur;amp;auus,quine« potem occiderit.'amp; præterea qui emit uenenum, ut patri daret, quanu

»ij^Rater autem eius, qui cognouerat tantum, nee patri indicaucrat, relegatus eft.amp; medicus fupplicio adfedus eft.

SEdfeiendum eft Pompeia lege de confobrino eóptathenfum efle: fed nó eos etiam panter complefti, qui pari propiorene gradu fint, Sed amp;nbsp;nouercae amp;nbsp;fponfae perfons ômiffæ funt. fententia tarnen Ie» gis conrinentur. IIII. IDEM.

CVm pater amp;nbsp;mater fponfiamp;fponfae foceroru,utlibcroröfponfi generorum adpellatione contineantur.

|XTuus Hadrianus fertur,cum in uenatione filiu fuum quidam nc-X^cauerat, qui nouercam adulterabat, in infulam eum deportaffe: iQuod latronis magis, quam patris inre eft mrerfeciflet. nam patria po-ïcftas in pietate debet,non atrocitate confiftere.

y TTrum qui occiderint parentes, an etiam confeq poena parricidq V adficiantur, quxri poteft. amp;nbsp;ait Maet janus, etiam cófcios cadcra Poena adficiendos, non folum parricidas. proinde confet) etiam extra«-®®i eadem poena adficiendi funt.

VI feiente creditore ad fcelus cómittendum pecunia fit fubminiftra-Ota;utputa fi ad ueneni mali comparationé, uel etiam ut latronibus ®88teironbus'cp daretur.qui patrem interficerét.'parricidq poena tene« ®’'^rgt;qui'c^ quaeficrit pecunia,quic^corurn ita crediderit, aut £ quo ita ^ht. VIII. IDEM.

T^Arricidij poftulatus,fi interim decelTerit.fi quidem fibi morte con X fcüut;fucccfforéfifcuinhabere debebit.ûrainuj i eum, quern no« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lutt

liiit;fi fhodÓ teftatnentum fecit.fi inteftatus dccelTcrit.eos haeredes ha-bcbit,qui Icge uocantur.

POenaparriejdqmoremaiomm hæc infiiruta efi. p.irricida uk* gis fanguineis uerberatus, deinde in ciillco infuitur cum c jnc,gal lo gallinacco.uipera,fie fimia. deinde in mate profundum culleus iafla-tur.hoc ita.fi mare proximum fit.alioquin bellijs obijciwr fecundum dim Hadrian! conftitutionem. qui alius perfonas occiderat, praeter pa tremA matrem ,amp; auum.Se auiam,quos more maiorum punin fupra diximus.-capitis pœna pleâûtur,aut ultimo fupplicio madantur. Sa ne fi per furorem aliquis parentem occiderit.-impunirus eft,ut dim fra« très refcripferunt fuper eo,qui per furorem matrenecaueratnam fuf« ficerefurore ipfo eum puniri.-diligcnriusiq^cuftodiendum efle, aut etia uinculis coercendum.

___remue coierit ad obligationem innocentium.' ex fena-tufconfulto coëeetur.Sed amp;nbsp;fi quis ob denuuciandum, remittendum' we teftimonium,dicendum,uel no dicendum pecuniam acceperitpoe na legis Cornelix adficitur.amp;quiiiidicem corruperit,corrumpcndu we curauenr/ed lie fi index conftitutionesprincipum neglexerit,pani« tur. Qui in rationibus,tabulis,cereisue, uel alia qua te, fine confi-gnatióe falfum fecerint.uel rem amouerint.-perinde ex his cauffis, areg fl erat falfarrj.puniuntur.fic amp;diuus Seucruslege Cornelia de falfisda«* mnauit praefedum Aegypti.quod inftriimentis fuis, cum praeerar pro uinciae,falfum fecerit. Is,qui peruertit uini teftamentum, legis Cor« neliæ pœna tenetur. nbsp;nbsp;Is,qui depofita inftrumenta apud alium, ab co prodita elïe aduerfarrj’s fuis dicit : aceufare eum faifi poteft. nbsp;nbsp;nbsp;Ad te* ftamenta militum fcnatufconfultum pertinet, quo lege Cornelia te« -■ nctur.quilegatmnfibifideiuecommiffumadfcripferit. Inter fi«

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SMI

gt; IIV liutnA feruSA extranenm teftamentum feribetes hoc interet: qd* in 1[ nbsp;nbsp;exttaneo,fifpedaliterfubferiptio faftaeft, QVOD illi DiCTAvi, ET RECOGNOVtpoena ceftatA capi poreft.in filio uel ferno.iiel generalis fubfenpffo fufticit, amp;nbsp;ad poena euitandam, amp;nbsp;ad capiendu. Ex iJ.'a lt;jlt;g Ciuffa falfi pœnæ quis fubi)cit,ut diui quolt;j Seuerus amp;nbsp;Anroninns ton ftituerbne. Tutores,amp;curatores,amp;hi,quiofficiodepofitonó refti-tueruntturelam uel curationem,ciim fifco conrrahere non poffuntat 6 quis aduerfus banc legem præfedis acrario obrepferir.ut perinde pu# tiiat,ac fl falfum commififlet. fed ad illos hoc non percinet ( ut ndem principes rcfcripferunt)qui amc,^ rutehm fufeiperenr, hoegefferût»

* Decem excufanones admififre,fedfraudes exclufiiTe indent, nbsp;nbsp;lidem ' principes refcripferunt.ita demum eum,qui rationem tutelae uel curae hondum reddiderit,cum fifco conrrahere non debere;fi uiuar is, cuius tütcla adminiftrata eft.nam fi decefferit ; liter nondum hæredi eins ra honem reddiderit.âure eum conrrahere. fed Ôc fi iure hæreditario fuc-®eflcrunt in fifcalem contradum tutor, uel curator, lieer ante ratione ledditam.nonputo poenam locum habere, liter adhuc uiuar is, cuius lutela uelcura adminiftrata eft. Poena folft,uel quafi falfi, déporta hoeft,amp; omnium bonorum publicatio; amp;fi feruus eorum quid admi-fetit,ultimo fupplicio adfici iubetur.

QVi teftamentum amouerit,caclauerit,rapuerit,deleuerit, intet-leiierit,fubiecerit,refignauerit.quiue te-ftamenrii falfum feripfe-

*‘t,iignauerit,recitauerit,tnMtauerit dolo malo, euiusue dolo malo id ^3Ôum erit: legis Corneliæ poena damnatur.

Vi ignorans falfum efTe teftamentum,uel haereditatem adqt,ncl K^egatum acccpit,uel quoquo modo agnouit: falfum teftainentu ^cere non prohiberur.

SI quis cum folfd fibi legatum adferibi curafTet, decefferitrid hæredi quolt;çcxrorqucndum.Indc quolt;ç diuus Marcus refcripfir.cum qui ^rn àpatre hæres inftitutus codidllos intercidiffet, amp;nbsp;deceftiflet.-fifco ‘ tantum putauit effe uindicandum,quantum per codicillos erogari po tuifletjid eft uf^ ad dodrantem.

OEnatus poenam remifit ei,qui legata 5 fe teftamento data codicillis Ofua manu fcriptis ademerat. fed de quia iuffu patris id fecerarA an« t^^iiun uigintiquinlt;$ eiat:hæredi tatem quo^ ei capere permifTum eft.

SI quis legamm fibi adfcripferit: tenetur poena legis Cornelia!, qua» iiis inutile legatum fit.nam amp;nbsp;eum teneri conftar,qui eo teftamen-to,quod poftea ruptum eft,ucl enam quod initio non iure ficbat, lega turn fibi adfcripfit.hoc tarnen tue uerum pit, cum perfedun* eftamen turn erir.exterum fi non fignatum fueritimagis eft, ut fenatufcófulto locus non fit.-ficuti nee interdidum de tabulis teftamenri cxhlbcndis locum habetpriusenim oportet eiTealiquod teftamenrum,uelnoniu re fadum^utfenatufconfulto locus fit.nam amp;nbsp;falium reftamentumid demum rede dicitur^quod fi adulrerinum non effet, uerum tarnen te» ftamentumredediceretur. fimiliterigituramp;nóiurefadum teftamen turn id appcllatur,in quo fi omnia rite fada effent,mre fadum diceret.

Si inftitutus hæresexhæredationem nominatim filq uel aliaru per-fonarum adfcnbit.fenatufconfulto tenetur. fi militer à: is,qui liberta» tem fua manu ademit feruo reftatorisA maxime,cui à fie legata uel fï deicommiffa data erant.fenatufconfulto tenetur. Si patronus in te« ftamentoliberti legatum fibi adfcripferit, amp;nbsp;ueniaimpetrataabftine» red legato iuffuscrit: an emolumétum bonorum poffcffionis contra tabulas habere poffitf amp;nbsp;magis placet,non poffe.non ramen huie con» fequens eft,utÂfi uxor dotem,uel creditor id,quod in dicm fibi debc-tur,fibi adfcnpferit.fimiliter uenia impetrata abftinere fea legato iu» beatur,aut mulieri dos,aut creditori adio fua denegan debeat ; ne eo» turn uterqj merito debiro careat.

NVlIo modo ferui cumdominis fuis confiftcre poffunt; cum o» mnino ne^inre ciuili,nccç prartorio,nelt;5 extra ordinemcon' putantur: præterquàm quod fauorabiliter diuus Marcus amp;; Connno« dus refcripferunt, cum feruus quererctur, quod tabulæ reftamenti, quibus ei data erat libertas,fupprimerentur.'admittendumad fug« preffl teftamenri aceufationem.

QVicuntj numos aureos partim raferint,partim tinxerint,ucJ fin« xerinttfiquidem liberi funt,ad beftias dari.fi ferui, fummo fup-plicio adfici debent.

LEge Cornelia cauetur.ut qui in aurum uieq quid addiderit, quiae argenteos numosadulterinos conflauerit,falficrimine teneatur.

Eadé poena adficitur etid is,qin cum prohibere ralequid poffer, non prohibuit. Eadem legeexprimitur,ne quis numos ftanneos, plum« beos emerc,uendere dolo malo uellet. Poena legis Corneliac itro« gat ei,qui quid aliud,quam in teftamento, feiens dolo malo faffum fi gnaueut

8gt;iaucrit,fignarine ciir.iuctit.item qui in falfas teftationcs faciendas te« ftimoniaüe falfa inuicem dicenda dolo malo coierint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui delà« totem fubmifit in caufla pecuniaria.eadem pœna tenetur, qua teiient higt;qui OD infiruendas Ji tes falfas pecuniam acceperunt.

DÊeo,quiei,incuiusporeftateeft,efq?,qui in cadem poteftate eft,adftripferit : nihil fenatufconfultis cauetur. fed hoc quolt;$ ca fu tommittitur in legem.-quia huius rei emolumentum ad pattern do tuinumue pernnet,ad quern pertinerec,fi filius feruusiie fibi adfcripfit ftt. Illud conftat.'fi extraneo quis adfcripferit legatum : licet poftea * Uiuo teftatore in poteftate eum habere cœperit .• fenatufconfultis locu Ooneffe. XL MARTI AN VS.

SI pater filio fuo militi,qucm habet in poteftate,teftaméto commit iitonis fill] aliquid adfcripferit,quern commilitonem in militia no öit: quia patri non adquiritur: extra pocnam eft. amp;nbsp;cum matri filius ®dfcripferit;diui frattes refcripferunt,cum iuflu teftatoris hæc fcripfit, *ngt;punitum eum efle.matrem'q? poffe capere.

CVm falfi reus ante crimen illatumgt;aut fentetiam didam uita de« ceditrcetfantelege Cornelia,quod feekre quæfitumeft,haere« öi non relinquitut. XIIL IDEM.

J^Alfi nominis uel cognominis adfeueratio poena falfi coercctur. Ordine decurionum decern annis aduocatum motu, qui fal-^um inftrumentum cognofeente præfide recitauit, poft finem tempo tgt;sdignitatem recuperate refpondi:quoniam in Corneliam falfo reci« tato, no fafto inciditeadem ratione plebeium ob eandé cauffam exfi« wo tempotario punitum.decurionem poft reditum rede creari.

^lÜus cmancipatus.cum fenberet patris teftamentum, iuffu patris feruo communi Tirij amp;nbsp;fuo legatum adferipfit. quarto quis exitus 9wæftionis fitfRefpondi. plûtes quteftiones coniunxifti.amp; quidequan« , ^»u ad fenatufconfultöpertinet,quoprohibemur nobis,uel his, quos ^ poteftate habemus.adferibere* legatum:cmancipatus quoqi filius ca ^crnpoenatenebitutjlicct iuffu patris feripferit. excufatusenim is ui« •^^utiqui in poteftate eft,ficut feruus;fi tarnen iuffus ex fubferiptionc ifftatons appareat.fic ein inueni fenatum cenfuiffe. nbsp;nbsp;Sequens quae-

«io eft.-quoniam placet id,quod illicite fcriprûeft,pro non feripto effet 9wodferuo communiferibentis amp;nbsp;alterius adfcriptumeft,utrumin ïotumpiononfcriptoût.aii quantum adeum tantum,qui adferipfit, Xx q extern

caeterufhfociototumdebeaturC'amp;inueniMafccnum apud Tulünnllt adnotafle.nam cum lulianus ftripfiHer/i fibi amp;nbsp;Titio adfcripfiffet, aut feruo communi,cum pro non fcripto fit, facillimc quaen po^, quan« turn Titio amp;nbsp;focio eius adquiratur.-itaadqcit ipfe Marcellus, queniad* modum fociodebebitur, fiquafifalfum nomen ferui fubducinirc' qd? amp;nbsp;in præfenti quæftione obferuandum eft, Maritus feruum dotale manumifitAin teftamento eius legatum fibiadfcripfit,qu£Efituin eft, quid millier ex lege Iulia confequi poffitC'Refpondi.amp;patronuminci-dere in poenam edidi diui Claudq ,dicendum eft,amp; filium emancipatu (licet præteriri poflit) petere bonorum poffeflionem. ergo fi nihil ha« bet patronus ex bonis liberti:non tenebitur mulieri,An ideo teneripo teft.quodadiedumeftinlege, AVT DOLO FECiT,Qyo MINVS AD E VM PER VENIATCquot; fed nihil fecit in fraudem mulieris, non enim ad« iierfusillamhocexcogitauit.Anideo non denegamus huic adiones, quonia alq reftituturus eft:' atquin cum is fibi iuffu teftatoris legatum adfcripfit.etiam fi fidei fuæ fimiliter iubente teftatore commifiLunid alij reftitueretrfenatus iuiïiteum nihilominus à legato abftmeieiidtß apud hæredem remanere cum onere fideicommiffi.

DIuus Claudius edido prxcepit,adijciendum Icgi Cornelis, ut fi quis cum alterius tcftamentum uel codicillos fcriberct,legatum fibi fua manu adfcripfiflctrperinde teneretur,ac fi commifiAet in lege Corneliam,amp; ne uel his uenia daretur,qui feignorafleedidi feueritate prstendant, nbsp;Scribere autem fibi legatum uideri nó folum cum,qui

manu fua id facit.fed etiam qui per feruum fuum,uel filium,quéin po teftate habet,didante teftatore,legato honoratur. nbsp;nbsp;nbsp;Plane couftitu-

tionibus principalibus cauetur, ut fi teftator fpecialitcr fubfcript’oue fua dcclaraueritjdidaflè feruo alicuius,ut domino eius legatum ab hs redibus fuis darceur: id ualcre,nec generalem fubferiptionem teftato« ris ualere aduerfus authoritatem fenatufconfulti, amp;nbsp;ideo legatum pro non fcripto habendum: amp;nbsp;feruo,qui etiam fibi legatum ad/cripfit,uc« niam dari.ego tutius effe puto ueniam ab Imperatore pctendam;fcili« eet eo,quod relidum eft, abftinentibus. nbsp;nbsp;nbsp;Item fcnatus ccnfuit,ut fi

feruus domini fui iuffu teftamento codicillisne libertatem fibi adferi-pferit : ob ea rcm,qd ipfius manu adferiptu eft,nó ideo minus liber fit, fed libertas ci ex fideicommiflj cauffa præftetur.-fi modo poft earn feri pturâ manu fua teftator teftamento codicillisne fubferipfit. Et qua-tenus de fola fpccie fideicommiflæ libertans hoc fcnatufconfulto con tinebatur.'diuus Piusrefcripfit,fententiam magisfequendamefle hu-ius fenatufconfulti,quàm fcriptuiinam feruos,cum dommis fuis pa-

fCntneccfîîtatetu poteftaris excufari.fi tatticn accédât doWiînî autho# tiras fubfcribentis fecadidafleArecognouifie. uideri enimait ipfius dominimanu fcripta, cuins uoluntate ea fcripta funt. Quodtametfî (inquit)a3 libéras perfonasjn quas nullum ius teftator habuerit,exten di non debet.quæri tamen debet,an æque fubfequendi necelTitasA ho nefta excufatio fit non facientibus,quod non fit conceffum. Matri quolt;5,cui per feruum fuum diâantefilio legatum fcriptum efTet.-ueni-am tribuendam legis Corneliæ plaçait.idem in filia, quæ dictante ma tlefua,per ignorantiam iuris legatum fibi feripferat, cenfuit fenatus. Si quis duobus hæredibus inftitutis adiecerit, ut fi alteruter hæres fi

* he liberis deceffiflct.ei,qui fupereffetA liberos haberet, haereditas red deretur. uel fi fine liberis uten^deceififfet, haereditas deinde alia manu fi^riptori teftamenti reftitueretur .• placet teftamentario pœnam legis Corneliæ remitti.fed benignius eft,ut etiam ea,quæ fupraferipta funt, fitnili modo confequatur.

^ra *teftamentorû estera falfa fignaffent. fed amp;nbsp;esteros.qui in rationi afs *tefia ®us,tabulis,literispublicis,alianequare,fiuecôfignationefalfumfeceB mentu» t^ntjUel utuerum non apparent,quid c3clauerut,fubripucrunt,deleuc-*iint,fubiecerut,refignauerût.eadem pœna adfici folere,dubiû nô effe.

CVm quidam fua manu feruum fibi legatum feripfiflet ,amp; eum manumittere rogatus eflèt.-fenatus cenfuit, ab omnibus hsredi«

V Qui fe filio teftaroris impuberi tutorem adfcripfit .• amp;nbsp;fi fu« •peftus effe præfumitur,quod tutelam ultro uideatur adfedaffe : tamê « idoneus effe adprobetur,nó ex teftamento,fed ex decreto tutor dan» , bus eft.nec excufatio dus admittetur,quia confenfiffe uidetur uolun*

Vi falfam monetam percuflerint,fî id totum formarenoluerut, fuffragio iufte pœnitentiae abfoluuntur. Accuiatio fuppofiti

P’ttus nulla temporis ptsferiptione depellitur:nec interdljdecdferit, hte ne ca,gus partum fubdidiffe contenditur.

FAlfipoenacocrccntur.amp;qui ad litem inftruenda aduocationetc* ftibusue pecunia acceperunt: Obligationen!, padionenifecerunr, fvcietatem inierunt:amp; ut aliquid eotum fieret,curauerunt. ^

aVi duobus in folidum eandem rem diuerfis contradibusuendi-derint,poena falficoercent.-St hoc diuus Hadrianuscoftituit. his adningitur à is,qui iudicem corruperit : fed cemiflius punin folent, Sc ad tempus relegantur,nec bona illis auferuntur.

IMpubcrem in hoc ediäum incidere.dicendnm non eft:quoniafalfi crimine uix poterit teneri.cum dolus mal us in earn statem non ca dit. Si ei filio, qui apud hoftes eft, adfcripferit pater legatum : dicena dum eft, reuerfo eo,inciderc in poenam fenatusconfnlti. qiiod fi ibi dc-ceffent : innocens pater cxiftimabit. Sed fi emancipato fiho adfcribit: rede id faciet. item in adoptioné dato. Item fi fer no, euî morani fe-cerit in fideicommiffaria libertate præftanda, adfcripferit .• dicenduni eft,extra fentétia fenatuscófulti eu cife-quonia placet,omne,quod peC hniufmodi fetuü adquifitü eftjeftitui oportere manumiftb. Sed etn ei fcruo,qni bona fide feruic,aljquid adfenbartquan^ ad cogitanoné ani mi nocens eft, quia ei adferibit, que fuu putat ; fed quonia ncq; legatu, neqi hxreditas bona: fidei pofteffori adquirif .-dicemus eiini poena: exU mendü effe. Si dominus adfcripferit femo legatu, cü liber ent : dici-mus fcnatusconfulrodominü excufatii eflè, qui compendiofuo nulto modo ,pfpexerit. idem amp;nbsp;de filio poftea emancipato dici poteft. QH^ codicillos ante teftamenrü fados, in quibus legatum ei adferiptu erat, eófirmat.'in fenatusconfultü incidic.quod amp;nbsp;Julianus fcribit. Adimen# do quotj aliquid, in poenam incidere debet, quafi fibi aliquid dederit: uelutifi feruö legato fibi,codemcgmanumiflb libertatem fuamanu fldemerit.haecita, ft uoluntateteftatoris ademit. nam fi ignorante co: libertas ualebit. idem fi rogatus reftituere legatum fibi adferipru, fidei cómiffario ademerit. Qui liberti fua manu adfignationem adferi* pfit.-non uerbis,fedfentcntiafenatusconfulti renerur. Item nócon-tinetur nerbis feruus, qui alieno teftamento fideiconuiTam libertatem fibi adfcripferit. fed de hoc poteft hæfitari ; quoniä (ut fiipra diximus) * fenatusconfultü ita demum ei, qui libertatem fidcicómiffam intefta mento domini adfcnpfit,poenam remifit,fi dominus fubfcripfit. imó magis dicendum hanc contra fenatusconfulni faccre, quim eum, qui legatum fibi adfcripfitcum libertas omnino ipfi cópetitura fit,legatu autem adquiri domino poffit. Si teftamétarius feruo fuo fideiçQm imflani hbcitatc dederit.-uid^ramus, ne extra poenam fit, cum nullum ipfius

îpGus cómodtim fit ; nifi ideo adfcripferit, ut ferans magnö precio re» dimatur ab co, amp;nbsp;mamimittatur.fed amp;nbsp;illc,qui cum Titio fundus lega-retur,adiccit fua manu condirioné pecuniae fibi dandae.in uolunratem fcnatust^nfuki incidit. Qiii auté uolunfate partis fe exhaeredat, ucl legatü fibi adimit : neeg uetbis fenatuscófuki^ic^ fententiacotinetut.

QVid fit falfum,quaeritHr.amp; uiderut id effe : fi qnis chirographum alienumimitetur,autlibelluni,uel rationes intercidar, uel de»

Ictibat.-non qui alias in computatione,uel in ratione mentitur. XXIIII. SCAEVOLA.

» A Thales feruus,cui teftamento Vetiti GaUinici domini per fidei Xycomifrum libertas amp;nbsp;porti o haereditatis relifta «rat ab bis, qui ex öndecim portionibus hæredes erdt inftituti.profeflus eft indiciû a pud Maximillam filiam teftatoris ex parte duodecima hanredem fcriptd,fe poffe probare falfum teftamentu Vetiti Callinici;amp;apudmagiftratu interrogatus à Ma.ximilla,profeirus eft probaturu fe,quéadmodum fit falfum faftum teftamentu. vC cum in crimine falfi fubferipfiffet Maxi. •Milla,in feriptoré teftamenti ôc Proculum cohaeredem afta cauiTa.-prae fedus urbi falfum teftamentum non effe pronunciauit, amp;nbsp;Maximillae partem duodecima à fifeo cogi iuffit.quaefitum eft,an Athali libertas ÔC fidei comifTum poft hæcfada debeantur C'Refpondit/ecundii ea, quae proponerentur,deberi.

QVinominepractorislitcras falfas reddidiffe, edidnmüefalfum pro^ofuifTe dicetur, ex cauffa adione in fadum poenali tenetur, 9uanquam Icgis Cerneliae reus fit.

SI qtiis patris fu i teftametu aboleuerit, amp;nbsp;quafi inteftatus decefliffèr, pro hacrede gcfl'erir,arqj ita diem füum obierit.duftiffime tota hae« ïeditas paterna haeredibus eius eripietur.

E Os,qui inter fe diuerfa teftimonia praebuerunt, quafi falfum fecc-rint,praefcripto legis Corneliae tenen, pronunciatu eft. amp;nbsp;eum,quf ’ contra fignu fuum falfum praebuitteftimoniu, poena falfiteneri pro» Wunciatu eft. nbsp;nbsp;De imprudentia eius, qui diuerfa duobus teftimonia

pr»buit,cuius ita anceps fides uacillat,qinn crimine falfi teneatur,nec dubitandum eft. Qui fe pro milite geftit, uel illicitis infignibus eft ufus,uel falfo diplomate uias cómeauit.pro adnufli qualitate graiuffia Oiepunienduseft.

SI à debitore prolate die pignons obligatio mentiatur ; faifi crimi«, ni locus eft.

SI quis obrepferit præfidi prouincisc.-ta per ada.qiiam pcr^ibelli in-terpellationem nihil agir.inió ft accufatus fuerit : paenam reniera« toris liiit. Perinde enim punitur,at^ ft fa Hum fecerit. funt enim refcri pta de ea re.fufficit autem unum argumenti cauffa referre,cuius uerba bare funt.Alexander Auguftus lulio Maryllo, fUibeUodato aduerfari^ us tuus ueritatem in precibus ab eo datis non adiecit; fubferiptione uti' non poteft.imo ft accufatus fuerit.^ paenam fufferte debet.

XXX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

LEge Cornelia teftamentaria obligatur, qui fignum adulterimitn fecerit,fculpferit. nbsp;nbsp;nbsp;De partu fuppofito foli accufant parentes, authi,adquos eares pertinetmon quilibet ex populo, ut publicans accufationem intendat.

DluusPius Claudio refcripfit, pro menfura cuiufcui^delidi con« ftituendumineos,quiapud indices inftrumenta protulenint, qua: probari non poffint. at ft plus eos meruifle uideatur,quam ex forma iurifdiftionis pari poflint.-ut Imperatori defcribatur, teftiniaturo, quatenus coerceri debeant. Sed diuus Marcus cu fratre fuo pro fua hu« manitate hanc rem temperauit: ut ft (qd' plerucp euenit)per erroré hu« iufmodi mftrumeta proferantur.ignofeat eis, qui tale quid ,ptLilerint.

HOdie qui edifta ,ppoftta dolo malo corrûpunt,falfi poena pledun tur. Si uenditor menfuras publice ,pbatas uini, fruméti.ud cu iuslibet rei,aut emptor corruperit,doloue malo fraudem feccrirquâti ca res eft, eins duplo condemnaf .-decreroep diui Hadriani praccptuni eftjn infulam eos releg3ri,qui pondera ant menfuras falfaifent.

SI quis falfis conftitutionibus nullo authore habito utitur.lege Cox« nelia aquaeiamp;igni interdicitur.

Ex Iulia repetundaru pertinet ad eas pecunias,quas quit in magiftratu,poteftatc,curationc,legatióe,uel quo alio officio,niuiieie^nuuftenoûe publico ccpit,uelcum ex cohor«

Kohorte euîns eSrum eft.Excipit Icx,a quibus heet accipere; i fobrinis, ptopioreaegradu cognatis fms,uxorc.

Atflr ex hac lege amp;nbsp;in hxredes adio intra annum,dûtaxat à moï J__/te eius,qui arguebatur.

| Ege Iulia repetundarum renenmr, qui cum aliquam potedafem X^baberent.pecuniam ob iudicandum^uel non iudicanaunij dec«« •’endumiicacceperint: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;•

Adem lege tenentur,qui ob denunciandum, uel non denuncian# XL‘^1’*’' teftimoninium pecuniam acceperint. nbsp;nbsp;Hac lege damna« tus teftimoniu publice dicere, aut iudex elfe, poftulareûe prohibetur.

Lege Iulia repetundarum caucrur,ne quis ob mil item legendû,mit tendurnue æs accipiat.neûc quis ob fentennam in fenatu,cófilioóc pu» ^lico dicendam pecuniam accipiat,uel ob aceufandum, uel non accu-fîndumnitcp urbani magiftratus ab omni fordefc abftineät, neue plus dom munensue in anno accipiant.quäm quod fit aureorum centum.

LEx Iulia de repetundis præcipit.ne quis ob indicé arbitrumiic dan dum.mutandum Jubendumuejitiudicct: neue ob non dandum, *^on mutandum,non iubendum,ut iudicet.nefie ob hominem in uin-tula publica conqciendum,uinciendum,uinciriue iubendu,ucl ex um-tulisdimittcndnm.neiiequisob hominem condemnandum »abfol« Uendumue.ncueob litem œftimandâ,iudiciumne capitis pecuniæûe fa tiendum.uel no faciendum aliquid accipiat. Apparetautem,quod lex sb exceptis quidem in infinitum capere permitrit. ab his autê,qui hoc tapite enumerantur.a nullo.nec ullam quanritatem capere permittit.' Illud quolt;5 cauecur,ne in acceptum feratur opus publicum facien« •diim.ftumentumpublice dandum,pracbendum,*adprobandum,far- *afs. ad, lateftatuenda,antcquâm perfeâa,probata,præftira legecrunt. nbsp;nbsp;Ho præhen

die cx legerepetundarum extra ordinem puniuntur:amp;plernqi uel exfi dendu. fiopuniuntur,ucl etiam durius,prout admiferint. quid enim fi ob ho« Hiincm necandum pecuniam acceperint. uel licet non acccperint,calo te tarnen induâi interfecermt uel innocétem.ucl qué punire nó debue tante' capite pleöi debent, uel texte m infuli deportari.ut plerilt;5 puniti fiwc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï y Paulus

QVod contra legcm repeamdarum proconfuHucl prætori dona-rum eft,nô poterit nfucapi.Eadem lex uendiriones^t^» locario nés eins rei cauffa pluris minorisûe fadas irritas facit; impeditqj ufuca« pioné,priu$^in poteftatem eins.âqiio,pfeftares fit.hacredisûecius ne

QVi munus publice mandatum accepta pecunia ruperunt/rimi# ne cepetundacum poftulantur.

Onflititinter feruum amp;nbsp;dominum indicium, fi annona publicam fraudafle dicat dominum.

IMperatores Seucrus amp;nbsp;Anooniuus Auguftus in b.Tc uerba refcri* pferunt.minitnesquum crt.decurioncs duibus fuis frumeotum ui lius,quàm annona exigit,uendere. Item referipferût ; utiusnone^ fet ordini cuiuC^ ciuitatis preciû grani,quod inuehitur^ftatuere. Ite in hæc uerba refcripfecuntamp; fi non foient hoc genus nunciationis mu liercs exer cere;tamcn quia demonftraturam te ea, quae ad uttlitatem annona: pertinent, poUiccris.præfeftum annonx docere potes.

I. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Ege Iulia pcculatus cauetur,ne quis ex pecunia facra, rc-ligiofa,publicaûe auferat.neue intercipiat.uel in rem fu-am uertar.-neue faciat,quo quis auferat, mû cui uri^ le-ge licebit;neucquis in aurum argentumue,aut æs publia eum quid indataiefje immifccat.ncue quo^uid inaatur, immifeeatur,facial fcipis dolo malo, quo id peius fiat.

T EgeTuliadcreliduistenetur,qui publicam pecuniam deJegatam gt;L/iu u^n aliquem,retinuit,nelt;j in eum confunipfit.

PEcuIatus poena aqnæ amp;nbsp;ignis interdidionem, in quam hodie fuc« ceffit deportatio,continet. porró qui in eum ftatum deducitur, fis tut omnia pnftina iura jta amp;nbsp;bona amittit.

LEge lulia pecularus tenetur.qui pecuniam facram,religiofam abf fuierit, uc 1 interceperit. fed amp;nbsp;qui donatum deo immortali abftu-* lent,pecularus pœna tenetur. Mandatis autem cauetur,utpræ-fides facrilegos,latrones,plagiaries conquirant .• amp;nbsp;ut quifqj delique-tit,ineumanimaduertant.Et fic conftitutioiiibus cauerur,ut facri» legi extra ordinem digna pœna puniantur. Lege lulia de refiduis tenetur is,apud quem ex locatione,emptione, alimentaria ratione, ex pecunia,quam accepit,aliaüe qua caufla pecunia publica refedit.fed amp;nbsp;qui pecuniam publicam in ufu aliquo acceptam retinuerit,nec erogas Uerit.hac lege tencrur.qua lege damna rus amplius tertia parte, quam dehet,punitur. nbsp;nbsp;Non fit locus religiofus,ubi thefaurus inuenitur.nâ

6.'fi in monumento inuentus fuerit,non quafi religiofus tollitur.quod enim Tepel ire quis prohibetur,idreligiofum facere nonpoteft. atpecii nia fepeliri non poteft.utamp;mandatis principal ibuscauerur. Sedóe ft de re enutatis aliquid fubripiat: conftirutionibus diuorum principu .Traiani amp;Hadriani cauetur,peculatus crimé committi.amp;hoc iure uti

T^îui Sencrus Sc Antoninus Cnffio Sexto refcripferunt; res pnuato J^/fiim fi in aedem facram depofitæjubreptæ fuerint.furti adioiié, 11011 facrilegq effe. '

SAcrilegü poenam debebit proconful pro qualitate perfons, proqj rei códitioneA temporis,amp; xrarisA léxus,uel fcuenus,uel clenien tius ftarucre.amp;fcio multos ctiam ad beftias damnafTe facrilcgos, non* ' nullosdcuiuosexuiriffe,aliosueroinfurcas fufpendiffe;fedmoderan dapœnaeftufcçad beftiarum damnationem eorum,qui manufada tempium effregerunt,amp;dona dei nodii tulcrüt. Cæferum fi quis inter diu modicum aliquid ex templo tulit.pœna nietalli coertédus eft .• aut fi honeftiore loco natus fit,deportandus in infulam eft. Qui Cum in monetapublica operarctur,cxrrinfecus fibi fignant pecuniam forma publica,nel fignatamfurantur.bi nonuidentur adulrcrinam moneta Cxeicmüe^cd fuitü public« nionetæ feciflc;quod ad pecularus crimen , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y y ij accedit

accedit. SignisextnetallisCxfananisautumargentuftinefufatuS fiierit;ex edifto diui Ptj cjcfilio uel métallo pro dignitatc perfonæ puni tur. is autem,qui furanti fignum præbuit.perinde habetuti at^ fi mani fefti furti condemnatus effets famofus efficitur.qui autem aurum ex métallo habuit illicite,amp; conflaueritrin quadruplumxondemnatur.

QVi tabulant æream legis, formamûcagrotu aut quid aliud côn tmentem refixerit,uel quid inde immutaucritdege lulia peciila* • tus tenetur. ^ Eadem lege tcnetur, qui quid in tabulispublicis dele-ucrit,uelinduxerit.

SAcrilegicapitepuniuntur.funtautem factilegi,qui publica fatra cópilauerunt.at qui priuata facra,uel qui ædiculas incuftoditas ten tauerint amplius quam fûtes,minus quam facrilegi merentur. quarc quod facrHm,quodüe admiffum in facrilegi] crimen cadat : diligenter confiderandum eft. Labeo libro tricefimooftauo pofteriorum pe* culatum definit pecuniae publicac aut facrac furtum,non ab co fasdurn, cuius periculo fuit.ôc ideo aedituum in his, quæ ci tradita funt,pecula« tum non admittere.eodem capite inferius fcribit; non folum pecunia publicam/ed etiam priuatam crimen pcculatus facere.fi quis, quod fi fco debet,fimulans fe fifci creditoré accepit, quamuis priuata pecunia nbftulerit. is aut, qui pecuniam traqciendam fufcepit,uel quilibet ali« us,ad cuius periculum pecunia pertinet,peculatu non cómittit. Sc« natus iuflit lege pcculatus tenen eos,qui iniuffu eius, qui ei rei praecrat, tabul aru publicarü infpicicndarum,dcfcribendarumcp poteftaté fecc« rint.eumquo^.qui pecuniam publicam in ufus aliquos rctinuerit,ncc erogauerit,hac lege tenen,Labeo libro tricefimoodauo pofterioru feti pfit. Gum eo aüt,qui cum in prouindam abiret, peciiniam,quac penes fe effet,ad aerariu profeffus rctinucrit.nó effe refidux pecuniae aftio nem:quia earn priuatus fifco debebat. amp;nbsp;ideo inter debitores eü referri: * cam'qj ab eo is, qui hoc imperio utitur, exigere fcilicet pignus capien do,corpus retinendo,multam dicendo.fed earn quo^ lex lulia refidu« orum poft annum refiduam effe iuflit.

HAc lege tenetur,qui in tabulis publicis minore pecuniam ,quâm quid uenierit,aut locatum erit,fcripferit,aliudiie quid fimilc cö ie. Diuus Seuecus dt Antoninus quendam clatiffimüiuuenem cum

fiiin innftus effet areula in tempio ponerejbi'q^ hotninein induderc, 9uipoftdaufumtempludearcacxjret,amp;detcmplomulta fubtrahelt; gt;nbsp;t«A fe Ml aKuIaitcrum referret: conuidum in infulam deportarunt..

QVi perforauerit mures, uel inde aliquid abftulerit.pecnlatus ac* cufatione tenetur.

PEcuIatns nequaqua cômittitur,fi exigam ab co pecunia,qui amp;nbsp;mf« hi àfifco debet.nô cm pecunia fifei intercipitur, quae debitori eins aufertur.fcilicet quia tnanet debitor fifei nihilommus.

IS,qui pratdam ab hoftibus capta fubripuit ; legc peculatus tenetur, • amp;nbsp;in quadruplum damnatur.

PVblica indicia peculatus,0e de refiduisA repetundarum/imilitet aduerfus haeredem exercentur,nec immerito: cum in his quxftio FhneipaUs ablate pecuniae moueatur.

Aec lex in urbe hodie ceifanquia ad cutam principis nil pftratuum creario pertinet,non ad populi fauorem.qdJ n in municipio contra hanc legem magiftratum aut fa* cerdotium quispetierit.perfenatufconfulnim centum _______auteiscum infamia punitur.qua lege damnatus fialiu ’:onuicerit:in integrum reftituitur,non tarnen pecunia recipit. Item ^^3qui nouum ucdigal inftitucrit,ex fcnatusconfulro hac poena pledi« Scd fl quis reus uel accufator domum iudicis ingrediatur: pet ^(gem luliam iudiciariam in legem ambitus committit, amp;nbsp;aureos cen

I libetu hominem emptor feiens emerit ; capitale crime aduerfus cum ex lege Fania de plagio nafeitur.quo uen* ditorquogi fit obnoxius,ft feiens liberûeffe uendiderit.

OCïcnduineft legcm Farnam ad cos non pertinere, qui cumabfen« ^Ks femos haberent,eos uendiderunt.aliud enim eft abdïj^aliud in fuga elfe. Item non perrinere ad eum, qui mandauit feruum fiigiti« num perfequendumÀ diftrahendii nee enim fugam uendidit. Hoc amplius dicendum eft,amp; fi quis mandauit Titio feruum fuginuum de-pixbendendu, ut fi adpraehendifl*et,cum emprum haberer : eeffare fe« natusconfultu Hocetenim fenatuscófultodominicótinentur, qui fa gam feruorum fiiorum uendiderunt.

LEgis Eautx crimine fuppreffi mancipq bona fide poffeffor nó tc« • nètur,id eft qui ignorabat feruum alienii, amp;nbsp;qui uoluntare domi* m ld putabateum agere. amp;nbsp;ita de bonae fidei poiTefTore ipfa lex feripta eft.namadqtitur.Si SCIENS DOLO MALO HOC FECERIT Öcfxpifli me âprincipibus Seueroamp;Antonino conftitutum eft,nebonaefidei poffelTores hac lege tenerétur. nbsp;nbsp;Illud aut non eft omittendum: quod

exemplo legis Aquilis fi is, propter quem quis in Fauiam cómifitgt;dc-cefferit.-adhut aceufatio amp;nbsp;poena legis fauis fupcreft,ut diuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus refttipferunc.

LEge Fauia tenetur, qui feiens homincliberu donaucrit, uel in do* temdederit. item qui ex carumqua caufta feiens liberum effeac-teperit: in eade caufTa haberi debet, qua uenditor amp;nbsp;emptor habetut. idem amp;nbsp;ft pro co res permutata fuerit.

NOn ftatim plagiariû efle, qui furti crimine ob feruos alienos in* rerceptos tenetur ; diuus Hadnanus in hæc uerba refenpfit. fer« nos alienos qui follicirauerit,aut interceperit ; crimiHeplagij, quod illi intenditur, teneatur, nee 'ne,facit quæftionem. amp;ideo non me confuli • de ea re oportet.-fed quod ueriffimum in re præfenti cognofcitur,fequi * iudicem oportet. Plane aiircm fcire dcbct,pofle aliquem furri crimine ob feruos alienos interceptos teneri, nec idcirco tarnen ftatim plagia» ri urn efle exiftimari. Idem princeps de eadem re in hæc uerba rel’cri» pfit. apud que unus aut alter fuerit fugitiuus innenrus, qui operas fuas locauerit,ut pafeeretur, Scuti^fiidem anteaapud alios opus fecerit: hunc non ime quis fuppreflbrem dixent. Lege fauia cauetur, ut (1«

ber^qui Domine ingenuuin ud libertinü inuïtnfn cxlaucritjn ninculis habuerit, emerit fdcnsdolomalo^quiueincarumquarefocnis ent: qiùc^ fenio alieno feruatfie pctfuaferit,tit à domino dominaüe fugiat. Oei eü ea^ue inuito,iiel infeiente domino dominanc cxlauerit, in uiu« culis habnerit, emerit kiens dolo malo, quiue in ca re focius erit : eins poena tenetur.

POena pecuniar ia ftamtalegeFauia inufu cfle deltjt.namin hoc crimine detcüi,pro delidi modo coèreennu'Apkrun^ in métal# lumdamnantur.

Cenfarorum temetiras tribus modis detegitur, amp;nbsp;tribus | poenisfubrjeitur.autenim calumniantur.aut pracuari« canrur,auttergïucrfantur. Calumniari,cft falfacnmi ij naintenderc.ptaeuaricari.ueracriminaabfcondere. ter# ___gineifaridn uniuerfum ab aceufatione defifterc. Ca# lumniatotibus poena lege Rhemmia irroganfed non utig; qui nó pro# bat,quodinrendit, pronnus calumniari uiderur. nam eins reiinquifi# tioarbitriocognofcentis corninitur, qui reoabfolutode aceufatoris incipitconfilioquarrcre,quamenteduâtis adaceufationëpcefferit. Se fiquidem eius iuftum errorem reperif abfoluiteum. fi ueroin euiden-licaJumnia cum dqiræhendit.-legitimam pœnam ciirrogat. quorum altcrutru ipfis uerbis pronunciarionis manifeftatur. nam fiquidem ira ptonunciauerit,NON PROBASTi: pepercit ci.fiautem pronunciauir, CALVMNIATVS ES; coudemnauitcum.amp;quamuis nihil de poena fub-iecerit,tamcn kgis poteftas aduerfi» cum exercebit. nam ut Papinia# Rus refpondic.fadi quidem quaeftio in arbitrio eft iudicantis.pcenx ue to perfecutio non eius uoluntati mandatur,fcd legis authoritati refer# natur. Qu«ripotcft,fiitafuerit interIocutus,LVCivs TiTivs TE-• MERE viDETVR ACCVSASSE.ancalumniatorcpronunciaffeuidcatï’ amp;nbsp;Papinianus temeritaté facilitatis ueniam contincrcAinconfultum caloremcalumniacuiciocarere.’öeobidhunc nullam peenam fiibire oporterc. Præuaricarorécflecum oftendimus,qui colludit cum reo, amp;rranslaricic munerc aceufandi defungituneoquod proprias quidem probationes difTimularetjfalfas ucro rei excufationcs admitrerct. Si quis autem al? aceufatione citra abolitionédeftiteriLpunitur. Ab©li-tiO

tio priiiatim â præfide poftulari ac impctrari fokt, item pro tribunali non deplano.necprækshanccognitionem allen demandare pored.

Si plura crimina idem eidem intulerit.fingulorum abolitionem de bet peterc. alioquin prout quid omiferit, eins nomine fenatiÄconfulti pœnam patietur Si aceufationem intulit, qui præferiptione fubmo ueri poterat.-ut quilibet adultery mafculo poft quinlt;j annos córinuos ex die commifli adulterij.uel focmina: poft fex menfes utiles ex die di« uortq .-an fi deftiterit.hoc fenatufeonfuko plefti debeat accufatot, bei« le dubitatur. mouet,quod pens nulla fit accufatio, qua temporis fpad* nm,autperfonæuicium omnimodo remoueat, reoq^fecuritatem ti-moris ac periculi promittat. è contrario mouet,quod qualifeunçac« cufatioillata cognofeentis autbonrace.nó aceufantis uol un tate aboie-ti debeat.-maiore'e^ odio dignus exiftimet,qui temere ad tam impro* bam aceufationemproceihflet.ergoueriiweft.eum quoij.dcquo Iolt; quimur,in fenatufconfultum incidere oportere. Atquin Papinianus re fpondit,mulierem,quse ideirco ad falft aceufationem non admitteret, quodfuam fuorumfteiniifriamnonperfcqucretur.dcfiftentem kna« tufconfulto Turpilliano nó pledi.num ergo amp;nbsp;in cæteris idemrefpon-furus fitc’quid enimintereft,propter fexus infirmitarem, an próptee ft.itus turpitudinem,temporisne finem ad aceufationem aliquant na admittatuif multo'c^magis excludendi funt, quod mulicrisquidcm accufatio uel propter proprium eins dolorem effedum habere potue-ntjlloru uero accufatio uocc duntaxat ténus interuencrir. Atquin idc alias fcribit,non pofte aliqucmduos eodem tempore adultenj aceufe re,marern amp;nbsp;fœaunam:amp; tarnen fi utrûlt;^ fimul denunciauerit,in utri« iifj perfonam abolitionéeum petcredebere,ne in hoc fenatufeonfub tii intidat.quid porrô refert,proprer causas fuprafcript.is accufatio nô ualiierir,an propter numerum petfonaenm non tenucritfan hoc inter fit,plenam habuencaliquis aceufandi facultatem.fed proprer perfona lum coniundionem ab hac aceufatione fubmoueatur .• an uero ftrifta rationc quibufdam aceufandi facilitas non competatJ’ nicrito iraç di« cendiim eft,omnesCexcepfa mullere 0: minore)niü abolitionem petic rint.in hoc fenatufconfultum incidere. Sufpedi nitons accufatio pro tribunali tantum examinari poreftA nullus alius de buius quæfti» • one.quam præfes pronuciare poteft A ramen qui ab es dcftitit,fcnatuf confulto non tenetur. nbsp;nbsp;Item fi dicat aliquis in fenatufeonfu’tum in

cidifte Turpillianum.-præfidis eft fuper ea re notio, amp;nbsp;ramen contra de fertorem fenatufconuilti non interuenit coëreirio. qui ein dicit, qué in hoc fenatufconfultû inddifte,accufatot non eft. nbsp;nbsp;Incidit in hoc fe

TIT. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1’17

aHcui,amp; înftruît cum ad accufationem capitakm»dandoprobatio-Hes,allegando *excufationcs:amp; merito.nani diffitendo crimini, quod gt;nouet,amp;eximcndofepcriculocalumniae ueldcfertionis,mcrito ca* lumniati?amp; dcfiftenns pœnæ fubqci debuit.-nifi fubornatus accufaror probaucritcrimen,quod intendere fiifccpit.nec intereft,per fe manda Hit accufationem,an per alnim ucru hunc,qui hoc minifterio ufus eft: ad mandandam accufationem non ex uerbis,fed ex fententia fenatufa confulti pimiri.Papinianus refpondit.fubmiflus cnim accufator fimi liter codem fenatufconfulto pleditur.id eft propter hoc folum punit, quod minifterium alicni timoris recepcrit. nbsp;nbsp;Reus condemnatus p«

1 iiocauit,deinde accufator deftitit.an in hoc fenatufeonfuitu inciditf ,p pc eft, ut incidifte uideatur.quia prouocationis remedio condemnatio nis exftingiutur pronunciatio.

ETinpniiatisamp;incxtraordinarns criminibus omnes calumniofl extra ordinem pro qualitate admilTi plcduntur.

MVlier.quxfalfi crimen iniuriae propriaepoft interpofitam de« nunciationem defiftens omifit, ex fenatufcôfulto Turpilliano tenen no uidetur. Poft abolitionem idem crimen ab eodem in eun dem inftaurari non poteft.

QVaefirueft,anis,quilibelloprincipidatofalfum fe obiefturum minatus cft,fi no obiccilTet.TurpilIianö fenatufconfulto tenere-turf Paulus tefpondit. uerbis fenatufconfulti Turpilliani cum, de quo quacritur,non contineri.

AS accufaiicne dcftitit,qui cumaduerfario fuo de compofitione eius criminis,quod intendebat,fuerit loeurus. nbsp;nbsp;Animo ab ac-

cufationedeftitit,quiadfeftumamp;:animumaccufandidepofuit. De * nbsp;nbsp;ftitiffe uidetur.qui intra praefinitum accufationis â præfide tempus reu

* fuum non peregerit. Nunciatorcs,qui per notoria indicia prodût, notorqs fuis adfifterc iubentur. Calumniæ cauffa puniuntur, qui in fraudem alicuius libtum,uel teftimoniû,aliudûe quid conquifiiTe, uel confcripfifte,uel in iudicium protulilTe dicuntur.

SI quis repetere uelit crimen publica abolitione interueniente: codé iure repetit,quo aceufabat, ne^ cm poiTuntpræfetiptiôes obqei ci, Zz quæ

qnæ tco ante reorum abolitionein non funt obieflæ.âc ira dhms Hadri anus ftnpfic. Si ftellionatus qiiis,uel expilatœ haereditati^crimen ob iecit,amp; deftitirpœnam fenatufconfulri Turpillianinonlubibit,qucni admodum nec furn,uel iniuriaruin.fed officio iudicis eulpa Sus tocr-ccbitur. Viii. PAVLVS.

AVtpriuatimaftore poftulante. Tertio genere lege fit abolitio» morruo accufatore.uel ex iuifa cauffa impedito, quo minus ac« eufare poffit. Abolitione autem publice fada,non recradabirur in iu dicio repetendo de mariti iure. Triginta dies repctcndi rei diinis Tra janus utiles effe interpretatus eft,ex die fcilitec, quo feriac finit« funt; amp;fenatus cenfuiteos diescedere,quibus qmfc^reuni finirai repetere poffir. nbsp;nbsp;Hoc autem repetendi rei tempus non aliter cedi^quàm û ^C

QVaerebatur.an hi,qui ab aceufatione tempore cxclufi cflent,in fe natufconfultumTurpillianum inciderente'Refpondi. non opoe tere dubitari.calumnia non puniri eos,qui præferiptioue temporis ex-clufiiCauiTam adulrerq perferre non potuerunt.

I intcrueniente publica abolitione ex fcnatufconfultofut fieri adfo jjlet)uel ob laeticiam aliqua.uel honorem domus diuinx, uel ex qua aha cau(Ta,ex qua fenatus cenfuit abolitionem reonim fieri, nee intra dies prællitutos rcum repetierit.-dicendum eft.ceifare TurpiUianum fe natufconfultum.nec enim uidetur deflfterc.qui exempturn reum nó defert.eximitur autem reus publica abolitione intcrueniente.

DEftitifrecumaccipimus,quiintotumanimum agédi depofuitj non qui drifulic accufationem.fcd qui petmiffu impetatoris ac-eufatione deftitit,impunitus cft.

DTuns Hadrianus FukiioCaro refcripfit proconfuli Cretx.tuto« rem, qui pupilli cauflainftituerat accufationé,dcfunflo pupille, cuiuscauffaaceufareeoeperat,nondfecogendu aceufationé implere. IXV. MACER.

TIT. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xil^

fatorcs,aut fubic^i poflulaflènt,nec pcregiflcnt rcos: ant aliter, quam abolitione fada,deftinffent.-qui'q3 chirographum ob accufandum de» diflentj^ftionemue aliqiiaminterpofuiflcnt.hocautemiierburnPER. EGiSSENT ad uniuerfosfiiprafcriptospertineredicendüeft. An ad cos,qui hodie de iudicijs publicis extra ordiné cognofcunt,fcnatufcon fultûperrineat:quæritur. fediamhoc iure ex facris conftiturionibus ütimur.iit pertineat,amp; ex fingulis cauffis fingulx pœnæ irrogentur.

Eos,de quorum calumnia agi non permitntur,fi deftiterinr,non in cidere in poenam huius (enatufconfulti,conftiturionibus cauetur. Si propter mortem rei aceufator deftitcritmon poteft hoe fenatufeonful • lo teneri, quia morte rei indicium foluitur : nifi tale crimen fuit, cuius *aftioaduerfus hæredes durat,ueluti maieftans. Idem in aceufatióere *aî's.fan petundarum eft.quia hæc quoeg morte nó foluitur. cacterum fi poftca, Üio» quam aceufator deftitit.rcus decefferinnonideomagis delidü accu« fatoris rcleuatur.nam eum,qui femel deftitit,fi poftea paratus aceufa« te fit,non efle audiendü,diuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus ftatuerût. Qui poft inferiptionem ante litem conteftatam nel anno,uel biennio agerc non potuerunt,uarrjs præfidum occupationibus,uel etiam ciuiliü offï ciorum neceflitatibus diftrifli.’in fenatufconfultü non incident. nbsp;nbsp;Cu

prins renm quis dcrulerit,amp;: poftabolitionem,anteqnim reus répété-tetur,alia abolirio fiiperueneritmon ex fuperioie, fed ex fecunda abolitione dies triginta computantur.

T^Omitianus refcripfit.-quod de ferqs ^deabolédis reis dicitur, n5 pertinere ad feruos,qui aceufati in uinculis effe lubent,ne indicia finiatur. xvu. modestinvs.

LVeius Titins Seium reum falfi fedt.amp;prius,^ perfequeretur, in-dulgcntia reorum crimina abolita fuut. qnæro,fi poftca eum ite-l3to reum non feceritran in Tnrpillianum fenatufconfultü incidente* ^odeftinus refcripfit.abolitionem reorü, qux publice indulgetur, ad l^oc genus criminis non pertinere.

, TMpcratores Antoninus amp;nbsp;Seuerus Augnftilulio Scuero refcripfe-Anint.cum fatis diulitem traxifle diceretnr,inuito aduerfario nópof» feciim abolitionem accipcre. Jtem refcripferuntmifi enidenrer pro l’areturconfentire aduerfanum,abolitionem non dari. nbsp;nbsp;Item reftri

Fierunt.cum in erimine capital! abolitionem,ut in re peeuniaria, peti-^3nicffediccretur:reftaur3ndam effe nihilominus cognirionem;amp;fi *ionptobaflethoc,quodproponerec,nonimpunceum latutum.

lui Scucri amp;Antonini Magui refcriptu cfl.nc quis abfens puniacui.-amp;hoeiure utimur,neabfentes damnent.ne«^ enim inaudita cauiTa quenquam damnari æquitatis ra» tio patitur.Si autem grauius quis puniatur,pura in opus metalli,uel fimilem pœnâ/iue capitalem: hoe eafu non eitirrogandainabfentempoena,fed abfens requirendus adnotandus eft,ut eopiam fui præftet. Præfides autem prouineiarû eirea requiren» dos adnotatos amp;nbsp;hoe debent facere.-ut eos, quos adnotauerint, edidis adeffeiubeant,utpoffitinnotefeere,qui adnotatifint.fedamp;literas ad magillratus,ubi eonfiftunt,mittere;ut per eos poflit innotefeere,requi tendos eos eflèadnotatos.-ôc ex hoe annus eomputatur ad fe purgan* dos.Sed amp;nbsp;Papinianus libro deeimofexto refponforum refpondit : re-quirendum adnotatuni,fi prouineiae præfidem intra annum adierit,amp; fatis obtulerit,non faeere loeü mandatis,ut bona fifco uindicentur. na amp;nbsp;fi intra annum mortuus fit eriminis eauffa exfpirat, amp;nbsp;peritA bona cius ad fueeelTores tranfmittuntur.

ANni fpaeium ad óeeupahda bona cius, qui requirendus adnota-tus eft,pertinet.fed fi per uiginti annosfifeus bona cius non oc-vupauerit.-poftea ptæferiptione uelabipforeo,uelabhaEredibus cius fubmouebitur.

QVamcü^ enim quaeftionem apud fifeum (fi non alia fit propria præferiptio)uiginti annorû filentio præferibi,diui principes uolu

ANnus exindecomputandus eft, ex quo ea adnotatio, uel edido, uel etiam literis ad magiftratus fadis publiée innotuit.ergo amp;nbsp;uiginti annorum tempus exinde fifco numeratur,ex quo adnotatio publiée innotuit.In fumma feiendum eft.nulla temporis præferiptioncâ cauflæ defenfione fubmoueri cum,qui requirendus adnotatus eft.

MAndatis cauetur,intra annum requirendorum bona obfignari: ut fi refponderintA fe purgauerint, integram rem fuam habe« ant.fi neep refpóderint, neep qui fe defendant,habuerint;tüc poft annu boiu in fifeum cogantui.óf intia annum medio tempore mouentia,fi

«Jua funtfnc aut Inora détériora fiant,aut aliquo modo intercant)ueni tcdebere,prccium(:^eorumin dépofito eflê.diui Seueriis amp;nbsp;Antoninus fanx^unt.Sedamp; diuus Traianus inter mouentia frudus quotj ha-beri refcripfit. Curandum eft autem,ne quid ei,qui profugit,medio ïcmpore à debitoribus eius foluatur^ne per hoe fuga eius inftruatur.

N criminibus feruandis quæftio adhiberi folet.fed quan do,uel quaténus id faciendum fit,uideamus. amp;nbsp;non effe â tor mentis incipiendû,diuus Augnftus conftituit .• ne^ adeo fidem^uaeftioni adhibédam,etiâ epiftola diui Ha« driani ad Sejbnium Sabinum continetur. uerba refer ipti «afehabentadtormentaferuorumita demumueniri oportet,cum fufpeâus eft reus A alqs argumentis ita a probatione amouetur, ut fo-UconfciTioferuorum deefteuideatur. Idem Diuus Hadrianus Claudio Quartino refcripfit.quo referipto illud exprdTit.à fufpeäiffimo in cipiendu,^ à quo facillime pofte ueru fciri index crediderit. Ad quæ ftionem non efle prouocandos eos, quos aceufator de domo fua pro duxerit;nec facile credendu fubiefta eä, qua ambo parentes dicut cha« tamfiliahabuifle,refcripto diuorum fratrum ad Lucium Tyberianu tmiffo declaratur. lidem Cornelio Proculo refcripferunt.-non uti^ in ferui unius quaeftione fidem rei conftituenda,fed argumentis cauf« fatnexaminandam. nbsp;Diuus Antoninus amp;:diuus Hadrianus Sennio Sabino refcripferût,cum ferui pariter cum domino auruamp; argentum Wportaffe dicerentur.-nó effe de domino interrogandos: nee quidem, ft ultro aliquid dixerint,obefle hoc domino. nbsp;nbsp;nbsp;Diui fratres Leliano ï-ongino refcripferut ; de feruo hæredum non effe habendam quaeftio ueminreshærcdiurias; quamuis fufpedum fuiffet,quodimaginaria Uenditione dominium in eo quæfiffe hæres uideretur. nbsp;nbsp;Seruum m u ui ci pu pofte in caput ciuiû torqueri, fæpiffime refcriptum eft,quâdo ®ó fit illorum feruus, fed reipublicæ. idemt^ in cæteris feruis corpora ’ dicendum eft.nec enim plurium feruus uidetur,fed corporis. Si ferlins bona fide mihi feruiatetiam fi dominium in eo non habui;poteft dici,torqueri «um in caput meum non debere.idem eft amp;nbsp;in libero ho mine.qui bona fide feruit. fed ncc libertum torqueri in patroni caput conftitutum eft:nee quidem fratrem in fratris, Imperator noftec cumpatre fuo refcripfit,addita rationerquodin eum,in quernquis iimitns teftimonimn dicere non cogitur, in eum nee torqueri debet.

Scruu mariti in caput uxoris pofle torqueri, diuus Traianus Sernio Quarto refcripfit. Item Munimio Lolliano refcripfit : damnati fer-iios,qui defierinteffe ipniis, poffe in cum torqueri. nbsp;nbsp;Si ferais ad hoc «rit manumiiTus.ne torqucat :dûmodo in caput domini non torquea-tur.pofle eum torqueri,diuiis Pins refcripfit. fed amp;nbsp;eum,qui coginnôis fufceptæ tempore alienus fiiit.licct poflea rei fit effeflus,torqueri in ca put eius pofle, diui fratres refcripferunt. nbsp;nbsp;Siquis dicatur nullo iiire emptus.-non prius torqueri potent,quàm ficonfliterit uenditionénon ualuiiTe. amp;nbsp;ira Imperator nofter cû diuo pâtre fuo refcripfit. Antoni« nus amp;Verus SulpitioAntigono ita refcripferût.Cû quæftio de feruis co tra dominos necj haberi debeat.ncq? fi fada fit.difturi fententiâ côfiliu • inftruat.-multominus indicia feruorû côtra dominos admittédafunt.

Diuus Seuerus refcripfit.côfeflioncs reorû 4) exploratis facinoribus haberi nô opottere, fi nulla probatio religioné cognofeentis infttuat, Cum quidam deponere precium ferui paratus eflet,ut feruus torque tetur contra dominû.-Imperator nofter cum diuo pâtre fuo id non ad* nufit. Si ferui,quafi fceleris participes in fe torqueantur,de'cpdomi* no aliquid fuerintcôfeflî apud iudicem.-proutcaufla exegerit, ira pro* nunciare eum debere .diuus Traianus referipfit.quo referiptoofte*^** tur.grauari dominos côfeflîone feruorû. fed ab hoc referipro recelTu, conftitutiones pofteriores oftendunt. In caufla tributorû, in quibuS efle reipublicæ neruos, nemini dubium eft .• periculi quoqi ratio,quod feruo fraudis confeio capiralem pcenam denunciat,eiufdem profelno. nem inftruat. Qui quæftionem habiturus eft, non débet fpeciaUt^ interrogare,an Lucius Titius homicidiû fecerit.fed generaliter,quîsia feccrit.alterum enim magis fuggerentis.quàm requirentisuidemr. « ita diuus Traianus refcripfit. Diuus Hadrianus CalpuroioCeletia* no in hæc uerh.a refcripfit. Agricola Pomperj Valentis feruus de fe po* teft interrogari. At fi dum quæftio habetur, amplius dixerit : reifuent indicium,non interrogationis eulpa. Quæftioni fidem nô femper, nec tarnennunquam habcndam,conftitutionibus deelararur. erenim res eft fragilis,amp; periculofa, Ôc quae ueritatem fallat.nam plcrilt;j paden tia fine duritia tormentorû ita tormenta contcmnût,ut exprimi ab eiS^ ueritas nullo modo poflit.alq tanta funt jmpatienna.ut quoduis men» tiri,quàm pari tormenta uclint.amp;ita fit,ut etia uario modo fatcantur: et non tantum fe,uerum etiam alios criminentur. Præterea ininn-corû quæftioni fides haberi non debet : quia facile mentiunt.nec tarne fubprætextu inimiciciarûdetrahenda erit fides quæftionirfedcaulTa cognita aut habenda fides, aut non habenda. nbsp;nbsp;Cû quis latrones tradi

9111 costradidenint quibufdam nero,quæ funtpIenîora.hôccauetuK ut nelt;5 de ftrido habeatjUt in cærerorû perfona folet; fed cauffa cogni-la æfti möur, habenda fides finneené. plerit^ em dum mecuut^ne forte •dprarhenfi eos nominent, prodere cos folcnt/cilicct impunitaré fibi taptanres, quia non facile eis indicatibiis proditores fuos credatur. fed Heep paffimimpunitas eis perhuiiifmodi proditiones concedenda eft: Uelt;^ tranfmitteda allcgatio dicentiu, idcirco fe oneratos, qnod eos ipfi Itadidiffent. neqjenim inualidum argumentu haberi mendacq debet, flue calumniae in fe inftruftae. Si quis ultro de maleficio fateatur ; nÓ femper ei fides habenda eft nonnunquä enim aut metu,aut qua aha de * cauffa in fe confitcntur. amp;nbsp;exftat cpiftoladiuorü frarrum adVoconiu Saxani,qua continetur liberandü cum,qui in fe füerat confefTus, cuius poft damnationéde innocentia conftitiffet. cuius uerba hœc funt.Pru-denter amp;nbsp;egtegia ratione humanitaris (Saxa charilTime) Primitiu fer* Uiim.qui homicidiü in fe cófingere metu ad dominü reuertendi fufpe Aus effet.perfeuerante falfa demondratione. damnafti : quæfiturus de confers, quos æque haberc fe cômentus fuerat, ut ad certiorem ipfius de fe confeflîoné peruenires. nec ftuftra fuit tam prudens confiliû tuû: turn in tormenris conftiterit^netj illos ei confeios fuifle,amp; ipfum de fe ïetnere cómentu. potes itatj decreti gratiam facere, amp;nbsp;eum per officiu diftrahi iubcre.'conditione addita,ne unqua in poteftaté domini reuer-Utur.qué precio recepto certum habemus libenter tali feruo carituru.

Hac epiftola fignificatur,quod fi feruus damnatus,fuiffet reftitutus: äd eum pertinerer.cnius fuiffet,antequa damnaret.fed præfes .puinciae cö.quc damnauir, reftituere non poteft ; cum nec peeuniaria fententia fud reuocare poffic.quid igirur ƒ prmcipi eum fetibere oportet.fi quana do ei.qui notens uidebatur,poftea ratio innocentiæ conftitic.

T JAcreditarq ferui quamdiu incerta eft.ad quembona pertincantj Jnnon poffunt uideti in caput domini torqueri.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1111. ID E M.

TN incefto (ut Papinianus refponditAeft refcriptu) feeuoru totmcn Aiaceflant.-quia amp;nbsp;lex Julia ceflat de adulteres,

VI quis uiduam.uel alp nuptam cognatam,cum qua nuptias contra« Obere non poteft, corruperit .• in infulam deportandus eft, quia du-P*®* crimen eft;inccftu,quiacognata uiolauit cotra fas;amp; adultcriu uel ft upturn, quod

PAtrc ud marito de adukerio agente amp;nbsp;poftulante, ut de feruis rei quxftio habeatur.fi cauffa perorata,teftibus prolatis,abiolutio fe» cuta fuerit;mancipiorum,quæ mortua funt.æftimatiohabetur.fccura nero damnatione.-quae fuperfunt.publicantur. nbsp;nbsp;Cum de falfo tefta»

QVaeftionis modu.magis eftjudices arbitrari oportere.itaç qua ftioné haberi oportet,ut feruus faluus fit,uel innoccntia,uel fup« pllClO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIII. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

L’ Didum diui Augufti,quodpropofuitlunio Auitoamp;Lucio Apro r^niano confuhbus.in hunc modfi exftat. Quæftiones nelt;5 femper in omni cauffa amp;nbsp;perfona defiderari deberc atbirror.amp;cum capitaJia amp;nbsp;atrocioramaleficia non aliter cxplorariamp; inueftigari poffunt,qu^ni per feruorum quaftioncs; efficaciffimas eas ad requirendam ucritaté exiftimo,amp; habendas cffe cenfeo. nbsp;nbsp;Statulibcr in adukerio poftulari

poterit,utquaftio ex eohabcatur,quod feruus haredis cft:fed fpem fuam retinebit.

DIuus Pius rcfcripfitjpoffe de feruis haberi quaftionem in pecuni aria cauffa,fi aliter neritas inueniri nó poffit.qd' amp;nbsp;alqs refcriptiS cauetur. fed hoc itaeft,utnó facile inrepecuniaria quaftio habeatur. fed fi aliter neritas inueniri non poffit, nifi per tormenta : licet habere quaftionem,ut diuus Seuerus refcripfit.licet itacj amp;nbsp;de feruis alienish» beri quaftionemXi ita res fuadcat. Ex quibus cauffis quaftio de fer« uis aduerfus dominos haberi non debet,ex his cauffis nee quidem in-terrogatioualeredebet.A mukominus indicia feruorum contra dominos admittenda funt. De eo,qui in infulam deportatus eft, quaftio habenda non eft, ut diuus Pius Cacilio lubentiano refcripfit. fed nee de ftatulibero in pecunarijs cauffis quaftio habend aeft,nifi de ficiente eonditione.

' it?ƒ adhibenda funt,non quanta accufator poftulat/ed ut moderat« ratio nis temperamenta defiderant nec debet initium probationum de domo rei aŒufator fumere, dum aut libertos eins,quem accufat, aut fer-nos in teirimonium uocat. Plurimü quo^ in excutieda ueritate,ctiâ uox ipfa,amp; cognitionis fubtilis diligentia adfert.nam amp;nbsp;ex fermonc,amp; ex eo^qua quis conftantia,qua trepidationequid diceret/iel cuius exr-ftimarionis quifqj in ciuitate fua eft,qu«dam .id illuminandam uerira fern in lucem emergunt. Incauflis quoq; liberalibus nó oportet per eorum tormenta,dc quorum ftatu qu«ntnr,ueritatMn requirL EXI. PAVLVS.

SI quis,ne quæftio de co agatur, liberum fe dicat : di uns Hadrianus refcripfit, non effe cum ante torquendum, quim liberali iudicio experiatur. Xni. MODESTINV5.

CErto precio feruum «ftimatum in quæHionem dari, interpofita ftipulatione ,refcriptum eft.

X1111. IDEM. STatuliberindelifto repertus,fperand« libertatis praerogatiua,nó ut feruus ob ambiguum conditionis,fed ut liber puniendus eft. XV. CALLISTRATVS. EX libero homine pro teftimonio nonuacillantequxftionem has beri non oportet. De minore quoq; quatuotdecim annorum iiicaput alterius quæftionem habenda non efte, diuus Pius Mecilio re fcripfit;maxime,cum nullis extrinfecus argumentis aceufatio impies atur.nec tarnen confequens effe,uteriam fine tormentis eidem creda tur.namaetasCinquiCquaraduerfus afperitaté qnæftionis cos interim tueri uidetur,fufpcftiores quoej eofdem facit ad mentiendi facilitate. Eum,qui uindicanti feruum cauir,domini loco habendum.amp;: ideo to caput cius feruos torqueri non poffe^diuus Pius in hæc uerba refcria pfitCauffam tuam alrjs probationibus inftruere dcbes. nam de feruis qusftio haberi non debct.-cum pofleftbr h«r6ditatis,qui petitori fanfa ’ dedit,interimdomini loco habeatur.

tninû interrogari plicuit. quod diuus Marcus,ac poftea moimus prit: ceps iioftcr iudicantes fecuti funt. nbsp;nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;in quxftione ftupri anucr

fus dominum ferui non torquentur. De quxftione fuppofiti partus,uel fi petat hzreditatem,quem exteri filq non effe fratrAi fuû con tendunt.quxftio de feruis Exredirarqs habebitur: quia non contra do-*afs de nunû * (cxteros filios) fed pro fucceffionedomini defundi quxritur. flint, quod congruit ei,quod diuus Hadrianus refcripfit. cum enim in fociu cxdis focius poftularetur.de communi feruo habendam quxftionem tefcripfit.quod pro domino fort uideretur. nbsp;nbsp;De feruo in mctallüda-

mnatOquxftionem contra eum,qui dominus fuit,nöeffe habendam refpondi.nee ad rem pertinere,fi rniniftrum fe facinoris fuifle confite atur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xviu. pavlys.

VNius facinoris plurimi rei ita audiendi funt, ut abeo primaind« piatur,qui timidior eft.uel tenerx xtaris uidetur. Reus euiden tioribus argumentis opprefTus,repen in quxftionem poteft ; maxime fi in tormentaanimumcorpiis'cpobdu merit. nbsp;nbsp;nbsp;In ea cauiïa,inqHa

pullis reus argumentis urgcatur,tor menta non facile adhibenda funt; fed inftandum accufatori,ut id,quod intendit,comprobet ,atcp fic con uincat. nbsp;nbsp;Telles torquendi non funt conuincendi mendacij aut ucri*

tatis gratia ,nifi cum fado inter ueniffe dicuntur. nbsp;nbsp;nbsp;Index cum de fi*

de generis inftrui non poteft,poterit de feruis hxreditartjs habere qux ftionem. nbsp;nbsp;Semo, qui ultro aliquid de domino confîtetur, fides non

accômodatur.ne^ enim oportet falutem dommorum feruotum arbi trio committi. nbsp;nbsp;Semus in capiit do mini, à quo diftradus eft ,cui ali*

Seruus ncc fi a domino ad tormenta ofFeratur, interrogandus eft. Sané quoties quxritur,an ferui in caput domini interrogandi funt, prins de eorum dominio oportet inquiri. Cogniturum de crimini-bus prxfidem oportet ante diem palam facere, euftodias fe audituru: nc hi,qui defendendi funr,fubitis aceufatorum criminibus oppriman* tur.-quamuis defenfionem quocunq? tempore poftulantc reo negari nó oportet.-adeo,ut propterea amp;nbsp;differantur,^ proferantur cuftodix.

Cuftodix non folum pro tribunali, fed amp;nbsp;de plano audiri poffunt, at^ daronari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

MAritus quidam hxres uxoris fux petebat i Suro pecuniam,qua apud eum depofuilfe defunââ fe abfente diccbac.-amp; in cam rem • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ ' unurii

Shum teftem liberti fuifilium produxeratapud proenratorem defide lauetat quaeftionem haben de andlla.Surus negabat fc accepiiTeA te* ftinioniugi non oportere anius hominis admitti; nec folerc iquxftio nibus incipi A fi aliéna effet ancüla procutatot quxffionem de ancilla ^abuit.cum ex appellarione cognouiffet impcratot.pronöciauit, qu«4 Aione illicite habita« unius reftimomo non effe credendum.-idco'c^ re* Öe prouocatum.

QVxffionis habendx cauffa neminem effe damnandum^diuus Hadnanus refcripfit. XXII. IDEM.

QVifîneaccufatoribusincuftodiâreceptifunt,quxffiode eis ha» benda non cft.nifi aliquibus ftifpinombus urgeantur.

Voties de deliflo quxtitur, placuit non cam poena fubi-rc quem debere, quam conditio eins admittîteo tempo re,quo fententia de eo fertur.fed earn cauffam fuftinere, 'quam fuftinetet«(i eo tempore effet fententiâ paffus «eu ____'deliquit.proinde fi feruus crimen commiferit,deindc li« bertatem confecutusdicetur.earnpcEnam fuftineredebebit, qua tune fuftmerct.fi fententiam paflus fuiflet.cum deliquiffetper contrarium quolt;5 fi in deteriorem conditionem fnent redaftusxam poenam fubi« te cum oportehit,qua fuftinerct/i in códitionc priore duraffer. Ge« ncraliter placet,in legibus publicorum iudiciorum uel priuatorum cri lnmuni:qui extra ordinem cognofcunt, præfeâi « uel prxfides, ut cis, qui poenam pecuniariam egentes deludunt, coëccitionem extraordis itaiiam indicant.

REi capitalis damnatum fic accipere debemus ,cx qua cauffa da« mnato uel mors,uel etiam ciuitatis amiffio, uel feruitus contins ’ git. nbsp;nbsp;Conftat, poftqu jm deportatio in locum aquae amp;nbsp;ignis interdis

ftonis fucceflït.nó prius amitterequem ciuitatcm,qudm princeps de-portatum cum in infuiam ftatuerir.prxfidem enim deportare nó pof« fe,nulla dubitatio eft.fedpræfeâus urbi ius habet dcpotrandi,ftatimq; poft fententiam præfeâi amififfc ciuitatem uidetur. Eum accipi« mus damnatum,qm non prouocauit. cactcrum fi proiiocct .■ nondum diumutus uidetur,fed Ä fi ab co,qui ius damnandi r.on habuit, rei ca« aaa q pitalis

piulis quis damnatiis fit;in eadem cauffa ecit. danmatus enirn ilk eft, nbi danmatio tenuit.

PRægnantis mulieris confumendæ damnare poena differtiir.quo ad pariat.ego quidem amp;nbsp;ne quæftio de ea habeatur, fcio obferua« xi,qu^indiu prægnans eft.

RElcgatiJiuc in infulam deportati debent locis interdidis abftinc re.amp;hociure utimur, ut relegatus interdidis locis non excedat. alioquin in tempus quidem relegatojnperpetuum relegationis; in in fulam relegato,deportationis:in infulam deportato,poena capiris irro gatur. amp;nbsp;hæc ira,fiue quis no exceflent in exfilium intra tempus, intra quod debuinfiue etiam alias cxfilio non obtempcrauerit.nam contu« macia eins cumulât poenam.'amp; nemo poteft cómeatum remeatumne dare exfuli,nifi Imperator ex aliqua cauffa.

Aßfentem in criminibus damnari non dcbere,diuus Traianus lu lio Frontoni rcfcripfit.fed nee de fufpitionibus debere aliquem damnari,diuus Traianus Adfidio Seuero refcripfit.fatius enim effe im punimm relinqui facinus nocentis,quam innocentem damnari. Ad-uerfus cótumaces nero,qui neeg denunciationibus,ne9 edidis præfidu obtemperaffent,etiam in abfentes pronunciari oportet,fecundum mo rem priuatorum iudiciorum. poteft amp;quis defendere hæc non elfe co traria.quid igitur eft^ melius ftatuirar:in abfentes pecuniarias quidem poenas,uel eas,quae exiftimationé contingunt (fi fæpius admoniti pet contumaciam defiint)ftatui poffel ufq; ad relegationem procedi. ue rum fi quid grauius irrogandum fit,puta in merallum, uel capiris poe« nam,non effeabfentibusirrogandam. nbsp;nbsp;In aceufatorem autemab»

fentemnonnunquam grauius ftatuendum.qudm Turpilliani fenatuf« cófuiti poena irrogatur,dicendum eft. Refert amp;nbsp;in maioribus deli* öis,confultó aliquid admittatur,an cafu. amp;nbsp;fané in omnibus crimini« bus diftindio hæc pœnam aut iuftam eligere debet, aut temperamen» rum admittere.

SI quis forte,ne fupplicio adficiatwr,dicat fe habere,quod principi rc ferat falutis ipfius caufta. an remittendus fit ad eum,uidcndum eft.

amp; funt pleriq; præfidum tam timidi,ut etiam poft fententiam de eo di dam poenam fuftineant,nec quidquam audeant.alq omnino non pa« tiunturquidquam tale allegantes.nonnulli ne^ femper, nelt;j nunqua xemittuut/ed inquirunt quid fit,quod allegare principi uelint, quid'cg pro

TIT. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îlîj

pro falutc ip fins habcant diccre.poft quod aut fuftinentpœnam, aut non fuftinenr.quod uidetur habere mediam rationein.cæterû(ut mea fert opii^o)prorfus eos no debuiffe poftea.quam feme! damnati funr, audiri,qindquidanegent.quisenimdubitat,eludéd3E pœnæ cauffa ad hæc eos decurrereJ' magistg effe puniendos, qui tamdiu conticuerunt, quodpro falute pnneipis habere fe dicere iaflantc'nee enim debebant tam magnam rem tamdiu reticere. nbsp;nbsp;Si quos comitum uel legati lui

reos proconful inueneritrutrum punireeos debeat,an fucceffori ferua-re,quæri poteft.fed multorü exilant exemph^qui non tantum officiali um fuorum^nec fub fe agentium, uerum quoq? fuos feruos pcena adfe * cerunt.quod quidem ideo faciendum ell,ut exemplo deterriti minus délinquant. nbsp;nbsp;Nunc generapoenarum nobis enumeranda funt, qui»

bus præfides adficere quenquam poirint.amp;: funt pœnæ,quæ aut uitam adimant,aut feruitutem adiungant,aut ciuitatem auferät, autexfiliü, autcoéreitionem corporis contineant.

AVt damnum cuminfamia,aut dignitatis alicuiusdepofitionem,’ aut alicuius afliis prohibitionem. Vita adimiturrutputa fi da innatut aliquis,ut gladio m eum animaduertatur.fed animaduerti gla dio oportet .non fecuri,uel telo.uel fulli.ucl laqueo, uel quo alio mo« do.Proindenec liberam mortis facultatem concedendi ius præfides babent.multo minus uel ueneno necandi.diuitaméfratres refcripfc tunt.permittentes liberam mortis facultaté. Holles auté.item trauf fugxeapcenaadficiuntur.utuiuiexurantur.necea quidem poena das innari quem oportet.ut uerberibus nccetur.uel uirgis inrerimatur.nec tormenris.-quamuis plericg.dum torquentur,deficere folent. Eft poe na.quæ adimat libertatem huiufmodi.utputa fi quis in metallum. uel in opus metallidamnetur.metalla autem multa numero funt: equals dam quidem prouinciæ habent.quædam non habent.fedquænonha-» nbsp;nbsp;bent, in eas prouincias mittunt.quae metalla habent. nbsp;nbsp;Præfedo plas

•ué urbi fpecialiter competere ius in metallum damnandi, ex epillola ., *_ . diui Seueri ad * Fabium Cilonem exprimitur. nbsp;nbsp;Inter eos,qui m me- ^^

tal'um,amp; eos, qui in opus mctalli damnantur, differentia in uinculis tanrü eff.-quod qui in mcrallû dantur,grauioribus uinculis premunt: qui in opus mctalli.leuioribus.-quodcp refugæ ex opcre metalli in metallum damnant, ex métallo grauius coëreentur. nbsp;nbsp;Quifquis autem

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aaa iq fed

fed duplicare eut« id temporis oportet,quod ei fupcrcft,cum fngit fei-hcet nc illiid duplicetur, quo adpræhenfus in carcerc fucrit ; Ä: fi in de« cem minos damnatus rit,autperpetuari debet ei paena,autin ^us metal li tranfmirti. plane fi decennio damnatus fuit, amp;nbsp;initio ftatim fugit: uidendum efl;,utruni duplicati ei tempora debeant, an uero perpétua« ri,uel transferri in opus metalli.amp; magis cft, ut transférant, autperpe» cuentur. generaliter enim dicituc,quoties decenniü exeeïTuta cft diipli catio,non eife tempore poenam artandam. In miniftcriümctallico« turn fœminx in perpetuû, uel ad tempus damnari folent. fimili modo amp;nbsp;in falinas. Et quidem m perpetuü,uel ad tempus damnats.-quad fer uæ poenae conftiruûtur. fi uero ad tempus damnantur.retinent Iiberta= tem. Soient præfidcs in carcerem continendos damnarc,ut in uincn lis contineantur.fed id cos facerenon oportet, nam huiufmodi poens interdiftæ funt. career enim ad continendos homines, non ad punien« dos haberi debet. In calcariam quolt;{ uel fulfurariâ damnari folent. fed hx poenx metalli magis funt. Quicuntj in ludum uenatoriuin damnati funt, uidcndü,an ferui poenae cfticiantur. folent enim iunio« tes hac pcena adfici. utrum ergo ferui poen« ifti efficiantunan retineat libcttatem,uidendum eft.amp; magis cft,ut hi quoç ferui efFiciantur hoe enim diftanr à exteris, qiiodinftituuntut uenatores, aut pyrrhithari|, aut in aliam quam uoluptatem,gefticulandi, uel aliter fe mouendi gra ha. Seruos in metallum, uel in opus metalli, item in ludum uenato« riû dar i folere,nulla dubitatio eft.amp; fi dati fucrint, ferui poenæ efficiun« tur .• nee ad cum pertinebunt, cuiiis fucrunt, antequâm damnarentur. Denitjcum quidam feruus in metallum damnatus, beneficioprinci« pis effet mm poena liberatus.impcratorAntoninus rediffime refenpfit» quia femel domini effe defierat poenae fetuus fadus,nó effe cum in po-teftatem domini poftea reddendum, fed fiue in perpétua uincula fuc-rit damnatus feruus,fiuc in temporaria.ciusremanet.cuiuï fuit, ante« quam damnaretur.

MOris eft,aduocationibusquolt;5prxfides interdicercAnonnun-quam in perpetuû interdicunt,nónunquam ad tempus,uel an« num metiuntur,uel etiam tempore, quo prouinciam regunt. nee non • ita quoeç inrerdici poteft alicui, nc certis perfonis adfit. poteft amp;nbsp;ita in-terdid cui,nc apud tribunal prxfidis poftulet; fletameapud legatü, ucl procuratoré non prohibeaturagcre.fi tarnen apud legatü prohibitus fucrit poftularc.'credo per confequentias, nee quidem apud prxfidem relidam illi poftulandi faculratem. Nonnunquam non aduocario» nibus cui intccdicitui, fed foro. plus cft autem foro,qiiàoi aduocario» nibus

TIT. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x»4i.

nibus intcrdiccre.huic omnino forenfibus negocijs accórnodarefcnó pecmittitur. foletautem ita uel iuris ftudiofis interdict nd aduocatis, iiel tabel]ionibiis,fiue pragmaticis. folet de ita interdici, ne inftrumeta omnino forment,neue libellos concipiant.ucl teftationes confignent. folet amp;nbsp;fic,ne eo loci fedeant,quo in publico inftrumenta deponuntur, archio forte,uel grammatophylacio. folet amp;nbsp;fic,ut teftamenta ne ordi nent,uel fctibat,uel fignent. Ent amp;nbsp;ilia poena, ne quis ecgoeijs publicis interuaiiat.hic enim priuatis quidem interelTe poterit, publias prohi-betiic.'Ut folent,quibus fententia praedpitur. nbsp;nbsp;Sunt aut amp;nbsp;aliæ poenæ:

puta finegociatiôequisabftinereiubeatur,ueladconduâioné corn, « quæ publice locantur, accedere, ut ad ueAigalia publica. Interdici au= tem negociatione plerun^, uel negociatióibus folet. Sed amp;: damna« te,ut quis negocierur,an poffitjUideamus. amp;nbsp;fuut quidem hæ poenæ, fi quis generaliter traâare uelit inciuiles.inuitum hominé iubere facere, quodfacere non poteft. fed fi quis fpecialiter traftauerit.poteft effe iu« fta caulTa cöpellendi cuius ad negociatione. quod fi fuerit.-fequéda erit fententia. Jftæ ferè funt poenæ, quæiniungi folent. fed enim fciendu eft,difcrimina efle poenarü,nc^ omnes eadem poena adfici poffe. nam in primis decurioncs inmetallumdamnati non poiTunt, nee in opus inetalli,nec furcæ fubrjci,uel uiui exuri.amp; fi forte huiufmodi fententia fuerint adfefti.'liberandi erunt.fed hoc nó poteft efficere,qui fententia dixinuerum rcferreadprincipem debet, ut ex authorirate eius poena aut permutctur,aut libcretur. nbsp;nbsp;Parentes qiiocj amp;nbsp;libcri deeurionü in

cademcauffafunt. Liberos non tantu filios accipere debemus, uerum omnes liberos Sed utrum hi,qui poft decurionatum fufeepti funt,his pcenis non adficiantur ; an uero omnes omnino liberi, etiam in ple» beia familia fufeepti, uidendum eft. amp;nbsp;magis puro,omnibus prodeffe debere. nbsp;nbsp;Plané fi parens decurioeffedefient.fiqui^emiam ex decu« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

done fucrit editus.’proderit ei,ne adficiatur .enimuero fi poftea, qna'm plebeiusfaAus eft,tune fufeipiatfilium .• quafi plebeius editus, ita erit plcftcndus. nbsp;nbsp;Statuliberü quafi iam liberum puniendum, diuus Pius

* T N feruorum perfona ita obferuatur,ut exemplo humilioru punian-Jtur.fed ex quibus cauflis liber fuftibus cæditur.-ex his feruus flagellis, fsdi,fic domino rcddi iubetut.amp; ex quibus liber fuftibus cæfus,in opus publicum damnatur.ex his feruus fub poena uinculoru ad eius tempo« Ös fpacium, flagcllis cæfus,domino reddi iiabetur. Si fub poena nincngt; lorum domino reddi iuflus,nonrccipiatur à domino, uenundari .• amp;nbsp;fi ’Diptorcm nou tauencrit,in opus publicum,amp;: quidem perpetuum tra lt;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diiubef.

di iubctur. Qui ex cauffa in metalkim damnati funt, S; poft hoc de liquerinnin eos tanquam nietallicos conftitui debet .• quamuis nondu in eum locum perdufti fuctint, in quo operari debent, nam lùtim, ut fententia de his difta eft,conditionem faam permutant. In perfo« nas tam plebeioriim,qium decutionumUllud conftitutum eft .• ut qui maiore poena adficitur,quam legibus ftatuta eft,infamis non fiat.ergo amp;nbsp;fi opere temporario quis multatus eftjiel tantum faftibus cxfus, li« eet in adione famofa,iieluti furti.-dicendû eritjnfamem non effe.-quia amp;nbsp;foliis fuftium idus gcauior eft,quam pecuniaria damnatio.

REfpiciendum eftiudicanti ,nequiddunus, autremifliusconfti-tuatur.quâm caufla depofcit. nee em aut feueritatis, aut demen næ gratia adfedâda eft.fed perpenfo iudicio, prout quæcg res poftulat, ftatuendum eft. nbsp;nbsp;Plane in leuioribus cauffis proniores ad leuitatem

indices efle debent;in grauioribus pœnis feueritatem legum eum ali« quo temperamento benignitatis fubfequi. Furta domeftica/i leui ora fint,publice uindicanda non fanenee admittenda eft huiuirnodi accufatio,cum feruus à domino.ucl libertus à patrono^n cuius domo moratur.uel mercenarius ab eo,cui operas fiias locauerit, offerat qua ftioni.nam domeftica furta uocantur,quæ ferui dominis,uel liberti pa tronis,ue! mercenary ,apud quos degunt, fubripiunt. nbsp;nbsp;nbsp;Ddinquunt

autem aut propofito,aut impcru, aut cafa. Propofito delinquuc latro-nes,qui fadionem habent.impetu autem,cum per ebrietatem ad ma* nus,uelad ferrum uenitur.cafu nero,cum in uenando telum in feram miffum hominem interficit. nbsp;nbsp;Capitis poena eft beftijs obtjci,uel alias

QVod ad ftatum damnatorö pertinet; nihil intereftjudicium pit* blicum fucrit,nec'ne.nam fola fententia, nó genus criminis fpc datur.it3C5hi,inquos animaduerti iubetur, quiue adbeftias dantur, confeftim ferui pœnæ fiimt.

HOdielicetei,quiextraordinem decrimme cognofcit,quauult fententiam ferre, uel grauiorem, uel leuiorem.' ita tarnen gt;nbsp;ut in • utrolt;5 modo rationem non excedat.

QVaedamdelidapagano aut nullam, aut leuiorem poenam irro* gant ; militi uero grauiorem.ita tarnen, ut fi miles artem ludi* cram fecerit, uel in feruitutera fe uenire paffus fa, capite puniendum Menander feubat.

DIuus Hadrianus eos,qui in numero dccurioiiu effentjCapite pu-nu^rohibuitJiifi fi quis parentem occidiffet. uerum pœna legis Comeliæ puniendos^mandatis plenilïime cautum eft.

AVt fada pnniuntur,ut furta,caedes'c^;aut dida,ut conuicia, amp;nbsp;inß dæ aduocationesrautfcripta,utfalfa,amp;famofi libelli: autcófilia ut coniurationesA latronum confdentia, quosc^ alios fuadendo iu= Uiffe fceleris eft inftar. Sed hæc quatuor genera cófideranda funt fepté ßiodis.cauffa, perfona,loco, tempore, qualitate, quantitate, euentn.

• nbsp;nbsp;nbsp;Cauira,ut in uerberibus,quae impunita funt à magiftro allata, uel parente.-quoniam emendationis,non iniuriæ gratia uidentur adhibea ripuniuntur,cum quis per iram ab extraneo pulfatus eft. nbsp;nbsp;Perfona dupliciter fpedatiir;eius,qui fecit;amp; eius,qui paffus eft. aliter enim pu» Uiuntur ex rjfdem facinoribus ferui, quärn liberi.amp; aliter,qui quidqua in dominum parentemue aufus eft,quàm qui in extraneum, in magia fttatum,uel in priuatum. in huius rei cófideratione ætatis' quoqg ratio habeatur. nbsp;nbsp;Locus facit,ut idem,uel furtum,uel facrilegium fit: amp;nbsp;ca pite luendujuel minore fupplicio. nbsp;nbsp;Tempus difcernit emanforé â fu 8itiuo;amp; effradorem,uel furem diurnum â nofturno. nbsp;nbsp;Qualitate.-cu faftumuelatrocius,uelleuiuseft;utfurtamanifefta à nee manifeftis difcemi folentjixæ àgraflaturis, expilationes à furtis^à uiolentia petu lantia.quadercmaximusapudGræcos orator Demofthenes ficait: Ov )^ « TrAX'yK ■^feners abJj è^yluj, «^’ « àrifxia. : oüJ^ Ï* rü-^tSSS Tolq |Aamp;9tço,ç ^ J^uwp (Ktni-nS^ ojj é'^vip)à2i\à TO 6cp' vêçlt;l ‘Tro^a yS a/j wof-*'’’fttp o TV-^ü^ptW avæçtç chQIxómoitèip Ïv/a b 7ra9wp oveP’av «Tva'^ijAoU ^v* JWfl’^T«^»,!^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;êiKi^pidli jTH (^ccVHo OTW w? iZ^l^uip,‘oTa.p ^ ^X®S°*? vTiraçyw/j ,'ora.p Kevtiv'^oiq,0Ta.p ù3i KojpKÇ. raura mvamp;• rat.vTlt;x »vow'll] «FÔ^üÔTraç,«KÖifcr ovraç tS 'Tï^a-æ-MÀOK^^tdamp;a/. Quantitas di fcemit furem ab abigeo.nam qui unum fuem fubripuctit, ut fur eoer» tebitur.qui gregcm,ut abigeus. nbsp;nbsp;Euentus fpedetur,ut â clementiflï Ulo quo^fada.-quanquamnó minus lexeum,qui occidendi hominis

* caiiffa cum telo *ferit, quim eü,qui occidit,puniat. amp;nbsp;ideo apud Gra:= *a!’s. fuc ‘cos exfilio uoluntario fortuiti cafusluebantur, ut apud praecipuum rit. poctarum fcriptum eft.

*f^ri quot;SjaPjOTt ■sTiüJ'a. KecriH^amiiA/j.ifiii'ó.fj^a.yiTl^, Nhw/@gt; (j5^ i^ïAw^jK/Kp’asja^aAderz yoAwStzg.

Eucnit^utcadciïïfcclciainqtiibufd^ni prouinens gnums plcflânturr , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bbb utin

Ut m Africa meffium incifores,in Mifia uitium^ubi metalla funt,adul-teratores menet«. Nonnunquameucnit,uta!iquorum maJcficio-rum fupplicia cxaccrbentur,quotics nimium muleis perfoiÿ graffan» tibus exemple opus fit.

QVidam font ferai poen«,ut funtin metallum dan, amp;nbsp;in opus me talli;amp;fi quid eis teftamento darum fuerit,pronon fcripto eft, quafi non Cæfaris ferue datum Jed pœnæ. item quidä owoX//tç funt: ut funt in opus publicum perpetuö dati ,amp; in infula deportati: ut ea qui dem,quæ iuris ciuilis funt, non habeant: quæ uero funt iurifgentium, habeant.

Sinondefendanturferuiâdominismonutiq?ftatimad fupplicium deducentiir.fedpermittetureosdefendi uelabalio.-amp;qui coglio* fcit,debebit de innocentia eocum quxrere.

SI pcena alicui irrogatur.receptum eft commentitio iure, ncadhae» redes tranfeat.cuius rei illa ratio uidetur effe ; quia poena conftitui-turin emendationé hominum,quac mortuo eo,in quem conftitui uidetur, définit.

IN mcrallu damnati fi ualetudine aut «taris infirmitate inutiles ope ri faciundo depræhendantur.-ex referipro diui Pij à præfide dimittî poterunt,qui «ftimabit de bis dimittédis;fi modo uel cognates uel ad fines habuerint,amp; non minus decern annis pœna fua funâi fuerint.

XXIII. IDEM. Sine præfinito tempore in metallum date imperiria dantis ,dcccn-nq tempora præfinita uidentur.

XXIllI. IDEM. EOrum.qui relegati uel deportari funt ex caufTa maieftatis,ftatua» detrahendas fcire debemus.

SI diurino répore aliquis in reatu fucritraliquaténus pœna eins fuble uanda er it. fie etiam conftitutû eft.-non eo modo puniendos eos ef-fe,qui longo tempore in reatu agunt;quo eos,qui in recenti fententiâ excipiunc. nbsp;nbsp;Non poteft quis fie damn^but de faxo præcipiretur.

TIT. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1X45

CRimenuel poena paterna nullam maculam filioinfligerepotcft. nan^ unufquif^ ex fiio admilTo forti fubijcitur, nee alieni crimi hisfuccefloicóftituitur.id'q^diuifratres Hierapolitanis referipferunc.

Drui fratres Arunthio Siloni reftripferuntmon folerc prxfides ,p-iiinciarüea.quaEpnunciauerunt.ipfosrefcindere. Vetinx quoej Italicenfi refcripferunt.fuam mutare fententiam neminem pofle.idep infolitum effe fieri.fi tarnen de fe quis mentitus fuerit, ud cum non ha beret probarionum inftrumeta, quæ poftea reppererit, poena adflidus • fit.-nonnulla exilant principalia refcripta.quibus ud poena eorum minuta eft,uel in integrum reftitutioconceffa eft. fed id dun taxât à phn» cipibus fieri poteft. De decurionibus Ôc principalibus ciuitatû,quî Capitale quid admifetût.mandatis cauetur.ut fi quis admifilTe uidea t, propter quod rdegandus extra prouinciam in infulam fit. Imperatori feribatur fententia à præfide. nbsp;nbsp;Alio quoqj capite mandatorü in hæc

üerba cauctur.Si qui ex principalibus alicuius ciuitatis larrociniiim fe» cerint,aliudüc quod facinus,ut capitalem pœnam meruifle uideantur, commiferintiuindos eos cuftodics,amp;mihi fcribes.öc adi)cies,quid quifc^commilerit.

CApitalium poenarum ferè ifti gradus funt. Summum fuppliciu elle uidetur ad furcam damnatio,item uiui erematio.quod quan Quam fummi fupplicq appdlatione merito continetur: ramen eo, quod poftea id genus poenae adinuentum eft,pofterius primo uifuni eft. item capitis amputatio. Deinde proxima morti poena metalli co» erptio. deinde in infulam deportatio. caetera: poenae ad exiftima» bonem.non ad capitis periculum pertinent; ueluti relegatio ad tem» Pus,iielinperpetuum,uelininfulam:uelcum in opus quis publicum ^ïtiir ad rempus,uel cum fuftium iflui fubqcitur. Non omnes fu» ft'bus caedi folent:fed hi duntaxat.qui liberi funt, amp;nbsp;quidem tenuiores bornincshoneftiores uero fuftibus non fubqciuntur.id'q; principalib9 ' ^cfcriptisfpecialiterexprimitur. Solent quidam, qui uulgofeiuue quot;*icsappellant,inquibufda ciuitatibus turbulentis fe aedamationibus Populanum accórnodare qui fi amplius nihil admiferint,nee ante fint ^præfidcadmonitirfuftibus cæfi dimittuntur,autetiam fpeâaeulis eis biterdicirur.quod fi ita correâi,in eifdem dcpræhendantur.-exfilio pu-iiiendi fiint.nonnunquam capite pledendi.fciücet cum fepius feditio» feSe turbulenter fegefferint,amp;aliquoties adpraehenfi tradati clemen-bus in cadem temericate propofitiperfeuerauerint. Serui cæfi fo* bbb q lent

lentdominJsreddi. Etut generaliterdixerim;ocs,quifnftibuscxdi yhibentur, eandem habere honoris reuerentia debent, quam decurio-nes habent. eft enirn inconftans dicere.eum,quern principal^ eóftitu« tiones fuftibus fubijei prohibuerut,in metallum dari pofte. Diuus Hadtianus in hæc uerba refctipfit.In opus metalli ad tempus nemo da mnari debet.-fed qui ad tempus damnatus eft, etiam fi faciat metalli-cum opus,non in metallum damnatus efte intelligi debet, huius enim libertas manet.quemadmodum etiam his,qui no in perpetuum opus damnantur. Proinde amp;nbsp;muliercs hoc modo damnatac liberos pari-unt. Ad ftatuas confugere,uel imagines principum in iniuriam alte tius,prohibitumeft. cumenim leges omnibus hominibus æqualiter fecuritatem tribuant:merito uifum eft in iniutia potius alterius,quim fui defenfionis gratia ad ftatuas uel imagines principum confugere.-ni fi ft quis ex uinculis uel cuftodia detentus â potentioribus ad huiufmo dipraefidium confugeric. his enim ueniatribuendaeft.Neautc ad fta* tuas uel imagines quis confugiat,fenatus cenfuit: eum'c^,qui imagine Cxfaris in inuidiam alterius praetuliflet,in uincula publica cocreeri, di uus Pius refcripfit. Omnia admiffa in patronu, patronize filiumgt; patrem,propinquum,maritum,uxorem,caîterasi^ ncceflitudines gra uius uindicäda funt,quam in extraneos. Venenarq capitepuniendi funt;aut fi dignitatis refpedu agi oportuerit, deportandi. nbsp;nbsp;Graffato

tes,qui praedas caufta id faciunt,proximi latronibus habentur;amp; fi cum ferro aggredi,amp; fpoliare inftituerunt,capite puniuntur; uti^ fi fæpius» fltlt;5 in itineribus hoc admiferunt. cæteri in metallum dantur,uel in in* fulas relegantur. nbsp;nbsp;nbsp;Igni cremancur pleruntg fecnigt;qui faluti domino

turn fuorum inftdiati erunt.nonnunquam etiam liberi plebciamp;hnmi les perfonae. nbsp;nbsp;Incendiary capite puniutur.qui ob inimicitias,uel prae

dæ cauffa incenderint intra oppidum.pierun^ amp;nbsp;uiui exuruntur . qui iiero cafam,aut uillam.-aliquo lenius.Nam fortuita incendia, fi cu eui tari poftent,per neglegentiam eorum,apud quos orta funt,damno ui« cinis fuetunt.xiniliter exercentur:utqui iadura adfedus eft, damni die fceptet,uel modice uindicetur. In exfulibus gradus pocnarum con ftituit edidum diui Traiani;ut qui ad tempus relegams fit,fi redeat, in infulamrelegetur.quirelegatus in infulam excefterit,ininfulam de- • portet ; qui deportatus euaferit,'capite puniat. ita amp;nbsp;in cuftodijs gradu feruadum efte,idem princeps refcripfit.id eft ut qui in tempus damna rierant,in perpetuum damnarentur: qui in perpetuû damnati étant, in metallum damnarentur:qui in metallum damnati, id admiferant, fummo fupplicio adficerentur. nbsp;nbsp;Famofos latrones in his locis, ubi

TIT. XLX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1147

terreantur alq ab qfdem facinoribusA folario fit cognatis amp;nbsp;adfinibus inteiemptorum eodem loco poena redditajn quo latcones homicidial ■ feciffent.nonnulli ctiam ad beftias hos damnaueront. nbsp;nbsp;Maiores no-

firi inbiSni fupplicio feucrius feruos^quâm libcros;famofüs, quam in tegræ fams homines punierunt.

QVi ultimo fupplicio damnantunftatim amp;nbsp;ciuitatcm.amp;liberta« tern perdunt.ita^ préoccupât hie cafus mortem^ nonnunqua longum tempus occupat.quod accidit in perfonis eorum,qui ad beftias damnantur.fæpeetiam ideo feruari fol cat poft damnationem^ut ex « bis in alios quæftiohabeatur.

SIquisaliquidfecerit,quoleueshominumanimi fuperftitione nu-minis terreantur;diuus Marcus huiufmodihomines in infulamre

A D beftias damnatos fauorc fopuli pr«fides dimittere no débet. lt;^fed fi eius roboris uel artificq fint,ut digne populo Romano ex-hiberi poffint.principem confulcre débet. Ex prouincia autem in ,p Uinciam tranfduci damnatos fine petmiflu principis non licerCj diuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt.

SI prsfes uel index itainterlocutus fit, viM FECISTI: fiquideexim terdidomo erit notatus,nec poena Icgis lulls fequet. fi uero ex cri

*»ine.aliud eft. quod fi no diftinxerit præfes,utrum Iulia publicoru,an bilia priuatorum.tuc ex crimine erit éftimandû. fed fi utriuflt;j Icgis cri hiina obieda fint.mitior lex,id eft pnuatorum,erit fequenda.

^Ratres Imperatores refcripferut. Seruos in temporaria uincula da X? mnatos libertatem,hacreditatem,fiue legatum, poft^ tempus ex Pleuerint,c0fequi:quia temporaria cocrcitio,quæ defcendit ex fenten« ba.pœnæ eft abolitio. fi autem beneficium libertatis in uinculis eos in •leniat.ratio iuris amp;nbsp;uerba conftitutionis libertati refragantur. Plané fi * feftamento libertas data fit,amp;co temporc,quo aditur hsrediras.tem«

P^’s uinculorum folutum fit.rede manumiffus intelligitur.nonTecus, ’' ® pignori datum feruum debitor manumififfet,eius'q^ poft liberatu P’gnus adita fuiflet hsreditas.

VEruus in opus publicum perpetuum, ac multo magis temporariu Onó datut. cum igitur per errorem in opus temporariu fuiffet datus: bbb expleto

cxplctotempore, domino feruum eflereddendujefpondi. Eosquo-9 delatons poena ex fencencia fenatusconfulci reneri refpondi, qui pet fuppoiitam perfonam ddatori cauffam dederunt.

INmetallum.amp;inminifterium metalloru damnati, feruieffidun« tur,fciJicerpaenæ.

IN dardanarios propter falfum menfurarû modum ob utilitäre po* pularis annonæ pro modo admidi extra ordinem uindicari placuit.

SI quis aliquidex métalloprindpis, uel ex moneta facra furatus fit: poena meraJli aut exfilq punitur. Transfuga ad holles,uel confi* horu noftrorum renunciatores, aut uiui cxiwuntur, aut furca fufpen» duntur. Authores feditionis amp;nbsp;tumultus populo concit3to,pro qua» litare dignitaris, aut in fuream tonuntur,autbefti}sobqduntur,aurin infulam deportantur. Qui nondum uiri potentes uirgines corrum» punt.-humiliores in metallum damnantur, honeftiores in infulam re« legantur, aut in exfilium mittuntur. nbsp;Qui fe fuis numis redemptum

nonprobauerit, libcrtatempctcrenonpoteft.ampliuseidcm domino fob poena ui neu lor urn redditurruel fi ipfe dominus malirjn metallum damnatur. Qui abortionis aut amatorium poculum danr.-amp; fi dolo non fadant,tamen(quia mali exempli res cft)humiliores in metallum damnantur, honeftiores m infulam amifta parte bonoru relegantur. quod fi eo millier aut homopenerir;fummo fupplieio adfidunrur.

Teftamentiï,quod nullo iure ualet,impuncfupprimit.nihil eftenim, quod ex eo aut petatur,aut cófiftere poflit. Qui uiui teftamentu apc* ruerit,recitauerit,refignauerit;pacna Cornelia’ tenetur. amp;nbsp;plerunc^ hu« miliores aut in metallum damnant,aut honeftiores in infulam deportantur. Si quis inftrumentü litis fuæ à procuratore aduerfario prodi* turn elfe cóuieent;procuraror, fi humilior fir, in metallum damnatur: fi honeftior, adempta bonorum parte dimidia, in perpetuü relegatur. • Inftruméta penes fe dcpofita quican9 alteri altero abfente reddidc-rit,uel aduerfario prodiderit.-proutperfonæ conditio cft,aut in métal« lum damnatur,aut in infulam deportatur. Judices pedanei,fi pecu« nia corrupti dicantur,plerun^5præfide aut curia fubmouenf, autin exfilium mittuntur,aut ad tempus relegantur. Miles,qui ex carcere dato gladio erupit, poena capitis punitur. eadépoena tenet Si qui cum, quem

quem cuftodiebat,deferuit. Miles,qui fibi manus intulit,uec fadum peregit ; nifi impatientia doloris, aut morbi, luftusue alicuius, uel alia de caufl^fecerir.'capite puniédus eft. alias cûiguominia mittendus eft.

Cicero in oratione pro Ciuentio Habito fcripfit:Milefiani quanda mulierem.cum effet in Afia^quod ab hæredibus fecundis accepta pecunia partû fibi medicamétis ipfa abegiffer,rei capitalis effe dainna« tam.Sed amp;nbsp;ff qua mfceribus fuis poft diuortiü (qiiod prægnâs fuit)uim intukric,neiam inimico mariro filiö procrearet ; ut temporali exfilio coerceatur, ab oprimis imperatoribusnoftris refcriptum eft.

TV T Etrodorum, cum hoftem fugientem feiens fufeeperit, in infu* XVJL^^*^ dcportari:Philodctem, quod occultarïeum nó ignorans, œu diffimulauerit,in infulam relegari placet.

SAndio legum. quæ nouiffîme certam pœnam irrogat qs, qui legis praeceptis non obtemperauerintiad eas fpecics pertinere non uide » tuc,quibus ipfa lege pcena fpecialiter addita eft.nec ambigitur in exte» ro omni iure fpcciem generi derogarc. nee fané uerifimile eft, delidu unum eadern lege uanp aeftimationibus coéreen.

IMpetator Antoninus Aurelio Atiliano re fer ipfit. praefes ultra admi niftrarionis fuæ tempus inrerdicere alicui arte fua uti non poteft. Idem refcripfir euin,qui fuo admiflb decurionis filq honoré amifit» non pofte in poems emtandis decurionis filq honorem uindicare.

Tpopuli damnatione bonapublicantnt,cum aut uita adimirur,aut ciuitas,aut fetuilis conditio irrogatur. Etiam hi, qui ante concepci, amp;nbsp;poft damnatione nati funt, portionem ex bonis patrum damnatorû accipiût. _________liberis autem ita demum portio attribuitur, fi iuftis nu* prijs nati funt. Liberis eius,cui pars dimidia duntaiat bonorum ablata eft,par tes non dautur.-idep amp;nbsp;diui flaues refcripferunt.

TK TOn ut quis incarcerem duflus eft/poliari eum oportet/ed poft j^\ condcmnationcmadq5 diuus Hadrianus refcripfit.

QVinqp legibus damnatæ mulicri dos publicatur;maieicatis,m's piiblicæ,parricidij,uenefictj,deficarqs.

AT fi alia lege capitis punita fit,quæ dotem non publicat;quia pri lis lerua poena: efficit, uerû eft dotem mariti lucro cedece, quafi mortua fit. nbsp;nbsp;Quod fi deportata fitfiliafami lias.-Marcellus ait, (quas fententia etiam ucra eft) non utiqg deportatione diffolui matrimoniu. nam cum libera mulier remaneat.-nihil prohiber A uirum mariti adfe ftionem,amp; mulierem uxoris animum retinere.Si igitur eo animo mu lier fuerit.ut difcedere a marito uel irait Marcellus, tune pattern de dote afturum. fcdfimaterfamilias fit A intérim conftante matrimonio fuerit deportata; dotem penes maritum remanere. poftea ueto foluto matrimonio pofte eâ agere, quafi humanitatis intuitu hodie nata aftio

DIuus Hadrians Aquilio Braduæ ita refcripfit. Panniculariæ cauf-faquemadmodum intdligi debearex ipfo nomine apparet. nó enim bonadamnatorumpanniculariafignificari quis probe dixerit: nee fi zonam circa fe habuerit,protirius aliquis fibi uindicare debebit.

*1« Pand, fed ueftem,quais fueritindutus.-autnumulos *inuetcfales,quos nidus Fl. legitur. fui caufta in pr omptu habueri t.aut leues anulos,id eft qui rem non ex Mj uetralë. cédant aureorum quin^.alioquin fiquisdamnatus in digito habuerit Vnde ft co autfardonycha,autaliam gemma magniprecijjUelfi quod chirogra» ieólura du- phum magnx pecunia: in finu habuerit : nullo iure illud in pannicula-âus (m uc ria ratione retinebitur. nbsp;nbsp;Panniculatia funt ea, qua: in euftodia recc-traU) Ie- ptus fecumattulit:fpolia,quibusindutuseft;cumquisad fuppliciumi ^5,no mul dudtur,at amp;nbsp;ipfa appellatio oftendit.ita ne^ fpiculatores ultro fibi uini tu 4 fenteti dicent,ncc optiones ea defiderent, quibus fpoliaturquo mométo quis 4 aberref. eftpunitus.hanerationem nonincompendiu fuum debent præfides folét enint uertere.fedneepati optiones.fiuc commentanenfesea pecunia abuti: • plcriq^dla feddebentâdeafernarhqnaciurepræfidum folét erogari. utputa cha-teribui t fe rifticon quibufdam öfficialibus inde fubfcribere ; uel fi quid fortiter fc-micinéh, cerint militesdride donate eis. barbaros etia inde munerare uenientes qd’ idé o- ad fe,uellegationis,uelalterius rei caufta. Plerun^ etiam indecorro-uentraledi faspecunias præfides ad fifcum tranfmiferunt. quod perquàm nimi« âmiK,fübtus occultas habere loculos^quibut n5foîu fud((riQla,fed età Ictfef nu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligen mulos in ^uotldw^ uitx ufum ^Ihm.

diligentiæeft.cumfufficiat.fiqnis non in ufus proprios ueftcrit,fed ad utilitärem officq patiatur deferuire.

CVni ratio naturalis quafi lex quaedam tacita libcfis parentum bas reditatem adijciat,ueliit ad debitam fucceffionem eos uocando, propter quodamp;: in jure ciuilifuorü hæredum nomen eis inditumeft, ac ne iudicio quidem parentis,nifi mentis de cauiTis/ubmoueri ab ea fucceifione poffint; xquilTime exiftimatu eft,eo quoqj cafu, quo pro» pter poenam parentis aufert bona damnatio, rationem haberi libero» rum : ne alieno admiflb graiüorem poenam lucrent,quos nulla contin geret culpa interdum in fummam egeftatem deuolui. quod cum ah» qua moderationedefinite placuit.'ut qui ad uniuerfitaté uenturi eranc iure fucceflïonis,ex ea portiones conceffas haberent. nbsp;nbsp;nbsp;Si in liberti»

num animaduerfum erit.-patrono eius id, quod in bonis illius habitu» rus efTet ,fi is,in quem animaduerfum eft,fua morte deceflîffet,eripien dum non erit.-reliqua pars bonorum, quæ ad manumilTorem non pec tinebit,fifco eft uindicanda. Ex bonis damnatorum portiones adopt! uis liberis(fi non fraudis cauffa fada eft adoptio)non minus, quâm naturalibus concedi æquum eft. Fraudis autem cauffa adoptio fa» da uidetiineriam fi non in reatu,fed defperatione return per confeien tiam metu imminentis aceufationisquis adoptet in hoc, ut ex bonis, quæ fe amiffurum cogitat,portio detrahatur, nbsp;nbsp;Si plmes liberos da»

mnatus habeat.-feruntur exempla,per quæ pluribus liberis omnia bo» na damnati conceffa funt. fed amp;nbsp;diuus Hadrianus in hanc feutentiam refcripfit.Fauorabilem apudmecauffamliberorum Albini filiorum numerus facitteum ampliari imperium hominum adiedione potius, quim pecuniarum copia malim.ideoqr illis paterna fua concedi uolo. quæ manifeftabunt tot poffeiTores,etia fi acceperint uninerfa. Præ» terea ex his,quæ per flagitium damnatus adqutfiuit,portiones libero» rum non augentur.ueluti fi cognatum fuum interimi curauenrA eius hæreditatemadr)t,uel bonorum poffeffionemacecpit. nam ita diuus Pius rcfcripfit.Cui confequenter illud idem princeps conftituit, cü fi» liafamilias ueneno necaffe cóuinceretur eu, â quo hærcs inftituta erat, quamuis iuffu partis,cuius in poteftate effet.

DE BONIS EORVM, Q.VI ANTE SEN» tentiam uel mortem fibi confciuerunc,uel ac» cufatoremcotruperunt. Tit. XXI.

capiralibus criminibus âprincipibus deerctum eft, no nocereei,quiaduerfariumcorruperit.’fedin his demu, Sll^lt;ï“æP®***™*”®’^^“*:®”ï**’®nt.nainignofccnÂïm cen-fuerucei,quifangiunem fuum quahtercuncg redempt« tiokieric.

arshin la- TMperatores Seuerus amp;nbsp;Antoninus Aulo IuIio.Eos,qui*latrones no tronibus Jtminatim corruptis accufatoribus diem fuum obierint, ut confeffos de chmine,nonr€linqueredefenfionemhæredibus,rationiseft. Si is,de cuius pœna Imperatori fcriptumeft (neluti quod decurio fuerir, uel quod in infulam deportari debuerit)antequâm refcriberetur,decef ferit.poteft quæri,num ante fententiam decefliffe uideaturf argumen to eft fenatufconfultum,quod fadum eft de his,qui Romam tranfmif fi ante fententiam decefliflent. cuius uerba hæc funtCum condemna« tus nemo iiideri poffet in hue annum, antequàm de co forte judicium Romaeredditumamp;pronûciatumeflet.ne^ cuiufquam mortui bona, antequàm de eo Romæ pronûciatum effet, publicanda effe,ealt;q5 bona hæredes poffïdere debent.

QVi rei poftulati,uel qui in feelere depræhenfi metu criminis im= minentis mortem fibi confeiuerint: hæredem non habent. Pa« pinunus etiam libro decimofexto refponforum ita feribit.Qui fei cri minis non poffulati manus fibi intulerint.bona eorum fifco non uindi centur.non enm fadi celeritatem effe obnoxiam,fedconfciennæ me* tuminreouelurdeconfeffo teneri placint. ergoaur poffulati effe de« bent,aut m feelere depræ henfuut fi fe interfecerint, bona eorum con« fifcentur. ut autem diuiis Pins refcripfit,ita demum bona eins,qui in re atu mortem fibi confeiuit,fifco uindicanda funt,fi eius criminis reus fuieut fi dânaretur,morte aut deportatione adficiendus effet. Idem rcfpondit.eum,qui modi ci furti reus fuiffet,licet uitam fufpendio fini eritaion uideri in eadem cauffa effe, ut bona hæredibus adimenda ef« fent.ficuti neq; ipfi adimerentur,^ fi compertum in eo furtum fuiffet. ergo itademum dicendum eft bonaeius, qui manus fibi intulit, fifco • uindicari,fi eo crimine nexus fuerit,ut fi conuinceretur, bonis careat.

Si quis autem tædio uitae,uel impatientiadoloris alicuius, uel alio modo fniicrit uitam.’fuccefforem habere,diuus Antoninus referipfit. Videri autem amp;nbsp;pattern, qui fibi manus intuliffer, quod diceretur filiu fuû occidiffe,magis dolorefilq amiffi morte fibi irrogaffe;amp; ideo bona eius non effe publicanda, diuus Hadrianus referipfit. Sic autem hic diftingiu

TIT. XX IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tin

diftinguitur.intcreffe,qua ex caufla quis Abi mortem confciuit ; ficuri cum quacritur,an is, qui fibi manus intiiht, amp;non perpctrauit, debeat puniri,qgafi de fe fentenriam tulerit, nam omnino puniendus eft, niß tædio iiitæ.uel imparicnaaÜcniusdolons coaâusefthocfacere.amp;me-cito, ft finecaulTa libi manus intulit, punienduseft. qui enim fibi non pepercit multo minus alp parcet.Si qui autem fub incerto cauffae enen tu m uinculis.uel fub fideiuiToribus deceflèrint ; horum bona non effc confifcanda,mandatis cauetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De illo uideamus.'fi quis confeira

morte,nulla iufta caufla precedente, in ream decefferitranfi parati fuerinthsredescauffas AifcipereAinnocctem defunâum oftendere, audiendi funenee prius bona in fifcum cogenda funt,quam fi decrimi ne fueritprobatum;an ueroomnimodopublicanda funtC feddiuus Pi us Modefto Taurino refcripfit.fi parati fint barredes defenfioné fufei-perearon efle bona pulicanda,nifi de enmine fuerit probatum.

Aputexrefcriptodiui Traianiad DidmSecundu. Scio relegatorü bona auaricia fuperiorû remporum fifco uin Ï dicata:fedaliud clementie mee conuenit, qui inter ce* tcra quidem innocenria ac ratione meorum temporum J hoc quolt;5 remifi exemplupi. II. MARTIANVS.

EVm,qui ciuitatem amitteret,nihil aliud iuris adimcre libcris,nifi quod ab ipfo peruécueum eflet ad eos,fi inteftatus in ciiiitare mos reretur.hoc eft hereditärem cius A libertosA fi quid aliud in hoc gc« nere reperiri poteft.que uero non 11 patre,fed â gencre.a ciuitare,a reru natura tribuerétur.ea manere eis incolumia. Itaq; amp;' frarres fratribus fo re Icgitimos heredes,amp;adgnatorum rutelasA hereditates habiruros, • non enim hoc fratrem,fed maiores eius eis dediflc.

RElcgatiininfulaminpoteftatc fua liberos retinent.-qula amp;nbsp;aha omnia fua iura retinent.tantum enim infula cis egredi non licet.

amp; bona quolt;5 fua omnia retinent,preterea fi qua eis adempta fuut. Na eorum,qui in perpetuum cxfiliu dati funi uel relcgati,poteft quis fen« tentia pattern bonorum adimere.

EXfiIium triplex eft.aut certorum locorum interdidio.-aiitlata fu« ga.ut omnium locorum,præter certum locum: aut mfulæ uincu lum,ideftrelegario ininfulam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

INter poenas eft etiam infulæ deportario, quæ pœna adimit ciuitate Romanam.Deportandi autemin infulamius pcxfidibus prouin* dæ non eft datum Jicetpraefedo urbi detur. hoc enim epiftoladiui Se* afs* Faui ueri ad * Fabiü Cilonem præfedum urbi expreffum eft. Praefides itacg urn. prouinciae quoties aliqué in infulam deportandum putannhoc ipfum adnotare debenr.nomen uero eius fcribcndiim principi,ut in infulam deportet.'fic deinde principi fcribere,mifra plena opinione,utprinceps seftimet,an fequenda fiteius fententia,deportancp in infulam debeat. medio auté tempore, dum fcribitur, iubcre debet eum in carcere efle. Decuriones ciuitatum preptercapitalia criminadeportandos uel relegandos,diui fratres refcripferunt. Deniqj Prifcum in homicidio amp;nbsp;incendio nominatum,ante quxftionem confeAumjin infulam de-portati iuflertuit.

REIegatorum duo funt genera, funt quidam, qui in infulam rcle* gantur:amp; funt,qiii fimpliciter, ut prouiucqs eis interdicatur,non etia infuLa adfignct. in infulam rekgare praefides prouinciaru poffunt: fictarnen,ut fi quidem infulamfub fehabeant,ideftadeiHsprouiii-ciæ formam perrinentcm,quam adminiftrant: etiam fpecialiter infu« lam adfignare pofliint, inc^ earn relegare. fi uero nó habeant.pronun-cient quidem in infulam fe relegare.fcribant aut Imperatori,utipfe in fulamadfignet.caeterumnonpoflunt damnare in earninfulam,qua in ea prouincia, cui præfunt,non habent.interim quo ad infulam Im perator adfignat,militi tradendus eft relegatus. nbsp;nbsp;Hæc eft differentia

interdeportatosamp;telegatos.quod in infulam relegari,amp;: ad tempus, amp;nbsp;in perpetuum qiiis poteft. nbsp;nbsp;nbsp;Siue ad tempus,fiue in perpetuu quis

fuerit relegatus.Ói: ciuitatem Romanam retinet, amp;nbsp;teftamenti faftionê non amirtit. nbsp;nbsp;Ad tempus relegatis ncq? tota bona,neçpartem adi-

mi debere,refcriptis quibufdam manifeftatur.-repræhenfæfcp funt fen- • tentiæ eorû,qui ad tempus relegatis a dem crût partem bonorû,uel bo= na.-fie tarnen,ut non infirmarent fententiæ,quac ira funt,platæ. nbsp;nbsp;Eft

quoddâ genus quafi in infula relegationis in prouincia Aegypto,in no lias relegare. nbsp;nbsp;Sicut aût relegare in infula quifquam,quae non eft fub

fe,non poteft.ita necg in prouincia quidem relegâdi habet ius, quæ no eft fub fe.forte præfes Syiiæ in Macçdoniam non jdegabit, fed intra prouin

TIT. XXIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xz$y

prouinciam fuam poteft relegarc.Itcm in parte certa prouinciæ mora tiirum relegate poteft:ut forte non excedat cinitatem aliquam, uel re« gionem aliqua non egrediatur.fed amp;nbsp;in eas partes prouinciæ,qLiæ funt defertiores/cio præfides folitos relegate. nbsp;nbsp;nbsp;Interdicere autem quis

ea prouincia poteft,quam regit,alia non poteft.•J^itadini fratres refcri pferunt. Vnde eueniebat,ut qiii relegatus effet ab ea prouincia, in qua domiciliutn habuit,morari apud originem fuam poffet. fed Impera« tor noftet cum diuo patre fuo huic rei prouiderunc. Mxtio enim Pro® bo præfidi prouinciæHifpaniærefcnpferunt.etiam ea prouincia inter dici,unde quis oriundus fit. ab eo,qui régit cam prouinciam, ubi quis • domicilium habeat.fed amp;nbsp;cos,qui cum incolae effent,non in ea prouin cia quid admiferint,£equum eft ad rcfcripti authoritatem pertincre.

Dubitatu eft,an interdicere quis alicui poffit prouincia, in qua ori« undus eft,cum ipfe eidem prouincia: præfit,quâ incolit, dum fua non intetdicit(ut folent Italia interdicere,qui patria non interdicut)uel per confequentias uideatur end ea prouincia interdixiffe,cui præeft.quod magiseritprobandu. Per contrariuautis,qui originis prouincia: præ-eft,non eft naflus ins interdicendi ea prouincia,qua incolit is, qui rele= gatur. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis earn fententiam admiferit,Ht is,qui in alia prouincia

com ifit,poffit relegari ab eo,qui ei prouineix pr£Eeft.-eueniet,ut telega • tus ifte tribus prouineqs prêter Italiam debeat abftinere:amp; in qua deli quit,amp; in qua incoiit,amp; oiiginis.amp; fi ex diucrfis prouineijs oriri uidcat propter códitionem,ucl fuâ,uel parentis,patronorumne: uel pluribus prouineijs confequenter interdiäum ei dicemus. Quibufdam tarnen præfidibus, ut mul tis prouineijs interdicere poffint,indul turn eft; ut præfidibus Syriarum, amp;nbsp;Daciarum. Conftitutum eft, cum,cui pa triainterdiaumeft,etiamurbeabftinere debere. Contra autem ficui urbe fuerit interdiäum,patria fua interdiftum non uidetur.itacg mul« tis conftitutionibus cauetur. nbsp;nbsp;nbsp;Si cui plane non patria fua,fed aliqua

ciuitate interdiftum fit.uidendum eft,an etiam patriaïna.itemep urbe interdiftum dicamus. quod magis eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;His, qui relegantur, dies

excedendi i præfidibus dari,amp;: poteft,amp; folet. etenim moris eft ita pro nunciari ; iLLVM PROViNCiA illa insvlis'qve eivs rele« • GO, EXCEDERE'QVE DEBEBIT INTRA ILLVM DIEM, telegatum plane libellum darepoffe principi,etiam diui fratres refcripferunt.

Solet præterea interdici quibufdam,ne intra patriæ territoria um, uel muros moreutur .• ne excédant patriam, uel in uicis quibuf* dam morentur. Solet decurionibus ordine interdici, nel ad tempus, nel in perpetuum.item poteft alicui poena iniungi, ne honores adipi-fcatux;nec caies facit,ut decurio effe definat; cum fieri poffit,ut ccc üj quis

quis dccnno quidem fit,ad honores auteni non admittatur.nam amp;nbsp;fes natorquis eflepoteft,amp; tarnen honoresnonpetere. Poteft alicuiamp; nno honore interdici.fic tamcn,üt fi ciii honore uno inrerdiftu fï^non tanrij eum honoré petere non pofli^uerö nee eos quo^,qiii co honore maiores funt. eft enim per quam ridiculu ; eum, qui minoribus pcenac caiifla prohibitus fit,ad maiores adfpirare. maioribus tarnen prohibi« tus, minores petere non prohiber. fed muneribusfi quis pœnæ caiifla fuerit prohibitus,nihil ualebit fententia. neej enim immunitaté poena tribuere debet, ergo amp;: fi honoribus quis in pœnâ fuerit prohihitus.-po-terit diciffi honores iJti habuerintmiftammuneris grauem impend famj earn infamiam illi ad hoe non profuturam.

D fucceflîonem Iibcrti patronus deportatus amp;nbsp;reftitutus admitrirur. fedamp; fiinmeraUum damnatus reftituatur; nûquid feruitus pœnæ exftinguat ius patronatus etiam poft rcftitutioncmfamp; magis eft,ut non exftinguat ferui-tusiuspatronarus.

SIdeportatus reftitutus, dignitatem quidem indulgentia principis recuperauit.in fua autem omnia bona non eftreftitutusmec à ere« ditoribus, nee publico nomine conuemri poteft, fed fi cum ei facultas oblata eflet ^ principe bona qiioqj fua recuperâdi .• maluerit ea derelin« quere,amp;: adionibus exuere fe,quibus ante fententia fubiedus fuerat.nó

IN infulam deportati bona fifcus poena remifla rerinuit. creditores ex antegefto non habere cum eo, qui debitor quondâ fuit, adiones conftitit.quod fi bona cum dignitaris reftintunoneconcefla récupéras uerit.utiles adiones neceflariæ non erunt,cum Sediredae eópetunt.

IN metalludamnata muhereû.quéprius conceperat,edidit.deindeà principe reftituta eft.humanius dicet, etia cognanôis ima huit refti

TIT. XXIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W^Z

Orporacorum,qui capîte damnant, cognaris ipforu neganda non funt. amp;nbsp;id öbferualTe fe etiam diinis Au« guftus librodecimode uitafua fchbit. Hodie ante eorum, in quos animaduerritur, corpora non aliter fe» peliuntur,quâmfi fuerit peritum amp;nbsp;permiiTum.öcnon nunquam non permittit, maxime maieftaris caufla damnatoru. • Eo rum quo^ corpora, qui exurendi damnantur, peti poiTunt-fcilicet, ut offa amp;nbsp;cinetes colleâa fepulturx tradi poiTint.

SI quis in infulam deportatus, uel relegatus fuerit.’pœna etiam poft mortem manet, nee licet eum deinde transferre alicubi,amp; fepelire inconfulto principe;ut facpiffime Seuerus Sc Antoninus refcripfer unt, amp;nbsp;multis petentibu s hocipfum indulferunt.

Ppellandi ufus quam fituetus,freqncns,qnamtpne teirariusnemo eft,qui nefciat. quippe cum iniqui» tatem indicantiu uel imperitia corrigat: licet non« nunquam bene latas fententias in peins reformet. neq; enim uticj melius pronunciat, qui nouiflîmus fententiam laturus eft. Quaefitum eft, an aduer« fus refetiptû principis prouocari poffit.forte fi præ« fes prouinciæ, uel quis alius confuluent, à ad confultationé eius fueric referi

refcriptum.eftenimqiiæfitum.anappellandi ins fuperftt.qnid cnini fi in confulendo mentitus efl^de qua reexftatrefcriptum diui Pij,quo oftenditur prónocari oportere. uerba refcripri itafe habent. Êàp ^æv UxSst/ÄH Tiç Kfjjp, a/xa JÏ n^ «VT/T^^w/xt^ HA^fc on^: VTra^^ rolg amp;ovs quot;KopSjjoi^ tTr/kaAg/ióS 'i^ot^'riuj a.Tró^pa.o'tp. yó' lt;5'ura^cnz^, « ^^J^, « o5j^’ 0VTMÇ t^fJ/J 7a tTrisaAAwa ; ovJï/j 5lt;f' v/xw/j «va/ æo^H 'n^iS'nyviixrpSiljop, ^tv wij tTtçwç tyvtn Tollt;^ T^^xf/T/p avTt-roïsaAKoTwp. Hinc confequenter ui-deturrefcriptum^a confulratione iudicis non effe appellddum, fi quis forte interlocutus fuerit, principem fe confultaturü,cum poffit poft re fcriptö prouocare. Si quis in appeUatione errauerit, utputa cum ali-nm appellate deberet^alium appcllaueritniidendum eft,an error ei nihil obfuenr. Et fiquidé cum maioré iudicem appellate debetet, ita er-rauitjUt minorem appellet.-error ei nocebit. fi nero maiorem iudicem prouocauit.-error ei nihil oberit,amp;ita multis conftitutionibus contine-* tur.Dcni^ cum quidam iudicem ex refcriptoprincipis â cófulibus ac-cepifletAptæfedum urbi appellaffet.-etröri eins fubuentum eft refcri-pto diuorum fratrum,cuius uerba hæc funt. Cum per errorem fadum dicas,uti â indice^ quem ex refcripto noftroab ampliflimis confulibus acceperas,ad luniumRufticumamicünoftrum praefedumurbi pro-uocarcs.-confules ampliffimi perinde cognofcent, atqjfi ad ipfos fada ciTet prouocatio. Si quis ergo uel pareni,«el maioré iudicem appel-lauerit,a]ium tarnen pro alio.-in ea cauffa cft,ut error ei non noceat.fed fi minorcm.nocebit. Libellis qui dantut, appellatorq ita funt conci-piendi : uthabeant fetiptum amp;nbsp;à quo dati funt, hoc eft qui appellet, Ôi aduerfus quemAÄ qua fententia.

ÇEd fi apud ada quis ipfo die uiua uoce appeUauerit.-fatis crit,fidicat OAPPELLO.

Ç Cio quefitum, fi quis non addiderit inlibellis, contra quem aducr-öfarium appellet.-an praefcriptioni fubijeiaturfEt puto,nihil oportere præferibi. Sed illud cecidit in quæftioné. fi plures habucrit aduer-farios, amp;nbsp;quorunda nomina in libellis fint complexa, quorundam nó: an æque præferibi ei poffit ab his, quorum nomina cOmpræhenfa nou funt,quafi aduerfos eos ipfos adquieuerit fententiæf’amp; cum una canHa fit : arbitror non effe præferibendum. Certe fi plures hi funt, aduerfus qiios pronunciatur,amp; quorundam nomina in libellis funt côpræhenfa, quorundam non ;hi foli appellaflê uidebuntur, quorum nomina in libellis funt côpræhenfa. Quid ergo fi cauffam appelladi certa dixerit^ au liceat ei difcedcre ab hac,amp; aliam cauffam allegarefan nó,quafi for*

ma quadam'obftridus fit^puto tarnen, cum feme! prouocauerit, efle ei facultatem,in agendo etiam aJiam cauffam prouocationis redderc, perfequiœpiouocationemruam,quibufcun(^ modis potueut.

Aß cxfecutore fententix appellate non licet ; fed ab co, qui mala fententiam iam interpretari dicitur, appellate licet : fi tarnen is intetptetandi poteftatem habuetit,uelut ptæfes ptouinciæ,aut procu« tator Cæfaris.-ita tarnen,ut in cauffis appellationis teddendæ hoc folu quxtatut,an iute intetptetatum fifid'e^ etiam diuus Antoninus tefeti pfit. nbsp;nbsp;Alio condemnato,is,cuius inteteft,appellatc poteft.qualis eft,

1 qui pet procutatotem expettus nidus eft : nec procutator fuo nomine appellat. Item fi emptor deproprietate uidus fit:coccffante,auflor eins appellate potcrit.aut fi audor cgeritA uidus fit.nô eftdeneganda emptoti appellandi facultas. Quid enim fi uenditot,qui appellate no» luit, idoneus no efte'quin etiam fi audor appellaucrit, deinde in cauftae defenfione fufpedus fit uifus C' perinde defenfio cauffae emptoti com-mittenda eft, ateg fi ipfc appellaifet. idep ita conftitutum eft in perfona creditoris, cum debitor uidus appellaffet, nec ex fide cauffam defende ret. Qua: conftitutio ita a ccipienda eft,fi interueniente creditore debitor de pignorc uidus prouocaucrit.nam abfenti creditori nullum præ-iudicium debitor facit,id'q^conftitutueft. Si procurator,qui iudicio interfuerit,uidus fit : an ipfc quo^ per procuratorem appellate poffir, uideamus: quia conftat procuratorem alium peuratorem facere non poffe. Sed meminiffe oportet, quod procutator lite conteftata domi* nus litis efficitur. amp;nbsp;ideo amp;nbsp;pet procuratorem appellate poteft.

A' Sentétia inter alios dida appellari no poteft,nifi ex iufta cauffa, ucluti fi quis in cohxredum præiudiciû fe condemnari patiatur, uel fimilem ob cauffam : quamuis amp;nbsp;fine appellatione tutus eft cohae» res.item fideiuffores ,p eo,pro quo interuenerunt. Igitur amp;nbsp;uenditoris fidciufforemptorcuidoappellabit,licet emptor amp;:uenditor adquic« fcant. Si hæres inftitutus uidus fuerit ab co, qui de inofficiofo tefta« mento agebat.legatarijsA qui libertaté acceperunt,pcrmittcndum eft • appellate, fi quærantur per collufionem pronunciatu.ficut diuus Pius refcripfitidem'q; refcripfit, legatarios cauffam appellatióis agere pof-fe.Sed etfi in fraudem fuam tranfadioné fadam ab eo,qui appellaffet, dicercnt,idcm dicendum eft. Sed amp;nbsp;fine appellatióe fi fuerit trafadum, ' fimiliter refcriptu eft. nbsp;nbsp;Si quis ipfo die inter ada uoce appcllauit. hoc

ci fufficit. fi autem hoc non fecerit : ad libellos appellatorios dandos bi duum uel triduum computandum eft.

N On tantum ei, qui ad fuppliciö ducitur, proiiocate permittitur: Herum alp quo^ nomine eius,nó tantum fi iUe mand^erit, uc» turn quifquisalius prouocareuolucrit.ne^diftinguit, utrum neteffa-rius eins fit, nécne. credo enim humanitatis ratione omneprouocan# tem audiri debere. ergoamp;fi ipfeadquiefcat feuten ris. necquaerimus, cuius interfit. Quid ergo firefiftat, qui damnatus eft aduerfus prouo» ca tioné,nec nein admitti eins appelJationé perire feftinansfadhuc pu» tem differendum fupplicium.

CVm quidam propter uiolentiam iiidicis non ipfi, à quo appeUa-uitjdediflèt libellos,fed publice propofuiflèt; diuus Seuerus ueni am ei dedit,amp; permifit cauffam appellationis agere.

ILlud feiendum cft.cum,qui prouocauit,non debere conuiciari ei, â quo appcllauit.caeterû oportebit eum plefli.amp; ita diui fratres referi« 5ferunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ix. macer.

TLIud feiendum eft,nclt;5pupillum,nelt;5 rem publicam,cum pro libel [rate iudicatur,in integrum reftitui pofte; fed appeUationem efte ne« ceffariam.idi^itarefcriptum eft.

SI qui feparatim fucrint condemnati,quamuis ex eadem caufta,pln ribus eis appellationibus opus eft. nbsp;nbsp;Si qiiis cum una aftione age

retur,quæ plures fpecies in fe haberet,pluribus fummis fit condemn» tus,quarum fingulae notionemprincipis non faciüt,omnes autem có-iunäae faciunequid dicendu eft;'amp; poterit ad principem.appellare. Sed cum aduerfus plures probat« effent rationes,quæ eis nocerent.fuffïcit cis una appellatio.-quia uno titulo probatarum rationum oinnes con-ueniebatur. nbsp;nbsp;Quoties autem plures in unam fummam códemnan«

tur,utrum una fententia cft,amp; quafi plures in unam fummâ fint rei p» mittcndi,ita unnfquifq;corum in folidum reneaturran uero fdndituc inperfonaseorü fententia,quæritur. amp;nbsp;Papinianusrefpondit,fcindi fententiam in perfonas arqj ideo eos,qui condemnati fint, uiriles partes debere. Qyodeftrefcriptum,in communi caufla,quoties alter • appellat,3lter non,alrcrius uidoriam etiam ei proficere,qui nó prouo-cauit.-ita demum probandum eft,fi una eademi^ caufta fuerit defenfio nis.c«tenim fi diucrfae.-alia caufta eft.ut in duobus tutoribus procedit, fi alter tutelam gcftcratraiter non geffcrar;amp; is,qui non geflèrat,prouo cauer.it. Iniquu eft enim eum,qui idcirco agnouerat fententia, quonia gcftifte fefciebat,propter appelJationé cius,qui non geffexat,obtincre.

CVm ex canfla iudkati foluta effet pecunia ex ncceffîtate ni di ci s ab eo,qui appellatione interpofira merucrit melioiem fententi-am.recipftecum pecuniam,quam foluit, oportet.

SI confiât nullo aflu ex lege habito dimmuiru creatu, fed tantum no cibus populariû poilulatum.eisçp tune proconfulem fquod facerc non debuit;confenfiiïe.appellano in aperça te fuperuacua fuit.

APpellanti nihil obeffe,quod in libellis,^ qua parte fentetiæ appel« laret,non fignificauit. nbsp;nbsp;nbsp;Non folere improbari appellationes

SI proluforio iudicio adum fit aduerfus teffamentum : an fus faciat iudcx,uidendum eft.Et diuus Plus, cum inter coniunâas perfonas diceret per collufionem in neeem legatanorumamp;liberratum adum, appellate eis permilît.'amp;hodiehociure utimur,utpoflînt appellate, amp;nbsp;agere cauff am apud ipfum iudicc,qui de teftamenro cognofeit; fi fufpi cantut non ex fide hæredem cauflam agere. Quoties hærede non tefpondente fecundum aduerfarium fententia datur; referiptû eft, ni« hii nocere neqg legahs^netg libertatibus.amp; hoediuorum fratrum epifto la continet ut ad Domitiuminhæc uerba. Quod abfente poffèfîbre, nec quoquam nomine eins refpondente,proniinciatum eft.non habet rei iudicatæ authoritatem,nifi aduerfus cum folum, qui adeffe negle« xit.quarehis,qui teftamenro libertäres,uellegata,uel fideicómifla ac-ceperuntifaluæ funt adiones,fi quas habuecunt,petinde ac fi nihil effet iudicatum-öt: ideo aduerfus eum,qui uicit, peemitdmus eis agete.

SErui appellate nó poflunt.-fcd domini eoru ad opem fetuo ferenda poflunt uti auxilio appellationis.amp; alius domini nomine id facerc poteft.Si uero ne^ dominus,nelt;]g alius ^ domino appcllauerit.ipfi fer« uo,qui fententia paffus eft,ttiffe auxiliü fibi implorare nó denegamus.

COnftitutióes,quaï de rccipiédis,nec'ne,appellationibus loquun-tur,ut nihil noui fiat.-locum non habent in eorum perfona,quos damnatos ftatim puniri publice intereft.-ut funt infignes latroncs, uel feditionum concitatores,uel duces fadionum.

CVm in una caufla feparatim duplex fententia dinifa datur,ueluti una for tis, alia ufurat urn .-duplex appellatio neceffacia effme ake-ddd q ram

ram agnouiffe, de altera prouocaffe intclligatur. Tutor pupillo da» tus fi prouocet ; interim pupillo curator dabitur. Sed (Ï tutoris autho* ritas fuerit neccffaria,ueluti ad adeundam hæreditate.-tutor ei neceffa« no dabitunqiioniam curatoris authoiitas ad hoe inutilis eft.®

L Veins Titius pro feruo fuo,qui ad beftias datus eft, prouocationé interpofuit.quaero,an huiufmodi appellationis cauffas per procu« tatorem reddere poflitï'Modeftinus refpondit,pofle.

SI expreflim fententia contra iuris rigorem data fuerit : ualerc non debet. amp;nbsp;ideo amp;nbsp;fine appellatione caufla denno induci poteft. Non iure profertur fententia/i fpecialiter contra leges,nel fenatufconfulta, nel conftitutiones fuerit prolata. Vndefiquisexhacfentétia appclla» iierir, amp;nbsp;præferiptione fubmotus fit.minime confirmatur ex hac prae« fcriptione fententia.unde poteft caufta ab initio agitari.

QVi fiifpeâum tutorem facitA qui de nó recipienda tutela exen» fationé agit.'alieno nomine agere intelligendus eft. Is uero, qui in rem fuam procurator datus eft ; intra biduum appellate debet; quia fuam cauffa m agit. Militibus appellandi tempora non remittunt :óc uidi^fi non^uocauetintA folennia fccerint,pofteanon audiuntur.

IMpcratores Antoninus amp;: Verus refcripfetunt;appellationes,qa« *in redo ad principe fadae funt,omiffis his,ad quos debuerunt fieri: ex imo ordine ad præfides remitti. lidé refcripferunt.àiudice,quéâ præfide ptouinciæ quis acceperat, non rede imperatoré appellatu effe: ideobj^reuerti eum ad præfidem debere. Si magiftratus creatus ap« pellauerit.-collegam eius interim utriuf^ officium fuftincre debere. fi uter^ appellauerit.alium interim in locum eorfi creandü.amp; cü, qui nó iufte appellaucrit,damnum agniturum,fi quod res publica paffa fit. fi nero iufta fit appellatio,amp; hoc pronuncietur; cos aeftimaturos,cui hoe ' adfetibendum fit. In locum autem curatoris, qui annonam admi» niftraturus cft,alium interim adfumendum,quoaduflt;ÿ appellatio pen-dear. lidcmrefcripferût.’quamuisufitatum non fit poft appellatio» • ncm frudus agri,dc quo difceptatio fit,dcponi.tamen cum popularen-tur ab adueifario,æquû fibi uideri, frudus apud fequeftrem deponi.

1151 indicédato,uidus poteft prouocarc. Cum procurator Caefaris^ui partibus prxfidis non fungebaturjn litem priuatorum ius dandi indicés non lubuiffetfruftra pronocatum ab ea fententia conflitit,qux nó tenebat.’ Filiumfamilias,cum aduerfus pattern eins de bonis, qua: per ipfum poterant adquiri,pronuciatnm effenrefpondi, nó nifi patris nomine potuifle prouocarc. Eum,qui cognouit cdiäum perempto rium fecundum ordinis cauflam datum,placuit non rcöe pronocafle: cum in eius poteftate fucrit,antc diem præftitutûpro tribunali refpon dentem, aut defenfum edifti denunciationcm tumpere.

NEgociorum geftor,uel turor,uel curator bona Ode condemnati appellauerunt,amp; diu negocium traftatum cft. quæfitum eft,ap» pellationc corü iniufta pronunciata,an quia tardius iudicatum fit, ufu-rx principalis pecuniiemedtj temporis debeanrutï’Kefpondi fecundu ea,qux proponerentur,dandam utilem aâionem. Curator inuenis aduerfus tutoris hxredes iudicio expertus,appellationem interpofuit. cum impleflèt antem uicefimuquintum annum xtatis inuenis, etiam in militia ageret,cxfequi appcllationem defqt,Qusro,regreffus â mi« litia.utrnmipfeappellationem explicate deberet.an uero curatoré in earn tem conueniri opottetetfEttefpondijipfum militem caufiam ad fc pertinentem cxfeqni debere fecundum ea,quæ proponerentur.

A XTonçaTwj AXf^owiTji^ ‘SeP ko/vm 'Ptv c^ B/9u«ia t^HVu/j. ÈKKa-X{(amp;S AÓ}ü 7rwç ap T/g nuKwiTo w-sro '^ ^iKK^ovTap, oS^’ o^u : ü7ro% ?jïs‘?lt;riw irtçap otPop •^7ra^op »lauro wo/ifp, ^^ ^a-rjop 'Tt^wr/xs. acf/KVö-«Q-a/. uêje jk i|9^ è/ci ^(^(ÓS 'n^og rovg ÏKKoOvtspSjjovg, i^ lt;Jgt;?^?«P ^alitm-KHp T^/ïs-óv«/, 1(944 ( â'aJÀœç «Tr (p ) ä-ss-txp^a-riftp airclg aiw Au^o meJ^op, «Tra •^o^wfxiplolg tss^n^ó'voig 1(9^ rolg vyo^ipSjjotg '^Ç^ è9vw;j'; 1(944 wftlt;OH'«rov7«z TauTH /iou-n5oSP'*’'®f»«'^ÔTtç on roa^róv jmoi /itÀ^ tn§ 'i?^ a^’^pSjjuip »A6V isotrop ^MTil? tvvoiaç «vTSpttodzE-ft^ow;.

XXVI. PAVLVS. AD Impcratorem cauffam remiffampartibus confentientibus, prxfesCfi ad eius notionem pertinet)audire poteft.

TVtor fi in negocio pupilli prouocaucrit,ucl curator in adulti.hx-rcs cius,ante$ reddat ratifies,appellationis cauflam perfequi de -bet.na poftredditas tatifies,ne^ ipfe tutor,ne^ curator appellatifiis me titapbarecogef Xxviil. SCAEVOLA.

CReditor cum fideiuAToribus egerat, fed poft indicium acceptu ad agenda cauflam ipfe non adfuit. amp;nbsp;cü abfoluti eflent fideinflores, ddd iq feruns

feruiis eins apppdlaultquaefitum eft,an appeUatio, quam fcnius inter pofuit nomine domini,nullius moment! efletC’ Refpódit.eiufmodi ap pellationc noneiTe obferuandam. luiïus i indicé exhibere/ecundu praeceptu praefidis prouincite rationes,quas apud fe eiïe caucAtJndnt martorü gratia data dilatione, ncc poftea exhibuit ; ideoq; fecundum conftitutionérecitatam(quiainftrument3 per cótumaciam non exhi-buerat) cü petitor,quanti fua inrereiTet exhibcri,iuraffct,fafla crat con* demnatio.quxfitum e(t,an poft iufiiuandumappellationé interpone» re poiTetC' Refpondit,nihil proponi,cur denegandum effet appellatióis auxiliu. Subftituti tutores in locum legitimi tutoris experti cum eo tutelæ iudicio.cü arbiter inique condemnaffetA aliter,quam rei «qui tas exigebat:à fententia eius prouocauerunt.pendente caufta appella« tionis luuenes adoleuerunt. quæfitum eft,cum omnis exeufatio huius adadultospercineat,amp;cauffam ad fepertinente idonee tuen poffint: an poftulatio eoriim,contra quos appdlatum eiat,dicentium illos de-buiffe cauffas appell3tionisreddere,qui primi funt experti,admitrem da non fit C' Refpondit. cos, quota tutela gefta effet, fi uellent cauffam exfequi,non prohibendos. Idem amp;nbsp;in curatoribus obfcruandum/iin* tenm adultus ad legitimam ætatem perueniffet.

Raflandum eft, dquibus appellate non licet. amp;nbsp;quidem ftultum eft illud admoncre, à principe appellate fas non ^^1 efle.’cumipfefjt,quiprouocatur. Sciendumeft.appcl« lari non poffedfenatuprincipem.idc^orarionediuiHa-driani effeftum eft. Si quis ante fentenriam profeffus tuent, fed indicé non prouocatutu rindubitate prouocandi auxilium perdidit. Interdum imperator it.a folet iudicem dare, ne liceatab eo ptouocari, ut fcio fxpiffime à diiio Marco indices datos. an amp;nbsp;alius ita poffit iudicem dare,uidebimus.amp; puto non poffe.

QVaeßtumeftinarbitris, qui ad fidduffores probandos dantur, an appellate liccat ; quauis hoe cafu amp;nbsp;fine appellatione quidam purent ab co,qui eos dedit,fentcntiam eius corrigi poffe.

TIT. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlfff ‘

Vod didtur.cum appellari,qiri dedit ludicc.fic accipien* diuncftjUtamp;fucceflbreius pofiitappelJari. Proindcamp;fi pr^feftus urbi iudicem dedcrit,uel praetorionpfe erit pro iiocandus, qui dim iudicem dederit. nbsp;nbsp;Ab co, cui quis mandat iunfdidione, non ipfe prouocabitur.nam amp;nbsp;generaliter is ent prouocandus ab eo,cui mandata eft iurifdidio,qin pro-uocaretur ab eo,qui mandat iurifdiâionem.

APpcllari à legatis proconfulis poteft. amp;nbsp;fi multam dixerit ; poteft deiniquitateeiusproconful cognofcerc,amp;quod optimum pa-tauen^ftatuere.

DAtoiudicei magiftratibus populiRomani cuiufeunqg ordinis: etiamfiex authoritate principisjicetnominatim iudicem de-clarantis^dederint.'ipfi tarnen magiftracusappeUabuntur.

Iquidem in infiilam deportandu adnotauerit præfes pro uinciæAimpeiaror referipfit, ut deportetunuideamus, quâdo fit prouocandum.utrum cum referipfit, an cum putem, tune elfe appellandum, cum recipi j^^^^Blcum præfes iubet, fententia prolata imperatori feriben-dum,ut deportetur. Caeterum uerendum eft,nc fero fit,ut tune prouo-cetur: cum imperator infulam ci adfignauerit. comprobata cnim fententia pcxfidîs, tune folet infulam adfignarc. Rurfus illud uerendum eft.fi mendaajs apud principe onerauerit eum, quem deportandu laborabat.-interclucfi illi uiam prouocandi. Quidergo cft f reâe di-cetur humanitate fuggerente,ut amp;nbsp;hoc amp;nbsp;illo tempore non fr uftra prO «ocaretur.quianon aduerfus principem,fed aduerfusiudicis callidita-•temprouocault. Simili modo amp;nbsp;in decurionc erit probandum.queni punirefibi profes prouinciæpermittere non débet: fed recipere cum încarceré.amp;principifcribere depoCnaeius. Siquistutor aatusfue-tit,uel teftamento,uel à quo alio,qui ius dandi habet ; nô oportet eum prouocare. hoc enim diuiis Marcus effecit. Scd intra tempora præfti-tuta exeufationem aUegandam habet;amp; fi fucrit repulfa,tunc demum appellat edebebit.cæ temman te ûuftra appellat ut. Aliacaufia efteo-

rum,qui ad aliquod mutins uel honorem'uocantur,cum dicant fc ha« here excufatione. nam no aliter aUegarc poffuhtcauffas immunitatis fuae,qu5m ft appcllationc interpofuerint. Solent pkrun^raefides remittereadordinénominatumifciJicetut Caium Sciu créent magi« ftratu,uel alius quis honor uel munus in eu eóferatur. utrum igit tunc appellâdum eft,cum ordo decretû interpofueritan uero â remiffione, qua pr3Efes fecerit^appellatio fit interponenda f amp;nbsp;magis eft,ut tune fit appelIandujCum ordo decreuerit. magis enim cófilium dedifle præfes uidetur,quis fit creandus, ^ ipfe conftituifle. denilt;5 ipfe erit appellan-dus,non ab co prouocandum. Sed amp;nbsp;fi profes in ordine fuerit (ut fï eri adfolet)cum ab ordine crearetur quis.ipfe erit prouocandus, quafi ab ordine,nó ab ipfo fiat appelJatio. Biduum uel triduum appella« tionis ex diefententis latæcomputandum erit.Quid ergo,fi fententia fuerit fub códitione dida.utrum ex die fententiae latte tempus compu-tamus ad appellandum.-an uero ex die,quo códitio fententiae exftititC Sané quidem non eft fub conditione fententia dicenda. fed fi fuerit di-Öa.quid fietföt eft utile,ftatim tempora ad appcllandum computari de bere. Quod in fententqs receptum eft,ut uel altera die,uel terria pro uocctur .'hoc eriam in caeteris obferuandum eft,ex quibus fentétia qui« dem non profertur,appellari tarnen oportere fie poflè.fupra relatû eft.

Dies autem iftos,quibus appcllandum eft,ad aliquid utiles efle,ora« tio diiii Marei uoluit.fi forte eins,à quo prouocatur, copia non fuerit. Ut ei libelli dentur.ait enim. is dies feruabitur,quo primo adeundi facul tas erit.quare fi forte ftatim poft fententiam didam copiam fui non fc cerit is,qui pronunciauit,ut fieri adfolet.’diccndiim eft,nihil nocere ap« pellatori. nam ubi primum copiam eins habuerit, prouocare poterit. ergo fi ftatim fe fubduxit.fimiliter fubueniendum eft. Quid igitureft, fi conditio horaceffecit, ut fereciperetf fi forte didafit fententia iam fupremahorafuticjnoiiuidebiturfe fobtraxiffe. Adeundi autem fa* cultatemfemperaccipimus/i in publico fui copiam fecit. caeterum fi non fecerit.an imputet alicui,quod ad domü eius non uenerit,quodcp in hortos non acceflerit.öe ulterius,quod ad uiUa fuburbana f magis'cß eft,utnon debeatimputari.quare fi in publico eius adeüdi facultas nó fuit.melius dicetur/acultatem non fuiffe adeundi. Si quis ipfiusqui« dcm,a quo appellauit,adeundi facultatem nó habuerit;eius autem, ad quem appellauit,habeat copia;uidendu eft, an ei pracfcribi poflït,quod eum non adicrit.fie hoc iure utimur,ut fi alterutrius adeundi fuerit co-pia.-prxfcriprio locum habeat. In propriacauffa biduuaccipit. Pro« priam caufTam ab aliéna quemadmodum difcernimusf amp;nbsp;palam eft, earn propriani elfe cauffam,cuius emolumentum uel damnum ad ali quem

quem fuo nomine pertiner. quare procurator,nifi in rem fuam datus cftjertium diem habebit. in fuam autem rem datus magis eftjit al return d^m obfcruet.at fi in pattern proprio nomine,in partéproalic no lirigat.-ambigi poteft,utrum biduum,an triduum obferuetur.amp; ma gis eft,ut fuo nomine biduum,alicno triduum obferuetur. Tuto-reSjitem defenfores rerumpublicarum,amp; curatores adolefcenrium,uel fiiriofi ternum diem habere debent : idcirco, quia alieno nomine ap« pcllant.ex hocapparet,tertio die prouocandum defenfori ;fimodo quafi defenfor caufTam egerit,non fuo nominercum obtentu alieni no minis fuam cauflam agensjerrio die appellate poffit. Si quis fufpe ftum tutoremfaciensnóobrinuerir.-appellareeum inrra triduum de« bcre.Iulianus libroquadragefimo digeftorü fcribit,profeftoquafi pu« pilli defenforem. Si aduerfus abfentem fuerit pronunciatiim.biduu nel triduum, ex quo quis fcit,computandum eft,nó ex quo pronunci atum cft. Quod autem dicitur,abfentem pofTe prouocare,ex quo feit: fic accipimus,fi non in cauffa per procuratorem defenfus eft. nam fi il Ie non prouocauit.difficile ell,uthic audiatur.

SI procuratorio nomine egeris,amp; uiflus appel lauer is,deinde inluila appellatio tua fuerit pronunciata.-potell dubirari, num leeüdo die appellate debeas:quia cum de tua iniufta appellationc pronunciatum fit,tua interfuiffe uidetur.fed reftius dicetur,tertia die appellate te pof-fe : quia nihilominus aliéna cauflam defenderis. nbsp;nbsp;Sed fi alius.quam

qui iudicioexpertus eft,appellet;qua!is efl is, cuius inreteft : an etiam tertia die appellate poffit,uideamus.Sed dicendum eft,feeunda die appellate eum debere.quia uerum eft,eum fua cauflam defendere. amp;nbsp;con trarium eft ei,fi dicat idcirco fibi licere inrra triduum appellate,quia ui detur quali alieno nomine appellare.-quandofnielitcauflam fua aliéna uideri.femeripfum excludat: quia in aliéna caufla ei, qui in iudicio expertus non eft,appellate non lie eat. nbsp;nbsp;Si is,qui ex liberrinirare in in

genuitatem fe defendebat,uiflus appellate obmiferit.-an pater eins ap« pellare polTit.maxime fi dicat eum in fua poteftate efle.qiixritut. Sed amp;nbsp;fi poteft(quod magis probatur^fecunda die,ut in propria caufla, ap pellare debet. nbsp;nbsp;Si pro co,qui capite puniri iufTiis eft,neceflaria perfo*

na appellenan tertia die audiripoflit, Paulus dubitat. fed dicédum eft, hanc quoq; perfonam,ut in propria caufla,fecunda die appellate debe« te.-quia qui fua interefle dicit,propnam cauflam defendit.

ILlud uidcamus.fi cum Imperatori fcriberctur, exemplum lireraru litigatorieditum fit,ne^ is appeUaueütApoftea contra eum refeti cee ptum

ptum fit.'an appellate à literis pridem fibi edins poffit.quia qui tune nö appellauit/ieraen'e.qux fcripta fuuc,eonlen(ïile uidet ; nee audiendus cltjfi dicat euentum refcnpti facri fe fuftinuiffe.

^^^ folentaudifi appellantes .-nifi htquoram intcreft.nel ^Bjquibus mandatumeft,uelqinnegociumalienü getunt, ai quod mox ratum habeaturSed amp;nbsp;fi mater,cum filq rem “ 1 fententia uerfam animaduerteht, proiiocauerit pietari . ' id dando: dicendu cft,ölt; hanc audiri debere.amp; fi lire præ= parandam curare maluerit.intercedete non uidetur, licet ab initio de# fendcre non poten.

IL* SCAEVOLA. ANte fentennam appellari poteft, fi quaeftionem in ciuili nego» tio habendam index interlocutus fit : ucJ m crimlnali, fi contra leges hoc faciat.

111. PAVLVS. INtra triduum appellate licet ei, qui de fufpedo tutore egit: uiäustß appellat.

Elus,qui ideo cauflam agere fruftratur,quod dicit fe libellum prin-cipi dedifleA facrum refcriptum eafpedareraudiri defiderium ,p= hibetur.A fi ob earn cauffam proiiocauerit,appeUatio eius recipi facris conftitunonibus uetatur.

I cuius appellatio non recipitur.-fufficit, fi polÏit dicere, appeUatio# nem fua non efferecepta. quod quaqua ra none doceat,admitiet eins appellatio. Non receptaautemappellatione,fiquidem principem appellari oportuit: principi erit fupplicandum fi nero alius appel la bit, quam princeps: illeent adeundus. bed amp;nbsp;fi quod aliud poft receptam appellationé impedimentü fadü fuerit:eum adiri oportet, que appella • te quis debet. Plané fi appellatione nó recepta,nó ipfum adierit,qné de buit,fed principem.-pro eo habcbitur,atlt;ß fi is aditus fit,qui adiri dcbu# it.idqjrefcriptolmperatoris noftri Antonini dedaratur. Plané fialiu pro alio adt}t,non principem. nihil ei hic error proderit,licet nó uidea t ceflalFe. nbsp;nbsp;Intra conftituta aut appellatoria tempora debet is,cuius ap peUatio non eft retepta,uel competentem iudicenJ,uel principe adiré.

SCicndum eft,cum appellatio nonrecipitur,prxcipi facris confetti rionibuSjOmnia in eodem ftatu effe,nec quidquam nouan^etiam fi contra fillum appellarum fit. eû^cg, qui appeUationem non recipit, opinionem fuam confeftim per relationem manifeftare : amp;nbsp;caulTam, pro qua non rcceperit appellationetn,eius'cg exemplum httgatori red# dere debere,mandatis cauetuc.

SI res dilationem nó recipiat,non permittitur appellare.-ueluti nc tc« ftamentum aperiatur(utdiuus Hadrianus conftituit)ne frumentu in ufum militum in annonx fubfidia contrahatur,neue fcriptus litres in poflefTionem inducarur.Item fi ex perpetuo ediâo aliqiud decema= tur. id quominus fiat, no permittit appellate.Item quo minus pignus uendeteliceat,appellarinon poteft.

' Oftappellarionem interpofita litcrædandæ funt ab co,’ ' à quo appellarum eft,ad eum,qui de appellatione cogni »si wti*seft.fiueprincipcm,fiucquern ahum:quas lircras, dimiflbrias,fiue apoftolos appellant.Senfus autem lite« __wrum tails eft.appellaffeCputa^Lucium Titium à fenten tia ilîius.quæ inter iHosdiâa eft. Sufficit autem petiffe intra remplis dimiftbrias inftanceramp; faepinsrut amp;nbsp;fi non accipiat,idipfum tonte« ftetur.nam inftantiam reperenns dimiftbrias, eóftitutiones defiderär. Accuum eft igirur ,fi per cum fteterit,qm debebat date literas,quo mi nusdet.nehocaccipientinoceat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Ppellatióe inrerpofitaTiue ea recepta fit,fiue nó.* medio tempore nihil nouari oportet, fiquidé fuent recepta ap-pellatio.-quia recepta eft. fi ueronóeft receptame præm diciu fiat,^addeliberctur,utrürecipienda fit appellatio, _ nbsp;nbsp;nbsp;_ an nó lit. Recepta aüt appellatione,tamdiu nihil eritui«

te relegatus fucritA appdhuerit; non arcebitur, neq; in Italia, ncij in prouincia, à qua relegatus eft. Proprer eandem ratione 6i: fi quis depot tatus fuerit ab eo gt;nbsp;cui deportandi lus eft, uel adnotatus : ne^ uincula patietur, net^ ullam aliam iniuriam, quam patitur,qui IcntÂtiæ non adquieiierat. integer enim flatus efle ui detur proiiocati one interpoli « ta. Ergo amp;nbsp;fi abftinere ordine iuiTus fit,amp; prouocauerit: eadem ratione poteft coetum participate; cum hoc fit conftitutum, amp;nbsp;fit iuris,ne quid p endente appellatione nouetur. Si quis ex pluribus facinoribus có dcmnatus,propter quædam appellauir,propter quædam non ; utrum differenda pœna dus fit, an non,quaeritur. Et fi quidem grauiora fint ctimina,ob quæ appellatio interpofita eftjeuius autem id,propter qdf quis non appellauerit.recipienda eft omnino appellatio, amp;nbsp;differenda poena, fi uero grauiorem fententiam meruit.ex ea fpccie, ex qua non eft appellatum,omnimodo poena imponend.a eft.

Llud meminerimus.-fi quaeraturjudicatum fit, ncc'ne, amp;huiusquaeftionis index noneffe iudicatum pronun« ciaucrit: licet fuerit iudicatum,refcinditur, amp;nbsp;fi prouoca turn non fuerit. Item fi calculi error in fententia effe dicatur.appellate necefle non eft; ueluti fi index ita pro«

nuciauerit,CVM CONSTAT TITIVM SEIO EX ILLA SPECIE QVIN QVAGINTA,ITEM EX ILLA SPECIE VIGINTIQVINQVE DEBERE: IDCIRCO LVCIVM TITIVM SEIO IN CENTVM CONDEMNO. nam cum error computationis eft, nee appellate necefle eft,amp; cirra prouoca tionem corrigitur.Sed amp;fi huius quaeftionis index fententiameen» turn confirmaucrit; fiquidem idea,quod quinquaginta àuigintiquin ^ putanerit fieri centum;adhnc idem error computationis eft,nee ap« pcllare neceffeeft.fi uero ideo, quoniam amp;nbsp;alias fpecies uigintiquineg fuiffe dixerit.appellationi locus eft. Item cum contra facras eóftitu-tióes indicatur, appeUationis neceffîtas remitrit. Contra conftitutióes , aüt iudicatur,cü de iurcconftituto,non de iure lirigatoris pronunciat. nam fi index nolenti fe ex cura muneris nel tutelar oeneficio liocroru, uel ætatis, aut prinilegtj excufare,dixcrit ncç filios.ncqj xtatc.aut ullu priuilegiu ad muneris uel tutelar excufationem ptodeffè.de iure confti tuto pronunciaffe inteUigitur. Quod fi de inte fuo probante admiferit, fed ideirco contra eum fencenna dixent,quod negauent cum de atate fua.

fu#4iit de numéro libcrorum probafferde iure litigatoris pronunciaf fe intelligitur,quo cafu appeUatio neceflaria eft. Item cum ex edifto peremptorio,quod nelt;5 propofitu cft,nelt;5 in noticiam pcrucnit,abfen tis condAnnatio fit. nullius momenti efte fententia, conftitutiones de monfttant. Si apud eundemiudicem inuicem petanius.fi St mcape titio amp;nbsp;tua fine ufuris fuitA iudex mepriorem tibi condemnauit.quo magistu prior me condemnatu habeas, non eft mihinecefle pro hac cauffa appellarc; quado feeundû facras côftitntiones iudicatû à me pc tere nó po(ris,prius^ de mea quo(^ petitione iudicetur. fed magis eft, utappeUatio interponatur.

PAulus rcfpondit.cum,qui in rebus humanis non fuit fententiae di âæ tempore,inefRcaciter condemnatu uideri. nbsp;nbsp;Idem refpódit.

aduerfus eum,qui in rebus humanis nö efiet,cum iudex da rus eft.neqj iudicis dationem ualui(re,ne^ fententia aduerfus eu dida uires habere.

PAulus refpondit.impoflîbilcpræceptum iudicis nullius effe momenti. Idem refpondit. ab ca fententia,cm pareri reru natura nó oportuit,finc caufla appellari.

Væri fokt, an per alium cauflae appcllationis reddi pof« fint.quae res in rebus pecunarijs, amp;nbsp;in criminalibus agi-tari confucuit. amp;nbsp;in rebus pecuniäres funt refcripta,pofte agi. uerba refcripti ita fe habet. Diui fratres Longino. Si tibi,qui appellauit,mandauit,ut eu de appellatione, qua Polla ad eum fecit,defendercsA res pecuniaria eft.nihil prohiber,nomine dus te refpondere. fin autem non fit pecuniaria caufla,fed capi-talis.'per procuratorem agi non licet, Sed amp;nbsp;fiea caufla fit,ex qua fc« qui folet pœnauftç adrelegationem; non oportet per alium cauffam agi,fed ipfum adeffe anditorio debere,fciendum eft. nbsp;nbsp;Plane fi pecuniaria caufla eft,ex qua ignominia fcquitur .• poteft amp;nbsp;per procuratoré hoc agi.Idqj erit probandum amp;nbsp;in ipfo accufatore,ft appcllauerit,uel fi aduerfus cum fit appcnatu.amp;:generaliter,quæ caufla per alium agi nó poteft,dus nee appcllationcm per alium agi oportet.

hilominus ipfe refpondere debet. Sedan co celante dominus litis re» fpondete poiTiteïempio adolefccntis, uideamus. magis tarnen obfer« uaturgt;ut audiri debeat in cauffis appellationisieddenois is* cuius abfen

tis procurator appellaiiit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

I,qui ad muncrapublica nominati appellauerint.nec cauffas probauerint: fciant ad periculü fuum pertinere, fi quid dam ni per moram appeliarionis reipublitxacci derit. quodfï apparuerit cos ncccfTariö prouocaffe :cui adfcribendum/it id damnum, profes uel printepsæfti»

TVtor uel curator detentus fi prouocaueritA ante cauflam aftam motiat: proprer periculü medq temporis fucceffores cius cauffas appeUatioms neteffe habentreddere.

Vm,qui appellaucnr, oportcre inprouincia defendi in alqs fuis cauffis, etiam fi appeliarionis tauffa peregrinet:

_____________Oc enim illis praftatur, ne ncceffe habeat fc defen dere*qui rei publicæ canffa abfunt.

I quis ex aha cauffa appcllaucrit i iudice;an in alia cauffa eundem iudicem habere ncceffe habeat,uideamus. Óc hodiehociure utimur, ut tametfi appellatio interpofita fît tarnen apud eundem iudicem, à quo quis prouocaue« rit,compelletur alias cauffas,fi quas habet,ageremee ute* tut hoc

TIT. Xin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1173

fur hoc prætexfu, quah aptid offenfum iudicem non debeat experiri, ’ ewn point denuoprouocaie.

Ppellatorc defundo, fiquidem fine haerede, cuiufeun«^ generis appellatio fuerit^euaiiefeit.Quodfi appdlatori hxres exftitetit.fiquidem nullius alterius inteceftcauHas appellarionis reddi.-cogendus nó eft peragere appellatio-___nem.Siuerofifci,uelalterius,conrraqiiem appellatum cit.interfit : fiacres cauflasappellarionis reddere neceffe fiabet. Nullius ante intereft.ueluti cum fine ademptione bonorum relegatus cd. na fi ademptis bonis relegatus,uel in iniuladeportatus,uel in metallü dana tus, prouocarioneinterpofit3,deceirerit.-imperator nofter Alexander * *Pilletorio militi ita relcripfit. Quauis pendente appellarione morte *‘S«PIlt;-rei crimen exftinftum findata tarnen etiam de parte bonorû eins fen- ^0*^*0. tentia proponitur, aduerfus quam non aliter is, qui emolumentû fuc« ceffióis habet,obtinercpoteft,qiiâmfi in reddendis cauffis appellatio-nis iniquiratem fententiae detexerir. Tutor quoqj in negocio pupilli appellarione interpofita fi defcfrerit,hæredem eins cauflas appellatio« ms reddere neceiTeeft, criam fi rationes turelac fiacres reddiderit .• quia fufïieit morris tempore ad cauflas appellarionis reddendas obliga -turn fuifle.Scd diuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferuot : non cogen-dum tutorem poft rationes reddiras cauflas appellationum reddere.

H’ Ariac cauffx funt, ex quibus nunciatio ad fifcum fieri fo» i Ict.aut enim fe quis, quod tacite reliâû eft,profit€tur ca« ! pere non poffe,uel ab alio pracuentus defertur ; ucI quod morsabfiacredibus non uindicetur; uel quod indignus J quis fiacres nunciat ; uel quod princeps fiacres inftitutus, amp;nbsp;tertanientu, finecodicilli fubrepti cfle nunciantur.• uel quod dicanir quis thefaurum inueniiTc.-uel magni praccrj rem minoris ex fifco com paraffe .• uel præuaricarione fifcum uidum efle .• uel cum dcceflifl'e,qui in capitali enmine eiTet.uel etiam poft mortem aliquem reum effeiuel domum deftrudam effeuel ab aceufatione receflum ciTe; uel rem liti« giofam

giofim ucnundari.-iid pocnam fifco ex cotraftu priuato dcbcriniel ad» uerfus leges commifTuni faftum effe. An bona,quæ foluendo no fint,ipfo iure ad fifciim pertineant,quæfitum eft. Labeo fcrigfit etiam ea,qiiæ foluendo non fint,ipfo iurcad fifcum pernnere Sedcom fen» tentiam eins ediftum perpetuu fcripti'i eft; quod ipfa bona ita ueneut, fl ex his fifco nihil adquiri poifit. Diuus Pius Cælio Amarantho ita refcripfit, nacantium bonorum nunciationem quadriennio finiri; idc^ tempus ex die,quo certum efle cœperit,nelt;5 hxredem.neij bono rum poffefforem cxftare,computari oportere. Præferiptio autem ui» gintiannorum,quæctiam circa requirendorum adnotatorum bona obferuatur,ex conftitutione diui Titi Antonini folet ex co numerari, ex quo quid ad fifcum pertinerc potuit.Cauflx autem,quæftarim mo tae funtA traflæ ultra uicefimum annum,differri poffunt amp;nbsp;poft uice« fi mum annum, lllæ quocj cauflæ,quæ à priorc nunciatione proditæ di cunt.etiâ poft annos,qiiibus præferibi dicimus fifco,nuncian poflime.

EX quibufdam cauris delationes fufeipientium fama non lædi» tur.ueluti eorum,qui non præmq confequendi; item eorum, qui ulcifcendi gratia aduerfarium fuum deferunt ; uel quod reipublica: fuæquis exfequitur causas. amp;nbsp;hoc ira obferuari plurifariam principa-libus conftitutionibus prœcipitur. Diuus Hadrianus Flauio Auriano in hæc uerba refcripfit. Quin ei,qui inftrumenta ad caulTam fifci perti nentia ,cum poflit exhibere,non cxhibet,nocerc debeat.amp; fi ucrum ali ter non inuenitur,ea fubtrafta efle credantur,qux nocitura cauffa: eins fuerint.dubitandu non eft.fed nee alias dubitari oporrct,quin non alia in caulTam noccredebeanr,quâm in earn,qua deliderata funt. Item diui fratres ad libcUum Cornelq Rufi refcripferunt, totics edendaefle inftruméta,queries de iure capiendi,uel de iure doming, uel de aliqua caufta fimili res numaria quæratur.non fi de capitali caufta agatur.

Senatus cenfuit.fi ne^ delator ,n eq? pofte ffor tribus ediftis cuocati adfuerint.delatoris quidem fidciufforcs tencantur, amp;ci poftea publica cauftam deferendi ius adimatur.poffelToris autem ius idem fit,quod foret,fi delatus omnino non efter.quoties tarnen delator adefte iuftus ccftar,nec hoc fraude pofteftoris fadum effe probatur ; diuus Hadria- • nus rcfcripfit fecundum poffefforem pronunciari oportere.ira,ut fen* tenria compræhendatur,eriam delatorcs edifto id compraehendiffe.

Diuus Pius Cæcilio Maximo refcripfit; conftitutionem patris fui, qua compellerctur delator edercmandatorem,acnifi edidillet.utin uincula deduceretur;c0 pertineregt;non ut delator poena fubduceretur, fimandatorem haberet.-fed ut mandator quo^ perinde, at^ fi ipfe de» tuliffet

tfT. kif If. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x7^

tuliflet^puniretur. Imperator nofter Scuerus AuguRus conftituit, ne ferui delatores dominorum audiantur, fed ut pœna cocrceantur. li bertos qiioqj cauffæ mandatorcs contra patronos à præfidibus prouirt ciarum jftena pleâendos. Complura funt refcripta principalia,qui bus cauetur,non obeffe errorem cuiquam, quod ignarus iuris fui ipfé fc dctulerit.Sed cxftat Corundem principum refcriptum,ex quo uidet poffe défendidta demum non nocere cuiquam fe detuliATeJi ca perfo» na fit,quaeignorarc propter rufticitatem,uel propter fexum foemine* umiusfuumpoffit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

NOn intelligitur fraudem legi feciffc,quirogatus eR palam refti-tucre.Sedcum quidam teftamentofuoitafcripfiffet, vos RO GO, VT IN EO,QyOD A* VOBIS PETII, FIDEM PRAESTETIS.’ PER' QVE DEVM, VT FACIATIS. ROGO.6cquaEreretur,anidpaIamdatu intelligeretur:Iulianus refpondit,non quidem apparere,quid abhaere-dibusexhuiufmodiuerbis petitumeft. qnæri autem folere,quando inteHigaturquisin fraudem Icgisfidem fuam accommodaref amp;nbsp;feré co iam decurfum,ut fraus legi fieri uideatur,quoties quis nec^ teRamé to,ne9 codicillis rogaretur.fed domeRica cautione amp;nbsp;chirographo ob ligaret fc ad praeRandum ei,qui capcre non poteR. ideoep dici pofle ex fupradiftis uerbis,non effe legi fraudem faflam. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis palam ro

gatus amp;nbsp;tacite efTetragitabatur, quod m agis præualeret.’utrû idipfum noceret,quod tacite rogatus effetran prodeffet,quod palam petitum ef fetC' Diuus Hadrianus refcripfit in eo,quod cüiufiç fidei palam cómif-fum effet, non effe exiRimandû,fidem fuam in fraudem legis accómo daffe. nbsp;nbsp;Quando autem fraus interpofita uideatur,agitandum cR : id

eRutrum exitus fpeftari debeat, an confilium. forte fi tunc, cum taci« te fidei committebatur,non capiebatis,cui reRi tui iubebatur; mortis ucro tempore capere poterat,uel contra. amp;nbsp;placuit exitum effe fpedan dum. Tacita autem fideicommiffa frequenter fic deteguntur,fi pro fcraturchirographu,quofecauiffetis5cuius fides eligitur, quod ad eu ex bonis defunftiperucnerit,reRituturû. Sed amp;nbsp;ex alps probationibus manifeRiffîmis idem fit. nbsp;nbsp;Cum ex cauRa taciti fideicommiffi bona

amp; ita diuus Pius refcripfit. Diui fratres refcripferunt,in uenditionis bus fifcalibus fidem amp;nbsp;diligentia ä procuratore exigendam:amp; iuRa pre ' cianon ex praeterita emptionc, fed ex præfenti æRimatione conRio tui. ficut enim ddigeti cultura prccia prædiorum ampliantur: ita fi ne» ' gligentius habita fint, minui eaneceffecR. nbsp;nbsp;nbsp;Gum quinquennium,

quo quis pro publico condudore fe obligauitjexceffit .• fequentis tem» fff poris

il7S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tHGESTOKVn LIB. XLIX. poris nomine non tencturjdep prindpalibus refcripris exprimimr. Di uusetiaHadnanusinhxciierba refcripfit, Valde inhumanus modus eftide.quoretinenturcondudoÉts uedigaliumpublicocum amp;agro« rum ,fi cantidem locari non pofTint.nam amp;: facilius inueniunftr condu flores/i fcierint fore, ut fi peraflo luftro difcedcre uoluennt,non tene* antui. Si pofteriori creditori fifcus fucceflerit.-eo iure utitur, quo is ufurus erar,cui fucceiTit. MuIraprineipalia funt refcripta^quibus ca uetur,non aliter fifcum debitorum fuorum debitores conuenire: nifi principales debitores defecerint,uel ex rationc fifci nomina fafta liqui do adprobcntur.uel ex contraflu fifcali debitores conueniantur. Di uus Hadrianus Flauio Proculo refcripfit. cumin libertaté proclamât is,qui ex bonis ad fifcum pertinentibus effe dicituniudicium dat prae« fentibus amp;nbsp;agentibus etiam his,qui négoces fifci folent interuenire ; amp;nbsp;huiufmodi liberales cauiTæCfi non inrerueniente fifci aduocato dccifae fint;in integrureftituuntur. Siinlocisfifcalibus.uel publicis,religio fisfie,autinmonumenris,thefaurireperti fuerinndiiu fratres conftitu crût, ut media pars ex his fifeo uindicaretur.item fi in Cæfaris poiTein one repertus fuerit,dimidiam aeque partem fifeo uindicari. nbsp;nbsp;Defer* reautem fenemocogitur,quod thefauruminuencric,nifi ex co die* fauro pars fifeo debeatur. Qui autem cum in loco fifci thefaurumin-iienit,parcemadfifeum pertinentem fuppreflerititorumcum altcro ranto cogitur foluere.

INfifcicauffispaflicumdelatoribusproconfcflis Iubcnnir;fi mo* do precium uel modicum dederint.

SI curator Cæfaris rem aliquam uendidetit; quamuis duplum, ucl triplum proeuiflione ptomiferit,tamen fifcus fimplum praeftabit. Si ab eo,cui ius diilrahendi res fifci datum eff/ucrit dißraftu, qd? fifci fueritillarim fit emptoris,precio tarnen foluto.

Fifcus cu in priuaci ius fuccedit,priuati iurep anterioribus fuat fuc-ceffionis temporibus utitur.exceru po^ca,^ fucceffit; habebitpri uilegiu fuu.Sed utru ilatim,cum coepit ad eu pertinere nomeman uero • p jftea,^ cóuenit debitore.-an poftea,^relatu eft inter nomina debitö rû,quæntur.amp; quidem ufuras exinde petit fifeales, amp;nbsp;fi breuiores debc bantur,ex quoconuenit cerrö debirorem amp;confïrentem. At in priuile giouarierefcriptüeft.piitoramen exinde priuilegio elTelocu.exquo inter nomina debitorii rclatum nomen cft. Quodcun^ priuilegiü fifto competithocidem amp;nbsp;Cxfaris ratio, 9( Augufts habere fokt.

SI fifcus alicui ftatus controuerfum faciat.fifci aduoeätus adeffede berq^arc fifine fifei aduocatopronunciatum fit:diuus Marcus ce* kripfit,nihil efle aftuni;amp; ideo ex integro cognofei oportere.

BOnorufifcouindicatoru adores uenundari â procuratoribus no poffunt.0i:fi diftrahannir,irritam fieri uenditionem,refcriptu eft.

LVeius Titius fecit haeredes fororem fuam ex dodrantc.uxore Mac uiam amp;focerum ex reliquis portionibus.eius teftamentu poftu* mo nato ruptu eft.qui poftumus breui poft amp;nbsp;ipfe deceffit : arq; ita ois haereditas ad matrem poftumi deuolura eft. foror teftatoris Macuiam ueneficq in Lucium Titium acenfauitcum non obtinuilTct, pronoca= uit.interea deceffit rea.nihilo'minus tame apoftoli redditi funt .quasro, anputes,exftindarea,cognitionem appeUationis inducenda proptec haereditatem quæûtam;'Modeftinus refpondit.mortuarea criminc exftindo,perfecutionem comm, quæ fcelere adquifita probari poG funt,fifco competerc poffe.

NOnputodelinquereeum,quiindubijs qnatftionibus contra fi# feum facile refpondcrit.

NOn poffunt ulla bona ad fifciim perrinere, niff quae creditotibuS fuperfutura funt. id enim bonoru cuiufi^ effe intelligitur gt;nbsp;quod

IN metailum damnatis libertas adimitur,cum etiam uerbetibus fere uilibus coëreeantur.Sanè per huiufmodi perfonas fifeo nihil adqui« ti,diuus Pius refcripfit.amp;: ideo quod Icgatu crat ei,qui poftca in metal« lum damnatus etat,ad fifeum non pertinete refcripfinmagisep ait pee nae eos,qu£m fifei feruos effe.

EDido diui Traiani,quod propofuit,figniffcatur:ut fi quis ante, ^ cauffa cius ad ærarium deferatur, profefliis effet earn rem, quam pöffidetet,capere fibi non liccre.ex ea partem fifeo infcrat,partcm fibi cetineat.Idem poftea edido fignificauit,ut quaecun^ profefla effet.ucl palam,nd tacite rclidum fibi,quod capere no poffet,amp; probaffet : iam id ad fifcum pertinere.amp; fi id non poffideret.-ex eo,quod redadu effet d præftâis ærario,partem dimidiam fcrat. nbsp;nbsp;Nihil autem intereft,quæ

id,quod fifci cft. Ad hæredes cius,qiii fc detulcra^non uidebat prar mium tranfirc. fed diuus Hadrianus refcripfit, ut licet ante decefliflet is, qui fe detulerat, quim id, quod detulerat/ifco addiceretm: ; haere-di dus præmium daretur. Exftatamp;eiufdem Hadriani epi*ola,ut $ is,qui fc deferre poterat,mortepraeuétus fucrit.hæres eius, fi detulerit, præmium confequatur.fi tarnen Cinquit) liquebit defunâû eius animi fuilfe.ut fe uellet deferre. fi uero idcirco diffimulauerit,dum rem occul tari fperat.hæredem eius ultra uulgare præmium nihil confecuturum.

Item diui fratres refcripfcrût,hærcdes eoru,quibus tacite fideicom« miffum reliâu effet, ita demû beneficio Traiani deferre poffe ; fi is, cui datum fuerat,morte præuétus effetiamp; ideo per anguftias temporis de» ferre fe non potuerit. Cum ante apertum teftamentum tacitu fidei-cómiffum nunciatum effet ab his,qui fidem tacitam fufceperant,dein de poft aperças tabulas âfideicommiffario delatum effet; diuus Antos ninusrecipi profeffionem eius iuffitne^ enimdignam effe præmio tam præcipitem feftinationem prions; amp;nbsp;cum quis fe nunciet non cagt; pere,potius confiteri de fuoiure,qu^maliu deferre uidetiu:. nbsp;nbsp;Adeos

beneficium Traiani pertinet,qui ex defunfti uoluntaterelidum fibi ca • * aPs. pere nó poffunt. ergo nee iUud,quod feruo *meo reliftüm eft, deferre modo. potero. nbsp;nbsp;Eos,qui quafiindigni repellunf,fubmouendos effe ab duf

modi præmio;id eft eos,qui de inofficiofo egerunt,uel falfum dixerut teftamentü,qui ufejad finem lins oppugnauerunt teftamentu. nbsp;nbsp;Ei,

qui per errorem fe detulit,cö capere folidum poffit,non nocere hoc,di uus Hadrianus,amp; diuus Pius,amp; fratres refcripferunt.

DTcitur,’cx affe hæreditates ex Silaniano cü fifcusuindicat,quod nee libertates,neclegatatueatur.quod aperte nullam habet ra« tionem;cü exquibuslibet alqs cauftis fifcouindicatishæreditatibus, amp;nbsp;hbertatesA legata maneant.

XV. IVLIVSMAVRITIANVS Ub.lU.diL.ïuUdmetPdpu. SEnatus ccnfuit,fi delator abolitionem petat,quod erraffe fe dicat, ut idem iudex cognofcat,an iufta cauffa abolitionis fit. amp;nbsp;fi erraffe uidebitur.det imprudentiæ ueniam.Si'autem calumniæ.hoc ipfum iu dicec;ea^cauffa accufatori perinde cedat,ac fi cauffam egiffet amp;nbsp;pro« • didiffet. Si quis delatorem fubiccerit; tantum in ærarium déférât, quantum præmq nomine delator eófeeuturus fuiffet,fi uiciffet. Di» uus Hadrianus refcripfit eandem pœnam delatorem ferre debere, fi ei tatus ad edidum non refponderit,qua teneretur, fi cauffam non pro« baffet. Senatus Hadriani temporibus ccnfuit,cum quis fe ad ærariu detulerit,quod caperenon potuerat.uttotumin ærarium cplligatur, amp;ex

amp; ex eo pars dimidia fibi fecudum beneficium diui Traiani reftituat. Quod fi tribus ediftis à præfeflo ærario adeffe delator iuffus, uenireno lueritfecundum poffeflbrem firpronuciandü.fed ab eo, qui ita adeffe ïuffus,relpondentepoffeirore,non adfuerit.tantum exigendum,quan turn apud xratium ex ea cauffa,quam detulerat, remaneret,fî profeffi onem cam impleffct. Senatus cenfuit, ut perinde rationes ad xra« riu deferat is, à quo tota hacreditas fifco euida eft, uel uniuerfa legata : at9isdcferredebct,i§parshxreditatisuelJegatieuiâa fit. Siquis arguatur falfas rationes detuliffe.-deco præfedus ærario cognofcet: quanta fraude inucncrit,uttantampecuniam inærariûiubeat inferti.

AltdiuusTraianus. QViCVNQVE PROFESSÉS fverit. QVI* CVNQVE acciperedebemus,tammafculum, quam fœminam. nam foeminis quoqKqnamuis delarionibus pohibentur) ex beneficio tarnen Traiani deferre fe permiffum eft. necnon illud xque non inter-erit,cuius xtatis fit is,qui fe defert:utrum iuftae,an pupillaris.nam pu« pillis etiam permittitur deferre fe,ex quibus non capiunt.

DEferre non poffuntmulieres propter fexus infirmitatem, Seita facris conftitutionibus cautum eft. item elariffimi uiri deferre nonpoffunt.itemdamnatideferrenonpoffuntrut diui fratres de eo tefcripferunt,qui fuftibus cæfus in opus publicum erat datus. nbsp;nbsp;Item

conftitutionibus principum prohibentur deferre illi, qui in metallum damnatifunt. hoe ideo,ne defperatiad delationem facile poffint fi* necauffaconfugere. fed cascauffas,quas ante damnationem eoepe-tunt deferre,poffe eos etiam poft damnationem exfequi, refcriptum eft. Veterani quoej facris conftitutionibus delatores effe prohiben tur.propter honorem utieg amp;nbsp;mérita militiæ. Item milites propter ho notes ftipendiorum,quæmetcntur,deferre prohibentur. Sed comma ncmcauffamfibi cum fifco quiuis deferre poteft;necper hoc famo* • fus eft,licct in cauffa non obtinuerit. nbsp;nbsp;nbsp;Item eos,qui tutores ucl cu«

ratorcs fuerunt,non oportere deferre cauffam pupillorum uel ado» lefcentiumfuorum,diuusSeuerusamp; Antoninus refcripferunt. quod côfequens eft obferuari amp;nbsp;in eo,qui quafi procurator négocia geffit. amp;nbsp;ita qdem principes refcripferunt. Item decreuerunt,nulla conftitutio« ncprohibitumeffe,procuratoreminterrogari;fed accufare earn,cuius négociageffit,amp;tutoiem,qui aut detulit,3utmandauitjeueriffi-' __. gt;nbsp;fff iq me

me punicndû refcripferut. Sed ne is quidem, qui aliquâ rem uendidit, eandé amp;nbsp;deferre debet, uel per fc, uel per fubieda perfoname alioquin poena patiatur dignam fus perfonx, ut amp;nbsp;conftitutu eiTe refy t. Pa-pjnianus,tam libro fexto.quam undecimo refpófoiü fcribitdra demö publicam auferri peenniam ei, qui cum erat creditor,infolutum pecu« niam accepit : fi aut feiebat, cum accipiebat, publicum quo«^ débita» rem effezaut poftea cognouit, antequim cófumeret pecunia. Sed placet omnino ei pecuniam auferendam eire,etiam fi ignorauit,cum con fumeret: amp;nbsp;poftea quidem principes diredam adionem eópetere abla* ta pecunia refcripferut, ut amp;nbsp;Marcellus libro fexto digeftorum fcribir.

DEnicj non efle prxftandas ufuras,cum pecunia reuocatur,conue njt;quoniam res,non perfona conuenitur.

S£d reuocata pecunia, in fideiuftbrem liberatu utilis adio dabitur. XXI. CAIVS.

Œ^itius, qui mihi fub pignoribus pecuniam debebat, cum effet fifd 1 debitor,foluit mihi, qux debebat. poftea fifeus iure fuo ufus,abflt; tulit mihi pecuniam. quarrebatur,anliberata effent pignora. Marcellus rede exiftimabat ; fi id,quod mihifolutum eft, fifcus abftulit ; non competerc pignorum liberationé. ne^ differentia admittendam effe exiftimo,interefleputantiu,idipfum,quod folutum eft, an tantundem repetatur. xxii, martianvs.

REs, qux in controuerfia funt, non debent st procuratore Cæfaris ' diftrahi.fed differenda eft eorum ucnditio,utdiui quoqj Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt. Etdefundomaieftatis reo,paratohïEredc purgate innocentiam mortui, diftradionem bonorum fufpendi iuffe» runt.amp; generaliter prohibuerüt tem diftrahi à procuratore,quae effet in cótrouerfia. Res aut nexas pignori diftrahere procuratores poffunt. Sed fi ante alijres obligatae funtiure pignons mondebet procurator ins creditorû lædere. Sed fi quid fuperfluû eft in re:pcrmittitur procura tori uendereea lege, utinprimis crcditoribuspræccdentibus fatisfiat, amp;nbsp;fi quid fuperfluû eft, fifco inferatur.aut fi acceperit totum fifcus, fol-uatipfe.uelfimpliciter,fiuendiditprocurator.iubeatpecuniam,quani* deberi creditori priuato fueritprobatum,exfoIuiei.amp;itadiuusSeuelt; rus amp;nbsp;Antoninus refcripferut. Lires donatas fe non fufeipere, diuus Pius refcripfit;amp; licet bona rclidurum fe quis profitcatur,uel parte bonorum donatam non fufeipere.amp;adiecit,amp; ilium dignum fuiffe puni-ri pro tarn turpi tamep inuidiofo commcnto.amp;( nifi durum effe uide« retur) in ultro uenientem poenam ftatuerc. Sicut nunciare cauffam nemo

tiji nemo cogitur. ita liberum arbitrium defiftendi ci nondatur, qui dem« lir à ita diui Sencrus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt. amp;nbsp;idem effc.licct alie* no mandatu detulilTet. Planerefcripferunt delatorem audiendum uo* lentem £ ffte defiilereji fibi mandatorem fubtraäum quetatur.

DE eo delatore,qui cauflam fo) us ager e in(limerat,nó habita men tione madatons.'fi poRca defiftat, prxtédens mandatoré cauff« dcceflifle; puniendum,diiii fratres refcripferunt.

XXIIII. MARTIANVS. NOn tantum delator punitur,ß non probauer it; fed amp;nbsp;mandatot» quem exhiberedebet delator.

T^ Xdat decretum ab imperatore Seuero, amp;nbsp;conftitutu cft.nullo mo exigendum quem probare,undc habeat.circa delationcs fifca ie^ed delatorem probate deberc,quodintcndit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

CVm quidam capitis reus emancipaffct filium,uthxreditatem ad« iret ; refcriptum eft, non uideri in fraudem fifci faâum,quod ad« quifitum noncR.

CVm mortem maritus uxoris necatae non defenderct:diuus Scue rus refcripfit dotem fifco uindicanda,ptout ad maiitu pertineat.

§1 qui mihi obligauerat, quae haberct habitutus'q? cflet,amp; cü fifco có traxerit .• fciendum eR, in re poRea adquifita fifcum potiorcm effe ere,Papinianö refpondiffe.quod amp;nbsp;conftitutum cR.prxuenit enim cauflam pignoris fifcus.

nam in fifcalibus caufTis id conRitutu eR.Sed enim hxc pcena ma gis eft, ut aduerfus ipfum locum habeat,qui delatorem redemit. este« rum aduerfus haeredem cius tranfire non debet, nee enim exinde petit cauira,ex quo redempta eR,uel adio perimitur,uel condemnatiofafta •dicitur : ueium oportet conftar^rius de criminel pronunciarc. Pla« nè amp;nbsp;fi forte de retraâanda caufla agatur, quae femel iudicata eR .• per delatoris corruptelam mormuscorruptornonelFiciet.quo minus agi poffit, areçrertaftari cauffa. hic enim non pœnae, fed caulfae reRitutio eft. £um,qui falfum teRamentum dixit, poffe adiré hæreditaté con fiat.'leddenegatis eiadióibus fifco locus ent.amp;obligationes, quas ad« «undo confudit,non reRituwnur.nam amp;nbsp;in eo,qui poll aditam haeredi tarem

tatcm defundi mortem non defendit.Impcrator nöfter cum patte re* fcripfit,obligationes confufas non rcfufcitari.

Ne ^curatoresCaefaris bonorum adores^qusad fifcu^euolura funt,alienent.imperatores Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferun^ Sc fi manumiffi fuerint.rcuocentur ad feruitutcm.

DIuus Commodus rcfcripfit,obfidum bona, ficuti captiuorum* omnimodo in fifcum eiTe cogenda.

SEd fi accepto ufu togæ Romanx.ut dues Romani Temper egerintî diui fratresprocuratoribus haereditatum refcripfere/me dubitatio neius eorum ab obfidis conditione feparatum effe beneficio principa li.ideo'q? idem ius eis feruandum,quod haberent, fi â legitimis ciuibus Romanis hæredes inftituti fuiftenc.

XXXII h VLPIANVS. EVm,qui debitoris fifci adijt haereditatem,priuilegi)s fifci coepiffc fubiediim effe.

IMperatores Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt. Tu, qui defenßo« ne omiflaredimere fententiam maluifti,cum tibi crimen obqcerc tur,nóimmeritoquingentos folidosinferrefifcoiufllises. omiffa em ipfius cauflae inquifitione ipfc te huic pœnæ fubdidifti.obtinendum eft enim,uthi,quibus négocia fifcalia monentur^ad defenfionem cauffae bona fide ueniant.-non aducrfarios aut indices redimere tentent.

APud lulianum fcriptum eft.fi priuatus ad fe pertinere haeredita-terrrLucij Tirij dicat,altero eandem hacreditatem fifco uindican te.quaeritur, utrum ius fifci ante excutiendum fit, amp;nbsp;fuftinendae adio» nescæterorum.-annihilominusinhibendæpetitiones creditorum fin gulorum, ne publient cauiTx præiudicetuc;' quod etiam fenatufeonful* to expreffumeft.

PRædqs â fifco diftradis,pr®teriti temporis tributum corundéprat* diorum emptorem fpedare placuit.

QVod plaçait, fifco nó effe poenam petendam, nifi creditorcs fun recuperauerint:eöpertinet,utpriuilegiumin poena contracte« . ditores non exerccatiu:,nonut ius commune ptiuatorum fifcus ad ■ mittat.

Flfcusînquæftionefalfiteftamentinon obrimut. ptiusquim ante ilia mi«ftio deciderenir,alio nunciante bona poftea uacare confti tit. ftudin poll primam litem abfumi non oportuiflc refpódi, ncij ei5 ad fenatufconfulti beneficium fcriptum hæredem pertinere contro-. uerfiamota. Delatoris opera non efle funflum refpondi, qui fifci pecuniam,quam alius tenebat,ad fui temporis adminiftrationem per tinereCquamuis probate non potuiffet)contendit:quoniam proprium causam egetat.

BOna fifco citra poenam exfilq perpemam adiiidicari fcntentla nó oportet. nbsp;nbsp;Eum,qui peticulum communis condemnationis di

uidi poftulauit,quod participes iudicati foluendo effent; reuocatis alic nationibus,quas fraudulenter fecerant,nonuidcri cauflam pecuniae fifco nunciaffe refpondi.

QVO TE ROGAVI. fiTitiuscapere non poflït;noneuitabit hæ« res poenamtaciti fideicommiffî.non eftenim palam relinquere,quod cxteftamentofcirinonpoteft,cum recitatumeft. quemadmodü nee ille palam dat,quiitafcribit, ROGO vos HAEREDES, in EO,QyOD A' VOBIS PETii, FiDEM PRAESTETIS. imó inpriorefpecie maioré fraudem excogitaffe uidetur,qui non tantum Icgem circumuenire uo Iuerit,fed etiam interpretationem legis,quae circa taciturn fideicómif-fum habetur.quamuis enim fundum nominauerit: non tarnen cogno fci poteft,de quo fit rogatus hæres,cum diuerfitas rerum obfcurum fa ciat legatum. Patronus,fi tacite in fidem fuam recipiat, ut ex por» tionefuapraeftet.ceffare fraudem dicitur,quia de fuo largitur.

EVm,qui bona uacantia â fifco comparauit,debere aâionem,quæ contra defunflum competebat,excipere.

ARrianus Seuerus praefedus ærario cum eius,qui tacite rogatus fu erat non capienti fideicommiffum reddere,bona publicata erat: pronunciauit,nihilominus ius deferendiex conftitutione diui Traiani habere eum,cui fideicommiffum erat relidum. nbsp;nbsp;Quia autem non*

nulli ingrati aduerfus beneficium diui Traiani poft profeffionê quolt;5 de tacito fideicommiffo fadam cum poffefforibu s tranfigunt,atlt;5 tribus edidis cuocati non refpondent.placuit fenatui, tantum ab eo, qui id feciffet, exigi,quantum apud aerarium ex ea cauffa,quam detulerat, ggg rema

remanere oporteretjfiprofcH'ioHem fuamimpleffet.amp;; fi poflefloris quo^ frausapud præfeâum conuida fuiffetab eo quo^, quod conuu dus mferre debuiuet,exigi.

IN fraudem fifd non folum per donationem, fedquocöq^ modo res alienatæ reuocantur.idemcjßiiiris eft,amp; fi non quæratur.æque enim in omnibus frans punitur. Bona eorum, qui in cuftodia.uel in uin-culis,uel compedibus decefTerunt, hæredibus eorum non auferuntur; fine teftato/iue inteftato deceflerunc. nbsp;nbsp;nbsp;Eius bona, qui fibi mortem

confduit,non ante ad fifcum coguntur,quam prius conftiterit, cuius criminis gratia manus fibiintuJerit. nbsp;nbsp;Eius bona,qui fibi ob aliquod

admifTum flagitifi mortem confduic,amp; manus inculit, fifco uindican-tur.quod fi id tædio uitæ,aut pudore arris alieni,uc! ualetudinis alicu-ius impatientia admifitmon inquietabuntur, fed fuo fuccelTori relin-quunme. nbsp;nbsp;A' debitore fifei in fraudem datas libertates retrahi plaça

ic.fanéipfum ita ab alio emere mandpium.utmauumittat,non eftp hibitum.ergo tune amp;nbsp;libertatem præftare poterit. nbsp;nbsp;Ex his bonis,quæ

ad fifcum delata funt,inftrumenta,uel chirographa, ada etiam ad ius priuatorum pertinentia,reftitui poftulantibus couenit. Neqj inftru menta,nelt;5 aâa à quoquam aduerfus fifcum edi oportet. Ipfc autem ' fifcus adorum fuorum exempla hacconditioneedit,ut ne is,cui deferi bendi fit poteftas,aduerfus fe uel rempublicam his adis utatur; de quo cauere compenitur,ut fi ufus is côtra interdidum fuerit, cauffa cadat.

Quoties apud fifcum agitur,adorû poteftas poilulanda eft, ut me rito his uti liceat,eaq^ manu commentarienfis adnotanda funt. quod fi ea aliter proferantun is,qui ita protulerit,cauffa cadit. nbsp;nbsp;Quoties ice

rum apud fifcum eadem caulTa tradatur ; priorum adorum, quorum ufus non fuerat poftulatus, ex offïcio recitatio iure pofeetur. nbsp;nbsp;nbsp;Qui ,

pro alio à fîfeo conuentus debitum exfoluitnônunquam poftulat per lecutionem bonorum eius,pro quo foluerit,in quo etiam adiuuari per officium iudicis folet. Eifealibus debitoribus petentibus ad compa-randampecuniam dilationem negari nonplacuit.-cuiusrei æftimatio ita arbitrio iudicantis conceditur,ut in maioribus fummis non plus,^ tres nienfes.in minoribus uero non plus,quam duo prorogentur. pro-lixious

liïioris ante temporis fpadum ab Impcratore poftulandum cR. Si principalis rei bona ad fifcum denoluta fiint.fidciiiflbres Hberanturmi fi forte i^inus idonei fint,Si in rcliqunm non exfolutx quantitatis ac-ccRerin * Si plus feruatum eft ex bonis débitons à fifeo diftradis; iii re ac merito reftitui poRnlaf. Condudor ex fundo fifcali nihil tranf ferre poteR;ncc cupreffi materiani uendere, nel oliuæ, non fubftimtis alqs.xætcras'q; arbores pomiferas cædere; amp;nbsp;fada eins rei æftimatione in quadrnplû connenitur. Minoribus uiginn qnineg annis ne^ fun-dus^nei^uedigalialocädafunt.-neadiierfus eabeneficioætatis utant.

AVfertnreiqnafiindignofuccefrio ,qui cûhæres inRitutus eflet ut films,poR mortem eins,qui pater dicebatur,fuppofitus deda ratus eft. nbsp;nbsp;Qui aliquid feiens in fraudem fifei fufeepitmon folû rem,

in qua fraudis minifterium fufcepit,fcd alterum tantum reftituere co* gitur. nbsp;nbsp;Quod à præfide,feu procuratore,uel quolibet alio in ea pro«

uincia,in qua adminiftratdicet per fuppofitam perfonam ) compara« turn eft;infirmato conrradu uindicatur, Ôtaeftimatio dus fifeo infert. nam St nauem in eadem prouindajn qua quis adminiftrat, ædificare prohibetur. Fifcus femper habet ins pignons. Quicompenfatio nem opponit fifeojntra duos menfes debitum fibi docere debet. Vt debitoribus fifci,quod fifcus debet,compenfetur,fajpe eóftitutum eft: exceptacaufla tnbutaria,amp;ftipendiorum,amp;itemprccioreiä fifeoem ptæA quod ex cauffa annonaria debetur. în reatu conftitutus bona fua adminiftrare poteft,eicp debitor rede bona fide foluit. Adores, qui aliquod officium gerunt,in bonis,quæ diftrahut, procuratores ue= nundare inconfultis principibus prohibent; Se fi ucneant, uenditio nul las omnino uircs habebit Scruus Csfaris fi iuffu procuratoris adijt hatrcditatem,Caefari uolenti adquirit. Si multi fifeo fraude fecerint: nó ut in adione furti finguli in folidu, fed omnes femel quadrupli pœ-nam pro uirili pottione debent. fanè pro non idoneis,qui funt ido« nei,conueniuntur.

MOfehisquædam fifci debitrix ex condudione uedigalis hserc-des habuerat,dquibus poft aditam hsereditatem Paria Scmilla amp;nbsp;ahi prædiaemerant.cûcôuenirentur 4)pter Mofchidis reliqua .• dice« bant3thxredesMofchidisidoneoseffe,Stmultos aliosex qfdem bonis emiffe.æquum putauit Imperator nofter,prius hæredes conueniri ei dehere,deinde in reliquu poffefforem omnem.amp; ita pronunciauit.

Aemilius Ptolemaeus côduxeratâ fifeo poncnioncm,eamqipaula tim pluribus locauerat maiore quantitate,qudm ipfe fufeeperat. cóiie« • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S8S H ueniebat

nicbatiir i procuratoribus Cæfaris in earn quanritatem,quam ipfe pec ciperet.quoniam hoc iniquum amp;nbsp;inutile fifco uidcbatur.iit tarnen fuo penculo ipfe cos,quibus locaucrat,conueniret.ideolt;:ppronunciauit,in cam folaquantitatemeuconueniredebere, qua ipfe tonduftor exfti-terat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XLVIIL IDEM.

STatius Florus reftamento feriptohæredis fui Pompeq tacitæ fidei commifcrat,utnoncapientifundumamp;certæ pecuniæ quantitate daret.âc co nomine cautionem à Pompeio exigi curaueratje reftitutn turn ea.qux ei pet praeceptionem dederat. poftea idem Florus fado fe ’ cundo teftamentoA eodem Pompeio amp;nbsp;Fauftino-hacredibus inftitu-tis,nullas præceptiones Pompeio dederat. hæc perfona,quæ capere nó poterat/edetulerat.confulti imperatorcs ^ procuratoribus referipfe« tunr/i non probaretur mutatam uoluntatem effe, prœftandum fidei« commi(rum.at^ ita Pompeius condemnatus,defiderabat id onus ef= fe hæreditatis oportere, quia præceptiones nó acceperat: nec poffe ui-deri pro parte in prima uoluntate teftatorem perfeueraffe, fed in uni» uerfopronunciauit.-nec teftamentum priusexftarejiccfidediflet in primo teftamento,cx pofteriore peti potuiflè.nifi petitum cffet.placu-it.-quia non probabat fibi datas præceptiones.-ex fola fua cautione fo» lum fidei commiiTum'præftare debere. nbsp;nbsp;Cornelio Felici mater feri«

pta hæres rogata erat hæreditatem reftituere poft mortem fuam. cum hæres fcriptacondemnataeffet,amp; fifco omnia bona mulieris occupa« rent : dicebat Felix fe ante pœnam effe. hoc enim cóftitutum effe. fed cum nondum dies fidcicommiffïueniffctquia poffer prins ipfe mori, nel etiam iure alias res adquirere;repulfus eft interim à petitione.

CVm taciturn fidcicommiflum is,cui datum erat, fe capere nihil poffe detuliffèc.in quæftionem uenit,dodratis,an totius affis pat tem dimidiam ex beneficio diui Traiani recipere debeat. de qua re eX' ftat refcriptum diui impcratoris Antonini in hæc uerba.Impcrator An toninus lulio Rufo.qui tacitam fidem accommodauit, ut non capien« ti reftitueret hæreditaté.fi deduda quarta parte reftituerit.nihil retinc-re debet.quadrans autem,qui hæredi imponitur, ipfi eripiatur,óc ad fi« fcum transfer a tur.undedodrantis femiflem folu capit,qui fe detulit. • L. IDEM.

quot;V TAlerius Patronius procurator impcratoris Flaiuo Stalticio præ-V dia certo precio addixcrat.deinde fada licitatione, idem Staltici usreceptaealicitationeobtinuerat,amp;in uacuam poffeffionem indu« ftuserat.de fruftibus medio temporeperceptisquærebatur. Patrom« usfifci effe uolebat. Plane fi medio tempore inter primam licitatione amp;fequen

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xi87

amp; fequentem addidionem percepri fuiffcnt,ad uenditorem pertincre; ficut folet dici,cum in diem addiftio fafla eft, deinde melior conditio allata. neemoueri debcmus,quod idcmfuiffet,ciii amp;nbsp;primo addifta fuerant ^zdia.Sed cum utracg addidio intra tempus uindemiarum fa ftafuiHet.ieceflum eft ab hoc traflatuJraq? placebat frudus emptoris effe.Papinianus amp;nbsp;Meffius nouam fententiam induxerunt.quia fub co Jono erant prædia.-iniquum effefrudus ei auferri uniuerfos. fed colo-numquidemperciperecos debere ; emptorem uero penfionem eius anni acceptutum,ne fifcus colono tencrctur,quod ei fr ui non licuiffet, at^ fi hocipfum in emendo conueniffet pronunciauit tarnen fecundu illorum opinionem.-quod quidem domino eolerentur, uniuerfos fru dus habere;fi uero fub colono,penfioné acciperct. Triphonino fug« gerentc,quid putarem de frudibus aridis, qui ante percepri in prædqs fuiflent.-refpondi,fi nondum dies penfionis ucnilTetjCum addida funt, cos quo^ emptorem accepturum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vod feruus cius,qui ab hoftibus captus cft,poftea ftipu« htus eft.aut fi legatum fit feruo eius poftea,quam ille ad hoftes peruenit;hoc habebunt hæredes eius.quia amp;nbsp;fi ca-priuitatis tempore decefriiret,adquifitum foret hxre-di eius.

NAuibus longis at^ oncrarijs propter belli ufum poftliminium eft,non pifcatortjs,auc fi quas aduarias uoluptatis caufta paraue tunt.Item equusautequafrenipariensrecipiuntur poftliminio.nam fine culpa cquitis proripere fe potuerut. nó idem in armis iuris eft.quip pc nee fine flagitio amittuntur.atma enim poftliminio reuerti ncgan-tur,quod turpiter amittantur. 1111. PAPINIANVS.

E Os, qui ab hoftibus capiuntur,ucl ab hoftibus deducuntur,iure poftliminq reuerti,antiquitus placuit. An qui hoftibus dedi« tus reuerfus,nec à nobis receptus cft,ciuis Romanus fit: inter Brutum amp;nbsp;Scxuolam uarie tradatum eft. confequens eft, ut ciuitatem non adipifeatur.

POftliminij ius competit, autin pace, autinbcllo. ïn bello.'cum W. qui nobis hofles funt, aliqucm ex noftris ceperunt, amp;nbsp;intra præfi= dia fill deduxerunt. nam fi in eodem bclJo is reuerfus fuerit^oftlimi* nium hahet:id cll,perinde omina reftituunt ei iura, ac fi capciis ab ho» ftibus non effet. Anrc,quini in prxfidia dcducatur hoftium,maner cis nis. tune autem reuerfus intelligitur, fi aut ad amicos noftros perue« nit,aut intra præfidia noflra cffe coepit. In pace quotj poftliminium datum eft.nam fi cum gente aliqua nelt;ç amicitiam,nelt;5 hofpitiâ,nelt;5 foedus amicitiæ cauflà faâum habebimus.hi hofles quidem non funt. quod autem ex noflro ad cos peruenerit.iflorum fitÂ liber homo no* fier ab eis captus, fit feruus coru. Idemtß eft amp;nbsp;fi ab illis ad nos aliquid perueniat.hocquocÿ igitur cafu poftliminiû datum eft. Captiuus au tem fi i nobis manumiftUs fucrit, amp;nbsp;peruencrit ad fuos.ita demu poft» liminio reuerfus intelligit,fi maluit eos fequi, quam in ciuitate noftra nianere.amp;: ideo in Atilio Regulo,quem Carthaginienfes Romam mi» ferunt, refponfum eft, non effe eum poftliminio rcuerfum ; quia iura» ucrat Carthaginem fe reuerfurum, amp;nbsp;non habuit animum Romx re-manendi. Et ideo in quodam interprété Menandro, qui poftea, quant apudnos manumiffus erat,miffus eft ad fuos,nócft uifaneceflanalex, qux data eft de illo,ut maneret ciuis Romanus.nam fiue animus ci fu-iflet remanendi apud fuos,defineret effè ciuis : fiue animus ei fuiffet re» uertendi,maneret ciuis.amp; ideo effet lex fuperuacua.

M Vlier in opus filinarum ob maleficium data, amp;nbsp;deinde d latrun culis extern gentis capta, amp;nbsp;iure cómererj uendita ac redempta, in cauflam fuam recidit.Cocceio autem Firmo centurioni precium ex fifco reddendum eft.

NOndubito,qain fœderatiScliberi nobisextemi non fint,nclt;5 internos atej eos poftliminiû fit. etenim quid inter nosatejeos poftliminio opus eft.cum etiam illi apud nos Selibertatem fuam,amp; do miniu rerum fuarum xque,arq; apud fe, retineat amp;nbsp;cadem nobis apud eoscontingantC' Liber autem populus eft is, qui nullius altcrius po» » puli poreft.ati fubieâus eft,fiue qui foederatus eft.irem fiue xquo federe in amicitiam uenit.-fiue foedere compræhcnlum eft,ut is populus al-terius populi maieftatem cómuni ter confer uaret. hoc enim adijcitur, ut intelligatur alterum populum fuperiorem effe .• non ut inteUigatur, alterumnon effe liberum.amp;quéadmodum clientes noftros intelligi» mus liberos effe, etiam fine^ authoritate, neij dignitategt;neqg uiribus nobis

nobis pares funtrficetiam cos, qui maieftatenoftram comunitercon-feruare debent,liberos eiTe intelligendum eft. atfi fuerunt apud nos rei ex ciuiratibus fœderatis.’amp; in eos danmatos animaduertimus.

NOn nt 5 patre filius,ita uxor i marito Jure poftliminij recuperari poteft;fed tunc,cum uolucrit mulier, amp;adhuc alq poft conftitu» turn tempus nuptanon eft. quod fi nolucrit, nulla caufla probabili in» terueniente.poenis diffidtj tenebitur.

A Pud hoftes fufeeptus filius fi poftliminio redicrinfilq iura habet, habere enim eum poftlimimu, nulla dubitatio eft poft refcriptu imperatoris Antonini amp;nbsp;diui partis eius ad Quintuni Tertulium prx« fidem prouinciæ Mifiæ inférions.

P Ater inrtituto impuberi filio fubftitucrat,amp; ab hoftibus captus ibi dem deceflerat. poftca defunfto impubère, legitimü admitti qui= bufdam uidebatur.ne^ tabulas fecundas in eins perfona locum habe« re,quod uiuo patre fui iuris effeftus fuiflet.uerum huic fententiæ refra gatur iuris ratio; quonia fi pater, qui non redqt, iam turn deceflifle in= telligitur,ex quo captus eft:fabftitutio fuas uires neceflariö tenet. Si mortuo patre capiat impubes inftitutas,uel exhaeredatiis.-in promptu eftdicere,lcgemCorneliamde tabulis fecundis nihil locutam effe ; amp;nbsp;eius duntaxat perfona demonftraflc,quiteftamenti fadioné habuilTer. Plane capriui etiam impuberis legitimam hæreditaté per legem Cor* neliam deferri.quod non uerum eft impuberem faâiodem teftamen« ti habuifie. amp;nbsp;ideo non effe alienum, praetorem fubfcqin non minus patris,quam legis noluntaté,d( utiles aftiones in hæreditaté fubftituto dare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI. IDEM.

QVod fi filius ante moriatur in ciuitatemihil eft, quod de fecudis tabulis tradaripoflit.fuiequonia uiuo patrefiliusfamilias mori * p j , inrelligimr, fine quoniam non reuerfo eo exinde fui iuris * nó uidetur « fuiffe, ex quo pater hoftium potitus eft. fed fi ambo apud hoftes fint, ^. *^^S®' amp;nbsp;prior pater decedat.-fufficiet lex Cornelia fubftituto nó aliter, quam ^^®' fi apud hoftes patre defunfto poftea filius in ciuitate dccelfiffet.

IN bello poftliminium eft.-in pace etiam his, qui in bcllo capti erant, dequibus nihil in paftiseratcoinprxhcnfum. Quod ideo placuifTc Seruius fcribit, quia fpem reuertendi ciuibus in uirtute bellica magis, quamin paceRomamefle uoluerunt. Item in pace qui peruenerunt alteros, fi bellum fiibito exarfifiet,eorü ferui eft'iQuntur,apud quos iam

1190 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVia LIB. XLIX.

iam holles fuofato depræhendunt ; quibus ius poftliminqefttam in hello,quam in pace.nifi fœdere caiitum fuerar,ne effet his ins poftlimia nij. Si quis capiatur ab hoftibus.hi,quos in poteftate habuit, in incer to funt, ntrum fui iuris fadi,an adhuc pro filqsfamilias computentur. nam defunfto illo apnd hoftes,ex quo captus eft,patrcsfamiliarum:rc uerfo,nunquam non in poteftate eins fuiffe credentur. idem amp;nbsp;de his, quæ medio tempore adquirut ftipulatione,traditione,legato.nam hx=gt; reditatem an poffint.traâatum eft,ubi non eftreuerfus.Si forte alij,ucl in totum his exhæredatis in teftameto,uel in partem,inftituti funt hae redes.utrum in hatreditate captiui,quae lege Cornelia inducitur.an pro pria ipforum fintc' quod uerius eft.diuerfumq^ in his, quæ per feruum adquiruntur. merito.quia hi bonorum fiuntA effe perfeuerant: hi fui iuris cxindejibiq^ idco adquififfe intelliguntur. Faftx autem caut fæ infeftæ nulla conftitutione fieri poffunt.ideo'lt;^ eorum, quae ufucas piebat per femetipfum poffidens.qui poftea captus eft, interrumpitur nfucapiorquia certu eft eum pofliderc defijffe.eoru uero,quae per fubie das iuri fuo perfonas poffidebatjifuq^ capiebat,uel fi qua poftea pecU-liari nomine compraehenduturdulianus fcribit,credi fuo tempore im-pleri ufucapionem,remanentibus qfdem perfonisin poffeffione. Marcellus nihil intereffejpfe poffediffet,an fubieda ei perfona. fed luliani fententia fequenda eft. Medio temporefilius,qucm habuit inpote« ftatecaptiuus,uxoremducercpoteft.quamuis confentire nuptqs pa« ter eins non poffit.nam uhep nee diffentire, fufeeptus ergo nepos in re« uerfi captiui poteftate eftCut redieritXnusq^ haeres ei quodammodo in uito,cnm nuptqs non confenfenferit.non mirum:quia illius temporis conditioneceffitas'c^faciebat,amp;: publica nuptiarum utilitas exigebat. ’ fed captiui uxor,tametli maxime uelirA in domo eins fit, non tarnen in matrimonio eft. nbsp;nbsp;Codicilli,fi quos in tempore captiuitatis feripfe

rit,non creduntur iure fubtili confirmati teftamento,quod in ciuitate fecerat. fed nee fideicommiffum ex his peti potcft:quia non funt ab eo fafli,qui teftamenti fadionem habuit. fed quia merum principium eo rum in ciuitate conftituto captiuo fadum eft,id eft in teftamento con firmatio codicillorum,0t is poftea rcuerfus eft,à poftliminio iusfuum recepitihumanitatis tationi cógruum eft,eos codiciUos ita fuurh effe- • dum habere,quafi in medio nulla captiuitas interccffiffet. caetera, quae in iure funt,poftea quam poftliminio redtjt,pro eo habentur,ac fi nun quam iftc hoftium potitus fuiffet. Si quis feruum captum ab hofti» bus redemetit.protinus eftredimentis,quamuis feientis alienum fuif fe.fed oblato ei precio,quod dedit,poftliminio redtjffe, aut receptus ef fe feruus creditur. At fi ignorans captiuum,exiftimans uendentis effe, redemie

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it9i

redemit: an quafi ufneepifTe iiideatiir/cilicctncc pod Icgitimuni tem pus,offercndi preci urn priori domino facilitas fit, uideamus, nam oclt; currir,quod conftitutio,quaE de redcmptislata eft,cum redimentis fee uum facft;amp;quod meö eft,ufucapereme intelligi non poteft. Rurfum cum conftitutio nó deteriorem cauffam rcdimentium,fed aliquo me« liorcm effecerit. perimi ius bons fidei emptoris,amp;iniquiim, amp;nbsp;contra mentem conftitutionis eft.ideoep tranfaflo temporc,quanto(nifi con ftitutio eum proprium feciflct)iifucapi potuiffet; nihil ex confhtutio-ne domino fupereire,refte dicetur. Manumittendo autem,iitrum do« mini tantû efle définit, amp;nbsp;reliftus ab eo feruus in ius prions domini re# dit; an amp;nbsp;liberum eum facit,ne praeftatio libertatis doming fiat transla * tiofCerteapud holtes manumiffus, liberatiir. amp;nbsp;tarnen fi eum naftus dominus ipfius iictus intra præfidia noftra fuiffet, quamuis non fecu-tus res noftras,fed cum eo confilio ueniffet,ut ad illos reuerteretur ; fer uum retineret iure poftliminq.quod in liberis aliter erat.non em poft= liminio reuertebatur,nifi qui hoc animo ad fuos ueniffet, ut eorü res fequeretur,illosfcp relinqueret,i quibiis abijffet; quia ( ut Sabinus fcri-bit)de fua quagj ciuitate cuicj conftituendi facultas libera eft,nó de do minq iure. Verum hoc non multum onerat præfentem infpedionem: quia hoftium iure manumiffio obeffe ciui noftro domino ferui nó po tuit, at is,de quo quæritur lege noftra,quem eóftitutio fecit ciuem Ro-manum,dominum habuit.sé an ab eo poffit libertatem adfequi,trafta mus.qnidenim.finunquamillepreciumeiusofFeratf fi nee conueni-endi eius fit facultasf liber erit feruus,qui nullo merito fuo poterit d do minolibertatemconfequiC'quodeftiniquum,amp;contra inftitutum à ■ maioribus libertatis fauorem. Certe amp;nbsp;ueteri iure, fi ab hoc quis feiens alienum effe redemiflet,alius bona fide emiffet, ufiicapere ad liberta-tem'cg perducere potuit;amp; ifto quoq; modo prior dominus,qui ante ca ptiuitatem fueratjus fuum amittebat. * igitur ifte nó habet ius manu« afs *qna« mittendi. Si ftatuliber fuerit ante,qudm ab hoftibus caperet ;redem re igit. ptus pendente conditione,fuam cauffam retinebit.Quid ergo,fi ita li= bertatem acceperat,fi decem dcderitfqnæfitnm eft,unde dare debebit; quoniam amp;nbsp;fi conceffum eft ftatulibero depeculio dare: hoc tarnen, , quod apud hune,qui redemit,habet; nunquid nice illius fit,quod apud hoftesquaefiuiffetc’uti(5,fiexreinius,aut ex operisfuis quæfitum eft. Ex alia autem cauffa parato peculio;poteft dari ita,ut conditioni beni# gne cum paruiffe credamus. nbsp;nbsp;Si pignori feruus datus fuerat ante ca

ptiuitatem;poft dimiffum redemptorem in ueterem obligationc re-ucrtitur.amp; fi creditor obtulerit ei,qui rcdemit,quati redemptus eft.ha« bet Obligationen!, amp;nbsp;in propioré debiti cauffam, amp;nbsp;in earn fumniam, hhh qua

qua earn Iiberaint.quafi ea obligatione quadam conflitutione indu« fta, ut cum pofterior creditor priori fatisfacit confirmandi fui pigno» ris cauflamifi quod in hoe cóuerfa res efl-,amp;pofterior,qui apud nos ef-lt;et,priusCquia eum feruum,ut apud nos effet,cffecit)ab co,qdftempo-reprior fuit,utinfirmioredimittenduseft. Si feruus plurium fue» rat,amp; omnium nomine ei,qui redemit,reftitutû precium erit ; in com-munionem redibit.fi unius tantum,uelquoriindam,nec omnium.ad eumeo5fie,quifolueriint,pcrrinebit;itautinportionefua priftinuius obtineat,amp;: in partes cæterorum ei,qui redemU/uccedar. nbsp;nbsp;nbsp;Si fidei=

commifla liberras débita captiuofuerit;redemptus nondum earn pe-tere potent,mfi redemptori fatisfecerit. Si deportatü ab infula ho» ftes ceperunt.-redemptus quibiis cafibus redijtjn earn cauflam ueniet, inquafuturuscffet.fi captus nonfuiflet. deportabitur igitur. Sed fi in captiuo fcruo talis praeceiTerat caufla,quæ eius ucl ad tépus,uel in per# petuum libcrtatem impediret.nec redemption e ab hoftibus mutabit. iieluti ft in Icgcm Fauiam commififle eum conftirentaicl ita uenierit, ne manumittereturrhabebit autem interim fine poena fua eum, qui re demit.ergo de métallo captus redemptus in poenam fua reuertetur: nee tarnen ut transfugametalli puniendus erit, fedredemptor à fifco precium recipiet.quod etiam confticutum eft ab Impcratore noftro amp;nbsp;ditto Scuero, Si natum ex Pamphilalegatü tibi fucrit.tuq? matrem redemeris,amp;ea apud tepepereritaion uiden re partum ex cauiTa lucra tiuahabere,fed officio arbitnoep iudicis æftimandum.conftituto pre« cio partus perinde,atcj fi quanti mater eft empta.fimul amp;nbsp;partus uenif« fet.quod fi iam natum apud hoftes,quod eo tempore,qiio capiebatur, in utero gerebat, cum matre redimat ab eode uno precio.'Oblato tan-’aliâs de co,quantuex precio,quodproutrolt;5*(uenum)datumeft,æftimationé eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contingeret partus,uidetur is poftliminio reuerfus. multomagis fi di«

uerfiemptoresutriuflt;5exftiterint,uel unius. fedfifuo quenq; precio redemerit.id offerri pro fingulis oportebitredemptori,quod hofti pro quo^ datum cft,ut feparatim quoiç poftliminio reuerti polTtnt.

SI me tibi adrogandum dediffem.emancipato me, reuerfum ab ho ftibiis filium meum loco nepotis tibi futurum conftat.

CVm duac fpecies poftliminq fint, ut aut nos reuertamur, aut ali« quid recipiamustcum filius reuertitur,duplicem in eo cauffam ef fe oportet poftiiminij.amp;quod pater eum tecipiat,amp; ipfe fus fuû. nbsp;nbsp;Nô

ut parer filium,ita uxorem maritus iurcpoftliminij recipinfed confen fu redinregratur matrimonium.

TIT. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1195

SI patte redcmpto.amp;antc luitionem defundoJilias poft morte eiu« redemptionis quantitatem offerat.-diceiidiim cftjuum ei poffe exi fterc. niff forte quis fiibtiliiis dicat.hûc,diim moritur,quafi iure pignon ris finiro,naftum poftliminiû,amp; fine obliganone debiti obifle, ut pof« fit fuum haberc.quod non fineratione dicetur.

IN omnibus partibus iuris is,qui reuerfus non eft ab hoftibus, quafi tunc deceffiffe uidetur,cum captus eft.

POftliminium eft ins amiftæ rei recipiendte ab extranco, amp;nbsp;in ftat« priftinum reftituend£C,inrer nos ac liberos populos,regesq?,mori bus,legibus cóftitutum.nam quod bello amifimus, aut etiam citra bel lum;hoc fi rurfus recipiamus: dicimur poftliminio recipere: idq^ natu rali æquirate introdudnm eft,utqui per iniuriam ab extraneis detine-batur.is ubi in fines fuos redijffet,priftinum ius fuum recipcrer. nbsp;nbsp;In»

duciae funt cum in breue amp;nbsp;in prüfens tempus cóuenit,ne inuicem fe la ceffcrcnt.quo tempore non eft poftliminium. nbsp;nbsp;A' piratis aut latro-

nibus capti liberi permanent. Poftliminio rediffc uiderur,cum in fines noftros intrauerit.-ficuti amittitur,ubi finesnoftros exceflerit. Sed amp;nbsp;fi in ciuitatem fociam amicamüe,aut ad regem focium uel amicum uenerit,ftatim poftliminio rediflc uidetur.-quia ibi primu nomine pu* blico tutus effe incipiat. Transfugae nullum poftliminium eft. nam qui malo confilio amp;nbsp;proditoris animo patnam relinquit,hoftium nu« mero habendus eft. fed in libero transfuga id iuris eft, fine focmina, fi« nemafculus fit.fi uero feruus transfugent adhoftes;quoniam amp;nbsp;cum cafu captus eft,dominus in eo poftliminium habet : reftiffime dicitur, etiam ei poftliminium effe,fcilicet ut dominus iu eo priftinum ius reci piatme contrarium ius non tam ipfi iniuriofum fit,qui feruus fempec permanct,quam domino danofum conftituatur. Si ftarulibcr tranf-fuga reuerfus fmexiftente conditione,poftqudm redqt, liber efficitur. diuerfum eft.fi conditio exftitiftet,dum apud hoftes eft.in eo enim cafu netçfibireuertipoteft, ut liber fit;ncq? hæredi in coins poftliminq eft,quia non poteft queri, cum nullum damnu patiatur, libcrtate iam obtingérc,fi non impedirer,quod transfuga faftus eft. nbsp;nbsp;films quoqj

familus transfuga no poteft poftliminio rcuerti,ncc^ muo pane : quia hhh q pater

pater fie ilium amifi^quemadmodum patria:amp; quia difdplina cailro rum antiquior fuit parentibus Romanis,quam chantas liberorum.

Transfuga autem non is folus accipiendus eft,qui aut ad hoftes, aut in bello transfugit.fed amp;qui per induciarum tempus ad eos, ftim qui-bus nulla amicitia eft/ide fufeepta transfugit. Si is,qui emerat ab ho ftibus,pluris alq ius pignoris,quod in redempto habet, ceiTerit. non ea quantitatem,fedprioremredemptusreddere debet .•amp; emptor habet □dionem aduerfus eum,qui uendidit,ex empto. Poftliminium eft hominibus,cuiufcunlt;5 fexus conditionisue fint.-nec intereft, libeti, an fer ui fint. nee enim foli poftliminio recipiuntiir,qui pugnare poffunt: fed omnes homines,qui eius naturae funt,ut ufui effe, uel confilio,uel alijs modispoflunt.

SI captiuuSjde quo in pace cautum fuerat, utaediret, fua uoluntatc apud hoftes manfinnon ei poftea effe poftliminiü,uerum eft. Ex pulfis hoftibus ex agns,quos ceperant.-eóftitit dominia eoru agrorum ad priores dominos redire,nee aut publicari,aut loco praedae eedere. pu blicatur enim ille ager,qui ex hoftibus captus eft. Redemptio facul* tatem redeundipraebet,non iuspoftlimintjmutat.

SI quis ingenuam ab hoftibus redemptam co animo fecum habuc* rit,ut ex ea fufeiperet liberos .amp; poftea ex fe natum fub titulo natu» ralis filtj cum matre manumiferitrignorätia mariti,eiufdemfcp partis, nelt;5 ftatui eorum,quos manumififfè iuflus eft, officere debet .• amp;nbsp;cxin-de intelligi oportet remiffum matri uinculum pignons, ex quo de ea fufeipere liberos optauerat.ideo'c^ eam.quae poftliminio reuerfa erat, ' liberam amp;nbsp;ingenuam ingenuum peperilTe conftat.quod fi publice prae da uirtute militum recuperata,nulli precium matris pater numerauit: protinus poftliminio reuerfa,non cum domino,fed cum marito fuifle declaratur. In ciuilibusdiffenfionibus,quamuis fæpepereas respu-blica Iaedatur,non tarnen in exitium reipublicae contenditur. Qui in al terutras partes difcedunt.-uice hoftium non funt eorum,inter quos iu* ra captiuitatumautpoftliminiorumfuerint.amp;ideocaptos,amp;:uenunda tos,poftea'c^ manumiffos placuit fuperuacuó repetcre a principe inge» , nuitatem,quam nulla captiuitateamiferant.

BOna eoru,qui in hoftium poteftatem pcruencrint, ateg ibi deceflc rint.fiue teftamenti fadionem habuerint,fiue non habuerint ; ad * eos pertinent,ad quos pertinerent, 11 in poteftate hoftium non perue« nüTent.idemq^ius in eadem caufta omniu rerum iubetur effe lege Cor nelia

nclia,qux futurs effet/i hije quorum hæreditatibus amp;nbsp;tutelis confti« tucbatur,inhoftium poteftatcmnonperueniffent. apparet ergo cade omnia pertincrc ad hxredcm eius,qux ipfe,qui hoftiü potitus eft,habi turns eff^,fi poftliminio reuertiflet. Porrö quxeü^ ferui eaptiuorum ftipulantur,uel accipient.-adquiri dominis intelliguntur, cum poftlimï nio redicrint. quare ncceffe eft amp;nbsp;ad cos pertinere, qui ex lege Cornelia hxreditatem adierint.qüod fi ex lege Cornelia nemo hæres exftiterit: bona publica fiant. legata quo^ feruis eorû præfenti die,nel fub condi tione ad hxredes pertinebunt. Item fi feruus ab extern hæres inftitutus fuerit,iuffu hæredis captiui adire poterit. Quod filius eins,qui in bo ftium potcftateeft,accipit,aut ftipulatur.-id(patre prius,^ poftliminio ' rediret,mortuo)ipfi adquifitum intelligitur. amp;nbsp;fi uiuo patre deceflerit: ad hæredem patris pertinebit.nam ftatus hominû,quorû patres in ho« ftium poteftate funt,in pendenti eft.amp;reuerfo quidem patre,exiftima tur nunquafuxpoteftatis fuiffe.mortuo,tunc paterfamilias fuifte,eu pater dus in hoftium poteftatem per ueniret. nbsp;Quæ peculiari nomi

ne ferui eaptiuorum poffident,in fufpenfo funt.nam fi domini poftliminio redicrint,eorum fada intelliguntur.fi ibi decefferint, per legem Corneliam ad hxredes eorum pertinebunt. Si quis cum prægnantc iixorem haberct,in hoftium poteftatem peruenerit, natoep deinde fi« lio,amp; mortuo,ibi decefferit.eius teftamentu nullu eft.quia amp;nbsp;eorû, qui in duitate remanferunt,hoc cafu teftamenta nunpuntur.

SI quis prägnante uxorerelida,in hoftium poteftatem peruenerit, mox natus filius dus uxore duda filiu uel fiha procreauerit,ac tune ■ poftliminio auus reuerfus fuerit.omnia iura nepotis nomine perindc capiet,ac fi is,cum filius nafeeretur,in duitate fuiftet.

H0ftcsfunt,quibusbellum publiée populus Romanus decreuit, uel ipfi populo Romano.cæteri latrunculi, uel prædones appel» lantur.amp; ideo qui à latronibus captus eft.feruus latronum non eft, nee poftliminium illi neceflarium eft.ab hoftibus captus (utputaGer« manis feu Parthis)amp;feruus eft hoftium, amp;nbsp;poftliminio ftatum re» , cuperatpnftinum.

Nihil intcreft,quomodo captiuus reuerfus eft.utrum dimiffus,an ui uel fallacia poteftate hoftium euafcrit.ita tarnen,ut fi ea mente ucnerit, utnonillöreuertcretur.necenim fatis eft corpore domum quemrediire,fi mente alienuseft.fedâc qui uidis hoftibus récupérant, poftliminio rediflc exiftimantux

Dlui Senetus amp;nbsp;Antoninus referipferût.fi uxor cum marito ab ho ilibus capta fuent, amp;nbsp;ibidé ex marito enixa fit.fi reuerfi fuerint, iuftos cITe amp;nbsp;patentes amp;nbsp;liberos, amp;nbsp;filium in poteftate patris,î5»éadmo« dumiurepoftliminq reuerfusfit. quod fi cum matre fola reuertatur: quafi fine marito natus,fpurius habebitur.

LAtroncs tibi feruum cripuerant. poftea is feruus ad Germanos peruenerat. inde in bello uidis Germanis feruus uenierat. negant poffe ufucapi eum ab emptorc, Labeo, Ofilius amp;nbsp;Trebatius ; quia ue-rum effet eum fubreptum effemec quod hoftium fuiffet, aut poftiimi* nio redr)ffet,ei rei impedimento effe.

SI quid bello captum in prsdaeft,nec poftliminio redqf. PAVLV5. imo fi in bello captus pace fada demu fugqt, deinde renouato bello capitur.'poftliminio redrjt ad eum,â quo priore bello captus eratdi mo do non conuenerit in pace,ut captiui redderentur.

SI poftliminio redifti.nihil,dum in hoftiu poteftate fuifti,ufucapcre potuifti. P A V L v S. imo fi quid feruus tuus pcculq nomine, dum ineoftatu effes,poffederit; id co quoeg tempore ufucaperc poteris: quoma cas res etiam mfeientes ufucaperc folemus. amp;nbsp;co modo etiam hxreditas, nondum nato poftumo, aut nondum adita, augcri per fer« uum haereditarium folet.

SI id,quod noftrum hoftes ceperunt, ciiifdcm generis eft, ut poftli» ‘ minio redire poffit: fimul at^ ad nos redeundi cauffa .pfugit ab ho ftibus,amp; infra fines imperq noftri effe cccpit,poftliminio eu rediffe exi« ftimandu eft. P A V L V S. imo cum feruus cuiufuis noftru ab hoftibus captus,inde aufugit,amp; in urbe Roma ita eft, ut neep in domini porefta« te fic,ne^ ulli feruiat.-nondu eum poftliminio rediffe exiftimandû eft.

pria,autcómiinis eft. proprîû milirare delidum eft, quod quis uti mi« les admittit.dederc fe militem, cui non licet, graue crimen habetur; amp;nbsp;augetur (ut in ceteris dcliftis) dignitate,gradu, fpecie militiæ.

DEfertorem auditum ad fuum ducem cum elogio præfes mittet; praeterquàmfiquidgrauiusille defertorin ea prouincia, in qua eft repertus, admifetic. ibi enim eu pleöi poena debere, ubi facinus ad» miffumeft,diui Seuerusamp;Antoninusrelciipferi'it. Poena? milirum huiufcemodi funt;caftigario,pecuniaria multa,munerü indidio, mili» tiae mutatio,gradns deiediojgnominiofa miflio.nam amp;nbsp;in metallum, aut in opus metalli non dabuntur, nee torquentur. Emanfor eft, qui diu uagatus ad caftra regredit. Defertor eft, qui per prolixû tempus euagatus reducitur. Is,qui in explora none emanet hoftibus infiften tibus,aut qui â fofTa tune recedit; capite puniendus eft. nbsp;Qui ftationis

munus reljnquit, plusquàm emanfor eft.ita^ pro mododelidi,aut ca ftigatur,autgradH militiæ deijcitur. Si præfidis, uel cuiufuis præpo« fiti ab exfecutionc quis defiftat: peccatum defertionis fubibit. Si ad diem cómeatus quis non ueniat;perinde in eü ftatuendû eft, ac fi eman fiffet, uel deferuifler, pro numero temporis; fafta prius copia docendi, num forte cafibus quibufdam detcntus fit, propter quos uenia dignus iiideatur. Qui militiæ tempus in defertione impleuit, emerito pri« uatur. Si plures fimul primo deferuerint, deinde intra certum tempus reuerfi fint; gradu pulfi in diuerfa loca diftribuendi funt. fed tiro« hibus parcendum eft. qui fi iterato hoc admiferint ; poena competenti adficiuntur. nbsp;nbsp;Is,qui ad hoftem confugit, Sc redijt: torquebitur,ad be»

' ftias'cg,uelin furcam damnabitur: quauis milites nihil eorü patiantur. Et is.qui uolens transfugere, adpræhenfus eft ; capite punitur. Sed fi eximprouifo,dumiterquis facit, capiatut ab hoftibus .-infpeflo uira: eins præcedentis adu,uenia ei dabitur. Sc fi expleto tempore militiæ re deat ; ut ueteranus reftituetur, Sc emerita accipiet. nbsp;nbsp;Miles,qui in bel»

Qui aliéna arma fubripuit ; gradu militiæ pellendus eft. In bel» loqui rem à duce prohibitam fecit, aut mandata non feruauit: capi» , te punitur,enam fi res bene cefferit. fed qui agmen excefferit; ex cauffa uel fuftibus cæditur, ucl mutarc militiam folet.necnonamp; fi quis ual-lum tranfeendat, aut per murum caftra ingrediatur ; capite punitur. Si ueroquis foflamtranfilqt; militia reqeitur. nbsp;nbsp;Qui feditionem atro-

cem militumconcitauit,capitepunitur. fi intra uociferanonem,aut leuem quetelam fedirio mot.a eft ; tûc gradu militiæ detjcitur. Et cum multi milites in aliquod flagitium confpirent, ucl fi legio deficiat: , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auocari

IIII. ARRIVS HENANDER lifc.I,dercmilitiri. QVicü lino tefticulonatuseft,quiiieamifit.- iure militaDit fcciin-dum diui Traiani refcriptü.Nam amp;nbsp;duces Sylla amp;nbsp;Cotta memo* rantur eo habitu fuiflè naturæ. Ad beftias datus fi profugcrit,amp; mili tiæ fe dederit.-quandoç iiiuentus capite puniendus eft. Idemfcp obfer» uandum eft in eo,qui paffus eft legi fe. In infulam deportatus fi effn giés militiae fe dedit,leftusüediflimulauit.*capite puniédus eft. Tem porarium exfilium uolutario militi infills relegationem adfignat.-dif« fimiilatio,perpetuum exfilium. Ad tempus relegatus fi expleto fpa cio fugs militis fe dedit.cauffa damnationis qusrenda eft: ut fi conti-neatinfamiamperpetuam,id«mobferuetur. fi tranfadumde futuro fit:amp; in ordiné redire poteft, amp;nbsp;honores petere militiae non prohibetur. Reus capitalis criminis uoluntarius miles fecundum diui Traiani refcriptum capite puniendus eft.nec remittendus eft có,ubi reus poftu-latuseft.fedubiaccedentecauffamilitiaeaudienduseft. fi dida caufia fit.'uel requirendus adnotatur. Ignominia miffus ad iudicem fuum remittendus eft, necrecipiédus poftea uolens militarc.licetfueritab-folutus. nbsp;nbsp;Adulterq uel aliquo iudicio publico damnati inter milites

non funt recipiendi. Non omnis,qui litem habilité ideomilitauit, exauthorari iubetur;fed qui eo animo militiae fe dedic, ut fub obtentu militis prscifiorem fe aduerfario faceret.nec tarnen facile indulgcn-dum eft extra ordinem iudicationis,qui negocium ante habuerut: fed fi in tranfadionem recidit,indulgendum eft. Exauthoratus eo nomine,non uti^ infamis erit.nec prohibendus lite finita militiae eiufdc ' ordinis fe dare, alioquin amp;nbsp;fi relinquat litem, uel tranfigat, retinendus eft. Qui poft defertionem in alia militiam nomen dedemntjegiüe fepalïï funt.'imperator nofter refcripfit,amp;hos militanter puniendos* Grauius autem delidum eft detredare munus miliris,quim adpetere. na amp;nbsp;qui ad ddedu olim non refpondebant, ut proditores libcrtatis in feruitutcmredigebantur.fedmutatoftatumiliriæ recefTum à capitis poena eft;quia pleriinq; uoluntario milite numeri fupplenrur. Qui filium fuum fubtrahit militiae belli tempore,exfiiio amp;nbsp;bonorum parte, multandus eft.fi in pace.fuftibus caedi iubet,amp; requifitus iuuenis, uel à patre poftea exhibitus,in deteriorem militiam dandus eft. qui enim fe follicitari ab alio paftus eft, ueniam non meretur. Eum,qui debi-litauit filium deledum propter bellum indidum, ut inhabilis militiae fit.præceptum diui Traiani deportauit. Edidum Germanici Csfaris militem defertoremfaciebat, qui diuabfuiflet. Ut is inter emanfores habe

TIT. XVL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tl99

habcrctur.fcd fine redest quisA offerat ferine depræhenfus ofFcratiir: panam defertionis euitat.nec intercft,cui fe offerat, uel à qno deprx-hendacur. leuius ita«^ defiâum emanforis habetur,ut erronis in fernis: deferticftisgrauius,utinfugitiuis. Examinaturautemfempcrcauf-fæ enianfionis,amp; cur,amp; iibi fuerit,amp; quid egent; amp;nbsp;dafür uenia ualetue dini^adfedioni parencum amp;nbsp;ad fini um A fi fetuum fugientem perfecu tus eft,uel fi qua huiufmodi caufla fit.fed amp;nbsp;ignorann adhuc difciplini tironi ignofcitur.

NOn omnes defertores fimiliter puniendi funt; fed habetur amp;nbsp;or-dinis,amp; ftipendioru ratio, amp;gradus militiæ,uel loei, amp;nbsp;muneris deferti,amp; anteaâæ uitæ.fed amp;numeri,fi folusjuel cum aïtero, uel cum pluribus deferuit,aliudue quod crimen defertioni adiüxcrit.item tem poris,quo in defertione faetit:amp; eorum, qua: poftca gefta fuerunt. fed fi fuerit ultro reuerlus,non cum neceffitudine.non erit eiufdem fortis.

Qui in pace deferuit.eques gradu pellendus eft,pedes militia *amit *afs. mu tat.in bello idem admiffum capite puniendum eft. nbsp;nbsp;Qui defertioni tat.

aliud crimen adiungit,grauius puniendus eft.óc fi furtü fadum fit,uelu ti alia defertio habebitur:uel fi plagium fadum,uel aggrelÏura,abigca-tus,uel quid fi m ile accefferit. Defertor fi in urbe inueniatur ; capite puniri fokt, alibi adpræhenfus,ex prima defertione reftitui poteft ; ite-rum deferendo capite puniendus eft. Qui in defertione fuit,fi fe obs tulerit.exindulgentialmperatorisnoftriin infulam deportandus eft.

item eum,qui in præfidio captus eft,in eadem conditione efte certum eft. fi tarnen ex improuifo, dum iter facit,aut epiftolam fert, capiatur quismenia meretur. A' Barbaris remiffos milites, itareftitui opor* tere Hadrianus refer ipfit,fi probabut fecaptos euafilïe,nontransfugif fe.fed licet hoc liquidö conftare non poffit; argumentis tarnen cogno-feendum eft. amp;nbsp;fi bonus miles ante exiftimatus fuit.propè eft, ut adfir» mationieius credatiir.fiemanfor,autnegligens fuorum,aut fegnis, aut extra cótubernium agens.non credatur ei, fi poft multum tempo» ris rcdijt. Qui ab hoftibus captus eft,amp; captum eum non transfugif • fe conftiterit:ut ueteranus erit reftituendus,amp; premia amp;nbsp;emerirum ca •

piet. Qui transfugit,amp; pofteamultos latrones adpraiicditA tranf« fugas demonftrauir.'polfe ei parci,diuus Hadrianus refcripfit.ei tarnen pollicenti ea nihil permitti oportere.

O Mne delidum eft militis,quod aliter, qua'm difciplina commua nis exigit,committitur.ueluti fegniciae crimen, uel côtumaeix, iii uel

X3oo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. XLIX.

nel defidiae. Qui manus intulit præpofito,capite puniendus eft.augc tur aut petulantiæ crimen dignitate præpofiti. Contumacia omms militis aduerfusducem,uel pratfidem,capite punienda eft. Qui in acie fugam prior fecit fpeftantibus militibus,propter exempftm capi te puniendus eft. Exploratores,qui fecreta nunciauerunt hoftibus, proditores fiint,amp; capitis poenas luunt.fed amp;nbsp;caligatus,qui metu hofti-«m languorem fimulauitjn pari cum eis cauffa eft. Si quis commit Ïitonem uulnerauit.fiquidem lapide: militia retjeitur. fi gladio ; caput amittit Qui fe uulnerauit,ud alias mortem fibi confciuit;Impera= tor Hadrianus refcripfitjit modus eius rei ftatutus fit : ut fi impatien-tia doloris,aut tædio uitæ,aut morbo,aut furore, aut pudore mori ma luerit.nó animaduertatur in eum/ed ignominia mittatur. fi nihil tale prætendat.-capite puniatur. Per uinum, aut per lafciuiam lapfis: capi« talis poena remittéda eft,amp; miliriæ mutatio irroganda. Qui præpo-fitum fuum non protexit/u poffet:in pari cauffa faflori habendus eft. fi refiftere non potuit.-parcendum ei. Sed amp;nbsp;in eos,qui præfeâum cen-turiæ à latronibus circumuentum defcrueriuit,animaduerti placuit.

QVi ftatus controuerfiam patiuntunlicet reuera liberi funt, nó de bent per id tempus nomen militiædare,maxime lite ordinata.-ß ne ex libertate in feruiruté, fine contra petantur. ne hi quidem, qui in« genui bona fide feruiunt.-fednecqui ab hoftibus redempti funt,pri« usquim fe luant.

Militesprohibenturprædi.icôparare in his prouintijs Jn quibus militiâ exerccnt,prætcrquàm fi paterna eorum fifciis diftrahat. nam amp;nbsp;hanc fpeciem Seuerus amp;nbsp;Antoninus remiferunt. fed ftipendqs implerisemerepermittuntur. fifcoautem uindicatuc prædium illicite comparatum,fidelatnmfuerit.fed finondumdelata cauffa ftipen« dia impleta fin^uel miiTio contigerit.delationi locus non eft, nbsp;nbsp;Mili»

QViexciibiaspalatqdeferueritjCapite piinitur.fed ex cauffade« fertionis reftirutusin militiam, non aliter medrj temporis fti« pendium amp;: donatiua accipit, nifi hæc eiliberalitas principalis fpecis aliter indulferit.

OFficium regentis exercitum non tantum in danda, fed etiam in oÄeruanda difciplina conftitit. nbsp;nbsp;Paternus quocg fcribit, debe»

re eum,qui fe meminerit armato præene.parciflime commeatum da-re;equum milirarem extra prouinciam dud non permittere .• ad opus priuatum,pifcatum, uenatum,militcmnonmittere. namin difciplina Auguftiitacauetur.Etfifdo,fabnlibus operibus exerceri milites, nó effe alicnum.'uereot tarnen, fi quidquam permifero, quod in ufura meû.aut tuum futaie modus in ea te non adhibeatur, qui mihi fit to# lerandus. Officium tribunorum eft,uel eorû,qui exercitui præfuntj milites in caftris continerc,amp;ad exercitationem producere,claues por tarüfufcipere,uigilias interdum circumire,frumentationibus com mi litonum interefTe.frumentum probare,fraudem menforum coërcere, delifta fecundum fuæ authoritatis modfi caftigarCjprincipqs frequen» ter interefTe, querelas cómilitonum audire,ualetudinarios infpicere. XIII. IDEM.

Milites agrum comparare prohibétur in ea prouinciajn qua bei« lica opera peragunt.fdlicet ne ftudioculturæ militia fua auo« centur.Ôeideodomû comparare non prohibentur.fed Sc agros in alia prouinciacopararepoffunt.caeterum in ea prouincia, in qua propter cauffam prælq uenerunt,ne fub alieno quidem nomine eis agru com= parare licet.alioquin fifco uindicabitur.Is autem,qui contra difciplina agrum comparaueritrfi nulla de ea re quaeftione mota miffionem ac« ceperininquietari prohibetur. Illud confiât ; praefcriptionis huius commodum ad cos,qui ignominiae caufla miffi funt, non pertinerc; quod pracmq loco ueteranis concefTum intelligitur. amp;nbsp;ideo amp;nbsp;ad eum, qui caufaria mifTus efl,poteft did pertinere, cum huic quoep præmiu praeftatur. nbsp;nbsp;Miffionum generales cauffae funttres; honefta, caufaria,

ignominiofi.Honefta efl,quæ tempore mi litis impleto datur.Caufa= ria,cum quis uido animi uel corporis minus idoneus miliris renuncia tur.Ignominiofa caufla eft,cum quis propter dclidum facraméto fol-uitur. amp;nbsp;is,qui ignominia miffus cfl,neq? Roms, neq; in facro comita-• tu agere poteft. amp;nbsp;fl fine ignominis métione miffi funt,* nihilominus ali^s*nl-ignominia mifli intclliguntur. nbsp;Irreuerens miles non tantum à tribu hiloma-

no,uel centurionc,fedetiam àprincipali cocrccndiis eft nam eum,qui gis. centurioni cafligare fe uolenti refliterit, ueteres notauerunt. fi uitem teiiuit.-militiam mutat.fi ex induftria fregit,uel manum centurioni in tulit : capite punitur. nbsp;nbsp;Eius fugam, qui cum fub euftodia uel in rarce

der feripHtquia euftodix refuga^nó defertor militie eft. Eum tarnen, qui carcere effr.iâo fugerit, etiam fi ante non deferuerit,capite punien dum, Paulus Rripfit. Defertorem, qui ä pâtre fuo fueric oblatus, in deteriorem militiâ diuus Pius dari iutTinne uideat (inquit^^atcr ad fuppliciü filiu obtiilifTe. Itemq^ diui Seuerus amp;nbsp;Antoninus eû,qui poll quinquennium defertionis fe obtulit.deportari iiiffèrunt. quod exern plum amp;nbsp;in cæteris fequi nos debere,Menander fcripfit.

QVi commeatus fpacium cxceffit,emanforis uel defertorisloco habendus eit. habetur tarnen ratio dierum,quibus tardius teuer fus elt.-item temporis,nauigationis,uelitineris. amp;fi fe probat ualetudi neimpeditum,ueUIatronibusdetcntum,fimilinecafu mord paiTum (dum tarnen non tardius à loco feprofedum probet, quärn utoccurre re poflit intra commeatum)reftituendus eft. nbsp;nbsp;Arma alienafle,graue

crime eft.'à ca culpa dcfertioni exæquatur,uti9 fi tota alienauerit.Scd amp;: fi partem eorum.ädem eft,nifi quod intereft. nam fi ribiale,uel hume rale alienauit.caftigari uerberibus debet.fi ucro loricam, fcutu, galei, gladium: defértori fimilis eft. Tlroni in hoc crimine facilius parcitur: armorumep enftodi plerun^ ea culpa imputatur, fi arma militi corn« nufit non fuo tempore.

EX caufla defertionis notatus ac reftimtus, temporis.quo in defer« jione fuit,ftipendns expungif .quod fi ratio cóftitent, neqgdeferto remfuiireapparuerit.omniaftipendia citra temporis finéredduntur.

QVi metu criminis,in quo reus iam fueratpoftulatus, nomen mi- ' litix dedit : ftatim facramento foluendus eft. nbsp;Miles turbator pacis capitepunitur.

Ilijfamilias militis peculium fi apud pattern remanfit; fi nc teftamento filio defundo,pater ipfi hæres non fit; fed tarnen hæres his fiet.qmbus filius fuir.

I filiusfamilias miles dcceflerit,fiquidem inteftatus: jona eins non quafi hæreditas, fed quafî peculium patri deferun« tur. fi autem teftamaito fado;hic pro hxreditate habetur caftren-fe peculium.

SI mulier filio uiri militi ad caftréfes uel militarcs forte res compa« randasreliquent pecuniam; uti^caftrenfipeculioea,quæ compa xantur,dBnumerari indpium.

Mlles præcipua habere debet, qnx detulit fecum in caftra, concc= dente patre. Aftionem perfccurionenicp caftrenfium rcrum femper filius etiaminuito patre habet. Si paterfamilias militiætem porejiel etiam poft mifljonem,adrogandum fe præbuerit: uidendum erit,ne huic qiioqp intelligaturearum return permifta adminiftratio, quas ante adrogationem in caftris adquifierit;quamuis conftitutiones principales de his loquantur,qui ab initio,cum eftent filqfamiliarujmi litauerint. quod admittendum eft.

Miles filiusfamilias d commilitone.ucl ab eo.quem per militiam cognouic^hxresinftitutus^etiamcitra iulTum partis fuoarbis trio rede pro hxtede gerit.

SI militi filiofamilias uxor feruum manumittendi cauffa donauc-rit.an fuum libertum feccrit, uidcamus tquia peculiarcs amp;nbsp;feruos amp;:libertos potuithabere.amp;magis eft,uthoccaftrenfi peculiononad= numeretur.quia uxor ci propter militia nota eft. Plane fi mihi propo-nas ad caftra eunti marito uxorem feruos donaffe, ut manumittat, amp;nbsp;habiles ad militia libertos habeat.poteft dieijua uoluntate fine permif fu patris manumittentem ad libertatem perducere.

SI caftrenfe peculium maritus habeat: in quantu facere poteft, con demnabitunquia etiam non caftrenfibus creditoribus ex eo pecn3 lio magis eft eum cogi reddere.

SI forte uxor,uel cognatus,uel quis alius notus non ex caftris filiofa milias donauerit quid,uel legaueritA etia expreflerit nominatim, utincaftrenfi peculiohabeatanpoffircaftrenfi peculio aggregarid amp;nbsp;non puto. ueriratem enim fpcftamus,an uera caftrenfis noncia uel ad* fedio fuit,non quod quis finxit.

PRoponebat filiusfamilias miles teftameto fado extraneu hxredé fcripfiffe,deinde fupftite deccififle .-pater deliberate hærede inftitu to ipfe dié fundus effe.deindehaeres inftitutus repudiafle hærcdit.atc. quærebat/id que caftrenfe peculiû pertineret. diccbâ,caftrenfe peculiu iii iq filq

filtjfamiUas, fiquidem teftatus deceffiflet, quafi hærcditatc deferri hæ« redi feripto.-fiueextraneum fcripfiffethæredem,fiùcpatrcm. fed turn nihil de pcculio decernitfilius ; non nunc obuenifle patri, fed non effe ab co profeflum creditur. deniq? fi feruo filq caftrcnfi libertaftm pater adferipferit, rnoxep filiös uiiio patre defunöus fit;non impeditur Iibcrlt; tas xum fi filius patri fiiperiiixcrit, impediatur libertas. Vndc Marcel« lus putatneceffariü quo^ haeredem feruum filqpeciiliarem patri exi« ftere pofTe/i filio pater fuperuixerit. Idem refereba, amp;nbsp;fi rem peculiars fihj pater legauerit. nam eodem cafu, quo libcrtatem competere dixi-musjegatu quoqj uel debebitur, nel impedietur. quibus ita præmiflîs, amp;nbsp;in propofito diceba ; cum haeres non adijt hæreditatem, retro pecu« hum partis bonis acceffiffe. unde poffe dici,etiam patris bona auda pee hac repudiations, nee effe nouum, ut ex poftfado aliquis fuccefforem habuiffe uideat.nam amp;nbsp;fi filius eins, qui ab hoftibus captus eft, deceffe« rit patre captiuo uiuo.fiquidem pater regrederet, quafi filiusfamilias, pcculium habebit. enimueto fi ibidem pater dccefferit : quafi paterfa« milias Icgitimum habebit fuccefforem, Sr retro habuiffe credetur eins fucceffor. ea quoeç, qua: medio tempore filiusfamilias iftc quæftjt, nó harredi patris,fed ipfi filio quæfita uidebuntur,

EX nota Marcclli conftat, nee patribus aliquid ex caftrenfibus bonis filiorum deberi.

CAftrenfe pcculium eft,quod à parentibus, uel cógnatis in militia agenti donatum eft: uel quod ipfe filiusfamilias in militia adqui« finit, quod nifi militaret, adquifiturus no fuiffet.nam quod erat amp;nbsp;fine • militia adquifiturus,id peculium eins caftrenfe non eft.

PAter,quidatinadoptionem filium militem, peculium eiauferre non poteft, quod feme! iure militiae filius tenuit. qua ratione nee emancipando filium, peculium eiaufert, quod nee in fam ilia retento poteft auferre.

DIuus Hadrianus refcripfit in eo, quem militante uxor hæredem , inftituerat, filium exftitiffe hæredem : amp;nbsp;ab eo hæreditarios fer-nos manumiffos proprios eins libertos fieri.

Filiusfamilias miles fi captus apudhoftes uita fungatur : lexCor« neliafubuenitamp; fcriptis haeredibus.-quibus ceffantibus,iureprifti-no peculium pater habebit. Proxima fpecies uidetur, ut fcriptis hatre» dibus

dibus delibcrantibus.quod fecuus interim ftipdatus eft, nd sb alio fibi traditum accepit (quod quidem ad patris perfona attinet) ft forte pecu liuni api^ cum refederit.-nullius momenti uideatur,cum illo tempore non fuerit feruus patris. quod autem ad fcriptos hxredes ; in fufpenfo fuifle traditio Jtcniq; ftipulatio intelligatur. ut enim hereditarius fuiffe crcdatur,poftaditam hæreditaté fit. fed paterna uerecundianos mo= uet,quatenus amp;in ilia fpccic, ubi iurepriftino apud pattern pecuhum icmanet,etiam adquifttio ftipulanonis uel rei tradiræ per feruum fiat.

Legatum,quod ei feruo reliftum eft (quamuis tue propter incertum nulli fit adquifitu) omiffo teftamento, patri tunc primum per feruum adquiretur.-cum ft fuiflet exemple haereditatis pcculio adquifitum,ius patris hodie non conftderaretuc.

PAtcr, milite filiofamilias rcuerfo,quod donat,caftrenfis pcculq n6 facit Jed alterius pcculq.perindc ac ft filius nunqua militaffer. Si ftipulanti filio fpondcat.-fiquide ex caufla peculij caftrenfis.-tenebit fti» pulatio. catterum ex quahbet alia cauffa non tenebit. Si pater à filio fti pulatur : eadem diftindioferuabitur. Si feruus peculij,quod ad fi» lium fpedat,ab extero ftipulctitr, aut per traditionem accipiat; fine di» ftinflione cauflarum res ad filium pcrtinebit. no enim ut filius duplex ius fuftinetA patris, amp;nbsp;filijfamilias.-ira feruus, qui caftrenfis peculq eft, qutq; nulle iure,quamdiu filius uiuiqpatri fubieftus eft,aliquid adqui-rere fimpliciter ftipulando, uel accipiendo patri poteft. quæ ratio fua» det, ut ft ab ipfo patre feruus,qui ad filium pertiner, ftipuletur ex qua» cun(5caufla, uel traditum accipiat:fic adquiratur filio res amp;nbsp;ftipulatio, ’ quemadmodum ft extero promififlet.quia perfona ftipulantis amp;nbsp;acci-pientis ea eft,ut fine differentia cauffarum, quod per eum agitur, emo» lumentum filrj fpeftet. nbsp;nbsp;Si ferui pater ufumfrudum amiferit, cuius

proprietatem in caftrenft pcculio filius habebat.-plenam proprietatem habebit filius.

DOtem filiofamilias datam, uel promilTam, in pcculio caftrenft non effe refpondi. nee ea res contraria uidebit ei, quod dim Ha« •driani temporibus filiufamilias militem uxori hæredem exftitifle pla-cuit,amp; hæreditaté in caftrenfe peculium habuiffe. nam htereditas ad» uenticioiurequxritur ; dos autématrimoniocohærensoneribus eins ac liberis cómunibus, qui funt in aui familia, confertur. Htcredita-tem caftrenft pcculio nonuideriquæfitam refpondi, quam frater pa» truelis in alia prouincia ftipendia merens,fratri patrueli,cum quo nun-quam militamqreliquit.fanguinis etenim ratio,nó militiæ caufla me-nram

PAtcr.qui caftrenfe peculium inteftati filtj retinebit.æs al^niim intra moduni dus amp;nbsp;annum utilemnire praetorio foluere cogitut. Jdcni.fi teftamento fcriptushærescxftiterit,pcrperuö ciuiliter uthæ-res conuenitur. nbsp;nbsp;Pater d filio milite,uel qui militauerat,hæres inftitu

tus teftamenti cauffam omifit,amp; caftrenfe peculium pofledit.legitimi hxredisexemplocogetur ad finem peculq perpetuö legata præftare. quod fi filius poft annum, qudm militate defierat, iure communi teftamento fado uita deceflït:ratione Fakidiæ retinebitur quarta. cære* rum fi teftamenti cauffampater omifit,cum peculium creditoribus foluendononefïet.nihildolouidebiturfeciffe,quamuis temporis In cutrat compendium. '

Ex caftrenfi peculio feruus à patre hæres inftitui non poteft, amp;nbsp;filiu neceffariu hæredem patri facit.amp; in fumma, ea re hi aflus patris, qui ad præfens rei alienationcm alicuius iuris de caftrenfi peculio præ ftantjmpediuntur.hi ucro,qui non ftatim quidem/ed poftea efficcre folent.co tempore animaduertentur,quo habere effedS confueuenit; ut fi fuperfit filius,cui auferat, nihil agatur. fi ante decefferit.ad? patris non impediatur.ita«^ negabimus pattern filio faluo cómuni diuidum do agenrem proprietatem alienaturü excmplo dotalis prædq. Scd nee fi focius ultro cum eo agat,quidquam agetur;ueluti fi cum eo agerct, cui bonis interdidum eft. nbsp;nbsp;Scruos ex co peculio ufufrudu; item præ

dia tam ufufrudu,quam exteris feruitutibus pater liberate potetit.fed êrferuitutes his adquirerc.id enim amp;nbsp;cum,cui bonisinterdidum eft,ue ' rum eft confequi poffe. ncq? aut feruis ex co peculio,neqj prxdijs ufum frudum uel feruitutem imponere pater poteft. nbsp;nbsp;Si quando ex eo pe

culio filius rem alienam bona fidc tenebit : an pater eius in rem, uel ad exhibendum adionem pati debcat,ut exterorum filiorü nomine,qux titur. Scd ucrius eft,cum hoc peculium à patris bonis feparetur: defend fionis neceffitatem patri non imponendam.fed nee cogendus eft propter xs alienum,quod filius peculq nomine,quod in caftris adquifiuit, confeciffe dicetur, de peculio adionem pari. Et fi fponte patiatur ; ut • quilibet defenfor fatifdatö filiu in folidum,non peculio ténus defende re debebit ; fed amp;cius filrj nomine non aliter mouere adionépoteft, fi faris dederit,eum ratam rem habiturum.

XIX. TRIPHONINVS. Ub. IX. diJ^Mtionum. DE hxreditate ab adgnato commilitone data Scxuola nofter du-bitabat:quia potuit amp;nbsp;ante notus amp;nbsp;amicus dare,potuil amp;nbsp;nó date, nift

TIT. XV IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'1307

re,nifi commilitium charitatem auxiffetnobis ita^ uideninfi ante có militiumfaftumfit teftamenrum: noneflèpeculijcaftrenfis cam hæ-reditatf^. fi poftearcontra. Sed fi fecuus peculij caftrenfis à quocuneg fit hæres fcnptus.iulTu militis adiré debebit hacreditatem, eaiqp fiet bonorum caftrenfis peculij. nbsp;nbsp;Filiusfamilias paganus de caftrenfi pecu«

lio fecit teftamentum, amp;nbsp;dum ignorât patri fe fuum hæredem cxftitif-fe,deceffit.non poteft uideri pro caftrenfibus bonis tcftatus,pro pater* nis inteftatus decefliffe;quamuis id in milite etiatn nûc refcriptum fit; quia miles ab initio pro parte teftatusA pro parte inteftatus potuerat mori. quod ius iftc non habuit.non magis, quam fi fine obferuatione legum faceret teftamétum.heceffariô ergo caftrenfis peculij hæres fcri ptus uniuerfa bona habebitperinde ac fi pauperrimus fado teftameto deceffilTetjignorans fe locupletatu per feruos alio loco agentes. nbsp;nbsp;Pa=

ter peculij caftrenfis filij feruum teftamento liberum effe iuflit, intefta to defundo filiofamilias.mox parre.‘quæritur,an libettas feruo compe tat Jquot; occurrebat enim no potuifte dominium apud duos pro folido ef-fe.denilt;5 filium pofle manumittere talis peculn feruum, Hadrianus co ftituit.Et fi teftamento tarn filij,quàm patris,idem feruus accepiffet 11« bertatem,amp;utrilt;5pariterdeceffiflent.non dubitaretur ex teftamento filij liberum effe eum. fedamp;infuperiorecafupro libertateâpatre data ilia dici poffunt.-nunquid quoad utatur iure conceffo filius in caftrenfi peculio, eoufcj! ius patris ceffauerit. quod fi inteftatus decefferit filius; poftliminij cuiufdam fimilitudine pater antiquo iure habeat peculiu, retro'q; uideatur habuiffe return dominia.non tarnen,fi ut hæres uiuo filio uindidam feruo impofuit,dicatur eum poll mortem inteftati filij ex ilia manumiffione liberum fadum effe. Quid autem fi teftamen turn feceritfilius,amp; non fit dus aditahæreditasc’non tarn facile eft di« cere continuatum patri poft mortem filij return peculij dominium;cu medium tempus,quo délibérant inftituti hæredes,imaginem fucceffo ri præftiterit. alioquin amp;nbsp;fi adita fit ab inftituto filij hæreditas; dicetur £ patre ad cumtranfiffe proprietärem, qd abfurdum eft.-nifi inpendenti (ut in alijs)amp; in hac fpecie habeamus dominiarut ex poftfado retro fu« iffe,aut no fuiffe patris credamus. fecundu quod difficile erit expedite, fi dum délibérât hæredes,dies cefferit legati feruo iftius peculij dati in teftamento eius,ex quo pater nihil capere potuiffet.-an id ad ipfum pet tincat, cum utiep ad hæredem filij pertineat.facilior tarnen de libertatc ferui deliberatio eft in fpecie,in qua inteftatus filius deccffiffe proponi tur.non eft ergo ratio refpondendi,competere libertatem eo tempore datam,quo non fuit in dominio patris. fauorabilem tarnen fententia conttatiam in utroeg cafu nou negamus.

SEdfiponasfiliumredamentum feciflè,amp;parrem hæredemindi-tuidcjCum uti^ pater teftameto fiio feruo filq libertatemlt;^ediflet, qui ad eum ex teftamento filq pertinere eoeperit .• uidendum ed, nun-quid ei comparari debeat,qui cum nianiimittererur,alienus eraf,dein de poftea adquifituscft.Sed fauorabilius eft,libertatem à patre reliflâ admittere;amp;ab initio patris eum effeuiderie.x hoc, quod podea con* tingit,oftenditur.

Eteranorum priuilegiu inter caetera etiam in deliâis ha« bet prærogatiuam, ut feparentur â cæteris in poenis.nee ad bedias uti^ ueteranus datur,nec fudibus cæditur.

Onefte facramento folutis data immunitas etiam in cis ciiiitatibus,apud quas incolae funt,ualet;nec labefaflatur, fi quis eoriim uoluntate fua honorem aut muniis fufeeperit. Vedigalia amp;nbsp;patrimoniorum onera folennia omnes fudmere oportet.

VEteranis amp;nbsp;liberis ueteranorum idem honor habetur,qui amp;nbsp;deen jionibus .igitnr nee in metallum damnabuntur, nee in opus pu« blicum,uel ad bedias,nee fuftibus caeduntur.

VI« ftemendæimmunitatem ueteranos non haberejulio Soffia no ueterano refcriptum eft. nam nee ab intributionibus, quæ in pofteftionibus fiunt, ueteranos eiTe excufatos, palam eft. Sedamp; naues eorum angatiari pofte, Aelio Firmo amp;nbsp;Antonino daro ueteranis re« fcriptum eft.

VEreranosdiuus Magnus Antoninus cum patre fuo refcripfit, d nauiufabricaexcufan. fedamp;abexadione tributorühabentim« munitatem, hoc eft ne exadores tributorum conftituantur.Sed uctc-ïani,qiu pafti funt fe in ordinem Iegi,muncribus fungi coguntur.

Vnicipem aut natiuitas facit, aut mannmiffio, aut adoptio.amp; proprie quidem municipesappellantua muneris participes,recepti in cinitatem, ut mune« ra nobifcum facercnt.fed niinc abufiue municipes dicimus fuos cuiufcü($ciuitatis ciues;utputa Cam panos,Puteolanos. nbsp;nbsp;Qui ex duobus igitur Cam

____panis parentibus natus eft, Campanus eft. Sed amp;nbsp;fi ex patre Campano,matre Puteolana: æque municeps Campanus eft; nifi forte priuilegio aliquo materna origo cenfeatur.tunc enim mater naeoriginis erit municeps.utputa IJienfibusconceffum eft, ut qui ma« tre Ilienfi eft,fit eorum municeps.etiam Delphis hoc idem tributum amp;nbsp;conferuatû eft.Celfus etiam refert Ponticis ex beneficio Pompei Magni competere,ut qui Pontica matre natus eflet, amp;nbsp;Ponticus eflèt. qd! beneficium ad uulgo quæfitos folos pertinere quida putant ; quorum fententiam Celfus non probat.nelt;j enim debuiffe caueri,ut uulgo quae fitus matris conditionem fequeretur.quam em aliam originem hic ha bett' fed amp;nbsp;ad eos,qui ex diuerfarum ciuitatum parentibus orerentur.

QVoties filiusfamilias uoluntate patrisdecuriocreatur.-uniuer« fis muncribus,quae decurioni filio iniunguntur,obftriflus eft pa ter, quafi fideiuffor profilio. nbsp;nbsp;Confenfiffe autem pater decuriona-

tui filq uidetur.fi præfens nomination! non contradixit. proinde quid quid in re publica filius geffit,pater ut fideiuffor praeftabit. Geftum aut in re publica accipere debemus:pecuniam publica m tradare, fiue ero-gandam dccernere.Sed amp;nbsp;ft curatores operum uel cuius alterius rei pu blies creauit,tenebit.Sed amp;nbsp;fi fuccefforem fibi nominauit, pattern ob-ftringet.Sed amp;nbsp;fi uedigalia locauit,pater erit obftridus. Sed fi filius tu« tores dare non curauerit, uel minus idoncos ekgerit ,nec fans exege« rit,uel non idoneum accepennipfe quidem quin fit obftridusjiulla du bitatio eft. pater uero ita demum obligatur, ficutSc fideiuffores folenc hoc nomme obligari.fed non folent(hoc enim amp;nbsp;relatum amp;nbsp;refcriptu kkk q eft

eft) quia fideiuffores rempublicam faluam fore promittunt. reipubli# cae autem nihil(quod ad rem pecuniaria attinet)intcreft,pupinis nito« res dari. Is,qui ultra commeatum abeft,uel ultra formam cornea« tui datam,ad munera euocari poteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

LAbeo indicat eum,qui pluribus locis ex æquo negôcietur,nufquâ habere domiciliu. quofdam autem dicere refert, pluribus locis cu incolam effe,aut domicilium habere, quod ueriuseft.

ADfamptio originis, quae no eft, ueritatem naturae non perimit. errore enim ueritas originis nó amittitur.- nec mendacio dicen« tis fe effe,unde non fit,dcponitur;neq^ recufando quis patriam,cx qua oriundus eft,nelt;5 mentiendo de ea,quam non habet,ueritatem muta re poteft. nbsp;nbsp;Filius ciuitatem,ex qua pater eins naturalem originem

diicit,nó domicilium fequitur. Viris prudentibus placuit, duobus locis poffe aliquem habere domicilium:fi utrubiqg ita fe inftruxit,ut nó ideo minus apud alteros fe collocalTe uideatur. nbsp;nbsp;nbsp;Libertini origine

NOndebere cogi decuriones uilius ptaeftare frumentum ciuibus fuis,quàm annona exigat,diui ftatres refcripferuntA alijs quoqg conftitutionibus principalibus id cautum eft.

EIus,qui inftum pattern non habet,prima origo â matte ; eo'q^ die, quo ex ea editus eft,enumerari debet.

SImile pnuilegiu fifco nulla ciuitas habet in bonis debitoris,nifi no» minatim id à principe datum fît.

IMperatorTitius Antoninus Lcntnlo Vero tcfcripfit,magiftratuu officium indiuiduum,ac periculum effc commune. quod fic intelli gi oportet,ut ita demu collegae periculum adfctibatui : fî ne^ ab ipfo, qui

qui geffit,nc^ab his^qui pro co interuenerunt, res feruari pofTitrStfolo uendo non fucrit honore de pofîto.alioquin fi perfona eorum^uel can no fit idonea,uel foluendo fuerit,quo tempore conueniri pocuinanuf quif^ inlt;iis,qu« adminiftrauitjtenebitur. Quod fi forte is,qui peri culo fuo nominauit magiftratu/oluendo fit:utriim in eum prins adio rcddi,quafi in fideiuflbrem debeat an ucro non aliâs, quam fi res à col lega feruari non pointe' Scd placuit fideiufforis exemplo priorem con ueniendum,quinominauit;quoniam collega quidemneglegentiacac poena: caufla: qui uero nominauic^fidei ratione conueniatur.

QVidergo,fi alter ex magiftratibus toto anno abfuerit,aut forte præfens per conrumacia, hue ignauiam,ucl sgram ualetudinc reipublicæ négocia non geiferitA omnia collega folus adminiftraue-ritmee tarnen tota res ab eo feruari poffitf talis ordo dabitur,ut in pri-mis qui négocia geffit reipublics,amp;qui pro eo cauerunt, infolidü com ueniantur:mox peradis omnibus pcriculum agnofcat,qui non idone-um nominauerit.’poftremo alter ex magiftratibus, qui reipublics ne» gocqs fe nó immifcuit. Nee iufte,qui nominauit, uniuerfum periculü recufauerit.’cum feire debcat eum,qui nominarctur, indiuiduum offi cium amp;nbsp;commune periculum fufeepturum nam amp;nbsp;cum duogefferut, amp;nbsp;ab altero feruari,quod debeturnon potcft;qui collegam nomina-uitjn uniuerfum conuenitur.

MVnicipes intelliguntur fcire,quod fcianthi, quibus fummarei» publics commiifa eft.

ORdine decurionu ad tempus motusA in ordinem regreifus : ad honores exemplo relegati tanto tempore non admittitur ,quan to dignitate caruit. fed in utroeg placuit examinari^quo crimine dana» ti eiufmodi fententiam meruerunt. durioribus etenim poenis affedos ignominia,ueluttranfado negocio, poftea Überari .• minoribus uero, , quam leges permittunt, fubiedos.nihilominus inter infames haberi: cum fadi quidem qusftio fit in poteftate iudicantium, iuris autem authoritas non fit. In cum, qui fuccefforemfuo periculo nomi naueritji finite magiflxatu fucceffor idoneusfuit,adionemdarinon oportet. In fraudem ciuilium munctum per tacitam fidem prsdia translata fifcouindicantur.'tantumcpalteruminterdids rei minifter de fuis bonis cogitur folucrc. lus originis in honoribus obeundis ac kkk iq mune

muncribus fiifcipîcndis adoption« non mutatut: fed nouis quo^ mu« neribus filius per adoptiuum pattern adllringitur.

SEd amp;nbsp;fl is cmancipetur ab adoptiuo patre:nô tantu filius,lt;ed etiam ciuis ciuitatis,cuiiis per adoptionem fuerat faflus,efle définit.

LlbcrtiK propter patronum à ciuilibus muneribus non excufatur. nec ad rem pertinct, an operas patrono capto luminibus, uel mi* nifteriu exhibeat, Liberti uero fenatorum.qui négocia patronorum gerunt, â tutela decreto patrum excufantur. Filium pater decurio« nem eife uoluit. ante filium ex perfona fua respublica débet cóuenire, quam pattern ex perfona fdq. nec ad rem pertinebit, an filius caftrenfc pcculiu tantfi poffideat, cum ante militaffet, uel poftca. Praefcriptio temporu, quae in honoribus repetundis, uel alps fufcipiendis data eft, apud eofdc feruat ,nô apud alios, fed codé tempore no funt honores in duabus ciuitatibus ab code gerendi.cu fimul igit utrubiej defetunt:po tior eft originis cauffa. Sola ratio poffeffionis, ciuilibus muneribus pofleflori iniungendis,citra priuilegiu fpecialiter ciuitati datu, idonea no eft. Poftliminio regrefli muneribus patriae obtemperare cogunt, quauis in alienæ ciuitatis finibus cófiftanr. Exigendi tributi munus inter fordida munera no habetur. amp;ideodecurionibus qnoqj mandat, Excaufl’afideicomiffimanumifliisinmuneribns ciuilibus manila miflbris origine fequit ,nô cius.qui libertaté reliqiiit. In adoptiua fa milia fufceptu.exemplo dati. muneribus ciuilibus apud originem aui quoep naturalis refpondere,diuo Pioplacuit: quauis in ifto fraudis ne fufpicio quide interuenerit. Error eius, qiii fe municipe, aut colonu • exiftimans,muncra ciuilia fufeepturu promifit ; defenfionem iuris no excludit. Pattis domicilium filium aliorum incolam ciuilibus mu-neribus aliens ciuitatis non adftringit. cum in paths quoqj perfona do niicilq ratio temporaria fit. In quaeftionibus nominatos capitalium criminum ad nouos honores ante cauffam finitam admitti non oportet. caererum dignitatem priftinam interim retinent. Sola domus poffeflïo,quæin aliéna ciuitate cóparatiir, domiciliu non facit. No» minarifuccefforis periculum fideiuftbris nominantis nó renet. Fi-, deiuffores,qui faluam rem publicam fore refponderunt, amp;nbsp;qui magi-ftratus ftio periculo nominannpœnalibos aftionibus non adftringun-tur, in quas inciderut hi, pro quibus interuenerût. eos enim damnum rei publicæpræftare fatis eft, qiiod promitti uidetur.

in côtinuandis honöribusjiiuitis, non etiam uolentibus concCfTardum ne quis continuet honores.

DOinicilium re amp;nbsp;fado transfertur,non nuda conteftationc.ficu-ti in his exigit,qui negant fe poffe ad munera ut incolas uocati.

LVeins Titius cü effet in patris poteftate, $ magiftratibus inter cae-teros frumento comparando inuito patte curator conftitutus cft. tui rei Lucius Titius neeg confenfit,ne^ pccuniam acccpit,ne^ in cam tem cauit, aut fe cóparationibus cum cacteris mifcuit. amp;nbsp;poft mortem patris in reliqua coUcgaruinterpcllari ccepit. quacritur, an ex ca cauffa tenerj poffitf Paulus refpondit. eum,qui iniundum munus à magiftra tibus fufeipere fuperfedit, poffe conueniri eo nomine propter damnu tcipublicae.quamuis eo tempore,quo creatus cft, in aliéna fucrit poteftate. Paulus refpondit cos,qui pro alijs,non ex cótradu, fed ex offi-cio,quod adminiftrauerint, cóueniuntur.-in damnu fords fubftitui fo-lere,nó etiam in ufuras. Idem refpondit.haeredes patris propter mu nera filq.quæ poft morté patris fufcepit,iure conueniri non poffe. Hoc tefponfum amp;nbsp;ad earn pertinct,qui à patre decurio fadus, poft mortem patris munera fufeeperit. Idem refpondit. eü,qui decurioné adopta» uit,onera decurionatus eins uideri fufeepiffe exemplo patris,cuius uo-luntate filius decurio faduseft. Idem refpondit. eóftantematrimo-. niodotem in bonis maritieffe. fed fi ad munera municipalia accepte modo fubftantiæ uocetur .• dotem non debcre computari. Idem refpondit. fi per aceufatorem criminu capitalium nonftetiffet,quo minus crimen intra ftatutum tempus perfequeretur.- reum non debuiffe medio tempore honorem appetere. Imperator Seuerus amp;nbsp;Antoninus Augufti Septimio Zenoni. Pro infante filio,quem decurionem effe uoluifti,quanquam fidem mam in pofterum adftrinxeris ; tarnen interim oncra fuftinere non cogerisreum ad ea,quæ mandari poffunt, uoluntatem dediffe uidcaris. Idem refpondit.fi ciuiras nullam pro-• priam legem habet de adiedionibus admittcndis,nó poffe recedi à lo-cationeuel uenditionepraediorü publicorum iam perfeda. tempora enim adiedionibus ptxftituta ad cauffas fifci pertinere.

Fllq libertorö libertaruq?, utlibcrti,paterni pattoni amp;: manumiffo-ris domicilium aut originem fcquuntur. nbsp;nbsp;Vidua mulier amiffï

fadæfed utruncç alqs interueniennbus huprifs permutatur. Muni« ripes funt libertiamp;ineoloco,ubiipfidomicilium fuauoluntate rules tuntmec aliquod ex hoc prigini patroni faciunt præiudiciû: ^ utrubilt;j inuneribus adftringuntur. Relegatus in eo loco, in quem relegatus eft, interim ncceflariurndomicilium habet. Senator ordine motus ad originalem patriam(nifi fpecialiter hoc impetrauerit)non reftituit.

Senator cs A eoru filq filiæqj (quoquo tempore nati nata:ne)item'ç^ nepoteSjÄ: pronepotcs ex filio, origini eximuntur;licet municipalem retineat dignitatem, Senatores,qui liberum commeatumjd eft ubi uelint morandi atbitriû,impetrauerunt.domicilium in urbe retinent.

Qui foenus exerccnt,omnibus patrimony intributionibus fungi de bentAft pofleflTionem non habeant.

Æ Vniceps definit effcjfcnatoriamadcptus dignitatem.hoc auté, JlVJLn^^^ntum ad munera.quantum uero ad honorem.'retincre ere ditur originem.deni^ manumifli ab eo dus municipij efficiuntur mu nicipes,unde origine trahit. nbsp;nbsp;Miles ibi domicilium habere uidetur*

ratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXIIIL SCAEVOLA,

COnftitutionibus principum continetur,ut pecuniae,quæ ex detri mento foluitur, ufuræ non præftentur; amp;: ira imperatores Seue« rus amp;nbsp;Antoninus Augufti refcripferunthisuerbis.Humanumeft,reli« quorum ufuraSjnc^^ibipfojqui ex adminiftratione honoris reliqua* tus eft.neq; a fideiuflbre eius,amp; multo minus a magiftratibus, qui cau# tionem acceperint, cxigi.eui confequens eft,ut ne in futurum à forma. obferuata difeedatur.

TV T Agiftratusmunicipales,cum unum magiftratum adminiftrat, J^etiam unius hominis uicem fuftinent. amp;nbsp;hoc pleruncg quidem lege municipali eis datur. uerum amp;nbsp;ft non fit datum,dummodo no de«

EA, quæ magis imperq funt,quâm iurifdiftionis, magiftratus mu# nicipalis facere non poteft. nbsp;nbsp;Magiftratibus municipalibus non *

permittitur in integrum reftituere,autbonareiferuand£B cauiTa iubc-re poflidere,aut dotis feruandæ cauffa, uel legatorum feruandorum.

EIus,qui manumifit,municeps eft manumifluSjnó domiciliu, fed patriam dus fecutus.amp; ft patronum habeat duarum ciiiitatu mu-nicipem.’permanumifllonem earundem ciuitatumeft municeps.

Si qnîs négocia fua non in col onia, fed in municipio femper agienn illo uendit, emit, contrahit, in eo foro,balneo,fpedaculis utitur, ibi fc« ftos dies celebrat,omnibus deni^municipij commodis,nullis colönia rum fruiAr.ibi magis habere domiciliu, quam ubi eolendi ruris cauffa uerfat, uidetur. Celfus libro primo digeftorum fcribit.fi quis inftru* flus fit duobus locis squaliter^neq? hic minus,quam illic frequenter có moretur.ubi domicilium habeat,exiftimationem animi effe accipien« dam.ego dubito,fi utrubiqj deftinato fit animo, an poffitquis duobus locis habere domicilium. Querum eft habere, licet difficile eft.quema admodum difficile eft fine domicilio quenquam effe. puto autem ue-rius amp;'hoc procedere poffe,fi quis domicilio reliflo nauiget, uel iter fa ciat, querens quo fe conférât, atq? ubi confiftat. nam hunc primu pu» to fine domicilio effe. Domicilium autem haberepoteft amp;nbsp;relegatus cd loci,unde arcetur,ut Marcellus fcribit.

I Neola Sc his magiftratibus parère debet,apud quos incola eft.Sc illis, apud quos ciuiseft. nee tantum munieipali iurifdiflioni in utroeg municipio fubiefluseft,uerum etiam omnibus publicis muneribus fungi debet.

QVi ex uico ortus eft,earn patriâ intelligitur habere,cui rei publi-cae uicus file refpondet.

Nihil eft impedimento,quo minus quis,ubi uelit,domicilium ha beatquod ei interdiflum non fit.

EA, quxdefponfaeft,ante contraflas nuptias fuumnon mutât domicilium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

I Neola iam muneribus publicis deftinatus,nifi perfedo munerc, in-colatui renunciare non poteft.

EitPival ^h»ot7 0 v/ «T^uJ KÖlaijSjjap ,tyK0%oc.g‘ov vo/xltirxi. § ^' tnil VKÇ TBÇ WcAiWi? ^a.l^(loiq fJ.H J^JW/XiVOS gt;nbsp;OVTl^ OU VO/Xl^il«» î'YKo'ÀaÇ.

TItïö,cumcflètRomïEftiidiorunigratia,epiftolamiflaeft ^ magï ftratibus patriæfuæ.urporrigercr Imperatori decretum eiufdem duitatis,quod erat cum ipfa epiftola miffum. Is autem qui fiifceperat literas reftitucndas,coUufione fada.dedit Lucio^qm amp;nbsp;iplèR*mx mo tabatur fax rei gratia. fublatoTitijnomine,ciiierat decretumiflum, ut per ipfum daretur/uum nomen infcripfit, amp;nbsp;fic Imperatori décréta fecundum mandata rcipublicx dedit.qnæro,quis uiaticum ab eo pete re potueritC’amp;quid cómififfe uideatiir is,qui non reftituit literas ei, cui reftituere madatum fufceperat:amp; is,qui fublato alicno nomine,inferi« pto'qjfiio.quafi ipfe iuffus à patria decretum Imperatori porreritC' He rennins Modeftinus refpondit. Titiumquidem uiaticum peterenon poffe. fed eu,qui nomen indidiffet. Titius pro pecunia publica,quam ipfe credidit,pignus ac cepit.pafto fado cum debitore,ut non foluto de bito/ine nllarepromiflionediftrahatur pignus.fuccedentes gradu in locum Titn nomen amp;nbsp;pignus probauerunt ufe^ ad Mæuium.ex uendi-tione pignons propter remiffionem à magiftratu uendennbus fadam, pro modo fundi demonftrato fans debito fadumnóeft. quaerebatur, quis rei publica: ceneatut:’ Herennius Modeftinus refpondit. Titiu, cu fucceffores einsnominis pericnlum agnouerint, eo nomine obfttidü non efle.fed nee poft magiftratus,qui uendidiffe proponunturreum ui delicet pluris uendiderint’propter menfuræ agri demonftrationem, Se hoc (quia pluris uendiderüt)reftituere minore modo depræhenfo inf-fifint. eum igitur,qui nouilïimus nomenprobauit, indemnitatirei publics fatisfacere debete,fi nomen ad fuccefforem idoneum tranfmi fiffenondoceatur.

DE iure omnium incolarum,quod quæ(j cinitates fibi uindicant, prsfidum prouinciarum cognirio eft. eum tamé, qui fe negat in colam cfle,apnd eum prsfidem prouincis agere debet, fub cuius cura eft ea ciuitas,à qua uocatur ad muneramon apnd earn,ex qua ipfe fe di cit oriundum efle.idegdiuus Hadrianus refcripfit mulieri, qus aliunde orta,alibi nupta eft. nbsp;nbsp;Libertos amp;nbsp;eo loco munus facere debere,un

qusin matrimoniumfe dederintnon legitimum: nonibi muneribus . funduras,unde mariri funt earum,fciendumeft:fedundeipfsorts funtidbß dim fratres refcripferunt.

IMperatores Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt : gratiam fe facere iurisiurandi ei,qui iuraueratfe ordini nó intcrfuturum,amp; poftea du iimuir creatus effet. nbsp;nbsp;Item refcripfit Seuerus,colonos ptsdiorfi fifci

muneribus fungi fine da mno fifci oportcre : idq; excutere pr.Tfidem, adhibito pcuratore,debere. Imperatores Verus amp;nbsp;Antoninus refcri« feruntja^ magiftratus officium pertinere exaftionem pecuniae legato rum.amp; fi ceffauerint:ipfos,uel barredes conueniri: aut fi foluendo non fint/ideiuffores eonun^qui pro his cauerint. Item refcripferunt,mu lierem, qudmdiunupta eft.incolam eiufdem cimtatis uideri,cuius ma ritus eins eft.amp; ibi,unde originem trahit,non cogi muneribus fungi.

Item refcripferunt.patris,qui confultó filiü emancipauerat, ne pro magiftratu eius caueret.perinde bona teneri, atqj fideiuffor pro eo ex-ftitiflèt. Item refcripferunt.-cum quaeritnr,an municeps quis fit, eti am ex ipfis rebus probationes fumi oportere. nam folam nominis fi-mihtudinem ad confirmandam cuiiis'cp originem fatis non eflè.

Imperatores Verus Sc Antoninus refcripferunt: non minus cos, qui compulfi magiftratu funguntur,cauere debere: quant qui fponte officium agnouerunt.

Ecuriones,quos fedibus ciuitatis,ad quam pertinent, re« m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liâis,in alia locatranfmigrafleprobabitur.-praefes,puin«

S 1 ^^^ renocare in patrium folum, amp;nbsp;muneribus congruen 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'^^^^ fungi eurer.

QVi ad tempus relegatus eft,fi decurio fit:dehnet effe decurio. re® uerfusplanelocû fuumquidem non obtinebit; fed non fempec prohibebitiir decurio fieri.denitj in locum fuum non reftitueturnam amp;nbsp;fublegi in locum eius poteft.amp;fi numerus ordinis plenus fit.exfpeda re cum oportct,donec alius uacet. Alia eauffa eft eius,qui ad tempus ordineremouetur.hicenim impleto tempore decurio eft. fed amp;nbsp;in hu# ins locum fublegi potent.fed amp;nbsp;fi locum plenum inuenerit.-exfpeftet, donee locus uacet. Reftitutus tamé in ordine,utrum eum ordinem te neat,quem primum habuittan uero, quem nunc naftus eft, quatri po« teft.amp; fi forte de ordine fententiarum dicendarum agatur: arbitror tarnen eundem ordinem tenere,quem pridem habuit. non idem erit in eo,qui ad tempus relegatus eft.nam hic uelut nounsin ordine uenit.

Infills decunonum quæftio eft,utrum isfolus decurionis fiÜus effe uideatur,qui cóceptus amp;nbsp;natus eft ex decurioneran uero amp;nbsp;is, qui antca natus eft, quim pater decurio fieretï' amp;nbsp;quidem quantum pertinet, ne 111 q fuftibus

fiiftibus cafUgctur, ft ne in metallum detur ; non nocet plebeio p.itre effe natum ƒ1 poftea honor deenrionis patri eorö accefferit. In auo qiiolt;5 Papinianus idem refpondit,ne patris nota filius macq^ur. fed fi pater ipfius ordine motus fit.fiquidem ante conceptionem eius mo iieaturrarbitror eum quafi plebeij filium in honotibus fpedari.quod fi poft conceptionem ipfius pater dignitatem amiferit.-dicendum erit be nigne,ut deenrionis filium intuendum.Proinde hic quo^,qui poft pa tris relegationem natus eft ƒ quidem ante conceptus fit; fimilis fenato ris filio habebitur. fi pofteaaiocebit illi relegatio. Si ad tempus ordi ne moto patre fuerit natus,medio'cp tempore conceptus amp;nbsp;editus ; an quafi decurionis filius nafcat,licet pater eius ante obierit, quam in or« dinem ueneritfquod benigne erit admittendu. Practerea fi conceptus fit à plebeio,mor ante editionem pater eius decurionatum adeptus,an te editionem amiferit.-non infauorabiliter quis medium tempus illi ,p defie, ueluti iam nato refpondi. Nullum patris deliftum innocenti filio pœnæ eft.ideoq^ nee ordine decurionum, aut caeteris honoribus propter eiufmodi cauflam prohibetur. Maiores annis quinquagin« taquin^ ad decurionatus honorem inuiti uocari, conftitutionibus ,p -hibentur.Sed fi ei rei confenferint;amp; fi maiores annis feptuaginta fint: mimera quidé ciuiliafubirenon coguntur,honores autgerere debent.

GEneraliter id erit defendendum, ut qui clementiorem fententia palTus eft, ob hoeep ad tempus relegatur ; boni confulere debeat quot;alias.tal humanitaté fententiae, fi nee decurionatü recipiat. Sed fi quis ob * faU fam. ficauflam,uelaliamdegrauioribus,nonad tempus relegatus,fedad . tempus fitordinemotus.-ineaeftcauffa, utpoffit inordlnem redire. Imperator enim Antoninus edifto propofito ftatuit, ut cuieun^, aut quacun9 caufla, ad tempus ordine,uel aduocationibus,uel quo alio officio fuiffet interdiâum.-completo tempore nihilominus fungi ho* nore uel officio poffit. amp;nbsp;hoc rede.ne^ enim exaggeranda fuit fenten» tia,quæ modum interdidioni fecerat. nbsp;nbsp;Spurios poffe in ordinem al* legi, nulla dubitatio eft. fedfi habet cópetitorem legitime quæfitum; præferri eu oporterc, diui fratres Lolliano Auito Birhyniæ praefidi re» fcri pferut. Ceffantibus nero his,etiam fpurq ad decurionatum, amp;nbsp;re, amp;nbsp;’ uita honeft3,recipientur.quod uticg non fordi erit ordini: cum ex utili täte eius fit,femper ordinem plenum habere. Eis,qui ludaicam fuper-ftitionem fequuntur,diui Verus amp;nbsp;Antoninus honores adipifei permi feruntrfed amp;neceffitatem eis impofuerunt,qui fuperftitionem eorum nonlxderent.

DEcurio,qui prohibetur conducere quædam,fi iure fucccfferit in condudionem,renianet in ea. quod amp;nbsp;in omnibus ßmilibus fees uandu^. V. PAPiNiANVS.

AU tempus ordine motos ex crimine,qHod ignominiam impôt tat, in perpetnu moueri placuit: ad tempus autem exfdare iuf-fosex crimincleuiore,uclut tranfado négocie, non effc inter infa« mes habendes.

non enim impedienda eft dignitas eius,qui nihil admifit. Mino tes uigintiquin^ annorum decuriones fafti,fporrulas decurionum ac= cipiunt.fed interim fuffragium inter caeteros ferre non poiTunt. De curio etiam fuæ ciuitatis ueäigalia exercere prohibetur. Qui iudia df publici quaeftionem citra ueniam abolitionis deferuerunt,decHrio= num honore decorari non poffunneum ex Turpilliano fenatufconful tonotenturignominia,ueluticalumniæcauira indicie publico dam= nati. Pater,qui filio decurione create proiiocauitA fi præferiptione temporis exclufus fuerit,fi quod geftö eft.non habuit ratum: ciiülibus muneribus pro filio non tenebit ur. Priuilegtjs ceffantibus cæteris, eor nm potior caulTa habetur in fentétijs ferendis, qui pluribus eodem tempore fuffragijs iure decurionis decorari funt. Sed Sc qui pliures liberos habent in fiio collegio,primus fentenriam rogatur, exterostp honoris ordine praecellit.

HOnores Sc munera non ordinatione,fed potioribus quibufq; in-iungenda funt. nbsp;Surdus Sc mutus,fi in totum non audiant,aut

nonloquantur,abhonotibus ciuilibus, non etiam à muneribus excu-fantur. Is,qui non fit decurio,duumuiratu uel alijs honoribus fungi nó poteft.quia decurionum honoribus plebeq fungi prohibent. Ad decurionatum filq ita demum pater non confenrit: ft contrariam uo-Inntatcm uel apud aria præfidis,uel apud ipfum ordinem,uel quo alio modo conteftatus fir.

DEcurionibus facultatibus lapfis alimenta decerni permiffum eft; maxime,fi ob munificentiâ in patriam patrimoniû exhauferint.

SEuerus Auguftus dixit. Sc fi prebaretur Titius in feruitute fuipa« tris natus.'tarnen cum ex libéra mulierc fit procreatus,non prohibe tur decuno fieri in fua ciuitate. nbsp;nbsp;Non dubitandum, quin nauiculalt;

HErennius Modeftinus refponditjola albi perfcriptione minime decurioné fadum, qui fecundum Jegem decurio créatif non fit.

N On tantum qui tenerae ætatis, fed etiam qui grandes natu funt, decuriones fieri prohibentur.illi quafi inhabiles rempublica tue® n ad remplis excufantur, hi ueroamp;inperpetuü amouentur. non alias feniores ; ne feniorum cxcufatione iuniores onerentur, ad omnia mus nera publica fufcipiendafoli relidi.neqjenim minores uigintiquin^ annis decuriones al]egi,nifi ex cauifa poiTunt.neqi hi^qm annum quin-quagefimüamp;quintiimexcelTerunt. nonnunqua etiam longaconfues tudo in ea re obferuata refpicienda eritiquod etiam cuftodiendü,prin-cipcs noftri confulti de allegendis in ordiné Nicomedenfiü huius sta tis hominibus^refcripferunt.

EOs,quï utcnfilia ncgociantitr,amp; ucndunt.Ucct ab ædilibus cædun tur.non oportet quafi uilcs perfonas negligi.dcnic^ non funt pro® hibirihuiufmodihomïncs decurionatu uelaliquem honorem infua patria petere. nee enim infames funt. fed ne quidem arcentur honori-bus,qui ab ædilibus flagellis csfi funtquanqud inre fuo ita aediles offi« cio ifto fungant.inhoneftû tarne puto efle,huiufmodi perfonas flagel« lorum idibus fubiedas in ordinem recipi:8r maxime in eis ciuitatibus, quæ copiamuirorum honeftoruhabcant.nam paucitaseorö, qui mus neribus publicis fungi debcant, neceiTarió hos etiam ad dignitaté mu-nicipalem,fi facultates habeant,inuitat.

IMperatores Antoninus amp;nbsp;Verus refcripferut, in tempus relegatos, amp;nbsp;reuerfos, in ordinem allegi fine permiATu principis nó poffe. item refcripferut, relegatos nó poffe tempore finito in ordine decurionum allegi ; nifi eius setatis fucrint, ut nondu decuriones creari poflïnt.amp; di-gnitas certa fpem eius honoris ijs fccerit, ut princeps indulgere poffit. . Item refcripferut, eum, qui in relcgatione natus cft, non prohiberi honore decurionatus fungi. Item refcripferunt, nó admitti contra® dicere uolentem, quod non rede quis fit creatus decurio,cum initio contradicere debuit.

DE decurione damnato non debere qusftionem haberi .• diuus Pius refcripfit.unde etiam fi defierit decurio effcjdeinde damne tur.non effe torquendum in memoriam prions dignitaris, placet.

I Ecuriones in albo ita fcriptos effc oportet, ut lege mu» | nicipali pr«tipitur.fed fi lex ceffat.'tunc dignitates erut | fpedand«,ut fcribanture0ordine,quo quifejeorum | maximo honore in municipio fundus eft. puta qui | dunmuiratu geflerunt ( fi hic honor præcellat) amp;nbsp;inter diiûuirales antiquiflimus quiftj prior.deinde qui fecundo poft duum« uiratû honore in re publica fundi funtpoft cos, qui tertio,amp; deinceps. moxhi,quinullo honore fundi funt,prout quifqg eorumin ordinem uenit. In fententijs queq? dicendis idem ordo fpedandus eft, quem in albo fcribendo diximus.

INalbodecurionüamp;municipu nomina ante fcribi oportet corum, qui dignitates principis iudicio confecutifunt: pofteaeorü, qui tan* turn municipalibus honoribus fundi funt.

Vnerum ciuiUum quidam funt patrimony, alia per fo* narum. parrimonq funt munera rei uehicularisjtem na uicularis,decemprimatus.abiftis enimpericulo ipforu exadiones folenniu celebrant. Perfonaliafuntciuilia munera,defenfiociuitatis,ideft,utfyndic9fiat, legatio ad cenfus accipiendos,ut patrimoniü fcribatjxa^cHAHAaa-ï«, annonæ ac

fimilium cura, prædiorum publicorum,fr umenti comparand!,aquæ-dudus,equorum c!rcenfium,fpeâacula,publicæ uix munitiones,arcæ frumentariæ, ealefadiones thermarum, annon« diuifio, St quæcun^ aliæ cura: funt fimiles iftis.ex his enim,qu3e retulimus,cætera per leges cuiufej ciuitatis, amp;nbsp;ex eófuetudine longa intelligi poterunt. Jllud te» nendum eft generalitcr.pcrfonale quidem munus efle,quod cum cor-poribus,cum labore, cum follicitudine animi ac uigilantia principali-ter exftitit. patrimoniale uero,in quo fumptus maxime poftulan* tur. Acque perfonale munus eft futela,cura adulti,furiofine,item ,p= digi,muti, Ä; uentris, etiam ad exhibendum cibum, potum, tedum, amp;nbsp;fimilia.fedamp; cuius officio in bonis ufucapiones interpeUantur, acne debi

debi tores libercntur,prouidetur. Item ex Carboniano edido bonoru poffeflionepetitajfi fatis non detur,cnftodiendis bonis curator datus, perfonali fungit munere. hisfimiles funt bonis dati ciiratores,quæ fn eruteins,qiii ab hoftibus captus eft,amp;reuerti fperatur. item ciftodien-dis ab eo relidis bonis,cai needum quifquam ciuili nel honorario inre fucceflitjcnratores conftituti.

QVod ad honores pcrtinet,creditur in poteftate filium habere eti am is,qui in patris poteftate eil.

ET qui originem ab urbe Roma habent,fi alio loco domiciliu con ftituerint,munera eins fuftinere debét. His,qui caftris operam per militiam dant,nu]lum municipale munus iniungi potefteæteri au tem priiiati,quamuis militum cognati funtjegibus patrix fuæ amp;nbsp;pro-uineix obedire debent. Si in metaUum datus in integrum reftitutus Iït.perinde,ac fi necdamnatus führet, ad munera aut honores uocat: nec opponet fortunam amp;nbsp;cafus triftiores fuos ad hoc folum,ne patrix idoneus ciuis efle uideatur. nbsp;nbsp;Corporalia muncra fœminis ipfe fexus

dcnegat. quo minus honores uel munera ipfis iniunguntur. Filio,fi nullam habet cxcufationem,intercedere pater, in cuius poteftate eft, ius non habet. Quod pater non confenfit honoribus fine muneri« bus filij,ne illius patrimonium oneri fubijeiatur, prxftat defenfionem: non ciuem patrix utilitatibus,quat€nus poteft,aufert. Quauis ma» ior feptuaginta annisA quinqj liberoru incolumium pater fit, ideoeg a muneribus ciuilibus cxcufetur:filq tarnen eius fuo nomine eópeten» tia munera agnofceredebent.ideo enim proprium prxmium immus • nitatis propter filios patribus datum eft,quod illi fubibunt. Vitricus onera munerum ciuilium nomine priuigni fui fufeipere nulla iuris ra« tione cogitur. nbsp;nbsp;Liberti muneribus fungi debent apud originem pa-

tronorfi.fed ita,fi fua patrimonia habeât luffedura oneribus. res enim parronorum muneribus libcrtinorum fubieda non eft. Quod pa^ terinreatucriminisalicuiuseftjfilqsimpedimetoad honores efleno debet. Decaprotos etiam minores annis uigintiquin^ fieriCnon mi litantes tamen)pridem placuit.quia patrimony magis onus uidetur ef fe. Exadionem tributorum onus patrimony efle conftat. Cura frumenti comparand! munus eft; amp;nbsp;ab eoxtas feptuaginta annorum, uel numerus quin^ liberorum incolumium excufat. nbsp;nbsp;Eos milites,

quibus fuperucHientibus hofpitia prxberi inciuitate oportet, per ui« ces ab omnibus,quos munus contingit,fufcipi oportet. Munus ho fpitis in domo recipiendi,non perfonx,fed patrimonij onus eft. Prx

TIT. nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijij

fes prouîneiaî ^uideat munera amp;nbsp;honores in cinitatibus æqualiter^c uices fecundum aetates,amp;dignitates,autgradus muneru honorumeç, qoi antiauitus ftatuti funUniungi;ne fine difcriminc amp;nbsp;frequenter his opprefliy/imul uiris amp;nbsp;uitibus refpublicæ deftituantur. Si duo filq in poteftate paths funt codem tempore; munera eorum pater fuftinete non compellitur. Si is,qui duos filios relinquebat,nihil de expédia endis muneribus alterius filij ex communi patrimonie fupremis fuis cauit.proprqs fumptibus amp;nbsp;munera amp;nbsp;honores,qui ei iniungenf, fufei pete debet.-quamuis pro altero uiuus pater eiufmodi onera expedierit.

CVraexflrucdiuel reficiendi opens in ciuitate munus publicum eft,à quo quinq? liberorum incolumium pater excufatur ; nec fi per uim extortu munus fuerit,cxcufationem,quam habet, ab alqs mu neribus aufert. Deficientiu facultatibus ad munera uel honores,qui indicuntur, exeufatio non perpétua,fed temporalis eft.nam fi ex uo= to honeftis rationibus patrimonium incrementum acceperit.fuo tem pore an idoneus fit aliquis ad ca,quæ creatus fuerit,aeftimabit. Ino a pes onera patrimony ipfa non habendi neceffitate non fuftinent ; cor» pori autem indida obfequia foluunt. Qui obnoxius munenbus fuæciuitatis,nomenmilitiædefugiendioneris municipalis gratia de-dit,deteriorem canflam reipublicæ facere non potuit.

NAuiculartj amp;nbsp;mercatores olearrj,qui magnam partem patrimony ei rei contulerunt,intra quinquennium muneris publici ua* cationemhabent.

REfcripto diuorum fratrum ad Rutilium Lupumita deelaratur. conftitutio,quacautum eft, prout quiûj decurio creatus eft, ut ita magiftratum apifeatur.toties feruari debet, quories idoneos Sc fuffi eientes omnes effe contingit. exterum fi ita quidam tenues Sc exhaufti funt,ut non modo publicis honoribus pares non fint,fed Sc uix de fuo uidum fiiftinere poflint.Sc minus utile,Sc nequaquam honeftum eft,ta libus mandari magiftratum; præfertim cum fint, qui cóuenienter rei, Sc fus fortunæ, Scfplendori publico poffunt creari. Sciant igitur locu-pletiores,non debere fe hoc prætextu legis uti;amp; de tempore, quo quifj in curiam alledus fit,inter cos demum effe quærendum,qui pro fubftantia fiia capiant honoris dignitatem. Debitores rcrum pn^ blicarum ad honores inuirari non poffe,certum eft:nifi prins in id, qd' debetur,reipublicæ fatisfecerint. Sed cos demum debitores return publicarum accipere debemus,qui ex adminiftratione reipublicæ reli mmm guantuc

quantuc. cacteniin fi non ex adminiftratione funt debitorcs/ed muni-am pecnniani rei publica: acceperunt.non funt in ea cauffajit honors bus arceantur. Plane nice folutionis fuffidt,utquis aut pignoribus, aiitfïdeiuflbribusidoneis caueat. ôcitadiuifratresAufidio Hfrennia» no refcripferut. Sed S: fi ex polliciratione debeant,quïE tarnen pol« licitatioreeufari non poteft.in ea funt conditione, ut honoribus arce« antur. Si quis accufatorem non habeat:ab honoribus prohiberi nó debct.-queniadmodum nó debet is.ciiius accufator deftiterir. ita enim Imperator nofter cum diuo patre fuo refcripfit. Sciendum eft, quæ= dam effe muneraautperfonæ,aut patrimoniorum .• iridem quofdam effe honores. Quae munera patrimony's iniungunt,uel intributiones, talia funt,ut neqj ætas eacxcufet,nec numerus liberorum,nec alia præ rogatiua,qu£e folet a perfonalibus muneribus exuere. fed em hæc mu-nera,quæ patrimonijs indicuntur,duphcia funt.nam quidam poflèf-foribiisiniunguntur,fiue municipes funt,fiue non funt; quaedam non nifimunicipibus iiel incolis.intnbutiones,quaeex agrisfiunt,uelædifi cysrpoffeffonbus indicunt. munera ucro,quæ patrimoniorum haben turmon alt)s,quam municipibus,uel incolis.

REus delatus.etiam ante fententia honores peterc, principalibus conftitutionibus prohibetur.nec intereft,plebeius,an decurio fu erit.fed poft annum,qudm reusdelatus eft,peterenon prohibetur.nifi per ipfum fteterit,quominus cauffa intra annum expediretur. Eum, contra quem proprer honores appellatum eft, fi pendente appellatio» neufurpauerithonorem.cocrcendum,diuus Seuerus refcripfit. ergo amp;nbsp;fi is,qui honoribus fecundum fententiam uri prohibitus cft,appelés ' uerit;abftincre interim à petitione honoris debebit.

AD rem pubikam adminiftrandam ante uicefimumquintu an« num,uel ad munera,quaE non patrimony funt, uel honores,ad-mitti minores non opoctet, minores deni^, nee decuriones creantur, nee creati fuffragió in curia ferunt, Annus autem uicefimusquin* nis eoeptus pro pleno habetur.hoc emin honoribus fauoris cauffacon ftitutumeft,ut pro pleins incohatos accipiamus. nbsp;nbsp;nbsp;Sedamp;inhis ho«

noribus,in quibus rei publicæ cura confiftit,ei non committitur. c^tc rum cum damno publico honoré ei committi,non eft dicendum,etia cum ipfius pernicie minoris.

SI quis magifttatus in municipio creafus ,muncrc iniunâo fungi detrcâet.perpræûdcujmiuius agnofcere cogendus eft remedys„ quibus

Tif. UIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tun

Honorem fuftinenti munus imponi non poteft: mimus fuftinen* ti honor defeiri poteft.

quot;T TT gradarim honores deferantur,edifto;amp;: ut â minoribus ad ma V iotesperueniatur.epiftola diui Pq ad Titianü exprimitur. Et fi lege mnnicipali caueatur,ut prarferantur in honoribus cerræ conditi onis homincs.attamcn fciendum eft,hoc effe feruadum, fi idonei fint.

amp; ita refcriptodiui Marei continetur. Quoties penuria efteorum, qui magiftratum fufcipiunt;immunitas ad aliquid infringitur, ficuti diui fratres refcripferunt. Reprobari pofte medicü à rcpublica.qua-uis femel probatus fit,diuus Magnus Antoninus refcripfit. Eos,qui primis literis pueros imbuunt, non habere uacationem, diuus Antoninus refcripfit.

CVi muneris publici uacatio datur,ei non remittitur,nc magiftra-tus fiat.-quia id ad honorem magis,qudm ad munera pertinet. cae tera omnia,quæ ad tempus extra ordinem exiguntur, ueluti munitio uiarum,ab huiufmodi perfona exigenda non fiint.

VAcatio,itemcpimmunitas,quaeliberisamp;: pofteris alicuius data eft,ad eos duntaxatj)ertinet,qui eius familie funt.

HOnotmunicipaliseft adminiftratio reipublicæ cum dignitatis gradu,fiue cum fumptu,fiue fine erogatione contingens. Mii nus aut publicum,aut priuatum eft.publicum munus dicitur, quod in adminiftranda republica cum fiimptu fine titulo dignitaris fubimus.

Viarum munitiones.pratdiorum collationes,nonperfonae,fed loco rum munera funt. De honoribus fiuemiincribusgerendiscüquae- • riturdn primis confideranda perfona eft eius,cui defertur honor, fiue muneris adminiftratio.item origo natalium.facultates quolt;5 an fuffï-cere iniûâo muneri poffint.item lex,fecundum qua muneribus quifqj fungi debcat. Plebeq filiusfamilias periculo eius,qui nominauit,tea nebitur.-id'q? Imperator nofterSeuerus Auguftus inhxcuérba refcri-pfit.Si in numero plebeiorum filius tuus eft.-quanquam inuitus hono* res ex perfona filq fufeipere cogi non debeas: tarnen refiftere,quo mi» nus patriae obfequatur periculo cius,qui nominauit, iure patriæ pote» ftatis non potes. Gerendorum bonorum non promifcua facultas m m m q eft.

eft,fed ordo certus huic rei adhibitus eft.nam nepprins ttiaJofcm flia-giftratumquifquam,nifiminoreni fufceperit,gerere poteftinc^ab omni xtatemê^ eónnuare quifcj honores poteft. Si alq nójunt^qui honores gerant.eofdem compellendos,qui gefferunt,^ plurimis con ftitutionibus cauetur.diuus etiam Hadrianus deiterandis muneribus referipfit in hæc uerba. 111 ud cöfentiogt;ut fi alq nó erunt idonei, qui hoc miinere fungantur.ex his,qui iam fundi funr^creentur.

ETfi filium decurionem pater effe uoluit: tarnen defundo co, ho« nores,qui filio decurioni congruentes poft mortem patris obtige riint,ad onus cohæredis filq nón pertinent,cum ei decurioni fufficiei* tes facultates pater reliquerit.

AEftimationem honoris aut muneris in pecunia pro adminiftra« tione offerentes,audiendi non funt. nbsp;nbsp;Qui pro honore pecunia

promifîtjifoluereeamcoepit.totam praeftare opens incohati exem« plo cogendus eft. nbsp;nbsp;Inuitus filius pro patre rcmpublicam faluam fore cauere non cogitur. nbsp;nbsp;Defenfionem reipublicæ amplius,qudm fe«*

SPonte prouîneiæ faccrdotium iterate nemo prohibetur. Immu nis ab honoribus amp;nbsp;muneribus ciuilibus,fi decurioni creato filio, quem habet in poteftate,cófentiat;muneribus amp;nbsp;honoribus fumptus fubminiftrare filio compellitur.

PERSONALIA funt,quæ animi prouifione amp;nbsp;corporalis laboris intentione fine aliquo gerentis detrimento perpetrantur.ueluti tutela, cura. calendar^ quoqj enratioA qusftura in aliqua ciuitate inter hono res non habetur,fed perfonale munus eft.tironum, fiue equorum pro dudio,amp;: fi qua alia animalia neceffaria producenda, uel res peruehen» dæ,fiue perfequendæ funt,uel pecuniae fifcales,fiue annona,uel ueftis, perfonaemunuseft.curfus uehicularis follicitudo,item angariarum aPs*prae« *praehibitio perfonale mun^ eft.cura quoqj emendi fruméti amp;nbsp;olei. na iho. nbsp;nbsp;nbsp;ót harü fpecierum curatores, quos Graeci cr/Twva;^ ^ÿ^ Ixa/wvaç appel»

Iant,crcari moris eft. Inter perfonalia munera in quibufdâ ciuitati* bus numerant amp;nbsp;ealefadio publier balnei,fi ex reditibus alicuius ciuita tis curatori pecunia fubminiftratur. fed Se cura euftodiédi aquae diidus perfonalibus muneribus aggregatur.Irenarchæquo%qui difciplinæ publics

TIT. IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xjX7

, nbsp;nbsp;public« amp;nbsp;corrigendis moribus pr«ficiuntur.fed amp;nbsp;qui ad faciendas ui

as eligi folent,cum nihil de proprio patrimonie in hoc munns confeo rant. nbsp;nbsp;Item amp;nbsp;epifcopi,qui præfunt pani amp;: ceteris uenalibus rebus,

quæciuiutum populisad^quotidianu uidum ufuifunt,perfonalibus muncribus funguntur. Qui annonam fufeipit, uel exigit,uel ero-gat,amp; exaflores pecuni«pro capitibus perfonalis munens follicitudi« nem fuftinent.fed amp;nbsp;curatores,qui ad colligendos ciuitatum publicos redituseligifolcnt,perfonalimunerifubiugantur. Hi quo^j.qui cuftodes ædiumCutar£heotæ)uellogographi,uel tabulartjjicl xenopa rochi(utinquibufdamciuitatibus)uel hmenatch«,uel curatores ad exftruenda uel teheienda «dificia publica,fine palatia,fiu6 naualia,uel manfiones deftinantur.lt;fi tarnen pecuniam pubUcam in operis fabri-cam erogent)Sc qui faciendis uel reficiendis nauibus,ubi ufus exigit„p- * ponunt: munetib? perfonalibus adftringuntur. nbsp;nbsp;*Camelelafiaquo‘‘“ ß(gt;«fJlt;lt;

^fimiliter perfonalemunuseft. namrationehabita 0calimentorum,/'‘lt;' i^’ ^ amp;nbsp;camelorum,certa pecunia camelarqs dari debet,ut folo corporis mi ^Pp* nifterio obligentur.hos ex alio ordincuocari, neeulla excufatione li= poterà^ ß 6erari,nififolal«fi Ôcinutilis corporis infirmitate,fpecialiterexpref-^^'?“lt;’J”® fum eft. Legati quo9,qui ad facrarium principis mittuntur.-quia ui-- ’‘^ ‘^‘^“ P'lt; aticumCquodlegatiuum dicitur)interdumfolentaccipere.fedamp;: nico te^,P«?w-ftrategi,amp; piftrinorum curatores perfonale munus ineunt. nbsp;nbsp;nbsp;Defen IrfJ’W ^«o»

fores quo^, quos Gr«ci lt;WZkou$ appellant, amp;nbsp;qui ad certam cauffam lt;idmodum agendam uel defendendam eliguntur,laborem perfonalis muneris ag ^ß pecuni-grediuntur. nbsp;nbsp;ludicaridi quoq? neceffitas inter munera perfonalia ha ‘^ß^gt;^ « ^^^

publkam poffident,fternerc uiam,perfonale munus eft. pari mono qui acceptandis fine fufeipiendis cenfualibus profeflionibus defti-nantur,ad perfonalis muneris follicitudinem animum intendunt. ma , ■ ftigophori quo eg, qui agonothctas in certaminibus comitant, amp;nbsp;fcri-b« magiftratus perfonali muneri feruiunt. PATRIMONIOx R V M funt munera, quae fumptibus patrimony, amp;nbsp;damnis admini= ftrantis expediuntur. El«emporia,nt hofpitatura,apud Alexandrinos patrimonq munus exiftimatur. Sufeeptores quoeguini per prouin-ciam Africam patrimony munus gerunt. Patrimoniorum auteni munera duplicia funt. namqu«dam ex muneribus pofleffionibus fine patrimontfs indicutur: ueluti agminales equi,ucl mulæÂ angari«, ategucredi. huiufmodiigitur obfcqgt;.iiaSchi, qui nelt;5muiiicipes,nelt;5 incol« funt,agnofcere cogunt.Sed amp;nbsp;eos, qui foenus exercent, amp;nbsp;fi ue-teranifint, intributioncs eiufmodi agnofceredebere,refcriptumeft. ab huiufmodi muncribus,nc^ primipilaris,ncq5 uetetanus, aut miles, mmm iq aliusne

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliusne,qui prinilcgio aliquo fubnixns ed.nec potifex excufat. PrA terea habent quidam ciui rates praerogatiua.ut hi^qui in territorio ea# rum poffidentjCernim quid fruméri pro menfura agri per fii^ulos an« nos præbeât.quod genus collationis munus poflemonis eft. MISTA munera funt AKa-7i5amp;37/tt;,«K0(ra-7i5MT/'«;,utHerenniusModeftinus fit notando amp;nbsp;difputando bene amp;nbsp;optima rarione decreuit. nam decapro« ti amp;nbsp;icofaproti tributa exigentes A corporale minifteriû getunt,amp; pro *al’s. ho» * niiuieribus defunâorum fifcaliadetrimentarefarciunt.ut meritoin-rninibus ^ *”*®® ^^^^ munus numerari debeat. fed amp;nbsp;quæ fupraperfonalia eflc defüdis. diximus/i hi,qiii fungunt ex lege ciuitatis fuæ uel more, quid de pro* prijs facultatibus impenfæfacinnt,uel annond exigentes defertorum prædiotu damna fnftinennmiftotûdefinitioneconrinebuntur. Hacc omnia munera,quæ rrifariam diuifimus, una fignificatione compræ* hendunt .na m amp;nbsp;perfonalia, amp;nbsp;patrimonioru, amp;nbsp;mifta munera, ciuilia feu publica appellantur. Siue autem perfonaliu duntaxat,fiue etiam ciuihum munerum immunitas alicubi cócedatut.-nei^ ab annona,nelt;^ ab angarrjs,nelt;5 à uercdo,nelt;$ d naue,nc9 abhofpite recipiendo, neeg 1 capitatione (exceptis militib^ amp;nbsp;uctcranis)cxcufare fe poffunt. Ma« giftris.quiciuiliü munerum uacationem habent,itemgrdmaticis,ó: oratoribus A mcdicis,amp; philofophis,ne hofpitem reciperent,5 princi« pibusfuifle immunitaté indultamAdiuus YefpafunusAdiuusHa-drianus refcripferunt.

Mnis excufatio fua aequitate nititur. fed fi praetendentî« bus aliquod fine indice crcdatur,aut paiTim fine temporis praefmitione C prout cuirj libuerit ) permiflum fiieric fe excufaremó crunt, qui munera neceffaria in rebus pu* blicis obeant. Quare amp;nbsp;qui liberorum incolumium iure cmilibus fibi uindicant excufationé,appellationé inter*

ponere debent.A qui tempora præfinita in ordine in eiufmodi appella-rione peragendonon feruauennt, meritopræferiptione repdluntur. Qui cxcufatióe aliqua utuncur,quotiefcunqg creati fucrint,Ä; fi iam ante abfoluti funt, necefle habent appellate. fed fi per ealunmiam Ôc fæpius idem aduerfarius uexandi gratia eins, quem feit perpétua tu« catione fubnixum, id facere probatus erit .• famptus litis exemplo de-cretotum principalium præftarc iubeatur ei, quem fine caufla fæpius inquie

inquîetauic. Qui in fraudem ordinis in honoribus gerendis^enm inter eos ad primos honores creari poflint, qui in ciuitate numerabant, «uitandoru maiorum onerum gratia adcolonosprædiotûfe tranftu-lerunt,utfninotibus fubqciant .hanc excufationé fibi non parauerunt.

Quanis fexagintaquinej annorü fit aÜquisA tres liberos incolumes habeara muneribus tamê eiuilibus propter has caufTas non liberatiw.

SExtumdccimö aetatis annum agente ad munus fitoniae nocari non oportct;fed fi nihil ptoprie in patria feruat. De minoribus quo* 9annisu)gintiquin9 admuncraßue honores creandis iuftastasfer» uanda ert. Numerus liberoru autfeptuagintaquin^annorö ab hono ribus aut muneribus bis cohacrentibus excufationé non praeftat, fed à muneribus tantu eiuilibus. Adoptiui fiiij in numerum nó proficiut eorum liberomm.qui excufare parentes folent. Qui ad munera uo-cantur.uiuorumfelibcrorü numerum habere tempore,quo propter eos exeufari defiderât,probare debent, numerus enim liberorû poftea impletus fufeeptis antea muneribus nóliberat. Qua? patrimoniorö munera funt,numero liberorunóexcufant.incolumes Iiberi,etiâ fi in poteftate patris fui defierint effe, excufationem i muneribus eiuilibus przilant. Minus audiens immuniraté ciuilium muneru non habet.

Quem ita fenio amp;nbsp;corporis imbecillitate uexari prafes animaduer « ' tcritair muneri perferendz pecuniar nó fufficiat;dimittat,amp; alium con ftituat. Corporis débilitas eorum munerum excufationem przftat, qux tantum corpore implcnda funt.cacrerum quæ per confiliû prüden tis uin,uel patrimonio fuffkientis in honores obiri poffunt; nifi certis amp;receptis probabilibus cauflis, non remittunf. Qui pueros primas literas docent, immunitaté à eiuilibus muneribus non habent. fed ne cui eorum id,qHod fupra uires fit, indicatiir.ad przfidis rcligioné per«

Hls,qui naucs marinas fabricauerint.amp;adannonam populiRo’ mani praebuerint non minores quinquaginta milium modioru, aut plures fingulas non minores decern milium modiorum.-donce hx naues nauigant,arut aliæ in earum locum; muneris publiciuacano præ datur ob naues . fenatores autem hanc uacationé habere non poffunt: quod nee habere illis nauem e.x lege Iulia repetundarum licet.

TEmpusuacationis,quoddaturcis ,qui reipublicæ caufla abfue runt.non ex co die numerandû eft,quo quis abelTe defijt,fed cum bxaméto quodamitineiis. ne^ enim minus abefle reipublicæ caulfa mtelli

intelligendus cft,qui ad id negociumjiel ab co reuettitur. fi quis tatnê plus iiifto tempore,aut in itinere,aut in alio loco commoratus cófum pfit.ita ca interpretanda erunt,ut ex eo tempore uacationis dies incipi at ei cedere,quo iter ex commodo peragere potuiflet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

A'DecurionatuCqiiamuishicquolt;5 honor eft) ad alium honoré nullam uacationem tribueridam,Vlpianus refpondit.

Hl, qui muncris publici uacationem habent: ad ea,qux extra or« chnem imperantur,compelli non folent.

A' Muneribus ciuilibus,qux non patrimonifs indicuntur, ucteralt; ni poft optimi principis noftri Seueri Augufti literas perpe-tuö excufantur.

IN honoribus delatis neeg maior annis fcptuaginta,nelt;5 pater numero quinç liberorum cxcufatur. fed in Afia prouincia facerdotiu fuf-cipere non coguntur numero liberorö quin^ fubnixi : quod optimus maximusi^ princeps nofter Seuerus Auguftus decreuit, arq? poftea in cæteris prouincijs feruandum effe conftituit. Non alios fifci ueftigas lium redemptores à muneribus ciuilibus ac tutelis excufari pbeuit,^ cos,qui præfentes negocium exercerent. Vacationum pnuilegianó fpedant ad liberos ueteranorum. Qui muneris publici uacationem habet,per magiftratus ex improuifo collationes indiftas refte reeufat: cas uero,qu£e ex lege fiut,recufarc non debet. Philofophis,qui fe fre quentes areg utiles per eandem ftudiorum fedam contendentibus præ ’ bent,tutelas,item munera fordida corporalia remitti placuit.’nonea, quaefumptibusexpediiuitur. etenimuere philofophanres pecuniam contemnunt,cuius rctinendæ cupidine fidam adfeucrationem dete- . gunt. Qui maximos principes appellauitA cauflam propriam adu rus Romam profedus eftrquoad cognitio finé accipiat, ab honoribus amp;nbsp;ciuilibus muneribus apud fuos cxcufatur.

EOs,qui Romæ profitentur,perinde in patria fua exenfari à muneribus oportere,ac fi in patria fua profiterentur. nbsp;nbsp;nbsp;Paulus refpó«

dit.priuilegium frumentarqs negociatoribus coceffum, amp;nbsp;ad honores cxcufandos pertincre.

Aß his oncribus,quîE poflèflionibus ucl patrimonio indicuntur, nulla priuilegia praeftant uacationem. nbsp;nbsp;Corpus menforum

Angariarum præftatioA recipiendi hofpitis neceffitas, amp;nbsp;militi, amp;nbsp;liberalium artium profefTonbus inter extera remifla funt. Audis poft appftlarionem medio tempore faciilratibus,paupertatis obtenru non cxcufanrur. Defenfores reipublicx abhonoribus amp;nbsp;muneri« bus eodem tempore nacant.

SVntmunera,qu£Erei propriecohxrent.dequibus ne^ libcri. necj xtas,nec mérita militix, nee ullu aliud priuilegiû iure tribuit exen fationem: ut eft prxdiorö collatio, uix fternendse,angariarumüe exhi bitio,hofpitis fufeipiendi munus. nam nee huius quifquam exenfario nem pratter eos,quibnsprincipali beueficio concelTum eft,habet;amp;fi qua funt ptxterea alia huiufmodi.

LEgato,qui publieum negocium tuitus fit,intra tempora uacatio« nis præftituta rurfum ciufdem negocrj defenfio mandari non po« telt. Comités præfidû,proconfulû,procuratorumne Gæfaris ämu« fteribus,uelhonoribus,amp;:tutclisuacant.

PRxtoreos.quofeunqg inrelligit operam darenupofle ad indican dum,pollicef fe excufaturum.forte quod in perpetuum quis ope« tarn date non poteft.quod in eam ualetudinem incidit,ut certumfit cum ciuilia officia fubirc non poffe : aut fi alio morbo laborer, ut fuis rebus fuperefle non poöit.-uel fi qui facerdotium nafti fint, ut difcedc-teabeofincreligioncnonpoffint.namamp;hi inperpetuü cxcufanrur.

Duo genera tribuendae muneris publici uacationis funt; unnm ple« nius,cuni amp;nbsp;militixdarur.-aliud exiguius,cum nudam muneris uaca« tionem acccperint.Qui autem non habet excufationem, etiam inui-• tusiudicarecogitur. Sipoftcauffamadameceperit feexcufare iu* dex.fi qui dem priuilcgio,quod habuit antc.quüm fufeiperet iudiciü,ue lit fe cxcufarc.nec audiendus eft.femel enim agnofcendo indicium, re nunciat excufationi.quod fi poftea iufta caufla incidit, ut index uel ad tempus excufetur.non debet in alinm transferri iudicium, fi cum ca« ptióeid futurum eftalterntrius.tolerabilius denicj eft, interim indicé, qui femel cognouerit,tantirper exfpedare.quam iudici nouo rem rur* fus iudicandam committere.

AD excufationem munerum defundus filius non prodeft, protêt quäm in bello amiffus. nbsp;nbsp;Eodem tempore idem duas cauffas

Viobhoctantuinnaiiibus funt^utincisagendi cauffa operentur.nulla conftitutione immunitatem à muneri« bus ciuiJibus habent. Perfonis datæ immunitates h« ledibus non relinquütur. fed amp;nbsp;generi pofteristp datæ cu ftoditaelt;:{;,ad eos,qiü ex fœminis nati funt,nó pertinent.

HI,qui certa conditione muneribus uel honoribus fe adftrinxe« runtjcumalidscompellinonpofifentinuiti fufeipere iftum ho* norem.-fides eis feruanda eft,conditio quoq^.qua fe ,fiue ad munera, fi ne honores adplicare fepaflï funt. nbsp;nbsp;Impubères, quamuis neceffitas

penuriae hominum cogat, ad honores nó eflè admittendos, refcripto ad Beridium Rufum legatum Ciliciæ declatatur.

MAiores feptuaginta annis Ä mtelis amp;nbsp;muneribus uacant. fed qui ingreifus eft feptuagefimum annum^nondum egreirus,hac na catione non uteturajuia non uidetur maior eflè feptuaginta annis,qui annum agit feptuagefimum.

IMmunitates generaliter tributæ eo iure^ut ad poftetos tranfmitte» tentur,in perpetuum fuccedentibus durant.

SEmperinciuitatenoftrafeneflusiienerabilis fuit. nalt;5maiores.no ' ftri pene eundem honoré fenibus.quem magiftratibus tribuebant.

circa munera quoqg municipalia fobeandaidem honor feneftuti triba tus eft.fed eum,qui in feneâute locuples faAus eft, amp;nbsp;ante nullo munea . re publico funâus eft.dici poteft nóeximi ab hoc onere priuilegio acta-tis;maxime/i non tam corporis habeatuexationem, quâm pecuniae crogationem indifli muneris adminiftratio;amp; ex ea fit ciuitate, in qua non facile fufticienres uiri publicis muneribus inueniantur. nbsp;nbsp;Legern

quo^ refpici cuiufijloci oportet,an cum quas immunitates nomina« om complederetur,etiam de numero annorumin ea cómemoretur. idcpetiamcolligipoteftexliterisdiuiPij,quasmißt ad Demetrium Proculum proconfulem prouinciac Africæ. Demonftratur uaric nee abfcife numerum liberorum ad excufationem municipalium mu nerum prodeflè ex refcriptis diui Aelij Pertinacis.nan^ Saluio Candi doinhæc uerba referipfit. eï H9^](aH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.dloy^i^p Tovg Trlt;x,T(^aar 5

TIT. VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X35Î

lt;?fv TsKVUp aç/9/x^ Jevfr«/. «Ä^’ om l-JB'ß/ii txKa/’AK« TM/aLÇ V^-J^r ƒ;« t5 ß/SXi« ÏcPhAw(5i?;ovK Ïstp’i^oyip,u!Si o‘vyy^!^ii(^i lt;^oAa5'!/J th vfcU^o-i^otfhx, ^ i-v^âS'^ 7^amp;^ov^iwp,. Negociatores, qui annonam ur* bis adiuiiant.-item nauicularij.qui annonae urbis feruiunt,immunitaté dmunenbuspublias confequuntur,qu^mdiu in eiufmodi aftu funt. nam remuneranda pcricula eorum, quin etia adhortada præmqs me« rito placuit.utquijgt;eregre muneribus quidem publias cum periculo amp;nbsp;labore fungerent,i domefticis uexationibus amp;nbsp;fumptibus liberaren« tur.cum non fit alienum dicerc,etiam hos rcipublicæ cauffa, dum an« nonæ urbis feruiunt,abeffe. Immunirati,qux nauicularqs præftat, cerca forma data eft.-quam immunitaté ipfi duntaxat habent,non etia liberis aut libertis eorum praeftatur.idep principalibus eóftitutionibiis dedaratur. Diuus Hadrianus refcnpfitJmmunitafem nauium ma« titimarü duntaxat habere,qui annonæ urbis feruiant. nbsp;nbsp;Licet in cor

pore nauiculariorum quis fit,nauem tamen.ucl naues non habeat,nec omniaeicongruant,quæ principalibus conftitutionibus cauta funt: non poteft priuilcgfjs nauicularqs indultis uti.idq; amp;nbsp;diui fratres referi ^ferunt in bate uerba. «(Ja* H5^ ^°‘ T'^^? ù3i ^ vauKAH^w/j Rod 'wp a-'irop gt;y “ÿ '^anop ifj.r:o^oijSjjagt;p tjç aü} iw^xp Toü d'Hall ^fjioJnV OVTO^p Xll'Kwp tX^IOMTi^ TKÇ A(1toUJ7laiT J'lCt^nS^^ia'K.amp;PfP.HTi iüA'35'Af0v7£5, /XHT£. nisT^icp /J.i^@^ ViQ cvlt;r'ia.g ^ ràiq vauKÀxj/ûUç C\ r^q ifji.7ro^la.iç tX°^”^^§' “■^« oepa/^t^HTwr TotouVwpH ar^xea. Hoc circa uacationes dicendu efi: ut fi ante quis ad munera municipalia uocatus fit,^ nego ciari inciperetrud anre,quam in collegium adfiimeretar,quodimmtt-nitatem pariat.uel ante,^ feptuagenarius fieret.uel ante,quam publi« ce profiteretur.uel ante.quim liberos fufdperet;compellatur ad hono rem getendum. Negociatio pro incremento facultatutn exercenda eft. alioquin fi quis in maiore pecunix fux parte negociationem exer« • cebit,rurfiisq; locuplcs faftus in cadem quantitate negociationis pcrfc ueraucrit.tenebitur muneribus,ficuti locupletes, qui modica pecunia comparatis nauibus,fe publicis muneribus fubtrahere tentant.idep ita obfcruandu,epiftola diui Hadriani refcriptum eft. Diuus quoq? Pius refcripfit,utquotics de aliquonauiculario quxrat: illud cxcutiatur,an effugiendorum muneru cauffa imaginem nauicularq induat. nbsp;Con-

duâoresetiamueâigalium fifci neceffitate fubeundorö municipaliu muneru non obftringuntur. idep ita obferuandu, diui fratres refcripfe runt. Ex quo principali refciipto intelligi poteft,non honoti conduâo turn datum,ne compelldtur ad munera municipalia.fed ne extenuen-tur facilitates eoru,qux fubfignatx fint fifco. Vnde fubfifti poteft,an ,p hibendi fintâpræfide,uel procuratore Cxfaris,etid fi ultro fe offerant . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnn q muni

lîî4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. L.

mimicipalibns muneribus.qnod propius eft defend ere, nifi fi paria ca fifcofcciflèdicantiir. CoIoniqucxçCæfirisà muneribusmunicipa libus liberantur,ut idoneiores prædqs fifcalibus habeantur. Qiiibuf da collcgijs uel corporibus,qinbus ius coëundi legepermifTum eibini-munitas tribuitunfcilicet eis collcgijs uel corp on bus, in quibus arrifi-cij fui caiifla iinufquifcp adfuminirmt fabrorü corpus eft,^ fi qua eau« dem rarionem originis habent.hæc idcirco inftituta funt,ut neceffaria operam publicis utilitatibus exhibèrent.Nee omnibus promifcue,qui adfumpri funt in his collegijs,immunitas datur, fed artificibus dunta« xat.nec ab omniaetate allegi poiTunnutdiuo Pio placuir, quireproba-nitprolixæ uel imbecillacadmoduaïtatis homines. Sednee quidécos, qui augent facultates, amp;nbsp;munera ciuitatum fuftinere poffunt ; priuile« gijs.quae tenuioribus per collegia diftributis cóceffa funt,uti poffe,plu-rifariam conftitutum eft. Eos,qui in corporibus alleâi funt,quæ im munitaté præbent (ut nauicularioru)fi honorem dccurionatus agno= uerint, compellendos fubire munera publica accepi.-idcp etiam confit matum uidetur refcripto diui Pertinacis.

VI. AVRELIVSARCADIVS lib./tnguÏ4ridemuneribuiciuilibtu* QVibufdam aliquam uacationem munerum grauior códitio tri-buit:ut funt menfores,optio,ualetudinarij,medici,capfarij,amp; ar tifitcs,amp; qui foffam faciunt,ueterinarij,architedus,gubernatores, nau pegi,b.diftarij,fpecularij.fabri,fagittartj,ærarij,brafteanj,flruflores,car pentarn ,fcandularij gladiatores, aquilices, tubarij, cornuarij, arcuarij, plubarq, ferrarij, lapidanj A qui calcem coquunt, amp;nbsp;fyluam incidunt, amp;nbsp;qui carbonem cxdunt ac torrent.in eodem numero folent haberila nij,uenatores, uidimarij, amp;nbsp;optio fabric«, amp;nbsp;qui «gris pr«fto funt. li-brarij quolt;^,qai docere poffunt,fithorreorum Iibrarij,amp; library depofi torum,amp; hbrarij caducorum,amp;: adiutores corniculariorum,amp; ftatores, amp;pelliones,Ô£cuftodcsarmorû,ôi:praeco,amp;bucinator.hiigituromnes • inter immunes habentur.

Egatus municipalis fi deferuerit legationem; poen.a adfi cietur extraordinaria,motus oxdine,utplerun^ folet.

IEgatus contra rempublicam, cuius legatus eft, per ^alium à principe quid poftularc poteft. nbsp;nbsp;Vtrum

TIT. Vir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1335

©rdini patriae fus probate debet. Ceflatio unius legati ei,qni munus ut oportet obijt,non nocet. His,qui »on gratuitam legationem fu« fteperunt, legatiiiiim ex forma reftituitur.

CVm quaeritur,an in eum,qiii in Icgationc fit,aflio dari debeatmo ram intereftjibi quis aut crediderir, aut dari ftipulatus fit : quam iUud,an ld adum fit,ut legationis tempore folueretur.

SCiendiim eft,debitorcm reipublicae legatione fungi nó poffe ; amp;nbsp;ira diuus Pius Claudio Saturnino amp;nbsp;Fauftino refcripfit.fed amp;nbsp;eos,qui bus ius poftulandi non eft,legatione fungi non poffe;amp;: ideo in arenam miffum nó iure Icgatum effe.diui Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt. Debitores autem fifci non prohibentur legatione fungi. nbsp;nbsp;Si aceufa» *

tioalicuius publice mftituta fitmoneft compellendus aceufator ad cum legationem fufeipere, qui fe amicum ucl domefticum dicit eins, qui accufatur;amp; ira diiü fratres Aemilio Rufo refcripferunt. nbsp;nbsp;Legati

uicarios date non alios poffunt,nifi filios fuos. nbsp;nbsp;nbsp;Ordine unufquifcg

Dunere legationis fungi cogitur;amp; non alias compellendus eft mune-re legationis fungi, quSm fi priores,qui in curia eleâi funt, fundi fint, fed fi legatio de.primoribus uiris defideret perfonas, amp;nbsp;qui ordine uo» cant,inferiorcs fint;nó obferuandü ordinem,diuus Hadrianus ad Cla» zomenios refcripfit. nbsp;nbsp;Præcipitur autem edifto diui Vefpafiani omni

LEgato tempus prodeff ex quo Icgatus creatus cft,non ex quo Ro-mam uenit.fed fi non confiât,legatus fit, an non; Romæ praetor de hoc cognofcit.

Ellio propter pattern legationis uacario ne concedatur, Imperator nofier cum patre Claudio Callifio refcripfit in hacc uerba.quod de :as,ut propter legationem partis tui ^ legatione tuuaces, in inter-uallis honorum,qui fumptum habent, rede obferuatur ; in impendijs legationum,quae folo minifierio obeuntur,diuerfa cauffa eft.

Flliusdccutiopropatre legationis officium fufcepit.earcsfilium quominus ordine legatus proficifcatur,nonexcufat.pater tarnen biennq uacationem uiiidicare potent ;quia per filium legatione fundus uidetur.

cationis pratfinita non oportcre cópclli rurfus ad defendendum publicum negocium, etiam fi de cadem cauffa litigetur. Impcratorcs Antoninus amp;nbsp;Scucrus Germano Syluano.legatione fundis Hennq ua« catioconcedit.nec intercft,utrum Icgatio in urbc,an in ^juincia agen« tibus nobis mandata fit. Paulus reipondit. eum,qui Jegatione fungi tur, necj alienis, ne^ proprijs fe interponere debere. in qua cauiTa non mderi eum quolt;^ contincri,qui cum amico fuoprætore gratis com filium participât.

P Aulus refpondit, de co damno, quod legationis tempore legatos palTus fit,poire eum etiam legationis tempore experiri.

LEgatus antequam officio legationis fundus fit, in rem fuam nihil agerc potcft. cxceptis his, quae ad iniuriam cius uel damnum per-ada font. Si quis in muncre legationis, antequam ad patriam teuer« teEetur,deceSit.*fumptus,qui proficifeenti funt dati,non reftituuntur.

Sc alium in legationem mitterc. Qui legationis officio fungitur, licet fuum negociu curare non poteft .• magnus tarnen Antoninus per» mifit ei pupilli nomine Sc inftitucre Sc defendere cauffam: licet legatio ni, quam fufeepit, nondum tenunciaueric.-praccipue,cum partie ipem officq ipfius abfentem effe dicebat.

LEgatus ctcatus à patria fua, legatione fufeepta, in urbem Romain uenitiSc nondum perfeda legatione domu,quae erat in ipfius ciui» rate Nicopoli,cmit.quælîtum cft,an in fenatusconfultu incidcrit, quo prohibenturlegati anteperfedam legatione negocijs,uelpriuatis re« bus obftringic'Rcfpondit.non uideri teneri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

VIcarius alicni muneris uoluntatcfua datus,ordinc legationem fufeipere non admiffa biennij præferiptione cogetur.

QVi libera legatione abeft, non uidetur reipublicac cauffa abeffe. hie enim non publici commodi cauffajed fui abeft.

ÎS,qui legatione fungitur, libdlu finepermiffuprincipisdc alijsfuis negocqs dare non poteft.

SI quis legatum hofhum pulfaflet^conaa ins gentium id cómiffum effe exiilimatur:quiafanâi habéntudegati. amp;idcofi legatiapud nos eiTent gentis alicuius,cum bellum eis indidum finrefponfum ed li beros cos manere. id enim iuri gentium conueniés ede. ita^ eum,qui legatum pulfafTet^Quintus Mutius dedi boftibus^quorum erant lega» ti,ucilius effe folitus eft refpondere. qué bodes ß non recepißentrquSa ßrä eft, an ciuis Romanus remaneret.'quibufdam exiftimantibus ma» nere, alqs contra : quia quem femel populus mftiffet dedi, ex ciuitate expulüTe uideretur, ßcutfaceret, cum aqua amp;igni interdiceret. in qua fententia uidetur Publius Mutius fuiife.idautem maxime quantum eft in Hoftilio Mancino, quem Numantini fibi dedi tü non acceperut: de quo tarnen lex poftea lata eft, ut effet ciuis Romanus, fiepratturam quo^ geffiffe dicitux.

Vodadcertam fpecié ciuitatisrelinquit, inaliosufus conuertere nonlicet. n. IDEM.

NOn uri^de exemplopofterioris locationis pras« teritarü condudionö, qua fuam lege habuerut, rationem inin oportet. Quod quis fuo nomine exercere prohibetjd nc^ per fubiedam perfona agere debet.amp;: ideo fi dccurio fubiedis alio rumnominibus prxdia publica colat,quacdccurionibus códucere nó licet.non fecundum legem ufurpata reuocentur. Quod de frumen« taria ratione in alium ufum cóuerfum eft, fox cauffæ cum incremen« to debito reftituctur. ideocp amp;nbsp;fi contra abfentem pronunciatü eft, in« anis eft querela, ratio tarnen adminiftrationis fecundu fidem accepto rum amp;nbsp;datorum ponitur. Frumentarix pecunia: debitor fuo nomi» ne quim primum foluat. neceflana enim omnibus rebus publicis fru» mentaria pecunia möram folutionis accipete nó debet : fed debitores, quos ex eademcauffa hab ent, ad folutionem pcrprxfidem prouinciae compellantur. nbsp;Ad frumenti comparationem pccuniam datam re»

ftitui ciuitati,noncompenfaii in erogata debet, fin autem frumenta* : . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tia

riapeenniaad a1iosufiis,quini quibus deftinataefl, conuetfa fuccie, ueluti in opus balneotumpublicorum; licet ex bona fide datum pro« batur.’compenfariquidemfrumentarixpecunixnó oportetJblui aut â curatore reipublicx iubetur. Si indemnitas debiti frumentarix pc cunix cum fuis ufuris fit: immodicx amp;nbsp;illicitx computationis modus non adhibetarjd eft nc commodorum commoda amp;nbsp;ufurx ufuratum incrementum faciant. Grani xftimationem per iniuriam poft em» ptioné ablati,quc rationibus publicis refertuc, curator reipublicx do» mino reftitui iubeat. Si eo tempore,quo eft nominatusJdoncus po ftea lapfus facultatibus,damnum debitis reipublicxdederit : quia fot-tuitos cafus nullum humanû confilium prouiderc poteft. curator hoe nomine nihil prxftarc debet. lus reipublicx paâo mutari non poteft , quo minus magiftratus colJegx quo^ nomine cóueniatur in his fpeciebus,in quibus id fieri iure permiffum eft.aftio autem, qux,pptec ca in collegam decemi folet,ei,qui pro altcro dépendit,ex xquitate có petit.óc quod depcnfum pro collega in magiftratu probabitur, folui amp;nbsp;ab hxredibus eius prxfes prouincix iubebit. Condudore perficien di operis punito,fideiuiror,qui pro eo interucnerat, idem opus exftrdP endum alrj locaucratncc à fecundo redemptore opere perfeâo: ufura-rum prxftationemhxresfideiuflbris reeufare non debet: cum amp;pri« or cauffa in bonx fidei contradum in uniuerfum fideiuflbrem obliga-uerit,6i: pofterior locatioCquia fuum pcrkulum agnouerit) folidx prx ftationi reipublicx cum fubftitiierit. Qui fideiiifferunt pro condu* ftore ueftigalisjn uniuerfam conduftionem,in ufuras quo^ iure con« neniuntur:nifi propric quid in perfona eorum uerbis obligationis ex-prcffumeft.fcdfiinlocationcfundorumprofterilitatetemporis bom uiri arbitratu in foluenda penfione cuiufe^ anni paâo comprxhehfum eft;explorata lege conduâionis,fides bona fequenda eft.

III. PAPINIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

CVratores communis offictj diuifa pecunia,quam omnibus in fo-lidum publice dari placuit, periculo nice mutua non liberantur. V L PIA N V S.prior tarnen exemplo tutorum conueniendus eft is.qui geffit. Prxdium publicuinannosquin^idoncacautionenoncxa âa curator reipublicx locauit.cxteris annis eolonus fi reliqua traxerit, amp;nbsp;de frudibus prxdij mercedes adferuari nó potuerunt: fucceffor dus, qui locauit,tenebitur.idcm in ueâigalibus nó ita pridem cóftituweft, ut fui temporis finguli peciculum prxftarent. nbsp;nbsp;In cum, qui admini«

ftrationis tempore creditoribus reipublicx nouatione fada pecuniam cauit,poft depofitu officium aflionem denegari nó oportet, diuerfa eft cauffa eius,qui folui conftituit, fimilis etenim uidetur ei, qui publice uendidit

TIT. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iîî9

uendidit,aut locauit. Filium pro patrc turatorc rci public« crcato cauere cogi no oportet.net niutar.quod in cum pater emancipatum, ptiusquim curator crearet, partem bonoru fuorum donationis cauf-fa contflit. Pro magiftratu fideiuffor interrogatus,pignora quoqg fpecialitcr dedit.in cum cafum pignora uidentut data, quo rede con« uenitur:uidelicet poftquamres ab eo feruari non potuerit,proquo interceffit. nil. vale NJ.

LEgatam municipio pecuniam in aliam rem, quam defunflus no« luit,conuertere citra principis authoritatem non licet.amp; ideo fine unum opus fieri iuffit.quod Falcidiæ legis inreruentu fieri non poteft: permittitur fummam,quæ eo nomine debctur,in id,quod maxime ne ceflarium reipublicæ uideatur, cóuertere.fiue plures fummæ in plura operalegantur,Ô£ legis Falcidiæ interuentu, quod relinquitur omniu operum exftrudioni non fufficit. permittitur in unum opus ,quod ci-uitasuelit,erogari.Sedmunicipio pecuniam legata,ut ex reditu eins uenatio autfpedacula edant/enat^ in ea cauffam erogari uetuit : amp;pe cunia eo legata, in id,quod maxime neceflarium municipibus uideat, «onferri permittitur.ut in eo munificentia dus,qui legauit, inferiptio* ne notetur.

DEcuriones precio uiliore frumentum,quod annonæ temporalis eft,fuæ patriæ præftare non funt cogendi. Nifi ad nouü opus pecunia fpecialiter legata fit,uctera ex hac reficienda funt. VI. IDEM.

MAgiftratusrcipublicænondolumfoIummodo.fedamp;rlatamnc« glegentiamAhoc amplius etiam diligentiam debent.

Flliusfamilias uolente patre magifiratum gefferat. lulianus exi« ftimabat.infolidum pattern teneri in id,quodeiusnomine rei publicæabeiïet. Vlir. MODESTINVS.

CAlcularq erroris retraftatio etiam poft decennq aut uieennij tem • pora admittet.fed fi gratiofe expunâæ dicétur: nó retradabunt. ix. PAPYRivs ivsrvs.

IMpcrator Antoninus amp;nbsp;Verus refcripferunt;pecuniæ,quæ apud cu-ratores remanfit,ufuras exigendas. eius uero,quæ â redemptoribus operum cxigi non poteft.forris duntaxat periculum ad curatores pcr-tinere. nbsp;nbsp;Item refcripferunt,operum periculum ad hæredes etiam cu

tatorum pertinerc. nbsp;nbsp;nbsp;Item refcripferunt,agros reipublicæ retrahere

cutatorem ciuitatis debere,licet à bona fide emptoribus çoflîdeantur, ooo cum

cum poffint ad audoces fuos recurrerc. Impcratorcs Veins Äs Antoninus rcfaipfcrunt,operum exadionem fine cautione non opor tcre committi. Item refcripferunt.’curatörcs,fi neglegenter in diftra hendis bonis fe geflerint,in fimplum teneri.fi per fraudem.quot;in Miplum, nee ad haeredes eorum pocnam defeendere. Item refcripferunt,pe« cuniä ad annonamdcftinatamdiftradis rebus curatorem exigere des bere. Item referipferunt/itonas indemnes effe oporteregt;qui non fe« gnitet officio fuo fundi effent, fccundû literas Hadriani. Item re« fcripferunt;acuratorecalendarq cautionemexigi non debere,cuma prxfide ex inquifitione cligatur. Item refcripferunt.curatorem eti« am nomine collega: teneri,fi intcruenire amp;nbsp;prohibere eum oportuit.

Item refcripferunt.nominum,qiiae détériora fada funt tempore eu r ationis,pcriculum ad ipfum pertinerc. quæ uero ante, quàm curator fieret,idonea non erant.xqnum uideri,periculum ad eum non pertine te. Imperator Verus Se Antoninus refcripferunt.eum, qui pecunia publicam magiftratus fui tempore, amp;nbsp;poft non pauco tempore detinu crat,*ufuras etiam præftare debere.mfi quid aUegare poffit,qua de cauf facaidiqsintulerit. *

Edicorum intra numcrumprsefinitum conftituendoru arbitrium non prxfidi prouineiae commiffum eft,fed or dini,amp; poffeifonbus cuiufq; ciuitaris: ut certi de probita« temorum,amp;peritiaartis,eligantipfi,quibusfehberos'lt;^ fuos in segritudine corporum committant. II. MARTIANVS.

LEge autem municipali cauetur,ut oido nó alitet habeatur, quain duabus partibus adhibitis. IIII. IDEM.

AMbitiofa décréta decutionum refeindi debent:(iue aliqnem de« bitorem dimiferint,fiue largiti fint.proindeCue folcQfine dccre-nerintde publico alicui uel praedia, uel ædes, nel certam quantitatem præftarimihil ualebit huiufmodi decretum. fed amp;fi falarium alicui de« €utionesdec:ieuerint.decietumidnonnunquam uUiuserit momenti: utputa

utputa fi ob liberalem artem fueritcóftinitum,ucl ob medicinam. ob has enim cauffas licet conltitui Talaria.

QVod femel ordo decreuit,nóoportererefcindi,diuus Hadrianus Nicomedenfibus refcripfit.-nifi ex cauffa jd eft fi ad publica utili tatem refpiciat refciflio prioris decreti.

M Vnicipali lege ira cautüerat.E«/j t7ç V^q t5 luMiï'^ioM /iKatrtHat, TW Ti ertLUiJ^iou fl^^tcamp;WjH^ -Tt^OTaTTol/wi/TU æçajQU.aç 'f(iXiai.q. quaefitü eft,an poenam fuftincre debeat,qui ignorans aduerfus deerca turn fccitC'Refpondit.huiufmodi poenas aduerfus fcientes paratas effe.

Vrator operum creatus, praefcriptione motus ab cxcufa tione perferendajicuti ceffationis nomine, in qua quo« aduixitmoratuscft,hxredcsfuos obligatos relinquit: ita temporis,quod poft mortem eins ceflit, nullo onere eos obftrinxit. nbsp;nbsp;Curam operis aquxdudus in alio iam munere conftitutus poftea fufceperat. praepofterc uifus eft petere exo= nerari priore munere,urrifcj iam implicitus: quando fi alter urn tantu fuftinereeumoportuiffet.anteprobabiliusimpettaftet propter prius munus à fequente excufationem.

O Pus nouum priuato etiam fine principis authoritate faccre licet: prxterqudm fi ad emulationem alterius ciuitatis pertineat, uel raateriam feditionis prxbeat,uel circum theatrum uel amphitheatru fit.publicouerofumptu opus nouum fine principis authoritate fieri non licere^conftitutionibus dedaratux.infeubi autem nomen operi pu 0 0 0 q blico

blicoakerius.quâm principis,aut eins, cuius pecunia id opus fadum fit, non licet.

SI legatum uel fideicommiflum fuerit ad opus reliflum: ufurx quae amp;qu3ndo incipiantdeberi,refcripto dim Pijita continetur.fiquide dies non fit ab his,qui ftatuas uel imagines ponendas ]egauerint,præfî nitus: â praelide prouinciae tempus ftatuendum eft.amp;nifi pofuerint hae redeSjUfmas leuiores intra fex menfes: fi minus,femifles ufneas reipu-blicae pendant.fi uero dies diflus eft: pecuniam intra diem deponant. fi aut non inuenire fe ftatuam dixerint, aut de loco controuerfiam fc= ccrint: femifles protinus pendant. nbsp;nbsp;Fines publicos à priuatis detine»

ri non oportet. Curabit igit praefes prouinciae, fi qui publici funt, d pri naris feparare,Sc publicos potius reditus augere. fi qualoca publica uel aedificia in ufiis priuatorurn inuenerit.æftimare, ntrum 'ne uindican« da in publicum fint,an uedigal fatius fit imponi:0: quod utilius efle re^ publics intellexerit,fequi.

DE opcribus,qus in muris,uel portis, uel rebus publicis hut, aut fi muri exftruantur,diuus Marcus refcripfit præfidem aditum con fulere principem debere.

PEcuniam,qus in Opera noua Iegataeft,potius in tutela eoruopcs rum,qusfiint,conuertendam,qudmadincohandum opus cro* gandam,diuus Pius refcripfit:fcilicet fi fatis operum ciuitas habeat,^ non facile ad teficienda ea pecunia inueniatur. nbsp;nbsp;Si quis opus ab alio faftum adornare marmoribus,uel alio quo modo ex uoluntate popu-li fadurum fe pollicitus fit.nominis proprij titulo fcribendo,manentia bus priorum titulis,qui ea opera feciffent, id fieri debere,fenatus cen-fuit.qiiodfipriuatiin opera,quspublica pecunia fiant,aliquam de fiio adiecerint fumma:ita titulo inferiptionis uti eos debere, ijfdé man datis cauet,ut quantam fummam contuletint in id opus,infctibant.

Vndinis impetratis à principe, non utendo, qui Hieruit, decennq tempore ufiim amittit:

TIT. XIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154-3

SI quis ipfos cultores agrorum uel pifcatores deferre utenfilia in ci« uitaté iuflerit,ut ea ipfi diftrahant:deftiruetur annons praebitio,cu auoce t^ ab opere ruftici. quare cófeftim,ubi detulerint niercé,traderc ca, amp;nbsp;ad opera fua reuerti debent, deniij fummæ prudentiæ amp;nbsp;autho« ritatis apud grxcos Plato, cü inftitucrct, quéadmodû ciuitas bene bea teip habitari pollet,in primis hos negociatores neceflarios dixit.fic em libro fee undo TroX/Tiiaç ait. △? yJ' TffAeôvœ/j «ça 7i«ç7wvT£ 0 ^ a2A«^ ^/xiov^yZp. n^ ƒ à nod to/j K^ap ƒ imowwTwp, lt;?^ It êio'a.^ôvrwp tKasa gt;y c^a^övrap. ovroi lt;!'t êtyip 'ijuiTro^oi. Ko/xla-aç JÏ ê 7twç7o; éç 'rüj amp;m^âp 1{,ù}p iroie, KTjlt;r amp;/^^(^ t?f!v S^/xiV^up ,ixp ^ih ^ ^p amp ^ôwp «KK lolaquot; J^opSjjoio'lx •^*âurou a/jTa2Aa^a(ô$; icç7Htr(} ng «ut2 JV/xiouç7/a(’ Ka^H^L£V@gt; c^ TH aroça 5 ovæa/xàiç. lt;42^’ fio-ip oi TmTO ôçwvl«, taurouç àamp;î fiià) il'tOKOtiW TaiJoucr/ ravrlu).

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. VLPIANVS.

Ipollicitus quis fueritreipublicæ opus fe faducum, uel pecuniamdaturum:in ufuras non conuenietur. fed fi moram cœperit facere : ufuraeaccèdent, ut Imperator nofter cum diuopâtre fuo refcripfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nonfemper ___autem obligari eum,qui pollicitus eft, feiendum eft. fed fl quidem ob honorem promiferit decretum fibi, uel decernendum, ucl ob alia iuftam cauflam. tenebiturex pollicitatióe. fi uero fine cauf-. fa promiferit;non erit obligatus: amp;nbsp;ita multis conftitutionibus,amp; uete ribus,amp; nouis cótinetur. Item fi fine cauffa ,pmiferit, cœperit tarnen facere.-obligatus eft, qui cœperit. Cœpifle fie accipimus,fi fundament ta iecit,uel locum purgauit.fed amp;nbsp;fi locus illi petenti deftinatus eft : ma • gis eft,ut cœpifle uideatur.Item fi apparatum,fiue impenfam in publi co pofuit. fed fi non ipfe cœpit, fed cum certam pecuniam promififlec ad opus rei publicæ,contemplatione pecuniae cœpit opus facere; tene= bitur,quaficœpto opere. Denilt;5 cum columnas quidam promiffiflet. Imperator nofter cum diuo pâtre fuo ita refcripfit.qui nô ex caufla pecuniam reipublicæ pollicentiu:,liberalitatem perficerenon coguntur. fed fi columnas Citienfibus promififti,amp;: opus earatione fumpribus ci uitatis, ucI priuatorum incohatum eft ; deferi, quod cœptum eft,non oportet. nbsp;nbsp;nbsp;Si quis opus,quod perfecit,adfignauerit,deinde id fortui to cafu aliquöd paflum fit periculum.ad eum, qui fecit,non pertinere. Imperator nofter refcripfit.

SI quis rem aliquam uoucrituoto obligatur.qux res perfonam uo« ucntis,non rem, quae uouetur,ob1igat.rcs enim,quae u01ictur,folu ta quidem libérât uota ; ipfa uero facta no cfFicitur. Veto aiitem pas trcstanuliaru obligancur,pubetes,fui iuris.filius enim familias uel fergt; iius fine partis dominiue aiithoritatc uoto non obligantur. Si deci* mam quis bonorum uouit;decima non prius effe in bonis defrjt,quàm fucrit fcparata.amp; fi forte qui decimam uouit,decefferit ante fepofitio» nem .• hæres ipfius hacreditario nomine decimac obftriâus eft. noti enim obligationem ad hæredem tranfire conftat.

PAâum eft duorum côfenfus att^ conuentio. pollicitatio uero offe rends folius promiiTum. amp;nbsp;ideo illud eft conftitutum, ut fi ob ho# noté pollicitatio fucrit fada : quafi debitû èxigatur.fed cœptum opus, licet non ob honorem promiflum,perficere promiffot cogetur, amp;nbsp;eft cóftitutum. nbsp;Si quis poftqudm ex pollicitatione tradidetat rem mu«

nicipibus,uindicate uelit: repellendus eftapetitione. xquiftimuenim eft huiufmodi uoluntates in ciuitates collatas pœnitentia non reuoe.'ÿ ci. fed amp;nbsp;fi defiecint municipes poftidete : dicendum etit adionem eis concedendam.

PRopter incendium, uel terræmotû, uel aliquam ruinam, quæ rei-publics contigit,fi quis promiferit,tenetui.

CHaridemo refpondit.ex epiftola,qua muncris edendi gratia abs fens quis emifit,compelli eum ad editionem non poffe.

TOtics locum habet deminutio pollicitationis inperfona hsre« dis,quotics non eft pollicitatio ob honorem fada, esterum fi ob honorem fada fit;æris alieni loco habeturin hsredum petfona non minuitur. Si quis pecuniam ob honorem promiferit, ccepcrit'c^ fol» ucre.eu debere quafi eoepto opere, imperator nofter refcripfit. Non tantu mafculos, fed etiâ fœminas, fi quid ob honoré pollicitats funt, debere implerefciendum eft técita refcriptoimpcratoris noftriamp;diui patris eius continetur. Sjeui refpublica neceffitatem impofuerit fta* tuarum principi ponendarum: qui non promifit, nó eflc|ncceffe ei ob« temperarc,refcriptis impcratoris noftri amp;diui patriseius continetur,, VII. PAVLVS.

08 cafum, quem ciuitas paffa eft, fi quis promiferit fe quid fadus rum .• amp;nbsp;fi non incohauerit, omnimodo tenctur, ut diuus Seue«

DE póHidtanonibus in duitatc fadis iudicumcognirionem efTe, diui fratrcs Flauio Celfo in bare uerba rcfcripferunt.probe faci« Statius Wufinus, fi opus profeenq,quod fc Gabinis exftruâuru promit fit, quod tandem aggrenus fuerar, perfidat. nam amp;nbsp;fi aduerfa fortuna ufusjn triennium apraefedo urbi telegatus eft : tarnen gratiam mu« neris,quod fponte obtulit,minuere non debet ; cum amp;nbsp;abfens per ami* cum perficere opus iftud pofTir.quod fi detredat.-adores conftituti,qui legitime ,p ciuitate agere poffint,nomine publico adiré aduerfus eum indices poterunt ; qui cum primum potuerint, priusquam in exfilium ptoficifeatur, cognofeentÀ fi opus perfici ab eodem debcre conftitue tint: obedire eum reipublicx ob hanc caufiam iubebunt, aut probihe* bunt diftrahi fundum,quern in territoho Gabinorum habet.

EX pollicitatione, quam quis ob honoré apud rcmpublicam fecit, ipfum quidem omnimodo infolidum tcneri:hxredem uero eins, ob honorem quidem fada promiflîone,infolidum. ob id uero, quod ©pus promiffum eoeptum eft, fi bona liberalitati foluendæ nô fuerint: extrancum hæredem in quintam partem patrimonij defundi, liberos in dccimam teneri,diuus Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcripferunt. fed amp;nbsp;ipfum donatoré pauperem fadum,cx promiflïonc opens eoepti» qmu* tam partem patrimonij fui debere,diiius Pius conftituit.

SEpticia certamen paniæ fute polliccndo,fub hac conditione pollicï ta eft, uti fors apud earn remanercr,amp; ipfa ufuras femilfales ad præ mia certantiü cxfolueret in hxc uerba. ^’AóJi/xm/jiai kou Ka^/tpS i^wva m^aï^H^iKÓp Ü7vi ^v^iéuS'ap Tfiiap ttS KtefaXoUou, «uth koTl^^i»^ «57VÇ10/J, HOU ia-ifa.'KitofjSjjn -^à TO/ç AKa-7r5œT0/s «^)óji5tlt;ült;r ôÂ quot;Sisy'ïi'Xi} to/j ÿ^ £3ouï • Tf/ci/j /Mi^ii^f^p TOKop : «fwvoQtToï(v7@-' KOU -Ti^OKaOi^o^uSxiou tS «vJ'çotr /xcJ, iTraü^zi» JÏ lt;?^ cPi, ïp-ój '^i^SHa'OfjSjjtiip riKvap.-^^^Htrei Ü o rón^^ èQ Ta Sax« ^8i/(UtXz^,Ka9u§ üf'ïx^isou âflÀK';u.a7@gt; H £ü'jXh c^/tk. quxro,an poffint iniuria pati filij Septiciae, quo minus ipfi præfiderent certamini fecundu uerba conditioné'cg pollicitationisc'Herennius Modeftinus re fpódit.quo cafu certaminis editiolicita eft.formapollicitatiöi data fer uandâeffe. xi. idem.

SI quis ob honorem, uel facerdotiom pecuniam promiferit, amp;nbsp;ante quam honoré uel magiftratu incat,decedat.non oportere hæredes eins conueniri in pecuniam, quam is ob honorem uel magiftratu pro-miferat,principalibus conftitutionibus cauetunnifi forte ab eo, uel ab ipfa rcpublica, co uiuo opiis fuerit incohatum.

IN priuatisbperibiis,inuitis his,qui fecerunt,ftatuas alijs poncre non poffumusjit refcripto diui Seueri continetur. nbsp;nbsp;Giim quidam, ne

honoribusfungeretur,opuspromifiiret :tam honores fubiÄ cogen* dum,quàm operis inftrudionem, dinus Antoninus refcripfit.

IMperatores Antoninusamp;Verus Augufti refcripferunt;opera ex» ftrueredebereeos,qui pro honore pollicitifunt, non pecunias pro his inferre cogi. Item refcripferunt,conditioncs donationibus ad» pofitas.qus in rem publica fiunt,ita demum ratas effe, fi utilitatis pu« blicæintereft.quodfidamnofæfunt.’idobferuarinon debere.amp; ideo non obferuandum eflè, quod defundus certa fumma legata uetuit uc digal exerceri.efTe enim tolerabilia, quxuetus confuetudo cóprobat.

Slquis fuialieninehonoriscauflaopusfadurumfcinaliqua ciuita« te promiferit.'ad perficiendum tam ipfe,qnam hares eius ex confti tutione diuiTraiani obligatuseft.fed fi quis ob honorem opus fadu« rum fe in ciuitate aliqua promiferit,at^ incohauerirA priusquàm pc« ficeret,deceflerit;hares eius extraneus quidem neceffe habet aut perß cere id,ant partem quintam patrimony relidi fibi ab co, qui id opus fa cere inftituerat(fi ita malit)ciuitati,in qua id opus fieri coeptum eft, da re.is autem,qui ex numéro liberorum eft,fi hares exftitit:non quint® partiSjfeddecimaeconcedendaneceffitate adficitur. amp;hacdiuus Antoninus conftituit.

tionibus,amp; fl index litem fuamfeciffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Rafes ptouinci® de mercedibus ius dicere folet.'fed pr® ceproribus tantum ftudiorum liberalium. Liberalia aut ftudiaaccipimus,qnaGraci îAtuStç/a /ia^HAiaT« appel lant.rhetorescontinebuntur,grammatici,geometr®. Medicorum quo^eadem canffa eft, qu® amp;nbsp;profefloru, nifi quodiuftioncum hi falutis hominum agat,iUi ftudiorum curam. amp;nbsp;ideo his quoq; extra ordinem ius dici débet. Sed amp;nbsp;obftetricem an diunt.qu® utiç medicina exhibere uidetur. nbsp;nbsp;Medicos fortaflîs quis

TIT. XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1347 •

accipict ctiam cos,qui aliciüus partis corporis,nel certi doloris fanita-tem pollicentur:ucputa fi auricularius/i fiftnlæ.uel dentium. nó tamê fiincan^uerit,fiimprecatuseft,fi(utuulgari ucrboinpofterum utar) exorcizauit.non funt enim ifta medicinx generartametfi fint, qui hos fibiprofuiflecumpraïdicationeadfïrment. An Äphilofophipro« fefforum numero fintC'amp; non putem.non quia non religiofa res eft: fed quia hoc primum profiteri eos oportet,mercenariam operam fper nere. Proinde ne iuris quidem ciuilis profefToribus ius dicent, eft enim quidem res fanâiflima ciuilis fapientia:fedqux precionugt; mario non fit æftimanda, nee 'dehoneftanda, dum in iudicio honor petitur,qui ingreffu facramenti offerri debuit.quædam enim tarn ctfi honefte accipiantur, inhoneftejtamen petuntur. Ludi quolt;5 litera rq rnagiftris,licet non fint profeffores,tamen ufurpatu eft,ut his quoeg ius dicatur.-tametfi librarqsA notaries,à calculatoribus,fiue tabularqs fed amp;nbsp;cæterarum artium opificibus fiue artificibus,quæ funt extra lite« ras uel notas pofitæ,nequaquam extra ordinem ius di cere præfes debe bit. Scd amp;nbsp;fi comités falarium petcnt,idem iuris eft,^d in profeffori-Dus placct.fed amp;nbsp;aduerfus omes ipfos cognofcere praefes debet. qui aûc aduerfus aduocatos adeantur,diui fratres refcripferunt. In honora« rijs aduocatorum ita uerfari iudex debet,ut pro modo litis,pro'qï aduo cati facundia,amp; fori cófuetudine,amp; iudicrj,in quo erat adurus, æftima-tionem adhibeat.-dummodo licitum honorarium quantitas non egre diatur.ita enim refcripto Imperatoris noftri amp;nbsp;partis eins cótinetur, eu ius uerba ita fe habet. Si Iulius Maternus,quem patronum cauffæ tuæ . effe uoluifti,fidem fufeeptam exhibere paratus eft.eam duntaxat pecu

tos accipere debemus omnes omnino,qui cauffis agendis quoquo ftu-dio operantur.non tarnen qui pro tradatu non adfuturi cauffis accipe • te quid folent,aduocatorum numero erunt. Sicuicautumefthono

tariu, uel fi quis de lite padus eft: uideamus,an petete poffit.amp;quidem de padis ita refetiptum eft ab Imperatore noftro amp;nbsp;diuo patre eius. Li tis cauffa malomorepecuniamtibi promiffam ipfequoq? profiteris. Sed hoc ita eft, fi fufpenfa lite focietatem futuri emolumêti cautio pol licetur. fi uero poft eauffam adam cauta eft honoraria fumma.-peti po tcrit ufcg ad probabilem quantitatem. nbsp;nbsp;Et fi nomme palmarq cautu

Ct.fie tamen,ut compu’-etur id,quod datum eft, cum eo, quod debet: neutrum'cg compofitum licitam quatitatem excedat.Licita aut quan» titas intelligitur pro fingulis cauffis ufeg ad centum aureos. Diuus Seuetus ab hæredibus aduocati eo mortuo prohibuit mercedem repe ti,qaia per ipfuni non ftetexat,quo minus eauffam ageret. Ad nuttilt; ppp cia

ciaquoc^ofTidumprjefidis uelprætoris dcuenit .nanlt;$amp; nutricesob alimoniam infant!uni apudpiæûdes, quod Abi debetur,petunt.Sed nutricia eönf9 producenans,quoad infantes uberibus aluntiq^ estera poft hæc celant partes pestons ucl prsfidis. Hsc omnia fi apud prsfides petantur.uideamus^n de mutuis petitionibus poffunt prsfi« des cognofcere.amp; putem,debere admitti.

DE ufuaquæ.dc'cj^riiiisnouis inciuilitcrinftitutîs.itemdeequis alienis à feiente pofteftis, foetucß earûA de damno dato per im# miffos in prsdium fuum uniucrfos homines eos,qui in’plurium prs« dia diftribui debuer unt(fi modo id non ex authoritate cius,qui iubere potuerit/adum cft;prsfidem prouincis doceri oportere refponfum eft, ut is fecundum rei squitatem amp;nbsp;iurisdidionis ordmem conuenien temformamreidet.

MEdicus,cui curandos fuos oculos.qui eis laborabat, commife« rat;periciilum amittendorum eorum per aduerfa medicamen ca inferendo compuhc,utei poffeffiones fuas contra bona fidemsge^ uenderet.inciuilefadumprsfes prouincis cocrceat,remq5 reftituiiu beat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UIL pavlvs.

DIuus Antoninus Pius referipfitjuris ftudiofos,quifalaria petât, hsc exigere pofte. V. CALLISTRATVS.

COgnitionum nnmerus,cum ex narijs cauffis defcendat, in gene« ra diuidi facile non poteft,nifi fummatim dinidatur.numerus er go cognirionum in quatuor ferè genera diuidi poreft.autenim de ho-noribus fine muneribus gerendis agitur,aut de peenniaria re difcepta-tur,aut de exifti matione alicuius cognofcitur, aut de capitali crimine qusrit. Exiftimatio eft dignitaris iilsfs ftatus legibus ac moribus có probatus,qui ex delido noftro authoritate legü aut minuitur,aut con« fumitur.Minnitur exiftimatio,quories manéte libertate circa ftatum dignitaris pana pledimur.ficuricumrelegatur quis,uel cum ordine mouetur.uel cum prohibetur honoribus publicis fungi, uel cum plc» bcius fuftibus esdif, uel in opus publieü dat, uel cum in earn caufTam quis incidit,qus edido perpemo inter infamis cauftas numerat.Cófn mit nero, queries magna capiris deminutio interuenit, id eft eu liber« tas adimir nieluti cum aqua amp;nbsp;igni interdicitur,qd' in perfona déporta« torn euenimiel cum plebeius in opus metalli,uel in mctallum datur.ni hil enim refert,nec dinerfa poenaeft operisamp;; metalli;nifi quodrefugs operis non morte/ed pœns mecalli fubijeiuntux.

TIT. XIÏII.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xj4#

SI iudex litem fiiam feccrit; non ptoprie ex maleficio obliganis ni* det.fed quia nee ex conttadu obligatus eil,amp; uti^peccafle aliquid intellig^urJicct per imprudentiamrideo uidetur quafi ex maleßcio ce neri in fadum aâiôneÂ in quantum de ea æquum tehgioni iudicantiS uifum fueric^oenani fnilinebic.

Si proxeneta interuenerit faciendi nominis gratia Cut multi folent;Hideamus,an poflit quafi mandatoc teneri.amp;:nonputoteneri:quiahic monftrat magis no-men,quäm mandat, tametfi laudat nomen.idem dico,amp; fi aliquid phi lanthroptj nomine acceperit,nee ex locatoamp;condudo eritadio. pla* •né fl dolo amp;nbsp;caUiditatc creditoré circ umuencrit ; de dolo adio tenebit.

DEproxenetico Cquanquam eft fordidum) folentpræfides cogna feere:fie tarnen,utamp;in his modus efl’edcbcatamp;quantitatis,amp;ne gocq un quo operula ifta defundi funt, amp;nbsp;minifterium qualc quale ac« cómodauerunt. Faciliusquodgrxci ^fjJjjüamp;nKop appellant, petiapud cos poterit;fi quis forte conditionis,uel amicitiæuiel adfefl'iiræ,iiel cuius alterius huiufmodi proxeneta fuerit. Sunt em huiufmodi hominu in tam magna ciuitate officinae.eft enim proxenctarü modus,qui em» ptionibusA uenditionibus,commerti|s,contradibus licitis utiles non adeo improbabili more fe exhibent.

jCiendum eft effe quafdam colonias iuris Italiciiut eft in ra (Syria Phœnice fplendidiffima Tyriorum eolonia, undc **mihi origo eft, nobilis regióibus,ferie faeculoru antiquif-fima,armipotés, faederisep^quod cum Romanispercuf« ____fit,tenaciffima.huic cm diuusSeuerusSc Imperator no« fter ob egregiam rem publicam,in'cç imperium Romanum infignem fidcmltalicüiusdedit. fed amp;:Beryticnfis eolonia eftineadem prouin« ciaAuguftibcneficijsgratiofa,amp;(utdiuusHadrianusin quadam ora-ppp ij tione

tione alt) Auguftiana coIonia dida,qu« ins Italicu habet, eft amp;nbsp;Helfu« politana,qiiac a dino Seuero per belli ciuilis occafione Italics colonise rempublicamaccepit.eftamp;Laodiccna coIonia in Syria Cockleui di« mis Seuerus ins Italicum ob belli ciuilis mérita conceflit.PtoIomscn-finm cnim colonia,qus inter Phœnieem amp;nbsp;Paleftina fita eft, nihil pras ter nomen colonise habet, fed amp;nbsp;Mifens ciuitati Phœnicæ Imperator nofter ins eolonis dédit, iurisq^ Italici eâ fecit. eft amp;nbsp;Palmyrena ciui« tas in pronincia Phœnice propè barbaricas genres amp;nbsp;nationes colloca ta. InPalsftina dus funtcolonis,Csfarienfis amp;nbsp;Aeiia Capitolina: fed neutra ius Italicum habet.diuus quoqj Senerus in Sebaftenam ciui a1's*Efné tatem coloniam deduxit. Indicia quo^*Cyrenenfium colonia 5 diuo rium. Traianodediifta iuris Italici eft. Zarmezigethufaquo^ eiufdem iuris ars*Pata eft^tem Naconcfis colonia,amp; Apulenfis amp;nbsp;* Paranifenfium uicus,qui Uienfiu, âdiuoSeucroiusJcoIoniæimpetrauit. Eft amp;nbsp;in Bithynia colonia Apa« mæna.amp;in Ponto Sinopenfis eft,ôc in Sicilia Seliniis,amp; Traianopolis.

Iciapriorumcenfuum editisnouis profeftlonibus euanefeunt« III. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

AEtatemincenfendo fignificarcncceflc eft: quia quibufda stas tribuit,ne tributo onerentur.-ueluti in Sy rijs à quatuordecim an nis mafculi,a duodecim fœmins nfej ad fexagefimumquintum annu tributo capitis obligantur.stasautemfpeâaturcenfendi tempore.

Rebus conceftam immunitatem non debere interci'di,refcripto Imperatoris noftri ad Pelignanum refte expreffum eft ; quippe perfo« nis quidem data immunitas cum perfona exftinguitur, at rebus data nun quam exftinguitur.

FOrma cenfuali cauctur, ut agri fic in cenfum referantur. nomen fundi cuiuflt;^,amp; in qua ciuitate,amp; in quo pago fit,amp; quos duos uici * nos ptoximos habeat:amp; atuum,quod in decern annis proximis fatum crit,quot iugerum cffeuidcatur.-uinca quot uiteshabeat:oliuetum quot iugeru,amp; quot arbores habeat: pratum,quod inter decern annos ptoximos feftum erit,quot iugerum.pafcua,quot iugerum efle uidea* tur : item fylus esdus. omnia'œ ipfe, qui defett, æftimet. iUam enim acquitatem débet admittere cenntor: ut officio dus congruat, releuari eum,qui amp;: in publicas tabulas delato modofruicertis ex caulTis nOn potuit. quare amp;nbsp;fi agri portio chafmate perierit: debcbit per cefitorem releuari. Sed amp;nbsp;fi uites mortus fint,uel arbores atuerint : iniquu fuerit eû infcri numeru cenfui. qd* fi exciderit arbores, uel uites.-nihilominus cum numetum ptofitcri iubctur,qui fuit cenfus tempore,-nifi cauffam exciden

excidendi probaucrit cenfitori. Si ucro quis agmlTi in alia ciuitatc habetan ca ciuirate profiteri debetJn qua ager eft.agri enim tributura ineani^uitatem debet leuari, in cuiustcrritoriopoflidetur. Quan quam in quibufdam immunitatis beneficia perfonis data ,cum perfo* na exftinguantur.tamen generaliter cum locis aut cum ciuitatibus im muniras fie data uidetur,ut ad pofteros tranfmittatur. Si cum ego fundum poflïdercm,jgt;feffus fum,petitor auté eius nó fuerit profeiTus: adionem illi manere placet. In feruis deferendis obferuandum eft, ut Si nationes eorum,amp; ætates,amp; officia A artificia fpecialitec deferan-tur. Lacus quoq; pifcatorios A portus in cenfum dominus debet de ferre. Salins fi qus funt in prsdijs,sque amp;nbsp;ipfs in cenfum deferédae funt. Si quis inquilinum,uel colonum non fuerit profelTuSjUinculis cenfualibus tcnetur. Qus poft cenfum edidum nata,aut poftea qu« fita fint,intrafine temporis confumatiprofeflionibus edi poffunt.

Si quis Lieniam pctieri t,ut cenfum fibicmendarepermittatur,dcin de poft hoc impetratum cognouerit, fe non debuiffe hoc petere, quia ƒ es emendationem non defiderabattnuUum ei prsiudiciü ex eo,quod petijtjUt cenfum emendarct ,fore,fspiflïme refcriptum eft.

CVm poffeffor unus expediendi negocq caufTa tributorft inre con« ueniretur:aduerfus cæteros,quorû sque prsdia tenent,ei,qui có uentus eft,adioncs à fifco prsftantur.fcilicct ut omnes ^ modo prsdi crû pecunia tributi conférant.nee inutiliter adiones prsftant,tamet(i fifcus pecuniam fuam recupcrauerit.quia nominu uenditoru preciu ac ceptûuidetur. Qui non habita rationetributorû,excauffafideicont mifli prsdia reftitu untradioné ex diui Pq Antonini liter is habent,qu3 legato quo eg foluto locû habere uoluit. Pro pccuni.a tributi, qd' fua die non eft redditu,^ minus prædiû iure pignoris diftrahaf oblata mo * ratoria cautione,nó admittit .nee audiet legatarius cótradicens ob tri# buta præteriti temporis,quod hæres foluendo fitAis,qui tributis leci piendis prspofitus fuerat.

IN Lyfitania Paréfes amp;nbsp;Emetitéfes iuris Italici funt. idem ius Valen« tiniamp;Lucentinihabet, ßarcinomenfes quoejibidéimmunesfunt.

LugdunenfesGalli.itemViennenfesin Narbonenfi iuris Italici funt. In Germania inferiore Agrippinenfes iuris Italici funt.Laodicea in Sy ppp iq ' ri*

ria,amp; Beryros in Phœnice iuris Italici funrA folu carum.ciufde iuris amp;nbsp;Tyrioruciuitas idiuisSeueroamp; Antonino fada eft. divins Antoninus Antiochenfes colonos fecit faillis tributis. Imperator nofter Antonis nus ciuitaté Amifenorû coloniam amp;nbsp;iuris Italiti fecit. diuus ^efpafia« nus Cxfarienfes colonos fecit, non adiedo ut amp;nbsp;iuris Italici effenr, fed tributum his remifie capitis, fed diuus Titus etiani folum immune fa« flum interpretatus eft.fimiles his Gapitulenfes elfe uidentur.in prouin cia Macedonia Dyrrhacheni,Caflandrenfes,Philippcfes,Dienfes,Sto néfes iuris Italici funt. inprouincia Afia duse iuris Italici funt,Troas,amp; Parium. in Pifidia eiufdem iuris eft colonia Antiochenfium. in Africa Carthago,VticCj Lepos magna à diuo Seuero ii Antonino iuris italic ei fads funt.

II. PAVLVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , VR BIS appellatio muris, R O M AE autem conti» nentibus ædifierjs finit,quod knus patet. Cuius cg diei niaior pars eft horarû feptem primarum diei,non fupremarû.

I Tineri faciendouiginti milia paffuumin dies Angulos peragenda, fie funt accipienda; ut fi poft hanc dinumerationcminus, quim ui« ginti milia fuperfint,integru diem occupent.ueluti fi uiginti unum mi lia paiTuum funt : biduum eis attribuée, quxdinumeratio ita demum facienda crit, fi de die non conueniat. Eins, qui apud hoftes deceiTit, • dici hxreditas non poteft : quia fetuus deceffit, NIIII. CAIVS.

REi appellatio latior eft, quam pecunia ; quia etiam ea, qua? ertri eóputationépatrimonq noftri funt,continet: cum pecuniae Agni ficatio ad ea referat,quae in patrimonio funt. Opere legato,uel con« dudo, his uerbis fignificari Labeo ait id opus, quod grxci à^ôli’K^o'p.Qi uocant,non ejro^, id çft,ex opere fado corpus aliquod perfedum.

nem pertinet. Verbum ex l e c i B V s fic aedpiendum eft ; tara ex legum fententia,quim ex uerbis.

Sp 0 N s I o appellatur non fol urn,quae per fponfi interrogationem fit,fed omnis ftipulatio promiffio'cp.

MArccIlus apud I ulianum tradans notat,uctbo* PERISSE amp;nbsp;feif g^’rapu fum,amp; fradum contincriA ui raptum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iffe.aliis-

Z^Reditores accipiendos effe conftat cos,quibus debetur ex qua» V^cunqgadione, uel perfecutionc, uel iure ciuili fine ulJa exceptio» nis perpetux remotione,uel honorario, uel extra ordinario,fiue pure, fine in diem, uel fub conditionc. quod fi natura debcat: non funt loco ^editorû fed fi non fit mutua pecunia, fed contradus.cieditores acci«

CReditoru appellatione non hi tantum accipiuntur,qui pecuniam credideniit.-fcd omnes,quibns ex aliqua caufta debetur.

SI cui ex empto, uel ex locato,uel ex alio contraftu debeturjed etfi ex delifto dcbeatut.mihi uidetur,pofle creditoris loco accipi.quod C ex popular! cauffa. ante litis contcftationem rede dicetur, creditoris . loco non effepotuifle. Minus fo!uit,qmtardiusfoiuit.nam Örtern» pore minus foluitur.

MVlicris appeUatione etiam uirgo uiripotens continetur. Res abeffc uident (ut Sabinus ait, amp;nbsp;Pedius probat) etiam hat, qua» ru corpus manet,amp; forma mutata eft. amp;nbsp;idco fi corruptæ redditx funt, uel transfiguratae ; uideri abeffe, quoniam plerunçplus eft in manus precio, quàm in re. Defincrc autem abeffe res tunc uidetur, cum fic redijt in poteftate, nc amittcrc eins poffeffionc poffimus ob hoc, quod furto pridem fubtrafla eft. Abeft amp;nbsp;ea res, quae in rebus humanis no

LAbeo amp;nbsp;Sabinus exiftimant,fi ueftimentum feiffum rcddatur,ucl rescorruptaredditafit, uelutifcyphicollifi,auttabula rafapidu-ramideri rem abefle,quoniamcarum return precium non infubftan-tia,fcd in arte fit pofitum.item fi dominus rem, quae fibi furto aberat, ignoras emerit.tede dicitur res abeffe, etiam fi poftea id ita effe feierit:

quia nidetut res ei abeiTe, cui precium abcft. Rem amififfe uidetur. qui aduerfus nullum eius perfequendæ aftionem habet.

BOnaduitatisabufiue publica diftafuntfok em ea pubnca fünf, quæ populi Romani funt. xvr. CAivs.

EVm,qui uedigal populi Romani conduftum habet: publicanum appellamus.nahi publica appellatio in compluribus cauffis ad po pulum Romanu refpicitciuitates enim priuatorum loco habentur.

INter publica habcmus non facra,nec religiofa,nec quae publicis ufi« busdeftinatafunt:fed fiqua funtuelut ciuitatum bona, fedamp;pe-culia fetuotum ciuitatum proculdubio publica habentur. nbsp;nbsp;Publica

uedigalia intelligerc debemus, ex quibus uedigal fifcus accipit: quale eft uedigalportus,ueluenalium return, item falinarum, à metal* lorum ,amp; pifcariarum.

MVnus tribus modis dicitur. uno donuA inde munera did dart mittiûe.altcro onus,quod cu rcmittat,uacatione militiac mu-neris'cg praeftat:inde immunitatem appellari. tertio officiu.unde munera militacia, amp;nbsp;quofda milites munifices uocari. igitur amp;nbsp;municipes did,quod munera ciuilia capiant.

LAbco libro primo praetpris urbani définit, quod quaedam agant, quaedam gerantur,quædâ contrahantur.Et adum quidem uerbu generale effe,fiue uerbis,iiue re quid agatur: ut in ftipulatione, uel nu-meratione pecuniae.Contradum autem ultro citrot^ obligationem ef fe,quam Graeci «rttuo^a^^a uocant.ueluti emptionem, ueditionem, locationem,condudionem,focietatem,Geftum autem rem fignifica-te line uerbis fadam.

PLus eft in reftitutione,quâm in exhibitionc.nam exhibcre eft præ fentiam corporis praebere.reftituere eft etiam pofleflorem faccre, hudust^ reddere. plcracj praeterea reftitutionis uerbo continentur.

TK Tlhil aliud eft hxreditas,quain fucceffio in uniuerfum ius, quod dAmftus habuit.

REflc dicimus eum fundum totum noftrum eiTe^enam cui? ufus fruftus alienus eft.quia ufusfruftiisnó dominij pars, fed feruitus eft,ut uia amp;nbsp;iter.nec falfo didum eft,meö effe,cuius non poteft ulla pars dici alterius elTe.hoc amp;nbsp;Julianus, amp;nbsp;eft uerius. nbsp;nbsp;nbsp;Quintus Mutius ait,

partis appellatione rem pro indiuifo fignificari. nam pro diuifo quod noftrum fit,id non parte,fed totum effe. Seruius non ineleganter par» - tis appellatione utrun^ fignificari.

PÄrtum non effe partem rei furtiuæ,Scæuola libro undecimo qux» ftionum fcribit.

A Ger eft locus,qui fine uilla eft. Stipendiu â ftipe appellatu eft, 5|r\^quodper ftipes,id eft modica aera colligatur.Idem hoe etiam tri ^tum appeUari Pomponius ait. amp;nbsp;fané appellatur ab intributione tri» butum;uel ex co, quod militibus tribuatur.

ALienationis uerbum etiam ufucapionem continct.uix eftenim, ut nó uideatur alienare,qui patitur ufucapi.ls quo^ alienate di-cinir,qiü non utendo amifit feruitutem. nbsp;nbsp;Qui occafione adquiren-

di non uritur,nó inteUigitur alienate: ucluti qui haereditatem omittit, autoptionem intra certum tempus datam non ampleditur. nbsp;nbsp;Ora=

tio,quæ neeg coniunflionem,ne^ difiundionem habet: ex mente pro-nunciantis,uel difiunda,uel coniunda accipitur.

COniunftionem enim nonnûquam pro difiundione accipï,Labeo ait.-utinillaftipulatione, MiHi haeredi'qve MEO te HAE REDEM'QVE TVVM.

SYlua cædua eft(ut quidam putant)quae in hoc habetur,ut esdetet. Seruius eam effe,qiiæ fuccifa turfusex ftirpibus aut radicibus rena fcat. Stipula illcfta fiint fpicæ in meffem deicâæ,necdû lcdæ; quas ruftici,cum uacauerint, eolligunt. Noualis eft terra profciffa, quæ anno ceffauit,quam Graeci v£o«.//j uocant. Integra autem eft,in qua nó dum dominus pafcendi gratia pecus immifit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Glans caduca eft,

ftuiataeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qqq Ylpia

P Ramm eft, in quo ad ftudu percipiendu falcc duntaxat opus eft: cxeodidum,qiiodparatum fitadfruftum capiendum. ^ XXXII. PAVLVS.

REftimere autem is intelligiwnqui fimul amp;nbsp;cauflam adori reddif, qua is habiturus cffet,fi ftatim iudicq accepti tempore res ci red» dita ftuffet.-id eft ufucapionis cauflamA fruduum.

VErbum o porte RE nonadfacultatem iudicispertinet,quf poteft itel pluris, uel minoris condemnare : fed ad ueritatem refertur.

OStentum Labeo définit, omnecôtranaturam cuiufqjrei gemtu fadumtp.duo auté genera funt oftentorum.unum,qaoties quid contra naturam naftitur .• tribus manibus forte, aut pedibus, aut qua alia parte corporis,quæ naturae contraria eft.alterum,cum quid prodi giofumuidetur,quomodo Graeci lt;îxxo-/xa7a uocant.

SVbfignatum dicitur,quod ab aliquo fubfetiptum eft. nam ueteres fubfignationis uerboprofubfcriptioneutifolcbant. ßona intel • liguntur cuiufq;,quædedudoærea!ieno fuperfunt. nbsp;nbsp;Atteftari eft ab-

DEteftatio eft denunciatio fada cu teftatione. Scrui appellatio etiam ad .incillam refertur. Familiac appellatióe liberi quolt;g continentur. Vnicus feruus familiaeappellatione non continet nee duo quidem familiam faciunt.

TIT. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15^

PRobruniamp;obprobriumidemeft.probra quaedam natura tiirpia funt,quædâ duilirer amp;nbsp;quafi more ciuitatisnitputa fiirnim.adiiltc num,natura turpe eft. emmuero tutelæ damnari. hoc non natura pro-brum erf^fed more ciuitatis. nee emm natura probrû eft, quod poteft etiam in hominem idoneum incidere.

VErbo VIC TVS continentur,qua:efui,potui,cultufq;corporis, quatiq^aduiuenduhominineceftaria funt.ueftem quo^ nidus habere uicem,Labeo ait.

ET caetera qnocp.qinbus tuendi curddiue corporis noftri gratia ati» mur,ea appellatione fignificantur.

INftrato omne ueftimentum contineri, quod inqciatur, Labco ait. ne^enimdubium eft,quin ftragula ueftis fit.quod graeci T^Isyw/xac nocanc. In nidu ergo ueftem accipiemus non ftragulajnftratum oém fttagulamueftem.

PRonunciatum amp;nbsp;ftatutum idem dici poteft.promifeue enim ,amp;,p« nunciafle,amp; ftatuifle folemus eos dicere.qui ius habet cognofeen-di. Matremfamilias acciperedebemus cam.quae non inhonefte ui-Xit. matrem enim familias d caetcrisfaeminis mores difcernuncan^ fe« parant, proinde nihil intererit,nupta fit,an uiduaiingenua fit,an liberlt; tina. nam nelt;$ nuptix, ne^ natales faciunt matresfamiliarum Jed boni mores.

SOlutum non intdligimus cum,qui licet uinculisleuatus fit,manû bus tame tenctur.ac nc cum quidem intdligimus folutiim, qui in publico fine uinculis feruatur.

BOnorum appdlatio aut ciuil is ,aut naturalis eft. naturaliter bona ex co dicuntur,quod beant,hoc eft quod bearos faciunt. beare eft prodeftc. In bonis autem noftns computari feiendum eft no fold, qnx dominrj noftri funt,fed amp;nbsp;fi bona fide à nobis poiTidcant,tiel fi fuperf ici aria fint. Aeque bonis adnumerabitur,etid fi quid eft in adionibus,peti çionibus, perfecutionibus. nam hæc omnia in bonis effe uidentur.

APpellationc parentis non tantum parer, fed etiam auÿ,amp; pro« anus A deinceps omnes fuperiores continentur: fed amp;nbsp;mater, de auiaA proama.

SAepeitacomparatumeft,utconiunfla prodinuflisaccipiantur,amp; jifiunâaprocoiiiunâisjnterdnm folutaprofeparatis.nam cum dicitur apudueteres adgnatorvm gentilivm'qve .• qve pro feparatione accipitur. at cum dicitur SVPER PECVNIAE TVTE« LAE'VE SVAE: tutor feparatim fine pecunia dan non poteft.amp;cuni dicimus, QVOD dedj AVT DONAVi: utra9 continemus. cum uc-rodicimus,QyoD evm dare facere opoRT£T;quoduiseorum fufficitprobare. cum uero dixit praetor, SI DONVM, HVNVS, OPE» RAS REDEMERiT; fiomnia impofita funtreertumeftomnia redi« menda effe.ex reergo pro coniiindis habentur.A fi quædam impofitZ funt,cætera non defiderabuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item dubitatum eft ilia uerba,

OPE, CONSILIO quemadmodumaccipiendafunt;uttumexfentens tia coniungentium,an feparantium. fed ueri? cftCquod A Labeo ait)fe paratim accipicnda.qnia aliud fadû eftcius,qui ope.-aliud eius,qui çon filiofurtumfacit.ficemalqcondicipoteft,alrjnonpoteft. Afanèpoft ucterum authoritatem eô peruentum eft,ut nemo ope uideatur fecif» fc,nifi amp;:conßliam malignum habuerit: nec confilium habuiflenoce at,nifi A fadum fecurum fuerit.

COnditionales creditores dicuntur bi,'quib9 nondu côpetit adio, eft autem competituraaiel qui fpem habent,ut competat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

CReditor autem is eft,qui exceptione perpétua fubmoneri non pÔ rcft.qiii autem temporalem exceptionem timet, fimilis eft con« dirionali creditor!.

COgnofeere inftrumenta eft relegere amp;nbsp;recognofeere. difpunge« re eft conferre accepta A data. nbsp;nbsp;nbsp;Liberorum appellarione con

tinentur, non tantum qui funt in poteftate; fed omnes, qui fui iuris funr.-fiue uiriJis,fiue fœminini fexus funt, exue foeminis defeen» dentes.

QVibuspraedpua cura rcrumincumbit,amp;qui magis.quam cacre-ri,diligentjâ amp;nbsp;foUicitudinem rebus, quibiis prælunr, debent ; hi n3agirt|jappellant.quincti5amp; ipfi magiftratusperdcriuationem à ma giftris cognominantiir.unde etiam cuiuslibet difciplinæ præceptores magidros appeUari à monendo,uel monftrando. nbsp;nbsp;Perfequi uidetuc

LIcet inter gefta amp;nbsp;fada uidetur quaedam effe fubtilis differentia; at ramen Ka7a;:^KsiKMç nihil inter geftumamp;fadum intereft. Pater nos hbertos refte uidemur diccre noftros hbertos.liberorum uero no« ftror urn hbertos non refte noftros libertos dicimus.

amp; inde exportantur.eacp nihilominus * ftatio eft cóclufa at«^ mu= alias.fta nita. inde angiportum diftum eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione.

LOcus eft nonfunduSjfed portio aliqua fundi; fundus autem inte« grum aliquid eft;amp; plerunqg locum fine uilla accipimus. caeterurn adeo opinio noftraamp;conftitutio locum â fundo feparat, ut amp;nbsp;modieus locus poffit fundus dici,fi fundi animo eum habuerimus. nó enim magnitude locum d fundo fepatat,fed noftra affeftio;amp; quaelibet por» tio fundi potent fundus dici, fi iam hoe conftituerimus. nee non amp;nbsp;fundus locus conftitui poteftnam fi eum alq adiunxerimus fundo; lo« eus fundi efficietur. Loei appellationem non folum ad ruftica, ue= rum ad urbana quoq; prædia perrincre,Labeo fcribit. fed fundus quidé fuos habet fines; locus uero latere poteft, quaténus determinetur amp;nbsp;defmiatur.

SAtifdationis appellationeinterdum etiam repromilïïo continebi«* tur,qua contentus fuit is,cui fatifdatio debebatur.

Tlgni appellatione in legeduodecim tabularum omne genus ma terix,cx qua xdificia ecnftantjignificatur.

PENESTE amplius eft,qu^m APVD TE. nam apud te eft, quodqualiterqualiteratetcncatur. penes te eft,quod quodam modo à te poffidctur. LXIIII. PAVLVS.

INteftatus cft,non tantum qui teftamentum non fecit,fed etiam cuius ex teftamento hxceditas adita non eft.

HAcredis appeUatio non foluni ad proximum hafredfm/ed amp;nbsp;id ultcriores refcrtur. naniamp; hxredishxres, fit dein ceps, hxrediS appcllationc conrinetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

A Lienatum non propric dicitur,quod adhuc in dominio tiend ito ris manenuenditum tarnen rede dicitur. Donationis uerbum nmpiciter loquendo omne donationem cóprxhendiffe uidetut, fiuc mortis cauiTa.fiue non mortis caniTa tuent.

ILlauetba ARBITRAT v LVCtl TlTH FIERI, ius fignificant,amp; in fee uumnoncadunt.

HAccuerba cvi rei dolvs MALVS ABFVERiTigencralitet eópnrbendunt omnem dolum, quicun^ in hanc rein admiiTuS elt,de qua ftipulatio eftinterpofita.

§Ciendum eft, hæredem etiam per multas fucceflïöncs accipi nara pauds fpeciebus hxredis appellatio proximum continet i nduti in ftitutione impuberis, QViSQVis AiiHi haeres eru.idemfi» LIO MEO haeres ESTO: ubi hæredis hxres non conrinetur,quia in« certuseft. item in lege Aelia Sentia films haeres proximuspotefthbet« turn paternum ut ingratum accufarc,non etiam fi hxredi hæres exfti« terit. idem dicitur in operaru exaflione, ut filius hsres exigerc poHit, nôexfucceiTionecffeâus. Verbahaec IS, AD QVEm EA res PER» TIN ET, fic intelligunt.'ut qui in uniuerfum dominiû, uel iure ciuili, ud iure prxtorio fuccedic,contineatur.

A Lind eft capcre,aliud accipcre.capere, efi effeflu accipit.-accipe-re,etiam fi quisnofic acccpit,uthabeat.idco'cpnon uideturquis capere, quod eft reftituturus. fic amp;nbsp;perueniiTe proprie illud dicif ,quod eft remanfuru. Haec uerba His rebvs recte PRaestari hoc fignificantne quod periculum, uel damnii ex ea ce ftipulator fenuret.

HAccuerbain ftipulationepofita EAM REM RECTE RESTITVI, frudus continet, recte enim ueebum pro uin boni aebitrio eft.

REditucre uidetur is.qui reftituit.quod habitucus eilet ador, C eSo trouerfiaci fadanon effet.

Ediffe intclligendiis eff etiam is, qui permutamt, ud eópenfauït. LXXVII. VLPIANVS.

FRi’gé pro reditu appellari,non folum ,p frumentis, aut legnmini-bus.ueri'i amp;nbsp;pro eo quod ex uino,uel ex fyluis carduis,cretifodinis, lapidteinis capitur.lulianus fcribit/rnges omnes eflè,quibus homo uc fcatur/aifum effe.non enim carnes,aut aues, ferasue, aut poma fruges diet frumentu autem id effe,quod arifta in fe teneat, rede Gallum defi niffe. lupinum uero amp;nbsp;fabas fruges potius dicirquia non arifta, fed fili« qua continentur.quæ Seruius apud AJfenû in fruméto côtineri putat.

iNterdum proprietärem quo^ uerbum poffcffionis fignificat rficut in eo,qui poffeffiones fuas Iegaffct,refponfum eft.

IMpenfæneceffinæ)ïint,quæfi fadx non fint, res autpcrinira,aut deterior futura fit. nbsp;nbsp;Vtiles impenfas effe Fuleinins air,quæ melio»

rem dotem facianr,deteriorem efle non finant, ex quibus reditus mua lieti adquiratur : ficuti arbufti paftinatione ultra, qu^m neceffe fiierat. item dodrinam puerorum. quorum nomine onerari mulicremigno« ranté uel inuita non oportenne cogatur fundo aut mandpijs tarerein hisimpenfisSipiftrinumamp;horreum infulacdotali adiedum pierunqj dicimus. nbsp;nbsp;Vokiptaiiæ funt,quæ fpecié duntaxat ornant, non etiam

frudum augent.-ut funt uiridiaria, aquae faJientes,jncruftationes, lort« ' cationes,piduræ.

IN generali repetitione legatomm etiam datælibertates continen« tur ex mente legis duodecim tabularum.

CVm praetor dicat,ut opus fadumreftituanmetiam damnum das turn adorconfequi debet, namuerboreftitutionis omnisutili« tas adoris continetur.

VErbum AMPUVS ad eumquo^pertinct.cuinihil debet .-ficuti ex contrario minus folutu uidetur,etiam ft nihil effet exadura.

r Hq appellatiohe omnes liberos intelligimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

NEratius Prifcus tres facere exiftimat collegium, amp;nbsp;hoc magis fc quendumeft.

QVid aliud funt iura prædiorum,quâm prædia, qualiter fe haben tia.utbonitas,falubritas,amplitudot’

ALfenus ait,urbem eflè Romam,qua muro cingeretur.Roma eti-am,qu5 incontinenti œdifida effent, nam Romam non muroté nus exiftimari,ex confuecudine quotidiana poffe intelligi,cum diccre mus Romam nosirc,etiam fi extra urbem habitaremus.

PRopèmodumtantûquispecuniærelinquit,quantu ex bonis eiuS refici poteft. fic dicimus,centiens aurcorum habere ,qui tatum ir^ prædns cæteris'q^ fimilibus rebus habeat.non idem eft in fundo alieno legato,quanquam is fundus hæreditaria pecunia cóparari poteft: neeg quifquam eum,qui pecunia numeratam habet,habere dicit, quidquid ex ea parari poteft.

BOues magis armentorum,qudm iumentorum genere appellant tur. Hoefermone DVM NVPTA ERiT.primænuptiæfignifî cantur. nbsp;nbsp;Inter reddere fic edere rationes, multumintereft.-nee is, qui nbsp;nbsp;'

edere iuffus fit,rcliquum reddere debet.nam amp;nbsp;argentarius edere ratio nem uidetur,etiam fi quod rcliquum fit apud eum, non foluat.

XC. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

QViutioptimæmaximæ'q3{iint,îedestradit:non hocdicit, fer-uitutem illis deberi.fed illud folum, ipfas ædes libéras effe, hoc eft nulli fcruire.

tarnen apparct, defunflum animalia duntaxar, qux fe ipfa mouerent, mouencia uocafle.quod ueium eft.

LItus eft quoufj maximus fluftns â mari periienit.id'cß Marcu Tul lium aiunt,cum arbiter eiTetjprimum conftituiflê. Prædia dici mus aliquorum efte,non utiqg communiter habentium ea/ed uel alio aliud habente.

CVmftipulamur,QyANTA PECVNIA ex HAEREDITATE LV-CII TiTii AD TE PERVENiT;resipfas,quïcperuenerunt,nópre cia earum,fpedare uidemur.

CVm bis fexto calédas eft ; nihil refert,utrum priorc,an pofteriore die quisnatus fit.-amp;fic’deinceps fexto calédas eius natalis dies eft.

nam id biduum pro uno die habetur A pofterior dies intercalatur, no prior.ideo quo anno intercalatum non eft,fexto calendas natus : cum bis fexto calendas eft,priorem diem natale habet.Caro putat menfem intercalarem additicium effe: omnescp dies eius pro momento tempo ris obferuat,extremo'cp diei menfis Februari] tribuit Quintus Mutins, menfis autem intercalaris conftat ex diebus uiginti oâo.

NOtioneaccipere debemiis,óccognitioné,amp;inrifdiflioné. Cótï nétes ,puincias accipere debemus eas, quæ Italiæ côiundæ funt* utputa Galliam.fedamp; prouincia Siciliam magis inter continentes acgt; cipere nos oportet,quæ modico freto Italia diuiditur. Inftrumento rum appcllatione quæ compræhendantur,perquâm difficile erit fepa« rare.quæ enim propric fint inftrumenta,propter quæ dilatio danda fit, inde dignofcemus.fi in præfentia perfonæ,quæ inftruere poffit,dilatio petatur(puta qui aflum geflitjicet in feruitute,uel qui ador fuit confti tutus)putcmus uideri inftrumentorum cauflapeti dilationem.

SPeciofasperfonas accipere debemus clariffimas perfonasutriufij fexus.item eoriim,quae ornamentis fenatorijs utuntur.

terium in nuptim, ftuprum in uiduam cómititur. fed lex Tuba de adul terqs hoc uerbo indifferenter uritur. Diuortium inter iiirum amp;nbsp;uxo rem fieri dicitnrrrcpiidium uero fpófae remitti uidetur.quod ^in uxo ris perfonam non abfurde cadit. Verum eft mor burn eflc tempora« km corporis imbecillitatcmancium uero pcrpennim corporis impe-*Iurcus djmentum,ueluti fi ’talumexcuffit.iralufcus utilt;$ uiciofus eff. Set fit. nam uis legaris etiâ aneillas deberi quidam putant,quafi commune nomen amp;nbsp;lufcÿ- utrunq; fexum conrineat.

DErogatur kgi.aut abrogarur.derogatur legi,cum pars detrahit: abrogatur legi,cum prorfus tollitur.

LIcet capitalis latine loqucntibus omnis cauffa ciiftimationis ui« deaturaamertappellano capitalis,mortis uel amiffionis cimtatis inrclligenda eft.

MOdeftinusrefpondit.hisuerbis libertis libertabvs’qvb MEiS, libertum libertæ teftatoris non contincri.

DTmiflbriaE literac dicuntur,quæ uulgo dicuntur apoftoli. dimiffo riaeautemdiöae.quodper eas cauffa ad enm,qui appeliatus eft.

ADfignare libertum hoc eft ,teftificari,cnius exliberis libertum eum effe uoluit

CIX. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SEquefter dicitur, apud quem plures eandem rem,de qua côtrouer# fia eft,dcpofuerunt;diftus ab eo,quod occurrenti, aut quafi fequen ti cos,qui contendunt,committitur.

BOnatfidei emptor effe uidetur,qnïantignorauit earn rem aliéna effe;aut cum,qui uendiditjus putauit uendendi habere,puta pro« curatorem,aut tutorem effe.

CEnfereeftconftituere amp;præcipere. unde etiamdicere folemus, ccnfeo,ut boe facias:Se * fenatum aliquid ceiffuiffe.inde tenfons femet. nomen uidetut effe tradum.

Liras pnblicucft earenus.quarenus maximeßuäus exxftaat.idem i^s eft in lacu,in A is torus priuatus eft.

Fundus eft omne,quidquid folo tenetur. Ager eft fpecies fundi, qui ad ufum hominis comparât. Pofleffio ab agro iuris proprietäre di ftat.quidquid enim adpraehendimus.cuius proprietas ad nos non perti net,aut nee poteft pertinere,hoc poffeftionem appellamuspoffeflio er go ufus eft,ager jjprietas loci eft. Prædiû utriuf(^ fuprafcriptae rei gene talc nomen eft. na amp;nbsp;ager,amp;: poffeffio.huius appeUationis fpecies funt.

QVISQVIS MIHI ALIVS FlUVS FILII'VE HAERES SIT. aitLa= beo no uideri film contincri, Proculus córra. mihi Labeo uidet uerborum figuram fequi,Proculus mentem teftantis. Refpondi. non dubito,quin Labeonis fententia liera non fit.

CXVII. IDEM. , N On poteft uideri minus foluiffeis.inqucmampliotis fummx adio noncomperit.

HOftes hi funt,qui nobis,aut quibus nos publice bellum decreui« mus.exteri larrones autprædones funt.

HAereditatis appellatio fine dubio continet eriadamnofamhx-reditatem. iuris enim nomen eft,ficuti bonorum poffeflio. CXX. IDEM.

SVAE REI,ITA IVS ESTO,Iatiffimapoteftastributauidetur,amp; hxredes inftituendi,amp; IcgataA libertäres dandi,tutelas quoqj conftiru endi. fed interpretatione coangiiftatum eft,uel legum authoritate, ucl iuraconftituentium.

VSura pccuniæ,quam percipimus, in frudii non eft : quia non ex ipfo corporc,fcd ex aha caufla eft,id eft noua obligarionc.

TORES DO.'niafcuIisduntaxattutoresdatos.quoniamä finguhrîcà* * fu,hoc eft filio,ad pluralem uideretnr tranfijflè.continentem eundem fexum,quem fingularis prior pofitiis habuiffet. fed hoc fadi,ngn iuris habet quæftionem.poteft enim fieri^utin fingulari cafu de filio fenfes ti^deinde plenius omnibus liberis profpexifte in tutore dando uolue-tit.quod magis rationabile ede uidetur.

VErbum erit interdumetiampræteritum.nccfolumfuturu tempus demonftrat.quod eft nobis neceffarium fcire, amp;nbsp;cum co dicilliitaconfirmatiteftamentofuetut, QVOD IN CODiciLLiS SCRl PTVM ERIT: utrum'nefuturi temporisdemonftrariofiat,anetiam prxteriti/i ante fcriptos codicillos quis relinquat.quod quidem ex uo luntatefcribentisinterpretandumeft.quemadmodu autem hoc iier= bum EST nôfolumpræfenSjfedamp;præteritumtempusfignificatita amp;nbsp;hoc uecbum E r i t non folum futurum,fed interdum etiam praes teritum tempus demonftrat.namcumdicimus, Lvcivs TITIVS SO LVTVS EST OBLiGATiONE: amp;nbsp;præteritum,amp;prüfens fignificamus, ficuthic, LVCIVS TITIVS ALLiGATVS EST. idemlt;:^ ßet,amp; cum ita lo quimur, TROIA CAPTA EST. nonenimadpræfentisfaflidemonftra tionem refertur « fermo,fed ad praeteritum.

HAccuerba ille Avt ille non folum difiunflnia, fed etiam fubdifiundiuaorationisfunt.difiunfliuumeft,ueluti cum dici mus, AVT DIES,AVT Nox EST; quotumpofitoaltero,necefreeft tolli alteru.item fublato altero, poni alteru. ita fimili figuratióe uerbu AVT poteft effe fubdifiundiuu. Subdifiundiui afit genera funt duo; unum,cum ex propofitis finibus ita non poteft uminç effe, ut poflit neutrüeffe:ueluticumdicimus,AVT SEDET,AVT ambvlat. nam utnemo poteft utrücjfimulfacere, ita aliquis poteft neutrum, ueluti is,qui accumbit.Alterius generis eft,cum ex propofitis finibus ita non poteft neutrum effe,ur polfit effe utrunlt;5;ueluti cum dicimus, OMNE ANIMAL AVT FACIT AVT PATITVR. nullü enim animaleft, quod nee faciat,nec patiatur.at poteft fimul amp;nbsp;facere amp;nbsp;pati.

NEpos Proculo fuo falutem.ab eo,qui ita dotem promifit, CVM COMMODVM ERIT,DOTIS FILIAE MEAE TIBI ERVNT AV« REI CENTVM: putas'ne protinus nuptijs faßisdotempeti poffefquid fi ita promififfet, cvm potvero , doti ERVNTfquod fi aliquam uimhabeatpofterior obligatio POSSIT: uerbumquomodointerpre taxis;'uttum«realicnodedufto,anexftante;' PROCVLVS. Cum dotem

doternquis promifit,CVM P0TVER0,D0TI TlBI ERVNT CENTVMî cxiftimo ad id,quod aSum eft,interp retarionem redigendam effe. na qui aml^gue loquitur.id loquitur,quod ex his, quae fignificantur, fen« fit.propius eft tarnen, ut hoc eum fenfiffe exiftimem, quod dedudo acre alieno potero.Poteft etiam illaaccipi fignificatio,cum falua digni tate mea potero. quae interpretatio magis accipienda cft,fi ita pronnf-fum eft; CVM COMMODVM ERIT, hoc eft cum fine incommodo meo potero.

SI cum fundum tibidarem, legem ita dixi, VTi optimvs maxi-M vs 'QVE EST, amp;nbsp;adieci, ius fundi deterius fadum non efle per do minum.praeftabitur,amplius eo praeftabitur nihil. amp;nbsp;fi prior pars, qua fcriptumeft, VTi optimvs maximvs'QVE est,liberumeflefigni ficat,eo'q? fi pofterior pars adieda non eflet, liberum praeftare deberc: tarnen inferiore parte fatis me liberatum puto (quod ad iura attinet) ne quid aliud praeftare debeam,quam ius fundi per dominum deterius fadum non effe.

VEftis appellatióe tarn uirilis, quam muliebris,amp; fcenica,etiam fi tragica,aut citharœdica (ît,continetur.

SPadonum generalis appellatio eft.quo nomine tam hi,qui natura fpadonesfunt,item thlibiæ,thlafiæ,fedôe fi quod aliud genus fpa« donum eft,continetur.

QVi mortui nafcLinrnr,neq! nati,ne^ procreati lüdentur.quia nun quam liberi appellari potuerunt.

LEgc obuenire hæreditatem nó impropric quis dixerit amp;nbsp;eam,quaE ex teftamento defertur;quia lege duodecim rabularum teftamcn tarix hacreditates confirmantur.

ALiud eft fraus,aliud peen a. frans enim fine poena effe poteft.poe-na fine fraude effe nó poteft poenaeft noxac uidida, frans amp;nbsp;ipfa noxa dicitur, Óe quafi poenae quædam præparatio. Inter multam au» temamp;pœnam multuintereft;cum poena generale nomen fit omniu delidorû cocrcitio.multa fpecialis peccati, cuius animaduerfio hodie pecuniaria eft. poena antem non tantum pecuniaria, uerum capitis, amp;nbsp;exiftimationis irrogari folet. amp;nbsp;multa quidé ex arbitrio eius uenit, qui multam dicit.poena non irrogatur, nifi quae qua lege, nel quoalio iure trr iij fpecia

fpecialitct huic delido impofita eft.quinimó multa ibi didrar, ubi fpc* cialiter peena non eft impofitaJtem multam is dicerc poteft, cui adiult; dicatio data eft, magiftrat? folos amp;nbsp;prxfides prouinciarum pc^e mul» tam diccre,mandans permifTum eft. peend autem unufquillt;j irrogarc poteft, cui huius criminis fiue delidi exfecutio competit.

ANnicülus amittitiir,qui extremoanni die moritur, amp;confuetus doloquendiiditadTedcclarat. ante diem decimvmca« *aft. nar. lendarvm. post diem decimvm calendarvm. * nee utro^ ais omi* ^‘■’•■nwne undecima dies fignificatur. Falfum eft earn pepcriffe, cui mortuxfiliusextraftuseft.

SI quis fic dixerit, uti intra diem mortis dus aliquid fiat ; ipfe qiiotj dies,quo quis mortuus eft,numeratur. CXXXlIIt. PAVLVS,

ANniculus nó ftatim, ut natus eft, fed trecétefimo fcxagefimoquin to die dicitut ; incipienteplane, non exafto die.-qiiia annum ciuili» ter non ad momenta tcmporum,fed ad dies numeramus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QVxrctaliquis.fi pottétofum,uel monftrofum,ucl debilem mu» her cdiderit.uel qualem uifu,uel uagitu nouum, nó human« fi» gura:,fed alrerius magis animalis,quam hominis partû .• an quia enixa eft, prodeffe ei debeatt'äx magis eft,ut h«c quo^ parétibus profint. nee enim eft,quod cis impuret, quæ qualiter potuerüt,ftatutis obtempéra ucrunne^ id,quod fataliter accefliqmatri damnum iniungere debet.

C'Y Eneri appellatione amp;nbsp;ncptis,amp; proneptis.tam ex filio.qnam ex ft Jlia editarum,c«terarumcp maritos contiueri,manifeftuni eft.

AEdifida Romæ fieri etiam ea uidencur,qux in continentibus Komae ædificrjs fiant. Perfeciffe ædificium is uidetur .qui itacon fummauit,ut iam in ufu effe poftit. CCXL. PAVLVS.

fo utero edere pofllt. neenon eriam alio cafn tnulier poteft habere filinm,qnem morns tempore nonhabuit.-utputaeum,qLiiabhofti» bus captjis temeanit.

TRiplici modo cóiundos intelligimus. aut ein repet fc coninnâio cónngit, ant re Su uetbis, aut uerbis tantum, nee dubium eft,quin coniunfti fint, quos amp;nbsp;nominu amp;nbsp;rei compJexus iungit : ueluti TiTl VS ET MAEVIVS EX PARTE DIMIDIA HAERËDES SVNTO. uel TITIVS MAEVIVS'qVE HAEREDES SVNTO, Ucl TITIVS CVM MAEVIO EX TAKTE DIMIDIA HAEREDES SVNTO,uideamusautcm,neetiamfi hos artieuJos detrahas, ET, QVE, CVM, interdum tarnen coniunftos accipioporreanueJuti Lvcivs titivs,pvblivs maevivs haere» DES SVNTO EX PARTE DIMIDIA,uelita;PVBLIVS MAEVIVS, LVCIVS TITIVS HAEREDES SVNTO,SEMPRONIVS EX PARTE DIMI» DIA HAERES ESTO: ut amp;nbsp;Titius amp;nbsp;Mæuius ueniat in partem dimidia, amp;reamp; uerbis cóiundi uideant. LVCivs TiTivs ex parte DIM(= DIA HAERES ESTO.SEIVSEX PARTE, QVA LVCIVM TITIVM HAB t.EDEM INSTITVI,ESTO.SEMPRONIVS EX PARTE DIMIDIA HAE RES ESTO. Julianus dubitari poffe ait, tres femiffes fadi fint, anTitius ineundemfemiflem cumCaioSeio inftitutusfitC’fedeo.quodSem-pronius quoep ex parte dimidi.1 feriptus eft ; uerifimilius effe, in eundé femiflem duos coaÖos^ coniunâim hæredes fcriptos effe.

ID apiid fe quis habere uidet, de quo habet aâionem.habetur enim, quod peri poteft.

MAfurius feribitlibro memorialifi,penicem apud antiquos cam habitam,quæ cum uxor non effet, cum aliquo tarnen umebat: • eam'cpnuc ucro nomine ami cam, pauio honeftiorc concubina appel» lari. *Caius Flaccusinlibrodeiurc Papyrianofcribit,peIIicem nunc *aliis. nulgo uocari,quae cum eo,cui uxor fit,corpus mifccanquofdam cam, Gracus, quae uxoris loco fine nupnjs in domo fit,qua grxei * xir«2i2\«KKp uoeât. * gda re» CXLV. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponit.l-

Vlrilisappellatione interdum criam totam haereditatem contineri, Tauja^. dicendum eft.

Ç Oceri amp;nbsp;focrus appellatione auum quo^.à auiam uxoris, uel mari Oti contineri refpondetur.

NOn eft fine liberis,cui uel unus filius unane filia cft.Hsc em enun ciario HABET LIBEROS femperproplmatiuonumefoprofer« tw,ficutamp;pugiUarcs,codicilli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

N Am quem fine Iiberis effe, dicere no pofTumus: hunc neceffe eft, ut dicamus liberos habere.

Slita^teftipulatusfuero, qvantominvs A' titio CONSECV-TVS FVERO, TANTVM DARE SPONDESC'n0foIetdubitari,quin fl nihil à Titio fuero confec«tus,totu debeas, quod Titius debuerit. D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CLI. TERENTIVS CLEMENS.

NteUigendus eft mortis tempore fuiiTe.qui in utero rcliftus eft. • CLIIIh MARTIANVS.

TV T Aiore parte annipoflèdifle quis intelligitur,ctiä fl duobus men f V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poirederit:fi modo aduerfarius eius, aut paudoribus dies

CLVII. AELIVS GALLIS de ueriorun, quee dd iia f^ert'ment/ignijiaitione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

P Aries eft,fiuemurus,fiuemaceria eft. Item uia eft, fine femita, fine iter eft.

IN ufu iuris frequenter uri nos Cafcellius ait fingulari appellatione, cum plura generis eiufdem fignificare uellemus. nam amp;nbsp;multu hominem ueniffe Romania pifeem uilem effe dicimus. Item in fti* pulandofatishabemusdehæredecauere,Si EA RES SECVNDVM ME HAEREDEM'VE MEVM IVDICATA ERIT: Scrurfus, QVOD OB EAM REM TE HAEREDEM'VE TWM: nempe«queamp; flplurcs lueredcs fint,continentur ftipulatione

TIT. XVI. Tiamaurcos mimosæsdicimns. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CLX. VLPIANVS.

CAeterotumamp;rdiquoriim appellationectiattiottincs continen« tiTr.'ut Maredb ait circa eü.ciii optio ferui legata erat,caeteri Sera pronio.nam tentat,fi non opter,onmes ad Sempronium pertinere.

ILlauerbaoPTiMVS maximvs'qve est udineumcaderepof« funt,qui folus eft. fic amp;: circa ediftum prêtons fupremae tabula: ha-bentur erid folæ. nbsp;nbsp;Pueri appdlatione etiam puella fignificatur.nam

amp;feminaspuerperas appellant recétes ex parnbamp;wû^iç græcecom muniter appellantur.

!''N uulgari fubftitutionc,qua ei,qui fupremus morietnr.hxres fubfti tuitnr.-rede rubftitutusÂ unico intelligitur exemplo duodecim ta» ularum,exquibusproximus adgnatusôcfolushabetur. nbsp;nbsp;Siquis

italnteftamentofcnpferit, siQViD filio meo ACCiderit, da« MA SERWS MEVS LIBER ESTO ; mortuo filio. Dama liber crit. li» cetenimaliquaaccidantamp;uiuis. fed tarnen uulgi fermoneetia mors fignificatur.

NOmen filiaru amp;nbsp;in poftumam cadcre,quæftionis non eft.quam« uis poftumæ nomen non bene cadere in eam,quæ iam in rebus humanis eft,certum fît. Portionis nomen non femper dimidiam (ignificar, fed prout adieâu eft, poteft cnim iiibere aliquis amp;nbsp;maxima partiri: poteft äc uiccfimam,amp; tertia, amp;nbsp;ptout libuerit. fed fi non fucrit portio adieâa:dimidia pars debetur. Habcre,ficutperuenire,cum effeflu accipiendum eft.

VRbana familia amp;nbsp;ruftica non loco, fed genere diftinguitur, poteft enim aliquis difpenfator non effe urbanorum feruorum nu-mero;ueluti is,qui rufticarum return rationes difpenfet, ibic^ habitet, amp;nonmultumabfitduillico. infularius autem urbanorum numero eft. uidendum tarneneft,ipfedominus quorum loco quenejhabu« erit, quod ex numero familiæ, amp;nbsp;uicarqs apparebit. Pernoflare extra urbcmintelligend9eft,quinulla parte noólis in urbe eft. PER cm totam noftem fignificat.

CArbonu appelbtione ait Ofilius materia non contioeri, fed an li gnorufamp; fortaflis quis dicet,nec lignoriim. nó enim lignorü gi a tia habuit.Sed amp;nbsp;titiones.amp;alia ligna coda,ne furnum faciant, utrum ligno,an carboni,an fuo geneii adnumerabimusf amp;nbsp;magis eft, ut pro= prium genus habeatur. fulfurata qiioqjdeïigno acqueeandem babe-bunt definitionem. ad faces quoqj parata nonerunt lignorum appel= lationecompræhenfa.’nifihæc fuent uoluntas. idemetiam de nucleis oliuarum/ed à de balanis eft,uel fi qui alq nuclei funt. de pinu autem integri drobyli ligni appellatione continebuntur.

PAli amp;nbsp;pertics in numetum materix redigendi funt ; amp;nbsp;ideo ligno» rum appellatione non continentur.

NOn tantum in traditionibus,fcd amp;nbsp;in emptionibusA ftipulatio« nibus,amp;reftamétisadiediohaec,VTi oppiMVS maximvS'QVE EST, hoc fignificat ut liberum præftetur prædium, non ut etiam fetui eûtes ei debeantur.

HAcredis appellatione omnes fignificarifucceiTores credendued» amp;nbsp;fi uerbis non fint expreifi.

CLXXI. POMPONIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

PEruenifTe refte ad te dicitur,quod per te ad alium proueneritrut in hsreditatealiberto per patronü filiumfamilias patri eius adoptu uo adquifita refponfum eft.

COllegaium appellatione hi continentur, qui funteiufdem pote® ftatis. nbsp;nbsp;Qui extra continentia urbis eft, abeft. exterum ufj ad

ALiud eft promittere furemnon efle,aliud forto noxacp folutum. qui enim dicit forem non effe,de hominis propofito loquit; qui forto noxacg folutum, neminieffe forti obligatumpromittit., FCLXXV. POMPONIVS.

Solutionis uetbo fatisfaflionem quoej omnem accipiédam placet, folucre dicimus cum,qui id facit,quod facereptomifit.

NAtura canillanonis,quam Giæci o‘0lt;^io‘juLa. appeUaucrant.hacc eft.* Lit ab eu id enter ueris pec bremiTimas mutatioes difputatio ad ea* quae euidenter falfa funt, perducatur.

PEcuniae uerbum non folum numeratam peenniam compleditur, uerum omnem omnino pecunia,hoc eft omnia corpora, nam cot poraquoej pecunixappe]lationecontineri,nemoeft,qui abprobet.

Hæreditasnomenituis eft, quod amp;nbsp;acceffionem,amp;deceflionem in fe recipit. haereditas autem uel maxime frudibus augetiir. Aftionis uerbum amp;nbsp;generale amp;nbsp;fpeciale eft. nam adio dicitur omnis(fiue in per-fonam, Hue in re fit ) petitio. fed pleruncj adiones pcrfonalcs folemas dicere:petirionis autem uerbo in rem adiones fignificari uidentur.pet fecutionis aurem uerbo extraordinanasperfecutiones puto côtineriî utputa fideicommifforum ,amp; fi quae aliae funt.quae non habent iuris or dinarqexlccutionem. Hocucrbum DEBViT,omnéomninoadio« nem compræhenderc intelligiturtfiue ciuilis,fiue honoraria,fiue fidei-commiftaria fuit perfecutio.

INterbaecuerba qvanti ea res er it, uel qv'anti eam rem ESSE PARET, nihil intereft.inutraq^enimclaufula placet ueram rei aeftimationem fieri.

TVgurq appcllationc omne aedificium,quod rufticae rei magis cue ftodiendae conuenit,quam quod urbanis aedibus, fignificatur.

Otilius aittuguriumàtedo,tanquam tegularium,effe didum : ut to« ga,quodea tegamur.

VErbum illud pertinere latiflimc patet. nam amp;nbsp;eis rebus pctendis aptum eft,qux doming noftri fint;amp; eis, quas iure ali« quo poflidcamus,quamuis non noftri doming fint, pertinere ad nos etiam ea dicimus,quae in nulla eorum caulTa fint,fed efle poflint.

TAbernæappellatio déclarât omne utile ad habitandum ædificiu, nempe ex eo,quod tabulis clauditur.

CLXXXV. VLPIANVS, INÏlruAam autem tabernam fic accipimus, qusamp;tebusA homùù bus ad negociationem paratis conftat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

VErbum exactae pecvniae non folumad foludoncm referendum eft,uerum etiam ad delegationem

HAbere duobus modis dicitur:altero, iurc'dominq.altcro,obrine re fine interpellatione id,quod quis emerit. Cautum intelligi-tur, Hue perfonisJiue rebus cautum fit.

*aliis de ’T7ACERE*N0N OPoRTERE Óchancfignificationem habet, ut ab-eft nega« -L pinçât quis ab eo fado, quod contra connentionem fieret ; amp;nbsp;eu» jjQ, ® rare,ne fiat.

CXC. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

CXCI. PAVLVS. INter diuortium amp;nbsp;repudium hoe intcreft.quod repudiari etiam fu« tucum matrimonium poteft,non refle autem fponfa diuertifle di-cituc ; quando diuortium ex eo didu eft, quod in diuerfas partes eunt, qui difcedunt.

CXCII. IDEM. HAcc adiedio PLVRIS'VE, non infinitam pecuniam continet, fed modicam.-ut taxatio hxc, SOLIDORVM DECEM, PLVRIS 'VE ad» niinutulamfummamreferatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

CXCIII. IDEM. HAccuerba QVANTi eam rem paret ESSE,nonadid,quod intereft,fed ad rei æftimationem referuntiir.

CXCIIII. IDEM. INter donum amp;nbsp;munus hoe intereft,quod inter genus amp;: fpeciem na genus effe donum Labeo ait â donando didum,munus fpeciem. na munus eiTe donum cum cau(ra,utputa natalitium nuptiarium.

PRonuciatio fermonis in fexu mafculino ad utrun^ fexu plcrun^ porrigif. FAMILIAE appellatio qualiter accipiaf, uideamus.

Ócquidéuarieacccptaeft.namamp;inresamp;in perfonasdeducitur. inres: iirputa in lege duodccim tabularum hisuerbis, adgnatvs proxi-

MVS FAMILIÄM HÄBETO. ad pcrfonâs ante refer tut fatniîiæ fignifi« catiodtacumdepatroiioamp;libertoloquit lexfamiliæJN EA(inquit) FAMiVA:amp;hicde fingularibus perfonislegéloquiconftat. Fami* liæ appellatio refertur amp;nbsp;ad corporis cuiufdam fignificationem, quod autiure proprio ipforum,aut communi uniuerfæcognationis conti« netur. lure proprio familiamdicimus,plures perfonas,quæfuntfub unius poteftate,aut natura, aut iure fubieftaz rutputa patremfamilias, matremfamilias,filiumfamilias,filiäfamilias,qufc]^ deinceps uicem eo turn fequuntur,utputa nepotes,amp; neptesA deinceps.pater auté famili as appellatur,qui in domo dominiu habet.-redeep hoe nomine appella tur,quamuis filium non habeat.nó enim folam perfonam eius, fed amp;nbsp;iusdemonftramus. denilt;5amp;pupillum patremfamilias appellamus.amp; cum paterfamilias moritur,quotquot capita ei fubieda fuerunt,fjngu las familias incipiunt habere, finguli em patrumfamiliaru nomen fub» cimt.idemq; cuenict in eo,qui emancipatus eft. nam amp;nbsp;hic fui iuris ef# feftus,propriam familia habet.Cómuniiure familia dicimus omniu • adgnatorü.naamp;fipatrefamiliasmortuOjfingulifingulas familias ha« bent.'tamen omnes,qui fub unius poteftate fuerüt,refle eiufdem fami liac appenabuntur,qui ex eadem domo amp;nbsp;gen te proditi funt. nbsp;nbsp;Serui» tutu quo^folemus appellate familia,ut in edido prêtons oftédimus fub titulo de futtis, ubi pretor loquit de familia publicanotu. fed ibi non omnes ferui,fed corpus quodda feruoru demonftrat eius rei cauf» fa paratü,hoc eft uedigalis cauffa. alia autem parte edidi omnes ferui cötinentur, ut de hominibus coadis,amp; ui bonoru raptorü.Item redhi» bitoria,n deterior res reddat emptoris opcra,aut familiae eius.óc inter« dido VNDE VI familia: appellatio omnes feruoseóprxhendit. fed amp;nbsp;, filtj continentur. Item appellatur familia plurium perfonarum, quæ ab eiufdem ultimigenitoris fanguinc proficifcuntut.-ficuti dicimus familiam Iuliam,quafi ^ fonte quodam memoiiæ. millier autem family fus amp;nbsp;caput amp;nbsp;finis eft.

FAmilia: appellatione amp;nbsp;ipfe princeps familiae continet. nbsp;nbsp;Foemi«

narû liberos in familia eatum no eife.paldm eft.'quia qui nafeunt, Sattis, non matris familiam fequuntur. ~

VRbana praedia omnia aedificia aedpimus .‘non folumca,quae funt In oppidis, fed amp;nbsp;fi forte ftabula funt, uel alia metitotia in uillis,amp;inuicis,uel fi ptaetotia iioluptatitantum deferuientiarquia sss iq urba

urbanum praedium non locus facit/ed materia. Proinde hortos quo« lt;5,fi qui funt in ædificqs conftituti, dicendum eft in urbanoru appella« tione cótincri. plane fi plurium horti in reditu funt ( uinearq forte, ucl etiam olitorq) magis hæc non funt urbana.

Aßfentem accipere debemus eum, qui non eft in co loco, in quo petitur. non enim trans mareabfentem defideramus; fed fi for* te extra continentia urbis fit, abeft. cæterum ufq; ad conrinentia, non abefie uidetur,fi no latitet. Abefle non uidetur,qui ab hoftibus captus eft'fed qui â lattonibus detinetur.

HAecftipulatioNOXis SOLVTVM PRAESTARifnonexiftimatut ad eas noxias pertinere,quæ publicam exfecutioné amp;nbsp;coercitio* nem capitalem habent.

IVfta interprctatione recipiendum eft, ut appcllationcfilq.ficuti fi* liamfamilias contineri fæperefpôdimus, ita amp;nbsp;nepos uideaturcon» præhendi,amp;pattis nomine aims quocç demonftcari intelligatur.

CVm in teftamento fcriptum effequt hartes in funcre aut in monu mento duntaxat aureos centum cófumcret;non licet minus con fumete. fi amplius uellet .'licet,nelt;5 ob cam rem contra teftamentum facere uidetur.

IN lege cenforia porrus Sicilia: ita fcriptu erat. SERVOS, QVOS DO* MVM QVIS DVCERET SVO VSV,PRO HIS PORTORIVM NE DA« TO.quaerebatur,fi quis à Sicilia feruos Romä mittetet fundi inftruendi cauffa.utrum pro his omnibus porroriü date deberet, nee 'nefRefpon* • ditduasefleinhacfcripturaquxftiones.primd.quideffet DOMVM du cere:altera, quid effet S VO VS V ducere. Igitur quaeri folere utrü ubi quifgphabitaret, fine in prouincia, fiue in italia.an duntaxat in fua cu* iuf9 patria domus effe rede dicereturt' fed de ea re conftirutu effe, earn domumunicuiepnoftrum debere exiftimari,ubi quiflt;çfedes,amp;tabu* las haberct, fuaruep return conftitutioné fcciflét. Quid auté effet vsV s vo, magnam habuiffe dubitarionem. amp;nbsp;magis placere, quod^ uidus fui caufla paratum effèt,tantum contineri. 1 temeg de feruis eadé ratio« ne quaeri, qui eorâ ufus fui caufla parari effent; utrum difpcn fa tores, infularq,uillici,attienfes,textorcs.'an opcrarq quoqg rufttci,qui agroru colendoru caufla haberentur, ex quibus paterfamilias fruflus caperet, quibus fe tolerarct:omnes deni^ feruos,quos quifij emiffet,utipfeha beter

beret, atlt;5 cis ad aliquam rem uterctur, nclt;ç ideo emiffet, ut uenderetî' Et fibi uiden cos de mu ufus fui cauiTa patréfamilias habere,qui ad eius corpus tuedum.atqj ipfius eultû prxpofiti deftinariq^ effent.-quo in généré afloîes, tubiculanj, coci, miniftratores, ar^alq, qui ad eiufmodi ufum parati effent, numerarentur.

PVeri appeUationé tres fignificationcs habere: unam, cum omnes feruos pueros appellaremus : altera, cum pueru cótrario nomine pueUx diceremus.ternam, cum xtatem puerilem demonftraremns.

QVi fundum uendidit, pomu recepit,nuccs,amp; ficus,amp; uuas. dun» taxât duracinas,amp; purpureas, amp;quxeiufdégeneris effent, quas nonuinicauffahaberemus,quas grxci T^wf/^iou; appellant, receptas ui deri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccvi. VLPiANVs.

Vinaria uafa proprie uafa torcularia placet effe. dolia autem amp;fe= riasramdiu ineacauffaeffc,quadiu uinum haberent. cum fine iiino effe defmerenrUn numero non effe: quonia ad alium ufum tranfc flrri poffunt,ueluti fi frumenru in his condatur. eandem cauffam am« phorarû efle:ut cum uinum habeant,tum in uafis uinartjs:cum inanes lt;inr,tunc extra numerum uinariorü fint, quia aliud in his condi poffit.

MErcis appellatione homines non contineri, Mela ait.-Sc ob earn rem mangones, nó mercatores, fed uenaliciarios appeUari ait, amp;reüe. CCViii. IDEM.

BOnorumappe]Iatio,ficut hxreditatis,uniuerfitaté quandam ac lus fucceffionis.öc non fingulares res demonftrat.

COram Titio aliquid facere iufflis, nó uidetur prxfentc co feciffe, nifi is intelligat. Itacj fi furiofus,aut infans fit, aut dormiat ; non uidetur coram co feciffe. Scire autem,non etiam ueUeis debet, nam fie inuito eo rede fit,quod iuffiim eft.

IS,qui natus eft ex mancipos urbanis, amp;nbsp;miffus eft in uillam nutrien« dus.in urbanis feruis conftituetur.

FVndi appellat i one omne xdificium.Se omnis ager in ufu urbana xdificia,acdes:ruftica.uil]æ dicuntur ne xdificio,in urbe area: run autem,ager appeUatm. idemq^ a ger cum atdificio fundus dicituc.

PRxuaricatorcseos jppellamus,qnicauffam aduetfarijs fuis do* nantA ex parte aâoris in pattern rei cedût.â uaricandoenimpræ* uaricatoresdiftifunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

CEderediem fignificatinciperedeberipecuniam. VENIRE DI EM fignificateû die ueniffe.quo pecunia peti poffit. Vbi ergo pu» re quis ftipulatus fuit.*amp; ceffit.Sc uenit dies, ubi in dié;ceffit dies,fed non dum uenit. ubi fub conditione; ne^ ceffiqncq? uenit dies,pendente ad* hue conditione. nbsp;nbsp;Aes alienum eft,quod nos alqs debemus.æs fuum

MVnus proprie eft,quodneceffariö fubimus, Iegc,morc,impcri« oûeeius,quiiubendi habet poteftatem. Donaaiitem proprie runt,quæ nulla neceintate,iure,officio,fed fponte præftâtur: quæ fi no pracftentur,nulla repræhenfio eft.amp; fi praeftentur, plerûqj laus ineft. fed in fumma in hoc uentum eft,ut nonquodcunc^ munus id amp;nbsp;donu acd piatue.at quod donum fuetit,id munus rede dicatur.

POteftatisuerbo plura fignificantur.in'pcrfona magiftratuum,im« perium :in perfona liberorum,patria poteftas.-in perfona ferui, do minium.at cum agimus de noxx deditione cum co,qui feruum nô de fendit.præfentis corporis copiam facultatem'cg fignificamus.' Ex le ge Atinia in poteftatem domini rem furtiuam uenifleuideri,amp; fi cius uindicandx poteftatem habuerit,Sabinus amp;nbsp;Caftius aiunt.

CCXVI. VLPIANVS. VErum eft eum,qui in carcerem elaufus eft, no uideri neqg uindu, ne^ in uinculis effe.nifi corpori eius uincula fint adhibita.

INterillamconditionem, CVM FARi potverit, amp;nbsp;POSTQVA'M PARI POTVERiT,multumintereft.nampofteriorem fcripturam uberioremeiTeconftat: CVM FARi POTVERlT, ardiorem,8tidtana tummodo tempus fignificare,quo primum fari poffit. Item ita da» tam conditionem, ILLVD FACITO in diebvS: fi nihil præterea fuif fet adiedum,in biduo conditionem impleri oportet.

VErbum facere omnem omnino faciendi cauffam cópleflit: donandi,foluendi,numerandi,iudicandi,ambulandi.

fpcflari plaçait. Cum igitur ea Icge fundum uefligalem municipcs Io- gt;nbsp;cauctinc, ut ad hacredcs cius, qui fufcepit,pertineret,ius hæredum ad legatarUim quo^ transferri potuit.

Liberorum appellatiôcnepotesApronepotcs.caetcrii^.quiex his defccndunr,contincntur.hosenira omnes liberorum appellatio= ne lex duodecim tabalarum cóprrehendit.Totics enim leges neceflari urn ducunt cognationum fingularum nominibus uti,ucluti filif,ncpo tis,pronepotis, cxterorumfie,qui ex his defeendunt.-quoties no omni bus,qui poll eos funt,prxftitum uoluerint/cd folis his fuccurrér, quos nominatim enumerant. At ubi non perfonis certis, non quibufda gras dibus praeftatur, fed omnibus, qui ex codem generc orti funt ; liberos tumappellationecompraehenduntur. Sedamp;Papyrius Pronto 11« bro tertio refponforum ait,praedio cam uillico amp;nbsp;contubernali eins amp;nbsp;filqs legato, nepotes quoej ex filijs contineri.nifi uoluntas teftatoris ali ter fehabeat.filq cm appellatione fæpe amp;nbsp;nepotes accipi, mulcifariam •placere Diuus quoq? Marcus refcripfit,nó uideri fine liberis defunfta, quincpotemfuumhaîredemreliquit. Praîter haec omnia natura nos quolt;5 docet parentes pios.qui liberorum procreandoru animo amp;: uo# to uxorcs ducunt,filiorum appellatione omnes, qui ex nobis defcen« dunt,cótincri. nee enim duleiore nomine poffumus nepotes noftros, quim filq,appellate.Etenim idcirco filios filiasiie concipimus, ateg edi * mus, ut ex proie eotum earumue diuturniratis nobis memoriam in xuum lelinquamus.

PAuIus refpondit.falfum tutorêm eiim uere dici,qaï tutor non eft; fine habenti tutor datas fit,fine non.-ficut falfiim teftamentu, qi teftamentum non eft.à modiusiniquus,qui modius non eft.

PEcunix nomine non folum numerata pecunia,fed etiamomes res,tarn foli,qaîm mobiles,amp; tarn corpora,quam iura eötinent.

Amicos appellate debemus, non leui noticia coniunftos, fed quibusfueruntiuracumpatrefamilias,honcftis familiaritatis quaeli« ta rationibus.

VIncuIorum appellatione,ael priuata,uel publica uincula fignifi-cari;cuftodix uero,tantum publica euftodia. eexXV. TRIPHONINVS.

FVgitinns eft non is,qui folum fugiendi confilium à domino fufee pit, licet id fefafturuiadauerit; fed quiinipfo fado fugæ ini num mente deduxerit. nam amp;nbsp;furem,amp; adultecum, amp;nbsp;aleatorem, quanqua aliqua fignificationeex animi ,ppofitione cuiuf^fola quis dicere pof« fit etiam hunc,qui nunquam alienam rem inuito domino fubtraxerit, qui nunquäalienam matremfamiliascorruperit:fi modo eiusmen« tis fit,utoccafionedata idcominifTurus fit.tamen oportet bæc eadem crimina aifumpto aâu intelligi. amp;nbsp;ideo fugitiuu quoq; amp;nbsp;erronem,non feenndum propofitionem folam/ed enm aliquo fado intelligi cóftat. MCCXXVI. PAVLVS.

EXilla parteedidi BVM,QyEM EI HAEREDEM ESSE OPORTET, ha?redibus bonorum poffeiïio non defertur. Item in fubftitutione his uerbis, QVISQVIS MiHi H AERES ERiT,proximushaeres tantum fignificatuenmo non tantum proximus hæres, fed etiam feriptus.

TRanfada fmitane intclligcre debemus non foliim,dc quibus con-trouerfia fuit,fed etiam qua: fine controuerfia funt poffeffa.

QVod dicimus eum,qni nafci fperatur,pro fuperftite elfe : tune ue rumeft,cumde ipfiusiure quaeritur. alijs autem non prodeft, nifi natus fit.

HAecenuciatio,QyAE SVNT PLVRIS AVREORVM TRIGINTA, fimul amp;nbsp;quantitatisA aeftimationis fignificatiua eft.

SI caluitur,amp;moretur,amp;fruftretur.inde amp;nbsp;calumniatores appellati funt, qui per fraudem àfrufttationé alios uexarent litibus. inde amp;nbsp;caiiillatio dida eft. Poft calcndas lanuarias die tertio ,p falute prin= cipis uota fufeipiuntur. nbsp;nbsp;Telum uulgo quidem id appeUatur, quod

ab arcu niittitur.fed nune omne fignificatur, quod niittit manu. Italt;5 fequitur,ut amp;nbsp;lapis,amp; lignum, amp;ferrumhoc nomine contineaturtdi-dum ab eo, quod in longinquum mittatur, figutatum «wo tS thAoû.

amp; hanc fignificationcm inuenire pofnimus amp;nbsp;to græco nomine. nam quod nos telumappcllamusjlli amp;i\@gt; appellant .-cot^ nomine uul« go quidem id fignificatur,quod ab areu mittitur. fed nô minus omne fignificatur.quodmittiturmanu à^o Tov’^a2ev£(9S.-amp;id,quodabarca mittitur.apudGræcosquidé proprio nomine tó^éva« uotatur,apud nos autem communi nomine amp;nbsp;telum appellarur.

QVosnoshoftesappeIlamus,eos ueteres perduellcs appelhbanf, per cd adieftionem indicantes.cum quibus bellum effet. Loen pies elEqui fatis idonee habet pro magnitudincjrei, quam ador reftitu endam effe petit. nbsp;nbsp;Verbum uiuere quidam putantad cibum pertine

te. fed Ofili us ad Atticum ait,his uerbis amp;nbsp;ueftimentaA ftramenta cóti neri. fine his enim neminem uiuere poffe.

FErri proprie dicimus,quae quisfuo corpore baiulat : portari ca, quæ quis in iumento fecum ducit;agi ca,quae animalia funt. Fa bros tignarios dicimus non cos duntaxat,quitigna doJant,fedocs, • qui ædificant.

QVi uenenum dicit,adqccre debet malu,anbonum fit.nam amp;nbsp;medicamenta uenena funt.quia co nomine omne continetiir.quod adhibitum eins naturam,cui adhibitu effet,mutat. cum id, quod nos uenenum appellamus. Graeci (paç^taxo/j dicunt; apud illos quo^,ram inedicamenta,quam quæ nocent,hoc nomine continentut.unde adie ftione alten? nominis diftindionem fieri.admonetnos fiimmus apud cos poëtatum Homerus.nam fic ait.

Glandis appellatione omnis frudas contineturfut labolenus ait)ex emplo graeci fcrmonis,apudquosomncs arbora fpecies «K^ôæ^ua ap-pellantur. CCXXXVII. IDEM.

DVobus negantibus uerbis quafi permittit lex magis,qiidm prohi bct.id'cp etiam Seruius animaduertit.

denunciatum. Pignus appellatum eft Â pugnotquia res,quae pi« gnori dantur,manu tradötur.undc etiam uidcri poteft uerum effc.qdl quidam putant,pignus propric rei mobilis conftitui. Noxæ appella tione omne delidum continetur.

Vpillus eft,qui cum impubes eft, defrjt in pa tris poteffate effe, aut ttt ij morte

mortc,aut emancipationc. Seriiorü appelhdo ex co fluxit, quod Imperatores captiiios uéderegt;ar per hoc fern are, nee occidere folent.

Incolaeft,quiinaliquam regionem domicilinm fuum contulit, quem Graeci m^oinoij appellant, nee tantum htqui in oppido moran« CurJncolx funt:fed etiarn qui in alicuius oppidi finibus ita agrum ha= bent,ut intra cum fe quafi in aliquam fedem recipiant. nbsp;nbsp;Munus pu

blicu eft officium priuati hominis,ex quo cómodum ad fingulos uni» iierfos'q^ eines,rem'cpeorum imperio magiftratus extraordinariopee iienit. nbsp;nbsp;Aduenaeft, quem Graeci iTTo/Ko/j appellant. Decuriones

quidam diftos aiunt ex eo,quod initio cum eoloniæ deducerent.deci« ma pars eorum,qui deducerentur,confilrj publicigratiaconferibi foli« ta fit. nbsp;nbsp;Vrbs ab uruoappellataeft.uruareeft aratro definire. amp;nbsp;Varus

flit,uruum appellari curuaturam aratri,quod in urbe condenda adhibe ri foler. Oppidum ab ope dicitur,quod eins rei cauffa mœnia fint có ftituta. Territorium eft uniuetfitas agrorum intra fines cuiufqj ciui tatis : quod ab eo diäum quidam aiunt, ^d magiftratus eius loei intra cos fines terrendi,id eft fubmouendi ius habent. Verbü SWM am biguum eft,utrum de toto,an de parte lignificec.amp; ideo qui iuiac fuum • non efferadijcere debet,neqj fibi commune effe.

CVmquaereb3tur,aHuerbum SOLVTO MATRIMONIO DOTEM REDDI, non tantu diuortium,fed amp;nbsp;mortem contineret, hoc eft an de hocquoq5 cafucontrahentes fcntirent.-amp;multi putabant de hoc fenfifle,amp; quibufdam alqs contr.a uidebatur.ïecundum hoe motus lm paratorpronunciauit,idaftumeopaao,utnullocafu remaneret dos apud maritum.

CCXLI. Q^MVTIVS lA.ßnguldn IN rutis caefis ca funt,quae terra non tenentur, quae'c^ operc ftrudili te dorioóe non continentur.

CCXLII. lABOLENVS. MAlum nauis effe partem,artcmonemauté non cfle,tabco ait, amp;nbsp;uerius eft:qnia pleræqj naues fine malo inutiles eflcnt.ideoc^ pars nauis habet, artemon aüt magis additaméto,qualm pars nauis eft.

Inter proiedum amp;nbsp;im mifTum hoc intereffe ait Labco.quod proiedö effet id,quod ita proueheretur,utamp;nufquamrequiefcerct.qualia m« nian3,amp; fubgrundæ effentummiffum autem,quod ita fieret,ut aliquo loco requiefeeret .• iieluti tigna, trabes, qux immitterent. Plumbu, quod pro regulis poneref.xdificij effe.ait Labco;fed id, quod vircu^^io^ tegendi cauffa uttouôç/o/j ponererur,contra effe. Viduam non folum eam,quxaliquandonuptafuiffet;fedeamquo^ mulic£em,quæ uiru noa

non habuinef.appeUari ait Labco.quia uidua fie difla eft, qiiafi iiecors, uel'anus,qin fine corde,aut fanitate eftet: fimilirer uiduam efle didam, fine duitate- nbsp;nbsp;* Struflura loei alicuius ex tabulis faftâ,quæ æftate tob *ars.Sta« lercntiir,amp; hyemc poncrentur,ædium effe ait Labeo.quoniam perpes turam. tui ufus caufla pararat effent neqg ad rem pertinere, quodinterim tob krent. ccxLiii. scaevola.

SCæiioIarcfpondit.fempcr acceptum effe,utlibertorum appcllatio nc etiam hi contineri intclligantur,qui eodem teftamento nel po-fteriore loco manumitterentur.nifi manifefte is,à quo peteretur, con« tra defunfli uoluntatem docerct peti.

SI qua poena eft, multa eft : fi qua multa eft, poena cft. p A v L V S. uttâ(^ eorum falfum eft.nanlt;$ harum return diflîmilitudo ex hoc quo(^ appâter,quod de pœna prouocatio non eft. ftmul areg énim ui» ftus quis eft.eius maleficii,cuius poena eft ftatuta,ftatim ea debetur. At inultac prouocatio eft.nec ante debetur ,quim aut nô eft proiiocatum, aut prouocator indus eft.nec alitcr,quàm fi is dixit,cui licet dicerc. Ex •hoc quo^ carum rerû diflîmilitudo appatere poterit, quia poenæ certae fingulorû peccatotû funt.-multæ contra, quia eius iudicis poteftas eft, quantam dicatmifi cum lege eft conftitutum,quantani dicat.

STatuae adfixx bafibus ftruâilibus,aut tabulae rcligatae catenis, aut erga panctem adfixæ,autfimilitetquaecohærent *tignis :n6 funt *alids.lb aedium. ornatusenimaediumcaufla parantur,non quodaedes pcrfi= gnis.afs.

• nbsp;nbsp;ciantur.Ircm Labeo ait, prothyrum,quod in aedibus interdum fieri fo lychnis, let, aedium eft.

APudLabconemlibris midawp ira fenprum eft.exhiber, qui præ flat eius,de quo agirur,praefentiam.nam etiam qui fiftit,præftac eius, de quo agitur,præfentiam. Nec ramé exhiber,qui mutum,aut fn riofum,aut infantem exhibet.nô enim poteft uideri eius praeftare præ-fentiam,cum nemo ex eo genere praefens fatis apte appcllari poteft.

Reftituit non tantum, qui folum corpus, fed etiam qui omnem temconditionem'e^reddita caufla prœftat. amp;tota reftituno iuris in« terpretatio eft.

Egnh eft,quae rem.qux cft,brciiiter enarramon ut ex re gula ius fumatur.fed ut ex iurc,quod eftjegula fiat. Pet regulamigiturbreuisreturn narratio traditur,amp;(utait Sabiniis)qiiafi cauffae cóieftio: quæ fimul cum in aliquo uiciata eft,perdit officium fuum, II. VLPIANVS.

Öc ideo nee indices effe poffunt, nee magiftratu gerere, nee poftus lare, nee pro alio interuenire, nee curatores exiftere. Item impubes omnibus offices ciuilibus debet abftinere. EIII. IDEM.

IN négoces contrahendis alia cauffa habita eft furioforum ; alia co* rum,qui fan poflant, quamuis affum rei non intelligerent. nam fugt; riofus nulium negotium eptrahere poteft : pupillus omnia tutore au» thorcagere poteft.

On uult hares effe,qui ad alium transferre uoliut hacreditatem» VII. POMPONIVS.

ÏVs noftrum non patitur eundem in paganis amp;nbsp;teftató amp;nbsp;inteftatd de ceffiffe.xarum'q^ return naturalitei inter fe pugna eft.

SEcundum natutam eft,commoda cuiuf«^ rei confequi eum, quem fequentur incommoda.

D,quod nofttu eft,finc fado noftto ad alium transferri non poteft» Xlf. PAVLVS.

On uidetur cepiffe, qui per cxceprioné i petitione remouetuf. XIIII. POMPONIVS.

IN omnibus obligationibus, in quibus dies nóponitur,prxfenti die debetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus

CVm tempus intcftafiientoadrjcitur.credendum eft prohsrede adieftum ; nifi alia mens fnerit teftatoris ; ficiit in ftipulationibus promiflbris gratia tempus additur.

QVae legata mortuis nobis ad haeredem noftru tranfeuntteorum cómodum per nos his,quorum in poteftate fiimus,eodem cafu adquirinius.'aliter.at^quod ftipulati fumus.nam amp;fub conditione fti pulantes,omnimodo eis adquirimus, ctiam fi liberatis nobis potefta» te domini códitio exfiftar. * ( Si filius fub códitione ftipulatj eman» * hsc afs cipatus fuerit, deinde cxftitcrit conditio ; patri aftio competitrquia in defut.fed ftipulationibus id tempus fpeftanir,quocontrahimus.) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nee Ac*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xix. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;curf.ha*

QVi cumalio contrahit, ueleft,uel debet effe non ignaruscondi« buifle ui bonis eius.haeredi auté hoc imputari non poteft,cum non fpon» detur.

te cum Icgatarrjs contrahar. Non folet exceptio doli nocerc his,qui* bus uoluntas teftatoris nonrefragatur.

Voties dubia interpretatiolibertatis eftifecundum Iibertatcm refpondendum erit. XXf. IDEM.

IN perfonam femilem nulla cadit obligatio. Generaliter proban* dum cft,ubicun^ in bonx fidei iudieqs confertur in arbitriu domini Uel pcuratoris eins conditio^pro boni uiri arbitriohoc habenduefte. XXIII. IDEM.

COntradus quidam dolum malum dnnraxat recipiunt, quidam amp;nbsp;dolum amp;nbsp;culpam. dolum tantum.depofitum, amp;nbsp;precarium. do* lum amp;nbsp;culpam.mandaium.cómodatum, uenditum, pignori acceptu, locatum, item dotis datio, tutelae, négocia gefta. in his quidem amp;nbsp;dili* gentia. fed amp;focietasamp; return communio amp;nbsp;dolum amp;culpamreci* pit. fed hateita.niû ft quid nominatim conuenit, uel plus,uel minus in fingulis contraftibus. nam hoc feruabitur,quod initio cóuenit ( legem cnim conttadui deditjexceptoeo, quod Celfusputat, non ualerc,fi conue

conuencrit.nc dolus præftetur, hoc enim bonæ fidci iudicîo contraria efle.amp; ita utimur. Ahimalium uero cafus,moitesfcp,quae fine culpa ac« cidunt.fugæ fecuorum,qui euftodiri non folent:capinæ,tuniulcus, in« cendia,aquarum magnitudines,impetus pcædonû à iiullo præftantuL QXXUII. PAVLVS.

QVi poteft inuitis alienace.-niultomagis amp;nbsp;ignorantibus, amp;nbsp;abfen tibus poteft.

ars*nou5 *'XTEeexprætorio.neeex folenni iurepriuatorum conuentione caput nô L gt;nbsp;quidquam immutandum cft.quamuis obligationum cauffae eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;padione poffunt immutariA ipfo iurcA *pcr padi conuenti exceptio

al’s* oadi quot;®”*’^““adionu modus,ucl lege, ucl per prætorcm introdudus pri« cóuenti- “®^®’^“*quot; padionibus non infirmatunnifi tune, cum incohatiu: adio^ inter cos conuenit.

centioné nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXVIir. VLPIANVL

” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TriaasPius refcripfit cos,qui ex liberalitatc fua conueniuntur, in J__/id,quod facere poffunt,condcmnandos.

VErnm eft,nclt;5 pada,nec^ftipulationes fadum pofte toll ere. quod enim impoflibile eft,neç pado,nelt;5 ftipulatione poteft comprac hcndi,ut utilem adionem,aut fadum efficcre poftit.

QVodattinctadius ciuilc,fetui pro nullis habentur. non tarnen amp;nbsp;iure naturali : quia quod ad ius naturale attinet,omnes homi nes xquales funt.

IN co,quod ucl is,qui petit, ucl is,d quo petitur, lucri caufta fadurus eft;durior cauffa eftpetitoris.

XXXIIII. VLPIANVS. SEmperin ftipulationibus Sein exteris contradibus id fequimur, quod adum eft. Ynde fi non paret,quid adum eftrerit confeguens, ut ld

Ut id fequamur, quod in rcgione,in qua aflum eft, frequentamr. Quid ergo fi ne^ regionis mos appareat,quia uarius fuit;* ad id, quod mini« niumeft,cedigenda fumma eft.

Nihil tarn natu rale eft, quam co genere quod^ diflbluere,quo colligatum eft.ideo uerborü obligatio uerbis tollituramdi con- ’ lenfus obligatio contrario confenfu diflbluituc* CXXXVI. POMPONIVS.

SIcuti poena ex dcliflo defunâi hxres teneri non debetata nee lucru facere,fi quid ex ea re ad eum perueniflet.

IN omnibus cauffis pro fado accipit id, in quo per alium mora eft, quo minus fiat.

QVi in altcrius locum fuccedunt,iuftam habent caulTam ignoran tiac,an id,quod peteretur,deberctur.Fideiuirores quo lt;5 non mi-nus,qudm hacredes,iuftam ignorantie poffuntallegare.Hæc ita de barrede dida funt,fi cum eo agitur,non eciam fi agat. nam pl anè qui agir, certus effe debet.-cum fit in poteftate cius, quado uelit,experiri; amp;nbsp;ante debet tem diligenter explorare,amp;tunc ad agendum procedcre.

NEmo ex ijs,qui negant fe debere,prohibetur etiam alia defenfio ne uti,nifi lex impediat. Quoties concurrunt plures adiones eiufdem rei nomine.una tantum quis experiri debet.

XLIIII. IDEM. TOtics in haeredé damns adionem deeo, quodadeumpcruenit: quoties de dolo deFundiconuenitur,non quoties ex fuo.

NElt;5 pignuSjnc^ depofitum, ne^ precarium, nc^ emptio, ne^ locatio rei fuæ confiftere poteft. Priuatorum conuentio iuri publico non derogat.

Vod âquoquani poena: nomine exaâum eil, id eidem reftitue« ce nemo cogituc. XLVIL VLPIANVS.

callidiras interceflit.-de dolo adio competit. Socq mei focius» mens focius non eft.

Q Vidquid in calore iracundiae uel fit,nel dicitur: non prius ratum cft,qua'm fi perfeuerantia apparuerit iudiciu aniraifuiiTe.ideotj^ brem reuerfa uxor, nee diuorrifle uidetur.

NOn uidetur quifquam id capere, quod ei neceffe eft alq re« ftituerc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

NOn uidetur defendere,non tantum qui latitat; fed amp;nbsp;is, qui præ» fens negatfedefendere,aut non uultfufeipere aftionem.

CVius per errorem dati repetirio eft, eins confulto dati dona« tio eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '

LVI. IDEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

jOmum fuam reficcre unicui^ licetdum non officiât inuito al« cerijn quo ins non habet.

EA eft natura cauillationis,quam Graeci o-olt;^iirfka. appellant : ut ab cuidenter ueris per breuiffimas mutationes difputatio ad ea, qua: cuidenter falfa funt,perducatur.

MA RC E L L V S notât, definit debitor cife is,qui naflus eft cxce-ptionem iuftam,nec ab aequitate natural! abhorrentem.

LXVII. IDEM. QVotics idem fermo duas fententias exprimit, ea potiflimum ac cipiecur,qus rei gerende apcior eft.

IN omnibus cauffis id obferuatur,ut ubi perfonae conditio locum fa citbeneficio.ibi déficiente ea, beneficium quo^ deficiat. ubi uero genus aAionis id defiderat : ibi, ad quemuis perfecutio dus deueneiit, nondeficiatratio auxilq.

Emopoteft gladqpoteftatem fibidatam,uelcuiuruis alterius cocrcitionis, ad alium transferre.

OMnia,quaecunlt;5 ca uffae cognitionem defiderant,pcr libellum ex pediri non pofTunt.

QVinms Mutins Sempronio. Quo tutela redit, eo amp;nbsp;hæreditas ' petiienit.nificum fœminæhærcdesintercedunt. Nemo po

Ult tmorem dace cuiquam,nili d,quern in fuis hæredibusgt; cum mori« uuu ij tux

i590 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIGESTORVM LIB. L. tur ,habuit ,habitiirusnc effet/i iiixiflet. nbsp;nbsp;nbsp;Vi faflum id uidetut effe, qua de re quis, cum prohiberetur, fecit.cUm,quod quif^i cum cótro= uerfiam haberet,habiturumüe fe putaret/ecit. nbsp;nbsp;nbsp;Quæ in teftamen* to ira funt fcripta.ut intclligi non pofTint.'perinde funt,ac fi fctipta non cflènt. Nee pacifcendo,nec legem dicendo,nec ftipuUdo, quifquam alteri cauere poreft.

IN totiim omnia,quæ animi deftinatione agenda funt,non nifi liera amp;nbsp;certa fcientia perfici poifunt.

ACtuslegitimi,quinon recipiunt diemuel conditionem.’ueluti emancipatio,acceptilatio, hxieditatis aditio, ferui optio ,datio tutoris : in totum uiciantur per temporis uel conditionis adieâio« nem.nonunquam tarnen aftus fuprafcripti tacite recipiunt,quae aper«* te compræhenfa uicium adferunt. nam fi acceptum feratur ei, qui fub conditione promifit.’itademumegiiTealiquidacceptilatio intelligi« tur,fi obligationisconditioexftiterir. quodfiuerbisnominatim ac» ceptilationis compræhendatur:nullius momentifacietaftum.

LXXVIir. IDEM. GEneraliter cum de fraude difputatur,non quid habeataftot,fed quid per aduerfarium habere non potuit, confiderandum eft.

FRaudis interpretatio femper in iure ciuili,non ex euentu dütaxat, fed ex conülio quotj defideratur.

IN toto iure generi per fpeciem derogat ut: Milind potiffimumhabc tur,quod ad fpeciem diredum eft, LXXXI. IDEM.

QVæ dubitationis toUendæ caufta contradibus inferuntur,ius cógt; mune nonlædunt.

nitur^quaf repeti poflit^totumefleindebitumintelligitut, manente piiftina obligatione. Is natura debet,quern iure gentiû date opor* tet,cuiusfidenifecutirumus.

ut qux feme! utiliter conftituta funt,durent ; licet ille cafus exftite* rit,a quo initium capete non potuerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoties aequitatem de«

fiderqnaturalis tatio,aut dubitatio iuris motatut : iuftis decretis res temperandaeft.

NOn folct deterior conditio fieri eotum, qui litem côteftati funt, quâm fi non effent.fcd plerun^ melior.

N Emo enim inperfcquendo detcriorem cauflam,fed melioté facit. Deni^ poft litis conteftationem hæredi quo^ profpicitur, amp;nbsp;battes tenetut ex omnibus cauffis.

QVoties duplici iurc defertur alicui fuccelïîo ; tepudiato nouo iu» te,quod ante defettut/upeterit uetus.

SI libtatius in transferibendis ftipulationis uetbis ertaftètmihil noce te,quo minus amp;nbsp;reus amp;nbsp;fideiuffor teneatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

FIliusfamiliasne^retincte,ne^ recuperate, nc9 apifci poffeflïonë tei peculiaris uidetut.

Votiesin utriufep cauffalucri ratio ucrtituRisprxferaidus eft; cuius in lucro cauffa tempore præcedit.

VBi lex duorum menfium fecit mentionem Aqui fexagefimo amp;nbsp;primo die uenerit, audieudus eft. ita enim imperator Antonigt; nus cum diuo patre fuo refcripfit. ClI. VLPIANVS.

QVi uetante protore fecit,hic aduerfus edidum feciffe proprie die cicur. Eins eft adionem denegare,qui poffit amp;nbsp;dare.

ClIU. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

SI in duabus adionibus alibi fumma maior, alibi infamia eft.-pratpo nendaeftcauffaæftimationis.ubi autem xquiparantur famofa 14» d.cia.Sc fi fummam difparem habeant.-pro paribus accipienda funt. VCV. PAVLVS.

ßieun^ cauffae cognitio eft, ibi praetor defideratur, T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CVI. IDEM.

F Ere in omnibus pœnalibus iudieqsA ætati, amp;nbsp;imprudétiat fuccute ritur.

Tf Neo,quod plus fit,fempcrineftamp;minus. Nemo alienae rel expro I miffor idoneus uidet, nifi cum fatifdationc. Pupillus pan pofte non inrelligitur. Vbi uerba comunda non funt, fumcit alterutrum eiTc fadum. Mulieribus tune fuccurrendum eit, cum defrudantur, non utfacilius calumnientur.

TIT. XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1395

PVpinum,qni proximo« pobertah fir/apacem effc St furandi A inc nirix facienda:. In bacredem non folent adiones tranfire, quae pocnalcs font ex nialeficio. ueluri furti, damni iniuriæ,iniunarû,ui bo« noram raptorum.

' GXIIII. PAVLVS. IN obfeutis infpici folet^quodueriämilias cil,aut quod pier un ^' fie« rifolet.

GXV. IDEM. SI quis obJigatione liberatus fir, poteft uidcri accepifle. Non poteft uideri accepifle.qui ftipulatus poteft excepcione fubmoueri.

CXVI. VLPIANVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Nihilconfenfui tarn contranum eft,qui amp;: bons fidci indicia fufti* ner,quâm uis atq; merus.quem comprobare, contra bonos moe res eft. Non capitur, qui ius publicum feqtiitur. Non uidetur, qui errant,confentire.

Rxtor bonorum poiTefforem hæredis loco in omni cauffa habet, C' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CXVIII. CAIVS.

NOn Ut cx pluribus candis deberi nobis idem poteft.dta expluri= bus cauffis idem pofliteife noftium.

ALiud eft uendcre,aliud eft cendenti eófentire. Refertur ad unü uerfos, quod publice fit per maiorem partem. Abfurdum eft, plus iuris habere, cui legatus fit fundus,quam haeredem, aut ipfum te« ftacocem,fiuiuerer.

IN iure ciuili receprum eft ; quoties per eum,cuius intereft conditio« nern non impleri,fiat,quo minus impleatur.perinde haberi,ac fi im« pleta c0ditiofuiflct.quod amp;nbsp;ad libertatcs,amp; lcgata,amp; ad hæredû inftitu« trônes perducit.quibus exemplis ftipulariones qiiolt;$ cómittuntur: eu perpromifforé faâum effet, quo minus ftipulator conditioni pareret. QCXXir. PAVLVS.

CVm qiiis poflit alienare,poterit Sx confentire alienationi. Cui au« tem donare non conceditur.probandum erit,nec fidonationis cauiraconfenferit,ratam eius uoluntatemhabendam.

NOn uidentur data,qiiae eo tempore,quo dantur,accipicntis nó fi« unt. Qui iulTu iudicis aliquid facit,non uidetur dolo malo face re:quia parère neceffe habet,

RApienda occafiö cft,quæ'præbet benignius refponfum. Quod fadum eil,cum in obfcuro fit : ex adfedione cuiuf^ capit inter« pretationem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Is damnû dat,qui iubet dare.eius uero nulla culpa eft, cui parère ne« ceffefit. nbsp;nbsp;Quod pendet,non eft pro co,quafi fît.

IN contrahenda uenditioneambiguum padum contra uenditorem interpretandueft.ambigua autem intentioita accipiendacft, utres faluafîtadori.

T N condemnatione perfonarum, quae in id,quod faccre poffunt,da« A mnantumon totum, quod habentyextorquendum eft.-fed amp;nbsp;ipfaru ratio habenda eft,ne egeant. Cumuetbum RESTITVAS lege in uënietur: amp;nbsp;fi non fpecialiter de frudibus additum eft.-tamen amp;nbsp;frudus fUnt reftituédi. Vnicuieç fua mora nocet.quod amp;nbsp;in duobus reis pro-mittendi obferüatur. Dolo facit,qui petit,quod redditurus eft.

I N omnibus officqs,quæ fieri per libéras perfonas leges defideranr, feruus interuenire nó poteft. Non debeo mêlions códitionis effc, quam audor meus,â quo ius in me tranfit.

N On eft fingulis concedendû,quod per magiftratum publice pof« fit fieri,ne occafio fir maioris tumultus faciendi. nbsp;nbsp;Infinita xfti

niatioeftlibertatisamp;neceffitudinis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

QViinius dominiumne alterius fuccedit Jureeius uti débet. Nemo uidetur in doloeflre,qui ignorât cauffam, cur non de« beatpetere.

CVm principalis cauffanon confiftat; plerun^ ncc ea quide, quae fequuntur, locum habent.

T? T fl nihil facile mutandum eft ex folennibus : tarnen ubi aequitas r^cuidens pofeit/ubueniendum eft.

T^Tlhil pcti potcft ante id tcmpus,quo pct rerum naturam perfolui poffit.amp; cumfoluendi tempus obligationi additur, nifi co prat* terito, pcti non potcft.

PVpillus nee uelle, nee nolle in ea xta^(nill adpoßta tutoiis authO ritare)credicut.nani quod animi iudicio fit,in eo tutoiis authoh-tas ncceftatia eft.

NEratius confultus,an quod beneficium dare fe quafi uiuenti Cae far refcripferat, iam defunâo dedifle exiftimaretur : refpondit, non uideii fibi principcm.quod ci,qiiem uiuere exiftimabat, concefTif fer,defunâoconcefliffe. quern tarnen modueffe bencficrj fui uellet, ipfius aeftimationem effe.

EA,quæ in’partes diuidi no pofTunt/olida à fingulis haeredibus de-bentur. In re dubia benigniorem interpietationem fequi, non minus iuftius eft^quam tutius.

CLIIL CELSVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

OMnia fete' iura haeredu perinde habentur,acfi continuo fub tcmgt; pus mortis barredes exftitiffent.

QVi per ceffioncm,quamuis longidimam.defimflo barredes exfti terunt: non minus haeredcs inteUiguntur, quam qui principals ter hæredes exftiterint.

PRiuilegia quidam cauffae funt, quatdam perfonae.amp;ideoquidé ad hxredem tranfmitruntur,qux cauffae funt; quae petfonae funt, ad haeredem non tranfeunt.

*afe.c0iu OEmperin*conuentionibusn01blumquid liccar,connderandum diombÿ. i^eft; fed amp;nbsp;quid honeftum fit.

NEq; in interdido, neij in cacteris cauffis pupillo nocete oportet dolum tutoris,fiuc foluendo cft.fiuc non eft.

TIT. XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I5g^

QVi in feruitutc cft,ufucapere non potc/l.mm fu poflideatur.pof fiderenon uidetnr.

QVi non facit,quod facerc debet.-uidemr faccre aduerfus ca ,quae non facit, at qui facit,quod facete non debet: non uidetur facerc id.quod facerc iuffus eft.

NEmo alieno nomine Icge agere poteft. Temporaria permuta tioius prouincixnoninnouat.

Vßi non uocc,fed prxfentia opus eft.-mutus, fi inteUeftum habet, poteft uideri refpondere. idem amp;nbsp;in furdo hie quide refponderi poteft. nbsp;nbsp;Fiiriofus abfentis loco cft,amp; ita Pomponius libro primo epi

CVm praetor in hxredemdataöionem,quaténus ad cum peruc# nit.fufficit, fi uel momento ad cum pcruenitexdolodefundi.

IN pari caufla pofleflor potior habcri debet. Hi, qui in uniuerfum ius fuccedunt,haercdi s loco habentur.

Nihil dolo creditor facit,qui fuumrecipit. nbsp;nbsp;nbsp;* Cum principalis *h«caPs

NVnquam adiones.praefertim poenales, de eadem re concurrent tes,aliaaliainconfumit. ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

5 v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xxx q Paulus

QVi dolo defijt poflldeie,pto poffidente datnnatur : quia pro pof. feffore dolus eft.

MEIior conditio noftra pet fetuos fieri poteft, detcrior fieri non poteft. CLXXVI. VLPIANVS.

NOn fraudantut creditorcs,cum quid nón adquititur 5 debitote, fed cum quid de bonis deminuitut. Nemo ex fuo delido me« ' liorem fuam conditionem facete poteft. CLXXVII. IDEM.

EA,qux dati impoifibilia funt, uel quae in return natura non funt, pro non adiedis habentur. CLXXVIII. PAVLVS.

Ona fides tantundem poffidenti pixftat,quantum ueritas, quotis esleximpedimentononeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

iMnishaereditas,quamuispofteaadeatur, tarnen cum tempore __mortis continuatur. Nunquamcrekitex poftfadopræteriri delidixftimatio.

OMncs adiones, quæ morte aut tempore pereunt, femel inclufae iudicio,faluæ permanent. nbsp;nbsp;Non uidet petfede cuiuf^ id elfe,

ABfentia eius,qui tei publies cauffa abeft.'nelt;^i, ne^ alq damno fa effe debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QVod contra rationem iuris receptum eft, non eft producen* dum ad confequentia. nbsp;nbsp;Vni duo pro folido hstedes effe non

Vi tacct, non uti^ fatetut: fed tarnen uerum eft , eiim non negate. CLXXXV. VLPIANVS.'

N On ômne,quod licet^honeftum eft. In ftipnlationibus id tem pus fpedatur,quo contrahimus.

PArcm effe conditioncm oportet eins, qui quid poffideat, uel ha« beat:at(^ eius,cuiusdolo malo fadum eft,quo minuspoftide« tet,uel haberet. cxcrir. PAVLV5.

HOc iure utimur, ut quidquid omnino pec uim fiat, id aut in uis publicæ,aut priuatæ crimen incidat. Deiecit amp;nbsp;qui mandauit.

Rati habitio mandato comparatur. In contradibus,quibus do« li præftatiO, uel bona fides ineft.-hacres in folidum tenetur.

FEréquibufcunlt;5modisobligamur,qfdemîn contrarium adisti« beramut.cum quibus modis adquirimus.rjfdem in contrariu adis amittimus.ut igitut nulla poffeffio adquiri, nifi animo amp;nbsp;corpore po« teft.ita nulla amittitur,nifi in qua utrun^ in contrarium adum eft.

CVm par delidum eft duorum.-femper oneratut petitory mclior habetur poffeffotiscauffa.'(icutfit,cum de dolo cxcipitur pctito ris.nc^enim datur talis replicatiopetitori, AVT Si rei qvoqve IN EA RE DOLO ACTVM SIT. Illidebctpermittipóenam petcre, qui in ipfam non inddit.

detur nim facere, qui iure fuo utitur,amp; ordinaria aâione expetit. In pocnalibus candis benignius interpretandum ed.

IMuims nemo rem cogitur defendere. Cni damns aflioné, cidem exceptionem competere mulromagisqnis dixerit. Cum qnis in aUcuins locum fuccefferit : non ed aequum,ei noccre hoc,quod adner« fus cum non nocuit, in cuius locum fuccefferit. Pieningemptoris eadem debet ede cauffa circa petendum ac defendendum,quae fuit au« ftoris. Quod cinq; pro eoprxdatur,inuitonon tribuitur.

AD ea, quæ non habent atrocitatem facinoris, uel fcelens : in bis ignofeitnr feruisji uel dominis,ucl his, qui nice dominoru funt (ueluri tutoribns amp;nbsp;enratoribus ) obtempetauerint. Semper qui do« lo fecit, quo minus haberet;,peo habendus ed,ac ft haberet. In con« tradibus fucceffores ex dolo eorum,quibus fticcederunc,non tantum in id, quod per uenit, uerum etiam in folidum tenentur : hoc eft unuf« quiflt;j pro ca parte,qua litres fit.

OMnia, quæ ex tcftamento proficifeuntut, ita datum cuentus ca» piunt,fi initium quidem fine uicio ceperint.

PLcrum^fitjUt etiam ca,quaE à nobis abirepodintiperindein eo da* tn ftnt, atep ft non edent eins conditionis, nt abire .poffint. amp;nbsp;ideo quod fifco obligamus,amp; uindicareintecdum,amp; alienate,ét fcruitutem ’ praedioimponerepodumus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ gt;

C C XI. P A V L V S III LXIX. rfj ediilvm, j^Eruus rcipublicae caufia abcife non poteft.

Digeftorum feu Pandeftarum iuris duilis libti quinquaginta.ex fide antiqiiilfimorucodicum, turn Pa nd eft.mini Florentinarû noris, quo ad dus fieri potuit,dil igentifli me reftitutUiniunt,

QVom'am uidebam futurum, ut præ hts, qusc fubi'nde Pan^ dedarSlibris græca adfperfa funt,naufeam contraherent, qui non utrancp Iinguam perdididflenc : magnö me opera- prelt; dû facer e arbitratus fum.fiingratiameorum hæcipfa utcûlt;^ eit tépore Iannis ucrbis cxpreffa, fub opens fine adijcercm:magis hoc fecotus, ut bona fide latina intelligênbus fentennam repratü fentarcm,$ utfupcrfti'tiofi'us uerbaadnumerando,uel durius, «el obfcunus loqucrer. qua in re tamé nonita dchcatus fui, ut ff quis alius ucl uerfu, uel foluta oratioe quæpiam tolerabili modo expreflifict, débita cum laudefraudauerim. qua prop ter om nes etiam atep etiamoratosuolo,utqualecuncpfadüftudiumcp no« ftrum pro fe in oprimam quifç partent acc/piat« v A l e t £♦

EPIGRAM MA fgitur,quod open's titulo fubicdom e {1,1 ta fa^ nè feruatis numerts reddi polie oftendit Alciatus, non folum de Wurcciuili.fedettam bonis literis egrcgiemen'tus, luftinianus opus hoc princeps edidit,omnis Quod Tribonianus redori condidtt orbis, Tanquam aliquis uarium componens afpida magno Alcidæ.nanqj hic fulgent mira omm'a legnm. Aft Europæ, Afliep homines,Libycir^ fübadi Cunda gubernands domini prarcepta fcquantur.

Rurfus in epiftola mea nuncupatona. «p^sc^iuTOVjid eft, pnman’3 • exemplar, ittit^cpk. mfer/pdone* Tr^otSOif» antefeflbribus.ói qui principcm locum incóuennbus pubUds tenebant.-roftSCpif* • adfeflbribos. Tramp;Nj^ÏöSm. præcedere. quod uerbum proprie co# rum eft,quicæcorum duces funt. 'n^ounvpSvat, anteceflone, fiuc ex profeffb. of/^o^^cg/ü«/. rede faibendi: ration?, w 'mit n-oifMft in nouellis. to K^ntw? vmvoispSj/ct ovJ^ fJcoi-Hf^a (^nèèat. ^iSMov^oj. €ov ^.ôp-iâa.. Quæperperâexcogitatafunt,eanelongaqnidem cons fuctudine confirmari uolumus, ►St^xot'àov.themadum, forma di* minudua. propofidonem, fadü,cafum,fpeciem. nam bis omnis bus utuntur ueteres confuld huius uerbi loco. Inde VIpianuS dixit fpccicm proponcre ad L. Aquihaud qiiod Gains referre ca* fum,de codidionc indebid. £gt;lC,J'. TtT.yS.K^.r.^.i«. libro quarto i titulo fccundo,capite fexto.themact undecimo.i'tcopxf.nouenas.

In prima conftitutionc luftim'aniW-nvo/zia.Icgum pugnanha« •mLiei-m^^i«., quafi titul aria dicas, quad per ca titalus cum titalo Jo cuscum loco cofcratur.idem pcne\quod tiulgo cöcoidantias uo camus, mfi fallor. nbsp;nbsp;In fecnnda. -?%' 'tt^to«. primariornm, 7^

^jföTBu primaria,0d oeluti principia, in margine ibidem.'^ lt;^ va: •jniLTWt qui amplius inter confules non fit» fic in epigrâmaris 0 dc^ vtm.^'^v A^ex. præfecQo,amp;eius,qui præfelt;^ura fun^9 crat,amp; paf fimin notie 1 lis luftiniani.AvTow’.foIutores.iit qui iâlegû ænigma ta per fe poflentfolucre. Tr^Äu-rr«. qui Kv-nsu.^, id eft.folutoribus eruditione praeftarent, ^vota ^^Axuav » ’niÿ.’mp.Gol zivzxjèolaxs* Acre laboratis auro radiantia ,noucm

In tertia. to nt^'nt, primaria, hslto ttÓJ'olo'. pedetentim, amp;nbsp;oc« luti qfdem ueftigrjs infiftendo.^a-nTÄa. titulariae adnotationes« In catalogo authors. dswofuKc^s^ de officio xdilium, oi^pt fini tionum. i'mçiiKaf^. cpiftolarum. mdavav, probabiliS, ty^^cjurtov» enchiridq,quafidicasmanuale,utPaulus probreui libello.Jb^ AKstA'A'W. legis duodecim tabula rS. zrwAx'rap.omnimoda conti nentiS. ti/^ ^j^v/uMUKav^ de inuentorijs. ej^swp.de uicefimis hatre ditatum, im’nfjLaM, abbreuiationum,

Columna .2. uerfu, 21. TOv vólJ^^v.ôic, legum ipfarum partim fcripto confiât,partim fine fcripto.Col.S.ucr.24, oói^ov, fapientc CoI.i 1 ,uer.j8. vap.©'quot;^ amp;lc. Lex efi, cui omnes obtemperare con uenit. cum ob alia multa, turn uero maxime co, quod omnislex inuentum ac mantis deorum efi, confulturn prudentiS hominS, coercitio corum, qua: nd fponte,uelignorantia delinquuntur, comunis fponfio ciuitatis : ad cuius praefcriptS omnes, qui in ca republica funt,uitam inftituerc par eft, Col. 12. uer.l. Trt^ vo'/nyv, de legibus. o‘VO^xof ■aravTOv amp;c. Lex tarn diuinarum,quam huma narum rernm omniS reginaeft. quo magis conucnit, ut non fo^ turn rebus honeftis rurpibusep præfideat:fcd etiam principatum ac ducatum teneat, amp;nbsp;per hoc regulam prxfcribat iuftis fimul 0^ ininftis : urpote quae animantibus natura ad colcndamciuitatcm idoneis facienda iabear,prohibeatq5 non facienda .uer.d, c^-z^ns (ecK0')3v amp;C, cxinopinato, Ut plurimum, uer. iç.a' yoi^ óciml amp;c, Qpod enim femel tant urn,aut iterS exftitit,id legum latores prae tercunt,

tefeunt.Coî,i4’’*^’’*5-fquot;^ ®^ «ftacvwote’.ucrbis exprefTam ab agijf tadone mentis amp;nbsp;fententia. Col.iç, lier. 35. ai [xi-m.ytvÎTiçôu., ÔiCt Coftitudones tempore pofteriores, podores funr bis, quæ ipfas prafceffcrût.Col.iS.uer.io, Troeft qi^ azTo^oF. à fadone.Col.z^, oer.ij.xH^vR«« .caducci.Col.3d.uer.igt;. tTnJilfju.âüif.scceiïfSS ad ur bê:^d omnibus in urbê ^ificifcentibus pateat. «zt-roé-zsAouo. adnas uigadone.ner.ij.xjd t^ fiHffoTr.amp;c.Â; inter matrices urbcs,fiuc prouinciarûcapita Ephefum. Col. Jgt;. tier, 11. ovn yrav-m.,hn Äca neçp omnia,ne(^ quouis tempore,necp ab omnibus,Col.M.ner* 24. ^’rf^ov.iccundû.uer.xç. TOÀi^.rurfus.Col, gt;4, tier, xJ. xjà (àuaM,amp; côtradum effe.uer.jû enwA^a^a, CÓlradum.CoI.9». uer.39. ß^aMiTTÜt. arbitratores facrorum certaminû. Col. l^J. ücr.55, viiujlt;pvA3^Ks,.t, nauiûcuftodcs.uer.ji^. j^ft^xjgoAsv. immiffioa nem manus. nâ iniedio manus apud Paulû de feruis exportant disse cæteros,aliud eft. Col, 199. uer. «d^. /utaDVÂvmf.q.ex parte, nec omnino nautas.V(3üi7nnf«Totc’.remumpro naulo de ne durât •prccioducentes,CoI,xo4,uer,5’.^t-3jAlt;j.prætcrnauigabat.Coî,

xod,uer,3Ç.'amp;^- xaivij xvfaiovai'ôiv.iiniucrfitadjfiuereipublicæSy racufanorû.Col,xo8.uer.9. Tuvf oip^^cmijef œc^ Prætores,quo ans no cam imperio func^neep propriam.nec^ eorum,quorûtutelam uelcuramgcrûtjcauflaminiudfciouel agendo ueî defendendo fu{linento,0malac uero magiftratiis dies cxicrit:non ipfîs tantû aduerfus reos fuos, fed edamalqs aduerfus ipfos litem intentai re.iusfascç eft0.C0l.xj4. aer.jo. o»7ilt;/b^«. remuneratioes. Col.

.uer. Jgt;. To ‘yd^ dTm^. amp;c.quod enim femel tantû aat iterum cxftitit,id prætcreunclegn la tores, Col.joo, uer.14, ^K«;. ufus« Col.jix.uer,jf. iwtT «vaxAaMtv per repereufttonem. Col,jxo.uer, xS.oux Ïsw Æ'Xsrev.amp;c, non eft confentaneSradoni.ut per aliéna prædia inuitis dominis aucupiûfaciatis. Col. 5x4,uer, 15, aovki^ TiHof ^c. L,Titius C, Seio fratri S.P. De aqua fluente in fonte, quem pater meus in Ifthmo inftruxit.do concedoep tibi gratuitâ digitû,ftue ad domû.qaâin Ifthmo tenes, hue quocuncp tandem uolueris. Col. jgt;d. ucr,ld. e av n? MLMciccv SCc. Si qais fepem ad alienû praediûfixerit, infoderitep : terminûne excedito. fîmaces riam:pedem relinquito.fi uero domum:pedes duos.fi fcpulchrû aut ferobem foderit:quantû profunditatis habuerint.tantûfpacîj relinquito.atuero oleam aut ficum ab alieno ad noue pedes plan * tj tato:

tato testeras arbores ad pedes quinqj. CoI.jSi.uer. I. aj^Mfitmar» conftkucndi defignandfep certaminis munus. Col. 4io,uer. zd, mù)'ç t7ray. addidn^aut ponus (ut oftendunt uerba tuns confultt ) ad interrogató.unde amp;nbsp;prouerbiö ovAv Trçoi i7^amp;' de i'nepte refpo . dentibus.nec^ enim fonaqnihil aduerfum,ut qin'dam reddunr.

CoI,4i4.uer.gt;.TOv {xiatüv ï^, exmedqs(fdlicetuerbis)eft. Col, 43l,uer.4.)tt.vo'Tw!(gx,ov .cenotaphiü.quafi diceres inane fepnlchru, quod fine corpore fit,Col.44d,uer,zgt;.^v3,utfHç, uniformis, aut potjus unimembris:puta quæ,ut femel intentata eft,exceptione repelli non polîit.nam ubilocû habet exceptio, eâlt;Sip.içH d^yyùv, hoc eft bimcmbrem adioncm,quod uiciïfim amp;nbsp;reus adons par tibus in exceptione comprobanda fungeretur,uetercs graccorfl thetofes appenabant.confimiliter fi ex parte adoris interuenic bat replicatio: 't^m.çh uocabant,quaff crimembrem, amp;nbsp;fic dein« ,ccps.Col,44gt;,uer,d, Tr^TinTa? ^« ó'^ut ,petnlanter nciurato. Col,$’o4,uer,25'.arngt;^»ffiv.mutuüp credito pignons ufum.Co, foS. ucr, 30. t'7njSotJ’lt;$fr,cófcenforiaenaues,amp;ad tranfportandos* hommes c5paratæ. Col,5'14.ucr. xx A’fiacnf amp;c. Libellus Eudæ monis Nicomedenfis fupplicatorius ad Antoninu impcratorê, Domine imperator Antonine,fado in Italia naufragio, fpoliati ♦alnpu«‘^^’'®P?l^ ^'^’^“®^ feruis publicis,qui Cycladas infulas inhabit blicanis^^’^^’^^^^Q^^tAntoninus,Egoquidein mundidominus,lex uero maris.lege id Rhodia,quæ de rebus nauticis perfcripta eft, difceptetur : quaténus nulla ei noftraru legum adaerfatur, hoc idem D.quoeß Auguftus iudicauit.Col.f id.ucrjç, x7^iràJ ,cu ratorem funerum.Col,Ç5Ç,uer,x8,7n)t;:^^v/u^i5TfoAj, per maiores grofliorescp partes,Col.ÇM.uer.xS.Touf «TruTOaDu? Äc. Decipi entibus mulieribus fenatusconfultum auxilio non eft, Col.5'9x, uer,xlt;^,EAstfüv ^ fc^^.amp;c.Sufcepihabcocp apudmetitulodepofi ti fuprafcripta denarium argenti decern milia: meep ad praefcri« ptö omnia præftaturQ,ô( promitto,^ profiteor:couentione fcis licet inita,ut quoad omne argentum reddatur, in fingulos men« fes,fingulascplibrasufurarünomincquaternos tibi obolosfub miniftrcm.uer,3Ç,jot/iso(fgt;txgAûSv,(nam ita 1 egend ü eft)de alimen« tis pucro(ucl pucris) præftitis, Col,lt;)igt;,uer,iS, ZEi'a tïkv^ ^c^ S eio filio S .Tametfi naturae confentaneu elfe arbitror, ut patris fratrumtp paternorum négocia quis, uel nullo de care mandata

r.cquifito,adminiftret:fi quid tarnen eins generis opus habest ec ce tibi rerum mearum omnium liberam adminiftrationem per* mitto:fiucuenderc,fiuepignoriobligarc,fiac compararc,fiuc quid aliud agcre uelis: menon aliter omnia, qux per tegefta crunt,rata habente,nccpinulliusgcft/onetibi redamante, ^fi rerum mearum penes tc dominiö effet.Cob djd, uer. 23, E^Är u^ o'ivl^ovTo Ö^c. idegohuncinmodum.

Vina parant Graq.ære dato Julgentecp ferro,' Tergoribuscß.bubus fed öd ipfis,mancipijscp,

Rurfus uer.5j. Hus’aJ K^ovïjiiï Öic, luxta animum Glauco Saturnißs eximit, ntuel Cum Diomede uecors auro radiantia mutet Arma,idcç acre laboratis,capiatcp nouenis Aeftimata bubus pro forte ualentibus centum,

Viginti.C0I.692, uer.56’,K^.-TO/^;My ^^avs?. decurfum Gruis machinac id genus in theatro fuitunde quis e' fublimi re* pente delapfus, de medio aliquem tolleret, fecumq? in altS eues heret:puta cum uel aurora repraefentanda cratMemnonem rapiens,uel luppitcr Ganymedem,ucl Diana Endimioni ofcu# ïumfigens.referenteidPoIIuce lib, 4.0.19, ld quoniam nonfi^ ne magno interdum periculo erat eius,qui fe demittebattidcirco iurifcöfultus hoc exempli cauffa adfumpitt.nimirû ita diâ:û,qd' in longs fupra theatrû prominens, collum gruis referret, Col, gt;o2,ner,i2.(5t» jgi'w.uim diuina.Col gt;ogt;.uer,21.01' «dJo'TOi Sdc. Tutorescuratores'ueconftituti,priusquamofficq fui rationes rcddant,prohibentur,ncquiddcpatrimonio Carfaris condudS habeant. aefiquisid diflimulans, nihilominus ad conduccnda Caefaris pracdiaaccefferit: perinde, ut falfarius pœna adficitur. hoeep fanxit Imperator Seucrus,Secundom quæ fane' prohibit crunt öd à fifeo conduccrc,qui tutclam curam'ue gcrOt. Col.gt;25, Ber,2Ç,a*7ï)^Klt;ji?, mutuus pignoris ufus pro creditö:aut(fi mal 115 eris) «r3vtn);\H'. pro credito mutua pignoris detentio amp;: pofleiRo, Col.M9,uer,4o, △ûM'BOî^®^ Óic. Mutuatus abstequingentos

dcnarios,rogaui,nc fponforem,fed pignus a me aedperes.exa« rte emm Si pro certo nofti,nemini alrj tabernam feruosep meos, f^tibieHc, obligatos :amp; quodhoneftoamp; grain hominifidem habueris,CoLgt;49. uer.ii. 4^lt;nv. tabem. ucr. 14. nJl icv «v^- de cadem rc.uer. 51. ^oviiÏDia. furiofo. Col.gt;5'o.uer.34.KgLJui«3lt;f«r.ui« cioßtacem. toa^ï. perturbationé.voGv, morbum. affeasdatr. xgro tarionê.namhiincmmodûoîaifta latine dixit M.Cic.TufcuIa. quxft.Col.gt;Çi.ucr.i3.«ff5icjieîf.oblcurauoce Ó^obtufa.xfni/xö?. fi« ne alla fignificatione uocis.iicr. x^. vun-ToiX^'aroW. lufciofos. Col. ^fx. ucr, x^.amp;.ji.otvTiaJ'aw’. tofillas. uer.50. oài-n«.J'6b' tonfiUae.ut CclL lib.^.d.ix. C0I.S33. uer. X4. mçoLlt;p£iivlt;x., paraferna.quac fa minis fpôfis præter doté adduntur,cum in mariti domû deducun tur, Col.94Ç.ucr.x. «ftxAoyjoirf. amp;nbsp;paulopoft.«vycAÔgt;lt;çof.ratioÂ nib9 reddendis folutos .Col. ^Ç^* uer.3^.û3gt;p.i\trrcd, curatorcs. Col.95’8.uer.4o. Cv%3UM, t^ ^eu^ha ÔCc. Volo cfFlagitoîç.ut omnia ex fententia ac côfilio Mæuqfratrismei gerantur: quodep fjneipfogeftiimcrit.irrituniefto.CoI.loii.uer.id.’tf^vrSj'Uncv» * ills perpetuarium. ita cm latine ins empbyteuticariS appcilarût Arcad. amp;nbsp;Honorais AA. conftit. 1. C.deoffi'.com.fac.pal.ni* minim quod hoc tinilo fterilia prædia perpetuo' eolenda dabant uctcrcs:cum fertiliores agri publici non nifi ad tempus concede# rcnt:id quod ex fecundo ôlitevo^iuSp Ariftoteh's baud obfeure collig/i-nus,c|aoinloco hæc uerba flint. biÇovt*« AiôWTiîr )^»/xot TOV , TO TifiUfH TO JilpälJtil el'm^S^VTO , TO Z^* MiÇTn/Mt. '^^VOV 'kvot j TO Ä «.Hixyp-TO dufvet^óf. hoc eft. Byzanrq cum pecunqs indigerent, publica prædia certishominibus indirta penftone tradiderunt: fertiliora quidem ad tempus, fterilia ucro in perpctuS.Vndcamp; ipfe contrartus 't^üramp;fmt, quaft implantatio:amp;qui exercendos colêdoscp eiufmodi fundos recipiebât,t/.«pvT6zTea qfi implantato res græcouocabu!o dicebant,'^« '3' ^i^vr^fn ab infttioncplan tationec^lquanquam imperitia fuperiorum temporS inualueric, ut uulgushodienon folumcontra rationem »fed ÔC cotra antii quorum exemplarium fidem.non emphyteuta amp;nbsp;emphyteu# fis/ed emphiteota amp;nbsp;emphiteofis pronunciet. Qiiod aut fequi tur tp.SxTamp;i'h.Kiv, inc^ folis pandcrtis Florentini s additur: accipc re poterimus pro iure detentionis,quod miflb in poftelfionem ex primo decreto contingit,ufcß dum fecundo impecrato,authorita# te ill

teiadids dominnim rdforti'aturtdïdu «^ w tju^TÄ/«!», quod miffus in polfclïîoncm eo' ueliiri pedem intderic. nam tit de fuj» reeundi agendi peruicintfundnintclligamus: obdarcuidentur ca, qiiae fequunt ,cum feruinins mentio ingenere fiat. qua re cö iftaadmonêditantuledoris cauflafcnbamusznóerit.^d quif^ fuccenfeat, cum integrum fit do Aforibus de ea re fuo arbitratu fiatnerc. Col. 1025. lier, i^t^^xn-nï^x. formam.infculptamcpftó gnnmaginem.Col.lozf.uer.ii.'ioJTZtü n äfy.^idM^Sic.boetpte fiamentöratum efle uolo, quacuntp ratione effe uclhcebit gt;ueï poterit.Col.io85'.uer.54.«J'iuict7Cf,impoiribiIis. Col.1090. uer, gt;. ^Awj.mille.;j(iAï«yvf.decern centuriae militum.uer.8. to^« agmen. ucr.9. ^n^Alcop^v. tribunum nufitum. Col. ligt;d. uer. gt;. ««AJvxTBf.impoffibil/s. Col.ii^i.uer^ç. o’x-ntjßiW« çyx^v/jt» amp;c. Odiauianx Stratonicæ dulciflimæfiliac meæ S.Volo,ut ipfa à fc metipfa pracdium Gazam cum omnibus dus dotibus acciplat. Odaufano Alexâdr 0 duleiflïmo filio me 0. Vol o,ut ipfe a feipfo • pofTcHione Comianaagnrfcram cüiiniucrfis dotibus, quæ in ea funt,praccipfat,incp eximiii habeat. Col. uiS.uer.x. .ßovAo/xeu Æ Sic, Nonuolo aut, ut à meis hæredibus œdes mcæ ueneant, ilia rum'uc nomme pecunia mutuaaccipiatur: fed ut apudeos( fine filjpfiuc nepotes fint}in omne æu6muiolabiliter permaneant.Si quis uero corn parte fuâ uel uenderc, «cl in caufTam mutui obli* gare uoluerit:falté cohæredi fuo eins uendendi uel obligandi po teftatem habeto.Qiiod fi aduerfus ea quis fecerit:quidquid cius reigeftû eße dicetur,id infirmû afep irritum efto .Col. taxi.uer. 4. a^'Ai/ôi*. extorres ciuitate.Col.ixjÇ.uer. 24. fysKofAÿjL ttcÛ'tu. 'ux. »lt;z5î'nT,amp;c.Volo,utomnia,quæ lubieda funt,firmitatem ob tincant.Maximo domino meo denarinm quindccim millia,quae depofiti nomme a Iulio Maximo patruo eius accepi, utilli, cum inuirumprouedus eflet,reftituerem : ut maxime cum ufurisin triginta millia cxcurrant,eireftituiuolo. fie enim patruo eius iuraui. ucr.54. cAiA'uàu amp;c. Conflitui,daricpuolo Callimacho mercedis loco decern millia denarium. Col. (24Ç.uer. i4.fuA5£. ligna. fvAnjÄ? .ucdriceslignorû.uer.if.e^p t^ 4 Alt;5\s. a paludier bus, Col.i24gt;.uer.5d.A««? iDvgt;tamp;c«

Sedantem uideas,qui errant per pafcua,porcos Ad Corads làxumduxta fontemeç Arecliufam.

Cotii4.8 ncM9 6^ '^^o’ wówtóMf cüm dotibns. Col. 1249. uer.g; texofvXs^s.ligncü Ian3,puta quac goffîpinis aut eïus generis arbö nb9depedit.Col. i2ç8.uer.4. r? y^viamL-n p/sv Trat(fgt;.amp;c. Quo magis dulciffima patria mea fines ac territoria fua tueatar:dccer noadfignoq^ illinniuerfa prædia, quæin Syria poflïdeo,cum omnibus,quæ illic funt,pecoribns, (cruis, fruAbns, reconditïsgt; omniapparatu. Col. 1254. ucr.2o,TÜ\9vgt;lt;it7tfïgt;'ot pjov amp;c.FiIia mea Crifpina,quam cupiebam collocate nuptum,cuicuncp amici coa gnatié^ mei adprobaflentjutret^e collocctur,pronidebit Pollia« nus, cum is mentem meamcognitam habeat de aequalibus por^ tionibus in dotem dandis,quibus Sc fororem eius collocauiCol. I292.uer.2lt;^. in nota a dieet a. ^«vov.mdius. 'Ti^pj/aov .PrumniS. uini gen9 Homero cognitû;Galeno,Athenæo,cæteris laudatû. Col. Ijio.uer. z^.om\jii HM-Tthnrov amp;c.quibuscalt;^ liberratê reliqut, amp;nbsp;legata,hofce uolo excutiendis ratióibus folutos cfle.Col. 1512 uer.32. À9gt;«t6tov.idcm,qaod ratiuncula. Col. 1519. tier.55. Ksu-m «vfl(4!óflt;4) 0ov». amp;inarticulatauoce,acconfufa.Col. 151$. ner.5. rois • 7ï ù.TSiK^âi,^oitî. Libertis,bbertabusc^ meis, quos uiua,fine in tes ftamento.Üuein codicillo,aut manumifî,autetiam manumiferoî prædia,quatin Chioinfulahabeo.dari uolo:ntadea,quæauiuêtc meaccepcrunt,adtjcianturilliscibarqamp; ueftiarqnomine. Col. l522,uer.iS. a’-to p'ûvfgx'vHo- ôiJc. Rufina prognato.libertonoftro. Çol.ijç^-uer.ji. ffv'gt;«T?/(TJv.latitiindiû. ucr.55. KK«çûvôfji$it p^v Ôic^ Hacredibus meis S- Volo,utfubiedaomniarata fint,quæcuncp ante in Pamphili nomen contuliflc uifa fum. Si Scia collada neameahæres ex parte,qna earn fcripfi,nonerit:uolo eidarilas tifundinmcirca Colonam. uer jS. manncnv. latifundiû.Col. iJfX ucr.12 TO JÎ Konni. S^c. Reliquaautem omnia de mea fubftantia, quemadmodu amp;nbsp;hæreditatis onera, pertinebunt folûmodoad PrimamôdSecundamfiliasmeas,autquâecxhis fuperftes erit. Col. I42gt;. ucr. gt;. TOv «K/]iav. ex apicibus. «er. 8. t? ^^Jlpj^yir- fru ftratorq cauillatorqc^.fcilicet iyllogifmi. Col 1442.uer.2d. lt;235^ Kte/STKÄ.forma diminutiua. Col. I4gt;o. uer. jy. wTiAXg^^gtz amp;c.de mâdo tibi,ne prius teftamétS facias,^ liberos habeas.Col. 1994. uer.ii.Trat^’ocTTK.’niuSf. large Ôi cûextêfionc.Col. idoiuer.xi.txt^oW focer per uirS. oer.22. txi/^a foetus peruirS. zsw8^'p. foeer per «xorem,7roffi^ot,fócrus peruxorem. aer.57,(yk«f. leuir. ucr.jx

A«^ Sic, Leuir mei cam's, omnis mai/caafatridsgt;hom'dar.uer, 38,gt;aAaf,glos.ad. 39, «Vxitf^dJ'./nareres.fratrü uxores.uer.ulf, ^^«p, » amp;c.Leuirorum,aiit glohum,aut inatcrum/pec/ofis pc pl/s. Col. lóoz. uer.59, m/yj^Kt. cognatus, lt;ny')^S(f^ cognatos, Col.iJi9,uer.zlt;^,cèva0oeiKöf.pcrrclationem.Col. id^ç^,uer.jgt;» »c^!oxJA5^)U7. aquarrj fulci. ColjJsç.uer.iç.cftiï^ov K9U ^((t^w^.do num amp;nbsp;donare.Col.igt;o8.uer.l8. E*vJbvi jamp;vA.amp;^c. V0I0 ,ut Eu# dom' dentur mille folidixo quod primo fitgemtus poftea.quam mater cius ad libertacem peruenit. Col. IM4. uer. 30. xap i^p »T^ov 7pc/lt amp;c.Etfi alterum pedem intumulo habercm,non pi* gerct aliqaidaddifcerc. Col,rgt;2Ó’. uer. 21. Tnnvsóv fwi ÇwïAi amp;c. Credc mthiZoilCjgratiatibireferctfilius meus Martialis .imo' non tibi folQ,fed etiâ filijs tuisCol. igt;2gt;,uer.2l.jßhÄ9^xzgt;uK9UÄc. Volo atq? obfecro dulcilfima mea foror,ut Sticham amp;: Damam adores meos tibi cómcndatos habeas : quos, ego tantifper ma# numiflbs clTe nolo,donee ratioes reddiderint.fanè fi tibi qcp pla* • cuerint:fignificauitibimentêmca. Col.igt;3l.ucr.i2,TO amp;c.

Illi,fiprobaueris,Iibertatcm‘dari uolo.Col, igt;94.acr.28.((9tTW ;^«'v. detentionem pofleflioncm. C0l.181J.uer.33 bùcùfjSJait. un/« tum.ncr.jç.ffUüVjU/xt'vciv. connexû.Col.i848.uer.i7, m^x.-m-'lLuiCt fufius amp;cum extenfionc, Col.iSçJ. ncr.2gt;. «/«j^^c^W.deferij* ptionem,utCicero:uelutuulgus,inuentarium. CoI.i88J.uer, . i-xj6«lt;jiAiKxw.rcgias, Col.i89o.uer.4,(^tS atwo/uh^ Sic, Ex libro fingulari Papiniani de officio acdiliû. Aediles cura gerant per urbem publicorum itincrum^at complanentur : nc'uc flumi« na damnum dent ædibus: Ô^ ut pôticuli Tint, quocunt^ loco opus fuerit.Curæitem habeant,utß priuati parietes,cum altj,tutn do« meftietqui in publicam uiam feruntur, ruinam minentur: ædium domini cos,ut oportet,demoliantur ac reparent.quod fi ucl non demoliantur ,ncl non reparent: multam in eosd/cant,quouf(p uicium emendaucrint.Procurent etiâ,ne quis publica itinera per fodiat, aut aggeribus cógeftis obruat.ne'ue quid in publico idne re cxacdificet.fin minus radum erit:ferous quidê flagdlis à quo# cunc^,quieumdcpræhenderit,c3rdatur:liberuero%dilibusindi« cetur.ædiles autem lege in eum animaduertant, Si quod fadum eft opus,dcftruant.præfcréa ut ante fuas quifqi ædes publicas ui as reparet/epurget'ep aquagia/juat fub dio funt (fcilicct curent)

ira quidcm^ut né quid fmpedimento fît,quo minus cat or agatOr* Qiiod ft quiin codudis «edibas habitant, quod aedium dominus cas non rcparct,ipfireparaucrintteum fumptS in penfionfem re putabunt.Procurent infuper,ne quid ante officinas propoßtnm fïtîpræterquamfifuHo ueRimenta abcxcoiSioeadauramrecrc cf.uel faber rotas exponattut tarnen ita colîoccnt,ne impedimen , to fint ducendo uehicnlo.Sed neep rixariin itineribus, neep fterlt;s cora protjeere.neep mortidna,autpenes iadare permittant.oer, ^lt; dtefv«@*.percnnis,uer,ult. ^^/xa/foitf, torrens. quafi dicas hye mefluens. Col, 1907.uer.iS, x/pu^ow'.refugia, quêadmodû VU pianus de ufufrudu latine appellat. Col.i^ixuerjo. a7p 'tS^^v, à fluendo.Colj^d’^.uer.i^, x-ma^ovpZi/op. imminens. Col,1982. «er.3gt;, AovRiof K«A3ivtP.amp;c. Lucius Calandiusrecognoui.quem# admodum fupra fcriptumeftjeliqua a nobis debétur. C0I.X030 uer.i.ip ioa^ov, æquiuaIens.Col.2O3d^.uer.2d.7W tjuï -m^j Kk\6ja 1^, mea fide iubco ego, uer.2?-.5tAM.uolo.cupio, CuAo^uoa.cum defiinatione quadam animiuolo. ipiifjd, adfirmo. uer, 28. Atjy, dico.Col,2olt;^o.uer.5’.c* •zsAxTO.cumlaxamêto amp;nbsp;amplitudine, Cot2o85r,uer,i8.'7r0.5avcJy.uerifimtlium,aer.32.’^-lt;f ^i^ßäv amp;c, tot denarios habesne acceptost’ acceptos habeo, C0I.21 oç.ucr. 23. c^xSooM' fures.uer,32. iir nünKpaga, in ipfo furto admilTo. fcilU eet depræhenfum ♦ Col.2iigt;.uer. 23. Äft^./nuetionis premia, Col.2122,aer.1,7?? QsvHçjçptetp'genituræjfufcipiendicp foetus era tia.Col ,2i42.uer«2gt;,.TVf fK.turba. CoI.2l45'.ner,l4, tjoxa/^/^»?« inuadumeiedaillifacp, Col.2lço,uer.l,t7^^9tölp. nouam nomi* nis ad alicuius iniuriam impofitionem.Col.2i5'3.uer.24. myHvlwi cuerricuIum.Col.2ió’4 uer. 51. cntoTOtAiojuo'jj. lapidom pofitione« moTfiKoxa. lapides.Col.2iM.uer.3. AûiîpJV-niu. qui ueftibus homie nesexuunt. CoI.2igt;4.ç‘7wxei'«i'.focictatem.ucr.2gt;.wMl JÏ 0 J^^^t amp;c.Qiiod fi populus,uel eiufdcmreligionis cultores,uel Orgio * I« enirn ’''’™ focrificuli,ucl nautæ,uel fodalcs,ucl commune fepulchrum publicani,uel in focictatem coemendomm peco appel *“quot;’’’“^ negociationis, aut cuiufeunep altcrius rei coeuntes, pagt; litur B/a = ci^cantur inter fe:ratû efto,quaténus publica id monumenta non e-taTûii. li. dJfifocant.G0l.2i83.ucrAI. ctvxJt/^iffiv.adhibitaquxftione^feffio; 3.alt;ww»«“^’^ofi2,iS9,ucr.ii.KAT»5^jiswö'rfgt;op.abufiucaliquantum.üer.|j* fg„^ ^4iiogi!tv.coiruptioncm,CoLzi^i,ucr.3lt;$.H fjLotüiorQjL\i.ovif Sic»

Col. 1x05.lier. 18. va Ksiv^ -i^ ^awAiap. comtnunkatiacwmaerfi' tan Theiralorum. C0l.xx45.ucr.x4.0» ^p ^ tsKu^h OCc. Non cm plaga tram condtauit,fed ipfafadi indignitas:nec^ ram ingenue is graue eft cacdi(quanquam graue fit) quam per co nr urne ban, cædi.fiquidem multa is,qui alium caedit, admittere poteft; quorS magnam partem is,qui uerberibus adfedus eft,habita corporis, uultu,uociferationc,aunc ut contumeliam inferens,nunc ut mû micumfegercns,nuncpugnumducens,nücin malam catdens, akeri renunciare ac repratlcntare nequit.haec ipfa mouent. hæc de ftatu mentis deturbant homines propudqae fuggiUatióis no aftuetos.uer.5lt;f.éö'Tt/xt tutSov wto Mtvajr.ódc,

Quo puerum me tempore ucftras duxit ad »des Ex Opoénte pater, dira pro cædc patrata: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Ob talos nempe irapercftus,Amphidamantis Cum gnatum imprudens fimul inuitusq? peremi.

• nbsp;nbsp;Col.xx44«ncr.S. «TOAiJ'lt;JÏj', extorres ciuitate.Col.xxçS. tier.;« Bo^ fiS» iTHniÀH Tti die, Siquis per epiftolâ nos confulurrit, fi mufep nos illi quidpiâ referipferimus: oibas ^qui uoknt,aducri fus referiptS prouoeâdi copia erit. nâ fi quac epiftolâ côpræhen / fa fant.uel falfa,ucl aliter fe habere docucrint: nihil p nos prar« iudictf fadû efte putctur,qui ira referipferim^.qk feriptis ad nos relata aliter fehabuerint. Col.xxd5. uer.XJ. Av'iDK/]iot/-nuô AKijMf S^pf amp;c.Imperator Alexander uniuerfitati Græcorû in Bithynia. Qnanc^ nô uideo,^ padlo indicés jihibere poffint,^ minus quis 4?UQcet,c0 aliâ uiâ capeflenti idem efficere, celcriuscp ad meper uenire liceat;ne tamê iniuria aut ui aduerfus^uocantes utant ,cti ftodiac^ militari eos circumfiftant,amp; ( ut fimpliciter dicam ) aditS illis ad nos obftruant,caratoribus principibusc^ gentium prohû bemus:obedient^ huicmeæ promulgationi,fdentes non magis mihi il lorum bencuolentiam obedientiamep curæ efle,quàm mb ditorumlibertatem.Col.X5iç.uer.58. Ei’dVveu 5^11 ÔCc, Sciendum eft cum, qui in agro moratur, incolam non exiftimari. qiu enim eins daitatis praecipnis non utitur.is nc incola quidem exiftimat. C0l.x5xi.uer,19. iwt/xxAiixs^d«. camclorum agitatio exhibitioep. Col.x5Xlt;f.uer.5d^. «tovouc x^ tAtöveW^ coëmendo frumento atep olcocuratorespracpofitos,Col43xx.uer.xx.lt;iuvtA'}tóitf.fyndicos,

Sc comiincm rei publkatcaufTam patrodnio defendentés. Col. ijlS.uer^d. Atot-'Tr^PTïütt » «Mai'7i^^nita» decempnmatus,ui*gintïpri (natus.C0La332.ner.uIt. « xj (x« Tm-dàv amp;c.Et ff nó ab oïbus mu* neribus hberorS numerus patri uacationê præftat: tarnen cû f«# dccim te liberos habere libello fignificaucris:no cotrariSrationi (oeritjl te liberorum educationiincubcre potius finamusXolua# mus^ muneru funAione. Col. 2355.uer.32. « go' A' xj.Conati funt amp;nbsp;alq prétexta nauiculariorQ,eoröcp,quiin foru populi Romani frumentn amp;nbsp;oleum conuehunt .qui immunitate perfruantu^pu;» blicis fc muneribus fubtrahere:tametfi neCpnauigcnt, neqj ma* ximam fubftantfæ partem in nauiculariâ, aut mercaturam exer* cedam contulcrint. adimatur itac^ talibus immunitatis lus.CoL 2341 .uer.8. eW oif tfa amp;c. Si quis extra deenrionu ordinem iudi caucrit: amp;nbsp;ipfo ordinemoueat,amp;infuper mille drachmas pcrfol uat.C0l.2343.uer.gt;. A« ^ -zT^Hoyai/ «^«amp;c.PIuribusfane',non agricolis tantum,fed etiâ opificibus opus eft : adeoc^ alqs quoep miniftns,tum qui importent hngula, turn qni exportent.hi uero* mercatores hint. At uero agricola fi quid eorn.quæ efRngit, aut quisalius opificumin forum deferat:nifi eodem tempore adue» niat,quo alq cius rei indigëtia adduALeS eo cotrahant: neglcAó ne domi artificio aners in foro defidebitc’ minime.fed funt.qui cû hoc uideât,huic fe minifterio fubmittant.Col.2545’.ucr. 27. ^lt; ^'nf^lj{3tj, amp;c.Exlibcralitateacmunificentiadedico quadrien« nale certamen de triginta millibus fortis:itaquidem,ut pecunia apud me retenta,apud Dccemprimos de præftandis in editions confnetis triginta milliSuluris idonce caucâ:defignatore ac præ fcAomarito mco,amp;deinceps qui ex me nafcentur,liberis. cedét aut ha: ufuracin praemiaThymelicorö.prout uno ^qj in certami« ne fcnatusdcfi'nierit.CoL254d.ucr.35.tA6ffl^t« uot3j!^tocTK..liberf rales difciplinas. C0l.2349.uer.21. tfpvArnxov. honorariSinter* metis. Col.23$'i.uer.gt;$'.^(i)ao',jS»firro? jiftjffajjçiop.TroaSjBerytus» Epidamnus. Gol. 25Ç2.uer. 3gt;. ctTnniAwju«. effcAum. ucr. 33. ïfj9v.opus.Col.255'4.ucr.28.öUü«M«gt;^i«. contra Aus.CQ1.23Ç5'« .ucr,3gt;. vtmv.noualemagrnm.Col.25çd.uer.2d. tpclefiecm.» pro« digia. Tretfa a' ^cuvw.quod^jdigîjcauffàoftendantur.CoLa^ç^. ucr.iç, TTi^èi^lt;x)fJM,inftratum.Col.23Ç9.ucr.9.)M(.7Bi^ssn«^?« abu ltue,CoI.23d4..uer.igt;.*T^ nxvóop amp;c.NatorüappelIatio amp;nbsp;ad ne« pûtes

potes extcndfthr.Col. ij^^. tier. 51. wMaxûo.peflfccm.in nota» ftTûUfor.amica.CoI.ijM.ucr.io.'zrctttfdô'.pueri. Col.iJ^J.uer.x. Kt^ofix, comentu cauilIatonS. quædâ excmplana habet hoc ùi locojsKTOw,quaff dicas fafcinationé.CoI.i5».uer.lî. f^afi'/Ujirf comeftibilcs.Col.ijSo.uer.ulr.cêqp w -fflA^.abco.quod cft Ion ge.CotijSi .«er.x. €ih@'gt; tclum.ucr.4. c^p 'iv ÇxTAiiStia.ib emit tendo.uer.f. lè^fM» fagitta.uer.25. lt;tgt;ol§fMoutJi)v. uenenum.uer. i-^.^xç/jM-Ka. Oie.

uer. x^.ocH^oc^v«. frudus arborci, quod é fummis arboribus demantiir.CoL25S2.uer.4.TrUfowu. accolâ.uer.9.tTioi)aip.utqui nouas fedes in deducenda colonfa quærat. alfas tamen legitur «TOiitcv.ut qui priores fedes dcferuerit.uer.5S.v7roit0f lov. fubdfale. j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;vTn)u6e/ot'*ftïbdiaIis.Col.2585.uer.2S.TOÔ«v£Jv.uerifiiniIi6. Col.

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aj89.uer.13. OT(8/C7xa.cômcntumcaufllatornim.fnnonnullfs ex«i emplaribus depræhendi lt;mp(ixv lcgf,quafi dicas in argumentan _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’do congerfem.fed nihil ad diCtum iurisconfulti,mca qaidem fententia.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NOREMBERGAE BXCVDEBAT lOAN. PETREIVS. VI. ID. APRIL.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- 1