THEMIS,

REGTSKUNDIG TIJDSCHRIFT,

SOOK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

M«». DAV. H. lÆWSSOHA , A. DE PIKTO, N OLIVIER EN G. M. VAN DER LINDEN.

ZESDE DEEL. — 1845.

's ©rav^nhis^«,

G i: BROEDERS BELIN F A N T F.

1845.

iijcuz:/ 01 hj fz i.dïï .»nnp

WtitSWnO vAl. ilA^iVl W ü' iMiJ Àgt;A Wlt;0 Ma\ . wa«lt;iT*l.lt;ri . uii»x«3 OW - hV 1';»Wlt;', fi%tüM?--«^ «amp;'«MaJ^ ^ib mff 9iBri»9Z«fiï) ^‘ at wtuatfi*!

. lùSn ç^olt;f«l ) .inabi

■ wiltod için'iA ,ult;Tainao/igt;Tï)i« zs ma« «maa.is ifl açhi S'A SIS Äw« aWyapgt;Ÿ iwp gMaç bA wto m^nrA Abas S ,‘iAiVtow« iaA i'*«» TÄmus^tA A* «» «a , svi-«« -*iy ii\5gt;iiV^ Allein ab «s .rtVa'H - ç-wAÏ A«’.6f SsAiVw yA «aças h»lt;^«.ittt, V/jJS'pA ''À ijib^AJ A»gt;b twt Jlft-dw ^tabwt 1011b Ai««A)^aA(t«?n, j-,ti*j aiVtavÿ.a Wit^to’ua^ivjo iKsa ■iS«dn9o lO 'i* at t . A'p4i/ .mwe*?! a« zav 3 l . i!/ vm un't V'ü'aVi'-A'-'.v r. i'Ai siaiVA’nt laAAoAV ,AaoiiaWgt; loob t'A'■■l’ï i’gt; ; v 't t« Vi ;a4 AyVia^iwA ?I| .Ä 619.

.' ib- t • / .b'n'» 11J .löl tawoosaO .7/ .3

nsblbwip’ • '■ H *1 tOFb ita Vlit .Stiti tat o »AaV .,;i,»f’ Mi '. , « r z oiz/t OT.Z .iMioob ,J^at itwtK - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sgediiay

»aiizi I »xt f i K ,19 iK mob , '^ .ft GIT .Ata tasO iSjjcrfiwzKiO a‘ öf Jßßio/bA

tA , ’»vnpii r. ' '•.»gt;: .AtaW ^uft 188 .Ata KBU tjnsAyAaçits^ tl bru ./iv .'iianaA'Xfe'iü» .3 ,1 iM luob .A^aft . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . .»gKifnsreii) a'

AtmA \\ù'f^\omi,\ta ak f« jta\Aw ■lAsitaAi» tab taaA ab tvAA ,1/ i.vib Av« tAtgt;b«wAta\ia7. AaA taa« , ayiaaab «naA tXialntzhiiA'' 91 h.iUiubA .ztmaaï/aJ 41 .vaÜ / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;. 3lt;Agt; na ^byna'f) mtbl

Agt;V.*,.. i,»iiA tab t.^'tb'«t i-^'iA ill'’ 1-lÀ'AttAiaçVsM ab tartVA »wt l p! /Af gt;* if^ iK nwb..VM’• »''«gt; abnnautpö «au ' 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ sjiiff ■ • ■ n ’t.4ovb/,

■ ■' . ï*f ’quot;«piJ* Mysiinf^ p ..■«^‘, lt;*iiy»!*.•»^fx! ♦*«: »Aal

, 1 ■ 1.1 .jiiA t8!lt; .via i.rt'mAiyt .«»3 pa jitsyiaA na loiAA

INHOUD.

STELLIG REGT. (NEDERLANOSCU)

Blaiiz.

Staatsbegt. Iets over het vierde Hooldstuk der Grondivet ;

Van de Staten der Provinciën , door Mr. M. Eysseli.,

Procureur le ’s Gravenhage.........1.

Ident. (Vervolg en slot]...........161.

RcRGEBLijK HEGT EN REGTSvoRDERiNG. — Eenige Opmerkingen over het gezag van gewijsde zaak in het algemeen, en in 't bijzonder over het vereischte , ’t welk hij artikel 19o4 Burg. Wetb. in de tweede plaats gevorderd wordt, om dat gezag te kunnen inroepen tegen eene opgeworpene exceptie van onbevoegdheid, door Mr, J. C. VAN DE Kasteele, Advokaat le ’sGravenhage. 27.

Onderzoek, of tot het instellen der regtsvordering van art.

619 B. W. burgerlijk bezit wordt vereischt'l door

G. W. Opzoomer , Jur. Llr. Cand. le Leiden . . . 17.'). Iets over artt. 1417 en 1304 B. W., door denzelfden. 20^.

Armen regt, door Mr. A. de Pinto, Advokaat te ’sGra-venhage...............209.

Over art. HQ B. W., door Mr. G. M. van der Linden , Advokaat te ’s Gravenhage

Vergelijking van art. 881 Burg.fEetb., met het Bomeinsche Begt, door Mr. J. C. van de Kasteele, Advokaat te ’s Gravenhage

Over de leer der uiterste willen en de erfopvolging krachtens dezelve , naar het Nederlandsche regt, door Mr. Uav. II. Levyssohn , Advokaat le ’s Gravenhage. . . 369. klem. (Vervolg en slot)

Over de uitgestrektheid van het privilegie der huurschuld van onroerende goederen , door Mr. W. S. van Reesema, Advokaat te Rotterdam

lets over het motiveren van vonnissen , door Mr. A. de PiNTo

Door en tegen wie kan, volgens art. 881 Bitrg. fVelb., de hereditatis petitio worden ingesteld? door Mr. .1. E. GouDSMiT, Advokaat le Leiden

Uiadz

Koophakoelsbegt. — Over de vraag , zÿn commanditaire vennootschappen met aandeelen aan toonder bestaanbaar f door Mr. A. S. van Nierop , Advokaal le Amslerdam. 39. Strafregt , Strafvordering. — Over het helen van de opbrengst van gestolen goed, door Mr. A. de Pinto. 65. Nationale Militie-wetten. — VerpUgting tot aangifte ter inschrijving. — Slrafschuldigheid wegens nalatigheid , dlt;)or Mr. P. VAN Vollenhoven, lid van de Arrondiss.-Regtbank te Rotterdam..........229.

Pestaal er welslrijdigheid tusschen de slotbepaling van art. 135 en art. 207, tweede lid, van hel Welhoek van Strafvordering, door denzclfden.......409.

Iets over wanbedrijven en politie-overtredingen , in verband met de wijzigingen, len aanzien dier onderscheiding ingevoerd door art.il van de wet op de R.O., door denzclfden. 541.

BÜITENLANDSCH REGT.

De wetgeving omirent de Plaatselijke Pesturen in de Pruissische Rij nprovincie sedert de Fransche omwenteling; en een overzigt der onlangs vastgestelde Gemeinde - Ordnu n g , door Mr. J. de Witte van CiTTERS, Advokaal te ’s Gravenhage......551.

RRGTSGESCHIEDENIS.

Over het straffen van moedwillige verwonding . volgens het vroegere Nederlandsche regt, door Mr. L. Pii. C. VAN DEN Bergh , Advokaal le ’s Gravenhage. . . . 246. Pijdrage tot de kennis van het Grieksche slaatsregt, voornamelijk zoo als hel is vastgesteld in de tegenwoordige Staatsregeling. door Mr. J. de Witte van Gitters, Adv. te ’s Gravenhage..........XO. Staalsregelin g van Griekenland.....111.

ALGEMEENE REGTSGLLEERDHEIO.

Strafregt. — Iets over hel begrip van voortdurende en voortgezetle misdrijven. vooral met betrekking lot de praktische toepassing der strafwetten . door Mr. J. de Wal, Siihsiiiiiul-Advokaal-Eiskaal hij hel Hoog Militair Geregtshof te Utrecht...........421.

Petoog , dal de Fransche modus procedendi bij de verifi-calie van schuldvorderingen in faillite boedels , uit een praktisch oogpunt beschouwd , beter is dan de Nederlandsche, door .Mr. 1. L. Schaap. Adv. te Groningen. 592.

KOEKBEOORDEEUNCEN EN VERSLAGEN.

Nederlandsche Literatuur. — Pleitrede over den graad van preferentie der particuliere W. I. bank, ten aanzien

\ U

Blad/.

Win de bij dezelve beleende effecten , uitgesproken voor het Geregtshof der kolonie Suriname, den'iitNovember \ Si~gt;, met hel daarop gevolgde arrest en bijlagen, door Mi'. 11. IIevudy, Advokaat te Paramaribo. — Ulreclil, 1844, 112 blz. in 8“; door Mr. A.dePikto. . H'i.

Pleitrede over de reglsvraag , of het Duel met deszelfs gevolgen bij de bestaande wetten is voorzien , gehouden voor het Hoog lUilitair Geregtshof, den ‘i'i en 27i Mei 1844 , gevolgd door eenige algemeene beschouwingen over eene wetsbepaling omtrent hel Duel, door Mr. H.Pels IWeen , Advokaat te Breda. — Breda 1844, 106 biz. 8quot;. door Mr. G. M. van dEr Linden......151.

De uitoefening der geregtelijke geneeskunde in Nederland, hare gebreken en middelen tol herstel derzelve, door J. C. VAN DEN Broecre, ridder der Orde van den Nederlandschen I^euw, medicinae-docler, en Ür. Pii. van den Broecke , Adv. bij het Prov. Geregtshof in Zeeland. en Regter-pluatsvervanger bij de Arrondissements-Regtbank te Middelburg. Uitgegeven door het Provinciaal Ulrechtsch genoolschap van Kunsten en Wetenschappen. Glrechl, 1845, 336 bl. in 8quot;; door Mr. A. dePinto. . . . 26'.). Onteigening ten algemeenen nutte, gadegeslagen op het gebied van reglstvelenschap en wetgeving, door W. o. S. te ’sGravenhage , 4845. 70 biz. in gr. 8quot;.; door Mr. N. OuviER..............287.

Verhandelingenin geleerde genootschappen van Jonas Daniël Meyer , 1 ste Bundel : Letter- Oudheid- en Taalkunde , Amsterdam 1844 ; door Mr. Dav. H. Levyssohn. . 293. De Regering en de Natie sedert 1672 tot 4 795 (ontwik-wikkeUng van Slaalsregtelijke theorién) door Mr. G.W. Vreede, Hoogleeraar te Utrecht. Amsterdam 184a. 8’.; door Mr, G. M. van der Linden......299. Beginselen van Nederlandsch Staatsbestuur. Met het opschrift : lt;nbsp;Uwe burgerlijke vrijheid zal door wetten , door eene die vrijheid waarborgende constitutie, zekerder dan te voren , gevestigd zijn. »

lt; Nederland is vrij , en Willem I Souverein Vorst van dat vrije Nederland, t {Proclamatie van 4 Dec. 4 843, waarbij Willem I lot Souverein Vorsl wordt uitge-■ roepen). Amsterdam, 1843, 456 blz. in gr. S'“. ; door Mr. N. Olivier............449.

Iets over den Rijnspoorweg en de rerpligtingen en regten der contract anten , Ambern 1843, 8’. 52 bk; door Mr. G. M. VAN der Linden.........484.

Pleitrede ter gedeeltelijke ontwikkeling van het door den Nederlandschen wetgever tot wet verhevene begrip der

Uladt.

t/esclierming floor hem aan den eigendom rerleend, van Mr. Willem Ja^Hemsikg, Advokaat bij de Arr.-Regtb, te Sneek ; — Snoek , 1845 , door Mr. Dav. H.Levyssohn. 492.

De Unie van Utrech t. Eene voorlezing door Mr. J. i. lli.NLÓPËN, Regterin de Arr.-Regtb. van Amersfoort. Utr. 1843, door Mr. K. W. Tadama, Kanlonregtcr te Zulphen. 610.

De werkinrigtingen voor armen uit een staatshuishoud-kundig oogpunt beschouwd, door Mr. W. C. Mees. Te Kolterdam, 278bl. in gr. 8“.........62k

Toevoegsel op Themis, Dl. I. bl. 15 en volgg. door Mr. J. E. GoüDSMiT, Advokaat te Leiden......608.

Proeve van onderzoek over het verschil tusschen den voor-maUgen en hedendaagschen vorm van procederen , met betrekking tot de leer van het bewijs der misdrijven, naar aanleiding van de gevoerde procedure, in zake van den Proc.-Gen. bij het Prov.-Geregtshof van Noord-Holland, tegen J. H.. beklaagde, wegens moedwillige brandstichting in een gebouw, briefsgewijze voor gesteld door een oud regtsgeleerde, aan zijnen voor-maUgen ambtgenoot te’sHage. — Amsterdam 1845,— 77 bl. in 8“. , door Mr. A. de Pinto......635.

Akademische Literatuub. — Dissertalio Historico-Politica de Concilia status Francico et Neerlandica, auct. J. Qdari.es VAN Uffobd. Lugd. Bal. 1844, 300 pag. in 8“.; door Mr. W. A. C. de Jonge , Commies van Staal bij den Baad van Stale..........145.

• 1. nbsp;nbsp;nbsp;II. VAN Gennep , Diss. hist. jur. inaug. de cautione in re criminali u reopraestanda. Traj. ad. Bben. 1844, 114 pag. in 8”.; door Mr. A. db Pinto.....319.

G. 11. J. Jolles , Specimen historico-juridicum inaugurale de absentibus in causis criminalibus, Amsl. 1844 , 80 pag. in 8‘’, ; door denzelfden........323.

• J. nbsp;nbsp;nbsp;R. CouvEr Hooft. — Specimen juridicum inaugurale, conlinens commentarium in art. 92, legis derejud.— Traj. ad Uben. 1845.—138 pag. in 8quot;.;door denzelfden. 648.

• A. P. VAN DEK Merscii , Specimen Historica-Juridicum, de potestate mariti in uxorem, ex moribus Germanorum et antiqito jure patrio ilhistrala. — Lugd. Bal.l5Marl.

1845. — 64 pag. 8«.; door Mr. G. M. van der Lindên. 655.

• G. J. Drabbe , Quaestiones juridicae inaugurates, L. B. 1845.; door Mr. Dav. 11. Levyssoiin......658.

• II. J. G. Luttenberg. — Quaestiones juridicaeinaugurates.

L. B., 1845. — 26 pag. in 8“.; door Mr. A. de Pinto. 661. BERIGTEN VAN GEMENGDEN AARD, 157 , 327 , 501,662. Geerde drie akademische graden ióaor Mr. Dav. 11. Levyssoiin. 662.

REGTSKUNDIG TIJDSCHRIFT.

ZESDE JAARGANG.

STELLIG REGT (NEDERLANDSCII.)

Staatsregt. — Iets over het vierde Hoofdstuk der Grondwet ; f^an de Staten der Provinciën, door Mr. M. Eïssell, Procureur te ’s Gravenhage.

Dit belangrijke hoofdstuk is, welligt minder dan het verdiende, het onderwerp van opzettelijke beschouwing geweest. Behalve hetgeen er van gezegd wordt invAN Hogendorps Bijdragen, I, p. 217 seqq., V, p. 382 seqq. , VIII, p. 135 seqq. 298 seqq., en in de ^anteekening op de Grondwet, is mij niet veel over dit gedeelte van ons Staatsregt onder de oogen gekomen, behalvehet zeerlezenswaar-de Specimen inaugurale van den Heer A. F. X. Loyben : de Ordinum Provincialium, seoundum legem Imperii, jure Provindam gubernandi. ÇSylvae Puds, apud De-MEEiNNE, 1841). Die Schrijver heeft zich, overeenkomstig den opgegeven’ titel, tot de behandeling van een gedeelte van dit Hoofdstuk bepaald.

Schrijver dezes stelt zich geenszins voor, eene verhandeling over het geheele vierde Hoofdstuk te leveren, op die wijze, als de Heer Loyben over een gedeelte heeft gedaan. Hy wil niets anders , dan eenige aanteekeningon

Themis, Vl Dl. 1 St. 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

op den text geven, en enkele opmerkingen niede-deelen, welke omirent dit onderwerp bij hem zijn opgekomen.

Al dadelijk valt in het oog, dat, hoezeer de 1' afdeeling van ons Hoofdstuk, even als die van het voorgaande, spreekt van de zamengtellint/, daarin niet wordt gevonden een soortgelijk art., als dal, hetwelk de roeping der Staten-Generaal tracht te omschrijven (Art. 79, vroeger 77), en dat men in 1815 niet heeft nagevolgd de dwaasheid van het vorige jaar, toen men het Hoofdstuk ; van de Staten der Provinciën of Landschappen Aanying met het verhaal, dat er zoodanige Staten zouden wezen (Art. 73).

Nu de Grondwet geene algemeene bepaling van de roeping der Staten Prov. vooropzet, moet men die leeren kennen uil de tweede afdeeling van ons Hoofdstuk, welke van hunne magt handelt, en uil eenige andere art. (180, 216 seqq.) en afzonderlijke wellen; maar vooral moet men letten op het oogpunt, waaruit de Grondwetgever die collégien beschouwde.

Ofschoon de Staten-Generaal, op den 3 Augustus 1584, verklaarden «nu ter lijdt te wesende hoogste Overicheit van den Lande» waren echter de Stalen van elke Provincie, tot in 1795, souverein, denude republiek was een verbond van onderling onafhankelijke Staten; deze daadzaak mogen wij op den voorgrond stellen.

Den 26'quot; Januarij van laatstgemeld jaar, werden de Staten van Holland en West-Vriesland, na eene souve-reiniteit van meer dan twee eeuwen, ontbonden door eene vereeniging van voorstanders eener geheel andere orde van zaken, die zich zelve als Provisionele Representanten van het Volk van Holland constitueerde, onder het praesidium van Mr. Pieter Paulus , schrijver zoowel van : het nut der Stadhouder lij ke fiegering', als van een werk over de /legten van den Mensch.

Den 15'“ October van hetzelfde jaar, verklaarde de meerderheid der gewesten (waartoe nu ook Staats-Braband en Drenthe werden gerekend, en die alle soortgelijke bestuursveranderingen hadden ondergaan) zich voor eene Nationale Vergadering, welke zou beslaan uit personen , uit alle gewesten, zonder onderscheid, gekozen, hoof lelijk en niet gewestelijk zullende stemmen. Deze Vergadering zou, met meer magt, de Algemeene Staten vervangen, en tevens eene Staatsregeling voor Nederland ontwerpen. — Nadat de tegenstand der minderheid) hoezeer met moeite en niet zonder geweldige middelen, was overwonnen, werd zoodanige Vergadering, den 1'quot; Maart 1796, te ’sGravenhage geopend, en ontbonden zich ook de Algemeene Staten.

Hoe gevoelige slagen, door dit eenen ander, ook reeds aan de onafhankelijkheid van elke Provincie op zich-zelve waren toegebragt, niettemin was daardoor het tegenovergestelde beginsel nog geenszins gevestigd. In den boezem der Nationale Vergadering zelve stonden de Federalisten tegen de Ünitarissen over, en op den 29«“ November 1796 nam de Vergadering zelfs een, in den geest van eerstgemelden gesteld, ontwerp van staatsregeling lot grondslag harer raadplegingen aan. Dit verhinderde echter niet, dat dezelfde vergadering , kort daarna , tot de volstrekte eenheid van den Slaat, zoo naar binnen als naar builen, en de ineensmelting der geweslelijke schulden besloot.

Het is hier de plaats niet, om uitvoeriger te gewagen van den strijd tusschen de twee genoemde partijen, en de oorzaken te vermelden, aan welke de ünitarissen, nadat eene eerste projecl-constitutie was verworpen en eene nieuwe Nationale vergadering bijeen gekomen, de zege te danken hadden, die eene Staatsregeling in het aanzijn riep, welke door 153913 stemmen van de 165510 leden der Grondvergaderingen, op 23 April 1798, werd

goedgekeurd eu bekrachtigd, en op den 1™ Mei van dal jaar geproclameerd (1),

Deze staatsregeling maakte , voor goed , een einde aan de souvereiniteit der Provinciën. In plaats der zeven oude Provinciën, en van Drenthe en Staats-Braband , kwamen acht departementen :

Rogge, Geschiedenis, p. 544.

Art. I verkondigde de eenheid en ondeelbaarheid der Republiek; art. 2 verklaarde, dat de oppermagl bij de gezamenlijke burgers berustte; art. 30 droeg de wetgevende magt in hel algemeen aan hel vertegenwoordigend ligchaam op, en art. 50, hieromtrent in nadere ontwikkeling tredende, gaf dit ligchaam wijders de meeste attributen der souvereiniteit.

Niet genoeg dat dus alle zweem van oppermagl aan de departementale besturen werd benomen,— niet genoeg dat art. 31 bepaalde: « Geen lid van dit (vertegen-»woordigend) ligchaam vertegenwoordigt immer eenig »afzonderlijk gedeelte des volks, noch ontvangt eenen »bijzonderen lastbrief,» — ook zelfs omtrent huishoudelijke belangen waren de Departementale Besturen niet onafhankelijk. Art. 107 gaf aan het uitvoerend bewind, door het vertegenwoordigend ligchaam benoemd , toezigt

(1) Zie de werken van C. Rogge : Tafereel ran de Geschiedenis der joni/ste omicenleUnif in de Tereenigde Niederlanden, Ainsi. 1796, en Geschiedenis der Staatsregeling roor het Bataaf sehe Tolk, .\ms\. 1799.

over de handelingen der Üeparlemcnlale en Gemeente-besluren , ja de raagt om derzelver aclen , zoo die raet de weiten strijdig inogten zijn, in hare werking, gelijk ook derzelver leden in hunne bedieningen te schorsen, en de laatstcn zelfs dadelijk af te zetten , alleen onder de voorwaarde, dal een daartoe strekkend besluit raet redenen bekleed raocst wezen (1). Art. 147 verklaarde die besturen ondergeschikt en verantwoordelijk aan het uitvoerend bewind; art. 151 verbood alle onderhandelin-geii, tusschen de Departementale Besturen onderling, over de algemeene belangen der Republiek; art. 175 droeg zelfs de bepaling der huisselijke departementale kosten voor ieder Departement aan het vertegenwoordigend ligchaam op.

Ruim drie jaren bleef deze staat van zaken in wezen. In 1801 verdwenen de nieuwe Departementen , om weder plaats te maken voor de oude gewesten, met uitzondering van Drenthe, dat tol Overijssel werd gebragl, en van eenige andere bepalingen van minder belang , vervat in art. 21 der Staatsregeling van dat jaar. De Departementale Besturen bekwamen meer zelfstandigheid en eenen veel vrijeren werkkring. Art. 65—72 en 75. Zelfs moesten de leden van het Staatsbewind gekozen worden uit viertallen, ingezonden door de Departementale Besturen. Art. 34. Intusschen bleven die nieuwe besturen ondergeschikt. Art. 64 droeg de beslissing van alle geschillen , ook tusschen gemeenten uit hetzelfde Departement, aan het Staatsbewind op, terwijl art. 183 der Constitutie van 1798 aan de Departementale Besturen , in dit punt, meerdere regten toekende.

De Staatsregeling van 1805 (art. 62) liet aan de Departementale Besturen voorloopig hunne toenmalige organi-

(1) Vreemd genoeg, en zeker strijdig met de thans algemeen tieer-schendebegrippen , gaf dit art. 107 hetzelfde toezigt 'over de Geregtslioven en Reglbanken , en dez(dfde magt over derzelver handelingen en leden.

salic: reeds in Juny van dat jaar werd een algemeen Reglement uitgevaardigd, om de zaak voorgoed te regelen, De Constitutie van 1806 belastte de Departementale Besturen met het doen uitvoeren der wetten en bevelen van het Gouvernement, en verklaarde hen bevoegd lot het regelen hunner huishoudelijke belangen, op den voet en de wijze bij de wet bepaald (art. 62 seq.) De wetle-lijke bepalingen hieromtrent dragen de dagteekening van 13 April 1807 en 20 April 1809. Hiertoe behoort ook een Koninklijk Decreet van 29 April 1807.

Wat wilde men nu in 1814?

«De gebreken der oude Constitutie (dat is: die van vóór 1795) verbeteren, ZONDER ONNOODiGE VERANDERINGEN. » Bijvoegsel tot het Staatsblad van 1814, p. 215 seqq.

De Schets van Hogendorp bleef aan dit programma getrouw.

Art. 39 luidde in den aanhef: «De Staten der Provinciën en landschappen blijven op den ouden voel, in zooverre geene verandering daarin gebragt is bij deze Grondwet. « Zie verder het geheele 3‘*® Hoofdstuk der Schets.

De Grondwet van 1814 week echter, in dit opzigt, aanmerkelijk van de Schels af. Vr. Art. 73 — 98. Wij willen geen overzigt dezer bepalingen geven, omdat bij elk art. der tegenwoordige Grondwet de beste gelegenheid lot vergelijking zal worden gevonden.

Wat wilde men in 1815?

Men beschouwde het gewrocht des vorigen jaars niet als eene vrucht van het vernuft, maar achtte het berekend naar de behoeften der natie in het begin der 19'*® eeuw, omdat het (volgens de commissie) was gegrond, zoowel op ’s Vorsten begeerte om de vrijheid der personen, de zekerheid der eigendommen, alle burgelijke voorregten , in één woord, die een waarlijk vrij volk

kenmerken, gewaarborgd te zien , — als op de zeden en gewoonten des volks, zijn huishoudelijk bestaan, zijne inrigtingen , door de eeuwen beproefd. (1)

Zij (de Grondwet van 1814) had, zoo vervolgt de commissie, niet opgehouwd, wat door den tijd geheel vervallen was ; zij had enkel vernieuwd hetgeen met vrucht kon behouden blijven , en, in dien geest, had zij de Staten der Provinciën doen herleven, maar tevens haar (hun?) bestaan gewijzigd. Hunne bemoeijenistot (met) de algemeene landsregering had opgehouden, — maar hun was het inwendig bestier terug gegeven, waardoor zij zoo oneindig veel hadden toegebragt tot de welvaart van het land. Aan de steden en het platteland was weder verzekerd die vrije regeling hunner inwendige huishouding, welke met het algemeen welzijn bestaanbaar kan gerekend worden.

Het heeft weinig moeite gekost, zeide men verder, deze, zoo geloofde. Grondwet te wijzigen en te schikken naarde behoeften der twee hcreenigde volken. Handelende over de Staten-Provinciaal , betuigde men, dat de reglementen van 26 Augustus 1814, het complement der Grondwet, in het oog hadden gehouden de oude inrigting, in de Vereenigde Nederlanden te voren beslaan hebbende,— en dat zij niets bevatten strijdig met de Belgische gesteldheid.

Men mögt dus verwachten, dat de veranderingen luttel, immers van luttel belang, zouden wezen.

Werkelijk was dit ook zoo, en men mag dus aannemen, dat de Grondwetgever van 1815 de nieuwe Staten-Provinciaal beschouwde , immers wilde beschouwd hebben, als de opvolgers der oude, voor zoo verre uitsluitend de provinciale belangen betrof, als belast

(1) Rapport aan den Koning gedaan door de Commissie tot herziening der Grondwet van d(! Vereenigde Nederlanden , van 13.Jnlij 1815.

met de geheele provinciale wetgeving en regering (1).

Art, 129 der Grondwet van 1815, thans art. 127, opent het hoofdstuk, van de Staten der Provinciën , en de eerste Afdeeling van dat hoofdstuk: van de zamen-stellinff der Staten, bepalende, dat de leden zullen worden gekozen door drie standen: de Edelen of Ridderschappen, de Steden, den Landelijken Stand.

Deze bepaling was die van Art. 5 der, door de Commissie tot herziening bedoelde, reglementen op de zamen-steUing der Provinciale Staten van Gelderland , Holland, Zeeland , Utrecht, Overijssel , Groningen , Braband en Drenthe,— Art. 10 van dat voor Vriesland, alle van den 26 Augustus 1814 (2). De Grondwet van 1814 had namelijk bij Art. 74 de regeling hiervan aan den Souvereinen Vorst overgelaten, na ingewonnen advies van Commissiën uit elke Provincie. In dit opzigt waren al de reglementen gelijkluidend, met uitzondering, dat in die voor Zeeland en Vriesland (3) niet werd gevonden de slotbepaling van het Art. : «Elk van die «standen zal uit de drie standen naar welgevallen kun-»nen kiezen.» Die uitzondering was gegrond op de omstandigheid dat in gezegde twee Provinciën de Edelen niet in Ridderschappen waren vereenigd, zoodat de keuze der leden voor den Adelstand niet door dien stand zelven afzonderlijk geschiedde, en Art. 9 en 12 van het Zeeuw-sche reglement, en Art. 13 van het Vriesche, deze keuze gemeenschappelijk met die van de leden voor den Landelijken stand (dien der eigen-erfden) wilde doen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Jk aarzel om te zeggen, dat de Grondwetgever zelfde Sta ten-Provinciaal daarvoor hield, omdat men slechts de Reglementen van 2G Augustus 1814 behoeft in te zien, om zich te overtuigen, dat daarbij den Stalen op verre na niet werd gelaten de magt, welke zij lot het vervullen dier gewigtige rol zouden hebben noodig gehad. Cfr. hieronder ad art. 143 seipj.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Bijvoegsel lot het Staatsblad, IJ, pag. 566 seqq.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Ibid. pag. .'gt;88 en 609.

plaats hebben. Van daar ook dat in Zeeland 6 van de 44 leden , in Vriesland 30 van de 82 tot den Adelstand moesten behooren.

Ofschoon nu, sedert 1815, de Grondwet zelve de be-standdeelen der Provinciale Staten vermeldt (1), laat zij, bij het volgende Art., de regeling van hel getal der leden en van de evenredigheid der verschillende standen aan den Koning over , na ingewonnen advies van Com-missiën.

Van daar de Koninklijke besluiten van 1817 (2) en 1825 (3). Een volledig overzigt van de zamenslelling der Provinciale Staten in Noord-Nederland, volgens de reglementen van 1815, vindt men in: Iets over het Staats-Ji urgerregt in de Nederlanden , in Mei 1831, te ’s Gra-venhage , bij van Langenhuijsen , uitgegeven. Meer bijzonder in de daar achter gevoegde label (4).

De Schrijver van dit lets wilde de overtuiging doen geboren worden, «dat ons systema van Kiesregt libera-«ler is, dan dat van directe verkiezingen, volgens het »Fransche stelsel.» Hg trad op als lofredenaar. In gansch anderen zin wordt in de Aanteekening op de Grondwet gesproken.

Vreemd mag het schijnen, dat de Proeve van herziening der Grondwet van denzelfden Schrijver , in Art. 120, niets anders bevat, dan Art. 129 der Grondwet van 1815 (thans 127). Veeleer zou men daar gewacht

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Doch niet behoorlijk aanwijst. Zie Aanteekening op de Grondwet van Prof. Thorbecke, 2de uitgaaf, Deel II, pag. 20 seq. Op pag. 10 seqq. vindt men tevens de wederlegging der stelling van den Graaf van Hogendorp, Bijdragen, VIII, pag. 290, dal die zoogenaamde standen in 1814 beslonden. Zie ook Bijdragen. VIII, pag. 208 en 296.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Bijvoegsel tot het Staatsblad^ 1817, Deel I, pag. 292 seqq.

{3) Ibid. 1825, pag. 49 seqq.,en 1827, pag. 201 seqq.

(4) Van Hogendorp, Bijdragen VlII, 297 seqq. Zie ook Handleiding tot de kennis van het Staatsbestuur in het Koningrijk der Nederlanden, III, pag. 604 seqq.

liebhen eenebepaling, gelijk die van Art. 123 der Proeve eener nieuwe Grondwel, van Mr. D. Dodkek Curtius : «De Staten der Provinciën worden gekozen voor de helft »door de steden en gemeenten der Provincie , voor de »wederhelft door de grondeigenaren derzelve , die aan »grondlasten opbrengen de som, in elke Provincie bij de »Wet te bepalen. Een derde derzelve valt jaarlijks uit.» Beide Proeven wilden aan de Wet opdragen, hetgeen Art. 130 in 1815 aan den Koning overliet.

In 1840 heeft dit Art. (nu 128) eene slotbepaling er-lauffd: «Wiizi!ïingen of veranderingen in de eenmaal »bestaande regeling worden, na ingenomen advies van »de Staten der Provincie, door de Wet vastgesteld.» Daardoor, en door de wijziging van Art. 6, vervalt de vraag, of de reglementen van 30 Mei en 31 Julij 1825, krachtens Art. 7 der Grondwet van 1815, als een deel der Grondwet moesten worden beschouwd, behandeld in de 1® uitgave der Aanteekening, pag. 177, seq. (1).

Opmerkelijk is het, dat Art. 94 en 95 van het voorstel tot herziening der Grondwet, door de Ilceren THOR-RECKE c. s., in de Tweede Kamer der Staten-Generaal gedaan. Art. 127—133 der Grondwet wil doen wegvallen, en in plaats daarvan slechts één Art. stellen: «De leden der Provinciale Statenvergaderingen wor-»den, naar de bepalingen der Wet, telkens voor drie »jaren, door de ingezetenen gekozen. Een derde treedt »jaarlijks af.»

Art. 129, vroeger 131 , is overgenomen uit Art. 78 der Grondwet van 1814, die weder uit Art. 40 der Schels putte. Zie daarover van Hogendorps Bijdragen, VIII, pag. 205, en de Proeve eener verduiteehing der Grondwet van M®. J. VAN Lennep, pag. 61: «Ik heb, zoo »heet het daar, de taak der overzetting van dit Arti-»kel, na herhaalde pogingen, moeten opgeven, en wel

{1) Zie hieromtrent ook het rapport der Commissie.

worn de zeer eenvoudige reden, dat ik het nooit heb »verstaan en nog niet versta (l),»

Vergeefs was in 1840 de poging, om in Art. 133, nu 131, eene wijziging te brengen. De dubbele Kamer verwierp het voorstel, om in plaats der woorden ; « de raadg-»plaatsen in dien tugsc/ie7it{Jd openg’eoaUen,» te lezen: »de raadsplaatsen, ten gevolge der bij de Wet vaslge-»slelde periodieke aftreding der Raadsleden openvallen-»de, of wel door overlijden of anderzins opengevallen.»

De Handelingen over de herziening der Grondwet omtrent dit voorstel (Wet van 13 Junij 1840, Staatsblad n’gt;. 36) en omtrent de twee andere voorstellen, welke mede de eerste afdeeling van het 4®. hoofdstuk betroffen, (wetten van 13 en 21 Junij 1840 , Staatsblad no^. 32 en 39) zijnlezenswaardig, hoe onbeduidend de uitkomst ook zij geweest (2).

Het verdient opmerking , dat de fransche text der Grondwet van 1815 niet sprak van de vervulling der opengevallen raadsplaatsen door bevoegde personen.

Bevreemding moet het wekken, te zien, dat de Reglementen van 1817 voor de steden der voormalige Zuidelijke Provinciën (3), in art. 36, het beginsel van geregelde aftreding der raadsleden aannamen. Van waar deze anomalie?

Met hetzelfde regt mogen wij ons verwonderen daarover, dat in 1814 en 1815, toen men er op uit zeide te wezen, ja werkelijk op uit was, om zooveel van het oude te doen herleven, (immers eenigermate,nu en dan

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;De Fransche text, sprekende van la première admission dans ces corps, neemt de duisLerbeid »ej, welke de lieer VAN Lennep vindt in de woorden : admissie tol dezelre.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Deel I, p. 5, 12, 13, 52 seqq., 71,30, 115, 141, 149, 157, 165, 174, 185, 193, 203, 223, 269, 271. Deel 11, p. 243,293seqq. Deel III, p. 11, 113, 126,155,165, 183, 192 , 279, 283. Deel IV, p. 160 — 193, 222 seqq.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Bijvoegsel tot het Staatsblad, 1817, d. I, p. 292, sqq.

zelfs slechts in naam) men er volstrekt niet aan gedacht heeft een poorterschap (stedelijk burgerschap' in te stellen , hetwelk Art. 134 (nu 132) volkomen toeliet (1).

Art 133, vroeger 135, schrijft de verdeeling der provincie in kiesdistricten voor. Door wien moeit die verdeeling geschieden (2) ? Ze is geschied bij Koninklijke besluiten , welke niet op één algemeen beginsel zijn geschoeid. Noord-Braband en Limburg (3) hebben evenveel kiesdistricten , als aldaar staatsleden door den landelijken stand moeten worden gekozen, Groningen heeft 2 kiesdistricten en 12 leden voor den landelijken stand, Zuid-Holland 17 van gene, 35 van deze (4).

Art. 134, door de Commissie van 1815 ingelascht, werd behouden in de Proeve van Prof. Thorbecke (5), doch in de 2'’. uitgave der Aanteekening (6) overbodig geacht. Ook het thans bij de Tweede Kamer aanhangige voorstel wil dit onschadelijke Art. behouden.

Het volgende Art. (135) wenscht men, op het voorbeeld der twee Proeven, te verschuiven tot aan het slot der tweede afdeeling : van de Ma^t der Staten Provinciaal. Men verlangt tevens eene verandering in de redactie, hoofdzakelijk overeenkomstig Art. 136 der Proeve van Prof. Thorbecke (7). Het doel dier wijziging wordt duidelijk, als men de Aanteekening ad hunc Art. naleest.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Aanteek. 11, p. 43.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Ihid.ad art. 6. Orer de /tervorming van om Kiesstelsel., p. 61, seqq.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Limburg bad dit ook naar het reglement, vóór de afscheiding van België in kracht: 20 Kiesdistricten, 20 leden voor den landelijken stand.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Zie de tabel achter: Iets over hetStaatsburgerregl en de Handleiding tot de kennis van het Staatsbestuur, 111, p. 604, seqq. Aanteek. 11, p. 51.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;Ook m die van Mr. 0. Donker Cürtiüs, art. 125.

• (6) nbsp;nbsp;nbsp;II. p. 52.

(?) Mr. D. Donker CvRlluswildeindit artikelook nog dcbepalinglezen: «Zij hebben alleen eene raadgevende stem.» Thans voorzeker is daarvoor niet zooveel grond meer, als in 1840.

Ook vindt men daar de bron aangewezen, zoowel van het Art. zelf, als van vele bepalingen der instructiën voor de Gouverneurs : der provisionele, van 23 Junlj 1814, en der vaste, van 15 December 1820.

De Schets van den Graaf van Hogendorp wilde (Art. 42) de leden der Staten Provinciaal, boven en behalve den eed van bovenal de Grondwet te onderhouden, en wijders de welvaart der provincie uit (met?) alle krachten te bevorderen, doen afleggen «den geiconen eed van zuivering'.» Art. 82 der Grondwet van 1814 voegde bij den eersten eed de belofte van d.e provinciale reglementen te zullen achtervolgen en nakomen, en articuleerde den eed van zuivering (even als bÿ Art 62 voor de Staten-Generaal). Bij de herziening van 1815 heeft men wijsselijk (1) de ver-bindtenis om geene beloften of geschenken aan te nemen, directelÿk of indirectelijk, gesteld in de plaats van die om zich exactelijk te gedragen «naar den inhoud van het plakkaat, bij de Staten Generaal op den 10 December 1715, tegen het geven en nemen van verboden giften, gaven en geschenken , gearresteerd. » —1840bragt in dit Art. (138, nu 136) geene verandering. Het hangende voorstel, volgende het voetspoor der beide Proeven, wil, dat niet slechts aan de Grondwet en de provinciale reglementen, maar ook aaM de wetten des Rijks trovm'viorne gezworen.

Hoe dikwijls behooren de Staten Provinciaal bijeen te komen? Ïen minste eens in het jaar, zegt de Schets, Art. 42. Hetzelfde antwoord geeft de Grondwet van 1814, in Art. 83; die van 1815 , in Art. 139; die van 1840 , in Art. 137 ; de Proeve van M'’. D. Donker Curtius in art. 127- — ten minste viermaal in het jaar, antwoordt de

(1) Wel te verstaan : indien een eed van zuivering nuttig is. De verwijzing tot een plakkaat van 171.5 zou ligtelijk aan de voortdurende kracht van alle, niet yeheel met de nieuwe wetten onvereenigbare, plakkaten doen denken. De Proeve van Mr. D.UoNKER Cl'RIlüSzwijgtvan den zuiveringsced.

— 14 —

Proeve van M''. J. R. Thorbecke. Allen erkennen, dal de gelegenheid tot buitengewone vergaderingen moet worden gelaten. De Schels wilde het houden daarvan aan de Staten zelve overlaten, door de woorden : «en vervolgens zoo menigraalen als zij goedvinden.» De Grondwetten van 1814, 1815 en 1840 brengen mede, dat alleen ’s Konings bijeenroeping buitengewone vergaderingen kan wettigen. Ook het voorstel tot herziening wil deze bepaling behouden, maar door de wet doen vaststellen, hoe dikwerf in het jaar de gewone vergaderingen zullen plaats hebben (Art. 98). Dit voorstel volgt de beide Proeven, door te wenschen, dat de vergaderingen , in den regel, openbaar zullen zijn. Welligt ware de bepaling dier openbaarheid reeds in de Schets opgenomen, indien haar maker in 1813 de voordeelen daarvan had ingezien , gelijk hij in 1825 deed. Zie Bijdragen, X, p. 356, seqq.

Ook zonder eenige verandering der Grondwet zouden de Staten Provinciaal in het openbaar kunnen vergaderen. Zelfs de reglementen verbieden de openbaarheid niet.

Art. 68 der thans vigerende reglementen verhindert scheiding op reces. Dit is vooral te betreuren, omdat, gelijk in de Aanteekening te regt wordt opgemerkt, het onnoodig is, dat, gedurende de zitting, alle leden in de stad der vergadering bestendig zamenblijven. «Den meesten tijd kost de behoorlijke voorbereiding der onderwerpen, waarover moet worden besloten, door Gom-missiën. Gedurende dien tijd kan de vergadering uitge-sleld, en de groote meerderheid vrij zijn.»

Mogt deze bepaling van art. 68 worden buiten werking gesteld, dan zou veel wegvallen van hetgeen thans voor meer dan ééne gewone vergadering in het jaar schijnt te pleiten.

Art. 138 is hel werk der Commissie van 1815, die

— 15 —

het beginsel van stemming zonder ruggespraak, bij art. 62 der Grondwet van 1814 voor de Stalen-Generaal aangenomen, ook op de Staten Provinciaal wilde hebben toegepast, gelijk dit reeds bij de reglementen van 26 Augustus 1814 was geschied. Men zou echter kunnen betwijfelen, of deze bepaling , hoe goed op zich zelve, te rijmen zij met het denkbeeld der Grondwet, dat de steden politische ligchamen zijn, die, in den eigenlijken zin van het woord, 1er Staatsvergadering moeten worden vertegenmoordigd (1) ? Daar de stedelijke reglementen dit denkbeeld der Grondwet echter hebben veronachtzaamd , daar zij slechts ingezetenen der etad kennen, en aan ingezeten geen ander begrip hechten dan dat van imconer (2), kan uit dit verschil van beginselen tus-schen Art. 138 en de Art. 127 , 130 — 132 geen bezwaar tegen de naleving van het eerstgemelde ontstaan.

fielstrekte meerderheid van stemmen werd, voor het eerst, bij de Grondwet van 1815 (Art. 141, nu 139j gevorderd, Iedereen herinnert zich hierbij dequestiën over het medestemmen der Gouverneurs en over de oningevulde slembriefjes. Die Statenvergaderingen, waarin zich het geval voordeed, om te beslissen over de waarde eener Stemming, welke geene volstrekte meerderheid opleverde, als men de oningevulde briefjes voor stemmen telde, beschouwden de zaak anders, dan dit inde Aanteekening geschiedt. Ook het reglement van orde der Tweede Kamer schaarde zieh aan die zijde. Tot nog toe ontbreekt echter eene afdoende en overtuigende wederlegging der gronden door den Ilooglceraar (3) en anderen aangevoerd. Ware die bepaling niet in de Grondwet, zou het wen-schelijk kunnen zijn den Voorzitter der Staten Provinciaal, gelijk den Spreker van het Britsche Huis délit) Zie Aanteck. ad Art. 127. De Stadie Stemgeregtigd. 11, f. 17.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Ibid. p. 43.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;tbid. p. 03 08.

Gemeenten , alleen slemgeregtigd te verklaren voor ’t geval van staking der stemmen van de aanwezige leden {1).

Art. 141, vroeger 143 (2), bepaalt niets omtrent de wijze, waarop in de behoeften der provinciale huishou-dins moet worden voorzien. Intusschen zou ik meenen, dat de geest van het artikel medebrengt, dat de noodige gelden uit de Staatskas moeten worden geleverd, overeenkomstig hetgeen de Staatsregeling van 1798 en het Decreet van 29 April 1807 medebragten. Immers nergens is, in de Schets(3)of in eene der grondwetten (4), een blijk, dat men provinciale belastingen wilde loelaten , gelijk dit onder de Staatsregeling van 1801 en tot in Junij 1805 plaatshad (5). Of echter, indien ik mij hierin niet bedrieg, die bedoeling der Grondwet lof verdient, is eene vraag, welke ik niet toestemmend zou durven beantwoorden. Te regt immers wordt in de Aanleeke-ning (6) opgemerkt, dat het besteden van Rijksmiddelen tot uitgaven van provinciaal belang, in den regel, zonder grond en onregtvaardig is. Te regt wordt daar gewraakt de wijze waarop, bij de Wet van 14 Junij 1821 (Staat^ihlacl n®. 9), in deze leemte der Grondwet is voorzien. Intusschen heeft Art. 127 der Proeve van Prof.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;v.UoGEKDOBp’ Bijdragen^ VIII, p. 278. Over de vraag: An, si... ad conclusionem suffragia majora snOifiant, absolute num vero relative majora requirantur ? Vr. DE GskNE, Disp. Inaug. de Jure suffragiorum. Gron. 1823, p. 56 , seqq. Zie V. Leknep, Proeve eener verduitsching in nota ad art. 139.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Z. Tl.ilOGEUVORT , Bijdragen, VllI, p. 108 seqq., 306 seqq.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Welke in art. 43 uitdrukkelijk bepaalde, dat de kosten van gecommitteerde raden zouden gedragen worden door de provinciën, en de middelen daartoe aangewezen door eene wet.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 148 (150 van 1815) doet hiervan niet blijken. Zie Aantee-kcning, II, p. 108.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;v. IlOGENUOBP, Bijdragen, V,p. 83scqq., VIII, pag.105 —111. Ll'ïBEN, Specimen , § 25.

• (6) nbsp;nbsp;nbsp;II, p, 71.

— 17 —

Thorbecke (1) dit artikel gelaten gelijk het was, alleen met bijvoeging eener tweede zinsnede:

« De rekening, door de Staten van hunne uitgaven »en ontvangsten af te leggen, wordt ingclljtd in het ver-»slag , door art. 119 geboden» (2).

Bij het thans aanhangige ontwerp van Grondwethcr-ziening wordt voorgesteld, art. 141 te veranderen als volgt ;

«De Staten dragen de kosten van hun bestuur, zoo »veel het Rijksbestuur is, voor aan den Roning, die »ze, ingeval van goedkeuring , op de begrooting der »Staatsbehoeften brengt.

»De begrooting der enkel provinciale of huishoude-»lijke uitgaven, door de Staten opgemaakt, behoeft »’sRonings goedkeuring.

»Provinciale belastingen, tot dekking dezer uitgaven, »door de Staten aan den Roning voorgedragen, ver-»eischen bekrachtiging door de Wet.»

Art. 142 is geheel overbodig, daar art. 81 reeds bepaalde , dat de leden der Tweede Ramer door de Staten Provinciaal zouden worden benoemd. Men zal toch niet gedacht hebben , dat het noodig was, een afzonderlijk artikel te maken, om vooi te schrijven, dat de te benoemen leden der Staten-Generaal zoo veel doenlijR uit alle oorden der provincie moesten worden genomen, eu om de Staten Provinciaal vrijheid te geven in of buiten hun midden (3) te kiezen? dat deze gewigtige bepalingen niet konden worden gelascht in het artikel , dat

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Gevolgd in de Proeve van Mr.D. Donker Curtics, art. 130.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 119 der Proeve luidt: De Koning doet jaarlijks aan de Staten-Generaal een uitvoerig verslag geven van het gebruik der geliiniid-delen van bet laatstgeslolen finaneiële jaar. Dit verslag, bevattende zoo wel de ontvangsten als de uitgaven , wordt, als elk ander ontwerp vau Wet, door de Kamer onderzocht, en, goedgekeurd, den Koning ter bekrachtiging aangeboden.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Dit hun midden of daar huilen. Mr..). VAN Lennep.

Themis , VI Dl. I. St. 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2

hel eerste de keus door de Stalen Provinciaal voorschreef.

« De verkiezing der leden van de Slaten-Gene raai, »{zoo sprak de Commissie lot herziening van 1815) is »ook bij het nieuwe ontwerp aan de Provinciale Staten »verbleven: daar deze toch, middellijk of onmiddellijk , »door de Natie zelve verkozen worden, zoo fl) zoude »het geheel overtollig zijn, een ander Riescollegie ten »gemelden einde op te riglen. Het is bovendien geheel »overeenkomstig met den geest der Grondwet, die, »zonder aanleiding te geven tot alle de ongelegenheden »van eigenlijk gezegde volksvergaderingen (2), alle de »gestelde magten als schakels van eene gemeene keten »beschouwt, door van de eene tot de andere af te da-»len, zelfs eindelijk lot de lagere standen der Maat-»schappij, welke, hoezeer een gering gedeelte in de »vervulling der behoeften van den Staat bijdragende, »echter belang hebben in de nationale verlcgenwoor-»diging. »

Zou niet, meer dan dit alles, bij de Commissie hebben gewogen, de geest, waarin de Schels was gesteld, d. i. geene onnoodige veranderingen maken in de Constitutie van vóór 1795 ? Zou de onderhavige bepaling der Grondwet van 1814, welke men in 1815 onveranderd liet, niet te danken zijn aan den geest van foedera-lismus, bijgebleven aan velen , die óverhel hoofd zagen, dat de gebeurtenissen der laatst voorgegane 20 jaren het onmogelijk maakten weder in het leven te roepen ook datgene , wat vroeger onberispelijk was, doch slechts

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Velen zullen de juistheid der gevolglrekking betwijfelen. Velen zullen ontkennen dat de eenige voorwaarde, om een Collegic tot het kiezen der Vertegenwoordigers des Volks geschikt te maken, gelegen is in de omstandigheid ,dat zoodanig Collegic zelf, door keuze, welke dan ook, uit hel Volk zij voortgekomen.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Van IIogendobp, de Scheiding vati J/oUdt/diH ÿelÿie, pag. 42.

als gevolg van de Souvereiniteit van elke Provincie op zich zelve?

Het voorstel der Heeren Thorbecke c. s., wil art. 142 doen wegvallen , en den Staten Provinciaal de hoedanigheid van Riescollegie ontnemen, door art. 81 te doen vervansren door deze twee artikelen :

«1. De leden der Tweede Kamer worden gekozen in «de Kiesdistricten, waarin elke Provincie wordt ver-»deelil, door de meerderjarige ingezetenen , Nederlan-»ders, in het volle genot der burgerlijke en burger-z)schapsregten, en betalende in de directe belastingen »eene som , die, overeenkomstig met de plaatselijke »gesteldheid, doch niet beneden / . .., noch boven f . • . »bij de Kieswet zal worden vereischt.

«Zij , die den graad van Doctor bij eene Nederlandsche »Hoogeschool verkregen, zijn aan de laatste voorwaarde »niet onderworpen.»

«2. Het getal van de leden der Tweede Kamer wordt bepaald naarde bevolking, voor ieder .... één.

«De verdere regels ten aanzien van dit Kiesregt, stelt de Kieswet.»

Deze bepalingen komen nagenoeg overeen met die van art. 69—72 der Proeve van M‘'. D. DONKER - Curtius , waar men eene verwijzing vindt naar het Ontwerp van regtitreeksche verkiezinjen en zamensteUing der Sla~ ten-Generaal in Nederland, door M^ T. M. Roest van Limburg , Arnhem , 1839. Merkwaardig zijn de verschillende plaatsen uit de latere werkjes des Graven van Hogendorp (de Scheiding van Holland en België, de Vrede, de Natie), in bet Ontwerp van Mquot;“. Roest van Limburg, pag. 11 en 12, aangehaald, ten blijke, dat de steller der Schets, in 1830, tot een gansch ander gevoelen was gekomen, dan hetgeen hem in Art. 41 van dat stuk had doen ter nederstellen : «De Staten der Provinciën verkiezen de afgevaardigden tot de Staten-GeneraaL»

«Ceruitur in art. 143 fundari tanquam miuisleriuni »reriim internarum cuique separatira provinciæ,» zegt de lieer Luybes met juistheid , § 17 , pag. 36 zijner aangehaalde dissertatie. «Het beginsel is, dat de Provincie, »gelijk eeneplaalselijke gemeente, zich zelve regere,» «in »zaken van Kijks-belang, naar regels van hooger hand »(Art. 143), in zaken der bijzondere Provincie huishouding »naar regels, van eigen gezag oorspronkelijk, fArt. 144)» heet het inde Aanteekening, II, pag. 77.

De ontwikkeling dezer twee stellingen, en de mede-deeling der geschiedenis van art. 143, op de aangehaalde plaatsen, doen mij kort zijn. Ik bepaal mij tot de verwijzing, bovendien, naar de Bijdragen, VIII, pag. 298 seqq., V, pag. 83, naar art. 11 en 15 der Wet van 11 Julij 1814, naarde Wet van 28 November 1818 (stsb. nlt;’. 40), naar art. 13 en 19 der Wet van 6 Junij 1840 (stsb. n®. 17), art. 13 en 14 der Wet van 9 October 1841 (stsb. n®. 42), art. 180, 216 seq. der Grondwet, art. 62 en 63 der Wet op de R. 0.

Art. 103 der voordragt tot herziening wil art. 143 veranderen , eigenlijk slechts vereenvoudigen en verduidelijken , overeenkomstig hetgeen de Proeven opgaven (1), in dezer voege:

«De Staten worden belast met de uitvoering der Wet-»ten en Koninklijke bevelen, betrekkelijk tot die takken »van algemeen binnenlandsch bestuur, welke de Wet »zal aanwijzen, en zoodanige andere bovendien, welke »de Koning goedvindt, hun op te dragen.»

De Fransche text van art. 144, vroeger 146, belastte de Staten slechts met alles, «ce gui tient à Pad-»minigtration et à l’économie intérieure de leur Pro-»vince.»

Geene vertaling derhalve van beslissing, welke in het Nederduitsch ook aan hen wordt opgedragen, en

(1) Mr. 1. R. TaoKBECKE , art. 128, Mr. IJ.DoKKER CoRTics, ail. 131-

evenmin van het adjeclivunigewone, hij inwendige politie en oecononiie.

Dit art. gaat reeds verder dan de Schets, in art. 41 (1). De beide proeven wilden dat nog verder wierde gegaan, door de bepaling : «Aan de Staten wordt de regeling en »liet bestuur van het Provinciaal huishouden geheel en al »overgelaten. Alle zoodanige reglementen en verordenin-»gen, als zij voor het algemeen Provinciaal belang noo-»dig oordeelen te maken, moeten, alvorens hun beslag »te hebben, aan de goedkeuring van den Koning worden »onderworpen (2).»

Het voorstel tot herziening wil, in de eerste zinsnede van het art., der Proevende woorden door de ff^etbij-voegen, en op het vereischte der Koninklijke goedkeuring eene uitzondering toelaten, noodwendig gevolg eener andere voorgeslagene wijziging. Ook heeft men, welligt naar aanleiding der verduitsching, het woord algemeen weggelaten. Waarom niet, gelijk het aldaar heet, algemeen belang van het g'ewegt gesteld ?

Het art., gelijk hel is (3), laat zeer veel aan de Provinciale Staten over. De goede zijde daarvan vindt men én in de Bijdragen én in de Aanteekening in het breede vermeld (4);— maar zou dat art., naar zijnen geest volledig in praktijk gebragt, tot geene groote bezwaren leiden? Zou het den ouden provincie-geest

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Behalve dat er natuurlijk vaii geene appointementen op verzoeken, aangaande testamenten, fidcicommissen, venia aetatis of naturalisatie gerept wordt. Uit deze en cenige andere bepalingen der Schels zou men opmaken, dat de Steller vermeende, dat, bij de herstelling der ouaflianke-lijkheid, het oude regt moest herleven.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Ï. Art. 129. 0. Art. 132.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Zie daarover VAN Hogendorp, Bijdragen, I, p. 217—228, V, p. 83—89, Vlll, p. 10.5—111, 302 seqq., 306 seqq.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;In de laatste tevens, hoe de toepassing der provinciale autonomie, zoo wat de onderwerpen , als wat den -vorm betreft, tot hiertoe beperkt en gebrekkig bleef. ll,p. 94, 96 seqq. Udvren, Specimen, §§ 5 en 11.

niet te veel doen herleven? Zou het de werking van het algemeen bestuur niet aanmerkelijk kunnen belemmeren? Of is het vermogen des Konings (1) tot schorsing of buiten eflect-stelling van zoodanige besluiten, als met de algemeene wetten of het algemeen belang moglen strijden, genoegzaam om die bezwaren weg te nemen? Dit mag betwijfeld worden, omdat van dit middel slechts spaarzaam gebruik mag worden gemaakt, wil men niet in grooter euvel vervallen.

De vraag, of de Staten Provinciaal, bij hunne reglementen en ordonnantiën , straffen tegen de overtreders mogen bedreigen, wordt bevestigend beantwoord door de wet van 6 Maart 1818. (2)

Uiterst gewaagd komt mij voor de stelling van den Heer Luyben i3), dat de Staten ook dispensatie zouden kunnen verleenen van hunne reglementen en ordonnantiën. De eenige grond, die daarvoor wordt aangevoerd, is «Qui legem constituit, potest etiam abrogare , et dispensationem concedere nihil aliudest, quam abrogare in speciali casu.» Maar zou dan de Koninklijke goedkeuring, vereischt om aan de reglementen en ordonnantiën haar beslag te geven, niet evenzeer gevorderd worden tot de abrogatie, het zij geheel, het zij ten deele, zoowel voor alle, als voor enkele bijzondere gevallen?

Gelijk bij meerdere artikelen der Grondwet valt op te merken, drukte de fransche text van het tegenwoordig art. 145 (toen 147) duidelijker dan de nederduitsche, de bedoeling uit: «ils veillent à ce qu’il ne soit mis à la libre importation, exportation ou transit des marchandises, d'autreg regfrictiong que celleg gui pourraient être établieg par leg loig. »

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 147 Grondwet.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Eenc vreemde toepassing van art. 1 dier wet vindt men in VAN Hocendübps Bijdragen, y, p. 67.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Specimen J 6.

Zeer zeker is dit artikel nulleloos (1). In de heide Proeven is het dan ook weggelaten, en de weglating is eveneens door de Heeren Thorbegke c. s. voorgesteld. Met bevreemding ziet men het in de Verduitsching met stilzwijgen voorbijgaan.

De y^anteekenin/^ zegt, dat het niet heeft verhinderd, dat, hij Koninklijk besluit van 31 Mei 1839, de Staten van Overijssel wierden gemagtigd, eene provinciale belasting te hefTen op zekere, van elders uit het Rijk, in de Provincie ingevoerde dranken (2). Zeker ware dit in strijd met art. 14.5, indien die provinciale belasting op den invoer op zich zelve stond. Maar is er wel tegen «Z/V grondwettig verbod gehandeld , nu, volgens de eigen woorden des Hoogleeraars (3), de Staten van Overijssel, door den Koning gemagtigd, eene provinciale heffing hebben ingevoerd van tien opcenten der hoofdsom van den Ryks-accijns op het binnen- en buitenlandsch gedistilleerd en de buitenlandsche likeuren, benevens eene, DAARMEDE GELIJKSTAANDE, provinciale belasting op die, van buiten de Provincie ingevoerd wordende , en elders voor het Rgk veraccijnsde , voorwerpen ?

Welke verschillen bedoelt art. 146? De Graaf van Hogendorp verstond er ook onder privaatregtelijke (4); zgn gevoelen werd gevolgd door het departement van Binnenlandsche Zaken en door het Hoog Geregtshof te Brussel (5). In de ^anteekening^ wordt het tegenovergestelde volgehouden (6). Voor dit gevoelen schijnt ook

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;zie het betoog in de Aanteekening tl, p. 99 seqq. Hicartieuhn est interlegis imperii constilutiones, quae arguunt in legis conditorilius idearuin confusionem. LvïBEN j 29,

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;p. 101.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;II, p. 72, in notis.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Bijdragen VIII. p. 30.5. Lvyben 5 ult.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;Regtsgeleerde flijdragen van DEN ÏEi en VAS IlAtl, X, p. 574 seqq.

• (6) nbsp;nbsp;nbsp;II, p. 101 seqq.

le pleiten de fransche text, sprekende van: lei DiFFÉREnDS dei autorités locales. Maar het niet vermelden , in de Grondwet, van eenige uitzondering op alle verschillen, doet mij, met den Heer Luybes, tol het eerslgemelde gevoelen overhellen, ook omdat de Grondwetgever het oog moest hehben op art. 183 der Staatsregeling van 1798 en op art. 16 der wet van 13 April 1807, welke heide eene uitzondering inhielden. Het eerste gaf de bevoegdheid tot kennisneming der verschillen, onverminderd ieders reg't om zijne g'rieoen en bezivaren te brengen bij .... het Gere^tshof, daaromtrent bevoegd; het andere zonderde uit zaken, welke notoir behooren tot de cognitie van den Heg^ter.

Wenschelijk zeker ware eeno verduidelijking, — en, m. i., in bcperkemlen zin.

Zou uit dit art., in den zin van V4KHogeivdorp verstaan, in verband met art. 68, ook kunnen volgen, dat de gewone Regler geene kennis zou mogen nemen van geschillen tusschen eene Provincie en eene gemeente? Die vraag moet, meen ik, ontkennend worden beantwoord, Op den algemeenen regel van art, 163 toch kunnen geene uitzonderingen worden toegelaten, dan die uitdrukkelijk in de Grondwet zijn geschreven.

Niet ligt zal de noodzakelijkheid worden ontkend van een middel om besluiten der Staten Provinciaal, die met de algemeene wetten strijden, builen werking te stellen. Inlusschen levert art. 147, hetwelk het regt daartoe aan den Koning verleent, ruime stof tot vragen (1), welker beantwoording wij lol heden te vergeefs in eenige wettelijke bepaling zoeken. De beide Proeven namen het artikel onveranderd over. Het voorstel tot herziening wil de magt de.s Konings om te schorsen ofte vernietigen (inden aanhef van het voorgedragen artikel verondersteld, niet gegeven) door de wet geregeld zien. Wal heeft den

(1) Aanteck. II. p. 106. LurBEN § 4 in fine.

Wetgever, bij het bestaan van het art. gelijk het is, verhinderd regelen daaromtrent te stellen, — immers te bepalen, welke besluiten («eZe# , zegt de fransche text) aan de schorsing en builen-effect-stelling zijn onderworpen ?

Te regt wordt art. 148, werk der Commissie van 1815, overbodig geacht (1), en dus de weglating daarvan voorgesteld. De beide Proeven hadden het behouden.

Waarom art. 149 i2) het licht heeft gezien, leeren wij uit de Bijdragen (3). De Staten-Generaal zweeren, zich van het algemeen belang door geene provinciale of andere bijzondere belangen te zullen laten aftrekken. Daarom moest art. 149 een orgaan aan elke Provincie, art. 158 een orgaan aan elke gemeente verzekeren.

De beide Proeven en het voorstel tot herziening willen art. 149 behouden, niettegenstaande de moeijelijkheid in de toepassing (4). Maar ware het dan niet wensebe-lijk, de woorden van het art. te verduidelijken, zoodat alle twijfel over de bedoeling wierd weggenomen? zoodat men er der Stalen bevoegdheid in lezen kon, om , ook ten aanzien van die lakken van algemeene lands-welgeving en algemeen landsbestuur , welke 7iiet (krachtens art. 143, of art. 216 seqq., of speciale wellen) be-hooren tol onderwerpen hunner bepaalde werkzaamheden, de provinciale belangen voor le staan, wanneer deze met de handelingen betrekkelijk die takken van wetgeving en bestuur in aanraking komen?

Thans is de weglating van art. 150 voorgesteld. Verkieslijk schijnt eene wijziging. Niets belet, de regeling

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Aantcck. II. p. 107.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Gcvoljjd naar de Schets: zij mof[cn de belangen van alle dezclvcn (Steden, enz.) en die van hare Provincie in het bijzonder, bij den Souvc-reinen Vorst en bij de Staten-Generaal voorstaan. (Art. 41.)

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;VIII, p. 30.5.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Aantoek, II, p. 110.

van hel gezag en de magt der Staten, omtrent de provinciale huishouding, volkomen over te laten aan de reglementen, waarvan het art. spreekt. Maar, bij juiste naleving van het art., kan men uileenloopende beginselen inde verschillende reglementen verwachten (1), en «de uitvoering der algemeene wetten moet alom onder dezelfde formele regels staan (2)». De beide Proeven behielden het art. (3), bijna gelijk het is, ook grootendeels met de kakophonie, in de Verduitsching opgemerkt.

Art. 151 behelst eene, in elk geval, nuttige bepaling, onmisbaar zelfs zoolang de gewone vergadering der Staten slechts eens in het jaar bijeenkomt, en niet op reces mag scheiden (4). Beide Proeven namen het over. Het voorstel tot herziening wil het insgelijks behouden, doch met bijvoeging der bepaling : dat de wet de regels zal stellen, volgens welke de opdragt aan Gedeputeerde Staten moet geschieden.

In de praktijk strekten de bemoeijingen der Gedeputeerde Staten zich steeds veel verder uit, dan de Grondwet medebragt (5); zelfs veel verder dan art. 36 van het reglement loeliet: «desniettemin zullen de Gedeputeerde Stalen, wanneer de Staten niet vergaderd zijn, alle zaken, bijaldien dezelve geen uitstel kunnen lijden, mogen behandelen. »

Van daar dan ook, dat, nu en dan, deregterlijke magt de toepassing weigerde van reglementen door Gedeputeerde Staten gemaakt, en van beschikkingen door hen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;De onjuiste opvolging van het art. leidde tot de nu bestaande, bijna eensluidende, reglementen.

{2) Aanteek. II. p, 113.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;T. art. 134. D. art. 137. Zie over dit art. ook Ldyben, Specimen, 55 12, 13, 15.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;LuTBEN, Specimen { 14.'

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;In het 3« deel der Handleiding, t. a. p., vindt men ook een volledig overzigt van de inrigting der Collégien van Gedeputeerde Slaten.

genomen. Wenschelijk ware hel gewis, of aan de Gedeputeerde Staten, op wettige wijze , dien ruimeren werkkring toe te kennen , of, door wijziging in de bestaande bepalingen omtrent de gewone Staten-vergaderingen, allen grond daarvoor weg te nemen.

Burgerlijk REGT EN KEGTSVORDEKiHG. —Eeniffe opmer-kirigen over het gezag; van geicijsde zaak in het algemeen , en in ’t bijzonder over het vereischte, ’t welk bij artikel 1954 £urg. ff^etb, in de tweede plaats gevorderd icordt om dat gezag te kunnen inroepen tegen eene opgeworpene exceptie van onbevoegdheid, door Mr. J. G. VAN DE Rasteele , Advokaat te ’s Gra-venhage.

Sedert gezuiverde beginselen van Staatsregt, gegrond op de rede en het gezond verstand, vervangen hebben den chaos van practicale stelsels en hebbelijkheden der voorgaande eeuwen , is ook de aard en natuur van reg-terlijke uitspraken veranderd. Weleer behoefde men zich niet te verwonderen, wanneer een hooger reglskollcgie, bÿ de vernietiging van een vonnis des lageren regters , tevens aan dezen gelastte om in het vervolg andere regts-beginselen aan te nemen (1) ; deszelfs jurisprudentie had zelfs kracht van wet binnen de grenzen van deszelfs jurisdictie , krachtens de 1. 38 D. de Legibus etc. I. 3, en dikweif zag men den regier, naar het voorbeeld van den Romeinschen Praetor, wetsuitleggingen en zelfs

(1) liet eerste voorbeeld van dien aard , waarop mijn oog valt, vind ik hij Merlin, Repertoire , f', Exécution provisoire desjwgement.ïi'’. t.

nieuwe verordeningen vaststellen, waaraan liij verklaarde zieh bij zijne regtspraak te zullen houden. Doch tegenwoordig, nu er eene scherpe lijn getrokken is tusschen de Wetgevende en de Regterlgke magt, nu geen regter algemeene voorschriften of welsuitleggingen geven kan, maar slechts geroepen is om over elke zaak, welke voor hem gebragt wordt, in ’t byzonder te beslissen naar de Wet en zijn geweten ; en nu geene reglerlijke sententiën, te beginnen met die van den Hoogen Raad tot op die van de Kantonregters, kracht van wet kunnen hebben, is ook des regters onafhankelijkheid in groote mate verzekerd. De lagere regter is in zijne uitspraken niet ondergeschikt aan den hongeren , maar staat geheel op zich-zelven. Ik verwerp dan ook de leer, die ik wel eens heb hooren verkondigen, dat de lagere regier onvoorwaardelijk de uitspraken van den hongeren regter meet eerbiedigen, en daarveer zijne eigene nverluiging deen zwijgen. Indien die stelregel juist ware, dan zeude een regier enk altijd de jurisprudentie van een hnnger regier moeten huldigen. De regter is evenwel daartoe onverpligt, en wanneer hij al eens door hoogere uitspraken van zijne vorige regtsbegrippen afstand doet, dan moet men het daarvoor houden, dal zulks niet geschiedt uit kinderlijke ondergeschiktheid , maar omdat hij door de gronden of althans door het gezag dier hoogere uitspraak van zijne vorige dwaling is overtuigd geworden. Een regter is niet uit eig'en hoofde aan de beslissingen van andere reglscollegiën gebonden, maar in de gevallen, dat hg dezelve eerbiedigen en opvolgen moet, is de reden daarvan, dat de partij, die eene reglerlijke beslissing inroept, een verkregen regt heeft om die beslissing voor waarheid te houden , en de regier dat verkregen regt der partij moet eerbiedigen, al meent hij ook dat haar hetzelve niet had behooren gegeven te zijn.

Deze beginselen, al mogten dezelve minder gegrond

tücschijnen bij sommige werkzaamheden , welke aan den regier zijn opgedragen , zijn niettemin buiten twijfel geldende bÿ zijne regtspraak; en een paar uitvloeisels van dezelve treft men aan bij het gezag van gewijsde zaak. Wanneer dat gezag kan ingeroepen worden, moet de regier het vorige vonnis eerbiedigen, niet omdat een hooger regier gesproken heeft ; want ook een vonnis van den lageren regier kan in een reglsgeding voor den hoo-geren regier het gezag van gewijsde zaak bezitten; het is alleen eene praetumpliojuri*el dejure , waardoor de partij onherroepelijk regt verkregen heeft om zijn beweren voor waar te houden. Evenzoo mag ook de regier in burgerlijke regtsgedingen niet uit eigen hoofde het gezag van gewijsde zaak doen gelden; maar de partij is verpligt hetzelve bij vvege van exceptie in te roepen; bij gebreke waarvan de regier op het vorig gewijsde zelfs geen acht slaan mag. (Zie Tocllier, ChotejugéeiQ8 (73).

Daarom ook worden door de vernietiging van een vonnis door den hoogeren regier wel de regten der overwinnende partij herroepen, omdat zij nog herroepelijk waren , hangende den termijn van appel of cassatie ; maar nimmer moet die vernietiging gehouden worden als eene tereglwijzing voor den lageren regier.

Deze beginselen stel ik hier op den voorgrond, omdat dezelve in verband staan met de reglsqueslie, welke ik mij voorgesleld heb te behandelen ; dewelke deze is : wat volgens art 1954 Burg. Welb. in de tweede plaats ver-eischt wordt om het gezag van gewijsde zaak te kunnen inroepen legen eene opgeworpene exceptie van onbevoegdheid ?

Ik ben van oordeel , dat een gedaagde in hetzelfde geding niet meer dan tweemaal achtereenvolgens eene exceptie van onbevoegdheid kan opwerpen. Wanneer een gedaagde eene exceptie van onbevoegdheid ratione mate-riae heeft aangevoerd, welke bij vonnis verworpen is.

kau hij wel op nieuw eene exceptie van onbevoegdheid rattonepefgonae doen gelden, De geëxcipieerde kan aan die tweede exceptie niet het eerste vonnis als gewijsde zaak tegenwerpen. Maar die gedaagde is nimmer ontvankelijk om in hetzelfde regtsgeding na de verwerping, ’t zij eener exceptie van onbevoegdheid rationemateriae, ’t zij eener exceptie van onbevoegdheid rationepergonae, eene tweede exceptie van dezelfde soort op te werpen. De geëxcipieerde kan dezelve altijd door het gezag van gewijsde zaak afweren.

Men stelle als voorbeeld, dat een gedaagde voor den Rantonregler is gedagvaard tot betaling eener hoofdschuld van/200,— aflosbaar in vijf jaarlijksche termijnen, en voor welke schuld hypotheek was verleend op hel goed des gedaagden. De gedaagde beweert, dal de acte, welke aangevoerd wordt, bevat de vaststelling eener grondrente van ƒ 20.— voor vijf jaren: zoodater eene zakelijke regts-vordering zoude zijn ingesteld, en, daar hij bovendien den regtstitel betwist, zoo vordert hij, dat de Kanlon-regler zich onbevoegd ratione materiae zal verklaren. Deze exceptie wordt door den Kantonregter aangenomen, doch op het appel door de Arrondissements-Regtbank verworpen , op grond dat de Regtbank , overeenkomstig het stelsel van den eischer, de vordering voor zuiver personeel houdt. Wanneer de gedaagde dan andermaal voor den Kantonregter geroepen wordt om ten principale voort te procederen, is hij dan ontvankelijk om de on-bevoegdverklaring des Kanlonregters ratione materiae te vorderen, op grond dat b. v. de eischer, behalve de hoofdschuld van ƒ200,— ook nog ƒ 5,— voor interessen sedert zekere in verwijlstelling gevorderd had?

Deze vraag wordt door mij met volle overtuiging ontkennend beantwoord. Als grond voor dit mijn gevoelen voer ik niet aan, dal in het voorgestelde geval de Kantonregter welligl door de Arrondissemcnts-Reglbank wa.s bevoegd

verklaard oui van het geschil kennis te nemen, en dat de Kuntonregter die hoogere uitspraak moet eerbiedigen, en daarvoor zijne eigene overtuiging doen zwijgen. Deze stelling, die ik wel eens heb hooreu verkondigen, wordt verworpen door mijne boven ontvouwdebeginselen, en is stellig in strijd met de onafhankelijkheid des Reglers , die in zijne regtspraak niet uit eigen hoofde aan vroegere gewijsden gebonden is. Onvoldoende zoude ook hel argument zijn , dat bij gewijsde , waarop de partij zich beroept, de Rantonregter is bevoegd verklaard , en dat dus die party een onherroepelijk regt verkregen heeft om hem voor bevoegd te houden. Indien die bevoegdverklaring op zich zelve het gezag van gewijsde zaak bezat, dan zoude men, na de verwerping eener exceptie van onbevoegdheid rations materiae , ook niet meer eene exceptie van onbevoegdheid rationepersonae kunnen opwerpen. Ook schijnt het mij geheel overbodig (’t geen veelal geschiedt) dat een regter, die eene exceptie van onbevoegdheid verworpen heeft, zich levens bevoegd verklaart; en, tot voorkoming van misverstand , ware het misschien verkieslijker die formule weg te laten. De excipient heeft slechts gevorderd , dat de Regler zieh onbevoegd zoude verklaren; het is dan ook voldoende, dat de Regter die exceptie eenvoudiglijk verwerpe.

Deze 1er loops gemaakte aanmerking wordt bij nadere overweging gewigtiger, dan zij wel oppervlakkiglijk zoude schijnen. Art. 1954 Burg. Wetb. namelijk, opgevende de vereischten, welke tot het aanwezen van het gezag van gewijsde zaak gevorderd worden, bepaalt met duidelijke woorden, dat men niet slechts moet onderzoeken, wat het aangevoerde gewijsde inhoudt, maar ook wat eigentlijk bg de conciusiën van partijen gevorderd is. Wanneer dus een eisch is verworpen en uit de inotiven van het gewijsde blijkt, dat de Regler niet slechts overwogen heeft de middelen, welke de eischer bij zijne

conclusiën heeft opgegeven als de oorzaak, waarop zijne vordering berustte , maar bovendien ambtshalve in overweging heeft genomen andere oorzaken, welke voor diezelfde vordering hadden kunnen worden aangevoerd, doch door den eischer zijn weggelaten, in dat geval is de eischer wel bevoegd eene nieuwe actie in te stellen, berustende op die oorzaken, welke vroeger niet door hem , maar door den Regter waren aangevoerd. Men kan hem niet het gezag van gewijsde zaak tegenwerpen. Zie Merlin, Repertoire v. Ceng § 5 , en v. Chose Jug'e'e § 1 bis, n®. 2 (1). Doch het is alleen bij een afwijzend vonnis , dat men uit de conclusiën van den eischer moet onderzoeken , hoedanige eisch er was ingesteld en is afgewezen. Bij een toewijzend vonnis behelst het dispositief eene bepaalde beslissing, die niet uit de conclusiën van partijen kan aangevuld worden. Al heeft dus een Regter ultra petita regt gedaan; wanneer dat vonnis kracht van gewijsde verkregen heeft, kan niets deszelfs uitvoering beletten. Wanneer nu een regter eene exceptie van onbevoegdheid ratione materiae heeft afgewezen, en zich tevens bevoegd heeft verklaard, kan men met eenigen grond beweren, dat hetzelve gedeeltelijk een toewijzend vonnis is, als zijnde de conclusie des geëxcipieerden tot bevoegd verklaring toegewezen. Indien men derhalve niet tot het onregtskundig beginsel wil komen, dat ten gevolge van zoodanig ten deele toewijzend vonnis de gedaagde, wiens exceptie van onbevoegdheid ratione materiae is verworpen, niet meer ontvankelijk is eene exceptie van onbevoegdheid ratione personae op te werpen ; dan zoude men óf moeten aannemen , dat het vonnis gerekend moet worden te bedoelen slechts zoodanige bevoegd verklaring, waarover tusschen partijen geschil was ; ’t geen niet altijd

(1) Daarom moet dan ook bij het instellen eener vordering uitgedrukt worden de oorzaak, waarop zij berust; en mogen niet in aanmerking’ komen andere oorzaken, welke pas bij pleidooi worden aangevoerd.

waar, en bovendien eene eigendunkelijke beperking van het vonnis zoude wezen; of men moet het stelsel aangrijpen, dat de bevoegdverklaring slechts eene gevolgtrekking van de afwijzing der exceptie is, en dat alleen die afwijzing alsheleigentlijke dispositief moet beschouwd worden. Naardien evenwel ook deze tweede uitlegging gewrongen zoude zijn, zoo schijnt het mij altijd verkies-lijker toe om, bij de afwijzing eener eiscb of exceptie, in het dispositief van het vonnis niet tevens te verklaren het tegenovergestelde van hetgeen gevorderd is.

Doch laat ons tot de opgeworpene questie lerugkeeren. Bij art. 1954 Burg. Wetb. wordt bepaald dat het gezag van gewijsde zaak ingeroepen kan worden, wanneer l». hetzelfde gevorderd wordt, als waarover reeds een vonnis is gewezen; 2». die vordering op dezelfde oorzaak berust, en 3“. tusschen dezelfde partijen in dezelfde betrekking gedaan is. Men moet dus niet slechts het voorgaande vonnis, maar ook de vorige procedure nagaan ; en uit dat artikel volgt dan, dat men wel eerst eene exceptie van onbevoegdheid ratione tnateriae en na der-zelver verwerping nog eene exceptie van onbevoegdheid ratione personae kan opwerpen, maar dat men niet tweemaal eene exceptie van onbevoegdheid van dezelfde soort kan voorstellen.

Tot goed begrip van gemeld art. 1954 moet men opmerken, dat hetzelve, als tweede vereischte tot het aan-wezen van het gezag van gewijsde zaak, opnoemt de identiteit der oorzaak, waarop de vordering onmiddellijk berust, d.i. de causa proxima der vordering. Men moet dus van die oorzaak wel onderscheiden de causae remotae, de oorzaken, middelen of gronden, welke worden aangeveerd om het aanwezen der causa proximo te bewijzen. Alleen de identiteit der eerstgemelde wordt tot aanwezen van het gezag van gewijsde zaak vereischt. Al mögt men in een tweede regtsgeding nieuwe daadzaken kunnen aan-

Themis, VI 1). 1 St. 1845. 3

loonen tot staving derzelfde oorzaak, waarop de vroeger afgewezene vordering berust beeft, dan kan men toch bet eerste vonnis als bet gezag van gewijsde zaak tegenwerpen.

Deze leer is geenszins nieuw , maar van oudsher aangenomen en nimmer bestreden. De lex 27 D. de exeeptione rei judicatae bepaalde reeds, dat tot het aanwezen van het gezag van gewijsde zaak vereischt wordt, «ut eadem git causa proximo actionig ; » en voegde tot opheldering daarbij: «iiec Jam interest, qua ratione (op welken grond) quis earn causam actionis competere sihi exis-timasset. ■» ^en paar voorbeelden, uit Merlin enTouL-i.iER overgenomen, kunnen deze leer verduidelijken. Ran hij, die reeds vroeger eene vordering tot vernietiging van een contract had ingesteld op grond van dwaling, na de ontzegging dier vordering opnieuw de vernietiging van datzelfde contract vorderen op grond van geweld of bedrog'? Neen; zegt Toullier CodeCivil lib III, tit. 3, chap 6, § 165 der 3e sectie, (de la présomption, qui résulte de la choseJu^ée), In art. 1108 G. N. (art. 1356 B. W.) worden tôt de bestaanbaarheid der overeenkomsten drie vercischten opgenoemd. De eerste dier vcreischten is de toestemming dergenen, die zich verbinden. Dwaling , bedrog of geweld zii n slechts de middelen, waardoor het aanwezen der causa proximo, het ontbreken dier overeenstemming, bewezen wordt. In het voorgestelde geval berust dus de tweede vordering op dezelfde naaste oorzaak, als de eerste vordering, welke bij vonnis afgewezen is, t. w. het gebrek aan overeenstemming der contracterende partijen. Er werd slechts een nieuw middel aangevoerd om het aanwezen dier naaste oorzaak te bewijzen. Even zoo leert Merliv, flepertoire v. chose jugée, ^1 bis, dat hij, die reeds eenmaal de nietigverklaring eener notariële akte gevorderd had, op grond dat, volgens zijn beweren, een der getuigen minderjarig

— So

was, na de afwijzing van die vordering niet meer ontvankelijk is om weder de nietigverklaring dierzelfde akte te vorderen, op grond, dat een ander getuige vreemdeling zoude zijn. Beide vorderingen berusten op dezelfde oorzaak, t. w. dat aan de akte de vereischte formaliteiten ontbraken; er werden slechts nieuwe middelen tot staving daarvan aangevoerd. A.an deze tweede vordering kan dus het gezag van gewijsde zaak tegengeworpen worden.

Deze beginselen op de onderhavige questie toegepast, en die voorbeelden met dezelve vergeleken , leveren het besluit op, dat een gedaagde, die vordert dat de Regter, voor welken hij verschenen is, zich onbevoegd zal verklaren om van het geschil kennis te nemen, voor die vordering of exceptie in de Wet slechts tweeërlei naaste oorzaak vinden kan; t. w. óf de persoon des gedaagden is niet onderworpen aan de jurisdictie van dien Regter, voor welken hij gedagvaard is , en alsdan heeft hij uit eigenhoofde het voorregt om de onbevoegd-verklaring van dien Pvegter te vorderen; öf die Regter is zelve on-geregtigd om van zoodanig geschil, als er gevoerd wordt, kennis te nemen, en in dat geval is die Regter verpligt zelfs ambtshalve zijne onbevoegdheid uit te spreken. Die twee onderling geheel verschillende oorzaken kunnen achtereenvolgens grond opleveren tot eene exceptie van onbevoegdheid, zonder dat het vonnis, waarbij de eerste exceptie is afgewezen, aan de tweede kan tegengeworpen worden. Maar, wanneer een gedaagde verzuimd heeft alle zijne gronden of middelen op te geven, waarom de Regter uit een van beide redenen of oorzaken onbevoegd zoude zijn, dan heeft hij de gevolgen van dat verzuim alleen aan zich zelven te wijten, en is, na eene regterlijke uitspraak daarop, niet meer ontvankelijk dezelfde exceptie andermaal voor te stellen. Bij hel boven voorgestelde voorbeeld , waarin de gedaagde

— 36 —

cerstelijk beweerd had, dat er eene zakelijke regfsvor-dering was ingesteld, en na de verwerping der exceptie van onbevoegdheid op dien grond, wederom geëxcipieerd had, op grond, dat het bedrag der vordering de bevoegdheid des Kantonregters zouden te boven gaan , werd tweemaal dezelfde zaak gevorderd, namelijk de onbe-voegdverklaring des Kantonregters. Beide vorderingen berustten ook op dezelfde oorzaak, namelijk dat het geschil zelve niet tot de kennisneming des Kantonregters behoorde, dat de Kantonregter uit eigenhoofde onbevoegd was daarover te oordeelen. Bij de tweede exceptie waren dus alle de vereischlen aanwezig om het gezag van gewijsde zaak daartegen in te roepen; want het schaadde niet, dat bij de tweede exceptie andere middelen of gronden werden aangevoerd om het aanwezen van dezelfde cauga proxima der vordering te bewijzen.

Tenonregte zoude men beweren, dat, indien de tweede exceptie van onbevoegdheid ratione materiae gegrond is, de Regter die niet zonder gevolg mag laten, omdat hij zoodanige onbevoegdheid zelfs ambtshalve moet uitspreken. Het was wel een verzuim van den Regter, indien hij bij het onderzoek der eerst voorgcstelde exceptie niet ambtshalve onderzocht heeft, of hij ook om andere redenen onbevoegd radonemateriae mögt wezen; maar, wanneer hij bij vonnis de exceptie van onbevoegdheid rations materiae verworpen heeft, zonder op andere niet aangevoerde gronden acht te slaan, dan kan hij noch ambtshalve, noch op verzoek der belanghebbenden op andere schoon gegronde middelen terugkomen. Want gelijk eenerzijds de Regter in zijne reglspraak niet uit eigen hoofde aan vroegere gewijsden gebonden is, zoo heeft van de andere zijde de partij het onherroepelijk regt om, hetgeen reeds beslist is, voor waar te houden, al zij het onwaar, en kan hij zich len allen tijde daarop beroepen.

tk ineen hier bij nog een voorbeeld te moeten aanbalen betrelTende de onbevoegdheid ratione personae. Een gedaagde , die beweerd heeft, dat partijen bij overeenkomst domicilie gekozen hebben binnen het regtsgebied van een ander Regtscollegie, dan waarvoor geprocedeerd wordt, is na de verwerping zijner exceptie van onbevoegdheid niet meer ontvankelijk om te excipiëren, op grond, dat hij niet is gedagvaard voorden Regter zijner woonplaats; want beide exceptiën berustten op dezelfde oorzaak, t. w. dat de persoon des gedaagden niet aan het regtsgebierl van den Regter in geschil onderworpen was.

Ik zal dit onderwerp beëindigen met nog eenige aanmerkingen te maken over eene wetsbepaling uit het Burgerlijk Wetboek, welke met het gezag van gewijsde zaak in het naauwste verband schijnt te slaan, en die men niet bij vroegere Wetgevingen terug vindt. Naar al-gemeene reglsbeginselen kan hij, die iugesteld heeft eene vordering tol nietigverklaring eener overeenkomst, op grond, dat aan de akte de vereischte formaliteiten ontbraken, na de afwijzing dier vordering op nieuw eene actie instellen tot nietigverklaring dierzelfde overeenkomst, op grond van onbekwaamheid der contracterende partijen. Aan die tweede vordering kan niet hel gezag van gewijsde zaak tegengeworpen worden, vermits de tweede vordering berust op eene andere oorzaak ; gelijk door Toullier 1er boven aangehaalde plaatse duidelijk geleerd wordt. Niellemin bepaalt art. 1491, Burgerlijk Wetboek, dat hij , die vermeent de nietigverklaring eener verbindtenis op onderscheidene gronden te kunnen vorderen , verpligt is alle die gronden te gelijk aan te voeren, op straffe van verstek der zoodanige, die later mogten zijn aangevoerd.

Bepaalt dat artikel , dat alle oorzaken tot nietigverklaring der overeenkomst in eenen en denzelfden aanleg moeten aangevoerd worden ; en dat men bij gebreke

daarvan , na de afwijzing der actie, niet ineereene tweede actie tot nietigverklaring, op andere oorzaken berustende, kan instellen ; of bedoelt dat artikel slechts, dat niet alle oorzaken, maar alle de gronden of middelen tot staving der aangevoerde oorzaak tot nietigverklaring eener overeenkomst gelijktijdig moeten geleverd worden? De eerste uitlegging zal wel de ware wezen , want anders zoude art. 1491 B. W. geheel overbodig zijn, en hetzelfde bepalen als artikel 1954 B. W.;terwijl bovendien in den regel onder de algemeene benaming van gronden ook de oorzaak, waarop eeno actie berust, verstaan wordt. Daar evenwel de bepaling van art. 1491 B. W. zoo zeker in strijd is met de algemeene regtsbeginselen, moet men dezelve niet verder uitbreiden, dan volstrekt noodzakelijk is; en ik meen daarom te mogen vaststellen, dat die bepaling alleenlijk van toepassing is bij ile regtsvordering tot nietigverklaring, als waarvan art. I 491 alleenlijk spreekt, en dus niet bij de actie tot vernie-tigins eener overeenkomst. Hiertegen staat wel in den weg, dat de Nederlandsche Wetgever op meer dan eeno plaats ouder de regtsvordering tot nietigverklaring ook die tot vernietiging verstaat ; maar, gelijk ook de Fransche Wetgever meermalen de vrijheid genomen heeft die twee verschillende regtsvorderingen met elkander te verwarren, en men desniettegenstaande in de practijk dezelve van elkander is blijven onderscheiden, zoo meenik, dat in de Nederlandsche regtspraclijk dat onderscheid zal blijven bestaan.Volgens Voordujn op art. 1491 heeft dan ook eene sectie der Staten-Generaal gemeld artikel in denzelfden zin opgevat. Men kan dus na de afwijzing eener actie tot nietigverklaring eener overeenkomst, wel de vernietiging dier overeenkomst vragen, en bij gevolg kan men ook, na de afwijzing eener regtsvordering tot vernietiging eener overeenkomst eene nieuwe actie tot vernietiging dier overeenkomst instellen, mits deze op

pene andere oorzaak beruste, dan de eerste; vermits in dat geval het gezag van gewijsde zaak niet aanwezig is.

Doch wat ook de ware beteekenis van art 1191 B. W. wezen moge , men moet hetzelve nimmer beschouwen als te bevatten eene uitbreiding der vereischten, welke volgens art. 1954 B. W, gevorderd worden om het gezag van gewijsde zaak daar te stellen. Men behoort het eerder daarvoor te houden, dat, evenals art. 1490, zoo ook art. 1491, behelst eene .soort van verjaring der actie tot nietigverklaring , of om liever de woorden der Wet zelve te gebruiken, het bedreigt met eene straffe van verstek. Daarom is hetzelve alleen toepasselijk bij de actie tot nietigverklaring; bij alle andere actiën geldt alleen art. 1954 B. W.

Koophandels-Reüt. — Over de vraa^; Zijn commanditaire f^ennootechappen met aandeelen aan toonder bestaanbaar? door Mr. A. S. van Nier op , Advokaat te Amsterdam (l).

Wanneer men opklimt tot den oorsprong der commanditaire Vennootschappen ontdekt men spoedig , dat men in haar het middel zocht, om den Koophandel te vergrooten met de werkelooze kapitalen van hen, die den Handel beneden zich achtten of zich daarmede niet bemoeijen wilden, evenwel niet afkeerig waren zijne winsten te deelen.

(1) Dit opstel heeft gediend tot Rapport, over dc voorgestclde vraag uitgebragt in de Vergadering der Praktizijns-Soeieteit, te Amsterdam den 9 Deeember 1844.

— 40 —

De Adel voornamelijk was weleer tegen den Handel vooringenomen, zoo zeer, dat Colbert aan Lodewijk XIV, bij edict van 1669, liet verklaren, dat de Handel den Adel niet schaadde.

Inderdaad was de commanditaire Sociëteit allergeschiktst, om de vooroordeelen des Adels tegen den Handel te gemoet te komen. Zij lokte door hare geldelijke voor-deelen, zonder af te schrikken door het gevaar van naam of aanzien in de waagschaal te stellen. Zij verbond kapitalen, geen personen, zij vorderde van den geldschieter geene de minste inspanning of medewerking. Hij had niets te doen dan zijn geld te storten.

Met deze werkeloosheid van den geldschieter stemt overeen de naams-afleiding van : Commandare nihil aliud e^t quam deponere (1).

Wat oorsponkelljk de bestemming der commanditaire Vennootschap was, is ook thans nog, in ruimeren zin, haar aard en strekking. Ook heden nog is zij het middel, om, tegen aandeel in winst en verlies, handel te drijven met eens anders geld , en geld te leenen in eens anders handel. De geldschieter is thans ook geen koopman. Hij kan niet gegijzeld noch failliet verklaard worden; zelfde fiscaliteit heeft voor hem nog geen patent uitgedacht.

De Wetgever heeft zijne extra-commerciële hoedanigheid overal gehandhaafd. Zijn naam mag in de firma niet genoemd worden. Hij mag geen daad van beheer ver-rigten, noch in de zaken der Vennootschap werkzaam

(1) L. 186 D. de verb, signif. Vjj. L. 24 D. deposit. Het Romcin-schc regt heeft overigens met de commanditaire Sociëteit weinig te maken. In hoeverre de Romeinen daarvan eenig denkbeeld gehad hebben, zal moeten blijken uit de vergelijking van tituli D. de institoria en de tributoria actione., beter misschien nog, uit de kennis, die zij hadden van het pacht-contract, bij de Franschen genoemd bail à ferme en bail à cheptel, en waarvan sporen in het R. R. te vinden zijn. Zie b. v. L. 25 D., § G., loc. cond., L. 13, § 1, D. praescr. verb, en L. 52, $2, D. pro socio.

zijn, zelfs niet uit kracht eener volmagt (1). Zijn naam , zÿne bemoeijing , mag geen crediet opwekken. In deA Handel wordt zijn persoon gerekend niet te bestaan. Voor het publiek is hij onverschillig.

Even onverschillig is zijn persoon voor den verantwoordelijken Vennoot, voor den eigenlijken Handelaar. De persoonlijke hoedanigheden van den geldschieter kunnen hem baten noch schaden. Zijn naam, zijne deugden en talenten en wat hem verder eigen mogen wezen, zijn voor den handelenden Vennoot onbruikbare zaken. Alleen zijn geld, en niets anders dan zijn geld , is de oorzaak der betrekking van den Vennoot tot den geldschieter. Is dat geld gestort, dan bestaat er geen de minste band te^en den geldschieter.

Het is den handelenden Vennoot alzoo onverschillig, of bij dat geld ontvangt van Gajus of Maevius, van Titius of Sempronius.

Ontvangt hij dat geld van verschillende personen,— heeft hij verschilende geldschieters, — zoo beslaat ook voor deze geen belang elkander te kennen, daar ieder hunner zijn geld geeft niet op het vertrouwen van hunne medegeldschieters, die onderling in geene de minste verbindtenis staan, maar alleen op het vertrouwen der onderneming en haar bestuur.

Geheel anders is het echter gelegen met de geldschieters tegen over den besturenden Vennoot. Genen hebben het hoogste belang dezen te kennen; op zijne goede trouw, op zijne administrative en industriële bekwaamheid , wordt het geld geschoten. Hij is de koopman, de handelaar, bij uitsluiting. Van hem, van zijne handelingen, zal het voornamelijk afhangen, of het kapitaal de gewenschte vruchten dragen zal.

Uit dit een en ander volgt reeds, dat de geldschieter bij de commanditaire Vennootschap niet in aanmerking

(1) Art. 20, Wetb. v. Kooph.

komt om zÿii persoon, maar om zijn geld (t), terwijl het, daarentegen, bij 4en aansprakelijken Vennoot de persoon is , op wien alles aankomt,

Met dit verschil in de persoonlijke betrekking stemt geheel overeen het wezen des karakters van de Commanditaire Vennootschap.

Men heeft haar in de Wetboeken zeer juist geplaatst tusschen de collective en anonieme Vennootschappen ; want zij is de overgang van de eerste tot de laatste, en bezit de hoofd-eigenschappen van beide , die haar een gemengd karakter geven.

Zij ontleent van de collective Societeit een bepaald persoon of bepaalde personen die solidair aansprakelijk zijn (2j en heeft van de anonieme, de aansprakelijkheid alleen van den inbreng der geldschieters of deelhebbers (3).

Haar wezen is dus collectief voor den aansprakelijken Vennoot, anoniem voor de geldschieters.

Wij meenen hieruit a priori te mogen afloiden, dat, daar, waar het de regten en verpligtingen betreft van aansprakelijken Vennoot als goodamye, dat is, tegenover derden , de beginselen der collective Snejeteit geheel van toepassing zijn ; terwijl, integendeel, daar, waar het de betrekking der geldschieters geldt, de eigep^chap-pen der naamlooze maatschappij in aanmerking komen (4).

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Eigenaardig wordt hij dan ook genoemd, in ons Wetboek, yekt-»ehieter; in den Franseben Code, simple bailleur de fonds. De onde Juristen beschouwen hem niet als socius, maar als particeps. Casaregis I, 39, ‘JD, 30 tot 33. Inde Portugesche Codigo Commercial heet hij eom-parle in tegenstelling van Socio. Verg. Taöl, das Handelsrecht, Göttingen 1841, 1., § 42.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 19 R. verg, met 18.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 20 K. verg, met art. 40, al. 2.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Het verdient opmerking, dat Hebun in den Franschen Staatsraad aandrong op de bepaling van slechts twee soorten van Sociëteiten, de collective cn anonieme, bewerende dat de Commanditaire tot de laatste behoort. LoCRÉ, Legist. Xl., pag. 96 cn 97.

Past men nu dit beginsel, uitbet verschil der persoonlijke betrekking en uit het gemengd karakter der commanditaire vennootschap ontleend , toe , op de vraag : of actiën aan toonder ook bij commanditaire eocieteiten beetaan-haar zijn? dan kan de oplossing niet twijlelachlig zijn.

Die actiën betreffen alleen de regten der geldschieters en behooren dus tot het bestanddeel der naamlooze Vennootschap.

Tegenover die regten staat wel de verpligting,vau den solidairen Vennoot, maar het is geene verpligting al» zoodanig, gelijk die is jegens derden. Ten aanzien der geldschieters is de verpligting van den handelenden Vennoot niet hoofdelijk voor het geheel , maar is die verpligting dezelfde als die van deelhebbende bestuurders der naamloozemaatschap tegcnQver de overige deelhebbers (1).

Regten en verpligtingen, uit de actiën ontstaande, zijn dus bij commauditaire Vennootschappen dezelfde als bij naamlooze.

Naar ons gesteld algemeen beginsel zijn derhalve de commanditaire Vennootschappen met blanco-aandeelen ten eenemale bestaanbaar.

Ondertusschen bestaan hiertegen gewigtige gronden, welker wederlegging niet gemakkelijk is, sedert mijn vriend en ambtgenoot Mr. Ä. de Pinto , met zijne gewone scherpheid van redenering, de commanditaire Vennootschappen met aandeelen aan toonder heeft beoordeeld en streng veroordeeld (2).

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Sommigen beschouwen zelfs den geldschieter bloot als mandan». Zeker is de besturende vennoot rekenpligtig, Thol , 1 § 41 : Die Frage : ob der Commanditist socius, oder mandans, oder Gläubiger sei, ist in dieser Allgemeinheit an/ruchtbar und kann nur mit Räcksivhl auf bestimmte gefragte IFerkungen beantwortet werden. In bet algemeen en tegenover derden zal hij echter niet anders dan als Socitis te beschouwen zijn. Miitermaïer , Grundsätze des gemein, deuts. Privatrechts, Il § 556 (§ 502).

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Themis V, 276.

Wat de wederlegging nog moeijelgker schijnt te maken , is, dat de H'. de Pinto zijn betoog heeft aangedrongen door de voorstelling der commanditaire Maatschappijen als gefingeerde inrigtingen, bestemd om de menigte op te ligten, De verdediging kan alzoo schijnen eene verdediging van ontduiking en bedrog te zijn. Doch die voorstelling is misschien te algemeen zelfs voor Frankrijk (1) en van geene toepassing voor ons land, waar voorzigtigheid en goede trouw in den handel natuurlijke waarborgen zijn tegen algemeen misbruik en bedrog. Men zou ook kunnen vragen : of het bedrog alleen het gevolg is der blanco-aandeelen en niet evenzeer kan plaats vinden bij aandeelen op naam ? of in Frankrijk naamlooze maatschappijen door het toezigt der regering tegen bedrog beschut zijn (2)? enz. Men zou, eindelijk, het nadeel van het misbruik kunnen vergelijken met het voordeel van het gebruik , en zich daarbij mogen beroepen op de lessen der staatshuishoudkunde, die gewis medebrengen de ver-eeniging van kapitalen en de betrekking tusschen den ondernemer en den kapitalist zoo vrij en gemakkelijk mogelijk te maken.

Doch , wat alles afdoet, de H'’. de Pinto heeft de vraag behandeld e Jure constituto , en daar wij hem hierin willen volgen, schijnt ons de quae^tio Juris constituendi op de beslissing der gestelde reglsvraag van geen invloed te kunnen wezen.

Eene voorloopige bedenking echter, die het gansche betoog van den H^ de Pihto beheerscht, vereischt eene opzettelijke overweging.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;In Frankrijk heeft men dan ook geene wettelijke voorziening noodzakelijk geacht. Zie Tropiong, du Contrat de Société., n’. 148, 149, 171.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Terwijl er hier te lande geen voorhccld hestaat van faillissement eener naamlooze maatschappij, vindt men die in Frankrijk niet zelden. Tropiong, Preface, Ed. Brux. p. 32, en de schrijvers, aldaar aangehaald.

ZE. is namelijk van oordeel, dat de onderneming eener commanditaire Societeit evenzeer het onderwerp zou kunnen zijn van eene naamlooze Vennootschap , maar datraen den commanditairen vorm verkiest, vooreerst, om zich te ontslaan van de verpligting om de koninklijke hc-williging te vragen, ten tweede, om de kosten en omslag te vermijden der authentieke acte , en ten derde , om de beperkende en belemmerende voorschriften derart. 38 — 55 Wetb. van Rooph. te ontduiken (1).

Dat de onderneminjï der commanditaire Societeit evenzeer het onderwerp kan zijn van eene naamlooze , spreekt van zelf; doch dit is evenzeer het geval met de onderneming der collective Vennootschap. De vorm is daarom geene fictie. Men bedoeltd an ook blijkbaar, dat er in het wezen der zaak geen verschil zou zijn, indien de onderneming der commanditaire Vennootschap met actiën aan toonder zou zijn het onderwerp eener naamlooze Vennootschap. Doch die meening houden wij voor ongegrond.

Bij commanditaire Vennootschappen is het de solidair verantwoordelijke Vennoot, die op zijn eigen naam en crediet handelt, terwijl het bij naamlooze Maatschappijen het kapitaal is , 'twelk den maatstaf van het vertrouwen aanbiedt.

De blanke actiën maken derhalve de commanditaire Societeit niet re vera eene naamlooze ; want of de actiën aan toonder of op naam zijn , of in het geheel niet bestaan , in elk geval blijft de aansprakelijkheid van den handelenden Vennoot aanwezig.

Doch, niet alleen ten aanzien van derden kan de commanditaire Vennootschap niet vervangen worden door de naamlooze, maar zulks is vooral onmogelijk ten aanzien van den handelenden f^ennoot zelven.

Deze zoude daardoor ophouden koopman of ondernemer te zijn en slechts bestuurder worden met eene herroe-

(1) Themis, \ 278, 279.

pelijke aanstelling i'l), De man , wiens industrie of uitvinding het onderwerp der onderneming is, kan die niet prijs geven aan de oppermagtige beschikking van commissarissen of deelhebbers. In den commanditairen vorm vindt hij de zekerheid voor zijn bestaan , de waarborg, dat men hem, na zijn genie en industrie te hebben geëxploiteerd , na zijne inzigten en relatiën te hebben leeren kennen , na de zaak, die de zijne is , voor goed te hebben gevestigd , niet door een of ander gunsteling kan doen vervangen.

De vorm der commanditaire Vennootschap is dus volstrekte behoefte voor hem, die voor zich handelt en zijne eigene zaak bestuurt.

Ook is de commanditaire Vennootschap alleen geschikt om de alge/ieele onbekendheid der geldschieters te verzekeren. Gelijk weleer de adellijke , zoo zijn er ook thans nog vele lieden, die, hoezeer om andere redenen, aan deze of gene onderneming wel hun geld , doch niet hunnen naam willen leenen, ja zelfs als geldschieters geheel onbekend willen blijven. Dit is niet geheel mogelijk bij naamlooie sociëteiten , daar de akte dezer Vennootschap in haar geheel moet worden openbaar gemaakt (2).

Dit een en ander zal , naar wij vertrouwen , genoegzaam geacht Worden om aan te toonen, dat, daar, waar men eene commanditaire Vennootschap oprigt, eene naam-looze niet in de plaats kan treden, zonder het wezen der zaak en vooral het standpunt van den hoofdpersoon, van den ondernemer , te veranderen ; dat men alzoo den commanditairen vorm niet verkiest om de wet te ontduiken, maar omdat men geenen anderen vorm verkiezen kan.

Wij naderen nu de hoofdpunten van het geschil.

Vóór de invoering van den Code de Commerce dacht men in Frankrijk algemeen , dat geene Societeit met actiën

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 44 .il. 2 K.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 38 K.

beslaanbaar waszomlcr autorisatie van het Gouvernement. Dit dénkheckl was overeenkomstig de vroegere gewoonte om die autorisatie te vragen. Het schijnt vooral daarin zyn grond te hebben, dat men de Sociëteiten bij actiën alleen bestemd hield voor die ondernemingen, waarbij de Staat belang had , en die men dus niet met te veel voorzorgen omhullen kon (1).

Het ontwerp van den Code van het jaar IX hield dan ook het verbod in om eenige associatie met aandeelen op te rigten, zonder autorisatie van het Gouvernement.

De Regthanken en Kamers van Koophandel verzetteden zich echter bijna algemeen hier tegen, voor zoo veel hel commanditaire Sociëteiten zou betreffen. Ih demandaient lapins entière liberté pour les associations dans lesquelles , la division du capital par actions se combinant arec une gérance solidaire et responsable, les intérêts des tie-rs se troubatent garantis (2).

Dit gaf aanleiding tôt de bepaling van art. 38 Cod. de Comm. (3) j zeker met tegenzin van die leden van den Staatsraad, welke anonyme en acliën-societeiten gelijk stelden en hierbij de openbare orde betrokken achtten.

Over dit art. 38 is in Frankrijk veel getwist. P.4R-DESSUS (4), en na hem Persio père, en Dupiis ainé (5), zijn van meening dat hetzelve alleen toelaat actiën op naani, niet aan toonder. De consultatie der twee laatste

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Delascle , des Sociétés Commerciales, Paris 1843, II 81. Later is men in den Staatsraad begonnen te spreken van openbare orde. enz. LocRÈ Léÿisl. XI, 100.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Deiancie.II. 01.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Le Capital des Sociétés en comm indife pourra être aussi divisé en actions, sans aucune autre dérogation aur règles établies pour ce genre de société. De verandering der redactie heeft op de uitlegging geen invloed gehad, de PiNio 281.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Cours de droit Corn., n“. 1033.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;lu eene Consultatie, van Mei 1830 , hij Dlttoz, v. Société, p. 338, nquot;. 13 en bijPERSlL, Comment., p. 149.

is betreden door Devaux du Cher (1) en anderen, die de blanke aandeelen voorstaan. Het gevoelen van deze is aangenomen in verschillende reglspraken van de Regt-bank van Koophandel en van hat Hof van Appel te Parijs. Latere schrijvers, zoo als Malepeyre en Jourdain (2), Troplong (3) en Delangle (4) hebben zieh met die jurisprudentie vereenigd.

Wat is nu bij ons gebeurd ?

In ons Wetboek van Koophandel is het geheele art. 38 6?. de C. achterwege gebleven, zonder dat blijkt van eenige beweegreden (5).

DcHeer de Pinto leidt daaruit voor zijn betoog a priori de vooronderstelling af, dat men bij ons de geheele zaak niet gewild heeft.

Ik zou echter meenen, dat men bij ons de geheele zaak beter begrepen heeft.

Men heeft bij ons art. 38 C. de C. weggelaten, maar ook den inhoud van art. 39, 42 en 43 niet overgenomen. Volgens deze twee laatste artikelen moet de commanditaire Societeit hij geschrifte aangegaan en openbaar gemaakt worden, terwijl het uittreksel moet inhouden het bedrag van het commanditair kapitaal.

Naar ons regt is niets van dit alles noodig. De Vennootschap bij wijze van geldschieting vereischt noch akte , noch openbaarmaking, noch aanduiding van kapitaal. De artikelen 22 — 29, Wetboek van Koophandel, betreffen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Bij Persii, loc. cit., Maiepeïbe, n“. 235, Deungie, n». 502.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Traité de Sociétés Commerc. Ed. Brux., pag. 122.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Ducontr. des Soc., n°. 147.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Des Soc. Commerc. II., pag. 113.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;Troplong verhaalt in nquot;. 170, dat bij ons, bij Ontwerp van 10 October 1825, zou zijn voorgcsteld de blanco actiën bij commanditaire .Sociëteit te verbieden! Waar hij dit van daan gehaald heeft is een raadsel. Het is mij althans niet mogen gelukken hiervan iets te vinden, hij VoOHDülji of elders.

fen alleen de Vennootschap onder eene ßrma, de collective Societeit, art. 26 bevat dan ook niets van kapitaal. Dit artikel even als de overige is derhalve, met opzigt lot commanditaire Vennootschappen, alleen van toepassing , voor zoo ver dezen te gelijker tijd zijn Vennootschap onder eene firma, art. 19, alinea 2, In dit geval wordt de openbaarmaking voor dit gedeelte vereischt.

Deze afwijking van het Fransche regt, de afschaffing der openbaarmaking van de commanditaire Societeit, schijnt mij toe in volkomen overeenstemming te zijn met den waren aard der commanditaire Vennootschap en met het verschil lusschen deze en de naamlooze.

Het kapitaal der commanditaire Vennootschap is voor het publiek onverschillig. Men handelt met een litfohaamf van welk geen lid aansprakelijk is , maar men handelt met een aansprakelijk werkelijk bestaand persoon. Het is voor derden onverschillig te weten, dat die aansprakelijke persoon met het geld van anderen handelt (1), want in zijne handen en voor derden is dat geld zijn geld, waaro^i de schuldeisscher verhaal heeft even als op elke andere bezitting, terwijl de geldschietende Vennoot nimmer voor zijn inbreng kan opkomen of concurreren, zoolang er nog schulden zijn,, eenvoudig daarom, omdat de geldschieter tegen over derden niet is schuldeischer, maar f^ennoot, en zijn inbreng, naar den aard van het commanditair contract, voor de verbindtenissen des handelenden Vennoots, aansprakelijk is, art. 20 , al. 3 , K. Hij kan nu wel, bij collusie met den handelenden Vennoot, zyne hoedanigheid van geldschieter verloochenen en zich als gewoon schuldeischer voordoen , doch dit kon hij evenzeer bij het stelsel der openbare kennisgeving, daar men hierdoor wel te weten komt, dat er een

(1) ^'^Ü verschillen hierin van tien lieer LlPjiAN, die in zijne uitgave van het Weth. van Kooph.. p. 14, om deze reden het gemis der open-hare kennisgeving afkeurt.

Themis, Vl Dl. 1 St, 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

geldschieter — maar niet wie dit is. Verg, art, 43 C. de C. Men behoort, eindelijk, geen crediet te schenken op een kapitaal, hetwelk men niet weet of het ooit bestaan heeft en of het nog bestaat. Het kapitaal is de maatstaf van vertrouwen alleen der naamlooze Vennootschap. Daar is dan ook voor de intégriteit van het kapitaal gezorgd. Art. 50 en 47 R.

Den Ncderlandschen Wetgever komt, mijns inziens, de eere toe van de commanditaire Vennootschap in hare ware eigenschappen en onderscheidingen hersteld, en juist door de hergeving harer vrijheid, bevestigd te hebben het beginsel, hetwelk het 7neegt tot behoedzaamheid leidde, dat bij commanditaire Maatschappij, zoo wel geldschieters als derden, hun vertrouwen schenken aan een persoon of aan penoiien , leden eener firma.

Of nu de actiën aan too7ider of op naam zijn, of in bet geheel niet bestaan, dit kan geen den minsten invloed hebben op het wezen der zaak : het verandert noch de betrekking van den aausprakelijken Vennoot, noch die der geldschieters, noch de regten van derden. Want, en hierop komt alles aan, de aansprakelijkheid van den persoon des handelaars blijft in elk geval bestaan.

Wij schrijven aan deze juiste beginselen de weglating toe der openbare kennisgeving van het commanditair kapitaal en zoo ook, als gevolg hiervan , art. 38 C. de C., de verdeeling; van dat kapitaal betreffende; welk artikel , daarenboven, in Frankrijk veel verschil van mee-ning te weeg gebragt, hier weinig of geene toepassing gevonden had.

Daarbij verdient opgemerkt te worden, dat het artikel in Frankrijk, gelijk wij gezien hebben , bestemd was om af te schaffen een gebruik hetwelk hier niet bestond, namelijk het vragen van autorisatie voor commanditaire Vennootschappen met aandeelen.

Hier te lande bestond steeds de mcestmngelijkc vrijheid

voor do inrigting van alle maatschappen (1), en er was alzoo geene historische aanleiding omtrent de inrigting der commanditaire Vennootschap in het bijzonder iets te dezen opzigle te bepalen ; terwijl de tegenstand , die de tusschenkomst der Regering voor naamlooze Maatschappijen hier heeft ondervonden, gelijk ook de redenen, waarmede men die heeft doorgedrongen, waarover straks, evenzeer annloonen, dat aan eene beperking in de commanditaire Societeit bij ons niet te denken viel.

De Heer de Pinto heeft dan ook voor zijn betoog betere gronden, dan die ontleend uit de weglating van art. 38 C. de C. Zij vertonnen zich in dezen syllogismus.

• I. nbsp;nbsp;nbsp;Iedere Vennootschap is eene vereenigin^ van per-so7ien, met uitzondering van de naamlooze,

• II. nbsp;nbsp;nbsp;De commanditaire Vennootschap met aandeelen aan toonder is geene vereeniging van personen.

• III. nbsp;nbsp;nbsp;Derhalve is zoodanige Vennootschap, öf onhe-etaanbaar, of eene naatnlooze, en dan (in het laatste geval) is zij onderworpen aan alle de voorschriften en voorzorgen omtrent naamlooze Vennootschap bepaald.

Wij betwijfelen den major, den minor en de conee-ijuentie,

I. Iedere Vennootschap is eene vereeniging van personen. Il est de l’essence de la Société que les associés se choisissent.

Deze leer wordt op het gezag van Locré en Pardessus toegepast ook op commanditaire Sociëteiten,

Men zou met die leer kunnen instemmen als bepaling van het wezen der maatschap in het algemeen, doch in den aard der cotnmanditaire Vennootschap even als in dien der naamlooze eene uitzondering kunnen vinden.

(1) Vg. Mr.F. A. VAN Hau, t'erdedijing ran de onafhankelijkheid des Handels, § 1.

In het algemeen echter meenen wij de reglskundige juistheid dier stelling te mogen betwijfelen.

Gewis behooren zich voor de daarstelling van eene Maatschap verschillende personen te vereenigen. Het contract van Maatschap is niet denkbaar zonder medewerking, toetreding of toestemming van twee of meer personen.

Maar is dit niet evenzeer het geval met elk ander contract? Men vergelijke de definitie der overeenkomst in art. 1349, Burg. Wetb. of 1101 C.deC. met de bepaling der Maatschap in art. 1655, Burg. Wetb. of 1832 C. de C. en men zal dadelijk inzien, dat het re^tskundig' begrip der Societeil niets meer personeels heeft dan elke andere overeenkomst.

Het bijzonder onderwerp, het doel van het contract van Maatschap , is dan ook niet om personen te vereenigen , maar om zaken te vereenigen ; gelijk men in diezelfde art. 1655, Burg. Wetb. of 182 C. de C. lezen kan : /ets in gemeenschap brengen met het oogmerk, om het daaruit ontstaande voordeel te deelen. Dit is de essentie van Maatschap of Vennootschap in het algemeen.

Maar, vraagt men , is er mij dan niet alles aan gelegen, wie mijn Vennoot zijn zal? Ik antwoord: soms ja , soms neen, al naarmate gij verlangt dat hij zal inbrengen nijverheid of geld of beide. Bezit gij nijverheid en talent, doch geen geld,— gij zoekt meer het geld dan den persoon (1). Hebt gij daarentegen geld maar geene

(1) Vg. TBOrLONG , n». 152. In de dagbladen worden dan ook dikwerf compagnons aangevraagd, niet met opgave van persoonlijke hoedanigheden , welke men verlangt, maar met aanduiding van het benoo-digde kapitaal. Dit is ook soms wel het geval met hnwelijksaanvragen, doch het is moeijelijk te ontkennen, dat het huwelijk eene verceniging van personen is. Het huwelijk is geene Socicteit maar, zoo als men weet, eene roujuncho marts etfeminae, consortium vitac, tlivini et humani juris.

kennis van zaken , zoekt gij een’ man van industrie en kunde, — gij zult bovenal op den persoon letten.

Alles hangt dus van de omstandigheden af.

Men kan alleen dit stellen, dat de Maatschap is eene overeenkomst waarbij men of aan eenen kant of aan beide zijden handelt respectu personae. Daarom eindigt Vennootschap in den regel door den dood, art. 1683 n». 4 R. W. Daarom behoort Vennootschap tot die overeenkomsten, uit welker aard voortvloeit, dat men alleen voor zich zelvcn, en niet tevens voor erfgenamen of regt-verkrijgenden gehandeld heeft, art. 13-54 B. W. Daarom kan Vennootschap wegens dwaling in den persoon vernietigd worden , voor zoo ver blijkt dat de overeenkomst voornamelijk uit aanmerking van dien persoon is aangegaan , omtrent wien de dwaling bestaat. Art. 1358 B. W. Maar daarom is Vennootschap geene vereeniging van personen in dien zin , dat men elkander, van beide zijden , moet kennen en kiezen.

Er zijn verschillende overeenkomsten die aangegaan worden uit aanmerking van den persoon; b. v. aanneming van werk (^locatio operarum) , almede eindigende door overlijden (Art. 1648 B. “W.), maar vooral lastgeving.

Door het mandaat vertrouwen wij dikwerf de beschikking over onze voornaamste bezittingen aan anderen toe. Ook hier is het van hoog belang den lasthebber te kennen en te kiezen. Ook dit contract eindigt door den dood. Maar is daarom lastgeving eene vereeniging van personen? Of is het daarom essentie, dat de lastgever steeds wete , wie zijne zaken waarneemt ? Wie heeft ooit getwijfeld aan de wettigheid van eene procuratie, in blanco afgegeven? En sluit niet ook het verleenen der magt van substitutie de zoogenaamde essentie uit, dat de lastgever steeds zijnen agent kennen moet? Art 1840 B. W.

Zoo ook is het gelegen met de Maatschap. Art. 1688

— 54 —

B. W. veroorlooft te bedingen , dat ingeval van overlijden van een der Vennoolen de Maatschap met zijne erfgenamen moet worden voortgezet. Weg is de essentie ! Hoe weet gij, wie uw Vennoot tot erfgenaam zal stellen, of die man of die vrouw , die neef of die nicht, de ver-eischten zal bezitten, welke gij in eenen Vennoot verlangt?

Zij die spreken van eene vereeniging van personen , stellen daartegen over eene vereeniging van kapitalen of aandee-len. Beide begrippen zijn meer commercieel dan juridiek. Het eene sluit het andere volstrekt niet uit. Integendeel, in elke Vennootschap vindt men vereenigingen van personen en van aandeelen. De naamlooze Maatschappij is zonder concurs^ of congenms pergotiarum evenmin denkbaar als de collective of commanditaire. Omgekeerd is de collective of commanditaire evenmin als de naara-looze denkbaar, zonder vereeniging van inbreng. De leer der Maatschap in het algemeen bevat evenzeer bepalingen ten aanzien van inbreng en aandeelen als ten opzigte van personen (1). Het onderscheid tusschen de verschillende soorten van commerciële Vennootschap is dan ook voornamelijk dit, dat de eene meer dan de andere aansprakelijkheid medebrengt en de eene meer dan de andere aangegaan wordt refpectu personae.

De naamlooze Vennootschap is eene overeenkomst respecta personae, alleen voor zoo veel betreft de keuze van het bestuur.

(1) Het nicest sprekend voorbeeld, eener vereeniging van personen en van aandeelen, vinden wij in de Reederij. Is echter de reederij eene Societal of eene bloote Communia ? wij gelooven het eerste. De reeders zijn Conjuncti niet alleen re, maar ook Conventione, niet oogmerk om winst te doen. De koop van een aandeel is toetreding tot de reeder-cedel. Doch zie Prof. ViN Hali, de Magistro Naris, I. 53 — 58, waar de reederij beschouwd wordt als Societas quaedam legalis en verschil en overeenhorast verder wordt aangetoond. Opmerkelijk is het, dat men bier, vóór de invoering der Fransche Wetgeving, zeide zich in reederij verbinden voor eene naamlooze Maatschappij aangaan.

Du collective, voor zoo ver de eeit zijne industrie , de ander zijn geld, inbrengt, of voor zoo ver bij den een’ of ander meer gelet is op zijne persoonlijke hoedanigheden dan op zijne fortuin.

De com7nan(litaire, eindelijk, is eene overeenkomst fespectii personae, alleen voor zoo veel betreft den bekeerenden f^e/inoot, niet in het minst wat aangaat de geldschieters.

Uit het bovenstaande volgt, dat de Vennootschap in het algemeen is eene overeenkomst, waarbij uit aanmerking van den persoon \y or Al ^ehetnielA, meer of minder, naar gelang der omstandigheden, en naar den aard van elke species in het bijzonder; dat het denkbeeld der vereeniging van personen tegenover vereeniging van aan-deelen geen juridieken grondslag heeft, en dat derhalve in regten ook niet bestaat de uitzondering , daaruit voor de naamlooze Vennootschap afgeleid ; maar dat die Maatschappij ten opzigte der deelhebbers mei wordt aangegaan uit aanmerking van den persoon , evenmin als de commanditaire, ten aanzien der geldschieters, zoodat beide in dit opzigt niet verschillen, maar gelijk slaan.

II. De coinmanditaire Kemiootschap met aandeelen aan toonder is geene vereeniging van personen.

Als hetgeen wij omtrent het eerste lid der sluitrede hebben aangemerkt juist is, komt het tweede reeds van zelf te vervallen; doch, uitgaande van demogelijkheid onzer dwaling, zullen wg ook het tweede en derde in beschouwing nemen.

Wij hebben het boven reeds gezegd dat geene overeenkomst en zelfs niet de naamlooze maatschappij zonder medewerking , toetreding of toestemming van personen , denkbaar is.

De commanditaire derhalve evenmin.

Maar zij , die actiën aan toonder in eene commanditaire

Vennootschap koopen, zijn menschen , zijn personen, tlic door hunne inschrijving of koop den handelenden Vennoot toonen te kennen, in hem vertrouwen stellen, hem tot hunnen Vennoot kiezen en zijne verbindtenis, in de actie gelegen, aannemen.

Aan die zijde is dus geene bedenking. Maar de handelende Vennoot kent de koopers niet. Nu vragen wij :

10. Is het in het algemeen noodig, dat men den persoon , jegens wien men zich ex contractu verbindt, kennen moet?

2». Is dit in het bijzonder noodig bij commanditaire Vennootschappen ?

Wat de eerste vraag betreft, zij herinnerd, dat voor de bestaanbaarheid der overeenkomsten vier voorwaarden vereischt worden, van welke de tweede is de bekwaam-beid omeene verbindtenis aan te gaan. Art. 1356 B. W.

Er bestaat geene voorwaarde, dat partijen elkander ketmeti moeten ; maar, om de bekwaamheid te beoordee-len, zal men welligt meenen, dat die bekendheid noodzakelijk is. Doch men lette er wel op, de bekwaamheid wordt gevorderd urn eene verbindtenis aan te j^aan, niet om eene aan te nemen. De regel g^uarus debet esse condition's ejus cum quo contrahit is geen gebod, welks overtreding de verbindtenis onbestaanbaar maakt, maar geeft integendeel te kennen, dat zij van kracht blijft, ook dan , wanneer men den man , jegens wien men zich verbonden heeft, niet kent of wanneer deze onbekwaam is: van daar art. 1367 al. 2. B. W.

Oppervlakkig schijnt het vreemd , verbindtenissen bÿ overeenkomst aan te gaan jegens onbekenden ; doch , als men doordenkt, vindt men ze allerwege. Ik heb reeds gesproken van den lastgever in blanco. Deze verbindt zich jegens den onbekenden zaakwaarnemer tot schadeloosstelling. Maar vooral in den handel ziet men de verbindtenissen ex contractu jegens onbekenden overal.

Men denke slechts aan wissels , kassiers- en ander papier aan toonder , cognoscementen , bodemerij , enz.

De Wetgever vooronderstelt dan ook allerwege het bestaan van verbind tenissen jegens onbekenden , zoowel in het Burgerlijk Regt als in de Regtsvordering. Men zie b. v. art. 567 n“. 4, 5 en 6, art. 668 B. W. art. 4 no. 7 en 784 Regtsvordering.

Wat de tweede vraag aangaat, of de bekendheid der personen noodig zij, in het bijzonder voor de verbindtenis van den handelenden Vennoot, de commanditaire Societeit, zal het genoeg zijn te herinneren, hetgeen in onze alge-meene beschouwing reeds is betoogd, dat het hem te eenemale onverschillig is, van wie hij zijn geld ontvangt. In één geval slechts heeft hij belang den geldschieter te kennen, namelijk, als deze de actie niet dadelijk ten volle betaalt, doch dan ook kent hij den geldschieter, daar, in dit geval, inschrijving of sch rif lelijke verbindtenis bestaat, die hij kan aannemen of weigeren; terwijl de oorspronkelijke inschrijver , bij aanneming, tot alle verdere stortingen verpligt blijft, ook dàn wanneer hij de bewijzen zijner vroegere stortingen aan anderen heeft overgedragen (1).

Meest altijd worden de aandeelen aanvankelijk in termijnen of stortingen betaalbaar gesteld , en dus op inschrijving of schriflelijke verbindtenis aangenomen, zoodat de personen, met welke de commanditaire Vennootschap wordt aangegaan, in den aanvang, bekend zijn. Maar dit vordert zelfs art. 19 W. v. K. niet. De bepaling definieert alleen de hoedanigheid Aer personen, die bij het commanditair contract in aanmerking komen ; aansprakelijke f'^ennooten en geldschieters, maar nopens de bekwaamheid of bekendheid laat zij alles aan de algemeene

(1) Troplonc , 159, 177. Halepeïhe cn Jocrdzin n». 320 zijn van een ander gevoelen, doch dit berust blijkbaar op de dwaling dat inschrijving geene persoonlijke verbindtenis zoude zijn. Vg. art. 13 K.

— 58 —

beginselen over , die, gelijk wij gezien hebben, het aangaan eener verbindtenis jegens onbekenden niet in den weg staan.

De commanditaire Vennootschap met actiën aan toonder is alzoo , gelijk iedere overeenkomst, eene vereeniging van personen, een duoruin. pluriumae placitnm: van welke de handelende Vennoot altijd en de geldschieters voor zoo veel dit noodig is bekend zijn.

Er zijn evenwel nog twee zwarigheden.

De eerste ontstaat uit art. 20 al. 2 W. v. K.., houdende, dat de geldschieter geene daad van beheer mag verriglen of in de zaken der Vennootschap werkzaam zijn.

Bij aandeelen aan toonder is de latere houder onbekend en zal het dus moeijelijk zijn te bewijzen , dat hij dit art. heeft overtreden en naar art. 21 solidair aansprakelijk is. Op dezen grond vooral verklaart zich Pardessus (1) tegen de actiën aan toonder, onder het bestaan van art. 38 van den G. de Comm.

De zwarigheid kan nogtans geen invloed hebben op de bestaanbaarheid der zaak.

De uitsluiting van het beheer behoort niet tot de essentie van het commanditair contract. Tot het wezen van eene overeenkomst behoort alleen datgene, zonder ’tvvelk ze niet denkbaar is of niet bestaan kan. Het deelnemen aan beheer of het vertegenwoordigen van een’ aanspra-kelijken Vennoot is allezins denkbaar bij het bestaan van eene commanditaire Societeit, even als bij eene naamlooze, waar dit toegelaten is (2), en niets is ook natuurlijker dan dat hij die belang bij eene zaak heeft zich in die zaak menge. — Maar, vermits de commanditaire Vennootschap een gemengd karakter heeft, is bier, ter voorkoming van bedrog en misleiding , eene scherpe afscheiding noodzakelijk, daar, bij toelating van den geldschieter in het beheer, derden in den waan zouden kunnen komen dat de geldschieter lid is der collective Societeit. Het

(1) Nquot;. 1033. (2) Art 44 K.

verbod is dus eene voorzorg tegen bedrog , en , reen reoet de voorzorgen , tot instandhouding der zuiverheid eener overeenkomst bepaald , niet verwarren reet hel wezen der overeenkomst zelve. Hel commanditair conlracl bestond dan ook reeds lang, vóór dal latere Wetj.'evers, door de ervaring gewaarschuwd, het verbod opnamen (1), niet om het wezen der zaak te veranderen, maar , in tegendeel , om het zuiver te bewaren.

De zwarigheid bepaalt zich dus tot het bewijs der administratie van den geldschieter, en nu is het zeker waar, dat dit bewijs moeijelijker te leveren is bij actiën aan toonder , dan bij gewone geldschieting zonder actiën of bij actiën op naam. Maar het bewijs is niet ónmogelijk. In Engeland bestaan geene commanditaire Vennootschappen , maar de meeste Socieleilen worden hij monde aangegaan. Onder de Vennoolen zijn doorgaans stille compagnons , die onbekend willen zijn en genoemd worden sleeping partners, slapende deelhebbers. Zij nemen geen deel aan het beheer, maar zijn nogtans solidair aansprakelijk. Zoolang de zaken goed gaan, laat men ze slapen , maar heeft men hen noodig, dan weten de schuldeis-schers hen zeer goed wakker te maken (2).

Men kan ook evenzeer bewijzen, dat iemand houder is van blanco-aandeelen als bezitter van iets anders. Schrifturen, getuigen, vermoedens, verhoeren, ceds-delatiën , alle middelen van bewijs, zijn hier toelaatbaar.

De tweede bedenking tegen de commanditaire Vennootschap metaandeelen aan toonder is ontleend uit het Burgerlijk Regl, uit art. 1683 n®. 4, B. W., bepalende, dat de Maatschap eindigt door den dood van een’ der Vennoolen. Hoe zal men welen of een houder van blanco-aandeelen overleden is?

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Zie Devacx bij Deiangle II 101. Mitiebmayer, loc. cit,, ook het verbod als nicht gemeinrechtlich anzunehmen.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Zie eene Consultatie bij Meriin , Rejiert. v. Société, II § 3 art. 2.

Men beweert, dat de algemeene bepalingen der burgerlijke Vennootschappen van toepassing zijn op de commerciële, zoolang daaraan niet uitdrukkelijk is gederogeerd.

Verstaat men hieronder, dat uitdrukkelijke bepalingen in het Wetb. van Kooph. die van het Burg. Welb. moeten uilsluiten, dan zal ook de naamlooze Vennootschap door den dood van eenen deelhebber ophouden , want ook bij deze Vennootschap vinden wij geene uitdrukkelijke derogatie aan de algemeene bepaling van het Burgerlijk Regt. Ondertusschen zal wel niemand beweren , dat de naamlooze Maatschappij door dendood of het faillissement des deelhebbers ophoudt.

Er is dan ook , mijns inziens , geene uitdrukkelijke derogatie noodig, daar, door de bepaling of overeenkomst, dat de aandeclen op naam of aan toonder zullen kunnen worden overgedragen , de deelhebbers moeten geacht worden te hebben toegestemd om de Vennootschap met iederen houder voort te zetten.

Maar die zelfde grond bestaat, indien de commanditaire Vennootschap met aandeelen wordt opgerigt, daar ook dan die toestemming voorondersteld wordt, als uit den aard der overeenkomst voortvloeijende. Alle schrijvers zijn dan ook eenstemmig, dat de commanditaire Societeit met aandeelen even als de naamlooze door den dood niet ophoud t(l).

lil. De commanditaire Vennootschap met hlanco-aandeelen is of onbestaanbaar of eene naamlooze Maat-schappy,en in dit geval moet zy voldoen aan allede voorschriften der wet, omtrent die Maatschappy bepaald.

De bestaanbaarheid van eene commanditaire Vennootschap met aandeelen aan toonder vermeenen wg nu genoegzaam aangedrongen en de bedenkingen daartegen wederlegd te hebben. Bedriegen wij ons niet, dan heeft

(1) Parbessos n°. 1O.'gt;7, Maiepeire en Jocrdain n». 471, Persil p. 343 n“. 5, Trotionc nquot;. 887, Delangie nquot;. 643.

— Gl

ons beloog in alles bevestigd het vooropgestelde algemeen beginsel, dat eene commanditaire Societeit, collectief zijnde ten opzigte der aansprakelijke Vennooten en aiio-«m» ten aanzien der geldschieters , alles wat de laatste betreft, getoetst kan worden aan de regelen en beginselen der naamlooze Maatschappij.

Wij zijn het dus met den IP. de Pinto in de consequentie eens, dat eene commanditaire Vennootschap met eene naamlooze gelijk staat, doch alleen ten opzigte der geldschieters, en verschillen wijders, ten eenemale, in de verdere gevolgtrekking, dat dan nu ook de commanditaire Societeit voldoen moet aan alle de voorschriften der Wel voor naamlooze Maatschappijen vastgesleld.

Uit een algemeen beginsel, gelijk wij dit vooropgesteld , in bijzonderheden getoetst, en in de toepassing bevestigd bevonden hebben, kunnen slechts die gevolgen worden afgeleid, welke niet door bijzondere bepalingen of bijzondere beweegredenen worden uitgesloten.

De voorzorgen der naamlooze Maatschappijen hebben eenen beweeggrond, die niet bestaat voor de commanditaire.

Die beweeggrond is, althans bij ons , geene andere dan deze, dal bij naamlooze Maatschappij geen aansprakelijk persoon bestaat met wien men handelt.

Men kan zich hiervan overtuigen door de lezing van de Memorie van Toelichting, nopens het toezigt der Regering op de naamlooze Maatschappijen, in haar geheel te vinden bij Voorduin, VIII, 166—184 (1).

«Indien (lezen wij daar, bl. 174) de aard der naam-»looze Maatschappijen niet medebragt om de Bestuurders »en Deelnemers van alle persoonlijke aansjirakelijkheid »vrij te stellen , — of indien men ook eene Maatschap bij nwijze van geldschieting mo^t wenschen op te rigten, wal ware het getal der geldschieters zoo uitgebreid als

(1) Vg- VAN Hall, f'erdediging , 2’^. Hoofdst.

»inogelijk, zoude het den ^etg'ever nimmer zijn in de »gedachten gekoynen, om de allerminste inzage of toezigt »te vorderen in louter burg^erUjke handelingen , waarom-»trent degeen, die daaraan deelneemt, met zich zelven »behoort te rade te gaan, oi de personen met welke hij' »handelt en die zich j'eg^ens hem verbinden, al dan niet »vertrouwen verdienen, daar in beide die gevallen toch »de laatstgenoemde aansprakelijk zijn. Maar geheel an-»ders is hel met de zaak gelegen, indien de Wet, slechts »in het belang van de eene of andere klasse der ingeze-»tenen, eene inrigting toelaat, welke, uit haren aard, »van het gemeen regt afwijkende bepalingen vereischt. »In dat geval moet zij ook voor het algemeen welzijn »zorgen, en, zooveel doenlijk, voorkomen dat derden, die »te goeder trouw hunne goederen, hunne kapitalen of »hunnen arbeid aan eene naamlooze Maatschappij leveren, »niet, ten gerijve van eenige weinigen, van allen rede-»lijken waarborg worden verstoken , — hetgeen werkelijk »het geval zoude zijn, indien de deelhebbers van alle »personele verantwoordelijkheid wierden ontheven en »tevens het toezigt van de Regering wierd afgeschaft.»

Men ziet derhalve, dat de beweeggrond, waarop de belemmerende voorschriften omtrent de naamlooze Maatschappij berusten , alleen raakt het gemis van een aansprakelijk persoon, niet in het minst de uitgifte van aandeelen, op naam of aan toonder. De beweeggrond bestaat alzoo niet voor de commanditaire Vennootschap , welke is eene naamlooze Maatschappij met aansprakelijke f^ennooten; terwijl de naamlooze Vennootschap door de Regering zeer juist genoemd is eene Maatschap en commandite zonder aansprakelijke h^ennooten (1).

De openbare orde is bij het uitgeven van aandeelen evenmin betrokken, immers zoo lang niet het onder-iverp der onderneming zelve de openbare orde en

(1) Voord. , VIII, 171.

veiligheid raakt, als het geval is bij het aanleggen van kanalen, wegen, veenderijen enz. of op de goede zeden invloed kan hebben, zoo als b. v. loterijen of andere aléatoire inrigtingen. Maar, waar het onderwerp zuiver commercieel is, kan geene sprake zijn van openbare orde of goede zeden.

De agiotage, waartoe de blanco aandeelen aanleiding kunnen geven, is tegen dezelve een even weinig afdoende grond als zij het is tegen het fabriceren van olie, die evenzeer lot voorwerp van windhandel misbruikt wordt.

Het bedrog, eindelijk, hetwelk bij commanditaire Maatschappijen met aandeelen aan toonder kan gepleegd worden , even als met elke andere zaak , slaat onder hel bereik der Strafwet en kan daaronder nog meer gebragt worden, indien de Wetgever het oirbaar acht, in het belang van den eerlijken handel, de bepalingen van opligting en bedrog uit le breiden.

Maar, wij herhalen het, 7nisbruiken zijn geene gronden tegen de bestaanbaarheid van het gebruik, en de commanditaire vorm is geene ontduiking, maar eene noodzakelijkheid, daar, waar het talent in verbindtenis treedt met hel geld ; eene verbindtenis, die moet worden aangemoedigd, niet bemoeijelijkt.

Strafregt. — Ooe7' het helen vaii de opbrengst van gestolen goed, door Miquot;. A. de Pikto, Advokaat te ’s Gravenha ge.

Is hij die een deel ontvangt van de opbrengst van gestolen goed strafbaar, als medepligtige, ingevolge art. 62 , C. P.? Ziedaar de vraag, welke ik mij voorstel te onderzoeken.

Bij eene eerste lezing zal men mij misschien vragen

— 64 —

of die vraag wel eene vraag is? Maar het antwoord is gereed; ik heb daaraan aanvankelÿk ook ernstig gelwy-feld, tot dat ik vernam dat er twee arresten bestaan van den Hoogen Raad , waarvan het eerste de vraag met neen, het tweede dezelfde vraag met Ja beantwoordt.

Hel eerste van die arresten is van 21 Junij 1842; het tweede van 5 November 1844 ; ik laat beiden hier achter in quantum pro als bijlagen afdrukken.

Na die twee arresten is zoo veel ten minste zeker, dat de zaak twljfelachlig kan zijn, dat verschil van meening daarover mogelijk is, dat zich pro en contra gronden laten aanvoeren; en in zulke omstandigheden kan, meen ik, eene wetenschappelijke behandeling der vraag ,‘ die zeker haar practisch nul beeft, en om den wille der gewigtige gevolgen, van eenig belang zijn.

Ik kom thans ter zake:

Ik begin met te zeggen, dat ik, na rijp en bedaard onderzoek, mij uit volle overtuiging vereenig met het eerste arrest van den Hoogen Raad. Ik stel mij voor de leer, die daarbij is aangenomen, kortelijk te ontwikkelen en te verdedigen, veel meer dan het laatste arrest te bestrijden. Dil zal mij echter niet wederhouden, ook hier en daar opte nemen, en, zoo mogelijk, te wederleggen, de gronden, welke moglen schijnen tegen het door mij omhelsde gevoelen te kunnen worden ingebragt.

De eerste, de voorname vraag, de vraag, waarvan natuurlijk alles afhangt, is deze : wat zegt de wet? wie straft art. 62 als medepligtigcn ?

Lezen wij de wet zelve, om het antwoord te vinden; dit is , geloof ik, het kortste, het eenvoudigste , en het zekerste middel , om niet te dwalen.

Art. 62 zegt: «ceux qui sciemment auront récélé , en lout ou en partie , des choses enlevées , détournées ou obtenues à l’aide d’un crime ou d’un délit, seront aussi punis comme complices de ce crime ou délit, »

Het is misschien niet geheel overhodig te herinneren, dal, wat de wet zegt, eigenlijk eene groote ongerijmdheid is, omdat het zoogenaamde receZ après coup, dat geschiedt nadat de misdaad gepleegd is en haar volle beslag gekregen heeft, wel zijn kan, en misschien ook wel gestraft behoort te worden als een misdrijf sni tjeneris, maar in eenen regtskundigen zin ónmogelijk kan worden genoemd medepligligheid aan hel misdrijf, dat reeds volvoerd is. Die opmerking is misschien daarom niet geheel overtollig , omdat zij, wel begrepen, op de beschouwing der voorgestelde vraag van invloed zijn kan, en omdat de zonderlinge qualificatie van medepligtig'lieid, welke de weinig voortreffelijke Fransche strafwet gegeven heeft aan een afzonderlijk misdrijf, meer dan ééns op een noodlottig dwaalspoor heeft gebragt, omirent het begrip der zaak zelve, die anders zeer duidelijk zijn zou.

Medeplichtigheid is medeschuldigheid; medepligtiy is hij die zich met den hoofddader pZ/^f/ÿ, medeschuldig gemaakt heeft aan het misdrijf. Maar het misdrijf van hem die heelt heeft volstrekt niets gemeens met dat van hem die steelt ; als er geheeld wordt, is er reeds gestolen; en het wordt dan eene regtskundige, ik zou bijna zeggen, eene physieke onmogelijkheid, zich medepUgtig, medeschuldig te maken aan den diefstal.

Maar laat ons liever daarlaten alle gronden tegen de wet. Ik heb mij thans voorgesteld de wet te nemen, zoo als zij is, en niet om te strijden legen haar. Genoeg dan, dat de wel het zegt ; genoeg dat de wet wil, dat mede-pligtig heeten zal hij die gestolen goed heelt of bergt; maar de vraag blijft over, of onder dit gestolen goed ook mag worden begrepenf/e opbrengst van gestolen goed? of dat mag in foro criminali,'Vfaiir alle redenering bij gevolgtrekking,waar alle redenering ex pari täte rationis, in één woord, waar alle analogische, waar alle uitbreidende uitlegging volstrekt en onvoorwaardelijk verboden is?

Themis, VI 1)1. 1 St. 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.5

Dat in abtlracto, grammaticaal gesproken, zoo wel naar hel Fransche als naar het Hollandsche taaleigen, er een hemelsbreed onderscheid bestaat tusschen gestolen g’oed en opbrengst van g'estolen g-oed (objet vole'en provenu de folget voie'); dat dus hij die heelt het laatste, daarom nog niet heelt het eerste, dit zal denkelijk wel door niemand worden tegengesproken. En het wordt dus de vraag, of desniettemin art. 62 hem, die de opbrengst, dat is den koopprijs van gestolen goed , of zijn aandeel van dien , mits kennis dragende van de misdadige herkomst, ontvangt guoctingue titulo, straft als medeplig-tige, even als hem die het gestolene zelf heelt, bergt, onttrekt aan de nasporingen van den eigenaar en van de justitie?

En hel zij men nu raadplege de woorden, het zij de geschiedenis, het zij de bedoeling der wet, het antwoord moet, geloof ik, altijd zijn: neen.

leer opmerkelijk is het mij althans voorgekomen te zijn, om met de leer der schrijvers aan te vangen, dat niet één hunner die over den C. P. geschreven hebben, zoo iels nooit heeft beweerd ; ja , dat niet één hunner de vraag opwerpt of stelt, zelfs Carnot niet, aan wienmen, hoe weinig men dan ook moge ophebben met de weten-schappelÿke waarde van zijn werk , echter de verdienste zeker niet kan ontzeggen, dat hem niet ligt één enkel punt ontsnapt is, dat slechts eenigzins twijfelachlig kan zijn of schijnen.

Ik weel voor dit eenparig stilzwijgen der Fransche schrijvers maar ééne reden uit te denken; en die reden is deze, dat niet bij één hunner ooit de gedachte is opgekomen, dat door iemand aan het art. die uitlegging zou kunnen worden gegeven. Ik vind mij in deze vooronderstelling niet weinig versterkt, wanneer ik zie, dal allen zonder uitzondering, wanneer zij zullen verklaren, wat receler, wal receleur is, zonder ooit te gewagen van het

bergen van opbrengst of koopprijs, altijd spreken van hem die hel gestolen goed zelf heelt.

Merlin , diép, in voce receleur, n®. l, geeft deze korte, maar duidelijke en krachtige definitie: «c’est celui, qui recèle uw V0L. » Niet le prix , le provenu d’un vol. f^ol wordt hier gebezigd voor objet volé.

En iels verder, zijne definitie nader toelichtende, zegt Merlin : quel est donc le sens de l’art. 62 '1 c’est que les receleurs de ehotee enlevées par un vol doivent être punis des peines applicables au vol même — L’article doit être entendu , comme s’il disait chose» enlevées à l’aide d’un vol.»— Duidelijker kan men het denkbeeld wel niet uitdrukken dat het geborgene moet zijn hetzelfde wat door den diefstal is weg^^enomen, dat is het g'estolen voorwerp. Deze plaats van Merlin is voor onze vraag inderdaad zeer gewigtig. Ik zal daarop later nog moeten terug komen.

Eindelijk nog deze woorden van n®. 2: «Au reste on ne regarde comme recéleurs, que ceux qui retirent une chose qu’ils savent avoir été volée. »

Carnot ad art. 62, nquot;. 1 — 4, en Rauter , n®. 125, spreken bij hunne verklaring van het art. op dezelfde wijze altijd van recéleurs, acheteurs de la chose volée, en schijnen even weinig als Merlin er aan gedacht te hebben, dat er een ander strafbaar recel bij de wet kan zijn bedoeld.

Dit weinige zal dan ook wel voldoende zqn om aan le toonen, dat de Fransche reglsleer altijd voorondersteld heeft, dat alleen de helers van gestolen ^oed vallen onder de strafbepaling van art. 62.

Beschouwen wij thans de wet zelve van naderbij, en trachten wij hare bedoeling en haren wil uit te vorschen. Mijne stelling is : alleen hij die het gestolen voorwerp heelt is medepligtig naar art. 62 ; en ik heb reeds gezegd, dat ik bet bewijs van die stelling meen te vinden in de

woorden, in de geschiedenis , en in de bedoeling der wet.

Vooreerst dan de woorden der wet.

Ik geloof, dat men zich bij ons dikwijls een zeer verkeerd denkbeeld heeft gevormd van den aard en het karakter der zoogenaamde medepligtigheid door recel: het onregtskundige beginsel der wet zelve, die tot medepligtigheid maakt, wat geene medepligtigheid is of zijn kan, heeft daaraan misschien de eerste schuld. Ik geloof namelijk, dat men de zaak kwalijk begrijpt, en dat men vervallen moet in allerlei dwalingen, indien men het eigenaardig kenteeken van die 7nedeplifftig'heid zoekt in het onwettig voordeel, dat de vermeende medepligtige door zijne berging mögt hebben genoten. De ware medepligtigheid mag, immers in de meeste gevallen , uit die eigenschap worden gekend , die van art. 62 kan dit zeker niet, misschien wel omdat zij inderdaad geene medepligtigheid is ; de strafbaarheid van zijne hande-lingeri heeft met dit wederregtelijk voordeel niets hoegenaamd gemeens. En evenmin als zulk een voordeel een vereischte is van de medepligtigheid van art. 62 , evenmin is zij er het bewijs van. Bij het onderzoek naar de 7'atio legis zal dit nader blijken.

De wet straft dan ook niet allen, die ten gevolge van diefstal, een middellijk of onmiddellijk, een dadelijk of verwijderd geldelijk voordeel hebben genoten; maar zij straft alleen hen, die, des bewust, hebben geborgen goederen die weggenomen, weerloos gemaakt of verkregen zijn door middel van misdaad of wanbedrijf enlecêet^, de'toumées, 07i obtenues}.

Wat wordt nu geborgen, als het bergen heeten mag, door hem die den koopprijs ontvangt van gestolen goed? Niet gestolen goederen, maar geld, dat de dief verkregen heeft, niet door diefstal, maar door verkoop van gestolen goed.

Dat nu dat geld niet kan gezegd worden te zijn

— 69 —

ESLKVÉ OU DÉTOURNÉ « l’aide if U» vol, (lit, meen ik, zal wel zeker zijn.

Maar is het dan misschien verkregen door diefstal, obtenu à l’aide de vol? Ik antwoord, neen; wat door diefstal verkregen is, dat is het voorwerp door den dief arglistig ontvreemd aan den eigenaar; maar de opbrengst daarvan , dat geld , het mag afkomstig zijn van den dief, het is niet afkomstig van den diefstal, want de dief verkreeg dit, niet door diefstal, maar door verkoop.

Ik meen, dat ik mag drukken op den letterlijken zin der woorden; want als iedere strafwet is en zijn moet striclae interpretationist, dan zal dit wel dubbel waar zijn daar waar de wet zelve, om te straffen alleenfic-tione juris, zondigt tegen de allereerste en allereenvoudigste beginselen van het regt; en, indien men hier afwijkt van de beleekcnis der woorden, en toegeeft aan die altijd noodlottige zucht om de wet te verbeteren door haar uit te leggen , of liever door haar bij vonnissen en arresten te veranderen; waar zal dit dan ophouden, waar zal die raedepligtigheid eindigen?

Het is inderdaad de moeite wel waardig eens ernstig na te denken over de gevolgen van een ander stelsel.

Als toch dit geld moet vertegenwoordigen, ja hetzelfde zijn moet als het gestolen goed zelf , dan moet ook weder alles wat de dief zich voor dat geld heeft aangeschaft treden in de plaats van dat geld , en dit zal voortduren tot in het oneindige; het ééne is zoo goed verkregen door diefstal als het andere; alles waarmede men het eerste bewijzen kan , moet ook gelden voor het tweede.

Stel, er zij voor dit geld een gastmaal gehouden ; nu wordt ieder medepligtig, die aan dien disch heeft aangezeten, die daar wijn gedronken, die daar spijzen gegeten heeft. Want men zal hem zeggen ; uw gastheer heeft gestolen, dit wist gij; wat hij stal, heeft hij verkocht voor geld, dit wist gij ook; voor dat geld, dat

bij door of ten gevolge van diefstal verkreeg, kocht hg wijn, dit wist gij ook; van dien wijn hebt gij gedronken ; dus gij hebt gestolen goed geheeld. Men zal mij toegeven, dat de gevolgtrekking wat ver gezocht is. Maar toch, daartoe moet men komen, indien men eenmaal over de duidelijke woorden der wet henen slapt ; en het zou zelfs niet moegelijk zijn die reeks van zonderlinge gevolgtrekkingen nog verder voort te zelten en vol te houden.

Zie hier een ander voorbeeld ;

De dief heeft zich voor dat geld kleederen aangeschafl; nu wordt medepligtig , ieder die die kleederen verbergt, koopt b. v., wanneer hij maar toevallig de herkomst kent van het geld waarmede men hem betaald heeft, omdat die kleederen zijn gekocht voor ye/rf, omdat dat geld was de opbrengst van gestolen goed. Want als het geld treedt in de plaats van datgene waarvoor men het ruilde , dan treedt ook weder datgeen, wat men zich voor dat geld aanschafte in de plaats van dat geld. Als a gelijk is aan b, en b gelijk aan c , dan is ook c gelijk aan a. l,o» veel is mij van mijne algebraïsche herinneringen nog wel bijgebleven. Waarlijk er is nooit een einde aan.

Of zal men zeggen, dat aan die lieden dan toch zoo veel niet verbeurd is? Het kan zijn; maar het is toch niet altijd zeker, en als men weten wil quid Juris sit, is dit ook eigenlijk de vraag niet.

Maar aangenomen nu , er zij niet veel verbeurd aan die menschen, dan heb ik een ander voorbeeld. Als de man stal, en wat hij slal , verkocht, en het oneerlijk gewonnen geld te huls brengt bij zijne vrouw, en als hg aan haar zijnen misslag in vertrouwen bekend maakt ; dan zal zij , nu zij eenmaal van den diefstal kennis draagt, als zij dit geld bewaart, heelster zijn van gestolen goed en medepligtig aan den diefstal. Haar blijft étSn middel open; zij kan de aanklaagster worden van

haren man ; zij kan hem overleveren aan de handen iler politie; zij kan hem op het schavot en in het tuchthuis brengen; voor dien duren prijs kan zij voor zich vrijheid en strafTeloosheid koopen. Of nog meer, de man zal voor dit geld brood gekocht hebben, om het hongerig gezin mede te laven , en de vrouw en kinderen die van dit brood zullen gegeten hebben , zullen hebben geborgen de opbrengst van gestolen goed , en gestraft worden , als hadden zij gestolen.

Men ziet het, hoe gevaarlek het worden kan de letter der wette veronachtzamen, om eene leer te omhelzen die leidt niet alleen tot ongerijmdheid, maar tot barbaarsch-heid , en tot een spionnen-stelsel, een sieraad, dat ons Strafwetboek waarlijk missen kan.

Vóórdat ik van de woorden van het art. afstap, wil ik nog in het voorbijgaan doen opmerker», dat het spreekt van des c/iose», dat is van xaken. Maar in hoe verre men nu onder die uitdrukking det chos:es ook geld verstaan kan , dit is eene vraag, die ik liefst aan de Fran-sche taalkenners 1er beslissing wil overlaten.

Ten tweede de gefchiedenis der wet.

De zin van het art., bepaaldelijk de beleekenis van het woord ohtemiee wordt vooral duidelijk , en het wordt duidelijk en zeker boven allen twijfel, dat daarmede niet kan zijn bedoeld hij die de opbrengst ontvangt van gestolen goed, of een deel daarvan, als men raadpleegt de geschiedenis van het art. , en als men daardoor te welen komt hoe en ïcaarom dit woord er is ingekomen.

En die geschiedenis en die redenen kan men leeren uit het rapport in de vergadering van het wetgevend lig-chaam van 13 Februarij 1810, uitgebragt, zoo als dit wordt medegedeeld bij Locré, XV, 131, en uit hetgeen er van gezegd wordt bij Chauveau en Faustin, I, 171.

Hel komt hierop neder.

liet wetboek van 1791 strafte alleen den heler van

geatalen g^oed; de wetgever van 1810 begreep, en begreep te regt, dat men zieh ook kan schuldig maken aan het helen van goederen, die verkregen zijn door andere mis-drijoen , b. v. door opligting, door de moedwillige vernieling van roerende of onroerende goederen, door brandstichting, enz.; en dat in alle die gevallen de heler niet minder strafbaar zijn moest dan bij diefstal.

Daarom werd het art. gesteld in meer algcineene uitdrukkingen dan dat van het wetboek van 1791 : a on a dû déterminer une nouvelle redaction dans des termes généraux qui puissent embrasser tous le» ca»f — on élague ce qui est vague, et l’on dit beaucoup plus, puisque l’on exprime tout ce qui peut avoir été détourné ou obtenu à l’aide d’un crime ou de'lit (/uelcoiujue. »

Om aan dat doel te voldoen kwamen bepaaldelijk in het art. de woorden ohtenueg à l’aide d’un délit ou d’un crime; enlevées schijnt nu meer bijzonder te zien op diefstal; détournées op opligting, misbruik van vertrouwen en dergelijke misdrijven, obtenues eindelijk op alle andere misdrijven; zoodat dit woord obtenues, wel zeer verre van te straflen hem die heelt de opbrengst van gestolen goed , op diefstal in het geheel van geene toepassing is , en bij gevolg ook niet op opbrengst van gestolen goed.

In denzelfden zin nagenoeg worden die verschillende woorden, waarschijnlijk om diezelfde redenen , opgevat door Meklin t. a. p. n». 1. Men moet, zegt hij, het art. zoo begrijpen, als stond er: «choses enlevées à l’aide d’un vol, choses détournées à l’aide des abus de confiance prévus et punis par les art. 406—409 , choses obtenues à l’aide de l’escroquerie prévue et punie par l’art. 405. »

Schoon mij voor het overige vereenigende met de verklaring van Merlin, zou ik echter betwijfelen de juistheid zijner onderscheiding tusschen misbruik van

vertrouwen en opligting. Doch dit doet minder ter zake ; want zijne lezing en de mijne leiden op het punt guod quaeritur tot dezelfde uitkomst, dat het woord oblenuet niet ziet en niet zien kan, noch op gestolen goed, noch op de opbrengst daarvan.

Laat ik hier ten slotte nog bijvoegen de vrij opmerkelijke omstandigheid , dat de Staatsraad Faure, waar hij in zijn exp. des motifs de toelichting geeft van art. 6*2, even als alle de anderen die ooit over het art. hebben geschreven of gesproken, ook alleen gewaagt van receleur» d^objets volés.

Eindelijk de ratio legis.

Waarom straft de wet den heler van gestolen goed? Waarom straft zij hem zoo streng? Waarom is ons oud Nederlandsch spreekwoord, dat meer bewijst voorde zedelijkheid onzer voorouders, dan voor de juiste regtskundige begrippen van den uitvinder, de heler is zoo goed als de steler, door NAPOLEON’S slechtste wetboek tot wet verheven?

Niet om het onwettig voordeel, dat de heler daaruit geniet; want ik heb het reeds gezegd, dat voordeel heeft met de strafbaarheid van den heler niets gemeens ; en het is bekend , het is een algemeen aangenomen regel van jurisprudentie zoo wel in Frankrijk als bij ons , 'de opkooper van gestolen goed is strafbaar alleen omdat hij opkocht ; hij is niets minder strafbaar, al heeft hij ook voor het goed den vollen, werkelijken prijs betaald , ja zelfs meer dan dit, en al heelt hij, in plaats van met winst, met verlies verkocht; want altijd heeft hij gekocht, en geheeld, en daarom straft hem de wet, zonder zich met de bijzonderheden of met de uitkomsten van dien koop in te laten.

Even zoo hij die eenvoudig voor den dief bewaart of verbergt, wat deze stal, zonder eenig voordeel voor zich; genoeg, hij verborg gestolen goed, en dit is het wat de wet straft.

En hiermede vervalt dan ook de tegenwerping, die men anders misschien zou kunnen maken ; of gij bet gestolen voorwerp zelf hebt gestolen of de opbrengst er van, dit is geheel onverschillig ; in ieder geval hebt gij u wederregtelijk verrijkt of kunnen verrijken ten gevolge van den diefotalwant nog eens dit voordeel, die winst doet niets hoegenaamd af tot de strafbaarheid ; bet is niet het onwettig voordeel, maar alleen het bergen en helen, qua talit, dat de wet straft. En evenmin dus, als de heler, die aantoont geen eigen voordeel te hebben nagejaagd of verkregen, aanspraak mag maken op straffeloosheid; even zoo weinig kan men hem Straßen alleen om dit voordeel ; want medepligtig is niet ieder die door of ten gevolge van een misdrijf is verrijkt geworden ; als medepligtig kan alleen worden gestraft hij, die verkeert in één van die gevallen van medcpligligheid, welke de wet alg zoodanig gtrajt.

Waarom dan wordt de heler gestraft? Daarvoor zijn, als ik mij niet bedrieg, twee redenen; vooreerst omdat bij door te helen en te bergen verijdelt en belemmert de nasporingen der justitie, door aan haar onderzoek het corpiig delicti te onttrekken; en ten tweede, omdat bij aan den bestolen eigenaar de terugvinding van zijn goed moeijelijker, misschien wel ónmogelijk maakt, hem merkelijk benadeelt, en eene soort van werkdadig aandeel neemt aan den diefstal.

Maar die beide redenen vallen weg, zoodra men het art. wil gaan toepassen op hem die beeft geheeld g^dd voortgesproten uit den verkoop van gestolen goed ; want dat geld kan in eenen regtskundigen zin eigenlijk niet geheeld worden; dat geld is door den dief ook niet dadelijk door middel of behulp van misdrijf (à l’aide d’un crime ou délit) onttrokken aan den voormaligen eigenaar, die in niets is te kort gedaan of bedrogen, die voor zijn geld , dat bij met eigene handen vrijwillig gaf de waarde

~ 15 —

heeft genoten, die daarmede betaalde, wat hÿ vrijwillig kocht, schoon dan ook a non domino; die redenen vervallen, als men ze toepast op hem die zich met dat geld laat betalen, of die op eene andere wijze, det bewust zelfs, een gedeelte daarvan aanneemt.

Want als eenmaal de diefstal volvoerd is, en het gestolen voorwerp verborgen of weerloos gemaakt, dan zal dat geld noch den bestolen eigenaar, noch de justitie brengen op het spoor der misdaad; en dan is het voor beiden, zoo wel tot ontdekking der misdaad, als tol herstel van het door de misdaad geleden nadeel, volmaakt onverschillig, in welke handen zich dat geld bevindt.

Art. 62, en dit is het besluit van het lot hiertoe ingestelde onderzoek, gedoogt derhalve niet, noch naar des-zelfs woorden, noch naar deszelfs geschiedenis , noch naar deszelfs geest en doel, dat men deszelfs strafbepaling uitstrekt tot de zoogenaamde helers en bergers van de opbrengst van gestolen goed.

Er is echter nog een ander art. in den C. P., waarin gewaagd wordt van medepligtigheid door helen, en wel bepaaldelijk in zake van diefstal of arglistige ontvreemding.

Ik bedoel art. 380. Moet dan ook soms dit art. leiden tol de aanneming van eene andere leer? Ik geloof het niet; ik geloof integendeel, dat de aandachligc lezing van dit art. allen mogelijken twijfel moet wegnemen; en ik word door dit art. in mijne meening niet weinig versterkt.

Daar wordt geleerd , dat de ontvreemdingen tusschen man en vrouw, en tusschen digte bloed- of aanverwanten niet zullen worden gestraft als diefstal, en er wordt bijgevoegd; «à l’égard de tous autres individus qui auraient récélé ou appliqué à leur profit tout ou partie DES OBJETS volés, üs Seront punis comme coupables de vol.»

— 7ü —

Het is zeer duidelijk , dat de wet hier op het oog heeft de zoogenaamde medepligtigen van art. 62 , de vreemde helers die zich niet mogen beroepen op de uitzondering alleen in het voordeel van echlgenoolen en bloedverwanten ingevoerd ; en hier kunnen wij dus op nieuw vernemen , welke helers de wet in art. 62 heeft willen straflen.

En van wie wordt nu hier gesproken ? van helers mangeld? van helers van opbreng^^t van gestolen goed? neen, alleen van hen, gui auront recelé des objets VOLÉS. De wet, juist omdat zij hier alleen diefstal, en geene andere misdrijven op het oog had , heeft zich bier, zoo mogelijk, nog duidelijker uitgedrukt dan iii art. 62; want hier zegt zij met ronde woorden, wat zij in art. 62 wel buiten twijfel reeds heeft te verstaan gegeven, maar toch in minder stellige woorden uitgedrukt, dit namelijk, dat zij als helers alleen straft hen, die hebben geborgen des objets voies.

Laat dus al art. 62 eene andere uitlegging toe, zijn de woorden van art. 62 al min of meer dubbelzinnig (dat ik echter niet geloof} , en wil men verklaring en opheldering zoeken in art. 380, dan leert men daar, dat bet de heler is van het gestolen voorwerp alleen , die ook bij art. 62 gestraft wordt.

Het is waar, er wordt hijgevoegd in art. 380 of hij die tot zijn voordeel heeft aangeivend {appliqué à sou profit); maar wat? al weder alleen des objets volés; en ook daarbij wordt al weder uitgegaan van het natuurlijk en reglskundig beginsel , dat ik moet geweest zijn in het wederregtelijk bezit van het gestolen voortverp; want hoe toch zal ik tot mijn voordeel kunnen aanwenden iets dat nooit in mijn bezit, of onder mijn bereik geweest is? — Ik ten minste weet mij dit niet voor te stellen.

Maar genoeg. Ik geloof meer dan noodig is gezegd te

hebben lot lieloog mijner stelling , die inderdaad in mijn oog niet Iwijfelachlig is. Redenen van convenienlie zijn er misschien in dit of dat geval tegen te verzinnen ; maar met de wederlegging daarvan wil ik mij liefst niet bezig houden. Deugt de wet niet, men kan baar ver-anderen; maar de laak des regters is het haar toe te passen, die van ieder regtsgeleerde haar te verklaren, zoo als zij is. Wat mij betreft echter, ik geloof dat de wet in dit opzigt is zoo als zij behoort te zijn; niet omdat men met haar zal kunnen stralfen en beteugelen alle oneerlijke praktijken; doch de wet, die dit oogmerk bereiken kan, zal nog moeten worden uitgevonden; en die dit beproeven wil, zal wel te zorgen hebben, dat hij door te willen wal inderdaad onmogelijk is, niet vervalle in overdrevene gestrengheid, en niet hel ongeluk tiefle, waarbij de misdaad zoekt, en dat hij geene onschuldige slagtoflers make, terwijl hij hersenschimmige misdaden najaagt.

Mij is het voor dit betoog genoeg aangetoond te hebben, dat het eerste arrest van den Hoogen Raad aan de wet eene juisle , reglskundige en goede uitlegging heeft gegeven. Ik kan dwalen; maar velen, geloof ik, zullen mijne dwaling deelen. Reeds heb ik den Heer Advokaat-Generaal Arntzenius , die vroeger de andere leer omhelsd had, in eene openbare teregtzilling hooren verklaren, dat hel arrest van den Hoogen Raad hem had overtuigd , dat hij gedwaald had. Ik heb het gevoelen ingewonnen over dit arrest van tien mijner mederegls-geleerden in deze stad , in verschillenden stand en betrekking geplaatst, en allen hebben mij eenparig verklaard, dat, naar hunne meening, het arrest van 1842

GOED GEWEZEN IS.

BIJLAG RN.

!• Arrest, van 21 Junij 1842.

De Hooge Kaad, enz.

Overwegende, dat het derde middel van cassatie, bij voormelde memorie van den l’jgc. - Gen. te Utrecht aangeveerd, betreft het ontslag van alle rcglsvcrvolgiiig van M. P, DE Visser, bewerende de req., dat de bij het aangevallen arrest ten haren laste als bewezen aangenomene daadzaken daarslcldm de medepligtighcid, vermeld bij art. 62 Strafr.j 0. dat die daadzaken daarin bestaan, dat zij kennis van den diefstal heeft gedragen ; dat zij die wetenschap zoo in regten als daar buiten heeft ontkend ; dat zij het voorstel van de eerste veroordeelde, om het horlogic, hetwelk laatslgcmeldc aan Boeken had ontnomen, aan hem terug te brengen, heeft vaii de baud gewezen, zeggende JuZ men dan zoude denken, dat zij het gestolen had, en eindelijk , dat de gestolene voorwerpen met haar mede weten door de tweede veroordeelde zijn verkocht, en dat deze gereq. een gedeelte heeft genoten van den verkoopprijs van de gestolene voorwerpen;

0. dat art. 62 Strafe, bepaalt, dat degenen die met weten gestolene goederen, of welke bij wege van misdaad of wanbedrijf onderschept of verkregen zouden mogen zijn, in het geheel of ten dcele geheeld of verborgen {récélé} zullen hebben, als medcpligtigen aan die misdaad of dat wanbedrijf gestraft zullen worden ;

0. dat, het aangevallen arrest inhoudt, dat ten processe niet is bewezen, dat M. P. DE Visser, de gestolene voorwerpen aan Boeken zoude hebben afhandig gemaakt, dezelve in haar bezit genomen of geheeld of verborgen zoude hebben ;

0. dat geene der als bewezen aangenomene daadzaken valt in de termen van voormeld art. 62, en dat bepaaldelijk door het medegenot der gelden, van den verkoop der gestolene voorwerpen herkomstig, die voorwerpen niet zijn geheeld noch verborgen ;

0. dat, vermits de Wetgever bij art. 62 bepaalde daadzaken heeft opgegeven , door het bedrijven van welke men moet geacht worden zich mc-depligtig te maken aan een misdrijf, hetwelk reeds is volbragt, het den Regler niet vrijstond, om die bepalingen verder uit te strekken , en daaronder te begrijpen daadzaken, welke bij het aangchaalde artikel niet vermeld worden;

O. dat, hoe laakbaar ook het gedrag van voormelden M. P. DE VISSEB geweest is, hetzelve echter niet valt in de termen van cenige Strafwet, en dat zij dus te regt bij het aangevallen arrest van alle regtsvervolging te dier zake is ontslagen ;

Verwerpt het gedaan beroep in cassai ie enz.

— 79 —

2' Arrest, van G November 1844.

De Hooge Haail, enz. Overw., dat voor beide de req. als 3* middel van cassatie is aangevoeld, beweerde schending van art. 62 Strafr., op grond dat (volgens die wetsbepaling) als mede^Zigitg/ietd aan dief stal sSechls zoude kunnen worden aangemerkt het des bewust helen van de gestolen Doorwerpen Delre, geenszins van derzeher opbrengst; en dat echter hij het beklaagde arrest, met schending van dat beginsel, ten onregte is aangenomen , dat heide rcq. in meerdere of mindere mate van de gcslolcne goederen hebben genoten , met bewustheid van derzelver misdadige herkomst, en alzoo als strafbare mcdepligtigen met weten hebben geheeld goederen door diefstal verkregen •,

0. te dien opzigle, dat bij art. 62 van hcfWelb. van Strafregt, wordt gestraft het des bewust geheel of gedeeltelijk helen van goederen, niet slechts weggenomen of onttrokken maar ook verkregen door middel van misdaad of wanbedrijf; dat al deze bewoordingen in het algemeen en zonder onderscheiding worden gebezigd, ten aanzien van misdaden en wanbedrijven ; dat hoewel, naarmate van den vcrschillcodcn aard der misdrijven, die uitdrukkingen meer eigenaardig deze of gene dcrzelve betreffen, de Wet zelve echter geene genoegzame aanleiding geeft, om de eerste f^enleDêes') uitsluitend te moeten beperken tot diefstal, de overige [dl tournées ou obtenues) lot andere bepaalde misdrijven, en dat eindelijk de opbrengst van gestolene en Derkochte goederen is cene zaak eerkregen niet slechts door het Derkoopen, maar wel in de 1' plaats door het ontvreemden dier goederen, en derhalve door middel van misdrijf ; 0. dat deze, met de algemcene beginselen van Slrafrcgt overeenkomende, uitlegging van art. 62 Strafr. wordt bevestigd door de vergelijking der tweede zinsnede van art. 380 van hetzelve Wetb., alwaar door den-zelfden Wetgever, in plaats der in art. 62 in cenen algemeenen zin genomen uitdrukking recelés, wordt gebezigd, hetzelfde woord in eene meer beperkte betcekenis, met bijvoeging van ou appliquer à son profil; 0. dat daartegen niet strijdt het oogmerk der strafbepaling van meergenoemd art. 62 het roorkomen der belemmering van de opsporing der misdrijven, naardien de opsporing in het bijzonder van cenen diefstal wordt bcnioeijelijkt door het elders verbergen, niet slechts van het gestolene zelf, maar ook van de opbrengst daarvan, en daarentegen het aanwezen wel in de eerste plaats van ontvreemde voorwerpen zelve , maar bovendien ook van derzelver opbrengst zeer ligt kan verstrekken tot opsporing en ontdekking van cenen diefstal ;

0. dat derhalve ook dit middel van cassatie Is onaannemelijk, en dat er door den Hoogen Raad geene andere redenen zijn gevonden, waarom hel beklaagd arrest zoude behooren le worden vernietigd ;

Verwerpt de gedane voorziening in cassatie, enz.

REGTSGESCHIEDENIS.

Üijdrage tot de kennis van ket Grieksc/ie Staatsregt, voornamelijk zoo als ket is vastgesteld in de tegen-woordige Staatsregeling, door M''. J. de Witte vak Gitters, Advokaat te ’s Gravenbage.

Opmerkelijk is het verschijnsel dat het geschreven staatsregt der Europische volken meer en meer op den-zelfden leest geschoeid wordt; zoodat de uilerlijke vorm der Staatsregelingen, de onderwerpen daai in behandeld , en vooral de wetlelijke bepalingen veelal dezelfde zijn.

Als men dien toestand vergelijkt met hetgeen vroeger plaats greep , toen bÿna elke Natie hare eigene Staatsreg-telijke instellingen had, verschillend van alle anderen; zoo kan men daaruit met grond verwachten dat de theorie van het Staatsregt op weg is van niet meer op een oppervlakkig empirisme te moeten steunen; maar allengs-kens een breeder veld van waarneming voor zich geopend zal zien en meer dan vroeger gelegenheid hebben zich van het doeltreffende eens maatregels te overtuigen.

Daarom is het van belang de aandacht te vestigen op de voortplanting der staatsregtelijke denkbeelden bij de verschillende volken, en te welen van waar zij die hebben ontleend, vooral zoo de Grondwet van ons eigen land eene der bronnen is geweest. Dit is het geval met de onlangs vastgeslelde Grieksche Staatsregeling ; hoewel de ontwerpers onze Grondwet zelve niet hebben geraadpleegd, maar meestal de Belgische Constitutie hebben gevolgd, die als eene ontwikkeling van de onze te beschouwen is (1). Opmerkenswaardig is vooral de overeenkomst, op verschillende belangrijke punten, tusschen

(1) De Belgisclie Grondwet wordt, gclooven wij, hier le lande minder gekend dan zij verdient. Aan te hevelen is de uitgave met nolen onder den titel: Code Constilutlonnel de la BelgiqiteexpUqué par ses motifs et pur des e.remplcs. Rruv. 1837.

Zij is 00k geplaatst vóór de Brnsselsebe uitgaaf van I’AILLIEI van 1834.

-Si

de Grieksche fen Belgische) Staatsregeling en het voorstel op 10 December 1844 door eenige leden der Tweede Kamer hier te lande gedaan. Wÿ meenen daaruit te kunnen afleiden dat dit voorstel niet de vrucht is van bloote bespiegeling, maar dat de ontwerpers ook in aanmerking hebben genomen hetgeen eene bijna vijftienjarige proefneming in België omtrent de toepasselijkheid dier bepalingen geleerd heeft. Wij hopen tevens dat deze opmerkingen mogen beschouwd worden als beweegredenen om alle krachten in te spannen ter verdere ontwikkeling en verbetering onzer Staats-regterlijke instellingen, opdat het er niet mede ga als met onzen handel ; waaiin wij het voorbeeld hebben gegeven, en aan anderen gelegenheid geschonken tot het verkrijgen van ondervinding, die wij zelve daarmede, naar het schijnt, niet hebben kunnen opdoen.

Wij hebben getracht in dit opstel den toestand van het tegenwoordige Grieksche Staatsregt te doen kennen, en geven daartoe vooreerst : een kort overzigt van hetgeen van het uitbreken van den opstand af tot de laatste omwenteling is geschied met betrekking tot het geschreven Staatsregt. Vervolgens vermelden wij de hoofdtrekken der gemeentelijke instellingen in Griekenland , die reeds onder de Turksche heerschappij bestonden, en sedert behouden zijn. Daarna geven wij een verslag van hetgeen ons het belangrijkst is voorgekomen in de geschiedenis van de afzonderlijke bepalingen der nieuwe Staatsregeling, met verwijzing naar de Belgische Constitutie, de Fransche Charte van 1830 en het hier te lande gedane voorstel op die punten, waar het ons voorkwam dat zoodanige verge-Igking stof geven kon tot verder onderzoek. Ten slotte deelen wij de voornaamste bepalingen mede der wet op de verkiezing der volksvertegenwoordiging, die te gelijk met de Staatsregeling is vastgesteld.

Wij hebben ons met voordacht onthouden in eenige Themiii, Vl 1). 1 St 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G

bcsclioiiwing te treden over den toestand der partijen in Griekeidand, Dit zoude niet alleen te ver hebben geleid, maar daar behoort ook vrij wat meer kennis toe van zaken in het algemeen en van Griekenland in het bijzon der dan wij bezitten. Men zoeke hier dus niets meer dan eeue poging om de vorderingen der Grieken in het Staatsregt zoo als die blijken uit hunne Staatsregelingen verdere wetten, aan de lezers van dit tijdschrift bekend te maken. Hen, die meer van de Staatkundige gesteldheid der partijen willen weten, kunnen wij intusschen verwijzen naar twee artikelen in het Blacktvood’s Edinburgh Magazine (1), waarvan het eerste zich daardoor aanbeveelt dat het in het Engelsch gedrukt was vóór de laatste omwenteling: en die omwenteling daarin als kort op handen en onvermijdelijk wordt voorgesteld. In eene der laatste nummers van den vorigen jaargang der Beeue d:'i deu-e Monde* is insgelijks een zeer belangrijk opstel gt'plaatst (21, geschreven door den Heer Duver-GiER DE Hacranne, die Athene kort na het aannemen der Staatsregeling heeft bezocht.

Wij hebben ons bediend van eene Engelsche vertaling der Staatsregeling en der wet op de verkiezingen, die te Athene is uitgegeven. Eene vertaling daarvan hebben wij gemeend als Bijlage te moeten geven om een overzigt over het geheel te verschallen en den lezer gelegenheid te geven om te zien welke punten door ons met stilzwijgen zijn voor-^Ü gegaan , en welke door de ontwerpers zijn achterwege gelaten. Het ligt in den aard der zaak dat die vertaling niet altijd woowlelijk met het oorspronkelijke zal overeenkomen ; wij hebben getracht ons zoo na mogelijk aan

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Vertaald in de Reime Britannique^ onder de titels: Le Bilan du roi Ûthon (October 1843), en Affaires de la Grèce (Jnlij 1844), Lezens-waardig is ook het opstel in hetzelfde Tijdsehift: Statistique du Royaume de la Grèce (Aujpislus 1812).

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;De la situation actuidle delà Grèce et de son avenir.

de Eiigelsche overzetting te houden. De geschiedenis der beraadslagingen is ontleend uit de gewone berigten in de ^usburger j^Hg'emeine Zeitungen uit eene reeks van artikelen in de Byvoegsels van dat blad opgenomen (1).

Wij vangen aan met een overzigt van het omtrent het geschreven Staatsregt in Griekenland voorgevallene van den tijd af dat de eerste vijandelijklieden tegen de Turken

Dadelijk na het uitbreken van den opstand in Morea kwam er eene voorloopige Nationale vergadering bijeen te Ralamata, onder den naam van Senaat van Messenia (9 April 1821). Op die bijeenkomst kon natuurlijk niet veel anders worden verrigt dan het beramen van middelen om eenige eenheid in het voeren van den bevrijdingsoorlog te brengen. De door de vergadering benoemde voorloopige raad van uitvoering begon echter reeds het bestuur eenigzins te regelen,

[n het volgende jaar (1822) werd door de Nationale vergadering te Epidauros eene Staatsregeling vastgestehl. Twee Staatsinagten werden daarbij erkend ; de toet^evende en de uitvoerende. De wetgevende magt was opgedragen aan een Senaat ; het uitvoerend bewind was in handen van eenen raad onder voorzitting van Maurokordatos.

Dezen werd kort daarna (Maart 1823) in de Nationale vergadering te Aslros het bewind ontnomen, voornamelijk door Mauromichali en Rolokotroni , die President en vice-President werden van den raad van uitvoering. Die raad hield toen zijne zittingen te Nauplia ; de wetgevende Senaat bevond zich te Argos.

Gedurende de twee volgende jaren beletleden de oneenigheden tusschen de verschillende partijen en de inval van iBRAnnu-pacha in Morea het houden eener

(1) Onder den titel : Die Loge ron Griechenland, te vinden in de Bij'ufjrscls van de vier eerste maanden van 1844.

— 84 —

Nationale vergadering. In 1826 eerst werd eene bijeenkomst, weder te Epidauros, gehouden ; de Regering werd opgedragen aan eene wetgevende vergadering, en eene Commissie van uitvoering, onder voorzitting vanNoTARAs. Ægina werd tol zetel van de wetgevende en uitvoerende magt gekozen. De Afgevaardigden der Peloponcsisehe partij vergaderden evenwel te Hermione.

In hel volgende jaar kwam eene verzoening tusschen de partijen lot stand, voornamelijk door de bemoeijin-gen van Lord Cochrane en Sir Richard Church. Op de Nationale vergadering te Troezene, werd Kapodistrias tot President benoemd (14 April 1827), en eene Staatsregeling vastgesteld. Daarin werden drie Staatsmagten erkend : de wefgeeende , uit te oefenen door den Senaat ; de 11 it voerende , uit te oefenen door den President ; en de rey-terlijke, uit te oefenen door onafhankelijke regtbanken.

Kapodistrias, die zich op het oogenblik zijner benoeming te Parijs bevond, kwam naauwelijks aan het Bestuur of hij veranderde de geheele Staatsinrigting, en kende zich zelven de hoogste magt toe (1828), die hij uitoefende in eenen raad van zeven en twintig leden, die den naam droeg van PanheUenion.

Hij kon evenwel geen weerstand bieden aan den alge-meenen wensch tot het bijeen roepen van eene Nationale vergadering. Deze kwam dan ook te Argos te zamen (23 .lulij — 18 Augustus 1829), en stelde in de plaats van het Pan/iellenion eenen Senaat, uit even veel leden bestaande.

Het is gedurende het beslaan van dezen vorm van Bestuur dal door de Conferentie le Londen de Kroon van Griekenland aan den legenwoordigen Koning der Belgen werd opgedragen (2 Februarij 1830), die haar eerst aannam en vervolgens weder weigerde (21 Mei). Deze handelingen hadden echter geenen invloed op den uilerlijken vorm van bestuur. Eerst een geheel jaar later, na het vermoorden van Kapodistrias (9 October 1831) ontstond

(lauiiii eene verandering door hel benoemen, door den Senaat, van eene voorloopige Commissie van uitvoering (Augustinus Kapodistrias, Kouokotroni en Koletti), Üc keus van den eersten lot provisionelen President werd daarop in de Nationale vergadering te Argos doorgedreven (20 December 1831); doch de partijen waren zoodanig op elkander verbitterd dat de opdragt der Kroon aan den Prins Otto van Beijeren noodig was om de rust cenigzins te herstellen (Protocol van 7 Maart 1832), hoewel de burgerkrijg eigenlijk eerst ophield, nadat de, ook door de Nationale vergadering, benoemde Koning (8 Augustus 1832) le Nauplia voet aan wal had gezet (6 Februarij 1833).

Van dit oogenblik af lot de meerderjarigheid des Konings, is Griekenland bestuurd geworden door do Beijersche Ministers vos Maurer, den Graaf vos Armass-PERG en vos Rudhart. Eene Staatsregeling was er niet, zoodat alles aan de willekeur der regering was overge-lalen. Hoeveel misbruik zij daar ook van hebbe gemaakt, is echter (gelijk dan ook wel niet anders kon) een aanvang gemaakt met eene organisatie van het bestuur. Het muntwezen is geregeld geworden, buitenlandsche betrekkingen zijn aangeknoopt door hel zenden van gezanten naar de voornaamste hoven van Europa en het aanstellen van Consuls in alle landen. Het innerlijke bestuur werd geregeld door de instelling van een Staatsraad; de invoering eener regterlijke organisatie en eene wet op het Notaris-ambt (2 Februarij 1834), en van wetboeken van Strafregt (30 December 1833); van Regts- (14April 1834) en Strafvordering (1) (22 Maart 1834). De Grieksche

(1) Het handelsrcgt wordt geregeld door den Franschen Code de Commerce ; het Burgerlijk regt door de gewoonte ; zeer wenschelijk is de invoering eencr wet over den eigendom, vooral van landerijen, daar de onzekerheid, waarin de eigenaars verheeren, veel toebrengt tot de weinige uitbreiding, die de akkerbouw verkregen beeft.

Kerk werd ondereen bestuur gesteld onafhankelijk van den Patriarch te Constantinopel, zonder dat echter daaruit eene scheuring ontstond. Tot grondslag van den vorm van bestuur is genomen de reeds bestaande gemeentelijke instellingen, waarop wij later nog zullen terugkomen. Eindelijk werd de vrijheid der drukpers erkend.

Het is misschien niet onbelangrijk om hier aan te toonen hoe het bestuur der geldmiddelen veel te wen-schen overliet. Dit blijkt uit de volgende vergelijking der inkomsten en uitgaven:

bedroegen dan die in 1833, niettegenstaande in laatstgenoemd jaar de behoeften grooter waren, vooral door het bestaan der onregelmatige troepen. Deze vermeerdering was temeer onvergeeflijk, omdat er misbruik werd gemaakt van den goeden wil en de goede trouw des volks , die in 1833 zoo helder was uitgekomen. De inkomsten voor dat jaar waren geraamd op crer millioenen drachmen (I ) men kon echter op niet meer dan drie rekening maken, daar de regering de weigerachligen tot betaling moei-jelgk daartoe kon noodzaken. En evenwel was de geestdrift zoo groot en hel vertrouwen, dat nu eindelijk rust zoude komen, zoo sterk, dat de boven vermelde som van meer dan zeven millioenen werd gestort (2).

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Eene draclimc is ongeveer ƒ0,4.5.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Volgens de berigten in het begin van Jannarij dezes jaars hier ontvangen, is wederom de ontvangst der belastingen grooter geweest dan men zieh voorsleble.

Korl nadat de zetel van het bestuur van Nauplia naar Athene was verplaatst (10 Januarij 1835) werd de Koning meerderjarig (1 Jung). Deze stelde den Graaf voy Arma.ss-PERd wederom als eersten Minister aan; en regeerde voorts geheel en al willekeurig. De opgave der inkomsten en uitgaven werd in 1837 voor het laatst gedaan, eu sedert de Koning zelf het bestuur in handen had genomen, is niets daaromtrent openbaar gemaakt.

Intusschen was de leening van GO mill, franken, door Frankrijk, Engeland en Rusland gewaarborgd, geheel en al verslonden ; de finantiële ongelegenheid steeg ten top ; en eindelijk deden de zoo even genoemde Staten eene nota den Koning overreiken (5 September 1843) , waarin op betaling werd aangedrongen, de verwijdering der vreemdelingen uit de ambten geëischt en het bijeenroepen eener Nationale vergadering gevorderd. Het gevolg daarvan was het uitbarsten der zamenzwering onder leiding van Kalergis en MAKRYJANisis (15 September), en het bijeenroepen der Nationale vergadering, die kort daarna geopend werd (20 November), In deze vergadering is de tegenwoordige Staatsregeling ontworpen, en aan den Koning voorgelegd, die haar met eenige wijzigingen aannam (18 Maart 1844). Tevens zijn door haar vastgesteld de wet op de verkiezingen, en nog eenige andere besluiten genomen, waarvan wij de voornaamste zullen doen kennen.

Vóórdat wij overgaan tot het opgeven der hoofdlrekken der Staatsregeling,in die Nationale vergadering vastgesteld, zullen wij eerst eenig denkbeeld trachten te geven van de provinciale en gemeentelijke instellingen in Griekenland. Deze te kennen is hier van belang; omdat, zoo als reeds is opgemerkt, daarop steunt de geheele innerlijke inrigling van het bestuur; in de Staatsregeling zal men dan ook gedurig de blijken vinden van het gewigl. dat aan het in aanzien blijven dier in.sleUingen wordt

gehecht; hij het gewone vercischte lot het hekleetlen van ambten dat men in het genot zij van de Stualxburger-lyke regten , is altijd hel genieten der gemeetitelijke regten gevoegd ; en van de leden der Kamer wordt zelfs geëischt dal zij eenige tijd burgers zijn geweest van eeno gemeente in eene bepaalde provincie. Vooral ook zijn die instellingen merkwaardig, omdat het voornamelijk aan hunne kracht te danken is dat Griekenland zijn onafhankelijk bestaan behouden heeft onder zoo vele schokken en bij de vernietigende werking van vijandige partijen.

Die onafhankelijkheid en zelfstandigheid der provinciale en gemeentelijke besturen is in Griekenland gelukkig onder de Turksche overheersching kunnen blijven bestaan, daar dat volk dienzelfden vorm van bestuur had aangenomen, en daaraan misschien voornamelÿk to danken heeft dat het nog niet onder den invloed van innerlijke en uitwendige oorzaken bezweken is (1).

De gemeenten ^Detnoi) in Griekenland zijn verdeeld in drie klassen; de eerste bevat diegene wier bevolking

(1) Wij kunnen ons niet weèrlioudcn hier eene plaats aan te halen, uit het werk over Amerika van TocoDEVlLlE, die ook aandringt op het nut der decentralisatie in dit opzigl ;

«J’ai visité les deux nations qui ont développé au plus haut degré le système des libertés provinciales (communales) et j’ai écouté la voix des partis qui divisent ces nations.

Kn Amérique j’ai trouvé des hommes, qui aspiraient en secret à détruire les institutions démocratiques de leur pays. — En Angleterre j’en ai trouvé d’autres, qui attaquaient hautement l’Aristocratie — je n’en ai pas rencontré un seul, qui ne regardât la liberté provinciale comme un grand bien.

J’ai vu dans ces deux pays imputer les maux de l’état à une infinité de causes diverses, mais jamais à la liberté communale.

J’ai entendu des citoyens attribuer la grandeur ou la prospérité de leur pays à une multitude de raisons — mais je les ai tous entendu mettre en première ligne et classer à la tête de tous les autres avantages la liberté provinciale.» De la démocratie en Amérique, in het chap. des ffets politiques de la décentralisation administrative auT ÿtals-Unis.

grooler is dan 10,000 zielen; de tweede die van 10,000 tot 2,000 ; de laatste die onder de 2,000.

Elke gemeente wordt bestuurd door eenen Demarcbos; eenigeParédroi (Assessoren), zes in getal; en den gemeenteraad , bestaande uit achttien leden in de gemeenten der eerste klasse.

De wijze van verkiezing zal genoegzaam kunnen gekend worden door de vermelding van hetgeen in de provincie (Parédria) Attica geschiedt. Deze provincie is verdeeld in zeven Deinoi : Athene, de Piraeus, Kekropia, Marathon, Phyle, Laurion en Kalamos,

Te Athene wordt de gemeente raad gekozen door de stemgeregtigdeburgers; d. i. alle zonder onderscheid (behoudens de gewone) uitzonderingen van veroordeelden , zinneloozen enz.) mits zij den ouderdom van vijf en twintig jaar hebben bereikt, en eenig vast goed bezitten of directe belasting betalen. Vóór dat zij hun votum uitbrengen zijn zij verpligt te zweren : dat zij geen geld of geschenken hebben ontvangen, of zich op eenige andere wijs, middelljk of onmiddelljk, hebben laten omkoopen. Deze stemgeregtigden leveren geteekende lijsten in, waarop zes en dertig personen zijn opgenoemd. De achttien, die de meeste stemmen op zich vereenigen, worden natuurlijk benoemd , de achttien naast bij komende zijn bestemd om eene tusschen tijds ontstane vacature te vervullen.

Deze gemeente-raad vergadert met de achttien meest belaste ingezetenen onder voorzitting van den Gouverneur der provincie tot het kiezen van de Parédroi en den Demarcbos. De eersten worden bij meerderheid van stemmen verkozen (de Gouverneur stemt niet mede), en voor Demarches worden drie Candidaten aangewezen, waaruit de Koning eenen benoemd.

In de andere gemeenten van Attica geschieden de verkiezingen bijna op dezelfde wijze, ook onder voorzit-

90 —

ling van den Gouverneur ; alle magistraatspersonen, zonder onderscheid worden daar door de burgers zelve gekozen, zonder eenige tusschenkomst des Ronings.

Deze gemeentelijke besturen hebben bijna geheel de regeling hunner huishoudelijke belangen en zelfs eenige regtsmagt in politie-zaken. Een Demos is tot schadevergoeding gehouden in het geval van diefstal en roof en ook van moedwilligen doodslag of verwonding; eene verordening, die in den legenwoordigen toestand van Griekenland zeer dikwijls moet worden toegepasl.

Deze inrigting der gemeente-besluren wordt in stand gehouden en versterkt door de Provinciale raadsvergaderingen. De leden worden direct gekozen door die slem-geregtigden in de Demoi, welke vijftig drachmen in de directe belastingen betalen.

Een Demos der eerste klasse zendt drie , cen der tweede twéé en der derde ééneu afgevaardigde. Zoo bestaat b. v. in Attica de raad uil twaalf leden die voor zes jaren verkozen worden.

Deze raden vergaderen eenmaal ’sjaars, en kiezen een voorzitter en een secretaris uit hun midden ; de Gouverneur der Provincie heeft slechts het regt om de vergadering bij te wonen. Hunne werkzaamheden bestaan in het beoordeelen der begroetingen der Demoi; het beslissen over den aanleg en het onderhoud der publieke werken in de Provincie en het vaststellen der daartoe benoodigde belastingen ; het toezigt over scholen , hospitalen , caser-nen en gevangenissen.

Ook is hun nog eene administrative regtsmagt toegekend, die hun, zoo als wij straks zien zullen, binnen kort ontnomen zal worden.

Na de zitting zenden zij hunne besluiten naar het Ministerie van Binnenlandsche Zaken om aan de goedkeuring des Ronings onderworpen te worden.

De leden der gemeente- en provinciale besturen genieten

geenerlei bezoldiging ; zelfs de Demarchoi worden voor hunne bemoeijing niet betaald.

Aan deze zelfstandige, door de ingezetenen zelve gekozene, besturen heeft Griekenland de meeste harer nuttige instellingen te danken; zoo is b. v. het gasthuis te Athene geheel en al uit de opbrengst der plaatselijke belasting opgerigt ; de inrigting van dit gebouw moet W'einig te wenschen overlaten.

Die plaatselijke belastingen zijn voor een land als Griekenland, waar nog niet veel gelegenheid is geweest om kapitalen te verzamelen, zeer hoog. Zie hier de opbrengst in de Demoi van Attica :

Dit is dus meer dan zes drachmen per hoofd ; de alge-meene belastingen bedragen meer dan dertien drachmen voor eiken inwoner.

Een ander, en niet minder heilrijk, gevolg van het zelf werken der ingezetenen ter instandhouding van het openbaar welzijn is de goede wil, die er door levendig word t gehouden om nuttige instellingen krachtig te ondersteunen. Athene heeft ook daarvan een schoon voorbeeld geleverd. Do regering hield het oprigten eener universiteit tegen, zoo dat er zelfs geen gebouw werd opgerigt, hetgeen volstrekt'noodig was om het onderwijs geregeld te geven, en om de verzamelingen van boeken, geschonken door Grieken, in andere landen gevestigd , te plaatsen. Eene

— 92 —

inschrijving werd daarop geopend , en meer dan 50,000 gulden op die wijs zeer spoedig door de Atheners hg een gebragt. De Hoogleeraar Brandis uit Bonn heeft zich bij die gelegenheid zeer verdienstelijk gemaakt, door zijnen invloed ten hove te gebruiken tegen de Beyersche ambtenaren , die de uitvoering van het plan trachtten te beletten.

Wij gaan thans over tot het geven van een overzigt der Staatsregeling zelve met het oog op de Belgische Constitutie, de Fransche Charte en het hier te lande gedane voorstel. Wij voegen daarbij de voornaamste veranderingen die gedurende den loop der beraadslagingen en op aanzoek des Konings zijn gemaakt. In het algemeen moet omtrent de beraadslagingen der nationale Vergadering worden aangemerkt, dat, hoewel zij slechts over eenige punten hebben geloopeu , zij dan niet alleen vrij heftig zijn geweest, maar tevens daaruit gebleken is dat de leden verre van onbekend waren met de grondbeginselen van het Staatsregt ; en dat het getuigenis van allen, die de vergaderingen hebben hijge-woond , eenstemmig luidt, dat daardoor een bewijs is geleverd dat Griekenland zich op het vereischte standpunt bevindt om van eene Volksvertegenwoordiging nut te kunnen trekken (1).

Het spreekt van zelven dat het meest is getwist over de vragen betrekkelijk de godsdienst van Staat , de troonopvolging , het regt des Konings om de senatoren te benoemen en diergelijke; en dat daardoor minder gedacht is aan hetgeen op die instellingen betrekking heeft, die misschien van duurzamer en wezenlijker belang voor de welvaart des volks zijn. Zoo zijn b. v. op éénen dag en

(1) Zoo zij evenwel niet te veel aan den vorm blijven hangen ; de eerste Vergadering in 1844 heeft toch bijna vier maanden lang zich met niets anders bezig gehouden dan met het onderzoek der geloofsbrieven der Afgevaardigden.

zonder discussie aangenomen de arU. 81 —102, waarin onder anderen de bepalingen voorkomen omtrent de Ministers en de Regterlgke magt. Zulk een voortrekken der vragen van den dag boven de zoogenoemde materiële belangen moet bgna altyd plaats grijpen bij een volk, dat zicli nog op den eersten trap zijner staatsregtelijke ontwikkeling bevindt.

De veranderingen, door den Koning voorgesteld, toen bet ontwerp hem werd aangeboden, hebben meest alle betrekking tot de omschrijving zijner grondwettelijke bevoegdheid. Hieromtrent moet nog worden opgemerkt dal bij den aanvang der beraadslagingen eene poging gedaan is door den Heer Metaxas, lid der Vergadering en President van het Ministerie, om toen reeds het ontwerp aan den Koning aan te doen bieden.Daar dezepoging echter niet geschiedde in den vorm van een bepaald voorstel, is geen gevolg daaraan gegeven, zelfs geene melding daarvan in de notulen gemaakt. De Koning is dus eerst na de aanneming door de Vergadering inde gelegenheid geweest zijn gevoelen te uiten. Over het al of niet aannemen der door hem voorgestelde veranderingen is met gesloten deuren beraadslaagd.

De Staatsregeling bevat 107 artikelen en is niet bepaaldelijk in hoofdslukken verdeeld; boven elke reeks echter van bepalingen staat een opschrift. Zie hier deze rubrieken : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

• I. nbsp;nbsp;nbsp;Godsdienst, art. 1—2.

• II. nbsp;nbsp;nbsp;Burgerlÿke regten der Grieken, art. 3—14.

• III. nbsp;nbsp;nbsp;Regeringsvorm, art. 15—21.

• IV. nbsp;nbsp;nbsp;De Koning , art. 22 —36.

• V. nbsp;nbsp;nbsp;Opvolgingen regentschap, art. 37 — 45.

• VI. nbsp;nbsp;nbsp;De Kamer en de Senaat, art. 46—58.

VIL De Kamer der Vertegenwoordigers, art. 59—68. VIII. De Senaat, art. 69—79.

• IX. nbsp;nbsp;nbsp;De Ministers, art. 80—85.

• X. nbsp;nbsp;nbsp;De Regterlijke Magt, art. 86 — 96.

XI Algemeene bepalingen, art. 97 —103.

XII. Bijzondere bepalingen, art. 104—107.

I. Godsdienst. Met voordacht is dit onderwerp het eerst vermeld; èn om de gehechtheid derGrieken aanhunneRerk; én ook omdat de moeijelijkheid dien de overwonnen te worden, ontspruitende uit de betrekking tusschen de Grieksche Kerken de Synode en den patriarch te Gonstanti-nopel. De Oostersche OrthodoxeKerk is dan ook irihet eerste art. totheerschende verklaard, met verbod van prosélytisme tegen haar; en aan het hoofd dor Staatregeiing staat: Is NAAÜB DER HEILIGE, EENSWEZENDE (1) EN ONDEELBARE DRiEëEMiEiD , met welke formule ook elke eed aanvangt. Andere erkende godsdiensten worden geduld , de godsdienstoefeningen zelfs onder bescherming der wet gesteld.

De voorschriften omtrent de godsdienstige belijdenis des Konings en zijn Huis zijn in de afdeeling, die over dezen handelt, opgenomen.

In het tweede art. wordt bepaald dat de Grieksche Kerk , walde teer aangaat, onafscheidelijk zal verbonden blijven met de Kerk van Constantinopel en elke andere die dezelfde geloofsbelijdenis heeft; en dat wel volgens de apostolische en synodale canones en de overlevering ; hetgeen bij het ontwerp is gevoegd op aandrang der orthodoxe partij. Het bestuur wordt echter uitgeoefend door eene onafhankelijke synode van Bisschoppen. Hierdoor is bevestigd geworden hetgeen reeds de Heer Maurer had weten te bewerken : onafhankelijkheid van eenige andere Grieksche Kerk zonder scheuring. Aanleiding daartoe kan ongelukkig evenwel gegeven worden ; daar de synode

(1) Iiicorruplae Trinitaiis indivisa substantia, quae Graeco verbo à/ioovoia recte credciilibus dicitur. I. 2 ÿ,l Cod. de summa Trinitate,

— So

le Conslantinopel verklaard heeft de tegenwoordige inrig-ting der Grieksche Kerk slechts te dulden, zoolang zij de regten eerbiedigt des patriarchs te Conslantinopel omirent de keus der Bisschoppen en de vervaardiging en de verdeeling van het Chrisma.

Eene reeks van artikelen door den Heer Sghinas, Minister van Eeredienst, voorgesteld, betreflende het aantal en de inkomsten der Bisschoppen, bijzondere scholen voor de geestelijkheid, de inrigting der kloosters, de oiiderhan-deliug niet den Patriarch tot erkenning der onafhankelijkheid van de Grieksche Kerk, enz. is niet aangenomen geworden. De Vergadering was van gevoelen dat die onderwerpen lot het gebied der gewone wetgeving behoorden.

II. Burgerlijke regten der Grieken, In deze Afdee-ling worden ook de Staatkundige regten behandeld. Openbare bedieningen kunnen alleen door Grieksche burgers bekleed worden (art. 3). Wie dat zijn wordt aan de gewone wetgeving ter bepaling overgelalen.

De drukpers wordt vrg verklaard (art. 10) ; boven zagen wij dal dit regt in Griekenland reeds bestond. De uitgever van een dagblad moet Grieksch burger wezen, overigens is hij tot geene borgstelling gehouden (ib).

Het onderwijs is vrij ; de Staat zorgt voor het hooge onderwijs geheel , en draagt bÿ tot het instandhouden der scholen in de gemeenten (art. 11). Onteigening ten algemeenen nutte geschiedt in elk geval slechts ten gevolge eener wet en na voorafgaande schadeloosstelling (1)

(1) Const B., art. 11. Nul ne peut-être privé de sa propriété que pour rausc d’utilité publique, dans les cas et de la manière établie par la loi, et moyennant une juste et préalable indemnité.

Voorstel. Art. 117. Niemand kan van zijn eigendom worden ontzetdan ten algemeenen nutte, in elk geval door eene wet te verklaren, en legen vooralgaandc scliadeloosstelling.

(art. 12). Het geheim der brieven is onschendbaar (1) (art. 14). Het regt van petitie aan de regering, overeenkomstig de wet, is gewaarborgd (art 7).

Voorts zijn, in deze Afdeeling, algemeene beginselen van regt opgenomen gelijk aan die in onze Grondwet in het hoofdstuk van de Justitie zÿn vermeld. Op te merken valt de opheffing van slavernij (art. 9), en dat bij het verbod van algemeene verbeurdverklaring van goederen in te voeren, ook nog dat van de pijnbank is gevoegd (art. 13).

Door de beperking van het regt om in Griekenland openbare bedieningen te bekleeden heeft de vergadering zich gevrijwaard voor eene herhaling der moeijelijkheden, die de Beijersche Ministers des Konings hebben veroorzaakt. Voor eene andere vraag is zij op dat oogenblik terug geweken : in hoeverre de zoogenaamde ffeteroch-thonen (de buiten het koningrijk geborenen daarin gevestigde Grieken b. v. de Janariotenquot;) met de Autochthonen of inboorlingen zullen blijven gelijkgesteld, zooals in het Congres te Troezene bepaald was. De naijver tusschen deze is bij de beraadslagingen nog sterk uitgekomen en kan eene rijke bron van twist blijven in het vervolg.

Omtrent het regt van openbare bedieningen te bekleeden is echter door de vergadering nog een besluit genomen, dat zij tot een deel der Staatsregeling heeft verklaard ; de niet opvolging daarvan door de Ministers zal dan ook met schending der Staatsregeling worden gelijk gesteld.

Daarin wordt bepaald : dat de regering dadelijk na de afkondiging der Staatsregeling lot openbare ambtenaren

(1) Const. B., art. 22. Le secret des lettres est inviolable. Le loi détermine quels sont les agens responsables de la violation du secret des lettres confiées à la poste.

Foorstel. Art. 122. Hel geheim der aan den post of andere openbare instelling van vervoer toevertrouwde brieven is onschendbaar, ten zij m de gevallen bij de wet omsebreven.

zal aanstellen hen die de volgende vereischten bezitten;

{en aan de anderen hun ontslag geven) :

• 1®. Inboorlingen en tevens ingezetenen des rijks; zij die deel namen aan den oorlog tot het einde van 1827 ; zij die zich vóór dien tijd in Griekenland hebben nedergezet ; en zij die vóór het einde van 1829 aan eenigen veld- of zeeslag hebben deelgenomen ;

• 2°. de inboorlingen van dat gedeelte van Griekenland, nog onder de Turksche heerscha{)pij, die de wapenen hebben opgevat vóór het einde van 1837, en die ingezetenen zijn van een der Demoi ; benevens hunne kinderen.

Tevens is in dit besluit bepaald : dat zij , die vaii 1827 tot 1832 zich in Griekenland vestigden, eerst Zwee jaren na de afkondiging der Staatsregeling tot eenigen post kunnen worden benoemd; zij die van 1832 tot 1837 zich nederzetteden, na drie jaren, en die van 1837 tot 1841 aangekomen zijn, na vier jaren. Deze bepalingen zijn niet van toepassing op reeds aangestelde officieren in land- of zeemagt of op leeraars aan eenige openbare inrigting van onderwijs.

• III. fiefferingsvorm. Onder dezen minder juist gekozen titel wordt de bevoegdheid der verschillende Staats-magten omschreven; en bepaaldelijk gehandeld over de wetgevende, de uitvoerende en de regterlyke magt^

De wetgevende magt wordt uitgeoefend door den Koning , de Kamer en den Senaat gezamenlijk (art. 15). De Senaat wordt dus in rang beneden de Kamer gesteld (1). Het regt om voorstellen te doen berust zoowel bij de beide Kamers als bij den Koning. De begrootings-wetten, die omtrent verkoop van nationale goederen, de jaarlljksche regeling van zee- en landmagt en de werving

(1) Even als in de Const. B. art. 26. Daar wordt eerst over de Kamers (Titre III. Des pomoirs, Cli. 1 des Chambres') en dan over den Koning en de Ministers (Cli. 2 da Hoi et des Ministres) gcliandeld.

Thémis, Vl I)I. 1 .St. 1845. T

inocleii eerst voor deKamer worden gebragt (ari. 16) (1).

Opmerkelijk is de bepaling dat noch in de Kamer, noch in den Senaat een voorstel kan worden gedaan lot vermeerdering van uitgaven lot het toekennen van bezoldiging, pensioen of eenig persooidijk voordeel hoegenaamd (art. 17).

De ofliciële uitlegging der wellen is aan de welgevende magt zelve voorbehouden (art. 19) (2).

De Koning heeft de uitvoerende magt. De bijvoeging in uitdrukkelijke woorden dat hij die uitoefent door verantwoordelijke, door hem benoemde. Ministers is eene bijvoeging op aanmerking des Konings gemaakt (art 20).

De regterlijke magt wordt uilgeoefend door de regl-banken; (art. 21) op aanmerking des Konings is daarbij gevoegd dal de vonnissen in zijnen naam zullen worden ten uilvoer gelegd.

IV. Be Koning. Op den voorgrond wordt het beginsel geplaatst dat de persoon des Konings,is heilig en on-tehendbaar en zijne Ministers verantwoordelijk (art 22). De vergadering schijnt van de noodzakelijkheid om dit uitdrukkelijk te vermelden doordrongen te zijn geweest, daarbij de laatste voorlezing der Staatsregeling (4 Maart), nadat de aanmerkingen des Konings reeds waren gemaakt, tot de bijvoeging van het woord heilig'nog bij acclamatie besloten is (3).

Geen besluit des Konings heeft weltelijke kracht of kan

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 27 al. 2: toute loi relative aux recettes ou aux dépenses de l’état, ou au contingent de l’armée doit d’abord être votée par la chambre des réprésentans.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 28.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Hct ontwerp was gelijkluidend met de Const. B. art. 63 ; de bijvoeging itiet de Charte van 1830, art. 12.

Voorstel art. 38. De persoon des Konings is niel verantwoordelijk voor de daden zijner regering.

ten uitvoer worden gelegd zonder hel coutreseign van den Minister tol wiens departement de zaak behoort (art. 21). Er is niet toegegeven aan den wensch des Konings om te stellen : «geene handeling des Konings, he-»Irekking hebbende tot den openbaren dienst, is van kracht »ten zij , » enz. In hetzelfde art. is het geval voorzien dat het geheele Ministerie aftreedt, en geen der Ministers de verantwoordelijkheid op zich wil nemen van het besluit, waarin de nieuwe worden benoemd. De onderleekening wordt dan geëischt van den Voorzitter van den nieuwen ministerraad, nadat hÿ den eed heeft afgelegd. De Koning begeerde dal in dat geval geen conlreseign noodig zoude gekeurd worden.

Voorts wordt in deze afdeeling het aandeel des Konings bepaald in de wetgeving en zijne verdere bevoegdheid omschreven.

Hij bekrachtigt de wet en kondigt haar af (art. 29). Hij roept de Kamer en den Senaat op zijn minst eens elk jaar bijeen; en beeft het regt om de Kamer te ontbinden. Wanneer zij in dit geval weder moet te zamen komen , wordt in hel besluit tot ontbinding tevens vermeld. Die lijd mag niet langer zijn dan drie maanden en binnen twéé maanden moeten de verkiezingen geschieden (art. 30). De Koning heeft het regt om eenmaal gedurende elke jaarlijksche zitting de Vergadering veertig dagen later bijeen te roepen of de aangevangene zitting voor even zooveel lijd te schorsen. Meermalen kan dit niet dan met toestemming der beide Kamers geschieden.

De Koning vaardigt de besluiten uil 1er uitvoering der wellen; hij kan die uitvoering niet schorsen en heeft niet het regl van dispensatie (1) (art. 28). Hij heeft wel het regl van gratie, commutalie en vermindering van slrat (art. 32); is een Minister veroordeeld, zoo kan hij geeii gratie geven, dan op verzoek van de Kamer of van den

Ç1) Gonst. B. art. G7.

— 100 —

Senaat (1) (ib. cl. art. 85). Het regt van amnestie is den Koning, volgens zijnen wensch, gegeven; echter bepaald dat zulks niet dan onder de verantwoordelijkheid van alle de Ministers geschieden kan (art. 32).

De Koning is het eminent hoofd van den Staat (art. 25). Als zoodanig heeft hij het bevel over zee- en land-magt. Hij verklaart oorlog en maakt vredes- en verbonds-tractaten , die echter zoo spoedig mogelijk aan de Kamer en den Senaat moeten worden medegedeeld. De toestemming van Kamer en Senaat wordt vereischt tot koop-handels-tractaten en alle andere waarin iets wordt toegestaan dat, volgens de Staatsregeling , slechts door eene wet kan geschieden of dat persoonlijk betrekking heeft op de Grieksche onderdanen. Dit laatste is tegen den zin des Konings behouden gebleven (2).

De Koning stelt aan en ontslaat alle militaire en burgerlijke ambtenaren, zoo de wet voor de laatsten niets anders voorschrijft. Nieuwe posten moeten door de wet worden ingesteld ; iets waartegen de Koning, hoewel tevergeefs, zich verzette (3) (art. 27).

De Koning geeft de ridderorden uit, die door de wet zijn ingesteld. Titels van adeldom of andere persoonlijke onderscheiding kunnen niet door hem worden verleend, en die door vreemde Staten aan Grieken gegeven, worden niet erkend (4) (art. 33).

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 91, die hier naar de letter en niet naar den geest gevolgd is, daar de Belgi.sche senatoren niet door den Koning worden benoemd, en dns geaeht kunnen worden onafhankelijk te zijn,

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 68 al. 2. Les traités de eonimerce et ceux qui pourraient grever l’état ou lier individuellement des Belge.s, n’ont d’elTet qu’âpres avoir reçu l’assentiment des Chambres.

De uitdrukkingen grever l’état, lier individuellement des Belges zijn ook in het Belgische Congres, als te onbepaald, bestreden geworden.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 66 al. 3. Il ne nomme à d’autres emplois qu’eu vertu de la'disposition expresse de la loi.

(1) Const. B. art. 7.5. Il a le droit de conférer des titres de noblesse .sans pouvoir jamais y attacher aucun privilege.

— 101 —

Hel inkomen des Konings wordt door eene wet bepaald, waarin geene verandering binnen de tien jaren kan gemaakt worden (art. 35).

De eed door den Koning af te leggen is, volgens de door hem voorgedragen redactie , met eene geringe wijziging in de Staatsregeling opgenomen.

V. Opvolging en RegentJichap. In § 8 van het Lon-densche Iractaat van 7 Mei 1832, was de Kroon opgedragen aan Otto en zijne nakomelingen volgens het regt van eerstgeboorte; en, bij ontstentenis, aan zijne broeders Luitpold en Adalbert. Het was namelijk de bedoeling vrouwelijke nakomelingen uit te sluiten; hetgeen in het 53ste Protocol van April des volgenden jaars dan ook uitdrukkelijk is vermeld. Dit Protocol is echter niet aan de vergadering medegedeeld; zij heeft verder daarop ook geen acht geslagen en zich aan de woorden van het traelaat gehouden (art. 37 en 38).

Eene andere afwijking, die reeds nu lot botsing heeft geleid, is de bepaling dat elke opvolger van den tegen-woordigen Koning de Grieksche Kerk moet zijn toegedaan (art. 40). De Koning heeft verklaard dit alleen met betrekking tot zijne nakomelingen te kunnen aannemen ; en het was genoeg bekend dat de groote Mogendheden die beperking niet goedkeurden. Noglans is het art. met algemeene stemmen aangenomen ; zelfs is er voorgesleld dal ook de Koningin in het vervolg lid der Grieksche Kerk behoorde te wezen ; dit is evenwel verworpen. Zij is echter uitgesloten van de voogdij over haren minderjarigen zoon, zoo zij eene andere geloofsbelijdenis is toegedaan (art. 44) ; voor de tegenwoordige Koningin is, lot groot genoegen des Konings , eene uilzonderinggemaakt. (Voorloopig besluit der Nationale vergadering van 6 Februarlj 1844).

De keus van eenen opvolger, zoo er geen beslaat volgens de voorschriften der Staatsregeling, is opgedragen

aim de wetgevende magt (art. 39). Moet de opvolger na het overlijden des Konings nog benoemd worden, zoo wordt voorloopig een Grieksch burger, lid der Grieksche Kerk, tot Regent aangesteld in eene vereenigde zitting van Kamer en Senaat, Binnen twee maanden wordt de opvolger benoemd door den Senaat en de Kamer in dubbelen wetale, met eene meerderheid van twee derden (art. 45).

De regeling van het Regentschap voor het geval van minderjarigheid des Konings is aan de wet overgelaten (art. 44). In alle de gevallen dat de Regent nog niet is kunnen benoemd worden, en ook bij afwezigheid van den nieuwen Koning, oefent de Raad van Ministers de Koninklijke magt uit op hunne verantwoordelijkheid (1) (art. 45).

• VI. De Kamer en de Senaat, De opmerkelijkste bepalingen in deze Afdeeling zijn de volgende : de zitting duurt voor beide Kamers op het minst twee maanden (art. 47). Zij beraadslagen in het openbaar. Op verzoek van tien leden der Kamer, of vijf van den Senaat, wordt de zitting in eene met gesloten deuren veranderd ; doch naderhand moet de meerderheid beslissen of de beraadslaging wederom in het openbaar zal plaats hebben (2) (art. 48). Bij staking van stemmen wordt het voorstel niet aangenomen (3) (art. 49). De Koning wenschte hier

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B., art. 19, ai. 2.

{2) Const. B., art. 33. Daar worden ook in den Senaat tien leden ver-cisclit, even als in het Voorstel, art. 70. De laatste al. in de Const. B., luidt: Elle décide ensuite, à la majorité absolue, si la séance doit êl e reprise en publie sur le même objet.

Voorstel., art. 70: Of bij gesloten deuren zal woiden geraadpleegd, beslist de vergadering.

(3) Const. B., art. 38, al. 2.

Voorstel, art. 74, al. 2 en 3: Bij staken van stemmen wordt het besluit tot eene volgende vergadering uitgcsleld.

In eene voltallige vergadering wordt, bij staken der stemmen, het voorstel geacht niet te zijn aangenomen.

bijgevoegd le hebben dat de sleniiuing, behalve die over personele vragen, openlijk zoude geschieden (I); dit is niet ingewilligd. Het is opmerkelijk dathet juist de liberale partij is, die het stemmen in het geheim wil doordrijven. Niemand kan worden toegclaten om voor de vergadering te verschijnen en eene petitie mondeling of schriftelijk zelf in te dienen. De Kamers hebben hel regt van opzending naar de Ministers, die verpligl zijn inlichtingen te geven '2) (art. 50k En de begrooting, en de rekening der werkelijke inkomsten en uitgaven moet door de wet geregeld worden (art. 53). Belastingen kunnen slechts volgens eene wet geheven wor den (art. 52) ; en pensioenen of geldelijke belooningen worden ook door de wetgevende magt uitsluitend toegekend (art. 54).

De leden der Kamers kunnen niet vervolgd worden om de in hunne hoedanigheid uitgebragle gevoelens (3) (art. 55 . Tevens genieten zij het voorregl van gedurende de zitting niet te kunnen worden gevat, tenzij bij betrapping op heeler daad; of anderzins geregtelijk te worden vervolgd (4) (art. 56).

Over het regt van amendement vindt men niets in de Staatsregeling.

• VII. De Kamer der vertegenwoordigers. Deze Kamer vertegenwoordigt het geheele volk, niet slechts de

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B., art. 39.

Foorstel, art. 70, al. 4 : Over de punten, die in de gesloten vergadering z.ijn behandeld, kan in haar ook een besluit worden genomen.

(‘2) Const. B., art. 43. Charte van 1830, art. 4.5.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B., art. 44.

Foorstel, art. 68: de leden der Kamers zijn nit hoofde van adviezen, in de vergadering door ben uitgebragt, niet geregtelijk vervolgbaar, ten zij in de gevallen bij eene bijzondere wet te om.schrijven.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B., art. 4.5.

Provincie die hen gekozen heelt (art. 60). Hun getal kan niet minder wezen dan 80 (art. 62'', en zij worden voor drie aren gekozen ^art. 62). Zij moeten den ouderdom van dertig jaren hebben bereikt, en niet alleen Grieksche burgers wezen, in bet volle genot van de Staatkundige regten, maar ook Griek.sche ingezetenen. De verdere ver-eischten zijn aan de Rieswet overgelaten (1). Wij zullen die straks opgeven; opmerking verdient de voorwaardo dat men ten minste eenigen tijd in de provincie moet zijn gevestigd geweest, en burger zijn van een der Demoi (art. 63). Zij die eenen bezoldigden post aannemen, moeten zich aan eene nieuwe stemming onderwerpen (2j (art. 64). Van de overige bepalingen dienen nog te worden aangeveerd die op de schadevergoeding der vertegenwoordigers betrekking^hebben. De Staatsregeling staat hun toe 250 drachmen ’smaands gedurende de zitting; zij die uit anderen hoofde reeds uil’s lands kas betaald worden, hebben slechts aanspraak op het verschil, zoo hunne bezoldiging minder is (art. 67 en68). DeRoning had voorgesteld eene schadeloosstelling toe te kennen van 1200 drach -men voor elke gewone zitting aan de Afgevaardigden, die haar geheel bij wonen ; 300 drachmen ’smaands aan hen die gedurende eenigen tijd afwezig blijven. Duurde de vergadering langer dan vier maanden, zoo zoude de schadeloosstelling elke maand met 300 drachmen vermeerdeid worden. Buitendien zouden hun de reiskosten worden vergoed; en alle deze bepalingen natiën jaar door eene gewone wet kunnen worden veranderd. Het schijnt dat de vergadering, door die sommen zóó te verminderen, uit den weg heeft willen ruimen de aanmerking des Ronings dal de kosten door hel groot aantal Afgevaar-

(1 ) Ilct (cgenovei'jjc.slelde in de Const. B., art. .50, al. 2 : Aucune autre condition d’éligibilité ne peut être requise.

(2) Const. B., art. 36.

digden aanzienlijk zouden vermeerderen. De Koning had die aanmerking denkelijk gemaakt om het getal Afgevaardigden kleiner te doen worden.

In de wet op de verkiezingen is nog bepaald dat de Kamer alleen het regt heeft om het ontslag van een der leden aan te nemen (1) (art. 29).

Vin. De Senaat. De volkspartij heeft zich zeer veel moeite gegeven om de keus der Senatoren niet aan den Koning, maar aan het volk op te dragen; zij is echter daarin niet geslaagd. Van den anderen kant is het echter te vreezen dat het levenslang benoemen der Senatoren hun eene magt zal geven, die tegen de Kroon zal gebruikt worden. Ieder toch die in Griekenland het vooruitzigt heeft op het levenslang behouden van eenigen invloed vormt zich dadelijk eenen aanhang (eene soort van clientela) en krijgt daardoor spoedig magls genoeg om zich als het hoofd eener politieke factie op te werpen.

Op verlangen des Konings , is bepaald dat het besluit, waarbij een Senator wordt benoemd , slechts van do mede-onderteekening van den President van den Ministerraad zal moeten zijn voorzien.

Het getal der Senatoren is gesteld op niet minder dan 27, het maximum op de helft der vertegenwoordigers. Wil de Koning er meer benoemen, zoo moet de Kamer hare toestemming geven (2) (art. 71). De Koning had

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Loi èlcct. B., art. 51: Lorsque les cliarabres sont réunies, elles ont seules le droit de recevoir la démission de leurs membres. Lorsqu’elles ne sont pas réunies, la démission peut être notifiée au ministre de l’intérieur.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B., art. 54: Le sénat se compose d’un nombre égal à la moitié des députés de l’autre chambre. (Men berinnere zieh dat de Belgische senaat door bet volk gekozen wordt).

Voorstel, art. 57. Be andere Kamer, welke den naam van Eerste draagt, is zamcngcsteld uit met minder dan 25, en niet meer leden dan de helft van het getal van die der Tweede Kamer.

geweiiscbl niet te zijn beperkt inde bevoegdheid om zoo vele Senatoren als hij wilde te beroemen, zóó echter dulde Senatoren, de helft der vertegenwoordigers overtreffende, geene schadevergoeding zouden genieten.

Om tot Senator benoembaar le zijn, wordt (behalve de vereischlen voor de volksvertegenwoordigers} gevorderd : veertigjarigen ouderdom en aan hel land bewezene diensten (art. 72). De lijst der posten, die de Senator moet hebben bekleed, verlangde deRoning vermeerderd Ie zien ; en hij heeft dus voorgesleld om benoembaar te verklaren ; grondeigenaars en fabrikanten, die jaarlgks eene zekere som in de directe belastingen betalèn, en door bevordering van akkerbouw of nijverheid tot het welzijn des lands bijdragen (1). De vergadering heeft dit niet ingewilligd. Op deze beslissing kan echter terug gekomen worden, daar het regl om veranderingen in die lijst te maken aan de wetgevende rnagt is voorbehouden (art. 72 slolbep.). Evenmin is aan den Roning toegegeven om den Senatoren 6000 drachmen ’sjaars toe te kennen , bij welk voorstel soortgelijke bepalingen als bij dat omtrent de schadevergoeding der volksvertegenwoordigers waren gevoegd. Dit is eender punten die met de meeste hevigheid zijn behandeld.

De zoons des Rouings en de vermoedelijke troonopvolger hebben zitting in den Senaat met hun achttiende jaar , doch kunnen geen slem uitbrengen voor dat zij den vollen ouderdom van vijf en twintig jareu hebben bereikt (2) (arl. 75).

Door de wel zal worden bepaald hoe aan Senatoren, door ouderdom of ligchaamsgebreken ongeschikt tot de dienst , hun ontslag gegeven wordt (art. 97).

(1 ) tiet denkbeeld van zoodanige lijst is ontleend aan de Feansebe Cliarlc van 1830, art. 23. Dc door den Koning voorgeslclde bijvoegingen zijn daar ook te vinden. Ook in Frankrijk kan die lijst door de gewone wetgeving worden gewijzigd.

(2) Const. B. art. .’gt;8 , doch daar alleen de vermoedelijke troonopvolger.

• IX. nbsp;nbsp;nbsp;ße Mhliiter« Geen lid van bel Koninklijk Huis kan Minister; zijn (1) lart. 80). De Koning kan geen Minister van zijne verantwoordelijkheid ontslaan (art. 82).

Het) regt om de Ministers aan te klagen berust bij de Kamer; van de beschuldiging wordt, in eenc openbare vergadering, kennis genomen door de te voren benoemde Senatoren. De vormen daarbij in acht te nemen , de op te leggen straffen, de uitgestrektheid der ministeriële verantwoordelijkheid worden door de wet bepaald (2) (art 83). Tot dal die wel gemaakt zal zijn, is de Kamer bevoegd eenen Minister te beschuldigen van ; hoogverraad, onwettige uitgaaf ofjonlvangsl van gelden; en elke andere overtreding zijner bevoegdheid zoo als zij in de Staatsregeling is omschreven (3) (art. 84\

• X. nbsp;nbsp;nbsp;De Begterlijke Magt. Het voornaamste , in deze af-deeling voorkomende, is de beslissing dat de regters, en de leden van de Rekenkamer, voor hun leven zullen benoemd worden. Op voorstel des Konings is besloten voor als nog geen levenslange aanstelling te geven ; maar binnen vijfjaar door cene wette doen bepalen, wanneer dit geschieden’zal (art. 87). Daarentegen is niet aangenomen

• (1 nbsp;nbsp;nbsp;) Const. B. art. 87.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;ld. art. 90. La chambre dos róprésentans a Ic droit d’accuser les Ministres et de les traduire devant la cour de cassation, qui seule a le droit de les juger, chambres réunies, sauf ce qui sera statué par la loi, quant à l’exercice de l’action civile par la partie lésée et aux crimes et délits que des Ministres alli aient commis hors l’exercice de leurs fonction“.

Une loi déterminera les cas de responsabilité, les peines à iniliger aux Ministres et le mode de procéder contre eux, soit sur l’accusai ion admise par la chambre des réprésentans, soit sur la poursuite des parties lésées.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. art. 134. Jusqu’.! ce qu’il y soit pourvu par une loi, la Chambre des Réprésentans aura un pouvoir discrétionnaire pour accuser un Ministre et la cour de cassation pour le juger en caractérisant le délit et en déterminant la peine.

Néanmoins la peine ne pourra excéder celle de la réclusion , sans préjudice des cas expressément prévus par les lois pénales.

dat de wet zoude bepalen of de vrederegters al dan niet voor hun leven benoembaar moeten wezen; maar beslist dat hun dit regl niet toekomt. Hetzelfde is het geval met de ambtenaren van het Openbaar Ministerie (art. 88).

Wat de afzetting der regters betreft, zoo kan dit niet dan door een regterlijk vonnis geschieden zoodra de bovengenoemde wet gemaakt zal zijn (art. 87). De wet bepaalt tevens hoe zij zullen ontslagen worden uit hoofde van ouderdom of ligchaamsgebreken (art. 97).

Verder wordt nog in deze afdeeling o. a. bepaald dat niemand van zijnen bevoegden regter kan worden afgetrokken (art. 89); dal de reglspleging in het openbaar geschiedt (art. 90); dat arresten moeten zijn gemotiveerd (art. 91) en dat de jury behouden blijft (art. 92).

Opmerkelijk is nog de bepaling dat een regter geen bezoldigden post kan aannemen, behalve dien van Hoog-leeraar aan de Universiteit (1) art. 94).

• XI. nbsp;nbsp;nbsp;^I^e7nee'ne bepaltng'en; en

• XII. nbsp;nbsp;nbsp;Bijzondere bepalingen. Onder deze twee rubrieken zijn voornamelijk bepalingen opgenomen, die men schijnt nergens anders eene geschikte plaats aan te hebben kunnen wijzen, en de onderwerpen opgenoemd die hel eerst door wetten behooren geregeld te worden (2).

De administratieve regtsmagl der Provinciale Raden wordt opgeheven (art. 101). Dit is door den Koning voorgesteld ; deVergadering heeft, in eenbijzonder besluit, die reglsmagt nog behouden tot dat eene wel daaromtrent zal zijn gemaakt.

Eveneens is de Staatsraad opgeheven (art. 102).

Vermelding verdient nog de bepaling dat eene wet wordt vereischt om vreemde troepen in dienst le nemen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Const. B. .^rt. 103: Aucun juge ne peut accepter du Gouvernement des fonctions salariées, à moins qu’il ne les exerce gratuitement et sauf les cas d’incompatibilité déterminés par la loi.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Dit is eene niet zeer gelukkige navolging der laatste afdeelingen der Const. B, : Dispositions transitoires en dispositions supplémentaires.

— 109 — of le houden; en dal zij zelfs, zonder dit, hel rijk niel kunnen doorlrekken (1) (ari. 98).

De afdeeling, die aan het slot van elke Staatsregeling behoorde gevonden te worden, maar die aan zoovelen ontbreekt, is ook aan deze niet toegevoegd ; die namelijk handelende over veranderingen en bijvoegingen.

Wij doen nu nog de hoofdlrekken kennen der wet op tle verkiezitig’ der verleg^emcoordig^ere dee voikt, door de Vergadering vastgesteld.

Het getal der afgevaardigden is bepaald op één voor eene Provincie van 10,000 zielen; op twéé voor eene Provincie van 10 tot 20,000; op drie gt;/oor eene van 20 lot 30,000 ; en de Provinciën die meer dan 30,000 inwoners tellen zenden er vier. De in Griekenland wonende Psarioten zenden twéé afgevaardigden, de Hydriolen drie, de Spezzioten twéé. De Hoogleeraren aan de Universiteit kiezen ook een afgevaardigde uit hun midden.

De Grieken uitplaatsen, niel tot het Koningrijk behoo-rende, die zich daarin neêrzetten, zullen éénen afgevaardigden kiezen, zoodra zij een afzonderlijke gemeente , stad of provincie hebben gevormd van niet minder dan 5,000 zielen.

Slemgeregtigd zijn alle Grieksche burgers die den ouderdom van vijf en twintig jaren hebben bereikt. De voorwaarden zijn slechts het bezit van eenig onroerend goed, of hel uitoefenen van eenig onafhankelijk bedrijf. De criminele beschuldigden zijn natuurlijk uitgesloten, even als zij die van de uitoefening van burgerlijke regten zijn ontzet door een regterlijk gewijsde, en zij die onder curatele zijn gesteld (art. 5). De stemgeregligden, die voor schulden aan den Staat gegijzeld zijn, hebben het regt, zoo zij borg kunnen stellen, van de gevangenis te verlaten, om hun stemregt uit te oefenen (art. 28j.

(1) Const, li. art. 121.

Geestelijken kunnen geen stemregt uitoefenen en zijn ook niet verkiesbaar (1) (art. 34).

De keus geschiedt bij volstrekte meerderheid van stemmen ; voor de eerste zitting kunnen de afgevaardigden bij betrekkelijke meerderheid gekozen worden (art. 26).

Verkiesbaar zijn diegene , welke de vereischten hebben in art. 63 der Staatsregeling omschreven, en niet vallen onder de uitzonderingen in art. 5 vermeld. Buitendien moeten zij nog één der volgende vereischten bezitten, met uitzondering van den afgevaardigde der Universiteit (art. 32): 1”. Geboren te zijn in de provincie, door welke zij worden verkozen ;

2“. Onderden opstand eene burgerlijke of militairebe-- trekking te hebben bekleed, en ingezeten te zÿn geweest tot 1827, mits zij één jaar in de Provincie zijn gevestigd geneest en als burger ineen der Demoi zijn ingeschreven ;

• 3“. Geboren te zijn in het tegenwoordige Koningrijk en één jaar ingezeten der Provincie ;

• 4“. Het land te hebben gediend tot 1827 , of zich vóór het einde van dal jaar in Griekenland te hebben nedergezet, of aan een veldslag deel te hebben genomen vóór het einde van 1829, mits zij een jaar in de Provincie hebben gewoond en burger zijn van een der Demoi.

• 5°. Zes jaren lang in Griekenland te hebben gewoond als burger van een der Demoi, mits drie jaren in de Provincie en dóór vaste goederen bezittende ter waarde van 10,000 drachmen (art. 27).

Niet verkiesbaar zijn burgerlijke ambtenaren en militairen in de Provincie, waarin zij hunne betrekking bekleeden, ook niet binnen de zes maanden nadat zij niet meer in die betrekkingen zijn geplaatst. Voor de eerste zitting zal het voldoende zijn zoo zij hunnen post niet meer bekleeden acht dagen na de afkondiging dezer wet(art. 28).,

(1) Voorstel avi, 67. Gccslrlijkeu zijn niet benoembaar tot leden der ShUcn-Geuciaal.

STAATSREGELING VAN GRIEKENLAND.

l?i NAAM DER HEILIGE , EENSWEZENDE EN ONDEELBARE DRIEËENIIEID.

GODSDIENST.

Art. 1. De heerschende Godsdienst in Griekenland is die van de Oos-leisehc regtzinnige Kerk van Clirlslns Elke andere eikende Godsdienst wordt toegelaten; het proselytismiis, en elke andere, de heerschende Kerk schadende, tusschenhomst zijn verboden.

Art. 2. De regtzinnige Grieksche Kerk , onzen Heer Jezus Christus voor haar hoofd erkennende , is , wat het leerstellige aangaat, onafscheidelijk verhouden met de groofe Kerk van Konstantinopel, en met elke andere Kerk van Christus; welke, als deze, ongeschonden de Apostolische en synodale canones en de heilige overleveringen bewaart. Zij oefent de opperste magt uit, onafhankelijk van elke andere Kerk ; en wordt dooreeue Synode van bisschoppen bestuurd.

BÜRGEKIUKE REGTEN DER GRIEKEN.

Art. 3. De Grieken zijn gelijk voor de wet. Zij dragen zonder onderscheid, naar de verhouding van hun vermogen , bij in de lasten van den Staat. Alleen Grieksche burgers kunnen openbare ambten bekleeden. Grieksche burgers zijn allen , die de hoedanigheid van burgers , overeenkomstig de wetten van het Rijk, hebben verkregen en zullen verkrijgen.

Art. 4. De vrijheid van persoon is onschendbaar. Niemand kan vervolgd, gevat, in hechtenis of gevangen genomen, of aan eenige belemmering hoegenaamd onderworpen worden, dan in de gevallen bij de wet voorzien , en met inachtneming der vormen. welke zij voorschrijft.

Art. .5. Niemand, ten zij .op hecter daad betrapt , kan gevat of in hechtenis genomen worden, dan krachtens een bevelschrift van den regter, waarin de reden wordt vermeld. Dit bevelschrift moet vertoond worden op het uogenblik van de iuhechtenis-neming of stelling.

Al t. 6. Geene straf kan worden opgelegd dan in de gevallen te voren door de wet voorzien.

Art. 7. Ieder beeft het regt, liet zij afzonderlijk , liet zij met anderen, overeenkomstig de wetten , verzoekschriften aan de regering aan tehieden.

Art. 8. Ieders woning is onschendbaar. Geene huiszoeking kan plaats hebben, dan in de gevallen en volgens de vormen, welke de wet voorschrijft.

Art 9. In Griekenland is de mcnsch geene koopwaar. Een lijfeigene of slaaf, van welken landaard of godsdienst hij zijn moge, is vrij, zoodra hij den voet op den Grlekschen bodem zet.

Art. 10. Ieder kan zijne gevoelens, het zij mondeling, schriftelijk of door de drukpers openbaar maken, mits zich gedragende naar de wetten van den Staat. De drukpers is vrij, en er mag geen voorafgaande beoordce-ling (censuur} plaats hebben. De verantwoordelijke uitgevers, schrijvers of drukkers van dagbladen zijn niet gehouden tot het stellen van eenigen borgtogt in geld. De uitgevers van dagbladen moeten Griekschc burgers zijn.

Art. 11. Het booger onderwijs is ten laste van den Staat. Deze draagt ook tot het onderhoud van de gemeentescholen bij , naar de behoeften der gemeenten. Ieder burger heeft het regt om inrigtingcn van onderwijs daar te stellen, mits zieh gedragende naar de wetten des Rijks.

Art. 12. Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet, dan ten algemeenen nutte, behoorlijk gestaafd in de gevallen en volgens de vormen door de wet voorgesebreven, en altijd met voorafgaande schadevergoeding.

Art. 13. De pijnbank en de algemcene verbeurdverklaring van goederen kunnen niet worden ingevoerd.

Art. 14. Het geheim der brieven is onschendbaar.

REGERINGSVORM.

Art. 15. De wetgevende magt wordt gezamenlijk door den Koning, de Kamer en den Senaat uitgeoefend.

Art IG. Het regt om voordragten van wet te doen, berust bij den Koning, de Kamer en den Senaat. Niettemin moet elke wet, betrekkelijk de jaarlijksebe begroeting, de ontvangsten en uitgaven van den Staat, de beschikking over Staatsdomein, de jaarlijksche vaststelling van de land- en zeemagt, de werving van het krijgsvolk te land en te water eerst aan de Kamer der Afgevaardigden worden aangeboden, en daarover door haar worden beslist.

Art. 17. Geene wet nopens de vermeerdering van de begroeting van uitgaven tot het toekennen van bezoldiging, pensioen, of van cenige hclooning aan bijzondere personen in het algemeen, kan door de Kamer, of door den Senaat worden voorgedragen.

Art. 18, Verwerpt eene der drie wetgevende niugten een ontwerp van wet, dan kan het in dezelfde zitting niet weder worden aangeboden.

Art. 19. De verbindende uitlegging van de wetten staat aan de wetgevende inagt.

Art. 20. De uitvoerende magt berust bij den Koning. Zij wordt door verantwoordelijke Ministers uitgeoefend, die door hem worden benoemd.

Art. 21. De regterlijkc magt wordt uitgeoefend door de geregtshoven ; de vonnissen zullen echter in naam des Konings worden ten uitvoer gelegd.

DE KOÏilïiG.

Art. 22, ’s Konings persoon is heilig en onschendbaar. De Ministers zijn verantwoordelijk.

Art. 23. Geen besluit des Konings heeft wettelijke krachten kan worden uitgevoerd , ten zij medegeteekend door den bevoegden Minister, die door de loutere ondertcekening daarvoor verantwoordelijk wordt, lu geval van cene algehcele verandering van ministerie, en indien geen der aftredende Ministers de besluiten onderteekenen wil tot ontslag van het ministerie en ter benoeming van nieuwe Ministers, zoo teekent de nieuwe president van den ministerraad, na den eed op zijne aanstelling door den Koning te hebben afgelegd.

Art. 24. De Koning benoemt en ontslaat de Ministers.

Art. 25. De Koning is het eminente hoofd van den Slaat. Hij heeft het opperbevel over de land- en zeemagt, verklaart oorlog, sluit verdragen van vrede, van bondgenootschap en van handel.

Hij geeft daarvan berigt aan de Kamers, alsmede alle noodige inlichtingen , zoodra het belang en de veiligheid van den Staat zulks veroorloven.

Inlusschcn hebben handels- of alle andere verdragen, die eenigen maatregel toezeggen waartoe, volgens de andere bepalingen der Staatsregeling, eene wet wordt vereischt, of de zoodanigen die de Grieken persoonlijk verbinden , geene kracht van wet, zonder de toestemming van de Kamer en van den Senaat.

Art. 26 Geen afstand of ruil van grondgebied kunnen zonder eene wel geschieden.

De geheime artikelen van een verdrag kunnen de openbare artikelen niet krachteloos maken.

Art. 27. De Koning benoemt en bevordert alle officieren bij de land- en zeemagt ; bij benoemt en ontslaat alle burgerlijke ambtenaren, behalve in de gevallen, door de wet uitgezonderd. Hij kan tot geen ambt benoemen , dal niet door eene wet is ingesleld.

Art. 28. De Koning vaardigt de noodige besluiten uit tot hel ten uitvoer

Themis, Vl D. 1 St. 484.5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^

— 114 —

legjfrn »1er gt;ellolt;i; maar bij kan de nilvoeriiig daarvan nimmer vertragen, noch iemand van de uitvoering verscltooncn.

Art. 29. Be Koning vaardigt uit en bekrachtigt de wetten.

Art. 30. Be Koning roept de Kamer en den Senaat éénmaal ’.sjaars, in gewone zitting, bijeen; en , telken,«! als hij het nuttig acht, in buitengewone zitting. Hij opent en sluit de zitting persoonlijk of door eenen gemag-tigde. Hij heeft het regt om de Kamer te ontbinden, maar het besluit tot ontbinding moet terzelfder tijd den dag der volgende bijeenkomst aanwijzen. De verkiezingen moeten binnen twee maanden plaats hebben; de Kamers vergaderen op nieuw binnen drie maanden.

Art. 31. De Koning kan de opening der jaariijksche zitting der Kamers later doen plaats hebben of de zitting schorsen : maar beide niet langer dan veertig dagen en niet ten tweeden malein den loop der jaariijksche zitting zonder toestemming van de Kamer en den Senaat.

Art. 32. De Koning heeft het regt van gratie, commutatic en van vermindering der door do regibanken uitgesproken straffen, behalve van die tegen de Ministers, Ook heeft hij het regt van amnestie, onder verantwoordelijkheid van alle de Ministers.

Art. 33. De Koning geeft de ordeteckenen uit, die door de wet zijn ingesteld ; hij kan evenwel geene titels van adel schenken , noch de zoo-danigen erkennen, die cene vreemde mogendheid aan Grieksche burgers mögt toegekend hebben.

Art. 34. De Koning heeft het regt van de munt volgens de wetten.

Art. 35. Het inkomen der Kroon wordt door eenc wet vastgestcld, wier tijd van werking onbepaald is, en die niet dan na een tienjarig tijdsverloop kan worden veranderd.

Art 36. Zijne Majesteit Koning Ono legt, nadat hij deze Staatsregeling zal hebben ondertcekend, voor de Nationale Vergadering den volgenden eed af:

«Ik zweer in naam van de eenswezende en ondeelbare Drieëenheld, dat ik de heerschende Godsdienst der Grieken zal handhaven, de Staatsregeling en de wetten van de Grieksche natie ongeschonden zal bewaren, ’s Lands onafhankelijkheid en het grondgebied van den Griekseben Staat onverbroken in stand zal houden en verdedigen. »

TROONOPVOIGING EN REGENTSCHAP.

Art. 37. De Grieksche Kroon en de constitutionele regten , daaraan verbonden, zijn erfelijk, en gaan , in regte lijn, over op de wettige nakomelingen van Rolling ÜTTO, bij regt van eerstgeboorte.

Art. 38. Rij ontstentenis van eenen wettigen afstammeling in de regle

— 115 —

lijn van Koning Otto, gaan de Grieksclie Kroon cn de constiliilioneic regten, daaraan verbonden, over op zijnen jongeren broeder en diens wellige' erfgenamen in de regle lijn, naar eerstgeboorte. In geval dat deze broeder , zonder wettige erfgenamen in de regte lijn, mögt overlijden, vallende Griekschc Kroon en de constitutionele rcglcn, daaraan verbonden, toe aan zijnen derden broeder cn aan diens wettige erfgenamen in de regte lijn, naar eersigeboorte.

Art. 39. Bij ontstentenis van eenigen erfgenaam tot den Troon , ingevolge de bepalingen van de vorenstaande artikelen, benoemt de Koning zijnen opvolger met toestemming van de Kamer en van den Senaat, te dien einde bijeengeroepen. Ten minste twee derden der leden der belde Kamers moeten tegenwoordig zijn, cn de meerderheid van twee derden der tegenwoordige leden wordt vcrcischt.

Art. 40. leder opvolger tot den Griekschen troon moet de godsdienst belijden dor regtzinnige Oostersche Kerk.

Art. 41. De Grieksche en Beijcrsche Kroonen kunnen nooit op één hoofd vereenigd worden.

Art. 42. De meerderjarigheid des Konings wordt bepaald op voile achttien jaren. Alvorens hij den troon beklimt, legt hij , in tegenwoordigheid van de Ministers, de Leden van hel Heilig Synode, den Senaat en de Afgevaardigden , die in de hoofdstad aanwezig zijn, benevens van de andere hooge ambtenaren, den eed af, vervat in art 36. De KonIng roept, in het tijdsheslek van ten langste twee maanden, de Kamer en den Senaat bijeen ; hij legt op nieuw den eed af, in eene vereenigde zitting der Kamer der Afgevaardigden cn van den Senaat.

Art. 43. In geval van overlijden des Konings, hij minderjarigheid of afwezigheid van den troonopvolger, zoo nog geen regent is benoemd, komen de Kamer cn de Senaat, zonder voorafgaande oproeping, ten laatste tien dagen na ’s Konings dood, bijeen.

De constitutionele magt des Konings wordt uilgcocfend door den raad der Ministers, onder hunne verantwoordelijkheid, tot dat de Regent den eed afgelcgd hebbe, of tot dat de troonopvolger aangekomen zij.

Art. 44. Indien hij het overlijden des Konings zijn opvolger minderjarig is, vergaderen de Kamer en de Senaat in vereenigde zitting om eenen voogd te kiezen. Een voogd kan alleen gekozen worden, wanneer de overleden Koning er geen in zijnen uitersten wil benoemd, of wanneer de minderjarige erfgenaam eene moeder heeft, die een tweede huwelijk heeft aangegaan. Zoo niet, is zij van reglswege tot de voogdij over haren zoon geroepen.

Be voogd van den minderjarigen Koning rnocl, hij moge zijn benoemd

bj uitersten wil of door de Kamer en den Senaat, Griekseli burger zijn m lid van de Oostersebe Kerk.

Het Regcntscliap zal door eene afzonderlijke wet geregeld worden.

Art. 45. Ingeval de Troon mögt openvallcn, zullen de Kamer en de Senaat, in vereenigde zitting, voorloopig een Regent benoemen, die moet zijn Grieksch burger en lid van de Oostersebe Kerk. He raad del-Ministers oefent, onder hunne verantwoordelijkheid, in naam des volks de constitutionele magt des Konings uil, tot dat de Regent den eed zal hebben afgelegd.

Binnen den tijd van ten langste twee maanden, zal het volk een getal van vertegenwoordigers kiezen gelijk aan dat der leden van de Kamer. Deze vertegimwoordigers, in vereenigde zitting met de Kamer en den Senaat, zullen oenen Koning kiezen , bij meerderheid van tweederden van alle de leden der vergadering.

DE KAMER EN UE SENAAT.

Art. 46. Niemand kan te gelijk lid van de Kamer der Afgevaardigden en van den Senaat zijn.

Art. 47. De Kamer en de Senaat komen rcgtenselk jaar, den 1“'“ November , bijeen, ten zij de Koning ze vroeger bijeenroepe, of de zitting uilstellc, ingevolge de artikelen 29 en 30 van deze Staatsregeling.

Elke zitting duurt ten minste twee maanden.

Art. 48. De zittingen van de Kamer en van den Senaat worden in het openbaar gehouden ; zij kunnen echter, op verzoek van tien leden van de Kamer en van vijf leden van den Senaat, met gesloten deuren beraadslagen. Ue meerderheid beslist naderhand of hetzelfde onderwerp niet geopende deuren ten tweeden male zal worden behandeld.

Art. 49. De Kamer noch de Senaat kan beraadslagen of stemmen dan bij tegenwoordigheid van de helft der leden en één lid daarenboven. Bij staking van stemmen is het voorstel verworpen.

Art. 50. Niemand kan ongeroepen, voor de balie der Kamer of van den Senaat verschijnen om mondeling of scbriftelijk eene petitie m te dienen.

De verzoekschriften worden door een AfgevaardigdeofSenator aan([eboden, of aan den bevoegden beambte gezonden.

De Kamer en de Senaat hebben beide gelijkelijk het regl om de aan ben gerigtc verzoekschriften aan de Ministers toe te zenden. — De Ministers zijn verpligl, zoo dikwerf hun dit gevraagd wordt, inlichtingen te geven.

ArI. 51. De Kamer der .Afgevaardigden en de Senaat houden hunne

xittinlt;'igt;ii arzoudeilijk, in hunne onderscheidene vergadcrialen. Slechts op den dag der opening van de jaarlijksche zitting, en in de, gevallen, waarin de Staatsregeling het voorschrijft, komen de twee ligchamen in de kamer der Afgevaardigden te zamen.

Art. 52. Geene belasting kan opgelegd noch geheven worden, zonder voorafgaande toestemming van de Kamer en van den Senaat, en zonder bekrachtiging des Konings.

Aiit. 53. Elk jaar stemmen de Kamer der Afgevaardigden en de. Senaat over de begrooting en de rekenwet over het vorige dienstjaar.

Alle ontvangsten en uitgaven van den Staat moeten op de begroeting en in de rekenwet gebragt worden.

.Art. 54. Geen pensioen kan betaald en geene bclooning geschonken worden uit de Staatskas zonder eene wet.

Art. 55. Geen Afgevaardigde of Senator kan geregtelijk vervoegd of anderzins bemoeijelijkt worden, wegens een gevoelen of eene stern, in de uitoefening zijner betrekkingen uitgebragt.

Art. 5G. Geen lid van de Kamer of van den Senaat kan, gedurende de zitting, vervolgd, in hechtenis genomen of gegijzeld worden, dan ingeval het wetgevend ligchaam, waartoe hij behoort, zulks hebbe toegestaan. Die vergunning is niet noodig bij betrapping op heeter daad. Geen lijfsdwang kan tegen een lid van de Kamer of den Senaat worden ten nltvoer gelegd gedurende de zitttingen, alsook gedurende de vier voorafgaande, en de drie volgende weken.

Art. 57. l)e leden van de Kamer en van den Senaat leggen, alvorens hunne betrekking te aanvaarden, den volgenden eed af ; «Ik zweer in naam van de censwezende en ondeelbare Driecenheid , trouw aan den Konlng van Griekenland, gehoorzaamheid aan de Staatsregeling en aan de wetten van den Staat en dat ik mijne betrekking gemoedelijk zal vervullen.»

De eed wordt afgelegd door de Afgevaardigden en door de Senatoren, in hunne onderscheidene kamers, in openbare zitting.

Art. 58. De Kamer en de Senaat maken hun eigen reglement van orde.

DE KAMER DER ATGEVAARDIGDEN.

Art. 59. De Kamer is zamengesteld uit Afgevaardigden, gekozen door de burgers, die de vercischten, door de wet op de verkiezingen gevorderd, bezitten.

Art. 60. De Afgevaardigden vertegenwoordigen het gcbccle volk, niet alleen het gewest dat hen beeft gekozen.

Art. 64. De wel op de verkiezingen bepaalt het getal der Afgevaardlg-

den , in verhouding tol de bevolking. Dit getal kun nimmer minder dan tachtig zijn.

Art. 62. De Afgevaardigden worden voor driejaar verkozen.

Art. 63. Om lot Afgevaardigde te wollen verkozen, zijn de vereisch-tcn : Gricksch burger, gevestigd in Griekenland, in hel genot der gemeentelijke en Staatsburgerlijke regten, volle dertig jaren oud 4 en wat bovendien door de wet op de verkiezingen wordt voorgeschreven.

Art. 64. leder Afgevaardigde, door de regering tot een bezoldigd ambt benoemd, houdt, van het oogenblik der aanneming, op zijne werkzaamheden als Afgevaardigde te vervullen. Hij kan die slechts in het geval van herkiezing hervallen.

Art. 65. Bij de opening ven elke zitting, kiest de Kamer uit de leden cenen President, vicc-presidt-nten en secretarissen.

Art. 66. De Kamer onderzoekt de rapporten omtrent de verkiezing der Afgevaardigden en beslist over de geschillen, wclkej daaruit mogten oprijzen.

Art. 67. De Afgevaardigden, die de zitting bijwonen, ontvangen uit de Staatskas 250 drachmen, gedurende elke maand der zitting.

Art. 68. De Afgevaardigden, die, als burgerlijke of militaire ambtenaren, reeds cene bezoldiging uit’s Lands kas genieten, zullen slechts het verschil ontvangen tusschen hunne bezoldiging en de, in art. 67, toegeslane maandclijkschc schadevergoeding.

DE SEN.IAT.

Art. 69. De jSenaat is een wezenlijk deel van'de'wetgevende magt.

Art. 70. Dc Senatoren worden door den Koriing benoemd voor hun leven. De besluiten voor hunne benoeming worden mede ónderleekend door den voorzitter van den raad 'der Ministers.“

Art. 71. Het getal Senatoren is tert mitisle zeven en twintig. Maar de Koning kan, volgens de behoeften , dit gclal tot op de helft van dat der leden van de Kamer der Afgevaardigden brengen.

De Koning kan dit laatste getal niet vermeerderen buiten toestemming van de Kamer der Afgevaardigden.

Art. 72. De vercischten om tot Senator benoemd te worden, zijn :

(a) Dat hij Grieksch burger zij.'(6) In Griekenland gevestigd, (c) In het genot van dc Staatsburgerlijke en gemeenlclijke regten, (dj De volle ouderdom van veertig jaren, (c) Zich verdienstelijk te hebben gemaakt in Griekenland, hetzij als (1) lid of minister van ceneder regeringen die gedurende den onafhankelijkheids-oorlog, lot het einde van

— tl9

182/, clk.'uitler Iicbben Ofgcvolgd ; (2) volksverleyeiiwoordigpr m Iwiv zittnijji'u der nationale vcr^aderiiijjeu, de tegenwoordige er onder begrepen; (3) lid der Kamer in twee zittingen, of eens als vertegenwoordiger en eens als lid der Kamer; (4) opperbevelhebber van een leger, vloot ot eskader, of van Grieksebe troepen in een gevecht of bij cene belegering ; (5) zich eenen geschiedkundigen naam te hebben vci worvcn door luisterrijke wapenfeitea of door groote gcldclijke opofleringen, (ü) President der Kamer gedurende twee zittingen, na de afkondiging van deze Staatsregeling; (7) Minister gedurende vier jaren; (8) Generaal, Luitenant-Generaal of Generaal-Majoor, Admiraal, Vice-Admiraal of Schout-bij-Nachtgedurende vijfjaren; (9) Ambassadeur gedurende vijfjaren; (10) Voorzitter van den Areopagus of van bet hof van rekening gedurende, zes jaren ; (11) Procureui'-Generaal hij den Areopagus, President san het hof van appel of als Noinurchos gedurende acht jaren; (12) Commissaris bij bel hof van Rekening, Procureur des Konings bij bet llof van appel, of lid van den Areopagus, na tien jaren diensttijd; (13) driemalen President van eeneu gemeentelijken raad, of lid van een dier raden gedurende zes jaren; (14) tweemalen rector van de hoogeschool, of na tien jaren een hoogleeraaisumbt Ie hebben vervuld; (15) tweemalen Vice-President of geilureude zes jaren lid van eene Kamer van koojibaudel te zijn geweest, De diensttijd van hen vermeld van (6) tot (10), rekent van ile afkondiging van deze Staatsregeling. Dit artikel zal na verloop van vijftien jaren, door de wetgevende magt, herzien w orden.

Art. 73. leder, die gedurende verschillende dienstjaren onderscheidene in deze lijst opgenoemde betrekkingen heeft vervuld, is geregtigd om de verschillende diensteu ajs eene dienst te berekenen.

Art. 74. De benoeming van eiken Senator zal geschieden in een afzonderlijk besluit, dat naauwkeurig venneiden zal de diensten, den lande bewezen , en waarom hij volgens art 72, wordt gekozen.

Art. 75. De zoons van den Souverein, de vermoedelijkc erfgenaam van de Kroon, zijn van reglswçge Senatoren, zoodra zij bun achlticnde jaar bereikt hebben, maar zij kunnen, vóór dat zij de volle vijf en twintig jaren oud zijn. geene stern uitbrengen.

Art. 70. De zittingen van den Senaat beginnen en eindigen terzelfder lijd als die van de Kamer.

Art. 77. Elke zitting van den Senaat, die buiten den tijd van de zitting der Kamer gehouden wordt, is nietig, en elke verrigting van onwaarde, behalve wanneer de Senaat als Geregtshof vergaderd is. In dat geval oefent de Senaat uitsluitend de regterlijke fnuctien uit, inde Staatsregeling bepaald.

Art. 78. De Koning benoemt den Voorzitter van den Senaat voor drie jaren. Voor elke zitting kiest de Senaat uit zijn midden twee vice-ptesi-denten en twee secretarissen.

Art. 79. De Seiialorcii oiitvanjfeii 500 draclinicn gedmeiide elke maand der zitting. Senatoren, die in militaire of burgerlijke dienst bezoldiging genieten, ontvangen slechts het verschil.

DE MIBISTERS.

Art. 80. Geen lid van het Koninklijk Iluis kan Minister zijn.

Art. 81. De .Ministers hebben in den Senaat en in de Kamer slechts dan het regt van stemming, als zij daarvan leden zijn; zij hebben toegang tot de zittingen der beide Kamers, en moeten, als zij het vorderen, gehoord worden. Elke Kamer kan de tegenwoordigheid der Ministers, bij hunne beraadslagingen, eischen.

Art. 82. Geen bevel des Konings, hetzij schriftelijk of mondeling gegeven, kan de Ministers van hunne verantwoordelijkheid ontslaan.

Art. 83. De Kamer heeft het regt de Ministers te beschuldigen, en hen voor den Senaat in regten te betrekken , die in openbare zitting regt over hen spreekt.

De Senatoren die na het in beschuldiging stellen der Ministers benoemd zijn, kunnen geen deel aan het onderzoek nemen.

Eene bijzondere wet zal de verantwoordelijkheid der Ministers bepalen ; de straften die hen kunnen worden opgelegd, en de regtspleging omtrent hen in acht te nemen.

Art. 8-1. Tot de afkondiging van de bijzondere wet, nopens de verantwoordelijkheid der Ministers, kan de Kamer hen beschuldigen en de Senaat hen vonnissen: wegens misdaad van hoogverraad, wegens verspilling van penningen der Staatskas, wegens onwettige inning van belastingen en wegens elke overtreding van de bepalingen der Staatsregeling.

Art. 85. De Koning kan geene gratie schenken aan een Minister, die door den Senaat is veroordeeld, dan op verzoek van de Kamer of van den Senaat.

DE REGTERLIJKE MAGT.

Art. 86. Alle regt gaat van den Souverein uit, maar er wordt regt gesproken door regters, die door hem benoemd zijn.

Art. 87. De regters en de leden van het Hof van rekening , die stern hebben, worden voor hun leven aangesteld. Eene bijzondere wet, die vijf jaren na afkondiging van deze Staatsregeling zal uitgevaardigd worden, zal het tijdstip bepalen, te rekenen waarvan hunne onafzetbaarheid zal aanvangen. Van den tijd af, dat de regters en stemgereg-tigde leden van het Hof van rekening voor hun leven zijn aangcstcld, zullen zij niet dan door een regterlijk vonni.s kunnen worden ontslagen.

Art, 88. De Procureiirs-Generaal, hunne subslitulcn en de Vrederejj-ters zullen niet onafzelbaar zijn.

Art. 89. Niemand kan aan zijnen natuurlijken regier worden onttrokken ; er kunnen dus geene commissiën en buitengewone Ucglbauken, onder welken naani ook, worden ingesteld.

Art. 90. De zittingen der Hegtbanken zullen in bel openbaar gebonden worden, ten zij deze openbaarheid schadelijk mögt zijn voor de goede zeden of openbare orde, en , in dat geval, moeten de Regtbanken dit in een vonnis verklaren.

Art. 91. Elk vonnis moet met redenen omkleed zijn en in cene openbare teregtzilting voorgelezen worden.

Art. 92. De instelling der gezworenen wordt behouden.

Art. 93. De staatkundige misdrijven worden door de gezworenen beoordeeld ; hetzelfde beeft in overtredingen door middel van de drukpers plaats, uitgezonderd bij scbolschriflcn op personen.

Art. 94. Een regier kan geen ander bezoldigd ambt aannemen, dan dat van Hoogleeraar aan de Uoogeschoul.

Art. 95. in eene bijzondere wet zullen bepalingen worden gemaakt omtrent de krijgsraden voor de land- en zeemagt.

Art. 9G. De vereisebten der beambten bij de Hoven zullen door eene bijzondere wet worden omsebreven. ^

ALGEMEENE BEPALINGEN.

Art. 97. Er zullen bijzondere bepalingen vastgcsteld worden nopens de aftreding der Senatoren en regters, voor bun leven benoemd, die, uit hoofde van ouderdom of ligchaamsgebreken, onbekwaam zijn langer hun ambt te bcklceden.

Art. 98. Geene vreemde troepen kunnen in dienst van den Slaat worden genomen, of daarin blijven, of door hel Koningrijk trekken dan volgens eene wet.

Art. 99. Niemand, tot de land- of zeemagt beboorende, kan van zijnen rang of zijne bezoldiging beroofd worden, dan in de gevallen door de wel bepaald.

Art. 100. Geen eed kan worden opgelegd, waarvan de vorm niet door cene wet is omsebreven.

Art. 101. De Provinciale administrative Regtbanken zijn afgesebaft. Zaken voor deze Regtbanken hangende, worden, na de afkondiging van deze Staatsregeling , naar de gewone Regtbanken verzonden en daar vóór alle anderen afgedaan. Bijzondere wetten, in de eerste wetgevende zitting uil te vaardigen, zullen de zaken nog hangende voor de Provin-

ciale adrainislraticve Hoven voor de jjewone Reglbankui brengen, co de regtspleging regeicn.

Contlicten van jurisdictie in bclasting-zaken zullen door den Areopagus worden beslecht.

Gccne Regtbank of regtspleging in deze zaken, kunnen anders dan door eene wet worden vastgesteld.

Art. 102. De Staatsraad zal van regtswege ontbonden zijn drie maanden nadat de Koning deneed op deze Staatsregeling zal hebben afgeiegd, of vroeger, indien de zitting der Kamers vroeger geopend wordt.

Art. 103. Alle wetten en besluiten, die met de bepalingen van deze Staatsregeling strijden , zijn nietig en van onwaarde.

BIJZONDERE BEPALINGEN.

Art. 104. De eerste wetgevende zit ting zal geopend worden binnen drie maanden, te rekenen van de afkondiging dezer Slaatsregeling.

Art. 105. Er zal, binnen het kortst mogelijk tijdsverloop, worden geraadpleegd over en door afzonderlijke wetten voorzien, in:

• a. nbsp;nbsp;nbsp;Het getal Bisschoppen in het Koningrijk ; en de middelen om op eene waardige wijze te voorzien in het onderhoud der geestelijkheid overeenkomstig hun heilig karakter; en in dat van die tot eenijje klooslcr-inrigting behooren of daarvan in dienst zijn.

• 6. nbsp;nbsp;nbsp;De geestelijke goederen en het openbaar onderwijs.

• e. Den verkoop en de verdecling van de Staatsdomeinen ; het onderzoek en aanzuivering van alle Nationale irdandsebe of vreemde geldleeningcn.

d. De drukpers. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

• c. lo. De verbetering van het belastingstelsel ; 2 '. de vereenvoudiging van het bestuur in het alge neen, en van het fegtswezen in het|bijzonder.

/; De oprigting van bijzondere, Regtbanken voor de beregting van de misdaden van zeeroof en baraterie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d h

• g. De organisatie van de Nationale garde.

• A. De wetgeving voor het krijgsvolk te lande en ter zee. p.,

• i. nbsp;nbsp;nbsp;De aanmoediging van de landbouw, handel en scheepv.iart.

• j. nbsp;nbsp;nbsp;De bepaalde vaststelling van de pensioenen voor land- eu zeemagt en de burgerlijke beambten.

Ari. 100. Deze Staatsregeling zal van kracht zijn zoodra zij door den Koning zal onderteekend zijn.

De Raad der Ministers zal haar afkondigen in het regeringsblad, binnen den tijd van 24 uren na hare onderteekening.

Art. 107. Deze Staatsregeling wordt gesteld onder de hoede van der Grieken vaderlandsliefde.

— 123 —

BOEKBEOORDEELINGEN EN VERSLAGEN.

Ii . !■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if it-

Bij de opening van dit zesdei deel heeft de redactie der Themis zich afgevraagd, op w^lke .wijze zij het best hare dankbaarheid voor de ondervonden ondersteuning zou kunnen betonnen. Vanjaar tot jaar het aantal harer lezers en medearbeiders ziende toenemen, achtte zij het pligt er naar te slreveni om die onderscheiding te verdienen.

Zij zag rond 1 op hetlveld der reglsgeleerdheid en zag daar niet enkel vele plekken onbebouwd , maar ook hoe op de meeste distelen en doornen het goede zaad verstikten. Zij ontveinsde zich niet, datide staat onzer reglsgeleerdheid nog zeer achterlijk is. Niels getuigt dit meer dan de litteratuur van ons regt.

De invoering der nieuwe wetboeken had voor de wetenschap des regts een keerpunt kunnen worden, en haar uit hare langdurige sluimering tot een nieuw en krachtvol leven kunnen wekken. Van waar dat dit in zoo geringe mate plaats vond? Het ontbrak de meerderheid onzer regtsgeleerden aan zelfstandigheid yan oordeel en scheppend vermogen., Waar men een’ nieuwen broeden weg had moeten banen,, deed overdreven beschroomdheid, (of lt;was het zucht voor gemak ?) het oude lang betreden spoor volgen. Men/bande zich binnen den cirkel, door eene dikwerf weinig verständige praktijk getrokken. Men volgde blindelings vroegere voorbeelden zonder op te letten of zij wel op oenen veranderden toestand pasten. Navolgen bleef,in plaats ivan zelf-denken. De fransche wetgeving en fransche regtsgeleerden hebben voor ons tegenwoordig regl denzelfden verdoovenden of doodenden invloed,! welken het romeiosche regt voor het vroegere gehad heeft. Zij staan eene vrije wetenschappelijke ontwikkeling, op eigen onderzoek rustende, in den weg.

Mag die toestand langer voortduren? Onze wetgeving

is nog in hare kindschheid; nog is het lijd haar ter hulpe te komen. Wat wezenlijk der wetenschap bevorderlijk is, behoort onderzocht, met niet weifelende hand het doode hout weggekapt te worden, ten einde de jonge loot meer ruimte ter Ontwikkeling hebbe; eerst dan , wanneerde akker gezuiverd zal wezen, bestaal er mogelijkheid dat hij goede vruchten voortbrenge.

De redactie wist daartoe geen beter middel dan cene onpartijdige , gestrenge kritiek. Hieraan is de groolste behoefte. Zoo volledig als zij die bedoelt, bestaat zij bij ons niet. Met vastheid geoefend, kan alleen deze een krachtigen steun zijn tol het doen worden van 'reglsge-leerde werken van wezenlijke waarde, en een einde aan al het half-werk maken, waaronder men de ware wetenschap begraaft.

Het gevoel dier behoefte heeft de redactie over de onaangenaamheden, welke in ons klein land , waar persoonlijke bekendheid zoovaak eene onpartijdige kritiek in den weg slaat, doen henen stappen en besluiten de rubriek £oekbeoordeelin^en en verklagen in zoo verre uit te breiden, dat er na Januarij 1845 geen reglsgeleerd werk hier te lande verschijnen zal, waarover de Themi^ haar gevoelen niet zal mededeelen. Zij zal trachten het aan de hooge en strenge eischen der wetenschap, welke in onzen tijd vrij wat meer vordert dan vroeger, te toetsen én aldus de ontwikkeling van deze te bevorderen. Die kritiek zal uit den aard der zaak, en vooral bij den tegenwoordigen stand onzer reglsgeleerdheid, gestreng moeten zijn ; kaf mag niet met goed graan vermengd blijven. Het opschrift van een beroemd engelsch tijdschrift : judex damnatur ti noeen» absolvitur zal de leus zijn, in de hoop dat ten slotte zal kunnen gezegd worden, dal de redactie der Tbemig de taak, welke zij op zich nam, nee fernere nee timide volbragl heeft.

Niet op eigene krachten alleen wil zij steunen, maar

zij rekent op alle regtsgeleerden, welken hun vak 1er harte gaat, en in het practische leven lust en liefde voor de wetenschap ongeschonden bewaard hebben. Zij zullen hunne hulp haar niet weigeren, want met haar moeten zij overtuigd zijn, dat men om op te kunnen bouwen eerst eflenen moet ; alleen op den bereiden grond laat zich een goed gebouw zetten.

Ten einde aan de volledigheid der beoordeeling van de Nederlandsche regtsgeleerde litteratuur , zoo weinig mogelijk outbreke, worden alle schrijvers van werken van meerderen of minderen omvang, welke met eenig deel van ons regt in verband staan , verzocht aan den uitgever een exemplaar van hun werk toe te zenden.

NEDERLANDSCHE EITERATEER.

Pleitrede over den graad van preferentie der particuliere fP. I. bank, ten aanzien van de bij dezelve beleende ejfecten,, uitgesproken voor het Geregtshof der kolonie Suriname, den 20 November 1843, met het daarop gevolgde arrest en bijlagen , door Mf. H. Heylidy, Advokaat te Paramaribo.—Utrecht, N. VAN DER Monde , 1844, 112 blz. in 80.

Hoe weinig beoefend, en hoe weinig belangrijk ook misschien, voor ons in het algemeen de koloniale wetgeving zijn moge, is het mg echter voorgekomen dat deze pleitrede van den Heer Heylidy in meer dan een opzigt merkwaardig genoeg is, om bg onze Neder-landsche regtsgeleerden niet onbekend te blgven. Daargelaten toch de waarde van het stuk zelf, dat inderdaad uitmunt door kortheid, duidelijkheid, naauwkeurigheld aan de ééne zijde, en door moedige, onafhanke-

lijke, doch Hevens ernstige en bedaarde taal, verdient het onderwerp der pleitrede vooral de aandacht van ieder die eenig belang stelt in den deerniswaardigen toestand, waarin zich het regtswezen en de wetgeving in de kolonie nog altijd bevinden ; dit onderwerp is eene hoogstgewig-tige bijdrage voor de kennis van het koloniaal Staatsregt: het is ook reeds vroeger is onze regtsbladen ter toetse gebragt niet alleen, lt;nbsp;maar zelfs bij een arrest van den Iloogen Raad is daarover beslist (1}.

Ik zeide het geldt hier een gewigtig punt van koloniaal Staatsregt; men moet namelijk weten, dat over de burgerlijke wet geen geschil hoegenaamd bestaat, maar dat het geheele geschil van bet door de W. I. bank gevorderde regt van preferentie enkel en alleen afhankelijk is van de verbindende kracht van zekere publicatie van den Gouverneur-Generaal in rade, dd. 11 September 1829.

Tot beter versland der zaak , voor onze Nederlandsche regtsgeleerden vooral, die met de bepalingen van het koloniaal regt minder mogten bekend zijn, zullen de volgende korte inlichtingen noodig zijn.

Het koloniaal regt verklaart, bij dje publication van 7 Mei 1776, en van 30 November 1'799, leveranciers werklieden en anderen voor hunne schuldvorderingen preferent, zelfs boven hypotheken.

Deze publicatiën, welke nooit zijn ingetrokken, bestonden nog, toen de voorgenoemde publicatie van 11 September 1829, door den Gouverneur-Generaal werd uitgevaardigd, en in art. 1 dezer laatste werd het volgende gezegd: b

«Alle hypotheken te verlijden ten behoeve der té Suriname opgerigte en gevestigde particuliere W. I. bank , zullen , zoo voor de jaarlijksche renten en aflossingen als voor de opgeschotene kapitalen en interessen zijn preferent Loven alle schulden, vorderingen en actiën,

(1) Zie k v. fKeekbladran het fiegt, 242,' 274.

vau welken aard ook , welke eenigen oorsprong hebben van latere dagteekening dan het passeren van hypotheken ten behoeve van de gemelde W. I. bank. »

Lex poaterior derogat priori; indien dus deze laatste publicatie als wet kan gelden, idan is daardoor bet oude regt in zoo verre gewijzigd, en geen twijfel is mogelijk omtrent de gegrondheid van de vordering der bank.

Maar het is juist dit hetwelk betwist wordt niet alleen , maar een arrest van den Hoogen Raad van 5 November 1841, gewezen ineene zaak in alle opzigten gelijksoortig aan die waarvan hier de rede is, verklaarde de publicatie van den Gouverneur-Generaal voor onwettig en nietverbindende, en weigerde er de toepassing van, en wel hoofdzakelijk op grond, dal ingevolge het regeringsreglement het wetgevend gezag over de kolonie toekomt aan den Koning en niet aan den Gouverneur Generaal, behoudens een enkel, hier niet aanwezig uitgezonderd geval.

Zie hier ten overvloede de bepalingen van het regeringsreglement van 1828:

Art. 26. De algemeene en bijzondere wetten worden in den Hoogen Raad, geconcipieerd, of in zoo verre die door de gezagvoerders in de verschillende W. I. bezittingen ter sanctie worden ingezonden, onderzocht en gearresteerd , doch, alvorens van kracht te zijn , moeten dezelve door of van wege Z. M. worden goedgekeurd.

Art. 27. In dringende gevallen echter is de Hooge Raad bevoegd besluiten uit te vaardigen, onder nadere approbatie van het gouvernement in Europa. Van deze alzoo genomene besluiten en de beweegredenen tot dezelve , wordt aan het gouvernement in Europa onmiddellijk kennis oegeven.

Onderlusschen is na het arrest van den Hoogen Raad , bij Koninklijk besluit van 14 Januarij 1842, eene soort van authentieke interpretatie gegeven van hel regerings-

— 128 —

reglement, en daarbg verklaard, dat, wanneer de Gouverneur-Generaal der W. I. bezittingen wettelijke bepalingen niogt hebben uitgevaardigd, of die in het vervolg mögt uitvaardigen , en hij daarvan nadere afkondiging mögt hebben gedaan, of zal doen, zonder inwachting van onze goedkeuring, die afkondiging het bewijs is, dat hij de bepaling heeft uitgevaardigd krachtens en ten gevolge der bepalingen van het regeringsreglement, dat is in een dringend geval.

Naar aanleiding van dit één en ander is de pleitrede van den Heer Heylidy uitsluitend gewijd aan het betoog van het onwettige en onverbindende der publicatie van 1829.

De eerste stelling van den schrijver is deze , dat de wetgeving voor de kolonie geene andere is dan die voor het moederland, en dat derhalve de wetgevende magt van de koloniën berust niet bij den Koning, maar bij den Koning en de Staten-Generaal, blz. 11 —18.

De gronden waarop deze stelling berust zijn bekend ; die welke de schrijver daarvoor aanvoert, zijn geene anderen dan die van den Hoogleeraar Thorbecre ; ik behoef diis daaromtrent in geene bijzonderheden te treden. Merkwaardig is het echter daarom, omdat, met mijn weten, dit de eerste keer is, dat het vraagstuk van art. 59 der Grondwet aan het regterlijk oordeel is onderworpen; en omdat daartoe, gelijk zoo straks blijken zal, in de kolonie, geene geringe mate van onafhankelijkheid noodig was.

Maar onafhankelijk van deze stelling, en aangenomen het wetgevend gezag des Konings, wordt de publicatie in de tweede plaats bestreden op deze gronden:

De publicatie is geene wet, want zij is niet uitgegaan van den Koning, maar van den Gouverneur-Generaal , en deze is in geen geval wetgever, blz. 18. Te vergeefs zou men trachten haar te regtvaardigen door de

— 129 —

bepalingen der art. 27 en 28 van het regerings-reglenient; want vooreerst is de verbindende kracht van dat regeringsreglement zelf, dat door den Roning nimmer behoorlijk is goedgekeurd, aan ernstige bedenking onderhevig, biz. 18—22; maar bovendien geeft dat reglement den Roning nergens het regt om de wetgevende magt, aangenomen , dat die bij hem berust, aan den Gouverneur-Generaal te delegeren, bl. 22—26, maar heeft de Roning die integendeel bij art. 26 zich zelven voorbehouden, bl. 26; dat art. 26 is de regel, en maakt den Roning wetgever; de art. 27 en 28, welke de uitzondering op dien regel bevatten, spreken alleen van besluiten , niet van wetten; en het regl bovendien , daarbij aan den Gouver-neur-Generaal in rade gegeven, is afhankelijk van deze twee voorwaarden: 1°. dater moet zijn een dring^endgrevai; 2“. dat er van het besluit, en van de beweegredenen daartoe , onmiddellijk aan de regering in het moederland moet worden kennis gegeven; en van het aanwezig zijn van geene dezer voorwaarden is hier eenig blijk, bl. 30—37.

De gronden tot hiertoe vermeld zijn nagenoeg dezelfde, waarom de Hooge Raad bij het arrest van 1841 weigerde de publicatie toe te passen. De schrijver gaal voort: iedere wet moet algemeen zijn, bl. 39—43; de publicatie is meer dan een privilegie ten behoeve der bank; zij is dus geene wet, bl. 43 — 50. Eindelijk de publicatie is niet zoo als die bij art. 17 van het regerings-reglement is voorgeschreven, in naarn des Konings , en dus niet behoorlijk afgekondigd, en ook daarom derhalve niet verbindend, bl. 50—55.

Zoo als het zich verwachten liet, bestond ééne der voorname tegenwerpingen van de bank in hel besluit van 14 Jan. 1842; en heeft de Heer Hevlidy deze voorzeker niet geringe zwarigheid bij zijne repliek te beschouwen gehad ; hij is daarin echter misschien , althans

Themis, Vl Dl. 1 St.lSlâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it

voor zoo verre betreft het beweren, dat dit besluit zou kunnen worden aangeraerkt als authentieke interpretatie, en derhalve voor den regier niet verbindend zijn zou, minder gelukkig geslaagd dan in hel betoog der onwettigheid van de publicatie van 1827. Ik erken tenminste, dal, zoo zeer als ik inslem met het arrest van den Iloogen Raad en met den schrijver over dit laatste punt, en zOo vast als ik geloof, dat geen redelijke twijfel daaromtrent mogelijk is; —dat, zeg ik, het mij even zoo zeker voorkomt, dat de verbindbaarheid van het besluit van I842eenigen alleen afhangt van de vraag, hoe men denkt over den zin van art. 59 der Grondwet, Is loch do Koning inderdaad (wat ik niet geloof) wetgever voor de Kolonie, dan laat zich het besluit van 1842, dunkt mij , gemakkelijk legen alle aanvallen verdedigen. Ik kan het den schrijver, bl. 66—68, toegeven, dat geene interpretatie te pas komt, zoo lang de wet niet duister is, en even zoo, dat de art. van het regerings-reglcment inderdaad zeer duidelijk zijn, maar omdat ik dal art. duidelijk vind, zal dat den Koning beletten het duister en onverstaanbaar te vinden, en het als zoodanig te interpreteren? en bovendien, als het besluit dan al niet zijn kan interpretatie , dan is het zeker verandering van het regerings-reglcment ; en hij , die de wet maakt, is ook zeker bevoegd om haar te veranderen.

Tot dus verre de pleitrede. Op bl. 55 geeft de schrijver het verslag eener gebeurtenis, die zoo zonderling is, dat men waarlijk moeite heeft om de juistheid daarvan te gelooven , ook dan als zij door een achtens-waardig lid der balie wordt medegedeeld, ook dan zelfs als men weel, welke kromme en scheeve denkbeelden het Koloniaal Bestuur heeft van reglerlijke onafhankelijkheid , en vooral van de roeping eener vrije advokatie. De Gouverneur-Generaal namelijk bragt op dea Procureur-Gencraal uit den oubcgrijpelijken lasl

— 131 -

om een onderzoek in te stellen tegen den Heer Hevlidt , als zullende deze zich in zijne pleidooi hebben schuldig gemaakt aan het aanzetten tot oproer. Oproer ? en waarin bestond dit? Het bestond hierin, dat de advokaat pleitte juist datgeen, wat door den Hoogen Raad der Nederlanden voor waarheid en regt verkondigd was; dat namelijk de Gouverneur-Generaal, zonder daartoe bevoegd te zijn , eene wet had uitgevaardigd,

Ik zal, uit vreeze van te veel te zeggen, liefst niets zeggen over zulk eene handelwijze. Ik hoop echter, dat de Hooge Regering zich deze zaak , zoo als het haar pligt is, zal aantrekken ; en dat, indien uit een naauwkeurig en opzettelijk onderzoek mögt blijken , dat het Koloniaal Bestuur zich inderdaad zulke ergerlijke gedragingen heeft veroorloofd, dat dan de regering niet zal terugdeinzen voor die maatregelen van bestraffing en waarschuwing , welke de regier en de balie het regt hebben van haar te vorderen en te verwachten.

A. DE PlHTO.

--—-.....-

Pleitrede over de Peg^tevraag of het Dttel met deezelfs g'evolffen bij de bestaande wetten is voorzien, gehouden voor het Hoog Militair GeregtsJiof den 22 en 23 Mei 1844”, g'evolg^d door eenige algemeene beschouwingen over eene wetsbepaling omtrent het Duel, door Mr. H. Pels Rykes , Advocaat te Breda. — Breda 1844, 106 bladz. 8“.

De titel van bovenstaand geschrift wijst aan dat het in twee deelen gesplitst is: eene pleitrede namelijk en eenige algemeene beschouwingen over eene wetsbepaling

omirent het duel. Het bevat nog bovendien bet vonnis van den krijgsraad , op het hooger beroep waarvan de pleitrede gehouden is , en het arrest, waarbij de uitspraak van den lageren regier is te niet gedaan. Het arrest wordtin de vorm van noten met aanmerkingen begeleid.

Een veelbesproken feit is aanleiding tol de pleitrede geweest. Wat echter tot het uitgeven van dit geschrift, en alzoo leveren eener bijdrage tot de reeds uilgebreide litteratuur van het duel?

Ten aanzien van de pleitrede scheen daartoe eene natuurlijke verklaring voor de hand te liggen. Den pleiter moest deze zaak naauwer ter harte gaan , dan eenige andere, welker verdediging hij kon aanvaarden. Zij lag hem door banden der vriendschap en des bloeds eng op hel gemoed gebonden. Zij moest hem als eene eigene zijn. En wat minder vreemd, dan dal na geen ingang bij den regier te hebben gevonden, men gehoor zoekt bij ’t algemeen? Wat natuurlijker, dan dat men daarbij , tegenover het arrest, de veroordeelde feiten in het licht der verdediging geplaatst verlangt?

Maar naar des schrijvers voorwoord heeft hij eene andere reden voor de uitgave. Zij is de strijd zijner overtuiging met het arrest, ten aanzien van het besliste regts-punt. «Zijn gevoel, dat, zoo hij niet mogt hebben gedwaald, zijne Stem te ongeoefend was, te weinig vertrouwen inboezemde , om reeds' bij de intrede zijner loopbaan hel beginsel te doen veranderen, » dat bij het arrest is aangenomen , «dreef hem de middelen van verdediging, ofschoon grootendeels ontleend uit het werk van de meest gezag hebbende schrijvers over hel strafregt in Frankrijk, Adolphe Chauveau en Héue Faustin , en met geheel onbekend, in druk te geven, ten einde, indien zij gegrond zijn op den wil des wetgevers en het onverhoopt later mogl noodig worden , dezelve door eene krachtigere slem beleren ingang mogen vinden »

Ware dit het eenige doel , waarom dan de pleitrede hiet ingehouden en haar vervangen door een geschrift, waarbij de onstrafbaarheid van de in tweegevecht gepleegde neerlage, naar de bestaande wet ware gepoogd te betoogen? Al het feitelijke toch, dat in de pleitrede ■voorkomt, er noodzakelijk in moest voorkomen, en met haar thans in het licht gegeven is, ware dan van zelf buiten aanmerking en achterwege gebleven ; en dat alles ons bespaard , wat door den S. uit het werk van Chauveau en Faustis is ontleend. Terwijl dit, als eiken regtsge-Icerde bij de hand zijnde, zeker ook wel geraadpleegd zal worden door hem aan wiens krachtiger stem de pleitrede als voorbereidende arbeid schijnt gegeven te worden. Die opgave van doel betruit echter ook alleen de pleitrede, en niet de algemeene beschouwingen des S. over eene wetgeving op het duel, welke, thans tusschen de pleitrede en daar waar de S. zegt: «Het zal niet onbelangrijk zijn, de behandeling der zaak te doen volgen door de regterlijke uitspraken in dezelve gegeven,» minder juist geplaatst zijn, daar zij niet tol de behandeling der regtzaak be-hooren. In het geschrift, dat de pleitrede zoude hebben kunnen vervangen zouden beschouwingen over hetgeen de wel behoorde te bepalen een eigenaardig tweede deel hebben gevormd : en deze met het voorafgaand onderzoek, naar hetgeen bij de wet bepaald was, hadden alzoo tot één goed geheel kunnen zamen-groeijen.

Doch hoe dit zij , ik zal niet uil hel oog verliezen de aanleiding die tot deze pleitrede voor den S. bestond. Ofschoon dit van vorm en gang van denkbeelden te bo-oordeelen kan weérhouden , ofschoon dit met stilzwijgen kan doen voorbijgaan de aanteekeningen waarmede goedgevonden is hel veroordeelend arrest te doen vergezellen , en het naschrift over de door koninklijke begena-

— 134 —

Higing gewijzigde ((gestrengheid van den rcgtei’ », — die voor een feit, dat hij vrijwilligen manslag veridaarde te zijn, slechts eene correctioneele staf opgelegd had, —waar mede het achtervolgd is, en welker gepastheid anders zoude kunnen worden betwijfeld, zoo mag dit echter de kritiek niet ontwapenen waar het regtsgeschiedenis en regts-kundig beloog betreft. Ten aanzien van beiden is de S. , naar mij voorkomt, niet buiten dwaling gebleven.

De S. stelt het duel voor als zijnen oorsprong verschuldigd zijnde aan de godsgerigten, als overblijfsel van het vroegere kampregt. Tot het kampen — zoo is hoofdakelijk de redenering — werd magtiging van de overheid gevorderd : zoodra de vorsten hunne magtiging niet meer verleenden hield de daad , welke vroeger wettig was, op dit te zijn: die daad evenwel, «aan welke de vorsten zelve, door ze gedurende tien eeuwen te veroorloven, ja te bevelen en te begunstigen, alle misdadig en verachtelijk karakter hadden ontnomen of liever een eervol hadden gegeven, » werd niet door hare latere strafbaarheid «misdaad van verwonding of doodslag, maar zij werd alleen beschouwd als inbreuk op de Koninklijke magt en als crimen majestatis gestraft » : als zoodanig alleen werd het gestraft, de gevolgen van hel duel waren door «de zeden, waar de gewoonte van hel duel sinls de vroegste tijden door de wet werd ingegoten, boven het misdadige verheven:» hel duel was een crimen sui generis, dat bij afzonderlijke edielen en verordeningen als zoodanig strafbaar werd gesteld: de afschalling dier bijzondere wetten braglen de gevolgen van het duel niet stilzwijgend onder de toepassing der gewone strafwet op verwonding en doodslag.

Ik betwijfel of de grondslag der redenering wel zoo zeker zij. Namelijk ik zou zonder bewijs niet durven aannemen, dat het duel het verbasterde godsgerigt was. Er zijn er ten minste die stellen , dat het daar niets mede

— 135 —

gemeens heeft. Maar aangenoiiieii het ware zoo, dan toch is het onjuist te stellen, dat aan het treden in kampgevegt een eervol karakter gegeven was. Het tegendeel schijnt eerder te blijken. «La faculté de soutenir scs droits et son innocence par le combat judiciaire n’était point un privilège de naissance, ni même d’une conduite irréprochable: au contraire, ce moven était moins favorable que la preuve d’innocence par le serment. Le Saehseii^pie-gel, lit). I, art, 39, porte que celui qui une fois à été condamné pour vol ou pour rapine ne sera pas admis à se purger par serment d’une seconde accusation, mais qu’il aura le choix de l’épreuve du fer ardent, de l’eau bouillante, ou du combat, »(1) Ook het oordeel, dat het Trentsch concilie, (2) over de duello et monomachiae uitsprak , schijnt geenszins te hebben kunnen strekken , om deze als eervol feit te doen beschouwen. Immers allen die er eenig deel aan hadden, er toe hadden medegewerkt, of slechts toeschouwers geweest waren , aipeo lt;c facto sunt excommumeati, pugnantes et eorum patrini «notantur infa?nia, incurrunt privationem omnium «bonorum et poenam homicidii , hoc est, sic debent «puniri ac si homicidae essent; licet non sit secuta mors; «morientes in duello privantur Ecclesiastica sepullura.» (3) En nadat het opgehouden had geoorloofde daad te zijn, en strafbaar was geworden als misdaad van gekwetste ma-

• (1 ) Meyer, Inst. Jud 1, 332, N*. 2. — Dc bedoelde plaats in den Sachsenspiegel luidt: «Die'boer reebt mit Dielten of mit Rove verloren hebben, of men bcm anderwerf Diefte of Roef antyet: die cn moejrben liera mit baren cede nyct ontscbuldigen : die sullen Van drien die Coer hebben :

• 1. nbsp;nbsp;nbsp;dat Hantijser te dragen;

• 2. nbsp;nbsp;nbsp;eenen siedenden ketel met dye te tasten, tot den ellebogbe toe ;

• 3, nbsp;nbsp;nbsp;of, hem te verweren mit campe.»

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Coneil. Trid. sess. 25, de Reform, c. 19.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Zie Zypàeds, Jus. Pont. Noc. Enar. I.ib. V, cap. de pugnnn-tibus in duello. - Ook om het als eervol te doen beschouwen moet niet

— 136 —

jesleit, was zeker hel duel in strijd met de wet, waren de plegers overtreders der wet en dus misdadigers geworden; en was alzoo niet alle eer van de vroeger gedulde daad weggenomen? (1)

Ik kan den S. ook niet toegeven, dat, uit hoofde het duel, hoedanig men ook daartoe hadde medegewerkt en welke ook de uitslag geweest mogle zijn, altijd als crimen majestatis gestraft werd, de gevolgen van het duel, ’t zij verwonding of neêrlaag, daardoor boven het misdadige waren verheven. Verwonding en manslag kwamen niet in aanmerking waar een feit, onafhankelijk van die mogelijke gevolgen, gestraft werd. In elk ander geval werden verwonding en doodslag om zich zelven gestraft, en waren op zich zelve misdadig; maar zij verloren dat misdadig karakter niet, omdat zij niet afzonderlijk waren strafbaar gesteld , daar waar zij voorkwamen als gevolgen van een feit, dat zelf reeds hooger gestraft werd. De straf van aanslag op het leven verzwelgt de afzonderlijke straf op de mishandeling of verwonding , welke als gevolgen van dien aanslag moeten worden aangemerkt. Maar zou hel niet onjuist zijn daaruit af te leiden, dat die gevolgen zelve strafleloos waren en boven het misdadige verheven ? Was er doodslag er was altijd homicidii crimen, maar was er duel het crimen homicidii verdween in het zwaardere crimen majestatis.

Hel is waar als speciaal feit werd gedurende gerui-men tijd het duel gestraft. Maar nu die speciale wetge-hebben kunnen bijdragen , dat in sommige gevallen bet duel met pijnbank gelijk gesteld werd. Cfr. Gigas, Tr. d. Crim. Laes. maj. (Ed. l.'gt;98, 8°.) pag. 270.

(1) «Ïbe court does utterly reject and condemn the opinion that the private Duel, in any person whatsoever, has any ground of honour ; as well because nothing can be honourable , that is not lawfull.» Vonnis van het Hof van de Star-Chambre, gewezen op aanklagt van Bacon de Vendam.

137 ■—

ving verviel, hoe konden toen de overigens verbodene daden, welker strafbaarheid slechts was gedekt geweest door de grootere misdaad, waarbij zij gevolg konden wezen, daardoor onstrafbaar, niet misdadig worden? Door de wet op het duel waren verwonding en neerlaag in duel gepleegd aan den regel onttrokken ; loen de exci-pierende wet ophield kracht te hebben, vielen zij loen van zelfs niet weder onder toepassing van den algemee-nen regel? De S. volgt hier Chauveau en Faustin, maar ook deze komen mij voor bij de beschouwing der vraag en vooral bij den uitleg, dien zij geven aan woorden van MERLiN,en aan al hetgeen op dit punt bij de wetgeving in Frankrijk is voorgevallen, te veel uit het oog te verliezen, dat door het duel, als zoodanig, niet meer op de lijst der misdrijven te doen voorkomen, geene slrafleloosheid werd verzekerd aan de feiten die er mede zamen kooiden gaan en op zicbzelven strafbaar waren , maar , bij het duel voorkomende, altijd buiten aanmerking moesten blijven, omdat de straf van deze misdaad steeds die, welke op de andere gesteld was, overtrof.

Het crimen nefandum is vroeger zwaar gestraft geworden; zoude men nu uit den gebleken wil des wetgevers om het niet meer als crimen sui generis te straffen , kunnen afleiden, dat straffeloosheid verzekerd was aan alle daarop doelende daden, en deze in elk geval dus builen de algemeene bepalingen op de attentats aux moeurs zouden gebragt moeten worden? Men onderscheidt te weinig het duel, als crimen sui generis, met op zichzelf reeds misdadige feiten, die in duel gepleegd kunnen zijn, en als verzwarende omstandigheden hadden kunnen worden aangemerkt, indien de straf op het duel reeds niet zoo groot was, dal zij alle verzwaring onmogelijk maakte. Als diefstal met braak niet meer gestraft wordt, zal daardoor braak straffeloos worden ?

Doch ik schrijf geen tegenschrift, en moet mij dus

— 138 —

van alle uitweiding op dit punt onthouden. Te meer daar ik nog bij andere punten moet stil staan.

Het komt mij toch onjuist voor te stellen, dat eene veertig jarige jurisprudentie het zegel van echtheid gedrukt hebben zou op het gevoelen van hen, die meenen dat de wil des wetgevers nooit geweest is, om het in duel gepleegde onder de algemeene bepalingen der wet op verwonding en doodslag te brengen, en dat het strafbare daarvan alleen aan een « virement de jurisprudence» moet worden geweten: «onder het Keizerrijk» zegt de S., bladz. 32, in navolging der genoemde fran-scho schrijvers, «lezen wij van geene vervolging tegen het duel; na de restauratie ontstond voor het eerst bij sommige cours royales, de neiging om het onder de strafwet te brengen; doch elf arresten van het IIof van cassatie te Parijs, zoo van de crimineele als van de beide kamers vereenigd, gedurende achtereenvolgende jaren gewezen, maakten die neiging krachteloos, handhaafden den wil des wetgevers, dat het duel niet met gewonen manslag konde worden verward, doch bij gebrek van wettelijke bepalingen als non prévu par la loi moest worden vrijgesproken.» Ik moet erkennen daarmede niet te kunnen rijmen, wat Berriat St Prix leert, een arrest van het Hof van cassatie citerende, voor de restauratie en in tegenovergestelden zin met de latere uitspraken gewezen (1}. De neiging der Cours royales, die bij elf achtereenvolgende arresten van hel Hof van cassatie krachteloos moest gemaakt worden, schijnt tevens niet onduidelijk te bewijzen, dat het algemeen ge\oc\ea over

(1) « 1,’action de donner la mort dans un duel convenu et loyalement execute à d’abord été considérée comme un crime,— V. le rap/iort Juit au corps léÿislatif, le 17 Févr. 1810 {^moniteur p. 232); arr. cass. ‘29 J mil 1813. Bulletin de cassation, p. 698; et rép. XV, 161. Mais on à depuis changé d’opinion à cet égard. V. arr. cass. 8 Avril et 21 iHai 1810, n°. 42 et 61; surtout 14.lain 1821 , «’.94.» ÜER-lUAT St. Prix, l'ours de droit rrimiuel, p, 14 , n“. 23.

— 139 —

de strafbaarheid van het duel naar i^iiVi Code Pénal, eerder in strijd was met de na de restauratie door het Hof van cassatie gehuldigde leer, dan daarmede overeenkomstig. Met de verklaring der wet en van den vermoedelij-ken wil des wetgevers voor een groot deel te willen doen steunen op eene jurisprudentie van het Hof van cassatie, die, als in 1819 afwijkende van, en in 1837 teruggekeerd zijnde tot eene leer , welke bij elf arresten van Cours royales gehuldigd was, geene veertig, maar slechts achttien jareu geduurd had, en dus welligt met meer regt alleen als een virement de jurisprudence zou kunnen worden aangemerkt, schijnt aan het verdedigde gevoelen geenen zeer vasten grond gegeven te zijn.

Het tweede hoofdpunt der verdediging was, dat het duel niet strafbaar is, omdat daarbij aan eene zoodanige overniagtte denken zou zijn, waartegen geen weerstand mogelijk is. Art. 64 C. P. zou dus van toepassing zijn, zeggende: «11 n’y à ni crime ni délit, lorsque Ie prévenu était en état de démence au temps de l’action, ou lorsqu’il à été contraint par une force à laquelle il n’a pu résister.» Die overmagt vindt de S. in een zedelijken drang, die tot het duel noopt ter verdediging der eer, door eene ontvangene beleediging geschonden: die dwang ligt, volgens hem, in onze zeden, maakt bet duel noodzakelijk, en den regel van art. 64 C. P. daarop van toepassing.

Dat onvermijdbare des duels, is geen nieuwe grond voor de strafléloosheid van het daarin gepleegde. Twee eeuwen geleden vroeg reeds een geestig schrijver , « maar «Mevriend, van wat noodzakelikheid spreek je? Nulla ne»t necemitas delimjuendi, ynibui- una est nécessitas « non delingiiendi. En hoe schoon is die plaats van Qüinc-«tihanvs; guis credat ui la jura ejus esse conditionis, nut aliguid non liceat et necesse sitn (1). EnPAUi.es

(1) .1. BE Brcke, dc jonge, Wetsteen der Vernuften , f. m. 197.

VoET heeft weinige jaren daarna reeds een geheel hoofd* sink gewijd aan de ontkennende beantwoording der vraag: «Utrum singulare certamen injuriarum illatarum, honoris defendendi gratia susceptum, sit licitum ? (1). Twee eeuwen geleden vond het argument reeds weder-legging-

Dit deel van het betoog der onstrafbaarheid des duels is bij het andere vergeleken verreweg het zwakste. De S, komt na hetgeen hij vooraf heeft doen gaan daarbij op een ongunstig terrein. De edicten en placaten toch, waarbij sedert eeuwen het duel was strafbaar gesteld, moesten den grond uitmaken voor het vroegere betoog, dat duel, als speciaal feit steeds gestraft, bij het vallen dier speciale wetgeving, niet onder de algemeene wet gekomen , maar een geval was waartegen de wet niet meer voorzag. Maar natuurlijk rijst dan bij hel tweede deel des betoogs, ook die langdurige speciale wetgeving voor den geest, als een bewijs, dat eveneens sedert eeuwen de wetgever zelf die zedelijke overmagl, dien onweêrstaanba-ren dwang niet erkend heeft. En dit voert terstond lol de, naar het schijnt, dan nietmocijelijk te beantwoorden vraag, of de wetgever zoo eensklaps van oordeel veranderd zou zijn, en nu in art. 64 C. P. ook dien dwang zoude bedoeld hebben als eene « force a laquelle on n’a pu resister?»

De S. geeft zieh veel moeite om dien dwang der zeden te doen erkennen , en men leest er van, waarlijk tot oververzadiging toe, zonder dat men grondige redenering vindt waardoor men de neiging bij zich zoude voelen opkomen om des S. overtuiging te deelen. De S. zelf schijnt de zwakheid van het betoog te hebben gevoeld, en, wel-ligt hetgeen aan kracht van redenering ontbrak dqor woorden willende vergoeden , komt hij (bladz. 74) er toe, eindelijk van eene (izedelijke overmaglder zeden» te gewagen. En in werkelijkheid, hoe zwak het terrein is, waar

(1) P. VoET, Fr. de Duelli^.j cap. 32.

— 141 —

de S. zieh hier bevindt, blÿkt als hij zelftenlaatste spreekt van den homicide in duel, als door den «bijna onweêr-staanbaren dwang der zeden geprovoceerd, »(bladz. 77.)

De S. geraakt ook met zich zclven in eenen zonderlingen strijd. Hier beweert hij , dat hel duel is onstrafbaar omdat men er toe gedioongen wordt door eene zedelijke overmagt, waaraan geen weerstand te bieden is. Dââr (bladz. 20) betoogt hij dal het duel altijd was en zal blijven een feit door eigen aard en innerlijke waarde van alle anderen onderscheiden: en wel «vooreerst door de overeenkomst der partijen, die zich vrijivillig aan hel gevaar onderwerpen en elkander het regt toekennen om te wonden en te dooden.» Hoe kan men die vry-willig'e overeenkomst met die omceerstaanhare overmagt ooit doen zamenslemmen? Werpt het eene deel van het betoog der onstrafbaarheid van het duel niet al-dus het andere deel omver ?

De S. is van oordeel dat « het duel, beschouwd, niet eenzijdig uit een afgetrokken godsdienstig of zedelijk oogpunt, maar zoo als wg in de Maatschappij, onder den invloed van derzelver gevestigde zeden, begrippen en gebruiken leven, eenigermate een noodzakelijk kwaad is.» Hij tracht er de voordeelen van in een helder licht te plaatsen, 'bladz.68). (1)

Ik zal hier den S. niet weêrleggen: moeijelijk toch zou het zijn hier over iets nieuws te zeggen, en dat niet reeds honderd malen meer gezegd was.—Maar met stilzwijgen mag ik niet voorbijgaan, dat de S., zich in zijnen ijver voor het duel kennelijk laat wegslepen wanneer hij goedvindt te zeggen dal het eene der oudste maat-schappelgke gewoonten is, ons van onze voorouders

(1) «Tbc point of honour, or Duelling, is a modern invention, as wcl as Galantry, and hij some esteemed, equally useful!, for the refining of manners. — But how it has contributed to that effect^ i am ata lossla , deteiinine.» Home. Essais, vol. l, p. 148.

overgegeven, (bladz. 37); dat men hel thans als een vooroordeel moge beginnen te beschouwen (bladz. 44); hel is een vooroordeel rfoor opvoeding ing^eprent (blz. 67). De S. spreekt hier van Nederland en van het Nederland-sche volk, en ik betwijfel zeer of het duel daarbij, als eene der oudste maatschappelijke geicoonten, geldende beschouwd wordt. Hel moge voor andere landen waar zijn, en een Huulton moge zich in deze eeuw nog gedreven voelen zich in duel le laten dooden op dezelfde plaats waar een jaar te voren zijn zoon in duel was neêr-gelegd door de hand van eenen vriend, die door naberouw zelf ook reeds was bezweken, maar bij ons wordt de noodzakelijkheid van het duel niet door de opeoeding ingeprent. Hoe echter de S. heeft kunnen zeggen, dat men het duel thans als een vooroordeel begint te beschouwen, is volkomen onverklaarbaar, en schijnt een onomstootelijk bewijs, dat de S. onbekend was met de geschiedenis en de schriften van het onderwerp, over welks wetgeving hij eenige algemeene beschouwingen heeft gemeend te moeten in druk geven. Ik wil hem niet verwijzen op R. Steele die het duel eene «vervloekte gewoonte en een harsenspook » noemde, noch op het bovenaangehaalde vonnis, noch op Hume die beleen «fantastic humour» oordeelt te zijn, noch op Voltaire, de Encyclopedisten, Maffei, de verzamelaars der ^cta Erud. Lips., en zoo vele anderen der vorige eeuw, want zij gelden ons land niet. Maar ik wil, alleen wat Nederland aangaat, vragen of men thans eerst het duel als een vooroordeel begint te beschouwen, wanneer men in den aanvang der 17« eeuw Zyfaeus hoort zeggen in zijne Notitia Juris Eelgici (Lib. 9 §. de pugnautibus in duello) «plcraque duella orlum habent ex falsa opi-nione, quasi degencretimore impedianlur, qui manu sua injurias aut convitia non viiidicant ; » wanneer men Voet en DE Brune, in het midden dier eeuw, het onregt en waan

hoort verklaren; wanneer in 1717 men J. W Slicher er zijne Dissertalio juridica tegen ziet uitgeven en 50 jaren later W. Scuoreb, in eene verhandeling in het Zeeuwsch Genootschap en in zijne noten op de Groots Inl. t. d. lloll. Regtsg. het hoort verwerpen; wanneer men eindelijk in 1805 vindt geschreven «Dat ook de tweegevechten alle reden tegen en niets voor zich hebben, dan het enkel vooroordeel der publieke standsopinie, is raag men zeggen wel vooruit als door een ieder aangenomen. » (1)

Ik zal den S. niet volgen in zijne beschouwingen over eene wetgeving op het duel. Bij het punt van waar hij uitgaat schijnt hij mij reeds eenen dwaalweg in te slaan. Immers hij is van oordeel dat, wil de wet aan de behoefte van een volk voldoen, zij zich naar zijne zeden moet inrigten. Ten deele toch is dit slechts juist ; want waar de zeden verbasterd , barbaarsche gewoonten heerschende, en slechte gebruiken in zwang zijn, moet de wetgever zich daar naar niet voegen, maar ze door zijne wet tegen gaan en daardoor zijn volk tot meerdere beschaving opvoeren en zijn geluk bevorderen. Is het toch bijv, niet gelukkig te achten, dat de engelsche wetgever zich in Oostindië niet gerigt heeft naar de gewoonten en zeden om de weduwen te verbranden, maar het krachtdadig tegen ging? dat de fransche wetgever zich niet naar de zeden der Corsikanen rigt omtrent de vendetta, maar den moord ook daar straft, om het even onder welke omstandigheid hij gepleegd zij? dat bij ons de wetgever zich niet naar de nederlandsche zeden en gewoonten gerigt beeft wat het messnijden betreft, maar, door het niet van de al-gemeene wet op doodslag en verwonding uit te zonderen, bijna geheel het thans heeft uitgeroeid ? En toch dat was

(1) Prijsverh. over het voorkomen en weren van de Iweeßevcchten, ''‘tgejjeven door bet Dtreebtsebe Genootschap van Kunsten en V eten-st'bappen. Ulr. 1805, p. 39.

— 144 —

niet minder eene diep ingewortelde gewoonte, welke men ook zoo ligt enmisschien met even veel regtals het duel, als een overblijfsel der godsgeriglen zou kunnen aanmerken; want immers niet het zwaard alleen was daarbij het wapen, maar ook mes en knuppel, naarmate van den stand der kampenden. (1)

Ten aanzien dezer van de voorouders overgegeven gewoonte raakt de S., mijns inziens, in zijn stelsel van wetgeving dan ook kennelijk in het naauw. Zoo ver gaat hij niet om hel gevecht met mes of stok in de verschoo-nende wetsbepaling te doen deelen. Hij wil deze alleen voor dat, met degen, sabel of pistool gehouden, doen gelden. Maar deze beperkende bepaling maakt dan ook uit dat de verschooning van den algemeenen regel alleen zoude strekken voor dien stand, die zieh in tweegevechten alleen van die wapenen bedient, en er dus eene ongelijkheid voor de wet zou daargesteld worden.

Ik moet echter van dit punt afstappen, want de vraag over de behoefte en het doelmatige van uitdrukkelijke wetsbepalingen omtrent het duel, kan in weinige woorden niet worden beantwoord, en voor een onderzoek daarnaar is thans gelegenheid noch plaats. Of de beschouwingen van den S evenwel de wetenschap op dit punt veel hebben vooruitgezet zou ik betwijfelen Daar toe schijnt grondiger onderzoek en kalmer bearbeiding gevorderd.

(1) »Meijer, a. w. biz. 333.

G. M. VAK DER Linder.

AcAnEMisCHE Literatuur. — Dissertatio ffistorivo-PoUtica de Concilia Statut Franeico et Neêrlan-dico, auct. J. Quarles van Üfford. Lugtl. Bat. 1844, 300 pag. in 8«.

Eene Academische verhandeling over den Raad van State in Frankrijk en in Nederland kon voorzeker nimmer meer ter goeder ure in het licht komen , dan op een tijdstip dat bij ons meer, en meer de aandacht op dit Collegie zich vestigt; op een tijdstip dat van verschillende kanten de voortreflelijkheid dezer instelling in Frankrijk betoogd wordt, en door meer dan ééne stemde wensch wordt geuit, dat de Nederlandsche Staatsraad mögt worden ingerigt in navolging van den Franschen,— op een oogenblik , toen bij de Tweede Kamer het voorstel werd gedaan, dat de zamcnstelling en bevoegdheid van den Raad van State zouden geregeld worden bij de wet. Een geschrift, goed bewerkt en op het juiste oogenblik in het licht gegeven, kan dubbele aanspraak maken op belangstelling.

De dissertatie, waarvan wij hier een kort verslag willen geven, bestaat uit twéé hoofddeelen. In het eerste wordt de Fransche Raad van State, in het tweede gedeelte de Nederlandsche behandeld, hunne geschiedenis geschetst, hunne zamcnstelling, aard en bevoegdheid in verschillende tijdperken beschreven.

De Fransche Staatsraad , sedert de vroegste tijden der monarchy aanwezig, in 1644 geregeld en in vijf onderdeden verdeeld, waarvan le Conseil des parties den eigenlijken Raad van State uitmaakte , ging ten onder tegelijk met het Koningschap, om onder Buonaparte te herleven. Gedurende het Consutschap, zoowel als onder het Keizerrijk, de trouwe raadsman van zijnen magtigen Beschermheer, door Napoléon met welgevallen sa pensee en délibération genoemd , was de Staatsraad tevens de

Themis , Vl 1)1. k St, 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

— 146 —

eenige stem die zieh nog met zekere onafhankelijkheid durfde doen hooren tegen de eigendunkelijke handelwijze van hoogere of lagere beambten.

Men verwondert zich niet meer over den invloed, welken dit ligchaam te dien tijde uitoefende, over de werken die het voortbragt, en waarvan vele nog voortdurend bij Staatsman en Regtsgeleerde zoo hoog staan aangeschreven, wanneer men de inrigting van den Raad van Stale onder Napoléon, als Staats- en administratief-regterlijk Collcgie, nagaat; wanneer men zich alle die uitstekende mannen herinnert, welke het scherpziend oog van den grooten Alleenheerscher als waardige leden van zijnen Raad wist uit te kiezen. Inlusschen, met al het uitmuntende in zijne inrigting, ja, voor een groot deel juist daardoor, was de Conseil d’État van Napoléon een hoogst gevaarlijk werktmg in de hand van het despo-tismus. Dezen Raad was bij zijne instelling opgedragen (art. 52 der Constitutie van het jaar VUIj, om, onder toezigl der Consuls, de wetten en reglementen d’administration pui)lilt;/ue te ontwerpen en de zwarigheden uit den weg te ruimen , welke zich in administralie zaken mogten opdoen. Met de bevoegdheid om, onder de goedkeuring der Consuls, wetten te ontwerpen, bij de wetgevende ligchamen voor te dragen en te verdedigen, kreeg de Conseil d’État werkelijk een integrérend deel der wetgevende magt in handen. Uit de bevoegdheid tot het wegnemen der moeijelijkheden in administrative zaken ontstaan, leidde men voor den Raad van Stale af len eerste de magt om (altijd onder goedkeuring des Consuls) authentique interpretatie te geven, in den beginne van adtninistratie-wetlea alléén, later van alle wetten zonder onderscheid; — ten tweede, de bevoegdheid om in administrative geschillen te beslissen ook dan, wanneer privaal-regten der administratie legen overstonden. (Décret, du 5 Nivôse an VIII). Men behoeft naauwelijks

— 147 -

na te denken, om in te zien hoe gevaarlijk zoodanige uitgestrekte raagt zÿn moest bÿ eenen absoluten Regeringsvorm , vooral wanneer men zich herinnert, hoe ruimschoots gebruik werd gemaakt van ’s Raads bevoegdheid tot hel uitleggen van wetten (de £ulletin des loig levert er eene menigte voorbeelden van op), hoe gedwee de regterlijke magt die uitleggingen als interpretative wetten toepaste, hoe eigendunkelÿk conflicten van attributie werden opgeworpen en bg den Raad gebragt. Niet ten onregte werd de Conseil d’État van Napoléon le premier corps de l’e'tat genoemd. De invloed er van was groot, die van de leden niet minder, welke, met en benevens de maîtres-de-requétes en auditeurs, Frankrijk en deszelfs wingewesten hielpen besturen , terwijl de laatsten eene kweekschool vormden, uit welke in vervolg van tijd do bekwaamste Staatslieden voor Frankrijk zijn voortgekomen.

Na den terugkeer der Bourbons werd in 1814 bij besluit de Raad van State op nieuw ingesteld, niet naar hel voorbeeld van den Staatsraad onder het Keizerrijk, maar gelijk die bestaan had onder de oude monarchij. Na de honderd dagen in Parijs teruggekeerd, racende Lodewijk XVIII eenigzins raeer aan de denkbeelden en behoeften van zijnen tijd te moeten toegeven, en de Staatsraad werd, gedeeltelijk althans, in navolging van dien van Napoléon ingerigt. De Raad van Stale intusschen was onder de Restauratie voortdurend het doelwit van alle tegenstanders der Regering : als administratief-regterlijk collegie leverde hel, naar veler oordeel, geene genoegzame waarborgen op voor eene vrgwerkende regtspleging. Eene wetsvoordragt, in 1829 ontworpen, was bestemd om de instelling op eenen vasten voet te brengen, toen de Julij-orawenleling uitbrak.

De hooge achting , welke de Staatsraad van hel Keizerrijk genoot , keerde sedert 1830 tot hem terug. De

openbaarheid zijner zittingen, sedert Februarij 1831 bij de behandeling van contentieuze zaken ingevoerd, deed vele beslaande gebreken wijken, toonde aan hoe noodzakelijk zoodanige instelling was, hoe partijdig men dikwerf tegen haar was geweest. La publicité est le bouclier desjuffes, répreuee des jagréments, l’âme de la Justice, zegt de Cormenin, Algemeen evenwel was de begeerte dat de Raad van State bij de wet wierd geregeld. Eene eerste poging, door de Cormeniw reeds in 1831 aangewend, mislukte. De verschillende voorstellen van de zijde der Regering gedaan worden in de dissertatie opgenoemd, en de korte inhoud er van medegedeeld. Het ontwerp, in 1840 door den Minister Teste aangeboden, werd bij do Pairs aangenomen, en is bij de Gedeputeerden nog niet behandeld (l).Voor als nog is de Staatsraad steeds werkzaam naar het Kon. Besluit van 18 September 1839. Volgens dat Decreet heeft de Raad van State, bestaande uit de Ministers, hoofden van ministeriële Departementen, en 30 leden , 30 maitres-de-reijuêtes en 80 auditeurs, den Minister van Justitie tot zijnen voorzitter, wien een onder-voorziller, door den Koning uit de leden te benoemen, gewoonlijk vervangt. In sommige gevallen wordt ook aan buitengewone Staatsraden zitting verleend. Een zesde comité, le comité de U^islation, werd alsnu gevoegd bij de vijf welke reeds bestonden onder de namen van Co7nité de législation et de Justice admi/iistrative , cotnité de l’intérieur , comité des Jinances, comité de la g'^erre et de la 7narine, terwijl de contentieuse zaken aan een afzonderlijk comité werden opgedragen, dat, met de benaming van comité du contentieux, le comité de législation et de Justice administrative verving. De

(1) Bij de door den schrijver gebruikte en aangehaalde geschriften voegen wij Kritische Zeitschrift eon MITTERMAIER und ZachariÄ, voor het jaar 1842, XIV, 4 en 16, waar een belangrijk artikel voorkomt v.in den bekenden Racier uit Straatsburg, over hel wetsontwerp van 1810.

contentieuse zaken, bÿ haar eigen comité geïnstrueerd en in gereedheid gebragt, worden daarna, overeenkomstig de reeds in 1831 aangenomene regelen, behandeld in eeno algemeene vergadering van den Raad : openbaarheid dier algemeene vergaderingen , mondelinge verdediging van den Advocaat, die voor de party optreedt, het hooren van het Openbaar Ministerie , waargenomen dooreen maitre-de-requêtes, zijn de kenmerken van het aangenomen stelsel , dat door den schrijver in het breede wordt uiteengezet, De openbaarheid der zittingen , men houde dit wel in het oog, heeft alléén plaats bij de behandeling van het contentieuse ; in zaken van louter administrativen aard wordt beraadslaagd met gesloten deuren. De natuur dier zaken brengt dit trouwens mede.

Het eerste gedeelte der Dissertatie wordt besloten met een hoofdstuk, bijzonder gewijd aan de cotijlicleri en het contentieuze, in Frankrijk zoowel als in Nederland. Daarbij wordt o. a. het Besluit van 20 Mei 11., houdende opheffing in Nederland van het regt om conflicten op te werpen, ter sprake gebragt, en de geschiktheid van den Uoogen Raad om in alle geschillen van bevoegdheid tusschen de regterlijke ende administrative raagt uitspraak te doen, in twijfel getrokken. Wij voor ons zouden tot een ander gevoelen overhellen, althans ongaarne het oude conflicten-regt, hoe dan ook geregeld, zien herleven.

Wat aj/aires contentieusez zijn, welk het verschil is tusschen eene zaak van zuiver adminiztratioen aard , eeue zaak van adminiztratief-contentieuzen aard, en een geding van uitsluitend prioaafregtelijke natuur, wordt daarna behandeld en met een wel gekozen voorbeeld toegelicht. De bevoegdheid van den Franschen Staatsraad in contentieuse zaken vonden wij bij Magvrel (É/émentz de Jurizprud. admin.), aldus met korte woonien omschreven; «Le Conseil d’État remplit en matière conten-

— 150 —

tieuse admistralive les fonctions de Cour d’Appel et de la Cour de Cassation; de Cour d’Appel, lorsqu’il prononce sur le fonds des matières; de la Cour de Cassation lorsqu’il juge les conflits. Il est lui-même Cour de Cassation lorsqu’il connaît des arrêts de la Cour des Comptes. »

De meening, als zoude alle administratire jurisdictie tegen de Nederlandsche Grondwet strijden, wordt door den schrijver, te regt naar wij meenen, tegengesproken; de noodzakelijkheid van zoodanige regtspraak ook in ons land aangetoond; de collegiën opgenoemd met die jurisdictie bij ons bekleed , waartoe in zekeren zin ook de Raad van State in het laatste ressort, doch onder de eindbeslissing des Konings, kan gebragt worden. Eindelijk komt de schrijver tot de stelsels der zoogenaamde justice déléffj^ée en der j'ustice retenue. De vraag, aan welke van die stelsels de voorkeur te geven, is hoogst belang-rijk, voor éérst om de gevolgen, die zij , hoe men haar ook beantwoorde , hebben moet, ten andere omdat daarin de hoofdreden gelegen is, waarom nog geene wet tot regeling van den Staatsraad bij de gedeputeerden werd aangenomen. Tegenwoordig is de Fransche Staatsraad met geene j'ustice propre bekleed , la j'ustice est retemie. Macarel zegt: «Les délibérations du Conseil d’état, en matière contentieuse, n’obtiennent le caractère et le.s effets des jugements, que lorsqu’elles ont été converties en ordonnances et signées par le roi. Lej'ug'ement réside tout entier dans ^approbation du roi, » Tegen dit stelsel door Hesriow de Parsey, den Staatsraad Allent, Lacave-Laplagre, Portalis en anderen verdedigd, staat een ander stelsel over, dat b. v. de Cormerin , Macarel en ViviER onder zijne voorstanders telt, en strekt om aan den Staatsraad in contentieuse zaken eene eig^ene jurisdictie te geven, hem door de koninklijke maglgedelegeerd, krachtens welke ’s Raads gevoelen in zoodanige geschillen niet meer de Koninklijke sanctie en de onderteeke-

ning des verantwoordelijken Ministers zou behoeven, maar als arrest zou gelden en uitvoerbaar z^n. Tot dit gevoelen , hetwelk bij de gedeputeerden de meerderheid schijnt te hebben, heeft de Regering tot nog toe niet willen toetreden , en ook de Pairs hebben door de aanneming der wet van 1840 getoond vóór, het stelsel te zijn der Justice relemie, een stelsel dat èn onder de oude Monarchij, onderbet Keizerrijk , én gedurende de Restauratie in werking was gelijk het nu nog is. De schrijver verklaart zich vóór de juttlice retenue, doch heeft ons van onze reeds vroeger opgevatte meening ten voordeele der justice déléguée niet kunnen afbrengen. Eene nadere lezing van de geschriften van Vivien en anderen versterkte ons in tegendeel in ons gevoelen.

In Nederland intusschen kan, zoolang de Grondwet art. 72 in f. zegt : de Koning al/éen hesluit, deze vraag zelfs niet geopperd worden. De Raad van State geeft zijn advies, de beslissing gaat uit van den Koning, onder het contreseign des Ministers, — indien namelijk de Raad van State gehoord wordt. Geene zekerheid toch, zegt do schrijver, bestaat er dat op alle administratief-conten-tieuse vragen de Staatsraad worde geraadpleegd, en wanneer dit al plaats heeft, ook dan nog zijn in het algemeen de waarborgen voor de partijen gering bij administratief-regterlljke collegiën, die met gesloten deuren raadplegen en regt spreken , welke geene vaste voorschriften van regtsvordering hebben, waar mondelinge toelichting van den kant der partijen in den regel niet bestaat (1). Het is daarom dat de schrijver de manier van procedéren wilde invoeren, gelijk die thans bij den Franschen Staatsraad in gebruik is, volgens het bovenvermelde Decreet van 18 Sept. 1839. Wat hiervan ook

(1) Een voorbeeld van mondelinge voordrag! vindt men in art. 14. Wet van 9 Oct. 1841 Staatsbl. nquot;. 42, betrekkelijk de regtsmagt der Heemraadschappen , Dijk- en Poldcr-besluren.

zij, en daarlatende in hoe verre dal besluit op ons land van toepassing zou kunnen werden gemaakt, zoo valt het niet te betwijfelen, of veranderingen in dien geest zouden wel overweging verdienen, wanneer eens eene wet voor den Nederlandschen Staatsraad tot stand kwam.

Het tweede gedeelte der Dissertatie , de Raad van State in Nederland, vangt, in navolging van Simoh vaw Slingelandt , aan met het jaar 1588.

Wij hadden hier eenige melding willen zien maken van den Raad van State, zoo als die op den 1 October 1531 door Kakel V werd ingesteld, en welke niet minder voor Noord- dan voor Zuid-Nederland werkzaam was, ja zelfs, gedurende verscheidene jaren, eenen Vries van geboorte, Vmnus van Aytta, tol zijnen voorzitter had.

De Raad van State onder de Landsheerlijke regering was uitsluitend van raadgevenden aard ; die onder de Republiek was in de eerste plaats een Collegie van uitvoering'. Reeds in 1573 kwam er een Raad nevens Zijne Rxcellentie (Prins Willem) tot stand , die , nadat dezelve in 1574 met het regt van Executie was toegerust, en na de Unie van Utrecht nog nader onderden naam van Landraad bevestigd was, in de daad van den lalercn Rade van Staete niet veel verschilde dan in den naam.

Ware de Raad van State werkzaam gebleven naar eene instructie als die van Augustus 1584, toen hij, met Maurits aan deszelfs hoofd, het uitvoerend bewind uil-maakte der Republiek; — had de Raad hel regt van Executie, «de ziel der Unie,» met kracht gehandhaafd, waren de Staten-Generaal niet sedert 1593 in een permanent Collegie veranderd , hel zou welligt geheel anders met ’s lands zaken gegaan zijn, en van Slingelandt had zich nicl behoeven te beklagen, dat de werkkring van den Raad zich in de daad bepaalde bij de dispositie over de militaire zaken, en bij bet werk van de Generaliteits-jinantien.

De Raad van State, als uitvoerend Collegie, ging met de omwenteling van 1795 voor goed ten onder. Als raadgevend ligchaam vinden wij dien weder terug in 1805, onder den Raad-Pensionaris, in 1806 onder Roning Louis, welke laatste zijnen Raad in vijf, later in vier secties verdeelde.

Wij willen ten slotte nog een oogenblik stil staan bij hetgeen omtrent den Raad van Stale naar de Grondwet van 1815 door den schrijver wordt in het midden gebragt.

Wat aangaat de zamenslelling van den Raad van State en de personen in de daad of in naam tot dit ligchaam behoorende, zijn wij het geheel eens met den schrijver omtrent hel nut, dat de instelling van Staatsraden in buitengewone dienst kan aanbrengen, en naar ons inzien hebben de leden der Kamer, welke in December 11. een voorstel tot herziening der Grondwet doende, daarbij art. 73 der Grondwet wilden laten wegvallen, meer op het oog gehad de manier waarop de Kroon van deze hare bevoegdheid tot nu toe in den regel gebruik maakte, dan het voordeel dat de Staat er uit kan trekken. Wie tot Staatsraden in buitengewone dienst benoembaar zijn, kan een onderwerp van wetgeving uitmaken.

Evenmin zouden wij den Prins van Oranje slechts eene raadgevende stem willen toekennen, gelijk het denkbeeld dicrzelfde voorstellers is. Het is naar ons inzien van grootbelang dat de Vorst, die eens de teugels desbowinds zal voeren, het raderwerk onzer huishouding van slaat leere kennen, dat hij van den beginne af deel neme aan de beraadslagingen, welke voorvallen. En is het te verwachten dat er belangstelling , deelneming besta, wanneer men den Prins eene bevoegdheid ontneemt, die aan ieder ander lid loekomt? En waarom die alléén raadgevende stem? Eenen overwigligen invloed op de overige leden zouden wij aan die ééne stem niet toeschrijven.

Onder de leden van den Franschen Staatsraad noemden

wij daar straks de Ministers op, iets dat door deCormemx en anderen te regt als een misbruik gegispt wordt. De schrijver leidt uit art. 74 al. Grondwet af, dat de Neder-landscbe Ministers, in den Raad van State geroepen, geene delibererende stem hebben. Hij had er bij kunnen voegen, dat de mogelijkheid eener bepaling, waarbij de Ministers tot leden van den Raad van State werden verklaard , door datzelfde artikel wordt weggenomen.

Bij het opperen der vraag omtrent het al of niet wen-schelijke, dat ook de Nederlandsche Raad van State in secties verdeeld worde, doet de schrijver eene niet onbelangrijke mededeeling (pag. 219), waaruit blijkt, dat Rolling Willem I geenszins vreemd van het denkbeeld van zoodanige verdeeling was, ja dat hij zelfs in 1823 eene nieuwe instructie voorden Raad vaii State in dien geest liet ontwerpen. De tegenstand van den Raad zelven en met name van den vice-president Mollerus deed, naar het schijnt, dit wezenlijk zoo heilzame plan niet doorgaan.

Eene verdeeling in secties intusschen zou, volgens den schrijver, en wij beamen dit volkomen, noodzakelijk zijn, indien de Raad van State de reeds ontworpen wetten niet meer overwoog, maAt hij die zelf ontwierp. Zonder een comité de lé^^i^lation is zoodanig iets ondenkbaar. Intusschen betwijfelen wij zeer of men, zoolang de Grondwet alléén van overweg'en spreekt (art. 72), het redigeren van wetten aan den Raad zou kunnen opdragen.

Behalve alle ontwerpen van wet en andere voorstellen, het zij door den Roning in de Ramers te brengen, het zij doordeStaten-Generaal,op het initalief derfweede Raraer, den Roning aangeboden, moeten nog bij den Raad in overweging komen alle algemeene maatreg'elen van inwendig' bestuur van den Staat en van deszelfs bezittingen in andere werelddeelen.

Wat algemeene maatregelen van inwendig bestuur

zijn, is niet zoo ligt te bepalen. De schrijver geeft de uiteenloopende nieeningen van verschillende personen op, en juist dit verschil van gevoelens doet ons Prof. Thor-BECKE nazeggen: «Dit is een der duistere, door de wet «nog onaangeroerde , hoofdpunten van ons administratief «regt.» Het besluit van 7 Junij 1829, n®. 4, zijnde eene amplialie der voorloopige Instructie van den Raad van State, noemt wel is waar eenige punten op , welke onder de onderwerpen der algemeene maatregelen van inwendig bestuur moeten gebragt en als zoodanig naar den Raad van Slate verzonden worden , doch laat nog voor een groot gedeelte de bestaande duisternis blijven.

Behalve het algemeene voorschrift van art. 72 omtrent hetgeen ter overweging bÿ den Raad van State moet gebragt worden, komen er hier en daar nog bijzondere bepalingen op dit punt voor. Als voorbeeld daarvan noemt de schrijver art. 217 Grondwet op; andere voorbeelden vindt men in art. 67 Grondwet, alsmede in de Wel op de Onteigening art. 2.

Dat de voorlaatste alinea van art. 72 Grondwet vrij overtollig is, zijn wij met den schrijver eens. De Raad van State is de raadgever der Kroon in alles waaromtrent deze hem wil raadplegen. Dat de Grondwet bepaalt waarop de Raad gehoord moe# worden , is nuttig,— te zeggen, waarop hij Aan geraadpleegd worden, is overbodig.

Wat, vraagt de. schrijver, indien b. v. een wetsontwerp bij de Kamer gebragt wordt, zonder dat de Raad van State daarop gehoord zij overeenkomstig art. 72 al. Grondwet? Het gestelde geval zal waarschijnlijk nimmer voorkomen, en wij zouden het punt onaangeroerd gelaten hebben , ware het niet om de oplossing w'elke de schrijver aan die vraag geeft. Wij voor ons zouden zeer betwijfelen, of in zoodanig geval de Raad van State, of diens leden persoonlijk, van zoodanige verkrachting der Grondwet aan de Kamer zouden kennis kunnen geven.

De Raad vau Slate, de raadgever der Kroon, kan niet optreden als beschuldiger van een’ harer Ministers. Het eenige dat de Raad in zoodanig geval zou kunnen doen, zonder zijne bevoegdheid te overschrijden, zoude zijn, dat hij zich wendde tot den Koning en den Raad van Ministers.

Wij komen hiermede als van zelven tot de al of niet verantwoordelijkheid van een lid van den Raad van State. Onder het Koningrijk Holland waren de leden niet verantwoordelijk ; onze Grondwet bepaalt er niets van. Verantwoordelijk gelijk het hoofd van een ministerieel departement zijn zij niet, het is zoo ; maar aan te nemen dat een lid, dat der Kroon eenen raad durft geven, strijdig met de Grondwet, waaraan hij getrouwheid zwoer, wegens dien gegeven raad niet ter verantwoording zou kunnen geroepen worden, is aan vele bedenkingen onderhevig. Intusschen is het niet te ontkennen, de schrijver doel helle regt opmerken, dat hel dikwerf niet gemakkelijk zoude vallen het bewijs der misdaad te leveren.

Doch het bestaan dier verantwoordelijkheid is geene vraag meer, ja zij beslaat in den uitgebreidslen zin, wanneer de Raad van State optreedt bij ontstentenis ecus Konings, — of wanneer er een Regent moet worden benoemd, hetzij omdat de opvolger des overleden Konings minderjarig is, hetzij omdat de Koning zelve buiten slaat is om de regering waar te nemen. In deze drie gevallen, bij de artt. 48, 43 en 26 der Grondwet voorzien , verandert de Raad van State van aard en strekking ; dan is hij geen raadgevend collegie meer, dan maakt hij met de Ministers het uitvoerend bewind uit, dan neemt hij de koninklijke magt waar, dan is hij, en corps zoo wel als de leden in ’t bijzonder, verantwoordelijk gelijk de Ministers, hoofden van een departement van algemeen bestuur.

— 157 —

Doch wij willen het hierbij laten, en den lezer liever verwijzen naar de verhandeling zelve, waar nog verscheidene andere vragen van ons Staatsregt, den Raad van State betreffende, worden behandeld. Het zij ons genoeg, wanneer wij door ons verslag de oplettendheid hebben mogen vestigen op dit belangrijk geschrift, met zooveel ijver en naauwkeurigheid bewerkt.

Mf. W. A. C. DE JONGE.

BEMGTEN VAN GEMENGDEN AARD.

PROGRAMMA.

Cerfaminis Literarii ab Online Jureconsultonm in Academia Lugduno-Batava die VIII Febr. a. 1845 indicti.

Ordo Jurcconsultorum in Academia Lugduno-Batava Academiarum liujns regni civibus et Athenacorum alumnis quaestionem proponit sequentem :

Quatenus jure gentium, cum naturali, turn europaeo, aquae genlis sunt, cujus territorium alluunt?

Certamen non ineant nisi qui iam hoc ipso, quo proponitur quaestio, tempore sint Candidati Juris, vel, in alia Facilitate studiosi, tertium curriculi academici annum ingrcssi.

Commentationcs, Latina oratione conficiendae, aliaque, quam auctoris, manu describendae, ante diem 1 Nov. huius anni mitiantur ad Vir. Cl. II. Cock, Ordinis Actuarium, fiatque hoc praeter Ordlnis expensas. jSingulae Icmmate inscribuntor, adiunguntorquc schcdulae obsignatac, auctorum nomina et praenomina continentes, codemque extrinsccus Icmmate distinctae.

Ordinis de acceptis commentationibus judicium publicc pronuntiabi-tur, optimaeque responsionis auctori, examine ante instituto, praemium Iribuetur ipso die Academlae natall VllI Fcbr. a. 1846.

__De Duilsche dagbladen deelen de volgende opgaven mede, wegens liet getal studenten aan de Duitsche lioogescholen in bet winter-saizoen 1844/45.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Bovendien 467 niet gcïmmatriculeerde toehoorders.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35 personen van rijpere jaren,

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;56 niet geïmmatriculeerde toehoorders.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apothekers en chirurgijns.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39 nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toehoorders.

• (6) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 met bijzondere vergunning tot het bijwonen der voorlezingen.

• (7) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12 niet geïmmatriculeerde chirurgijns.

• (8) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 nbsp;w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toehoorders.

• ^9^ nbsp;»17» nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

• (10) nbsp;nbsp;nbsp;De verdeeling niet bekend.

(n) Het getal onbekend.

— Het onlangs tc St. Petersburg in het licht verschenen jaarlijkse! le verslag van het ministerie voor het openbare onderwijs behelst de volgende statistieke opgaven omtrent de boogescholcn en gymnasiën in Rusland. De hoogcschool te St. Petersburg telde 66 hooglecrarcn en beambten en 557 studenten ; die te Moskou 87 hooglcerarcn en 836 studenten ; die le Charkow 75 hooglcerarcn en 410 studenten; die tc Kasan98 hoogleerareu en 359 studenten ; die te Dorpat 66 hoogleeraren en 484 studenten ; die te KiclT 63 hooglcerarcn en 320 studenten ; bedragende het gezamenlijke getal aantaal der studenten 2966. Gymnasiën telde men in het onderwijs-district van St. Petersburg 9 met 1775 leerlingen; in het district van Moskou 11 met 2465 leerlingen; in het district van Charkow 8 met 1694 leerlingen; in het district van Kasan 10 met 1894 leerlingen; in het district van Dorpat 4 met 635 leerlingen ; in het district van Kiel! 11 met 3715 leerlingen ; in het district van Wit-Rusland 10 met 2999 leerlingen; in bet district van Z.uid-Rusland 6 met 1’240 leerlingen; in bet Transkaukasische 1 met 397 leerlingen ; in Sibcric 3 (te Irkutsk, Tobolsk cu Tomsk) met 295 leerlingen en in het koningrijk Polen 10 met 4001 leerlingen,

— In den laatsten tijd hebben in Düitschland weder vele geruchten geloopeu wegens cene invoering van cene algcmccne Landsvertegenwoor-diging in Pruissen. Bij de opening van den Rhijnschen Landdag zou de aankonding deswege plaats hebben. Dit is echter niet geschied.

Zeer is evenwel daardoor de aandacht op de Pruissisebe Standen gevestigd, en wij meenen daaromtrent oplettend te moeten maken op een belangrijk werk, dat in Januarij jl. te Berlijn heeft het licht gezien, onder den titel van : Die ständische Gezetsgebung des Preussischen Staates, door den lieer Rauer. « Dit handboek — zegt de AUgem. Zeitung — is met groote zorgvuldigheid en naauwkeurigheid vervaardigd, en geeft, op den grondslag van de wetten en kabinetsbevelen over bet Pruissisebe Staat-wezen, in bet algemeen en inde bijzonderheden een allczins behoorlijk geheel. Het werk behelst twee deden, liet eerste bevat den tekst der wetten over de Standen, gelijk zij voor elke der acht Provinciën afzonderlijk zijn uitgevaardigd, met terugblik op de wet van 5 Junij 1823, nopens de provinciale Standen. Het tweede deel behelst cene stelselmatige ontwikkeling van de wetgeving der Standen : deze verschijnen daarin in dubbele hoedanigheid, als raadplegend orgaan, provinciale' standen en commissiën, en als besturende ligchamen, kreits-standen, gemeentc-standcnenprovinciale-standen. Ecncbeslissende magt hebben zij in geenerlci opzigt. Het overzigt over de zamenstelling der Standen in het algemeen en liwnner onderscheidene verriglingen is zeerduidelijk en steeds met aanhalingen uit wetten voorzien en van ophelderende aanteckeningen vergezeld. Elke provincie wordt afzonderlijk behandeld; doch de wijze van behandeling is gchiksoortig en gelijkvormig, zoodat men ligtelijk den weg vinden en het ingewikkeld mechanismus spoedig begrijpen kan.

Zeer uitvoerig zijn de hoofdstukken over het werkelijke en lijdelijke kiesregt, waar de groote verschillen in de Standen duidelijk onder bet oog worden gcbragt.

Men ziet daarin spoor voor spoor den toestand van het leenstelsel der middeleeuwen, dat hier als geschiedkundigen grondslag heeft gediend. De afdcclingen over de zamenroeping, den duur en de werkzaamheden der landdagen behelzen cenen parlementairen codex, die dubbel belangwekkend wordt, dooi' ecnc oumiddellijke vergelijking met de constitutionele Staatsregelingen. Terwijl het Pruissisebe Staatsregl achttien eug-zamen-

— 160 —

{((•di'iikle bladen behoeft, bedraagt dat van Belgie en Noord-Amerika naauwelijks twee bladen. In elk opzigt is bet werk van den Heer IlAüER een verdienstvolle arbeid en de beoefening van hetzelve in de uitgebreidste kringen aar: te prijzen, op dat de belangstelling inden staat des Vaderlands meer en meer toenemc en de openbare nieening duidelijk worde over hclgeen de volksvertegenwoordiging op de tegenwoordige landdagen beteekent, en wat van deze tot ontwikkeling van de instellingen des Staats zonder overdrijving kan worden verwacht. »

Wij kunnen niet nalaten in verband met deze wenschen en hierboven vermelde geruchten, nopens de Pruissischevertegenwoordiging te vermelden, dat de Pruissische Minister van Binncnlandsche Zaken, bij eene dezer dagen uitgevaardigde circidaire , de autoriteiten, aan welke de censoren onderworpen zijn , op de omstandigheid opmerkzaam heeft gemaakt, dat in de Pruissische dagbladen ter zake van aan de provinciale Standen gerigte verzoekschriften , vele artikelen geplaatst zijn , welke niet hadden behooren torgelatcn te worden, en hun de noodzakelijkheid voorgehouden om de censoren te dezen aanzien te regt te wijzen. De Minister herinnert de beginselen , waarnaar de censoren in dezen moeten handelen, en schrijft onder anderen bepaaldelijk voor, dat de vergunning tot den afdruk moet geweigerd worden aan alle artikelen, mededeelingen inhoudende aangaande petitiën, welke niet de bijzondere belangen der provinciën hctrelTcn, « maar die bij voorbeeld strekken om de invoering van eene algcmecue « volksvertcgcnwoordlgiging, van vrijheid der drukpers , van openbaarheid «der Standcn-vcrgadcringen , van eene Constitutie enz. te erlangen, a — «Deze bepalingen, wordt aan het slot der circulaire gezegd, zijn geheel in den geest der verordening op de censuur ; te meer daar de verspreiding van dergelijke mededeelingen door de dagbladen geschikt is om eene opgewondenheid en ontevredenheid met de tegenwoordige Staats-inrig-ting op te wekken en eenen nadccligen invloed moet uitoefenen op de zelfstandigheid en onafhankelijkheid der afgevaardigden tot de Landdagen, en op de rustige en wettelijke ontwikkeling der wetgeving.»

— In het algemeen Letterlievend Maandschrift, 29“’quot; jaargang, uitgegeven onder medearbeiding van M'‘..J. H. Beucker Andreae,— D''. A. Vrolik en anderen , n». I, te Dtrecht bij .1. G. Andriessen 1845, Ulengelmerk, bl. 1 — 16, vindt men een opstel van M''. C. L. ScuÜLiER getiteld de f^ryge-laletie te Home. Ilet bier volgende is ons ter mededeeling door eene geachte hand toegezonden.

«ln het (gcmelamorphoscerd) Letterlievendmaaiidschriftïiquot;l, Mengelwerk blz. 3, circa fmem, zegt de lieer SciiiitiER, dat de rrgtsgelccrJe P'LORENTINES zegt:» de Acizcif zijn gewend (rectius forlasse oÿewoon»} de gevangenen te verknopen enz. « Ik geloof dat in L. 4 $ pen. Dig. de statu hom. « im/ieratores » eenvoudig zijn» de Romcinsche f'eldheeren (die, gevangenen gemaakt hebbende, dezelve niet slagllcn , maar enz.). » En ’t is wel mogelijk, dat in FtORENllHüS tijd de veldheeren geen impemtores nicer heetten. Doch deze tegenwerping beantwoordt luj zelf zeer goed pag. 14, nota 3 (ook in Gaji commentt. vindt men overal dat spraakgebruik, volgens den regel : «ipiod mutatum non est cui stare prohibetur » , althans wordt gehouden als nog bestaande. — Dan vervalt wel de aardigheid pag. 3 o hij leefde in een tijd toen niemand anders iets deed dan de Keizer,» doch de Heer Schüiier is rijk genoeg om daarom eene verkeerde opvatting niet te willen staande houden.» II.

REGTSKUNDIG TIJDSCHRIFT.

ZESDE JAARGANG.

STELLIG REGT (NEDERLANDSCH.)

Staatsregt, lets over het vierde Hoofdstuk der Grond-wet: van de Staten der Provinciën, door M^. M.Eyssell, Procureur te ’s Gravenhage.

Een duidelijk bewijs, dat men in 1814 zöo min mogelijk veranderen wilde , — dat men tot de oude constitutie (van vóór 1795), zoo veel maar eenigzins doenlijk, wilde terugkeeren — vindt men in de bewoordingen van art. 81 der Grondwet van dat jaar , — hetwelk onmiddellijk volgde op de drie artikelen , welke van de stedelyke regeringen en verkiezingen handelden.

Dat art. 81, ofschoon geheel overeenkomende met den geest der Schets (1) , werd echter niet uit hare woorden ontleend. Art. 40 der Schets sprak namelijk slechts van den Adel en de Ridderschappen en van de stedelijke

(1) Zie het reeds op pag. 6 aangchaalde stuk in het Hijvoegsel tot het Staatsblad van 1814, p. 21.5 seqq. Zie de Aanteekening tl, p. 35.

TAerntj, VIDl. 11 St. 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

— 162 —

regeringen, als op den ouden voet zullende blijven (1), maar zweeg van de plattelandsbesturen.

Dal art. 81 werd in 1815 art. 154, in 1840 art. 152 , van zijne vroeger onmiddellijke voorgangers nvi door een groot getal andersoortige bepalingen gescheiden. De verandering in 1815 gemaakt, betrof slechts de woorden.

Heerlijkheden — wettig verkregen regt der belanghebbenden. Deze woorden leiden Prof. Thorbecke tot de vraag : bestonden er, bij deinvoering der Grondwet, of der reglementen van bestuur ten platten lande, wettig ver-kregene heerlijke regeringsregten (2)7 Die vraag wordt in de Aanteekening (3), ik meen te regt, ontkennend beantwoord. De Hoogleeraar houdt vol, dat uit het besluit van 26 Maart 1814 (4), het verbinde of niet, zoodanig regt niet werd verkregen. De Hooge Raad, volgende het voetspoor van het Hof van Noord-Braband , is van een tegenovergesteld gevoelen. Een arrest van den 28 Junij 1844 (5) leert, «dal het Hof van Noord-Braband «daaraan, als door de wetgevende magt vastgesteld en « later door de bevoegde magt gepubliceerd, te regt kracht «van wel heeft toegekend, — en dat bij het gemeld «besluit niet bloolelijk een uitzigl op de herstelling «van het regt is geopend, maar integendeel is hersteld «het heerlijk regt zoo als het oudtijds bestond, doch «alleen met speciale onderwerping der uitoefening van «hetzelve aan zoodanige modification en reglementaire

(t) Blijven licet het hier en elders in de Schets, als of de storm van 1795 dat alles niet had vernietigd, of sedert eene herstelling had plaats gehad.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Afgeschaft bij art. 1.5 en 24 van de Algcmeene beginselen der Staatsregeling van 1798. Cfr. artt. 2.5 en 27.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;II, p. 117.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Zon dit besluit wel inderdaad anterieur wezen aan de aanneining der Grondwet?

(.5) Te vinden in het H eckblarl ran het He^t. n”. .511.

— 163 —

«bepalingen, als men later zou vermeenen te moeten «vaststellen (1).»

Wat ter voldoening, naar het heet, aan art. 130 en aan ons art, 152, is tot stand gekomen, ziet men uit de reglementen van 1815, 1816, 1817, 1819, 1824 (2) en 1825. Dat daardoor aan den zin der Grondwet niet kan zijn voldaan, zou reeds blijken uit de onderlinge gelijkluidendheid der reglementen. De Geschiedenis harer wording toont dit overigens overvloedig (3).

De Proeve van den Heer Thorbecre zeide eenvoudig (in art. 137): «De gemeentebesturen, in de steden en «ten platte lande, worden, nadat de Provinciale Staten «zijn gehoord, bij de wet geregeld (4).»

De Heer Donker Curtius scheen het hooren der Provinciale Staten onnoodig te achten, doch wilde den wetn-ever eenio'e algemeene regelen stellen : « onmiddel-«lijke verkiezing, periodieke aftreding , benoeming van «de voorzitters der besturen door den Koning.» (Art. 140 zijner Proeve).

Het Ontwerp van Mr. T. M. Roest van Limburg trad in eenige meerdere bijzonderheden, en wilde de keuze der Burgemeesters doen geschieden uit eene nominatie

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Het gold in dat proces liet jagtregt, maar op dezelfde gronden zou hetzelfde van andere heerlijke regten te zeggen zijn.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;In n”. 15 van den Tijdgenoot van 1845 vindt men, hij gelegenheid dat het nieuwe Amslerdamsche reglement voor de makelaars ter sprake wordt gekragt, de bewering dat, in den algemcenen geest onzer Grondwet, het pluatselijk (stedelijk) bestuur bij Burgemeester en Wethouders berust, en dat de slcdclljkc Raad alleen de plaatselijkc wetgevende vergadering is. Dadelijk daarop volgt echter de erkentenis, dat, naar de woorden der Grondwet en den inbond van het reglement voor de steden , door de uitdrukking: «plaalselljk bestuur,» in de Grondwet en in de reglementen. Burgemeester, Wethouders en Raad verstaan worden.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Aanteek. II, p. 37 seqq. en 116 seipp

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;Daardoor verviel dus niet alleen art. 152 (toen 154), maar ook artt. 130—132 (toen 132—134) der Grondwet.

— 164 —

van dne personen, door den Raad te maken (1). Dat ontwerp verwijst naar de Pruissisclie verordeningen, volgens welke al de leden der stedelijke regeringen door de Stadteerordneten worden gekozen , met uitzondering alleen van enkele groole steden, die een’ Opper-burge-meester hebben, benoemd uit eene drieledige voordragt van wege de Stadtverordneten (2).

«Bij juister begrip»— zegt de memorie van toelichting van het voorstel der Heeren Tuobbecke c. s. (3.) « van den Slaat, dien men werd geroepen le regelen, zou « men , geloovcn wij , reeds in 1814 en 1815 de inrigting «der plaalselijke gemeenlen aan de wel hebben opgedra-« gen. Sedert dien tijd is de noodzakelijkheid om helgeen de « reglementen , volgens artt. 130, 132 en 152 der Grond-« wel doden, te vervangen, op meer dan ééne wijs gebleken.

«Bij dezen strijd der uitvoering legen de Grondwet «(4) kwam, sedert 1840, een strijd der Grondwet «tegen zich zelve. Hel is, welke uitvluglen men «zoeke, onvereenigbaar, dat de inrigting der ge-«meenlcbesturen afhange van de reglementen, bij art. «130—132 en 152 bedoeld, en dal tevens de wel, «gelijk de verandering van art. 6 wil, zoowel debevoegd-«heid om aan de plaatselijke besturen deel te nemen, als «het slemregl in de steden en ten platten lande regele. «Vóór 1840 was hel althans ééne zelfde soort van magt, «welkeEN de zamenstelling, en de keuze, en de bevoegd-

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Ecawaren tegen zoodanige nominatien vindt men in de Jaarboeken van Mr. C. A. den Tex en Mr. ,1. van Hail, Vil, p. 131 , door den Schrijver van: Aanmerkingen omtrent de wetsontwerpen betreffende de uitroering van art. 6 der Grondwet geopperd.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Zie pag. 4G van het Ontwerp,

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;t an die memorie kon bij ons eerste artikel in n’. 1 van dit Tyd-tehrift geen gebruik worden gemaakt, omdat ze nog niet openbaar was gemaakt.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;De éénvormigheid der reglementen , niet van de afzonderlijke provinciën of gemeenten afkomstig.

— 165 —

«heid der plaatselijke besturen ordende. Thans zijn het «twee magten, die zich, zonder vaste omschrijving, op «één zelfde gebied doorkruisen, botsen en verlammen, «Het moet weder ééne magt, en deze kan geene andere «dan die der wet zijn.»

Deze gronden hebben geleid tot de voord ragt van een art. (l) overeenkomstig de eerslgemelde Proeve (2).

De voorstellers achten echter de inrigting der plaatselijke gemeenten voor hel karakter van den ganschen Staat zoo beslissend (3), dat de Grondwet wel cenige hoofdregels mögt geven. Van daar dat zij , bij een onmiddellijk volgend art., willen bepalen, dat een raad aan het hoofd der gemeente staat, welks leden door de ingezetenen voor een bepaald aantal jaren (4) worden verkozen, — en waarbij zij helden gewonen wetgever willen vrijlaten, te verordenen, dal de Voorzitter door den Koning worde benoemd.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Hct 133' der Grondwet, volgens het plan der voorstellers. Art. 111 van het Voorstel.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;liet voorloopig verslag der centrale afJccling is in het geheel niet gunstig voor dit voorgestclde art. — Het Voorstel, zoo als het is voorgedragen , is, volgens dat verslag, ook hier door de groote meerderheid afgekeurd. Evenwel heeft een groot aantal leden eventueel (hij welk eventus dit zou zijn, blijft duister) wel cenige wijziging in art. l.'gt;2 der Grondwet gewensehi. Dit art. kwam hun voor, eenigermate aan cene doelmatige verandering van ons gemecntestelsel in den weg te staan, als te veel voorwaarden ten aanzien der inrigting van gemeenten vaststellcndc. Zlj meenden, dat byzondere omstandig lieden.! belangen der ingezetenen, wettig verkregen regt der belanghebbenden te veel omvattende en te onbestemde uitdrukkingen zijn. Intusschen zouden zij ook niet gaarne de zaak al te zeer uit haar verhand rukken, en daardoor tot willekeur aanleiding geven ; zij waren van oordeel, dat zoodanige willekeur welligt te vreezen zoude zijn bij het voorstel, om door de wet de zaak te regelen , zonder anderen waarborg, dan alleen het booren van Provinciale Stalen.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Zie de hlemorie van Toelichting ad h. 1. (art. 111).

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;In de aanmerkingen omtrent de wetsontwerpen betreffende de uitvoering van art. 6 der Grondwet [Kedcrl. Jaarboeken 1.1.) worden bedenkingen geopperd tegen de periodieke aftreding der Raadsleden.

Men mag Tragen, of het niet voorzigtiger ware, de woorden van Mquot;quot;. D. Donker Curtiüs in de Grondwet te schrijven, welke geen collegie van beheer uilsluiten, stellig toelatcn, dat het uitvoerend gezag in de gemeente aan één enkel persoon worde opgedragen, en den gewonen wetgever volkomene vrijheid laten, om eenen census voor stemgeregtigdheid te vorderen ? Omtrent dit alles zou, bij zoodanig artikel als nu is voorgesteld, twijfel mog'elijk wezen.

Maar er doet zich eene meer belangrijke aanmerking op. Verzet ons tegenwoordig art. 152 zich tegen de ineensmelting van thans afzonderlijk bestaande gemeenten ? Twijfel is minstens mogelijk, als men de woorden van het art. beschouwt, — en er ontstaat nog meer grond voor, als men zijnen oorsprong nagaat (1). Indien het ooit tot eene herziening komt, en deze zich ook tot art. 152 uitstrekt, zou het, ten minste als niet te voren zoodanige ineensmelting tot stand ware gebragt, zeker wel wenschelijk zijn, de mogelijkheid van dien twijfel weg te nemen — welligt zelfs combinatiën in het algemeen voor te schrijven. Het ongerijf der te kleine landgemeenten wordt algemeen erkend (2).

De gegrondheid der aanmerking, dat art. 130—132, met uitzondering van het derde lid van art. 130, de eerste artikelen behoorden te zijn van de derde afdee-ling, en dat art. 152 daarop onmiddcllijk moest volgen (3), springt in het oog, als men art. 1.53 en vgg. beschouwt. Indien men begint te lezen de afdeeling : van de Plaatselijke Pesturen, en niet lerugziet tot de afdeeling : van de zamensteUing der Staten van de

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Wie kan regtens gemeenten maken, wie ze ontbinden? Wie regelt hare territoriale omschrijving ? Vraagt de Aanteek, ad art. 163.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Zie, b. v., Aanteek. Il , p. 120.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Aanteek, 11, p. 32.

Provinciën , zou men wanen, dat art. 153 en vgg. slechts van besturen van plattelands-gemeenten spreken (1).

Art. 153 , vroeger 155 (2), levert den Heer van Lennep stof tot niet minder dan zeven, grootendeels zeker gegronde, aanmerkingen.

De proeve van Prof. Tiiorbecke beoogde daarin geene meerdere verandering, dan dat do vrije beschikking omtrent de huishoudelijke-belangen der gemeente zou wezen overeenkomstig met de wet, in plaats van overeenkomstig den inhoud hunner reglementen.

Waarom ging de Proeve van M‘’. D. Donker Curtius dit art. met stilzwijgen voorbij ? Uit afkeer van plaatselijke autonomie, ol omdat het vorige art. de regeling der gemeentebesturen, dus ook harer attributen, aan de wet overliet?

De grenzen, in welke de plaatselijke autonomie regtens besloten is, zijn bij de bestaande reglementen (3) niet zeer juist afgebakend. Getuige de menigvuldigheid der voorzieningen in cassatie, op grond van beweerde onver-bindbaurheid van plaatselijke verordeningen. «Hoe ver «gaat de magt om plaatselijke verordeningen temaken?» De volledige beantwoording dezer vraag uit de aantee-kening(4) ware eene wezenlijke dienst aan het algemeen (5).

Dat Burgemeester en Wethouders, zonder den Raad, geenszins het Plaatselijk bestuur kunnen heeten, inden zin van ons art. 153, is boven allen twijfel verheven, door de bepaling van artikel 1 van het Stedelijk

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Vooral als men let op andere provinciën, STEDEN of plaatsen van art. 155, in fine.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Zie daarover VAN Hogendorp, Bijdragen, VIII , p. 309—314.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 70 van dat voor de steden, art. 31 van dat voor het platte land.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;II, p, 134.

• (®) nbsp;nbsp;nbsp;Begtsgeieerde Adviezen , p. 5.

reglement ( l ). Maar hebben dan de keuren en verordeningen van politie (2), welke zij, ten gevolge der slotbepaling van art. 70 van het Stedelijk reglement, in zeer buitengewone gevallen en bij het bestaan van periculum in mora, mogen uitvaardigen, regtens verbindende kracht?

De grenzen der bevoegdheid van de plaatselijke besturen vereischen inderdaad dringend betere bepaling,— en moeljelijk zou eene goede reden zijn bij te brengen, om niet in te stemmen met den wensch (3), dat dit door de wet geschiede.

Waarom wil dan nu art. 112 der aanhangige voordrag! (4} het eerste deel van art. 153 slechts doen vervangen door de bepaling : «Aan den Raad wordt de regeling «en het bestuur van het gemeentelijk huishouden over-«gelaten,» zonder vast te stellen door wicn de grenzen der gemeentelijke wetgeving zullen worden getrokken?

Het gemis van zoodanige bepaling loopt te meer in het

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Dit erkent, gelijk wij zagen, ook de Tijdgenoot^ ofschoon bewerende, dat het, naar den geest der Grondw., anders moest zijn.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Het reglement houdt het er dus voor, dat plaatselijke verordeningen van politie niet door art. 144 der Grondw. worden gewraakt. Deze opvatting schijnt te regt steeds algemeener te worden.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Aanteek. tl, p. 124.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;De meerderheid der Tweede Kamer heeft, blijkens het voorloopig verslag, deze voorgestelde verandering afgekeurd, en het bestaande art. willen behouden , zonder daarom de wijze, waarop hetzelve uitvoering heelt erlangd, te willen goedkeuren. Eenige leden hebben eene duidelijkere redactie van de 2de alinea van art. 153 wenschelijk geacht, daar de ervaring leert, dat bij de uitvoering de vrije besehikkin^ over hunne huishoudelijke belangen tot niets kan worden gebragt, en de centralisatie zich ook in deze te ver kan uitstrekken, waartoe de voorz. 2de alinea welligt aanleiding heeft gegeven. Andere leden wilden het bestaande art. 153 behouden, met de wijziging dat het een en ander door de wet geregeld worde, en met inachtneming van het beginsel, dat de plaatselijke verordeningen de goedkeuring des Konings behoeven, welke die magt aan Gedeputeerde Staten kan opdragen.

oog, als men dadelijk daarop ziet voordragen, om, in plaats der slotbepaling van het tegenwoordige art. 153, in de Grondwet te stellen, dat de wet zal hebben te regelen de aan den Koning verleende magt, om plaatselijke verordeningen te schorsen of te vernietigen.

Indien er geene wet noodig ware, om de grenzen der magt van de plaatselijke wetgeving aan te wijzen, dan voorzeker bestond er dubbele reden, om niet slechts de mededeeling aan het bestuur der provincie te bevelen, maar ook een’ termijn lot die mededeeling te stellen, te bepalen of de verordeningen der gemeente-raden al dan niet in werking zullen mogen worden gebragt vóór dat die kennisgeving plaats heeft, en, zoo ja, het gevolg op te geven van het verzuim der opzending.

Wordt daarentegen cene wet tot regeling dier magt vereischt, gelijk mij schijnt het geval te wezen , dan ware het verkieslijk, ook aan die wet over te laten de bepaling der kennisgeving aan het gewestelijk bestuur. Zoo lang het permanente deel van dat bestuur (Gedeputeerde Staten) regtens zich slechts te bemoeijen heeft met het daffelijki-ch beleid der zaken en de uitvoering der alge-meene wetten, terwijl de regeling en het bestuur van het provinciaal huishouden behoort aan eene vergadering, welke slechts kortstondig bijeen is,— zoolang is de bepaling, dat afschriften der plaatselijke verordeningen aan de Staten Proe. moeten worden gezonden, ondoelmatig, indien die verordeningen dadelijk in werking mogen geraken; strekt zij om de gemeenten in dringende gevallen van verbindende verordeningen te versteken, indien deze eerst kracht bekomen, nadat ze den Staten bekend zijn geworden.

Dat de Koning het regt hebbe inzage der plaatselijko verordeningen te vorderen (1) en die te schorsen of buiten werking te stellen, het zij onvoorwaardelijk , het zij

(1) Kennis daarvan te nemen. Pcrduitiching ad h. art.

overeenkomstig zekere regelen bij de wet te stellen,— de noodzakelijkheid van zulk eene bepaling in de Grondwet gevoelt een ieder. Maar wal leidde er in 1815 toe, om die bij art. 97 der Grondwet van 1814 duidelijk aan den Souvereinen Vorst gegevene bevoegdheid te vervangen door de onbepaalde uitdrukking : «blijvende het den «Koning onverlet, om, ten allen tijde .... zoodanige «bevelen te geven, als hij vermeent te behooren ?» De praktijk heeft die uitdrukking verslaan, als of ze geene andere beleekenis had dan art. 147.

Sont tenues, gelijk de Fransche text van art. 154 (loen 156) had, was zeker beter dan hel pleonastische: zijn gehouden en verpU^t. In dien text was ook beter verband, dan in den Nederduilschen, waar de woorden: en g'edragen zich, onafhankelijk zijn van de gehoudenheid en verpligling (1).

De beide Proeven (2) behielden dit art., doch in duidelijker’ bewoordingen, en bragten het eerste deel van art. 157, mede verduidelijkt, hier heen, beter op zijne plaats.

Hel aanhangige voorstel (uitvloeisel der ^anteeke-ninquot;'op arlt. 154 en 157 pr.) wil eene andere bepaling: «De besluiten der plaalselijke besturen, rakende be-«schikking over gemeenle-eigendom en zoodanige andere «burgerlijke regtshandelingen , als de wet aanwijst, als-«mede de begroolingen van inkomsten en uitgaven, «worden aan de goedkeuring der Provinciale Staten «onderworpen (3).»

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Intusschcn gaat de Vcrduitscliing dit art. met stilzwijgen voorbij. Zich te gedragen, op het voetspoor van den fransehen text, ware ligtelijk te stellen in plaats van: Gedragen zich.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;T. 139, D, 141.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 113 van het voorstel. Volgens hetzelve art. 136 der Grondw. (Cfr. art. 73 en 74 van het Stedelijk reglement van 1824). Over het algemeen, zegt het voorloopig verslag, heeft men de strekking van het bestaande art. beter gevonden dan die van het voorgestelde. Men heeft hier gevraagd, waarom hier gesproken werd van beschikking óver

— 171 —

Den aanhef van art. 155, vroeger 157 (1), lezende, zou men wanen , dat plaatselijke belastingen vóór 1815 tot de zeldzame uitzonderingen hadden behoord. Art. 96 der Grondwet van 1814 bevalle , in den overigens gelijkluiden-den aanhef, nog de woorden : boven de^eicone inkomsten. Welke waren dan toch geicone inkomsten van het mee-rentieel der gemeenten in ons Vaderland? Weeg-, meet-en ijkloonen , recognitiën, poortgelden (zoo bet geene belasting mag heeten) zullen buiten de steden echter wel weinig zijn voorgekomen; nergens (2) zullen waarschijnlijk de opbrengsten van dit een en ander voldoende zijn geweest tot goedmaking der plaatselijke uitgaven.

Art. 156 vordert voor nieuwe plaatselijke belastingen meer dan voor bestaande. Strijdt dit invoegsel der commissie van 1815 met het voorgaande art. (3)?

De beide Proeven (4) wilden de artt. 155 en 156 doen vervangen door één art., dat de Koninklijke goedkeuring, op verslag der Staten, voor alle plaatselijke belastingen vorderde.

Beide behielden zoowel den vreemden aanhef, als de uitdrukking : steden 0F plaatsen.

Art, 114 der voordragt tot herziening wil mede één art. (5), aldus luidende:

jjemecntc-cijrcndoni, terwijl men vroeger van provincialen eigendom geen gewag Iiccfl gemaakt ? Eenige leden, liet oog hebbende op bel wat te ver gaande gebod in de laatste woorden van art. 154, zouden eventueel wel cene verandering verlangen.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Den oorsprong van dit art. vindt men ontvouwd in de Aanteek. II, 127, line de praktijk hieromtrent is , zie p. 129 , seqq. Deze laat veel te wensehen over.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Gemeenten, die groote inkomsten van vaste goederen hebben, behoo-ren tot de zeldzame uitzonderingen. Daar moge men geene belastingen behoeven : de in den text gemelde middelen zullen op zich zelve echter ook daar wel ongenoegzaam wezen.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Aanteek. II, 133.

• (4) nbsp;nbsp;nbsp;T. 140, D. 142.

• (5) nbsp;nbsp;nbsp;liet 137«.

«Het besluit van een gemeentebestuur tot oplegging «eener belasting wordt voorgedragen aan de Provinciale «Staten , die van bun onderzoek verslag doen aan den «Koning, zonder wiens goedkeuring geene plaatselijke «belasting kan worden ingevoerd.»

«De wet geeft algemeene regels ten aanzien der plaalse-lijke belastingen (1).»

Dat voorstel ontleent aan de Proeve van Prof. Thor-BECKE een art. ter vervanging van art. 157:

«Zij regelt ook het opnemen en sluiten der plaatselijke «rekeningen (2j.»

Van openbaarmaking dier rekeningen, door de andere Proeve (3) gewensclit, wordt niet gewaagd.

Ware er wel eene grondwettige bepaling noodig, om den Koning de bevoegdheid te geven, mcdedeeling der begroetingen te vorderen? Als hoofd der administratie heeft hij immers die bevoegheid van zelf?

De afdeeling, welke van de Plaatsclijkc Besturen handelt, wordt gesloten door een art. (158), dat aan die besturen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Met de eerste alinea beeft de groote meerderheid zich niet kunnen vereenigen, als niet kunnende goedkeuren de daarbij voorgestelde bepaling. Ten aanzien van de 2de alinea beeft men opgemerkt, dat de voor-gedragene wijziging onnoodig Is, vermits bet beginsel reeds in de bestaande bepalingen ligt opgesloten. (Voorloopig verslag.)

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Ook deze voorgeslagene verandering is door de meerderheid afgekeurd. Zij gelooft, dat het beslaande, behoorlijk uilgevoerd, heler is dan het voorgedragene. — De meerderheid, die hare afkeuring op dat geloof schijnt te gronden, heeft dus niet de overtuiging, dat het bestaande behoorlijk wordt uitgevoerd.

Maar Indien het aan de uitvoering hapert, zullen onder de woorden: het bestaande viel worden verstaan de door den Koning krachtens art. 157 voorgeschrevene voorzieningen, — want art. 157 zelf heeft stellig uitvoering gehad — en dan mag men aanmerken, dal de inobservantie der Koninklijke voorschriften eene zaak is, welke, zoo ze Invloed kan hebben op het oordeel over het al of niet raadzame der voorgcslelde verandering, eerder tot hare goed-, dan tot hare afkeuring zou moeten leiden.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 113, in fine.

cene bevoegdheid geeft, gelijk in art. 149 voorde Staten-Provinclaal is geschreven. De zaak is dezelfde: eadem di-cenda. Ook hadden beide Proeven het artikel behouden. De voorgeslelde herziening laat ook dit art. onaangeroerd.

Daarop volgt het veelbesprokene art. 159, op zich zelf, onderbet opschrift:«Algemeene beschikking,» eene afzonderlijke afdeeling uitmakende, hetwelk ieder’ ingezeten het regt toekent, om schriftelijke verzoeken aan de bevoegde magten in te dienen.

«Art. 159 is de regeling van het gebruik van een regt, dat niet behoefde te worden gegeven,» zegt de Aanteekening (1). De aanmerking dat dit regt in onderscheidene Duitsche constitulien naauw is beperkt, neemt niets weg van de juistheid van het gezegde, dat het regt niet behoefde gegeven te worden. Het ligt in den aard der zaak, dat men aan iedereen allerhande verzoeken mag rigten, zoo lang geene wel bestaat, die dit verbiedt, of aan deze bevoegdheid grenzen stelt.

Was deze regel hier te lande wel ooit miskend, toen men in 1798, op het voetspoor der Franschen, het pelilieregt opnam onder de algemeene beginselen der Staatsregeling of onder de burgerlijke en staalkundige grondregels? Bestond dus hier dezelfde reden om aan de uitdrukkelijke toekenning van dat regt zoo veel gewigt te hechten? Wij gelooven het niet.

Intusschen is eene soortgelijke bepaling ook in 1801, 1805 en 1806 in de Staatsregelingen overgenomen. Eerst in 1814 werd ze achterwege gelaten. Was dit, omdat men de bepaling verkeerd achtte ? Niet waarschijnlijk. Men zal ze als overbodig beschouwd hebben.

In 1801, 1805 en 1806-plaatste mende toekenning van dit regt onder de algemeene bepalingen. Dit was zeker juister, dan om er melding van te maken in het hoofdstuk van de Staten der Provinciën. Het art. stond ,

(1) 11 : p. 1«.

(laar onze Grondwet geene algemeene bepalingen heeft, evenzeer of even weinig op zijne plaats in elk ander hoofdstuk buiten het eerste, waar het eenigermate te pas zou kunnen komen.

Zoo men uit de plaatsing mag argumenteren, beschouwde men in 1798 het petilieregt als een gevolg der drukpersvrijheid , in 1801 , 1805 en 1806 als te zamenhangende met de individuele vrijheid.

Onze grondwetgever wilde het gebruik van het regt regelen. Hij deed dit: 1°. door het toe te kennen aan ingezetenen, dus met uitsluiting van vreemdelingen (1); 2'’. door voor te schrijven, dat de verzoekschriften aan de bevoegde raagt moeten worden ingediend; 3°. door te bepalen, dat ze slechts persoonlijk, en niet uit naam van meerderen , mogen worden onderteekend ; en 4°. door aan collégien, te wier behoeve eene uitzondering op het verbod van collective petitiën wordt gemaakt, te verbieden, zich bij hunne verzoekschriflen met andere onderwerpen te bemoeljen, dan die tot hunne bepaalde werkzaamheden behooren.

De overtreding van dit laatste verbod zou welligt niet zonder gevolg voor de overtreders blijven, — maar wat vermag omtrent de drie eerste punten het grondwettig voorschrift? Welke wezenlijke regeling is daarin gelegen?

Vreemdelingen rigten dagelijks verzoekschriften aan den Koning en de gestelde Staatsmagten, over andere onderwerpen dan bescherming van persoon en goederen ;

( 1 ) Dc Aanlcckenitiff wil hier onderscheiden. «Raken de verzoekschriften, heet het daar, bescherming van persoon en goederen, zoo heeft de vreemdeling, nit art. 4, hetzelfde tegl als dc ingezeten.» Ik vermeen dit te mogen betwijfelen, juist omdat art. 159 eene speciale regeling behelst, — maar ik geloof tevens, dat bet den vreemdeling weinig zal schaden , al wierd het gevoelen der Aantcckcnlng nergens gevolgd, daar er wel niet aan gedacht zal worden , om strafwetten uit te vaardigen tegen den vreemdeling, die niets anders misdrijft, dan onhevoegdelijk een verzoekschrift indienen.

dagelijks verwijst de Minister van Justitie adressanten tot den weg van regten , omdat het onderwerp van hun verzoek slechts het onderwerp eener regtsvordering mag wezen; dagelijks gaat de Tweede Kamer over tot de orde van den dag , omdat men haar bemoeljelijkt met zaken, welke slechts bij de administratie of bij den regier te huis behooren ; dagelijks ziet men ook uil naam van anderen geteekende verzoekschriften.

De regeling van het petitieregt bij de Grondwet heeft niets van dit alles belet, — en kon het niet beletten zonder strafbepaling. Deze zal echter niemand in het leven wenschen.

De Grondwet heeft dus inderdaad het regt erkend, met bepaling zijner grenzen. Overschrijdt men die, zoo is men niet meer in zijn regt. Meerdere gevolgen dan de gelegenheid om in elk bijzonder geval te bepalen, of de verzoeker zijne bevoegdheid te builen is gegaan , ja dan neen, geloof ik niet dat ons art. hebben kan.

En nu , lezer, zie ons aan het einde des hoofdstuks, voor zoo verre gp met mij den ganschen weg hebt afgelegd. Onlvingt gij weinig , gelief te bedenken, dat u niet veel beloofd werd.

Burgerlijk. Regt en Regtsvordering. — Onderzoek, of tot het instellen der regtsvordering van art. 619 fi. If^. hurgerlijk bezit wordt vereischt? door C. W. OpzooMER, Jur. Ulr. Cand. te Leiden.

Toen ik in een vorig nummer van dit Tijdschrift met mijn geachlen vriend M^. Goudsmit eenige aanmerkingen op art. 619 B. W. in het licht gaf, aarzelden wij geenszins, deze vraag ontkennend te beantwoorden. Het scheen ons onnoodig , eenige melding te maken van een vonnis

— 176 —

der Ulrechtsche Regtbank, waarbij een ander gevoelen was aangenomen, omdat het alleen eene beslissing, eene rcgterlijke uitspraak behelsde, zonder wetenschappelijke gronden op te geven. Sinds echter M''. de Sitter in de Jaarboeken voor Ref/tsgeleerdbeid (VI. 578), die beslis-sino- niet alleen heeft overgenomen, maar ook door eene van de onze geheel verschillende uitlegging van het art. aangedrongen, meende ik tot eene verdediging van ons oordeel geregtigd, zoo niet verpligt, te zijn.

Ik grond ons gevoelen:

1«. Op de woorden van het artikel.

2°. Op de bedoeling van den Wetgever.

3°. Op de geschiedenis van het artikel.

4®. Op do geschiedenis van het leerstuk.

Wij moeten alzoo vooreerst aantoonen, dat de woorden van art. 619 zelven, de aldaar bedoelde actie aan eiken houder toekennen. En inderdaad geen betoog schijnt gemakkelijker. Immers zoodra wij de voorwaarden hebben verklaard, waarop de wetgever wil, dat aan hem, die deze regtsvordering instelt, zijn eisch worde toegewezen, en te gelijk hebben aangetoond, dat die voorwaarden door den houder kunnen worden vervuld, zoo is wel de gevolgtrekking goed te keuren, dat die regtsvordering den houder toekomt. En nu, welke zijn de voorwaarden, waarop aan ieder, die de actie van art. 619 instelt, zijn eisch moet worden toegewezen? De wet verklaart het in § 3 duidelijk; daar is slechts ééne voorwaarde; zij is deze: de eischer moet de gewelddadige ontzetting bewijzen. Heeft hij die bewezen, dan is hij, ik gebruik de woorden der wet, in die regtsvordering ontvankelijk, dat is, dan moet de regier hem zijnen eisch onmiddellijk toewijzen, en den gedaagde terstond veroordeelen. Ik zou in nuttelooze herhalingen vervallen, zoo ik hieraan nog iets wilde toevoegen. En niettegenstaande die zoo duidelijke letter der wet bestrijdt men

ons gevoelen en grondt zich «, daarop, dat de titel, waarin dit art. gevonden wordt, lot opschrift heeft; «Van bezit en de regten, die daaruit voortvlocijen. » «De wetgever,» zoo spreekt men, «handelt in dezen gcheelen titel over bezit, en wel, zoo als de definitie leert, niet over natuurlijk, maar over het zoogenaamd burgerlijk bezit. Hij somt in art. 604 en 605 de regten op, die den bezitter, zoo ter goeder als ter kwader trouw, toekomen, en rekent daaronder, dat hij in het bezit moet worden gehandhaafd bij stoornis, en in het bezit hersteld, wanneer hij het verloren heeft. In art. 606 volgg. beschrijft hij de regtsvorderingen, daartoe strekkende, meer uitvoerig; het is alzoo duidelijk, dal do actiën , waarvan in hel vervolg sprake is, op bezit gegrond, dat is possessoire actiën zijn. Daarbij, art. 60-5 sprak van herstelling in het bezit, als de eischer het verloren heeft; nu onderscheiden art. 618 en 619 verlies zonder geweld en door geweld, en wijzen voor beide gevallen de actiën aan, die alzoo van gelijke natuur, dat is beiden possessoir zijn. Zelfs verklaart art. 619 dit duidelijk, daar het spreekt van herstelling in hel bezit, en deze titel het woord bezit in den zin van burgerlijk bezit (1) gebruikt. Daarom kan de houder deze aclie niet instellen, omdat hij niet kan vragen herstelling in een bezit, dat hij nimmer gehad heeft, en waaruit hij niet kon worden ontzet.» Wij erkennen niet alleen de waarheid dezer redenering, maar wij zelven droegen zc voor en noemden ze onhetidiftbaar. Wij stemmen het gaarne toe, dat art. 619, § 1, van eene possessoire actie handelt, en dat het ongerijmd is, zulk eene aclie aan den houder te geven. Maar wij houden hel even sterk vol, dat die ongerijmdheid in § 3 verval is, en wij drongen daarom op eene verandering, eene verplaatsing, aan. Zonder ons te

(1) Wij nemen de woorden : « burgerlijk bezit » bier en in het vervolg in den zin van |)osscssio ad inlerdicla, niet ook ad nsneapionem.

rAnnû, Vl Dl. II Sl. 18iS: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12

bekreunen om de natuur dezer actie, vragen wij naar de voorwaarden, onder welker vervulling zij slagen moet, en wij vinden in § 3, dat die voorwaarden alleen in het bewijs der ontzetting bestaan. Onverschillig is ons nu, zoo wij maar aan die voorwaarden voldoen, de natuur der actie. Al was zij op eigendom gegrond, al was zij eene revindicatie, dan nog zouden wij beweren; de houder is geen eigenaar, en niettemin kan hij deze actie instellen, want hij kan aan de voorwaarden der wet voldoen. Om den gedaagde te doen veroordeclen, wil zij slechts één bewys; dat bewijs» levert de houder, en daarom is de veroordeeling onvermijdelijk. Om te weten, wat regt is, mogen wij niet vragen , hoe de wet wezen moest, maar alleen hoe zij is. Wÿ willen hare woorden geen geweld aandoen, en belijden liever onze onkunde of geven den wetgever de schuld , dan dat wij afweken van de beginselen eener strenge uitlegkunde. En worden deze in het oog gehouden, dan kan het niet anders, of men zal het moeten toegeven, dat art. 619, § 1 , van eene possessoiie actie spreekt, en dat § 3 ze aan den houder toekent.

Maar wij behoeven onzen wetgever niet geheel onverdedigd te laten. Dat deze actie den bezitter toekomt, lijdt geen twijfel, en daarom is § 1 in goeden vorm en ter juister plaats gesteld. Wordt eene dergelijke actie aan den houder loegekend, namelijk eveneens in het geval van gewelddadige ontzetting, en eveneens tot herstelling, maar nu in den vroegeren toestand van houder, dan is zg voorzeker eene andere actie, die niet possessoir is en dus elders behoorde geplaatst te worden. Niet le min kan men tot verschooning van den wetgever bijbrengen 1“. de tweeërlei beteekenis van het woord bezit, zoowel voor natuurlijk als voor burgerlijk bezit in het Wetboek zelf gebruikt, en waardoor men gemakkelijk lot verwarring en gelijkstelling van twee actiën kon geraken, waarvan de eene herstelling in hel natuurlijk , de.andere

— 179 —

in het burgerlijk bezit ten doel heeft. Het moge vreemd schijnen, deze tweeërlei beteekenis zelfs in dezen titel te zien toegepast, en het moge weinig overeenkomen met de definitie van bezit in art. 585; onnatuurlijk mag niemand hel noemen, die zelfs in art. 590, 591 , 592, het woord reeds in den zin van natuurlijk bezit heeft aangetroffen ; en veel te algemeen is de aanmerking, «dat door de definitie van bezit, als het hebben of genieten eener zaak , door iemand, als of zÿ hem toebehoordc, de wetgever al aanstonds heeft te kennen gegeven, wat hij in den geheelen onderwerpelijken titel door bezit wilde verstaan hebben. » (1). Even weinig kan men zich legens ons gevoelen op art. 622 beroepen, een artikel, dat in niet één opzigt de kritiek kan doorstaan. Immers al is het waar, dat het woord bezit daar niet anders dan het Inirgerlijk bezit beteekent, de reden daarvan is alleen deze, dat eene dergolijke bepaling ten opzigte der herstelling in den vorigen toestand van natuurlyk bezit volstrekt niet te pas komt. Een andere grond van ver-schooning ligt 2«. in de voorbeelden van vroegere wetten en van verscheidene regtsgeleerden. De geschiedenis van dit leerstuk zal het ons straks leeren, dat zij, die den houder eene actie tot herstelling geven, die actie toch eeue possessoire noemden, of, zoo zij al met het Hof van Cassatie te Parijs (Sireï XX. I. 209) erkenden, dat zg geene possessoire actie is, haar toch den naam gaven van réintégrande, dien zij ook dan draagt, als zij door den bezitter wordt ingesteld.

Maar al bestonden deze beide middelen van verdediging niet, en al kan het woord bezit nooit iets anders dan burgerlijk bezit beteekenen, dan nog traden wij geen haarbreed terug, maar zouden door § 3 gedekt, eiken aanval afwachlen. Gerust toch mogen wÿ bet vragen, hoe deze § te verklaren is, bijaldien de actie, waarvan

(t) Mr. Sï SiTTER, t. a. p.

— 180 —

hel art. spreekt, niet dan aan den bezitter toekomt. M'’. DE SiTTER heeft een antwoord gereed, en grondt zijne tegenspraak h. daarop, dat door deze bepaling omtrent het bewijs, de zaak zelve niet van natuur veranderd is, en de gedaagden in hun geheel blijven, om de exceptie voor te stellen, dat de eischer niet heeft de hoedanigheid van bezitter, en van hunnen kant dat beweren te slaven. Ziedaar eene uitlegging, die op het eerste gezigt veel voor zich schijnt te hebben, maar die bij nader inzien geheel ongegrond blijkt. Het is waar, § 3 spreekt niet van de natuur of den grond of het doel der actie; dit alles is reeds in de beide vorige §§ ontvouwd ; zij spreekt alleen van het bewijs. Maar volgt hieruit, dat zijden gedaagde eene exceptie gunt? Omdat zij den eischer het bewijs der ontzetting oplegt, komt daarom den gedaagde tegen dat bewijs eenig regt toe? En ziet men dan niet, dat deze bepaling, ja! van het bewijs alleen spreekt, maar dat zij te gelijk de regten, de gevolgen van dat bewijs aantoont? Zij zegt niet: de aanlegger behoeft slechts de daad der gewelddadige ontzetting te bewijzen. Bevattede zij dit alleen, de aangevoerde uitlegging ware te verdedigen. Nu echter leert zij, dat hij dal bewijs alleen behoeft otn een bepaald doel te bereiken, om in die regtsvordering ontvankelijk te zijn. De wetgever gaf alzoo zelf het middel en het doel aan. Beiden zÿn onafscheidelijk verbonden; het middel is het bewijs der ontzetting, het doel de ontvankelijk-verklaring ; zoodra dus dat bewijs geleverd is, terstond is ook de aanlegger (1) ontvankelijk in zijnen eisch, dat is, die eisch moet hem worden loege-wezen. Laten wij voor een oogenblik eens bet tegenovergestelde gevoelen toestemmen en erkennen, dat do gedaagde, ofschoon de eischer de ontzetting heeft bewezen , nog

(1) Men vergeve ons (lil nitgezoclile «oord. Wij wilden de uitdrukking Her wel bewaren.

— 181 —

kan aantoonen, dat hij geen bezitter is geweest; laten wij voor een oogenblik denken, dat de regter dit stelsel zal huldigen, wat zal dan het gevolg zijn? Dan zal, terwijl de wet zegt, dat men om ontvankelijk te zij'n, met het bewijs der ontzetting volstaat, de regter, die volgens de wet moet vonnissen, aldus regt wijzen, dat hij, aangezten de eigcher de ontzetting bewezen beeft, aangezien echter de gedaagde bewezen heeft, dat de eischer geen bezitter is geweest, gelet op art. 619, B. W., den eischer verklaart niet ontvankelijk. Is er wel één vonnis denkbaar meer met de wet in strijd?

En vragen wij , hoe men tot zulk een stelsel komen kon, dan komt het ons voor, dat men op de kracht der woorden ontvankelijk zijn niet heeft gelet. Of beweert men niet, dat de eischer Wel ten gevolge der wet ontvankelijk is en met zijne actie moet worden toegelatcn, maar dal zij door den gedaagde met eene exceptie kan worden begroet en ontzenuwd? Inderdaad, het is ons, als hoorden wij een der Romeinsche regtsgeleerden uit den tijd van het proces door formulae. Daar, waar de Praetor de actie geeft en naar den regier verwüst, maar waar hij die actie ook met hetzelfde regt weigeren kan, als hare ongegrondheid hem in het oog valt, daar voorzeker kan men van een toelaten der actie spreken , en kan de eischer, wiens actie toegelatcn is, welligl nog door eene exceptie worden afgewezen. Maar in ons civiel proces is zoo iets ondenkbaar. Waar is bij ons de Praetor, die de actie kan toeslaan of weigeren? waar de magt, die den deurwaarder verbiedt zijn exploit voor ons te doen? Ware dil de beteekenis der ontvankelijkheid, dan waren alle eischers ontvankelijk , en onze § zou onzin behelzen. Neen! ontvankelijk verklaren beteekenl den eisch toewÿzen, zonder meer; niet onlvankelgk verklaren, beteekent den eisch ontzeggen, en schijnt bij voorkeur dan te worden gebruikt, als die ontzegging opeen zelfs

— 182 —

ständig regt des gedaagden steunt, de Komeinen zouden zeggen: op eene exceptie gegrond is. En dat dit zoo is, blijkt niet alleen uit den aard en de vormen van ons proces , maar ook uit tallooze plaatsen onzer Wetboeken. Zoo lezen wij in art. 621, § 2, B. W. «Men is in die regtsvordering (die ten possessoire) niet meer ontvankelijk , zoodra men een geding ten petitoire heeft aangevangen. » Dit beteekeut volgons ons, dat men nog ten possessoire agerende wordt afgewezen; volgens hel andere gevoelen, dat wij den bezitter niet eens meer ten possessoire mogen dagvaarden, althans dat de regier op onzen eisch geen regt spreken mag. Het is overbodig, meer voorbeelden op te sommen. Men zie art. 142, § 3, art. 143, § 2, art. 147, § uit., art. 149, art. 274, § 1, art. 290 enz. enz. Eveneens is het in het Fransche regt. Waar art. 23 G. de Pr. Civ. zegt: «Les actions posses-soires ne seront recevables qu’autant qu’elles etc., » daar zal men toch wel toegeven, dat deze woorden beteeke-nen: «Hem, die ten possessoire ageert, moet dan alleen zijn eisch worden toegewezen enz. » En waar men oordeelt, dat de actie van art. 619, B. W. eerst dan te pas komt, en den eischer eerst dan zijn eisch moet worden toegewezen, als hij ook bezitter was; waar men alzoo de woorden: «ontvankelijk zijn» voor onvoldoende houden moet, daar zegt Ponget (Tr. des actions n®. 62): «Nous persistons à dire que pour être recevable la condition nécessaire est d’avoir eu la véritable possession.» En waarlijk, als het niet ontvankelijk verklaren van den eischer de vrijspraak van den gedaagde tengevolge heeft, dan zal wel de gevolgtrekking niet gewaagd zijn, dat het ontvankelijk zijn van den eischer de veroordeeling van den gedaagde medebrengt.

Blijkt alzoo de waarheid van ons gevoelen uil de letter van het art., zij volgt niet minder

2'. Uit de bedoeling van den wetgever.

— 183 —

Hel bezit is allezins een regt, en het is onnoodig de gronden te herhalen, waarop deze stelling rust, of te herinneren aan den hevigen strijd, die hierover gevoerd is. Wij willen dit alleen, wat hier ter zake doet, te binnen brengen , dat, indien het bezit geen regt was, maar alleen een toestand , waarin men beschut werd tegen geweld en stoornis, alleen om de openbare orde te handhaven, en daarom in het Romeinsche regl door interdicten als policiemaatregelen (1), er geene reden zou zijn, waarom men burgerlijk bezit, waar de animus domini bijkomt, hooger zou stellen dan natuurlijk bezit, en men alzoo alle de drie actiën, waarvan in art. 604 volgg. B. W. gesproken wordt, evenzeer aan den houder als aan den bezitter zou moeten toekennen. Dat dit het geval niet is bewijst, dunkt ons , reeds genoeg, dat het kenmerkende van het bezit en de regten die het geeft in den animus domini, in den wil gelegen is , en zoo ook de possessoire actiën met dien wil en dus alleen met burgerlijk bezit verbonden zÿn. Maar wat bij de possessoire actiën het geval niet is, heeft bij de actie tot herstelling na geuielddadige ontzetting ongetwijfeld plaats, en, vergissen wij ons niet, dan is hel deze actie en hel geweld, waaraan zij ontspruit, die de reglsge-leerden ten opzigte der possessoire actiën in verwarring heeft gebragt. De actie lot herstelling bij onizelling door geweld is eigenlijk dan ook geene possessoire actie; a fortiori kan de bezitter haar instellen, die, al had hij hel bezit zonder, geweld verloren, alleen om het regt van zijn bezit herstelling vorderen kan, maar hij stelt ze niet in omdat hij bezitter was, hij grondt ze niet op het bezit, maar op de gewelddadige ontzetting. Het is met eene geordende maatschappij, met algemeene veiligheid en rust onbestaanbaar, dat de ééne burger in staat

(1) Eene voorstelling trouwens van de interdicten, die wij zonder twijfel voor onjuist honden.

— 184 —

zou zijn, met openbaar geweld den andere van zijn goed te verdrijven, al bad die verdrevene op dat goed nooit het minste regt gehad. De Staat ziet niet op den toestand van den verdrevene; hij vraagt niet of zijne regten als individu benadeeld zijn, maar hij ziet alleen het openbaar geweld, de verstoring der publieke rust, het nadeel dat hij zelf in zijne hoogere belangen geleden heeft, en hij wil, dat de geweldenaar niet alleen door den strafregter achterhaald en naar de strafwet zal worden gevonnisd, maar hij wil ook de materiële gevolgen van het geweld opbefTen, en alles in zijn vorigen toestand terugbrengen. En is dat verlangen der Maatschappij ongerijmd en verderfelijk , of is het veeleer met haar wezen en doel overeenkomstig? Wat gaat het haar aan, of al geene private regten, aan een animus domini, aan burgerlijk bezit ontleend , geschonden zijn, waar haar eigene regten, die veel meer omvattend en oneindig gewigtiger zijn, op het spel staan? Neen! de wetgever verdient onzen lof, dat hij elk middel heeft aangegrepen om geweld af te keeren, dat hij niet gevraagd heeft welke regten hij bezit, tegen wien het gepleegd is, maar dat hij erkend heeft: het geweld heeft den grond zijner vernietiging in zich zelf.

Wij gaan daarom nog eene schrede verder. Onze wetgever heeft het geweld alleen als zoodanig' verijdeld in geval het ontzetting heeft bewerkt, zonder dan naar het regt van den verdrevene te vragen; maar in het geval, dat evenzeer geweld heeft plaats gehad, maar het in stede van ontzetting alleen stoornis te weeg bragt, kent hij de actie tot handhaving niet aan den houder toe, en vraagt alzoo niet alleen naar het geweld , maar ook naar het regt van hem, die daardoor in zijn bezit gestoord is. Wij voor ons houden dit voor eene inconsequentie , en wij gelooven, dat ook in het laatste geval het geweld onvoorwaardelljk en door allerlei middelen moest worden

— 185 — vernietigd, zonder dat er van individuële regten en hunne henadeeling sprake was. Vraagt men ons, welke de reden is, waarom hij zich zelven niet gelijk gebleven is, zoo antwoorden wij : omdat hij bij ontzetting voorgangers heeft gehad in de bepaling van art. 619 § 3, maar niet alzoo in eene dergelijke bepaling ten opzigte van stoornis. Ten halve alzoo heeft naar onze meening de wetgever zijne taak volbragt ; ook deze actie tot handhaving tegen stoornis moest hare possessoire natuur verliezen , en het regt was, voor zoo ver wij kunnen zien, in dit punt volledig ontwikkeld.

Inderdaad komt het ons voor, dat de stelsels van S^viGHY en Gans, thans nog lijnregt tegen elkander overstaande, in dit ons gevoelen elkander ontmoeten en tol eene hoogere éénheid geraken. Ontkent men, dat het bezit een zelfstandig privaatregt is, gegrond op den wil, als algemeen reglsheginsel, zoo vernietigt men in theorie den possessoiren aard der regten , dien men in de praktijk handhaaft. Beweert men daarentegen, dal de herstelling van een privaatregtelijken toestand nimmer plaats kan hebben, tenzij die toestand zelf tegenover hem, die zijne ophelTing bewerkte, een zuiver privaatregt zij, en die opheffing alzoo schending zij van een privaat-regl, zoo laat men aan het geweld vrije speelruimte, en is ten opzigte van het Romeinsche regt, waarop zich de strijd oorspronkelijk te zamen trok, niet in slaat de causa caeciniana en het regt, dal ten tijde van Cicero gold, te verklaren, ja , men stelt do regten van den burger voor die van den Staal op den voorgrond, en bevoorregt het individuële boven het algemeene.

De bedoeling van onzen wetgever blijkt niet alleen uit ons art. zelf, maar straalt evenzeer door in art. 612. Aldaar wordt de regtsvordering tot handhaving in het bezit «aan huurders, pachters en anderen, die houders

= 186 —

van eene zaak voor eeu ander zÿn(l),» ontzegd, en, ofschoon wij hier den regtsregel : qui de uno dicil etc. om art. 618 niet mögen toepassen , zoo worden wij toch door de bepaling van art. 612 in onze opvatting van § 3 versterkt. Zelfs ging om dat art. M''. VAs Hall in zijne 30 vragen zoo ver, dat hij de 24’‘e vraag dus stelde : « Waarom, indien de bepaling van art. 28 (nu art. 612) noodig was, daarvoor niet bij de omschrÿving van den aard des bezitregts gezorgd, of, zoo men liever in herhalingen verviel, waarom is deze bepaling omtrent de vordering tot in het bezit herstelling niet herhaald geworden, daar nu of art. 28 geheel nutteloos is, of de huurder van een gebouw de vordering tot in bezit herstelling heeft?»

Een ander bewijs voor de bedoeling van den wetgever, om de actie tot herstelling in geval van gewelddadige ontzetting ruimer te maken en ook aan den houder toe te staan, ontleenen wij daaraan , dat hij ze ook in andere opzigten eene uitgebreider natuur mededeelde dan die tot herstelling , wanneer het bezit zonder geweld verloren is. Deze toch komt slechts tegen eiken houder toe ; gene ook tegen hen die het geweld hebben gepleegd of bevolen, al zqn zy nimmer in het bezit geweest, zoodat zij niet kunnen gezegd worden ter kwader trouw zich van het bezit te hebben ontdaan. Bij de eerste is geeno solidariteit aanwezig, bij de laatste wel. Is het dan wonder, dat ook ten opzigte der personen, die deze actie kunnen instellen, de kring ruimer is dan bij de actie van art. 618? Daarbij komt nog: die ruimere bepalingen, de

{1) Hel schijnt de gewoonte onzer wetten te zijn, eene algcinecne en geheel voldoende uitdrukking nimmer alleen te gebruiken, maar altijd eenige voorbeelden te doen voorafgaan. Soms bhjft de algeniecne term geheel weg. Zoo wordt in art. 606 het begrip van onroerende goederen kortheidshalve (zoo als Mr. VAN Hau zegt) uitgedrukt door «een stuk lands of erf. een huis of gebouw of een zakclijk regt. »

— 187 —

solidariteit eu de personen betreffende , die men met deze actie kau aansprekeu, zijn volstrekt niet ontleend aan het regt van den eischer, aan zijn bezit, maar alleen aan het geweld van den gedaagde. Zij zijn straffen voor dat geweld ; hy b, v. die het bevolen heeft, is daarom alleen gehouden, omdat hij eene daad beval, die de Maat-schappy niet dulden wil, geenszins omdat de verdrevene bezitter was ; want wat heeft zijn bevel met het bezit des eischers gemeen? Zij zÿu nieuwe bewijzen, dat de wetgever alleen op het geweld, niet op den wil, op de regten van den verdrevene, gelet heeft. En is het dan wel vreemd te noemen, dat hij ook ten opzigte der personen, die deze actie kunnen instellen, alleen naar dat geweld vraagt en de gevolgen daarvan wil opheffen, zonder zich eenigzins om de regten van hem, wien het getroffen heeft, te bekommeren? Mij dunkt, de bedoeling van den wetgever bleek ons duidelijk uit het art. zelf, uit andere plaatsen van deze afdeeling, uit den aard van het geweld en zijne betrekking tot den toestand des ejscheis, die er het slagtofler van was.

Wij gaan er toe over, ons gevoelen aan te dringen 3». IJit de geschiedenis van ons artikel.

Het is waar , wij kennen aan de deliberatien in de Slaten-Generaal of aan de memoriën van toelichting gecue de minste verbindende kracht loe, en zullen er ons nimmer op beroepen, waar zij eene leer bevatten, met de ktter der wet in strijd (1). Heeft echter het tegendeel plaats, en is onze uitlegging op de woorden der wet, volgens het eenvoudige en onbevooroordeelde versland van den uitlegger opgeval, gegrond, dan aarzelen ^9 g®®*^®^'*^® ®® ®P hetgeen in de wetgevende vergadering behandeld is, 1er bevestiging van ons gevoelen te wijzen. Het was om aan deze beginselen getrouw te blijven, dat wij zoo even , toen wij den wijderen kring onzer

(1) Vgl. Mquot;. TuoRBECKE , Aantrek, op dc Grondw. I, bl. XI, vlg.

actie tegenover die van art. 618 aanwezen, geen gewag maakten van een hoogstgewigtig verschil, in een der antwoorden van de regering, maar ook daar alleen, aangeduid. Men had namelijk in de afdeelingen gevraagd , of de actie tot in bezit herstelling niet ook op de gewelddadige ontzetting van een roerend ^oed behoorde toepasselijk te worden gemaakt, en deregering heeft hierop geantwoord : «Men vermeent dat in verre de meeste gevallen die regtsvordering slechts ten opzigte van onroerende g^oederen kan te pas komen; daar echter ook spolie van een roerend voorwerp mogelijk en denkbaar is, zoo heeft men bij het art. de verordening niet tot onroerende zaken BEPERKT.») Wij zouden op deze verklaring geene regts-uilspraak durven bouwen. Immers die art. 619, § 1, na art. 618, onbevooroordeeld leest, moet voorzeker tot dit gevoelen komen, dat beide artikelen over het bezit van een erf of gebouw (d. i. onroerende zaken) handelen, en bij die duidelijkheid der wet nemen wij tot geene antwoorden der regering onze toevlugt. Veeleer ver-eenigen wij ons met M»quot;. van Hall, die in 1828, ofschoon hij van dit 5 jaren vroeger gegeven antwoord geen melding maakte, schreef: «Wat den oorsprong der beide regtsvorderingen betreft, hebben zij dit met elkander gemeen, dat zij alleen plaats hebben ten opzigte van erven of gebouwen.» Ja! wij twijfelen zelfs met hem, of zij wel, waar men het bezit eener algemeenheid van roerende zaken verloren heeft, te pas kunnen komen.

Maar al ontzeggen wij aan de vraag der afdeelingen en het antwoord der regering alle regtskrachl, zoo vermeenden wij toch om eene andere reden ze niet onvermeld te mogen laten. Of is het niet zoo? levert deze woordenwisseling niet een klaar bewijs, hoe levendig zoo wel de regering als de leden der Staten-Generaal van het bewustzijn doordrongen waren, al konden zij het nog niet in regtslermen zamenvalten, dat deze actie bij gewelddadige

- 189 — onlzettidg loch eigenlijk niet posscssoir is, maar een geheel anderen grond heeft dan het bezit, en dat daarom alleen alle beperkingen moeten wegvallen, die aan possessoire actiën uit hare natuur eigen zijn? Ware het toch anders, hoe had men ooit de vraag kunnen doen (1), vooral hoe ze bevestigend beantwoorden, of zij ook bij roerende zaken , gelden kon? Was men dan art. 2279 Code Nap. «En fait de meubles possession vaut titre,» en het eenstemmig gevoelen der regtsgeleerden en der hoven vergeten , dat bij roerende zaken eene possessoire adie met de beginselen der geheele wetgeving in strijd en alzoo ondenkbaar is? En nu, terwijl men onder dat regt leeft en werkt, terwijl de beginselen der nieuwe wetgeving, waarvoor men Ie zamen is gekomen, in dit punt met die van het Fransche regt volkomen dezelfde zijn, zal men nu meenen, dat in het hoofd zelfs maar van één reglsgeleerde de twijfel kon oprijzen , of eene possessoire actie voor roerend goed gelden kon? Mogen wij niet veeleer uit dien twijfel ten opzigte eener bepaalde regts-vordering besluiten, dat men haar niet voor posscssoir heeft aangezien, en dat men doordrongen was van het gevoelen, hetwelk wij als het beginsel onzer wetgeving hebben voorgeslold (2) ?

Maar wij behoeven ons gelukkig niet te vergenoegen met gissingen, hoe waarschijnlijk zij ook mogen zijn, omtrent de regtsinzigten van onze wetgevers; wij staan hier op een vaster bodem, en mogen ons beroepen op de redevoering van den Heer Niuolaï, waarmede hij deze afdeeling van den titel over het bezit heeft loegelicht.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Of 200 men ze deed, waarom kwam zij alleen bij deze, niet bij de overige actiën op ?

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Zelfs in bet Rom. regt, waar ten opzigte van roerende en onroerende zaken geheel andere beginselen golden, leerde UlPlANCS in fr. 1, §6, de vi: «Illnd utique in dubium non venit, intcrdictum hoe (de vi) ad res mobiles non pi rtinere.»

— 190 —

Wij willen len opzigle van het punt, dat wij thans behandelen, zijne woorden (Vookduijv III, p. 368, volg ) mededeelen: «Gelui qui emploie ouvertement des voies de fait ou exerce des actes de violence pour déposséder le détenteur actuel d’une chose quelconque, c’est un spoliateur; et c’est contre lui que la loi accorde au spolié l’action civile de réintégrande, connue dans le droit Romain sous la dénomination d’interdictum unde vi.

«Celui qui a été dépossédé par violence est recevable dans cette action en prouvant le seul fait de la spoliation (inen ziet, de spreker geeft van onze § 3,eene letterlijke vertaling) ; première diflérence entre cette action et celle en maintenue; pour réussir dans l’une il faut prouver que l’on possédait; pour réussir dans l’autre il suffit d’apporter la preuve de la spoliation.»

Wg moeten niel alleen daarop opmerkzaam maken, dat de spreker het kenmerkend onderscheid tusschen deze actie en die tot herstelling en handhaving daarin vindt, dat de eischer in de eerste niet noodig heeft zijn bezit te bewgzen; dit verschil toch blijft ook naar het andere stelsel omtrent de exceptie des gedaagden bestaan; maar wg moeten de aandacht vooral daarop vestigen, dat hij de woorden: être recevable dang une action en re'uggir dang une action voor volkomen synonym houdt. Hg , wien de wet ontvankelijk verklaart, bereikt zijn doel: qui est recevable réussit ! Er wordt niet gezegd : «1e spolié n'a pas besoin d’apporter la preuve de sa possession,» maar bepaalder en duidelijk: «s’il a prouvé la spoliation, il réussit.» En nog klaarder wordt deze bedoeling, als men bedenkt, dat hij onze actie gelijk stelt met de réinlégran-de, ja! haar zelfs dien naam geeft, en men tevens opmerkzaam is op de natuur der réintégrande, zoo als wg ze straks zullen schetsen.

Eene hoogstgewigtige taak rest ons, waarbij wij vele zwarigheden moesten overwinnen, om tol eene heldere

— 191 -voorslelling en uitéénzetting le geraken. Wg moeten ons stelsel aandringen

4«. Uit de geschiedenis van het leerstuk.

Wg vangen aan met het Romeinsche regt. Wat bg andere volken der oudheid op dit punt gegolden heeft, is ons daarom thans onverschillig, omdat het op de vorming en ontwikkeling van het leerstelsel, zoo als wij het opnamen, geen invloed hebben kon.

Men had te Rome tweeërlei soort van regtsvorderingen , die op het bezit waren gegrond en den naam droegen van interdicten. Het is onnoodig, dat wij de bijzondere natuur dezer regtsmiddelen ontvouwen, of aanwijzen, waarin zij van andere actiën verschilden, en welke plaats zg in het Edict van den Praetor innamen. Genoeg zg het te herinneren, dat het karakteristieke van hun wezen tot hel procesregt behoort, en met het materiele burgerlijke regl niet het minste te maken heeft. Zij waren, zeiden wij, tweeërlei: retinendæ en recuperandæ possessionis. De laatste droeg den bijzonderen naam van interdictum de vi. Deze actie (op het voorbeeld der Romeinen zelven mogen wij dit woord gebruiken) was alzoo zuiver pos-sessoir ; zij kwam te pas waar het bezit door geweld was verloren; zij vorderde dat verloren bezit terug; zij kon den houder niet worden toegeslaan. Iets anders was het, als de geweldenaar zich gewapenderhand van eens anders goed had meester gemaakt. In dat geval zag de Praetor niet op de bijzondere regten van den verdrevene, maar sloeg alleen op de schandelijke handelwijze van den rustverstoorder acht. Hij gaf tegen hem een inter-dictum de vi armata, tot welks gebruik niet alleen eene injusta possessie adversus eum qui vi dejecerat genoegzaam was , maar zelfs volstrekt geen bezit werd vereischt, en de nuda detentie voldeed. Deze actie was alzoo alles behalve possessoir; als een buitengewoon regtsmiddel, niet aan eenig regl op eene zaak, maar alleen aan eene

obligatie ontleend , stond zij nevens het possessoire interdict de vi. Nog ten tijde van Cicero was deze regtstoe-stand dezelfde gebleven. Zijne redevoering voor Cæcuva bewijst het, en wie het met Savigwy nog mögt ontkennen, dien raden wij de plaats van Keller in zijne Semes-tria ad Cic. I. p. 325, sqq. ter overdenking aan. Weldra echter werd het anders. Men begon de interdicten de vi cn de vi armata met elkander in verband te brengen. De gelijke naam van het regtsmiddel, de gelijkheid zoo van het te bestrijden geweld als van het doel, werkten hiertoe mede. Men begon spoedig te zeggen: De eischer moet bij het interdict de vi zijn bezit aantoonen, niet alzoo bij dat de vi armata. En, ofschoon deze uitspraak nog zuivere waarheid behelsde, was zij toch de eerste schrede op den weg der verwarring. De natuur, het innerlijk wezen der beide, zoo altijd met elkander verbondene , actiën zag men weldra voor volkomen gelijk aan. Reeds telde men beide onder de interdicta poggei-goria op. Maar toen men eenmaal zoo ver gekomen was, en zich de zaak aldus begon voor te stellen en ze uit te drukken: het interdictum poggeggorium de vi armata komt ook den houder toe, toen schrikte het geoefend regtsverstand der Romeinen voor zulk eene ongerijmdheid terug. Om eene possessoire actie in te stellen moest men possessor zijn; nog weinig tijds verliep er, en men vorderde ook voor het interdictum de vi armata bezit. Ziet daar hoe wij ons den voortgang der regtsbeschouwing te Rome voorstellen. Langs tweeërlei weg had men de ongerijmdheid, waartoe men vervallen was, kunnen ontgaan, door óf tot den vroegereu toestand terug te keeren en de possessoire natuur van het interdict de vi armata te laten varen, en deze weg ware voorzeker de beste geweest, óf die possessoire natuur van blooten klank tot wezen te verheffen en ook hier bezit te vorderen, en dezen wegsloeg men schier onwillekeurig in,

omdat hij de meest historische was. Een van de trappen der voorgestelde ontwikkeling was de uitspraak : het interdictum possessorium de vi armata komt ook deu houder toe. Het is volkomen de leer van onze § 3. , alleen met dit onderscheid, dat voor de Romeinen dit standpunt slechts overgang was, terwijl wij er, wie weet hoe lang nog ? op blijven staan. Maar is het niet reeds verklaarbaar geworden, dat onze wetgever, waar hij den verdreven houder eene actie tot herstelling wilde toestaan tegen den geweldenaar, ze in verband heeft gebragt met de possessoire actie tot herstelling in het bezit, ja! voor dezelfde heeft aangezien? Of was hij niet gewoon te hooren en te verdedigen, dat de causa Caeciniana over een possessoir interdict loopt, en dat men toch om het in te stellen geene possessie noodighad? En nog duidelijker zal het worden, als wij de verordeningen gadeslaan, die dit leerstuk na Justinianus onderging, want de bepalingen van dezen Imperator zelven en zijne voorgangers over de momentaria possessio hebben in dit opzigt niets gewijzigd.

Wij moeten in de eerste plaats opmerkzaam maken op een der decretalien uit de verzameling, die de Pscudo-Isidorische wordt genoemd. Zij is van dezen inbond ; «Redintegranda sunt omnia exspoliatis vel ejectis epis-copis praeseutialiter ordinatione pontificum , et in eo loco , unde abscesserant, funditus revocanda quacumque con-ditione temporis aut captivitate aut dolo aut violentia malorum, aut per quascunque injustas causas, res ecclesiae, vel proprias, id est substantias, suas perdi-disse noscuntur ante accusationem aut regulärem ad synodum vocationem eorum. » Dit ondergeschoven stuk is van den grootsten invloed geweest. De medegedeelde woorden handelen eigenlijk van eene actie tot herstelling in het bezit volstrekt niet, maar bepalen alleen , dat een bisschep niet voor de provinciale synode kan worden

Themis, IV Dl. II St. 1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13

aangeklaagd, tenzij hij vooraf worde hersteld. De wijze dier herstelling zelve roeren zij niet aan. En toch trok de praktijk er vele gevolgen uit, onder anderen dit, dat herstelling kan worden gevraagd door eiken verdrevene, onverschillig of hij bezitter of alleen houder is geweest. De gevolgtrekking , wij erkennen het gaarne, was onjuist. Zij steunt zelfs niet op de woorden, en die woorden zelve zijn onecht. Maar zij bewijst toch meer dan genoeg voor de rigting der praktijk, en leert ons overtuigend hoe gretig men was om ieder middel aan te grijpen , waarmede men den houder in zijn natuurlijk bezit kon herstellen , en hoe men om dat doel te bereiken niet terugdeinsde voor de vreemdste vormen, en het uitsprak, dat een possessoir regtsmiddel zonder possessie bestond. Zij is een nieuw bewijs van de zoo voor de hand liggende verwarring.

Wij gaan over tot het Fransche regt. En die overgang is daarom geleidelijk , omdat het ten opzigle der pos-sessoire actiën steunt op het Romeinsche. Wel beweerden vele Fransche regtsgeleerden, een Pithou , Brode.vu , Henrion DE Pahsey , TouLLiER en Merlin, dat de pos-sessoire actiën van het Oud-Fransche regl niet aan hel Romeinsche, maar aan het Frankische ontleend zijn, en heeft ook Belime in zijn Traité du Droit de Possession et des actions possessoires denzelfden oorsprong aangenomen, maar wij voor ons zien hel gewigt hunner bewijzen niet in, en houden ons liever aan de leer van Troplong , die aan de bijgebragte plaatsen der Salische wet een geheel anderen zin geeft. In sommige punten echter week het Fransche regt merkelijk van hel Romeinsche af. In het laatste toch kon degeen die het bezit verloren had, herstelling vragen, zoo hij maar op het oogenblik van het verlies zelf in het bezit was geweest; het eerste daarentegen vorderde het bezit van een vol jaar. Alleen dan voldeed een oogenblikkelijk bezit, wanneer er eene

— 195 —

gewelddadige ontzetting had plaatsgegrepen. In dat geval moest de verdrevene, hoe kort ook zÿn bezit ware geweest, worden hersteld; echter kon de geweldenaar, zoo hij vóór het geweld jaar en dag had bezeten, het bezit terugvorderen. Beaumakoir deelt ons uit de 14’te eeuw een merkwaardig vonnis mede, leerende, dat voor de réintégrande geen bezit van jaar en dag vereischt werd, al had ook de geweldenaar den eigendom en een bezit van een vol jaar gehad , maar dat hij, na door deze actie te zijn overwonnen, zijn verhaal kon zoeken door de complainte. Men zal deze procedure vreemd noemen, en wij halen ze opzettelijk aan, om er hare reden bij te voegen , zoo alsTROVLONG ze ons mededeelt, en zij onze vraag, naar wij meenen, van nabij betreft. «Et cela était fondé, » zegt de uitstekende schrijver, usur ce que le jugement de réintégrande ne donnait pas au spolié la saisie véritable, la possession civile, mais seulement une détention de fait, et que cette restitution ne pouvait enlever à l’adversaire la possession d’an et jour qu’il avait acquise. » Men ziet, de réintégrande, de actie tôt herstelling na gewelddadige ontzetting, geeft alleen eene détention de fail ; maar dan lijdt het ook geen twijfel, of zq zelve was ook gegrond op een eenvoudige détention de fait, zij vereischle geen bezit, zij stond eiken houder vrij. En niettegenstaande dal bleef men haar te gelijk met de possessoire actiën behandelen, en stelde ze als op ééne lijn. In de aanwijzing van hel onjuiste dier beschouwing ging Troplosg ons voor ; «L’on peut dire, « zegt hij, «que la réintégrande, envisagée sous ce nouveau point de vue, n’était qu’improprement appelée action possessoire, puisqu’ elle laissait intacte la question de possession. C’était une mesure d’ordre public, introduite pour prévenir, dit Beaemaîioir , les mouvemens de haine et de mortelle guerre.» Tôt op het einde der 13'''’ eeuw, zegt Hemrios oe Pawsey , gaf de

gewoonte het regt geweld met geweld te keer te gaan , en zich zelven regt te verschaffen door op eigen gezag zich van het verloren goed meester te maken, of, zoo men voor een te ernstigen wederstand vreesde, andere bezittingen van den geweldenaar met geweld te bemag-tigen. Saint-Louis maakte in het jaar 1270 aan dien toestand van willekeur en wetteloosheid een einde. Ieder, zoo bepaalde hij , die zich met geweld in het bezit eener zaak stelde, moet, al is hij van die zaak ook eigenaar, haar teruggeven , en zelfs tot straf eene boete betalen. Deze verordening werd algemeen opgenomen ; de tijden dat ieder zijn eigen regt deed, gingen voorbij, enten tijde van BouTiLLiER , op het einde der Hti« eeuw, was het een overal geldend beginsel geworden, «que celui,» wij gebruiken weder de woorden van Henrion de Pansey , «que Ia force avoit dépouillé devait dans l’année du trouble s’adresser au juge, qui, sans entrer dans l’examen des droits respectifs des parties, réintégrait le demandeur dans sa possession, et ordonnait que les choses seraient remises dans l’élat où elles étaient avant la voie de fait. » Geen onderzoek naar de regten der partijen; de maatschappij handhaaft hare eigen regten en herstelt de verbroken orde, om het even of zij daardoor een houder of een bezitter bevoordeele. Het lijdt geen twijfel bij ons, of Saint-Louis, al grondde hij zich ook op den geest van het Kanonieke regt om zijne ordonnantie meer algemeene werking te verzekeren , heeft de bepalingen van dat regt, dat nevens het bewijs der gewelddadige ontzetting ook het bewijs van bezit vorderde, geheel willen afschaffen. Van zijn tijd af waren er twee actiën, die men beide possessoir noemde, ofschoon alleen de eerste het was, de complainte namelijk die alleen den bezitter toekwam, en de réinté-grande, waarop iedere houder regt had. Maar de om-slagtige vormen der laatste, die veel overeenkomst

hadden met den vorm der Romeinsche interdicten door sponsiones, waren de oorzaak, dat in de 14''gt;^ eeuw de voorzitter van het Parlement, Sm05 de Brey , een nieuw beginsel stelde, waaraan de praktijk zich terstond gretig aansloot, dat namelijk de met geweld verdrevene alleen het natuurlijk bezit verliest, het burgerlijk bezit daarentegen behoudt, en alzoo in dat bezit handhacing vragen kan(lj, zoodat hij niet de réinlégrande behoeft

(1) Het is tot nog toe nimmer verklaard (en men heeft, voor zoo ver ons bekend is, zelfs nimmer eene verklaring beproefd), waarom toch wel de actie daar, waar het bezit door geweld verloren is , tot herstelling , en daar, waar het zonder geweld verloren is, tot herstelling en handhaving genoemd wordt, en in een vorig opstel was nog de aanmerking gepast : « Dos bij geweld iets minder ; dan geene handhaving. Handhaving is iets dal men verloren heeft!» Thans schijnt ons de verklaring dezer terminologie gemakkelijk. Zij is ontleend aan soortgelijke inziglen als die van het stelsel van SiMON DE Bvcï. Het ccnlge vreemde is dat zij vijf eeuwen Ic laat komt. Maar wie zal zulk eene geringe achterlijkheid ten kwade duiden? En dat wij ons in deze uitlegging niet vergissen, maar de wetgever inderdaad niet regt geweten heeft, of bij het bezit verloren of niet verloren zou noemen, of bij alzoo van herstelling of van handhaving spreken zou (waarom hij voor alle zekerheid van beiden te gelijk sprak), blijkt ten volle uit art. GOl, 1quot;., coll. art. 585 eu 621, waarbij Mr. VAN Hall volkomen juist heeft gevraagd; « of de bepaling van art. 17, 1quot;. (nu G01,1quot;.), niet in dadelijke wederspraak staat, zoo wel met het denkbeeld van bezit, met hel beginsel, dat geen twee personen te gelijk kunnen bezitten , als met hetgeen de. wet omtrent de vordering tot in bezit herstelling bepaalt ? En of ook de font des wetgevers daarin bestaan beeft, dat men hel denkbeeld van verlies van bezit verward heeft met dat van verlies van regt om de. in bezit herstelling te vorderen?» Zonderling blijft het altijd, dat men de voorstelling van DE Bteï juist omkeerde. Immers had men juist waar geweld gepleegd is de actie den naam tot herstelling en handhaving moeten geven.

De historische oorsprong der verwarring , die. Mr. V aN Hall aanduidde, ligt reeds in het Bomeinsehe regt, in den strijd over het beginsel: phn es eandem rem in solidum possiderc non possunt, en in de dupliciteil van hel interdielum rclinendae possessionis. Men zie fr. 3 pr. uti possid. fr. 3, § 5. de a. v. a. p. fr. 15, § 4 , de precar. fr. 5, § 15,commod. en Pdcdta , Cursus der Institutionen 11, 534 volgg.

— 198 —

ill le stellen , maar ook de complainte gebruiken kan, Zoodra dit beginsel veld won, was er geene actie meer tot herstelling, maar alleen tot handhaving in het bezit, maar kon te gelijk die actie nimmer worden inge-slcld dan door den juridischen bezitter, en was de ordonnantie van 1270 , die ook den houder te gemoet kwam, in dit opzigt van kracht beroofd. Zoo schijnt het allezins, en zoo vat ook Troplong de zaak op; het zij ons echter vergund een ander gevoelen te koesteren. Het nieuwe beginsel had de regten der verdrevenen niet beperkt maar uilgebreid ; het had erkend dat de verdreven bezitter hel burgerlijk bezit behield en daarom de complainte kon, ja! moest instellen, omdat hij niet kon beweren hel bezit te hebben verloren ; maar hel had omtrent den houder niets bepaald en dus ook niets veranderd; het liet hem de réintégrande , zoo ze hem, gelijk wij beweren, vroeger loekwam, ook nu behouden , en het is daarom, dat wij de woorden van Loisel: «En cas de nouvelleté se faut bien garder de dire qu’on ait esté spolié , mais simplement troublé ou dejelé de sa possession par force,» en de talrijke coutumes, die alleen van de complainte spreken , slechts van den verdreven bezitter verstaan, zonder dal den verdreven houder eenig regt ontnomen is. Zoo was de toestand van hel regt, toen LoDEWiJK XIV in 1667 zijne beroemde ordonnantie sur la procédure civile uitvaardigde; en geen wonder dan, dat hij van eene complainte niet alleen, maar ook in lil. 18 , art. 2 , van de réintégrande spreekt. Zij behield alzoo (Troplong zegt; zij hernam) haar afzonderlijken naam en plaats in het regt. Geen oogenblik mogen wij thans stilstaan bij do gewiglige vraag, of na deze ordonnantie, die van geen jaar en dag gewaagt, nog het zij voor beide actiën, het zij voor ééne , een bezit, zoo lang voortgezet, noodig was. Ecne andere, op zich zelve staande, vraag moeten wij allezins beantwoorden.

— 199 —

of namelijk een burgerlijk bezit ook voor de réinlégrande (want voor de complainte is bet onbetwist) een volstrekt onmisbaar vereischte was, dan wel of een natuurlijk be^it reeds kon volstaan? En wij aarzelen niette erkennen, dat er geen verschil was te maken tusschen de réinté-grande en de complainte; beiden waren zuiver possessoir geworden; ook de eerste had opgehouden een buitengewoon regtsmiddel te zijn. De woorden der ordonnantie bewijzen het, zij stellen beide actiën gelijk en zijn voor beiden dezelfde. § 1 toch van tit. 18 zegt: «si aucun est troublé en la possession et jouissance etc. » en eveneens § 2 , « celui qui aura été dépossédé par violence ou voie de fait etc.» In beide §§ dus wordt van bezit gesproken zonder eenige bijvoeging. Wij vinden geene vrijheid aan dit woord in § 2 eene andere beteckenis te geven dan in § 1 (1), en verecnigen ons gaarne met PoTHiER (Tr. d. 1. possession n. 116 volgg.), die, na te hebben aangetoond, dat hier geen bezit te goeder trouw, tot verjaring geschikt, noodig was, maar elk bezit, hoe onregtvaardig, hoe gewelddadig zelfs verkregen, kon volstaan, en ook fr. 1,^9, de vi, te regt in dien zin te hebben verklaard, aldus vervolgt : «L’action de réinlégrande étant l’action qu’a celui qui a été dépossédé, et n’y ayant que celui qui possédait qui puisse être censé avoir été dépossédé, il s’ensuit que, lorsqu’un fermier a été chassé par violence d'un héritage qu’il tenait à ferme , il peut bien avoir une action in factum » (men ergere zich voor een oogenblik aan deze uitdrukking

(1) Men keere dit argnincnt nipt tejjen ons , noch bewere, dat ontzetting in onze j 3, even als het Franschc dépossession aandnidt verdrijving uit het bezit. Ware dit zoo, dan zou zij leeren, dat de cischer alleen bewijzen moet, uit het bezit verdreven te zijn, dat is 1quot;. het bezit , 2quot;. het verdrijven. Maar welk bewijs had men hem nog daarenboven kunnen opleggen? Eene ononistootelijkc reden, waarom ontzetting Wier volkomen synonvm is met rerdryring in het gemeen, om het even waaruil.

niet) «contre celui quia excercé la violence pour réparation du tort qu’il lui a causé ; mais il ne peut pas intenter contre lui l’action en réintégrande. » Diezelfde regtstoestand bleef ook na de wet van 24 Augustus 1790, die alleen dit veranderde, dat zij de kennisneming van possessoire actiën den vrederegters opdroeg, en niet meer een bezit vorderde van jaar en dag.

Wij zijn genaderd aan de tegenwoordige Fransche wetgeving. Wij wijzen op art. 23, Pr. «Les actions possessoires ne seront recevables qu’autant qu’elles auront été formées dans l’année du trouble, par ceux qui depuis une année au moins étaient en possession paisible par eux ou les leurs à titre non précaire. » Welke nu die possessoire actiën zijn , zegt de wetgever niet ; hij behoudt alzoo den toestand dien hij gevonden heeft, en wij moeten zonder twijfel beslissen, dat die actiën zijn én de complainte én de réintégrande , en alzoo voor beiden vereischt wordt juridisch bezit, voortgezet gedurende jaar en dag. Dat is de duidelijke letter der wet en de leer der geschiedenis; en toch Frankrijks uitstekendste regtsgeleerden, een Henrion de Pansey, Merlin , Favard de Langlade, Dalloz, Duranton, Pardessus en Garnier, zijn van een ander gevoelen. Zij willen de réintégrande van de complainte geheel afscheiden, en keuren het bezit van jaar en dag alleen bij de laatste noodig. Het woord réintégrande in art. 2060 C. C. wordt door hen aangegrepen als bewijs, dat deze actie is herleefd in den zin, waarin zij voor Lodewijk XIV (Troplong moet zeggen: voor SiMON de Bucv) bestond, als kwamen de latere tijden niet in aanmerking. Wij keuren met Toullieh , Carré, Proudhon, Aulanier, Ciiauveau en Troplong hunne meening onvoorwaardelijk af, en toch moeten wij haar vermelden, omdat zij voor ons stelsel op nieuw eene gewigtige versterking is. Of waarom kwamen zoo velen, wier verdiensten ieder erkent, tot eene zoo verkeerde

opvatting? Was het niet uit levendige overtuiging', dat de réintégrande toch eigenlijk met de complainte niet kon gelijk staan , maar haar kring oneindig ruimer wezen moest; dat men bij haar niet op den verdrevene, maar op het geweld alleen moest letten? Jal die overtuiging is door het Hof van Cassatie gedeeld , en wij lezen hij SireyXX, I, 2 09, deze overwegingen: «Considérant que toute demande en réintégrande peut être formée par un fermier ou toute autre personne qui cultive; que celte action est fondée sur le principe, que dans la société on ne peut pas se rendre justice à soi-même, et que celui qui se rend coupable d’une voie défait illicite doit avant tout rétablir les lieux dans leur ancien état, » en in deel XXVII, I, 74, in een breeder gemotiveerd arrest: «Attendu en droit que nul ne peut se faire justice à soi-même; que celui qui a été dépossédé par violence ou voie de fait doit avant tout rentrer dans sa possession; que c’est sur ces principes conservateurs de l’ordre social et de la paix publique que repose l’action en réintégrande ; que celte action, généralement admise dans l’ancienne législation française, loin d’avoir été abrogée par la nouvelle, est reconnue comme étant encore en pleine vigueur par une disposition formelle de l’art.

2060 C. C. ; que l’art. 23 Pr., sainement entendu, ne doit être appliqué qu’aux actions possessoires ordinairesy à l’égard desquelles c’est le droit ou la qualité et non pas le fait de la possession qu’on considère ; que l’action en réintégrande, naissant d’une dépossession par violence ou voie de fait, et fondée sur une jouissance matérielle, ne doit présenter qu’une simple détention naturelle au moment de la violence ou voie de fait. » En aan diezelfde beginselen bleef hel Hof getrouw in andere arresten, te vinden bij Sirey XXXV, 1,886, XXXVl, 1, 15. Wel mögt men zeggen, dal het Hof van Cassatie voor het gevoelen van zijn beroemden voorzitter een strijd heeft

— 202 —

gevoerd ; «pro aris et focis.» Nog een derde gevoelen moeten wij vernielden, dat wij aantrolTen bij Poncet , Ïr, des actions n. 62, 82, sqq. en waarmede zich Ber-riat-Saint-Prix vereenigd heeft. Het komt hierop neder: «De réintégrande komt, daar zij volgens art. 23 Pr., eene possessoire actie is, ook alleen aan den bezitter toe. Niet te min kan ook de verdreven houder herstelling vragen, zoo de geweldenaar op juridisch bezit geene de minste aanspraak heeft, en dat wel met eene actie, die men noemen mag action possessoire improprement dite.» Ook van deze onderscheiding vinden wij in de Fransche Wetboeken niets ; maar zij is ons alweder een bewijs, hoe de regtsgeleerden, met de regtspraak in overeenstemming, er naar streefden ook den houder na gewelddadige ontzetting te herstellen ; hoe zij de actie , hem toegekend , met de possessoire actie en réintégrande in verband bragten, ja! zelfs niet schroomden haar den naam van possessoire actie te geven. En is het dan zoo vreemd, dat dit streven, dat wij tot op de Fransche Welb. toe en de daarop gebouwde judicatuur gevolgd en aangewezen hebben, ook in ons Wetb. wordt teruggevonden? Is het zoo vreemd, dat onze wetgever eene beschouwing deelde, die volgens zoo vele beroemde schrijvers op de wetten zelve, waaronder hij nog leefde, gegrond, die door het Hof van Cassatie bekrachtigd was, die regt en billijkheid voor zich had ?

Maar wij behoeven niet eens onze wet aan de Fransche regtsgeleerdheid en praktijk onmiddellijk vast te hechten; al waren al de juristen, die wij opnoemden, eenstemmig tegen ons, al konden wij niet één vonnis in ons voordeel aanvoeren , dan nog was ons gevoelen even onwankelbaar; want dan zouden wij met vrijmoedigheid verdedigen, dat onze wetgever de beginselen van het Fransche regt verlaten had, en tot onze Oud-Ncderlandsche was teruggekeerd. Onder ons vroeger regt toch was hel ten allen tijde onbc-

twist, dat een houder, die gewelddadig onzel was, herstelling kon vragen. Wij lezen bij Mervla, Manier van Pr, p. 412. «Een huurman possideert niet; daar valt niettemin maintenue voor hem in zulk regt als hij geweest is, zelfs tegen den eigenaar», en hij Masuer, Prac. Civ. t. 11 , n. 26.» Advertendium est, quod conductor ad longum tempus forte posset intentare casum novitatis, ut con-servetur in possesione vel quasi rei conductæ; — item, secundum quosdam, etiamsi ad modicum tempus, si dominus obligavit sibi bona sua ad tenendam locationem suam etc.» Zelfs bij stoornis alzoo is de schrijver geneigd den houder de actie tot handhaving toe te kennen; zal men twijfelen , of hij ze ook tot herstel zou hebben toegestaan, ingeval van ontzetting door geweld? Maar het meest overtuigend zijn de woorden van De Damhouder (Practycke in Civile Saken: p. 76): «Den lieer ofte Eyge-naer en mach geensins legen syn Huyrman complaincte intentere soo lange de huyre duyrt: want al hoe wel hy selfs Eygenaer ende civyl Possesseur is , hy en heeft daarom gheen actie om complaincte te intenteren teghen den naturellen possesseur. Ter contrarie nochtans , inghevalle den Leenheer ofte Eygenaer synen Leenhouwer ofte Huyrman turbeerde in syne possessie , soo soude in dien ghe-valle den sehen Leenhouwer ofte Huyrman behoorlycke tegen den Eygenaer complaincte mogen intenteren , omdat sulckcn boer in naturelle possessie van het lant is soo lang de huyre duyrt. Want in de possessie van huyre wert alleen geconsidereert de besittinge ende actuele possessie, al hoewelse hem noch deur koop noch deur erfenis eygen is.

«Doch indien yemandt anders die geen eygenaer van ’t landt en was, den Leenhouder ofte Huyrman turbeerde in syne pacht ofte huyr, soo soude indien ghevalle den Eygenaer ende Huyrman beyde ghelyck complaincte mogen intenteren tegen den perturbateur, namenllyck den Huyr-

— 204 —

man omdat hy naturel possesseur is, ende den Eygenaer omdat hy civyl possesseur is.» Zoo gold dan in ons oude regt het stelsel, dat wij verdedigen , zonder tegenspraak; en is het dan zoo vreemd dat ook ons regt nog geene andere beginselen huldigt? en is het te gelijk zoo zonderling, dat ook nog onze wetgever de vroegere verwarring en gelijkstelling van possessoir en niet possessoir behield?

Het bleek ons, dat de bepaling, die wij met ronde woorden in de wet lezen, die wij uit de beraadslagingen aandrongen, die wij op het regt en op de bedoelingen des wetgevers grondden , ook het noodzakelijk produkl is van de historisehe ontwikkeling van het leerstuk. Wilde onze wetgever niet de geschiedenis verachten, en verraad plegen aan de regten van den vorigen tijd, hj kon niet anders dan voorschrijven, dat de verdrevene op hel enkel bewijs der gewelddadige verjaging moet worden ontvankelijk verklaard. Hij had aan zijne roeping volkomen beantwoord, zoo hij niet eene gygttunaliiche teil had begaan. Maar is die feil niet eeuwen oud? en zondigt men niet te gemakkelijkcr, hoe meer voorgangers men heeft ?

-------is^-a.,^^---

Jet* over art. 1417 en art. 1304. B. Jf'., door C. W. Opzoomer , Jur. Ulr. Cand. te Leiden.

Onder de wijzen , waarop verbindtenissen te niet gaan, heeft ons Burg. Wetb. vergeten de onderlinge overeenkomst op te noemen. Misschien zag men haar in het gemeen als een nieuw contract aan, dat uit zijn eigen aard in staat was vorige verbindtenissen in het leven te laten, te wijzigen of te vernietigen. In zoo verre zeker is zij met volkomen regt weggelaten. Maar die ontbindende overeenkomst kan ook reeds uitgedrukt zÿn in het contract zelf, waaruit de verhindlenis ontstaan is,

wanneer daarin b. v. een dieg ad quem is opgenomen. Wanneerik van een borg beding, dat hij mij voor 100 zal instaan alleen tot 1 Januarij toe, dan is er ongetwijfeld eene verbindtenis geboren. Na l Januarij beslaat zij niet meer. De vraag blijft: waardoor is zij te niet gegaan . Niet door den tijd als tijd, want als zoodanig zal wel de tijd, die de bloote vorm der verandering van al het eindige en bepaalde is, nimmer eenig regt kunnen ontnemen, en dit zagen de Komeinen uitstekend in, waar zij verklaarden: «diem non esse modum solven-darum obligationum. » Maar zij zagen voorbij , dat de verbindtenis te niet was gegaan door overeenkomst, uitgedrukt in het contract zelf, waaruit zij geboren was, en deden dus verkeerd met uit dat pactum conventum slechts eene exceptie te geven. Nog meer blijkt die verkeerdheid in de gewone voorbeelden van een dies ad quem: « decern quoad vivam annua dabis?» Ook hier is eene verbindtenis ontstaan. Hoe gaat zij te niet? Door ontbindende overeenkomst? Geenszins; of men zou ook moeten beweren, dat, als ik 100 van iemand heb bedongen en hij betaald heeft, ik eigenlijk nog wel 100 en meer zou kunnen vorderen , maar dat de verbindtenis door overeenkomst is te niet gegaan. Integendeel, haar bestaan heeft opgehouden door betaling, en voor de jaren na mijn dood is zij niet eens geboren, zoo dat zij waarlijk geeiie vernietiging noodig heeft. Men moest dus in art. 1417 bijvoegen : «door overeenkomst. » Daaronder valt dan de dies ad quem in het eerste voorbeeld, en ook de ontbindende voorwaarde, die dan geene afzonderlijke vermelding behoeft, vooral niet in een titel over verbindtenissen in het algemeen. ZACHARiä (Handb. II. 258.) wilde er bijvoegen: «Durch den Ablauf der Zeit, auf welche die Dauer der Verbindlichkeit beschränkt war. » Ten onregte. De verbindtenis kan onmogelijk te niet gaan door den tyd, ^die bepaald i» , maar alleen

— 206 —

door de bepaling van den tÿd, dal is door overeenkomst. Treitsghke (Die Lehre von der unbeschränkt obligatorischen Gewerbegeselschaft und von Comman-lt;liten. Leipzig 1844. pag. 172) brengt de ontbinding eener vennootschap door bepaling van tijd of door bijvoeging van eene ontbindende voorwaarde te regt tot de ontbinding door overeenkomst, «schon bei Eingehung des Gesellschaftverhältnisses erklärt. » Het is daarom eene verkeerde voorstelling der uitleggers, die wij ook nog bij PuGUTA (Cursus der Institutionen II. 388) vinden, wanneer men zegt: «Ein dies trifft nicht die Existenz, sondern nur die Wirksamkeit des Geschäfts ; daher wenn jemand mit einem Endtermin, ad diem, verpflichtet werden soll, wird die obligatio durch das Erscheinen dieses Zeitpunkts eigentlich nicht aufgehoben, aber sie verliert ihre Wirksamkeit, der Schuldner wird gegen die spätere Klage geschützt. » Immers treft de tijd noch het bestaan noch de werkzaamheid eener verbindtenis ; tot zoo iets is de tijd uit zijn aard geheel onbekwaam. De overeenkomst alleen kan of de werkzaamheid of het bestaan treffen. Dat zij het bestaan vernietigt, tot dit begrip konden zich de Romeinen nog niet verheffen. Daarom lieten zij alleen het ophouden der werkzaamheid toe. En schreven zij dit al aan den dies toe , zoo kan hunne uitdrukking onmogelijk iets anders dan beeldspraak bevatten, gelijk wij nog dagelijks van den geest des lijds, van den invloed des lijds enz. gewagen.

Deze beschouwing brengt ons onwillekeurig tot art. 1304. De Romeinen, te regt erkennende, dat de tijd geene verbindtenissen kan vernietigen, maar aan den anderen kant nog onvatbaar om het begrip van vernietiging door overeenkomst vast te houden, bleven zich uitstekend gelijk. Rondetijd geene verbindtenis dooden , hij kon er ook geene verwekken. Waar dus eene verbind-tenis met tijdsbepaling, eene obligatio in diem., zoodat

— 207 —

de verbindtenis eerst op een bepaalden tÿd zou beg'innen, gesloten was, daar kon men den aanvang dier verbind-tenis onmogelijk aan dien die^, aan den tÿd, toeschrijven. Had men in die tijdsbepaling eene overeenkomst naauw-keurig waargenomen en zuiver gedacht, men zou den aanvang der verbinding op den bejiaalden tijd van die overeenkomst hebben afgeleid. Zoo ver kwam men niet. Er bleef niets anders over, dan de verbindtenis te doen aanvangen van het sluiten der overeenkomst zelve, die voor dien aanvang een bepaalden tijd had gesteld , en den regel aan te nemen , dat de verbindtenis zelve toen begonnen was, hare werkzaamheid alleen op den bepaalden tijd zou aanvangen. Ik herinner mij niet, dat deze uitlegging ergens gegeven is; toch komt het mij voor, dat zij de eenige is, waardoor men dien Romeinschen regtsregel kan verstaan.

Wat deed men bij ons? De grond was ontzonken; men bouwde er op voort — in de lucht. Men bleef consequent aan een beginsel, — dat men had laten varen. Het begrip, dat in den diet adjectus eene overeenkomst lag, had men opgenomen; men verzuimde de toepassing. Van waar anders de bepaling van art. 1304? Waneer ik u iets beloofd heb tegen 1 Januarij, wat reden is er denkbaar, waarom ik mi reeds uw schuldenaar zou zijn? Als men de woorden van Ulpiawus verklaarde: «dies adjectus cfficit, ne praesente die pecunia debeatur,» was men met de opmerking gereed: «ne debeatur sc. cum effectu, ut peti possit; debelur enim natura.» Bedoelde men het natuurregt of misschien de zedelijkheid en humaniteit? Ik begrijp niet, hoe zij ons de verpligting kunnen opleggen, iets te betalen vóór den tijd, door overeenkomst, door vrije toestemming van beide partijen bepaald. Of zal men zich met Donellus (Comm, XII. 2.) daarop beroepen , dat het toch zeker is, dat men eenmaal schuldenaar zal wezen? Kan uil die

— 208 —

zekerheid volgen, dal ik eigenlijk nu reeds betalen moet? Maar men bragt dan ook in het gemeen geene reden-bewijzen bij, maar voerde alleen positieve regtsbepa-lingen aan, waardoor de indebiti condictio was uitgesloten, de novatie, het constitutum enz. toegestaan. Van waar die bepalingen in het Romeinsche regt ontleend zijn, wezen wij aan; maar wat is in onze wetgeving haar grond? Men zal welligt de bedoeling der partijen voorwenden. Maar is men van die bedoeling overal verzekerd? Het kan ongetwijfeld eeue quaeslio voluntatis worden. Maar als ik 100 beloofd heb tegen 1 Januarij , van waar zal men mijn wil leeren kennen om de verbindtenis tentond te doen ontslaan ? Met wat regt zal men mij de condictio indebili weigeren, als ik, mij den inhoud van ons contract niet meer herinnerende, vóór den lijd betaal? Ik ontken niet, dat er terstond eene verbindtenis ontstaat, om namelijk op den bepaalden dag te betalen; dat zelfde heeft ook bij de voorwaardelijke verbindte-nissen plaats ; het eenige verschil ligt in de zekerheid of onzekerheid. Maar ik ontken, dat deze verbindtenis in foro civili eenig^e kracht kan hebben vóór den bepaalden tijd , even als die sub conditione geene kracht heeft vóór de vervulling der voorwaarde, en daarom ook tot indebili condictio aanleiding geeft. Potentia is de verbndtenis terstond aanwezig, en als zoodanig gaat zij ook op de erfgenamen over; maar actu bestaat zij niet, vóór de bepaalde lijd gekomen, de gestelde voorwaarde vervuld is. Heeft men deze begrippen wel uit elkander gehouden?

— 209 — Armen-regt, door M^ A. de Pinto, Advokaal te ’s Gravenhage.

Car enfin y c’eit une infamie ça»«* que la loi soit trop chère pour les pauvres gens.

La justice civile, comme la justice criminelle; ne devrait-elle pas être accessible à tous ?

EüGÈNB Sü®.

De wet is niet anders voorden rijke, en anders voor den arme; allen zijn gelijk voor de wet; de toegang tot den regier staat gelijkelijk open voor allen, en allen worden daar met dezelfde maat gemeten.

Ziedaar zoo vele ijdele klanken en magtspreuken, zoo lang dezelfde wet die ze verkondigt en waarin ze met gouden letters geschreven staan, aan den onvermogenden man de middelen niet verschaft, door welke alleen hij zich het genot kan verzekeren van die gelijkheid voor de wet; zoolang de wet het regt verkoopt voor eenen prijs, die veel te duur is voor hem; zoolang er om regt te krijgen, geld noodig is , dat hij niet heeft; zoolang daarvoor moet worden betaald, veel betaald, veel meer betaald, dan de behoeftige man missen kan, meer zelfs dan hij bezit.

Wat toch zal het de niet met geld gezegende klasse van het volk balen, al herhaalt gij haar duizend keeren, dat de justitie blind is, en geene personen kent, zoolang gij er bijvoegt dat dit regt, dat voor hem hetzelfde is, als voor zijnen rijken en magtigen buurman, en dat voor hem zoo toegankelijk is als voor deze , echter ongelukkig meer geld kost, dan hij ooit bezeten heeft of bezitten zal, meer dan hij gedurende een geheel jaar tot onderhoud van zijn hongerig gezin noodig heeft?

Wie denkt daarbij niet aan den bitteren, maar wel-sprekenden uilval van dentuchlhuis-held van den schrijver der Mystères de Paris?

Themis, Vi D. II St lüir.. H

— 210 —

Voor hen die deae woorden, welke zooveel waarheid behelzen , maar waarvoor wij Nederlanders gelukkig niet schaamrood behoeven te worden , niet kennen, wil ik ze hier afschrijven :

' «La justice , » zegt Pique Vinaigre, «c’est comme la viande, c’est trop cher pour que les pauvres en mangent. Seulement entendons nous, s’il s’agit do les envoyer à Melun, de les mettre au carcan, oude les jeter aux galères, c’est une autre affaire ... on leur donne cette justice-là gratis ... Si on leur coupe le cou. . -. c’est encore gratis ... toujours gratis... Prrrenez vos billets ; ce n’est pas dix sous, deux sous, un sou, un centime que ça vous coûtera ... Non , messieurs; ça vous coûtera la bagatelle ... de rien du tout... c’est à la portée de tout le monde, on ne fous-nit gue sa tête... La coupe et la frisure est aux frais du gouvernement. . . Voilà la justice gratis.. . Mais la justice qui empêcherait une honnête mère de famille d’être battue et dépouillée par un gueux de mari qui veut et peut faire argent de sa tille... cette justice-là coûte cinq cents francs, et il faudra t’en passer, ma pauvre Jeanne...

Allé deze en dergelijke beschuldigingen zijn letterlijk waar en regtvaardig in een land, waar de wet den behoeftige de middelen niet verschaft om regt te verkrijgen, en hem niet op de ééno of andere wijze te gemoet komt tegen : de eischen der schatkist en der regtskosten, die ver boven zijn bereik zijn.

De schrijver der Mgstères vraagt eenige bladzijden verder : « Lorsque des gens sont trop pauvres pour pouvoir invoquer le bénéfice d’une loi éminemment préservatrice et tutélaire, la société ne devrait-elle pas, à ses frais, en assurer l’application, par respect pour l’honneur et pour le repos des familles?»

Ja, antwoordt voorzeker ieder op deze vraag; de schrijver schijnt echter niet te hebben ingezien, dat

er een ander hulp-middel bestaat, dan dat om de regts-kosten te doen dragen door de maatschappij ; het middel is echter eenvoudig; het bestaat daarin om den minvermogende, de burgerlijke zoowel als de criminele justitie gratis te verschallen. En voor Nederland kan men de beschuldigingen, zoowel als de vragen van den Heer Sur. beantwoorden met hem te verwijzen naar de bepalingen in ons Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering over het armen-proces.

Ons Wetboek is misschien het eerste, dat zich het lot der armen op eene zoo krachtdadige wijze heeft aangetrokken, het eerste dat in dit onderwerp voorzien heeft.

De zaak is echter voor ons niet nieuw. De armen werden in dit land van oudsher in regten om met bediend.

Bij Merolv , Manier van procederen, IV. 15 , 1, vindl men geleerd, « dat aan arme lieden een Advocaat of Procureur werd toegevoegd, die hen dienen mogen gratis en om God s wille, opdat dezelve in ’t ongeluk van pleiten gevallen zijnde, daarenboven niet overvallen worden met groote onkosten om ’t proces uit te voeren.»

Het voeren van processen, zegt vas dekLikden, Jud. Pract. I, 103, is meestal eene kostbare zaak, waartoe de vermogens van velen ongeschikt zijn ; dan, terwijl het hard zou zijn, dat iemand een goed recht, maar geen geld hebbende, van zijn deugdelijk recht uit dien hoofde verstoken zoude moeten blijven, worden de arme en onvermogende lieden, die geen Advokaat of Procureur om hun gratis te bedienen, weten te bekomen, bij ordonnantie van den Hove voorzien van een Advokaat en Procureur, die gehouden zijn hun gratis en pro Deo te bedienen. » Hetzelfde nagenoeg vindt men herhaald in het Pract. en Koopmans Handboek, bl. 297, 298.

Het is bekend, hoe kort reeds na het herstel van

ons onafhankelijk volksbestaan, en wel in de jaren 1814 en 1815, deze aloude instelling bij onderscheiden besluiten, zoo voor de Noordelijke als voor de Zuidelijke gewesten, werd in het leven terug geroepen, tot dat zij later bij een besluit van 26 Mei 1824, kS. Ji. n«. 35, op eenen algemeenen en eenparigen voet voor het geheele rijk werd geregeld. Het is uit dat laatste besluit dan ook, dat de tegenwoordige voorschriften om kosteloos te procederen, grootendeels ontleend zijn, met zekere veranderingen en wijzigingen echter, die de praktijk als noodzakelijk had aangewezen, en waaronder vooral deze behoort, dat men thans bij de wet aan het beneficium pauperum eene veel grooter uitbreiding gegeven heeft dan het vroeger had, en hetzelve heeft uitgestrekt tot elke regtshandeling, waartoe de minvermogende kan vcrpligt zijn zijne toevlugt te nemen.

Ik heb mij voorgesteld in deze bijdrage kortelijk te onderzoeken en te ontwikkelen, wat onze tegenwoordige wet bepaalt omtrent de zoogenaamde toelating om kosteloos te procederen, korter en beter misschien genaamd het artnen-reg^t, omdat, zooals zoo even blijken zal, het beneficium pauperum zich niet enkel bepaalt tot processen.

De vragen, welke bij dit onderzoek in aanmerking komen, zijn, geloof ik deze: welke zaken kunnen het onderwerp uitmaken van dat armen-regt? Wie zijn de personen die er het voorregt van kunnen inroepen? Welke zijn er de gevolgen van? En eindelijk , welke is de wijze van regispleging ?

Vooreerst de zaken. In de eerste en voorname plaats kan de toelating om kosteloos te, procederen worden gevraagd en bekomen tot het voeren van regtsgedingen, hetzij eischende , hetzij verwerende, art. 855 ; en zulks onverschillig, of het geding wordt gevoerd in eersten aanleg, in hooger beroep of in cassatie.

— 213 —

Niet altijd echter geldt de toelating door den eersten regter verleend ook bij den hoogeren regter, en dus voor het geheele proces. Dit hangt af van den uitslag der vroegere instantie ; die in eersten aanleg is in het gelijk gesteld, heeft een gewigtig vermoeden in zijn voordeel, en behoeft voor den hoogeren aanleg geene nieuwe toelating; die in het ongelijk gesteld is, heeft daarentegen het vermoeden tegen vieil eene onregtvaar-dige zaak te verdedigen, en kan bij den hoogeren regier niet kosteloos procederen, zonder door dezen daartoe op nieuw te zijn toegelaten,

«Indien de verkrijger der kostelooze toelating (1) zegt art. 865, in eersten aanleg is in het ongelijk gesteld, zal bij in hoog^er beroep of in cassatie, niet kosteloos kunnen procederen, alvorens door den hoogeren regter op nieuw daartoe te zijn loegelalen; indien hij echter in eersten aanleg in het gelijk is gesteld, behoeft hij geene nadere toelating om in booger beroej) of cassatie kosteloos te procederen. »

Letterlijk opgevat zou uit dit art. volgen, dat de vraag of men al of niet van regtswege bevoegd is, om in cassatie kosteloos te procederen, afhangt van bet geding in eersten aanleg, niet van dat in honger beroep ; en zou dus hij, die in eersten aanleg in het gelijk, doch inhooger beroep in het ongelijk gesteld is, in cassatie van regtswege kostelooskunnen voorlprocederen,terwijl omgekeerd hij die bij den eersten regter in het ongelijk, doch bij den hoogeren regter in het gelijk gesteld is, van den Iloogen Raad eene nieuwe toelating zou moeten vragen. Hel is echler bezwaarlijk te vooronderstellen dat dit de zin der wet zijn kan, en ik zou veeleer denken met een arrest van

(1) 1. e. der toelating om kosteloos te proeederen; want die toelating geschiedt altijd kosteloos ; wat men zeggen wil is dan ook niet, dat de toelating kosteloos was, maar wol dat zij het regt of de vergunning gegeven heeft om kosteloos te procederen.

— 214 —

den Hoegen Raad van 25 Februarij 1841, te vinden bij VAN DEN Honert , f^erg. afd. Burg'. Begt, II, 168 —177, dat het art. zoo moet worden begrepen , dat hij alleen die in de onmiddellijk voorafgaande instantie is in het gelijk gesteld, geene nieuwe toelating behoeft voor de volgende instantie, het zij van hooger beroep of van cassatie.

De voorregten van het armen-regt bepalen zich echter niet alleen tot eigenlijk gezegde regtsgedingen ; men vindt dezelve integendeel bij art. 872 uitgestrekt tot alle andere regterlijke beschikkingen , vergunningen of handelingen van welken aard ook ; « eenige geregtelijke magtiging, » zegt het art., goedkeuring of andere regterlijke beschikking op eenvoudige requesten of andere aanvragen. » Daaronder zijn dus begrepen niet alleen de gewone beschikkingen op request, maar tevens alle andere handelingen, waarbij de regterlijke tussehenkomst noodig is, als benoemingen van voogden en curators, verhoor van bloedverwanten, handligting, venia aetatis en dergelijken. Het waren juist dezen, die men bedoelde met de woorden of andere aanvragen, die in het oorspronkelijk ontwerp niet voorkwamen, maar die er op de aanmerking van ééne der afdeelingen bepaaldelijk met dit doel zijn bijgevoegd. Zie van den Honert, Jlandb. bl. 767.

Eindelijk wordt ook nog buiten het Wetboek het benefciumpauperum tot eenige andere bijzondere, andere dan regterlijke handelingen, uitgestrekt.

Behalve de bemoeijenissen der bureaux van consultatie, waar de behoeftige lieden kosteloos raad en bijstand kunnen bekomen, vindt men :

1“. De wet van 9 Maart 1815, die aan onvermogenden kostelooze uitgifte verzekert van alle stukken benoodigd tot het aangaan van huwelijken; en

2°. De wet op het Notaris-ambt van van 8 July 1842,

— 215 —

waarbij in art. 6 aan de Notarissen de verpligting wordt opgelegd, om, op last van den President der Arrondissements-Regtbank, kosteloos hunne dienst te verleenen aan behoeftige personen, die van een behoorlek bewijs van onvermogen voorzien zijn.

Ten tweede de personen.

Tol het voorregt van het armen-regt worden toegelalen bijzondere personen, individuen en zedelijkeligchamen.

De eersten echter niet dan onder de volstrekte en noodzakelijke voorwaarde, dat zij moeten zijn onvermogend.

Wie zijn onvermogend ?

Hoe moet van dat onvermogen blijken?

Staan wij bij deze twee vragen een oogenblik stil.

Niets is meer belrekkelijk, niets meer van honderd en duizend bijomstandigheden afhankelijk, dan het begrip van rijkdom of armoede, van vermogen en onvermogen. Van twee personen, wier bezittingen in abstracto van volmaakt gelijke waarde zijn, zal wel niet de ééne rijk, de andere arm zijn, maar wel kan de ééne rijk zijn, de andere met dezelfde bezittingen niet meer dan eene zeer middelmatige fortuin hebben; de één behoeftig zijn, de andere genoeg hebben om in alle noodzakelijko behoeften te voorzien.

Het denkbeeld van rijkdom en armoede hangt af van en slaat in verband met omstandigheden van tijd en plaats, van het grooter of kleiner huisgezin , waarvoor men te zorgen, van de meerdere of mindere behoeften, die men voor zich zelven heeft, van den rang en stand, dien men in het maatschappelijk leven bekleedt, en dergelijke zaken meer.

Ook, indien er met opzigt tot hel armen-regt zal geoordeeld worden, of gij al of niet tot de klasse der onvermogenden behoort, zullen van zelven alle deze ,be-schouwingen in aanmerking komen. Maar ik geloof, dat

— 216 —

hetgeen waarop hier, boven en behalve dit alles, vooral moet gelet worden, dat is, dat er hier geene vrage is naar een volstrekt, maar naar een betrekkelijk onvermogen. Men behoeft juist niet te zijn een arm man in de gewone beteekenis van het woord, om de bepalingen van het armen-regt te kunnen inroepen ; maar genoeg is het, als men niet in staat is om de kosten te betalen van een aan te vangen of aangevangen proces.

En inderdaad hoe menig burger, hoe menig welgesteld man is er niet, die door arbeid en vlijt in de behoeften van zich en zijn gezin weet te voorzien, maar die geene spaarpenningen, geen overvloed genoeg heeft, om de uitschotten en kosten van een langdurig en ingewikkeld proces voor te schieten, parce gne la loi lui est trop chère, om nog cens met Eugène Sue te spreken? Zoo lang onze wetten het regt zoo duur geven, verkoopen, zou ik bijna zeggen, zal dus hij, die al het noodige, maar ook niet meer dan dit heeft, ofschoon in het algemeen niet arm, echter in den zin der wet, met betrekking tot ons onderwerp, onvermogend zijn, omdat hg niet in slaat is die kosten te dragen, De wet spreekt dan ook niet in het algemeen van onvermo-genden, maar van onvermogenden om proees-kosten te dragen.

Het gevolg hiervan is dan ook, dat dezelfde persoon kan zijn onvermogend voor hel ééne, en niet onvermogend voor het andere proces ; want niet ieder proces is even duur; om maar één voorbeeld te noemen, hij die in slaat is de kosten te bestrijden van een proces bij den Rantonregter, kan zeer goed onvermogend zijn tot de bestrijding der kosten van een proces bij regtbanken of hoven ; hij die de kosten kan betalen van eene eenvoudige beschikking op request, is daarom nog niet in staat om een gewoon contradictoir proces te voeren, De aard en omvang, de waarschijnlijke kosten der zaak

— 217 —

waarvoor men de toelating verlangt , ook dit alles moet daarop noodzakelijk van grooten invloed zijn.

En hoe wordt nu dit onvermogen bewezen? De wet zelve antwoordt in art. 858 : door een certificaat van het onvermogen des verzoekers, afgegeven door het hoofd van het plaatselijk bestuur zijner woonplaats, op het getuigenis het zij van wijk- ofbuurt-mcesler, het zij van ten minste twee bekende en geloofwaardige manspersonen. Dit certificaat moet bij het request tot toelating worden overgelegd; ende wet erkent voor het onvermogen des verzoekers geen ander bewijs dan dit, zoodat het verzoek altijd moet worden afgewezen op den enkelen grond van het gemis daarvan. Daarentegen dan ook levert de verklaring van den burgemeester in regten het volledig bewijs van hel beweerde onvermogen; het is dus niet de regter, maar de burgemeester alleen, die daarover oordeelt.

Dit neemt echter niet weg, dat tegen bewijs legen hetzelve somtijds is toegelaten ; de verklaring van den burgemeester stelt eene eenvoudige praesumtio jurig daar, welke wijkt voor bewijs van het tegendeel; de tegenpartij namelijk, die verschijnt om op het verzoek te worden gehoord , kan hetzelve bestrijden onder anderen op grond eerier aamoijzing' van genoegzaam bezit van vermogen des verzoekers, art. 863.

Walhier moet gehouden worden ^oor genoegzaam bezit van vermogen, of liever bezit van genoegzaam vermogen, kan door de wet moeijelijk « priori worden bepaald; dit blijft dus overgelaten aan het oordeel van den regter, die daarbij letten zal op de omstandigheden hier boven aangewezen, en vooral op den aard en den omvang van het aan te vangen proces. Maar het is misschien niet geheel overtollig te waarschuwen tegen eene dwaling, welke door de praktijk bij sommige regtbanken schijnt te zijn ingevoerd, dal als tegenbewijs altijd gelden moet aanwijzing van bezit van vast goed. Het spreekt toch van

zelven, dat dit bezit, al is het goed geheel onbezwaard, u niet altijd vermogend maakt in den zin dien de wet daaraan hier hecht ; en even zeker is het, dat men een rijk en vermogend man zijn kan, al bezit men geen enkel stuk vast goed.

Ik zeide zoo even, dat de tegenpartij indien zij verschijnt, het onvermogen van den verzoeker kan tegenspreken , niettegenstaande do verklaring van den burgemeester; en hieruit volgt, dat, bij niet verschijning der tegenpartij, de regter ambtshalve het verzoek niet kan afwijzen, op grond van een vermeend vermogen bij den eischer. Dit zou ook strijden tegen het hoofdbeginsel onzer regtspleging , dat den regter doet oordeelen seeun-dum acta et probata, maar dat hem niet vergunt zelf te treden in een inquisitoraal onderzoek van daadzaken. Het blijkt bovendien uit eene vergelijking der artt. 861 en 863. Als de partij niet verschijnt, onderzoekt de regier of genoegzaam blijkt van hel onvermogen des verzoekers, d. i. of daarbij is geleverd het door de wet gewild bewijs, de verklaring van den burgemeester, en of deze in behoorleken vorm is uitgegeven; verder kan het onderzoek van den regter niet gaan. Op grond van aanwijzing van genoegzaam vermogen, kan het verzoek worden teg^engesproken, zegt arl. 863, maar alleen door de partij; dit spreekt ook van zelven; de regter doet geene tegenspraak, maar beslist. Er moet tegenbewijs worden geleverd, en dit kan alleen geschieden door de partij, niet door den regter.

Men ziet uit dit alles, van hoe groot belang het is, dat de burgemeesters de gevraagde bewijzen van onvermogen niet ligtvaardig afgeven , maar dat zij vooraf een behoorlijk en naauwkeurig onderzoek instellen. Hoe zij dit onderzoek willen inrigten, dat wordt aan hen alleen door de wet overgelaten, mits zij zich slechts laten voorlichten door het getuigenis het zij van wijk- of buurt-

— 219 —

meesters, het zij van min»tens twee geloofwaardige manspersonen; acht de burgemeester het echter noodig, ten einde tot eene volledige kfennis der waarheid te komen, om, het zij meerdere getuigen te hooren, het zij andere nasporingen te doen, het één en het ander staat hem volkomen vrij.

Niet alleen bijzondere personen, maar ook sommige zedelijke ligchamen kunnen de gunstige bepalingen van het armen-regt inroepen.

Ik bedoel hier natuurlijk niet de zedelijke ligchamen in het algemeen, die, wanneer zij onvermog'end zyn, ook daarom even als ieder bijzonder persoon de toelating om kosteloos te procederen kunnen vragen en verkrijgen, omdatzij, krachtens art.1691 B.W., als jJereonae morales, dezelfde regten hebben als bijzondere personen, maar ik bedoel die bepaalde zedelijke ligchamen, aan wie de wet dit voorregt altijd en per se geeft, niet omdat zij onvermogend zijn, maar enkel en alleen als eene bijzondere bescherming, verleend aan het doel en oogmerk waartoe die ligchamen werkzaam zijn, de verzorging van armen, weduwen en weezen, of de uitoefening van Gods- en eeredienst, namelijk: armen-inrigtingen, besturen van gods- en gasthuizen, en kerkbesturen, art. 874; en met deze laatsten, de kerkbesturen, behooren zelfs, naar een arrest van den Hoogen Raad , te vinden ff eekbl. 553 , te worden gelijk gesteld de kerkelijke gemeenten; en, zoo ik tneen, te regt; want de woorden van het art, mogen het al niet zeer duidelijk zeggen, het was zeker hunne bedoeling , en deze beslissing wordt door de ratio legis geheel en al geregtvaardigd.

Omdat deze liefdadige instellingen van regtswege kosteloos procederen, daarom worden zij bij art. 874 vrijgesteld van de overlegging van een bewijs van onvermogen; hun vermogen of onvermogen komt volstrekt niet in aanmerking ; niet het onvermogen, maar de aard

— 220 —

zelve der instelling geeft hun het armen-regt. Om dezelfde reden kan ook het onderzoek, op het verzoek door hen gedaan, alleen loopen over de vraag, of a priori blijkt, dat zij klaarblijkelijk in hunne voorgenomene vordedering of verdediging ongelijk hebben, en kan het verzoek alleen op dien grond worden afgewezen, art. 862 ; maar kan het niet worden betwist op grond van aanwijzing van een genoegzaam vermogen. Dit alles blijkt duidelijk uit de geheel verschillende redactie der artt. 855 en 874; en, indien een gods- of gasthuis onvermogend zijn moest om de toelating te verkrijgen, dan was het geheele art. 874 overtollig , en dan was er bovendien geene reden denkbaar, waarom het niet, even als ieder ander, van dit onvermogen door eene verklaring van den burgemeester zou moeten doen blijken ; de vrijstelling hiervan bewijst de waarheid der stelling, dal geene aanwijzing van vermogen hun verzoek kan doen afwijzen. Ik heb die stelling breedvoerig behandeld in ^eekhl. 223 , waarnaar ik ten slotte meen te mogen verwijzen, met vermelding echter, dat eene tegenovergestelde meening is verdedigd in Jieg^tegeleerd £ijblad, III, 321—336.

Eindelijk moet ik nog opmerkzaam maken op eene bijzondere voorziening, welke wij in art. 855 aantreden omtrent vreemdelingen en buitenlandsche arm- en kerkbesturen, welke in den regel niet deelen inde gunstige bepalingen van het armen-regt, ten zij bij uitdrukkelijke overeenkomst anders mogt zijn bedongen.

Tractaten van dien aard, en waarbij aan de weder-zijdsche ingezetenen in beide landen de voorregten van het armen-regt zijn toegezegd, zijn in der tijd door onze regering gesloten met die van Pruissen en van Hessen, blijkens het Staatsblad van 1822 n». 41 , en van 1826 n”. 40.

Ten derde de gevolgen.

— 221 —

Men zou zieh zeer bedriegen, indien men meende, dat de toelating om kosteloos te procederen voor hem , die haar verkregen heeft, eene onvoorwaardelijke vrijstelling is van alle proces-kosten , onverschillig welke ook de afloop zij van het geding. De gunstige gevolgen, welke de toelating voor hem heeft, zijn alleen deze tw’ee ;

1®. Dat de geregielijke akten van zijne zijde in debet worden gezien voor zegel en geregistreerd , en de verschuldigde griflie-regten en geregtelijke boeten almede worden gesteld in debet, art. 868; en

2®. Dat aan hem geene kosten van praklizijns of deur-, waarders, aan zijne zijde gevallen, kunnen worden in rekening gebragt, art. 868 ; dit laatste echter natuurlijk alleen voor zoo verre die praktizijns hem zÿn toegevoegd; want hel zal zeker den advokaat of procureur, die zich vrijwillige belast met de zaak van een onvermogende, wel niet ongeoorloofd zijn, zich zijn honorarium voor te behouden, voor het geval, dat een gunstige uitslag der zaak hem later lot de betaling daarvan mogt in staat stellen.

Uit de bepaling van het eerste gedeelte van art. 868 volgt, dat de stukken der tegenpartij op de gewone wijze moeten zijn gezegeld en geregistreerd , en dat daarvan alle andere regten moeten worden betaald. Dit kan dikwijls eene groolo hardheid zijn, omdat men op die wijze, aangevallen met een volstrekt ongegrond proces door een onvermogend persoon, genoodzaakt wordt aanzienlijke kosten uit te schielen,'welke men later, bij eenen günstigen uitslag der zaak, op niemand kan verhalen.

Sed lex ita scripta.

Wordt de partij die de toelating verkregen heeft, bij eind-vonnis in het ongelijk gesteld, en in de kosten verwezen, dan slaat hel, niettegenstaande de toelating, de wederpartij vrij, op haar, zoo mogelijk, hare kosten te verhalen, art. 870; want de wederpartij moei door die

__ 222 —

toelating op zieh zelve geene andere schade lijden, dan die welke het noodzakelijk gevolg is der wezenlijke armoede en die zij ook zonder die toelating zou gehad hebben. Wel is waar gaat op die wijze het voorregt van het armen-regt, inzonderheid voor de zedelijke ligchamen van art. 874, grootendeels verloren; maar ik heb het reeds gezegd, de toelating is niet en moet niet zijn eene algeheele vrijstelling van alle kosten; zij heeft geen ander doel dan om hem die wezenlijk onvermogend is, het middel en do mogelijkheid te verschaffen om een proces te voeren, zonder verpligt te zijn tot het doen van uitgaven, die bovenzon vermogen zgn. Maar wordt hij bij vonnis in het ongelijk gesteld, en is het alzoo regtens uitgemaakt, dat hij een ongegrond proces gevoerd heeft, dan verbeurt hij,. even als ieder ander, de poena temere litigantie, voor zoo verre die op hem te verhalen is , zonder dat hij echter ook dan zelfs tot betaling kan worden aangesproken van de kosten aan zijne zijde gevallen.

Deze bepaling der wet is niet alleen billijk ; maar zij heeft daarenboven de heilzame strekking, dat ook door den onvermogende , die nog iets te verliezen heeft, niet ligt-vaardig processen zullen worden ondernomen, die ten eenemale onregtmatig en vexatoir zijn.

Wordt hij daarentegen in het gelijk gesteld, dan heeft hij aan zijne zijde het regt om alle kosten te verhalen op de tegenpartij, die in de kosten is veroordeeld, art. 869. Hij is daartoe zelfs verpligt, omdat op hem de verpligting rust, om, in dat geval, zoo wel aan zijne raadslieden als aan de schatkist het hunne te betalen.

Eindelijk nog eenige woorden over de regtspleging, die kort is en eenvoudig, en die verschilt naar mate de toelating wordt verlangd voor eene eenvoudige regterlijke beschikking , of voor een eigenlijk gezegd regtsgeding ; en, in dat laatste geval, naar mate het geding moet gevoerd

worden voor de Kantongereglen, of voor de gewone Hoven en Regtbanken.

Beginnen wij met dit laatste, als het meest gewone geval.

Die de toelating verlangt, begint met dezelve te vragen van den regier , bij wien het geschil moet worden aangevangen of hangende is, bij een verzoekschrift, geschreven en door eenen procureur geteekend op ongezegeld papier, inhoudende de voordragt der daadzaken en de gronden der vordering of verdediging, en waarby wordt overgelegd een behoorlijk certificaat van onvermogen, art, 855-858,

De regier beveelt daarop de oproeping der parly tegen eenen bekwamen termijn, voor twee commissarissen bij hetzelfde appointement benoemd, des noods met toevoeging aan den verzoeker van eenen procureur of van eenen advokaat en procureur, om hem op die verschijning bij te staan, art, 859, 860.

De wederpartij verschijnt op die oproeping of zÿ verschijnt niet,

Indien zij verschijnt, kan zÿ het verzoek tegenspreken, op deze drie gronden, of op éénen daarvan : !lt;gt;, dat het bewijs van onvermogen ontbreekt, of gebrekkig is; 2“, door aanwÿzing van bezit van een genoegzaam vermogen bÿ den verzoeker; en 3quot;. op grond dat reeds aanvankelijk volkomen van de ongegrondheid van des verzoekers beweren blijkt, art, 262, 263,

Over deze twee eerste gronden van tegenspraak is hiervoren reeds gehandeld , en wij hebben tevens gezien , dat deze vervallen, indien het verzoek gedaan wordt door kerk- of armbesturen, en daarmede gelÿk staande liefdadige inrigtingen.

Staan wij echter bij den derden grond een oogenblik stil. Ex meritis causae kan het verzoek alleen worden afgewezen, indien reeds aanvankelÿk blÿkt van volkomen

onge^i'ondheid; zoo lang nog eenige twijfel, hoe gering ook, bestaat, mogen de deuren van het regt voor den behoeftige niet gesloten blijven. Daarom geldt dan ook hier als beginsel, dat, wie ook eischer zijn zal in het aan te vangen regtsgeding, het bewijs der ongegrondheid van de voorgenomene vordering of verdediging, altijd berust op hem die het verzoek wil tegenspreken; en dat die tegenspraak, in Jure alleen kan gegrond zijn op eene uitdrukkelijke wetsbepaling; en in facto alleen op geschrevene hewijsstukken, dat is schriftelijke bescheiden, geene andere bewijsmiddelen worden bij dat voorloopig onderzoek toegelaten ; geene getuigen, geene deskundigen, geene vermoedens, geene eeds-opdragten; het onderzoek is nog slechts voorloopig, summier, oppervlakkig zelfs, mag men zeggen; en bovendien zoodra de beslissing in facto zal moeten afhankelijk zijn van de verklaringen van getuigen of deskundigen, of van andere bewijsmiddelen, die nog niet voorhanden zijn, kan men niet zeggen, dat de zaak van den verzoeker a priori reeds klaarblijkelijk ongegrond is, art. 862,863.

Indien de partij op de oproeping daarentegen niet verschijnt, wordt in den regel het verzoek toegewezen, ten zij: 1®. niet genoegzaam blijkt van het onvermogen des verzoekers ; 2®. de regter reeds bij voorraad bevindt, dat de voorgenomen vordering of verdediging klaarblijkelijk van allen grond is ontbloot, art. 861.

Ziedaar de twee eenige gronden , waarop de regter het verzoek ambtshalve kan afwijzen ; van den eersten dezer gronden is reeds hier boven gesproken ; maar de vraag blijft nu hoe ver de regter gaan mag bij het onderzoek van de gegrondheid of ongegrondheid der zaak?

Het antwoord op die vraag komt mij voor zoo gemakkelijk niet te zijn, omdat de wet zich bedient van woorden die eigenlijk geene bepaalde beteekenis hebben; wanneer men met zekerheid vooraf zeggen kan dat eene vordering

— 225 -ongegrond is , valt reeds niet gemakkelijk te bepalen ; maar wanneer zg van allen grond is ontbloot, wanneer zij klaarblijkelijk van allen grond is ontbloot, dit alles is nog wel zoo moeijelijk te zeggen.

Zoo veel echter schijnt zeker , en dat wordt zelfs vrij duidelijk , indien men let op de verschillende uitdrukkingen waarvan zich de wet bedient in de beide artt. 861 en 862, dat hij niet-verschijning der partij het verzoek minder gemakkelijk kan worden afgewezen, dan bij wel-verschijning en tegenspraak.

Dat dit de bedoeling was, volgt dan ook uit de memorie van toelichting der regering, ofschoon deze voor het overige over de zaak misschien weinig meer licht verspreidt.

«Indien de partij geen gebruik maakt van haar regt, om het gedaan verzoek tegen te spreken, moet de regier niet in hare plaats ^reden, en zelve tegen de gegrondheid van het verzoek tegenwerpingen maken, welke aan den verzoeker onbekend blijven, en door hem niet kunnen worden wederlegd. Ingeval de partij verschijnt, en daardoor eene meer volledige ontwikkeling van de gronden van het verzoek en der tegenspraak ontstaat, schijnt een meer omstandig en zorgvuldig voorloopig onderzoek naar de gegrondheid van het beweren des verzoekèrs allezins gepast te zijn.» Zie v. d. Honert, bladz. 764.

Ik herhaal, de zaak zelve wordt door deze toelichting niet duidelijker; want wat is een meeren wat een min omstandig en zorgvuldig onderzoek? wanneer is het onderzoek enkel, wanneer is het meer omstandig en zorgvuldig onderzoek? en moet dan het onderzoek van den regter binnen de grenzen, die hem bij de wet zijn aangewezen, niet altijd even zorg'vuldig, d. i. zoo zorgvuldig mogelijk zijn?

Maar ik herhaal ook , dit ten minste blijkt er uit, dat de tegenpartij meerdere ruimte heeft in hare gronden

Themis, VI D. II .St. 1845. 15

van tegenspraak, dan de regier in die van afwijzing ambtshalve, bij niet-verschijning der partij. Dit is ook natuurlijk, het is billijk, en het is in overeenstemming met de beginselen van verstek, zoo als die bij onze wet in het algemeen zijn aangenomen.

Indien er echter eene gissing mag gewaagd worden, om ten minste tot een vast resultaat te komen, dan zou ik willen vragen: is misschien niet het denkbeeld, dat den wetgever in de gedachte speelde, dit: dat het verzoek wordt toegeslaan, ten zij óf uit eenc duidelijke wetsbepaling, óf uil de stukken zelven, door den verzoeker overgelegd, óf uit de gronden door hem aangevoerd, klaarblijkelijk van de ongegrondheid zijner bewering blijkt? Ik zou wel haast denken van ja, en is dat de meening, dan is zij zoo eenvoudig als regtskundig en logisch; dit toch is eigenlijk alles wal de regier van de zaak weet, of alg rester welen mag ; het is een natuurlijk gevolg van den regel, dat de regier alleen oordeelt 63^ actis et probatis, en dat dus door hem geene andere stukken kunnen worden geraadpleegd; bewijs of tegenbewijs te leveren is de zaak en hel regt alleen van de tegenpartij, en kan, indien deze stil zwijgt, door den regier niet worden aangevuld.

Hel blijft niettemin te bejammeren, dat men zulk een eenvoudig denkbeeld met zulke verwarde en onbestemde woorden heeft uitgedrukt, dat daardoor juist twijfelachtig wordt, wat inderdaad niet twijfelachlig zijn zou, had de wet geheel gezwegen.

Commissarissen doen vervolgens, na partijen te hebben gehoord, verslag aan de regtbank of het hof; en deze doet uitspraak ; terwijl bij toewijzing van het verzoek aan den verzoeker een procureur, of een advokaat en procureur wordt loegevoegd om hem kosteloos te bedienen, indien hij daarvan nog niet voorzien is, art. 864.

Het vonnis is in geen geval onderhevig aan hooger

beroep, art. 875, dat is van appel. Metis dus een vonnis in het hoogste ressort, en kan hij gevolg wel worden bestreden door voorziening in cassatie; dit is een noodzakelijk gevolg van art. 178 Gr. en art. 95 R. 0. Het is waar, een arrest van den hoogen raad van 25 April 1844, aannemende, dat onder hooger beroep ook cassatie zou, begrepen zijn, heeft het tegendeel beslist; maar mij komen de gronden van dat arrest weinig overtuigend voor; ik geloof integendeel dat die gronden volledig zijn weder-legd in de aanmerkingen voorkomende in ^eekbl. 495 en 556, waarnaar ik kortheidsheidshalve verwijs.

Bij de kantongeregten wordt de zaak behandeld op dezelfde wijze, met die uitzondering nogtans: 1®. dat het verzoekschrift alleen wordt geteekend door den verzoeker; 2®. dat de tegenpartij wordt opgeroepen voor den kanlonregter, en door dezen wordt gehandeld en beslist overeenkomstig de artl. 860, 861 , 862 en 863; 3®. dat er geene toevoeging plaats heeft van advokaten of procureurs, art. 871.

Eindelijk komen nog in aanmerking de bepalingen der artt. 866 en 867 over de kosten der voorloopige procedure voor de toelating die voor alle zaken, en dus ook voor die voor de kantongeregten, toepasselijk zijn :

• 1®. Dat alle exploiten worden gedaan door eenen deurwaarder woonachtig in het kanton, waar zij geschieden moeten, of, indien er geen is, door eenen deurwaarder uit een nabij gelegen kanton ;

• 2®. Dat het vonnis van toelating om kosteloos te procederen, mitsgaders alle do akten, welke hetzelve zijn voorafgegaan, vrij zijn van zegel en gratis worden geregistreerd; en

• 3®. Dat daarvoor geene salarissen van deurwaarders, procureurs of advokaten kunnen worden berekend, noch in eenig geval, het zij op den verzoeker, het zij op de wederpartij , kunnen worden verbaald.

De memorie vau toelichting geeft van dit laatste het volgende voor reden :

«Vóór dat de toelating verleend is, bestaat er eigenlijk geen proces; kosten, welke vóór dien tijd zouden moeten gemaakt worden, zijn dus ook niet in eene eventuele condemnatie in de procei-kos ten begrepen, noch voor repetitie vatbaar.^ t

Hieruit schijnt wel te volgen, dat het de bedoeling eigenlijk alleen geweest is te bepalen, dat die kosten niet kunnen worden in rekening gébragt aan de verliezende partij ; de woorden van art. 867 brengen nog-tans duidelijk mede, dat de advokaten en procureurs ingeen geval geregtigd zijn van hunne cliënten eenig honorarium te vorderen voor hunne werkzaamheden en bemoeijenissen in de voorloopige procedure over de toelating. Zonder dat zou het niets beteekenen, indien het art. zegt, dat daarvoor geene salarissen kunnen worden eerekeno; indien dit toch zeggen wilde, dat die kosten niet aan de tegenpartij kunnen in rekening gebragt worden, dan stond er twee keeren hetzelfde, want het art. laat er onmiddellijk op volgen: het zij op den verzoeker, het zij op de wederparty kon worden verhaald.

Er blijft nog over te spreken over de beschikkingen op request en andere dergelijke buiten eigenlijk gezegd regtsgeding.

In alle die gevallen wordt er geene voorafgaande toelating verzocht, en komt dus ook geen afzonderlijk onderzoek daaromtrent te pas.

De beschikking, magtiging of wat het zijn mag, wordt gevraagd op de gewone wijze bij verzoekschrift, doch geschreven op ongezcgeld papier, en met bijvoeging van een bewijs van onvermogen, art. 872.

Als het verzoek wordt gegrond geoordeeld, wordt het toegestaan, en tevens de kostelooze uitgifte daarvan bevolen, bijaldien er een behoorlijk bewijs van

onvermogen is overgelegd ; over het één en hel ander wordt derhalve te gelijk beschikt.

De kosteloozc uitgifte kan op geenen anderen grond worden geweigerd, dan uit hoofde van het gemis van een behoorlijk certificaat van onvermogen. Dit spreekt van zelven. Het certificaat van den burgemeester, wij zagen dit vroeger, bewijst het onvermogen tot tegenbewijs; maar aan tegenbewijs valt niet te denken, als er geene tegenpartij is om het te leveren en om het verzoek tegen te spreken.

Het art. zegt dit dan ook duidelijk; de kosteloozc uitgifte is niet facultatief; zij is verpligtend en gebiedend; de beschikking is vrij van zegel, icordt gratis geregistreerd, en wordt uitgereikt vrij van alle andere kosten. Verg, ^eekbl, 417.

Strafregt EN Strafvordering. — Nationale MUitie-wetten. — f^erpUgting' tot aangifte ter insekrij-ving. — Strafschuldigheid wegens nalatigheid, door M''. P. VAN Vollenhoven , Lid van de Arrou-dissements-Regtbank te Rotterdam.

Onder die wetten, van welke eene herziening is wen-schelijk geoordeeld en bereids toegezegd, behooren ook die van 1817 en 1820 , belrekkeiijk de Nationale Militie. En geen wonder. Zoo toch eenig onderwerp van wetgeving vatbaar is voor gedurige aanvulling en verbetering, naar male de toepassing de g.^pingcn en onvolkomenheden der bestaande verordeningen doel uitkomen, hel laat zich voorzien en gereedelijk begrijpen, dat zulks wel inzonderheid het geval moet zijn met de bepalingen , die hel omslaglige en aan velerlei praktische raoeijelijk-heden onderworpene werk der daarslelliug en inrigling

— 230 — van de Nationale Militie regelen, — Z.oo deed zich dan ook reeds in 1820 de behoefte gevoelen, om de wel van 1817 (welke vervangen had , na de daarsleliing van het Koningrijk der Nederlanden , de onder het bestuur van den Souvereinen Vorst en de destijds beslaande Grondwet uitgevaardigde wet van 27 Februarij 1815, (Staatsblad n°. 19) te herzien, en verscheen de wijzigingswet van 27 April 1820, Staatsblad n“. 11, welke wel, bij vele ingevoerde vereenvoudiging, verduidelijking en verbetering, echter de ongelegenheid medebragt, dat zij alleenlijk de vroegere wet wijzigde, en uitdrukkelijk (art. 51) in stand hield de verordeningen van dezelve , voor zoo verre die niet in strijd waren met de bepalingen der nieuwe wet; eii op die wijze ontstonden er, en beslaan er alsnog twee wellen op het onderwerp, waarvan de eerste of hoofdwet nimmer met zekerheid kan geraadpleegd en loegepast worden, alvorens men zich overtuigd hebbe , dat door de latere wet geene wijziging in de vroegere verordening is ingevoerd. Denkt men bij dezen stand van zaken nog aan de menigle besluiten en aanschrijvingen , welke , tot goed , althans eenparig, verstand der wetten, bij de behandeling van onderwerpen lot dezelve in betrekking, behooren gekend en in aanmerking genomen te worden, dan zal het le minder vreemd zijn, dat hel voor eene herziening der wet aan geene bouwstof ontbreken kan en dat, na de wijzigingen van 1820, het tijdverloop van 14 jaren ruim genoeg geweest is, om op nieuws leemten, en duisterheden, en botsingen in de bestaande wetgeving le hebben doen ontdekken, tot welker legemoelkonilng de voordragt eener verbeterde wet billijkerwijze verlangd wordt.

Ten einde van zijne zijde iets bij le dragen lot zoodanige gewenschte verbetering, meent de schrijver van dit opstel de aandacht van belangstellenden temogen vestigen op de wetsbepalingen ten opzigle der verpligting

tol de iiischrÿving, eu welke, in omnidtlellÿk verband staande met de strafrcglbedeeiing, in een en ander opzigt niet zoo ondubbelzinnig, helder en volledig zijn, dat ze niet bij de toepassing tot uiteetdoopende wijze van beschouwing zouden kunnen en ook bereids werkelijk hebben aanleiding gegeven.

In do hoofd wet van 1817, welke in van opschriften voorziene rubrieken is afgedeeld, wordt het onderwerp der inschrijving behandeld van art. 48—72. Vele echter van de daarbij gemaakte bepalingen zijn gewijzigd bij de wel van 1820, andere behouden. Er behoort alzoo bij de verklaring en toepassing omziglige vergelijking dier beide wetten plaats te hebben, ofschoon juist daardoor wel eens nieuwe zwarigheden of, allhan.s schijnbare, welstrijdigheden kunnen geboren worden. Zonder onze beschouwing nit te strekken tot de verordeningen betrekkelijk de inschrijving, welke meer van reglemcn-lairen aard zijn, de wijze van inschrijving, en het houden en de inrigting der registers en alphabetische lijsten regelen, beperken wij dezelve tol die welke op de vcrpligting tot inschrijving en de gevolgen van nalatigheid in de nakoming der vcrpligting betrekking hebben.

Op wie rust de vcrpligting ?

■^//e ingezetenen, die op den P“'“ Janna rij van elk jaar hun 19’1' jaar zijn ingelrcden en hun drie en twintigste nog niet hebben volbragt, moeten , na daartoe bij Publicatie van het Plaatselijk Bestuur hunner woonplaats te zijn opgeroepen, zich doen inschrijven.—ZTef 1817, art. 49.

Hoe algemeen die bepaling is luidende, heeft de wetgever, tot voorkoming van misbegrip , niet overbodig geoordeeld, uitdrukkelijk nader te verklaren, dal van de vcrpligting lot inschrijving niet ontheven zijn:

a) Zij, die vermcenen wegens gebreken of anderzins aanspraak op vrijstelling te hebben.

A) Gehuwden, ofschoon bij de Grondwet van diensl-pligtigheid bij de Nationale Militie vrijgesteld.

• c) nbsp;nbsp;nbsp;Afwezenden, waarover straks nader.

• d) nbsp;nbsp;nbsp;Zij die hunnen juislen ouderdom niet kundig zijn of in staat zijn te bewijzen. Arlt. 51 , 52, 55.

• e) nbsp;nbsp;nbsp;Vreemdelingen , die zich binnen het Rijk gevestigd hebben , en als ingezetenen moeten worden beschouwd (1). Wet van 1820, a. b.

• f) nbsp;nbsp;nbsp;Zij die ter zake van veroordeeling tot eene onl-eerende straf in de nationale militie niet worden toegelaten ten zij gerehabiliteerd, art. 57.

Deze allen derhalve zijn aan de inschrijving ouder' worpen, of, behooren te worden ingeschreven. Doch eene geheel andere vraag is hel, of op hen allen eene persoonlijke verpligting drukt, om zich te doen inschrijven en of zij allen wegens nalatigheid ten dezen aansprakelijk of strafschuldig zijn'^ Het niet onderscheiden dezer zaken heeft welligt tot menig opgemaakt procesverbaal en menige teregtstelling en mogclijk ook veroordeeling aanleiding gegeven, waarbij aan ’s wetgevers woorden te veel gehecht en zijne kennelijke bedoeling voorbijgezien werd. Zoodat ook hier van toepassing schijnen de bekende , maar te vaak veronachtzaamde regtsspreuken van Celsus « Scire leges , non hoe est, verba earum teuere , «sed vim ac potestatem. » — «Incivile est, nisi tota lege «perspecta, una aliqua particula ejus proposita, judi-«care. » — En, voegen wij er met Paulus bij, «in

(1) Wie zijn dat ?— Is de bcoordeeling in geval van ten last gelegd verzuim aan ’s regters bescheidenheid, naar bevind van zaken en gegevene omstandigbeden, overgelaten, of gelden de bepalingen van het burgerlijk regt omtrent inboorling- en vreemdelingschap, zoodanig die in 1820 bestonden en na de invoering van bet Ncdcrlandsche Burgerlijke AVetboek nader omschreven en uitgchreid zijn ?

De wetgever had lot wegneming van allen twijfel gelukkiger in de keuze zijner woorden kunnen zijn.

«fraudem facit legis, qui, salvis verbis, senteutiaui « circumvenit. »

Het is zoo ; wanneer wij in de meest onbepaalde bewoordingen vinden voorgescheven, dat «alle ingezetenen, «die enz., zich tot de loting zullen doen inscln-yeen» (art. 49) : dat naauwkeurig onderzoek zal gedaan worden , of allen, welke tot de nationale militie bebooren, in de daad zijn inge/ichreven ; — op boedanige wijze met betrekking tot de inschrijving zal gehandeld worden van degenen, die ontdekt worden, zich niet te hebben laten inschrijven (a. 62); aan welke strafbepalingen zoodanige ontdekte nalatigen onderworpen worden naar gelang van omstandigheden (a, 63 tot 68) : — Wanneer wij , met geringe wijzigingen, maar in even algemeene uitdrukkingen die bepalingen behouden vinden in de wet van 1820; waar het eveneens heet, «dat allen, die «in de termen der inschrijving vallen, zich daartoe «zullen aangeven (a. 5) : — dat naauwkeurig zal worden onderzocht, of alle, die in de termen vallen, in der daad zijn ingeschreven (a. 7): — en, dat zij, die zich niet hebben laten inschryvenbij ontdekking, aan inschrijving , onder naamteekening van het hoofd des bestuurs, — aan verwijzing tot geldboeten of gevangenisstraf, aan aanhouding en , tot de dienst geschikt zijnde, aan inlijving onderworpen zijn — (a. 7 tol 11), — dan schijnt het oppervlakkig boven alle bedenking, dat er eene algemeene persoonlijke verpligting tot inschrijving is bedoeld en opgelegd , welke geene uitzondering gedoogt en alle nalatig bevondenen aan al de bedreigde gevolgen en straffen onderwerpt.

En evenwel bij eene nadere beschouwing is er weinig betoog noodig, om aan te toonen, dat zoodanige opvatting geenszins in de bedoeling des wetgevers gelegen heeft of kan gelegen hebben, en dal hij, de verpllgling tol inschrijving ten algemeenen regel .stellende, daarbij

geenszins gemeend heeft of kan hebben, alle uitzonderingen uit te sluiten en te verbieden.

Ten betooge daarvan willen wij niet daarop drukken, dat de wetgever, van de verpligting tot inschrijving gewagende, doorgaans de uitdrukking bezigt van doen of laten hischryven, omdat die uitdrukking, al bestond de onbepaaldsle persoonlijke gehoudenheid tot inschrijving , echter juist en gepast zou mogen geoordeeld worden, in zoo verre de eigenlijke inschrijving nooit het eigen werk des aangevers, maar dat van den met de opmaking van het inschrijving-register belasten beambte U en in dien zin de verpligting tot inschrijving altijd in de daad is eene verpligting, om zich te laten inschrijven. Zoo verwisselt dan ook de wet van 1820 in a. 5 en 6 de gebruikelijke termen van odoen of laten inschrijven, welke zij met terugslag op die artikelen zelve bezigt in a. 8 en 10 , met die van « aankeven ter inschryving‘;» ten overtuigende bewijze, dat die bewoordingen als van gelijke beteekenis te beschouwen zijn en het doen inschrijven met persoonlijke verpligting zeer wel vcr-eenigbaar is.

Doch meer ter zake dienende zal wel de eenvoudige opmerking zijn, dat de wetgever geene verpligting kan gewild en opgelegd hebben tot bet ónmogelijke, of tot handelingen, welker volbrenging niet in de magt slaat van den dienstpliglige en waarvan de nalatigheid hem alzoo niet kan worden toegerekend. — En behoeven wij dan wel, tot staving onzer stelling, dat de wetgever niet onbepaald aan persoonlijke verpligting tot aangifte en inschrijving gedacht heeft, de aandacht op andere bepalingen te vestigen, dan op die alles afdoende, waarbij ook a/wesenden aan de inschrijving onderworpen worden.^ —

De bloote aanhaling dier bepaling ontslaat van alle verdere bewijs, dat de verpligting tot aangifte ter inschrijving niet zonder uitzondering rust op de dienstpligtigen

zelve, maar in vele gevallen overgaat op andere lol de dienstpligtigen in betrekking staande personen. En is zulks onbetwistbaar ten aanzien van afwezenden, dan zal bet wel niet minder waar zijn, ten opzigle van allen, die, uit welken hoofde ook, zich in gelijke omstandigheden bevinden en buiten magie zijn, om zich persoonlijk aan te geven en te doen inschrijven. Er kan dan ook bij den wetgever geene bedoeling ondersteld worden, om onbepaald alle niet ingeschreven ontdekte dienstpligtigen als nalatigen aan teregtstelling te onderwerpen en aan de strafbepalingen, door den Regler op te leggen, krachtens art. 63 en 67 in verband inct art. 193 van de wet van 1817 , behoudens de wijzigingen, daargesteld bij art. 8 en 11 van die van 1820. In allen gevalle zal het na de gemaakte opmerkingen wel builen tegenspraak zijn, dat, hoedanig ook de kracht zij, welke de wet (art. 193) aan de processenverbaal der gemeente- en gewestelijke besturen hebbe toegekend, om hel feit der niet inschrijving ten bekwamen tijde uit te maken, het strafbare der wettigheid of de toerekenbaarheid aan den dienstpligtige, wat de op te leggen geldboeten aangaat, echter geheel in elk gegeven geval aan de vrije beoor-deeling van den Regler is verbleven , en zonder blijkbare schuld, opzet of onwil, den nalatigen dienstpligtige, welke ook overigens met betrekking tot de dienstvervulling de regtsgevolgen zijn mogen, geene veroordee-ling tot geldboete of gevangenzetting treffen kan (1).

(1) Zoo heeft dan ook zeer onliuigs en te regt de Reglhank te ll. de geëisclile strafbepaling niet toegepast op cenen dienstpligtige, van wlen het bleek, dat hij tijdens de verzuimde aangifte zich in hechtenis bevonden had en daardoor buiten de mogelijkheid was gesteld gcwcesl, om zich persoonlijk van zijne vcrpligting te kwijlen ; en eveneens cenen anderen toegclatcn tot het bewijs zijner bewering, dat hij, gedurende al den tijd voor de inschrijving bepaald, door ongesteldheid buiten staat geweest was, cm zich van huis te begeven.

Wenschelijk ware hel echter, dat de wetgever zijne meening meer uitdrukkelijk verklaard had en in minder algemeene bewoordingen straffen bedreigd had tegen alle niet ingeschreven ontdekte personen, terwijl uit den aard der zake die bedreiging alleen zoodanige dienstpligtigen treffen kan, wier verzuim aan opzet en onwil, immers toerekenbare schuld en onachtzaamheid te wijten is. En te meer mag het bevreemden, dat de wetgever ten deze iiiet eenigzins meer in bijzonderheden getreden is, wanneer men in aanmerking neerat, dat de wet van 1817 baarblijkelijk is zamengesteld naar het voorbeeld van de destijds in werking zijnde wet op de Nationale Militie van 27 Februarij 1815, Staatib. n«. 19: welke wet op het punt der verpligting tot inschrijving bepalingen bevat, welke althans op ondubbelzinnige wijze de bedoeling van den wetgever uitdrukken. In die wet namelijk wordt bij art. 20 eveneens bepaald, dat afwezenden onder de inschrijving begrepen zijn, maar daarbij tevens uitdrukkelijk aangewezen, hoe of door wie de aangifte ter inschrijving voor afwezenden geschieden moet. Die verpligting toch wordt daarbij opgedragen aan diegenen, onder welker opzigt de afwezende dienstpligtigen zich bevinden, met name aan derzelver ouders, voogden of reg'enten, lot welke zij behooren en alleen in geval zij ouderloos zijn of g'eheel hun eignen meester, (welk laatste geval met betrekking lot jongelingen, die eerst hun 19® jaar zijn ingetreden, wel uiterst zeldzaam zal voorkomen, en alleen op geval van bekomen meerderjarig-verklaring schijnt te doelen) rust op hen zelven de gehoudenheid, om voor de inschrijving door gemagtigden zorg te dragen. Maar, hetgeen hier nog meer opmerking verdient, is, dat bij datzelfde artikel de bepaling omirent aficezen-den, mede wordt van toepassing gemaakt op alledienst-pUgtig^en, die in de onmogelijkheid sijn, om zich te laten inschrijoen, en omtrent alle welke, (even als

omtrent omvilligen) de verpligting verklaard wordt over te gaan op diegenen, onder wier opzigt zij staan. En, wanneer dan art. 21 alle nalatige dienstpligtigen, voor zoo verre zij -wettige gronden van vrijstelling hebben, aan eene boete , (niet door de /{egtbank, maar door den militieraad op te leggen) onderwerpt, zal het uit het verband met het vorige art. 20 wel boven tegenspraak zijn, dat, ofschoon art. 21 geene uitzondering maakt, evenwel de strafbepaling van geene toepassing kan zijn op dezulken, wier verpligting op andere personen was overgegaan, voor welker nalatigheid zij niet aansprakelijk kunnen zijn of behooren te boeten. Zou het welligt juist aan deze bedenking zijn toe te schrijven, dat de wetgever aan den militieraad niet de verpligting heeft opgelegd, maar blootelijk het vermog'en toegekend, om de nalatige dienstpligtigen , of in het algemeen de niet ingeschrevenen, tol eene geldboete te verwijzen? — De wet zegt toch niet: zullen worden verwezen, maar (eene hoogstbelangrijke onderscheiding, die welligt had mogen overgenomen worden in de wetten van 1817 en 1820) zullen KUNMïS worden verwezen. Terwijl alzoo de wet van 1815 zich ten aanzien der verpligtingen opzigtens de aangifte ter inschrijving , onzes inziens, door meerdere duidelijkheid en mindere onbestemdheid gunstig onderscheidt boven de opgevolgde van 1817, is het daarentegen eene zonderlinge gaping in eerstgenoemde wet, dat dezelve geenerlei strafbepaling inhield tegen de nalatigheid van ouders , voogden en regenten , op welke zij de verpligting oplegde, om voor de inschrijving van hunne afwezende, onwillige of buiten magte zijnde dienstplig-tige kinderen en pupillen zorg te dragen. Minder onvolledig is te dezen aanzien de wet van 1817, welke in art, 53 eene verpligting tot het doen inschrijven hunner kinderen en pupillen aan ouders, voogden en regenten oplegt, maar tevens aan de nalatigheid de verbeurte

238 —

verbindt eener geldboete van minstens ƒ 25.00 en hoogstens f 100.00, bij onvermogen te vervangen door eene gevangenzetting van ééne tot twee maanden.

Wij willen ten slotte onzer beschouwingen bij dit art.

53 nog eenige oogenblikken stilstaan en aantoonen, dat bij eene herziening der wet, ook dit artikel voor vele verbetering en verduidelijking vatbaar is.

Vooraf echter slechts met een enkel woord opgemerkt, dat, hoewel de wet van 1820 van de verpligting van ouders , voogden of regenten niet gewaagt, uit dat stilzwijgen echter verkeerdelijk zou afgeleid worden, dat die verpligting sedert de wet van 1820 zou hebben opgehouden te bestaan en art. 53 der wet van 1817 zijn vervallen. De wet van 1820 toch is niet anders dan eene wijzigings-wet, welke uit haren aard op de ongewijzigde bepalingen der vroegere wet geen invloed heeft en in stand houdt, wat met hare wijzigingen niet in strijd is. Het opschrift en de aanhef der wet van 1820 laten deswege geen’ redelijken twijfel over en ten overvloede heeft de wetgever zich deswege uitdrukkelijk verklaard, toen hij bij art. 51 alleen voor vervallen wilde gehouden hebben de bepalingen van de wet van 1817, welke mogten strijden met de verordeningen van die van 1820. Men mag zich dan ook billijkerwijze verwonderen, hoe deswege bedenkingen hebben kunnen geopperd worden, welke aan de Hooge Regering belangrijk genoeg zijn voorgekomen, om bij een explicatoir ßeiluit van 31 Mei 1823, opgenomen in het Staatsblad onder n». 20, alle onzekerheid te doen ophouden en ter algemeene kennis te brengen de verklaring, «dat de bepalingen, voorko-«mende in art. 53 der wet van 1817 , niet vervallen zijn «door eenige latere wettelijke bepalingen (bepaaldelijk, «blijkens het voorafgaande, niet, door die van 1820), «en dat mitsdien voor de toepassing derzelve zal gezorgd «blijven worden.» — Eene verklaring, gegrond op

beginselen, met welke zich naar onze meening wel elk zaakkundige gereedelijk zal kunnen vercenigen, maar welker verbindend gezag voor den Regter, bij verschil van oordeel, wij overigens niet zoo gereedelijk zouden erkennen. Eene authentieke wetsuillegging schijnt ons toe toch wel van de wetgevende magt te moeten uitgaan en geen onderwerp te zijn, vatbaar om door een Koninklijk besluit te worden geregeld.

«De ouders, voogden en regenten zullen verpligt «zijn hunne kinderen of pupillen, in persoon of door «iemand daartoe door hen schriftelijk gemagtigd, te «doen inschrijven. Daarin nalatig blijvende, zullen zij «verbeuren» enz.

Zoo luidt art. 53. In algemeener bewoordingen kon de wetgever wel de verpligting niet opgelegd hebben : en wanneer dan bij art. 49 van die wet en art. 5 van die van 1820, eene gelijke verpligting wordt opgelegd aan de dienstpligligen zelve, — zou uit de letter of den tekst dier artikelen, billijkerwijze het gevolg mogen afgeleid worden , dat er eene dubbele en gelijktijdig bestaande verpligting, rustende cn op de dienstpligtigcn zelve èn op diegenen, onder wier magt of opzlgt zij staan, voorgeschreven en bedoeld is. Dat zulks echter de bedoeling van den wetgever zoude geweest zijn, meenen wij op goede gronden te mogen betwijfelen, en het daarvoor te mogen houden, dat de wetgever alleen dan aan ouders, voogden en regenten eene verpligting heeft willen opleggen, wanneer dienstpligtige kinderen of pupillen door omstandigheden van hunnen wil onafhankelijk verhinderd zijn, zelve aan de oproeping ter inschrijving gevolg te geven, of zulks uit onwil opzettelijk verzuimen. In andere gevallen en zoo dikwijls de dienstpligtige zelve aan zijne verpligtingen kan voldoen en voldoet, wordt, zoo wij meenen, geene aangifte van de zijde der ouders, voogden en regenten door den wetgever

verlangd : — en evenmin in de toepassing, zoo wij ons niet vergissen, gevorderd. Wel worden er procesverbalen opgemaakt en vervolgingen aangevangen tegen nalatig geblevene ouders enz., krachtens art. 53; —maar altijd in het geval alleen, dat er verzuim of ontstentenis van inschrijving tevens aan de zijde van den dienstpliglige heeft plaats gehad.

Wel verzet zich tegen deze uitlegging van den zin der wet de algemeenheid der bewoordingen, in welke de verpligting is opgelegd. — Doch, dezelfde algemeenheid van uitdrukking treffen wij aan , waar de verpligting den dienstpligtige zelven wordt opgelegd. En evenwel, gelijk wij gezien en betoogd hebben, is de algcmeene verpligting van dienstpligtigen tot aangifte niet zoo onbepaald persoonlijk, dat daardoor alle uitzonderingen zouden zijn uitgesloten, en de verpligting en toerekenbaarheid van verzuim niet in bepaalde gevallen zoude moeten geoordeeld worden op andere personen te zijn overgegaan. Met hetzelfde regt dan mogen wij aan de bepaling van art. 53 , hoe algemeen ook gesteld, zoodanige uitlegging geven , als blijkbaar met de meening des wetgevers slroo-kende is, en door het verband en den zamenhang met andere bepalingen verdedigd wordt.

’sWetgevers bedoeling nu kan wel geene andere geweest zijn, dan door gepaste verordeningen en maatregelen zorg te dragen, dat geene dienstpligtigen, of liever, geene in de termen en jaren van inschrijving vallenden, aan de inschrijving zouden onttrokken blijven. Mitsdien algemeene verpligting tot aangifte aan alle zoodanigen opgelegd, voor zoo verre zij bij magte zijn zelve aan die gehouden-heid te voldoen, en verpligting aan ouders, voogden en regenten opgelegd, om hen deswege te vervangen, wanneer zij daartoe buiten staat zijn, of zich moed williglijk onttrekken. — Meer kan de wetgever niet ondersteld worden gewild te hebben en van eene bestendige verpligting

— 241 —

Welke op ouders enz. rusten zoude, tevens met die der dienstpligtigen zelven, is buiten de letter van art. 53 schijn noch schaduw te vinden in de wet van 1817. Integendeel is de bedoeling des wetgevers, zoo als wij dezelve aannemen, welligt af te leiden uit de plaatsing van art. 53, onmiddellijk na het art. 52, waar van aficezenden gesproken was, als, hoewel zelve voor de aangifte niet kunnende zorgen, beg'repen moetende wor-de/i onder deinscfiry ving. Nu moest de vraag beantwoord worden, op wie de verpligting rustte, om zoodanige afwezenden en daarmede gelijk staande dienstpligtigen te doen inschrgven , en volgde geleidelijk de bepaling opzig-tens de verantwoordelijkheid van ouders, voogden en regenten, vermoedelijk met terugslag op art. 49 en 52 en uit het verband met die artikelen te verklaren. Eveneens verdient het opmerking, dat, indien de wetgever gemeend had, ouders enz. aan eene vaste verpligting te onderwerpen , hij , bij de bijvoeging , « onverminderd nde bepalingen ten aanzien van kinderen of pupil len,}y eigenaardiger zoude hebben aangehaald art. 63 en 67, de straffen op verzuimde aangifte met betrekking tot dienstpligtigen zelve bepalende, dan art. 166, waar meer in in het algemeen van nasporingen naar zich aan de dienstpligten onttrokken hebbende personen gehandeld wordt (1). Het schijnt alzoo, dat de wetgever niet ondersteld heeft, dat er wegens gepleegd verzuim van inschrijving eene gelijktijdige strafvervolging in den regel plaats kan hebben, èn tegen den dienstpligtige, èn tegen dengenen , onder wiens opzigt hij staat, omdat de aansprakelijkheid des eenen die van den anderen buitensluit; — in andere woorden, dat de wetgever geene onbepaalde verpligting aan ouders, voogden en regenten heeft willen opleggen, maar hunne nalatigheid in den

(1) Meer bepaaldelijk schijnen daar bedoeld voorlvlngtigen. of zich schnilhondende dienstpligtigen.

ï’Aemigt;, IV D. II 81,1845. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16

— 242 —

regel alleen strafbaar gesteld heeft in die gevallen, in welke de gebondenheid van hunne kinderen en pupillen geacht kan worden op hen te zijn overgegaan en aan dezen het verzuim niet kan worden toegekend (1). — Zouden wij dan den bal wel zoo geheel misslaan, wanneer wij, tot goed verstand van art. 53, nogmaals de toevlugt namen tot de reeds aangehaalde vroegere militie-wet van 1815, en het voor meer dan waarschijnlijk hielden, dat de wetgever van 1817, ofschoon, om welke reden dan ook, niet noodig achtende in de bijzonderheden te treden, welker vermelding tot voorkoming vau misbegrip die van 1815 doeltreffend geoordeeld had, ten opzigte der verpligting van ouders, voogden en regenten van uit dezelfde beginselen als deze is uitgegaan en geene andere verordeningen heeft willen daarstellen op dit punt, dan die, welke bij de wet van 1815 vastgesteld en destijds in werking waren? Ook bij die wet (art. 20) volgt de bepaling omtrent de verpligting van ouders, voogden of regenten onmiddellijk op die , waarbij gesproken was van de inschrijving van afwezenden, en wordt de verpligting, in verband met de verpligting aan de militiepligtigen zelven, hij art. 18 opgelegd, uitdrukkelijk beperkt tot « ouders, voogden of regenten, wier «kinderen of pupillen afwezend, onwillig of in de »onmogelijkheid zij'n, zich te laten inschrijven» (2). Die beperking nu, wij erkennen het, is niet ingelascht

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Ook het model van inschrijving-register litt. G, gevoegd bij de wet van 1817, wil, dat in een der aangewezene kolommen worde aangc-tcckend, of de ingeschrevene zich in persoon heeft aangegeven, dan of dit een ander voor hem heeft gedaan, en stelt alzoo een alternatief, dat met cene bestendig geldende verpligting van ouders enz. min vereenigbaar schijnt.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Geheel in dien geest is de bepaling van art. 23 lift. E, van de wet van 1815, omtrent de verpligtingcn van regenten van gevangenissen ten aanzien van de inschrijving van gevangenen : — welke bepaling bijkans woordelijk is overgenomen in art. 56 van de wel van 1817.—

— 243 —

in art. 53, wet 1817, doch, dat zij in den geest der wet en de bedoeling des wetgevers ligt, komt ons alle-zins op de aangevoerde ontwikkelingen aannemelijk voor.

Eene tweede bedenking tegen art. 53 geldt de gebezigde uitdrukking, « ouders n, als, vermoedelijk tegen de bedoeling des wetgevers» vader en moeder gelijkelijk aan de opgelegde verpligting onderwerpende. Het laat zich toch niet denken, dat, terwijl in het gemeene regt de moeder geene regten uitoefent, die hunnen oorsprong hebben in de ouderlijke l»ctrekking en magt, dan ‘ bij ontstentenis van den vader, de wetgever ten aanzien der nationale militie aan de moeder bemoeijingen en verpligtingen zoude hebben willen opdragen, geheel vreemd aanharen werkkringen den regtstoestand, waarin zij bij aanwezendheid van den vader geplaatst is, of haar verantwoordelijk stellen voor do nalatigheid, van den vader. Wij meenen alzoo, dat, wanneer bij een nieuw ontwerp de zaak behouden werd, het eene wenschelijke verbetering zijn zoude, waardoor het denkbeeld des wetgevers juister zoude uitgedrukt worden, indien het woord, »ouders» vervangen wierd door «vaders, en hy »ontstentenis, door overlyden , afwezigheid of ander-usoortige volstrekte verhindering, moeders,^ voogden» enz. — En, men wane niet, dat deze bedenking van geheel ondergeschikt belang te achten zij en van geenerlei toepassing in het gebruik. Wel is het misschien'nog aan geene oprigters van processenverbaal in zaken van'overtredingen tegen de wetten op de nationale militie , of openbare aanklagers in de gedachte gekomen , bij gebleken verzuim van aangifte, om klagten in te leveren en regts-vervolgingen aan te vangen tegen vaderen moeder beide, ofschoon de wet daartoe aanleiding kon geacht wórden te geven : — maar, het is niet zonder voorbeeld , dat processenverbaal zijn opgemaakt tegen moeders, wégens nalatigheid van aangifte, wanneer de vaders, aariWezi'g

en in leven tijdens de inschrijving, sedert overleden waren, — en dat aan die processenverbaal, door de ambtenaren van het openbaar ministerie gevolg gegeven is. Men is alzoo uilgegaan van het beginsel, dat op de moeder, ook bij aanwezig zijn en onverhinderdheid van den vader , eene gelijke verpligting rustte. En het is bÿ die gelegenheid gebleken, dat eene minder onbestemde wilsverklaring van den wetgever, eene wenschelijke en minder overtollige zaak, dan zij oppervlakkig schijnt, zijn zoude. Want de regtbanken hebben in onderscheiden zin beslist. ^ is van regtsvervolging ontslagen, omdat voor haar , bij leven en aanwezendheid van den vader, naar ’s wetgevers geest, geene verpligting om te doen inschrijven bestond. £ daarentegen is tot de boete verwezen, omdat de verpligting aan de ouden was opgelegd, en die uitdrukking te duidelijk sprak, om eenige willekeurige onderscheiding en uitzondering toe te laten, waardoor de wet minder toegepast, dan in hare innerlijke waarde beoordeeld scheen te worden. Beide uitspraken laten zich verdedigen, en, welke de waarheid aan hare zijde hebben moge, zeker is het, dat beiden ten bewijze strekken, dat de uitdrukking il. ouders» niet gelukkig gekozen is, en, op tweederlei wijze opgevat kunnende worden, tot misverstand en verkeerde toepassing aanleiding geeft.

De slotsom onzer beschouwingen is dan:

Dat de strafbepalingen van art. 63, 64, 65, 67 van de wet van 1817, gewijzigd en vervangen door die van art. 8 en 11 van de wet van 1820, van geene toepassing zijn op nalatige militie-pligtigen, die door afwezigheid of gelijkgeldige beletselen, buiten hunnen wil of schuld , geene aangifte persoonlijk hebben kunnen doen ; —

Dat de verpligting in zoodanige gevallen overgaat op diegenen , onder wier magt of opzigt zij staan , en alzoo

op hunne vaders, en , bij onlslentenis of blykbare verhindering van dezen, op hunne moeders; of op hunne voogden ; of op de regenten van godshuizen en gevangenissen , waarin zij zich bevinden; —

Dat de strafbepaling van art. 53 wet van 1817 alleen die ouders, voogden en regenten trefien kan, die, uit hoofde van de onmogelijkheid of den hun bekenden onwil hunner diensfpligtige kinderen of pupillen, om zelve zich te doen inschrijven, in hunne plaats tot de aangifte gehouden waren ; —

Dat alleen in geval de geblekene nalatigheid aan onwil of (hoogstens) aan onverschoonbare onachtzaamheid toe te schrijven is, beide, èn de dienstpligtigen zei ven, én degenen, onder wier magt of opzigt zij staan, tevens beboelbaar zijn, — doch dat in andere gevallen de slrafschuldigheid van ouders, voogden en regenten vau zelve en eigenaardig uilsluit en onvereenigbaar is met de strafschuldigheid van hunne kinderen en pupillen; —

Dat deze beginselen vrij blijkbaar met den geest der wet strooken en in de bedoelingen des wetgevers gelegen zijn, doch in de bewoordingen der wet niet zoo klaar en onmiskenbaar staan uitgedrukt, als wenschelijk zijn zoude, om alle misbegrip en verkeerde toepassing te voorkomen, en het mitsdien te hopen is, dat, bij eene op handen zijnde herziening der bestaande verordeningen , ook hot onderwerp onzer beschouwingen zoodanige verbetering moge ondergaan, dat van ’s wetgevers meening opzigtens verpligting en strafschuldigheid op ondubbelzinniger wijze blijken moge. —

246 —

REGTS-GESCHIEDENIS.

Over /let strafen van moedwilUg'e verwonding', vollen« het vroegere IVederlandeche regt, door Mr. L. Pu. G. VAN DEN Bergh, Advokaat te ’eGravenhage.

Er zÿn weinige bepalingen in het Wetboek van Strafregt, die tot meerdere bedenkingen aanleiding gegeven hebben, dan die, welke over het straffen van moedwillige verwonding handelen, niet alleen omdat zij tot eene on gelijke en van allerlei toevallen afhankelijke jurisprudentie leiden, maar ook omdat de wetgever daarin eene zekere stelselloosheid aan den dag legt en verschillende heterogene, ja tegenstrijdige grondbeginselen op eene min geschikte wijs heeft zoeken te vereenigen.

Uit dien hoofde kwam het mij niet geheel onbelangrijk voor dit onderwerp eens in de Nederlandsche regtsge-schiedenis na te gaan en korlelijk in het licht te stellen, welke grondbeginselen men daaromtrent in vroegere eeuwen gevolgd heeft, en te liever doe ik dit, omdat men veelal het oude regt op dit punt van willekeurigheid beschuldigd en zelfs een Merlin het bespottelijh genoemd heeft (1).

Men moet mijns oordeels hier vier tijdperken onderscheiden. Het eerste, gaande van de oudste tijden af tot aan het eind der 12« eeuw of iets korter; het tweede tot aan de 16« eeuw; helderde gedurende de republiek; het vierde eindelijk van het einde der vorige eeuw tot aan de invoering van het Fransche Wetboek.

In het eerste tijdvak heeft elk vrij man voor zich het oorlogs- of veteregt. Wordt hij verongelijkt, beleedigd of verwond, of een zijner bloedverwanten omgebragt, hij heeft het regt dat ongelijk gewapenderhand op den

1) Merlin, Repert., i. v. /iles.ture.

— 347 -beleediger te wreken. Zoekt deze laatste dit te voorkomen, dan bepaalt men een vergelijk en den beleedigde wordt bij uitspraak van sclieidsmannen eene schadevergoeding toegekend, die door hem en zijne bloedverwanten genoten wordt, omdat dezen hem in het verkrijgen van wraak of schadeloosstelling behulpzaam moeten zijn, terwijl daarentegen ook weder de magen des beleedigers hem in het betalen dier vergoeding moesten bijstaan. Dit heeft reeds Tacitus opgemerkt (1) en men vindt het eenige eeuwen later nog even zoo.

Maar ook op de volksvergadering mogt men deswege zijn beklag inbrengen en ontving er voldoening. Bestond deze in vee of geld , dan werd daarvan een deel aan den beleedigde of zijne naastbestaanden en een deel aan den Koning of den Staat uitgekeerd, (2) en dit is hetgeen de oudste wetten fredus of freda noemen , en dat niets anders was dan de boete die verbeurd werd , omdat men door de feilelÿke beleediging den landsvrede gebroken had.

In dit geheele tijdperk is de geregtelijke vervolging echter hoofdzakelijk eene burgerlijke actie, die slechts den beleedigde en.zijn geslacht toekomt, maar niet dan in enkele bijzondere gevallen van Staatswege vervolgd wordt.

Intusschen, om die verzoening mogelijk en billÿk te maken, zag men reeds zeer vroeg in, dat hetnoodigwas bepalingen vastte stellen, voor de schadeloosstelling die gevorderd kan worden. Van daar dat de oudste wetten daarvan uitvoerige tarieven bevatten en den zoenprijs voor verschillende wonden en slagen naauwkeurig bepalen. Deze tarieven zijn het die de spolternÿen der latere regtsgeleerden opgewekt hebben, en zij verdienen het ook in zekere mate, wanneer men ze voor willekeurige

• 1) nbsp;nbsp;nbsp;Tacit. Germ. C. 12. 24.

• 2) nbsp;nbsp;nbsp;Germ. Indien T. een weinig Duitscb verstond , zou ik twijfelen of hij niet het woord fia (goed, bezitting) verkeerdelijk door pcrrun, ree, vertaald hebbe.

bepalingen zonder stelsel houdt, maar ofschoon zij in verschillende oude wetten verschillen, meen ik echter dat zg wel beredeneerd zijn, en in elk wetboek op vaste grondbeginselen steunen, die ik pogen zal kortelijk aan te duiden , voor zoover zij ons land aangaan. Men vergete echter niet, dat bier slechts sprake is van de civile actie en zij uit dat oogpunt beoordeeld moet worden.

Tot grondslag dezer boeten dan, is, gelijk reeds Rogge, Grimm en anderen te regt opgemerkt hebben, het weergeld des vrijen mans genomen, d. i. de prijs die aan de vrienden eens verslagenen voor den zoen betaald werd; voor edelen was dat weergeld hooger, voor liten lager, en in do verschillende wetboeken verschillend , maar naar gelang van hetzelve werd de zoenboete voor verwonding berekend. Daarom zegt dan ook de oude lex Frisionum Addit. sap. T. 3. § 71: «Haec omnes compositiones (nam. van verwondingen^ liberi hominis sunt. § 72. In nobili homini dimidio maioris. § 73. In lito medietale minoris. » Verg, echter T. 22 epil. waar het onderscheid op een derde gesteld wordt. Deze lex Frisionum, die tot het laatst der 8® of het begin der 9® eeuw behoort en de cenigste is, waarvan men stellig weet, dat die ook voor een deel onzes volks geschreven is (1), en die wij daarom bij voorkeur aanhalen, neemt overal dit weergeld ten grondslag, hetzy zij het ronduit zegt, gelijk § 75. t. 1. »Si lingua praecisa fuerit, medio weregildo com ponatur,» tenzij zij de boete bij solidi en denarii optelt.

Daarbij is nu het volgende stelsel aangenomen : de verslagene moet aan zijne verwanten geheel vergoed worden , maar wanneer hij verwond of verminkt is, naar de schade welke hij geleden heeft, het zij door ongeschiktheid voor den arbeid , het zij door aanranding zijner eer.

(1) De Saxische cn Fratikisclie weiten, mitsgaders de Capitularien baddcii bier kraclit van wet, maar waren daarom nog niet voor ons gesebrevon.

— 249 -

Zoo wordt b. v. van de vingers de duim het hoogst betaald (met 13 solidi en een derde) omdat men dezen het minst missen kan, de pink daarentegen slechts met 6 solidi vergoed. Zoo wordt bepaald : « si manus percussa inanca pependerit, dimidio componatur quo debuit, si fuisset abscissa; pes similiter ; digitus similiter, qualis-cunque fuerit, digitus pedis similiter.» (Tit. 22. de dolg.

§ 76. cf. g 78. 79.) Diensvolgens wordt ook met 15 solidi als compositie of zoenboete, en 12 solidi als freda, beboet «qui libero homini manus iniecerit el eum inno-centem ligaverit, ib. §82, en die eene vreemde vrouw de wang gestreeld heeft, betaalt ter verzoening 2 solidi, benevens 2 solidi als freda.

Met dit stelsel van vergoeding zou onze wetsbepaling in art. 309 van den Code Pénal volkomen strooken, omdat de gekwetste door eene onbekwaamheid ten arbeid van meer dan 20 dagen, grootere schade lijdt dan door eene spoedig geheelde wond, en in de daad treft men dan ook in deze wet eenige verordeningen aan, waarin , naar den meer of min günstigen uitslag der genezing, de compositie bepaald wordt. Add. sap. Tit. 3. § 16. 34. 35. 45.

Er werd echter, even als thans, ook op verzwarende of verlig tende omstandigheden gelet en dienvolgens zoowel de zoenboete, de compositio als de freda geregeld. Bij quasi-delicten werd in het geheel geene freda betaald.

Met ziet dus, dat in dit tijdvak de wetgever de grootte der compositie zoo veel mogelijk van willekeur en toeval onafhankelijk heeft willen maken en een aantal regelen vastgesteld, waarbij de regter zoowel naar de geledene schade of beleediging, als naar de boosaardigheid en de bedoeling des aanvallers de schavergoeding moest bepalen.

Het tweede tijdvak begint ongeveer met de 13® eeuw. Toen waren de volksvergaderingen en ongebodene gerig-tcn allengs buiten gebruik geraakt en mu kwamen ook

de landregten en stedelijke keuren op, waarvan de oudsten van het begin der 13® eeuw dagteekenen. Deze regten en keuren zijn, bij de opkomst der territoriale hoogheid door de landvorsten geoclroijeerd, niet door de volksvergadering. Friesland uitgezonderd, en hoewel zij nu en dan naar oudere regten verwijzen, zoo bevatten zy echter aanmerkelgke veranderingen en wijzigingen in de grondbeginselen des strafregts, ook nopens het punt der moedwillige verwonding.

Men ontwaart dat zelfs min of meer in de Friesche wetten, die anders het meest aan het oude getrouw blijven. Ook zij beginnen in te zien dat zware verwondingen, moedwillig geschied , niet meer , zoo als vroeger , schier alleen door eene compo/dtio gebeterd kunnen worden, maar van staatswege eene zware boete of iets meer vorderen. Zoo leest men in het Hunsingoer, Westerlauwersche, Rustringer en Emsiger landregt (1): «Huersa thi mon oppa enne otheme fiucht liachtes deis, mith edse and mith orde and mith sines selves hondem; and sa hr on fiucht, thethe him sin lif ieftha sinra sex litha en on nimth, fot ieftha hond, ieftha sin other age, andet iersfelle is, and lii thana mith blodeghe wapene kern th, sa ne meima there dede nene withe biada;» d, i. de dader werd niet meer tot den eed van verontschuldiging toegelaten en hem de op de daad geschrevene straf opgelegd ; waarin die bestond lezen wij in de Opstalboomsche wetten (1) 5 18:» Mutilationcs membrorum notabilium ex indig-natione factae, ut pote oculorum , pedum, manuum, nasi vel labjorum, puniantur sicut de homicidiis est prae-missum,» en nu zien wÿ uit § 7, 11, 17 , dat wel is waar de doodslag in gewone gevallen slechts met eene boete gestraft werd , maar dat de misdadiger dan evenveel

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;VoN RlCDTDOVElT, Fries. Hechtsi/nelleii, s. 39 , 39, die ook den bitijnschen tekst mededeelt.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Riciithoven, s. 10«.

— 251 — aan de regier« als aan de bloedvrienden betaalde, en in buitengewone gevallen met ballingschap en verwoesting van zijn huis (§17), of zelfs met den vuurdood gestraft werd (§ 4) ; voor het overige blijft in Friesland alles bij het oude en verwonding wordt met geld geboet.

Eenige meerdere verandering treft men in Gelderland, Utrecht, Holland en Zeeland aan. Te weten in die gewesten waar de territoriale hoogheid goed gevestigd was, maakten de vorsten, en naar hun voorbeeld ook de mindere heeren, in de gemeenten, uit de oude vredeboeten een punt van finantie en verhoogden die dus aanmerkelijk, niet zoo zeer ten afschrik als om zichzelven te bevoordeelen, en het is ook om die reden voornamelijk, schoon er nog andere mogen zÿn , dat zij de beregling der zware misdaden, waaronder ook merkelijke verwonding (koerbare wonden) en verminking geteld wordt, zichzelten voorbehouden ; voor hel overige evenwel blijft de oude grondslag van de compositie naar het weergeld onaangetast.

Zoo leest men in de Middelburgsche Keur van 1217 (1) : «Quiconque in Middelburch aliquem percusserit ad mutilalionem vel truncationem aliecuius membri, ut in quarla parte occisi emendari debeat hominis, vel amplius, duplo emendabit quam foris koram contigisset, et gra-tiam Comitig queret. Qui vulneravit hominem infra koram, Comiti emendabit III lib. Oppido semissem.» In die van 1254 (2) : «So wat mesdade die loept ant vieren deel van enen man (d. i. door een vierde van het weergeld gezoend wordt) of dar boven, dat sal de here berechten , of de ghene die rechtere es over al Zeland , of die ghemene rechter es bewester Scheld. »

Gelijke bepalingen komen in Holland, Gelderland en elders voor; men leert er uit, dat de vorsten, de zware

(1) KiviT, JJisl. Crit,, 2 p., 390 cf. p. 945 de aant.

{2) Ibid. 2, p. 6.56.

verwondingen of verminkingen zichzelven ter berechting voorbehielden, maar dal dit afhing niet zoo zeer van den längeren of korteren tgd welke de genezing vorderde, als wel van de diepte der wonden, die daarom naauw-keurig gemeten werden en van de grootte der gepleegde verminking. Zoo schrijft het landregt van Kennemerland van 1291 voor (1): «Waerdat een man ghewont worde of ghequetsel, daer sal die Rechter en die Gezworen toe komen ende die wonde oft die quetsinge besien, ende bij heuren rade dat te beschuldigen als redelijck is,» en in de Zeeuwsche Keur van 1290, art. 39 (2). «Alle wonden en alle quetsinge sonder (d. i. behalve) oghe wt of hant of voel verloren, sullen Ambochtskeren berechten bi Scepene. »

Maar, en hier meen ik eeno merkelijke wijziging in grondbeginselen teerkennen, er werd ook voorzien voor het geval dat de schuldige onvermogend was ’om de compositie en de breuk aan den heer te voldoen. In ouden tijd bij het bestaan van het veteregt, was zoodanig iemand dan aan de wraak des beleedigden en zijner bloedverwanten blootgesteld, althans zoo schijnt uit de les Frisionum te blijken, maar in de 13® eeuw vindon wij daarvoor het jus talionis ingevoerd ; aan hetzelfde lid waaraan men verbroken had, werd men ook gestraft : «Die yemant lid afslaet, die sal oock verliesen hooft voor hooft, hant voor hant, voet voor voet, tant voor tant ende diergelijke van andere leden , ten ware dat hij ware vergeven bij genade des graven en bij genade des dagers; soo wie yemant anders wont, hy sal geven den grave dry ponden en den gewonden dry ponden (3).» — Hier zien wij de opkomst eener lijfstraf van ’sheeren

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Van Miebis, Charteib. 1. 535.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Ibid. I. 515.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Chore van Waes, van 1241, bij Cannaebt, Bijdr. lot hel oude shafr., bb 23. Zie ook van Miebis, I. 488, 601.

wege, want thans was het grondbeginsel: de misdadiger heeft door het gepleegde feit een zijner leden verbeurd, hij mag het vrijkoopen van den beleedigde en van den heer; doet hij dit echter niet, dan gaat het regt zijnen gang.

Er waren echter nog andere redenen die dit jus talionis bevorderden. Om nu niet van den invloed van het Mosaische regt te spreken, zoo was het een punt van eer, vooral voor minder magtige heeren , tot verlies van lijf of lid te mogen veroordeelen , het regt van galg en put te hebben, de hooge jurisdictie, en dat denkbeeld heeft de invoering en vermenigvuldiging der lijfstraffen zeer bevorderd. Ten andere was het ook een punt van finan-tie voor den heer. De voornamen maakten zich toenmaals veel aan feitelijke vergrijpen schuldig; om nu niet aan den lijve gestraft te worden , betaalden zij gereedelijk de boete en de breuk, en dit bragt te meer op, omdat het weergeld naar gelang van den stand hooger was ; «eens edelmans incke (d. i. wonde) die sal men gelden thieti scellinge, eens onedel mans II'A scellinc (1).»— Een onedele gold dus slechts het vierde deel eens edelmans ; elders is het de helft. De lijfstraf trof dus schier alleen de onvermogende klasse, de adel was er van vrij, maar betaalde deze niet, was hij er even goed aan onderworpen, en die afschrik was een krachtig middel om ’s Vorsten schatkist te stijven.

Deze regtspleging betrof echter alleen de vrije ingezetenen , waaronder in dien tijd de adel, de vrije landbewoners , die onder het landregt leefden en de poorters der steden verstaan werden; het overige slechte volken de vagabonden werden naar bevind van zaken door den regter aan den lijve gestraft.

Langzamerhand kwam er echter eenige verandering; sommigen zagen in, dat menige wandaad ongestraft bleef, omdat de beleedigde of zijne vrienden, uit vrees

(1) TAN Mieris , I, .514.

voor eenen magtigen misdadiger, niet durfden klagen en ook dikwijls niet in staat waren, bij doodslag het vermoorde ligchaam voor het geregt te brengen. Daarom gaf Keizer Karel IV bij eenen brief van 16 Augustus 1349 (1) den Utrechlschen Bisschep bet regt om in dat geval zelf regl te spreken en de misdadiger te doen slraflen , maar dat regt strekte zich niet uit tot verwondingen of gewonen doodslag , ((tenware (fat daer ondaet in geschiedde (2j. » Ten andere begon men ook allengs van het jus talionis af te wijken en daarvoor arbitraire straffen naar gelegenheid der zaak, ter arbiterseepe van de wet of ter discretie van den rechter (3) in te voeren. Tot welke grove misbruiken die arbitraire correctie in de 16® eeuw aanleiding heeft gegeven, en hoe bloeddorstige regters tot een raffinement van martelingen gekomen zijn, die de menschheid met afgrijzen vervult, is te algemeen bekend om hier aangetoond te worden (4).

Niettegenstaande deze enkele wijzigingen en langza-men overgang van boet-, of geld- tot lijfstraffen, bleef evenwel het oude stelsel onaangetast, totdat door den invloed voornamelijk van het Romeinsche regt, de milde Duitsche wetgeving verviel.

Het is niet onwaarschijnlijk dat men toen, bij den aanvang der 16® eeuw, nadat de Keizerlijke magtde meeste regten des volks verslonden had, ook dienvolgens tot den waan gekomen is, dat de Keizerlijke regten van Jus-TiRiAAN en zijne opvolgers, boven de oude volksregten moesten gelden en dat tevens het voorbeeld der Inquisitie niel zonder invloed op de gewone criminele regts-

(l)Vaii Mieris, II, 763 Vgl. mijne verh. over de oude wijze van strajvord., 1)1. 64.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Matthaeüs, de jure glad., p. 473.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Voorbeelden bij Cannaert , bl. 37.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Men leze b. v. wat Cannaert over ordinaire en extraordinaire doodstralïen. vooral uit Damhouder mededeelt. Hijdr. 1)1. 72 en 73.

pleging gebleven is. Hoe dit zij, wij zullen thans onderzoeken, welke grondbeginselen men in dit derde tijdvak aangekleefd hebbe en welke verandering er in het straffen van verwondingen en verminkingen toen hebben plaats gegrepen.

Die verandering van stelsel dagteekent vooral van den tijd van Kakel V, wiens strafwetboek, de Nemesis Carolina genaamd, veelal op Romeinsche regtsbeginse-len , evenwel naar de omstandigheden en landsgebruiken gewijzigd, gebouwd is. Diensvolgens zijn ook de uitleggers en regisgeleerden diens tijds steeds gereed, ter beslissing van regtsvragen uit het strafregt, het corpus jarig te raadplegen, en vermits nu daarin, zoowel in de lex Cornelia de Sicariig, als in de titels de damna inj'uria dato, de inj'ur. et fam. lib. en de poenig geheel andere grondstellingen voorkomen, moest wel de oude regtsple-ging aanmerkelijk gewijzigd worden en de lijfstraf voor een groot gedeelte de boete vervangen ; gelukkig evenwel dat ook daar do boetstraffen erkend werden, b. v. § 10, I de inj'ur. en dat den beleedigde veroorloofd was over de ondergane beschadiging te transigeren 1. 11 , § 1 , ff. de inj'ur. et fam. lib.

Bij de criminele vervolging vau verwonding (van zoo-danigen die den dood ten gevolge hadden, spreek ik niet) werd vooral op de grootte der wond , op de plaats des ligchaams waar die loegebragt was, en op de omstandigheden onder welke die gegeven was, acht geslagen: «atrocem injuriam aut persona, aul tempore aut re ipsa lieri, Labeo ait.» «Re atrocem injuriam haberi Labo ait, ut puta si vulnus illatum vel os alicui percussum. » 1. 7. ^8. eod. «Vulneris magnitude atro-eitatem facit, et nonnumquam locus vulneris, veluti oculo percusso.» 1. 8. eod.

Geheel overeenkomstig met deze uitspraken is de leer der criminalisten uit de 16® eeuw. Hooren wij b. v.

Damhouder, bij zijn verloog over verwondingen (1). «Alle quetsinge (zegt hij) gebeurt in twee manieren, met woorden , ende ligchamelyk met slaen sonder woorden ; slaen of corporele quetsinge ghebeurt oock in twee manieren, of met minkinghe of sonder minkinghe. Ende van dese, elck op bysonder , syn diversche rechten ende ordonnantiën ende boeten ghestelt. De quetse int aensicht is zwaerder ende enormelycker dan in eenich ander lit van den lichaeme, ende daerom moet het oock swaerder gepunieert worden, want men sulcke quetse ghemeenlyck met dobbel boete punieert. Item indien de quetsure soo groot waer datier wtquame mineke, dislocatie of wt de lede (uit het lid) ware oft ander mismaeclheit wt sprole, dan soude men sulcke quetse ook vele zwaerder weghen ende zwaerder punieren ter discretie van den Juge^ die hem hier behoort te beraden metten medicyn ende chi-rurgyn ende haren eedt daer op hooren ende ghelooven. Maer bludtsingbe (die sij contusionem heeten) die en is niet te punieren ghelyck een wondinghe, tenwaer dat zulck een bludtse zoo groot ende enorme waer, dat mense soude moeten openvliemen oft opensnyden by den chirurgyn, ende in dit cas soo soude sulcke eene bludl-singhe gheestimeert worden voor een wondinghe , ende als een woudinghe ghepuniert worden.»

Men onderscheidde dus eenvoudige verwonding en verminking ; de eerste werd door geld geboet en in het aangezigt zijnde, dubbel; de laatste werd ter discretie der regters aan den lijve gestraft. Hierin was men dus alweder eene schrede nader tot het lijfstraffelijk regt gekomen; want ofschoon in het voorgaande tijdvak, gelijk wij gezien hebben in zoodanig geval de hand verbeurd werd of het Jus talionis plaats greep, kon men dit echter nog afkoopen met goedvinden van den

(1) Damhouder, Praet. ende handboek in erim. saechen. €. 140, bl. 104.

— 257 —

beleedigde en den heer, maar thans had dit geen plaats meer, de straf stond ter discretie van den ju^e , ten einde bij extraordinairepunitie gecorrigeerl te worden.» «Extraordinaire punitien (zegt Damhouder) (1), zijn de ghene die den juge selve stelt tzijndere discretie, by dat noch recht, noch den prince, noch de costume, noch d’usantie daer af iet ghestatueert hebben,» — namelijk wanneer er bezwarende omstandigheden bij plaats grepen en alsdan grondde men zich op de uitspraak van de 1. 13, ff. de poen. «Hodie licet ei qui extra ordinem de crimine cognoscit, qtiam vult sententiam ferre, vel graviorem vel leviorem , ita tarnen ut in utroque modo rationem non excedat (2).»

Wanneer men dan ook de criminele vonnissen nagaat in deze eeuw wegens zware verminkingen gewezen, dan ontwaart men overal eene zucht om door bloedige strafoefeningen schrik in te boezemen en vele regters gingen daarin alle maat te buiten en pasten somtijds straffen toe, waarvan geen voorschrift in eenige wet is te vinden, ofschoon wij daarom evenwel nog niet met Cannaert (3) zouden durven beweren «dal alles in dit stuk aan de opinie en phantasie des regters geheel en al werd over-

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Damhouder, C. .’gt;5,bI. 60. Hierover verdient nagdezen te worden Meïer, Orig. etprogr. des instit. judiciaires, IV., 2Tt siiiv., ofschoon die beroemde regtsgelccrde, onzes inziens, te zeer aan zijne bekende vooringenomenheid tegen de stedelijke aristocratien toegevende, de zaak niet geheel onpartijdig voorstek. Zijn beweren , onder anderen, dat in de Holland-sche steden de partienlieren het regt van aanklagt geheel verloren zouden hebben, wordt duidelijk wedersproken door DE Groot, dal. tot de /Jolt, rechtsgel. B. 3., D. 33, bl. 685 volg.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Damhouder, van doodstraffen bij bijzondere zware misdaden sprekende, zegt : «Wilde nogtans de juge iets meer doen , (t. w. dan de straf bij de wet bepaald), hy sonde dit mogen doen om de enormiteit ende Icelyckhelt van den sticke.»

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;Cannaert , Sijd. hl. 73.

ZAemfjjVI Dl. II St. 1845,

17

gelaten, zelfs voor de gevallen, waarin de wel eene straf bepaaldelijk had vastgesteld.» De uitgewerkle naspo-ringen van Matthaeus en andere criminalisten over dit onderwerp leeren het anders.

Er was nog eene andere klasse van zware verwondingen, welke doorgaans met de erge verminkingen op ééne Ign gesteld werd, en waarvan wij nog niet gewaagd hebben, hel geval namelÿk, wanneer de dood op die wonden gevolgd was.

Wanneer dit gebeurde, dan riep men het gevoelen van deskundigen in; wanneer deze op hunnen eed verklaarden, dat de wonde doodelijk geweest was, werd de dader wegens moord aangeklaagd , maar was dit zoo niet, dan werd op de bijkomende omstandigheden gelet. Zie hier hoe Matthaeus zich daarover uitlaat (1) : « Vulnera non simpliciter lethalia sunl, ex quibus homo neque cilo, iiequo ex necessitate moritur, cum interdum curalionein admiltant; nee raro qui moritur, non ex vulcere, sed vel sua, vel chirurg! culpa, aut superveniente gravi symptomate , ut convulsione, febri, epilepsia , moriatur. Quae tarnen ipsa syraptomata neque necessario, neque semper consequuntur. Hactenus medicorum filii quorum judicio , ut dixi, in hac disputatione slandum est. Mores tarnen et judiciorum praxis, ne ea disputatie perpelua esset, dierum XL. praescriplione earn excludi volueruiit, ut qui diem quadragesimum attigisset, non vulnere, sed fato morluus credatur: quanquam hoc quoque casu nonnulli exigant praeter praescriptionem, ut vulneratus prodierit in publicum. » In dit opzigt was toen de wetgeving milder dan in veel lateren tijd.

Tijdens het Gemeenebest zijner nu en dan door de pla-katen eenige veranderingen in deze reglspleging en straffen gemaakt, doch het zgn slechts wijzigingen ; zij stellen

(1) De Onmin, p. 49G, vijl, tic I'lemesis Carol, cap. 117, eu BE 'jROOl, lal. lot de Jloll. reeliliÿel., B. 3, 1). 34, bl. 698.

geen nieuw stelsel van strafregt daar (1), de oude volkswetten-en keuren waren de grond waarop voortgebouwd werd en het wetboek van Justiniaan was de getrouwe gids in twijfelachtige en moeijelijke gevallen. Al was het dan ook, dat bij de langzaam toenemende verlichting en door den invloed der wijsbegeerte de jurisprudentie zachter gezind werd, en men milder wetduiding dan vroeger voorstond , toch bleef gedurende dit tijdvak het Roomsch-Hollandsch regt met zijnen aard en gevolgen bestaan.

Wij komen nu tot het vierde tijdperk , waarin de geheele omwenteling van denkwijze ook merkelijken invloed op de regtsgeleerdheid had ; evenwel bepaalde zich dat meer tot algemeene grondbeginselen, dan tot alle deelen van de wetgeving; want het w-as geen gemakkelijk werk en in weinig tijds te volbrengen, gelijk de verklaring der regten van den mensch, om alle die wetten en keuren van verschillende gewesten, door een nieuw stelsel van strafregt le doen vervangen met do behoeften overeenkomstig en strookend met de meer verlichte begrippen die sedert Beccaria , Montesquieu, Voltaire en anderen omirent misdaden en straffen begonnen te heerschen. Van daar dat, ofschoon de invoering van zoodanig wetboek reeds in de staatsregeling van 1798 beloofd werd, de zaak zelve eerst eeuige jaren later tot stand kwam.

Wij hebben hier voornamelijk te beschouwen het

(1 ) Dat zelfs in de vorige eeuw het Jus talionis nog niet builen gebruik was, blijkt onder anderen uit een vonnis van 1723 (Cannaeri, bl. 107), waarbij een knaap die een ander in eene herberg onverhoeds met een mes door de wang tot in de lip gesneden had, geeondemneerd werd, om te worden gegeesseld en vervolgens door den scherpregter met een tnes te worden gesnedeti door zijne regterwang tot kort aan den neus toe. door de lip, en van daar eerder tot in den linkerhoek van den mond. Elders evenwel vergenoegde men zich met gcesseling en tuchthuis, en bij kleine wonden met boete of met arbitrale correctie: dit laatste vooral waar bet slechte personen betrof.

— 260 —

Crimineel fFetbaek van het Koninkrijk Holland van den jare 1809, tijdens de regering van koning Lodewijk-Dat wetboek toch bevat een geheel nieuw systema van sirafregt, op andere beginselen opgebouwd en niet, zoo als vroeger geschiedde, slechts op de vroegere verordeningen geënt. Met hetzelve vervalt de geheele massa des ouden strafregts, zoowel hel Nederlandsche als het Romeinsche, met uitzondering van die wetten en bepalingen (1) welke daarin uitdrukkelijk worden uitgezonderd, en terwijl vroeger elke provincie hare bijzondere wetten had, gold nu een en hetzelfde wetboek voor het geheele Rijk.

Intusschen spreekt het van zelf, dat ook hier veel uit het oudere regt is overgenomen, zoowel uil het Romeinsche, het oudere Nederlandsche, als het nieuwere Fran-sche regt , maar die verschillende beslanddeelen zijn tot één geheel zamengesmolten en het eene staal met het andere behoorlijk in verband.

Ten aanzien van ons onderwerp is dit wetboek bijzonder uitvoerig. Ofschoon het oude stelsel van geldelijke boeten voor lijfstraffen verwisselend, schijnt de wetgever toch overtuigd , dat de omstandigheden de zwaarte van het misdrijf op honderderlei wijze kunnen doen verschillen en is diensvolgeus in een aantal bijzonderheden getreden, waarvoor de latere wetgevers zijn leruggcdeinsd. Zie hier kortelijk hoe dit strafwetboek de zaak behandelt.

De negende titel handelt van doodslag' ofmansilag (2), zoowel in geval het opzet om te dooden aanwezig is, als in geval er slechts opzet om te heleedigen gevonden wordt, mits dat de dood daarop volge. In het laatste geval wordt (even als reeds tijdens hel Roomsch-Hol-landsche regt plaats vond) acht geslagen, of de wonde op zich zelve doodelijk geweest of alleenlijk in de gevolgen

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Arl. 4—8.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Arl. 121, voI;;h.

doodelijk geworden zij (1), voorts of zulks met voorbedachten rade, of in drift of na provocatie had plaatsgegrepen, alle welke gevallen verschillend gestraft worden.

De tiende titel (2) handelt van verwondingen, kwetsingen of andere beleedigingen, en (Hoofdst. 2} van vechteryen. Hij onderscheidt zich van den vorigen daardoor, dat hier geen oogmerk om te dooden bestaat en dat de dood niet op de beleediging gevolgd is. In deze categorie komen nu de volgende onderscheidingen voor:

• 1“. Het geval dat iemand met geleider lage of uit moedwil en baldadigheid zwaar vermond , verminkt of hem eenig ander merkelijk gebrek toegebragt wordt.

• 2®. Zoo iemand uit gelijke oorzaak mishandeld wordt, zonder dat daarvan langdurige of zware gevolgen overblijven.

• 3®. Zoo de verwondingen, in het eerste geval opgenoemd, toegebragt zijn in drift.

• 4». Zoo die, in het tweede geval toegebragt, in drift gepleegd zijn.

• 5°. Zoo er provocatie heeft plaats gehad,

In het tweede hoofdstuk worden behandeld alle verwondingen, kwetsingen, beleedigingen of mishandelingen in ongeregelde vechterijen toegebragt, en de gevallen onderscheiden, wanneer de dader zijne partij door dwang of langdurige terging of bedreigingen tot het gevecht genoodzaakt heeft, wanneer hij bloolelijk uitdager geweest is, en de gevallen waarin geen van beiden heeft plaats gehad. In het laatste geval worden de zware verwondingen en die eenig gebrek nalaten van de ligteren onderscheiden en het strafien der laatsten aan de plaatselijke reglementen overgelaten ; eindelijk wordt provocatie als verontschuldiging erkend.

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 126.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;Art. 139—l.'iO.

De elfde titel (1) handelt van tweegevecht. Daarin wordt, behalve andere omstandigheden (art. 153), onderscheiden of de overwinnaar, te gelijk beleedigd en uit'^ gedaagd, zijne partij doodt of wel zwaarlijk wondt of verminkt; in het laatste geval bestaat de straf slechts in eene geldboete.

In alle deze bepalingen heeft de wetgever, naar het schijnt, twee heterogene beginselen pogen te vereenigen; het oude regtsbeginsel dat het feit moest geboet worden naar deszelfs uitwerking, het nieuwere, dat de animus nocendi of de morele schatting der daad de straf moest bestemmen. Het eerste behoort eigenlijk tot de burgerlijke actie, waaruit het ook oorspronkelijk was voortgekomen, het andere tot de criminele, als straf en repressie, maar beiden zijn door verwarring van principes in het zuivere strafregt gedrongen en daarin gebleven tot heden toe.

Eene tweede bijzonderheid, die opmerking verdient, is dat de wetgever de beleediging (het zij doodslag of verwonding) door ééne partij aangedaan, naauwkeurig onderscheidt van het geval dat beide partijen gewapend of ten minste tot aanval en weer gereed, tegen elkander overstaan ; uitgaande van het beginsel dat de morele schuld in het eerste geval doorgaans aan éénen kant ligt, terwijl die in het laatste veelal aan beide zijden is, daar zwakte of toeval de neerlaag veroorzaakt, maar de animus nocendi evenwel aanwezig is.

Eindelijk is het nog opmerkelijk, dat het tweegevecht afzonderlijk behandeld en van gewonen moord of voorbedachtelijke verwonding onderscheiden wordt, en dat den regter hier, meer dan ergens anders, eene groote latitude gegeven wordt om naar gelang der omstandigheden óf lijfstraf óf geldboete op te leggen, terwijl echter ook hier zoowel op de toegebragte beschadiging als op de aanleiding tot het feit gelet wordt.

(t) Art. 151—!.';.'-,.

Van hel Hollandsche tot het Napoleontische strafregt is slechts een slap, In het algemeen berusten beiden op dezelfde grondbeginselen. De, stelling dat elke aanranding, hetzij van particulieren en om het even of het hunne personen of goederen betreft, van Staatswege gestraft wordt (enkele uitzonderingen daargelaten), die stelling wordt in beide wetboeken streng gehandhaafd ; maar beiden erkennen daarenboven eene burgerlijke actie tot schadevergoeding aan de beleedigde partij.

Het verdient ook opmerking, dat lijfstraf en boete jegens den Staat dikwijls verbonden worden, strijdig met het oude regtsbeginsel, dat straf en boete niet zamen gaan(l), zoodat de Staal als persona moralis meer en meer op den voorgrond treedt en de regten der individuen verdringt.

Itfaar hoewel beide wetboeken op dezelfde regtsbegin-selen rusten, is het eene echter niet uit het andere gesproten en zoo gaan zij in sommige opzigten elk eenen bijzonderen weg. Ook bij ons onderwerp is dit op te merken.

De Fransche wetgever onderscheidt de moedwillige verwondingen in twee klassen, te rekenen naat den uitslag der beleediging, en in twee klassen, te rekenen naar de oorzaak. Hij neemt dus zoowel de morele schuld als de toegebragte schade tot grondslag der straf.

Wat het eerste aangaat, zoo wordt de straf geregeld naar den duur der genezing. Brengt de toegebragte kwetsuur eene ziekte of beletsel om te werken te weeg van meer dan twintig dagen , zoo wordt de dader mei het tuchthuis, zoo niet, met gevangenis gestraft. Dit denkbeeld is eigenlijk eene anders toegepasle leer van het oud-Duitsche regt, omtrent verminkingen en zware wonden ; de toegebragte sehade werd den beleedigde

(2) Zie Saxentp. 3. 150, en SeuHASStm. Cod. Gelro-Zutph. V. ionfiscatie.

betaald, naar gelang van hetgeen hÿ regt had te vorderen, maar de Staat drong zieh allengs in het regt van den individu en matigde zich eerst eene schadevergoeding aan, zonder schade geleden te hebben en veranderde die later in eene straf. Zoover had het Fransche strafwetboek van 1791 het gebragt ; het oude tarief van wonden en minken der Duitsche volksregten was behouden gebleven, maar voor geld was lijfstraf in de plaats gekomen. Het Napoleontische wetboek behield het beginsel, maar trachtte het alleen te vereenvoudigen door die verschillende klassen onder één regel te brengen. Het is der moeite waard het gevoelen van de commissie tot de wetgeving aan het wetgevend ligchaam, over dit onderwerp te hooren: «La gravité du crime, dans le sujet qui nous occupe (zegt de rapporteur Mosseigivat) doit d’abord se déterminer par les effets ou par l'intensité des blessures ou le re'sultat des violences, et cette intensité ne peut se mesurer, que par le nombre de jours que la personne maltraitée a été malade ou empêchée de vaquer à un travail corporel. Sans doute il serait à désirer qu’on pût graduer les peines du coupable sur les degrés des souffrances de sa victime. L’assemblée Constituante entraînée par cette séduisante idée , avait assigné des peines différentes, alors que la personne maltraitée avait eu un ou deux bras, une ou deux jambes, une ou deux cuisses cassées ; qu’elle avait perdu l'usage des deux yeux, ou d'un seul, ou éprouvé une mutilation quelconque: elle avait, pour ainsi dire, fractionné le corps humain, et tarifé la privation de chacune des parties qui le composent. Le nouveau projet embrasse ces différentes espèces dans un seul principe général en punissant de la réclusion l’auteur des violences qui ont occasionné une maladie ou une impuissance de travail personnel pendant plus de vingt jours (1).» Het is echter waar,

(1} Locré , Legist, civ., comm, et crim. XV. p. 451.

dat de latere wetgever in dit opzigt bij zijnen voorganger is te kort geschoten ; want indien de verminking, b. v. het verlies van neus of oog, geene onbekwaamheid tot arbeid van meer dan twintig dagen ten gevolge heeft, kan zij niet in deze categorie vallen, hoe groot het verlies ook voor den verminkte zij; daarin was bij de vroegere wet voorzien.

Als tweede beginsel stelt ons wetboek de aanleiding tot de daad, en onderscheidt blooten moedwil, en voor-bedacht en raad en verraad gluipend en loerend, gelijk otis oude regt zieh uitdrukte}. Hier heeft de wetgever aangevuld wat de code van 1791 over het hoofd had gezien; daar toch werd pre'médilation ou guet-à-pens, alleen bij verwonding van meer dan 40 dagen duur als verzwarende omstandigheid aangemerkt (1).

De poging gevolgd van een begin van uitvoering wordt volgens den algemeenen regel, in art. 2 bepaald, met het geheel volbragte misdrijf gelijk gesteld, omdat de wetgever hier de morele schuld in rekening brengt: «1e coupable (zegt Mosseighat) a voulu le crime , autant qu’il était en lui, il doit donc être puni comme s’il l’avait consommé (2}.» Maar daar de uitslag der verwonding de straf bepaalt, is deze regel hier niet van toepassing, ten zij eene begonnen poging bestond om zoodanige wonde toe te brengen, die, zonder doodelijk te zijn, per se eene onbekwaamheid tot arbeid van meer dan 20 dagen moest te weeg brengen.

Op den persoon des verwonden wordt geen acht geslagen, strijdig met hetgeen het Romeinsche regt leerde (3); alleen heeft men den regter vrijheid gelaten om naar den aard der omstandigheden den duur der opsluiting

• (1) nbsp;nbsp;nbsp;Verg. LocRÉ. t. a. p., p. 452.

• (2) nbsp;nbsp;nbsp;LoCRÉ , p. 449.

• (3) nbsp;nbsp;nbsp;L. 7, § 8 , ff., de injur. et fam. lib.

te regelen (1); ééne uitzondering is echter aangenomen, wanneer het namelijk ascendenten betreft, art. 312.

Wonden binnen twintig dagen geheeld, worden correctioneel gestraft, en wel met gevangenis en met boete, even als in het wetboek voor het Koningrijk Holland; maar er wordt geen onderscheid gemaakt, tusschen aanval zonder tegenweer en vechterij ; evenmin wordt het tweegevecht afzonderlijk.behandeld. Het rapport van wege de commissie door Monseigitat aan het wetgevend lig-chaam aangeboden , maakt zelfs geene melding van deze gevallen en geeft alleen in ’t algemeen te kennen, dat de wetgever aan den regter ruimte heeft willen laten om naar de omstandigheden de straf te wijzigen, omdat de specificatie der delicten, door vroegere wetten gegeven, altijd onvoldoende moest wezen om in alle gevallen te voorzien.

Die specificatie betrof echter den aard der toegebragle beschadiging, maar bij vechterijen en tweekamp geldt het de aanleiding tot het feit, dat een ander karakter aanneemt daardoor dat bij beide partijen de animus nocendi aanwezig is, bij gewone verwonding inden regel slechts bij den dader. Art. 321 en 328 kunnen die gaping slechts ten deele aanvullen en de ondervinding heeft geleerd, hoe moeijelijk het duel tot de klasse van moord of moedwillige verwonding te brengen en in het eerste geval met onteerende straf te corrigeren is.

Ook in dit geval zijn de beide beginselen, waarvan wij boven spraken, als gronden voor bestraffing aangenomen, maar van geheel verschillenden oorsprong , kunnen zij in de toepassing somtijds ongelegenheid baren en in strijd komen.

Zoo is het ook met de bedenking reeds door vele schrijvers geopperd, dat de duur der genezing van omstandigheden afhankelÿk kan zÿn , die buiten den dader liggen,

(1) Loent, p. 4.52.

en wier gewigt echter te groot is om voo'rbij gezien te worden, zoo als dan ook het Roomsch-Hollandsche regt daaromtrent wijze voorschriften gegeven had , die door den Franschen wetgever onopgemerkt gelaten zijn , en niet gecompenseerd worden door de bepalingen omtrent het gevat van voorbedachten rade of verraderlijken aanslag , noch door die omtrent de verwonding van ascendenten, art, 311*, 312. De latere wetgever heeft dan ook zoowel hier als in Frankrijk die bepalingen nopens verwonding gewijzigd.

Er zouden over deze beschouwing van het Napoleontische strafregt nog meer opmerkingen te maken zijn , maar wij moeten eindigen en willen nog slechts eeiien rugblik op het afgelegde pad werpen.

In het eerste tijdvak, toen de individuen aan de regt-spraak en alle publieke aangelegenheden nog deel namen , vonden wij den beleediger onderworpen aan de vervolging des beleedigden en zijner magen, totdat hij de schade geboet en zich verzoend had; geschiedde de verzoening in het openbaar, zoo betaalde hij tevens eeno geldboete voor de vredebreuk.

In het tweede tijdvak hadden de individuen zich in gemeenten en corporatiën geg,roepeerd ; land- en stads-regten waren door de landheeren verleend en het vete-en verzoeningregt aan vastere voorschriften verbonden. De Vorst genoot allengs grootere boeten, het Jm# Za/fo-nig of andere lijfstraf werd aan den beleediger voltrokken , zoo hij de bepaalde boeten en breuken niet voldoen kon, en zoo kwamen allengs de lijfstraffen meer in zwang.

In het derde tijdvak waren die in vollen bloei en dikwijls verving de willekeur dc wet. Het Romeinsche regt werd ingevoerd en begunstigde die opvatting totdat de toenemende verlichting eene mildere wetduiding voorbereidde. Desniettegenstaande hield het oud-Nederlandsche regt stand en wat veranderd werd, geschiedde slechts,

gelgk door den Praetor le Rome, addenda, corriyendo, »ttpplendo.

Het vierde tijdperk zag eene gebeele omkeering van regten ontstaan ; de geheele massa der eeuwen oude wetten werd ter zijde geschoven en nieuwe wetboeken verschenen, op andere regtsbeginselen gebouwd. De Slaat als penona morali^ had nu bij hel strafregt de individuen grootendeels verdrongen, hem alleen kwam de straf toe; den beleedigde verbleef slechts eene burgerlijke actie tot schadevergoeding waar hij die geleden had, maar van zijne beslissing hing niet meer de vervolging des beleedi-gers af. De Staat had echter ook de gepleegde schade als grond van bestraffing aangenomen en dus de grenzen zijner bevoegdheid uitgebreid.

Naar mate men eindelijk ondervinding van dit systema kreeg, trachtte men minder de bijzondere gevallen te specificeren , maar stelde daarvoor eenige algemeene grondregels vast, den regier de bevoegdheid overlatende om de wet met de billijkheid te vereenigen (1). Desniettegenstaande heeft men later nog wijzigingen in het belang dier billijkheid noodig geoordeeld.

Ons aanstaande wetboek van strafregt zal op datzelfde stelsel rusten. De wetgever heeft dus het voorregt de lessen der ondervinding en de opmerkingen der deskundigen te kunnen raadplegen ; moge hij dan ook op dit punt zijne voorgangers verbeteren, ons eene milde, maar regtvaardige strafwet schenken.

(1) LoCBÊ, t. a. p., p. 451. «Il faut poser quelques jalons sur une route impossible à tracer, et rattacher les espèces et leurs innombrables variétés à quelques points fixes , à quelques principes généraux ; la conscience des jurés et les lumières des juges feront le reste.»

— 269 —

BOEKBEüORDEELINGEN EN VERSLAGEN.

(NEDERLANDSCHE UTERATUER.)

ße uitoefening der g'ere^telijke geneeskunde in Nederland , kare gebreken en middelen tot herstel derzelve, door J. C. van den Broecke, ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Medieinae Doctor, en M‘'. Pii. van den Broecke, jddookaat hij het Provinciaal Geregtshof in Zeeland, en Pegter-plaatsvervanger bÿ de Arrondissements-Legt bank te Middelburg. Uitgegeven door het provinciaal Utrechtsch g^enootschap van Kunsten en U^etenschappen. Utrecht y^v der Post, 1845, 336 hl. in8®.

Het Utrechtsch genootschap schreef in het jaarl843de volgende prijsvraag uit :

» Daar de uitoefening der geregtelijke geneeskunde in ons land voor aanmerkelijke verheteringen vathaar is, zoo verlangt het genootschap de gehreken, welke daarin hcstaan, grondig te zien aangewezen, en tevens de middelen voorgedragen , welke , volgens den tegenwoordigen staat dezer wetenscnap , zouden kunnen en hehooren te worden aangewend, ten einde in deze voor de maatschappij hoogst gewigtige aangelegenheid eene gewenschte verandering tot stand gehragt te zien. »

Ieder, die eenig helang stelt in de uitoefening der geregtelijke geneeskunde; ieder, die niet hlind is voor den verregaanden verwaarloosden en verachterden toestand, waarin zij in dit land verkeert; ieder, eindelijk, die voor de eer en het heil van het land wenscht naar verheteringen, die niet alleen nuttig, maar die gehiedend noodzakelijk zijn, cn om welke tot stand te hrengen niet veel meer vereischt wordt dan een ernstige goede wil.

— 270 —

dankt ongetwijfeld hel genootschap, hetwelk de vraag voorslelde, en de schrijvers die haar beantwoordden.

Mij is de taak te beurt gevallen om den lezers der Themis van deze beantwoording een verslag te geven. Ik ontveins het niet, dat ik die taak niet dan met groole schroomvalligheid en vrees onderneme. Het geneeskundig gedeelte van dit werk, en dit beslaat er eene ruime plaats in, te beoordeelen toch, kan niet belmoren tot mijne bevoegdheid. Dit maakt de taak moeijelijk , roekeloos en stout zelfs misschien. Bij hem echter , die mij dit mögt verwijten , zal ik mÿ verschoonen met de verzekering, dat het geene aanmatiging van mijne zijde is, en met hem te verwijzen naar de belofte door de redactie van ons tijdschrift bij den aanvang van dezen jaargang gedaan. Ik zal daarenboven ook meer verhalen dan beoordee-len, wat het voorlrellelijke werk van de Heeren van DEis Broegke inhoudt. Het Ulrechlsch genootschap heeft het reeds beoordeeld ; en het werk, dat met eene zoo gunstige aanbeveling als dit zijne intrede in de wereld doet, kan wel alle verdere lofspraak missen, gelijk het geene ernstige berisping of afkeuring behoeft te vreezen.

Dat de drukpers, in ons land ten minste, zoo weinig geleverd heeft voor de geregtelijke geneeskunde, dit mag voor een groot gedeelte wel worden toegeschreven aan de tweeslagligheid (^it venia verba) dezer bij ons zoo schandelijk veronachtzaamde wetenschap. Niemand durft zich wagen met den éénen voet op het gebied der rcgtsge-leerdheid, met den anderen op dat der geneeskunde. De Heeren van den Broecke hebben , door hunne krachten te vereenigen, door iedér zijne eigene wetenschap voor zijne rekening te nemen, door ieder zijnen bijzonderen arbeid te leveren voor het gemeenschappelijk gebouw, den klip op eene gelukkige wijze kunnen vermijden. Men heeft in hun werk niet te vreezen, dat het ééne gedeelte aan het andere zal zijn opgeofferd;

^ 271 -

ieder heeft voor de regten zijner wetenschap kunnen waken ; men heeft daarom niet te wachten oppervlakkigheid van de ééue, en te groote uitvoerigheid van de andere zijde. ^ priori doet dit reeds veel goeds van hun werk veronderstellen.

Ofschoon echter van den anderen kant niets minder geschikt is om zich in gezelschap te laten doen dan het schrijven van boeken ; ofschoon dus ook de schrijvers niet altijd hebben kunnen ontsnappen aan de gebreken, daaraan eigenaardig verbonden , als daar is het gemis van éénheid van stijl en zelfs van denkbeelden , en daaruit hier en daar ontstaande tegenstrijdigheden in hunnen gemeen-schappelijken arbeid , zoo geloof ik echter dat deze en dergelijke zwarigheden, van ondergeschikten aard, hier ruim worden opgewogen door de groote voordeelen, welke de gemeenschappelijke arbeid voor dit bijzondere werk noodzakelijk moet aanbieden.

Beschouwen wij thans het werk van naderbij.

Eene inleiding (blz. 1 — 35) gaat vooraf, waarvan als doel wordt aangekondigd om de natuur en de bestemming der geregtelijke geneeskunde vooraf te onderzoeken, en in het ware licht te stellen (bl. 1) , en die aanvangt met ons te gevende volgende definitie: «de geregtelijke geneeskunde bestaat in eene verzameling van kundigheden, aan genees- en natuurkunde ontleend, welke door het gemeenschappelijk en eigenaardig doel, waartoe zij, in betrekking tot wetgeving en reglspleging w orden toegepast, eenen formelen zamenhang en eene wetenschappelijke eenheid verkrijgen.» (bl. 1, 2).

Ik wil anderen liefst laten oordeelen over de juistheid dezer definitie, die voor mij , ik erken het, de eerste verdienste eener definitie mist, duidelijkheid namelijk.

Wat daarvan echter zij , geheel stem ik toe de gegrondheid en vooral hel praktisch gewigt eener aanmerking,, welke daarin, als ik mij niet bedrieg, reeds ligt opgesloten,

en die later (bladz. 17—21) op eene uitmuntende wijze, en met meer klaarheid en helderheid wordt toegelicht, deze namelijk, dat ziekten en wonden eene geheel andere gedaante aannemen op het gebied der geregtelijke geneeskunde , dan iu de gewone geneeskundige praktijk ; naar male toch doel en oogmerk, dat de geregtelijke geneeskundige zich moet voorstellen, zoo geheel verschillend is van dat, wat zich de gewone arts aan het ziekbed voor oogen stelt, moeten ook beiden, ziekten en wonden , door dezen uit een geheel ander oogpunt worden beschouwd dan door genen. De voorbeelden door de schrijvers aangevoerd maken deze trouwens volstrekt onbetwistbare waarheid, voor een ieder regt aanschouwelijk en duidelijk.

«Behoefte der regtswelenschap aan genees- en natuurkunde; beschouwing der genees- en natuurkunde van het standpunt der regtswetenschap; ontslaan der geregtelijke geneeskunde als noodzakelijk gevolg der onderlinge betrekking lusschen regtswetenschap en genees- en natuurkunde; eigenaardige rigling der geregtelijke geneeskunde; de tweeledige oorzaken van de ontwikkeling der geregielijke geneeskunde, als: 1®. vorderingen der genees- en natuurkunde ; en 2“. klimmende behoeften der regtswe-tenschap aan dezelve; gevolgen uit het ontstaan en de ontwikkeling der geregtelijke geneeskunde afgeleid; en eindelijk de bestemming der geregtelijke geneeskunde!» Zie daar den verderen korten inhoud dezer inleiding.

De aard van het onderwerp, en de ter beantwoording voorgestelde vraag brengt van zelven mede verdeeling van het werk in twee hoofdafdeelingen, in de eerste (bl. 36—178) waarvan de bestaande gebreken worden opgespoord, terwijl in de tweede (bl. 179—292) de middelen tot verbetering worden aangewezen

Die gebreken zijn zigtbaar, zeggen de schrijvers (bl. 36) in de wetgeving, de regtspleging en het onderwijs.

Aanvangende melde wetgeving, worden daar, bepaal-

ileJijk in het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Strafregt, als hoofdgebreken (hl. 40) aangewezen: 1°. dat de geregtelijke geneeskunde niet altijd wordt geraadpleegd daar, waar zij het noodige licht zou kunnen verspreiden; en 2“, dat hare uitoefening wordt belemmerd, omdat de wet bepalingen inhoudt van geregtelijk-geneeskundigcn aard , óf onvolledig óf met de wetenschap in strijd.

Als algemeene aanmerking gaat aan het betoog dezer stellingen vooraf, dat de oorsprong onzer wetgeving, die genoegzaam geheel aan de Fransche ontleend is , in dit opzigt weinig goeds voor haar moet doen verwachten. De Fransche wet toch heeft nergens de kunst met hare beoefenaars geraadpleegd. Dit is blijkbaar uit hare voorschriften over curatele (hl. 42), viabiliteit (hl. 43), discernement bij jeugdige misdadigers (bl. 43), verwonding (bl. 44), en kindermoord (bl. 45—49).

Onze wet heeft niet meer dan de Fransche zich door de kunst laten voorlichten ; en zij heeft dan ook alle hare gebreken (dienamelijk waarvan hier de rede is) o vergen omen.

Daarna volgt het betoog van de eerste stelling of van het eerste gebrek (bl. 54—69); het Burg. We tb. namelijk , meenen de schrijvers , neemt als hoofdbeginsel aan, dat aan regtsgeleerden alleen toekomt het onderzoek naar en de beoordeeling van zielsziekten (bl. 53—69). Dat dit beginsel, als het werkelijk dat der wet is, verkeerd eii belagchelijk is, zal wel ieder met de schrijvers eens zijn, want niemand zal hun betwisten, dat met iedere zielsziekte altijd (veelal?) ligchamelijke ziekte-verschijnselen verbonden zijn, dat het ziekte-beeld gevormd wordt deels uit mentale, deels uit ligchamelijke bestanddeelen, en dat dus daarbij de inlichting van den geneeskundige allernoodzakelijkst is.

Maar waar is nu het bewijs, dat het Burg. Wetb. deze waarheden overal heeft miskend, en de onwaarheden , die er tegen overstaan, beeft aangenomen als hoofd-

Thetnif, VI D, II SI. 184.5. 18

beginsel? De schrijvers vinden dit in de bepilingen over de curatele. Het is waar, daar wordt van geene geneeskundige voorlichting gesproken. Ik kan het den schrijvers toegeven , dat de wet er zich niet toe had moeten bepalen om het geneeskundig onderzoek, waar het zoo geheel onmisbaar is, niet iiit te fluiten, maar dat zij hetzelve gebiedend had moeten voorschrijven; en dat dus hunne aanmerking in zoo verre, en in abstracto, gegrond is. (k veroorloof mij echter de vraag, of zij wel gedacht hebben aan de nieuwe wetgeving over de krankzinnigen, zoo als die is ingevoerd in de wet van 29 Mei, 1841? En of niet bij die wet, zoo niet alles, dan toch ten minste veel verbeterd is, in dit opzigt ?

Beter en overtuigender komt het mij voor, wat gezegd wordt lot goedmaking der tweede beschuldiging.

De schrijvers treden tot dat einde in eene breede, krachtige en scherpzinnige critiek der bepaling van het aanstaande ?) Wetboek van Strafregt voor de toerekenbaarheid van misdaden aan krankzinnigen, die niet minder geneeskundige dan regtskundige wartaal schijnt te zijn.

De wet maakt eene onderscheiding tusschen geheel zinneloozen, en zinneloozen of g'edeeltehjk zinneloozen, Ondertusschen is geheel zinneloos eene vreemde pleo-nasmus (bl. 72); men kan zeggen geheel, gedeeltelijk, krankzinnig ; maar men kan niet spreken van geheele of gedeeltelyke zusneloosheid. Krankzinnig is die krank of ziek is van geest of zinnen ; zinneloos is zonder zinnen, of die geen zinnen of verstand heeft.

De wet spreekt van ligcbaamskwalen, welke op de ziel eenen aanmerkelyken invloed hekken Maar welke zijn die kwalen ? welke is die aanmerkelijke invloed ? wat is het (waarover de wet later spreekt) groote onnozelheid, die NB. toch nog niet alle toerekenbaarheid uitsluit? — De wel blijft op alle deze vragen het antwoord schuldig,

en zij zegt dus eigenlijk niets, hoe vele woorden zij ook gebruikt (bl. 73).

Men denke niet dat dit enkel woorden-vitlerij is; op bl. 75—77 worden met veel juistheid de nadeclige gevolgen aangewezen dezer onwetenschappelijke en verwarde terminologie der wet, en op bl. 83—93 nog eens aangedrongen op het verkeerde der onderscheiding tusschen ge/iee/e en gedeeltelijke zinnelooiheid (ook al stelt men daarvoor in de plaats, wat er eigenlijk staan moest, kratik2innigheid'), en dat wel op geneeskundige gronden, waarover ik mij geen oordeel durf aanmatigen, maar die mij toch zeer aannemelijk voorkomen; die onderscheiding is daarom verkeerd, zeggen de schrijvers, vermits eene daad in gedeeltelijke krankzinnigheid gepleegd, in het algemeen noch toerekenbaar noch ontoerekenbaar is, maar alles daarbij afhangt van individuele omstandigheden. Men vindt dan op bl. 88—93 eene treffende en schoone beschrijving der zoogenaamde melanckolica relig^iosa.

Wat had de wet moeten geven, in plaats van alle die woorden zonder zin? Twee wegen stonden open; öf eene naauwkeurige opsomming van alle die zlektevormen, die de toerekenbaarheid uitsluiten, óf eene algemeene aanwijzing , die alle de bijzondere gevallen, welke de praktijk kan aanbieden, omvat. De schrijvers kiezen dit laatste (bl. 77—82) ; en ik geloof te regt. Specialiseren is altijd gevaarlijk in de wet, als het aankomt op de toepassing van een algemeen beginsel; het is dit des te meer, waar de wetgever en de regter vooral zelf niet juist oordeelen kan, maar de voorlichting van anderen behoeft.

Ten slotte meenen de schrijvers (bl. 94—105) nog het bewijs hunner beide stellingen te vinden in de bepaling van art 3 B. W. Bij die gelegenheid wordt in het breede behandeld de leer der viabiliteit, en het onderscheid tusschen vrucht en kinds-leoen.

Wat valt er nu omtrent dit alles te zeggen? Ik kan

— 276 —

aan de schrijvers het grootste gedeelte hunner aanmerkingen toegeven ; maar ik zou het niettemin ernstig betwijfelen, of zij daardoor wel het bewijs hunner stellingen geleverd hebben. Er mag uit volgen, en dit volgt er zeker uit, dat de drie wetsbepalingen, welke zij behandelen, verkeerd zijn; maar de gebreken in de wet, zoo algemeen als zij er zich over beklagen, zijn er niet mede bewezen. Die aan de wet zulke algemeene beschuldigingen te laste legt, die zich beklaagt over zulke algemeen verkeerde hoofdbeginselen, kan, geloof ik, niet volstaan met zich te beroepen op enkele geïsoleerde gevallen, die wel kunnen gelden als voorbeelden, doch niet als bewyg.

Beter volgehouden en geregtvaardigd komt mij de grief voor, welke de schrijvers zeggen te hebben tegen het Wetb. van Strafv., hetwelk, naar hun oordeel, het bij de behandeling van geregtelijk-geneeskundige onderwerpen , heeft laten ontbreken aan de vereischte waarborgen. Men vindt dit betoogd op bl. 106—116, in eene doorloopcndc critiek der artt. 49, 50, 51, 54 en 98. Het komt hierop neder : de keuze der geregtelijk-geneeskundigen wordt geheel overgelaten aan de ambtenaren met de instructie belast, die echter noch hunne geschiktheid noch hunne kundigheden kunnen beoor-deelcn , terwijl de betere bepalingen van het besluit van 15 Julij, 1818 (vreemd genoeg!) nooit zijn in werking gebragt; het ontbreekt daarenboven aan alle voorschriften omtrent inrigting en inhoud der vi^a reperla ; en de geheele wet behelst niets omtrent een toch zoo dikwijls noodzakelijk geneeskundig onderzoek naar den zielstoestand van den persoon des beklaagden.