Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

J^Ÿ^- Ôi^^^’^‘îW^lt;YWÔ WAfibvûMMtXtËC* ßnamrus aducnentzvnufqiniipfcôm mc; ftdei et ag^mrônê filtj ter que ideo agnoG Diawr-q: pnuônouembetpoilea noHé

ADIECTASVNTEIVSDËM Argu menti aliorum quorundam con« , tra Machiauellum Scripta de poteftate amp;nbsp;officio Prin-cipum contra Ty-rannos.

5 rum /reat^c/a : »e^ue maiefic/a t» occupa ƒ4 ti Nam tjfuerum •vtr/fußfigulär/y aü^fUti jfuit,eoru ^uo^^ recem memaria quam a/fu-■^tij/imè Ji/et cov/éruarii Cu/us r^e^/u lt;sij-tuiltcaripo^ea /oient ommSt/ior» faP/a ai-que di^a, quotßim/u ab fHù exceiientfifu Virit efi pro^natof. iiJi/Jüm quoque euemt omm^i» vniuer^tm rebtu ma^U y ti/u-firtü frajer/imv/roru eii^iiJ /àcîi/que, in-primu zfero iü q à/ummis tn^enia muenta amp;nbsp;exco^f/ata ^erunt: qua nequeunt vl-ia ratione in occuieo conftneri,JéJpa/am fro^oßfajunt vniuerß orb/eeu ßo^M qut-

r * P RAE F A TI o.-* • ÂamJn guem m»ki teLt fita ialilürt, eolïi-m^nt. ^tamobref» »emint mieu vi^eri äebe^,ßiie T^ico/aa Maehiaue/fo tam vart/e atqtie mukèplicés'^arga^für fia^Kt^x: amp;nbsp;i^e eódem tam'zTariaßnt ^^/^m iudi d^. Fuite»if»tißimmo ingento: ßque ‘idea quot;Vt goß hoixiKUf» meworia,nudum extdiße tantum exiß/mem, turn quo Maehiauedus /uo ijuodam ht^db'canfirgt;;t né/füïûehi. Ht-dionarSfimmu tantam eogmt/gne hadtiti, •.‘vt ceu feètu omniumgerendtk interfuißet, x^au/Ju, conßiia, gf ogreßts euentu/^^ em-- mum^ , tn anit^ gromg/os halbere/ : qua r^ ilif. Ttnd euhf aeueßtmo ingento contuncia, '^adFe!guhdcaadminßrattone,vnfuersum-t^ue'vttje'Pa/ttte^ 'vßtnt, tantumomen/t at--tudt, quantum ratte cum exgerientta con-dun^a, vnquam altcut tn aitqua'arte auta--^ffièttatione grodeße gotuerti. fn eonß/iu ‘'tiigiendu.ae^reriim/tßtgtendartf^deübe. 'rat tone /oltuqs/idètur Z/ßarta v/uminte/le-xße : tanta fadeet futt et/ußlertta ^ tn-•dußrta in tanfirendo dom^ièa exemgia ,cum gere^rifiifgra/entia turnfittto'ù atque xgrateritu ßmdia eum fimt/tbut: vt ex gra-tér/tù, remm futurarum. euenttu grant

ffere ^erjipe pofuertt. E/'^u/äf mtt/lü ojlgt;fei ^ï’ f^K» fu^at fjohif ar^Matäunr.eiM ish^^it taxanes »empe^/fua-s Üt/êur/ùt appellamt-^frehMa T, Liuiapn/Ka Dgeade fen/^eis.. /ff quihiis aKt/tjUf/^itnaf». ida/» vetentnt Eoftia»afS virtutegt;n, lan^tta i» compel.-) dio comprehefijitw exprej^it, ad iffuiafidufn. fropofdtt, df ob i^uaj cau/^ nofira atute^ /fUif^ffjodf prac/araßtetnora »uda pafrE/itr ta fff eiefdeffter deffio/fßrauit, ‘vt tottui Z/u fforia Juceung tf/td eoffiprebendtp/e.i^dta-. tur. A de»fifdeet, vt ex earufft le^Ztone iffdü, Jlr/f/s Leó/or ^ui vir bonfu ejJe vedt,advit^, podtiea vJi^f»,piu^ vtfZitatd ^cogfiitiaftu ai experie»t/a,breut tefffpsrujlp.atfefibi eopara refe^itf iptftd^ mü/tpi af»fes iff euoluedu it-brù de kepubdea, ah' add pfuihuj'cuaifHe àuthûfihttfJcriptà ,Jêfe^^tiiaceratterit. ^a cùm teaßftt,tafftufffifae^fiiertt Machiattei^ b iff^effiufff at que lurttu^'quid f»irum ß aliqui eifU( etreres deteriffraque eoftßda,a tot à propefKodämuado repreheffddtur,ofn. tté/que dafffttent^ß quid cadtdiori eonß/to, aut perfid/a iß ' erbe cJx'ßtaßo pe/hifß eße Videaturt artes libts eße üi/achiauedi. ? E-quidef» offtue vittufff taßtodpßßgt;eclius.ißß

zjuato maiar^ut peccaz habe/ur.af^ue hMe jï/,viMagißra/fisomaes i» v»tuerj(tm,cii cetera vitia, fttOfcrualek/atemwaKimè e. u/tare acJugere debeanf. Sedidem ego co-le»do, pojfè eliam fieri, vt/uhditi mug^ia-tiieantur Prmei^um ac Magii^raluu erro. reijijudm eard impedevtes c^ufiai : qtt£ non nunqua eiiam ah ip/ifinetpoj/ùnt depende-re. Na» dieo fiühdilortim deii^a, ijuamntf maxima Prineifiui» ac ^^aglfira/uum tjra-nidem aut crudehlaiem exemfare. Nar» de^ hetomnn Magifiralm laid efie,guale defiri-hit Namerni Agamemnane fitum, noifiivit Äautdd efi,/iaj/ore»t Poptt/i. f'’ificuti P^or omnes /uoi eogifaf tones a/qtte conjiha eo. dingit, Vf pjfJeanturre^è greges, (^futi fint à Zufid caferifi^^ fird ammantihits ; ft4 ^-^^gfirafus ad Jubdiiorum /iacenj,tra»' ^uidi/afenique eenferuandamich“ vtid/az fern oromouendam no^es aique dies inten-flts fit. Sed intérim tarnen hoe afiefo: ijuod fieutt Mediet ae^ue igni ne^uefirro vtun-tnr, ijfttamditt'fies eU, per kntora medtea-mentamorhum'pefièeurari: Cumiddefie. rant, mifineardiapotius tjud erftdedtate ad vrendum cfifieandumpermoueninr. ^4

ift re, efß lt;^uiüi vehemenütfi a/^u4fïJo ßt quam neceß/tas f/oßuiare v/dehaiurjameK tût um id attribu/muihumana imhecdüt^ti. ^»odßquidfaieigitur, etiam in admint-Üranda kepubdea, euenu, ei/m deU^apu. muntur : igneßendum eß perinde vi A/e-dteù, ac Humana imhecdi/fati fribuendum: quacunque a kt er, auf ake animo inffituto-que patranfur,crudeüaßnt, amp;nbsp;a Commanda mer ito. Neque vero m eum ßnemißCac à noCa hk d/ouniur, quod AfacC/auedi v/rt darißimt laudes exproß/ß perßqui eupia-mus,mu/i0que minus vS errores/pß/ss, quos in hCro de Principts riri inßdutione CaCet non parues , dejendere aut exeußre vdo modo ve/tmus: aut Äntagonßas e/su reße. tare tn ammum vnqua mduxer/mus ,ßd tantummodo, 'utinßituts noßrt reddamus ratsonem. Conß/tueramus, Legier humanß ßme,ante aliquot annos, Kirorum quorun-dam erudittplmorum iaHfnUu c^ opera, d^toolat CAîacCtauelU ßripta omnia, qua ßnt partim poliitea,partim Cißariea :par~ tim deniquede ratione bellum gerendt, in /.atmam Linguam ex Italiea tranßerre. Et cumßtmptu non parue, praeipuam fere e-

tf/s oper^ /gt;lt;ir/eahfoiM/ffè»it/^,(jr i» reliquii pergeremf/i,vffiju»t zi/rt ^uâp/urimi.^ex ^ï tjf^^^ aliqw ^oèfijsimt edttù /ebrù,om»iS eaiamitatufn, ^uibui bamp;die Cbriß^nia Or bis af/îctiur,caujâi in 'vnu MaehiaueZ/ütrÖ^t firre.-qubd ùfi Zug ad huifijmodi maZos artet (^ afiutaper/dd^ue cofifiZia infZitf(at,^ui-btü Principes (jr óifa^t^Zratiis ^uejdam v. tl contenaiini,adbuiujmodi turbos,beZZa c^ aZios caZafnitates in erbe CbriZZiane exciton das. Nos ver o, etfi ex eZo^iJfimorum viro-rum (/quorum opero in edenau Zibrü vti. mur ) iniZitutione, exi^Zimemusfiimmam iZZius viri prudentiam fuifiè, Zongo rerum v/ó comparatam.eamquefiripta ipfius Zege, do non admirari ne/^ueamics ;prafirtim in J)ijjgt;utationibus de Repub. quorumpriiisfi.

tpfius , prafirum quos babet in Zibro de educatione Principes,nuZZo modo excujamus neque defindimas. Sed intérim tarnen Jape •uenit m mentem,qiiod aZqs in rebus accide^ re fiZet, Zjic qucque permuZtis hominibus euenire. vt nempe antequa videant,Zegant, 'ZeSZdque ludicent:fintentiam pronuntientt y^dgifómam potiusJequentes, quam ceria rariO'

raf/û^fw ç^ argumenta-Nam/j»aprûr»pti Jint homines ,/^ra/êrtim hoc no/lro /ecuio ad calumniandum (^ maiedicendum, notius eff,quàm ut mudd argumen/is coprohari o/forteat-Atoporiehat^ut Casus Cæ/ara/gt;ud Salid/iureÜè do(e/,eu ^ui de re a/iqua/en. tentiamfine ueht,ac re^ié iudicare,ah om-ni odio 0“ amicitia, item^ue ah omni inui-d/a efi ahenum. Nunc uero cernimus,in-utdia multos honos vires ofgt;pr/mi,malediclû lacer an c)' tradua tantoperejUt admira/io nedignum fieteos qui n/hihniude patra-runt, fila malorum hominum inuidiac^ çalumnfi,in magnasfi:pe calami ta tes inci^ dere.^ua cùm fins nodro hocfieu le admo. dum uulganatnon exfiimauimus ah in ce. pto epere defifiendum : quoniam fieramus, fi uel emma, uelpracipua hutusfiriptoris Opera en puhlicum prodierint, fore ut qui nunc pauca quadam certu de caufis uitu-perant.qpefiea laudent qudplunma. Cum tgitur hoc tempere, tam multa uaridque tn huncfiripteremquot;, ultro citroque tadiaren-tur , hunc modum ejfiputaui longe optimum, adparandam edit/one omnium Ma-ehtauelli operum,fi earn partemtHorumfie }( f

^ua maxima eiï concertât zo inter eruefitof, contanclam cum e/^utattontbus contrat ui eorum , gut tUum maxime o^pu^narunt, frtmb omnium tn (ucem ederemue hdehcet Prtneipis 'virt tnßitutionem,guie controuer-Ja eÜ maxime, ^ firomde ipßMachtauedo, apudplurimos eruditißimos hommes, ma~ ximam peperit, tnutdiam atgue odium. £dtm(ti ergo tdam nunc,non gutdem ex noua gud fiaramies,omnium Machiauedt ope-Tum tranßatione ,fed ex antigua ^ accurate emendata Sßueiirt Teig fu/gmatis tranßatione. Et vt omnes intedtgant, nos bte nihilaltudf/edare, guavt Machia. uelhßri^ta diiudicanda proponamus. huic c^ert maxime controuerß , coniunximus guacungue inuenire heuit dufdem ar^^u-menti fcripta dodißimorum virorum cum Machiauelloin hoc Dodrina genere dißn-tientium, ‘videlicet vt ingenio/us Ledor 'u-triußfue partis argumdaponderans, commo diùs de hac controuer/ia totogue Pnnetpum ac Magi/lratuu inßtosßthdttos iureßnten-tiamfuarn ßrre ac dicere poßt. digue hac res eo pert met,vt calumnß locus nullus eße poßit:fedtußatantummodo aceußtioniß' mul

tftul ér definßü»i. /» ^u4 aceußt/wnf é‘ t^efenßü»e, fi eui»eere cau/af» Maçhiaue//^ ime/kxerimM: Doâ^friaâ ipßitsßue'vniuersa ßue partem tlütts ahifitä ampie^emur. St» caußi cadere euvideamtts: ea»de reptte^tabt fKU4. ZJijus tn Keptthüca fèmper ov/erttaa' tiitm ,i^ua»tum fienpotefi^vt accu/are ^ui e/em légitimé hierum ßt : ca/umtiia Tjero impeti/afttur. Dißeruat autem aceujatto-nes à calttmniü , ^uèd ealumMian pote»^ “vnuJ^ittfeiueijiieeun^ue équot; 'fbteunt^ue vo^ htert/ : »eqite ati td probanäum z^ttodim. pmgit Aduerfaritijprobatiotie a^da aut tefit-btn vt/tur. Légitimé acctijare dißictiee^, ve^ id ab vno^tta^ praßari potefi: na t» ie-, gttimif aceujat/tmibnt requiruntur teßet érprobatio»es.Pratereano»poßimt legitim ma accu/àtiones inliitw, nß coram Magi-Liratibut aut coneione Popu/i. Caiumma nudum eer turn deum habent : e^ubd z/eli» fbro velhine indeperplateas,per tonßrinat amp;nbsp;inter eameßanonet de homintbiu Pfiar^ gantur .• Et ioeum babent plerumi^uf tn E(^ btupubEcû male inßitutts,in guibtu non ex tat ordinata quadatttratio aeetßtndt.^o ßt vt ^ Rempub. reclè inslttuere velit^tn id

Praefati o, præ Kieferts iKCumbere defeat efuo l/berum iu^umqUiißf, iegdime eiue»: tJue^»ct^^^qf^e aceu/are : afque id z’hi ie dibits iußKutam fuerii.ßrri undo mado debeat caiumnia: ßd/iumendißent cafumniatorcs^, /juadcu»t Zicerei, eu)^ quern ea/uwmaturdegittme (^ ß/teß/ßicione accuß)'e:tdnonfiaaf caZuf» Kiaior,ßd cZa»deßi»ai eaZumniM jßtrgati ^^od/thi/ee reb 'u i» Re/iub.nen reZZè^ra-‘ _^eZZum ßi, muZiamaZa patrantur- quemi^ ai» Zoeus datur eaZum»qs , éiquot; cuies ob deZi. éZa »0» eaßiganiur : ßdtantummodd ^er* iurbaniur er ^d eaZurnniaiores odto profil queudoi i»e^^a»tar.v»deßdiUoaesdr turba t» Re^ubZica oriMmbabe»t.Etin ReRublica quidem Rtgt;ma»orui» huic rei optime erat proße^am,qu(gt;ßaZZaf» ed,viqu.^»doq^ magna RericuZa, qua ReiRubZiea impenoebant, proffer caZttrnnias exetiatadaßa aeeu/aito. »e (^ deßfißo»e,auerßiß/erint. Exemplum proponam ex Zib. 6. Ltuq. Eurq CamiZli zß-tfu,bberata vrbe à Gadorum obßdione ,q-pud dues Romanos tantopere innaueraff ‘vt caterorum nemo eßet, quiidt non iono rem quoais Zoco ^ tempore deßrret. So us *lt;Manltus CapitoZinus hune honorem iZZi

»ftfue^loriam ifîuideifa/.putabaf^jtte/e can. Jèruato Ca^ifoüa, aéfuèbe»ede /(epub, me^ rifttm: nfii^ etiam virtufe beiiiea t/bo effe mfe nore. Ea /auttbta cb/»otns, cufna^iuib Patres iffttmtn oeb/utraberenem paffet,a^bpkbem /e ffe eouertit^^aputbearn ^e Cami/ba eaten^ Pa tribes 'varta eo^uert ecepit. inter eatera amené.' afferebat.aurum quoeb ebuitas contrt bflt;i/jffet,'vt fe à Gabbis reibinteret, Gabbu rurfftts aebemtie^pnebprint er es Patrum cenfferuar/t aueffifu/eieß reeuperaretttr^t^cereaib btbe ranaba are abiene pbebem. ^tbiu verbisß-ibes à mubtitueb/ne babebatnf,augebatur^ue J^anb^ exißimatio tantepere, vt ad tbbum tarn eencurfftugerent, b/bere'^ueper vrbem tumubtuari tneipere/. ^ibus rebus sum Patres vehementer eemmeti effßnt, ae/ßß. 'earentur ,ne ^md tnde gramus ortretur, créant fiibbaterem^eßue manddt,vtcaant~ taaa cau/ab^ab^ impetüceerceret. Diibater ~vtatore ad Manbiuni miffeffbbt dtem dtett^ Comparut t tbbe ad tribunab tngentipbebis a-gmiae cem/tatus. i. um^ue tarn cenuenißet Senatußue Dibbaterem, Pbebs Manbtum vf dueem ßumm cem/tto intuerentur-jDir i/aterßbentießP/o, ex Manbio ^ua/tuitfat pud lauern ex patnbus tbcßiurus tbbe ctßodf-

rebtr? Senatum enimxquè at^ue Plehefn fi^ eo^Kofcere ve/Ze. f^yfd lèvera cùf» M^fî-iiKi fiihil certi reJ^ouJeret ,ßiiJubrerfugi-t ^u£reftdo,iijJereret,Kon e/^ opta, vt ea ^j/uæ Ÿ/'e /are/, //ub'/cè aper/re/ -^à D/ifa/are /a v/ncttia eZucz iujpis efka/qt/e z/a Zp/ïi/i ealu» K/aa eor»pe/cens,/umui/uiexc//a/oïßdaui/, df insa/ei Pa/rèf/uj^/c/one l/berau/Z. ^ozi eer/è non /amfàe/leprieZii/iße/,ß /lonfà/^e Pomà bae iibera acc»/a//of//lt;s praßamm^ £ con/ra au/em, in fZore/i/zrtorttm Repub. ^ttaoZim d“ libéra (^p^'fpo/erii ßii/,KUfi£ Ducu FlereK/ifftir^ Imperto parez, nep/eda zßbac libéré accu/àitdi ptafielia, (^ calinß tbceffii liber/af,/eße code hoc »oßro Machias itelio,plurtmS/èmper aocuiz,^ earn Repub. lande e/ideuer/i/: Nam i/utcun^éciuibue Flore/inu al/ifu/d mag»/pro pa/riageßßent ÿ omnes prop/er i»uid/ai»im/cor/z, calum-fiiis ob»ox^ filer UZ: EZ de 'vno/^argeba/ur,^ pecu»/am publicam i»ßioz vjiu coxMerzif fez:Oeal/o ^ubdeOrrup/uf munenbus bofe »0» 'via/fz. a/ZZ t/uod ambizionis cauß boe, auz illud perpezraßez. E)i ^uibiu cla/zdeßz. Ka odia, dr ex odio /»imtazia ,fallio»ez, dquot; !/a»dejedi//ogt;/ez a/^ tumul/zu or/i, qu/btu tandem

/agt;t^?fùer/a fn/t üe/^ub/ica. ^ùomhûe» naari pointent ,ß /Ïerefit^a ffatufaqugt;e-(laaii^ue /e^es exii/ij/ent ^er^uM fe^tttmè aecu/are re^f c^calum/^ioi vitare ücuij/et, J\,'aw quiri^rq^ Âceu/aff reiyßttedanat/ ,ßue ahfà/utiß^effénf: Repub. cer/è »0 euct/t^eK/î ue^ Zutu fußet toi inllituere aceujâtiotzeti z^Ucteaiuniit äe var iis eiuibus^arjteßserüt: Exempt v/t^, iiiem Maebiaueäus aolsfuat eie Joanne Guieetareltne,^^ eepiarS f/orett fiat urn ducior, Luca ebjee(it,eam^j'e malè aut impruoienter ^eßa, ne^uiuit eceupare. ^uo fd^um eß,i/t ae eeßar/afimaJueriti ^uoda Lucenfibus cerrupt/uvrbe expu^na-re lubes noluerit. ^a calunsnia ab eitu ad-uer/ar^auila at^ approbaid, Guieciardinü propemodufuriu exagitauit. Näetß/eipsS tnvincula tradere'veüet,'vtß pur^aret à eri tmne quod tmpin^ebatur,tame earnßßicitt ne à fe remouerenopotutt:ob eamßibert eau Jam, ijuodrloret/a no eßet ratio sjuadâ legitim ma audiendaru aeeßaiionis cß deßnßonu, cJealumniits pumen^. ita^ orta indi^nati^ nes ^ oü/ia inter ipßusßifMliares, ^uierani tonus fieiftub potentijiimi, (ß eos qui tales fdlumaias^drj^ebdnt, eo ijij proeeßerunt

vt cùm eb bac re,tuf» ob alia ^u^da Reipub. rtitna JffbJet^uutaßt.Ita^orandus 00^0^^ timui Max. vt nos à eaiumntaierib.^^^^ß^-uei amp;nbsp;cfßediaf vole^

eftimperandi ra-tio3quahomines hominibus do^ minari confueue re,ea, autRefpu-blic.aut principa tus appellatur.

Principatus,autiure hæreditarioobue-nerunt, quorum maiores eiufdem generis diu principatumtenuerunt,autnouifunt: hique aut prorhisnouijVt Mediolanenfis Francifco Sfortiæ, autveluti pars principis occupantis hæreditariæ ditioni adiunfta, vtrcgnum Neapolitanu Hifpaniarum Régi. Hi fiequæfiti reru ftatus, velaiTuetifunt fub principe vita degere, vel immunes fua libertatefrui,quiq;acquirunturalienis ar-misjautpropriis,velfortuna,velvirtute.

i Nicolai Machiav» dun taxât oration cm ad principatum con-ucrtam,amp; qua fuperius iam orfus eram te-texens ( quaratione fcilicet principatus hi gubernari ac retineri pofsint ) narratio ne inftitutamdifputationemperfeqiiar.

In iis igicur impcriis,quæ hæreditario iu re obueniunt,quæq; iam eidem familiæ pa rere ante didicerunt,minus difficultatisin-effe dico, quam in iis, quæ recenter adepti fumus. Satis eft enim ne princeps fuorum «laiorüinftitutatrafgrcdiatur. deinde tépo ki ad reru nouos cafus inferuiat,fic vt fi prin ceps huiufmodi communi fit, 6c vulgari fal tem præditus in agédo induftria,femper in principatufe cóferuabit atfi hacvulgari ca reat,amp;vi fumma ex eo deturbetur,poftqua eo fucrit Ipoliatus, amp;nbsp;fi incommodum na-beatoccupantem,récupérât tarnen.

Huius rei nobis in Italiaprinceps Ferra-rienfisexemplo elTc poteft, qui nullis aliig de cauGs An.t 4 8 4.V enetorum,amp; 1510. Iu lijPótificis aggrefsionem fuftinere potuit, quam quod in eo genere dominatus, temporis diuturnitate confenuiflet. Qui enim natura eft princeps,minus caufæ amp;nbsp;necefsi tatis habet, vtlædat, quo fit, vt etiam plus ametur ; amp;nbsp;nifi extraordinariis,amp;; præuali-dis vitiis in odium offenfionemque populi incurrat, meritó naturali quoda iure à fuis diligitur,amp;inipfavctuftatccohærentis, amp;nbsp;con-

PriNCEPS» 3 continuai dominatus,obruta lacet meino ria omnium mutationum amp;nbsp;couerfionum. caufæ. Semper enim quæ præcefsit muta-tio, latera ædifici) proieda, aptacj; ad alte-rius ædificationem adncé^édam relinquir, D e I l S Q.V I M I X T l DiCVN-turprincipatibut. Cap. lli.

SEd in eoquifeçcs accefsit principatu, difficuitates continétur, tum maxime, fi vcjuti parsadipofta (vtficinvniucr-fum mixtus dicjpofsit)nonpenitùs ert no^ uus. Elus vicifsitudines amp;nbsp;mutationes ex eaprimùm difficultate nafci videntur, quæ in vnoquoqj nouo prin cipatu cernitur.Spe enimmeliora confequédi illedi hommes, libérer ftarum return prçfentiû lui principis mutatû volât, eaq-, opinione addudi, arma in eum,qui return potitur, capere ftudent. Qua in re fallûtur maxirnè, Narn reipfa de-mqrpfentiuntinpeiorafe effe delapfos con fiIia,Et hoc ipfurn jtem vt fiat,ex alia quæ à natura eft amp;pcruulgata accidit, quæ nouo principi,eos ad quorü procurationé eft epe dus,rum copiis alendis,tum variisincom,o dis, amp;nbsp;quas noua adeptio fecu trahjtinfini-tis iniuriis femper Içdendi caulam alForf.fic vt amp;eos,quos in occupandoimperio prins Ixfcras, infcnfos habeas, amp;nbsp;qui te in illud inuexcrunr,in amicitia retincre non pofsis. Na quo mo do fibi ipc animo conceperant, A »

4 Nicolai Machiav, eis fufficere non potes, amp;nbsp;quæ acriora fuiß fent in cos adhibenda remedia, tibi cis de-uinéto haudquaquam permittitur.Quam-uis enim in copiis munitifsimus fit quis amp;nbsp;præpotens, prouinciam tarnen vt aliquam lubeat,ope indiget prouincialni,amp; fauore.

His de cauGs Ludouicus Galliarum rex xij. Mediolanum à feoccupatum Gatima-miGt, amp;nbsp;Ludouici Sfortiæ priuatæ vires, vt ab eo adimeretur,fatis fuperq; fuerut. Qui eni m vt paterent ci ingreflus authores fue-runt,iidem populifquod opinione,amp; futu-ri boni,quam animo cóceperant fpem fru-Gratos fe elfe intelligerentj noui principis moleftias ferre non poterant.

lllud tarnen haud obfcurum eft,populos jam femelad defeftionem prolapfos, vbi i-terumfub imperio fuerint redafti, maiori cumdifßcultateamitti, Princepsenim de-fedionis occaGonearrepta, liberiusGnpro pugnationem amp;nbsp;defcnfionem fufcipit, panas de defeftoribus fumens,fulpeftos pro-dens,amp;Gbi debiliora loca prçmunicns;Gc, vt G vnius Ludouici principis authoritas in conGniis arma ftrepentis, turn primum fans fuperque fuit, vtàGalîoMediolanenfe imperium adimeretur,vt deinde iterum au ferretur,vniuerfo pene orbi fuit in eum con fpirandum, amp;nbsp;eius copia turn fundendæ, turn ex Italiapropulfandæ, Quod fane ex

iis caufisprofedum elle confiât,quas com-memorauimusmihilominus turn femel at-queiterum fuitilliadeniptum.

Expendimus prioris difficultatis cofn-muneis caufas,nunc reliquum eft, vt eas c-tiarn, quæ porterions funt, videamus, ac explicemus, quæ re media turn ille, amp;nbsp;quæ quis nunc in eo rtatu fi effet, habere poiiêt, quo melius quam Galliarum rex feie in a-depto imperio tueretur.

Eius generis, inquam, rerum ftatus, qui fic comparati, auito cuipia alteri adfocian-tur, qui fit eius principis, qui cum ertade-ptus, vel funt eiufdem prouinciæ amp;nbsp;linguæ locietate conninfti,vel non. Si primum fa-cilèadmodum fueriteos retinere, præfer-timfieorumvitæ ratio ad libertatcm non fucrit aflueta, amp;nbsp;vt tutó pofsideantur, fatis ertprincipis, qui ineos imperium tenuit, ftirpem extinxiffe. Nunc cæteris in rebus, modoauita: leges non immutentur, turn morum diuerfitasabfit,quietè fibi viuunt homines, vtiBurgundos, Arrnoricos,Aqui tanos, amp;Neuftrios vidimus cü Gallia diu eófociatos. Etfi enim lingnarum inter eos nonnihil difcriminis cernitur,facilè tarnen moribus amp;vitæ confuetudinè,non abfimi les fefe in ca re mutuó ferre polïunt.

Verum imperia, quum comparantur in prouincia, quæ lingua moribus, inrtitutis a ï

é Nicolai Machiav» difcrcpat:hïcadluntdifficiiltatcs,hïc labo# res, bic magna felicitate, fultimaqüe indu ftria,quo retineantur opus efc Præcipuuni verb illud amp;nbsp;viuidioris refnedij eft,vt is qui eaeft adeptüs,fua prælèntia amp;domiciuo fulciat. Identm amp;nbsp;lecufiorem pofTcfsioiié, amp;nbsp;diuturnioiem efheeret: Qiicmadmodü Turca ipfe in Græcia faciundum cenfuit, qui omnibus legibus ad illud imperium re-tinendum fcruaris, non potuiflet tarnen illud retinere, nifi eb demigrandum, atqj ibi inhabitandum flatuilfet. Præfens enim amp;nbsp;quæ petturbatè fiunt, amp;nbsp;confuse ceruir,fta timq; remedium afférte poteft: feverb ab-fêntc,audit quidenl,amp; certior fit de eoruni magnitudine,ad id eo fcilicet tcpore.quuin omnis remedij facultas penitus eft adépta. Nee præterea miniftrorum direptioni pa-tebit vnquam expofitaprouincia-Tum fibi fatisfaftum putant fubadi populi,vbi ad ptfefentis principis perfugiu proximus eis pàtctà'Ccelîus,quo maiorem etiam (fi boni vin effein eüm videri velinr) amandi occa-fionem habehr. Sin minus timendi. Si quis exterorum huiufmodi principatum cogi-taret inuadendum,id maiori cautione ren-tabit : fic denique, vt fi ibi maheat, fumma cum diffieukate eurn fit amilTurus.

Akerum, quod huic rei affertur ex præ-fçntiorîbus remeduseftj vtin vnum,aut al-terurrt

Princets» r terum locu ditionis adeptæ, veluti claucs, coloniæ mittantur. Nccedarium eft enim vel hoe fieri, vel vt multum turn equitum ibialatur,tumpeditum copiarum. In colo-niis non multum impendit princeps,amp; nul lo aut exiguo fumptu cas deducit amp;nbsp;reti-net: eos autem duntaxat ofFendit,a quibus agros aufert amp;nbsp;domos, nouis colonis afsi-gnandas, quique ad totius ditionis ratio-nem, minima pars cum cenfeantur, etiam difperfi , amp;nbsp;rerum egentes dimifsi nocere nonpofTunt. Reliquiveró omnes, partim iaâuræ immunes (amp; propterea facile con-quiefeût) partim veriti,ne quid ftultè co.m-mittant, timent ne idem fibi accidar, quod amp;aliis difpoliatis.

Qiiapropter comprehenfum atque con clufum velim,colonias,quç nihil impendij fecum ferunt,fideliorcscfle, minus lædere: læfos verb, cum fint inopes amp;vag!, obefie (vtdixi)nonpofle. Quoniam animaduer-tendumeft hommes, aut blanditüsdelini-endos ede,aut prorfus extinguédos. Nam leuiorcs vlcifcuntur iniurias, grauiores vl-cifci ncqueunt. Ob id,quæ homini alfertut iniuria, talis ede debet, amp;nbsp;quæ vindidam nonreformidet.

Scd fi coloniarum loco militum co-piæ fubdituantur, maiorem in ca re prin* ceps fumptum faciet, cum in præfidiis id A 4

8 Nicolai Machiav» toriirn lit illi ablumendum, quod ex ea dî-tione fueratprouentusdic vtpartum quod illi erat,difpendio,commutetur. Offendun tur prætereamultô plures:nam tota pro-uincia callris mutandis læditur, cuius in= commodo cæteris omnibus affeftis, in o in nium etiam odium amp;ofFenfionem incur-rit: amp;nbsp;eorum fcilicet^ qui verberibus exce-pti,nocendi facultatem (cùm domifintre^ lifti) habent. Omni iceireb ex parte huiuf-modi præfidia æquè vtilia funt,atquc colo-niarum prælidia.

Impôtehtiorumprætereavicinorum caput amp;nbsp;defenforem fc conftituere debet,qui huiufmodiptouinciam, vtdixi, lingua did fimilem incolit, fludereque, vt ij qui in ea . funtpotentiores infirmentur : turn caueat, ne vllo rerum euentu,exterorum quifpiam fe viribus non minus pollens, in earn irrepat. Semper enim vfu veniet, vt ab iis, qui nimia ambitione illi funt offenfi, eó induca tiir. QtiemadmodumRomanos in Græ-eiam ab Aetolis olim indudos ede conftat, amp;nbsp;quamcunq*, prouinciam funtingrefsi, in eama prouincialibus fueruntindufti.

Natura enim ita comparatum eft, vt vbi primum alienigenarum quis potens prouinciam aliquam fubit, omnes in ea qui mi Pus potentia valent,ei ftatim fefe adiun-gantjodio quodam nimirum in eum addu-

P R I N C E P s. ^ fti, qui in fe potentiorem funtexperti, fie vt ad tenuiorem eiufmodi rationem mini s fit laborandurn , vtcos in fuas parteis trahat-.nam parto cumimperio vniuerfi fia tint libenter coeunt.Id ei duntaxat cogitan dum en,ne maiores accipiant vires amp;nbsp;auto ritatem: fua nanq; præ'cipiia vi,atqj eorum ftudio facile eos deprimere po te ft, qui po-tentiavalet, vtprorfus arbiter totius pro-uinciæ euadat.

Hac autem parte non commode trafta-ta, idtotu périt, quod fuerat quis adeptus: Suandiu veróidretinetur,infinitispenèdif eultatibus ac molefliis laborabit.Romani lanè in prouinciis fubaftis, probe obferua-runt bas parteis,eoloniis deduftis, debilio-ribus fcruatis, poten tia pollétibus deieftis, nulla dignatione , authoritatéue , exteris præpotentibus ibi permiffa.

VnicoGræciæ exemplocontentus cro: Acliæi atq-, Aetoli fueriint ab eis feruati,Ma cedonum regnum,deieâ;o Antiocho,attri-tum : Nee Achæorum mérita, vel Ætolorû vnquam cltecerünt, vt aliqua fibi impcrij fieret accefsiomecPhilippifuafionibus ad-duci potuerunt,vteum non demifTum in amicitiam reciperent: Nee Antiochipoten tia fucrunt indufti, vt fuo ipforum confen-fii aliquam ine'a prouincia poteftatem ha-beret.

In his deliberandi occafionibus id Romani egerunt, quod prudentes principes fibi agendum putat, qui non modb præfen tiumlapluum occafionescernut, fed amp;fu-turorum profpiciunt,illisqjomni induftria occurrunt.Longe enim fi prouideantur,fa-cilè aliquo remedio præcaueri pofTunr : ve» rum, vtdum te propius appetant cunfte-ris,nulla (morbo incurabili iamfado ) op-portuna curatione fanantur.

Accidit autem de hac re,quod in heftica febri aiunt medici : vbi fcilicet primum alt-quern init, facitem efle curatu, fed cognitu difficilem : progreffu verb teporis non per-cepta nee curata, facilem elTe vt cognofca-tur,at vt quis earn fanetperdifficilem. Sic in rebus imperij,fiin pofterumquamion-gifsirnèprofpiciantur( quod non nifi prudent! viro conceditur)quæ in eo fuboriun-turincommoda, illis expedita patebit cu-ratio: verum ca non comprehenfa,fi crefee re permittantur,quo omnibus perfpefta patcant,nullus amplius eft illis medendilo cus, Qiiare Romani in pofterum longe pro fpicientes aducrfos cafus, femper remedia adhibuerunt,nccvnquam pafsi funt, quo bellum aliquod detreftarent vt ea eueni-rent. ScicbantenimnonfubmoueribeUa, fed potius cum aliorum accefsione trahi. Propterea bellum cum Philippo amp;Antto-

Pr i N c E p j» «i cho in Græcia gcflertint, ne quid in Italia ciimilliseßet agendum :potuillent fané tue temporis vtrunque vitare, quod tarnen no luerunt.

Necid vnquamprobatum eft illis,quod omni omnium noftri temporis fapientum ore effertur , temporis libcralitate fruen-dumelîe.'atpropriæ fané, quod erat ipfo-rum,amp; virtutis, amp;nbsp;prudenriæ. Tempus c-nim omniaprac feagit,æquébonumac ma lum, amp;nbsp;malum æqué^c bonum le cum fer^ re poteft.

Veriim redeat oratio vnde digrefta eft ad Galliam,amp; nunquid ex bis, quæ difta funti aliquidpræftiterit,examinemus. Nee quid Carolus ipfe Galliae rex egerit, dieam, tantum deTaidouiCo loquar,cuius confibo/ rum rationes, cùm dinturniorem pofleC-fionem initaliaretiniierit, melius perlpiei potuerunt : tune facilé quis intelliget eum, quæcunque agenda erant ad imperium re-tinendum , quod linguæ difsimilitudine difcreparet, neglexilfe, diuerfumque abi;f-fe. Ludouicus Venetorum ambitione in Ïtaliam fuerat inuedus, qui eo aduentu di midiam Cifalpinæ Galliæ polTefsionem ft-bi defumere voluerunt. Hune acceflum eiusque confjlij rationem improbatam nolim . Nam cùm in Italia pedem infe-rendi initium faccre vellet , nec in e*

11 iSJlCOLAl MaGHIAV^ prouincia vllos haberet amicos,imó vero cx rerunrigellaru rations Caroli régis,præ^ clufas fibi üiTines cemeret vias,quas po-tuit amicitias coadus eft comparare. Et breuivtiq; cx animo cccidiffet conlïlium, fl in reliquarum adminiftratione return no erraifet. Parta itaq-, Cifalpina Gallia ab ipfo recre, ftatimeam exiftimationemamp;digni-tatcmrecuperauit, Quam Carolus ubi de-traxerat. Genua celleraf.Florentini in eins amicitiam venerant^Mantuanus amp;nbsp;Ferra-ricnfis principes, Forumliuij domina,Ben-tiuoliis, Fauentiæ,Arimini,Pifauri,tum Ca mertium,amp; Traiani portus reguli : Lucen-fes item,Pilani,Sencfes : hi omnes obuiam eiproceflerat,in eius amicitiafuturi. Turn Veneti fui initi conhiij temeritatem facile perfpicete potuerunt, qui vt duas in Cifalpina Gallia vrbes hbi adiun^erent,regem niaiorisltaliæ partis dominu conflituerût.

Nunc igiturammo quis perpédat, quàm potuilTet minimo labore fuam rex dignitatem in Italia retincre,h quas fupra pofui-mus adminiftrandi leges feruare voluilTet, amp;quos habebatamicos fecuros reddidif-fet,eosq; defenfos curalTctiqui numerofio-res amp;imbecilles cïimeflent,pertimefcen-tes nonnulli pontificios, alij Venetos, co-gebantur perpetuó ab ipfo ftare , corum-que opera facile ab illis,qui potentiores re-liqui

Verùm ipfe vbi primùm Mediolanum venir, totus his contrarius iuit, Alexandra pontifice à fe, vt Fiaminiam occuparet ad-« into. Nec animo prærenferat,hoc confilio, fublatis amicis.amp;iis quiin illius finum con fugerant,fc debilitatum iri • Sacricolas aü-temtara return profanarum ad iurifdidio-nem pontificiam,qua tanta eis defertur au-thoritas, accefsione maxime prouehi : atq; hoc pado, cùm labi cœpiiTet, pergendum fuit vfqueadeo, vt ad Alexandri ambitioni finem imponendumjne totius Etruriæ dogt; minus ficret,in Italiam fibi contendendum fuerit. Necfatishabuitpontificioseó po-tentiæ eucxifle,atq; amicos âb fe alienalîc/ nifi etiam regnum Ncapolitanum à fe expe titum, cùm Hifpaniarnm rege partitus eP fet,amp; arbiter totius Icaliç cùm cfrct,fociunï fibi adhibuit, vt illius prouinciæ viri ambi-tiofi, amp;nbsp;fibi offenG haberent qub confuge-rent. Adhæc cùm tributarium quempiam regem in eo regno dimirtere pollet, ipfe cum pepulit, altero inuedo, qui fe mde dc-turbare polfet.

Resfanèè natura eft maxime, maximcq-, peruulgata, ftudium nimirum acquirendi: idq; homines cùmfaciunt(modôpofsint) dabitureis laudi, vel faitem vitio non ver-tetur. At quum non poirunt,amp; in id tarnen

14 Nicolai Ma chi a v* incumbuntjhîcvitium,hîc error ineft. Sj GiUia fuis viribus Neapolim inuadere po-tcrat,id fibi faciundum erat:fin minus,non erat cur illud regnum diuidcret. Atqui fi Ci falpinæGailiæcumVenetis fada diftribu-tio, quod per cam in Italiam pedem intulif fet,cxcufationem promeruit, h^cfquod ea excufatione haudexcufaretur) quominus elfet in crimine non eftpromerita.

Prolapfus itaque fuerat in hos quinque errores Ludouicus rex ; debiliores extin-xerat,potentioris potentiam in Italiaan-xerat, amp;nbsp;extern potentifsimo in earn illa-to, coloniis item non dedudis, eb non de-migraratadhabitandum. Qui errores po-terant eo fuperftite non læderc, nifi amp;nbsp;fex-tum pcccafietpeccatum, à Vçnetis imperium auferendo. Nam fi pontificios non promouilfet, nee Hilpanos in Italiaminue xilfetjCos deprimere necefle fuiffet. Verum fiifceptis, quæ primùm intenderat, confi-lüs, nonerat curipfe in eorum ruinam con ueniret. Nam quym illi potentes eflent, facile reliquos omnes à Çifalpinæ Galliæ expeditione auertilTent: turn quód Vene-torumad id habuilfcnt (nulloibi quæfito ab illis imperio) afiënfum : turn quód reli-qui omnes à Gallis earn prouinciam non adcmilfent,illistradicuri. Vtautem vterqj in cos impetum facerent, non fans liabuii-fent

Pr i N c E P s* ty fcntanimi. Rationibus autemprænarratis rcrponderem,fi quis regem diceret, Flami-niam Alexandro, Hiipanis verb regnum Neapolitanum vitandi belli occaGoneceC-fiffe. Non eft mirum qubd quis,quid confuse faftum permittat euenire,quó bellum réfugiât : non enim vitatur, fed fuo magno malo differtur. Si qui client præterea qui affêrrent Pontifici datam fi dem à rege, de ca expeditione in eius gratia facienda, quo fuum matrimonium, amp;Rotomagenfis ga-lerus ftatueretur : Refpondeo eo in loco,v-bi de principum fide, amp;nbsp;iUius obferuationa infra traftatur.

Amifit igitur Cifalpinam GaUlam Lu-douicus rex, quum ad ea præferipta non e* gerit, ad quæ cæteri, qui fibi in adiungen^ disprouineiis ,eisque retinendis egerunt. Nee hoe mirü eft,led rationi maxime con-fentaneum,iTiaximelt;^ue peruulgatam. De hacautem, quam habui fubieftam matc-riam, colloquutus fum Condiuinei cum Rotomagenfi cardinale,Valentino fhocci nim nominis erat Cæfari Rorgiæ Alcxam dri Pontificis filio ) Flaminiam occupante. Italos enim alTcrenti belli imperitos elle. Gallos refpondi, regnandi rationem non tenere. Ea enim ab eis fi profit fuilfet intel leaa,facerdotumpotétiam ad earn maghi» tudinem non Guillcnteuçhendam. Etlanè

re ipfa patuit, illam, amp;nbsp;Hifpanorum in Italia potentiam à Gallia efle profedam : eins dcnique cafus ab ipfis Gc euedis ortum ha* buiOe.

Quare generalis eliciturfententia mini* mèfallax: Avthorem alienab po-TBNTIAE SEIPSVM PERDERE. Nam earn potentiam, autinduftria,autviipfeau tb or protulit,quarum vtranq; is fulpcdam habet,qui eó procefsitpotentiæ.

CV R DARII REGNVM AB Alexandra occupdtum,à fuaefforibut poli etM mortem non defecit.

ADmiratione quis duel poflet perlpe-ftis difficultatibus, quæ haberi viden tur, quo nuper partum imperium re-tineatur,vnde ortum habuerit,Alexadrum AGæpaucisannispotitum elTe,vixque illo occupato diem obiiffe : vnde meritó videri poterat,totum illud imperium ad defedio-nem fuilTe prolapfurum, quum tarnen eins fuccefiores fibi illud conferuarint? Nec vlla alia difhcultate ad illud ruendu laboranint, quam quæ inter ipfofmetpræcipua eorum ambitione orta fuit. Refpondeo,principa-tus, quorur» memoria adhuc extar, dupli-ti,eaqj diuerfarationeadminiftratos inue-niri:autvniusprincipis arbitratu,cuiusgra

PrINCEPS* l^ lia amp;nbsp;permiffu reliqui omnes,qui conditions funt ferui,ad regni procurationem veluti adminiftriopem.forùnt : aut princi-pis amp;; procerum côhlio,quinon gratia, fed languiriis vetuftate, ilium gradum obtînét. Huiufmodi proceres diriones habet,amp; qui fibi fubiiciuntur populos, qui eosin domines agnofcfit,amp;quodarn natura ü erga cos afficiuntur amore. Quivniusprincipisdu-dujferuorumqt minifterioreguntur prin-cipatus, illis princeps prçeft maiori cum au thoritatc. Nemo enim in rota prouincia eft,qui præter ilium fuperiorem alium a-gnofcat,amp; heui alij morem gerit, id tanqua adminifl:ro,adlcriptitioq; facit,nee funtilli vllo peculiari-amore affefti - Horum diioru regni procurandi generum exempla in hac noftra tempora incidunt : Turca ^.Gallia-rum rex. Turcæ tota imperij fum ma pote-ftas,'vnius principis nuru regitur, cæteri conditione ferm : atq^in præfeauris diftri-btito regno, diuerfos allegat adminiftrato-res,amp;proahimifui volunrate abrogat,fub-tógatque. ' i'

Verùm GaUterum rex pofituseft in medio antiquæ multitudinis dominöriqquos agnofcunt populi cis fubiefti, amp;nbsp;beneuo-lentiacompldélunturnetinent fuam autho ritatem , quamabeis rex Gnepericulo au-ferre nenpoteft, Quocircavtrunque eius B

18 Nicolai Machiav» generis fratum, qui animo reputat, is Tuf* cæ imperium occupaturus difficultates of fendet: fed co deuido, nulla eftdifficultas, quornodo retineatur.

Difficultatum caufæ, quominus Turcae imperium occupari pofsit,in eo vertuntur, quód qui illud occupare molitur, haud po* telt à principibus illius regni eó vocari, nee in fpem adduci eorum qui illum circum-ftant defedione, inceptum facilius redde-ie ; quod ex his, quas attigi fuperius ratio; nesproficifcividetur. Nam quumomnes linteius mancipia, eiq^ deuindi muite dif-ficilius corrumpi poffunt: amp;nbsp;fiquidem cor-rumperentur, parum inde tarnen vtilitatis Iperari poflet, cùm ipü ex allatis fuperius xationibus , populos fecum traheri non pofsint.

QuapropterTuream impetituro, illum fefc coUedum cogitandum eft fe effe innen turum, amp;nbsp;magis propriis viribus, quama-liorum ftudiis, amp;nbsp;(editienibus fuperadum. eo autem debellato, acielt;^ue fufo, fic vt e-xercitumreficere nequeat, nihileft,quod præcerprincipis ftirpemjfit pr^terea timen dum: qua ex tinda,nemo eft (cæteris apud populos fide amp;authoritatecarennbus) de quo nuis quem timeatreliquum.Et quem-admodum ante panam vidoriam nullam in cis hbi afcifcendis potcrat vidor fpem collo care»

P R T N C t P s» Ï^ collocâre,itafecudumillam, non eftqü6d amplius de illis reformidet. His contra« rium accidit in rcgnorum ( vti Galliarum eft)procuratione. Facilis emm tibi afeifeen ti aliquem ex primariis regiis patebit in ilia accefliis: in eis enim nunquam non inue-niuntiir,qui animo olFenlires nouas mo-liri ftudeant. Hi ob cas, quas fuprà dixi-mus rationes, adillud regnum viamtibia« perire, arque viftoriam expeditioremred-dere poffunt,ad quam pofteatuendam dif-ficultates iam adlunt penè infinitæ, non modo cum eis, qui tibi rueruntauxilio, ve-rùm amp;cum illis,quos opprefsifti. Nonfa-tis habet principis fanguinem extinxifle, fuperfuntetiamprimarijilli,qui nouarum ’ ftatus conuerfionum authorcs fefeconfti-munt, quibus quum fufficere non pofsis nec cxtinguere, illud quandocunque fefe occafio obtu]erit,amittis.

Nunc filpeftes quo in genere admini- ’ ftrationum fucrit illud Darij regnum,Tur-lt;æ admodum fimile inuenies. Hac de cau-fa Alexandrum oportuitin illud totum im-petum facere, eumque caftris exuere. A qua vidoria mortuo iam Dario , fecu-rum illud imperium, ex his quas fuprà col» legimus caufas,adeum concefsit. Sue» ceffores verb cius , fi concordes fuiffent, plane otiofi co fiui plane poterant : nam

20 Nicolai JMachiav* nihil tumultu? in eo fubortum xîft , quam. quo^ipfimet inter fc excitarunt.

i.Verùm quiinftar GaHiciregni fie confti-, tuti funt dominatus, fieri 110 poteft, vt tam, pacatè pofsidçanturHi»c,lt;;r.ebræ Hifpa-,; niarum, GviHuEuçn amp;nbsp;Græciae à Romanis^ defeftiones, quod frequentiores effent in-illis principum ditiones, quarum memoria quandjnyiguij:,de eatum poffefsionePkO-inani fempepjncertifuerunti./ Atpotentia d^diuturnffa^? imperij dclç.tgçarum recoC datione,fecurumius pofsidçiidifecun ha-biierunSgt;. Atque deinde fçjcundum quanX: quifqÿiUorpm fibi ia partis ptouinciispe- ; periffet aïuhoritatéc eriam inter fe beiium gffientes,)illarum quoq; pattern fccum tra- ■ hete ppjy.e^untdd^iprppterea,quód-ycte-ri s p nn c ifpis fublata ftirpQjquam Roipanos agnofeebantnaminem. ■ j t

His itaq; perfpelt;tis,nc.tnö Alexaqdricx-pUcatieommodi inretinendo Afiæ imperil admiration e capietur, ne que difficulra-tum, quas complûtes principes habuerunt (vtPyrrhus amp;: al ij multi ) in retinédo quod effet ilhs partum. Id enira non viâorisali-

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?; Js. j j varictatc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

ƒ1' .il l'; «sb'C” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QVO-(

PArti döminatus,G ex veten confuetn-dine libera fuerit, amp;nbsp;fui iuris viuendi ratio, in éo, vtius tuum retineas, triplex affertur modus. Primus, vt illum peni-tus euertas: alteret eb ipfe demigres ad ha-bitandum : poftremus, vt fuis legibus amp;nbsp;libertäre' (annuam duntaxatpennonem exi gens)finasillum vitam degere. 'Paucorum item ibi, quüllum dominatum tibi in ami-citia conferuatum eurer,conftituas: qui do minatus ertmaprincipe fit ibi locatus, no-uit fine eins amicitia amp;nbsp;potentia fe non pof fecon{iftere,oïinixeq;omniapropterea fi* bi facienda cxiftimabit,qub illfi illi tucatur.

Spartiatæ'atq-, Romani exemplo nobis effcponiint '. Athenas Spartiatæ obtinue* runt,5cThebas:ibiq-, paucorum do minatu ' conftituto,amiferunt tarnen. Romani Ca^ 'puam,Carthaginem amp;nbsp;Numantiam cen-fuerunt delcndas,non amiferut. Græciam ferè ad Spartiatarummodum retinere vo-luerunt, nec abrogatis eius legibus, eorum ' votis refpondir •. nc, vt ad earn retinendam coaftifint multas in ca prouincia vrbcs c-uertere. Qiiocirca nullum confilium tullus alferripoteftjquo fecurepofsideantur.

il Nicolai Mackiav* qnàmeuerGo. In cuius enim poteftstem venir ciuitas, fuis legibus quæ utaffuera vita in ducere,ncc is euertendam putatgt;illani feeuerfuram expeftet. Semper enim dcfci-fcendi tempore habet, quo confugiat,ad fuos nempe illos orifcos ordincs, qui nec temporis diucurnitate, nec beneficiorum collationc vnquam obliuioni tradi pof-funt, amp;nbsp;vtquibus fiat,quiequid profpicia* tur (non diftraftis ac difsipans habitatori-bus} nunquam illud libcrtatis nomen, in-ftitutaq; ex eoriim animis excidunt, amp;nbsp;ad omnem rsrum cuentum ftatimeb fit redi-tio:veluti à Pifanis poft totannos afcruitu-tcilla,adquam Iftorcntini cos adegcrant, faiftum vidimus.

Verum ciuitates, aut prouinciæ, qu« lûb principe, cuius ftirps rotapericrit,parère funt aflueta:, libcram viuendi ratio-nemnon norunt, vtadarmacapienda rar-diores habcantur,faciliusque princeps eo« fibi conciliate, amp;nbsp;ab cis fe lêcuriorcm rcd-derepoteft. Partim enim obedire confue* ucrunt,partim amilfo veteri principe, in eius locum, quem alium fufficiant, inter fe conueniunt.

Atin Rcpubl.vitaeftdiuturnior, odium maius,ma!or vindiftæ cupiditas, nec veteris illius libcrtatis memoria finir, auceas iïnerepoteft, vt conquiefcanc,ira vt fccu-xioi

NEquem capiatadmiratio,ficaquam fumdeprincipatu prorfus nouo in-ftituturus orationem, illuftria cum principum turn principatuum proferam e • xempla. Cùmenim homines aliorumper-liagatas vias incedant, amp;nbsp;imitanone in fuis aftionibus procédant, nec prorfus tarnen aiiorum vias tenere, aut quorum imitans virtutem confequi pofsis , viii prudenris crt,femper prænantium virorum iter in-gredigt;amp; qui excclluerunt cos maximeimi# tari: ne fivirtus propriaeo nonaccedit, alv quid faltem odoris affletur, prudentium ugittariorum exemplo, qui quo ad ferien* dum intendunt, longius efle conieftantes, fuiq; arcus vi quoufq; feriat cognita, altius fibi fcapum proponunt, quam vt fit meta ad hoc deftinata: n on quoad tantam altitus dinem fuo robore, aut fagitta eó impellat, fed vt duftu altioris fcopi qu6 coUimarunt, peruenirepofsint,

Principatum propterea omnino, qui in ditionemnouiprincipis, cui iam procura» tio eius eft deiata, couccisit, plus minusuc

?4 NlCOLAl'i MaCHI AV* 4if6cuJtatibiis ad eius cofcruationem per* Hde conflictan dico, pro vt qui ilium efta-deprus.plus minusue virtute eft cumula-tus,Etquomam tabs reicucntus,quo quis expriuata ftatus fin conditione ad imperium enlt;jirur,prae fe fert virtutem quanda, aut fortunam, yttaq; harum duarum non-nihil ex diffic-ultatihus,quibus afheirqr mi-tigari videtur zitamen qui minus fortunæ infeditfauori, isdiutius fefe in principatu conferuatum tenuit.

Parit etiam expeditiorem facultatem, quod princeps çùm alibi ditionem vllam non habeat, adigitur, vteo demigret præ-fensadfuturusad habitandum. Verumvt ad eos,qui non Fortuna,fed fingulari virtute in principes funtcuefti,veniamus: excel lentiores dico fuifle Mofen,Cyrum,Romu liim, Thefeum, amp;nbsp;id generis alioS. Etfi de Mofe non eft quod loquamnr f vt qui dun» taxât, que fibi diuinitùs fuerunt à Deo prç-feripta, pure fuerat exequutus ) nihilomi-nus ob earn gratiam,qua Dei colloquio di-gnabatur, merito quis eumadmiretur. At-qui Cynim amp;nbsp;reliquos, qui régna fibi pepe rvrunt,amp; conftituerunt,fi quis confideret, omnes admiratione dignos inueniet: fique eorumcumMofis, cuitantus contigit preceptor aftionibus amp;nbsp;peculiaribus inftitutis confecantuc, haud dUsiniilia videbuntur.

' Atq; corum rerum geftarum, amp;nbsp;vitæ ratio-nc perpenfa,nihil quàm occafionem à for -tunacis fuiffe oblatam Icntiemus, quæ oc-cafio facultatem præbuerit, quo earn for-maminducerent, quam fibi fore aptam up . dicarunt Quaoccafioncfemota eorum a-nimivimis extinfta iacuifret,amp; finevirtuté occafio,fruftrafefc obtulifTet. Neceffarium itaqj RieratJfraeliticumpopulumMoG ca-ptiuuminÆgypto teneri,ab ipfisq-,Ægy-ptiis opprimi, vt duro feruitio fi leuari vo-luüïent, ad ilium fequendum effent animo iamaffeéfi-Peropportunum fuerat Romu-ium vna Alba non capi, amp;nbsp;recens à par-tu proiici amp;nbsp;exponi, quo Romano impe-rio potireturjamp;tantæ ciuitatis haberetur conditor.

Cyrum,nAcffe fuitPerfaS Medorum im perio infenms, Medosqj ipfos diutina pace amp;ocio,tummolles,turneffœminatos of-fendiffe.

Exerere animi fuivirtutemThefeonon dabatur,nWi vagos difperfosep, Athenien-fesinucnifföC. Felices igiturhæ occahones, ’ hos virus effecerüt ■. ip la autem occaho eo-■ rum anirniv’rturepræftanti,fuitperfpeôta . amp;cognita, cxquo eorum patria, tum no-ninis amplitudmem, tum fummam felici-

26 Nicolai Machiav* imperij procurationem euehuntur, labor« return potiuntur quidem, at partum fum' ma facilitate pofsident. Ex nouarum c-namlegum fandionc,amp; conftitutionum modis aliqua ex parte fuboriuntur,quæ ha bentur in acguirendo principatu difhcul-tateSjquód (cilicet ipfis principibus nc-cefsitas illarum inducendarum affertur, quo eorum ditio amp;nbsp;fecuritas confirmât! nitatur.

Confiderandum quidem ed, nihil diffi-cilius ad tradandum, nihil incertius vt ob* tingat, nihil denique periculofius vt ferue-tur, quam inducendarum legum nouarum fefe authoremconftituere. Quienim primus eas fancit,infenfos omnes illos habet, qui ex antiquis inftitutis comodacapiunt. Quibus verb noui return or^nes vtiiitati forent,frigididefcnfores apparent. Quite' por, turn aduerfariorum metu, quibus leges fruduofæ acbeneficæ habebatur, tum ex hominum incredulitate, quinunquam nouærei fidem habent,nifi firmamexpe-rientiamindeprofeitam videant, Hincor-tum habet, vt quoties aduerfariis inuaden-di occalio fefe offert, id faftiosè agunt : i’ll verb frigide defenfionemfufcipiunt, fie, vt fimul omnes periclitentur.

Expendendum efticcirco, fi probèhanc partem difeuffam volumus,aniftinoui le-g^itn

gum conditores, feipfis tantùm nîtantur, an ex aliis pendcant : id eft, an vt pofsins quodinftituunt, cffcftumredderc.an alias rogare fit opus,an pofsint cogéré. Si pri-.mùm,nunquam non pelTum abeunt,nec quiequam ad effeftum deducere poiTunt, Vcrum vbi à fe ipfis pendent, atque cogéré pofliintjiam turn eft,quum raró pericU-tantur. Hinc faftum eft, quos praediximus armis inftruftos, cos omnes victoiiam re-portaffe, Porró inermcs,doi-nitospcriiffe. Nam fecundum ca, quæ difta funt, popu^ lorum enam ingenium eft varium amp;nbsp;incon ftans, amp;nbsp;vt aliquid perluadeatur,nihil eft negocij ’.at in recepta perfuafione vt per-ftent,difficile eft. Propterea ita inftruótum efie oportet jVt vbi eorum fides concide* nt,hanc ipfam neceisitas illis exprimât, visc^ue extradât. Mofes, Cyrus, Theleus, Romulus nunquam inermes fua conftitu-ta tandiu feruanda curare potuiffent, vti no ftra tempeftate Hieronymo Sauonarolar accidit, qui ftatim à multitudine fidem déférente, cùmnon haberetqub illam inac, cepta fide retincret, nee nondum perfua-los adigcre poffct,in ipfis legibus innouan^ dis periit,

Quapropter huiufmodi homines co* nando , agendoque maximis conflieftan-tur diffictucatibus. Porró eorum pcricula

aS Nicolai Ma ch tav» •(quæ tarnen animi virtute funt fupéra'ndl) nn adminiftratione confiftunt: Vérùm illis exantlatis,ac veneratione dig.ni habe« cœ-pti, extinflis tandem iis,'qui lUanarnraiil-uidia fl3grabant,poLentés pej-mahentjOm-nipericulovaèui^honorati amp;nbsp;f-feeï.'

His tam fuWi mibus exemplis vnum Jiu-miHun adiieiam, led quod cum illis fitpro-portion em habiturum. Id eret Kiefon Sy-neufanus-ïs expriu-ato inSyracüflrüprin-cipatum fuer.tt ene^us j nee quiequam tarnen habuit,quôdrôrtunæ acceptum ferret, prærer oceafionem. Syraenfani enim opprefsi, ducem illum crearunt/id caufam atculitj vtmereretiif eorum decerhi prin-ccps.Qiiietiaminpriuataitavirtuteexcel-ïuit,vt qui de eo fcripferut,nihi!-ad regnan-dum illi defuifTe præter regnum afierat.Hic veterem militarem difciplinâ aboleuit, no-uaminftituit: antiqitas amicitias deferuit, nouas complexus. Atq; vbi amp;nbsp;amicitiam, amp;militum manum fe habere in poteftate cognouit, potuit his iaftis fundaméntis quicquid vellet extruere-Sic vt adeptiojma gno:poflefsio,nullo ei Heterit labore.

DE I 1 S Q.y I N O V I S V N T princepdUbut alicnii viribiK,^ fortu-M ejutefitis. Cap. VII.

erîgunt«t|n.uUo,.vt eo perueniant, at pluri-nw negotio fit fefe vtin principatu fuftine-. antyacmiplo progreffu nullam incurrunt. oifhçultaten}, qu^^oquidem eo aduolant:, atvbi affçderint, tune amp;nbsp;laboris Senegocii, nbsp;,

multum adnafeitur., Hi fane funt, quibus apt pecunia, aut donantis cuiufpiam libe-r^litatSjaliqiia obuenit iuiifdiüio,vti com-;, pluribus in Græciædn loniæ amp;nbsp;HeUelpon-^ tl ciuiratjbus accidit ; vbi Darius ad jfuam i-pfius felutem amp;nbsp;gloriam, mftltos denaffe, pjincipatu conitat. quo etiam modo impe-, r^torqs-^qlim per fordes militibus corru-f ptis,ad imperil procurationem crigeban-gt; ti^r. Hi fane arbitrio,amp; eorum fortunafim-, pliciter pendent,qui eos in eum honorij^ , gradum.addnxerunt. Vtrunq^ plane reseftf perquam volubilis amp;nbsp;in conftans,mee præ-v tereailium gradum tenere,aut feiunt aut^ poffunt : quandoquidem nifuquis furnmpi-ingenio,fummaq-,virtutcfirpræditus(pri--, uata Fortuna femper cum vixcr.it)è ration? , ' non eft, vt iraperare iciat. Nep jnquam po-.-i teftmaip,viribus, quæ amuæ Gnqßcfidepe-. nitiiscaret.-, --’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rj

Adhæc,-i'çrum ftatus, qui,fie repente 8c fubitôierumpunt,vti naturæ cetera omnia,,, quæ ortu amp;nbsp;repentino quodam incremen-,. to^fiunt, nec radices agerc, nec quæ eo rc-fpondeant hab crepoilunt, quo minus pri-

^o Nicolai Machiav» mo quoque aduerfo tempore extinguan-tur: nifi iam, vt diftum eft, qui fie in prin* cipatum funt elati, tan ta virtute excellant, vt ftatim norint fefe ira comparandos, vt quod Fortuna eis in finum demifit complc-^endum, tueri ac fuftinere pofsint : arque, quæ ali; ante delatum prineipatum Funda» mentapofueruntj eaipfi tandem poftea cu rent iaeienda.

In hune duplicem modum, quo quis For tuna^aotvirtute in principemerumpit, duplex exemplum memoriæ noftræ tempo-ribus exeerptum proferam : Francifeum Sfortiam fcilicet, amp;nbsp;Cæfaré Borgiam Fran» eifeus omnes modes perfequntus ad cam rem idoneos fumma etiam virtute jè pri» uatacondit’cne adMediolanenfis imperij fafligium peruenit, quodque rot cutis Fuc-ratadcpru.lt;i,minimo négocia tueri ac furti-ncreporuit. CæfarveroBorgia(cuivulgô cognomen Valentino Fuit ) etfi omnem o-peram adhibuit, amp;nbsp;ea omnia curafler Facienda, quæaprudentiFortique viro expe-Ûari poterant, vtin iis ditionibus, quas arma amp;nbsp;aliéna Fortuna conceflerant, radices aFfigeret,nihilominus cum paterna Fortu» na, qua ad prineipatum Fucrat cue dus, v-nà amp;nbsp;ipFe concidit. Quienim initio (vt di-Öum eft) Fundamenta non ponit, pofict (guidera ( lieer non fine architect! incom-modo

P R I N C E P s» 51 modo amp;nbsp;lt;îifcrimine)fingulariquadam vir-tute inpofterumiacere. Si itaqueprinci-pis Valentiniprogreflus confiderentur, facile perfpicietur, quàm optima ad futuram potentiam ipfe fundamenta fubftruxerit: quæ nequaquam fupcruacaneumeft exa-minare. Quæ enimmelioranouoprirci-pipræcepta tradi poffent, quàm cius afiio-num exempla cquidem non video . Atqui fi eins difpofitio return ei nihil adiumend attulit, id non cius culpa accidit, fed extra-oidinariaquadam,amp;. extrema fortunæ ma lignitate.

Aliis ex aliis turn præfentibus,tum futu-ris diff.cultatibus Alexandri Sexti animu« dikmebatur, cum fibipotentia auftum fi-liuin pcrcupcret.Primiim non videbat,qua tatione illc aliquoprincipatu, qui pontifi-ciæiurifdiftioni non fubeffet, ornariauge^ rique poffet ; fi verb,quæ pontifieij iuris eG fent, ad ca furripienda fe conuerteret, feie# bat, nee Medlolanenfem principem, ncc i Venctos id efle paifuros: iamquc Fauentia, i atque Atiminum inVenetorum ditionem I concefferant.

1 Perfpieiebat præterea Italica anra, amp;nbsp;\ quæ priuatim mis commodis fubferuire 1 poterant, in eorum manu effe, quibus Sa# 1 cerdotum potentia,quominus ilhs hde-1 re poflet, fermidabihs erat ; in Viiiaorum

3^ Nicolai Machiav* nempe,amp; Columniorum familia, nee non , eorumfedatorumpofita. Turbandipro-prerea fuerant ordines illi, atq-, Italic« res confundendæ, quo aliquarum partium in ca prouincia dominus fÏeret;quodquidem nullius fuitnegotij.Reperit enim Venetos, qui aliis de caufis impulfi, animum eó ver-terant, vt Galli in Italiam iterum tranfmit-terent:quod tantum abfuit vt Alexander lïtauerfatus,vtLudouici régis conftiturio-nematrimonij,faciliusreddiderit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

; Auxilio iraq-, Venetorum atq; Aiexandri confenfu,rex Italiam repetiit : nee Valenti« n^s primum,Mediolanum appulit,quód a*.l Flaminiam expugnandam' ei authorita-te regia adiudicatam, copias ab Rege obti-Huit. Parta demum Flaminia,Co]umniisq; artritis, cupiens Valentinus illam tuen atq;-ad maiora,fi qua poffet progred;,duo ilium interturbabanf tumpropriaarma,quæ in/ fidaiudicabat, turn GaUiarum régis fibidu bia volûtas. Timebatjiimirum Vrfinorum arma,quibus hadenus vfus erat, ne fubtra-herentur: iiecfolùmimpcdirenc quod fibi 4 adiungi moliebatur, fed amp;nbsp;quod effet par-' tum,auferrent,Regemqueipfum, ne idem facerer,verebatur. DeVrfiuisiam fpecimé cepcrat,cum expugnata Fauentia Bono-, niam eft adortus ; tune enim illos frigidefe lt;nbsp;gerere’conlpexir. Porrq quid animi effet. '

P R I N C E P s» 35 Regijîam inde tune prçfenferat, cùm Vrbi-natium principatu occupato, Etruriam in-uaferat;à quo incepto Rex eum reuocauit.

Hac de caufa Valentinus animo ftatue* rat non amplius à Fortuna,aut ab alienis ar-mis fibieffe pendendum. QuocircaVrG-norumacCalumniorum parteis Romç at-triuerat.Nam omnes qui illis adhærebant, nobiles Romanos ad fc pertraûos, vberio-ribus ftipendiis ac return gerendarum mu-niis,pro cuiufq-, conditione excepit: vt pau cis interiedis menfibus ilia animi eorum Îiropenfio partium refrixit, touque ad Va-entinum fefe cotiuertit.

Ad hæc occafionem,qua Vrfinos perde-ret ( Columniis iam dilperfis) expeûauit, qua féliciter obUta,felicius in rent fuam eft vfus. Cognito nanque(fedferô) ab Vrfinis Valentini,arquePontificis potentiam fibi «xcidio fore, concilium Magione in agro Perufino indixerunt, Quæ tes Vrbinatium defeaionem, Flaminiæ tumultum,ipfi verb principi Valentino infinita excitauitpe-ricula:quæomniaGallorumauxilio fupC' rauit. Verùm vbi ad ilium exiftimatio fe re-tuliffet, Galliæ exterorumque diffifus opi-bus,ne amplius illas experiri cogerctur,torus ad fallacias, fraudesq; ftruendas fe con-uertit:ac eb vfq; animum Gmulatum gefsit, Vt Vrfini fccum, authorePaulo, in gratiam

54 Nicolai Machiav, redierint ; erga quem Paulum nullum officiorum genus, nullum necefsitudinis ius, quibus ilium fecurumredderet, omifit,ve-ftibusjpecunia,equis donatum : fic,vt eoru imperitafimplicitas inillius poteftaté, cos Senogalliam occidendos attraxerit.

His igitur primariis deletis, eorum partium feftatoribus in fuam amicitiam addu dis, fads firma fundamenta ad potentiam comparandam fubfiruxerat, Flaminia oc-cupata, Vrbinatium principatu fubafto,eo' rum^s populis,quód nonnihil felicioris fta tus (vteisvidebatur) deguftaffentjad fuam amicitiam adiunftis.

Et quonia hie locus dignus eft, vt quern quis obferuet ac imitetur ■, præt^rmiffum nolim. Poftquam Valentinus Flaminiæ re-rum eftpotitus, eamq; à nonnullis tenuio-ribus tyrannis teneri offendiiret,quiq; fub-iedos populosdifooliatos citius,quame-mendatos dimifilfent : difcordiarum præ-terea quam concordiæ maiorem præbuif-fent licentiam, vt iam totam prouinciam latrociniisjrixisjamp; omnis infolentiæ gene-re refertam cerneret, iudicauit aliquem ibi legitimum rerum ftatum conftituendum: quo illam pacatam regiæq; veluti poten-tiae-morigeramredderet. Ob id Remeruin Orcum virum crudelem ac promptum,penes quern elTct fumma poteftas, illi praefe-cit.

P R 1 N C E P S. 5^ cit.Hicbreui tempore prouinciæ tranquil-litatem, concorüiamq', fummacum exilai-matione reftituit, Ad hæcvifum eft princi-piinremfuamnon efle, immodicam illam fuipræfefti authoritatem. Timebatenim ne ilia in odiuincurreret-.ea de caufain media pronincia, indicium quoddam rernm cinilium eonftituit, cuiiurls amp;vfus fori pe-ritifsimus praeeflet aliquis, quo in loco hr*-gulæ totius prouinciæ ciuitates fuum ha-berentaduocatum amp;nbsp;caufarum aftorem.

Cumautem feueritatem illam nonnihil odij fibiconflaffe animaduerteret, vtillud cx ariimis multitudinis detergeret, feque purgaret ,atque in primis ornnes lui ftu-diolos efficeret, oftendit, fiquid fæuitiæ in prouincia fuiffet admifTum, id non fe au-thore, fed adminiftri acerbiore natura fuif-fe fadum. Atqj ad hanc rem ornandam oc-cafione arrepta iudicem illum in duas par* teis difcilfum fummo quodam mane fru-fto ligni, ac cruento gladio ad eius latus a-ptato,in Gçfennatium medio foro firatum deponendumcurauit. Ferum iftudfpefta-culum momentQ temporis effecit, vt fibi populi fuiflefatis falt;lumputarenr,amp;inih| porem verterentur.

V criim vt eb redeat oratio, vnde digref-fa eft, princeps ipfe cum fe fatis magna po-tentiaauAum cernetetjamp;periculisprxki}

3^ Nicolai Machiav» tibus ( quod ex animi fèntentia probe af.^ mis fefe inftruxerat,amp; qü^pröxime fibi no citura videbantuf 2Xtinüaiacerertc}aliqua ex parte liberatum, rcliqüus erat (fi êu hïSgt; quæ nbi parts client opes ad maiöra pro-gredi vellet) qüi habebatur ad Gallos relpe dus. Ammaduertebat enim Regem,qui fe-ró erratum fulirnagnouerat,id non concef furum. Nouas iccirco amicitiascornpara-re : fub GaUorunt adüentu in régnumNea-politanuni cofitta Hifpanosj qui tune Caie tam obfidiorie prerhebant, curh Gallis vacillate , ac illud animo obferuaré füo ^ quo pado fe tuttim àb illis præftaret. quod fanè ex voto ceciditTet, fi Alexander vitam cum morte non cotrnnutaflef. HæC autem ad res præfentes fuérunt eilis rerUm geftarum confiiiaamp;adminillrandi rationes. Quæve ró ad futuras fpedabànt, illud ei dubium e-rat,an nouus pontificiç dignitatis fucceflbc ei futurus efTet amicus:amp; quç pater Alexan lt;ler concelTerat, is adimenda tentaret. Vt autem hoc fe metu liberaret, quadruplici idratione moliri cogirabat. Primum omnium , quos dilpoliaflet nobiles, vt eorum totam ftirpem excinderet : quo omneslæ-dendifui occafiones futuropontifici prs-riperet: præterea, vt omnibus Romanis pa tritiæ mentis fibi amicitia deuindis, eorum opepotiheis animum fræno compefceret: deinde

P R 1 N C E P s. 5r deinde Sacerdotum collegium ad feomni qua poffer ratione pertraheret, fibiq; con-ciliarer-.turn demum tanrum impcrij ante obirumpatris fibi adiungeret, quanto fuo Marte primae cuiq-,imprel'sioni poffet reG-ftere. Ad finem vfque,norum tria,cum Alexander mortem obiret, perduxeiat : quar-tum pene confecerat-Quandoquidéquot-quot potnit nobiles affequi, paucis elapfis, omnes trucidauit-Iamqj patritiam gentem Romæ fibi deuinftam tenebat : turn Collc-gij maximam partenthabebatfibifuffraga* tnram . Porto anirno Ratnerat, quo noua fibi imperij fieret accefsio , totius Etruriæ principatumoccupare. Iamq;Perufmi in fuam ditionem concefferant, SeTraianus porrus Pifani autem in eins fidemamp;clicn-telarp fefe contulerant,amp; tanquam nuljam diet babiturus amplius GaUorum ratione {neccnimdebebatiHisijim fpoliatis regno Neapolitano ab Hifpapis, lie vt vtriq-, adi-gerentur ilium fibi .conciliare)protinus Pi-fas ipfiliret. His peraais,Lucenfes,Scncn-fesq, ftatimcedebant,tumobin Florentinos odium,turn ipfius pripeipis metu.Cæ-terùmFlorentipis nullus dabaasr elabepdi locus. Qubd fi cueniffetjVti rP veraep jpfo anno, quo Alexander è yira difcefsit, eue-niebat, tantpm virium fibi adiunxiffet amp;nbsp;authoritatis, vt fua ipfius potentia fe lufti-

33 Nicolai Maciiiav» hcre:ac tuen potuiflet: nee fortunæ, nee a-iiorùni opum, fed fuse virtutisj amp;nbsp;potentie aufpiciafequuturus.

Sed quintuhi poft annum, ex qua gla-dium diftringére cœperat, Alexander natu-ræ concefsit, illo duntaxatin Flamini^te im perió probe firmato, cætera dubio, lethall Inorbo cori epto,inter duos potentifsimo-rumregum exercitusfibi infenfos relido» Inerat principi tanta artimi ferocia amp;nbsp;ela-* tio, amp;nbsp;vfque adeb probè tenebat, quibus artibushomines cÓciliandi, quibusde per-dendi effent, tamq; firma erant, quæbreui temporis Ipatio iecerat Fundamehta,vtnifi in fe illos ingruentes exercitus habuiffet, vel laltem aduerfa valetudine non fuiffet rietentus,omnemdifficultatem fuiffet fu-peraturus. Qiiodautem eius fundamenta firma effent,illudperlpicuum facit, quod ad menfem totum Flaminia illum expefta uit : Romèe admodum fecurusmanfit : ad-Ïientantibus item eó Balionibus ,Vitelliis amp;Vrfinis; nemo tamenineum iammori* bundum eft repertus, qui fe illis couiunge-ret. Potuit fanè,fi no quem vellet,at faltem pontificem non creari, quem ipfe nollet. Atqui fi cum Alexander è vita difcederet, i-pfcprolpera fuillct valetudine, omnia ex-Ï»licata,omn ia plana reddidiftet. lamq; eo tcmpore,qu o Iulius fecundus pontifex Ma ximus

Princeps». 39 ximus fuerat creatus,mihi dixerat, fe ad o-mnem rerum euentumjquem apatris mot te futurum putarer,longé in pofterum pro-fpexiÜe, atq-, remedia comparalTe ; illud v-num duntaxat feprxteriiffe,quód fcilicet nüquam putarat lub eius morte, fibi etiam cum morte effeconfligendum. ...a Omnibus itaque principis Valentini ha-rum rerum geftaru rationibus in fummam adduftis, non video, qua in re eum repre-hendam: imb omnibus potiusimitandum proponi illis exiftimo ( vt ego feci) qui ad jmperia,fortuna duce, amp;nbsp;alienis armis funt prouefti. 'Aliterenimcum magnosamp;ela-tos animos gereret, illum animi propofitis ad altiora impeUentibus, rem fuam admi-niftrare non poterat.Vitç duntaxat Alexan dribreuitas, eiusq ipfius infauftavaletudo illius confdiis eft aduerfata. Qiiamobrem qui in eo, quem recens eft adeptus princi-patu, neceffarium ducit fe ab hoftibus tutu 2ftererc,amicos parare, vi aut fraude vido-rem ede, populivel beneuolériam aUicere, vel eidem metumeutere, milites vt fequan tur, fi mulquc vt obferuent eos qui polTunt, aut funt nocituriperderemouis. artibus vc-teres ordines amp;nbsp;inftituta inuertere ; feuc-rum effe amp;nbsp;grauem, magnanimum amp;libe-» ralem, infidam militiaextinguerc,nouam inftituere;Regum amp;nbsp;principum amicitiam

40 Nicolai Machiav» conferuare,ficvtgratete benefieüs cumulent,vel faltem timide otFendant, recentio-ra exempla, quam huius principis rerum geftarum connlia amp;nbsp;arteis, certè inuenire non potent. Illud duntaxatcicrimini dari porte videtur,quód in cooptatione ad fum-inumpontificatumïulij II eligendi optio-nem arripuit non bonam. Nam fi eleftio-nis pontificiae,quam expetebat, compos erte non poterat,id faltem fibi integrum re-linquebatur, vtimpedireportet quemipfê nonet. Nee vnqUam in eam fententiam ad-duti dcbiiit, Vt quifquam ex co Cardinaliu numero inPontificem Max. affumcretur, quem ipfe aliquando aliqua affecilfet iniu-ria: quiq; in éam dignitatem cuedus,ab eo fibi timendum putaret. Exiftuntenim ho* minum in hommes iniurix, aut me tu, aut odioquodarn.

Quibus veró inter alios jpfeiniurium fe præfiiterat CardinalisTitulo diui Petri ad vinçula erat, amp;nbsp;Columnius, Cardinalis ité Titulo diui Georgij amp;nbsp;Afcanius: cæteris o-mnibus id dignitaris faftigium aflequutis timendus reiinquebatur prêter Rotoma-genfi atq; Hilpanis : his quidem ex officio, amp;nbsp;fanguinis coniunaione: illi vero propter potentiani, quód effet GaUiarum regi affi-niiate coniunftus. Ob id Valentinus Hi-i^anorum quempiam ad pontificium illud munus

P R I N C E P s, 41 munus obeundum creare debuerat : id au-tcmfi minus dabatur,in Kotomagenlem k.firagiis indinandum erat, nufquam verb gentium in Cardin. T. D. Pétri ad vincula: quandoquidem qui in ea cft fententia, vt exiRimet magnorum virorum inueterato odio nouis beneficiis obliuionem induci poiïcjis vehementer fallitur.

In errorem igitur delapfus fuerat Valentinus ineo ipfo eleûiônis genere, caufam-que attulit, qùa omnibus tandem bonis Sc fortunis fuis cuerterctur.

I Am verb cumduabus etiam rationibus èpriuato quis ad principatumproueha-lt; tur,quænon prorfus aut fortunæ,aut virtuti funt acceptæ ferédæ, hand illæ præ-teriti polie mihi videntur, ÔC fi de altéra dib fufius differi porter, vbi deRebufp.elfer tras étatio. Hæ autem funtcumaliquo fcelera-tü confilio, amp;nbsp;nefario ad imperium afcen-ditunvel cum ciuis fuorum ciuium fauore, patriæ principatumoccupât. Atq;de pru ma ratiene diflerens, duplici eaexemplo, ne id iubeamus laboris, vt de dignitate.aut kuius rei indignitate nobis fit differédum, explicabkur:primo ex veteiibus,ex recen-

41 Nicolai Machiavx tioribus alter o defumpto.Imitari enim cu-pientibus ( fi rei necefsitas ad id adegerit) ca fans cffeiudico.

Agarhocles Siculus, non modo è priua-ta, fed abiefta amp;nbsp;infima Fortuna in Syracu-farumregémeuafir. Is figulopatrenatus, per omnesfuæfortunægradus femperfla-gitiofamvitam,ac fœdifsimam degit: fua tarnen (cèlera tanta cum aniini amp;nbsp;corporis vif tute con fociauit, vt animum cùm ad rei milicaris difciplinam appulilfet, eó per eius gradus dcuenit,vt Syracufarumprætor fue ritjcreatus. In qua dignitate conftitutus, cum iam in animu induxifTet fuumvt prin-cipatum iniret, ac id, quod omnium con-fenfu fuerat illi conce(lum,vt retinerene-mini deuindus ftatuilfet, fuo confilio cum Arhilcare, qui turn in Sicilia cum copiis fti-pendia merebat communicato, populum, Senatumq; Syracufanum die quodam co-egit tanquam aliqua,quæ è Republica effent, deliberatufus: acadnutumad id con-ftitutum iufsit,aRiis militibus omnes fena' tores, omnes4itpopulo ditiores ad vnum interfici:quibusrrucidatis, principatum il-lius ciuitatis occupamt: ac fine vlla ciuili controiierfiaillum retinuit. EtlicetaCar-thaginenfibus bis fuerit bello fraftus^ ac demum obfidione inclufus,tiuitatem tarnen fuamnonmodódefenfam confcrua-uit,

P R I N C E P s; 4J Ult/ed fuarum copiarum parte ad chis pro» pugnationem relira, cum-,gîtera Africain eilaggreflus, ac breui tcmppris fpatio, Sy-raculas obfidionc excmit, amp;ipfos Cartha-ginenfes incxtremam adduxitrerum diffi-cultatemificvtpace fada,Africa eflcntcon tenti, Agathocli verb Siciliam relinquen« dam dccernerent. Qui itaque liuius viri re-rum geftarum rationes animo reputaret, nihil, aut parùm in eis , animaduerteret, quid fortunæ foret adferibendum : quan-doquidem, vti iam didum eft, non alienis aufpieüs, fed militaris difeiplinæ gradibus, quos infinitis pene incommudis ac penen-lis confcenderat,ad principatum peruenic: eumq^poftea incolumem vt conferuarct, tot animofa confilia, totq, rerum difcrimi-na fubire non reeufauit.

Cæterumvirtutis nominehaudquaqua cohoneftandumvidetur fuisciuibus mortem attuliffe^amicorumproditorem egiffe: nulla fide, nulla pietate, nulla religione te-neri. Imperia hæ rationes parare quidem poffuntjatgloriam nó item. In adeundis e-nim pericvilis,atq-,ipfis exantlandis:fi Aga-dioclis virtus fpedarctur, aceius animi in perferendis,rebusq, aduerGs Cuperadis ma gnitudo,n5 videtur cur inferior quouis du-cu excellcntifsimoru haberi pofsit. Nihilo-minus eins animi effera faeuicia amp;nbsp;inhuma-

44 Nicolai Machiav» nitas, cum infinitispenè ac fœdifsimis ein» flagîtiis coniunfta, non patitur,vtinter vi-fos virtute præftântes celebretur. Quarc fortunæautvirtutiacceptum ferri nonpo tefb, quod ipfe fine earum aufpiciis eft con-fequutus.

Ætate nortra Alexandre vu.Pont.Max, Oliuerottus Firmanus cum fuperioribus annis ætate puer eilet reliftus, a materno patruo,cui loanniFoglianonomen erat^e-ducandus fufeipirur: acab ineunte adole-fcétia Paulo Vitellio in re militari inflituen-^ dus traditur, vt illius difeiplina cumulatus, ad aligne m militiæ prçllantioremgradum perueniret.Pau!o deinde vita fünfte,aufpi» eiis Vitelloccij eins fratris ftipédia meruit, atq; breuifsimo temporis fpacio, quód ingénié folertieflet, amp;nbsp;corpore amp;nbsp;animo a-cer,inter primarios fuæ militiæ,locumob-tinuif. Verùm cum illiberalis amp;nbsp;feruilis ani-mielTe exiftimaret, fubalieno imperio fti-pendia facere, fubiit eius animum ea cogi-tatio, vtfubfidio nSnullorum ciuium,qui-bus patriæ feruitus libertate charior eilet, ac Vitelliorum fauore Firmumvrbem oc-cuparet,acliterasad loannem Foglianum dedit,feeomplures annosalienumàpatria fuille cupere amp;illum amp;patriam fuam,atqj criam aliqu#ex parte, quæ fibi obtivilTcnt patriæ bonaobireacreuifere. Cumq^ non alio

P R I N C E P s* 45 alio confilio labores fufcepiffet, quam ho' noris caufa adipifcendi, vt ciues intcUigc-rent à fe nee trafmiffu m, nee vllum tempus vacuum prætermiflumrdefiderioteneri,eb honorificè centum fuorum amicorum,{er-uorumque equitibus comitatum remeare: Rogare itaque, vt cum Firmanis agere nc 1 grauaretur,quoillumhonoratè exciperét-ld enim non foliim fibi,fcd amp;nbsp;illi præcipuc, vt qui fuerit alumnus,honori futurum.

Quamobrem loannes nullum erga ne-potemprætermifit,quod illideberet offi-cium:ac aPirmanis fummo cum honore e-ius opera exceptus,ad proprias ædes diner tit: vbi aliquot interieûis diebus, üsq^ o m-nibus, quç ad futurum facinus patrandurri forent neceiTaria,diligenti cura firuftis, lau tifsimum conuiuium in hit uit : ad quodio' annemFoglianum,vnà cum ciuitatis pri-mariis omnibus inuitauit,ac epulandicum iam finis effet, cæterisqi o mnibus, quæ in conuiuiis obleftamenti caufa adhiberi fo-lent, lætitiæ irritamétis femotis, fermones Oliuerottus aftu quodamintulit graues de AlexandriPont.Max.deq-,eius filij poten-tia, atq-, de eorum rebus geftis ; quos exci-pientibus loanne, amp;reliquis omnibus, aff furgitille ftatim. Hæc fuut, inquit, de qui-bus in fecretioreloco eft differendum ; atq, in cubiculum lefe recepit, qub loannes Sc

4lt;^ Nicolai Macmiav. reliqui omnesillumfunt fequuti.Necdum confederant, cùm ccce c cubiculi fecreno-ribus locis profilientes milites, qui loannc amp;nbsp;quotquot ibiaderanttrucidarunt. Poft patratam cædem, equum Oliuerottus con Jèendit, ac vrbé totam excurrit,fupicmuiTl que magiftratum in curia obGdione cin-xit : fic vt metu adaftus eius imperia detre-ftare haud potuerit, adeiusq;voluntateni return ftatum,cuius ipfeprincipem fe con-ftituit,ordinauir. Interfedis autem omnibus, quiautlæfi,autoffènfi ei nocerepof-fent,nouis legibus ciuilibus ac militaribus fefe rnuniit: ficutinteriefto duntaxat anni G^atio, quo principatum tenuit, non folùm fccurus agebat in Firmana ciuitate, verùm oiTinîbus,quî circunftabant,popuiis faftus eft formidébilis. Eius autem expugnatio difficilis admddum führet æquè ac Aga-tboclis, nifi in fraudem à Valentino fiuiftet fe illici, cùm Senogalliæ, vt didum eft, Vr-finos cepit, amp;nbsp;Vitellios : vbi annum poft parrarum parricidium, amp;nbsp;ipfe captus vnà cum Vitelloccio,quem fuarum virtutum ^?lt; fcclerum præceptorem habuit, frada gulaintcriit.

PolFet qiiis in dubitationem venire, qui fadum fit, Agathoclem amp;nbsp;eius generis a-bos, poft tor proditiones, amp;nbsp;immania fada, fe cura m vixam degere in patna potuif-lc,ac

P R 1 N C E P S» 47 fe, ac ab extcris inimicisdefenfos fefe fer-ualTc, nec vnqiiam à ciuibus fuis fuiffe in eos confpiratum? cùmalij complurcsproprer crudelitatcm, nunquam pcruerint,nç pacis quidem, ne dum belli tempore anci-piti return ftatum tenerc. Arbittor hoc vfu-uenire ex crudelitate , qua quishefte vel perperam eft vfus.Reftè earn adhibitam cf-fe dici polfctÇfi quod malum eft,de co quid boni pronunciari darctur) cùm c^uis necef-fitate adactus femel tantùm, quo fecurum fe reddat, crudelitaté exercer •. nec amplius inpofterum in ea inGftendum ducit, fedin fubieftorum maiorem vtilitatem vteunq; fieri pofsit,commutât. Qriæ autem perperam adhiberidicitur, ca eft quæ initio, amp;nbsp;fi rara eft, multiplicaturtamé temporis pro-greffu citius quam extinguatur. Quiprioré rationem feruadamiudicabit,is turn penes Deum,turn homines aliquid remedij,vti Agathoclcs,habere coceditur;rcliqui verb, vtfefefuftineat,haudquaquapofl'unt.Qj.ra-propter in occupando principatu, illud ani maduerftrm occupant! eße debet,vim om-nem fæuiendi femel tantumodo effunden-dam,ne perpetub eb fit recurrendu, amp;nbsp;ipfa ab immanitate ceffatio homines ad fecuri-tatem ailiciat, amp;beneficiorum collatio in amicitiam adducat. Qui autem hoc vel ti-miditatc,vel mcoufultbfaciudum refugit.

48 Nicolai Machiav* in cam femper ncccfsitatem incurrit,quâ eduûum gladium nunquam è manu depo* nat: nee vllum in iis, quos fubieftos habet, poptilis fundamentum ftabiliat: cum nee ilü ex recentioribus iniuriis fecuri effepof* fint.Quandoquideminiuriæ,Gmulomne» amp;nbsp;femel funt effundendæ, quominus gult; ftatuperceptæ,minus etiam feriant. Bene# ficia verb fenfim funt inftillanda, quo me^ lius fanfu capiantur. Earn quum primis in* ftitutionem vitæ apud fuos princeps corn* pleftendam iudicct, qua nullus return fot* tuitus cuentus, fine ad voluntatem fluat, Cue aduerletur, de gradu deiiciat fluduan' tem. Nam C turbida tempora ncccfsitatem ih illum deriuent,feuicndi iam tempus ab* erit : benignè verb G quid fecerit, nihil pro* deft : id enim inuito animo feciffe ducetuft utnihil indegratiæ Gtrelaturus.

VEriim ad alteram partem accedétes, cùm princeps, qui ciuisi cum Gt non fcclerealiquo,neç quapiamnon fe* renda violentia, fed fuorum ciyium fauore in patriæ principatum abitjqüiciuilisappel lari poteftj neqj item vt eb perueniat necef* farium eft, vt ipfaomnino virtusvelfortu* na deducat: fedpot^usfortunata quædam aCutia,

aflutiajin eum, inquam,principatum,vel populi,vclopnmaturri fouore afcenditur. In omnienim ciuitate haec duo inter fe dif-fidentia ftüdia infuntjuboriuturque, quod populus fcilicet cupit Gbi non irnperatum, nec|; apotentioribus opprimi: potentiores vero id cum primis obnixè ftudent,quo im peritent, populumq; déprimant : atque ex nis inter fe pugnantibus cupiditatibus, id horum trium in ciuitatibus lurgit, aut prin cipatus,autlibertas,aut licentia. Principa-tum,vel populusvel optimates, ex oblata alteriharum partium occafione, inducunt. Cum enim optimates vident fe populo reli ftere nó polTe, omnem cxiftimationem in aliquem fui ordinis deriuant, atque eum in principem attollunt, quo eius obtétu fuos animi impetus efflarepofsint. Populus ité nufquam perfpeaa,qua pofsit potentiorib. rationeoccurri, deuolutaad vnum quem-piamexfuis authoritate, adprincipatum il lumeuehunt,cuius potentia fe defenfum iri fperant.

Qtii optimatum fubfidio principatum fubit,difficilius, quamquipopuli fufFragiis có euehitur, fefe fuftinebit ; quoniam cum multis, qui fe circumftant Principem agit, qui fe ei pares elfe exiftimant. Qtiaproptcr in eos, necplenam, vt elTetinvotis, admi-niftrandi potcltatcm,, neeimperadi habet.

fO NiCOLAT MaCHIAV, Atquipopulari fauore adprincipatum ac-ccdit, rerum fummam in le vnum verti eer nitjaec vUuin habet, vel pauciores, quibiiï fe ctreumfefium videt, quinon prompte'a-nÏRïo cius imperata fint faduri.

Ad hæc, potentioribus, nee dignè latis-fieri poteft,ncq; fine alioru iniuria: at mul-titudini poteft qnidé maXimè. Honeftior emm finis eftpopuli, quamquum fibi fta-tuunt optimates : cum ij opprimere, illi ne opprimantur obnixè contendant.

Accediretia, qubdaduerfante populo ni hü Iccuritatis poliicen fibi poteft Princeps, ciim nimium muhi fint: de Qptimatibus ve ró, cum pauciores habeantur, fanè poteft. Quod omnium incommodorum grauifsi-mû à populo fibi infenfo expedare poteft Princeps,eft,ne ft defertum negligant: at à potérioribus3qui hoftss fint, non foliim ne fe deftitutum patiantur,fed etiam ne uli ipü in fe impetumfaciant.Cùm enimperfpica-cia maior fitinilli3,amp; aftutia, femper anteuertunt tempus, quo fe tutos fore fperct:3C cos gradus apud illum quçrunt, quem fpes fubindicat fuperiorem fore. Cum eodem preterea populo cogitur Princeps perpétua vitæ conluetudine vita traducerc,cum opti matibus nó icem:ciim in eo genere multos fubrogare amp;abrogare, eisqj dignitaté déferre, caéj auferre quandocuqi velit pofsit.

Verùm vt pars hæc melius explicetur, duobus modis potentiores in cofideratio-nem caderc poffe \idétur : an fcilicct in eo-rum rerumadminiftrandi rationc pcnitùs principis fortunæ fecommittunt, annon. Qui ita principis fortunæ funt addiài,nec rapinis inhiant,!) digni funt,qui honorétur ac diligâtur. Qui veto fefe baud obftringcre volunt,ijin duplicem confidorationemvc niunt: aut enim animi quadam deieftione, amp;nbsp;naturæ vitio ducuntUr, vt hoc faciant,S4 tune eorû opera in remfuam tutó Princeps vtipoteft,tûpræfertirn fr confilio polleant. In rebus enimquæ ad voluntatem fluunt, funt fibi honori : in aduerfus verb, non eft quad ab illis fit timcdum;aut aftu,amp; ambi-tiofo cófilio fefe obligari nolunt:auod qui-dem planum facit præmeditatos animos ge Rar e, quibus fui magis,quam principis rationem habendaiudicarunt. Ab iftis Prin cepsfibi cauendum putet, ac inter eos, qui jam aperti funt hoftes, ducat accenfen dos. Semperenim cum quid aduerfi accidat, 0-pem ferent,quo illumpræcipitem agant.

Qui igitur popuh adprincipatu erigitur, æquum eft,vt illum in amicitia retineat: quodquidem(cum nihil is quamne oppri-matur in votis habeat) fine vllo negocio fiet.Verùm optimatu ftudio(populo aduer fante)cuideferturprincipatus,in id cur»

^z Nicolai Machiav» omnium maxime eft incumbendum,vt po pulum fibi adiundu habeat : id quod etian’ fadu eftperquàm facile,fi ilium défendent dum fufcipias. Etquoniam hommes cùm de fe eos benemeritosvideat, àquibus da' mnum autmalumfeaccepturos putabanG propenfiorin eum fit qui fubiedus eft po' pulus,quàm fi fuis maxime ftudiis ad prin' cipatum fuilTeteuedus. Multis porto mO' dis eum fibiPrinceps conciliate poteftrq”' cùm pro fubieftæ rei natura maxime vi' rient,non poteftde eis certa tradi régula* Omitrentur itaque ; duntaxat Ulud compté henfum velim,principinimirum maxim® fore omnium necelfarium, vt populum m* tineat in amicitia fibi deuinAum, aÜoquii’ in perturbatis rcb.nullum habet perfugin-

Nabides inter Spartiatas Princeps,tO' tins Græciæ, ScinuiftifsimiRomaniexef'’ citus in fe obfidionem fuftinuit,ab iHisquC) amp;nbsp;patriam,amp; rcrum fuarum ftatum defem fum tenuit: atq-, ingruenti periculo,ilhid''' numei fatis fuit,paucoruminfidias caue* re:quôd fi populum habuiftet inimicum,ilt;l fane non fuiifet fatis.

Neeverômeæhuie opinionî quis contrarius eat lüo iam trito fermone prouef' bio, Qvi PoPVLARi innititur aura, do-mum in luto extruit. Illud enim locum habet, vbi ciuis, qui priuatæ fit conditioniS) populo

Princkps. 55 populonîtitur-.atq-, fibi perfuafam Habet, cum ab hoftibus, aut magiftrarui ipfe forst opprimendus, populum Cs habiturum Hbs ratorem. Hoc modo fxpenumero fe cece-ptum fentiet: quemadmoda Romæ Grac-chis, Florentiæ Gsorgio Scalæ faftum ac-cidit. At fi principatum iampofsidet,qui eo innititurjatque penes ilium fit impcrandi facilitas,quiq-, vir fit ingentis animi,ac nullis rebus aduerfis exanimetur,nuilcq-, alia-rum rcrum carcat apparatu, amp;nbsp;animi ma-gnitudinc,necnon fuis inftitutis inu'dtu-dinem vniuerfam retineat animata, haud fe deceptum intelliget, fentictqj quæiece-rit fundamenta ftabili in loco localVe.

Periclitari quidé folent eius generis prin cipatus,cùm è ciuüi ad abfolutum imperan di gradum aldus cuolarccontcdunt. Qiio-niam hi Principes, aut per fe imperium e-xercent, aut magiftratu adminiftro. Hoe pofterius imbecilliorem, amp;nbsp;magis pericu-lis obnoxium reddit eorum principatum.

• In eo enim gradu confiftunt volimtate o-' mninoeorMm ciuium,qui cum poteftate ' funt: quiq-, turn maxime cum difneilia tem poraincidunt,illos ab imperio nullp nego-' cio fummouere poffant, vel cis aduerlan-' do,vel eorum iuffa detreftando.

5'4 Nicolai Machiav» foîutum occuper imperium. Ciues enimgt; quia; magiftratuum iufla capelTere folent, baud fuut in earerum perturbatione amp;nbsp;tut baparituri. Summa etiamlaborabitpeip’® yisiHis rcmporibus eorOm penuria, quïblt; tütó fidere pofsit. Naquodpacatioretem' porePrinceps vider, haud eo inniti poteft: cüm ciues indigeant,qui Rempub. regat. Tune enim omnes adcurrunt, omnes pro-mittunt, omnes pro eo, cum mors longius abeft, voluut oppetere. Cæterùm tempe-flatibus contra feuientibus, cùm Refpub-enuum opcraindiget, tunceorum mira eft paucitas: eoque magis harum rerum expe-rientiaeft periculofior, quo femel dunta-xatexperiri lieer. Eamigitur,Princeps,qui litvir prudens, incundam rationem cogi-tet,quaciues femper, quouis modo,qua-uis temporum coditione,fua adminiftran-di opera indigeant.Tunc fanè eos in ie animo fidcli futuros intelliget.

ILlud etian imperiorum naturam examinant! il confiderationem cadit, tan-tümnePrinceps ditionis pofsideat, qua necefsitate premente fuis viribus fe fuftine tepofsit, an ad aliénas opes fit ei perpetuö

Pm N c E P s» yj Canfugiendum. Verum vthæc pars magis perfoicua fiat, cos fuis viribus le tuen polls exiftimo,qui aut multitudine hommurn, aut pecunia vi, iuftum cxercitum collige-re, atq-, in quofuis fe armis impetum fada-ros praeUum committere poteü. Eis contra, femper aliéna iudico inuncanda fubfi-dia, quibus crédita campo, ac produda in acie prodirc no datur, fed intra mœma con fugcre,atq-, ea defender c cogutur.P tim um illudiam cxpendimus,piura,quæ oecur-rentinfra,dióturi:fed adboc po ftrerr,um ni biletiamadiici poteftpræter id,quod ad-hortandi funt Principes,vt fuarta ipfonun præcipuam vrbem muniendam atque fir-mandam ftatuant nulia rcliqui agri, autre-gionis habita ratione. Qrucuncj-, enim vrbem fuam probe munitam haiaet, atque cum iis,qui fuo parent imperio, ita fe in cæ terarumrerum(vtiamdiftumeft)admini-ftratione præftiterit,nunquam nifi fui ma-xima habita ratione quis adoriri tentabit. Semperenim homines eaauerfanrur aflu-mere traftanda,quæ pericula fecum amp;nbsp;dif-ficultates afferunt.Nec fanè vUa certa agen-di ratio cerni poteft, vbiquis aliu, quipræ-tnunitamvrbempofsidcat,qui(^^ apud mul titudinem inuidia nonlaborot, aggrediun-dum putet.

agri parum admodiim pofsidentes. Seta-men vbi volant imperatori parent ; nee ilium, necalium quempiam , qui propius 5 circumitet, timent: quoniain ita munita: fuut, vc nemo fit, qui earum expugnatione difhcilcm,tædiisq; plenam fore non exilai-met ; fofsis idoneis/^ue muris tùm Gnt cir-cumfeptæ. Qiiod fans eft etiam habentæ-heorum tormentorum, atq; in annum to-tum in publicis cellis penariis afferuar coin meatum,amp;ad focumparatam materiam. Adhæc, quo multitudinem fine Reipub. difpendio refedam tencant,ex publico ha-bent, quo artificum opere in iis rebus im-pendantur,quæ illarum ciuitatu nerui fuit, amp;nbsp;vita, quarum^j induftria multitudo ipfa alatur,ac fiiflentetur. Rerum præterea b elite arum ftudia fummohabennir in honore; in quibusretinendis, mukæ funt leges, multæ inftitutæ rationes.

Proinde Princeps, qui ciuitatem egregi« munitam habet, nee odij in fe conciliandi materiam præftat, no eft quod quis in eum jmpetum facere velit : amp;nbsp;figuis elfer, igno-miniaaffeüo difcedédum forct.Qiiæ enim in rerum natura,totoq; hoe mundo con-ftant hu manaeres, tantavarietate, atq-,in-conftantia commutantur, vtvix fieri pof-fit, vt aliquis fuis copiis annum totum pof' fit eum interclufum habere.

P R 1 N C E P s» 57 Siquisexcipiat,cùmpopulus fuos agro» extra vrbem incendio abfumi videat, fra-fto anime paticntiam abrumpetjongaé^ue obfidionc, amp;nbsp;return fuarum amoreprinci-pis cogetur obliuifci. Ego verb principem x nbsp;nbsp;nbsp;qui fit vit potens, amp;nbsp;animi magnitudinc a-

cer,omncs illas difficultates femper indico 1 effe fuperaturum, partim fpem, qpod non forent diuturniora mala, eis, qui fuo fubii-ciuntur imperio,afîerendo. partim ex ho-ftiumfæuitiatimoré incuricndo,tum qua-dam in agendo dexteritate, ab iis, qui pau-10 plus videntur animi con(ïdentiores,Te tutiorem afferendo. Ad hæc incendia amp;va-RicatesJub ipfo aduentu, obfidiomsp; initio , cùm adhuc ardentanimi, 6c ad defen-fionemfuntaccéfi (vtibelli ratio poftulat) inferri folent:qub minus propterea princi-pi erit dubitadum. Aliquot enim dies poft-quam ardor il!e animi eftreftinftus, detri-menta funt illata,damna accepta,cum mails nullaratione re medium afferri iam po-tePf. ac turn maxime fefe cum Principe con iungunt,vt quem (quod fua ipGus caufa æ-des incenfas, omnesq-, eorum fortunas e-uerfas intelligant)fibi deuindaexiftimant. Itaenim fert hominum natura, vt benefi-eiis vltrb citroq-, datis3æquèhominibus inter fe deuinciantur homines atq-,acceptis.

yS Nicolai Ma chi a v, fta, minimi negotij fiierit principi füorum duium animos confiantes, confirmatosq; turn ante, turn poft obfidionem retinere, commeatu modo,amp;reliquis quæ ad de-fenfionem fpedare videntur, non interclu-datur.

NVncde pontinciofacro^; principal tu nobis duntaxat reliquumeft,vt difteramusrqué difficultates omneS priufquam nofsideaturcircumGftunt. Aut enim virtutis,aut fortune fauorequæritur: harum tarnen neutrius opera conferuamr. Inftitutis enim,quçiamin religioneipfave tuftate confenuerunt,cotincntur,quorurn omnium vis amp;nbsp;natura tâta cft,vt fuos principes, quomodocunq; fe gerant, autvitam ïnftituant,in imperio tueantur. Hi vni omnium dominatum habent, nee illum defen dunt. Habent amp;nbsp;qui fubiiciuntur populos, quorum tarnen regendi enra nulla tangun-tur.Eorum prouincias,ïndefenfe enm fint, qui ab eis auferat nemo eft.Populi item fub coru adminiftratione cum fe negledos fen tïant,nihilmorantur. Vtautemabeisfefe fubtrahant aut explicent,tantü abeft vt cogitent, vt ne pofsint quidé. Hi vni omnium itaqj dominatu* fecuiifunt Sc feUces.

Verùm cùm cœleftiquodam numine rc-gântur,ad quod hominum mentes non at-tingunt,dc illis loqui fuperfedcbo. Dens c-nim ipfe eos cùm lui limes ferat ac fufdnc-at,arrogantie ac tementatis foret, fi quis de nsdifquireretentarct. Attamen fi quis me roget, vndenam pontificatus co magnitu-dinis in profanisrebus eueftus fit, cùm ante Alexandri quidem tempora omnes, qui in Italia effent potentatus ; nee folùm qui hoc nomine dicerentur,fed amp;nbsp;quæcunque minora régna, amp;nbsp;reguli omnes nullius ferè authoritatis in iis rebus, quæ profanæ ef-fent,parui dus rationempendebant?quem tamé hoc quidem tempore GaUiarum tan-tus rex,extimefcat?amp; quem exitalia extuE barc,amp;Venetis excidium inferre potuerit: quodfan'e omnibus,amp; fi perfpicüum eft,a-liqua tarnen ex parte, dus memoria fi re-nouetur,fuperuacuum fore non puto.

Antequam GaUiarum rex in Italiâ tranf-mififfet, Pontificis imperio, Venetorum» Neapolitani Régis, Mediolanenfis prin-cipis,îum Florenrinorum tenebatur Ira-, lia, Hidominatus in earn omnium maxif mam curamomnes incumbcre debebant, ne exterorum cuiquam in Italiam arma-to ingreffus pateret:ddnde ne eorum intef fe quifquam maiores opes fibi vendican-das tentait. In quos auvent acritar animo

întendendum erat, ij Pontifex crant amp;nbsp;Venen. Rem Venetamauertiflent,fivna omnium inter fe fafta in earn coniuratione, o-mnes,vti in Ferrarienfi defenfione, confpi-raflent. Quo autem Pontifex auocaretur, Romanomm procerum opera maximofi-bi vfui fuiflet. Illis enimin diias fadiones diuifis,Vrfinorumfcilicet, amp;nbsp;Columnioru, femper inter eos turbarunl caufæ,amp; ofFen-fionum excitabantur: atq; ciimob oculos Pontificis illi arma inter fe ferret, rem Pon-rificiam imbccilïam atq; infirmam redde-bant. Etquanquam Pontificum quis fufci-taretnr,quiacer(vtiXyftus)amp; animiingen ris effet,nihilominus neque fortunæ fauor, neq5rei gerendæ vllapeririaab bis incom-modis illum liberatepotuerunt. Huius au-ternrei caufaerat, Pontificum vitæ breui-tas. Decennium enimvitæ,qua fuperftites erant,æquatum, vix ad alteram faäionum deprimenda m fatis erat. Atqui eorum qui-uis (exempli caufa) Golumnios ferè fi ex-rinxiflet,alter ftatim prodibat Vrfinis infen fus,qui eos ereftos curabat, nee in tempore adcrat,quo penitus illos extingueret. ld itaq; caufae erat, cur Pontificum vijes iniis rebus, quæprofanæ eflent, parui apud Italiens Principes pendebantur.

Emerfit poftea Alexander v r.quivnus omiuufn, quiviiQuamfiierunt pontificesgt; oftendit

P R 1 N C E P s» 6i oftendit quâtum amp;nbsp;pccuniarum Sevirium potentia facerdotum Refpub. valeret, effe-atqi Valentinus tanquam inftrumento amp;nbsp;Gallorum in Italiam opportuna tranfmif-fioncabufus,eaomnia, quæin ciufdem Va lentini rebus gelUs fuperiori oratione exa-minanda fufeepimus. Et licet Alexâdîi con filiumnoneó fpeûarct, qubpontificiamiu rifdiftionem proferret ; nihilo fecius quic-quidgeilum fuerat à principe VaientinOjid totumad amplificationemponcificij regni redundauit. Quod fegnum poft eins mortem, Valentino extin do, ineiusiabores o-mnes fuccefsit hæres-

Subiit deinde pontificatum Iulius, repe-ritque Rempub. pontificiam (quod rota ei fubadaeffetFlaminia, amp;quiRomæ eflent primarij extinfti iacerent,atque Alexandr! verberibus faftiones iUæ effent attritæ^mi-rum in modum eueftâ. Naftusq-, eft etiam aditumrationis congerédæ pecuniæ,quæ anteAlexandri quidem tempora erat inu-fitata amp;nbsp;nouâ:quçomnia Iulius non folùm fequutuseft, verumetiam obnixè curauit aagsnda,atq^ animo ftatuitBononiam fuo imperio adingere, Venétos delete, Gallos-lt;^ueex Italiaprotrudere. Quæ omnia illi pulchrèceffereex (entctia,ac maiorccum lande, quódnonad priuatum quempiam, led ad Remp. pontificiam locupletandam.

id totum cürauit agendum. Parteis etiam Vrfinas,atq', Columnias, in quo inuenerat ftatn,rctinuit: inter quas licet effet,faftio-numadres nouas,qui fe caputconftituegt; ret,tarnen duo eos in officio retinebant: quorum alterum amplitudo facræ Reip.e-rat,qua dcterrebatur:alterum,quód in am-plifsimi facerdotij fenatumnerniné ex luis inter pontificios purpuratos haberent : qui quidem omnium inter ipfosmotuum au-thores effe confueuere: nee vnquam br fa' ftior.es conquicfcent, dum purpurco gale-roinfignes habebunt. Hi enim Romæjfo-» risqj partium ffudia fouent, quos defende-re ac tueri eius generis proceres adiguntur. Ab horumigirurarhbitione,difcordiæ, tu-multusq-, inter illüftres viros en'afcuntur*

Leo itaq^Pont. Max. hunc dominatum naftus eftpotentifsimum,de quo fpes omnibus fubiit,vt fi armis illum extulerut alij, ipfe turn morum integrirate,tum penèinfi-nitis virtutibus fublimcferat,ac inter mor-tales auguftum conftituat.

TT^ Ifquifitis fingulorumprincipatuum rationibus,dequibus initio differen dum propofuimus, eorumque turn boni.

PftlNCïPS» 65 boni, turn mali caufis, aliqua ex parte per-fpeftis : explicatis denique modis, quibus multi eos confequi ac retmere funt conati, id mihi dûtaxat fit reliquum, vt generatim ea perluftrcm, quç vel ad offendcndum,'vei ad fefe defendendfi fpeûare videntur,quæ-lt;^ue in eorum quemlibet caderc poiTimt.

Dielum eft Pap ra necelTarium fore,vt qui principemagit, probe firma habeat funda-menta,alioquinvt corruat neceffe eft:præ-cipua verb fundamenta, quibus imperia tu nuper,tum olim parta,amp; ex his quæ mixta funt, continentur, funtbonæ leges, amp;bo-naarma. Bonæautem leges effe non pof-funt, vbibona non funt arma : ac vbi bona vigentarma,ibi neceffe efl,vt bonæ etiam fint leges: quibus in præfentlapræteritis, de armis orationem inftituam.

Arma igitur, quibus Principes ditionem fuam tuentur, dicuntur effe vel propria, vel mercede condufta, auxiliaria aut mixta. Mercenaria amp;nbsp;auxiliaria,inutilia funt pror-fusamp;pcriculofa . Imperio enim in armis mercenariis conrtituto,qui præeft, nihil fit mitatis, nihil lecuricatis habet ; difiefta e-nim funt, ambitiofa,nullius difciplinç,nub liusfidei,inter amicos acerrima,in hofles inertia,Sé ignaua,nuîlo bei metu,nulla ho-minum fide tenentur: tandiu ruina profcr-tur,dum imprefsio prorogatur.Pacis quidc

lt;?4 Nicolai Machiav^ temporc illi ipfi, belli verb, hoftes tui te di-fpoliant. Huius rei caufa eft,quodneq; be-neuolentia, neque vlla caufa in caftris reti-hentur, quam ftipcdiola quodam,inquod fatisnoneftad cos impe1Iendos,vttuacau fa mortem fibi opperendaputent. Cupiunt fane in tuum exerciru allegi ; atvbi eft cum hoftibus congrediédum, tuncaut fuga,aut difceftu ( re defcrto ) fibi confulunt, id fine nullo negocioperfuadcrc poftem. Nam I-taliæ præfens excidium aliunde pater non cftè inuedum, quam quod mercenaria arma fequuta, in ipßs iam muitis arinis Ipem ftiamcollocauerat:quæ quidem nonnihil retroadis téporibus vliii fuilTe quibufdam, atq; valida inter fe videbantur quidem ; at præpotente extern aliquo aduentate, tune apertum fecerunt, quid virium haberent. Quapropter Caroloregi integrum fuitlta-liam gypfo occupare. Qui autemhominü errata eins mali caufam fuifle afterebantjij, quod res erat,affirmabant : fed tarnen non ilia erant, quæ credebantur,verùm ea de quibus iam dixi. Et quoniam principum e-rant errata,luerunt amp;nbsp;ipfi pœnas.

Infelicitatem adhuc huius generis arm® rum,melius oftenfam volo.Mercenarij duces autfuntviri virtute præftâtes, aut nom fi virtute excellant, iam eorurn te fidei tuto committere neutiquâpotes. Semper emm

Vel tui, cuius fub imperio degunt, vel alio-rum præter animi tui propofitum oppref-fione,ad fuam ipforum. amplitudinem au-gendam afpirabunt : fin vulgäres amp;ignaui, tune te proculdubio in ruinant trahent.

Si quis excipiat hoe idem elle fafturos quicunqj iam arma tenent, fiue ij nercena rij fint,fiue non:Refpondcrem arma vel tra Öantur à Principe, vel ab aliqua Republ. Principiseftipfum præire,atq-, imperato-risobire parteis ; Reipubl.veró fuos eines mittere: quorum fi quem induftrià amp;nbsp;virtu , te parum refpondere videat, illum fubmo-uendum curet: fi expedationc explet, turn legibus illum, ne officij fines tranfiliat, co-hibeat. Atqui re ipfacernitur,Principes,ac Refpublicas duntaxat armis inftruöas, ma ximos fecille progreffus ;mcrcenaria auté arma, auc damnum aut malum femper de-diffe. Adhæc,maiori cum difficultateRef-publ.fuis armis munita adigitur,vt fui ciuis admittatimperium,quam quæ extero milite vtitur.Roma amp;nbsp;Spartaper multa fecula armis indruftæ tloruerût,8lt;liberæ manfe-iüt:Heluetij armatifsimi funt amp;nbsp;liberrimi.

Cuius naturs antiquitùs fuerunt arma conduftitia, Carthaginenfes nobis exem-plo efle poffunt •. qui ftatim à primo contra Romanos confedobello, paru abfuit quin à militibus, quos mercede conduxerant, E

^6 Nie o LA T MaCHIAV, fuenntopprefsi, lîcetfuos ciues copiaruffl haberent præfedos. Philippus Macedo à Thebanis poftEpaminondæ mortem créa tus imperator,parta ex hoftibus vidoria^ eorum iibertatem fuftulit.Mediolanenfes, mortuoPhilippo principe, decreuerunt fti pendium contra Venetos Francifeo Sfor-tiæ,cjUiad Carauagium deuidis hoüibus adiunxitfcilîiSjVtMcdiolanenfes fuos dominos opprimeret. Einspater Sfortia cum Ïo^mæ Ncapolitanorum reginæ Ripendia mereret, repente illam inermem deferuit, fie, vt ne regnum amitteret,in Aragonio-rum régis finum coaéta fuerit fefe coniice-je. Siquis obiieiat, Venetorum arqueFlo-rentinorum imperium his armis retroa-ftis temporibus fuilFc propagatum,nec il-lud eorum præfcâi in fuam poteRatem re-degerint ; refpondeo Florentinos fuam quandam fortunaminearc fautricem ha-buifle lt;nbsp;Qiiandoquidem ex eorum dufto-ribus qui Rrenui ciTcnt, amp;nbsp;à quibus fibi metuendum führet, nonnuUï auerfis prx-Îiis funt vfi , nonnuHis fuit : repugnatum; reliquos ambitio alib dcuoluerat. Qui in-' féliciter bellum adrainiRrauit, is fuit loan-lies Aucuthus: cuius fides amiffa visoria cognofei non potuit ; at nemo non fate-bitur fi jviftoriam reportaflet,Florentino-rumrem fuo arbitratu fuifleadminiRratu-'

P a 1 N C E P s* 6-7 rum. Sfortiæ perpctuó Brachianifunt ad-uerfati mutuo fefe obferuantes. Franci-fcum ambitio totum in Gilliam Cilalpi-nam pertraxit: Brachius verb contra faccr-dotum Rempub. atq^ Kcapolicinomm re-gnum fe conuertic.

Verum ad id accedamus, c]uod nupet contigit. Imperium belli gerendi Florcnti-ni detulerunt Paulo Vitellio, viro indgni prudentia, qui ex priuata fortuna condi-tionCj maximum fibi nomen pepcrsrit ; is fi Pifas expugnadet, nemo inficias fuiflet i-turus,Rempub.Florentinorumcius imperium fuiffe fubituram. Nam fiinhoRiuni parteis ftipendia fafturustranfiiffet, nullus crat euadendi locus ifivero cum retinuif-fent,illius iufla capelTere cogebantur.

Venetorum fi progrelTus examinentuf, facile quis inteUiget cos tutilsimc ac feli-cifsime tune ie præftitifle, edm ex Veneta genrecoUefticorum exercttus, belli gere-bant. Qui mos cis fuitantequam ad terre-lires expeditiones fua ftudia couerterent-quo quidem tempore patritiç gentis amp;vr-1 banæ plebis mftrufti armis, fortifsimè ie gefferunt. At vbiprimum terra bellum gc-rere cœperut, hanc virtutemneglexerunt, . moresq-, Italicos funt fequuti: atque incon tinenti augendi impcrij initio, turn quod non ita longe Reipubl. fines protuliuenti

tum eriam quod in magna eßentexiftimä' tione, non erat quod vaîdeàfuis præfefti« foret Gbi tim en dum: at propagatis imperij f nibus,quod Carmignola exercitus imperator faamp;is eft, tune eins errons ipecîmen eoepe:unt. Namcumilium acerrimum du-cem cognouiflent, poftqiiàm eins duetn, Mediolaneafium regulum verbcrairenr, ilium verb remifsiorem in hello gerendofa-ftunt cernerét, nullius ampliüsviftoriæ ea divflore fc fore compotes funt rati. Qiiare ne quad partum fuerattotum perirer^cum müïum fa cere nccvolebant nee poteranf* Vt tutos iraque ab co feafTererent, emn in-terfeccrunt.Declararür deinde fuarum co-piarum impentorem BartboJomasum Bef gomarem,R.obertum Se.ienn3tem,Comi-tem item Pcbl:aua,amp;id generis alios: quitus ducibus metuédum erat, ne detrimentum citiusquâmemofumentum fuæ Rei-publicæ importatetur. Id quad in co,quod gertum eftad Vaitam benumjaccidit:r biv-nico cum hoitibus congrelTu, id totum pe-riit, quod d c c c. annis tot laboribus fue-ratquæGturn. Hiscnim armis lentædun-taxat,fcræ ac exiguae bunt rerum accefsio-nes:at fubitæ amp;nbsp;repentinæ erumpuntU-fturæ,amp; calamitatés.

P R 1 N C E P ?♦ é^ multos annoshis armis mercenarüsinRrd dam, ac procuratam vidimus, de his akius difquirendo cen (ui: li forte ecrum amp;nbsp;origine, amp;;progrc!Ki pcfSpeéco, conulia in melius referredifeat.

Animo comprehenfumvelim, ouodvbi primùm Romanorum imperium ex Italia ano translatum fuît, ac Poucifex in iis qpæ profana erant maiorem Indies auchorita-tcmfibialTumeretjtota Italia in plûtes dy-naftias diSTeftaeft. Celebriores enim vrbiû in lues primaries, ejuibus antea Imperato-rum faucre opprcHæ parebant, ai ma fum-pferant;ad quod etiam pontificij,vt inde e-xifâmationem fibi in iis quæ faera non e-rant compararenï,opem ferebant. Ex his etiam n5n«Uæ in ditionem,amp; dominatum fuoruni citiium ceUerunt. Ex quo cum Ita-liæ rcrum procuratio mmanus ac poteda-tempontificiorum amp;nbsp;nonnullarû Rerum-pub.deuenifTet, cum^thuius generis homi nesjhi^j cities omnino reibelTicæ expertes Scignari effent, cœptum eft ab ipfis ftipen-dia militibus perfolui. Qui primus omnin huic militiæ exiftimationé attulcrit, is fuit i AlberiçusComenfiseFlaminia. Prodierût exhuius difciplinaBrachius,amp;Sfortia; qui fua tempeftate return in Italia arbitri fue-runt. Hosfeliquiomnesfecuti funt,quiad hxc noftra vfqi temporäres bellicas in lu-

| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil? prpcurai unt: quarum rerumbcnicarum

| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virturem co nctabili exitu vidimus cocki-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.m? t Ccioius Icaliim percurrerir,Ludo-

uicus d’ricuerit, Fc-diuandus opprefferit) 1'1 e 1 u c t i j d c fo ! m a u : r i n r.

ïn cum Enem himc mibtandi moremin' pexqrant,vt Obi id nominis atq; exiftimS' | nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tionis conciliarcnr, quod peditum copiis

| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;detradum volcbant: idqj eïiam cR fadum,

| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quód nuüo imperia, nulUue dirione effent

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditati, militariq; duntaxat induftriaê;cO'

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natu, foret fibi viftuq quærkandus :pcói-

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn paucitas nihil nominis afferebat, co'

piofiorem exerekum alere non poterant-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quapropter tora res militaris in equita'

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm per cos abik: cuiusduces mediocrinn

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mero,alipoterant,ac in honore retineri. b

ta démuni rediit res, vt in exercitu x x.mib Ïium hominum,vixduo mülia peditumin'' uenirentur, In illu’d præterea maximèiæ ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çumbendumomni induftria contéderanti

vt àfe atq-, à militibus omnem laborem ^ metumadimerent, nevliæ cædes fièrent, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capi tantummodo vtrinque liceret, amp;fin^

vllo pretio dimitti. In obieda fibi oppid^ poftutormenta bellica non emitterennir, ree item qui in oppidis effent, intentoria iacerent. Caftra præterea nullo vallo, nub laue folTa’ cingebantur : nec illa hybernis temponbus habebantur. Hæc aurem ó^:

P R X N C 7. P s» rt niain eorum militaribus, arque ab infis in-«entis inftituris permifia erâtûn eu ni ncm-pc f.nem(vt di£tumeft)quolaboren'iamp;vi-. tædiierimen omne deuitarent: GcjVt pec cos nunc Îtalia captiua iaceat, ac feedifsime lt;lcformata.

AVxiliaria arma,quæ amp;ipfaintcrin-utilia recenfentur, funt,cùm præpo-tentem aliqucm, vt Puis armis nobis fuccurraqnosq-, tueatur,accimus. Quem-admodum proximis temporibus, à Pond-ficeîulio 11. cftfaftumiquimercenarij per-fpefto fui exercitus trifti euentu, ad auxi-liariaarmafe conucrtit,pa£tusc{ueeftcum Ferdinando Hifpaniarumrege,vtfuis co-piis fibi opemferrer.Foffuntquidemidge-neris arma fuanatura,amp;vtilia, amp;bona ef-fc : at ilia in euocantem nunquam non por-niciofa funt habita : quandoquidem iis fra-ftis,euerfum:viftricibus verb, eorum te ca-ptiuum fendes.

His exemplis, amp;fivniuerfæ penèhifto-ùæ antiqua moniméta funt referta, tarnen ab hoc luhi excmplo,quod adhuc recens fit, non dilcedara: cuius confilio nihil in-fionfidcxatius ad Ferrariam pccupandaiw

7Z Nicolai quot;M a c h i a v. ^ cfTe potiiit,quam fe totum alienæ potentiae committere:fed eius profpera fortuna cÜe-cit,vttertîæ cuidam caufæ nafceretur )o-fcu« ne füæ temeritatis in digendo fruöuin capefe poffet. Nam fraais ad Rauennam fuis fubfidiariis copiis, ac irrumpentibus Heluetiis, qui praeter animi, amp;nbsp;fui, amp;nbsp;alio-rum opinionem viftores eiecerant: faftuin eft,ne in hoftium manus, qui iam in fugam fc conuerteranr,captiuu3 deueniret, nee e-tiam in eius auxiliarium, dim iam visoria aliis armispion ipforumpotirus eilet. Florentini penitùs armis exuti Gallorum ad dccem miilia, ad Pifas ,expugnandas ftipen düs conduxerât: cuius rei confilio grauio-ra fubierunt pericub,quam vnquam antea in omnibus eorum aduerfæ fortunæ cafi-bus. Conftantinopolitanus Imperator,vt vieillis hoftibus occurreret, ad decern mil-liaTurearumin Græciam immifit,qui con feao be'lo,iliinc abire noluerunt: quod fa-nè futuræ feruituris totius Græciæ cu Chri ftianæ Reipubl.hoftibus injtium dedit.

Cui itaq; flat fententia,vt velk non pofle vincere, hæc arma invfum adhibeat : nam iis,quæ mercenariæ funt, copiis, loftgèpe-riculofioraiudicantur. Quandoquidem in iis,iamillatum omnino excidium vertitur, vt quæ in vnum fint coniunda ; arque in id , max5mè fint intenta,quo aliotum,nontuo pareant

P R I N C E P s» 75 pareant imperio, Vt autem te offendât con duftæ copiæ poft adeptam tibi per fe vifto-riam, longioris temporis, amp;nbsp;maioris occa-fionis indigent. Non enim omnes in vnum coalefcunt corpus, turn quod à teaccitæ, atq-, ftipendio cùm fintaffeûæ, fi tertium quempiam illis in ducem prçficias,non pof funt tantum fibi authoritatis ftatim conci-liare.vtoffenfionétibi afierre queant.Summa illa fit, in mercenariis ignauiam, arquo *^®g^’g'^’^’:'^rn militâdi periculofiorem effe, in auxiliaribus autem bcllicamvirtutcm.

Princeps igitur fapiens Temper hæc arma neglexitiatq-, ad propria procuranda a-nimum contulit, maluitq; fuis armis vinei, quam alienis viftorem effe ; aliauis fcil cet armis partamvilt;ftoriam haudveram exifti-mans. Nunquam vçrebor in exemplum Valétinum fubiieere. Is in Flaminiam cum auxiliari exercitu, coq-, toto è Gallica gen-te collefto eft ingreffus, atq-, eorum ope Fo rum Corncliû,amp;Forum Liuium cepit.Ve-rû cum paru fida ea arma cerneret, ad m.er-cenaria, Vtquibus minus periculi ineffe iu-dicabaqfç contulit; ex Vrfinis propterea amp;nbsp;Vitellüscopias confcripfit. Verùmexvfu amp;nbsp;traftatione cum dubia,infida, amp;nbsp;pericu-lofa offenderct,opprimenda curauit, ad Tua procuranda cum animum appuliffet.

74 Nicolai Ma chia v» beantvtraquearmoruni mènera,facilèpcr-ipicimm fier, cognita difkrentiainter earn Duck Valentini exiftimationem, quam ha huit cum Galileis tantum fubhdiariis , aut Vrhnorum amp;nbsp;Vitclliorum mercenariis co-plis inliruftus eflet, amp;nbsp;ea, qua floruit, cum foLn propriis armis, amp;nbsp;virtute feptus re-manfit : hocenim tempore nunquam non auftamreperiemus: nec vllius vnquam ma gni nominis efl habitus, nin cum omnes para integrum pofleflorem , amp;fuarumco-piarum dominum agnouerunt.

Nolebam ab Italiæ flimptis exemplis, iisq^recentibus difeedere ;nihilominus eX iisvnum corum, de quibus fupra fafla eft à jne mentio, Hicronem Syracufanum præ-teritum nolim, Is(vtdixi).i Syracufanis e-Kcrcitus dedaratus imperator, ftatim fen-fitrailitarem illampretio merentem difei-phnamnon forevtilem: cum iam in ea duces æquè effent comparati, atq^nunc no-flri kali. Scdtarnencumiüdereteos fence retinere, nec miffos facere poffe ad vnum rnterfleiendos curauit. Ex co poftea tempore negleûis alienis armis, fuis opibus kcUum adminiftrauit. Ad hoc inftitututn exemplum ex veteri lege in memoriam rc-pocatum volui.Cum in prouocatorem Pa-iæftinum Goliam Saulo Dauid dimicatu-xmplefs obeuMet; ei vtSaulus animos ad-

P R i N c E P s; ri? derer, fuis eum armis inftruxit, quæ in humeros vbi Dauidfibi imefta fenhr,rciecit, nullum effe cumiUis,inquiens,fui corporis ad pugnam.expeditum-vfum-.hofli propte^ rca, qua effet folitus funda, amp;nbsp;g'adio cou-gred!,ftatuiflc. Summa ilk fit,aliéna arma, sur ex hurneris decidunt,aut funt tibi onc-ri,autre conftriélum tenent.

Carolus v i i.Aloifij régis pater,cum Gal hamfortunaamp;virtute duccah Anglisiibe-raffet, hanc fui muniédi propriis armis ne-cefsitatem fcnGt:inftituirq-,pcr totumre-gm!m,amp; equitum,amp; peditum ordinesicu-ius filius Aloinus pedeftrium copiarum fu-fedit ordinem, atq; Helucticæ genti ftipen dia dare ccepitEx quo errorc,quem pofteri eins fvtnunc reipfaconftat) fecutifunt,o-muia dus regni perieuk emanarunt.Nobi-heatis enim Hekietiis, viliorem prorfus o-mnem fuam rem militarem effecit: pedita-tum verb in vniuerfum fuftulit, cquitatuin autcahenis armis aiiigauit. Militate enira cum Heluetiis ciim fint aflueti, nuquamfo VincerepofTe fine ipfis exiftimant. Hinc fit, qubd Gallis aduerfus Heluctios non fatis Virium fuppet!t,amp; in alios fine ipfis pericli-tarinolunt. Galliciitaque.exercitusmixti funt ex mercenai iis,amp; propriis. Qtiæ qni-dem arma in vnum coniunüa meliora fiant . üs, quæ meteenaria fimpliciter fint, aut

7^ Nicolai Mächiav* aiixiSiaria, longe tarnen propriis inferiora: cuius rei exemplum fatis Gt,quodeft lupe-nas adduftum. Nam Gailiarum re^num, ex Caroli aufto, velfakepirctentoinftitu-to, findet inui^luni. At hominum minuta prudentiaaliepiidinccptat,quod quiaboni nonnihil tunccrælc ferre videtur, non ape riribi (vtfu?r'i deheftica febri elf diftum) quod dJitefcitvenenum. Quapfopter fa-piensverè dici nopoteftPrinceps, qui non mfi mala cum nafefitur, agnofcit ; id autcm lohgè anteuerti pofk^paucis conceditur.

tamveró Romani imperil prior euerfio ß confiderecur, non aliunde initium furn-pfide onis inteUigét, quam quód Gothi niertcdeconduci coeperunt. Abeo enim principio vires Romani imperij infirmio-res !untredditç:amp; quæ illi adimebatur vir-tu3,ea Gotliis tota tribuebatur. Diftum fit igitur, nullum principatum propriis armis dertitutum vnquam fore fecurum :imo à fortunæinconftantia(quôd virtute çareat, quaprotegatur)totum pendere . Atqui in ea femper amp;nbsp;opinione amp;nbsp;fententia fuerunt fapientifsimi viri, nihil leuius, nihil ea po-tentiæ fama infirmius, quam quç n on propria fitfuiTultavirtute, Armaitaq; propria eafunt,qu3e conkantautexiis qui tuo fub-iiciuntur imperio, apt ex ciuibus, clienti-busde,/cliqua omnia aut in mercenariis, aut

Um verb modus ad omandam, diftri-buendamque domefticam militiam facilis inuentu fuefit,petfpcaa otdim^qua à nobis iupra pofitaert, diftributionc^atq; quo pafto Philipous Alexadri Magni rarer, nee non mukæ Relp. amp;nbsp;Principes fefe arma-tunr ac inftruxerfir, ad quam ordinurn de-fcriptionem prorfnsleftorem remitto-

ilvi aliud itaq; ob oculos fibi fiaru-enc urn ducat Princeps, nihil curæ, nihil quo le exerceat arris,quam bel lum,quarr nuütares ordines, quam óeniq; ipfarn muitarem difciplinam. Éa'enim fok ars edimperantis. Eftautem tantævirm-tis, vtnon lolum ros quiè principum fan-guinegenus duc'r,fultineat : verumamp;qui priaatæ fortuns inter mortalcs habentur, ad eum gradum lublimes ferat.Contrà verb pcrfpicuumeft,Principes, qui magis de-litias,qu'am beliicas arteis procurarnt, pria cipatum amiblTe: eiusautemamittendipri ma caufaeft huilesdifeiplinæ negleftus, vri acquirendi,eiurdem eftprofefsio. Franci-fcus Sfortia armis inftruâus, e priuato for-tunae hatu in MediolanéCum principatum

fuit eueaus:cuius filij militiæ moleftiaS at* que incommoda detredantes è principi-busad priuaiamconditionem rcciderunt. Nam inter alias maloriim,quæ te armis de' nudatum circumfiftunt caufç,fubcft etiam jlla,quæ tui contemptum parit. Quod fane ex iis præcipua eft turpitudinis nota, quae funtprincipi (vt dicetur) fummo ftudio ef-filgiendæ. Nullus enim proportionis modus inter armatum cadit, amp;inermen : néc étiamratio ipfapatitur,vt qui inermis ftt,' fecurus inter armatos fcruos verfetur,quo-niam fieri non poteft,vt inter cos reftè aga-tur, in quorum alteris indignatio, in altcris fufpicio rcfideat. Proinde nulla dignatione âpud milites haberi poteft Princeps, qui militiæ fit ignarus,quod ad alias (vt difcum cftftnfelicitates acceditmectuto fe illorunl fideicommittere.Nunquarn proptercaco* gitationem ab hoc belli ftudio auertendam éxiftimet: amp;nbsp;pacis quidem tempore acrius inco,quam belli lefeexercerc debet.Idau-temduplici ratione efficcrepoteft,re ipfa fcilicet,amp; animi cogitatione. Quod autem adreivfumattinet,præterid, qubdquibus præeft ita retinere debet, vt probe fint or-dinati amp;exercitati,tum etiam venandi ftu-düs iugiter ipfe incumbat : vt amp;nbsp;corpus 1a-boribus afTuefaciat, amp;nbsp;locorum naturam addilcat:tum quo modo affurgant mon-

P R Ï N C E P s» 70 tes'-vaUium item ora quo pafto aditumad-mittant : diffufi campi vti pandantur : flu-ininum prætercanaturam, amp;paludumin-telligaqatqueinhoc fummam iudicetad-hibendam curam. Quæ cognitio dupU-tern aftertvtilitatem, turn quod cxplorata fsbipateat totaeiusditionis regio, ac me-Uorem notitiam præbeat,qua parte niidsa fendi pofsit : turn ex iUius iudicio, amp;loco-rurn vfu, facile fit urn ahum quempiam recenter fpeculandum fibipropolitum,ammo complefti poteft. Nam qui in Etruria (verbi gratia) fitifunt colles, valles,cam-fiorum æquatæ planities, flumina,^ pa-udes,habent cumiis quæ.cætcrarumfont prouinciarum , fimilitudincm quandam: vt ex vnius prouineix fitu in aliarum e-f tiam cognitionem dcuenirc pofsit. Pfm^ ceps autem qui hac careat,præcipiia denu-datur, qua parte belli Dux inftrudus elle debet ; Quoniamhæchoflem inuenire,ca-ftris locum capere,exercitu duccre,di£ni indicerepugnæ: vrbes denique docet cum vtilitate, obbdione cingerc. Philopccmc-nis Achæorum principis, inter alias quæ à fcriptoribus ei tribuuntur laudes, ea vna eft, quod pacistempore nihil quàmde rebus bellicis animo obuerfarct, acque campos cum amicis peragrans , fæpius gra-dum filieret,vnaque cum ipfis dilïcroiec.

Eho qu'æfo inquiens,G force collem horte* ilium tenerct,nosq; hic cum exercitu con-firteremus, veer noftrfim fuperior eifet? Quo palt;rto feruacis ordinibus, tuto cos ag' gredipoiremus?cupientibus item nobis pe dem referre, quo id conbiio elfer agedum? Contra, G ipG reuocare gradum vellet, qua ratione inlequi polfemus ? Arq-, ita pronci-feens, omnia quae in exercitu cafu euenire folenr, illisproponebar, eorumq; fentétias intelligebar,fuam alferebat,ac rationibu* conGrmabat : Gc,vt ex hac iugi cogitation® nunquam polfct inter dudandum exerci-turn aliquid aduerG cafus fuhoriri, cui ipf® nonhaberetquo occurreretremedio.

lam verb quod ad mentis agitationerrt fpedat, principi euoluendæ funt hirtori®, inillislt;^ue præftantiumvirorum res gdlas infpicere,quidq-, in hello gerendo confilij tenuerint : vidoriæ item, amp;nbsp;detrimenti ac-cepti caufasdifquirere, quo amp;has fugere, amp;nbsp;illas imitari pofsit. Illud in primis faciun dum curet, quodolimeuidam expræftan-tibus viris faditatum eft, qui ft quern ante fuatepora laudibusamp;gloria ornatum au-diuiftet, eumbbi imitandum propofuit,il' liusquefemper, amp;res geftas amp;adiones a-pud fe retinuit,quemadmodum Achillis A* lexandrum Magnum,Cçfarem Alexandri, Cyri Scipionem imitatorem fuifle dicunt.

Atquià Xenophote deferiptam vitam qui-cunq-, legerit,facile inde intelliget in Scipio nis vira, quantum ei ex imitatione ilia glo-riæ accerferit, quamq-, in caftitate,comitate, humanitate amp;nbsp;liberalitate Scipio ad ea quæ à Xenophonte de Cyro prodita funt, lefeconformauerit. Id generis modos return peritus Princeps obferuare debet, nee vnquamtranquiUoautpaeäto tempore o-tiofam vitam traducere: verum furnmo ftu dio eos omnes in pretio habere,vt in rebus aduerfis fibl vfuicncpofsint,atque fortuna reflante, ad omnes eius idus declinandos, propulfandosq;inftruftumfefentiat,

DE I1S REBVS, 0^7 I B V S H O-min«,(Mi« maxime principej aut iMddntur, dutvitupenintur. Cap. XV.

REliquum cft,vt videamus quæ nam inftituta principis elle debeant, quæ-que vitæ quotidiana confuetudo e!t üs qui fuo addifti Hint imperio populis amp;nbsp;amicis. Et quoniaip multos non ignoro in hoc genere fenbendi operam dediffe, ve-reor neamp;ipfead fcribendum animum de eifdem rebus fi inrendam, id arroganter ef-fe Factum dicant, alienâpræfertim,ri à com inunialiorumordinede hac re difputatio-nem inftituam. Verùm cum animus fit ea fcribere, quæ inteUigenti vtilitaté afferant,

8i Nicolai Machiav, magis confentaneum vifiim eft, veritatetn rei, quamvel eins fimulachrum vel imagi-nem quandam fequi. Et fanè complûtes Refpub.amp; principatus quofdam animo ef-finxerunt,quinunquam fub afpeftumvl-lum venerunt, tan turn abeft vt re vera exti-tetint. Nam tantum abeftratio,qua homines viuunt, ab ea quæ æquum eilet vt vine-rent, vt qui negÜgit quod fit, fequuturus quod cfTet faciendum,is fibiruinampotius in add;fcendo accerfit, quam quod fuæ fa-luti confultumvelit-Quienimfe virum.bœ num omnibus partibus profiter! ftudet, eu certè inter tot non bonos periclitari necef-fe eft. Neceflariumeft itaq;principi,vt pet-ccptum habeat (fi fe faluum velit) quara-tione pofsitelTenon bonus, idque pro rei necefsitate,infuum conuertat,vel non coU uertat vfum. Qua propter pofthabitis,quae de principe dunraxat animo funt effifta, de^s üs quæ vera funt dilferens, dico om-nes homines (cum de hiseftfermo) principes præfertim, quod editiore in loco pe-fitifunt,harum return notari aliqua feiere: vt alius liberalis,reftriö:us amp;nbsp;tenax alius di-carur;quidam munificus, raptor alius:non-nulli crudeles, a1ij dementes : aliqui fced'-fragi, religioti alij : partim effbeminati molles,córraalij viri fortes amp;feroccs;inuh ti humani, fuperbia tumidi alij ; complûtes libi-

libidmofijCaftitâteprædin nonulli : in non pancîsvitæ integritas, frans nocentifsima in muleis cernitur ; morib. a(peii fint quam plurimi, facilitate amp;nbsp;lenitate quidam oma-ti:nohnulli graues amp;feueri,ex contrario qui lenes fingdifioluti: pietatem colât multi, contra flint qui plurimum aduerfantur, £4 his fi milia.

Nemo non fatebitur fcio,fore rem ftim-mislaudibus eelebrandam, fromnibus bis Princeps effet ôrnatus,quæ ex iam di ft is bonaexiftimantur. Verum cumnec habe-ri,nec,aduerfantehumahæ vitæ conditio-ne, feruari pofsint, nCceffariu ch vti ea pru-dentia, quaeórum vitiorum infamiam fu-giat,quibus illi imperium adimi poflet.Ca-ueatetiam ab iis, fi fieri pofsit, quæ nihilo-minus non auferrent ; fed fi effici non pof-fit,minore detrimento omitti poßunt.NeC multumfanèlaborer, fi in eorum vitiorum infamiam incurrar , fine quibus domina-tum non facile tueri pollet. Nam fi diligenter animo vfqüequaque reputabitur, repe-rientur qùædam, quæ virtutem præ fe ferre dicantur, quæ tarnen fi fequaris, id tuo magno malo fiet:contrà verb nonnulla de-prehendentur afpeftu vitiofa, quæ fi affumas, in tuam 2lt; fecuritatem,

INitium itaq; mihi fumens ab iis,quæ inter iam dida primum locum funt forti-ta, non negarim fore optimum, vt Prin-ceps habeaturliberalis : nihilominus ita h-beralirate vti,vt metuaris,fanè obeft. Narn fi ex virtute, vtq; par effet benigne quis cui gratificatur, id obfcurum iacebit, nee con-trarij vitij infamiaab eo decider. Quapro-pter, vt apud hominesbeneficériæ nomen quis retineaqneceffarium erit,vt nullius ge nerisluxumomittat,adeóvtqui fic fuerit comparatusPrinceps nunquam non opes fuas amp;fortunas fit profufurus,adigeturqj tandem (fi beneficentiæ nomen fibi con-feruatum velit ) vt mirum in modu in fuos populos grauemac molefium fe exhibeat, nee non exadorem agat:tum demum om' niamoliatur,quibuspccunias fibi conge-rere pofsit.Indeinitium ducitiir,vtfuis,qui fuo parencimperio, maxime fit infenfus, atqj ad inopiam redadus, in minore apud quofcunq; habeatur exiftimatione, fic, vt compluribus hac fua liberalitatc læfi s,pau-cis contra beneficio affedis , ad piimuin quodq^ incommodum permoueatur, atq; vbi primum difcriminisquid fefe offert, fta tim pereat ; id quod cum ipfe intelligat, 5£ ab incepto defiftere cumvelit, in id confe-ftim 1

ftim auaritiæ crimen incurrit,vthabeatur reftriélusamp;tenax. ProindePrincepsfihac beneficentiævirtute (ficvt omnibus pcr-fpicua fiat) fine detrimento vti non poteft, fi fapiet,parfimoniænotamnon reformi-dabit. Namprogreflu temporis, cumper-fpeftumfueritex eius parfimonia abundè fibi vedigabum fuppeterc;eumpofle rem fuam ab iis qui bellum elTent illaturi, tueri, non grauata multitudine res aggredi infi-gnes,tunc,inquam,munificcntior habebi-tur, ideo vtin omnes illosbeneficus cenfca tur (quipenè infiniti funt) à quibus nihil a-de merit: in reliquos autem,qui pauci funt, dicetur fuifie pareus,quod in eos nihil con* tulerit. Ætate noftra nihil Lude dignum vidimus effe faftum, nifi ab iis, qui perparci funt habiti, reliquos autem extindos efie. Iulius i i.Pont.Max.poftquam liberalitatis nomine ad pontificatum aucupandum fa-tis fuperque cognofeeret fe fuiffe perfun-ftum, illius conferuationis poftea fecurus abiit GaUiarum Regi bellum illaturus, torque bellis geftis,nihil aut tributi autvefti-galis extra ordinem quod eflet,cft vnquam imperatum: namimmoderatis fumptibus fubminiftrauiteius diutinaparfimonia.Hi-fpaniarum qui nunc regnum obtinct, fi ma gnificentiæ nomine commendari voluif-Jet, nunquamtotreSjgerere,vi£toriisq-,po-

Sö Nicolai Machiav» tinpotuiflet. ProindePrinteps ne fuos dt-fpoliet, vtq; fefe tueri ac luftii ere pofsit, ad pauperiemitem,Riiq-, conreniptumjaut ad rapacitatem nc adigatur, auaritiæ crimen parui faciendum ducet. Nam vitiprum id eft vnum, quo minime impeditur donii-nandi ratio.

At fi quis C.Cæfarem diceret fua libcra-Utatead imperium pcruenilre, aliosq-, coin fdureSipnód Sc elïenqSc haberenturlihera-es,adaltifsimos bonorumigradus fuitïe e-iieüos,dicerem te, autede iam principem, autad eum dignitatis gradum iter ede in-greftum. In priore rationo hæc tualiberali* tas tibi foret fraudi, in altera neceflarium fa nè eft,vtliberalis habearis.Cæfar autem e^t ïis erat, qui ad Romanum imperium afpi-rabat: verum eo occupato, fi fuperftes fuif* fet, nee fumptibus fuiflet temperatum, to-tum illud imperium profudilTet.Atque ite-rumfiquis diceret multos extitilTe Principes, qui fuis exercitibus res magnas gefte-junt, qui tarnen ilia beneficentia ex'cellue-tunt : dicendum eft principem, vel de fuis, vel de aliorum bonis fumptus faccre. Si pH mum,par eus ciTe debet: fi fecudum,necef-fe eft vt nullam partent liberalitatis præter-mittat. Atqui principi in expeditionenj e-xercitus educenti(qui cxercitus præda,di* reptionibus^tributis fintalcndi) ahenaque tra-

traâanti,nece{rariacfthæcliberalitas,alio-quin milites ilium non fequerentur, Qtiod ante m non efttuumnectuipopuli,id libe-ralius conferri potcib:vti à Cyro, Cæfare, amp;Alexandro faftum conRat. Non eninn id, quod de alienis bonis infumis, tibi exi-ftimationcmadimir,imó cumulatioré red-dit;fed à proprijs opibus ablümptis tibi de-trimentum venir. Atq;nihileltquodma- , gis fcipfum conficiat,quamliberalitas, qua inter vtendum facultatem vtendi amittis, atq; ad egeftatem redigeris, aut ad tui con-tcmptum:vel fi pauperiem iudicas vitan-dam,tunc ad rapinas te conuertis,arque ad odium tibi conciliandum. lam vero quod omnium maximèprincipicft vitandum, d-ludeft,ncautncgleftui, autodiohabearur, ad quorum vtrunq; bencEcentia illum facile impeUit. Quare fapienriuseR nomen pcrparcifuftinere (quodinfamiam abfque odioparit) au'amvt beneficusdicaris, vel^ Ic raptoris nomine notari, quod quidcm infamiam fummo curp odio coniunäant contrahit.

I Am ad alia eorum quæ fuprà recenfui., mus deuenictes,vnicuiqi principi opta-F 4

bile foret,vt Clemens,non crudelis habere-tur ; nihilominus cautio adhibenda eft, ne hac abutatur dementia. Valentinus imma-nis exiftimabatur: dus tarnen immanitas totamFlaminiain integrum reftituit,eam-3' ue in vnum collegit,atone ad pacém amp;nbsp;fi-em redegir. Quod fanè fi probe confidc-retur, Florentino populo deprehendeturil lum mitiorem fuiire;qui vt crudelitatis nomen efFugerent, fiuerunt Piftorienfiumvr-bem cuerti. Parui itaq; ducatPrinceps fæ-uitiænomen,quo concordes fuos in fide retineat. Paucifsimis enim exemplis cle-mentior eris,qûàm qui nimia lenitate per-mittunt,vtrerum perturbationesfequan-tur;vndecædesautrapinæ nafcantur. To-tamenim Inultitudinem hæ ofFendere fo-ïent,vbï iHæ animaduerfiones, quæ à Principe proficifcuntur, præcipuum quendam, amp;nbsp;fmgularem tantumlædunt. Atqui inter alios Principes, ille potifsimum qui nouus eft, fieri non poteft vt inderoentiæ nomen efFugiat,eum noui dominatus adeó pericu-lis fintreferti. HincVergilius fub Didonis perfona exnouitateregni inhumanitatem excufat.

R« d«ra,jnquit,cr W.f»! nouitat me taUa co^unt ïHoUri,^ btè fines encode tuen.

P R 1 N C E P S» 69 moueatur, aut fibi ipfi metum iniiciat ; verum ira rerum adminiftrationem prüden-tiaamp; humanitate temperet^ne nimia con-fidenda incautum,autdiffidenda non fe-rendum efficiat.

Oritur ex hoc quæftio, fatidsnc fît arna-ri,quant metui: an metui,quant amari? V-t tninq; dicipollet foreneceflarium ;verùnt difficilecum fit ambo fimulconiungi,tu-tius eft(fi altero eft caréduitt)ntetui, quant diligi.Namdehominibusvniuerlèhæc af-firmaripoffunt, eos ingrates elle,incoftan-tes,fimulatores,periculorunt fugitantes,lu cricupidi;dumque de eis benemereris, ac necefsitasproculabeft,tui omîtes funtflu-diofi, fanguinem pro te effundendum offe-runt,fortultas,vitam,liberos.Ateapremen te, vtfuprà docuimus, confeftim defeifeut: Princeps verb, qui omiti alio apparatu nu-dns , eorunt poUicitationibus verbotenus faàis penitusitititur, in præcepsdefertur: quandoquidem amicitiæ, quæ non animî magnitudinc amp;nbsp;præftantia, fedpretio com parantur,debentur quidem meritis: at quo cas pofsideas, aut in tépore in vfum tuum adhiberepofsis,minimèhabetur. Homines præterea minore reCpeftu offendunt, qui ftudent, vt diligantur, quàm qui metu-antur. Namümor quadam officijlege con-tinetur :athomines cum omniimprobita-

po NîCOLAl MaCHIAV, telaborent, ad quamcunque proprij corn-modi leucm occafionem, illam perfringCir. Contrà metus, formidine perpétua initan-tis p®nsE,nunquam non animo obuerfans retmetur: ita tarnen fe mutuendum exhi-beatPrinccps,vt inde hbeneuolentianon concilietur,odium tarnen vitetur. Nam fa-, tis pulchrè cohærcre poffunt, timeri, amp;nbsp;in odio non effe : quod quidem nüquam non ent.fifuonim ciuium,amp;populorum bonis abflineat,amp; mulicrum pudicitia.Quód fiquando invitamalicuius fueritanimad-«ertédum, id rune ne vercatur facere, cuiU amp;nbsp;fadi ratio, amp;nbsp;quæ deccat manifeftapur-gationis caufaafFerri poteft.

Sed iilud omnium maxime tenendum erit, vt fortunis alienis temperatum fuiffe cognofcatur. Nam citius parentum cçdem obliuioni dat homines, quam fortunarum fuarum direptionem. Ad hæc eripiendi a-licna nunquam non aderunt eaufæ. Qui e-tiam rapinis viditare incipit,perpetu6 eau-fas exquirct, quibus aliénas opes occuper. Contra,fanguinis effundendi rariores funt eaufæ, citiusq-, prætereunt, atq-, deficiunt, Atprincipi iaminexercitu ver fanti, arque multitudinis procurationem habenti fta-tuendum omnino eft, vt inhumanitatis no men pro nihilo ducat. Nam huius nominis expers, nunquam exercitumconiundum,

P R Î N C t P s. ?l nec ad aliquid aggrediendum inftruftum retincre peteft. Inter alla digna omni ad/ mirationequæ geisitAnnibaIjillud quoqs recenletur, quod cum copiofifsimum,pe-neq^infinitisgentibus refertum duceret e-Xercitum, in aliénas terras militaturus, nul lavnquamautinterfe,autin ipfum dneem fuerit fuborta fedirio ; idq, conftanter in v-traque fortunæ conditione turn aduerfe turn profperæ fuifTe fadum. Quod lanè quàm ab ill a eius effera fçuitia aliunde pro-ficifci non potuit : quæ vnà cum cæteris e* iusvirtutibus ,m confpeftu totius exerci-tus auguftum atq-, terribilem reddidit. Ad quant quidem rem cæteræ illi virtutes fine bac fatis non fuifient. Cæterùm feripto-res parum confiderat'e bas eius res geftas admitantur quidem, cum ex altéra parte potifsimam earum caufam aceufent. Cæ» • teras autem illius virtutes ad id non Riffe-duras,facile eft id in Scipione viro fingula-rifsimoperfpicere : nec folùm eius tempei ftate,verùm inomni return quæ fciuntuc memoria,cuius exercitus inHifpaniis ab eo defeiuerunt. Quæ tes aliunde non fue-rat profeda, quàm ab ca quæ licentiorcs, quant, militari difeiplinæ par elTet, milites cfîëcerat.lcnitatenimirum eius nimiaiid quodpofteain fenatuaFabioMaximo fuit illiexprobratum,Romanæ militiæ coiru-

5gt;z Nicolai Machiav» ptorem ilium appellante, Locrenfes aScp pionis quodam legato euerfos non vindi-cauit,necde illius iegati infolentia pœnas fumpCt, quod omnino ex illius facilitate ingenij naicebatur : adeó vt illum excufan-dum quidam cum lufcepiifet, multos, im quit,efl'e hommes, qui melius errata vita-re, quam aliorum errata corrigere noffent. Qi’od quidemingenium temporis progref fuviolailet Scipionis amp;nbsp;nomen amp;gloriam, ß cum eo in imperio retinendo perfeueraf-fet:fed fenatus decretis parenti,hæc vitioÙ eins affedio non folùm latuit obfeura, verum maximæ gloriæ fuit.

Vtautemeo noftraredeat oratio,ad me-tum fcilicet, amp;nbsp;amorem, quo quis aut diü-gi,aut metui debeat,dico:cumhomines ad arbitrium fuum ament, metuant autem ad principis voluntatem:Princeps,qui fapien-tia valet,eo quod füæ eft,non alienæ facul-tatis,niîi ftudeat. Illud duntaxat omni diligentia curet, ne in aliorum odium, aut of-fenfionem incurrat.

QVàm fit omni laude dignum in priii cipepaftamfidem feruare,atqjvitç quot;nbsp;integritatem fine vllo dolo male rednere,nemo eft qui non inteUigat.

Verùm, cum Gnt duo genera dcccrtan-dl,vnumiurelegumjaherû pervim: cumqj illud proprium hthominis,hoc belluarum, confugicndum ad pofterius, fi non fatis eft vri fuperiore. Proinde neceffarium eft, vt Princeps reaumvtriufque,amp; bdkiæ amp;ho minis vfum tencat.Inuolucro quodam bec pars principibus eft àveteribus lcriptori-bus tradita, afferentibus Achiliem complu resq, alios ex prifeis illis principibus, Cbi-roni Centauro educandos, atq-, in eins di-fciplinam fuiffe creditos. In eo enim quoi præceptorem mixti generis, Schominis Sc belluçhabuilîe dicurit, nihil qu'amprincipi fore neceflarium docent vtriufq-, nature v-fum. Cumitaq; principemmagni référât bclluinum ingenium feitè induere,ei tum vulpis, tumleonis mores atTumendierunt. Nam leo fibi à laqueis non cauet, lupos veto vulpcculareformidat. Quoitaq-, laquei fentiantur, vulpeculam agere oportet -.lupi verb quo dererreâtur, leoninum ingenium eft fubeundum. Qui igiturleonis vehigiis fimpliciter infiftunt, ij lanè rem ipfam non tenent.Princeps propterea qui fapientia fit præditus,dcbct eapromiffa vitare,qu(j fuis commodis contraria fore vider, Atqui homines fi probi fuillent ornhes, præceptuin hoc plané fuiflet inutile:verùmcum impro bi fint, diligenter eorum improbitas perfi-

P4 Nicolai Maôhiav» diaq; erit einden da. lam veró nunquam hlt;’ minibus defuturæ funt caufæ, quibus in violaram fidem colorsmindncanr.ïnhanc rem ferè infinin polTcn: rccentia proferri cxcmpla, atq-, oftendcre, quot paci.s fade-ra, quotpromiifa amp;nbsp;conuenta fusrint per-fidia irrita amp;nbsp;vana;qui veró fagacior fuit, vt vulpinum ingenium melius exprimsret, ei fclicius omnia ceciderunr.

Ver.pmhancnaturam plurimum refert, vtquisreftè norit colore veltire,cüm5mii' lando, turn difsimnlando: homines enim adeó fimplices funt, adeó præfenribus ne-cefsitatibus obfequentes, vtqui faJla», amp;: fimulationis artificio eruditus ßt,ftat!m fit habiturus qui fe ilü dccipiendum tradat, quo magis tales homines cauendi erunt, eorurnej; artificium arte fruftrandum.'

Nolim Alexandri fexti PontiSMax. re-cens exemplum filentio præteritum. Is nihil quam mortalium impoftorem egit, nihil quam ad omnem malitiamSc fraudem (quo hominem genus falleret) mentent luam exercuit. Atqui reperit fubieftam quanttraftaret matcriam. In alTeuerando autem qui magis fuerit efficax, autqui fpe-ciofius iurauit iulïurandum,vicif5imq; qvi minus prxhiterit, nemo vnquant fuit:ni-hilo fecius doli nunquam non com moeë ei ceflerunt. Hanc enim failcndiartem,mo ics4i

ïesquehominum probe caUebat, Proinde non eft quodPrinceps cas emnes fuperius deferiptas virtutes oftentet : finir cnim ad-uerfus talcs dilsimulandæ fæpeniimcro, callideq; tegédæ. Qiiocirca ad omnem ven torumamp; fortunæ conuerGonem vcrfatile ingenium Princeps habeatjcß; ncceflejamp; (vt iam diaum eft)ab eo,quodbonumcft, ne difeedat : at fi necefsitas vrgeat, e do ft us fitjamp;malum auertere.

ïnid itaq; Princeps acrem curamj diU-gentiamque omnem adhibeat, ne quid ex eins ore excidat, quod quinq-, Ulis iam nu. meratis partibus non fit refértum, arque i-ta confpiciendum, audiendumque exhi' beat,vt pietatem, fidcm,integritatcm,llt;u-manitatem, religionem fanftè colsre vi-deatur. Atqui mini clt, quod magispræ fe ferre oporteat,quam poftremam hanevir-tutem ; ferèenimhomines magis fpecieamp; colore return, quam rebus ip h s permouen tur,amp; indicant. Nam videndi facultas,om-nesattingit: atereftandi vcro,paucos dun-taxat. Nemo non vidée quid præ referas: at pauci finit qui,quod fis,lenfu percipiant. Qui quidem pauci nec audent multorum opinioni, qui defendantur imperij maie-Rare, aduerfari. In homjnum autem,præ-fertim principum aûionibus, vbi nullum habetur couftitutum , ad quod vocentur

«x^ Nicolai Machiav* iudicium,reriim euëtum plericj-, obfenian* tes expedant. VitamigiturPrincepstue»' tur,cureta; imperium conferuare : quibuJ autem id fiat rationibus, eæ modb honefti fpeciem prç fe fçranqnunquam non hono-te dignæjaudibusq; exiftimabuntur. Du-citur nanq; captiuum perpetub vulgus fpe^ cie redi, amp;nbsp;rerum cuentu, amp;nbsp;plane nihil quam vulgUs toto in orbe verlatur. Illi vero pauci ibi locum obtinent, vbi plurimi non nabent quo nitantur.

ET quonlam inter difleren dum de prb cipis dotibus, quarum fuperius meæ tionem fecimus,de iisduntaxattra-datum eft, quæ maioris vifæ funt effe mo-menti, reliquas nuncbreuiter fubvniuerfa quadam tradatione difquiram;vtPrinceps Rilicet cogitet(vt nonnihil fuperius attigi) ca fugicnda,quæ infenfum amp;nbsp;neglcdum cumredderepoflunt. QiiotiesautemhoC declinauerit, fuas plane parteis abfoluerit, neq-,àcæterisinfamiæ notis,vllum, quod lïbiimmineatpericuló,offender. In odium omnium maxime,vt dixi,adducunt bonorum direptio, amp;, quo cuiq; temperandum eft,fuarumraptus muiierum. Quotiefcuq; bonis

P R i N c E P s» pr bonis parcitur mukitudinis, amp;nbsp;hoiîori,piç clarè fccum agi ducunt ho mines: amp;nbsp;id dun-taxat fitreliquum oppugnandum, ambitio nimirum paucorum , quæ mukis modis, nulloq; negotio reprimi poteft. Spretum deinde amp;nbsp;coritemptum reddit, fi varius, fi leuis, fi effœminatus, fi timidus, fi denique habeatur animi dubius Scincertus: quK o-rnnia tanquâ fcopülos fugere ftudeat Prin-ceps,adnitaturque,vtin omni curatione amp;nbsp;adminikratione rerum,animi magnitudo, fpiritus ingens,grauitâs, fortitudo eluceat: neenon apud eos qui inter reliquam fun-rum mukitudinem digniores habentur,ita fententiam fiiam, quam femel pronuntia-rit,ratam ac firmâhaberi velit, vt ab ea nun quarndeduci aut dirtroüéri poife pro certo teneant: actalem de fe opiniohem fuftine-reac retinereftudeat,vt illorunl nemoeô veniat,vtilium,aut decipi,aut fleki polTe cogiter,

Ille igitur Princeps ,qui talctti de fe fententiam amp;nbsp;exiftimationem in hominum métes inferit,fe mper habetur maximi, lain verb ineum,quem omnes magnifaciant, difficilis eft coniuratio, difficilis oppugna-tio,difficilis irruptio:modó farna ferat eum apud fuos longè excellere, amp;nbsp;fumma obfer uantia coli.Duplici enim metu teneri prin-cipem oportef.akero interioie amp;nbsp;domefti-

p8 Nicolai Machiav» co,eorumq; caufa, quosfuo moderaturini perio : altero exteriore amp;nbsp;alieno, propter cos,qui potentes funt^extraneos. Ab hoc le airerit bellicis armis probè inftruftus, amp;nbsp;amicis.Qiiæ arma fi adfunt,nunq'uam non bonos amicos habebit.Domiautem firma crut omnia, vbi firma fint,quæ forisgerun-tur, nifi aliquaperturbenturconiurationc. Et tarnen fiquid nouarum return moliren-tur quæ foris funt, iam ipfe, fi ita infirudus crt,amp;vitæ rationemtalem inftituit,qua-lem præfcripfimus,femper(modô feipfum non déférât) omnem impttum feretac fu-ftinebit:quemadmodum Nabidem Spar-tiatam feciflé o Rendit.

At ab iis,quibus imperat popülis,fi quaff do externa quiefcant, rfiud timendum cft, ne qua per eos cóiuratio fiat:a qua quidem fe facile fecurum vendicabitjcontemptu amp;nbsp;odio vitato, popuIisqUe per eum cumulate fibi fatisfadum afierentibus. Quod vt fe-qiiatur (vtlatius fuprapatuit) necelfarium eft. Atqui omnium quod n^axinrum con-fcquipofletPrinceps in coiuratores,remc-diumilludvnum amp;nbsp;præcipuum eft^odi) amp;nbsp;coatemptus à multitudinevitatio.Sempef enim qui in aliquem confpirat, is fibi per-fuadetprincipis morte multitudinifefatis-' fadurum. At fi in ea fuerit 0pinione,vt ere* datid foreapud eum fibioffenfioni, nun-quant

P R I N e E P s. 99 quamidaudaciæ fumeret,vttaîia aggrede-retür moliri confilia, Coniuratorum enim quæfibi immineant difficultates,penèin-finitæ funt. Re ipfaprofedó cernitur,multos quidem coniuraffe :quibus verb féliciter cefleritjperpauciadmodû fuerunt. Qin enimconiurat, nee folus elfe ,nec focium fibi afeifeere poteft, nifiex iis, quos offen-fos exiftimat. Verùmvbi primum offenfo cuipiamanimitui confilium aperueris, fa-cultatemconcedis, qua fibi cumulate fans ficripofsit;quandoquidem detefto animi tui Gogitato, in earn ipfe fpem venir, vt omnia fibi inde commodapolliceri queat.Hîc itaque quæftum ratum amp;nbsp;certum cum vi-. deat,illic verb incertum, amp;nbsp;periculis ple-nû,pareft,vtautrarus fit amicus, aut quo tibifidemferuet,peruicaciodio in princi-pem fit affedus.

Vtautemrem ipfam ad pauca redigam, coniuratorum partes metum duntaxat,fo-licitudinem,pœnç formidineiTi,perpetuos comités habent. At à principis partibus fiant imperij maieftas,leges, ab amicis amp;nbsp;toto principatu defenfiones : quæ omnia adebiliumtutum reddunt,vtfi his popu-laris accedat bcneüolentia, fieri non po-tcft,vt quis eb temeritatis erumpat,vt in ilium confpirarevelit. Nam ferè affoler, vt coniurato eum ante admiffum facinus fit G a

too Nicolai Machiav, ti medurn, in hac re eius caufa ea eft, vt poft patratum fcelus,etiamfit illi extimefcen-dum ;tain iam ex commiflb fcelere infen-fam habeat multitudinem, nee propterea pofsitlpcrarevllum perfugij loeft PoHent in bane fubieftam materiam in finita exem plaproferri : fed illudvnum'iquod patruirt noftrorum memoriacotigit,fatis mihi fue ritpropofuifte* Annibale Bentiuold,huiiis Annibalis qui hune éft, auo, pertes quern fumma rerum apud Bononiertfes erat, à Cannefehis, qui in ilium coniurarunt,in-terfeü:ó,nec vlla ex fe quam loanne tune irt cunis agentereliftaproie, ftatim à patrato homicidij fcelere exeitata eft multitudo, quæ totarh Carinefchorum familiam cæd« fuftulit. Quod fanè à popular! illa in Benti-uolarri gentern, qua illarri cömpleaebaruf beneuoicntia,pfofcdurn elfe confiât.QnX quiderh täntä fint, vtcum nemo adprincp patum régandOm fupéreffet, indicioacce-pto,quodFÎorentiæ tdet, qui è Bentiuolo-rum gente genus ducefet, adiilud vfq; tent pus 'abri filiushabitus,eoiUurtiaccerfitunt profeefi funt Bononienfesj eiq; fute ciuita-tis adminiftrationem detulerftf:qtiam 4^1-dem tandiu eft moderatus, quoad loannes ad æratem imperio regendo idoneam per-ueniHèt. Dico itaq; coniurationes omnelt; principi paruifaciendas effe, vbi populi in eunt

eum fueritpropenfa voluntas ; at co infen-fojamp; qui fui hoftili odio flagret,omnia funt amp;nbsp;ab omnibps timenda.

Principatus præterea, quibene funt con ftituti, principesq-, ipß omni diligçnticura ftatuerunt,nc corum vin primari) fua caufa ad defperationem adigerentur : nee quic-quam,quo multitudinem æquam actran-quillamrctincrent,negaretur : nam hsc o-mniumgrauifsima cft,quamtraüet Prin-cepsmaten^.

Inter ,càregna,quæ baenoßra aptatc bene epnßituta funt,qu3eq-, prudenter pro-curata.Gailiaypm regnum annumeratur: in quo multa funt fapienter præfcrjpta,à quitus régis Sclibcrus, amp;nbsp;fecuriras pédet: quorum primum cft iplc Senatus, çiusque autborius. Quandoquidem qui illud regnum inflituit, cognitapotémm ambitio-negt;corumq-,infoicntia, ccnfuitaliquo fræ-no effe corrigendam: cçterum animaduer-tens quo odio effet multitudo in potentio-rcs metu duntaxat innixo, cupiens ePs fc-curos reddere, noluit id muneris régis effe proprium, vt omni apud regni pro ceres li-beraretur inuidia,fi multitudini faueret: amp;nbsp;apud fQultjtudiaéjG procerurn partes com piefterctur. Ob id tertium quendarp eqq-ftituit iudiçep), qui fine Régis inuidia promtes c#;dcrct,amp; tenuiores tuerctur. Nihil

lOi NiCOLAT MaCH|AV» melïusj nihil fapictius hop dccreto elTc po-tuit:nec r?gni,aut ipfius Rcgis potior fecu-riptis caula. Hinc alterum,quod notadum eft, elicipoteft ivtnimirumea Princeps a-Ïiis procurandadecernat,quæ inuidiani pa rere pofsint : fibi vero quæ grata fint refer-uet.Conclufum denuó fit,exiftir«ationem fuorum procerum principi in precio effe habendam, ita tarnen ne populi fibi odium concilier.

Copluribus fortaflevideri poflent,huic meæ opinionipugnantia exempla,cum eX Romanis multorum impcratorum vita, K morte perfpefta, aliquem inuenerint, qui, amp;nbsp;fi egregie vixçrit, amp;nbsp;ingentem animi ma gnitudinem præ fe tulerit, imperium tarnen amiferit : aut à fuis, qui in ilium con-fpirarunt,fueritintcrfeftus. Gupiens itaqj adhæc,quæ obiici poflent,relpódere,non-nullorum impcratorum mores amp;nbsp;ingeni-umdifquiram,amp; caulam curpeticrintexa-minabo, quam caufam nó difsimilem his, quæ propofi ta fiint,oftédam.Turn ca con-nderanda proponam,quæres geftas iUo-rum temporumlegentibus digna fint, qua notentur. Mihi verb fatis elTc velim, cos o-mnes imperatoresoratione c5plefti,qui-bus imperij fuccefsio obuenit,aMarco Phi lofopho ad Maximinum vfque initio du-fto,qui quidem hi recenfentur : Marcus, e-iusqi

Pit I N C K P S» 103 iusqi filins Commodus,Pertinax,Iulianus, Seuerus, amp;nbsp;Antoninus Caracalla eius films, MacrinuSjHeliogabalus, Alexander, amp;nbsp;Maximinus.

Illudprincipioobfçruàdum eft, cumv-nicum certamen duntaxat in omniprocu-rationeprincipatusccrnatur,potcntiorum fcilicet ambitio, amp;nbsp;populorum infolens Ingenium , Romani Imperatorcs tertia qua-dam afficiebantur difficukate , qubd iUis ferenda elfer militum crudelitas amp;nbsp;auàri-tia : idque cum difficile effet, caufam exitij multis attulit. Nam faftu haud facile eft, militum ’amp; populorum votis fatisfacere. Hienim quietamamp; otiofam vitam tradu-cere cupiunt, ob idq; principes, qui modc-fti fint, complcduntur : milites veto eo-rum ftudiofifunt, qui bellicofo animo, in-folenti,crudeli, amp;nbsp;rapace funt infignes. Quæomnia in populos cupiebant ab im-peratoribus exerceri, quo fibi duplicatis ftipendiis, auaritiam amp;nbsp;l'æuitiam fuam ex-piere polTent. Hinc faftum cft,vt qui talem de fe natura,vel arte partam opinionem im peratores,nonafferrent,qua vtrunqj ho-minum genus fræno compefcerent, ij ruina opprelsi interibant. Atqui eorü maxima pars(i!li præfertim,quitanquam nouiprin cipatum inibant) perfpeftis vtriufqj gentis

104 Nicolai Machi a v» diuerfis ingeniorum natunSjCO animum inclinarunt, quo militibus gratificarentur, iniuH^s populi conterpnerent. Quod qui-demcofiliumneceflariumerat. Nam cum principes vitare no polTent, quin inaliquo-rum odium incurrerct, illud in primis con-tendendum ept, ne muhitudinem fibi in-fen fam facerent : id jutem fi obtineri non poffent, in id omnium maxime incumbe-rentjVtcius multitudinis offenfionemde-clinare.nt,quæ elTentpotentjorum.

Hac de caufa jrnperatores ,qui ob prin* cipatus nouitatem ftudiis amp;nbsp;fauore extra ordinemopps habebant, militjbus liben-tius,quam popuiis fefe adiungebant. Id tarnen vel damnum, vel commodym illis af-ferebat, ytPrinceps ipfe dignitatem fuant amp;nbsp;authoritatem retinendiperitys erat. Ab his caufis profedum eft, vt Marcus, Perti-nax,Alexander,viri modeftioris vitae, amp;;iu ftitjæ cultores, crudelitatis hoftes, humanitäre amp;nbsp;comitate præditi trifteis exitus fimtcofequuti, prætervnum Marcum,qui jquidem longe honoratior vixit,amp; idem obiit. Imperij enim fuccefsio hæreditario iure ei cum obtigiftet, non erat cur aut mi-Jitibu s,aut popuiis acceptum ferret.Tanto præterea virtutum comitatu, quæ ilium vc nerandumSc auguftum effecerant,lèptus CiimeJlct, femper quoad vixit,vtrunqj or-dinem,

P R I N C E P s» 105 dincm, ab omni odio, amp;nbsp;fui contemptuliber,intra officij fines cótinuit.AtPertinax, répugnante exercitu fuerat ad imperium cueftu» ; quiexercitus, cum fub Cpmmc-do afluetus effet diflolutè viupre,non pote-rat id genus honeftæ vitæ, ad quod ilium cupiebat addpei, æqno animo ferre ; lune odiofibi corum conflato,cuiodio fui ne-gleftus (quod iam fenexefiçt) cum accef-filfet, inter initia delati imperij concidir. Hinc amp;nbsp;illud animaduertere licet, honefia æquè ac turpis vite faftis odium coriciliari. Quo circaPrinceps, imperium qui faluum velit, cogitur nonnuquam elfe non bonus: quandoquidem,fi ea multitudo, quæ fit po puli,aut militum,aut optimatum,cuiufque opéra ad imperium fuftinendum fe indige-re cognofeat,fuerit deprauata, obfequi e-ius ftudiia, atque illi moremgerere neeelfe eft. Quo quidem tempore, quæ fada forent honefta, principi vehementer client contraria.

Sed veniamus ad Alexandrum, in quo vis tanta extitit probitatis, vt inter alias lau des,quç iili tribuuntur,illa accéfetur, quod toto illo xi i i.annorum fpatio, quo imperium fuerat moderams, nemo vnquam indicia caufa fuerit interfeûus. Nihilo minus cum elfccmmati animi fuerit habitus , amp;C quimatemis cófilüs finetetfednei, ob idqj

tolt;j Nico LA l Ma CH I AV, in contemptû dclapfus, ab exercityin euni confpirante fuitinterfedus.

Nunc vicifsim mores amp;nbsp;ingenium Com modi, Seueri, Antonini Caracallæ, amp;nbsp;Maximini examinantes, atro cifsimos illos de-prdiehdcmus, rapinis inhiantes. Qui vt militnm cupiditatem explerent,a nulloin-iuriarum genere, c,uod inpopuios commit tipofret,fuitabinis remperatum. Omnibus tarnen, Seueroexcepto, trilles obtige-tuntviræ oxitus. Seuerus enim tanta excel Illit ani mi virtute, vt militum animos in fc propenfos poftquam continuiflet, tametfi populi effent à fe duriter opprefsi,potuerit tarnen imperium féliciter, femper^ue reti-nere. Illius nanque virtutes ita illum in con fpciflu cum exercitus, turn reliquarum gen tiiim fufpiciendum efficiebant, vthi atto-nitis quodammodo haerentes animis,amp; ftupore percu!fi,illiveró eius reuerentia ta-fli æquè quiefcebant.

Et quoniam huius viri res geil® præcla-re fuerunt,paucïs oftendam,quam pulchrè Vulpeculæperfonâ, amp;leonis in vfum fuum induerit: quorumingenia amp;naturam,prin cipi imitanda (vt dixi) exifti mo.

Seuerus cognita luliani imperatoris i-gnauia, perfuant exercitui eniusipfe in H-lyrio duftor erat, optimum fore, vt Romä Percinacis imperatoris esedem vindicaturi profi-

P R T N CEPS, 107 proficifcerentur : à prætoriana cnim mdi-tum cohorte fuerat interfeftus. Sub hac 1-taq-,fpecie, ne ad imperium afpirare vide-rctur, exercitus contra Romam mouit •. ac priusin Italiam tranfmifit, qu'am de illius exillyrio difceflufueritrefcitum. Gumau» tem Romam deueniffet, Senatus metu ad-dudus, imperatoré ilium, Iuliano vira fun-fto, declarauit. Pofthæcprincipia duo fu-pererant Seucro ad abfolutum imperium occupandum ; alterum in Afia,vbiNiger e-xercituum Afiæ prçfeûuSjimperatorem amp;nbsp;ipfc fe falutare iufferat: alterum in occiden-teab Albino,qui vicifsim deimperio oc-cupando animo cœperat agitare. Verùm cum perfpiceret pcriculofum fore,fi fe in Vtrunque hoftem declararet , ftatuit Nigrum adoriendum, Albinum verb dolo cic cumucnire : adquem proptcrealiteras de-ditxumabfenatu imperij procuratio fuif-fet fibidelata, fe ftatuifle earn dignitatem vtrique communem fieri : atque Gæfaris tituload ilium milTo,ex Senatus decreto ilium ad imperij procurationem collegam fibi adiunxit. Quæomnia ab Albino pro veris bona fide fuerunt accepta. At Seue-tus, deuicto atque interfefto Nigro, orien-tisqi rebus probe compofitis, Romam re-uerfus, contra Albinum, ( qubd beneficij à fe acceptiimmSfcior, in fuam esedern plt;

• . prodition sm pcrpetrandam elfe!: molitus) apud fenatum conqueltus eft : ob idq-, fibj fore neceTarium/zt co Je conferrct,amp; de ib i lius iojratiru Jins méritaspesnas fumptiP ras• i nde in Ga iMira aidïum profeâus,vnà cjniï.-nperio vitam iHiademit.

Qui itaq; huius yiri res geftas exaftè ani morepir •bic,tjni leonem ferocifsimurn dieet, 'zidpecidam^ae maxirpc fabdolatn: ' edusrfu’q^cum 3ctjrnorcm, 5lt; reuerétiani abpmnibus fuille^dhibitam: amp;ab exerce tnnecfpretiim,,nec contempturn viiquam fuifTcintelligetidelinet^uerniprijfi homo i nouns cum eïTet, tandm imperium retine-* ; repotyerijt. Nam fumma dus dignitasSi exirtimatio fèmper ilïum ab omni populo-rum odio, quodexrapinis infeconcipipo-tuinctjvcndicarunt.

Eius filius Antoninus, æquè ac ipfc pa* ter,vir praeftantifsimus habitus eft;ac mul-ris rebus excelluit, quæ ilium in omnium , gentium epnfpeftu maieftate confpicuuni rlt;eddebant,amp; exercitui fummegtatum. E-ratenim yir plane beiiicofus, omnium la* borum patiétifsimus, amp;nbsp;quiomnem cibo* rum lautiriam,vitæq-, moliriem vniperfam fummopere afpernaretur. Quodfane mili* turn animos ergafe beneuolos,ac propen* fos efficicbat-Nihilominus tanta extitit fp* rocia,amp; inaudiu eiiis crudelitas (nam pr«*

P R Î N C E P S* 10^ ter alias, easq-, multipliccs, præcipuasque caufas, maiorem pQ^uU Romani partem, Alexandrinam verb \ niverfam muititudi-nem cæde fuftulit ; vt omnium penè mor-talium in ie concitarir odiurri : cœperatqne iis cciam terrons elle ^ qui ilium medium fepferant, hf,vtàfenttiriohe m medio lui iplius exercitus fuçtit inrerfeftus.

Qua inre illuo toiiGdcn'.ndi.m venir,id generis cædc«, qùæ àb obfirmaci amp;nbsp;oLAi-nati animi propofito accidunt, viw,n à crin cipcnonpolTe. Qulenim tnftrüôüs eftad mortemcöntemnedäm, ei fada perquàm procliueidfuerit. Vertun hoc mortis genus minus eitprincipi timédum, quodlon g'e rariisimum fit. Videndum eft duntaxar, ne quemoiam ex iis graui aliqua inmriala-cellat, quo ru m op er a ipfe vtatur, qu os q; ad imperil procurationem circa feteiineat. In quod erratu mAntonmus proUpfus e ft,qui centurionispræditti fratrem contumelio-fifsimè inrerfecerat, eiq-, quoddie minaba-tur ; hihilominus inter ful corporis ftipato-res retinebat. Cuius quidem confillj ratio temcrariaeraqatqüe (vd^ofica accldit) in capereundum fuit.

Sed adCömniodum noftra rcdeat oratio. Ïs nullo ferè negotio imperium rctine-re potcfat. lure enim hæreditario,qubd Marei filius effets obtigerat ; fatisqj fuilfet h

paternaveftigiainftkifTet,quo vniuerfis po pulis fuiffet etiam cumulatifsimè fatisfa-ftum. At animo truculentocum,'effet, amp;nbsp;eiferOjtotum fe conuertit ad exercitus, quemlicentiorem effecerat, gratiam reti-nendam, quo fuampofletinpopulos exera cererapinas. Caeterum dignitatem,amp;am-plitudiné fuam cum nee tueretur,nec cort-feruaret, atque in theatra cum gladiatori-bus decertaturus fæpenumero defcendiP fet,aliac|; fordidifsima, indignifsimac^; im-perij maieftate admifilïet,defpicabilê pror-fus in militurh coiifpedum atq-, abicftuni fepræbuit: atq; cum partim odio omnibus effet,partim negleftui,in eum conlpiratuni cft,amp;interfeftuSi

Reliquum eff, vt de Maxinfiini ingenio differannus. Is bellicofifsimus fuit, atq; A-lexandri, de quo iam fuperius narrauimus mollicièSjCumfummo effet omnibus faffi-dio,hocvitafiinfl:o,illum ad imperiume-uexcrunt: quod tarnen non diu retinuit. Nam duo illum infenfum ac contemnen-dum efFecerant.Alterum,quod ignobilifsi-mus effet. Pauerat enim ouium gregem in Thracia, quæresvbiq; gentium eratnotif-fima, atq; ob id omnes illum abhorrebant: alterum erar, quód cum in ingrcffii fui prin cipatus Romam profeüionem fuam diftu-liflct, atque in poflefsionem imperij veni-ret,

P R l N C B P 8» Mt ret, opinionem qubd crudelifsimus enet, attuin. Nam amp;Romæ,amp;pertotam impc-lijditionem, àfuispræfeais multipliciim-manitate fæuitum fueratgrauiter;lic,vtto-tus penè orbis ira in eum, turn ex generis obfcuritâtepermotus,tum odio, quod ef-ferati eilet ingenij metuens,primum Aphri ca, deinde Senatus vnàcumvniuerfo popu lo Romano,atq-,Italia tota in ilium confpU rarunt.Adhæcexercitus ipfe,quiad Aqui-leiam cum effet in caftris, expugnationemi difficiliorem nadusqUiuscp fæuitiæ pertægt; fusjtot^j in ilium hoftes cum cerneret,minus ilium timens interfecit.

Omittam de Heliogabalo, Macrino ad luliano diccre, qui contempt!,fpreti,at-queabiedi cum effent, ftatim fueruntop-prefsi. Sed ad huius propofitæ rei narratio-nem totam peroraturus accedam:Qui no-ftrorumtemporum funtPrincipes, minus dico hac difnçultate premi,quàm militi-bus inimperijfuiadminiftratione tenean-tur extra ordinem fatisfacere. Nam ctli il-lorum aliqua eft habenda ratio,id tarnen paulomomentodefinitur, cum nemo ho* rum principumcolUaos invnum exerci-1 tus habeant,qui vna cum gubernatione,amp; prouinciaru procuratione, vti imperij Romani exercitus,confenuerint. Quarc G tue i militibus cuius,quam popuiis erat fatis-

Ui Nicolai Macht a v» faciendum,id erat quod milites, quam po-puli potentiores eflent, nunc verb longe magis eftneceflarium, vtpopulis mos ge-ratur (femper Turcarum impératorem, amp;nbsp;^gyP^’^y^iSj Sukhanum excipio) quant militibus.Populi nanq; copiarum cxerciti-bus potentia (Turca excepta) facile præ-ftant.Hic eriim Turcarum impcratorpedi-tum xt i.millia, equitum autemxvi. femper quife eïreumként, cum retincat, à qui-bus regni fecuritas,amp;roburpcndet,necef-farium eft,vt populorum negleâa,quæ ha-benda effet, ratione, fibl propenfos foueat. Huicperfimilc eft Sulthani regnum:quoio militum manu conftituto,neceffafium eft» vtamp;ipfe nullapopulorum habita ratione, eos fibi in amicitia firmos compledatur. Atqui illud vidcre licet,hoC Sulthani regnU longè diuerfum àcæterisprincipatibus ef-fe. Acceditnano; quam maximèadChri-ftianorum pontifcatum, quem nee hære-ditarium,nec nouum appellate pofTumus. Principis enimiam demortui, quiliberifu-perfunt, nec teftamento relinquuntur hæ-redes,nec principatum domini:fed ille,qtH in eum gradum per eos, penes quos eft eli-gédipoteftas,ehgifolet. Qvii mosvna cum tempore cuminueterauerit, recens domi-natus dici no poteft. NuIIa enim earum dif fi«ukatumafflidatur,quibus noui obnoxij patent.

P R 1 N C E P Si ' V3 patent. Nam amp;nbsp;G nouum eft imperium, il-liustameri dignitatis décréta antiqua funt: atq-, in cum firiem fada, vt ilium tanquam hæreditarium admittant,amp;; compleftan-turdomirium.

Verùm ad noRrurri redeamus inRitu-tum.Si qui3,inquam,ea quæ iam fuprà ex-pendimus, animo reputabit, facile intelli-gec ab co,quod odio flagrarint, nee non quód contempti amp;nbsp;fpreti fucrint impera-tores illi,eorum calamitatem ede proféra. Pcrfpicuûamp;illudfict,quî fadum fit, quód eorum nonnu’.Ji,.adminiRrandi rationernt quandâm fequuti, cui contrariam alij cum inieririt, invtraq; tarnen parte eiufdem ad-miniRrandæ ratipnis reperti fint, turn qui-bus felix, turn quil?us triRior contigeritvi-tæ finis. Inutile nanq; fuit,amp; noxium Per-tinaci,amp;Alexandr.o, principes noui cum effent, Marcumimitarivoluiffe, non fecus atq-, Caracalla, Commodo, amp;nbsp;Maximino perniciofum, Scueri voluiffe veRigiis infi-Rerc. Non enim tanta præditi erant virtute, quæadeorumveRigiaimplcndafatis ef fet. Quapropter nouus Princeps in i mperio xetmendononpoteR MareiresgeRas imitari : nee etiam neceffarium eR, vt quæ Se-uerus egit,ipfc curetpræRanda : verum eas Seueriparteis compleaatur,quæ adimpe-lium confirmandum fueiint ncceffariæ ; à

114 Nicolai Machiav^ Marco autem eis mutuetur, quibus impe^ riumiam ftabilitum amp;cófirmatum, dignè acgloriofè tueri acfuftinere pofsit.

SINT n;e AR CES, ET QjrAE ad dominatum retinendum, à print ipibm ple^ run^i ßm foknt^vtiles, annox:^.

QVotutó dominatum retineretnon-nulli principes, populos, qui in eo-rum ditionem conceflerant,armii Jpoliarunt : Alij in fadiones difcifTas vrbel continüerunt : inimicitias in fefe fouerunt quam plurimi :arces item fuerunt qui eX-truxeriiit, vbinonnullifuas iam extrudas euerterunt.Nam pauci in id animum inten derunt,vtqui fibi initio principatus initi, fufpefti elTent, eos in fuam ipforum amici-tiamadiungerent. Quare etfi de his omnibus definita ferri fentenna non poteft, nifi ad præcipuam quandam horum principa-tuum formam deducatur, quç effet traftan da qùæftio : tarnen perinde vniuerfam de iis orationem inftituam, atq-, fubieftæ rei materia patietur.

Nunquam itaque eft fa£him, vt qui nouas Ht Princeps, arma fuis detraxerit : imb inermés naftus, fempcr armis inftruendos curauit,Ea enim arma quibus inftruuntuG iam tui iufis effe coep erunt. Qui tibi fufpe-

P R l N C E P S, H^ ftihabentur, ij fideles euldunt : in fidé ante lu qui haftenus perftiterunt, confirmaif-tur.Um quibus imperio pr3ees,tui adhçren tes fiant. Et quoniam queintuampotefta-tcmcefsit multitndo, vniuerfaarman non poteft, fi de iis qui iamarmis funt inftrudli, Denemerearis, fecurius cum rcliquis agere potes, amp;diuerfitas ilia inter adminiftran-dum, quant liberaliorem erga fe agnofeus, costibi deuinftos reddit :reliqui qui funt, exenfationem pro te defendendo afferunt: iudicantes tieceflariam fore, vt qui pericu-lorutti plus fubeunt amp;nbsp;oneris,eos etiam vi-deriplus iurc meritosefle. Verùmeum it-lis armadetrahis,iam illis iniurius elfe in-cipis, arque oflendis, qubd animi tui vel abieftionc, vcl in eos exigua fide illis om-nino diffidas: quarum vtraque opinionum odium in te concitant. Cum autem fine ârmis elfe nequeas, ad mercenariam mi-litiamte conuertis, de qua, cuius virturis edetjapra difleruimus. Quæ amp;nbsp;fi bona ef-fet,non ea tarnen cd virtute, quæ te à præ-potentibus hoftibus, amp;nbsp;ab ea quam fufpe-ftam habeas , multitudinc tueri pofsit. Quocirca nouus Princeps ( vt dixi ) in noue, cui præeft, principatu nunquam non , deferipta aedifpofita habebit arma. Harum rcrum exemplis hifioriæ penè omnes ’ funt refertsî.

At principe noua aliqua prouincia au-ÖO, quo veluti pars veteri fuo adiungatur imperio,tunc neceffarium eft,vt fie parta prouincia, armiseXuatur, in qua illi exci-piantur, qui in eaoccupanda luife ftudio-los declararunt:qui quidem tarnen temporis progreflu amp;occafionibus, molles red-dendilunt amp;nbsp;effœminati. atq;itafefe comparer Princeps,vt totius ditionis arma in iis militibus collocentur,quiproprij fint,amp; qui in veteri principatu vitam apud ilium traducunt.

Majores noftros, amp;nbsp;qui làpientes habe-bantur,folitosdicere accepimus, Piftorien fium ciuitatemfaaionibus,Pifas verb arci» bus retinendas effe. Hinc faftum eft, vt in nonnullis, quæ eorum fubiieiebantur im-perio vrbibus,difsidia fouerint,quo carum poflefsioncm facilius retinerent.Reâè hoc faflum effe poterat,dum Italia furfum deor fum quodammodo fercbatur : at hoc tempore id præceptum prsfcribipolFe nonar-bitror.Nam quod difsidia aliquid commo-di ex fevnqua pariant, certè non puto;imb neceflarium eft, vt ad hoftium acceflum, vi bes fadionibus diftraftæ, ftatim amittan-tur. Semper enim debiliorpars viribus cx-ternis fefe adiunget: cum altera nee tuen, necfcfuftinere pofsit. Veneti fuperioribus rationibus addufti(vtego exiftimo) Gucl-

forum faftiones, amp;; GibeUinprum in ciui-tatibus fui impcrij alebanf.amp; tametfi nun-çiuampeimittebantjVtincædesfacicndas irrumperent, nihilominus huiufmodidif-fenfiones foucbant,vt fic controuerfiis occupa« populi,haud in illosmotualiquem cxcitarent. Quod fanc,vti pofteapatuit, ex fentctiaillis non cefsit. Nam ad callellum, quod Vailaappellatur fraais,ftatim partium alteraaudientior fafta, omne imperium illis ademir.Hæ rationes igitur admi-niftradi, principis imbecillitatem arguunt: quandoquidem viribus potens imperium, nunquam id generisvrbium diftraftiones feret.Pacis quidem tempore duntaxat vfui effe poIïuntjCum per eas facilius, qui in tua funt poteftate,homines régi pofsintiatbeb lum fi inftet, tune fuam dedarat id genus confilij fraudem. Haud dubiè fuperandis difficultatibus,amp;quae ftruunturrebus ad-ucrfis,c!arieuaduntprincipcs; ob id Fortuna,cum aliquem præfertim principem no-num euehendum curat, quique maiorem, quam qui hçreditario iure principatumte-net,necefsitatem habet, hoftes illi excitât, expeditiones parat: quo illas ex oblata oc-Canone fuperet,atq-,quos adafcendédum gradus hoftes attulerut, per eofdent altius euolarc nitatur. Quare multi funt, qui fen-tiunt, vt rerum peritus Princeps, G quando

’ occafio datqr, aftu aliquid inimicitiarum ; in Ie alere debcat,vt illis opprefsis, maior il-* lius nominis fubfequatur amp;nbsp;dignitas amp;nbsp;am plirudo,

Nafti funtmaiorem fidemamp;vti!itatem principes, prælertim noui in iis,qui in prin cipatu ineundo iudicabatur fufpefti, quam inii5,quibus maxime initio confidebant. Pandulfus Pctruccius Scnéfium princeps, pcreos magis pfinfipatum adminiftrabat, qu©s fufpeüos habuit, quam per quofuis alios. Veriim de hac reriim adminiftrandi ratione, quódex fubiedærei natura varia fit, haudquaquam fufitis difierere poflum» Jllud dun taxât didum volim : fi homines, quiinitio principatus hoftes fuerunï,eiuS generis funt,vt quo le fuftineant auxilio jn-digeant, nunquam pop principi fadu p^P quam facile fuerit,eos fibi amicos copcb liare : ipfi verb eo magis poguntur principi inferuire,quo opinioncm de ft inique copr ceptam, fadis delendam elft cognofcunt. Jcafit,vt maior inde frufitus ad principem redeat, quam ab iis, qui pimiaà fccuritaeP jUiinferuiens r?s illms npgljgunr.

Cæterùm poftquàm res ipfa poRulat, prætermiflum nolim, quominusin premO riamrepo^em principi,cuinuperpropim , cialium ftuore parta eft aliqua prouinci^, Vf pwbè confiderct, quæ caufa inipulcrib

vt ci fauerent, atq; ftudium iUud in fe, nid à naturae quadam propenlione profeftum cffe cognofcat(fed quod tantum ilia return prior adminiftrandi ratio non placeret)negorij plurimum amp;nbsp;difficultatis erit,eos in a-micitia rctineri poffe :vt enimillis fatisfa-ciat,ficrinon poterit, Atq; huius rei caufa per ca exempla, quæ ex vetuftis amp;recen-tioribus rebus colligiColent, probe perfpe-fta amp;examinata, longe facilius eosTrin-■ceps intelliget in fuam amicitiampertrabi pofTe, qui in primo illo dominani quielee-bant,amp;quiproptereahofles infefuerunt, quameos, qui quod illisdifplicebatjinfi- ’ amicitiam inclinarunt, atq:, ad earn proui ciam occupandam ftudium fuum omne,S, fauorem ei præftiterunt.

Confuetudo inualuerat apud principes, vt quo tutiusprincipatum retiricrent,arccs erigçrent, quæ tanquam habenis amp;nbsp;frænis compefccrent illos, qui in fe aliquilt;3 moli-rentur : atq; ad fe repentinum quemq; im* petum fecurum habcrent, quo fe recipe-rent, perfugium. Equidem confiliumhoc, quod iam peruetuftum amp;vGtatum ftt, im-probatumnolim. Nihilo fecius ætate no-ftravidimus Nicolaum Vitelliü, duas, quæ Tiphemi erant arces, vt ditionem illam re-tineretjdiruifte. GuidusVbaldus Metan* renfium Princeps,in principatum vnde à

Valentino fuerat eiedus, reftitutus, om* neis ijlius prouinciæ arces fundituseuertir. Illis enim fie euerfis,exiftimauit difficilius prouinciam illam iterufn amitti pofle. Bcn-tiuoli,Bononiam recuperatam cum rediif-fent,eadcm confilia funt fequuti. Ex tem-porum itag; conditione, arcesfunt, vel no funt vfui : fiquaautem in parte quid boni inde ad te redit, in altera maxime lædunr. Hoc fane fie examinari lieft.

Principi, qui populos fuos magisquàm externes timet,arces funt crigenâæ; at qui ab externis magis, quàm à populis metuit, ûb eo prætermitti debent. Plus cnimbel-Ïorum intulit, iHaturumqueeft Sfortiano-tum familiæ,Mediolani à Franeifeo Sforria extrudum cafirum ,qu3m quoduis aliud jn eo dominatu admilfpm erratum. Proin-lt;le propugnaculum quouis alio firmius il-Judcft,multitudinis odio carere. Nam qui in odium populiincurrit, pmetfi munlrif-fimas pofsideat arces, cum tarnen liberate nonpoflunt. Populis enim cum um arma cœperint, nunquam deeruntqui fuppetias ferantexteri. Nunquam ætate noftra ob-feniatum eft, principum cuiquam eas pro-fuiffe, praeter vni Caterinæ Foroliuienfium dominæ eo tempore, quo Hieronymus e-ius vir fuerat interfeaus-Potuitenim peril' Jam,qiiamretinebatarc€m, populärem im petuin

P R 1 N C t P s» 111 pctum effugere, fubfidiumMediohnenfiû expedare, amp;nbsp;didonemvniuerfam recupc-larc. Temporum ctiam tâlis erat tune con* ditio,vtaliénaisPrjncepsnon poflet auxi-lio effe populo; veruntamen nec ei profuit, cum in illarn Valentinus imprefsionem fe-ciilet, ac popylus ei infeflus, extern princi-pieftadiunäus. Quare fecurius illi fuiffet tune temporis,amp;prius in populärem offen fionem,nonincurrere,quam arces pofsi-dere. -His itaque perfpeftis,probabo equi-dem, cum qui arces condunt, tune qui de illis nop admodum laborabunt : aceufabo tarnen eos, qui illis confifi, parum aut nihil duciiPt popular! odio premi.

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o.'

NVlla revna magis Princeps comen-darur,qu'am rerum præftantium tra Öauione,amp; raris exemplig inter a. lios eluccre.Hac noftra ætateFerdinâduni Aragonium, nunc Hifpaniarum ïegem ha-bemus. Is ferè nouum principe dicere quis poffetreum eximbecillo rege, eó amp;nbsp;famæ, Ôcgloriæ procefsit,vt inter Chriftianorum reges facile primus euafcrit : fi quidem fua-rum rerum geftarum rationem fpeftabisgt; maximas vtique,amp; extra ordinem nonnul H i

Ill Nicolai M a c h i a v* las deprehendes. Initio enim fui impenj Bœticum regnurn inuafir,quæ expeditie» illius fundamentum extitiu Primutn earn otiofus,amp; ab omni,qua poffdt impediri interpellations,fecurus confecit, Callcllani verb regni procerum animos occupâtes in eacontinuit:quiin id bellum intenti,ab in-nouandis rebus animum auocabant: ipfs autem amp;nbsp;authoritaté amp;nbsp;imperium in eos, fic nec opinantes,interim fibi comparabat. Potuitcopiarum exercirus facris, amp;■ populo rum pecuniis alere,atq; diutino rUo bello ad miliriam fuam firmandam (quæ poftea eelebrem ilium reddidit)fundamenta iace* re. Ad h^c vt maiora aggredi polTetjpietatis nomen perpetub praetexens,ad piam qua» dartîfæuitiam animum conuertit,^fernii«-dæorûfefta ètótoregnoeieda. Hocexcni plo nihil aut mirabilius, aut rarius eflepo-tuit. Hocetiam pallioteftus,Aphricameft Paliara expeditionem confecit; omnium poftremb Gallias eftadortus, atqi ita femperingentia fadac5texuit,quP bus populornm animos fufpenfos, amp;ad-miratione obft:upefacfos,atq; rerum euen-tu occupatos detinuit. Hæ autem omnes il bus res geftae, ita aliae ex aliis enatæ funt,vt nullum quiefeendi, nullum ad cum oppu-gnandum fpatium hominibusreliquerit.

P R l N C Ï T s* 125 de fa exempt in vrbaaa adminifiratiopc præbere ; amp;nbsp;qnæ proximè iis accedat,quæ Bernardi h^edioknenfis fuife dicuntur, cur? fcilicet occabo alicuius feie offert, qui aliquid prætermorem, amp;ciuilisvitæ eon-fuetiidinem,velhoneftè, vcl turpiter getfe-ric,rationemq^ inuenire ad iliurn vel præ-rnio cohoneftandurn, vei fupplicio afficiea dum, de qua multum, diiique loquantur homines. Illudinprimis diligenter ffudeat Princeps,vtin omni vit» fuæ ratione,fa-mam exiftimationernque de fe magni amp;nbsp;cxcellentis viri excitçt. po etiam ngniu ne maxime comm.endatur Princeps, vbi proprièverequeamicus, vel inimicus fuc-rit ; hoc eft,fi abfeiffb omnium rcrum rc-fpeftu, fautorem alicui in quempiam alte-rumfefedéclarât. Quodconfiliunivtilius femper erit, quàm veile in, neutram partit» ineiinare.

Nam fi inter fe duo potentes confligant, tuam quiattingant regionem qualçfçunq; Ülifuerint, fiue quód altero debellato fit tibi aviftore timendum,fiue non,vtilius fern per foret in vtraq^ huius rei conditionc,fi te patefafto apertum beUn géras. Si quidem primo loco nifi te aperias, femper eius, cut visoria ceffcrit,eris præda, maxima cum, vidi, turn volup tare, tfi iucunditate, nee vl-bm ius, vllamüc ratieme habebis, qua aut

' 124 Nicolai Machiav» defendi, autrecipipofsis. nam belli vidof fufpcdos amicoSjCjuiqj in rebusaduerfis auxilio fibi efie nolunt,negliget: qui autem domitus iacet,iscumtu armis arreptis c-ius aleam fcqui nolueris, te rpcipiet nun-quam. In Gracçiam Antiochus tranfmife-rat, abÆtoliSjVt inde Romanos expeUe-retinduftus: legatos ad Achæos Romano-rum amicos mifi, hortaturos vt neutram in pattern inclinarent, Vicifsim Romani eis fuadebant,vt arma pro fe caperent, res ad Senatum Achæorum deliberanda dedu da eft:ibi Antiochilegatus,vt neutram pat tium fequerentur,e!S RiadebatrcontraRo-manus legatus excipiens,id,inquit,quod optimum,atque exvfu veRræRcipublicS maxime foreiRi dicunt, ne vos fçüicethoC noftro beilo implicemini, nihil eflquodvo bis magis fît contrarium. Qiiandóquidem fiabfq; gratia atq; exiftimatione vlla beilo abftiteritis,vidoris præmium reiinquemi-ni. Nunquam non eucniet,vt qui tibi hand amicus eft, non contendat à te, vt neutrius partis effe velis: at amicus qui eft,id à te pc-tet,vt arreptis armispalam prodeas. Principes vero qui funt animi dubij, vt quæ cet nunt præfentia pericula virent, fæpenume-ro eam fequuntur viam,qua neutri habean tur;cx quo etiam fit, vt non raro pericliten-tur.Verùin cum Princeps audafter alterius partis

partis fautoremfefc aperit,fi is,cuifc adiun xit,viûor euafcrit :tamet{ipræpotens ha-beatur, amp;nbsp;ad cius arbitrium reUnouatur, nihilominus iambeneficij vinculum eft ilU iniedum amp;nbsp;amor proptereaiam interccdit concilatus,homines pr^terca non adeo in-honefti funt amp;nbsp;iniqui. vt tanto ingratitudi-nis excmplo ilium oppreflum velint. Ad hæCjViûoriæ iplæ non ira féliciter paran-tur,quin viaoraliquam cogatur habere ta* tionem, præfertim iuftitiæ amp;nbsp;æquitatis. Porto fl is, cuiadhærendum iudicauit,vi-ftoria cadat, recipietur tamé ab eo,amp; quoad illi fuerit facultas, nunquam non aderk fuppetiaslaturus. Deinde in focium tute adferibis eiufmodijfortunæ, qu^itevum facile erigipoteft.

Secundo loco,ft illi quiarmis congredi-untur, tales funt, vt tibi ab altera partium, quæ viCtoriam fit confequuta, non fit ti-mendum, maioris eriamprudentiæ fucrit, fi te corum alteri adiunxeris.Nam vnius au xilio fretus, ad alterius cxcidium accedis, qui alter ab altero,fi faperet,feruandus erat fic,vr adepta visoria tuæ relinquatur vo-luntati, nee fieri poteft,quin tuo fubfidio fui tus,Victor euadar.

H cautemprincipi cauendumeft, ne, vt dixi, akeium olfenhirus, ducat focietateni effe ineundam,uifinecefaitas eegat ,cv.m

êo,qui fe potentiorem agnofcit.Illius erlirtl arbitrio (quod plane principibus omnibus obnixè ftigiédum) relinquitur traftandus. Societatem Veneti cum Gallis coiuerunt contra Mediolanenfium principem, quod tarnen ne fiefetjVitati poteraf.id autem po-ftea attulit eis calamitatem amp;nbsp;exitium. At fi euitari non poteft,vti acciditFlorentiniS, cum Pontifex amp;Hifpani Cifalpinam Gal-liamfuntadorti:tunc enimin alteram partium ob eas,quas commemorauimus cau-fas,defcenderenon recufet.

Nee illud vnquam qüifquam fibi pef-füadeat, vt in iis rebus certum confilium ca pi pöfsit: imó omnia ambigua cogiter ca-pelTenda. Quandoquidem in rerum ordi-ne id maxime cernitur, vtquo quis ftudio-fius difcrimenvnum declinare contendir, co magis in alterum incurrit. Veriim ibi prudentia cortlpicua fit,vbi quis difcrimi-nis naturam profpicit, atque iniquæ ratio-nisquod eft,id tanquam commodumaci rempræfentem arripit. Virtutum præterea amator haberi ftudeat Princeps : ac in vna-quaq; artium excellentes viros honoret. At hæc ciuibus fuis animos addat,quö fpe-rent fe tranquille fuanegotia, turn in mer-catiiris, turn in agris colendis, nee non in quocunq; hominum, vel ftudio, vel com-mercio exercere poffej ne ab agrorum cul-tu,

P R I N C E P S» 1X7 tu,eorum alreridireptionisopînionc;alte-ti ab inftitucnda noua aligna mercaturç ra-tione tributorum magnitudine deterriti, abftineanf.quinimôpræmiansconflituat, quiauthæc faciunt, autciuitatem amp;nbsp;ditio-nem quacunqueratione augendam puta-bunt. Statutisitemanni temporibus popq los detineat ludis, amp;nbsp;fpeftaculis occupa-tos.Atcumciuitas omnis inartificumma-num,aut in tribus fit diftributa,eorum cœ-tus Princeps in honore curet apud fe ha-bertdosivnaq; cum ipfis nonunquam con-grcgetur,atq-, humanitatis, amp;nbsp;magnificcn-tiæ fpecimen de fe illis date ftudeat;fuæ tarnen dignitatis maieftatem , pcrpetuó ac conftanterretineat. Hæcenim nullam re, neque vllamob rem prætermitti,aut ne-gligi debet.

NOn eft minimi moméri in miniftro-rum deleftu habcndo principis a-crc indicium, cum adeorum elcdio nem,de illius prudentia indicium fiat. Prima enim omniö,quam de principe ducunt hommes conieâuram,ab iis potifsimö ca-piunt,qnos circü illum verfaricognofcunt. Qui fi rerum periti,amp; fide præditi funt, pru dens êiiple exiftimaripoteft;quod optime

nouerit cos iudicare fore viros idoneos,po tueritej; cos prudenter f bi fideles retinere: fecus autem fi fucrint, nunquam non per» peram de eo iudicari potente Prima enim crratuni,quodadmïttït Prïnceps,ïn eorJ deleftu habendo maxime cemitur. Nemo erat, qui Antonium Venafrum Pandolfi Pe truccij Senenfium principis miniftrumco gnofceret,no arbitraretur Pandolfum furn mæ prudentiævirum,cumapud fe talern retineret adminiftrum. Cæterùm cum tri-plex hominum fit injgenioru natura, vnunt pe?fe intelligit: alterum, cum fuerit eipræ- • m5ftratum;tertium,quodne admonitum । quidcm,nedumper fe id præftare poteft. । Primum illud maxime excellit ; quod huU i additur, excellit quidem ; at quodtertium i eft,prorfusinutile. Necefleitaqueerat,vt ' Pandolfus, fi non primum, at cerrè fecun- | dumobtinéretgradu. Quoties enim quis, j ea quæ fiunt, quæq; dicuntur, reda amp;nbsp;pra-ua fuo quodam aflenfu diiudicare poteft: tametfi inueniendi aut excogitandi ratio- , nem non habeat,ab adminiftro tamé, qua! ! geranturrede turpitérue,facilè percipit: amp;nbsp;' illa quidem efFert, hæc verb deprimendo corrigit. Adminifter deinde,cum illum falli pofte diffidat,in fua perftat probitate. lam verb vt adminiftri agnofci pofsit ingenió» modus ille affertur minime faUax: cum ülu

P BL J N C E P S. , ' ’ H^ fibi raagisidéprehendis quam tibi prolps-ftum vcllé, qui4; in omnibus rebus geren-disfuaniquærit vtilitatem. hic fic compa-ratus, nuilqUam probiadminiftratoris fuu getur officié, nee vnquamilli fidere poter ris. Quienim alterius principatumin ma*' nu habet, nunquam de fe, fed de principis commodis cogitare debet : nee quid aliüd, quamquod inrem illius cadit, illi in men-temreuocare. Vicifsim principis eff, quo ilium virum in probitate contineat, de ad* miniftratore fuo cogitare,honoribus amp;nbsp;dp uitiis, fibi illum deuinciendo, honorum igt; tem,atq;obeundorum munerum comma nione iungendo, vt multiplici, turn hono-'re,tum diuitiarum copia cumul^to caufam afFerat, ne alios, aut honores, aut dinitias expetat, amp;nbsp;quæ illi funt obeunda multipli-cia munera,adigant illuni,vtrerumvici!si-tudinemreformidet,cum fine principis fa-uore cognofcat fe euhitere non poffe.Cum jgiturfic fuerint comparati, amp;nbsp;princeps, amp;nbsp;miniftetjfacile alter alteri fidere po.flunt;fe-cus autem,nunquam non perniciofus fue-ritvelvni,vclalteriexitus. ,

E Ampartem,atq-,errorem illum præ-,termixti nolim, à quo yix Principes, mfi fumma præditi prudentia, amp;nbsp;acri lt;nbsp;S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ljo Nicolai Ma chia v» præmuniti in dsligendo iudicio , fe tuen | polTunt, nimirii de adentatoribus : de qui« j bus fugiendis monimenra fere omnia re« j ferra funtpræceptis. Homines enimadcó in rebus fuis fibi indulgent, adeoq; fe falli finunt,vt vix ab hoc hominum pefte fibi cauere velint. Vtautem fe defendant,peri-culum eftne in contemptum cadant. Nam nulla alia ratione ab aflentationibus feven dicare quis poteft, quam vt homines intel-ligant, te non ofFenfum iri, fi tibi libercve« ritatemdicant. Atfi hoc ab omnibus fieri liberum Rierit, iam tuaimminuetur exifti-matip. Princeps propterea quifapit,ter« tium quondam modum conftituet, amp;nbsp;eoi in fuo principatu eligendos curabit, qui re-rum vfuperiti fintjiisq-j duntaxatintegrum fitveritatem loqui, deq; iisrebus,de qui-bus ipfe interrogabit, vt præterea nihil in medium afferant, quod deliberandumvi« deatur : de omnibus tame eos fcifcitari debet, eorumq;audire fcntcntias:verùm eX eorum connliis,quidfibivifum fiierit,per fepoftea conftituat, atq; cumvnoquoque eorum ita fe comparer, vt omnes intclli-gant, quo liberiores fuerint in dicendo, eo : apud fe acceptiores fore, feq; præter ipfos neminem eorum auditurum, qui remiam delibcratam perfequiaudeat, feq;afua feme! fufeepta fentetia, nulla vi depeUi poffe;

P ft I N C Ï t à» 1^1 fecus autèm qui fccerir, aut præceps fertm' adulatoium caufa, aut fepiusde (entenna difcederecogeturpropter fententiarû mul tiplicemvarietatemünde exigUa nafcetur, quæ de co poftea habertda erat, exiftima-tio. Proferamad hoe inllitutum recentia Inemoriæ exemplum.

Lucas facerdos,è Maximiliarti hoe tem-« pore imperatoris familia, lemcl cum de eo verba faceret : MaximiliartuSjjriquir, à ne-mine cörtfiïium capit, nee tarnen quod cu-pit, vnquam efficit. Hoe fané inde fiebat, quoddiuerfamapraeferiptä rationem tene bat. Suorum eninl Cönfiliorum tacirus eft^ neminifui animi fecretadetegit, neminem in confilium aduocat:at vbi primum in exe quendo eius confilia aperiuntur,tunc ab iis, qui illum circunftant contradici folet: ipfe verb,ea qua eftingenij facilitate,ftatim à fentétia difcedit. Hinc fir,vt quoddie ex-truitvno,altero conuellit: nec quidfibive-lit, aut quid animo verfet inteUigi poteftj ilec etiam in eius deliberationibus vllum fundamentum agi poteft.Quapropter Prin céps de omnibus rebus femper confilium capiat,ad fuam tarnen,non aliorum volun» tatem, imb omnium animos, à dandis vlla de re cofiliis fc non rögitante,prorfus auer^ tat. Ipfe verb in confultando creber efle de-» bet, rcium^j, confultadas quas propofurt.

IJ2 Nicolai Machiav» præbeat fe vicifsim vcritatis patientem au-ditorem.Quin,fi quempia nouit inter con-filiarios, qui aliquo ad fe refpedu earn reti-cear,ea de re maxime fuccenfeat.

Qiioniam vïró nonnulli funt, qui arbi-trantur principem, prudentiae de fe qui o-pinionem aderatjapiétem exiftimari, nou quod eins fie ferat naturæ præftantia, fed quod virorum prudentum, qui ilium cir-cunftant,optimis fulciaturconfiliis. Hi fané fie opinantes feiant propterea femaxi-mèfalli. Qiioniamhæc régula certifsima eft, generatimt^; traditur: yrindpi, qui pâli non japit, rede et confîUit non facile dan poffe, J Fortuito quidemamp;cafu quodam id con- j tingere polfet, cum vni duntaxat fe to turn I regendum traderet, hac ratione optimére- j gi poftet:verùm ad exiguum, breueq; tem- J pus duraturus elfer in principatu: nam fta-tim moderator ille ab imperio principem exturbaret. Siveróplures quam vnumm confilium Princeps imperitus rerum adhi-beat,nunquaminter fecohærentia babebitconfilia: necipfeper fe idoneus crit,vt iila concilier. Eorumautem, quifunteià confiliis,de propriis commodis vnufquifqj cogitabit,ipfevcró nee eos cognofcere,nec corrigere potcrit : oui autem ulis meliores futuri fint,non facile inueniri poflunt. nam nunquam nonvfutibiveniet,vt homines

P R I N C t P s» 1^5 în te improbi fint,nifi aUqua cogantut vi,vt fintprobi. lUudiraq-, mancat,necelTarium cfle: RciSd fonfiÜ4 4 ijuoc«Hq; proficiÇettmur^i prinapif prudente, non auterii principis prudentie 4 rciin confiliii denuetur.

QVI FACTVM SITNONNVL-loi Uilos principei^uo aeüoi tffe prin-cipitu. Cap. X X l U L

Sl quæ iam diaa funt prudenter obfer-uentur,fietvtnouusPrinceps antique videatur fuccefsiffe hæreditati, eaque ipfa ftatim ilium fecuriorem firmioremq-, in principatu copiaient, qu'amGin co con-fenuiffet.Non enim principis return admi-niftrationem intentiori animo obferuant homines, quam eins, qui hæreditario iure imperat. Quæ return proturatio,G virtute excellere con{piciatur,facilius homincs G-bi conciliât, magisque illos Gbi deuincit, qu'am ipfa ftirpls antiquitas. Potius enim præfentibus, quam pnjteritis rebus capiun tur hommes ; atq-, in iis G commoda inue-niunt,eorum frudu contenti, facile con-quiefcunt : imb omnem defenGonem pto principe fufeipiunt, modo ipfe cæteris m

' rebus Gbi non decHe velit. Hoc modo dû-plicatam gloriam confequetur ; turn quod nouum principatum inftituerit, tumquód eundem bonis Iegfl3us,armis,amicis,bonis if

*54 Nicolai Machiav, lt;lGnique inftitiitis decoraucrit, armaucrit* ^ue;quemadmodum duplicatam ignomv xiiam reportabit,qui prinqpurn fangunis n?.tus,imperitiareruiTi ill urn aroifit.

Nunefiqui funt,qui velint cos principes, qui in Italia hac noftra ætate principa-tum amiferunt, confidcrarç.vtiNeapolita-num regem, Mediolanéfium principem, amp;nbsp;id generis alios, animaduertet in cis communism quendam in parandis armÎ8(vt fu-pr4fintexpofitum) defeftum, Pepreben-deîurpræterçaeorum oonpuH^smuItini-dioi fuide inuifos: yçl ft iHam amicam ha-bueruntjjib iistamen^ qui potentioresef-fcnt,neG:iuerunt fe fecuros reddere. Nun-quamcnim fine harum rerura maxima im peritia, ea imperia amitti folent, quae tantum virium habeant, quantum fat eft ade-xercitum in acipm proferedUm. Philippus Matedo (non Alexandr!Magni pater, fed quiaT.,Quinto lupcratus fuit) habebat n6 lati# amphun priopipatum, ad Romano-jruro,amp; Graecdæ towns magnitudinem, qui ilium innaferantmihrlofninus cum ç de tv if .jbcVicofiis, multarumq; rerum vfy pctitus, ad refinendos populos maxime idoncus, fie qua là fecurum à pptentioribus redde* rptrauonis gnatus, plûtes annos cotracos behum fuftmuit ! amp;nbsp;licet nonnullarum ci* f4?4fwm Podgfsionem amiferit, regnum tameii

P R 1 N C K P S, tJJ tarnen retinuit. Quapropterhinoftræ æta-tis principes Itali, quidiu principatum te» nuerunt, non eft quod fortunam incufent, fl ilium amiferint, verùm fuamipforumfo-cordiam. Namcum tranquinis tempori» bus de eius mutatione nunquam cogita-rint( quod commune cft omnium homi-num vitium, qui tempeftatem, dum tran» quillitas ade fl,parui ducunt) aducrfis te m-poribus irrumpcntibus,nulla defcnfionis cura,fed turpi fuga fibi confulere cogita-runt: fperaruntq-, populos, viftorum info-lenùæpermotos faftidio,fc reuocaturos. Quod fine conlilium, cum cætera défunt, bonum eft: at turpifsimum videri débet ob id vnum,reliqua neglexiffc remedia. Nunquam enim concidendum eft ea fpe, vt in-uéturum pûtes,qui te poftca erigat. Id qui-demaut nunciuam accidit,aut fi fit, cum turpis fit tui illa defenfio,nihil fecuritatij habet,nec à te pendet. Vnæ illae defenfio» num bonæ,certæ ac confiantes funtgt;quæ à te tuaqi virtutc prodeunt.

QJZ ANTVH IN REEVS HV-mlt;(»M foWuw ydlrdttCf de rdtione,(juii HU obßßipoßit. Cdp. XXV.

HAud illud mihl obfeuru efi, eius fen-tenti® complures eflç, ac olim fuif-fe,iurerumhumanarumptocurationemà I 4

l^’^ Nl C o LA 1 'gt;Ma CH l A V* Fortuna omnino, ab ipfoq; Deo teneri,vt ib hominurn prudenria nulla ratione co/-rigr'queatiirno niillo pofTe occurri reme-dio. Obid exiftimaripoiret, in iis rebus no fnultum laborandum efle, fed quo Fortuna impellit,e6 fe ferri permittendum. Hæc o-pinio maiori perfuafione his Hoftris tem-foribus ,‘propter reriim multiplicem con-iierfioneiti,recepta eft,quodquenunquam non vifæ fint, quotidieq; videantur muta-tiones,extra omnem humanam, quæ capi poflet,conieüuram.Hoc ego nonniiquam animo cum cogitaiTem, aliqua ex parte eö inclinaucram fentenriæ. Sednearbirrium poftrnm extinguatur, earn opinionemfe-lt;juor,vtaJtèramnoftrarum rcrum partem fortunæarbitratuiiidicem procurari,alteram vel paulo minus nobis adminiAradum feliilqui. Fortunam enim montano flumi-nf omnia proftementi comparare foleo, qudd cum pFæcèps fertur, in agros eftun-ditur, arbores ftetnit, conueliitq; domos: hincterræ multum abripiens, alióidemil-lud regerit ; omniaitem præ fe agit, omnia eius confpeftum fugitant, omnia illius fu-rori cedunt, fublataomniqua poflet ratione reprimi :nihilominus cum tali feratur ingenio, nihil impedit, quo minus horni-nes pacatioribus temporibus pofsint obi-•ribus, aggeribusque prolpicere, vtiterum exun-

P R I N C E P S. 137 cxundans canalibus defluat,autimpetuje-prelTo, tam effuse perniciofeq; non feratur. Idem accidit de fortuna, quæ vim fuam e-xerit,vbi nulla adeft ad reliftendum inftru-Ôa virtus:eb fuos impetus conuertit, vbi nullos aggeres,nulla impedimenta,quibus bbi obüiam iri pofsit,nomt effc extruda. lam veto Italiam harum conuerGonum federn, amp;quæbis motumcxciuit,G quis cnn Gderet, facile intelliget illam vaftam quan-dam,amp;fine aggcribus,fine obicibus defer-tamterram ; quæ, G'quadeccret patriavir-tute fuffulta fiffet,vtiGermaniam, Hifpa-niam, Galliam cernimus ; hæc inundatio, aut in illam non irrupiffet, aut tôt enormi-busmutationibus,vt fecit,4ion redundaf-fet. Atqucde ratione qua fortunæobfifd pofsjt,bæc fintdiûa. Sedvt ad eaquæ fpe-ciatim dicipoflunt, arftius orationem diri-gam, dico, hune vel ilium principem hodie videri féliciter agete, eras verb præcip ite m ferri:cum tamen,necanimum,nec ingeniu mucatü videre poffumus: quod ex iis,quas fuprà fuGusdifquiGuimus,caufisprimùnt proGeifei arbitror, nimirum, qubdqui for-tunæturiis incumbit,is princeps adillius conuerGonemruinam edit.Illumetiam fe-licem exiftimo,cuius in adminiftrâdo con-fili3,temporum conditionirefpondcnt:vi-cifsimque infelicem ilium puto,à cuius rc-

133 Nicolai Machiav* rumgerédarum procuratione tempora 35-fcrcpare videntur. Conftatenim homines in its rebus, quibus ad finem deducuntuf f quem finem ob oculos propofitum ha* bent, nempe gjoriam ^ opes) non vna ra» tione debberara. Nonnulh circumfpede quodam modo,' alij impetu, eomplures vi, arte multi,fuut qui patienti animo,effræna to quam phuimi,8lt;vnufquifquehis modis inter fe repugnantibus eb peruenire poteft. Alterum præterea è duobus videmus cui in agendo obferuatio eft , qub deftinauit penienilfe,alterum nequaquam. Vicifsim, ex duobus alteris videmus vtrunq-, contra-liis ftudiis æquè feliccs fieri.Quæ res aliunde non manat Jquamatcmporum condi-tione, quae cum eorum agendi modis vel confentitjvci répugnât. Hine oritur quod iam dixigt;duos atiquando fore,qui pugnan-tibus confiliis aliquid conantes, ad eudem pene exitum veniuntvtrique . Ex duobus item in quippiam çquè irfeumbentibus, altera ad fine deducitur,alteri negatur. Hine etiambonorii vicifsitudo deriuatur. Nam fi çqi in rebus fins procurandis,refpeftu, amp;nbsp;fedato animo fefe gerenti, tempora Sere-rum ftatus ita circumuoluantur,vt cius ad-rpiniftrandi ratio cum iJIis confentiens fit bona,féliciter omnia contingent: at ft tempora Sc resipamp; eomurentur. Sc répugnent cum

P R I N C E P s. 159 turn rcrum procuratione,is ftatim petit: quoniam in agendo rationcmille non mu-tauit. Nec quifquam reperitur,qui ea pru-dentia fit præditus,vt fciat cum hac tempo mm naturavclcongruere,vel confentire: turn quod ab eo,ad quod nauiravniufcu-jufq-,impcl|it, deuiarc nopoteft,tum quod non facilefibi perfuaderi patitur,vt return fit ab ea ratione difccdere, in qua perpetuo curfuinfiftens,nunquam non fecum féliciter fit aftum.Qiiaproptcr qui ex circumfp« ftione agit,is dum tempus adeft, vtimpetu feraturad agcdum,impellinonpoteft:hin« illius cafiis crumpit ; quod fi cum teporum amp;Terum condition« naturam illam leftam commutaffetjCadem amp;nbsp;Fortunaperftitiffet. Iulius 11.Pont. Max.in vnaquaq’,rc,quam fufeepiffet agendam efftænatè fe gefsit, ro-peritlt;^',, 2lt; ternporum, amp;nbsp;rerum ftatfi adeb cumcius agendi ratione confentientem,vt femper fclicem exitum fuerit confequu-tus, Perpendatur inceptum illud primum de expediuoneBononienfi ; loannes Ben-tiuoluseiusvrbis Piinceps adhuc viuebat. Veneti illam expeditionem ægrè ferebant, inter Hifpaniarum æquèacGalliarum Reges de ea re iermones habebantur : ipfe tarnen ca,quacratexcitus fcrocia,prefc«s ad cam expeditionem conficiédamprofeftuii 60’ Qyo motu fufpéfos reddidit,acne quid

140 Nicolai Ma chi a v, rerum nouarum tentarent,in officio conti-iiuicciKifpanoSjamp;Venctos ;hos quidcm metu, iîlos verb fpe rccuperandi totumre-gnum Neapoliunum.Parte alia GaHiarum Regem ad le traxit,qui Rex,cum videret ilium iam ad^rmaparatum,cupiens in fuam ilium amicitiam adiungere,qub facilius Ve netos opprimeretiexiinmauir fieri non pof fc quin ilium aperça afficerer iniuria, fi fuas ei depcgairet copias.Iulius itaq; ferox in il-lo motu ad finem vfq-, perduxic quænemo vnquamPontificum,quacunque humana prudentia perducere potuiiTct. Nam fi aliquot profedioniexvrbc Pxoma protraxif-fetdies,quoad fcilicet omnia rite fuiffent décréta amp;nbsp;fancita, vt fane quiuis Potificum iudicalTet faciendum, omhemillius expe-ditionis felicem fuccefTumamififlet. Gal-Marum enimRex fcxcentas commentus ef let tergiuerfandi vias, reliqui infinitis pens ilium obruiflentterroribus. Omittamre-liquas eins res geftas, quæ cum his prorfus fimilitudine quadam cohasrent, omnes ex animi voto ei contigerunt.Vitç autem bre-uitas impedimento fuit,quominus quæ iis contraria fubfequipotuiuent, experiretur. Nam fi in eaincidilTettempora, quibus accurata confideratione fuifTetagédum, eius exitium pariter fuiflet fubfequufum. Quan doquidem nunqua ab eo, ad quod ingenio

P R I N CEPS* t4l feroci impenebaturjecedendum putafler. Stetitaqj fententia,fi cum fortunæ vicif-fitudincpulchrèconfentit hominum obdi nata in procurandis rebus ratio illa,amp; modus,feliccs dicentur.Conttà,fi curh ilia dif-fidet,miferifunt. Satins tarnen effe iudico ferocem elfe, quant clrcumlpcftione duci. Fortunananq-, feeminaeft, amp;vt quis eam fibifubiiciat,neccflecfl;vt fufteeani fuba-gitet,arque inftiget. Nemo non vider eam libentius ab iis, qui ardentiores, quant ab illis,qui in agendo frigidi funt, pati fe vinci. Proinde, quà fœmina eft,eà iuuenum ami-citiam ampleftitur. Minus enim reruntra-tionemhabent,amp;ad omnia funtferocio-res fic, vtamp;in ipfametiam fidentiori ani-mo imperium exerceant.

QVantobré perfpeftis omnibus, quæ à liobis fuprà funt expoGta,animo-’ que verfanti, nunquid Italiæ tem-poruni curfus talis elle nunc videretur, vt nouoaliquo principe ad honores excitaro aliquam adhuc fubelle vint amp;nbsp;facultatem oftenderetur,qua cuipiamviro,virtuteamp; prudentia præltanti, occaßonem offerte^ vt aliqua inter illius gentis homines vinen-di forma per ilium conftituta, cùmfibiho-

142- Nicolai Machtav. norcs, turn Italic» gcti commune aliquot afFerret emolumcntum. Tottantæqjvti-litates vifæ funt mihi,amp; opportunitates co currerc, vtquodaptius hoc extitefit tempus, plane ignorem. Atqui (vt diftum eft) Mofis virtus vt perfpicua fieret, necefle c-rat Ifraeliticum populum in Ægypto ca-ptiuum tcneri:amp; vt Cyri magnitudo ariimi illuftris elîetjoportiiit Perfas Medorum fæ-uitiapremi:ad illuftradam itemThefeiex-cellentiam,magnireferebatAthenienfium gentem vagarn offender®,atqj difperfam. Sic hoc tempóre, quo Italici fpiritus virruJ aliqua excitata elucerct, operspretium e-rat Italiam co miferiaru redigi,in quo nunc miferrima iacet : atq; duriori feruitio tene-ri,quam Hebræi,afperiori feruitute premi, quamPerfæ, logiuslatiusqjdi(pergi,quàm Athenienfes, nullo duce, nullo ordine, fla* gris cæfa, bonis difpoliata,in parteis difcif-la, vndiq; excuffa, atqjomne calamitatum genus perpeffa.Et quanquam ad hoC vfque tempus emicuit, qui hanc virrutem nonnp hil fpiraret,ficvt inde iudicium facile fieri poterat, ilium ad earn redimendam à Deo fuiffe ordinatum, nihilominus pcrlpeótum cftin fummo illo fuarum return curfu, quo paftofuerit à fortuna tandem reiedus : fic, vtceufine vitaiacens, expedat,quis fibida ripofsit,quifuavulnera lanet: atqj Cifalpi-næ

P R I N C E P s» 143 næCalliæ direptionibus, ineen dns, vâfta-tlonibus, nec non Regni Neapolltani, E-thruriæqj expilationibus,amp; tributis fi nein imponat, casque plaças curet,quæ iam ex longo tempore,infiltulofum morbuabic-runt.Iamq-jiUamDeHmOpt.Max.precan-temcernimus,vtalleget, quia pr^fentiBar barorû immanitate amp;nbsp;inlblentia fe redem-ptam curet. Perfpicitur etiam, quam pro-nam,quàni paratam, ouarndeniq^ cxpofi-tam fe præbeat,vt ad aliquod vexillum con uolet, illud fequutura, modo quiillud proférât exettatum videat. Nec noc quidem tempore quempiam circunfpicit,quem hu ius redemptionis ducem, authorcmq-, con ftituipoffe fperet, quàmilluftrcmtuamMe diceorum familiam.fuarum cum virtutum fplendore, amp;nbsp;fortuna ita euefta fit, arque à Deo Opt. Max. Pontificiæqi Reipub. (cuius ipfa nunc principatum tenet ) fauorc fit illuftrata. Ïdq-, iUi non adm odum arduum effe poterit,fi oboculos eorum virorum, de quibus fuprà mentio fada eft, res gc-ftas amp;vitæ rationem expofitam habebit. Etlicctrari fuerintjamp;admirabiles, morta-Ics tarnen amp;nbsp;ipfi fucrunt, atque'minor bac feillis obtulitoccafio. Qtiæ cnimaggrefsi fuerant egregia farta, nec iuftioranec faeî-llora extirerunt, nec ipfeDeus fefe illis a-mâtioréquàînnobis exhibuit. Hic lultnia

144 Nicolai Machiav» fummaeft. Namid bellu eft iuftumjquod eft ncceflariunl : amp;nbsp;ea ârmà pieratcm redolent, curn nulla alia in re, quam in illis fpes omnis vertitur. Hic fummarerumdifpofi-tio eft,quæ maxima vbi cernitur, nulla dif-ficultas, quæ magna eße pofsit, ineffe vide-tur,modó inftitutaamp;legum formam ab iis ducat elfe peten dam, quo s tâquam fin cm, ad quem collimet,propofitos habet. Ad hæc,mult3 extra ordinem etiam fine exe ni plo lucadfunr Dei Opt.Max.duftu, fingu-laricerpropofita.Aditus maris patetmubes viæducem fepræfticit,petra aquam effu-dit: mannàcœlitus effluxir,omnia tandem ad amplitudinem’familiæ tuæ conuolant: quod reliquum eft,fuarum eft partium ; nd omnia fibi agenda aflumit Deus, ne nobis noftrum eripiaturarbitriu, neceaparsglo-riæ,quæ nobis obuenit.

Non eft qubd quis admiratione duca-tur, fi Italorum, quos fupra recenfiaimus, nemo potuitefficere, quod elFeftum dari nunc,ab illuftri tua familia quis Iperare po-teft : tametfi in tot Italiæ conuerfionibus, amp;nbsp;bellorum adminiftrationibus militaris cius virtus extindaefle videatur. Qiiando-quidem id inde adeó fa ft urn eft, quod bd-licæ artis prifca illa inftituta amp;nbsp;ordincs, illis temporibus minime congruerent,nec quifquam haftenus produt,qui noua fciret inue-

Pr 1 N c E P s» 145? inucnîre,c}iiæ conftitueret. Nihil eft,quod tantum nominis recens ad honores emer-genti homini concilient, quantum noua-rum legum conftitutio^ amp;nbsp;bellicæ difcipli-næ nouarum rationum adiriuentio. His e-nimprobèfirmatis, amp;præftantiam quan-dampræ fe ferentibus auguRum illum, 8c fufpiciendum reddnnt.In Italia antem nulla deert facilitas,quominus quælibet viuen di forma introduci pofsit. Hic plurima in membris vïrtus,mod6 in iis,qin capita elle dicunturrion deertet. Singularia certami-na, amp;nbsp;quidrmis hunt fingulares cSgrelTus, tanquani in fpeculo cótemplari licet,quan turn Itali cæteris omnibus prærtét viribus, corporis agilitatc,amp; animiprærtantia. Sed tarnen cum in aciem prodeundum ert,nurt. quam apparent. Id auterri quicquid ert,to-tum ex capiturn imbcciUitate oritur. Qiii enirn rerum p'criti funt,ncmö ert qui iis parère velit,rerum amp;ipfi omnes multarumv-fumfetcncre arbitrâtes, Nee haftenusex-titit,quiScvirtute amp;fortunaeó magnitu-dinis Scauthoritatisprocefleritj cüi relïqui omnes loco cederent. Hinc fir,vt in tanto temporumcurfu,intot bellis per hos xx. annos elapfos geftis, nunquam non turpi-terexercitus,fiquandototus exltalicagen te fuilTet confiatuSjde fe peficulum fecerit. Hoc fanè tertatur primo, quod ad Tarrum

i4lt;^ Nicolai Machiav» flumen geftum eft bellum : deinde adÀle-* xandriam,äd Capuam,Genuäm, oppidum Vailam (quod appellant) Bononiam déni* que,Sc Meftrem. Siitaq; fédet hoe animo illuftri tuæ famili^jVt eos viros virtute prae-ftantes iequi velit, qui fuas pfouiheias libe-rarut : omnium primum illud dücat necef-farium,tanqiiam omrtium return gerenda-rum fundamentum, domefticam ac pro-priam militiam effe comparandam. Nam qui magis üs fint fidi, magisüe certi ac ido-nei, profeftó non eft quod quis Ijjerarepof fit.Et licet finguli boni fint,in vnum tarnen coeuntes mehores fient, cum proprium S germanum principem imperantem, fe^uc honorantem amp;nbsp;conferuantem,fibi obtigifi fe intelligant. Qiio igitur ab exteris fe tuea-tur,pcrmagni refert,vt üs armis fe inftruen dum comparer. EtquanuisHeluetiorum Sc Hifpanoru pedeftres copiæ terrori mul-tiseffe videaptur,nihilo fecius nee ipfa in ommbusrelpSdent. Ob id medium fiquis conftitueret müitiæ ordinem, poftet non modo illis obfifti,verum amp;nbsp;fuperandas fpe-rari. Equitum impetum Hifpani fuftinere non poirunt;Heluetij verb habent quodri-meant peditum copias, quado æquè ac ipft peniicaces fuis copÜs fefe in certamine ob-uiam obfifterét. Qiia in re perfpeélum eft, amp;nbsp;re ipfa conftabit,Hftpanós GaUicu equi-tatum

P R I N C I P S» 147 tatunï fuftinére nS poîTe, Heluerios autem abHifpanorum pedeftriexcrcitu fuiffe fir-fos. Et licet hnius poRremi faftinonita integrum exemplxtrn experiétia conftet, fpe-cimen tarnen in prælio Rauennate pcrlpi-cuum dedit, cum ab Hifpanorum, amp;nbsp;Ger-' manorum(qui amp;ipfi eundem, quem Hel-uetij in acie ordinem retinent ) pedelhi e-Xercitu concurfum eR. Vbi Hifpanorum copiæ,tum corporis agilitate expeditiores, turn clypeis protefti in aciem irruperant, fic, vtfubeuntes confetti agminis prælon-gas haftastuti eos ferirent, fine vllo, quod afferre poflent Germani, remedio. Et nifi equitum turmæ in eos imprefsionem fe-cilTent, ad vnum omnes ferro abfumpfif-fcnt.Nouaigitiirinftitui poffer militaris di-fciplina j poftquam harum vtraq^ natio, 0-ftenderuntquid cui deeffet.Qiiæ noua mi-litandiratio equitatum fuftineat,amp;pedita-tum nonreformidet. Id autem non armo-rumgenere, fed prifcorum ordinum com-mutationefiet.

Hæc autem interèa acccnfentur,quæ recensordinata, nouo principi cum exifti-mationcm,tum amplitudinem conciliant. Non eRpropterca,qu6dhæcoccafioè ma-nibus efrtuat,vt tandem Italia fuum côtem , picturredemptorem. Nee facile oration* affequi poucm, quo am ore ,■ qua anhekvU K a

148 Nicolai Macmiav, cifcendi ün^qua fidei conftanria,quaanimï pietate,qua lacrymarum vi excipiendus ab iisprouinciis cfler,quaé tantarn exterorum illuuiem tandiu füftinüerint.■ Quæ ports ilii clauderentur? Qui populo parère recu-farent? Qj.iæinuidiafefe opponeret? Qui« ex Italicsgente obfequium illi detreftaret? Noneft, non cft (inquam) cui hic fœt/dus barbarorum dominatus naufeam non' (a-ciat. Aggrediatur illuftris tua familia nobile hoc opus,eo animo,’ eaquëfpe, quaomnes res iuftæ fufeipi folenf, vt füb eni« infigni-bus hæc patria nobijitetur,amp; cius aulpicii« Petrarcæ didum verè contingat.

SCTAPirS C/iSSA^ /ff'Gf'» fias ^oMus rentm, fitere pey orbem tey yityum plt;tyti»,clt;gt;n/tlfum deitymu panent dif, ac 'J^epubl. S. T. ß^^- yeddendä, cum ^grippu amp;“ Mecanute, duabiis inrimü amicii, cum quibus drand amnid communjcdbdt.acepit jit prioy J^grippd ei principdtum difjudfit, ç^ vt '^emt pubLl^mduü redderetfudßt.Mecani^ dutem cont tri, canfibum de retinenda principdtu dedit: feditd tdmfn,Vteum optimu princibtm,nan tyrdnnum eft fc vellet. Cafty Vtriuf^ canplia dudito,ygt;tyuni^ turn i prudentid.tum db elaquentidpum etidm i dicendi libeytdte commendduit : verum Meaendtù potiiUf fiue quid itdfecum fldtuiffét,fiue eins ordtionepeyt /udjus, confiliumfecutus eß, imperium^ retinuit. Et qudnqudm rlgrippd cantydrium canßlium dediß ftt,nihilominus turnenfic ei jemperfduit, itd illunt camplexns eÏl, dcßipfe eins conßlij, quod fequebut tur,dutoy extitijfet. Et turnen vtriq, fdtufdceeet. Vt^ mdiore glorid dfßceretur,dc principdtum fuum kominum volunldtedcdecretis ,nonviamp; driaistet nerevideretur: feptimo canfulatu fuo dißoßtß ia Sendtu SendtoribitsUs ,quidd edm rem dptiyidet rentur, fe 'I^fijiub.. imperium veile reddere ßmulde uiEdt^f id quad voluit,obtinuit : ndm pdrtim metu, pirtim dtnoreprincipdtum pofiuldrunt, dij, dd Imt

feratoniim mdieiîatem dcdfiiendtim turn tofgea tunt. Cum igituralters oratioßtcontra Monare thiarn,altera^roMonarchia,exeo harum oratioa num vtiUtac elucet. ^gripba quidem oratio breuior e/i, fill tarnen locum nullum prtftermitiit ,ex quo popularù 'ï(eipub.dignitai,(s^ principatui incommf da demonStratipeßint. Mecanatü yeriamplior, fropterea qu'iid ea penèomnia campleiiitur, qute ad optimum principem inflituendumrequiri poßeW deantur. Quafi.qui yoeantur ^Principes hodie,ygt;elt lent attendere ati^ expnmere, melius res human^ haberent. Surget igiturille dugußus in iudicio, vt if regina dußri, cum bominibus noßris, eos^ cons demnabit: quodü Mecanatis prudent conßlium qu /iierit,ciim hi audire vocemfilij Dei reeufent.rerut»

Igt;üomißisiduosfummos Vires de 'ßepub.cont trariü/ententiis dicentes aut diiinuts.

• cT AVIV, M CAE S . AvCV3TVM ßr^HejContra Monarchia/n, ex Dio-KC Lib.L IL C^üo S. C. inter/freie.

E mircris Cæfar, me, quiabifto tuo principatu tôt tan tisque bonis afhci po!icm,ribi hune ipfum difluadere: qui fl tibi quoquo vtiiis amp;nbsp;Comodus futurus effet, ipfe eum tibipariter optarem. Verum quando nulla inter Principes, principumq-, amicos fimilitudo efi,quod amici quem cupiunt frudum, àprincipibus fine inuidia amp;peri-culo pcrcipiunt ; in principes autem ipfes tum odia, turn pericula omnia redundant: exiftimaui,vtin cæteris rebus, fie etiam in hacipfa, me non meurriproprium commo dum, fed commune omnium potins réfpi-. cere deberejraq-, animo 'tranquiVo,quae in hoc principatu continentur, omnia confi-deremus. Aeprimumineampartqmcon-uertamus animum,inquam ratio nosipfa. ducit. Nemoenimeft,quihuncdomina- -

IJ'Z A G R I P P A E Q R A T» turn à nobis expetendum clTc diceret, nifi fi t nobis vtilis futurus:alióqui aut rebus fc-cundiselati, amp;viaoriis inflati videbimur, autmultoantèhocregnü aiFeâaHe (quan-quam patrem, amp;nbsp;noftram erga ipfum piëta tem,caufati fumus)autfenatum populum-que Romanum nobis proppfuilTe,non vt cos ab infidiatoribus ipforu vindiearemus, fed vt in fcruituté adduceremus ;quód qui-dem.vtrunq;vitupcrabileeft, Najpquisa-nimaduertens nosaliud daufurninpedo-re, aliudpromptum in lingua habere, non îndignarctur? Quisnon^pnaiprenos odio nunc profcquerétur, quam fi ab initio cupi ditatem noftram præ nobis tpli^mus, amp;nbsp;adprincipatum palam afpiralTemus?Andere enimper vimaliqüid agefe,quanuis iniu ftum videatur, tarnennaturæhominis con fentaneumefle creditur : quod, quifquis fc aliqua in re alicui præftare atqj antcceliere ftudet, etiampiura habere, eo cm præftare vult,cupit. Quod fi ei prolperè cedit,fortu-næ potenria: fertur acceptum : fin contra-rium cuenit, fortunæ inconftantiæ totum afcribitur. Qpiautem eiufmodi quippiam per fraudes ^ dplos machinatur , is pri-mum horno dplofus, amp;nbsp;varius, amp;nbsp;nequam habctur:quibus vitiis te implicatuni eflcjC-tiamfitotus pr^is imperium confequere-re, quéquam vel dicere, vel fentire te nullo roodo

Contra Monar» lyj modo veile,mihi ipfeperfuadeo. Deinde û reseifuccefsit, inraftum lucrum feciflêvi-detur: fin minus, meritb ribi omnia mala accidiffe mortales exiftimabut. Quæ quan quam ita fint,tarnen aliquis vino nobis ver teret,qubd tametfi initió nihil de principa-tu cogitaflemu8,nunc tarnen illum optarc-mus. Longèenimmaibre is vituperation® dignus eft,qui præfenti Fortuna vincinu^ nee fe continere,nec moderate Fortuna; bo nisvti poteft, quam qui in rebus aduerfis quempiamaFficitiniuria. Homines enim fæpenumeco ealamitatibus, non volunta-te,adpeccandum,atqj ad propriam com-moditatem perfequendam impeUunturùl-liverovoluntatcac propofitocontra vtili-tatem incontinentes funt. Quis verb cogi-taret,eosreftèaliisimpcraturos, autih ad-uerfa Fortuna confiantes Fore, qui nee vlh animi fimplicitate præditi funt : nee refti manera, quibus audi funt, metinpoftunt? Nos igitur,qui nihil horum fufiinuimus, quiquenihil præter rationem faccre cupi-mus : fed, quod optimum efie vidcatur, fe-quuturi fumus,de hoeipfo confilium capie mus. Liberè tecum agam;neq-, enim aliter quiequarn poflem dicerc. eum enim te elle noui, qui mendaeüs amp;nbsp;aflentatione audieh dis minime capiaris. luris æquabilitas, amp;nbsp;nomen habet fanétifsimum,amp; opera iuftif-

1^4 Agrippaj Orat» fîma. An non æquum eßjVt qui eiufdem amp;nbsp;n3tiiræ-amp; aationisfunt,atq; iifdem§C mo-ribus amp;nbsp;legibus educati,quique commu-nemcorporum animorumq-, vfum patrie conferunt, alia ctiam communia habeant? Neq-, enim decet alterum anteponi alteri, nib propter virruté: quodpar nafcendi con ditio, parem quoq-, diftributionem defide-fat:qnam fi con!equitur,g.audef.fin minus, dokw emcapit. Ac cum humanum genus à dus originem babeat, atq; ad eos redituru fityfuriurnfpeftat^nec fempervni homini fubeffe utile i nec ferre poteft, v^Jaborum, pcriculorurajmpcnfarum particeps fit, à præ-miis autemamp; vtilitatibus excludatur. Ac ta met fi huiufinodi ferre cogatur,cum oditqui vim affert, eumq; quacunq-, occa-fioncvlcifcitur-Omnes enim hominesprin cipatus cupiditate tencturndeirco ex parte dominaturn patiuntur, nec tarnen opprimi le fuftinét, atq; ob id etiam iidem ipfi alios ppprimere non.cQg.untu£:gaudentq^ü$ ho noribusquiab æqualibus ipfotum eis tria buuntur : peenas etiamlaudanf, quæ legU bas inferuntur.Hoc igiturrerum ftatu,bQ-na amp;nbsp;mala effe communia arbitrantes, ci-uium neminem lædivolunt, eisqj optima quæqj fempet optant. Quod fiqius cliqua virtute præditus eft^ipCemet cam amp;liben-t« oftendit,Sc alacriter exeicet . Si verb in alio

Contra Mo nar* 155 aljo cam elucere cernic,intrepidè fouet,au» gere ftudet,amp; magnifiée prédicat. Quod fi quis improbus fit, eum omnes odere : eiug yeroqui malisprcmitur,omnes miferen-tur, damnum amp;nbsp;ignominiant quæ eorum caulTa accipit ciuitas, communia arbitran-tur. Hxcpopularisftatus formacft. Atin tyrannidp omnia contraria inueniuntur. Sed quid opus eft pluribus agere ? In fum* rna,nemoeft quiin fe aliquid præclarum efie videri velit,quoniam ei omnes ferè do-mini earn ob rem mimici funt: mores pfin-cipis,lcgévit$ fuæ omnes faciant: acquod fine periculo fuperare fepqiTc cogitant, in co élaborant,quarationçinduûi, plerique omnes priuatis fuis vtilit^tibus ftudent: cæ teros omnes odere,eorumq; felicitatem in proprii§ damnis, calamitatcm verb in com modiçponunt. Quæ cum ita fehabcant, curadprincipatum appetendum moueare nonvideo : quippe qui præterquam quód populis moleftus eft, tibi quidé multo mo-lefllor fit fuiurus. Nónne vides Vrbcm,c-iusq; res adbueperturbatas effe? ac difficile fore^populum noftrum,tot iam annos iq libertateverfantem diHoluere: neq; miny!} difficile, foclosamp;vcûigalea noftros,quorum quidam olim iam fuis legibusvtûtqr* alij à nobis ipfislibertatedonatifunt, inlet uilucemredigcre; cumpræfertimtot circa

iylt;$ Agrippai Orat* noshofteshabeamus? Atq; vtabeo quoJ primum amp;nbsp;breuifsimum eft exordiar,mub ta tibi quacunq; ratione pecuniainuenten-daerit: quodpræfentes facultates cum ad aHasreSptum maxime ad alen dos exerci-tus fatis effe nuÜo modo potRfnr.Quæ dif' ficultasquanquam inpopulari ftatuenam inuenitur, quód nulla refpublica line furn-ptu elTe pofsit: tarnen in eoftatu plcriquc milita lib enter conférant, quód quidem maiohim honoram cupiditate faftitat, cX eo digna præmia capientes. Quód fi viritim neceffariatributaexiguntur, fibi ipG meo r fatis fackint,ferantquenongrauatè, vtqui propter propriamvtilitatem pendant. In prindpatu autem, omnes æquum exiftk inant,principem,vtpotc opibus affluctem, fumpram omnem fuftinercieius facultata» diligenter inquirentes, at non paritet fum* pcinirn rationes fubducentes. Itaqjinuitè priuatim finguli quidquam conférant: fed neclibctcrtributis communibus afTentiuH mr. Nam illud nemo faccretme fc diuirerp elTe proderet; nee etiam principivtile ef(ef» fi faceret : quód flatim is, propter opinio-nem, quamobtineret popularis, fuperbia elatus, nouas res agitare linderet : altérant verb,nimirum in communeconferre tri-buta,multis graue amp;nbsp;molcftum cll:praelcr- ; om cum iUi detrimentum, alij emolumen- , tum 1

CoNTRA MoNAR» tf7 turn capiantJn ftatu enim populari,qui tri butum pédunt, magna ex parte militiæ na-uant operam : ex qua rurfumcadem pecunia quodam modo in corum redit manus. At in vnius principatu, plerunque alij funt qui terram colunt,quinauigant,quiRemp. gerunt, à quibus magna pecuniæ pars ex-lorquetur-.alij verb quibclla gerunt,amp; premia accipiunt . Hocigiturvnumexiis eft, quæ tibi negocium faceffent. Alterum eft, quod exponam. Quifcelus coricipit, eunlt; puniri oportet ; bona énirii hominum para caftigari nee obiurgationé, nee exempli* poffunt : fedomnirib aut ignominia, aut e-xilio,aut morte rriulftaridi funt, quæ in tan toimperio tantaq; hominum multitudinc, ac præfertim in Reip. mutatione folent ac-ciderc. Hi verb fontes, Geos ahis iudiciis tradideris,- abfoluentur : maxime fi ex iis fuerint,qui tibi infenG elfe credaritur ; tunc enim iudices fe potétes elfe putant,6 quan-do contra priricipis feritentiam indieerit: G qui verb condemnabuntur , tuo impulfu earn calamiratem fuftinerc videbuntur.Sm jpfeiudexeris,tein æquales tuos multos animaduertere necefte erit.Quæ res ab hominis felicitate aliéna eft: videbereq, pror-fus à nonnuilis ira potius quam æquitate pœnas exigere. Qtiinanq; vimpoffuntaf-ferre, à nemine æqua iudicia facere putan-

tÿS ÄORIPPAE OrA T, tùr : cxiftimât enim omnes, eos imagined âta; vmbrâm tantum Reipub. præfe ferre, acîcgitimorumprætextu iudiciorum fuas explerelibidines. Hæcigitur invnius do-minatu accidunt.In populari autem admi-niftratione, fi quis aliquod fcelus priuatim concepiffe arguitur is etiam adpriuatos indices caufam dicit, Sin publicè peccauit/-tiam ex fimilibus ei iudiceSjquos tulit fors, proponuntur : quo fit, vtquicquîd accidit, facilius feratur : quôd homines indicia net potentia nee gratia coaftum quiequam ft fuftincre arbitrentur. Deinde præter eos qni alteri iniuriam faciunt plcriqj aut genere, aut opibus, aut alia quauis re ciati, qua-tiis in alios improbi non fint, tarnen vnim potétiæ aduërlantur.Nemo autem qui hu-iufmodi hominescrefcere finit, tutus po-teft viuere : ricc fi eos eoercere veilt, id iure poteft. Quonam igitur paüo htnufmodi hominibus vtere? quomodo illós trafta-bis?Nam fi fiirpem illorum delebis, fi opeï minueris,eorumq; alritudinem depreffe-ris,nullam gratiam apud tuos tibi coricitia' bis.NamquïamaripofsiSjCumnemininec bene nafci, nee iure diuitias acquirere, nec fortem fieri,nec magnanimum, nee fapierf tem liccat? Qribd fi hæc crefcere fineris,’ poft haud facile eis vtipoteris.Si namq-, fo-ius amp;nbsp;Rempub.amp;qu^ ad bellum pertinent admi-

CoNTRA MoNAR» t?? adminiftrare poffes , nét vllo collega aut adiutorevlla in re opus habercs, alia effet ratio. Nunc autem omnino tibi multis fo-cüs in eis adminiftrandis opus cft, in tanta præfertim mundiportione ;parq-, omnino eft,vt illiipß fortes amp;nbsp;fapientes fint. Itaquc fiinhorum mahUs excrcitus amp;nbsp;imperia tra didcris, an non te cum Rep. in extremum periculum conieccris? fieri enirn non po-teft,vt infignis aliquis amp;nbsp;magnus vir fit, quin idem excellât audacia: nee infima fer-uiliq; conditione quifquam fere magnani-mus effe poteft.Vbi autem quis au derecce-pit,illico in eo libcrtatis cupiditas odiumqs principatus innafcitur. Sin verb his nihil credideris, maluerisquevulgaribus ytiho-minibus,ftatim in aliorum odium incur-res,qubd eis fidere nullo modo videarc. Præteréa hotpafto in rebus maximiscitb offenderes.Qtiidenirn refte homo imperi-tus atque abiedæ fortunæ faceret?à quo hoffe non contemneretur? Quis fociorum ciparere vellet? Quis miles tali homini fub-effenonindignaretur? Sed nihil opus mihi omnia mala enumerate, cum tibi notifsi-ma fint,quçexeo folent eucuire. Illum tan lum neceffario dicam : fi huiufmodi homo nihil reftè goreret, tibi id maius quam ho-ftibus afferret detrimentumffin quod opus eft faceret, fuperbia, propter ignorantiam

trfo Agrifbae Orat» fiiam inflatus, póft tibi terrorem incutcref. In populari auté Rep. nihil tale inuenitur: fed quo ditiores amp;nbsp;fortiores funt, eo funt honoris appetentiores: idcirco augent ciui tatem,atq; cumin eos ipfos,tumin ciuita-tem vtilitas cum lætitia redundat: nifi quis ad tyrannidem fpeftat: tune enim feuere in eum animaduertitur. Hæc autemitafe habere, acmultorurri adminiftrationé vnius potentise anteponendam eflë, Græciæ de-monftfatur cxemplis.Nam dum vnius nu-tu omniagerebatur, nuntjuam m.agnas res geïfefüntrpofteaverÓ quam m illam alte-rarri populärem poteftaté deuencrunt, cla-rifsirhi éuaférunt ; idem quoq-, aliorum e-xemplis demonftrari poteft : quorum quidam fub tyrannis degentes, femper ferui-untjlempcrqi fuis dominis infidiatur. Quidam verb annuos,autpaulb diuturniores magiftratus liabentes, in libertate legibuJ vtentes propriïs,perfeuerarit. Sedquid ex-ternis exemplis vtor,cum domefticis abu-demus?Nos enim Ronlanï,cum priore do-minatufrafticflëmus,poftquam multaa-fperalüftinuiftèmus, inlibertatis defiderin venimus ;quam vbi fuimus confecuti,ad hanc magnitudinem nullis aliis quam Rei-pub.freti bonis, progrefsi fumus. Senatus enim primum cenfebat,póftpopulus iube-bat: exercitus præftè erat, gîoriæ cupidi

Impëfatoresiquarum rerurn nulla in vnius domiriatufimilis repcrietur. Has quidem ob caulas tatopere maiores noftri odere, vt eum domiriatum execrabilem amp;nbsp;deteftan-dum ede fanxerint.Atq^vt hæc milTa facia-mus,fi dé his quæ ad te pertinent,loqui vo lumus,quitot tantisque rebus dies acnodes gubernandis durare: quód fi etiabona valetudine non fueris,quï lans effe poteris? quoautë hominis naturæ confentaneobo no frui? His autem priuatus bonis,quona pado beatus eris ? amp;nbsp;quanam re obledari pofsis?quado veró finé magna mo!eftia fu-turus? Qui enim tam amplum habet imperium, eum multarn rerurn curam metum-que habere, paücifsima veró quæ obledét fentire neceneeft: femperq^ ommin loco moleftifsimas res videré amp;nbsp;audiré, faccre amp;pati. Quasob resquofdâGræcos amp;Bar baros, fibi oblatos pnneipatus refpuiffe ar-bitror.Hæcigiturprofpicics, délibéra priuf quamingrediare. Nam vitupcrabile ell,femel ingreffum pedem referreumo fieri non poteft,vt qui femel in eo immerfus eft, e-mergat. Vide ne te faliat amplitudo potefta tis,poflefsionum copia,multitudo ftipato-rum,lèruorum turba.Qrii enim multu pof-funt,multum quoq-, habentnegocij: amp;nbsp;qui ' multapofsidét,multumfumptum faciant I neeefle eft. Stipatoru veró carerua,proptec

t^z Agrippas Ora T» ) infidiatorum multitudinem reperta fuit: af ( fentatores citius homini exitij caufaerunt, quarn falutis.Hafce igiturob res,nemo qui quidcm Capiat,ficriPrincepscupiat. Quod ? fi quis imperium expetendum putet,quod in co opes {ïnt,quód quofdamferuare poi-fit,multaq^bona facere,etiam mala,fi eivi-deatur:hicin magno erroreverfatur. nam improbüeH’e,aliis nocere, quamfitdiisho-minibusq; inuiCum, quamq;periculofum, nihil actinct dicere,quód nee tu talis es:nec vtraliapoïïeSjeligeres principatu. Nee mihi nunc propoCitum eftdicere, quatamala . isfaceret,quinon iuftèvelletdominariifed ! porius,quæ facienda amp;patiéda Cunt etiam, eis qui redèpoteftate vterentur. Ad idauté quoddicitur,pofiè in eomagna mortalib. bona conferri: fateor hoe efle deCiderabile. Sed dim in priuato homine eft, tü honefta, laudabilis, glorioCa amp;nbsp;Cecurares eft: at inv-nius dominatu ea res non eftpar aliis, qua in eaCunt,malis,adeó vt propter id ea mala eligantur, cumpræCertim eius bcneficétiæ frudus in alios, malorû verb dolor in eum redundaturusfit. Non eft prætereacares tarn facilis,quam alij putat:qubd vnus omnibus egentib.explendis Caris eflenonpof-fit. quienim Ce dignos ducunt,qui ab eobe neficium aceipiat^t, ijferc omnes mortaks hunt,etiam fi nullum ab eo beneficium pro-meriti

CoNTRA MoNÄR. 165 jTieriti fuerinf.omnes etenimhomines natura fibi placent, voluntq', ab eo qui poteft, beneficium accipere. Verünlqtiæ daripof-funt,honores videlicet,ac dignitateS,atquC interdum etiam pecuniæ, paucifsima funt, fi cum tâta hominum multitudine compa-rentur.Quod cum ita fit,plus o dij ab iis qui cupita confequinon pollcnt, confequere-tuT,quam beneuolentiæ ab eis qui ea obti-nerent. Hi enim quad débita accipiant, fc haüd laue magna gratiam ei qui bénéficiai dédit debere arbitrantur:quafinihil prater fpem fuâinuenerint.Piæterea tardi ad gra-tias agendas funt, ne ob id beneficiis acce-ptisindignivideantur. Quivero quod cu-piebant confequi non potuerunt, moleftia duabus de caufis accipiüt.Primum,quód fe priuariputant re propria amp;fua; (omnese-nim fuum effe, quod cupiunt exiftimant.) deinde quódfi patienter repulfam ferunt, fe ipfl eo beneficio indignoseffe videntur deputäre: quodquiiuftè huiulmodires di-ftribuit,cuiufque mérita diligenter videtur expendiSc: amp;nbsp;alios honorare, alios conte-mneréndcirco ob eins indicium ahis hiperbia, aliis dolor,vol cxipforu confeientia ac-crefeit. Quod fi quis hoc metucns,fine de-ledu amp;nbsp;modo ea vellet diftribuere, erraret omnino ; quoniam improbi prater mcritu honoribus affect); détériorés fièrent, fc aut

1^4 Agrippae Ora T. laudari quafiboni efl'ent, aut deliniri, quad formidabiles, arbitrati : boni verb nihilo plus quam illi accipienteSjfed fe illis çquarl cémentés,magis dolerctobeam æquatio-ncm,quamgauderér,quódaliquod benefit ciuiTi eflentconfecuti.Qtiamobrem return meliorumvfum relinquerér, ac fefe potius deterioribus applicarét:quo fierer.vt ex ho noribus qui cos coferrent, aliquem fruâu non perciperent ; amp;nbsp;qui acciperet,détériorés efficerenturJtaq-, quod plerifq; inprin-cipatu placeret, id faftu eflet difficillimuni. Hæcigitur arq^alia, quæpaulo ancècom-mernoraui tecum reputanSjdum licet,fapi-to;ac populo arma, nationes,magiflratus, ; pecuniamqi reftituito: quod quidem fi nuC ‘ volens atq-,vltrb feceris, omnes mortales i gloria fuperabis,erisqj tutifsimus: fin duni ' visaliquatibi afferaturexpedaueris, forfi-tanvna cum ignominiaaliquid mali fufti-nebis. Exempla fumcrepores à Mario Si Sylla,amp;Metello,amp;Pompeio,qui initiore-rum potiti,regnare noluerunt:ex quo nihil mali fuftinueru n t. A t Cinn a,amp; S trabo, amp;nbsp;al ter Marius amp;Scrtorius,amp; ipfe Pompeius, pólt regnandi cupiditatcincenfi, malè pe-rierunt. Difficile enim eftjhanc ciuitatem, quæ tot annos libéra fuir, quæq; tot mor-talib. imperitauit, nunc alicui fubefle veile. Camilium maiores noftri,quód albis equis in

Contra Monab* i^j in triumphovfus effet,rclegarunt. Scipio-ncm cùm multutn creuiffe vidèrent,everte runt. Pa^m tuum propter affeftati regni quandar^ufpicionem, quam miferè mul-dauerinr,recordaie. Atquinullivnqua his vitis pr^ftantiores fuerüt.Haud tarnen fua-deo,itafimpliciter Imperium deponas ; fed vt prius omnibus populi vtilitatibus prol .à cias'.dccretisque ac legibus, Syllae exemplo quod opportunum videbitur, conflituas. Nam tametfi poll illud tepus pleræqi abro-gatæ fuerût,maior tarnen earumpars,eaq-, melior adhuc viget. nee mihi dicas, iterum feditiones orituras,ne tibi refpondea,mul-to citius tyrannide preffos res nouas moU-turos, Quod fi omnia quæ quamq-, rem fe-qui folcnt,reputare volucrimus,fine vlla ra tione plus metuemus difcordias ,quæ ex popular!rep.exillunt,quam quæ çxvnius dominatu folent euenire ; de quarum ma-gnitudine nihildicere tentaui,ne rem pet l'e tam aperte vituperabilem,videar vitupe-1 rare veile. Sed earn talemeffe, illud vnum fatis arguit, quod ea eff eius natura,vt vel

Jnjine huïin tYdtionis^dut nihil,tut parutn ^tY^t VidetUYÙu fe^u(nti,^rïnci^iïi omnino deßderdtur.

I tibi,Augufte Cæràr,patna chars eft,pro qua tot Bella gefsifti, SZ pro qua vitam impendere non dn bitares :cam componere,atq; in meliorem formam reuocare ftude. Liberias enjm ilia loquendi, faciendique quod quifque velit, ft earn tu in viris fapientibus cogites, ex ea in reliquoç omnes redundat vtilitas ; fin in ftultis, calamitas ad omnes permanat.Itaq; quitalibus hac poteftatem facit, gladium pueroamp; furiofo tradit : qui yerb bonis amp;fapientibus,præter alia bona ctiam illud cofequitur, vt improbosvel in-pitos conferuet. Quamobrem æquumS^ luftuniarbitror,vtnon nominum magnifi-centiain Ipedes, fed quod ex illis euenir? foletperuidens,populi réfrénés audaciam, amp;gubernacula Reipub.ipfc cum aliis opti-niatib.tralt;ftes:vt qui fapiétifsimifunt,confilium dent: quireimilitaris fcientiamha-bent,ordinesducant:quivcró robuftifsimi amp;; egentifsimi, pugnent, amp;nbsp;ftipendia capi-ant.Nam fi ita fiat,quifqj fuum munus ala-efitex

Pro M0NARC4 ilt;^7 enterobibif.hacq:, mutua vtilirate fiet,vt nemo egeftatem fentiat: atque hac ranone verum populi principatum fecuramque li-bertatemobtinebunt. lilananq^ imperitæ mukitudinislibertas,durilsimaFortiumvi-roru feruitus eft, atq; vtrifq, affert exinumî hæcautem, de qua loquor, quee in hono-ribus femper virtutem anteponu:,quæ cui-que diftribuit pro dignitate cuiufque, cos omnes pariter qui eavtuntur, beatos facit. Ne credas me tibi fuadere veile,vt hunc po-pulum, huncq, Senatum feruitute premas (hocenimnunquamautego dicere,aut tu poires facere) fcdhæccùm tibi tu Reipub. vtilia forent,vtfcilicet cum vins præftanci-bus quæ agenda funt(multitudine contra-dicereaut aduerfarinon audente) ordinäres: vtbella noftrisconfiliis difponeres : vt cæteri parerennvt magiftratuum creando-rum poteftas penes nos effet: vt de prçmiis amp;nbsp;pœnis nos ftatueremus ; quo protinus lex effet,quicquid tibi ac tuis æqualibus placeret:vt bella clàm atq-, in tempore fufei perentur: vt qui aliquod munus gerere de-berent, hino fortitione,aut ambitions, fed virtutis habita ratione legerentur : vt line inuidiabonis honos haberetur, amp;impro-bi fine feditione plederentur. Hoc enim pa donegotia optimedilponi poffent,fi nec adpopuliim referrentur, nec apertè trafta-

rentur, nee cohortationibus committeren tur,nec ambitione periclitarent'ur. Ita bo-ni§ præfentibus fine vlla moleftia frui pof-fcfnuSjneq;bellapericulofajnequefeditio-nes jniudas faceremus : quæ omnia in po-pulariRep.funt: quodpotentiores princi-patum appetentes tenuiores conducant, omniaq^ confundant, quorum multa hu-iufmodi apud nos faditata funt : nee vlla præterea ratione his mederi poffumus. At-quehiiius rei argumentum cft,quódiam-dudum decertamus,atqj inter nos difsidc-inus. Huius autem rei caufaeft,multitudo hominumjiicgociorummagnitudo. Illie-nim curn multi ac interfe dinerfi natura, amp;nbsp;fanguine fint,ftudiis quoq-, amp;nbsp;defideriis va-riis feruntur:quæ iam eb proce{rere,vt dif-ficillimèregi queant. Hæc autem in hunc | modum fe habere,ex iis quæ fada funt,de-monftratur. Nam dumpauci fuimus, nee dum magnopere fupra finitimos noftros creueramus, Remp. præclarè gerebamus, ac totam ferè Italiam fubieceramus.Poftea verb quam extra eâprofedi, in multa con-tinentis amp;nbsp;infularumloca tranfiuimus, to-tumq-, mare,totamq; terrain nomine amp;nbsp;po tentia noftraimpleuimus, nullis bonis frui potuimus : fed domi primùm amp;nbsp;intra mu-ros difsidere çœpimus,poft etiâ hunc mor-bum in exercitus tranftuUmus. Quibusde

Pro Mona Ri 169 caufis ciuitas noftra inftar nauis varus gen-tibus oneratæj magnaq^ tempeftate diu fine gubernatore agitatæ nunc fluöibus fer-tur modo hac mode iliac inclinans, vt quæ nullo clauo gubernatur, Ne igitur illain in hac tempeftate contempferis (quamenim onerata fit, vides) nee vt frangaturpermit-te;putris cnim eftjUec diu fuperftes effe po-terit. Sed quando dij eius miferti,te illi iu-dicem amp;principem præfecerunqne defere patriam: vt quæ nunc aliquantum refpirat, in pofterum etiam per te fecura perfiftat. Meumhoccofilium, quotibi principatum capeffendu effe fuadeo,bonum effe te mul-to ante cognouiffe exiftimo. Quod cum i* tafitjcapeffe: fiuevt melius dicam, ne déféré hunc principatum. Etenim non de ali-qua recapiendanunc deliberamus,fedpo-tius de non amittenda : ac vt ne iterum in periculumincidamus. Namquis tibi vn-quam ignofcet, fi Remp.in populi autalte-rius,vt ante fuit,reliqueris manu? cum mul ti à te vexati fuennt,qui omnes fermé prin-cipatus cupidi funf.quorum nemo erit,qui non propter ea quæ abs te fafta funt,vlcifcl velit,quiq-,teaduerfarium èmedio tollere nonftudeat. Exemplotibi Pompeius effe

• poteft,qui amiffa poteftate, fpretus amp;nbsp;pro-1 ditus fuit ; Scobidcumrecuperareeam no 1 ' poffet,interemptus eft;amp; C^far pater tuns,

hoc ipfum facers cu vellet, caefus fuit. Quirt amp;nbsp;Marius amp;nbsp;Sylla, eandem, nifi ante fuif-fent mortui, calamitatéfuftinuiiTent. Quan quam funt qui dicant,Syllam hoc ipfum vs fitum anteuertifle,fibique manus attulilTe, Ipfo autem viuo,muka cius décréta iam dif foluicceperant.Iraq; multos Sertorios,Bru tos amp;nbsp;Cafsios te inuenturum puta. Hæc i-gitur cum videas,ac perte reliqua omnia reputesme te vnà cum patria velis prodcre, ne callidè dominatum appeters videare. Nam primum etiamfi qiiis hoc de te fufpi-caretur,huiufmodi deliderium «à natura hu naana alienum non eft : honeftaqj funt pro huiufmodi re pericula. Præterea quis,quæ te in hæc négocia adduxir, necefsitaté non agnofcit ? in qua fi qua culpa eft, meriro iis alcribi poteft, qui pattern tuum necaucrut. quern nifitam iniufte amp;nbsp;miferabiliter tru-cidailant,tunecatmafumpfiircs,nec!egio-nes cengregaffes, nee cum Lepidoamp; Antonio cpnfenfi{res,ncc eos ipfos virus elfes. Ac nerno çft, qui hæc iure amp;nbsp;reifte faifta efle pon agnofeat-Qubd fi qua in re error com-milfus eft, nos eum corrigere poflumus» Quamobrem cum noftra, tum verociuitar-tis caufa fortunam quæ tibi principatunt dcdit,fequamur,eiq-,gratias agamus.Iilae-nim non modo dorpefticis nos malisex-pleuit, verum præterea huius Reip, confti-tutionem

Pro Mo N A R Ci 171 tuftoné in tuo conftituit arbitrio:vt te earn, vt par eft, gubernante , omnes mortales a-gnofcantpræterita faâ;a;amp; male ab improbis hominib. adminiftratam fuifle, reverb bonum virurn effe. Necj-, te terruerit impe-rij magnitudo. nam quanto malus eft, tan-tb maiora ineo funtad id conferuandunt bona. Multo enim facilius eftjreni quam-piam conferuare,quàm acquirere ; qubd in aequirendis bonis labores amp;pericula funt adeunda,àt inpræfentibus coferuandis vel exigua cura abundc eft. Nec etiam timue-ris, quinfecurèin eovifturus Gs, bonisque humanis omnibusvfurus,præfertim G o-mniavoles, vt tibi iam dicam, conftituerc. Qriod G hac de re paulb copioGus verba fe-cero,tibi logus videri non debebo. Id enirri non dilatandæ orationis caufa faciam, fed vt perfpicuè intelligas, facile effe viro fapien ti,reaè amp;nbsp;Gneperiçulo imperare. Primùm jgitur omnium opuseffc cenfeo, eos qui in Senatu funt,inquiras atq; difcernas. Quidam enimindignileftiineumfunt. Hiau-tem in quibus aliqua virtus elucet, erunt retincndi,reliqui dimittendi.Nemo autem bonus propter egeftatem fenatu mouen-dus ; fed potius ei danda pecunia eft, aliaq; neceflaria fuppeditanda. In locum co rum qui moti fuerunt, generoGores, meliores ^ditiores introducendi: legendiqu? non

rnodo ex It^Iiæ locis, vcrumetiam focioró ' amp;fttpendiariorum. Hocenim pafte multos adiutores habebis, amp;nbsp;fortibus viriscris munitus, qui in hngulis prunt nationibus. ItaqjiHæ nullam nouicatem iliuftrem faci-eat;quivcróin eis primarij erunt, te, quad tecumimperij participes, amabunt. Idip-fum etiam in equitibus faciédum eft, quod quifanguine fecundi quocuqj in loço funt, itemq-, virtute amp;nbsp;opib. ij in ordinem eque-foem adlegendi : tot, quoi tibi videbitur, introduftis, nulla numeri ipforum habita ratione. nam quo plures fortes viritecurn eruntjCO facilius omniaadminiftrabis:quo pafto tributariis perfuadebis, te eis non quafi ferais, autinferioribus nobisvti ; fed tecum ipfis,vt alia bona, fie etiam principa turn communicate,vt cum ipfi tanquam communemconferuent.Atq-, ego hoc con filium tanti facio,vt tc hotter, cum eis omnibus communices Rempub. vt quoniam ipfi non tequalitcr eins funt participes, bo-nam póft partem capiant, tanquain eadem noftra ciuitate habitent : hanc noftram ve-revrbem amp;nbsp;ciuitatem efle exiftimates, fuas veto villas amp;nbsp;agros efle. Sed de hifee rebus deinceps accuratius, quid agendum fit,de-liberabimus,nceis omnia fimul conceda-mus. Inequeftremautem ordinemxv111. annos natos adolefcentes legito,quódin hac

Pro Monarc* 175 hac ætatemukum animi alacntas,bona4; corporis habitudofclcproférât: in Senata vcró,annos quinq; amp;viginti.Namquinon. vituperandum 8c pericuiofuni eft, vt nos qui ante hanc ætatem return domefticaru curamnulli committendamefte ducimus, Refpublicas iuniorib.coiTimitramus?Qu£-ftoresj^diles, Tribuni x x x.annorû, Præ-torescreantor. Hos enimmagiftratus patri® confuetudinis tantum memoria ,atq; etiamne totam Reip.formam commutal-fe videare, vnà cum Conlùlatu à te confir-mandos cé-feo. Hos autem penes te folùm eligendi poteftas efto ; non penes muftitu-dinem amp;populum,quód ditcordes inter le eftentjoecin Senatus arbitrio-.difcreparent enimfententiismolo tarnen veterem illam horum magiftratuum poteftatem retineri, nerurfurnm eafdemcontentiones incida-mus ;fedvolo te dignitatem folùm confer-uâre,tantumque depoteftate detrahere,vc tarnen nihil de honore diminuas,ne qui no uis rebus ftudenr,quicquam moliri queât. Quodquidem etfeceris, fi præter reliquas cautiones, eos in Vrbem reduxcris, amp;nbsp;ma-giftratus tempore arma eis ademeris ; idq-, non ftatim, led temporis progrefTu, quantum cuiq’,fatis euevideatur. Hoc enim pa-éfo,nec etiam vlÜ exercitibus præfedti,no-minis fui aldtuûine elati, noui quicquarn

174 MfecóÉN* Orat» moliéntur. Itaq^in vita priuataaliquandîu commoratj,nlitefcét : qui verb ad earn per-tineburttjConciones habento:omnesq-, iu-dicandi, magiftratuspopularis téporecau-fas,prxtcr capitales,poteftas efto. Volo e-nim te indices partim ex fertatoribus, partim ex equitibus legere: fed omnium fum-mafitainillisfit. PræfeftusVrbisexpræ-ftantifsimis creetur, atque exillis qui, qux adRempublicam pertinent, omnia traâa-üerit-Idautem nonvtispræfedus fit,dum Magiftri equitum extra Vrbem funt : fed vt pattern reliqua omniavrbanacuret:partim caufas ad alios magiftratus reiedas,vtlntè dixi, fineappellationecognofcat. ludicet ciiam in Vrbe caufas capitales,prêter quo-rundam,dé quibusdicam,amp; extra Vrbem, vfquead feptmgentaamp; quinquaginta Radia. Alius quoq; eiufdetn conditionis ho-minumlegatur, cuius munus fit de ftirpe, opibusamp;moribus fenatórum atq; equitü inquirere amp;nbsp;inueftigare : isque eos errores corrigat, qui legibus non vindicantur, qui multorum magnorumque caufa malorum cfl'ent,fi contemnerentur. In rebus autem grauioribus te cofulat. Hoc autem munus fenatori,acpotius optimo cuique,fecun-dumVrbis præfeâ;um,quàm ex equeftri ordinc cuiquam, demandetur : isque à tua cenfura appeUetur. Te enim omnino Cen-forio

- Pro MoNARC» 175 forio muneripræfeftum cfie,necedarium eft ex quo is Subcéfornominetur. Sint verb duo, quipèr to tam vita hofee magiftra-tus gerat,nifi forte eorum alter detenor fieretraut morbo,aut fenio deficeret.Et quan quam hi magiftratus diuturni funt, tarnen nullum exeo incomodum fequctur : cum firæfertim alter inermis fit, alter paücis mi» itibus fiipatus;cumq-,bonatemporis parte in oculis tuisverfaturi funt. Præterca in quenquam infurgere non auderent, fuam debilitatem,aliorum verb quorundam po-tentiam agnofcentes. His porrb certum fti k pédium,cüm propter ipforum ocium, turn propter horum dignitaté,afsignari debet. Hoc meum cSfilium eft. SedPrætores,an-tequam præturam capiant,magiftratum a-liquam inter veftigales populos, quos dicam, tenuilTc oportet. Primb arque iterum fmtProprætores.deinde Confuies,fifc bene geflerint, creentur ; poft ad maiores di-gnirates admoueantur.Ica enim res conPei-tuas,confulo. lealiamomnem, quæ ab Vr-be vitra feptingenta quinquaginta ftadia diftat, omnesque reliquas partes,quæ in infulis amp;nbsp;continent! funt,quæ quidem no-bifcum confentiunt, in genres amp;nbsp;nationcs diftribuito, eas præfertim in ciuirates, quæ ab vno idonco viro gubernari poffunt: ibi» , que milites aliquot conftituito. ptæfeûos

17lt;? MeC0EN* OrAT» item in fingulislocis. Vnum mittoex üï qui Confules fuerint : duosque quiprætu-ram geflerint: vnum, qui paulo ante ex Vr-befitegrciTuSjCui cura priuatarum return apparatusque neceflarium incumbat: alter cxiis qui hoc gefferint munus,cui res vrba-næ curae erunt : idemqj militum præfedus efto, prçterquamirtpublicis amp;nbsp;capitalibus , caufis. ld enimpræfefticonfularis tantum dl munus. In his Centuriones quoq; pri-uatosq-,viros,quiprimarij apudvnuquem que eorum erût,excipio : huiufmodi enim viros vllius alterius indicie fubelTe non pariere : neeositatimeant,vtquiequam vn-quam contra te faciant. Qtiod autem dixi, oportere te miSitibus præficere vnum cX hs qui Prætores fuerint, cius generis e(l,vt fi pauci milites in præfidiis externis, hue in aliquà vrbium fuerint,reaè id fiat : fin verb duo ciuitatis,exercitus in vna eademque gente,adhybernandum collocati fuerint, quoniam fic plufquam duos vniduci com-mitteres,tibinon fuaderem,vt duos illos Prætorios viros, fingulis exercitibus fepa-ratim præficeres ; fimiliteretiam ciuilibus amp;priuatis rebus fed confularisDux,amp;hec quæ ad caufas,quæ de comitiis agèntur,amp; quæ ad ipfuiTi à fuis prætoribus venient, co^nofcer. Mirariveró té nolim Cæfar, quod te ad Italia, in easpartes diuidendam hortor:

Îiortor:quoniara cùm ampla amp;nbsp;frequens vins fit, fieri nô potcft vc ab vrbanis magi-ftratibus reftè gubernetur.Præfeélum nant quevrbis in Vrbe femper effe oportet-, alijs que magiftratibus, qux facienda funtj im-perare. Omnibus veroijs qui thagiftratus extraVrbem gerent, certaftipendia,maio-ribus ampliorà,tenuiora infèrionbus, amp;

' mediocrib.mediocriaconftituüntor. Fieri enim nullo modo poteft,vt in aliéna regid ne quis fuis fuftétetur facultatibus ,fump-tumq; incertum faeiatjamp; fine modo. In lira quifq; prôuincianon minus triertnio ma-neto :nifi quid forte iniuftè feceriht: nec plus qüinquénio, turn quod arinui amp;bre-ûis temporis,vbi aliquis quæ agenda funr^ didicerit,priuscumdimittant,quàm quod didicit démonftrare pofsit : turn quod diu-tumiores magiftratus, plerofq- elatiórés cf ficiuiit,eosq; ad res nouas agitândas indu., cunt.ltaq; mininiè cenleo,magiftratus vni alios atq- alios effe continuandos : nihil e-nien inteteft ,retineat quis in vna nationej an in plutibus alium ex alio, diutius qu'ani par eft,magiftratum. Mcliores autem fiunc temporis intermifsione,dumq;domum ré deunt,amp;.vicam priuatam agunt.lgitur à U^ natoribushæc in huiic modum adminiftra dâeffe cenfeo. Equitum verb duo præftari-

u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M

V8 Me c o E N. Or A T. iifsj'mi,ad cui corporis cuftodiam prîmî deligiinror: vni enim earn committerejpc ricuJolum;p]uribus confufionenon vaca^ ret. Duo igiturhüicmuneripræficiunton vt fi alter maie quid Ienciret,viris qui reçu ftodianr,noii careas.Hi veto duo exijs de-ligunror, qui diu militiâexercuerint.’qui-qaealijs multis muncribuspræfueiiut.Hi ftipatorib’ tuis, cohortiq- prætoriæ,cæte-risqj qui in Italia funtmilitibus imperato: cislt;^; capitis condemnare ionics iusefto, præter Centurioncs, aliosqj; qui magiftra* tibus alsignati funi, modo Senatorij ordi-nis non fint Hi cnim ab illisipfisiudiean-di funt, vt cis vti quocunq; polsint tempo re: vt penes quos eos pœnis amp;nbsp;præmijs afi* ficiendi poteftas fit. Rcliquis verô omnibus qui in Italia lutmilitibus,illi duoprç-funto :aliosq; præfeftos fibi obfcquentcs habento. Præterea Cæfarianos, qui iri tu« familia funt, libertostjue amp;cæteros qui a-Jicuius exiftimationis funt, moderanto, quoniâbçcab eis cómodèapfeqjadmini-ftrari poflunr. nafi pluraqu'am ferre qucat, cis cómirterétur,neceiraiia muneraobirej aut omnibus eis rebus intéti elle poflenu Horü aut munus eis perpetufi cfto,vcpræ“ fefti Vrbis amp;fubcéloris.Alius prçterea prç feû’ vigilû Icgaf, iteqj pr^fed’annonç, ali-arum-

I’S. o Mo NAR. J7{gt; arumqjrerum, quæ in Equicu foro venalia funt ; qui quidem vin,piimi poft eosfint, eoq^munere ad certu tungantur tempus, vt qui ex ordine fenatorio lefti fût. Aerarij populi acq; Imperij tam Komç, quam alibi in Italia curant équités habento.Hi veto a* lijq;eiufdé ordinis viri ^qui publicümgeruite munus,cæteriq;alij maiuspro ipforu dignitate, aut negociorum magnitudine, ftipendiû caplunco : idq-,duabus deeauGs» Primùm,quôd fieri nô pofsit, vt hi qui Se-natorib. tenuiores funt, etiam Romæ fuis facultatibus viuant: deinde,quod fieri etiâ nonpofsit,vtijdé homines amp;nbsp;facultatib. fuis amp;publicispecunijs præfintiVcileprae terea eft, vt omnia quæ ad imperiû fpedât, à muftis adminiftrétur,rnulciq; ex eo vtiliji tatcmcapiant, experriq-, in rebus gèrendis fiât* Hac ecenim ratione amp;populilubiefti ex comunibus bonis Vanos amp;diuerlos frU dus pcreipientes j obiequentiorcs erunt: amp;nbsp;tu omnibus in rebus necelTanjs lempeï qu'amplurimis optimis vivis vteris.In Vr-be autem,procuiufqueexaiftionismodô.: l extra veto Vrbem,in fingulis nationibus l fatis erit vnus ex equitibus, aut tuis liber-1 lis, qui tôt habeat milites,quot necefsitas 1 pofeet. Huiufmodi enim homines erunt ' adiungendi,vt ôc cui ferui aliquo virtucis ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 2

quosverum pofsis cognofcere,fiquidvcl contra eorum voluntatern commiccacur. Quifquis igitur ex ordine equeftri in muleis negocijs exercitatus, virttiagnanimus fiec,adeo vt Senator eflepofsit: haicæus inipeâimcnto elTe non debebit, quorni-nusin Senatum afcribatur. volo ehimeX his etiam eligi,quamuis eorum aliqui in ci uilibuscopijs ordines duxerint:prÄter eos qui alicui muneri deftinati funt, vt qui va-faaliaue oneraportant, horum enim ali-quem turpe foretin Senatum afcribi.Nihil J etiam obftar, quominus in Senatum eligä-turex illis qui ab initio Centurionc« fue-rint.hæcdeÈquitibusamp;côfuIarib.cenfeo. Acprætereaetiam ilIudjVtdumpueri funt, ; ad fcholas eant : vbi autem ad firmiorem ætatem peruenerint, equitarej armaq; tra-ftare difcant,à magiftrisinhocpublicofti | peildio condüftis. Hocenimpaâoà tcne-ris edofti amp;nbsp;exercitati in his omnibus que in viriliætate agenda funt, póft tibi erunt ad omnia muneravtiliores. Optimû nâq; principem , non modo ipfum ea facerc qua decent,oportet: verùm etiam vt alij o-nines probi amp;nbsp;fortes fiant, prouidere. HoC autem confequêre,fi quæ volér, facereeos permifcris. Deinde in eos qui deliquerint

Pro M o N A R. i8t ^nîmaduertes ; fi modo priufquam délinquant, eos ad ea inftitueris,quæ fi fecerint, turn tibi turn fibi vtiles effepolsint. Illud auteminprimis cauendum erit,neeisvl-lam occafionem præbeas,vtaut diuitijs, aut nobili tate, aut alia quauis te virtu ti af-fini freti,mollitiei fe atque inertiæ dedant. Plenq;enim innidiam metuentes, ob hu-iufmodi prçfertim opera,multale indigna committunt,tanquam perea tutiores futur! fint, ob eamq; caufam miferieordiam inuenturi: quafi iniurijs idçirco affician-tur,quöd eis rede viucre non liceat. Sed e-orum princeps, qui ex eo detrimentum ca pit,fimulq; quód viris probis priuetur, ex eaculpaignominiaafficitur.Tuigiturhoc baud paruifacies nee dubitabis,hominem bis moribus ideo reb. nouis ftudere nó au-furum: quin potius contra omnes imperi-ti amp;nbsp;vltiofi tibi fufpefti effe debent. buiuf-modienim bomines facile ad magnas res agitandas inducuntunprimiim in feipfos, deinde inalios. Illiautem qui liberalitet educati atq‘,inftituti funt,ad iniuriam cui-piam faciendam baud impelluntur: ac præ fertim ei, qui eius educationis atq; inftitu tionis curam babuit. Quod fi quis etiam improbus ingratusq-, fieret, ei nibil com-inittes,quamobremaliquodfceluspatraie

182 Mecoen. Orat, pofsit. Qui fi quid noui tétarit,is vtredaf' guatur amp;puniatur efficies: qua in re nulli’ reprchéfionem formidabis,fi meum confilium fequêre. quoniam in facinorofum a-nimaduertés,non errabis :vcnec medicus, cwm igni amp;nbsp;feno fanatægrotumifed illuni omnesculpabunt,qui educationis atqjin-ftitutionis eiufdemcumalijsfaftusparti- . cepSjVite cuçinfidiatus fit.hæcigiturcum | Senatoribus amp;equitibuscrûcagéda. Prx-fidiaprçterca in fingulis nationibus habé-daerutmaiora minoraue pro necefsicate: quæprçfidia turn exciuibus turn exvedi-galibus populis,tû exfocijs eligâtur. Hos 1 féper in armis efie oportet,feperó; in mili-tarib. rebus exerceri.Domicilia in locis op portunis habear,atq;ad certti ac definitu tépusftipédiafaciat :itavtaliquaparsçtâ- I tis ante leneftuté vacarioni rclinquaf.qu» prçfidianifi habuerim’jCÜ tâlongèànoftri imperij terminis femoti fimus,cumqjno mni parte holles finitimos habearn’, eis v-ti opportune nópoterim’. Qiiódfieiso-mnibus q in pfeda çtate fut,exercere arma pmiferimus, lemperpropter hosdilTéfio-nes bella^ciuila confequentur. Sin etiam omninorem militaré interdixerim’,cutn auxilifi ab eispetem’, noftro cum pericu-lo milite tyrone amp;nbsp;inexcrcitato vtemur.

, ' Pro M o N À R. t^j Hancob caufara alios inermes amp;finerau-BÎdonibusviuere volumu3,robuftitsirao8 autem eligi amp;nbsp;cxerccri.hi cnim melius pu gnabunt, fi in ea tantû meditatione Scftu-3io erunc occupât! ; alij veto melius agros coient, nauigabunt,aliaque pacis munera traftabunt: cum auxilia date non cogan-turjalioslt;|ue fiiarum fortunarum cuftodes acdefenlorcs habeant. Qui vaio in æcate firmiorc viridioreq: funt, quos latrocinijs viuere neceffc alioqui eflit, ij hoc pado fine moleftia fuftencabuncur ; reliquum-que vicæ tempus expertes pericuü du-eent. Hic milii dieet aliquis: Vnde pecunia jquæ inhofee amp;nbsp;alios erit infumenda, eapietur? Docebo, fi prius vnum illud te monuero: nos etiamfi inpopulari Re-publica ageremus , pecunia tarnen opus habituros. Neque enim fieripoteft,vt fine armatis nos tueamur:hi autem fine pecunia teneri fion poffunt. Neigitut vnius principatu nos grauari dicamus, quafi in eo tantum pecuniarum aceruis opus habeamus : nee ob earn rem , ipfant fugiamus ; fed tanquam neceffaria fit, quacunque reipublicæ forma vtamur, pecuniarum coaceruatio , ita confilium capere debemus. Cenfeoigitur, omnia bona publica vendas ( hæc autem

gt;84» Mecoen. OraT, video mulcabellorum caufa effe : exceptie quibufdam,quæ multumvtilianbiamp;ne-celTarialunt) om.nemq;pecuniam quæ eX eis redigef, fœnon moderato tradas. Hoc enim pafto agri, vtpote à proprijs domi-nis bene eolentur: ex quo etiam occafio-nem reiamplificandæ inuenerint,Reique publicæ vedigal idoneum ac perpetuum eonftabit,Deindequæ exeo,atq;ex fodi-nis amp;nbsp;metallis, amp;nbsp;quacunq; alia certa ratio ne fumma fit ,videndum ent.Ratio præte-rea non lolum impenfarum quæ in milites fi unt,vetumctiam in alias res omnes, quibus ciuitasbene habitatur, item quæ in tumultuarios exercitus atq; alia quæ ad fempus folant accidere,putanda erit:amp; ad horum rationcm fi quid deerit, vedigal o-mnibus bonis quæ aliquam pofleflori vti-litatem afFerunt,imponcndum. Tributa quoque ab omnibus quibus imperamus, nanpnibus exigenda. Aequum enim amp;có neniens eft, vt nulla earum immunjs à tri-buto fir:nó priuat’ nó popul’, vt qui ex eis vtilitaté paritercum alijs capiut. Pvblica-ni jn omnib. Iociseruntcoiloc5di3qtépe-ftiuè omnia vedigalia, quae ad illorum mu nas pertinebun t,cxigant. Eo enim fier,vt jpfifacilius exigant:amp; qui pçndét,minus gr^uentur; quia paulatim quod debebunt, ordine

Pro Mo N A R. iSç ordine exponent : necpoftea, fi qua inter-milfio farta fuerit,totam fummam fimul pendere cogentur. Neque tarnen me late« hæc vertigalia amp;nbsp;tributa, vbi primùm im-ponentur,grauia fore. Sed nee illud igno-ro,fi non fraudabuntur, credentq^quod re lieraeft,le hæc omnia pro falute propria coUaturos jfuisque bonis finepericulo v-furos:nihil à præfertis amp;nbsp;gubernatoribus, amp;militibusplus,qu'amquodconftitutum eft,exartum iri mecuçtesitibi magnam ha-bebunt gratiam, panCa pro multis penden tes, ex quibus frurtum à te fine vlla iniuria percipiantipræcipuè veró videntes te moderate viuere,nullumqucfumptuni luper-uacaneum facere.

Ecquis nam eft quianimaduertens te in propria domo parcifsimum effe , in rebus autemcommunibus liberalifsimum, non libenterfitcollatums, cum tuas opes cogi tabitfecutitatem amp;nbsp;abundantiam effe pro priam ac fuam? Hoe igitur parto magnam pecyniæ vimcoaceruare pofsis. Reliqua vero fuadeo in hunc conftituas modum. Hanc vrbem omni fumptu exornabis,o* wniq-, genere iucundifsimorum collegio-rura illuftrem facies. Nam par eft,vt qui multis imperamus,reliquis in omni généré præfteraus. Hæcenim infocijs noftrit M 5

reuerentiam adaerfus nos inducunt, ho-ftibusveró terrorcminciihunc. Cæcerava roficconftitues. Primum,populi nullam poteftatcrahabentorneque in confilium vllo modo veniunto.na preterquaraquod nihil boni fentirene, fæpe omnia pertur-barent. Qiiapropcer cenfeo, nepopulum quidem noftrum autiniudicia, aucad cre-andos magiftratus,auf vllum in aliam eœ-tum, vbi aliquid traftandum fic, adhiben-dumefle. Prætereanec mulcitudineædi-ficiorum, necmagnicudine, prætemecef-fitarem vei pofle: nee impenfas in ludos multos amp;nbsp;variosfaeere, neftudijs inani-busconfumantur : necinimici fiant ftulta ambicione, Voloenim cos certas fodali-lates , amp;ludos, præter equorum curium, quiapud nos vfuipatur,habere: (non ramen totjve publica res,aut priuatæilio-rum domus detrimenrum capiant ) vt(|ue peregrinus aliquis apud cos aliquid im-pendere cogatur, cibumque perpetuum vidori quibufdam inludis præbere. Ac-quum enim eft, vt diuites extra patriam aliquemfumptum faccre cogantur. Gla-diacores autem pr3emijs,quæ fingulis in locis inftituta funt,contenti ede debent: nifi quis eorum Olympia ,aut Pythia,aut quemuis aliorum ludorum, t^uibus vtatur

Pro Mo N A R. 187 ipfi,vicent.hi enim loli nutriri debeiit, ne ciuitaics fruftra atterantur : nee quil-quam, prater dignos viftoria, exerceatur, cum aimd traftate,libi Sereipub. veilius pofsic. Hæcigitur mca eft hifee de rebus lencentia. Equcftres veró ludos,qui prater gymnicos fiunt,nulli alijciuitati per-mictendos cenfeo,ne fruftramagnapecu-nia infumatur, virique milcrè inianianc:ac que inprimis , vt équités noftri bonis e-quis abundét. Hac ipla de caulahaud pror lus diiruadeo,quo minus alibi quoque ce-lebrentur ; alijs veró moderationem adhi-bendamcenfui,vthomines fpedaculi s,amp; muficis cantibus moderate vtétes, maiore cü tranquillitatc, acfmedifcordijs viuant, Nemo eoiu monetasamp; menfuras proprias habeat,fed noftris omnes vtatur. Nemo ad te legationem mittat,nifinegotiü quodpiam fit,quod decifioné tuam portu-let;fed omnes Pr^fefto fuo,quid velint,de-clarent,acper eu tibi petitiones luas, quas illcapprobauerit, onerant. Hóeenimpa-fto nullam ipGimpenla facient, necmalè res fuas getét ; fed refpóla Integra fine vllo fuptuamp;laborehabcbunt. Aliaquoq;op timèin hüemodum geres, fi legationes ho ftiUjfœderatorûjRegû amp;populi, inSena-• tuintroduxens nâprçteiq qtf honeftü Öc

aequumeft,fenatum videri omniumrerü moderatorem3atque eriam vc hoftesno-ftri fe multos aduerfarios habere çogno-feant. Leges quoque omnes amp;nbsp;décréta ve-lim tejautorefeiiatu fancire : hac enim via imperij maieftas inagisftabilief,legüq;au totitas apud omnes certior crit amp;clarior.

Si fenatorum quifpiam, fiiijde fœminæ-ilegraue aliquod deliftum-eommiferint, propter quod aut ignominia aut exilic, aut mortemulâandifint,Sonatusiu-dicio,fine vlla tua fententia, permittes, ci-que indicium integrum amp;nbsp;liberum trades: vtqui deliquerint, ab æqualibus fuispu-» niantur. quo fier, vt amp;nbsp;tu extra odium fis, amp;nbsp;illi ignominiam publicam mecuentes meliores enadanr. Ea autem nunc malçfi-ciaintelligo,propter quîelegesfuntlataç. Nam fi quis inte conuicium icciiref,aut de teineptiuslocutus eflet, acculationem ne audito , neue eiufmodires inquirito, Turpe eniin eft,çrederequcnquâin tecon tumeliofum fuilïe, cum lu neminiiniuria feceris,fed potius benefici/s omnes alFece-ris. Soli namq; improbi principes haeccre-dunt,ex fua confeientia, talia quód vera fint, de fe diaadre exiftimantes. Deinde durâtes eft,de eis rebus, fi vcrafunt,mole-ftiam fufeipere : præftat enim ab eis abfti- * nero.

Pro Mona R. t?9 here. Sin falfa funt, ftultu eft maiorem an-farn prçbere huiufmodi fermonibus:vt ple rique hoc modo fecerunt, de quibus mul-tö turpiora póft dida funt. De ijs igituc qui in te cótumeliofi fuiflc infimulati fue-rintjhæc mea lententia eft.Te enim omni iniuria fupetiörem atque altiorem effeo-portet,nec vnquamin opinionem vejnirc, aut exift!mare,quenquâ curpe aliquid pof-fe facere: vt de te ea opinio fit, quæ de dijs ipfis immortalibüs habetur ; nimirumte facrolanftum, atque non violabilcm eftc. Quodfiquis quépiam ad te dctulerit,qui tibi infidias facere voluerit (quod quidem interdumacciderepoterit) tu dchuiufmo dl re ne iudicato^nêue fententiaferto Ini-quum enim foret,eundem amp;nbsp;accufatorem amp;iudicem e{re:fed tune in Senatum duci-ïo,ibique cauftam dicere iubeto: qui fi con uiaus fuerit, pœnas ab eo quam modera-tifsimas,vt ea iniuria fidem inueniat,fum i to. nemo enim facile credet, inermem ar-mato infidias facere aufüm effe. Quod qui dem vt credatur, hac vna ratione obtinere poteris,fi in puniendo abfit iracundiaSc crudelitas.Hæc dico, non de eo qui exerci turn habéat: huiufrnodi enim non difce-ptatione,fed armis,quafi hoftis, illico vlci-feendus eric. Hæcigitur,àtq; huiufmodi

muka grauifsima,quæ ad publica rem fpe^ italic,fenacui permitcitOiPublica enim per publicasperfonas gerenda funt. Eft enim hoc omnibus fere hominibus à natura datum,vrranquam pares eius ,qui dominus corum eft, fe rraftari gaudeac: laudentque quicquid aliquis vnà cum ipfis decreuerir, àquah luum ipforum decretiiac volun-tai ium ampledatur. Itaque vt ea ad Senatum referancur, æquu efleaio,vtomnesre Jiqui præfentes dicere luam fentennipof-ftnt. Cumautéex ipforumordinequifpia dcfereturjuncnó omnes, nih qui ante Senatores fuerint,aut Quæftores,fententiä dicant. Etenim abfurdû füerit,vtqui ante autTribunus^aut Aedilis nó fuerit,fenten tia in eiufmodi hominc, aut horüaliqs có-t/a eos qPrçrores fuerinc,fcrat, authorri e-tiSquilpiaconcra viiu Conlularé:led hos volo poteftaré in pares, acetiain inferiores tarum haberci Tuveróeas caufas co-gnofcito, quçà maiorib’ magiftraribus, à Procuratonb’,ab Vrbis Præfefto, à Subcé-l'ore,ab Hipparchis,ab annonæ, itemq; vi-gilfi pfefto ad te reiedç fueriiit:quia nem® taintegra poceftatéin iudicijs haberede-bet, quin aS eo ,puocare Hcear. Eadé de E-quitibusamp; Centurionibus adfcriptis, de-^uepriuatis homintbusprimarijs, cum de infa-

T* R o Mo N A ft. 191 infamia aut nece illorum agitur,intelli-. genda funt. Etenim eiufmodires àtepeiï dereomnes debent,nccà{juoquamperfe, ob iam didas caufasjudicarii Ea^enimindicia ab honeftifsimis fenacoribus amp;nbsp;e-quitibus, acque etiam 'a confularibus 8i; prætorijs viris ferri tecum debent,vt tu in eo iploium rationibus cognitis,eis póft tutius vei pofsis : vicifsimque illi mori-bus amp;conlïli)s tuis affuefadi, tales in pro* uincias proficifcantur. Horum autem fententias quæ diligentiorem debbera-tionempofcunt, nepalamrogatOjne for* tè vt eos deeet, liberè loqui non aufint: fed fententiam fuam ad te fchedulis in-fcriptam mittant facito, quæ in tuas tantum perueniant manus , nc quis prætec te eas videre pofsif.mox eas ftatim abo-leto: hoe enim pafto cuiufque fententiam maxime perfpicies,fi earn alijs non patefaftum iri exiftimabunt. Præterea in cubiculis , turn in literis , turn deere-tis ciuitatis , petitionibusque priuato-rum hominum ; iremque in alijs rebus omnibus ,quæ ^d imperij adminiftratio-nem pertinebunt, adiutoresSc miniftros ex equeftri ordine habeto, hac enim ra-tione facilius amp;fingula procèdent, amp;t« neqjinique aliquid cómittes, nee offédesj

nee lab orem, vt fi folus admi niftrares, vrt-» quamfenties. Faculcatem teadeundi cui-cunque tibi confilium aliquainredarevoi lend, præbeto. Si enien eins verba tibi fa-tis fecerint, non exiguam vtilitatem capi-es: fin apud répondus non habebuntjnul-lamiaduramfecerislt; Quoiiim aucemcon filia bonum exitum haben t, eos laüde honoreq; afficito: quorum vero minuspro-cedunt,eos nevituperato, neiieinculato. Mens enimcuiüfq; expendenda eft,non euentusrerumrcprehendeiidus. Hociplu ctiam in rebus bellicis obferuato. neque enim grauior cuiquamproprerinfelicita-temefledebes , necinuidere propter eius reslecundas:vtomnesalacriteramp;libenter periculapro te adire non dubitent,cogita-tes,etiamfi minus fuccefierit,fc tibi poenas tarnen non daturös:fi fuccefferitjinuidia non lubituros. Plefiq; enirn inuidiama-pud eos qui cum imperio funt,metucntes errare , quam res ad felicem dxitum addu-ceremaluerunt. quamobrem illiquidem tuti fuerUnt: ƒed in principes damnu redu-dauit. Iraq; ipfemaioré ab vtrifqueamp;dc-terioribus amp;nbsp;præftantioribùs frudu per-cepturus 5nunquâvelis verbo quidéalijs, reautem tibiipfiinuidere.Dicito facitoq; omnia,quaecunquc alias facers delen tire voluclt;»

voluens. Hoc namq; pafto cos melius iA-ftitueris,quamfi legü leueritate eos retine re conêris ; quonia altcrö eos æm ulacione ^uocaueris,altero metu eis incufleris. rte-mo enim eft,quin magis rcaè fadorü exé-ploinadmirationé traducat,quam vtquæ legib’ veticalüc,vitet.Omniaaucé diligenter facito, nee tibi vlla in re indulgetó: vt q certö noueris, quicqd dixeris fecerisüc, illico cûais mortalib. notû forc:ita vr ne mi nimu quidem delidum occultare queas. Nihil enini folus Vnquam facere poreris, quodnuquamfis futurus foins,omnest^; reliqui mortales libenter Principum fä-dainquirunt. Qui fi femel animadüertë-rint, re alia eis præcipere, alia verb agerè, nihili tuas deinceps minas fecerihtded fi-dapoti’ imitabûtur.Aliorû yicâ ipfé infpii-cito,haud tarnen in earn diligentiùs inqüi rito : fed ea tantum iudicato , quae ab alijs dclata erunt.Nec ea tu ,qusfe nemo aceufa-uit,rcfcirc cura:prçter delida,qoç in Rënrt-publicam committancur. eiufmodi enim vel fine aceufatore inquirenda funt. Alfa verb ad rem priuatampertinentia, idcirco fcire voies,ne vnquam erres in mihiftro inepto adaliquod mijrtus vocando;tarrfé éos redarguere non curabis. nam fæpçhtf-tnero natura homines ad peccandum cort-

194- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Me co EN. On AT.’ tra leges inducit : quos fi quis in iudiciunl vocare voluent, aliquem aucnullum im-punè abire neceffe eft.Quod fi quis çquita te leges temperabit,hacforcé via cos ad rneliorem frugem reuocabit. Leges enirn etfi feuerè exigantpcenas, tarnen vincere femper naturamnonpoflunt. Quidam e-nim quod fe lacère poflepucât, alij leniceC admonitifiunt meliores: illi conuinci ve-jentes, hi icerum peccare verecundantes. At fi in lucem pertrahantur, amp;nbsp;ignominia afficiantur,aut vitra modum puniantur,tu confundunt amp;nbsp;proculcant omnes leges, haturæque tantum fuæ libidinemfequû-.tur. Quamobrem haud facile eft,omnes ca ftigare: nec tarnenæquum eftpermittere, \taliqui palàm fintvitiofi.Hocigiturmeu de delidis amp;nbsp;pœnis confilium eft:eis exce-ptis,quæ ferri nullo modo polTunt, Bene-faûaverb maioribusetiam,quàmrespo-ftulat, præmijs alfieito :quèd hac rations homines liberalitateà vitijsreuocabûtur, amp;nbsp;magnanimitate tua ad virtutem expe-tendam incitabuntur. Pccuniæ autem,ar-que alla quibus benefadahominumremu .nereris,vt tibi define,ne metuas-nam mul-tbpauciffimos fore^ puco eos,qui tuisbe-neficijs digni fint, cùm tu tam amplum tet ramarique imperium habeas. Nccetiam

incmas, ne quidam à te beneficîjs affadi in te ingrati fiant, nihil enim tarn vel fubi-git,velconciliât aliquem ,etiimfi alienus fit aut hoftis:quàm non affici iniuriajSc in-fuper etiam beneficijs affici. Erga alios igi-turte vtinhunemodû géras fuadeo. Quae tibi danturjquæ quidem aliquam præftan-tiam aut elationem contineantiomnia cogita, fiue à fenatu, fine ab alijs deferantur, fine fado,fine verbo: quod honos abs te a* lijs habitus, ipfis ornamento lit : tibi vero nihil mains rependi polsit, quàm quod iil te eft.Omnino enim nemo videtur volens huiulmodi res deerctojpotentiori tribue-te:quod fi quis fuo iure fibi omnia vendi-cet,is non modo non laudatur, led eon tra potius irridctur. Itaque tu aliam gloriam^ aliumq-,fplendóré exbenefadis tibicom-parabis Vttibi imagines aureseautargent teæ fiant j ne permittito : propterea quód hæc non modo fumptu onerant, verumei tiam fragilia amp;caduca funt:fedinhomi-num animis beneficijs alias imagines fa-bricari ftudetOjquæ æternæ fint amp;nbsp;immor-talcs. Templum nullum tibi fieri finito* magnaenim pecunia in huiufmodires i-nanitér impenditur, quævtiliusin resne-ceffarias infumcretur. Magnæ namq; opes non tammulta capiendo, quàm pauca in«

fumcndo comparantur. Exhisautem de* lubris exigua gloria comparatur, quonia vircus eft,quæ morcales Dijs fimillimoS ef ficit :hominum autem dccrens nenlo vn* quamDeusfadus eft. Igiturfi bonus foe-ris,æquitateque irnperaueris, terra vniucr-latibi loco lacrari) crit: omnes vrbcsvice templorum,omnes homines inftar ftatua-rum, quód tuin eorum mentibus cum ve-ra gloria perpétua fixus hærebis. Qui veró fecusimperanc, tantum abeft vt exhisre-bus gloriofi fint,quanquam in omnibus vrbibus inaltum tollantur, vtpotiusvitu-perentur: quod ca vitiorum amp;nbsp;iniuftitiae quædam trophæaamp;moniiméta funt:qusB quo eruntdiuturniora, eb diurius illorum extabitinfamia. Itaque fi vcrèimmortalis cfle cupis, ha:c quæ à me dida funt/acito. Prçrereadeos patrio ritu ipfe ven erator: a-lios vtidem faciant cogito. Qui peregri-nos colendi ritUs inuexerunr, cos detefta» tor,punitoque non modó deorumcaufa ( quos qui parui facit, is nee alium quem-piam Deurn coleret: ) verumetiam quód, qui nouos iftos deos introducuntjndició plerunque funt, feperegrinis legibus viuc re, atqjexeo coniurationes amp;nbsp;feditiones exiftunt,quæ ab vnius dominatu aliéna: funt. Ne igitur quenquaautfinc Deo,aut vene-

Pro Mo N A R. 197 veneficum ené pariere. Diuinatio tarnen necelTana omnino eft.Arufpices, augü rescue certos eonfticuito :’quos,qui opus ha» bebunc,confiilanc.M.agt nulli 1'unco:quód eiufmodi homines vera interdumdicen-tes,fæpenumcro au rem menciences, mor-talesad res nouas agitandas incitant. Hoc ipl'um quidam etiam faciunt, qui fe fingut philofophari. Hos igituretiamvitato.Et quanquam Arium Athenodorumt^uebonos atque honeftoseffe homines compc-reris: non tarnen omnes alij, quifedicunc philofophari, eorum fimiles lunt.Quidan% ^nim nomine amp;nbsp;prçtcxtuPhilofophtein-finitorum malorum caufas,populis priua-tisque hominibus attulerunt. Te igitur a-nimo tranquillo effe oportet,nee quidqua. prater id quodhabcs,optare.Quód ad apparatus attinet,te bellicofifsimum effe vo-lo,ne quis velit, audeatde tibi iniuriaro fa-cererfi quis deprehenfus fit, facile amp;nbsp;lubi-tó det pœnas. Et quoniâ turn propter hæc turn propter alia,quosdam intentosefle fpeeulandis Scfubaufcultandis omnib.ad imperium tuum fpeftantibus, neceiTe eft, uc quid te lateat, quod aut cuftodiamauc correftionem defiderecmemineris omnibus eorum fermonibus fidem habendam non efle ,fed omniadiligenter expenden-

da. Pleriqiiecnimfiaequoriidatn odîo,n-» uequod eorum Fortunasappecâc,fiue qui-bufdam gratifîcandi gratia,Hue quodpe-tnnt, pecunias'obtinerc ncqueut, hrfcc de caufsis homines quafi nouaru return ftu-diofos,autquafi lentianr dicantiie turpe quidpiam contra Imperatorem,deferunt. Decet igitur ce, cis haud ita facile affen tiri, fed omnia diligenter expendereatquein-ueftigare. Nam fi aflenfionem fuftinueris, nullum infigne detrimentum cœperis:fed fi cito crediderisj fortè errorem comiferis, quern port emendate non pofsis. Iraq; bonos libertosqueiamp; alios qui circa tc funt, honore afficito;ex qua re ce magnum orna mentum, magnaq; fecuritas confequetur. Nullam tarnen eis intolerabilem ac fupet bampoteftlceindqlgeto, fed moderate ft gérant facito, ne illorum caufamaUapud alios audias. Quicquid enim boni maliiie fecerinr,tibi alcribetur, ipfe^j tails ab om-nib’ habcbere,quales ipfos efte patieris.vt igicurpotentiorquiljjiam cuipiaminiuria faciat, eumuc calumnietur iniuria,ne per-niittito, ne quifquam illoru nimiæ poten-tiæ accu lari pofsit, etiamfi nullum conce-perit fcelus. Qiu iniuriam funtpafsi, cos iummoiure tuetor, ne tameaures delato-ribus facile præbe^o: fed res per fe diligen-tifsime

P R O ■ M O N A R. 19? tîfsîmè expendito. Qui quidpiâ faciût,in-ueniuncüe quod vdle fit eis,honoré habe» to:inertes auté, tu ni qui rcm quampiâ no-Xiam coflarintjodito, vt reftè fadapropter vtilitaté expetentes,inalè verb faâa lupplii ciorum metu fugientes, in rebus priuaris ineliores,in publicis vtiiiores euadât. Pri-_ Watorû hominü côtrouerfias ad quâ paucifi limas fieri poterit,contrahico : easq; quàm: ocyfsimèdiffoluito. populorûmotus co»; hibeto:quifi quod votum pro tuafalutc, pro(^^ imperio amp;nbsp;Fortuna tua nûcupare vo-^ luerint,amp; quépia ad fumptS fupra faculta» les faciendû adegerint,ne annuito:omne3 îcmulationes quæ inter cos funtexiirpareî ftudeto. Nomina eos vfurpare exquib.faJ cilè in difléfiones incidcrêt,ne finito.Om* nés enim tibi in bis atq; alijs rebus tu puW licis turnpriuaris, fihæc nonpermiferis^ ' obtéperabunr.Prætereaquoniam inæqua. lirasædificia alioqui benècôiunaadiiToU uit,idcireo quodconceflurus non fis,ab i-nitio peterc jphibeto:ac ftatim nequis quç vetita funt, petat, adigito.De his igitur ita fentio.Omnino auté ac generatim tibi cô-fulo,ne tua vnquam abutarepotétia: neue fi minusfimul omniaquæpotes,cfFeceris, lt;le tua potétia aliquid decedere exidimes: fed quâtô maior erit libertas Faciendi quæ

voles,tantó magis quæhonefta liintvcll? lludeaSà femperquod agcs,æquûnefitan contra,amp; quib rebus faciédis àquib.ame-ris, qqibusûe nô amens, reçu expédito: vî qnædâ facias,quædam veto omitras. Ne te «leiuftèagereputato, cû'? nemine teredar gui audiueris: nec vnquâaliqué ta ftultum Fore,qui te velit palareprehendere. Hoc e-nimnemo faceretetiâ magnaà teaffedus iniuria:quinpotius côtrà fieri folet,vt vide Ijcct multi,dû fe minimeiratos elfe conâ-wroftendere, eos laudcntàquib’ iniuria acceperunt. A Principe enimeuiufq; animus non ex verbis,fed ex rebus qaib.veri-fimile eftaliquêita fentire,cófideradus eft. Hæc amp;nbsp;multa fi milia quç prçtereo,te vt fadas hortor: neq; enim omnia fimul eópre-hendidiciqjpoflunt. Repetam igiturfum matim,quæ à me dida funt: amp;nbsp;quæ reftant côpledar. Hæç auté ilia funt : fi quæ alium ' Pi’incipé erga te velles facere,ea tu fi fpon-te feceris,nunquâ errabis: omniaq^ad feli-cem exitû perduces, magnam cum fuaui-tate,amp;extra peticulum vitâ deges.Omnes enim te tanquam parenté amp;nbsp;conferuatoré fuûintuebuntur: te moderatum,vitaincul pata,ftrenuû,amp; pacificû amabunt,cùm ne-mini iniuria feceris,cùmnonrapics aliéna, cùm te æqualiter cûillis gérés:cùmis non

non eris qui dines fiat alicnaque exigat pc cuniam;cùmis non eris, qui in delicijs vi-tam agens, alios ad labores cópellac : ciim non tu libidinosè viuens, alios caftigabis: fed in omnibus cum illis æquo iure vives.

Quamobré cum tu magna fep tus cufto-diafis,quod neminem vnquâlæferis,nemi ni iniuriam feceris,cófide, amp;nbsp;mihi qui hoc tibi confirmo,crede, te nunquam odia ho-minum infidiasüe fenfurum.Quæ cum ita fint,neceireerit te in magnis voluptatibus vitam agere. Quæ namq; maior voluptas, qu'am aliquem omniû humanorum bono-rû fruûû cum virtute perciperc , amp;nbsp;cum a-lijs communicate pofic?

Hæc itaq; arque alla quætibiexpofui, tecumrepucans,mihicredito:fortunâ quæ te elegit, cæterisc^; omnibus principe im-pofuit,ne dimittito.Qriód fi omnino prin cipatûeligere decreuifti, regni tarnen nomen tanqua deteftandû metuis,id ne acçi-pito : fed Cæfaris appeUatione contentus regiâpoteftatem apud te retineto. Qypd fi alijs titulis opus erit, tibi Romani nomen Imperatoris dabunt,vt etiam patri tuo de-derunt:alijs0ß te nominib.ornabunt, adc6 vt omnia regni inftrumenta fine vllo odiç fo aut inuidiofo titulo,rcipfa pofsideas.

pocritam inßruit 97 Maximinierroret,^ (ledit caufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nj

MaximUiani ingeniZingu-bernandarep, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijj

cur in propo/itt non manebat

Metui an amari princept cu rare debeat

Militia Italica cur corrupt»

MiUtiai-tltaUainutilit 70 Militer fi loco coloniarüßub flituantur,

Military di/ciplina princi-pis art.

MiUtaris difciplina ^uot fintfurmie. 61.6} Modi tretre^endi principa-tut nouiter parti. 11 Moßt, Cyri 0-Tbefiirirtut

Ruanda enituit

Mo/en more alioru non e/~

Jeaßecuiü principatufid Deiiuffit

T^bidis Spartani exeptii ^1 T^Jumantiacur deleta

1 Occaffi adipifeendi principa ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$ t Odium inueteratZ noufs be t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neßetts non deleri 4I Oltuerottut Pirmanut ,etus rirtut dr fadnora nbsp;44 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiut/olertia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45-4lt;5 Opinio ipiue rerZ cÖutrßenet

- nbsp;nbsp;nbsp;fortunatribuit 13Î

tmSulitUi ii)iptritO!,)tit Gal hu'.ltxlw reßioJcti Gal ^ iQiregnandi rationeynnZ tentre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15 21 luUtu 1. ^uantZVontißeiü rt^num a’t’:erit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

Juhiu l.^M^ itUapardtatt /quot;“g'ff'^’^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ ^ ium ferdinadu! Hiß.rex cathaSicui ibid. 1 L le^ùlatomarmati 17 t tej^ta bonx,ybiarmab»na 1 Junt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63 tigts fuitg firuat£ frind ptm confiruaat S Lt^itm conditerti vt ixpen. dendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 Icgei ntuiu dart difficile. 16 amp;nbsp;cur, ibid. lenUMin exereitumScifio niexpmbata ’ ÿl Liberalität er^a milites r-tilit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86.87 ludauicu! ditedecimuf Me-dialanu non petuitreti-nere tudouicut duodecimo rex Gallia: le^et adminißrä-di non firuauit. ludouici XII. re^is GaUix con[iliuni prudent

tudouici re^is XlI. errorei ’4 tudouici régis GaUiie Xll. waximus error, ij M tLathiaueUmprineiptm by.

Trinctfit ^uibui dt caußs (onttmuatur 97 gui apinitnt in hominü •nirnu inßgen diktat 97 frindpii boni firimSpract-ftum ft difcat qua ratit-nt^loco ^temport poj/it tfftnonbonut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81

quot;Principii mpracipua miU-taru difeifUna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

diTrincipis inflitutit ,qua author fcribert velitvti-tia gp- ytra,n0 ßmuiachra 81.8i

‘Principum 'tint quomodo aflimanda

Principe qua ßt pracipua cura

Princepj probu rtlimpro-bii adminifirumvndeco-gnofiat .

Prinetpi temperantia optu

Principi mode leonh, modi tulpicula ingonium In-duedum

Trincipi qua yitia cauenda, fiyinutei omnet affiecu-tutnonfit

Trindpi ^ùa cautnda 96 Principia quibut abflinen-dum I ne in odiu incurrat

Trincipi à fortunii populi gT' pudicitia muhtrii ab-fiinendum ibid.

Principi coniurationes par

ui facienda 10« Principt cur crimen auar'l. tia non ft fuoiindum 8^ Principi conflium capien-dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ji ^ cum capit, quomodo fegerendii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, Principi expendendum pro~ prij i, an alienit riribm confPere pojft J 4 Prinetpiyt beneficia infill-tanda populo 1^9 nbsp;nbsp;._, principi filubrim amicum yel inimicii fi dedarart quam in nullam partem inclinare n3.u4.11f principi cauendum ne odn aut ne^tekluijuu fit^ 87 principi Cura effe debet pro-drum exifiimatio citra o-dtum populi lol pimcipi nouo quapraeepta danda .iv.irS* principem parcumefepra-fiare , quam raptorem 87 principi nouo/emeltantum faitiendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 principi hißeriajut legenda 8 principe! qui imitandi 39 principe! qui in Italiaprin-cipatum amijerùt ^ cur 134 gt;5Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -Î