Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek
• nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• nbsp;nbsp;nbsp;the spine
• nbsp;nbsp;nbsp;the head edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the back board
À-.;, i
it'
;»
A
Miscellanea Theologica Quarto n°,^^.
-ocr page 9- -ocr page 10- -ocr page 11- -ocr page 12- -ocr page 13-H ÖflUeVe ant
M niurrSonnJt'folniu
lt;à paoq/äuff^. Æaitm ÄU:
Sfebbitvmbverb^:« 'M. D. xxvt
-ocr page 14- -ocr page 15-JoamÊcoUmpaömö/öein tvolbc^ r»mbt«i 'DoccoKiOartrnCtttbct'« (Snab wb frib von Cbti jîo vn ferm erntgen io lÊKKÏl vnb(V?et|ïern.,
Richer 4amp;artmc:^o öu/ett^ lieber ©ebw^bifcben piebtcw ten bnebUtn/Wiber mteb/von ben woiren beo berrêrTaebtmnle^e fcb«ben/mitern{ïUcbemvïteyl/in eyner fürUnffenben ^pt|lel/ me^ nigltcbem rbumefi vnb befilbeft» (V^tebaber vnb anbere/brtrtteben/vnbnibevltcb antajïelï/ verlens mejï/vnb verbamclï.'Deö bnbicb rtneb/tn ettU# eben «nbern betnen fenbtb:te|fcn/ncmïtcb/5n bene ^nKeucUn^en vnb anbern/voïbm gewißen bn|ïlt; Wtewol/lt;6ottfey lob/onaUmem verjcbnlbimg/ ' vnb wóUcgott/baófolcbeóonbetn vnb viler veris leQitnggelcbebenwer/wtU mir nit gebären/fîtll bar$n febweygen/ vnnb bie (neb ganß ligen Inn. Ïgt;Ann fy/nit metn/aber beo tb it K K AÊ tl ijï/bie warbeit vnb bie reinigEeit vnfero glanbcó antrefss fenb^lDarjuwolticb anebvngerneyn foleber gc^ ' nebt werben/vnb noeb weniger (cyn/ fnr welchen bn mieb nn^blrtfenircft/gott verreib eêbir.
Wie moebtieb fo wolbeinévnfeUigê fcbreibenó gerAbtem'^Ann ieb mieb nit gern wiber bieb leg. jOenicberEcnnaló cyn wolverbienten/vnb rben^ ren Eneebt ben ii5n Angeliond. lOnrcb welchen gott vilenbie Angen/jn erEennen ben waren weg bet 21 #
-ocr page 16-3o3nlt;£colainpaö»3nhvürt
wavbetï/^eoffhet b^c/vrib boeb nun vun^u ciBcu neu Qibt/ba^ nueb b» wte cmmcnfcb/f^lctt vu fab hutnagjî.^^cbbnbô fut móge» wenbe».'ïD»; bjjl frcünbtlfcb crfikbt v»b begtujït wo:bê. ^beraUe ermammge» brtfïw tn wmbt gefcbl»ge»/v«nb bic nit aUdn »U tbovlïcb//4 4»cb nlö goQlcjïcrig ver? aebu
^ógcfcbicbtmivmttbm/TvtcmttanbcvttMïcrc/ 211 fo baöteb gern mit Dterenua welt fpïcebe»/ -0 wec/mey» mutter/wan b^fï» »»eb gebom 5» cyj? nem janeb »nnb babcrbótenben men (eben au ff ab lern erbtreieb:' bab ieb boeb ben wneber nod? gebe noch gnomen/ vn fy aU rebenmir übel. (Bern welt (eb aneb Dawbè vnnb vnferé t? i£ K X n jießt Cbrifïi blag fnren/ dOit benen ieb m beö t^erren bAuß etnmnfig wanbert/ eben bie beben (re fuß anff/mieb jn nberfcbenetcln.
ïbaè (ey gort befolben/ ber vnö m manieberley wegverfnebt vnb bewaret/ »nb viUeiebtauebb» felbfï mit fólebem anlaß Zfuebeß ein gu fr vnb bewe tnng/ob Cbvifïnó bnreb mieb reben werbe/ ober nit. vnb villeiebt wartteßu/ ob bip warbeit aneb ein puff Cwieb»reb(l)etlcyben móg. 'jDaofagteb brnmb/bann ieb wolf bein facb gern auffbao bep anßlegen.
JetjmalmeindOattine/meinoaebteno/ifIfolcb er vngleycberverfïanb/einfrenntlicbe febictung vnb Warnung (Botto/mirvnnb einemyeben/baß wir vnfer augen au(ftbun (Rollen vnb erlerncn/ein jeber (ein tie y no vnbniebtig vermögen/wie er (0 balbgamuß mit bem menfeben/wo ber lOerre fein banb ab jeuebt. niemanbt vernarre an menfeb?
-ocr page 17-öuff ©. dßgt;artm tutbers vozreö# en Cavuenbte oUmft ctnanócr IwgcbflfTtt^» (V^an febe auff benetme^en 60ct(ïcr m Gundn/vnb auff Óte warbeit fdbd/mtt feuffeen mb Urbegtrf^c bev^ Qcri/ Zgt;4 wire fei« ber weggum fnb vnb cungBetf»
‘ÉJcttttbalb i(ï mir noeb Jeuo: gut^uwcrftcbt/bti wet'befï bieb m ber fach freimtltcbet vnb pvftebd ger baim ßt^bcr/b^ltc / wol emgebcttcb/ b^ö web «iibrcntnbct-cBmem CbnfîOw veben erlaube/ vu fo bu cm mtcarbeycer bi(î/werbefî bteb bfeb^mett vuber vuô tyrannifcb jû waltcu.Txc l^crvfcb^jfe tjî ye bej? 10 ^ K K H. 3Dargcglt;ntel? begev/bt^ »uglûnpff’ aujfmieb gteroebê (bed teb ntt vmbgen ma^^frennbtltebab^nflelktt/vnbbarbey ntt ver# geßenbeö bcfelebö Cbnfît/ ber ba vetbeutet/fcb^ ntacbwottvmbfcbmaebwott^ngcbcrndOtrtjlge^ ’'ng/fo teb abktn/betn vntnebttg wtetl/vnb jn cri Bennett geb/baô bn tn vnbeffebeybung ber geylter ye^nmal weyt neben bent jweeb bin febeüfl.
Wadm bent bterebgebe/ntagfln fclbô wolab^ nemé/^ô ftebt mteb ber maffen an/ fo bn ntteb vn anber/mberfaebbed 0acrament0afl 511 falfeb Ptopbeten wollen maeben / vnbrnffefl vnö an^Z ab verfurtfeb vnnb auffrurtfcb/febwertner^cyfl vnb tenfelbaffttg vnb mtt anber (ebmtçitant^ baó bn btr vnb betnem anbang felbe cm gruben berey? tcfl. 'Vnb tn ben puncten bte faeramêt anrnrenb/ ( i^ann vonanbern wtl teb tetn reb balten)wey^ teb nk wte bn entgeen mógcfï/baó bn ntt felbó cyn vnglnebbaffttger trenmer geacbtet werbeff/ber ben anweyfungê bee ßetfebö vnb r^bten beö n rje? Itgen geyfle flatt gebeß/vn alp nacbnolgcnb/bcy bcnverflenbtgen/beynen bc*lfamen votgangnen tg
-ocr page 18-^oati^ScoUmpaö^anhvurt
Ieren ntt ein Bktne ma^ aiibtenncft. “©aô b» mteb VA(Î bebrturefî/^eboeb nicht befîwentger/mw^ teb «nffbem fcb«fFt nntwonen.ïïJaô teb auffbaôbwri ^e)î vnb warb^lfctglî mteb Plt;t(flt;it wtl»
T nfcttÿicb/ncttttcjïttmtcbvnb anbermic * Ir^F ”***^ betnev ontwon me anben^t^/nenwe ®—L roccen/btcncwwctrcnm 4«{f bnngen/vnb bû weit verwtrrenbt»
ÏDaô tfï bem frcwnbtltcbcv 3r»^/bcô wtr btr ntt baneben pUen/wtv flt;tnb folcbcr fachen nneb mt be bantltcb.iOtc ifl noch ncitwernn^/noch roteterug/ noeberemnwereb/ noch ver wtr rung ber weit. 3111 vnfer fach fron baranff/ba^ man bleyb bey bem/ xvtceôvonChnlîo/vnbbett^lpolîelttgelertiflwotiî ben/vnbwteeö anfengltch vô ber birchen glaubt vnb angenomen. tlunber 3lpegt;(ïcllcre feynbye ntt trenm/fy bungê ntt rotnerung/aber Iteb vnb frtb/ vnb verembarung tnChulïo/fy verwirren mebte confctettt5 / aber lofeuaujf baß burcbmenfchenle re vcrwotrcuwaó.ïDadalfo fetn/fol fteb hernach tngfehnfften finben/ obbu ober wir/mereygenö getferô htem bte fcbttfftenetnfnrem
TT nbsp;^» fpnchfl weiter. 16 aö bir baö @y ngrama fo
wol gfallê/ b5 bu fclbó wtllenö gwefen fetefï eö ver^ teutfebé/wk wol btr b^ vo gfebefft wegê überlegen i£6 mócht gttf gwefen fetn/ban bu werejï villei ebt bar ut gwarnt wotbc/mteb uit fo vnfreüntltcb anjutafben/^ber wenig bette vermemt/baö bu ets alfopietfen/Janoch vtï weniger bj bucófclbövcr tolmctfcbc wurbcfï/wtewol letchtltch jueraebten jrenjreüntlkben willen btr nit hab mógen mt^fal len/Jch vermetn bu laffefl bij) bucbletn noch eyn
-ocr page 19-äuff ^\dfbaitm Éurbero vo:reölt;
menfeben feb^fft fem/vnb werbeft lt;6 nie geleit vn^ bet bü regel ober beilg febufftbueber/^u welche bo b:^blt;ivaUettt/vnßern|ilicb gewifen bafî»
SD« ptgft aneb. D« b^bfl 5» ber^citjbabufebn beflwibcrbtcbtmeltfcbep:opbefe/wol fürfebett/ cß würbe echeb Bonten/ bie peb title bcm/4£fl/wi#rjt bcftberförtbitit/vitbronberltcb (ogelertc menner blewctl cß bocb fo etn etnbtfeber/vntneboger grub tfï/ber Bern exempel tn ber gfebnfft b^t'
^ßlflBein wnnber/ baßbtr folcbßvotfeygwe« fen/ban eß tjl bte wavbett/vnb b^t ntt möge babm benbictbf/iabtpanplegng/illnitbabtiibegwefcn/ aberye »nb ye bey bett vev)îenbtgc «uff ber bange; (ebé wotbc/wie wol ber teüfel vn enbebuft bare bar wtber gefochten hat/vnb nochjo let thnn» Jflrnc auch lang jett in ber f chnl barno ghanbeit wotbê» 'Vttb|ïec blean^legngnlt auch bey bem(V?ctfÏer von hohe ©InncCrnb er begegnet fr gan^ fchlcch^ ttgllch/|abe|ïettgt fy vtlmer/ban er (y vmbfïoft. lt;3ljtt man nltam.jt.bnch (V^ofe am.tl. captt. Diey Bóm femb b:ey tagC ba von.@.3lugu)ïm m bem er; fielt buch ber rebë fagt. ^t^art^urebenlfl^nmer^ cBen/baß etltcb bebentêbcblng werbe gênant mm bem namen ber blng bte fy bebcuten/vnb ba her ijl b^ ber ^poffel fp:tcbt/3lbcv ber felf war Chnfluß* er fagentt/ber felp bebentet Chilflum. quot;S^tf hu her rebc 4ng»Tnb ben ver jïab furet er auch etn 5n ^0 wlf*^«^/^lt;»ttbmattedm‘talfo Branttg bótffe ma; then/^ffo nie auch ber Birchen bianch/nennê bed t^erren btot/barnmb baß facramétben Celb Ch«' jll/badedeln^eychen beßletbß Chnfll/vnb beutet ben letbChïl|ït/«^lt;*^ ee werfuufïBeinfacvanütbaf.
-ocr page 20-Joan* fcolampaö* anuvun
X£ô bcbrtvffmt Vil vcb/2/n btfen wetten bc6 ber ren/'^4ô tllmctttletb/fwbtfkb etnatOHegungber Ceremoniën ban^ctnaiemgefeijt/vottwokbe^wc^ gen/bte maceri erfotbert bas man foleb rebe/an^^ legen fol/nacb ber artber anßlegnngen/bergleicb nnßen/parabole/vnb anber verbo:gercben.3lber (o eôwibcrbicbili fo mn^ eôeyn binbifeb/vntneb^ ttg/vnnb vngegrunbcö feyn/wer eö aber mit bir baran/fo wer eö viUeicbtgnlbtn vnb bofïlicb / bad quot;nbsp;mirnit «bel gefiel wo ee mit gottmoebt fein.
TTTT ^^^5‘* fagfïn/lÊömóg nyemer bey bmebt wer ben/bad man foUbe anjïlcgnngbiemóg aanernê/ vnb bad man ed alfo beiffenjoh
‘35amn^ttcb birgwnnnegeben/wanned gölte baberifcb vnbjenchfeb fein/vnb bie gefebtiffe nit nacb anweifnng bed glaubend/ vnb vergleicbnng anberergefcb«jTcermeflren.'5Dann alfo móebt ey^ neraneb fachten/XÊd móebt nymmer bey Ha ebt werben/ïhd fcy Bem figörlicb rebe /fo ber ioerre fp«cbt/i£d fey banbad jr effent bad peifeb beö fun bed menfeben / vnb ertnebent (ein bint / (o werben jr nie haben bad leben in eneb» Hnn wnrtedaber biegefebnflt nit er leib en / (y alfo notigen anff ben bnrrenbnchflaben/aldbir inbem on wiffen ifï.
VÏ)n (chïeybfl anch. -Öb febon ejcempel bargen btachemóchten werbé/ (o mócht bamit bennocht nit bewy (en werben/bad anch in ben wonen/^ad i|ï mein leyb/folce ober mn^te bad wó:tlcin/j|t/al fo genomen werben/bad werben wir nymmer bey bungen.
X£dmócht(eyn(Ï?artine/wo man gegenanc« won nit bóten wóltc;bad man nicht (chnff/vnb jn voiab
-ocr page 21-Qttff ^. Ûh^rtm iutbers vo:reö»
vomb/b« weil bwvnfer fach alfobartbnfï. Waö f« gefitte Wtr rebett me «Ifo baviiott wie bit fageff. sDic reb mag art etm ott ober zweven alfo geblaut ebetwerben/barttmbfom«^ (y aitaUett ottert ber gleycbettartgeftomeit werben. Wtr (pteeben aber alfo. t) te reb mag ftgwrltcb alfo aufgelegt / vimb mag mebt baß aufgelegt werben/vnnb blt;evnfi^ gnrltcb reb mag bte wott ntt erleyben/ barttmb muf vnb foil fy ftgwrltcb awfgel^t werb en.
Barttmb fo wttrbe ntt ba rawffooigen/bad an|f bifen vnfern verfïanb bte ge wtßenbetc on trojl biet be/vnbtnbetnem verjlanb trojt ftnbe. 4ber bad wtbetfpyll wtrt ba feym Wte wol fo man eö tm grttnb befebe/fo flat ber felentrofl nttbartnn/wte manbad wóïtltn/3'jï/awf leg anbem on/aber bad man bte verbey jfting tn ben wonen/bad berleyb fwr vnd bargeben / erlang/baran ifî vtl gelegen. 3Dtctnn(lberanflegnnginber febnjft gemeintg^ Itcb mer anffbloßet/bann tró jîet. 4ber tn ben ver^ betflungen (lat ber trofl / 2ïa fo manbte verbeip fimgbttreb ben glauben erlangt / fo tfï bte felcge? trójtet/ob febonber ceremontfeb btaneb beorta^t maldgattt5 auff em ott gefetzt were / Atd t|l aucb jnuotab foleber btaneb vmb bed neebflen menfebê wtlleetngfeßt/b^er tnberltebbey ber vertunbung ber gntbatCbnfît wwrbmtt anbem veretnbart.
DiiJarfïfwrtnbememfcbïetben/vnb vermetnfï betn bneb wtber ben (Carlflat ftanb fcfï.
^d gat aber an ber metnung ab /bed laß bieb nttwunbern/ban tn betnê febtiffeen wtber ben (Ca^ rlflat tb»t Reb betn alter ^bam jn weyt berfwr/vn verfcblagenbicfcbcltwott/bte beylfamenlerc bût
-ocr page 22-Joan» £cotampatgt;* annvurt
vnb bev bartnn begriffen, jfeb bete bamjinnl / 04 leb eöln^/wol mögen teyben/6aöeöb4^ verwnret wer gewefen/bann't jo teb ober ein anber/bem opi^ mon bett wellen erbuiten bey bent gmeynen nnw/ betten mógébefïon. j'ebfrtgeönoeb/obbir febon bie felbtge ^ttfft wol gefelt/fo bn ntt nnberö wnrïJ befïfcbteiben/wnrbefïn mebt feb^ffen, ÏDeöwón^ letndtntob^ibê/bnfitt wol ctW4ówtber ben Cnrb jfabt m ber maten erfoebten.Öimfï tn anfllbfung etheber argnment/btfhtbtr felbè mt glcyeb/bann (ynitgn»gfamrtnfïgeló(5t werbê. 3tem bte vier grnnban^berfcbnfft/bcifftttbir betn opinion ntt erbalten/bann bn fy inn eynem mt^nerfïanbt nm jenebfï/wte banfolcbö5wtnglt vnb5nmtetlaitcb teb mijeigt bab/vnnb'mit bur^e bernacb will teb ee weyter jnnerfïeen geben»
^ann btfe.ttb.fpmeb Ugfïn jn eym grimb»5nm erffenanß bcn.itj.^nangeltflen/onb patilo»'5Dt^ ifl memleyb ic. dnm anbern.3^ «»t bao Hot bad wtr bteebcngcmeinfebaffcHo leybd Cbnfïif 5nm Hitten.'Der ba eßen wirt vo bem biot mb tnnebe vonbem beleb bed Derren vnwitbigbhcb/ber wirt kb nlbtg bed ley bd mb blntd bed Derrê. 5nm vier ben. 4£6 be wer (teb aber ber menfeb felber/mb al^ (oeffeer von bem Hot mnb trina von bem, beleb» 5)annberba iffet obertrinebt »nwnbigltcb/ifi’et mb trinebt im felbö bad meyl/fo er nttmberfcbei bet ben leyb bed Derren.?(bcrben (ptuebetfi etwa vnb wirt balb noch mer / allen geantwottet»
Die aber bad bn »nd mit wonen jeibeff/wir rer meynen/ (o wir nnn wineben/fo (ey ed gan^ gefebe^ tien.^adtbnfînbkfelber/vnnb ijl mir nicht wol
-ocr page 23-duff Ö»z^amn äutbers vgt;ôîreôgt;
gUttbUeb/brtô bit vnfet febnfft mtt b^lbem pet^ gdefen b^^fï / bü wed b« alfo vemebHteb in btfer v»b Attbevn fcnbcbucffcn vn^ mie bóutfeben wo:clt; verbefifigB maebejï. 4bcv cöfol v»d baöfcbcUcn Vrtb vciacbun /vnb anber mtjfgcbla^cne Wole/ ttoeb l^ftg 5ctt/cb got wil/ntt ctfcb:cctc.l3ebuncbc btcbóem wmcbmicin/foman bir bdn atgumene wffi^fet vmtb vmbfloffce/beóttymplïft bieb nie rttt/vmtb wilt vnö mit ben woïten aqo gefebwey/ gen. ^tUteber vnnb vnargwJmfebev wer cc gen wefen/fo b» vne vo: byn mit febnffeen bejl an« gtiffen/nnebbem vmtb man an|f betn feb^yben gennewntt/birjtteerenmit mfcbweygimg bei« nednamene»
Wad fol aber bi^/fo wit watten femb febnjftvn VJJJ lete von bit/fo beiengfï« bic pub mit beinern gla» ben/gUiebfam^u bawen an^bcinen ober eins an# bern menfeben glauben/ ben wir nit wißen / ob eö ein recbcgcjcbalfner glaub fey. jfe^mal balticb beyn opinion für eynwon/vnnb nit für eyngUm ben/bann er anjf ein miß«er|lanb bed won (5 oc# ted gefegt iff. ^a warUeb tiled ein bnncbel/^vnnb crawm/ia ein verfumng würb fy billieber geacht inbero wirwolwi^ten/badbnlangjcyt ge|ïecBt/ ob bn aneb bie vnnb ber gleyeben pioteffation/ vnnb vneyl niebt betcefl laffen anfgon. Wo bad gölte/fo würben bie papillen aneb febnyen/ Öy glanbenbie tvan^fnbftantien/'Vno foltman un jf menfeben glaube gon/fo wörb ber groß bauff ber '^tfcbotfen/J^nincrficcccn vnb Blóftercn aneb etwad bar^n tbwn.3lber bie aebt mannit bein gla« ben/ban wir wurbê anff ein faulen gr »nb bawern
-ocr page 24-Joan» £colampaö»ant:vun
jfcb mein «web mt / bae b« vn# fokbö 5» »wittert ^^^IRl/ ^w bungljbaß «web wfacb bewö glaubeö» IX wir muflenbir falfcb Piopbetcu vnbgof^kjtc rer fein vnb buuglfctUcb v:(acb.nlt;wltcb baö wir eüwetrtgott/benbwtettenvunb gebacbenengott «enueu/vnub cueb gotöpeyfebefler vnb goteblut# fauffev»
(V?lt;tn dOattwe/ww gern weit teb bag bte fach für getragen wurb/wte fy an jr felbcv tft, ^k (let alfo. 3ln0evtbalb ber fach beö (acvawcntö/lobcn wir eneb /ab getrew wteatbetter vnb pubiger bei: »nan^fp:ccbltcbertwatc(let/vnb(5ottc6lob.3lbev bk tu btfer maten/bietten jr a«^ ber ban. ^arnb fo wir enwern nn^nerflanb an^eygen/fo volgen felböfoleb vngebnrlicb Vf^efebtcbe/bie bann (ob cbewonmttjnbn'nge/fonfhflvn^wtwoliw'tlpo tten. 2gt;avnwb aber feUetnit bk febwaeb/anffvn fern waren vnb bobett (Bot/ben wk fnnff gwey w Ikb wk etn bcbennen/aber auff bid P gotlkb eere inbklngncburcbjrcn fletfcblkben verffanb/verï beren ebnn» Wolan lieber (^arkne/ifïeó bk war bek/ wk bn barnon rebff/folt bn bkb nk kren lap fenbkwoît/fonberbkfnrbeingroffe eere halten. Wilt aber bn bkb ber nawen bfebemen/ fo wacbjl bn betn 1ère argwbntg/fff bann beyn lere argwó# ntg/wk wnrbefîn bann ben nawen entrinnen?
CbnJîuô leib/be w bk gottbek vereinbart/t ff ge erewt5tgt webben / nun befebewpt fkb bas beyn Cbnff $nbcbennen/jaer belt bad fnr (etn eere/baó er ptebtg bengecren^igten Cbnffuw /ob (kb feben ber^nbbeö ergert/vnbbeti^eyb j»t barnwb ver fpottet. jff nwn ber kyb Cb^ffi wefcnlkb b:ot/
-ocr page 25-#uff ©. d^artm luthers vo:reö»
vnb btc ^otcbcit tfï ntt gfunbett von bent Uy b/ wil vno edteb fctn/baó wir bcBenncctnbïótcncngotc/ «lö wolrtlöctngecvcnßtgtcngou/wicwol bugot# j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bot noch geevenQtgt/noch tngebtotet wtrt.öo
( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(mnbcvnicalfotjï/|ogatbtckjïmtng mt anjjvn#
ferm fonber betnem mnnb.Wtr bnn 5« blagen vnb nttbn. ‘ÏJanbctnoptntonfcQctvnóbcn ktbCbtv fït/ber nnn nach bet btntclfatt tn bet glon vnnb in bet eetbebfïen flare etfnnben wetbcn foU/ancb tn foleb btofemhn/vnb mbtebenb vnb gwalt bet pinJ bigen pnlt;|lct/Wlt;t foUen ja gteft gtametfy bat jn fagenlobet batgegen vnö ntt bótsen tnnpffen»
t? te fpottelefïn vocymi vnnb fagfï » T’no feynb ■ nun boeb bau gebnlng fenjft lent/bte gto^ vetwei gwngleyben/vnnb Cb«fïnmtecbt cttennen»l^et ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenfelabet walt bet gebult vn fenffee / bte vndben
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rauben vmbfîwtçt.4bct teb boff (oUb gtcwlt eb U
! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fïetung/jbl balb etn enb m ft jn matbê / obwol wit
foleb tametltcb wefen vnb fecten wol vetbtenet boJ ben bnteb »«(lt;gt;? vnbaneBbatBete vnb vetuolgwng beu ^twangeU'onó/ vnnb noeb etgetö vetbunen» ^ aö fetnb betne wow / tn benen wenig gcfflö Paw h/obet fenfftmóttgbett Cb«ÏÏ« gefpwtt with
(ÎOentô bebunaeo gibflw nut ben wonen ant/ won etlteben 13:ubetn/bte bieb ftenntltcb antonté fetnb/vnbbegettbaben/in fachen jnbanbkn/bai 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mtt man mtt ftiben etnanbet bettebter/vnb vil et/
getnufj lm volcbabgefïelt wwtb/bit vtUetebtaweb gefagt/baowlt ntt(oboulent feynb alomanvno ntaebet/wft febtetben ntt (o taweb / wit wntben vno bettebten laffen^öy haben vtlletcht bat^n ge/ feijt/ba# wit auch bnteb bae cvewij bewett wetbc
-ocr page 26-5o3a»£cobittp3ö»aiïUvttrt
bat^ wir Cb«(f«m ertancen. ‘JD^ö but bcm b^ebz trrtbcitbcitgcyfl alfogcfpoit/baö er gumpt vunb febUebt/vnb maa noch rauebe noeb fatfftc tn vnu lobcn/vnb (o wanjm (cmirrfalcntbccBr/ fpwebtev mtt BUgUcbctt weite»/ (Du» flürß be» glaube» vmb/v» co fey grewiteb gelefïert/baé got mt lang gebwlbê mag/vnb fpncbt/eöfey elnf^merltebwe# jen/vnb fïrajf ber veruolgimg bcö gt;a»gelto»ö. 4berberCb»jtenUcb lefer/wirt wol móge» abno men/ba^ woitfemb emder5»rttce»me»lcbe»/wcl ebermtanbersban/fo er jm felbö entUmffe» tfl/ Dermemter baebemgrófler fuub vnnb v»btlltcbd imff erbtreteb fey/ban baö manJ» anger uttbab/ baijlbannemt^merltebwefe»/vnb bnebt bywtl vttb erbe» 5»flt;^»tté/barman jmfagc/ermóg a»cb aUet»i»e»fcb jrre»/v»b bic foaitffpficb veria |gt; fe»/móge» an cb verbalen/ 4£;y fo flnrijt ma» ben gamje» glaube» vmb.
21 eb »tt alfo mem^inber/wir folie vu# »ut ntC 1» ftn»»emcn/baö ber btyl‘9 3tyfl geb»»be» fey. 3» 3 eru falem/ Kbom/ W1ttenberg/ober ‘Safe 1/ 4» MOT over a»ber perfon.jfn Cbnfïo tfï allem bic vólle ber guabe» v»b warbett/vo» bem wirt »u» bem/»u» eine» a»ber» geteylt/wte b» baö aUe^ felbö wol Wiße» tregfï.
itö tfï »lebt wemgerö/verfebmebung ber war# beyt/erwecbtbe»5omgotte6.3bervolgtbarumb ntc/welcber bemCutber »it a»ba»gt/baó er blo warbett baffe, ^öfolobgotwilftcb mterfinbe»/ baö kb rnteb wiber bk warbtyt fetje/ (Oa» mag mir y e »lebt mer bteneu/ba»» mit lere v»»b gey ft bebttfpey^/barumb bu mtr biß bar allfo lieb ge#
-ocr page 27-auff ©♦ dfeartin luthers vo:rcö*
lï)c(ctt bijl. 3Daö teb aber ycQ nfebt cynem yebett volg/macht/Ö^ö man nneb nut ntebten bevalen wtU 5wrtncb vnb BwtngUttt/brtben ttocbmcmit btr mfreimbrUcb gebanbeU/aber wtber ben (rw fal haben wir geUrt vnb g febuben/vilUicbt febut? telt btv baö mentektn. toetten cttlkb bem anben^ get/bk fo gtewkeb gc|ch:nwen/frcmuUchc»t beï rtebt geben/vnb genomen/fïünb cö vUUtebtba^/ Wad joli abet bâtant werben ƒ fo fy mtt me faren/ wie bk papijïennntjnen/tnnvetbktnng bet bn? eher / tn vetftegt; bwng / tn wnccnbenfchmabnngC’ gkycb alöobgtófferc taßetey tnbet Cbnfïenbeyt nyectfïanbenwete.öof geb0fnnocb5Üdlt;bencbê/ lt;0 Ijl noch batnmb nkbt bewett/bae wit falfche piopbeten fekn obet anfftnttfeb wk fy fcbieycn vnnb fcbieybcn bótffen»
nach bem fwtejï» einbiey pjob/bnteb wek ebe bn vnfet geyfï gewyji aU vctfntifcb / vîtey# kjï/vnnb viteylen anbetn befilbcjl/bk wollen wit befeben mk waö (Stunb fy betfnt gebnicbc wetben. /
önmctjïen/öcybmal bk ibenfgen fo beynem ktfal nitanbengig/ficb nttvetgkyeben manski# wng bet o wok/ Tao tjïnieynkyb/vnbetnetbaoA Poc/alfo an^kgt. IDet anbet bad/X^jï/nympt fwtbebent/vnnb etn anbet ein anbetn weg fucht/' p vetgkyebekbn fy bew fybenbópjfig vnb emky^ btg tbkt/tm^pocaltpfi7baófybenèóp}f bet anhj kgntw wtbet eynfame Cbnfïlkbc watbtyt ank^’ ti ebt/vnb jenebfl bifc bewening an/fnt eyn grofs fi wa tnung beo beykgen geyjîo*
Wolan nik fokbê febkmfïteïeben foUejïnbonv
-ocr page 28-Joan» Êcolampab» antevurt mlt;tt/ bamtt b» fclbö getroffen wurbefï / bann ba trtffefîn noch mteb/noeb ander ab teb boff/beim irrfal mt anbcngtg. D^ woltefï gem vns j» roe# tterermaeben/vnb wtjfen wtrmebtbammb. 'S?« xvtnbefï bteb/baö bn bic fybcnjal erfnUefï/ vnnb ijl boeb nit furbanbe/vnb weyßt barneben wol/baô bieftben^alctn^albervoltomette vnb bergan t^cn banffen tfï/wir femb obgotwil nit tn bee 'Ztraeben leib/aber beéleibobee bekümmerten weybö.
Wie barfffïn ono vil kopff^n feb^iben/ vmb fob eber an^Ugung willend 3lb vil mir wiffen ifl/ (o ijl vnfer aller grnb/ ein einziger / Dae Cbnfîne mit warem leybgen bymel gfaren / von bannen er jn# Bünfftig^ü viteylen. Difergrnnb vnb bae blt;^npe vnfer facb ijleinattickelbeeglanbene/gelert von ^ojleln / vnb in ber febnfft gegrünbt. Dn aber vnb bic bein/vnb mite neb bte^Apjïler/neben bem artickelbeeglanbene/wollen foleb artickel erbal# cen/vnb folt man e wer ^ertrennnng anfeben/man erfinb iacb gamacb fiben vnbftbent^igenbemng/ nit allein in anfjlegng ber febüfft/fonb aneb in etlix eben fantafeien. Die^ap(ïler haben jr tranffnb# flantion/fr aber bie fnppofitation/5ebeyben onen bmnebt jrbiefebnfft/wieee eynem yeben füglieb. Demifï (Ebnjïnöglonfteiert ba/bem bienet er ba/ bem ijl erin febenerweyßba/bem ijlbtot einjeieb^ rn/bem ifï ee keyne. Der fol nit gebeneken an Cbn^ find gegen wettigkeihD er anb wil aneb bac man fn anbett. Der anb wil fcblcçbt man fol jagen eoifî ber leib/vnb ficb nitencfcbliejfen ober wc fenlieb ba ober nit/ vnb gibt febter [o vil fyn aio vilkópff/vnb legt man bao nun vn#^u ♦ ‘pnfet facb aber fleet
-ocr page 29-duff ® * 4^mn luthers vo:reögt;
rtlfo.^nfcv funbantent bed glaubend (fï etnd/nu'C ber Cbn|ïenUcblt; warbeyt. 2lbet bte Waffen ju ww bdfeebten/ben fpmeb ber bifcin gruub jó wtber/ btefetnbnttglctcb/vnbtnffc einer ba^/beranber ubler/Wtefol man tm aber ebun/wtr feynb mc all glekb gelert/vnb geröjï ben fetnben j ft wtberflon. AÊdifl aebtieb vnbereücb aucb.'Dem jünger feinb yentcaU aldgef cbicbt jü feb:eibê aid bu. (Dan bat barumbnocbnitbed glaubend fo ganij verfielet/ ob einer fcbortbad/itfl/ober/t^oc/ ober Cotpud/ Ult (o eben trifft lu ber außlegung/ (o er allein bte verbelffungbed verblenfl bed leybeud jfefu wari Itcbertent/vnbbenbiaucb ber facrament barnek ben nlc verleugnet.
Cleber fo leb Cbtlflllcb bekenn mit anbern Cbiü fïen/bad wir au^ vn|crn werebn nlcbt vermöge/ vnb bab für mieb ben fpmeb bed D erren/O n m«cb vermocht jr nlcbt jü tbün/vnnb bureb ben fpmeb wlberfpueb leb ben pelaglaner fo ble maebt bed frey en willend berumê.^'cb vermein mein gruub wer feü bey allen Cbuflen.öo aber ein pelagian# feber /ber feinen frefften ble wlrcBung bed gutted jüglbt/fürt beufpmebauf bem.v.bücb(Dofeam ptt-caplt. '5Dad woïtljïfajïnacbbey bit mbelnem muub / vuub In belnem Dernen bad bu ed tbuefï» TDa jubiliert ber pelaglanlfcb t^ner auff bic burre wou/ald vermöge er mit eigner braffe lu bl^ tUeltrlugeu/vnub fpîlebt/ed felub blare won.^Da Wirt jmwlberfpiocben von beu gläubige /bad ber vnb auber fputeb nlc ber maffen feilen verfîauben werben/'Pub legt ban etuCbu^ ben fpmeb (Dofe Au^/bad cv auff ble menfebwerbuug Cbüfl jol ver#
-ocr page 30-Joan» £coUmpat)lt;anhvttrt
fianben werben. ‘Devanber fngt/ilOofe b^b bar« »mb ntt 5(43t/ba6 bte Brafift m vnd lîanb/wûwol bicert4ntnu|j vne von ^ottgebe mite Bompt ber butt vnb bangt aneb ey»a»pegcn/vnnb treffen boeb fy aUbtey mt glctcb. Würb b^rnmb ber Üe# Ugmnerwvltbnn/foer bte ebenen verwörff/vn »ent fy rottengetfler/vnb vetfurer vnb falfcb pJo pbcten/öobocbeinyeberCbafï votbin benneeb# fïengrunbber gfebafft b*»t «»jfwelche er bawetC 2llfo ifl eöauebbn/'Vnfer gr»nbtfî/ bas ber ley b Cbn'fBt fey tm bnnel/ber tfï n»n gwl^/vn fillet mt. 5?4ö aber ber fpajeb ( ÏDaó tfï mem leyb) j» wtber berför gebiAcbt wnt/ber fol recht verflanben wer ben/vnb fo mt em yeber ben eben erlangt/fo erfat^ bert boch bte heb/ben fclben baibetltchen 5» vnber wetfcn.ïïiinnwtewoleó fîabt/Dae tfl mem leih/ fotfïeöbarnmbnttgefagt/Daó tfï weltlich mem leib/vnbem yeber gfalbcer pttefBer bureb Verbund bung bed wetten btenetbar^n bad ber leib innb^d ^tottome»
0 Cd fî/lnb mechtig übel tm Chaflcnlicbe n glatt ben/badnyemant rechtglanbc/bann bic foallge^ febaffenuff bad artitchefï aanlegen mógen. e^Oit ber wetji/ fo einer ein neben ceremom nit hielt inn ber Birchen wie ber anber/fo mnü^n ed fpaltnng fetn/vnb móchtgottnüt bajnfehaff en bamTar^ nmb mtr wol gefeit Ö.^lngnfhno [patch / Pab bengla»be»xmb lieg/vnb wanber vnerfchtotBé tn ber gfchtifft/ ban bad ganQ gfaij tn ber Iteb gef»m miert tjl/vn ber glaub tn ChüRmt/ifB erfnUng bed g[aQ. 'Ï?tib weiter fagt^g.tm büch von Chüflen lieber lere/Welcher ein [olche finn a»^ ber [ehnfft
-ocr page 31-aulT Ö, z^artin Éatbera voireö.
f^^t betritt erb4w«ttct ba Ueb ntt^bw/vnnb fage beiwocbt wegUteb eben/wtee^ vermeint b^t bev (bc«e vort wekblt;m edgefebnbe/berlew^t banimb nie gar/vrtrtbifï mebegt'oiï febabert bavinn/^b er febo« vetf^Uc. 17te t(ï yc wol jw bneffert/bd# mart ort^eferb vil rt«^lc3rtrt5 on Machte y l Auffein mlt;|l ma5 aitffbhrtgert a«^ eymem o:bc. 'Danimb Aitcb bie»kt.bolmetfcber/flimmert mebt allweg gkycbmttblt;rt Artbcm/alö 4q»ïlA/'ZCbeobottort/ Öymmaebuö/tMeronymnö vrtrtb anber. '^ib fembbartimß bcimocbt mebt Art^rung /ober rot tenmeiflet'.
btaumbDbeeot (50 At tin vergtfiefï bit Art vit# biwbevlicbct Ueb/bA# b» vn# vmb tin folebe vtfAcb bAvjfjï vergUteben/bem bófeit tbiermtt ftbert êópf fert/bè# fcbwAtiQ vort bymel bemb Aueb wurffe bk fïevrt vort bymel Vrtrtb fcbeyrtbAvlicb beylgcrt/ vrtb bnrcbeebcbAöbebimerc weyb»(5leycb vb wtv bte Cbtljïlkb wAtbeyt burebeebtett. nttrt flee bet eynfelttg glAub vrtrtb bte WAtbeyt (Ebnflertltcbev eyrtigbeyt nicbt trt bem/ Dao bet leyb Cbufli tm b:ot we|enltcb.4ber Cbtiflenltcb WArbeyt ifï/ ba# bet letb Cbafli m btmel« mtt ettert vimb glonj^tt aber Aitjferbereteb regte vt er fei'rt btreb mtt femem Süß/ Vrtb mtt ferner grtAb/ berer gebecbtmi^ vimb fAcrAmet femoleybó verlAffert/bAmtt fy m ber Iteb verembArt bletb.
ƒ0 em Cittbere/bwmócbjïbocb mt firefpteber mtt vrtdrebert/ïüolArt wilt bwye mtAnberö bAim b A# Artß bemem vitfurficbtigê ey fer/werb cm ver? giffeer rtetbtfeber 50m/vitb b« AW^ etm getfïltcbc fo lt;m jïetfcbUthlt;t/fo wfr febort gebwltfg jttlfcb wetgê/
C 9
-ocr page 32-5lt;^^^* ^cólampao. antivmt fo wctbc bugeiflltcb vetjïcnbtgcn wel fcbett / wlt;c bte flew von bywcl bcvnb wirft » 0y werben wol feben/werbnorott blntfntbe tbtet/vnnb welche f^Pffiweyb^mUn blt;»blt;m
^Al nbsp;nbsp;quot;©wreb bett kb wol mógen fallen Un/fo bn fy
ttit Attfl^bic b Aft Qcbirtcb t b^^^^fï**^^b Qibjï Jy ^bc v mtt fo ptaebtUebenwonten bar / baß wer jromt glanbengeb/ber fey wtrbtg/bad fm Sacrament mt allem eytelbïotvnbwem were / fonber bao co cy tel pfiffcrlmg vnb moteben weren.
Was vermeinfîn mit ben woitenC^ ^n laf t ben gememen man inber opinion/gleich alö 1er et ich tetnvnbetfebeyb^wyfebengemeinembîotvnbbed Derren‘Swt fein / baa kb nycgelert/Dab mkb beo offt entfcbnlbigt/vnnb bic onnotfoleba jnAfV ferrn/4lletn fag ieb y ent.'S? ie weil vnb fo langbaa b:ot ein Sacrament iff /bas iff /fo langea in ber banblnng gcb:a»cbt wirt /fo iff ea ber 0DaMi nach wol allein ein Hot/ aber ber bancf fagng bab ben/ vnb von wegen bcr einfe^ung Cbnffi/biebo iff cinbcyligmacbnng/vmb betraebtnng bea ley? ben Cbnffi vnb vnfera beyligen bnnba bet liebe/iff eavilmerbannein fcblccbtb:ot/bat fein wirbig^ Beit/vnb folnitgenannt werben ein motsen ober tnbfcbniß.Dkrnmb fo iff bein p:ob vnnöQ / wo fy aber mkb fcbnlbig macbt/wólt kb mkb gern wet fen kiffen/vnb felba yeberman von bet lere wat nê/ bin barnebe guter boffnnng/woCbn'ffcnIkbIkb etwaagült/man werb ficb mitbeinenwoiten nic verbitteren vnb ficb verbinbern laffen von erfanc nuf berwarbeit.
XJII 3Deagleycbciffbieanbetpïoba«cb rntbebtig/
-ocr page 33-attffBed^artin iutbers vo;reö»
nitan it fclbö/aber gegê vne/ fo b» fagfï/ IDct blt;y h'Slt;Bcy|{kg befïenbtg 3rw»b/2Hfo ba^ye Ungcr man bacwtbev ftebtet/yc fcjler fy werben vnnbi» nemen/tn fonberbert fo fy new anff foUengon / bot er fy nyc vcrlaffcn.iÊö t|ï ab war/bad bn aber bar 3» («ïSfï-iÊö gang tn bcm tbter anber jî jn/vnb verf ftecfl mó barbey. IDarnmb baó Carlfiabe ruw rem pn|f ntr tnnbt b^Uen/beö wtr fclbó berennen/ mnb nach betner fag bcö 5wtnghnö ober aneb mem ftgntftcat bench ben hop ff/ vnnb fterb frcy babyn.
ftemepn bw vttferö einigen grnnbó war/bw wnrbcfïnit al (o reben/Daö Cbt^nö im bymcl/tfï em befïenbtger gtnnb/mag alle pnfferleyben/betJ ten aber wtr vnjeren grnnb aiiff bie wo« gefeßt» IDaöiflmemleyb/fogïeng bem p:ob emteylófnr/ .‘Ï)«bwcre(t aber bnmtt ben betnen aneb noeb ntc febón wo:ben/ bem opinion bat yelang jeyt ben ropff aneb gebenchtgehabt von bem 15ap(Ïlicben gewalt/ vnb tfï fnrgangen bte tranfiub|tantta^ jcem/bas wir leren tflhcin newer v:bab/ aber vó ben 4po|ïcln gelert vnb gehalten wotben/bammb gat eö ntt aller erfl anff. Ob aber baß figniftcat bin fhetb an^ hraffc entberifeber anfeebtug/ han ich noeb »tt fpuren. Wo aber ein yeber frcy wer jnfagen/ waö er glaubt/vnnb bett bcyb grnnb vernummen/fo würb eö gar halb anberö flau/ banned fteb ye^t aniaffet.
ifttlicb berbetnen mögen leybe Zbadber ^Abjiss lervnnnß gefebweßbey jn offentheb vethanfft werb/ verbieten bargegen/ (o wtr antwott geben c weren gegenwörffen in ber materi ber Öaero^
C nj
-ocr page 34-joaiifScoIampaö^aiihvttit
ment/tn welchen mt (o vil febmeeb wow noch «»^^ rïchtnn^ aU m/ren bwehUn/Cirta nicht bamn/ oh fehon mein hnehUn auch ht»3|ïcÏt wcthc/tch 5 ftch abev mi wie recht co fey / verbamen vnb nie verbot remt^oiett BUg/vnnb ntt bóten antwurt/Wte bt« ^^pfîlermttbtrvnbben betnen «web Ung vnibü gangen fetnb.^0 tflaber ntt etn wunber/obea ft» fier t)Ï/wo man bte labé 5» fpert/ Darnmb febemt aber etnô ntebt/wad bte ptob (ebajf/vnb tnaebefïw bennoebt aber eingvo^ warming gotten barank/ allen bte jn fótebten vnnb recbtglatiben wollen/ ©leicb aie fagfïu. Wer cô ntt glanbt/ber fótebt got mt/bat auch fetn rechten glauben. Îgt;a wntb ban eût y eher vnnerfîenbiger ee fpiecben/ er glanb/ee bad er wolt in bem argwon fetn/bae er gottwe fotcht/vnb glaubte ntt recht / 'Tnb tbete eben wte ber bönU/ber einem vnbnnbtgen maler gelt bett geben jn malen/etn feUam b»jlo»/ weichet boer badgeltvertban bett vnb nicht« gemalbt/fviach jnm tnntg/Wer ba« gemelb nicht fehen bnnb/ bet wer ntteeltch geboten/ bo fagt ber bnnlg/er febe folcbd gemelb/wte ber maler angab.^d wnrb (tch nlt yeberman mit ben wowen nbertbeblgen laßen.
13tlng votbln bey / bad wir ein newe lere ge^ kaebt baben/vnbbewer/badbad^lî mußwefen Heb genomen werben/ vnb (obnmagfîetnartlctel bed glaubend barauß machen / fo fagbann/wer lt;d nlt glanb/ber fey nie gotdfotcbtlg.
^CIIII ^^ *^ ^’^^^’ war/bad bn hernach fchtelb|î/ bad man ben tenfel nlrgen baß mag Bennen/ bann bey ber warheyt/Y^nb bad bte weit wil vnnb muß ver# fftvt feln/glelcb wte jn ^rrlud ^eyten»
-ocr page 35-s auffiS.dl^arriijXutberswjreo.
Wfttt lieber (^Onttine / wo bafîu mfeb noch fti einer lö^en/ben glauben betreffenb/ober «nber^; woerbafebet/baö bn alfo fcb^lbeficnnn beger üb ntt wentger/baö bte warbey t an tag Borne ban ^*’^l^^lt;^*’^lt;‘*’*gt;w^lt;f’igt;’wenblt;ftvonbir/baeb» anffmicb triebejî fo febenbeUeb^ woitC teb »nein mocbteflneö noch grober fagen/fomn^t eo aweb bcraii|5.'2)te war bett fol bezeuge/baö teb nie auf bemtetifelreb/’X^nb^lrt^ rumo: wirt ntt von mir «nffer wectt.2irrtnd nam ber eere Cbnfîf/ber bege re teb jn jngeben/^rri« flrafft bte febn^ fetnö irr« ptlö/bad wire mir ntt entgegen mögen gewotjfen werben. Ötraff mteb ber Ingen/vnnbjerflbmng beo frybeotn meiner Icre/vnnb btatteb bannbem jomtge wott fo lang btt wtlt/mag|lbn es anberf^ mitgott verantwottem
3Dteb«tp:ob/gtb|ln alfo bar-Dtfcrgeyflifl-^^ jnmaletnpncbttger oberfebwebenber geyjl/bcr attff teynem fîncê blcybt/wie teb fy beyb in iebufp ten rnnbwottenverfitcbtbab. Wenn man von/n fotbert/bao ( Î)aô tft mein leyb) ober ber gletcbenA jollen beweyfen/baoer anffir meinnng/ vnnb am bero bann bte natnrltcben wottlauten/ verflon fol. Qo faben fy ein anber Itebltn an/naeb bem fy wott vnbgcbencBcvolfetnb.öagen baberauf bem» vj. cap.Jo.Wte jweyerley effen fey/getfîUebxmb leib# Iteb/ab wnfîe bao jn vot niemant/ ober loben fteb etn mal/wte fy frum fem/vnb rtl leybe/ober trot5C wo 51t eö mtUi fey/bao Cbnfïuô leib onb Blut ba fein muffe/o^ reyffen ftinfï etwao berctu/baß fy ta ait ff ben wonen mt Bleibe muffen/fy werbe fnnfl gefan gen/fwUe alfo bUcter vn on mit vergebltcbe wotte/z
-ocr page 36-5oati*£colanipaölt; ant: vurt
^aß tintv gvd^cn mn^/xdc (ùb bei; ©mn feiert vnb in all gfîalt vetw^nbclt/baß er nicht erb^febt werb mn feyner Ingen» ©agteb benn/ jo leb rmb# fcbweiffvnb an0 ßnebt tb»t nicht jnr fach/ fy feb len nur anffben weiten bleiben/vnnb bafelbß an bem Öltank bemtert beweyj^enjre meynnng.^O' wol ba hab ich bann bcn al bey bem fchwang»‘2gt;a fnrenfy mich wiber innbaß.vj.Caplteljoannt'ß ober fnnjianffetnaffen febwann/baßmannnban bnreh vtlgfcbwcß von ber fache Bompt/vnb boch nichtß an^richt. ^aß ifîetnrechtc Öatanß Bunji fo jnfehwebe/wte bte nachtbienb faren beß abenc^ anjf bem felb. IDaß feynb betn freöntfeltge woit.
101lt; wey^ ich jnm erjten ntt/wer bte 5 ween feien vonwelchenbnfagjl/obbn Swinglt vnnb Carb jîab/ober 5wtngU vnbmtch.Hnn wie bn anber habe jl erBanbt/la^ ich fein / ich gib für mich ant« woit« ^ch hab jnm erjten btch mb anber Witte?' berger frennbtltch mit gefchnffBen erfud^t/aber fchUchtenbericht erfunbemDem nach/hab ich in einer gmein 0 jfenheb gefagt/wie bie woit nach bei ner auflegnng nit gegrünbt/boch bein verfchoi net/mb weyf noch Beinßiehen/bein fehwerbthic^ rinn nit f? fcharpjf.
“Daß man aber ein 01t ber gfehnfft gegen bem anbern hebt/wirt vnbiUich gnant ein ßueht/ober »mbfaren wie bie nachtbienb/^ß mn^ ye biege? fehnffenit wibereinanber fein/fonber man jbl fy vergleichen vnberein nach art vnnb a^leymng bcß glanbenß/wo aber baß in ber gfehnfft nit juge lajfenwürt/fo werBeinjrrfal fo grof/er fnnbfem hanbthaben/ vnnb mócht mit h*ttbtnecBigBeyt befchirmpt
-ocr page 37-ôuff ©♦ dfe3ru'nâûtbcrsvo:rebt bcfcbirntpcwerben« (Danwci^cwolwo ber getfï pUebttgtjî/wo wir gfebnfft nue gcfcbulft legere juvergUteben/vnb lagen/ wie ber leyS Cbuflifey (m bwel/Wirt vnô 311 antwoit/^r m^g m vil ente fein/ vnb eô fey tm biot etn vnentpftnbtU'ebev Uy b vnbgot bab buô ben pu'efîerntn wonen entpfolen/ vnbfo wir ba begeren febuffe barnmb/t'fi woljn feben/wo man vn^bt» weifet vn wiemanbeffeet.
Jtem fragen/war ^inmPiotleyblicb gegen wi'r tt^ett gnt fey/t^ntebtan^ ber wetjî/fol anberfl bit leer began.'ï)nfcr gott lever vnô nnijbar e bmg alu i^faiaô fagt. @ol nnn vnô bte gvo^ nnç entrait/ folten wir eô btllieb aneb wiffen. ^cb bm aber ge^ wijj bac noeb bn noeb bte beme/mit gvnnb góritebf *t^ gfebujfc folcbeô beyS:tngen*^ann bnreb ben glauben éefiQen wtr febon / waô vnô von notten wnvb fein/ vnb |ïat ntt tn bem an^wenbtgé S:an cb “Î) aô aber jn gutem bem necbfîen/wnrbt anfwcn gt;tg’môjfen fem/vnnb begreifpicbd/ber maffen tfl nberberleyb nttba»
Bnmletfïen/ Daô man eigen betligbett vnb ver folgnng btr fur bebe / bait teb gefebeben fetn wic obgemelt/von ettlicbcn vmb frtbeô willen♦'Vnb wer eô benn fo vnrecbt gecban/fo wtv genannt werben teüfeltfcb rnban^turtfeb/vnnb bebauten vue wie aneb Cbttfluô fagt/bae wtr bem teufel ba ben/vnnb frtbfam fern ober ber gleich en; ^cb fur met'npevfonweif wolbaôtebem funbevbin/wôlt aber boeb onbeUtbigung aller menfeben/ baôlo5 beôlOerrcngernbelffenverbünben/ber mtr metn funb verjeybetw'^aô teb fagen mûb/bteweilbn mteb fo taube anfaveg/vnb gegen allen menfeben
-ocr page 38-Joan* £coUmpaö« annvurr
vabcfps^cgcrcjlj» inncbcM/vnb mt allem j« ey^ nein fwnber/jaaneb 3» einem tewfcl/ober anjf baó wemg(ï/bad vnjet leer tewfelifcb fey/vnb al,o w£v beétenfeló werctjïU^Seacbt werben» Kennb» bie tenfd wie wol bn wollest/ (o tennefîn m mtv bet fadjtn halben temen/vnnb mitber pwb haft aber cmö gefeit.
* ^^^^ beynem vïteyl/ Hn’ngjin 5wen grnnb vm feróJrfabwtebnfaglï.AÊmen/baö euSey ber w^ nnnffe vafï vngefcbtat'^cn anber/baö edmt von noten Cbnflnmm b:ot vnnb weynjnfem/ ‘Ï^nb (o/ ge|l bad bie ^wcy (fnet haben vnc gefa^t/vnb femb nlfo bnreb anfachtng beö Öatane owreb gangen wie ólebnrcbbac gebeyngeet/bae wtr jr mt moi gen lo^ werben. Darnach (o wir folcbgmalte ^«l^ len vo: benangen habe/tomen wtr ^n ber gfehnfft geb:olc/mb Stehen vnfernfmn bynein/vnb sieben fyan^vnfermeymmg.
JOte i|ï wol ab^nnemen/wo bn hinauf/vnb bad bn vnferögmnbdmtßertebt wilt fern. Dann wie bie nit grunb fenen bie bn bar tbnfî/fonber bic ar? tichl bed glansen# nach inbalt ber febnfft mnb bic eeregorted/betognteman nit fphret/wo tem nnß mt volgec/^nbfo ba tem nnßvolgetvnb bic fcbnfftvndnitbabincrmgt/follê wir nit wnnbee ÇarlicbebingfeQcn/ber vernnnffe wiberfperrig/ foUen aneb fy nitnibettreebtig mache/^nb werM ben aber alfo ungereimte jînetbargebe gegen ber vemnift/bad man in ber treifalcitey t felt'd nit fol ehe mbegrifffiebebing fnrwcnbehWolan foman jicb ber bingpeift/vn nympt war ber eere gotted/ vnb vngnngfame gfehnfft laf c man fich nit nbetd
-ocr page 39-au ff Ö. i^am'n Äntbera vo;rto.
f eben/beyßt cô bent «üfcl |îàct geben:^a wc tc^ inteb ftnbeve btclt/fo b^cc«|ïu vtjad? ob mtr in Blo# gen.2lnbcv mem g|cb«ff ten werben wol nnjeygen ob teb metnenftnn m gfebdfft buubt b^b ober* m^ Ij 5» befebUtp Msft» vno aber vo feeren.H»n »ff XVU eo vno mcgetban vmb ben wotefîrcir/Wo wir btr »hberfebnben/fo wereô vnd ver^eyUeb/obfebon ' etwad vngereymptd mgfebn'ifee fnr gteng. ^up fen aber wir barnmb Ketterer fern/ bad wir vnfe# ren verflanb btr nitgefange gebend ^y er tfî ebn jîo gefangen/vnb femem wott.dOttber weyf/|o w«rbe|lb« rnbbtebtrattbartge/bem^apß aneb fectenmacberfetn/wtr fembben fetten aid wenig bolb aid bn/vnnb begeren aneb jn bleyben bey ' lt;2 bem glauben bnreb ble 4po}lel in aller weit ge# pteblgt / vnnb wad vnd wyber ben artlcbel bed glaubend auffgelegc wirbt/mögen vnnb wollen wir nlt tragen»
'Vubbadbuermanefl/bad manbleyb bey ben XVIJI reynen wottéCbnfïl/wlrtvonblralfofnrgebept/ gleich aid feebten wir wlber bad wottgocted/vnb wir verunrelncen ober biegen ed/mb betten auch nltcUre wottgottedfurvud»
deber ‘D.^artme/ed wer etwa vnfrcüntltcb gewcfcn/X^;dl}lblr votbln mer gefagt/bad bu nie allein bad feb werbt bed wowgottedpre|l/ wir ba^ ben wolfo dar vnb beytter fpmeb mferd grunbd badbu fy ult leuglcn fanff. Dad aberbeln fpmeb bunc^ei fey/lyge am tag /vnnb mócht Tein bun^ cBler vnuerlïanbtllcberangenomen werbc/bann ber verfîâb ben bu btlngfï/ber fleh mit votgenber vn nach»olgenbet7H **wch gegengebepter febnfft
1gt; v
-ocr page 40-3)lt;*3lt;t*£clt;*Io'«P3t*«3gt;gt;tlt;vurt vuttb «rtt^d bee gUtibcnö nyemev ver^kyebf» ÎD « wenbefî baö «yne wou für/ vnb fth c(I bamfe «»ffonlcmtcftett vnb wonflreyt, ©olie cd bann rtlfo5n3ccn/fo wurbtcJ« yeber few utpil wogen erbalteny-ôb wie würbe# bann ©eccenmit b^nf fen geben.
XIX nbsp;^lt;‘^ antwou ««ƒ fyngrewwa wil bey bwntt
gelten.nun wtl cö ^n Ung few im bentfeben/bat^ nwb wtl kb fy w ew fnwwlt;;rten jyben 4nff bad Bört5e(T/wcrben vtlktcbtlt;»nber aneb bannn erfe? ben/ob teb »ergebendgefebnbe bab / »nb ob cd wie be wem bneb wibet ben Carlfîabt / vnnb bem fyiv gtawwa gnngfey.
XX DadaberbntwwtUen jufcbKiben/wocbt kb wol leyben/bad bw febon gefebnben bctcefl / vnnb jwarbnbcttefled wol vodangew getban/ fo wir alfo febebheb lent fewb bet Cb:t)llt;nltcblt;n gcwetn. Warnwb bafîn bad feut laßen übet banb nemenC Watumb bafîn allein mit f^^elbt/fcbwacb / vnnb ttow wonen vil in vntnwe gehalten ^ Y’nb bn fy^ bef! mit laebenbew wnnb ^n. 41) o bad tin fag von bit an^geet.‘ï)n wólfï vndUffenanßtoben/vnnb bctnacbwald vnd ed anff ein met anß waebê. 4cb fibefîn vndittgan/watnwb fntefîn vnd ntt wk betnwbbeyw/wetefînboebbad beindfeynbdefel naebbewgefaßgotted fcbnlbigCWann betteebt wat geyfîgotted bieb yeQtintjevtnit bett vetlap fen / vnnb wiffefî bn etwa# vnd ?n gntcw bienenb/ bn wntbefï ednit vetbaken/.Wolan ieb wwnfeb bitn oeb von beti^en/bad bit wibettetee werb bet J-’ittfïlicb/gefcblacbt vnb ftcöbtcycb geykebn« fïuDnb bapn eewad gute 5» bet eete gottedZ vunb
-ocr page 41-fluff B.f^artin luthers votre»»
tfijQc {»eenecbflenUngenb / Uev w aller fmfftnt»« «ghyt/nacb ^em gehext bed Slpofleld» Dad icfc nfereb/bad teb iweyfel in bet baupt fach vnfer leve wte b» wol vmb bte o:en blewejl/ald fetnbd ceufeld lögcne/bedbirCSottverjeyb«» Cteber wilt bulei ven / fo la^ betn fcbelbt wo:t jn Wntemberg / fy , beifembetnfacbntebt/vnbwtv bebó:ffentv aneb ntcbt/miv tflaucb mt wlffen wte b» fy gegen ©ott retantwo:?
tenwerbefï.Dewerletcb bir vnbmirtnbever^ tanenn^jemd fund fnnnfaren»
^men»
5n:öafeU ’
-ocr page 42-Sntîvurt Ioannis fcolampäöij ƒ auff bad ÖyngtannnAbev.jctttj.pjcötcancc in Schwaben/von bu Derren nacht mal. Hubert (Ebnfîcnltgt; ebene« fern.
Hat) vnnö fryö von 0ott bem'Datter/bnveb Cbnfïnm.jfr geUebun tn Cbnfïo. Wenn eötmt gottUeber warbeyt jn feber^en wer/wte tnit iettUeber bab/wóUe teb wol rotgangen fard/vnb aneb yetjurjert mein febuift mtt guter
Cbu|ïlt;nUcber confetenQ tn gehalten ban.4ber tr wiffenb / 046 bte Warheyt ber Cbujlen grófler febaQ/ von weichend wegen fy auch all tr hub ver# laffen foUen/bamttfy jubeft^en/ 'Vnbfy mu^ be# Banbe fetn von vnd/ wollen wtr anberfl von Ch«*^ flo/ber bte warheyt felbd tjl/antfünglïen tagnte aU vnbeBanbtabgewt^en werben / ^arumbt4) bey jar^ frlflntetn verfïanb bargethon hub von bem ©acrament beo altard f vnb ben wonen bed
Derrenuacbttnald ivoù bann teb folebd bey ben elteflen eerernerlernt/güter hoffnttg/ed folt ftdh bed nyemant ergern/ fonbervtl barab beffern. Ïïimtll metnfebufft vnfreünbtltcber bann leb ver bo|ft/an|fgenotnen wotben/vnb von etUchen bar wiber gefebuben/auffbad bttcer|ï.'pnber anbern haben edteh ptebteanten tn Schwaben ficb bar# wtber gelegt mttetnem eigen ^uchltn/bad D. Martin lobt/alo wer ed bte grünbtltch warheyt/
-ocr page 43-ôuffôàs bucblmSyngramma.
00 hoch eetnvtlcnoj« trrfaUg/vnb fcblt;l«t wteb vnb anbei: in bev fach bed Öaeramenf# pn ntejn flynnnmbalö »erfönfeb* ^ammb vermfaebt mtebbte hebber warbetc/baôteb vot^egebner le# re weiter recbenfeb^^ÿt geb/mb folcb gegenwörff »erantwolt.jfjibicrinmetttmetttwng ntt anberd bann baôbaôUccbtber warbest b«yterer berfttr# biecb/vnb wolt vngern/baögemclte 10. (bartin mbanberptebtcanten in anbet tren Cbnlihcben llt;ten vnbac£barltcb verjebwpfft wnrbê/oberbaó fnnacbwylbaran^ erwnebfe.Öy bullten vonnnr waö fy wollen.^ber mein btt tfï an fy mb alle Ufer/ wollen mit rnpartbet [eben gemnten bte f^nfft »er nemen/mb ber war bett felbö am gwn(îtgjîen fein/' wnrbtfy (teb f«lb#/btnicb ongejweyfclt/jebenlaf fen.5)et Derr »erletcb gnab.
IDamtt aber mein mb ber wtberpart fach aitjf bad blarltcbfïvnbBwrQelî förgetragen werb / ift on not anff bae gani$ ©yngramma antwotren/ wie teb m latetn getbon / 5gt;ann folcb# gerne wem-tefer^n vtl/ober in dm Burgen begriff/ »nb baem .nii.bnnpt arttcBel fol jn geantwon werben.
5nm erffen werb teb fagen/gmnb mb rtfaeb / wammbb^ btotntt wefenltcb ber Cdb Cbn'ffi/mtt abley mmg ber gegenwntff.
5nm anbern wtl leb bargegen fe^enber wiber# fecbergritnb/mbanjetgefibaöermcttcbttg.
5nm butten wtl teb »erantwonen anbergegen würffvnbjtegmirembncb begriffen.
5nm vierbten/ wtl teb e# bcfcbheffm/in web eben weg wir ber fach eyn# móeten fern ober werben.
-ocr page 44-^oan^^coUmpaö.antmrt ßererftteyk
'y refer grunb vrtb verftanb jîect bavauff/ ■ f 5)40^4^ wojtgotccöi(ipctfcb wozben/gc y^Abomau^bcrltingfraw (Darm / bat mû xv^Uenbünenbte mijf «rbm/tn fernem leyb/ ben er aueb mbett fcbm^Ucbflcn tobt oee creüßeö b^t gc bett. “Dem barttaeb ber ratter/aueb bie boebfle ee^ re vn Biarbeit geben bat/ale er anfferffanben von ben tobten/vnb gefaren gen btmel/'^ann Cbnfîo ferner feel vnbfcim £^eib nocb/b^ben gebürt bie Pe^ fielt vnb bóeb j ten guter. Damm von jm gf ûtoeben Wirt / bad er ft^e jur gerechten femed vattetd/vnb ein yebe jnng fol geBennen/bad er fey ^ur Blarbtit gott bed vatterd.4b I^bilïp.b» jfm btmel bat er fel wen fini/von bannen inBunjfttg jn rtebté bic leben« bigen vnb bte tobten. Daß feinb artikel bed alten vngc3 weyfeiten glaubend/bad haben bte ^poffel geptebigc/badhabenbiepïophetenwey^gefagt/ badbeUbtegfebnfftmtt hauffcnweif inn. Difer grnnb tfl fe^ vnb mag vnd ntt fielen / vnnb wad bt« femgmnbjiïwiber ifl/bad mógen wtr tn Betn weg ntt annemen» Wie bann wtr haben etn regel bte ge fchnffcauf^ülegê/bcy ber vnd Sefolhen wirt/ bad nichtangenomen werb/bad fteb fperr wtber bte articBel/ober bad benen ntt gema^ fey» Dann bad fembbte neben lere bte verbotten werben/abKo« ina.rvpabcSaLj. lj.pet.tf.^dfollenyebïearttcBel vnferdglanbend ntt verbnncBlct werben/mtt ben abergläubigen neben leren/ald ba man ja bte ar« ticBclbedglanbendßeBent/aberntchtbeftwentger wad barneben etnbnchtZ fpticht/ man foled auch, glanzen/wie bte ^Apfller in jren leren thimb.2lltd fofy
-ocr page 45-fluff 038 bûcblin Syngramms»
fgt; [y («sen/ Dereeltcb ^anbeî^ï nyemnnt verbot:# ten von gott/aber benpneffertttflbte ee batmoebt verbotten» Cbnjtnó 0^etn einj5tger (pottier/ aber bic betU^en (o ab5c|Ïo:ben/fcnib aneb mida^ Cbn |ï«óbatfnr vnfer fwnb gelitten vnnbgnngtban/ ober wir muffen aneb bte ober im fegfenr genng tbnn. ^aöfeynb neben vnb aberglanben. ^ar# «mb inbenbanptfacben beu glaubend/ innfi man fefï bejtenbig few/vnb fteb nwrgen nit laßen abwet fen.^ld wir haben ein articbel / bad Cbnfînd geb o; renvonberjnngfraw (^Oarta/Wtewolba ntebt gerbt wirtvonber ^wtg Jungfrawen» 3ebocb o mag ber gläubig ntebt bóten bad (V?arta anber ■tnber gehabt ban Cbußum. 'Tnb fo yemant mtc gt;em better nefïono/ober anbern/wolt berfur Jie# jenem fpmebbad jofepb (lOariam ntebt erbant bab/btd fy gebar jren erjïgebomen fun/ (V^attb.j* ■Ober badvonCbuffo gejagt wurb / bad er^tn# berbab gebebt / Der foljabtlltcbvcrwotjfen wer benaldetnMßer/^annerjencbtbte gfebufftwy# ber benarttebel bed glaubend an/vnb bAjft jn nur# gennit/bader fagt/^adOarta t^ ein Jungfraw gewefen/bafy Cbujïumgebar/vnb barumb fo fey fr opinion ba ntt wtbern glauben/ïletn wir móge folcbd nit annemen.^tein wir haben tm glauben/ etuarttcbel/auffcrßenniuß bcdficyfch/Woltnun einer btertnnfurn benfpmcbPault/^ad ßeyfeh vnb bad blue/ werben bad reich gottednt t bef fen. 4gt;ber au^ bem erden Pfalmen/T) ie® otlofcn wer ben nicht auffer den in bem vneyl/vnnb woltbar# neben eingloß einfuren/ i£y fy deenmit bem leyb aujfsü bem vnetl/wic ber artiebd bed glaubend im
-ocr page 46-5o3n*£coUmpatgt;\3ht:vttrt *
bdt/vttbbatncbcnbletpc bet fdbtg Icyban anbev eïten »»ftebtbarheb/ alö tm ^rab/mb fm fdbtsen ^vegÇeftQberbâôwteb jotted mebt. ©oUbcglo^ ma^maninbctn w^^mt etIciben/'JJann Alkans bet fpïweb bkmóflèn ba wekben/vn/t au^kötmej alfojhtt/b^fy meewweg/^ttwtbet bettatdcreln/ ^anbaöalfo banKBertbcvfeblctcbtiftaUeö Atg^ tvemfeb« 'Dunt mb baö wm ftcblt;vlkb glaub* teu/t jï bte fum vnfetd glaubeue tn wenigem Begrif fen/v« (o wir vue ntt wetteer tringé Uejjen/mbebt manju frtbenbletbê. Wae fembaUe hl^enfcbele* re/ban ließen Ure ßey benarti^dn^ 2lljo auch bU baße wir biey fürnemltcb artteCel/ tn wekben vnö vonber eevltcbefïatt/vn von bergMCbn^i' eßen aucb feme letß# melbunggefcbUbt. ^arumS/wo man etwas batneßen wtl emfuren/mb etn 2lßcrU macben/bènnenwiresmt b^ieu/^Hó banntjï/fo manfagt/Cba'fïusmttfeynê letßtfltm bimel/bas ffl vnfer glauß/ban bar bureb wtrt vnfer bofinug geflerdt/bas wtr aucb mógen bureb fn gen btmel comen.^jarumß (o wtrbt bte gloß tut mogen ange nomen werben/fem Uyßt(l wefenlUb tm ßiot/ober er i^ bartnu vncntpfïnbtltcbet weyf/ober eyn am bte glofi.
^6 ifïaucb etn ^geweltigs/basCBott auf allen crecuren ju ferner góttltcben natur angenomen aU Umbtemenfcbctt/jaerbataucbbic engel mt alfo gewtrbtgt/wtees fleet ju benbebteernam.if^'^ v nympt ntebt au bte engd/aber beu famen ^kabe. nunfol basßiotwefenitcb betleyb Cbuflt fern/ wte bte wiberfecber fagen/fo tfï bas ßtot von gott aucb augenomé/vnb wtrt wtrbiger fern bann beu
-ocr page 47-5
auff 033 bäcbim synswinma» ■
leib bet Junsfrrtw (^atie/obct emö menfcbcttkib/ Jab«ït3ct/b4»ttbtcbettb/rovnd b^ö Ototbamy# cbcn.i£6mw(ïfolcb€b«ltgcctt ban/bamt wk w^I bae^îot/bac tem vetfïanb femet iiamr »ach/fo bet eö bod? |olcblt;lt;ctbetmttwefmblt;itflt;cl Cbï^ «rtcb/bk übet rtlköb4^botfïbocbwttbt55lt;pnflt;w wc tbc« fol.3)4twmb wet peber wóU fem/bet b^lc fkbbeö alten vnge^wcyfekett gUnbenö / ben wb vorn ‘^rt»lf b^bett angebept 5» ßetennen.
tlun zvóllen zvir feben/ob oic felle móg aneb beftan wybet bte wibtrfncbct.
O^epjebteanten febkr^n enb jrcö ^wcbó/ futen cm a«lt;fbï^/eyn fokb antwoït.iêy ikbet waó bóten wit nnn ba/jfff Cb^ifîn# alfo von vnô gange/baô et nkbté von bent fernen ba btnbengclajfcn batte Qo w(tt aneb betbeyltg getff vnb vet5etb«»gbct funb/vnnb aU geteebu'g^ Bett/vnb bad won gotten byngenomen«
jönhvoit.
O3l$ifïe(nvngttngfame/ja j^metlkbe vet^ ÿeycbnng.ôol man bkgctfîlkbenbmg/ oen kybUebengkyebene^an fagt nkbt/ bad Cbttfïnó gat nkbt bynbet fm babe gelaffen» îDad et bynbet fm gdaffen bat/bad Betentet/ aid feyn fry ben. ^Jtem benbeyhgen (Beyfî fanbt et» (Scyjîlkbc btng von jtet atbt/on allen nad? teyl mô^cn tn vil teyl anfgeteylt wetben/vnnb fîonbtn |tem wefenvnuettuett. De^kybdatbt (fl an cynet fïatt jn feyn.î)et ktb wtl ntebt fut cm
-ocr page 48-Joan» £colamp3ö, ant; vurt
watert leibgcacbtwevbtn/bcvattffdntnal «n vflt;! Uw otten fctnjnrtg»i£tnlctb blt;tt«» jïatt; ober man btin^ö mit ber fepuffe anbetö bcy.
'X^ttbbaómanwcytct fpnebt/eöfeyntt «Ifo wit blt;m vnentpftnbUeben ktb/bet bo rnpebtbarheb m vil oïtêf^a wo man «Ifo wil fagcn/baó ber kyb alfofcy/fotjicötctttnatütlkb^t' wefcnlicbf*^ kyb/ bcrbrtömfcmcrnrttiw bat an einer (îatt 5» fern/ Wurbauebbaranff volgen bas Be^titatürlkbev kibfövvttögelittcttbett/X^nwurbvnferfcbcnctc fettt/mt einktb ber vnfermkib geme^/vwb wek cbc6 Wille wir jn vnfern Stubern boiffccn nennen eingebeinanß vnferm gebetn/aber er geb vnöben vnentpfmblicben/vnb als er entpftnbltcb vn wargt; lieb ein leib/vnbtn bem er rnfer bniber bembebkU er jm.
quot;Dartunb haben fy nicht baß fy bar^n fagen/ 'X)berbaö $n entpfaben bk gcifllkbe gaben / boif^ fett wir bc6 lOerre Ikblkbe gcgenwcrrtgbcit gan^ ntebt/^a ber t^err fagt baö wtberfptl/v« fpnebt/ ^ö fey bann baß teb bin weg gange/fobompt bei: 'elrófïer mt/baô rebt er ye von fetnent ktS/ vnb mt vorn get jï ober femer gon bek. ^octoi (VDarttn wtber ben Carlfîabt jetgt ben neebjïett weg an /vn fpikbt» ^6 tfï vttö ttk befolbettjnfojfebett / wie eó 5ngee/baö vttfer b:ot Cbn'fîwôktb fey ober wirbt, ito gilbt aber «k alfo/wo etwaöttebett bem glmk bett etttber geflirt/bapttitgcbnre jü fragen. ^4 wollen fyvnö bann bemalen mit anber Uten wo«! tett/vttbfpiecbett.(5otte^woitt(iba / vnb ba bleyi ben wir/vnb glanbenö. Tnb anJfbk reb geet alkö baö fy t» vil bikblin fcbieiben/vnb ijl tr grnnb bk
-ocr page 49-auff oasbucblm Syn^ramma» wow. “^40 tjltnem kib/bte wctbcn lt;#tbwtt‘^«ttb (fï ober ganç «n «nbe ver vcv|Ï4nb » Ütintwei bev fy mftdett ganç auff vnfev memttng tornen/ ober eô tfî etn tanbt/bne fy veben.ïï k b^ö bic wow lt;5o«eö veracht pyen/«bevbrtö fy bic vntrewUch Außlegen vnb barthun.
ÏDarninb hab ich tn bem erft an^^egangen bnehUn beybïacht/vnmwgltch fetn/baó ber fpmeh nach iremftnn fol an^cjelegt werben / barnmbfo wnrb vnfer gmnb fefï bleiben/ vnnb vnnervncre/ fy haben aber ntebto anfftrer feyten.
^d liefen b:ey trejfenUcher ftnet lm weg/wte ich tn meinem erffe bfichlm gefagt han/bamit tr an^^ kgnng ntt befïeen mag* Bnm erfïen bie artictel bed glanbend/vnb anber fehn jft bargegen vergiet chen/wte anch y c^t gefagt tfï/^ ann bte wow mnf fen nach anlettnng bes glanSenó aufgelegt wer^ ben/vnbnitwtbernmb/bev glanbnach benwowe^ tüieeiï fïat^nnX-óm.am.rtj.ÏDer bo bie piophecey hat/ber habfy nach anweyfimg bec glanbeno/ Wie ba6 'ZCertnUiannd be pteferiptionthnö tier? lichbarthßt.
5nm anbemla^ent co nit gefchehêbie wow vo: geenb mbnachgeenb/beyben ^nangcliflen/ald fo man hótet ben manch beô Ojlerlambd/beeiOer r en leiblichen abfeheyb /bie oibnnngber iSnangc^ lifîett nit fo eigentlich anff etnerley wow bangen/ vnnb anber fïneb mer / bie ich 5» bem wolgderten Millican p:ebicant5nn0iblingcn in bie lenge ge^ fchnben hab /bao ich nietn eigen finn nicht hab gei bîacht in bie fehnfft/aber bie QchnIft habe ben mir geben/ fo ich einô vnb ba6 anbet betrachte.
At ni
-ocr page 50-^o^iî* £coUrnpaö. anuvur^
5»m biftwit/fcmb vtl vn^cfebic^e «»ffbet? lx«/ btcm(intt(t5»£4ttglt;l)ßit.'X)nb banintb fo tb»t tv fpjtteb S4ttQ «ft wiber vnö.
3cbocb folUttcv^eUt werben etiteb fövttemlicV vn^efebtete awjftr epinto» fol^enb.
i^ie vngefebfekte fo folgcnö/:vo der wefenUeb Ceyb Cbufbim 04 crament i^^
'iPmerfïen.cSébenfy Svofler wnnbetjey# ^^S eben vnb »nhegreifprcber/bannbe fflAB# fcbajfnncjb^tnel^ vnb erbtïtcbó/eberiiucb bte menfebwerbwg Cbuflu ’Ï^ tb»t vue bennoebt -bte febnfft uit inelbnng von foUben wnnberjeyebe» ^te ^vojïeln b^n aneb fteb mebt barnacb geb^t ten/fo 040 nachtmal mgefeßt/vnb ble wongerebe fern wozbc.t^ötfïnitbcr btaneb tnber febnjft wnn ber5eycben5nerttcbten. @. Ingulftnbab kb an? gejogen / ber bo beyter anjeygt/ baöbo Ïeln wnn berbar btng fey/wk bo gefebtebt fo fy etwaé veren but/ober em ver fon in einer anber creatur erfebey net/Wieman me muf t (agem'Vnb bat baö @.4nf gn jim mit ern|ïgerebt/ er bat eö aneb ntebt on vt# Jacb gefcbnbê.Danner wtl ba imbioc anderthalb berbebentng vnb facramentnkbtwefenlich new? «ébaerfnnben werbe.T’nb bie wetlbem alfo tfl / fo ((ïCntheró auf lïncht/vnb anber lenten met balb geantwoit/bteallcö verantwoit wolle ban/ (V?an folntt fragen/eógefchehe wnnberbarltcb/vnb vn anffpïcchlkb/vnb tji aber bad bad erfl/bad man jn nitbefïet/öy foUen ed bey bimge, jftem / bad bad won.Dad ijïmemletb/gerebt ijl ^nm btoty wnrbt
-ocr page 51-öttffö38 bucblmSyngramma» ^4Vi»nbnitb46W»ttbctwact tnad? en/wie fy cd vevrtnewoit w$lUtt haben,
5nm anbetn tfl ange^etgt woîben/baô bcö 10 evtf ten b:oc t(îetn öaerament/bad tfl /ein hlt;tb9 $cy^ eben / bammb fo bebentet eö ettwaö. Hnn ill ab^ febewUebbey allein vevjîanb/baôbnô jeyeben foil ein bing Wefenltcb fein/ inif bem/bae batbureb be^eycbetwivt/De^Bonnenly mit Beinernfng wi^ berfp:ecben/15nnnmanmn^a»cb inbev beyUgen *ZrtyfaltigBeit bie jwo avt 50 t-eben von bev fub^ ffanß vnb relation nttganij an^fcblnffen. ’î^ann man mag nit fp:ed?cn/ba6 ber fnn / ber ein gegen' bilb beö vatterd fey ber 'iPatter/wie wol er bat bie gann fnbflan^beövatterö, Jtem/ fobie febnjft vnbberglanb fagt. IDaö womf^ßcifd) wo:bc /mb gen wir nicht fagen/ba^ bie göttlich natur fey bie menfcblichenaturwefenlicb/wie^wol fy in ein per fon vereinbart feinb. ^y fo mu^ bennocht hye auch bi^ art 5nreben nit an^gefebUfren fein.^e^ ben wir bann CalaButifch / bae manee nit gegen anber möge vergleychen,
?um bu tten hab ich einvngefchieBjnen her für gebtaebt au^ bem Ch:yfo|lomo.4£ö wut b vil CbH (tud geben/baömagBein (Chnlïniterbulbc.pann C6i(lyeniteinb:ot aujf vil altaren / mnb fo von einem yeben wurb gefagt.-ij^ö fey ber leyb Cbn^ fli wefenlich/fo muß cd einanber gfîalthabê/bann baö cö ein Chu'ffudfey/'5?unb hab bes ein folch cr^ empel.@o btegothcicvnbbtefcelChnjîi fich auch in einen anbernleib/nitvoberiuncBfrawc diOarin entpfangen / vereinbart hettc/fo wurb man rmb ber materi wille fp«chê/e^ were vil Chuffi/ mb fo
-ocr page 52-5o3nȣcoUmpat)lt;3nt:vttrt
fy banberUyb mtebev («cl vnbgetbett tn vilgctcyl te Stot fttget/vnb baé wcfctiUcb/ fo witt et vil pet^ fon geben vint bet vtlc willen bctSiótet^Öy (p:e^ eben ye nit bnó bet Ictb an im bab baó Piot/wie ein anbangenbHeib/bann (y fcbieyen/wefenltcb/we^ (eniieb.T^nb fo man j ten ein teil bic banb tmbnfem ctwnfebet/fo (ellen fy wolfagcnbeölOetnbm (ey Bem factament/alö ieb tn etnet gtoffen (ïatt picbt cancen weiß/'Vnb ntebw geben (y mit jw antwon/ benniebgebbet ftawe lOnlba/ mcn(cbUcbct vet/' nnnffc^nvil jn/cögefebebenaU bing wnnbetbatz licb-^aö i^ (o vil/ man wil bie lent nbetteben mie gwalt bau banit^ewetlicb^
5nm vietben/fo iff ein anbet vng(cbicBe futban ben/baô velgen wntb/baö bie factamét beö alten vnbneweng(aQ/beyeinó yebcn gfaß geifUtcben/ nit gleichet inbaltnng weten/vnb wit weten bet (actamêc halben (cliget bann2lb:aham ebet (De fc/ebetanbetgei^liche/‘3?anneói|lye Jein anbet vnbetfeheib vnbet ben (actamenten bed alte n vnb nenwen gfa^eö/bannbaßbie im alten/Beben tem be/ed wntb Chwlïnd Bemen/vnb bie im nenwen lez tenvnd/Chnfînd fey (eben temen.ÏJatnmb aid wenig net benen fe im alten gc(at5/bad (y Chnjîn im ejïetlambicyblich effen/al(e wenig ifî ed auch ycQvê néten/badwitCbnfînm wefenlich imSiet haben/vnbJnalfeeffemXÊdhabcn bie alten yeein glanBenmit vnd gehept/ (y (einb auch einet wit/ bigteit mitbenbeiligcnim nenwen gfa^/fy feinb auch bntch ben glauben felig weiben/ald wel aid wit/jftegeifHiche/ haBen ben Ceyb Chufïi bet ba nech nicht wad/ald welgeyfïlicbgcenenald wit.
ÏDann
-ocr page 53-aufföäs bùcblin Syngramma.
^Drtttrtbtc^ctfÏltcbnteffiinginrtS atteb nuffen bnó ba noch nterfï/reb Sfcpweigbad fy ntt nuffe/ bad bet fîaet tmeb/ntt gcgcnwittfg.^nb fo nnn vnfcv ©accametgegé frem (o etn wbertreffenUcbó wer/ fretUeb Cb»'fïnö b^ baó ben fernen webt endogen/ ÀÊr wer eejn 4beU5eiten/gebom wölben.
5rcanuvo:t
gt;~\ ^e baten fy m'tgeantwoit/bannwtt mge H * A retwptê gegenw wrffen/vnb sieben co bare -JLu® an/mn foUben wonen. Wélt jr nlfo fur fui ren/fo wire bmbenacb Cbitfïn# w't Cbnfïnó feyn/ bann wer wolt bem gotlofen weren bad er aneb fo hebe argument w't maebet/ju piobteren/bad Cbn ffud w't were menfeb wo:bê vu fpieeb alfo/Dte bey Itgen vutter femb allembureb ben glaube feltg wo: bewDarumb bat weber ©.peter noeb ©»^o^ bandCbnflnmgefeben/jaer i'fl aneb we leybUcb tey jn gewefen/benn wad Iflnot Cbnfinm menfeb ju werben fowi'r allein im glauben fehg werbend 3fï er aber ye leybltcb gegenwertlg gewefen/fo tfl boeb fern letblieb gegenwtrttgBei't w't nu^ gwefen.
Wiöcrant:vo;u
O3^e berren bebbifftê ber foig wt/lWan wt^ï cetben gotlofen vn anbem/balb^u antwo: ten. T^ann fpieeben fy/^ualtuatter femb (m glauben fehg woiben/werben fy gefragt/ -Öb fy w't auebmjrem glauben Cbn'flwo wertig femb gewefen/Öo muffen fyantwonen ^'a. Wolan fo volgt barauff/bad Cbuflud mu^t bomat/berfy fe Ugmaebtt. Wo wan aber fragt/ P abc b te vetter
-ocr page 54-Jo^tt* £côUmpatgt;,ant:vurt
4öcb gewarnt »nfetö teerte naebtmaU bratjeb^ fo mögen fy nitfp«cbe» j4»4le wenig aU wtv bei getettöadbetbmncb bcö-Ofletlam^a wibemmb gehalten wevb.if 0 tfî ein gtoß'ev vnbetfebetb ^wt^ j^ben Cbnfîo vnb ben ceremonten. ^n Cbnf|o bai benwftgewein/abettnben ceremonten ntt. Cbï^ fînôwa^nvetbctfle«/îgt;^*^WMîîgt;wattenbtfy/bat# nmb boffrenfy/wa# wer eg (nnjï fnt boffhnngge# wefen C ^Ifo t(l offenbar/ba 6 bte gletcbnn^ mebtd fol/bann fy baben Cbnfïnö nttfm btot/aber fey» ab eynö etlófetd gewartet* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
£m ander gcgcnivurft
^bt fpteeben fy/baben wbd boeb aneb bep Jcvbannbtealtengebebt/wtt baben bad iCnangeUnm / baö mm vnö aueb mn^t ge# ptebigt werben / bbweyl fy cé gemangletbanb/ folten wirbarnmbCbtfllnmntt^ß einer (pey^ lm piot ba^en/bammb bae ble alten (eyn gemanglet betten?
SnuvoUi
€@ fcbtcBtflcb aber eln# nlt/ï)annble getfï llcbê tn bem gfaç/feinb nymer on ba# enan geUngewefen/jaCbïlf^ö bataneb gewo^ net Itt jrem berlt;5en/ban ble well fy ba# alle# vo:bm baben wey^gefagt/fo felnb fy nlt gar »nwlffenbt gewefen.@y babc jteb freilich aneb felb# verplan# ben vnb ba# fy glaubt haben/ba# haben fy gerebt# lOabé aneb etwa# weltter# erfant banbae bleptc blcanten fagen/ba# fy gefeben mlt ben gey fîHcben angen/befgletcbc man auch fren Blnbemnochvn wnnblg het mógen sugeben / ba# were aber bem
-ocr page 55-«Ul? 033 bncblm syngramma.
3Smbj vnb feind gUicben j» wcw^ gewefett. 1£« fcy banu Öaö teb b»e won ber picbtciniê nit teebt »crlïanb/fofcbicècficb bad 40er mt-Xte babenbie alten vetter aneb geworbt bad/baß ^lugcUun» malle welt verBunbefofte wevben.DartttnbïMÖfic edS^ebeben/bnb (ybabenfren teylfo wolgebabc alö Ö.petev vnb ó.panUtd.^ber a» bent leybln eben nachtmal babe fy Bern teil gebabt/baben fein aneb ntegewartet/fonber verenberung ber Cere# monten mît Cbnfïo/baben fy boeb wol mógen era ebten bad etnglanb/emBtrcb Idn lOerr/vnnbeyn geiflUebe fpet^.CÏOtt bem fetnb fy aberemd bent vn gcfcbicC ntc entr «nnen*
5nnt fwnjften/folfï eyn groß vngefebteBe/bad anß folcbem wnnberbarltcbê wcr^/Cetn nmj fteb eróngc/bann man bnreb bïe geifïltcbe nfeffnng on letblicbegegenwirtigteit nlt weniger bat/bannfo leiblfcbegegenwlrtigteicba wer/vnb leb vermein bad vnfer blóbtteit nacb /aneb mer ba fey.
lOic wenben fy fteb/bm vnb ber/vnnb wtffen ntt Alt jf jit ßnn^ett/ vnb baBen f»r übel/bad mand von pj?egert ju wi jfen/^d wil a^er gort bod wtr feyn gnetbat vite von jm Gewißen ernenne/ vnb jm bar^ nmb fetn Io5 verleben.
Ölemnrmelnfy/vnbfagen/foflellman Me 0a crantée gan^ ab/ felnb fy Beln nnQ. ^Intwon. Wer fpuebt bad ble Sacrament teynnürj fcyen/ble vonCbilflo elngefcijt^’^d t|ï etn anberd fpiecben/ leiblich gegenwlrtlgBelt klingt lm Sacramét fetn ttuQ/eber bad Sactamét 1(1 rein nutj. Wlr wlffen vUnn^enber Qacramêtenlnerbanwnngber lle« Be/ln fenPe rung ber tlrcbc/m nbnng bed glanbêd/
-ocr page 56-5o3iï.£coUmp3O,9nuvttrr ' in freüb ter baneBfagung.^ber biö aUeö ge febtebt flUteb fo volBomc« rnttbem leyblicblt;n abwefen/ «b mit bevg^genwe vrtgCctf.
jD^ri» fcßlt;n fy. -Ö cö iflbu weit fatUfftg wot^ ben/bo fy geglaubt blt;tt/baß bet leib Cb«ut gegeu^ wewig/jbwwbtfy uocb vrt faHeOtger /wanufy baß mt glaubt. TDamuffantwott tcl?.(ßot bebarff »nfev lügen utt fern lob ju meren / wae bte gebeebt nu^ vnb ber glaub tu baß leyben Cbüflfntt auf^t t^ ebten/baß wurbt noch weniger au^rtebten / baß kbgebencB vnb wtlwene/ber leib feytmbîôt.^ag bann einer ein großer heb b^m/b^nnbaß er für yc mantflirbkwaßifcbergleycbenlteb in ber^nb:ó^ tungC(Z)an fpüret wol waß ^eßerung bungc. 3D ann glauben baß ber leib üu b:oc/ ober nit glaui benbaßer tmbiot/bttngtntcbtbte befferung/aber vnberfcbeibungbeßletbßCbüfU/baß man glaubt ein fokben gottheben leib für vnß geben fem / vnb auß tringung beß getfleß vn ber Ckb/ficb in allen Cbülîhcben guten werctenübe* “Dar tun IfeeBteß gar/vnb mtin abergläubigem träum.
6y Borne wtber außßtr vngerelmvtegleiebnu^/ vnb frage/war 511 fol baß Utblkb gepoibeß XCuam gehonß/baß bte alten m't gebept banC’4ber icb aut^ wo:t wie voj/ baß auch ben alten baß ^uangelton gepiebigt/etltcben and? gan^ Blerltcb.^'cb ver* mein Xtfataß vnb ^aiüb baben vnß bte berltcbBek Cbüfllwol außge(lrteben.Wariüaber baß p:ebü gennutj fey/wirb teb bemaeb fagentSDo leb jn auch m Bern weg nach laf/baß in bemeuflerheben wo:t wefenheb / vnnb meiner anber bann beutlü ober wet^ baß mnerheb ober ewig ober (Dotteß
-ocr page 57-aufföasbócblm Sytigramma»
weit fîanb. Wie fy fteb t»t bcm fdbcn w»(ï verbnu^ wen haben» (Ï? An b ab mt m er bann gebnU/vnnb U^ fwvo.
vob fo man fy bungt wertav vnb fagt jn» 3Da5 Bemnn^ldbhcbev glt;3cnwcvtigbctt »'m b:ot ^nep fenmó^ angejet^t werben/bann ber mn^t («nfl hegen/ber bo fpnebt/^'oan.am.vf. ï)aó ßeyfeb t(f Burgen mebt nnQ.@o fcbwtcelê fy fteb barwonmtt einer lofenfolntion/ vnbjjïaberberfpmeb bey ben wargleubtgcnalletngnugfamtr opinion vmbjn^ püfQcmttö bilffc ntebt bau fy fpiecbenbaö ßetfeb bad tß/ber ßeifcbltcb verßanb iß Bein nü^/'Dann eben bad tbenigbadfy leren iß von art ein großer verßanbiWadißd bad fy fagen.^aber leib wire nit gebiocben/ober urbißen/ wie ber ^apßHico land bariton rebtî’i^d iß Bein entfliehend ba. ßie? ber fo manfpteebe/man bat benBunig nit ermotbc er iß aberfnnßin einem Bo:b verbolgen / on fein verfemng vnber bic feb werter gelegt » Wer er nie bennocbtinvneercn:4lfo iß ed nach bem groben verßanbinbßerfaeb/ (^an iffet ben leib nit mit ben^eenen/vn aber fo er im Hot iß wefenlicb/ f® iß er vnberben^eenen/Qol bad ein bober CbnßenltäS cberverßanb fein»‘Dammb rebt noch recht 0. 3lngnßin. Wad beteiteßn bte jeen/vnb ben baweb/ glaub / fo haßn genoßen/ iS:^ iß ye ber natürlich verßaubbed ganzen Capneld / Dad bad ßeyfeb Chnßileiblich jn eßen/ed fey im Hot ober an^ bem Hot/entpfinbtltch obervnentpfinbtlich fey niche nüQ.^ber ein folchen glaube bau in bad verbienß bed tobtd vnb bltttuergießen Chnßi/bad macht bad bie Öelegefpeßt vnb gemaßet wirt mit bem ƒ iq
-ocr page 58-5oanlt;£colampaö»ant:vttit
' petfeb Cbwpt/bAnn er^ it heb vnb Anmi^tt^/vn^ trop vnb erquictc fy. öo matt mm betracht / baà ebett bet Icyb m bymebt/baimt vn# aweh vnfer pat bereytwerb^ïDemtfo w/rt btefele mftewbe ttwm citniba te^itt Cb«p«d wttfemem getp mit gwaltZ baö vnd bureb ben X£«anseltpeit etn^evaunet wirt/fo er fagt/Wie ban (o tr werbet febe ben (mt bedmenfebéauffpetge babmboer voiwa^^Mcr c# lp gar abweg ben glaube wenben a« jfbte mbib timg/Das alle war getpUebe entppnbê war fein. ^ad fembbic vngejcbicBe/veïbenê bee t^erren »voit ntt auf irêfm moge btené/aber (y mufen wet cbebemarttctelbe^ CbnpUcbêglaubêd/vn em ret nen verpanb nemen. i£5 móchten noch mer vm^ gfehtete gepelt werbê/fy habe an bene auP^nlofen. Ân^cygung viler beyfpikn / das bic reo
Chnpi/Îîaetpmetnleyb/ wol etupgur^ liehe reb fol mb mag fern.
C^ï^’W' 3(nn vnfer grunb fep ip/mbJr Waffen/ / fF X nach jrrechnng gwelttg nicht aubrich « nbsp;nbsp;nbsp;1 ttf/öonimptmanchéftembbvnbfeh
\^^gt;^ ^am ba6 man bte febuffe alfo au^lege. ■^3 lp mein leib/bj fo vil gfagt Jol fem/Dad lp em figur oh bebeueug melno letbö/ ober bas ebê fo vil tp/ed bebeutet mem leyb.T^n bte weil e# alfo vnge^ wonfam bemvngenbtê/hab ich vtl ejccpel infamen tragé/tn ben figürlich reb erfunbê werbê/vn femb ntttriingeneoovngefehtcbe/bfonbvcrltcbevnver pentUche reb/vn lüpig ben lefem/'^nb fo leb fy nie aUbarub angjogêhan/ba#fygrab baher bleuen m »jtê/fo babc b le p:e b lean tcfy gar nach alle auf
-ocr page 59-auffö39 bucblm^yngramma» ScBUubt/vnrntt vU rebchtnö ungpfenc geUffen/ yn mub mit vö fïtcbwóitlm angcjcpfft.nun f» ich jnnacb tracht / pnb tebbj fy all «lieber majj biene jß ber ftgörltcben art ber reb/ Da# ifîmetn letbyfy an^^nlegê / bj ige m bebeijtng mem# l«ib#/ober be^ bent mein letb.lïw bte weil fy geb fo fel^am bar ab flclkn/fo mw^teb fy wiber dn# in bie banbnemc.
5nm erfïen m»|5 fieb leybê ber fpmebj.Coï.y.ba flet. Der fd^ wa# Cbuß»#/vu teb aber aufgelegt bab.Der fcl^/ia ebê ber fclfm berg bebent Cbn^ïn» Da wolle fy/vn^nnoiab D. (Darein am fontag ©eptnagefime.Da# bergeigltcb fel^fey wefen^ lieb Cbngn#. ©cin an^Ugwg mag aber nit befiel * emDan fo Paul, votan fagt. @y truncbcall ven. bem geifïhcbc felfen/ ber ir mit gfert war. 3(n bem o:tbci|5t niebtber geyfllicb fel^/benber geyfîmic bem glaube trineb/ob ber bureb ben geifï verfïan ben wirt » 3lber barûb t(ï# ein geifllicber felf / bj er bem gebot gotted/ber ein geifï/ ober ber wireïnug ber engelngebotfam / ba# waffer geben bat. Wie aneb ba# ein engel bot genannt wirt / ba# e# von ben engcln bereitet im lufïc.^5 bem babé truneïe alle/inng vu alt/gnt vu bo|5/aU bic bureb ba# meer gangen ware. Wolte man nu ben felfen vetfïcen vo Cbnfïo felbd/fo bette auch bie vngleubigê Cbu'^ |lnm gehabt / vnnb fagt aber panlu# gleich ber^ nacb/ba# vil ir# vnglaubê# balb in ber wwfïe vmb Bomen.Dnb ber fd^ wirt etn mitgfert genent/ban. be# felfen waff« folgt bey bem volet in ber wufte^ 31# nn pan. ein vcrboigcbifïougfagt/bnngccv bie of legngbtanfRDer fdf W5 (Cbtifï’/fam er fag te/wilt wiflen w^ $ felf bebentïer bebene Cbuflu/
-ocr page 60-5oaiî^ ÊcoUmpao» ant^vurt ^ttb «impt fteb bad öbev bte itt^ffcn wol 4«ff bic wotc/DodtflmetnUtK ÎDartn nach bemb^Cbn^ fïudbrtcgcftomenbaöPïot/b^t cö gebocbcn/bac ed^ebenben j^n^evn vnb b^t fy b«fllt;tteflctt.£cgc lt;tjn4«ß W4dlt;rmitber Cevemonten bebeut/vnb fp«cbt/i)4# tfï memlctb/baé tfï/ bi^ ^toc^eUoeb^ cn/bebeut/boô bt^ meyn Utb ^» euwev crloïun^ vn fpcyfunej fol b^rgeben vnb gcb:ocben werbe. Waö v»3lt;fcbiA«t|llt;»blt;m allem Cvnnbbert? 4£K K beftelbt vue felbö btean^kgutt^/öo er barauff f^^3)aó cb»tmem5»3cbencben.
lïacb bem babefy fn emanber reb furctenomê/ ^e^ewerenbkbarnk bknUeb/ ÏTemltcb/Daó feb au($ bem»v«bncb (lOofe nn.c^.captt» gebmebt/ba fleet vorn -Ô(îerlamb/4£#t|îbadpbafe/baô i^i cölfleyngebecbtttw^ober bebeutnu^ bed pbafe/ ober Über bupff »mg ober fürgangö« vnb wtrt bad -Öflerlamb gnaac pbafe/ober ber fürgang/obev förfcbKitttttg/ober öberbttpjfiwg/von wegé/bad ber i£ngelgottedwrti£gyptett für all beü^er/an wblcbcv tbür erfuttben warb bad bißt bed Ojlers lambd/ott febaben vnb erwörgung bed erfîgebot^ ne« fürgkitg/ober nach bem 10 ebtatfeben fürüber bupffc-tOk fpKeben fy/Dem awfkgimg nemen wir mtan/berbetUggeyfl bated bemaeb an^ge^ kgt/ben wolle wir boten/ber fagt ed tfl emgemelt;5^ getopffer bedpbafebedberren/vrtb macbett ba ein feff a»^ bem lamb/old bet er gwolt fage.jfa ed ((lern opffer anff bed berren oflerlkb fefî. Wokn teb wtl ba m'e vü wonjlrelt füren/ wkwol fteb ba^ febtettbad o |l erlamb banne ftern/man met^get yc mt bad fefl/vnb bk gt;t£wa»geUHe bemaeb nennen bad
-ocr page 61-auffoasbucblinSyngramma,
^AdO^ïevUmÊ» Prtfebd/brtô tjï/bfc wbetfcb«(t«3/ wie 66 «tteb ift vil oïtcii un aUc «jefdtï genatte wire. iÊ6 (cy wte im wéU/fo mn^ «neb im andern fputeb entftgnrUcb rebangenomenwetben.^rtöSt^ op^ flt;r fcy ctnwtbevgcbccbtn«^ beó offeHam^ô/ebev be v lt;S (ïcmfo etwa furgangé/ba bie hnbee ÿ fviv elfctnb et'ló^t/vnnb vnBefebabtge bU^en vonbem (ngd*Dn fo man 66 nuff ben tag wtl^übc/fo b a52 btefeflancbit ftgwrltcp Bcblt;wtnw^/'5gt;4rtnfokb fpueb/Pent tfl bet tag bet b^mdfatt/B^n teb webt firetten/baô wijf bent Cb«'jï»ö nuff cm nercö gen btwelfat/aSet bent ijï wtbetgebedjtwtß bet by^ fttelfattCbufïuöo wttt yen^etetn ftgütltcb teb ctfnnben/'Docb fo ijl bte teb vorn OftetlnniÇ vd gefcbtettetbtefigwtlteb teb jöBegteyffen/^jann wte man baö UniB nant etn la w3 bed ü^etgangd/ vnb wat webt eSenbad fel^tglam5,4tfo aneb bad 10 etten 8:ot Sebent vnö ben letS Cbnflt/wtewol es ntt wefenheb bet leiP ijï.3Hfo etftnbt fteb noebewd badbtß ftgntlteb teb/woljn vnfet faeb btenet.
XÊ6tjï aneb noeb vntabeUeb bad etentpd von bet’^^efcbncybnng/wokbeei'nSnnb gênant wttt im4*^M (V^ofe ant.vvq.cap*vnnb tfï boeb etn^ey;: eben bed Bnnbd/wfeed aneb aw feiten o:t genent witc/wtewol fy vetweynen edfoltbtegefebnfft bte aneb fteb felbd an^gelegt baten. i£dwet gnng evBlctt / wo man ed annem / bann ber to i£ K K fagt/'^bnnb bad jn gebencten/bamit wttbt ed y e etn gebettet 56 kb en fetn.^at^ufolten wtt alfoge# fcbteBtfefn/fobetbeyltggeyflem wal etn eetemo^ „wan^Ugt/bad wtt an^ bet feitenaneb anbeteeve wonien wt^té anfinlegê.Dte ban wet betete/wet
-ocr page 62-5o3n*£coUmpaö«anhvwrt
batmn wSlt wanbcvn» ^Ifo 4ijcb Itcffenfy ben wem wol em jeteben beé tefïrtmentö feyn/vnb kg* ten vetboj^en gfebnffe mit Heter iwp/ ^ö witt ye b4óte|Ï4ment:wcbt:volb:lt;icbt m bembUtt «lö lm Bekb/rtbet aU eöaw cteöQ wtrt vergomen. 3HUm bet tobt vttbvetgteflungbeö bluté fetnb ftgcl bed buubé vitbtelïamêté mk gott/wk aber wit bet^ teyIbaffttg werbeu/wtl icb bt^ ^u enb fpateu,
IDie gefebuffe blt;i»btwey^t vnö auch nut bem anbern Cetemontfebeu jeyebeu/bcé 'Zlauffé/wt« .wit vue bulten feiten mu btfem öactument/öo fy fügt m bet ^pi jïcljun K^m. »nb Coloffenfetn. ^uöwtttnt‘Zruu|f mubegtuben feynb mitCbik flo. U?4ét|ï buö mitbegtuben feyn unbeté / bunn buö wit folebe bebeütnnf eutpfungen bubenCvnb eben butumbï|l bet eöffetlkb'IIuulf eyn^ub bet wtbetgebutt/bué et bebeutet/bué wtt mnetltcb gebom wetben/tnb ubgew^feben von ben» vnßut bet föttben.^lbct bué wollen fy uneb ntt luffen blet^ ben/vnnbmu^ JnaUeé on ftgut gevebt fein/ ^uö woïtinü|ieébem'Uuuffgebcn/baó et wcfenltcb/ bie wtbet w^febung fcy/ Öo gibt «bet buö wou im allein bfe f rafft jn bebcuten.noeb bet beilig geifl/ noch biegnabbntcb wókbe wit mnerheb gebom wetben/tjl an baé waffet gebunben/ieb gfebwetg/ bué et wefenlicb bet 'Xtuuff fey. i£;6 ift gunt? vil ge; tebt wefenlicb eyn bing f«yn*'^nnb fo ben» alfo/ wué ïjïö bann wtinbet bué bué teerten Stot/ein bc beutnn^ beé fretten leyb fey/in bes toetten teb fo etfpncbt/ïO4éi(ïinein IcybC
c^Oieb but uneb noeb nitgetauwê/baö kb mkb gebmuebtbub beé fpmebö ^utebei/von jounne
-ocr page 63-auff 033 bucblin gyngramma.
bem cauffer, ^r t|ï ber ^hae bev Bwnffef^ W4ó/ Danil ber nam t£Ue wire a«ff ftgurUeb wey ^ge^ rebt bcy bem itiiangeU)ïa vnnb (WaUebw/ vttb bdrwmb^orttt.j.f^^ScJfort^n^d fclbö/ ^rfcyntc XÊUa^/rÏemltcb an(f eüt natwrUebett verfïanbt/ Dann vmb figürltcber reb willen war er XSUad/ mb war aber bte feele mnb leyb^he wt^oatv neó.3llp bic vmb berfigwr/vnbber wibergebecbt« nn|ï wiUen/fo tfï bas S:ot ber Uib/mt baö eben we^ fenUcb ba^biotber leyb fey.
Des gleichen befîabt aweb bte reb baß Joannes fey cm flirt (V^arte/m bem bas ereyn nanirltcbcrt ftm verbtittct/vrtrtb tjï aber barttmb rticb c ber na« tnrltcb flirt/Vrtrtb charta fm mitterltcb crew bei weyfec/ wie wol (y mebt fff eyn ttatwrUebe mnti ter/vrtrtb boeb vmb ber crew wtlie« wirtemmitt ter gênant» Dar «mb folt einem ntt fo fclgam fein ob febon tn anbern ber glcycbcn reb aneb begegn nete» its mbebt tn ben woicen / nymwar/ber tfl beynÓnn/ein fïreyetópffmer aneb etn argument nemen/vnb ficb ntebt laffen wcyfen/vnb fpieeb^ tn /Cbn(lus wer ber wefcnltcb natwrUeb ©nn (Darte/ber gefïoiben am CreuQ/rnbboebburcb eyn wnnberbarltcbe rerenbmng wer aneb wo:bc 3 oannes/its were aneb taum als etn grof wun ber/als fo man fpucbt/DasStottfl bcrleybCbn fît wefenUeb/'Ünnb wet aneb eyn glof/Der letb mag an jweyen otten feyn / an etnem ontóbtltcb vnnb fïerbcttb/3ln bem anbern ott entpftnbtlteb vnnb Icbcnb/Was wet aber bas anberfl bann mit willen wollen irrgecn/vrtbanber iCentvmb^ fieren:^
6 b
-ocr page 64-5o3ii.£coUmpaö«anhvurt .
If ô wflftt «web nym «ebe lygcn/baö kb cinfïïr ben fpmeb ^Dattbetam.jej. éa Cb^»ö von tm fdbö fpnebc.'Devbo tjrber weniger «n teteb ber bi mei/ ber tfï Qvhf^it: bann er.T^nb bee gUkben vimf Pf«*t fy fkb vonbem fputeb / (Ïgt;atb*am. ^-pv^Ton bem ber bo nu b^t/wittgenomen aneb baö et batf Öo teb fng/bte reb femb ftgurlkb/Ugê fy mk fy fel Qamvnbleßanjj/vnbbenerjïen fpmd? laßen fy bmbnacb bUtben/fo fy vü won gerebtbabê / îDad Cbnllnö ber mmbev bann jfcanned nacb men? feben bnncbel/^n ber fclben jeyc/tjï wavUeb großer' imretcb bet btmetr^ nn wat bet mt eigentltcb bet mtnbetgenenne/betnacb bet menfeben bnnctel tnmbet gehalten wtte/vnnb betbobte ftgnt eind wmbetdtregtc’öoftnbtedftcbyc / bad bet name ftebfebwenaet vorn natntltcben vet^anb.2lber ben anbetn fpmeb legt bet tSnangeltß Cwead am »nfca.anß.'Von bem bet bo mtbat/aneb bad vet meint bad et babwttt von jmgcnome»6tbet man wie ba Ha tl teb aufgelegt / b^ man vetmemt man bab ed/wttt gênant bey dÓattbeo/manbabdfXSd fclnb ye an$eygng etnet beftembbten teb.@o bem bann alfo/wad «beid vnb vngebóttd tß ed / bte ft? gnt vnnb Sacrament mtt bem namen bed btngd nennen/wclcbedbebcntwitt/ vnb bte bebentung ba annemenC
Sn enb fobtn tebaneb wol mnetfangen / bad kb gefagtbabtlD et beyhggetßfey gênant wo:bê/ fettre jungen/bet at om/vnb bte taub/vnb iß aber ertetntaub/ttoeb atom/noeb fente jungen / fou? bet et tß buteb folebe aid jeyebenbebeutet wo:bcn/ Sy vermeinen aber/ eu babe bk mt ßat /batumb
-ocr page 65-auff öasbucWm Syngramma*
ba^ woaUtt bcrgUicbnn^ barbey fl^nb/ncmUdb/ fagt/ab cm trtwb/vnb verteilt ^wns^n aie fewr.^d |ïanó rt^cr mt mbcó 10er ren wo:c/41ö emUtb/fon ber fcbkcbt/lctb.lDaótlïycgrtaw gefnebt/wann cö buffert mócbt/ö.4»gw|ïmblt;tt bad exempel v5 ber taube alfo au^gelegt/tttberepillel5uX£»obt0/ ÎDamt üb ntt auß meinem eigen copff alfo berank gcfallen/wie man cd bar gtbc/Tnb bat 6.4ngwlt; fitnud mt mreebtgerebt/ “^ann bad geftebe wire mit 5wcycn Flamen genant / aid wer cd ein name/ nemltcb/'^aubcnbilb/vnbcbeut ben beiltge get|i in Cbnj^o/ald wol aid wer ein lebebt'g taube ein be beutungbedgetfïdgewefen.lpedgletcben4ct.ant r.cap.lelenwtr.i^erbeiliggetjltllaufffy gefallen 3)a onjweyfcl bie feurm jungen bie jeyeben bed geifïed/werben ber betltg geifï gênant/ @tbe nun/ fo bte febuffe fpiecb. lOad taubcnbtlb i fiber beyhg geijl/werednttgletcb/aldfagt fy/bad taubenbilb bebeut ben betUgen geifï^ ober bte feüre jung tff ber betUg gcyfl/ (o wer ed aid vil gefagt/bte feür e Sun# gen (emb bebeutnu^ bed bctltgen geijld/vnb folgt barumb ntt/fy (emb wefenltcb ber betltg geijï/bad bo recbtgotdleflerung weren/bad teb wolf fagen/ ©ott wer wefenltcb cm crearur.
^tem. Tergebeniteb tfl Jr auf ju g tn bem a tom bedT5errn/barumb bad ber ioerr nit gefügt bat. rTementbinbad tfiber beiliggeyfl/riun iff aber bad fierder gerebt.VTement ben betltgen geifV vn er rebt von fernem atom/mît bem er (y angcyflet/ Barumb cd nit weniger wad bann bett er gfagt. Hemet/bad ifl ber beylig gcyfl. Wo nun bev t^err im nachtmal gefagt btt»n«me«t/effenb mem leib/
lt;D ii}
-ocr page 66-^oaiif £coUmpat)* antevurt
Vob^ttjvreb noch mer anfebenô/bann bad et gf fagcb^t'HenKitb/cffcnb. ^4ôi|î metnUtb. t^tc^ rumb flan bte ejeempd noch ^U m gutent werbt/mt Alkmbcyjiibnngciî/bai^btc feb^fft gewon fey ft? gurltcb jnrebc/Qonber aneb/baô manbarbuveb bttpfebU'cbetngeleyt mag werben tn ben verjlnnb ber art btfer febnfft/waö fy reb/lDann fy mt fo fels! ßam/aUbtebamon fagen/jfa aneb wol^n verne? men/bad bte alten naeb foUbent verpanb (n ben wetten beö Joerren/bernacb tn gemetnem btaneb gehabtbaben/baeSacrament nennenben Cetb Cbnff^lOrtd wolle aber nnnetltcb vnerttg lent me verfîan/vnb vonjïnnb an wo fy ntt mer le (en /ban Cotpne Cbtlfît/bey ben alten lerern/fo müßen ban bte vonbem wefcnltcben letbgercbtban /vnb wol? len yeberman über (ebteyen/mtt bem großen bauf? fen ber bücber.l?te Btreb bab ee (ebter bey. rv.bnn berttar geb alten/wte ftebbaö^ct vnb ƒ aber ^n ^abenaneb gewißen, ^ber bn Cbnfïenltcber le? fer magfïnnn wol vernommenban/waómem / ta ber Cbttlïltcbgrnnb/wtefcbwacb all gegenwürjf ber wtberfeeber/wtegan^ntebt fel^am tn ber reb erfnnbenwerb.0obcrej?tbtcb nun/ber wtberfe? eber grnnb aneb^n boten/vnb t|ï er bann ve;
(1er bann ber vnfer/noeb vnpartetfebem vtteyl/fo fall jn vnb ntt mtr 5» /ta noch jn noeb mtr aber ber
ÏParbeyt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- '
-ocr page 67-óufföas bôcblmSyngramma. 2^33 anöer teyU .
£r grunö oer opinion vnfer ■ wiberpm/tfl mt gründet a»ff dn at: .gt; W ttctcl6eögU«bcn«/@ybcr»tttlt;nficb ' Xs_gt;^ rtbet beffttg bed wottgotted/welched wo Cd WdrUeb auff tv feyten weve/tv»t5 etneber e^veatwr/bdd fy fteb bavwtbevjeqt. ^urmmltcb gvurtbett fy fteb duff bte wo:r. ^216 jfö'ZE 00 tÊ_/ tl C ^ J O3.wte fy bey ben b:ey ^itatt^ geltflett / (ioacebeo / 0Oavco / vnnb C«cd / vnnb dwebbey bem 3lpoflel Pdwlo |lonb /@»rt|ï b^i ben fy noeb b:ey fp:wcb an^ bent ^ebenben vnnb eylfften Capttebt ber evfïenXfpllïel j» ben Conn? tbevn.Wodbev jnen bevevfïgenteUfptneb fdet/fo femb fy mft benanberen bteyen febon gefcjjoflen. ^dvnmb wollen ww wcyttev befeben / wad bev evil revmó^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
'Die Bvafjt bed fpmebdtbnnb fy gav fobdl bav/ vnbtfï ntt wnnbev ob y entant bnveb vile ber wow ein ang verBletbc wirhöo vil ieb fy verflanb / bal ten fy ed alfo. quot;^a^ b:ot balteit fy / bad ed btot fey / wieed aneb waviteb tjï/ob febon bic ^Äpftifeb birebtenr nympt/fybribedallwegglaubt/ed fey nit bot/fonber allein anbangenbe bingbedbotd/ jfn bent feinb wir mit einanber wiber bic quot;Säpff^ ler/vnbvnbervnd nit wiber einanber. 3(bcr weyi ter reben fy. Daö'^iot werb wie bad wow i(ï/ bad^n bem b:oc glt;fp:ocben wirt. 'ï?nb fo bad wow ifï» “D^e se-êl 00Ü^^n C^l^/ber fttreuebS^benwirt/fo volge/öadbad bot wefciu Ueb bet Icib feyjß (ïerchtng ber gewißen»
-ocr page 68-5o^it* £colampaögt; antivuit
0y pigcn 4«cb ö^^ö fn foIcbcnwcttcnbcfCcyb wurtbcrbavUcb befcbloO«« fcy/nlfo baö xvekb«? bad wett mutmtpe v»b «Uwbt/bat »nb bek wefem Itcb ben warenUtb Cb«|n.jDrt«H bad wou bubble Braffe/ben UibltcbettUtbCbn'^t jnvitd 3 u tragen/ vnbalfobabedand? traffe Anträgen ben Uyb in bad Bïof/'^nb alfo bek bad wou ben ktb tn jm/vn bungt jn tn bad Btoc/vnb btingt Jn aneb »»6 jn bte Cd bóten. 5)ad mtketn fy boeb alfo/Derktb we vb an^geteik bnveb bad ^tot/nk aid ed btot i|ï/[onbcv aid ed bad wou bot/Dad tft metnUtU T^nb aid ed btot tfï/fo ifted etn jekbé/abev aid edbad wou bat? fotjïedaneb bev leyb. i)ed vnbevjïanben fy peb mk vilen evempelnjn beweren/rïetnlkb/wk bad wottbttngbk cletbnng/vnbfpey^/fvyb »nnb vev^ jetbwttg bev funb/bk anffevpenbtnnß vnnb (Sott fclbd. (Dk btfen wouen cvfnllen fy gav noeb j*^ gan^bneb.
“©tewou nbevBomen einen febeynvnnbgnnfï/ vnb ifljn wol etn favb an$nkvekbenlt;^an bad got lieb wott/bat btllkb etngvoffen gnnk/lt;5ott tjlak mecbtig/bnvebbadwottbatev alk btng erfebaf« fen/bnteb bad wott vegtevt ev alle bing/vnb bnveb Cd mn|fen wk feltg werbe, t^kvnmb aneb bk wnn bevbarlkbc btng jollen Jmü'llkbïn^benwevbê/ vnb t^bed btacbtlkbenvebend vtl, ^bevbótnnn metn antwottbavawff/wnvjïn wol feben wk fek jv gvnnb feye /vn wk ev verfebwmbt wk bev wtnbt/ ober fy wevben fkb meinem glauben aneb vevgley eben milffen»
^ScgeiKvurffheb anijvon.
‘Votbm
-ocr page 69-Sttiï033 bûcblin Syngramma.
V O:bitt fcy c# au^gcbmgt/bnö iel? wie t^ebe ■ P wibev bic aimccïytig^ldt (5 ottö / bann bte VvA leugne; temer berba wey^tbaeCDotfey. @o fol aneb nttr^b fetn von bem,ewige Weit bad babey^ocf/wtc jcanneófpucbt.jcbnicynaiKb nie bad man ba mit ber blt;ïb wéllen faren/bann ed foie y e nicht» 2lber von ber tra jfc bed^eitlichn anf # gefpiocben wo:ted wie weit bic fich er jïreef / folreb gchaltai werben/ban @y bem [elbigcngar vil/ja ju vd/ju geben.
3ch wok jum erflê gern hólen von jn/an^ wad gfchiifirc fy beweren wolcê/i?ad Chnnwd ben en^? erlichen woitenfolche traffehab geben/bad fy fein leib folleft h A^cn/vnb Jn vnd Sangen we^lich. jfH Ü:r irgentgcfelfcn/vnbhlt;ïtgefagt/wo|vbie wo:t reben/fo werbenfy mein Ceib habe/vnb euch ober anbern/fojrglanbent/barSnngen* ü^ir i)Ï nicht glaublich/badeirtbucb)ïabbaruó maller fchnffe fcy. ‘Darnmb cd ber nechjï weg/wie bie wo:t on be werung gerebt funb/fy auch alfo laßen faren.öo tfl cd auch funfl nicht in bet arbt bet woït/bad fy folchd vermógen/ fonb bic arthabend/bad fy tra^ gen bie Bebeurnuf bero bing welcher voihin in bed men fel?en fyn ein innerlich concept ob ein innerlich wo:tfieh erougen/Dann wadbiecnßerliche weit über badgebon habc/bad haßen fy von bem innere liehen gemne vnb vom innerlichen wo:r, @o wire mit gleicher aufrechnung/auch inben inncrlid?? wonen in bedmenfehen fcelc wefenlichen ber leyS feyn/welche innerliche woic/ebler feinb bann bie eüßerlichen. Dadhab ich aßet noch nit von juge; hon. Sieben wo jn/ober wo her/folt bad enßer#
-ocr page 70-5o3n« fcoUmpao« anuvurt
heb wo:c foUb wtrbigBch babenC tüte menfebe blt;t ben cm g nemfebajfc an bem letb vnb blue CbuW ba6gc|cbtcbtb»i^cb bcnglanben/baebcr menfeb 5»i7»nmlt;Ufcbcv wtrbtghyc bureb Cb«fî»Mt gc5 fitte werbe. Werben bie wott vnb vioc/encltcb aneb fehg* wer glaube für fyC wir glauben für vnö/nie für bw wony noch für baß Bice ober wem.
Wte wann 5cbenCbn(îenlicbc@cummen juf^ men Luuen/bic beeren baö (nnerWeb wow vnb ntt baöeüfferltcb/vermeyntman nie fymóebeen Bey bcn5etcbcn/ftcb3htcb vnb vi'lleicbeme bandbaeJ Itcb^cjcügenC
i0tem$ebtlt;n fy fagen/lfy eogefcbicbe an^ber gbeeltcbenoibnnng/bannwie goteetnmal belege fp:ocbe/XS^6Bnngba6crbereicbgra^ vnb famen/ älfp ferner o:bnnng nach fo gefebübe eo/vnb bem nach fol man eo bte aneb verfîon/bann cö tfl bte o: bennng goeeeo/bocb fo ferr/bte won/^ao tflmem Cetb/barbey gefptocbenwerben. '3?arnmb müfi man ntebe ein anfffebene baben/bao bte wow von einem menfcbengefp:oeblt;» fcinb/aBer anff goclü ebe otbimng.
^ber mic ber a nt wow wire em gut teil an jr reb febon abgeen/vnb wie wol jre erheb foUb rend ftp cben/fo wire man {teb ntebe baran laßen BegnuiJ gen/vnb on gfebnffe inen nw glanben/bao biß goti teôo:bnngfcy/@y boijfennielattjfenjnben wott^ ten/IJadt^memleyb/în benen bie oîbmmgmebe verbünbe/fy haben bann bett gebeyß voibyn bey Btaebe. 2lber wo nemenC^
“^oeb fo wollen wir feben wao bte wow an jn fclbo vermogen/battttWiryettfegcrn gawdelfpyl
-ocr page 71-aulTamp;askûcbtm syngramma»
«u^ ben wo:tcrt 5cgcvctt $i» macbcit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
4Êö erfynbc fteb baóbte woit/ IDuö tflnicmkib/ Mît febUebte btlïonfcbc woit fetnb/bann nlfo gkng C6 uitö fttebt an/ak wettig aU baó Cb«fï»6 an ok bwg i'll gangen/w bett crycß baritinb iticbt geer» Öolabev m bett wetten etttgebecr/wnib oïbnwitg lt;5ofteó feytt fo jeyg matt baó wett bed geboteed/ 60an (age ntt bte/^tet werb meyn leyb/ wie rott febajfnttg bed heebtd/bertben* fagt/werbô Ueebt/ viittb jttm 4itffeBtglt;n/ werbgereimgt» T^nb wo ed febott ettt febem bet emd gebtetenben wóttlet'nd/ WO wer bte otbttitg an(f bte jnböttjftige jeit/bad ab fo ge febebert fok/wte ttttt ptopbecyen gfagt wirtC ^aritmb man wenb vnnb leg bte wo:t wie man wel/ fo ^eygen fy fteb ntebt anbeift an/bamt bad fy att^legenb won femb ber Ceremonten ban^nmal cingcfeQtvomDerrett. Cernwad bad ^:oc/vnb weytt bebent/fo wirt fteb ban bte veibtOTnng atteb finbetttmjeycbctt/vnbi'tnwon/vnb wirt bad^ey# eben fclbd etn fteb tb arIteb won feyn/bad ijl bnreb fein 6ebewtttng wired eben bad vertnnbé/ bad bad woît verbönbet. IDann batjï verbeynimg/bad (Ebtiflnd leyb fur vnd fîtrbt/vnd bad leben jtt Stim gen/vnnb feytt bint vergoßen tflfitr vnferfnnb. Dieweil aber folebe w^n / bte 5eycben bebenten/ vnbfetnbgleycbein(ïim ber won/fo erlernt man edaneb bey ben jeyeben/bann ^tot wirbt gebto^ eben/folieed fpeyfcn/vnnbweinwirtanfgel^rt/ fol er trencben/alfo vnd ind leben jn btingcn/folt Cbniïndleyb fïerbê.X^nbnoebfo mn^ bad etltcbê gancblet fein in ber febtifft. 3icb wad verbetfttng ba/ifltticbtbemßtot ober wem/fmiber vnd geben
-ocr page 72-JoaiKÊcoUmpao.anuvttrt 2ïbcv bie jeycbcnfcnib berwojtentpfebt^/bo mte fy beuten vnb et* manen m5gen/Ï)arumb bet t^evn vebav^n fpmeb.^ad ebunb meinen jugebenchn. Go wirt eeniebtein wnnberwtretenbwow fern/ abevetn febUebt beyltg Won/baóuacbbereinfa« ^un geben btetrafftbnt/alöboeö von Cbufloge? rebt warb/ baoeo bebcute/ermane/vnb erinnere.
Gy trmgen aneb weiter mit bcm fpmebPanU junKómern.'^a^lÊuangcltotttfÏbte Brafftget# ceo bte ba Gelig macbcc/allc bic baran glauben. ‘^ùmit^jnba^/ ^fB/abercine wefenlicb au^gc^ legt werben/alfo bad fy bic Brafft gotten bemeuf#-ferlicbcn wou wéllen vereinige. T^nbijl aber bas pubigen bed Atnangeli nit mer bann ein wercE^ jeng (Dotted/bureb wclcbc fein barmbernigteyt offenbaret Wirt/wie bey Paulo bie nach felsend ben wou auch bejeugen/fo er fpuebt/ Gcytcnmal barinnen offenbare wirtber(5laub/bcrvo:(Boft gilt .Wie béîffen wir bad ben cuiferlicbcn weiten julegen/badbadgétliebwoit inbad cuffcrlicbm^ geweitetbab/Goboeb bic4pojïel (eiberfür niebt wéllen geb«l«n fein / beBcunenbe/ bad fy pßam ijen/vnb waffern/vnubaber fy niebtfeyen/fonber get ber bad bey en gibr/ber ifïd gar.^n ber fcbiifft Eenutmanbie inw onnng garnit / 'Ï)nbwad ifl Cd bad got wircEt in allen bingen alle bing^ er i|î aber barûbnitwefcnlicb bic felbebmg/oberfcin wercE# jeug/feinb barumb uit (Bott*
^d wil bar ju aneb nit bienen bad cjccmpcl / ven ctm lt;Dei(ïer ben bé:emv|.bunbert/rnb nemen fein gemut auf fein weitcn/fo Panb yefcin gemüt in wo:ten»Gpiecb teb / bad in ben weiten allein (Ban^
-ocr page 73-auff öasbuebUn Syngramma» bcttbujcycbcnvnnbbcbcutwrt^/^cro bittcj bieten beut rverbcn/vnbifïaberbaö gemót mt wepnUeb ittwoitcrt.
Wiltu mmwtfjen wie C05» gangïfo bót/magpu lt;0 anberp verjon. 7Dcvtnnlt;vUcb menfeb i|lcri fcb^lfen nacb bev bUbn«^ gotted/m fernem wefen/ bncö (ßemne/badgebtn mnetUebbre verpenbt; hgbeyt /bte bem XÊwfgen (Dottee wert vergleyebe wirt/bnrcb welcbc gmaebt werben mttcrltcbc reb/ bte bn^en aneb ntt mer bann btlbnn^ / fo fetr laße nn baö gmnt vcrpenbltcbe traffe wtreben. Wo nu berwtll vet'wühge/ fo nimpt «neb bas enOerltcb wou fokbe bebenenng / tn wclcbcm aneb bte bilb^ nn^.iTnnfetnbbteenfferltcbewou mebt^nnberfl bann^eyebenber mnerltcben / vnnb werbenaneb bammb bas gmnt genent. ©o febon bte bem alfo wer/ fo 1^0 bennoebt etn fatilc gletcbnnß/leybltcbe btnggcgcrtgeiphebcbingen vergUtebê. its mag m etn wott gefegt werben btlbnn^etns brngs bed naebntegwefen/^^On^tft'ebbann berktbaneb an etnfokb oufebktenCJû edtp Bern verglekbnn^.
4tfoancb bas fy mkrtlrebenfagen. jfnwottcu fey vnb werb aufgeteyU ber frib/verjcybnng ber funb/m gott fclbs.Des bm teb fro/bas fy esboeb Angretffen/viUei'cbtWtVt esber etntgBett furtregs heber pm. jicb weiß wol bad bte '4popelbte btng aU verBunben tn tren wonen. 4ber bad bte btng tn wonen ber faren i^ü ben glenWgen/werb teb noeb nn^nlapen/ “^Dannbte eer ip (Dotted. Wir kpn aneb von Öietemia bad er würbe Buntgreteb anp rentten vnb aneb pPanßen.'Dad wircBt aber got/ nn m wsnen bed ptopbeté/aber bnreb berdgwaic b tij
-ocr page 74-5oafi»£coUmp3ö»ant:vttrt betBöm^e.Dcttpiopbcccbuucbtci^/roUb btn^^w »ev£«nbe.2(ifo auch bic 4poflcl cmvutt b«*t • ^blt;v bet getji gotcö Utec/bte fo (teb beffeten nwenbt^^
Xlocb woltctt fy bett fttttUtt gruttb gertt etb^Uc» JU^;r mag fieb aber titc etwerett. öy Ipeeebett / bet glawbtllatt^ bem geboe/wte pawltt6fagc.abX.c. t.vttbbaö wottîfî ent gegentvurff bcöglanbenö/ l?tc wtlaber entöber werchettgmetfîct fern. Hte^ matttlettgttct/ battus awß gétUebet otbrnntg bte p:cbtg fürgeett fol. Wammbabei-C^anff bao bet mettfeb tttwettbig bett warett fieret (Cb^lînm ból/ bet mit bem wott ober lattg betttacb lete/ IDaô ey^ gettdtebbatttott^w rebett/fotttagttoeb bas etiffet^ ltcb wott / ttoeb emcbetley eteatnt/ttoeb gcttt^lb/ noeb cetemottt/ttoeb Öactammettt letê / aber eti? mattett/bad matt m fkb felbö gang/vn bett mttetU^ cbettletmet|ïet bóte/bet wtttbregwte gotten ntb fent watbetc att^etgett mét bem mttetUebett wo:t/ Vttb alfo bett glawbettgcbett vttb metett.'Ï)tl bóten bteeuffetUebe flimm/fyglattbett abernit. (Slanbê helft vottgott gelctt/vitb torn va tret gewogt wet bett.ntemattt wtrefpteebett/jefne Cbd^^ / ban m bem betltgcnget^/bet macbt eó titit bem tnwett^ bigett^wfptecbettttacb fernem Willett.
©y vetmemett aber bet getflfcy mbte won vet:# wieweit/vitb vort Jtt vrtgefebteben. -Ö wen bem alfo wet/fo wntb bem lete vetgebéd fem / bet getfï wet ntt mit jftg»3lbct baó mnetlteb bcjïettbrg wow/ vitb bad ettOctltcb/brcfctnbfoweytvottetnattbten/ald weyt bad gefaQ/vttb bte gnab. rXitn t(ï bte gnab m bem gfaß ttitetttgefebloffett/'ptt wie bo gtebt wire »Ott ettfletitcbettwoïtett/alfoattcbvoó cetemoni^
-ocr page 75-auff oae bûcblm^yngramma.
cn/gcnvUöcn/Vrtb öacvrtnietucnm^gcrcbt wcr^ bcn.tVtc welbad wo:t gcwcltigcv/ bic weil cd »4^ ber bcm nmcrltcbcfî wo:t/jcbocb lt;111 mttemmógê fy ntt bad wcniglîlcrc/tcb gcfcbwcig bad (y eewad gró|fcrd tbnnb. ^llcmbcbcutcn/ermancn/vnb crû mnern ifl jr ampt.iOictanjïn feben we ccberntens fel Itgt/bctbcn^anbcrcrnvnb abergläubigen men (eben foleb trrfaljngtbt/cd feyenbeymUeb verbots gen treffe tn Cblt;tractcrn/5ctcbcn/vnb wo:ten.5n bcnjaubercycn/babcubte Wetbbt'febeffZ pfaffen VunbCJOuncb vilgcbolffcn/Jafyaucb jclbdbarimt gcflectc.nun an ber opinion würben fy ein gute buubbabcncrrcicbcn» Babylon mufj aUjeyt ^auJ berer babcn/bamit fy gott nit ertenne / ßtei ufa^ lern Wirt btt boffnung fetten in (Botefreu Herren.
Da mocbeman aber febteyen/ ©ibet mannun wo Cd bem teufel ltgt * er weit gern alle p:c bige ab^ (îcllcn/bann fo er fürgibt/bad cuffctltcb woielcrcc mebt/fo barffmanbcindbiKbd/bctncrfcb'if^c/bcti ncr ceremont/ temd pfaffen/tcind Icrerd /Feind p:cî btgerd. Dad wibcrfphcb teb / bann cd bennoebe überauf von noten wtrt fern/verFünbung bed cup fcrltcbcn woitgottcd mb ceremoniën vonCb«fÏo cingefeQt/vnb bcro getreüwen Diener.2lbamwi^ fcr erfier'batter tP erfebaffen nad? berßUbtnuß gotted/m wunbcrbarltcber crlcücbtungbcr War bett vnb auffricbtigFett/alfo bad er wenig mtubev bann bte engel/3lbcr bureb bic fünb tjï bad Iteebt ut fm vnb md verrofïet/vnb wirmitém/fcmb in ticp fçrtFabtgcfallcn/vnbgann vtebifeb woibe/ m ver acbtung vnb Vnwiffcnbeitgottlicbcr binge, i’^un bad wir wiberumb erneuwertinbem geijf vnfcró
-ocr page 76-*5o3ii»£coUinpaö.anuvttrt
glt;m«tcô/vnb wtv von bcm Fabt aw jf^ctub^n wer bew/ cbwcvwô überaus not/ fpo:cn / jîacbclw mnb feydn/^ad fetnb bte anfeebtwng bed crewed/ mb bad mb:wrtjîi5 vettunbew bed wond. *Dn machen ben menfcben(Dnnblt;r/ bader tn |tcb(lt;lbdgebt/ fwebt bad tnwenbtg Cteebe bet Warbetf/von bcm bermenfcberlencbtwtrt. Wonn Verachtung bed wottd/vnb cm feyg Injl leben on ailed CrewQ / wie ban getneingltch bey ben reychen / vnb ^aweb bte nerw/mbbte fo fteb vermejfen/fy wiflen vo:b»nal Icd/ba batgott £etn fcbulb/man wtl tm Bat flecBen/ vnb tn ben btcBen finffernn^en* jn fonberpetc bat bad wonbte Mtjb^ cè attjfmane.^ltad won btans ten aid etn facBeL'Der wey^cn won fetn aid etn fin cblt;l.Tnbif{tmttlemantan|jFerbtrtcb juBlng vnb wet^ ber ntt ermanung bebotjf / vnb ertnnerttng/ “ïJanwte wölbte Won ntt leren/etgentltcbc bar^ won 511 reb en/fo fetnb fy aber ermanenb jeyeben/ btemdretten $u jnebm in vnd biebing/fo bwreb bte won bebewtebt fetnb/ntt bad wtr fy bwreb fy er^ • lerncn/aBcr bad wtr bte warheit tn vnd fweben/vn rtlfogderet werben. 2fw^ Wonen mochten wir ye ntebt wey ter begreiffen/bann bad geren feb vnb bic fïtmm/fo wtmtchtvoïbtn witten tnwenbtg in vnd/wad awßwenbtg« won bebewtetê. 3nwenbtg inwébigmwb tö bwreb benglawbc angwomenfetn.
10 terwmb fo gibt bad e wffetlicb won wit ben glan Gen/abet Chuî^ud gibtd/ed tróflct ntt / Cbuflud ttófïet/edleret nicht/ed etlewchtniche/aServn? fer innerlicher/ heymlicher / lOymclifdjer lerer ijl Cbnflud/wie bad fich Slng.tm 5wcb be (^agiflr0/ Çerwmet/gewdttglich bwrebgrunbee haßen/mb bafelßjl
-ocr page 77-auff 039 bucbUiiSyiigrammagt;
b4flt;lb(l ad Wtbev tcb rtbjïelc.ö o ban n«n «cwi^/ ba^ bcö awflcvlicben wcît 0 hyn anbei* Braßt/ ban bnreb bebentng ermanen/vnb erinnern/wk wire man bann tm »négen Angehen bobeve wirctnngc/ »nnbbicwnnbevbarU'cbe faebe^ 'Dai nntb fo feit -^aögefebweßaUeö/Daö mwefenUeber weyf/tn wetten ctwaó etngefcbleflcn fey/rnnb ber^n ge# kaebe werb. quot;X?nb noeb weniger wirt bc|Ïon/baó ber leyb ober bad bint Cb«(ll ben wetten gegeben fey/vnbberingebtaebtwerb/bureb (ytn badetet vnbtrtbenwetn. Öewtrtancbjrean^legnng/bte jy anffbte wett bed bertenbarnn't Begeven an ff5« Bungen/verfcbwinben»
*Rurt5C9bkynunsö:cycr fpm
ebenber wtberf4cbern.
O3(cbnelgenb/bte well jr erffer fptncb/nlt Be ffen mag naeb gmeltcm ve vftanb/ fe wer# bentbie btey anbern aneb mebt mégê febaf fen/anff welche wir anffd Bnriieff antwetten. IDerevßfptncbffetiü benCennebern tn ber erffê tptfïelam.r.cap.vnb Untalfe. IDad Btet bad wtr^ bteeben/tff mtbad blegmetnfcbafftbed leibd Cbn^ ff»* igt;er fptneb wtvt ven Jngnant em bnnber art/ vnb av^ney/^ber la^ (y fiel? beramen vnb nnt bo# ben wettenelnberfarê/emlecblm wallen/fcblecbt berbter» (Dag man int bey einem ietebengemem# febaffe baben eind obwefenbenbingd^ mnB barnb badletbltcb vnb wefenUeb nn ieteben ffecfenC @e ÿebenerben vetm Kicbter em ‘tCeffamentbtieffbet# ten/vnb fpiecben/Dtfcr btieffben wtr bmbev vnd balten/ift emit entg^eynfebafft bed verla^nen
-ocr page 78-5o3n*£colainp3O»ônhvttrt
«rhô vnb febnç vnflt;rô V4Wlt;rôf(V5ujl «bet brtf «S ebentmbîteff aeBervnb matten wcfcnUcbbcgtif# fen feme m»^ bavumb ba# ba flct/ ÀÉô t|î/ alfo xvlt;^ fenUeb^enomen werben? wirtman bîe conjeten^ bamit jïerebenew^Uenwtr alforcben/fo wnt voü gê bdô wir wefcnltcb ein letb weren/mein letb bein ktb/vnb berner mein UiK quot;Danner volgt Wir vile femb ein 8:oc vn ein ki^/bieweil wir emö 6:of ö teiU hälftig femb. dOoebt ma nit ancb fcb:cic/@einb/ feinb/feinbetfé wer aber mit bem feb^yen nit miß geriebt/Dan (o man voit jacramente bmibelt/fol man anßlegwngnemen ben facramenté bienlieb/ wil man anber bie warbeit nit verliere 2ïtcm fo er nacbnolgêb fpuebt/ ^efebenb ben 3^ (rad nach bem Peifeb/wdebe bie baopffer eßen/feynbfy nie gemeiner bed altaróC wollen wir baanß ber jpeyß bes al tard aneb wefenlieb ein altar maebêC ÏJe« facramenté nach bejeugen wir vndgemcitt|cbaffc haben am leib Cbnßi/vnb liegen wir nit/ fo haben wir teil am leib/ban er iß vnfer eigen/er iß vn^gc bom/cr bat fnr vnd gelirten/fa er ißaneb rnfev in bimeln/^ebarßbed wefenhebe mPiottcß gar nit* 3ßö aber facb/bad wir ben Facramenté nacb in ber Bireben feinb vnb aber on glaube/fo feinb wir bennoebtnitbarinnen/vn babé Bein wäre gemein febaßt bed leibd Cbnßi/wie^oanncd v5 ben wiber ebtiße fagt/Öy feinb anß vnd außgange/vnb wa ren nit anß vnd/'Darub babe (y aneb nit warlicb teil am leib Cbiißigbabt.^nbad bat móge badfa^ cramet/badiß/badjjeicbeenfpfaben/aberbenldb Cbnßi bat emit mógen eßen/et wer [nnß Bein jn bad gweß/er wer and; in erdBeitnit geßotbe/^o.
-ocr page 79-fluff 093 bucblm iSyRSfäifiiffa»
Attt. v/.'jDct' von bcm Uot tffet/wire lebe tn ewitclt. 3llfo ktcbtltcb majaneb nn^benanbem fpmeb gcantwott werben/ Der ^ehj.Conn/nm.rj.vnnb Unter alfo/Welcher vnwtrbtg vô btfern Uot tffet/ ober von bem hieb bcô t^erré trtnebt/ber ijl febnk btg am Ccyb vnb ^int bee t^erren. Da tjlabcr ein ptaebtUeb glonernvnnb bernmen/Wanm^g rot bem fpmeb mt bnmber lomê«i£ö folt ein wmv bernemen/WO manbie fach al)o gewi^ bat/bad man mit fo cra^ltebê wottê baber faren Doeb ca fol hm wnnber fern/wo biUightc mt gnugfam/ba mn^ nanfteb gro^gefebieiß bcbclffên/barnttntan febe/bad ma gwelttg reben tan/ja aneb tyranifeb/ Den fy | pc eb en/Da Ban niemant barwiber eini# gen febetnauff b:mgê/4b/ntt aUemfebem barwb oer/edtll Beynwarerfebeyn ben man Pcbnnchln bó:jf. (D an febe rtte me ban eben an^ bic won. Xt d fytiebt panlnö/i£ jfen vorn hot/ 0ebnlbig werbe am letb/itr (age ntt/ejfen ben letb/ban wokber ba (ffet ben letb/ber Ban nit fcbnlbig werben am ley b. Ato (pnebtye ebnend j(oan.am»vj. Wer von met nem jleifcb iffec/vutrmcBet von meinem blnt/ber bat bad ewig kbe/vnb teb werb jn am jwngjlc tag awJferweeBê/wer von meine jietjeb iflet vnb trincBt von meine blnt/ber bleibt in mir vn ich in jm.ntm weifst bie gfebufft Bein anber eßen bed ßeyfebd vnb bed blntd. Wirt nun mit effung bed plotted bie ep (nng bed jïcifebd nit mit gecn/fo wirbt Bern ejfnng
'*’**^^ ^’’^^ ^‘^^ fltifcb niebt im Stot fein/ war5» (oltd im Btot/wo ednit vmb eßend wille bai Öol cd aber geeffen werben/fo wirt ed nit anber jl wogen fetn/bann wie bie g(cbnjff bariton rebt.
3 «
-ocr page 80-Jö^n* £cóUtnpaö. annvurt
Öy fpjeebf/D 40 bte «re ber reb^ wtng SWAUis lid) / bad ber ibeM bewtiwirbi^tfet flt;y fcbulbfg 4ttbembad erfffet/ÏDaruml? fom»^ ber Uyb tm btotftyn 4ntwou, Woman von ©acramenc vu gcbcyltgtenjeycbc «bt /foiwingtd bu rcb nit, 3Dev vnwirbtg tffet von blt;m Uot/bet i^ votbtn vn wtrbtg.'^avnmb bet^ttaebsfdgtwtrt/^d blt;wcv peb ber menfeb felbd/vnb alfo eße er von bem b:or/ Wte fol aber er fteb flt;lbd bewerend er mberfebeyS benletb bed J^erren/^ad i^ bad ervotbtn g«|ï^ heb ben leti bed l0errette||c/vnb balt badber leyb ber fwr jn gefïo:Sen/vnb für jn gelitten/ fey veret# tngtber aottbeù/vnb bmff fùb/ ob jn folebed jyblt; 5» ber hebe bed neeb jlen. Wo er nun ein folebé glaw beninficb finbt/magerwolancb vonbembiot cp fen / vnnb tn bte Saleber ^nßetwelten fteb laffen. JO eh er aber ben leib Cbnfïl alfo germg/bad er wc mgerd vertrauend vnbUeb ^egengotr bar/went^ gertbntober laßt von Cbnfînd wegen/Weber fo irnetnfcblecbter menfeb jn von jeytheben gefAr^ ligBeyt bette erlaßet/ber ijî ye vnwirbig/ bad er biß ßtot eßen fol/ntt vmb bed Htotd wtlle/aber vmb ferner tnnerltcbe vn wirbigteit willen. @o geet bte ffraffmt eben an ff bad effen/aSer an ff b^d vnwtr^ big fein/vnb boeb er fteb berjn tbntmit3wba/ald wereraneb emgetrewer jünger/vnnb bab ben Herren für anberltc^/vnb tjf aber nicbtd barbing ber»^er ijlye fcbnlbtg am leib vnnb blnt/bann ed vergebend für jn vergoffen i^/i^tn foldjer/wer er bagewefen/bo Cbnjtnd getobt warbt/ er beitjrt aneb beljfen cretißigen. Wcyter zwingt bte reb n tt/ IDann man mag wol ein jcyeben vneeren/vnb lap
-ocr page 81-auf oasbùcblin Syngramma,
' fît bet He Vf badine vngfîtaffc.4lfo wo einer and fnr|lett botten bnebpnjetbnebt/bed fwn voïb‘n vil geUtten bat für bad 'VatterUnb / vnb inber bweb^ jen folebe gnttbat gemak.Tnb aber bet greneler frendt tn jerbïcebwng bet bnetfen. ^er ƒwrfl nimptbte febmaeb (o vübobetan/ forti vnb grbf (er bte gntbet bewtfenbent Unb/ vnb wirt bet free licier fftnlbtg an bent bad ber hat erlitten, ^e leit aber nie baran/bad ed bk nk fleet/ er fey fcbnlbtg bed leybcnd.5)an anftttncfenltcber iff / bad bnreb bie^cycbenbebentïwre/nemhcb/leib vnnb bint/ 0Dan fmbtber glekbenrebe» 3«cb«j* “^erbo eneb bcletbtgt/ber bdetbigt mem angapffeU^n jn ben Röttgern. “ïJer boeneb veraebtet/ber verachtet »n'cbattcb.3'tent.j.Cot*pi.‘3Der manb (dn baupt bebeeft/ber febenbet (em baupt/bad ifï/ Cbdlfum» lt;t?ó^c batumb Cbtlflndwe^ltcb tin banpt fdne’ ÏJarnmb fy noch nMgt;t aw^ ben vnb anbetn febuff ten haben bargb:acbt.Wolanbn magfïdnn felbd gegen dnanberheben/beybctley grnnbt vnnb vkj fach.2f eb für mich (the Cem feffen grnnb anff tret fey ten. 00 tfî anff vnfer (cyten bet artteCel bed ChüfCenUeben gUn^end/neben bem fclbê foil man mebtd laKenembnchen.
©asöïyttcyt y’**^^/^^^^*’^^^’* P^^fcantenbS^'
ebltnetheb jiegeCbte tch lieber vnnerji W antwottlte^/ald ich fncvtl furgee U^/ bann (ch nit gemaand) Èdc wil ich* nnnaweh reran wonen/anff bad wathaffftgfl, 3
-ocr page 82-^oan.ÊcoUmpaö.atiKvurt ,
omit crfïcn/cDacbenfyimcb em^nfertsetb« ^ancBö-öcrt icbrCcvcnbie wdtbett/ ßeb entfcbwl^ bjgc«/wcy(lt;it awföu heb/bey bette fo bet: watbetc beging /gibt fein argwon bes jmtctö.nmtb^b teb/vmtb begerd «web noch mteb béé jwPeyffen. iDaö (teb edteb baratt evgent/magteb nd rvenbê/ teb WÓU brttmgat' febwetgen.
3»mn4nbcm/ Öagcn|y/tcb bebrt«|f einnew^ cöCavlfïabö beeJoettcbUrófrtcb wtbet an. Sage üb.Ob Orljfab cm beHebUr/Uß teb jn gegen got vctarttwoné/fetitrcbïtjftbabentmcb 5» gat tewp febtg gebimebt/yebocb woet bet watbeU nnb^n^ get/werb teb bU vmb femet willen nit Uffen.
5wm bïUtê/@y fUgc/bnd fy ben ^5» (flet ^itge jeU (a'nb,2(wwo:t.^b wóU bad fy bcyo teebe biel ten Vont ßtenrntet. @y feinb bavnb ntt^^pfden
Sum nietten.Ï)et nbgótterey vnb anbet miß/ beneb b^lbê/befenne fy ftlbö/baö man febwetU^ , bietinngefnnbtb^b/warnbfoUiebobannit ge^f fert bAnC^evenbettug bnlb fetnb fy berf^eb nlbd nit etno»Py tgf eintet wil bie unbetrnng ban,
Snntfunflpten/jeybenfy mieb /teb/ teb fïnt^bie febnfftvnt^/vnb manjebe beötenfelö argen hUZ bet begete vno ein reiche »nb ftgnt miß bemCey b jn ntacbê.*ï)nb alfo ifloin ediebe menfeben geblaf ebt/aUfagtieb/bao Cb:iU»6ganQfcm watlicbê 'Ceyb gehabt b/tb, quot;Da magfïn wol feben/ntein Cbtilïenlicbet lefet/ob mit nUnot fey vetantwoï/ tungen/ @0 iebmit wißen nye vneetlieb gerebt ?an von factantenten/vnb noeb wentget von bent eib vnfetó pettn^cfnCbtilfi^Tbtnbifïabetbie ebnfît nit vmbgeßnr^t/ob ieb febon fag/baö ba«
-ocr page 83-«uff osa bucblinSyngramm«,
Uot bcô lOcvren fey eût ft^wv ober bebenttntg bed letbö Cbn(h . Öo foist auch »‘t bavumb/ ba# bev letbbe#tgt;erren (ey cemwaref/abet em fa»tc|ïü fcber letb/'X^nb ba# bavauf móg gezogen werben/ ba# bte Önnb fcy cm ftgnv bev fwnb/bte beU em fü gitvber bell/vnb alle bmg wntbc ntebt bann ftgu^ï ren fetn/wie fy e# aitffba# flrAf^tcbefl anjybë/öy beboj(fcen ber folgen ganß ntebt/fy baVe mer an^^ ItSwngtnberfebüfft/foifïaneb bteetn anflegend be reb.WteCompt bann ba# fyficb bte fotebten fb fafï/mb baben e# fon nirgenc getbonC
Öy fagê/ja e# fleet mm tn ber febufft / ber letb fol beûten bù fignr be# letb# / Öag teb-ïÊ# tft war/ “Der Ceib wirtnttfnr etn fanteflifeben letb geno^ men/badfag teb atteb ntt / 4ber bte wet^ anfjule^ gen an bem ontfl bte ntt vngcfcbtcbGÏ)e#gletcben Cbnfinöwtrtwnöntrnetnftgnritcber Cbüflij#ge nent/vnbboebnicbt beflwcntger/fo gibt fteb# in ber att^legnng/ fo panin# fpnebt. Der fel^ war Cbnflnó/ba#manan^lege / ber fd^ war etn ftgnv Cbnfït/rïttba# ber nanï/fignr/Cbnfïo anbang/ wie wol er in ber an^legng eben anff ba# Cbtifln# fellet»Dannber felf ifïbte fignr/ mb Cbn}ïtt#bar nmb ntt.Da# man in etnê anber er«mpel alfo ver« nemê mag. 0o ieb anff etn# Bönig# ftgnv ben t/ r n fag/ba#gem^lbt tfiber Bönig / ^# ijl ntt bic «wy^ nnng/ba# ber war Innig bavnm6 Bem warcr 3\ö« «tgfey /aber in ber an^legnngbero won/ fo be« ^bc e# fteb alfo / Da# gemalbt tft etn fignr be# 2köntg#/vnnb tflbcr Ännig citt Ännig/ mb ba# gemalbt etn fignr. Dlt;t# ifc ye Blar. X’nnb fo teb' *wcb fagt/D4ö gemalbt ifl ber 2^önig/ber bi«
-ocr page 84-^O3m£cobmpatgt;«anhvurb fcblccbt ne W4ft/tjî Mit bte meynwttg bad cyn ft^uv cynsBunted babble febUebt ScwitnncnMbcrbcv timi^berbagcmalt/bat bu fcblacbtscwunnctt/ 2(lfoa»cb fol matted bû ao^Ugett/^adtfl bev Iei5 bet? fwreweb bargebett wirbt / Dad bet war leyb biircb bad ^:ot bebeöt/ttt tobt für vttd geben fey/ mb volgt banimbttitbadbad biot em ftgitr bar geben fey/ob em ftgürltcbcr leib/ Ötbc/wo Bompt eim em hag vttb ttaebrebett berC
Die awplegwttgt(l bett alten Catern ntt vnwtp fettbgewefett/wtewolfygemctttUcbbt^ ©acramet genent baben/ben Ceyb bcd JOerrn/ mit woUbem namen teb Cd aweb gern nenne. Daß btc alten ba^ benbnreb bed beleben namen/ gleicb vorn Seteben jw ferner bebentnng wolle wetjen/vnb emgetfilteb volc£macbett/'Xgt;ttbttocb wil freylicbtem warer Cbtiflgeaebt fem/bad er allem fteb bey bem Biot Be jengt bab/fonber atteb bad er fteb berümet m bem bad bureb bad 15:otbebentet tfl. ^d t|l etm wol cm groffc/vnleybUcbe febmaeb/fd man jm anffrn^ pjfte Vttb verwtfe/er bab bad biet ober faeramet al lem etttpfattge/ban alfo er atteb gememfebafft bet mit^ttba. Dartimbemyeber glanbigerwilSe? rtimptfem/er bab bett Clt;ybCbn|l^t etttpfangett/ ^a ber maß wie ban bte Cbnfle jn ettfpfalx/bnreb bett glattbett/D ad t(l/^r wtlba fteb aid em glatte btgett gebaltett babem Dammb »lebt 511 verwinv bertt/bifefacramettt/attcbbed ttamend halbe bcy bett gläubige fo boeb gepiyfett fern. 5war all mein gfebnfft vttttb lere/foltett mteb btlltcb ber argwon ctttlcbigt baben.
. ‘Tnb biewcil fy vonbedteüfeld lyfïett rebeu/fo , müßteb
-ocr page 85-fluff 038 bucbliu Syngramma,
w»^ kb blt;i0 atteb mdbe.'^ne her rciifcl ntteb Sem 4«^ ttkbtenetwAö woU machen/ ja a»|j jeyeben letcbnam/vnbbettïOo:«» frcmbbcBvajfcc juge^ Bert.“Da pben mem Wtberfieber 5»/ vnb fy foUeit wt||e«/bad m jm wiberfeebtnng bad ^«angelt» viibbte wasbek auch wiberfoebten tp/cBot wenb Cd j« gßttem enbe.itd barffpeb Bern ObctBck vm fcröpzebigcnentfi^ert/battn wir leren gebotfam/ gcbnlt/fryb/lkb/mb freywtIUgebtenp.ifiö (ollen peb aneb bk waren piebkanten nicht ent (eßen/ bann wir leren vnb weifen jn Cbnpo bem cren^tg , een/vnb fnren ab von ben itlemertcc btfer welc/jn ben bimclifcbe btngen.
5nmfeebpen/verwey^t man mir aneb/bad tebbte alten lerer anjogen/gleich (am Begerc ich barbnreb ben enangelifcben piebicantenmitbe# renanthontet vnnb anfeben/ überlegen (etn/vnb folten menfeben leer / (Bottheber Icre ein för^ng than. 41(0 Ban man einem alle btng a»|f bad bopt anßlegen/vnb ip aber bad in frenntltcher bernnti« germeinnngbefebebem Woicbein eigen opinion per fnrbiacbt bet/wie betman mich bann gefchol tenfvnb fo ich in anSlegnng ber gefcbti|fc meinem ^opff nit geneigt/vn eigentlich anff ber lerermek nnnggepben bab/fomiffet man mir cd jn cyner ^n'gltpiggefcbwinbigBeit/ Wad will binbennach anjj ber Welt werbend
ö/fagen man fol bie weit ber lerer/bnrcb bie won Cbnpian^legen/vnb nit wibemmb. Xtd tp ein gute meinnng/wo bie won ebndi hey terer we ren/ Öo aber in benen ein bnncBele wirt erfnnben von wegen vnfer blobiBek vnb tbnmbey t/vnb go
-ocr page 86-Joan* £coUmp36, anuvurt
bcntffbjcgabbaptopbcccy vnb «u^Uguttg etc? heben bev 'Vnetem/wantrnb wolt teb nit watsici men wnôbiebrtvinngcbnltê bitten? nnn t|î boeb bet fpanfcbiet^ g^nß bAtmn/wir bangen etwnô ncnwc6/baö fol ßeb Abet ntt etfmbett.^Atnmb fng teb bau Cbnßnö vnb bet alten letet woit Borne wbetetn/wo man fyteebt vevßnbt. Wtcwol abet nttwentgettfï/ettltcbe ai^ benähten wo manfy obenbin Ußet/ftebtttetanff bet wibetf^ebet opinie bnlenben/abetimgtnnb ntebt« '2)atnmb ©.^n# gußm/vnb Cb:y|oßom»ö vonjnen an^ogen/jn gnttem vetjïanb ntt wtbet mteb fetnb/ ab fieb et/' pnbet/wofy manbetnoïten aneb gelefcnwetbê. ' l^et'irbeopbylactnöbetbafcbtetganß ^npß^ tifeb tß in bet faeb fol mieb vnnetbnnben baben/ wtewol kb fninCatetn^nm ctßen/fo vtl mit wip fen/gebmebt bab*
Bnm fibcnbcn/lDnngett fy/man folpanlw vnb Cncam buteb dOatewm vnb (ÜOattben an^legê/ '5?aötlïabet eyn vetBette oïbennng/badtlatet bnteb baö bnncBelet ao^legen/ panlne vnnb Cn^ cad fetnb ye vetpenbtltcbet tn vil wonen*
onm aebtetv IJegeten fy mit btnbanfeçnng Be wetltcbet teb fïetffe atgnmenta/vnb allein wok gotté/wibet wólebe bie pfonen bet beU niebtö vet ntogc. 3lntwoït/wo allein Bewctlicb tebe gebtatk ebt weten woïbé/bette wolßa« bip Blag.3lbet be y ben attieBeln beôglanbéd folten wit fiebet genug fcin/glattbten wito nntgé* loie etmatwieb amp;yf bac fy Panin anfeben/iOat et nit aneb mitfamve bem won gotten offt Bewetlieb teb/vn an im felbö nit fog wettig gebmncbtglücBfeligheb ♦ 07 w^Wi
-ocr page 87-âuff öasbäcblm ^ynsrarmiià^
«Heb 3«birtcÊcrt ob fy me ««eb vnbevtweyl m jvirt pubi^cmitbem U? o:t gotten edteb ßewevUeb feb/ dû «te wtber bj wo:c gottee wit Uffe«geen Cquot; quot;X^bev b46 (b femb btc gcmeme^cwcrmi^/ oben ««eb an« geëtst «te fo gav ^ebanßc.’^ebnneb (y «übt fern/ fovtlmtracbel vmb f««ff $âUffe«C^ ^ebtmeCt fy mebt fern bas btc «Uen vetter/»«fee geiten b:««èb mb jref«U««te gcwiffct b«bc i ^ebwneft fy «tebe fcin/baö m bev lcybU'4gt;egege«wt«tg£cyt Bemnutj b«r£eyt angc^eygt iff wo:bc«f Sol m«n««töe^ Ueb v:f4cb wo w4«clt;y«tnü4cBclfeQe«B4« «tebe bóten C vnnbbavnmb gUteb fut beybmfeb «eb tenC 3U bas cy « kyb «n jwey otte«/mb ^ween Uyb «« eynem o:c i
5»m«ew«blt;«/@y veefebwpffe« btc frag/ Ob ber kibCbnjït tnbemnttger ober letbltcber getale fey tm ^tot/vnb berennen bero Idn^f fonber fy f«« 'gen/erfeybatnfebeneBvnb gab weyß. iDa bletbc aber mtr «tem frag «oeb befot/Ob er »«dglodfü ctert/obev m bemnetger geffaU ba eU fcbe«cf fey ƒ ober mbeyberley geffalt. @y folte« aneb bar bey gebe«cÊe«zbaóber leybCb«ff» be« gUwUge« «ie weniger et« fcbe«cB »«b gab fey abwefe«b/ba« g« ge«wtretg»
Sum jebenben/öo maebe« fy ey« gefpott fo ma« j« fagt/bao btc gebeebtttuß ber letbltebege ge«wtrttgcetc / fey «aebteyltg ber gebecbt«»ß bcô letbéo bte »«6 vo«C5ottgebottê/»«b fpodteb a«tlt; wotte« fy. »£0 fol jm enter je» Uffe« awßbteebe/ba mit er «te gebe«cB t« bad btot.iÊo foie bad gefpóte bte «tt ff abc babe«/0oh«a« bad »«w««berbari iteb ^i^tl s» beitt ebleffen leyb Cbdfft vevgleyd?cnC
-ocr page 88-Joan» £colarnpaö«ant:vurt 3««i/wtlt;«rltcbwev tu glt;5lt;ttwcntgfdt Cbtl# x' fh/tevo wir nie foltcnbcbcnc£c^4b w«mócbtb«d bet wat' sUnUg vnberlaffen C 0y nmeb«« gUteb etttgefpótbara»^ ober nir.
5(tmeylff«tt. jDtefp^Mcb ber feb^fft muffen fti ntebt gelten/ fo fy boel? von fn vnanjgclc^c bleytf ben.'3Devfpnicbäo4n»ani.v.'Zrbntjn noch wad jn ^ßtbön/'pon beut ifl b:oben gejagt. 3«|fbert fpweb Zyoamuj. jD^öbo iflan^fleifcb/tjlßcyfcb/ fp:ecbcn fy/man fol biePetfcbUcb vnb getflUcb wt^ bevgebnfteiCenne. 4ber brnttb^n^bem fpmeb «u gnug getb «n / bann eo ein fptneb «W be v fteb »n etner gemein auf ftveefer. 'Vnb folgt batanf bad Uybltcbe bmg fpey fen ben leyb/vnb geyfUtcbe bmg bte feie. D 401^ aber nn gennf/baobet Ceib Cb«^ flmlt f^etftvnfernleib/fo wirtbte feel bnteb ben glaube in ben leib Cbuffi gcfpei^t .Wo fompt ban bet leib Cbttflt bmc'Wan fcbeybt et fteb vorn b:otC ©ebeybt et ficb ec et in mnnb obet leib bompt ♦ ey fo wettet nie geeifert.
quot;iDen fpmeb. tj» Cotv.-Öb wtt feigen Cbnffnnt bennen/jo bennen wtt fn boeb nit nach bem ßeifcb/ ^fb mt t ult wtjfen/bad leb fn füt ein a tgnment an^ ^ogenbab/bungenfy auff ben natütUeben fynn. 4bet boeb fomanjn füt ein gemeine tegel fpuicb bat/fo tjb et aneb noch wibet fy. ©► Sugufltn legt jn alfo rtuf.00 halb wtt buteb bad fletfcb Cbufti bad weteb bet etl^fung etletnt babe/fol man füt^ tbet bin nit am fletfcb bangen/fonbet man fol ficb tnbte bobete btngbet gottbett etfcbwingen/^jad Iff ye noch wibetfy. oum letffen/ wannmanjn fagt/wie bad ma ' bte blmcUfcbcblng fücben folle/
-ocr page 89-auff 033 buch!in Syngramma.
fpteeben (y fwcbcttnitfUtfcbltcbcbtng/WK wol (y badfUtfeb ünPtot wollen wefettheb b^ïben. Wer wire aPer bad gUnben/baô einer ein bntnnê IncbtZ vnbfneb^t betn wafferC
3Dtfe febmaebwo:t/ vnnb »n^efeblcB« bab leb bannoebt aneb nie mögen mnevantwo« laffen* Wie wohy mlcb nlt fo faji verbnefpn/Wann leb er wad wißet/bad^n lieb vnb freünbefebajft/aneb el« nlgfelt blenllebƒ wolc leb meinbóebffm flelß anbe« ren/bomleBUgnltanmlr wer/fo ferr baßen ver« fernng ber warbelt gefeln moebt. ïTnn /jß einem befebUtß/wll leb mlebvmbfcben / ob etwad (leb moebte unfern beyben verflanbt vergleichen/ba wltmanmltber Warbelt anebÇ'lb elnmalderla« geten/ed wer f«n(l Crew^ed gnßg votb^nben.
©a^wrueyh JCb bu von ^ott/ onreb £bn^ fhim /ben ^üv^tn bcd fiybed / wo ed mngUcb/bad leb nlt allein mit benen/ ble wlber mlcb gefebnben / aneb mir ben^ÄpjHem frlbllcbelnlgKlt/lnbermaterl bed Öacramentdmóebttreffen/vn mclnd FebuneBed mbebten wol barlnn mittel getroffen wcrbcn/wel dgt;emlcCbn|lovnb ber warbelt Sefïeen würben. 315er ba mußten ^nmerfîcn wonffreyt blnfaUen/ fo halb man ble reebte melmmg ergriffen bett* 5ntn anbern / wad tólplfcbe ƒ abel vnnb crtlebfe troum/mußte vnnerfocbtcnßleybcn. Snmbnï^ ten wurb mcbt^ógelaffen eln newer artlcBel bed
-ocr page 90-5oan.£colatfipaö,ant!vurt
gUubcnöbannnatiff $iU(dbtlt;»gt; Welcbcö C^nll^ (llt;ttbcblt;r f«yb«c überlege wurb fdn, 5t»m vur^ ten.^aebre Öacramencfürfacrnnjentgcbalten wurden. “ÎJAnn wo der eind mderwegen WetbV wci^ teb nit/w« der frid mócht bey vnö fem.^ e^t wtUebmteberfebenmmemer widerfeeber wouc/ wnö jum friden dienet.
' Öy haben mir danctgefngt/nlö feb boff/on fpoc te/vonwegen5wcyergletcbnn|ï von mtr gegeben/ an^ welchen der ftnnder won Cbüfïi mócht genox men werden / ^te eine von fcblüßeln/^Xe ander von Kunlgbcbem feepter/ vnnd feind faff an ff ein febtag. IXeglefchnn^ bnngenfyalfober für»60 manyemantdie fcblüne^n han^ gibt/fo gibt man fmaneb dengewalt vim han^/ vnd fo macht man alfo ÄU^ den Jchlufleln/dte do ein infiniment j» off nen da 6 hand 311 dem ge wait de$ band/ Onj we tfel aScrnitdammb/daedte fehlüßel eyn Inflrnment feind aber dj vonfnen vlyemanr gfagt wirt/©ibe hie baffn dengwalt jnmband/4ldo feind die fchlüf fei n ft allein/ vnd bleiben der ge wait de« hand / nie al« fy fcblnffel feind/aber al« f n gefagt iff/dj won/ vnd fy da« wo:t empfangen haben/war timb wóle man dann nit auch 511 laffen/alfo jn rede von b:ot vnd wein de« t^errn nachtmal«/ IDaôdadbiot/ al« e« da« won hat/ fey der war leib CbüfliC
Dife ire Won für en fyfebier durch da« gam$ buch andi'l9uttd alfo fagen fy.3Da« aujTbóïedic menge vnd Vile der wunderieycben.3llfo fagen fy/ 'S)a« da« biot der leib fey/al« e« da« won bat/vnd darumb hab da« btot de« nachtmal«/al« es der leib Cbüfli/dnrch brafft de« won«/gar nicht« von
-ocr page 91-auff 033 bttcblm S^yngramma»
ten kybUebe» jufnlUiïbcn binnen / fonbev ce bes •» bde bic fclbtgc jufeUige bing an jm vnnb tn pn / aU cö ^:ot ifï. 41fo vcvglcycbcn fy edaweb bem Äfcttnicbl^tn^cn» 4lfo fp:ccbc« fy/bnö bevsCeyb vnnb bad ^Int (cynb inn bic wett vcrfafit/alfo witt vottjngcrebe vom*Ua«ff/vnnb anbetn bnv gen men
rCnnwéhcgott/baôcôbcy ben weiten Uibe/fo bett bet fpan boeb^anç ein enb/vnb wet ein (ebo? ne etherungbev wonCbnIïi/ mbbevSnefamen lt;nbsp;tcn/lD««Hcöi|ïycwat/wic@. ^ngnflin fpmeb» ^ö gang baö won jn bem element oberen ber mai tery/fo wive eö ein Öaevament; welch eö aneb bed alte ^ifeboffö j venei veb i(l/fo er fpnebt.Xrte aneb bad itbifeb bnt/wenn edan fieb nimpt bic anrnffnnggotted/ 00 ifïedniebtein fcblecbtge« membtot/abev ein ASnebaviftia / bad an^ jweyen binge be({ecr/nemlicban^ bemtvbtfeben mb bem bymelifeben. l?ic wirbt Sacrament Xtnebari^ flia gcnennt/IDic (Datevy ober bad AMement/ bad yrbifeb/bad Won »nb bic '5)ancBfagnng/. bad bymelifeb. DammKed aneb von feinem eer liebffen fînet/bad ijl von bem won / vnnb ‘panels fagnngbennamenb^t/bad Sacrament ^neba/ rifiagenant wirt.
“^ad wil aber mm bcy vilen bmbern/^tc fteb niebt begangen wollen laßen bed (o gcmelt/ xf ö muß jn bad bot wefenlieb ber Icib fein/vn old gen^ licb/aldfpncb tcb/Cbnflndijlgott/badbeiße baö beyeljn weit wer jfen. Sy ban bed nit fug / bad (y ' bad wbtlin wefenlieb fe^enjw ben wonen bed b er ren.SDad ijl mein leiûWolan icb boft'fy foUen fieb
-ocr page 92-5®^^* fcoUmpaö« ant: vurt
baWnn laffcn gScwtlltg apitbv/ban« wo bad nitf jo wörb vil ‘Dnrabt barmte w ol gcbollfcn/vn ein fet^amer etnbmebinbic fcbnßt^efcbcbcn.
‘ DUsldcbnu^ vorn fcblwjfcl/bantfurct W6 mt babmbaó wir fagcnfolkn oer fcblwfjcl fcy wefen? lieb ein ge walt /aber,b«ô man bnreb jn ab ein jey^ ebenerteniTe/bengebnen ge wait/ bnreb bao wow bas von bemfcbinffelgerebt tfl/nemlicb/bao man fpnebt / bic baft btt ben gcwalt.
' IDafoltcuaneb bcfleen/ba^ben wonen nicht wer^nglegt wirf/bannjn verlybenan Jn felboifï/ rCwn vermag bau enfferlicb won nit mer/bann bé benten/vnb inbebentnngermanen ober erinnern wie votgefagt» Dae eö aber vermag/bao Stinge co ailed 5« bent/$n wólcbem eö gefptoeben wirbt» XTnnbadwon/Ceyb/iflnitberleib/bebentctaber ben leib / Dnb bic reb/ Dad ijl mein leib/belt nit in irwefenlicb/nocbbad Stot noeb ben leyb/nocbjr Jufamenfngnng wefenlieb / Öy belt aber bie be^ bentnnginn/Darnmbfo fybem Sïot gefagt vnb jn gebe wirt/vnb an^ bent btot vnbet reb/wirtein Öoeramêt/ @o bat bad öaeramentfeyn bebend tnng/wie bie won.
10 ie wirt nnn eben foleb braffe ber Sacrament fein/biebaiflb won.rïemlicb/badfy bebentê / vn in bebentnng ermanen/bad man in vnd fnebe bad ibéne/bad fy bebenten.Dan in ber gebeebenn^ bed menfcbcn/fcynbbicbilbnnß bero bing/fo bnreb won ober Sacramenten bebent werben/vnnb fo man fy innwenbig fnebet/finbt man fy/ober fy en inner n vnd/ fo wir vo: bm Wiß':nb fcinb.jDatnmb ber tOerr fp:acb/bad tbnnbjn gebencten/vnb alfo wil
-ocr page 93-auff oas bScblmS^yngramma»
wil bév iolt;rr/b46baób:ot eingebcnct jcicbcn flt;y/ badwcrcómt fo cönit Scbcütct. IDabc*^ tfl«»eb b«6btc ©acramcttcwcrbctt vongeUtteen 3Ctt4nc ftebtbdrUeb wo:c ab wol ab bb gefebafft bann wwbaó wo:tbcmgcbó:c/alfo bte Öaevament ben 3l«3lt;tt för beben 23tlbcn«^ / welche bureb bte fyn tn bad gemut getvagen/vnb ba ertant werbe/ ^adtfï aber barnmb me bad bte ^eyeben ober bte wonwefenltcb (eten eben bad tbenc/bad fy Çebew^ ten/fonber bad fy bebewtung (cmb.
‘ 4l(o bem wefen^nacb/wad Sacrament feyen/ moebtewtr wobnfrtbenfetn. Ïlnnbedbïancbd mb XXteflend baiß /erftnb teb aber etltcb won ^cy f nen / wann man Hey ben felsen bliS/mócbtcn wtr aßer tnetnverfïanb tomen/Dannfy fpnebé/Wtr effen ben letß/vnbtrtncben bad Blut Cbnfïi/ntt ab (o bad wtr benleyS mit jenen jerßetßcn/vnub mtc benben jerßteebe/wte ba fleet tn ber wtberrnffnng ^erengarmd/fonber wtr banbein bad Btot aid cd b:ot tfl /mtt bneben / effen/vnnb jenen jermalen/ aber ben leyb cntpfaben wtr tnnlrafftbtfer won/ ^ad tfl metn Cetb. 4ld bann einer gar bub (eb bar nonblt;ic gerebt.^jad wtr effengeettn letb/bad wtr glauben geet inbte (eele. 2(1(0 rebenfy/^ Ue^ man cdbabeybleiben/vnnbverflimbman bte won/fo wer bte facb aber febitebttg.
iCdtflyeetnCbnflenltcber fpmeb/ban badPiot ifl warheb Btot/vnnb btenet bcm baueb jur (pey ^. Sfberbteverbetffungbedwond/bureb wolcbe cd etn Sacrament wirt/fo man bero glauben gibt/ nemlieb /(o man glaubt bad Cbnflne für vnfer fünbgeflotben tfl/vnb mit (eyner blutuergteffung
-ocr page 94-5oan# £coUinpab» anuvun
pit Vttób(ït3tt»53ctbott/btcBompt mbte feel/vn jpet (et fy. îjann ôte verbcißung fo fy glaubt wittf »jïetrt (pet^ bctfccl.'ÏJcpwonabcr/baó man belt batfwt/baö^totfey wefenltcbbct UibCbn'lït/tll mt bte ware (pcy^ bet felen/la^t ben menfeben alö enfl/macbt fy (n anbetfïnttnerttfebet vn bó^er, 2llbet bad man Bcy ben wonen vnb beleben ethnn/ vnbglanb/baöbrelteßCßotteö gegen vn^fo groß tfî/baô et fern Sun fut vnô m tobt bat geben/ baô etfrowet vnb (petfîtvnnb Nebelt tnn leben bic (de. 3Dad ifî btc getflltcb (pey ^wng vnb nte(fnng/vnnb batbnteb werben bte menfeben Beflet vnnb gey (ï^^ heber/'Vnb batnb t(î Cbnfînô (d^ô vnfet feien dit fpdjî ober S:ot beô leSenô/baô von bnnd betaB ge^ (ïigen/ïüôltegottbaôwttalfoetnfdttglicb vnnb fütftebdgUeb letten.^ô wtttyc bet ebd leib Cbit^ fît bet m bet etltcbfîtn (îatt wonbaffi/mcbt m vn fetnwanfï vnmabenfacbemgen.^Bet mit (einem woit vnb mit (einet vetbdffnng/wirbt et btc fede tréfîcn vnb etqnteben/baeeben alô vilift alô (pet^ (en/*ïgt;ann bnteb (okbtn'^tofîwoet tnn vue et^ pmbcnwntb/(o et|let^tbetmen(cb/w«tb dtt^ àmn|îtg m bet IteBe/vnbnbteftcb m aUetleygnd ten weteben»
3nm cnb/wo wtt emanbet vetfleen wolté voit attj5teylnngbeô'IIc|lament6/ bet vetgeBnng bet fnnb vnb annemnng5ngrtaben/(o móebt (tcb bû watbtk abetdnö frybhebet feben Uffen.öy te^ benaljo batnon/Tetgebtingb pmb fey ametem^ etwoiben/(ywctbabet an^geteylt/batgebotteit vnbgc(cbenehtnn@actamcnten vnb wonen/fo ba$ Airnangdt gepiebigt witt.
1
-ocr page 95-auffoas bikWinSynsramma.
^cb Aber Will Itebce a Ifo (pjccbcn/iinubboff^y' geticbcbcr vnub bciithcbcv/T’oit cwtgBeye an/cc bann ba «tfebaffen bymd vnnb erben iflbcfcbei? ben woîblt;nbnô*ÎEefÎ4menc/4n^ gotcUeberbnrin berçtgBeyc/ben Embem (Doteer 5» bent ewigen beyl verotbnet / vnnb tn ba^ bneb beb lehenc etn« gefcb«l?en. D^ô mag Ecynverftenbiger leugnens 3nber ^eyt aber von ^bamnn/by^jn bent lep (len gerechten ƒ t|î bnreb bnu eufferheb wott/foï:^ eber wtU / gottUeber verbunbnnf wtt bcnCBlan« btgxn verEunbe vnnb eröffnet wotben /wie nneb m bed 1? errett Hncbtntaf/beybi'fcmöncramêc/ fownrbt nicht anberfî bnrgebotteit/bann tun verEunbung wey^/wad allen glanbigeit bnreh ben warhaffeigen ©ott vo: aller jeyt befcheyben vnb verotbnet fcy.
Weytter/anjf ent ein^ï'gmaltfïvolbïacbcwo:^ ben bie gcnngfamlïe verftchernng / folched wib lend bnreh bad blntnergieffcn Cbn(ït7 vnnb fcyn einbtwnfïtgopffer an bent Crenn/an welches vn^ fer fnnb gehencEt feynb/vnb rft bie hanbgfchnjft an^getilgt. 2lbcv folched wnrbt von vnd angci nomen/vnnb aid eigen etn^enonten / fo wir ber verficherung pit Cveun / wolche vntb bed tobtd willen/ btllich genanbt wire ein'^efîatnent /glan^ bent “Den glauben mógen wir nicht benefîtgen an^ ©óttUeber furfehnng/bie vot erfchaffung ber Wek/erwelet hat vnb verotbnet / wad entern y eben pt gebóng. ^ann bcm fley feh gótlich heim^ ligEeyt onwijfen fcy nb. T^nb fo fehon bie vutteri lich ÇarmherQiEeyt/bnreh bad won ob facrament AU teflament bueff/getrewlich verEnnbt wirbt/ifï
-ocr page 96-5oan,£colamp3ö*3nhvurr
hoch baeffeyfeb von bcm grervel ber f«nb noch (o jagb affe/bné cd iticbtSdm? glaubt / vnb wd btc cSfdenQ nicht vetficbctt fein/ biß bet angebench, fygel/vnbbuö tejlamentbntcbbenbocbvetbfenfl lieb (len tobt Cbufli volbmcbt/von it erbeut witt. Wie wtrtun bann jutbunCalfo/wo icb vernym nicht allein bau won bed gnebtgen willen gotten/, vonewigtettangefehen/ inberjeyt eröffnet/fern berauch mttbem tobt fcttteöetngeboinen fund Se^ figleulDannfober glaub bo wtrt fein / fo werben bic wonber verbeiffüngbic feelerfrewen/vubtr^^ ften bad bann nicht anberfliftbann fpeifen,^ar jn aber nicht not leiblicher gegenwertigbey t Chu fît. ^ae btc wiberpatt felbd bebennt/ bad btc fcel folcbd entpfahe/aueb aid offt/ fo bad woit tu bem Ätuangclto verbünbt/vnb mit bem glauben ange^ nomen wtrt. 'Dad aber btc verheiffung angeno^ menwerb/geetd alfo^n/j^nbent cußerltchcn ge? bón bet wonen ober cnfferltchem febetn ober magt; tertber ©acramentfîect nit bie verheiffung/we^ fenlich anbangenb. Dann wie obgenielbttfî/beylt;! be won vnb ©acrament fein nach item wefen5ey chen/mbanß item ampt/ermanenb ober erinne^ renbvnd göttlicher barmbetijigbeit vnb verheiß fung. Welche fo fy alfo burch bad cnfferlich 4Euan gelium ober ©acrameevon vud vermercttwirt/ vnb wir bomen in vnd fclbd/vnb bóten bo innwen/ bigaujfbadcrlcuchtenbwon/mit welchem Ch^ü^ find bie feine thut leren / vnb fn óffnet bic gutigbeie bed vatterd. Da ifï bie ware wirebung bed beys ligen geyfîd/ber bo hingt bad vertrawen vnb ben glauben in gott/fampt nachfolgenben freuben/
-ocr page 97-öuff bas bûcbUn Syngramma» tr^flcttmbfr»cb«nbôdgUubcnô. Do tfl battit btc entpfabuns mb nnnetinmQ ber gnaben/mnb bcô'^cfîawcntôvttttbBttnbô mû go«.Dlt;é mû jcttgim^ geben werben/ bte tbene fo von ber fab bnnggelertfcmb/vnbgrnnb ber fchnfftertnren.
Dann bt^ t|l bte otbnnnggotten / mûmenfeb? lieber blóbtgbeyt alfo febon^nfaren^JOternmb fo wer eö fern vnb gut/on aU ^ef4rltgbey t / vnnb üb vermem vonbeybenteyl^ngclajfen / fteb febteben 5» bem ©acramet entpfabung /aU jn bónmg bed Ai:itangeltonö»Dü weil nacb irer fag bad ^narn geUonam ©acramentbad fttrnemUebjï/vnb al# Ictn bannn ber vnberfebeyb / bad m ben ©acra# menten barbey bem neebfïen gebtent werbe » Dan ©acramententpfabnnggefcbebenfolfnrbenne# ebfïen / jnbe^engimg ber o bmg bü ber menfeb m# ncrlüb befnjet/an^ góttltcbed wond wûchmg.-O gott/bad jy ber maßen genßtwnrbe/vn vnbemaß get bhben/wû bad mviï weg bnreb bte wtberebn# fïen^aaltfcbenme^Bneebt gefebtebt.Derogott# lofe weyßgarnaeb fcbebltcber/bannfo man bad wottgottedtrewltcb bett/Vn Bern ©aeramêtmer/ ban bey jnê noeb ber (5 Innb noeb bte Cteb gefpurt mag werben/Wólcbe boeb bannn (onberltcb vnb petfftgltcb genbt werben folten/Dann wtr mócb# tentn bómngbed woitcd annemê bnreb ben glam ben/bcnlcib vnnb bad bint vnferd Derren^efu. ©o wütaneb fïtll (Teen bte Blag/ald wnrb man be ranbt beo kibd / vnferd feba^/ vnb vnfer fpetf / bte wetl anffbte weiß allem vnfer beti gewtreBt vnb fol ebe guter erlangt werbê* jfeb btt aber vnfernQctf bad wtr bed wond alfo cntpf4bt3 werben/bamû
£ tq
-ocr page 98-5oaft»£cobmpatgt;gt;attt:vttrt Ja ïV(rbilt;l«blt;wpfi3Ucbóblt;ttlt;ï)4tt» tel? wol wd^f ha^eben bas tjï/ baó pawhtó vorn bewett ent# pfAU^cn/vnnb vttö^dert/obcrvrtó bat gegeben/ . bad gleid? «lö vt l t)ï/Wo bem alfo / O wte wurb cö Vnó|obalbcïnö fynnce machen / ^a wenn wo:t^ (ïteyt mb Aberglauben binban weren/vnb weit gott/bad wir erwecke würben bnreb bk an^wen?
• big ermannngen ber beyltgen weiten ober jeyeben/ vnnb «Ifo Cbnfînm lerneten warhcbalö emmey^er erbennen/ bamit jm vnnb keiner creatnr Alle eere jn aller ^eyt gebe» wörb. ^ann er tfl ^n ber gerechten goctedvati?
terö/regterenb mb anffenthaltenb ’ allée/baöbo
eere rn glon (newtgbeyf, Amen.
’*^gt; (Setmchvi ^afcl/bey
* ^homan Wolff,
quot; M. D. XXVt
-ocr page 99- -ocr page 100-