Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertoriuiTi.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek

• • nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • nbsp;nbsp;nbsp;the spine

• • nbsp;nbsp;nbsp;the head edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the back board

*?'i'«

quot;''VAn

MARSILII FICINI

FLORENTIN! MEDICI itt^philofophicclcbcrrimii de VUa hbri très,recens ùm d mendis fitu^ uindiciti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

lt;tv O R v M

Trimm,de Studioforumfanitute tuenda.

Secundus,de Vitd producendu.

Tertius,de Vitu coelitus compurundu.

Tiufdem Apologia,

HIS ACCESSIT

Tpidemiuru antidotm, tutela quot^ borne ualetudinis cotineitf,eodem autore.

Çum noua omnium rerum at^ue weum indicé.

ÔENERE ET VIRTVTE IVXTÄ nobiliiUujlriq;Domino RENHARDO i Comiti Lmingenfi ne Vuejlerburg, Andrew Ltennius S.

^ ^ V M ituUmn genus hommum, uia ! ta nedum fand,uerum z^ longa fit di ^ J^i è^quot;^ i‘*^^ literarum fiudiofi, ut qui ex optimoru/m placitis autoram fbi fr^i beneprudenterq; uiucndi normam pa rtirint,reliquis quot^^ rerum publicarum futuris admu niflrdtoribus, earn ceu per manus tradere, z^ iuuenti animis pofint injlillare: tarnen nefcio quofïto fiue era rore id fat, ut ij cateris breuiorem fortiantur uit am, multi jup er files ualetudinarij degant tarnen : plures fanitatis fua negUgëtia Ki/u Tr^ïû'^d, utubiuis ii nebis acceptum refirrifcilius patiar, quam m deoi culpam refndiypro ipfs cum Homero inquienst n Ttémt^oiop lt;/lbujn Siss H^Óhl aliióaiV'Tcu.

Ef lipicup yi^ epccai KStKtppSj^ou^oi Jî Ö djani

Kuic errori^generofe Cornes,ßale mederipo^e,oliin te mthi dicere meminiyadqi id operæ turn primum me deßinArM. Quuucroneedumurgerecejjes,id^ÿnon tuifolum, ueruetiam omniu ßudioforu nomine, hanc tue proutneiam capere uelis ,age libuit huic utili impe no morem gerere. Et quod omnibus modis contendis, M me indicé, fiudiolorum (on[ul(wm fut faluMttü»

Ki

ANDRE AE LEEN NIT tîu[ce rà^uandoquidem ita uis,aHionem fufcipio. lî cme libor nos diu fuisq; exercuit. Uxcuffa tandem profeßionis noßr£ libeÜorum quantulacunej; fupetlei. dile, hos tibi deligo Karfdij Vicini de Vita triplid li bros. Autor proßfio mihi uißus, iudicio tuo am non indignas, e:y qui multorü teratur manibus ßudioford peraccomodus, ß à blattis tineisq- liber, emaculatior proJeat in lucem. Quæenim dus autoris inpublicu/m hucufque ßiarfa pant exemplaria,adeà mendis reßrta funt,ut eoru qu£ bene fcriptj,nullus propemodum ßt ußus. Nos fecusdanti uiri lucubrationes à carcinoma* tis liberr^iin publiai edendas curauiße,tequus Ledor ßxde deprehendet. Porro hoe opere tibi concUiandOt non eß quod uehementer anxij ßmus,qiMim id eptßo* laris nonßrat angußia, V res Marn a-ixurf/ju xù^ Aà. MarßUj iudicio amplißimo, Angelus PoUtianut inquiti ceu Orphei cithara Eurydicendta iiïius, Pla* tonicarn ftpientiam ab mßris reuocatam. Demum il» lius laudes hoc dißicho efl executus: Mores, Ingenium,Mufas ,fophiamq; ßtpremam

Vis uno dicam nomine, MarßUus.

is ea qu£ iugi literarum cognitionc,mprobis fudori* bus,longa £ui prudentia experiential adfecutus,Me dicin£ h£c pr£cepta ßudioßs maxime ßalubria, hoc exiguo ßißcc ßc appoßtc iunxit atq^ fadere nexuit, ut dubites (remßxius £ßimans)num maiore idßeripo* tueritfolertia.Triflriam tiit£ projßiciens tribus hißce libeüii

EPIST. NVNCVPATORIA» hbeUiSiqutmquiimfmgulisfeorfuinzrfineaUero fuut mAnedt honos, itu turnen alter altcruu partes tuendat fufdpit, ut jjg.p.«)(i^M TK^vóvH nfce^ilvÄtü maa gw t«tum ^lerityCfuAm horum compagem at^uefocie» tatii nodum difjoluiffe. Hw accedit, De pafm graffantibui morbis,Liber non minus quam cceteri ba nlt;e tuende ualetudini utilis, quem nos addendum cen» fuimus ueluti du^riym,ueriti ne quod tUe tanta indu firia orbi confulens,mmediuprotulerit,tempus edax rerwm,abforberet, Quantum uero nobis exantlatum fit uigiliarÜ m hoc autore prijiinæ dignùati rc^ituen* do,dicere fuperfedeo.Quibus carcinomatis atq; uomi cis cicatrices mduxermus, is facile peï^iciet,qui no» fra ueteribus efl collaturus,quem penes iudiciü e/îo. lUu^irifime Cornes, tu non modo dignus cui bas dedi» cem opellits occurrijii, fed plane uifiis es aptus, ut qui fimul ubi nadus aliquid odj fueris^d libcter te i« cii« gencrw ledione omne pofiturum, compertu babeam. id uero ipfum in literis pr lt;eflits,utfi quis poUtiori bu» manitatifÎMeat, ab eo tibi uere gratulandum exi^U inem.Texerem bic tuarum nirtutum fùfiorem cataloa gum, nifi tecum agerem, qui feiam immoderatioris te lauiiscontemptorem, Greffe bonus potins quàm ui» deri mouis. Mibi autem uolupe efi,quu me tanti abs te fieri perf]^iciam,ut tua bumanitate non modo ad ditto ra conanti addas animum, uerumeliam nihil tale pro meritummagnificentMtuaiuues. sdo equidemnihil

EPIST. NVNCVPATORÎÂf h me effe eiufnwdi, quad te Hiii generofitate atque die gmtate uirum, ad amidtiam meam expetendam addu ceredebuerit ; non tarnen omittere po^um, quin ijla tuo uel beneuolenti£ uel iudictj tejlimonio deleter plu rimum, cr de eo etiam tibi grattas agam immortelles. Ex bac reßcile quoque inteüigo,quàm nonßm expe» fbitioni de me tU£ rej^onfurus. Cui tarnen, utiitérât fatis à nobis quoq;ßet modo,ß uelperpétua grati ani ml memoria, uel uüo ftudiorum noßrorum ßuilu tea ßimonij tui laudem fußinere atque tuen potero. ‘

Valeßlixßudioforum fAeexnas, z^ banc noßramopeUam boni conßule.

INDEX TOTIVS HVIVS

ENCHIRIDII NOWS*

Cidactjlypti ca confortant

flomachu.z6 j Aegrotantis amor ßdcsg; , ergd medicum plurimu . • confirt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loy

Aeris tledio id uitæ Ion» gitudinem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

Aer temperate [erewaefi findiofis ufui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

AërÀSoktenMtur, \6

Aër nodurnut uitiind. 6 6

Aër qiulis anibiës talis in nohii auditf^iritui. 9^

Aëref^^irituinniriri. 9 y Aër pracipwim altérant corpus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ó

Aër nodumus f^iritibus inimicus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui

Aër uenenofus, quornodo accipiendwn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;165

Aëre puro pc^is non con» ^fßit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zjz

Aetatcf quinque. gj Astiti cuiUbet iuxtlt;t Ln»

« 4

INDEX

Atr£ bills quiUliisCrre« )nedi4. i5'i4 AtrÂbilédugentia.zi.^ei AurulouiorSoUattlnc» re. 185

AurucffcSolifimile. 119 Aurijhcultates. 7140* Auripoteibilisdefcriptio. gt;nbsp;Auri potabilisfo (71.301 eiendi normA. Ibidem Aurord ^ludijs dmicd.16.

Autoribtislegendis (17 bord dccomodd. 19 ’ BAIneundiopporlu» nitds qux potior.

'Bezodrldpides, (148 mortis liberdtores. zyz Boli Armeni inpefie ufus-506

CAloris dd bumoret lëperdturd.yo.yt Cdloris ndturdUs pdbulü. Cdnideinon omnb (49 bus idem tempus. 90 Cdnoru inimienibus or* tUS.$O _ .

Cdnisrdbidimorfuscw4

« T

INDEX

E X

Cœlc/îi potejldtc et radia

rum uiribut imagines pu tanturuimfortiri. 177 Cœlo nihil temperantiia 'mmnndo, 80

C cena, fumptd,hora und uigUiæfatejl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z6

Cogitatio mtentdi cauen» da. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

Coitus ^iritus exhaurit fabules t ZJ catera eiw mald. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

Coitus d cibo protinus di gejiionem mpedit. si Coitus epilepfi£ ffecies-165

CoitiM comitidU fimilis,--Hippocratis fentëUd.i^ Colores potentes qui- is^ Color uiridis temperatifi mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80

Color uirid'is ßuet uifum. Co^dio duratd. 71 (79 Confortdtiud ^udiofs m» ce^arid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

CoraHoroMiMK. 160 Cordidlid fmendis fenib.

^9

index

68.

INDEX

INDEX

INDEX

INDEX

lAedicinf fingulis mébtns cojirentes er jpiritibus, Uiedicime déris (ij.ii exce^um teper antes. z4gt; tüedicinlt;e [enum. 85-91 Medicina magica profe» nibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102 Medicina liquidlt;e. ^j Medicinam purgatoriani quando ^ivmere expedite.

Medicina: contra 049 pituitam. 28.29

Melancbolia duplex, g Melancholicumfàcientia, Melancboliao-pi» (y.6 tuita abadare ^udiofos» r,6.-7

Melacholicifiunt literati muUis de cauÇis. y,6.7 Melancbolicos ingenious eße.y.s.is.ii

Melancbolici ,plurimmn cotemplationibus dediti.

Melancbolia tempe Ç6.7 rata,uino fimilis. 11 Meldncboliie aquabilitas.

Melancboliaadut (9,10

ft

INDEX

INDEX

Olympic Mdgtts coM''

' PlotinS Rotn^ dif^nü J futs ipfiM telisconjb^idi fßi9

Opportunitcu Iduddtd.

Ordtioni mdgndm (165 uim meße. 14

Oui uiteUut funguinem re pdrdt. 60 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(óo

OuijicuUdi ex Auicennd, PAeonidcomiüdliex fud uirtute occults mederi. 160 Ocwlis gratd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80 nbsp;Pd«« eßo duplus dd oudt Oculorum cdligdntiu me» nbsp;nbsp;nbsp;triplus dd carnet. 61 drlic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50 nbsp;Pdntdur£ muentor Apol

Odores^mturecrednt. nbsp;nbsp;nbsp;Ionita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171

94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(94 Pdntdurdomniuinfeld» Odore folo quofdd uiuere.. nbsp;nbsp;pidum uires cotinet.170

Odor nutriënt. 98 Parcietret. loj Odor uini ante omnet nu» Pelles t«tlpiït Medici uea tnt. {)9 (les. 24 tant, agnindi uero pro*

Odores meldnchoUcis uti bdnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;250

Odoribiafuduibiaz^cds PentaphyUiuiret. 16t lidautendu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65 Pefiafigna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zyy

Oleum de fcorpionibut co Peß« uniuerfdlis ZT para ficiendinoruM, nbsp;nbsp;iSi ttculdiiscdufu:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijl

INDEX

INDEX

INDEX

INDEX

Senum purgitioei. 91 Senes à Planetw acapiant admimcula adomnia mè bra^uendi. 76.77 Senum con^ibulatio fub Veuere. 78.79 Senu naiuram non e^e d» borum pondéré fitigan dam. 77

Senedutem uino moUiri Platoniifententia- 64 Seneduti amicte medici* n£. 67.6%

Senedutem remorantia. 66.67.63

Senedutem praproper^ adfcruntVeniKet Satur niK,Z7 quomodo. 90 Scptemmodifuperos con dliandi. 214.nT SeptenarijuiU Çmgulhpe riculoji. 102.10; Septimo quolibet anno ui t£ impendent difcrimi* »A. ic;

Signa ex Solis communia nereddiuiuidiora. içj A 4

INDEX

INDEX

derundum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113!

SteUdru uigor quando nu, ximus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189

SteUdris herbieficultds. Stomdchimedici (168

«lt;c.5i.7ö

Stomdcbodmicft. 29

Stomdebi debilis dUmena td.60

Stomdehi fimentd extrin fiecus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26

Stomdehus [omno fiuetur.

Stomdeho imbeciUo (17 cduendd. zy.ió

Stomdehi curd. ly.ió Studij filiciter perdgendi rdtiones. iy.16

Studij hord dptißima. 19 Studioforü eibi conuenien tes.11.21

Studioßorüpefiis comma« nis. 29

StudioJi quo ui£hi regent di. 15

Studiofu fiigiendd. 49

StudioJis utrinque pericut

U. 49

INDEX

INDEX

Venerisgrutid quornoda - concilietur. 119

Verbd mdgndm uim circa imdgines habere. io6 Verboruw dtq; edntus po \ tentid. Z06.10J

Vcjilt;e dcie templum in ur bium medio conjlrudü» »78

Vf/les mfè^s utentem po^e injicere,drgumen to[untlcdbies dtqueiet prd. 350

Vidus ednidei uitdnda. 79

Vigilia immoderdherea medid. 41-41

Vigilid nodurnd ingenio obe^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïr.i6.z:xc..

Vigilid nodurnd digejlio niincomoddt. ^5

V mum humedat cz pc» 84 ' cut 155 Vmicldripotentid. 25 ViftHiM rubeum dlbo præ jirendimi. 26

Vwiwfiw moderato. 25

INDEX

FINIS»

MÄRSILIIFICINI FLOREN tini in libru de Vita ,lt;id magnttnimü Laurentiu M.edicen pdtri£ lcruAtorcm,E.pi^oli dcdiccUorU.

A C C H V M Poèt^fummîtant tißitem facerdotÜ,bis natumcanut. Porte ßgnißcantes ,ucl futuru facer* f^. dotemßatim initiatum,oportere re» ^' näfei : Vel perßm tandem facerdo» tis mentem deo penittu ebriam,iam uideri remtä.Aut forfan humiUorefenfu, uinum Bacchi germen genera rifemelinuitequafi Scmele, miturisfub Phaeborace mis: regenerarirurfumpoßipfam uindemiaßdmen in fuo uafe tiin'.vm,uelM in louis famoremeru. Sedde facris in præfentia myjlerijs no eßloquendü, ubi mox phyfica potius ope languentibus opitulaturifumtu. Hec agendumßylo grauitatis feruo,fed libero potins er iocofo, poßquä à Libero pâtrenefcio quomodoßa tim exorfi fumas.Et rede inquä nefcio quomodo^n^m ^rtè prudentior aliquis aPhaebo medicorum primot potius quam à Baccho medicinamaußicatus ejfet. Q^id uero i Si quod non uanum omen fit in ore nunc fortequadäproßrente Bacchum. Hicenimalmo quo dam uino fecuntateq; Utifima^falubrius ßrte mede» tur,quàmherbisiüefuiscarminibusß Phoebus.Quo cunq; uero fenfu uel iüa uel hac acceperis, dux lüe fa* cerdotum Bacchus,geminasquafi matres habuißeßr

tut,

MARS» FlC. EPISTOLA*

tur. Kelchifedcch Autemfummui idc [acerdof, uium «ix matrem, mum uix pitrem habuit, £gofacerdos minmMypitrei hahui dttos,îicinü medicum,Cofmü Medicert-Ex ido lutM fumtCxijiorcnAttM. lüequidë me Galeno, turn medico, turn Platonico comendmit: bic autem di»i«o confecranit me Platoni-Et bicßmilw ter atq; ide Marpliwn medico dejlinduit-.Galenui gut dem corporu, Plato «ero medicitt Animorum. lAndiu igitur fub Pldtone fulutArem Animorü exercui medici nAm, quando poß librorum omnium ciiw mterpretA» tionem, mox decern Atq; o£h de Animorum immartA» Iitate libros ,cr teternA jèlicÜAte compofui ,itA pro uit ribi« pAtrimeo Medici futisfreiem.Medico uero pAtri fatM deiaceps freiendum putum ,librum De literAtoru luktudme ewAndA copofri. DeßderAbAnt pnetereA poßhxchomines literAti,non tAntumbene quAndoc^i UAlere,frdetifi bene dientet ,diu uiuere. Hii ergo de« inde libru De uitA longA dedi. DißidebAnt AUtem me» dicinis Atque remedifr m re tanta terrenk : Adiunxi 11 brum De Mita,turn ualida ,tum longA coelitm compa« rAndA,ut ex ipfr mundi corpore uiuo,uitA queedAm ue getior in corpm noßrum quAß quoddum mundi ment brummelut ex uite propAgAretur. Hls uero tu medi» cime libres ignofre precor mdulgentißime LaMrcnti,ß dum medic«« eße uolo, nefcio quomodo etidm nolem fum etji no bonwi fa’pe poeta.Namez Pboeli««idem cß medidnie repertor, poëftsq^ mAgißer,uitAmqi tdc

MARS» FIC EPISTOLÄ» luim nobK non tarn per herbei quim per cithuri an tumq; largitur. ïpfa quinetiü Venin apud Ajîrologos IJluficwm teque parit cr Medicum. Sed hadenm dwm literatorum duiumq; fimilium uit£ curiofim confulot libroru meorum falutem negligo, quandiu inter fe pa tioreHefeiunHos. Quamobrein ineosnuneprimu/nt piui,m corpm anum copulo. Cuim artubm in unant firmam iam copadis, uita protinuf adfit. Non potejl autem hoe optuphyficumdd quafi corput meum, uia tam accipere niß mea. Biufmodi uero uita ex mea dun taxai pendet anima. Kiec autem iandiu penes te ma« gnanime Laurenti mi patroneuiuit, in eaprafertim ampUßimaru ledium tuarum parte,ubi una cum Pla« tone,noßriim illud deanimorumimmortaUtate fer« uaturopmtuo iampridemnomini dedicatum.Atam« mus iße meus,etß in beata quadam quafi patria penes te uitam agit, ueruntamen quod e:^ Theologiuoluntt inquietus eß interea,donec opus idphypeum tanquam faum corpus accipiat. Accipeigitur optime Laurenti poß idos de Anima, hos etiam de corpore libros, eo« demqi afflatu, quo er lUis dudum, jiliciter his ajßira-ita enim er corpus hoc fub tuo jßiritu, per fuam uiuet anima,er anima uieißim noßra cum iam fuo corpore in tuislaribus con quicfeet.

MARSILH FICINI

FLORENTIN! MEDICI ATQyE phUoIbphi celehemmhde Studiofortimftl* nitate tuenda,fiue eorum qui Uterit operant nauant^bona ualetu» dine conferuanda»

LIBER PRIMVS«

OE NOVEM STVDIOSORVM DVCIBVS. CAP. i

|j Vicun^^iteriUudalj^ertmi r arduumqi et longwm ingre I diuntur, quod quidem uix tandem ad excelfum none Mufaru templu aßiduo la j! bore perducit,noué omni» \ no itinerii huiut ducibut in digere uidentur:Qjiorumprimi quidem tres in ceeïo» tres fequentes in animo,poßremi tres in terra, nos du» cmt,Principio,inccelo l^ercuriui,utinueßigädo Ktt farum iter aggrediamur,uel impeUit uel adhortaturz

ftquidem Mercurio tributen ejl inuejligationis omnis officium.'Deinde Pheebus ipfe,et quterentes animos et res quafitasß^lendore uberrimo fu iüußrat,ut perlai cue quod quærebatur,à nobis inuèniatur-Accedit gra tiofißinui, Venm, Gratiaru mater,atqs lt;ilmis omnino Utis'^ radijs [uiSirem omnem adeo condit et omat^ut

ï DE STVDIOSORVM

quicquid (^ injli^antc ï.ïercurio quafitum (uit, lt;ƒ tnonjïrante Phabo iam crat inuentum, mirifica qud^ dam z^ falutari ucnuflate Ventris circum(ufam-,deie* det femper ©- profit. Sequumtur tres itineris huius du ces ut animo,uidehcet uoltmlM ardeni amp;nbsp;fabiiis,dcit tnenmgenij, memorie lenax- Tres in terra pofremi funl,prudentifimiK pdterßmihäs,probatißimus pruc ceptpr,ttiedicm peritißimus. Abfc^ his nouent ducibus nemoddipfum nouent Utufarum tcmplum peruenire uel potiiit,uel poterit unquam. C letcros quidem ducef db initio nobis pr^ecipue Deus omnipotés naturaq^ tri luerHt,tres uero pofremos noßra ddhibet diligentia-Sed preecepta oßieiuq- quæ ddpdtremßmiHäs ,etqu£ ad pr,eceptorem circa Uterarum ßudia pertinent,ant tiquiplures fapientesq^ traflauerunt, pr-ecipue Plata naßer,er fæpe alias,er m libris de repub. ac de legit ins diligentißime. Deinde Arißoteles in Politicis,Pltt tarchus quoq; er Qjimtilianus egregie. Solus dutem literarumßudiofis hadenus deeß medicus aliquis, qui manum euntibus porrigat,falHtaribusq; confilijs dt^ medicinis adiuuet eos, quos neq; c(xlum,ncq- animuSt neque paterfamilias preceptor ne deßituit.Ego igituf fortem eorum labonoßßimam mtferatits,qui difficile, tAincruce minuentis neruos,iteragunt,primus tanqui medicM debilibus ctualetudinarijs adfum, fed utinani facultate tam intégra,quarn propitia uoluntatc. Sur» gicciamadolefccnteiiDcQ dwe diacres t Surgite iwtef nes,atlt;^

SANITATE TVENDÄ LIB. T ■gt; ita,titele uiri^qaos ardentim ^ïmeruæ (iudiü nimiu/nt tmruat: fi^ccedite lihenter ad modicum ,qui nabis ad in flituti ucjlripcrfrélioncm, monjirante Deo atlt;^i jiueit tCiConliUa remedia^i [alutaria largitur.

Quamdiligens habendacura fit cerebri,cor» dis,^omachi,crJlgt;iritns. Cap. II

PRindpia quantam curfores crurium, athlet^é brachiorui tJiufici uocis curam habere falentt fantam faltem literaru jiudiofos cerebri,et cordis, ia» tinorisq; Or jlomachioportethabere ratiané: imo ut ra tanto maiarem,quantQ et membra hi£cprtejlanti9 ra quam iUa fmt, e^- ij fequentius atq^ ad potiora hi$ membris,q lUi iHis utU'itur.Pr£terea folers qmUbet ar tifeKmlttumèta lua diligentißime curat: peniciUot pi fior, maUeos incudesq- fiber £rariiu, miles equal er arma,uenator canes er aues,citharam dthar ci dus,et fuaquifq^ßimiliter.Soliuero tA.ußarumfacerdotes,lbli fummi boni ueritatisq^ uenatores,ti negligentes(proh neßs)tamqi mßrtunati funt,ut mßrumentu lüud, qua mundu umuerfum metiri quodammodo et capere paßt funt,negligerepcnitus uidentur.lnßrumentu eiufmodi ffiritus ipßeeß,quiapud medicos lupor quida fangui nis, purus,fubtilis, calidiK,er lucides defnitur. Atefj ab ipfo cordis ealore, ex Çubtiliori fanguine procréa» fus uolatad ccrebrumabiq;animus ipfo ad fenfes tam •»tenorej quam exteriores exenendos aßidue utuur,

A i

4- DE STVDIOSORVM

Quamobrem fanguif j^iritui lèruit,f]^iritiK fenfibtüf [enfus dm^i riitioni. Sanguis autem à uirtutc nature* li,qult;e in iocinore ftomachoq-, uigct,eflicitur.Tenuißi ma fanguitus panfluit in cordis ßntem,ubi uitalis ui» get uirtus. ïnde creati jj^iritus ccrdrhcrCut ita dixe» rim) Paradisarces afcendunt ; I« quibus animalis, ii efl,flnticndi mouendiq^ uis dominâturdtaq; talisplu» rimum flrmè contemplatio efl,quale fenfus ipflus ob» fcquiu/m.Talis autem fenfus,qualis et ffliritus: ffliritiK uero talis,qualis et fanguis:zy tres lUx uires quas dixi mus,naturalis fcilicet,uitalis,et animalis,tales,ut funt à quibus, per quas, in quibus ffintus ipfi condpiuni tur,nafctintur,atqi ßuentur,

iJteratos pituite er atre bili obno* xioseffe. Cap. III

Non folum uero membra iüa, uiresq^er fl^in» tus,homines Uterarum cupidi curare diligent tiflime debent,uerametiam pituitam femper z^ atraiH lilem, non aliter quam nauigantes Scyüam atq; Öi ribdim, cautiflime deuitare iubentur. Onantum enitti reliquo corpore ociofi funt, tantum cerebro ac menU negociofi. ïnde pituitam,quod Greci phlegm a : hint iitram bilem, quamijdemmelancholiam uocant,gi* gnere compellutur. ïlla quidem mgeniumfepe obtuH dit er fu^ocat, hec uerofinimium abwtdauerit fla» grauerituct afiduacuracrebrisq deUramentis uexal iinimiM

SANITATE TVENDA LIB. I $ MttimtHH iuiicmmcii perturbât : ut non immerito did po^itylùtmtos ßrepriccipue ftinos,nifi pituitlt;tmole fin effet: er hetißimos fetpientißimofe^i omnium, nfft bilis lt;itrte uitio uel moerore fiepe,uel mterdum defipe vecogerentur.

Q^ot fwt cuufe ,qui6iM literdti mehncho« lici fint, uel funt. nbsp;nbsp;nbsp;cap. 1111

VT autem literdtifint meïnncboliditres potifi» mum edufdruffedes famp;ciunt: Pnmlt;t cakjlw» feenndd ndturdUs,tertid eß buntstw. CakflKj^uoa «um Mercwiiw, ^«i «t doHrintK mueffgemus mui* tdt,et SdturmK,^^ eff eit ut in dodrinis mueffgundüs per feuer emui^muentMC[j feruemus,figidi (juoddmmo do ficd^ db Aferonomis effe duuntur.uel ft forte Mer curius non fit figidus » fit tdmen fepe Solw propinqui tdte fKciffmus,qudUs eflndturddpud medicos meldn cboiicdiedndemc^i ndturd t^ercuriui ipfe et Sdtumu^ liter druffidiofis ,eorwm feddtoribM impertiunt db initio,dc ferudnt Mgent'q; quotidic. N^turulw dutent cdufd effe uidetur,^uod ddfeientids prefertim diffci» les confelt;^uenddis,neceffe efi unimum db extemis dd in ternd,tdntiudm d circimfreiitid qudddm dd centrum fefe recipere, dte^i dum ffeculdtur in ipfo («t itd dixe* rim) hominiscentro fidbiUfimepermdnere. Adeen» trum uero d circumfirentid fe coUigere, figié^i in een» fro,maxime tcrrie ippiM eft propri«,f«i t^uidem dtm A 5

er DE STVDIOSORVM

Illis perfimiUs eft. igitur atm bilis animü, utfe^col Ugat in unum,lt;^ ftftat in uno contempleturci;,aftidue prouocat. Atej; ipfa mundi centra fimilis, ad centrum rerurn ftngularum cogit inueftigandum, euebitéi; ai filtiftima guæq- comprehendenda:quandoquidem ewm Saturno maxime congruit altiftimo planetarum-Con templatia quoq; ipfa uieißim aßidua quada coUcdiot ne er qua ft. compreßionematuram atr^ bill perftima lern cotrahit. Humana uero ea ex nabis caufta eft.Qjta niamftequens agit atio mentis, cerebrum uehementef exiccat : igitur humare magna ex parte canftumpto (quad calaris naturaUs pabulum eft)calarquoq; plu» rimum ftolet extingtii,unde natura cerebri fticca frigid daq- euadit,qult;e quidem terreftris et melanchalica qui litas nominatur. Pneterea ab fiequentißimum inquia fitianis matum,ftftiritus qmq; mati continué reftolusma tur: Keftolutos autem ftiiritus,exfubtiliore fanguint inftaurarineceftariumeft. Quapropterfubtilioribut clarioribusq; fanguinis partibus fiepe conftumptis, rea iiquus fanguis necejfario denftis redditur er ftccus eJ ater.Accedit ad hiec,quodnatura m contemplatione, cerebra prorfus cordiqfmtenta,ftomachu heparq;d( ftituit.Qjtare alimentis priefertim uel uberioribus uel durionbus male concoäis, fanguis indeft-igidus craft fusq; er niger efticitur. Demum nimia membrorum acio neq; fuperftua excernuntur, neqiglutinoft,tenaa fChfifiq; uapores €xhalant.lilt;ec omina melancboU* cum

SANITATE TVENDA LIB. Ï 7 cm ßuntum, mœ/lumq; er pauidum animum c^d re [aient. Sieiuidem ïnteriores tenebræ muUomagis^ txteriores,moerore occupant Mimü atc^i terrent. Maa xime nero Uteratoruin omnium hi atra bile premun» tur,lt;jui{edulo philosophic [iudio dediti,mentem d cor pore rebus^icorpereii feuocant,tncorporeiic^icüiun» gunf. turn quia dijjïcihiw admodum opM maiori qua» que indigct menUi mtentione, turn quia quatenm men tem mcorporce ueritaii comungunt,eatcnult; à corpc.« rediSungere compeüuntur.Hinc corpus coïKin non» nunquum, quaji jemianimumredditur atq^ meldticljo lic«m. Qnod ijMidcm Plato noßer i« Timx'o fignifr» cutidiceni^animumdwna fcpi^me zy mtenÇi^ime contemplatem,alimcntiieMSmodiade(gt;adolefcerepo» tentemqi euadere, utcorpw fuum (upra quam nAturn corpoi ii patiatur exuperet,ipSumqi uehementioribui agitatiombut fuii aliquando uel ejfwgidt quodaintno« dojMcI notin»«^«4)« qMtiJi diJJoUcre itideatur.

C«r mehncbolici ingeniop pnt,e7 qui borum Jint etufmodi, autSeews.

Caput V

H^denut quam ob cauSam MuSarum facerdotet melancholiciuel[int ab inuio,uelHudio fiant, rationibui primo calejhbM^fiecundo natMralibws,tcr tio bumanis oßc«dij]c pt [atis .Q«od t^wdem cS)ïrmlt;tt in Itbroprobkmdin Aripotek»; Omnes emm, mquit» A4

B DE STVDIOSORVM

viros in ^Uduis ßcultate pr^ßates melanchoUcos exit tiffe- Q:B‘i ™ ^^ Pldtonicü lüud quod m libro de feien tia fcribitur,confirmauit : ingeniofos uidelicetpluri» mum condtatos füriofos^effefolerc.Democritui qua que nutlos, inquit,uiros ingenio m^gnos, prêter lüos qui furore quodant perciti funt,efjeMtquam poffe, Quod quidem Plato nofter in Pheedro probare uide tur, dicens poëlicas fores frußra abfq; furorepulfard Etfi diuinwm furore bic forte mteUigi stuit,tarnen neq; furor eiufmodi apud pbyficos,alijs unquam ullis,pr£ ter quam melanchoUds mcitatur. Deinceps ueroaßi^ gnand^à nobis rationes funt, quare Denwerittu er Plato er Ariftoteles afferaat,melancholicos nonuUos interdum adeo ingenio cunflos cxcellere,ut non humtt ni,fcddiuini potiusuideantur. Aßeuerantid Demot critui,Plato et Arifioteles abfq; dubio:rationem uero tant£ rei baud fatis explicare uidentur. Audendtim ta Duplex me men(monßranteDeo)caufas indagarc. KelancboUa Unebolia. ^j^ ^^ ^^^^ bilis)eß duplex: Altera quidem naturaUs

4 medicis appcUatur,altera uero adußione contingit, Piaturalis iüa ntbil eßaliud, quam denßor quadam ficciorq^ pars fanguinis. Adußa uero in ßecies quaa tuordißribuitur-Aut enim naturalis melancboliee ,aut fanguinis purioris, aut bilis,aut falfe pituita combat ßione concipitur.ClUfcunq; adußione nafcitur,iudi^ do er fapientia nocet^: nempe dam bumor lüe accen* 4itur at(^ ardet,codtatos ßrentesqi fàcercfoletiquatn Grad

SANITATE TVENDA LIB. I » Cr£ci Mdnwm nuncupAt,no$ uero jurorem. kt (luim do win extinguitur, fubtiUonbui cldWoribiwqj parti» bw refblutK^folacii replante ßiUgine tetra,fioUdos red dit (S' iiupidot ,(iuë habitum meUnchoUam propria amp;nbsp;amentiam uecordwm^j appellant. Sola igdur atrat biUi ilia c[uam diximm naturalem, ad iudicium nobis fapientiamc^ coducit. Ncqj tdinen femper.Sane p fold fit,atranimiwmdenfa(l; mole ob^fcalfpiritm,terret animim,obtunditvngeniu.Si uero pituittefimplicimi fceatur,quivmfrigidui obfliterit circu priecordia fan» guii,craffa quadam frigiditate fegnitiem adducit atlt;^ torporem, atc^^ utdsnfifm£ cuiufc^^materiie naturd t^^quado eiufmodi melancholia frigefcit,ad fwmmum frigiditatis intenditur. Qmo in fiatu nihil f^eratur,ti» mentur omnia, Udet coeliconuexa tueri, Si bilii atrd uel fimplex uel mixta putrcfcitiquartanam gignit fi» brem, lienis tumores, Zdf multageneris eiufdem. Vbi nimK exuberat,fiue fola fit,fiue coniimda pituit£,ffgt;i rin« craßiores facit atc^ frigidiores, cotinuo animum afficit tiedio,mentis adem hebetat, nee falit arcadico drewm précordia fanguis. Oportet autem atram bi» lem nc^j tam paucarn effe,ut fangum,bilis,zy f^iritus quafi f-eno careant : unde mflabile ingeniu labilemé^i memoriameffecontingat; Nc^jtam multa,utnimio pondère pr£grauati dormitare atq^ egere calcaribM uideamur. Promde neceffariwm e^, omnino earn effe. ^wad dus natura patitur,fnbtiltßimam, Sicnimte« A y

to DE STVDIOSDRVM

WKrff^ pro natufii fud WAxime fumt, potentßrptdH dh^; noxd etiain eße imltd,atqi etidm tantd ut aqui* re btlem faltem pondéré uideatur. Abiwdet igitur a» tra bilK ,pd tenuißimd : non edreat humore fubtiliorit pituitte dreumpfo, ne drefcdtprorfuidurtßimdCi; eud ddt.'üon tdmen mifcedturomnino pituite, prafertint uel pigidiori uel mult£,ne pigefedt : Sed bilt fangub nq; ddeo mifeedturyUt corpus unum conßeidtur ex tri btK,dupld fanguinis dd reliqud duo,pro portione com poßtwm.V bi odo fanguinis partes,dux bills,dux ite» rum dtrx bilis portiones exißdnt. Accenddtur dliqudn tulum d duobus illis dtrd bilis, decenfuq^ ßlgedt, non urdtur:ne,queinddinodu foletmdterid durior,dum ßr vet mmium, uebementius urat zr concitet : dum uero reßigefcit,ßmiliterßigefcatad fumtnum. Bilisenim dtrd ßrri inßar,qudndo ntultum ddßigus intenditur, ßiget ddfurnmum : quando contri dd calidu udlde dea clindt,cdlet dd fummum. üequemirumuideri debet atri bilem deeëdi po^è paie, dtq; dccenfdm uehemen tins urere. Siquidem uidemus cdlcem tüi ßmilem,dqud perßifdmßruereßdtim dtq- exurere.rdntÄ dd utrun que extremu melanchoUd uim hdbet,unitdte quadant fidbUis ßxxq; ndturx.Ç^ux quidem extremitds exte» ris humoribus non contmgit. Summe quidê cdlens fum mum prxßdt duddciam,imà ßrocitdtem:extreine uct ro ßigens,timorem ignduidmq; extremdm.Medijs ue 90 inter ßigut caloremq- grudibw dßßäd Udrie,dßid dus

SANITATE TVENDÄ LIE» I « fil« producit uariof, non aliter quàm merum,præci^ pue potens, bibentibM ad ebrietatem uel etiam paulà Überiui affidui injerre uarios folet. tgitur opportune temperata ßtatra bilis oportet.Qjiie quü ita modertt taeli,utdiximui,cr bili fanguiniqi permixta,quiaet natura ficca e^, e^ conditione quantum ipjiuinaturit patiturtewißima,fraie ab iH« accenditur,quia frlida eH atq^ tenAcißima : accent femel diutißime flagrat^ quia tenaaßmie ßccitatis unit ate potentißitnAeß,uet hementiui incale fat. Quemadmodum lignum in pa* leit frutraq; aecendatur,magii diutiwqi calent or lu* cent. Atqiä àdiuturno uehementiq^ calore, fùlgorin* geni,motMq;uehemcs etdiuturnw prefrcifcutur.iiuc tenditlUud HeracUti: Luxßecayamma ßapientißima»

Qjiopadoatra biliiingeniofot efßeiat. Cap. VI

QVæret ßrte quif^iam, quale ßt corpui illui humors eiußmodi ex tribw illw humonbiKt ta qua diximui proportione conßatum f Tale eßßr» mè colore,quale aurum effe uidemui,fed aliquantunt uergitad purpuram. Tàtquando tam naturali calore quam uel corporis uel antini motu accenditur f frrmè non aliter quam ignitü rubemq; aurum, purpureo mi Xtü calet zy lucet,atqj uelut iris trahit uarios ßagran te corde colores. Couard aliquis itcrum,quonam pa* fio humor eiußmodi condwat ingenio i Hempe jßiri*

n DE STVDIOSORVM tu^cxhoc humore creati,primo quidemfubtiles funt, non aliter quÀm aqua lUa quam zy Vitie, feu vith a» quam nommant et Ardentem,quoties ex craßiori me^ n,quadamad ignem deßiüatione,utßeri folct^expri mitur. Spiritui enim fub angußioribui atræ biln duf» modi compreßi meatibia» uehementiore ob unitatem cdloreymaxime tenuantur, perq; ardiores meatut ex preßi,fubtdioreserumpunt: deinde caUdioref fimiU* ter at^i eadem ratione lucidiores: tertio,motu agilef, adione uebementißimi : quarto,folidoßabiliq; huma re iugiter émanantes,adioni diutißimefertiiunt. Tali autem animus noßer obfequio ßetus indagatuehemen ter, per feuer at mueßigando diutius.facile qult;ecunqi inueßigauerit,muenit,clare perß^icit,fyncere dijudu cat,ac diu retinet iudicata. Adde quod quemadmodu/m infuperioribus ßgnißeauimus,animus inßrumeto ß* ue incitamento eiufmodi,quod centra mundi quodant modo congruit, atq^Cutita dixerim)m fuum centrum animum colligit,femper rerum omniumzy centra pe tit,etpenetraliapenetrat.Congruit infuper cumtJier curio atq^ Saturno: quorum alter omniu Planetarum altißimus,inueßigdntem euehit ad altißima. Urne phi lofophi ßngulares euadunt,prlt;efertim quumanimus ßc ab externis motibus atq^ corpore proprio feuoca» tus,zy quamproximus diuinis,diuinoruum inßrumen tumefßciatur.Vndediuinisinßuxibus oraculisq^ ex ' idtorepletus, noua quidam inußtataq;femper exco gitat

SANITATE TVENDA Liß. I igt; 2,itlt;ityO'fùturiiprlt;edicit.Qupdnon folam Democri» tus dte^ Plato dormant,fed etiarn Arifloteles in Pro# blematumlibro,Z3' AulcenMin Ubro i:iiuinorum,(3’ m Ubro de Anima conjitentur. C^uorftwi Ult;ec de atrœ bills humore tarn multa i Vt meminerimus, quant’am atra bills, imocandidabiUs eiufmodi quærenda iT nutrienda en tanquam optima,tantum iUam qu£cona tri fe babet,ut diximus ,tan(ptä pefimam effe uitan» dam. Adeo enm dira res eß, ut à malo damoncems impetus mnigdri Serapio dixerit, or Auicenna fa» piensnonnegauerit,

Q^int^i pradpue nudiofommhones,fcilicet Pi» tuita,Atrabilis,Coitus,Satietas,M.atutü‘ mtsfomnus. Cap. VII

VT autemredeamus illuc undeiamlongius di» grefifumus,longifima uiaefi qult;e ad uerita» tem fapientiamqi perducit,grauibus terræqi maris^ plena laboribua. Qjiicunq^igitur boe iter aggrediun tur,utpocta quifpiam diceret fiepe terra mar^peri clitantur. Siue enun mare nauigent,continué inter fiu -dus, id eß bunwres duos, pituitam fcilicet er noxiant iUam melancholia,quafi inter SeyUam ebaribdim^ iadantur: Siue terra (ut ita dixerm) iter agant, trut montra protmus fefe illis obijciumtiPrimum terrena 'Venus,fecundum Bacchus er Ceres,tertium nodur» Kit Hecate frequenter opponit. Ergp er Apollo ab t»

there, er i^eptunM ab æquore-, or 4 terra Kereuîei fepeuocandi, ut montra eiufmodi Paüadiinimicar iaculii Apollo transßgat, t^eptunw tridente domett elaua Hercules contundat er lacerct. Primum qui» dem monjlru ejl uenereus coitut,pr£fertimß uel pau lum uires excellent: fubito nanque exhaurit ^iritu^t pr^fertim fubtiliore5,cerebumqi débilitât, labeßdat fiomachumatqueprécordia, quo malo nihil ingenh aduerßasejfe potejl. Cur nam Hippocrates coitum comitiali morbo fimilemiudicauit^nifi quia meutern, qu£facra e(l perceUit,tantumq; obejl,ut Auicenna in libro de Animalibm dixerit : Si quid j^ermatis fupri quant natura toleret, coitu probaat, obeffe magls, ^ p quadragies tantundem [anguinis emanarit, ut non iniuria prilei M^ufas atq; Kmeruam uirgines e[feuoit luermt.Huc PlatonicumiUud j^e{lat,quum Veniit iAups minitaretur, mil facra uenerea colerent,fe con» tra lÜM fuum flitm armaturam.Relfonderunt Mto fe,Manko Venus, Marti taUa minitare: Tuus enint internos Cupido nonuolat. Denique natura nullum fenfumlongius quamtadumab intelligentia fegrega uit.Secundum monftrurn,eliuinicibiq;fatie tas. Quip pe fi uinum uel nimiim uel nimis calidum uehemensé^ fùerit,caput ipfom humoribus peßimisq; (umis implea bit. Mitto quod infanos facit ebrietas. Cibus uero ni^ muis,primum quidem ad fïomachwmkm ipfo coquen* do omne natur £ uim reuoeat, Ci^oft,ut capitifmui

• Ifeculationi'^

SANITATE TVENDA LIB. Ï ^ ^cttlationiquc intendere necjueitt. Deinde ineftecoa SM, multii tSquot; craßis uaporibta humorAMcy^ dciem mentKobtundit. c^metum fi ßiU coquatur^ tarnen «t Gakni« ait,animuf adipe (y[anguine fufocatuft ealelie aliquid peruidere non poteß.Tertium denique monßrum eß-,ad multam nodentyprifertim paß cue* nam Jre^uentiui »igiUre:undc etiampoß ortu/m Solw dormirecogaris. Quoniamueroinhoc errant ßUua turé^ ßudioßpermulti-, iddreo quantum ingénia tun ceatyUtui^ expUcaboydiqi rationes [eptem pr^cipuM aßeramtPrimamab ip[acœlo,Secundam ab element üi-Xertiamab humonbuSy^Xuartamab ordinere» rumyCiumtam i naturaßornaihiySexta 4 ßiritibu^» Septimam 4 pbuntaju de dubios. Principia, tres Plat net«e,quemadmodum in [uperiaribiK dicebamiKfCon templationi t^ eloquentia maxime [tuent, Sol, Vet nas atque MerenrnwHi neroparibw [rmè paßthut concurrentes,aduentante node nos ßtgiunt, die nero uelpropinquante,ueliam[urgente refurgutynosé^re ui[unt,Poßuero Solis ortum ra plagam coeli duodeci mdyqu£ carceri tenebrisqs ab Aßronomis aßignatur, repente truduntur. E.rgonbquiuelnodequandonos [grant,uel die paß Solls ortu, quando carceris tenet brarumq^ domum intrant,ßd qui uel propemodü pea tent A US oriü,uel iam [urgentibiK ad contemplandum fcribendumqi,ip[i quaq^confurgunt, ij [oU acutißime ^eculätur, er elüquenußimeinucntaßaßribütAtqs

Iff DE STVDIOSORVM

componunt. Kiitio [ecunda fdUcetab elementisell U^ Ïii:0riente fok mouctur Aër,tenuAturqi z^ cUret,oc^ adente urn contri.Sanguk autem et fpiritui,motwin qudlitatemq; acris circumfiifhnaturaci-fimilis fequi ne cejfirió compeUimtur. Tertia ratio,qute ab bumork lut ducitur,ejl eiufinodi: ïn aurora mouetur fanguit, er regnat^motuei- tenuatur er calefit er claret,jpiri tut uerofangumem [equi imitariq; folent. V er urn acce dente node melancholia ilia craßior er ß-igidior,atcß pituita doinmantur,qu£ fpiritut ad fpeculandtm ine» ptißimos proculdubio reddunt.Quarta ratio,quetra bitur ab ordim rerum,hiec crit: Dies uigiliie,noxfo» mno tributa eß. Quoniam quumfol uel ad hemißgt;hte rium noßrum accedit, uel fuper ipfum incedit, radijs fuis meatut corporis aperit,atqs à centro ad dramtß rentiarn humores ßiritutqi dilatât, quod quidem ad wgiliam adionesq; excitât atq^ conducit. Contra uero quando recedit,omttia coardätur, quod naturali quo dam ordine inuitat ad fomnum, maxime poß tertiant aut quartamnodispartem.Quifquis igiturmanèqui dem dormitat,quàdo fol mundusq^ excitat,ad multant uero nodem uigilat, quando natura dormire iam er À laboribut quiefcere iubet,hic abfq^ dubio quum or» dini uniuerfi,tum fibijpfi repugnat,dum. contrarijs ft mul motibusperturbutur atq^ dißrahitur. Sanè dunt ab uniuerfo mouetur ad extima,ipfe fefe moud ad in» tima. Atqi contra, dum ah uniuerfo ad intima trahi* tur.

SANITATE TVEND A LIB. I 17 tur,ip(e femtcrimretrahitadexternii. Ergoperuer foordme motibi«^; contrarijs, turn corpus MUi tiwn fpiritMmgenium^;prorfm labefddatur.Qumtolo» co 4 mturA liomtchi wt hue moiwm argwnentdmurz StomdehM diuturnd diurni derisdaione, dpertis pot tw ddmodum dUdtdtur, euoldnübiaqi ^iritibiM tan» dem Udide dehilitdtur. Igitur fubeunte nodet noudin fjpirituum copidm exigit-,qud fouedtur. Qiidpropter quicunefi to tempore contempldtiones longdx er di^# diet inchodt,ip{bt dd cdput (Junti« retrdhere nititur, niuero di^rdüineque ^omdehofdtis, neq^edpiti jia dunt.tJldxime uero nocet,Çi po^candm lucubrdtes^ diu dufmodi ^udijt dttentiiK meumhdmut. Pluribm enim tunc dd concoquendum cibim j^iritibuf,multoc^ cdlorc ^orndchut 'mdiget-lhecuero duoducubrdtione jiudio^i tdlidiuertunturddcdput. Ciuojit.,Htneq-ce» rebro,neej- Homdcho fuppetdnt. Adde quod cdput ob dufmodi motu, crdj^ionbiK dbi repletur udporibuit atq^ cibut in flomdcho 4 cdlore z^r f^iritu deflitutu^» crudefeit cr putret,unde rurfut cdput opplet dtq^ 1« dit.Deniq; mdtutmii horis,qudndo furgendum efl,ut excrements omnibut fomnoretents fmguld membra purgentur,tunc id quod peßimum cß, qui node lucua brdndo concodionem penituf 'mterruperdt,idem dor» niendo mdnè,excrement aru expulfionem diutiut im» pedb.recompeUitur. Quodquidem turnmgenio qudnt corpori,medid omna obefjé quAmplurimÜArbùrdn»

18 DE STVDIOSORVM

tor. Hlmtà ergo qui nofle contra naturam pro diet atqi conuerfo, die rurfui pro node utuntur, tanquM ttodu£y ij etiaminhocuelinuitinofluas imitantur,td quemadmodum iQw fub folK lumine caliguntoculhiti Vijs mentis actes fub ueritatis^lendore caUget. Sea xto loco à j^iritibus idem ita probatur. Spiritus fitigd tionediurnaprafertim fubtiUßimiquiqi deniq^rcfol* uuntur: Nodeigiturpaudcraßiq; ßuperßunt,literaa rum ßudijs ineptißimhut non aliter mancis horum ße turn alls ingenium uolarepoßit, quàmuej^ertilionei atqi bubones.Contra uero poßfomnum manè jßmii^ bus recreatis,mcmbrisqi adeo corroboratis-, ut minif mo ß^irituivmamminiculo egeant, multifubtiles^ jßif ritus adfunt qui cerebro [eruiant, atq; expeditius ob» fequi poffunti m membrisßuendis regendisqi paru/in admodu occupati. Poßremo feptima ratio,fic à phatt tafite natura deducitur,Pbantaßa,ßue iinagmatioß* ue cogitatio,feu quouis alio nomine nuncupanda utile tur,midtis,longis,contrarijs inuigilando imaginibi^t cogitationibus,curisq; dißrahitur att^ turbatur.Qjid quidem dißradio perturbatioq; fequenti contempla* tioni,tranquiÜam ferenam que meuternpenitus poßu* lanti, nimiwm contraria eß. Sola uero noduma quie* te, agitatio iüa fedatur tandem atquepacatur. ïgituf accedente quidem node, femperturbata mente, recc* dente uero, ut plurimum mente traquitta ad ßudia not sonßrimus,CiuicKnque uero menteÿtata res

SAîîîTATE TVÈNDA LÏB, I Ï9 rts ipftu MdicdreconMtur, ij non aliter quam iUi qui uertiginem patiuntur,omnia uerti putant(ut Plato in quit)quti/mipjiuertantur. Quamobrem feite Arijio» teles in Oeconotmeis iubet ante lucê furgcre^afferitq^ idzsquot; ad corpora fanitatem,zy ad philofophiie ftu» dia prodejje quamplurimum.Sed hoe ita accipiendum ep,ut du er nuidica ceena matutinam cruditatem du ligf»tij?it«f deuitemut-Deniq; facer iHe uates Tiauidt omnipotentis tuba riefnwnquam dicit uejj^ere,fed ma nè femper atq^ diluculo in deum fuum canendum fe cu tbara pfalmiiq-furgere.Surgere quidem mente,eaha ra omnino debemut, mox etiam corpore, fi moio id commode fieri po fit.

Quxfitboravncboandii fiudijs opportun ttior,quK'ue continuandimodua, Caput VIII

EX ijs qult;emfuperioribui diffutatafunt,fermé iam fatis confiât, opportune noflra nos fludU exordiri,uelfiatim oriente Sole, uel horauna faltetn uel duabut adfummü ante foUs exortu. Sed antequani èledo furgM,perfrica paruper fuauiterq-, palmis cor

puf totum primo,deinde caput tmguibws,fed idpaulo ulpp^f^i^ ieuiM.Hac in re te kippoeratesadmoneat.'iiafriflio gó q„-

fMrrexew,nolt pbitidcdiotji mfdtUtw«itjj prorfM °^ ^^^'*

ao DE STVDIOSORVM incumlere,fedfiiltem horlt;e dimidium cuihbct expuf* gationi concedito^rnoxmeditationi acemgere ddig^X' ter, quant ad horam circiter unam pro uirihm proro gabif. Deinde remittes parumper mentis intetionem, atq; interim eburneopefline diligenter O' moderate pefles caput,à fronte ceruicem uerfus quadragies pe* üineduüo. Turn ceruicem panna af^erioriperfriedt demum reuerftts ad meditandum, duos mfuper hor ah nut faltcm horam unamfludio dedicato. Produci uero nonnunquam ftudia poffunt, fedaliquanta interdum intermißione ß.ila,ad horam uß^ meridianam.Quin etiarn inter dimt quamuis rara, niß cibum interim co^ gamur affumere, poft meridiem circiter horos duosgt; Sol enim circa or tu potent eft,potens er in medio caf hAn plaga quot^ iUa cœU, qu£ meditmt proxime fe^ quitur, quam nonam Aftronomi uocant O' fapientU domum,Solmaximegaudet. Ciuoniauero Poetteofi nes Phoebum Mufarum feientiarumq^ducem efftuo^ lunt,merito ft quid altius excogitandum eft, his horit potiftimu cogitetur. Si Mufte quarenda:, horis qfdeni Phabo duce qu^rantur. Reliquie enim horæ, ueteri^ bus aUenisq; legedis potius quam nouis proprift q^ ex^ cogitandis accommodatie uidentur. Semper autem mt miniffte debemus,qualibethora femel faltem pauliftet remittendam effe mentis intentionem .Qutmt enim ob intentionem huiufmodi f^iritus refoluantur, merito ft nunquam ceffes tendere,lentus er is. Dum labor os ari mo,

SANITATE TVENDÄ LIB. I »• wo, interint corpore conquiefce. MaU e^ deßtigatia corporis,peioranimi-,utriul'c^[imulpeßimA,oppoliii tis hominem motibusfimul dUirahens, uittmc^ diß^er dens.Deni^ue baud ulteriw meditatio procent ^utitn volupté,potim tsero citri.

Vitandte pituite pr,eceptii. Cap. IX

OPeræprecium ßreuideturz^uee noxia literatis e^e diximus repetere breuiter,atciue remédia fingulis adhiberc.Ergo ne pituita mmis augeatur,exa ercitatione quotidießomacho fermé vacuo bis utendu» nwK^uam tarnen laboriofa,neacutiß^iritus dißoluana tur ,txcrementa dihgentißme ab omnibus meaUbut txpurgäda-Sordes à corporis totius cute,cdpitisprit cipue,twm lotione,tvm ßidionepenitus abßergendie. Vitanda alimenta frigida nimium, atc^ niß obßiterit atra bilis,etiam humida, Cf omnino qute pinguia,uia rulenta,uifcofa, un(ia,glutinofa(ii fwt, uel qu£ ßcile putreßerc foleant. Si ßornaebusuei natura uel ictate ßt ßigidus, aut dimittendus omnino,aut certe minuen dus aqu^potus. Koderatus cibus ßt oportet, fedpoa tiomoderatior.Hubitatio aUaagrauinubiloc^i aère remotißima, tum ignis,tu/m calidi odoris ufu,bumidia tos expellenda.Prohibendum ßigus à capite,maximt uero ceruice atq; pcdibusimultum enim obeß mgemo. quot;Srodeß nwderatus ußis aromatu w jrigidionbi« epw Ii«,n«cw mußut£ pr£ßertm, amp;nbsp;cmnamomi,et croci»

B Î

W DE STVDIOSORVM i^inziteris ijuoq; condUi manè (iomncho Meuot ^uoi fenfibus etiarn cr memorite maxime prodeß.

Qitd rations uitanda fit atra bilis» Caput X

P Eßimam uero tUam quam in fuperioribus dele ßabamuraträ bilem,h£c augent: Craffum tuf bidivmq} uinum,pr£cipue nigru,cibi duri,ficci,falfh tlcres,acuti,ueteres,ußi,aßhßiilhc4rnes bouis cz let ports,cafeus uetus,falfamcta,legumina,priecipue ß» ba, lenticula,melongia,eruca, braßica,ßnapis,radit cula,aüium,ciepa,porrwm,mora,cariot£, et qu^cut que calcfciunt uel figefciunt ßmulatq; deficcant,^ omnia nigra : ïra,timor,mifericordia,dolor, odum, folitudo,e^ qu£cunque uifum cr olßdum auditum^} eßendunt, omnium uero maxime tenebræ. Præterea exiccatio corporis nimia,fiue longis natauigilijs,fiue multa mentisagitatione uel cura, feu ßequenticoitUt ufuq; rerum calidarum multum, atlt;^ficcartim,feu im moderata quadd deieflione atq- purgatione, uel exer titatione laboriofa, uel media,fiti,calore,uel fcciore uento,uel ßigore. Quumuerobilisatra femper ßet eißima ßt,ßigida quoqi,licet non a:que,huic certe re* fißendum eß, rebus quidem modice calidis, humidif ueroquammaxime, cibiselixis aßidue, quicoquantur ßcile,z^ ßubtilem gignant fanguinem atq; clarißimu» Sed interim ut ßomachi or pituitte ratio habeatur» ferinde atq; bilis atrlt;e, eptthe cinnamomo, er crocot er fandalid

SANITATE TVENDALIB*! 1gt; crfimdaltscondMntwr.ConJtrMntfemtMpepoBModttf

5Me cucumeriSti^ finei nuclei abluti. Conuemunt lut ^ dicmu omnuAitclenzem recenf^dmygdahedulces. sfi^^v^S Conuemunt carnes duium or puUorum gMmdeeoruy ^uddrupedum ue ld(lentiwm,oud forbilia maxime,zy ex membris animaUumiCerebeUum, dulcia mala,py» rdiperficd-gt;pepones,prund damafcena,atque fimilidt cucurhitaritecoSldyberbis humid£,ttonuifcofte; Cet rdfeduero,ficus,iiMds, minime laudo. Haufeamuera V fatietatemudlde dctefor.iiihilautdduerfiKhdnc pe^em ualentms cfs qumn uinum kue, cldrumt fuducy odorum,dd ^irUiKpræ ceteris perf^icuos generan» dos aptifimum- Nam «t Platom CT Arijlotelipldcett bic humor, hoc uino non dUter moUitur dtq; dulcefcit t^ cldretycpidm uel lupini atjud perfifi,uel ferrti f,dnt mk dccenfum.'Verum c^uantum eiws ufut ^intihus Of mgenio prodefiytantum nocet abufiu-Prlt;etered infin dere durum uel argentum mdxime ignitum, eorumé^ filid in poculk uel in ipfo iure prode^e confentuneum efiydte^i dureo uel argenteo uafculo bibere, cibosc^^ [u» mere.Item perutile efyf fape fiomacho uacuo liqui» ritiicfucew deglutiatur: lucms quoc^ punici pomi dul cK,dtfJ; dulcis arancei. Coducuntno mediocriterfud» Mf$ odores, temperdti mdxime : at ft rcgiwt pigtM,iici cdlidu decimates : fin dominetur Cdloryuergentes ad fri gidum.Temperddifuntigiturexrofis,uiolis,myrtOt camphordtfanddlk,dlt;iudrofacea,luefrigida funt,

B 4

gt;4 DE STVD I OSORVM

Rurfiu ex emnamomo, citro, aranceo, gariophUi^ ntenthajmeli^liitcrocodignoalo'é^ambraimufcojquie calidd.Verni flores profunt in primii zy folio, citri fi* ue aroncei,odoraq^ porno,fed moxime uinum-Odoret nufmodi proutcuiqueconuenit, qx noribtM houriendi funt,et peflori atq- flomocho odmouendi. Odores ue^ ro colidos multu ficcosq;,fifoU fuerint (^ cotinui,noit probomM.Tenendui ore byoemthu'S, qui onimunt uc hementer exbilorot.aierobotono quoq;,td eft fclarei fy lue fris,turn abo turn adore coafirt. Bugloffo rur^ fws,borogo,meliffo,horwmqi trium oquo- Rurfus lo» aucd,endiuio,uno poffulo,loc omygdolinum, menfe familiorifimo effe debent. Rugiendui aër out firuens, autglociolisnimium, out nubdus, fed oer tempcrotut ferenusq- liberrime odmittendm. Mercuric, Pytho* gorM,Platoiubentdiffonantem animumuel mceren^ tem citharo,cantuq; torn conflonti quorn concinno co» ponere fimulotque erigere. Douid autem poëto focet pfolterio pfalmisq^ Saulem ob infonio liberobot. Ego etiom(fi modo inßmo licet coponere fummii)quantunt aduerfus atrig bilis amoritudinem dulcedo lyrlt;e conf tusq; uoleot,domi ßequenter experior. Loudamus ft quentem afpeëlü aqux nitidte,uiridis rube ue colorist hortorum nemorumq^ ufumdeambulotionemfeeuffn tnino, perq^ omoeno prota fuouem,equitotionem quo* que,geßotionem,nouigotionemq; lenem uoldeprobO* tuas, i^ uorietotem inprimis,föcilesqi occupotiones.

SANITATE TVENDA LIB. I 2$ 4i«f rfttgj négocia, no molc^a,dßiduam hominum gr it tioforum confuetudinern.

'Decuraiionc^omachi. Cap. XI

Sequitur ut cura Komachi quamdüigenter habeda mu^,ne naufeamcruditateinue adducat unquant fatktiK,caputqi oj^ndat. Bi«cibm quotidie[umendM e^-, er modictif atque leukXinnnamomo, mace^nt’ce mufeata moderate codïtui.Semper tarnen ficeuf cibu/t pondéré alimenta mollia potu/mqi exuperet, nift forte atr£ bUk ficcitatem admodum uereamur. Yamem (ft commode fieri potefi)cibuf,fitim potut expeilet. Aui ditifutriufqi-,fuperfit menfa:, iaflidiumcr faturitas proeul abfmt. Abflinendum ab ijs qult;e ob nimiarn hua miditatem ueluirulentam z^ undam uifcofamq^ma* teriam ^omachum relaxando débilitant, uel etiam fri gida aut ealidißima funt,aut propter duritia £gre ca quMntur.^t quee talia funt,ut diu pofi menfarn palato faporemreddant molefliorem,fiue 'mflent,fiue caput multis uaponbiK impleant:ab omnibut in primk qu£ facile uel extra aluum, uel in aluo putrefcant. Tiulcei fapores, aut acret fi foli fint, nuUo pado probamm : fed dulcet acri quoda uel acuto uel ficco uolumui tem» perari.Maflix et métha ficca,faluia recens,uu£ pafa ful£, cydonia pomacoda,condïta faccharo,cicorca» rofa,coraUus, lotui capparis et aceto conditus,fionuk (boamid^ima funt. iàilaprxterea punicafapore B *

2» DE STVDIOSORVM

inter itcidum dulcem^; médiat or omnino qu^cunc^ut moderate acida funt er aUquantulum außera,qu£ me did ßyptica uocant, fine quæ aliquantu acuta funt ud falfa uel aromatica : Myrobalani autem omnia fupet rant.Vinum quoq; rubeum potiui quam album, fapo requafi paululumfubamaro, acnifi ealiditas ueldet fiiUatio aliter poßulauerit,optimum crit merum bibif tumpaulatim.Omnino autem liquidiores epuLe print fumendeequamdurioret. Sumptouerocibo conuenitt coriandrum, pomumq; cydonium coditumfaecbaro, mala punica,er pyra außera,meß^ila quaq^erperß ca ficca,atqi fimilia. Mandere uero oportet antequam deglutiatur,fingula exadißime.^ouendus ftomaebut fl oportet extrinfecut, maßiee, rofa,mentba,coraUogt; Cauendum ne pofi cibum,duabut aut tribui proximit horis uel cogitationi diffeili, uel ledionifedulo meurt bamut.'tiecejfariæ ßrfitan erunt bora: uacationis qui tuor,ft cibui potus ue uberior fùerit,aut cibiu durior» Kalum eß cibo potuue uentrem extendere, peßimunt ßomacbo ficextento,difßciUa cogitare.AutigiturnU trimentum fume leuißimum,autfumpto,uaca donet quafi concoxens.Keqi dormiendum poß cibum merit die,nifi maxima cogat neceßitas,atque id quidem not priutquàm boras dunt uigilauerimus. Node tarnen fumpta cœna,bora ut uidetur,una uigiUee fat eß. Coit tusjlomaebo peßilen{,priefertim fuel faturo ßatim» uel efuriente ebeumbas, Oda maretßomachus, exert citation^

SANITATE TVENDALIB» I i?

nUtione g4udet,niÇi dum cibo Çü plenum.Sump to nba filt;itim modice deambuliindum,mox uero [edendum^

De ijs qit£ fowent membra prtecipuazy uiresj^iritm. Cap. XII

SEcd ûm operæprecium jà^uruf, ut nonnuUa eX medicorum ojjicina i« medium producamiK,(lult;e fiomaà)i,cordis,cerebri, fpiritu/iimmgenij, uires uel feruent intégrât uel rejiituât,ac p «el pituita uel atnii biUs excrement,uel immineat naufea, longe propeUdt. Omnes fine controuerfia medici confenferunt, nihil effe falutariut theriaca, fouendit confirmandiseji tum fingulis membris z^ uiribut,tum f^iritibut atepte m» genio. Huit« igitur inprimit utemur drachma dimin dia,aut faltcm drachmte tertiaparte,bis qualibet hea bdomadahyeme z^autuno:Sedreflateatq^Verefet mel,uel fola, uel fi placet frigidis humiditej; temporis but cupMculo mero claro,fuaiii: temporibus uero cit Udit Çiccis(p,prxfertim fi natura uel ittat fit calidior, cum alt;jut rofacelt;e duabut uncijs aut tribut ,fiomac ha fcilicetuacuo,fcxautfeptemhoris ante cibum. Si the» riaca défit, dabimut mithridatum. Sed ubi theriacant mithridatum uefumimut,eo die ab omni re calida pe» nUut abflinendü, er p afiat aut uerfiierït, frigidis efl utendu. Secundo uero loco cadë in cau[a probatur ab omnibut aloë rite elcHa atep lota.Sumc myrobalano» Tuchebularii drachma/i dUiit,ro[aYumpurpurearu»

2« DE STVDIOSORVM prtdiiîi rubà, cmblicorum-, cinnamomi, crod, cord» cis pomi citrit beem, mcliffæ, id eß citrdri£,fingulo* rum drachmiiin twam,dloc! eUihe riteq; nblutæ drdf ebnitw duodedm. Ex ijs confice pilule optima merot putbus hebdomadd qualibet femel utaris diluculo,c9 fdlicet pondéré,quad natur £ tu£ coueniat: aftate qui dem cum aqua rofacea,alias uero eu uino.Quibus aU* tem diebus neq; thcriacam, neq; pilulas affumes,utert confidione dufmodi manèatq; ueffere duabus aut W btfs ante cibum hord. Sumeemnami eledifimi dra* chmas quatuor,chebularum myrobalanorum duasdi totidem emblicarum,crod,rofarum drachmam dimi* dtam,fdndalorum rubrorum drachmas duas,coraüo* rumq; fimiUum drachmam unam, facchari albißimi quantum fdtis efl-Eundcfaccharum aqua rofacea dte^ fucco citri uel limonum, £qudUbus uidelicetportioni* bus,coquAS fuduitcr. Deinde adde mufd tertiam dra* fhm£partem, dtq;dmbr£ tantundem. Demumcert* pee bolos folidos quos morfulos uulgo nominant, au* ro^i muolue.Tria h£c,ipfi eo ufu quo pr£fcripfimusi experti fumus,Theridca et aloën tta,ut diximus, teiu peratam, confedionemq; lUam fingulis confèrremei» bris,uiribui etfpiritibus,acuere fenfus atq; ingeniuMt memoriam conprmare.Pituitamquo^ or bilem,atq} atrambilem lüispiluld facile ueleduciuel emendari-Præterea £tati cuilibet ernatura;, tridqu£ diximui pmUarißima iudicantur.

Pharmaa

SANITATE TVENDA LIB. I î» Pbdrmdcd pituite repreßiuddttj^eiu»

ÜMel. Cdp. XIII

SI diuerfut exwiddntem pituite dcriut pugnM» dum fumt, pilule durord ex Mierdpierd Gdk» ni, uelquiflAefuei ^lephdnginds nomindt,ddbim«s feiliett ([uot i^ quoties oportuerit, ud etidm in robuit fiiorendturdpiluldsexbierd dlquetrochifâi dgdriii pdri portione compofitds, femper wro cum meUe ro* fdceo liquida dtq; oxymeUedqudqi mdrdtri,id c(l ƒ«• nicuU.Qui certefyrupiKinpituitd digerenddttidt» antepiluldxdiq^pofi edi mdximeprodejl.Si undewm pituitd cæteri quaq^ humores turbent, pilulû ex Rca bdrbdro tàejues, uel pilulis qu£ Sine quibiü, dpajiea rionbui nimcupdntur,opportunepurgdbimut. Ome nem uero uehementem repentitumq; ieiedionem pur gdtionemq; penitui deteflumur. i^fmftomdebu coré^ debilitdt,fj^iritws multos exhdurit, co^ndit humores, ßjinti« fùmis humorumfùfeis oitenebrdt.

Cdtdrrhi zy dejidldtioni,communis jiudiofo« rumpe^isremedit. Cup. XIIII

V Bi cdput propter pituit dm dejiiUdtionibus flu» fludt, qudndoji hord fomni dliquot ex pilulis qudi modo deflripflmus, dubimus. lubebimus prdte» red ed hora (y dlijs thus flepe mundere, nam mirifl* ce defliüdtiombüs er fenflbus omnibus memorixqifuc currit.BMrfusmufcdtdnuxey theridcd oreretentd.

P DE STVDIOSORvM prohdturMaiordnii quoef;, quant dnMracH nommSti ucl eins aqua ddmotd ndribut uel inlùfd. Pojl dbü ue* ro dUmentorum fitmos coridndro,cydoncisq; coercef De dolore edpitK. (bimuf*

Cap. XV

SI cdput fæpedoledt humoregrdudtum jrigido^ prater iüd quanarrduimus, confifiionemiïldnt qudm 'Dumbrdm nomindntiUel Didcori, uel Plirifdt coticon tenere ore iubebimus. Qtünetidm mafticent fape mandere. Pratered Imire frontem, tempord,cer uicem,mdiordn£, foeniculi, ruta (ilijs una cum oleo rofdceo iunfis,fmiliterdlo‘é, dceto, oleoj dqud^i ro* 1 ceis perfide dilutd.

Vifus cdligdnüs medehe. Cdput X VI

VBi oculi edigdnt^neq; rubent tdmê,neq; dliui prabintuUum cdloris indicium,tune fanè col» lynum ex dqud foenicdi,mdiordn£,ehclidoni£,rut£ ddhibito croco etdntimonio, conjirtSed dqud eiufmo diprittidenßoripdnno ejïexprimendd. tiihiltdmeit tidmoueds oculis, niß anted pilulis Lucis fape purgd» veris. Atßcaligdntes oculi riibednt, fubito piluliseX ßimo terra compoßtis purga. lnoxcoUyriu ex dqud rofdcea cr ßicchdroprodeß. ^omunquä uero albu» mine oui, tutid, lüfte ddieflis quamprimu opituldtur. Omnino duté quotididnus ufus mdraihri uifum [eruit (yacuit. Seinen quids eiusßequenter ore tenere opor teh

SANITATE TVENDA LIB. I ît «hfolitt «ero comeJcre. TripbcM mbtor 4 t^efueèlct JcTipu, optima eft. Optimton quotidie udcuoßoitm* cbo myrobaldnu/m^chcbulAm conditAm Ritmen,dtqM ctwn Si nonihil pauw ex peebaro,maratbroq; 1« pul» «erern duftocompofiti,qMod 'mfu(gt;tringtnio miru/n m mod«» dc produced« uitlt;e prode^. EuJraji« quin» ttiam ufutj ocuUs eß JinguUre prafidium. 1» omniuel dolore capitis» wel caligineoculorwm, dmertendi put retro«apores fri^ionibwcucurbituUic^. Ac fi ca!or incMfd jit,fdnguiiqidbundet,hirudinei cerwici □• humtw ddhibebimiif.

De fenjwogt^iam^durdndo.

Caput XVII

STomaebtM fæpe literdrum ^udioßs gu^umpre omnê dmittit:Si id pituit« uitio mcidit,quod ddt dworii fdpor^uel fdUudmultd amp;glutino]ior 'mdi» fdtypojlqudm dlimm fubduxeris medicinis,qudx fupri ndrrduimiK, aromdtico rofdcco utere,fcilicetfdcchdi» ro rofdcco mixto^meUc quoque rofdcco cum cmnumot folo ctidm uel gmgiberecondïto,ucl mentb« fyrupoz fed in primis therided. Sin dutem bUis copid jirte con t'mgit, quod quidem os dmdrum ojlcndere fokt,fimi* liter pojl purgdtionem ex Aloë, ficut diximuf, prie» pdrdtd, uel Keubdrbdro ddfuine, uel Tridfdnddlumt uelOxyfacchdrdm,fdcchdro,dcetodlbo,z^ uino d» criorispunicimÂli,compofitd: Velperficd,pyrdue» pue conditdfine fyrupo confdd, peut iiefucs doeet.

}t DE STVDIOSORVM

«el noliram eiufmodi coßäionem gujlui falubernmS» Sume facchdn rofucei undM quatuor,dinmdreneiti uit das duaf,diacytonites tantundcm/cilicet uncidA duns, tnyrobalanomm chcbularum femüciam,emblicarM tantundem,fandali rubei,coraUi rubri,utroruq; rqui drachmam dimidtam. Funde infuser luleb éx fucco citriuellimonii uncial treisaut duM. Quodßßomdt chut debilù eß O' ßigidut, adijee duM einnami dri* chmat.Hù ante cibum duabut horit utendu. Naufeaut femperab utroq; natam humoretoïïitdiacytonites,d ufus capparis cu aceto. item potut modieus ieiunoßo* Macho albi aceti rofacei,fi duplo facchari pondéré nti fceatur. Rurfut menthe fyrupus at^iabßnthij. WUl Mentha uel aceto condïta,uel acido mali punici fucci dilutaatquerigata,

r.xquißtißimaatrlt;elilisremedia. Cap. XVIII

V Erwin mißahwc tanqua leuiora iam ßwiamus» atq; ad id quod periculoßßimwm eß, reuerta^ Mur,adatrambilem [cilice t,qu£ quo ties abundatGquot; ßerit-, quam corpus totum, turn uel maxime [ßirituni quaßquoddam mßrumentumingenij, ipfumqiWgt^ nium o iudiciu labeßdat. Primum m ea curanda pï^ ceptum ßt, ut docuit Galenus,ne repente iüam educe* fecontendamus, ne forte eius parte liquidioreßibtiHo req^ fubdufla, reßiduu denßius admodu, ßedusq; refi* deat,fedpaulatim moUiaturdigeraturqi panter ättfi educaWf'

SANITATE TVEND A LIB. I Jj edwMtKr. ScctwiJ'.iWoWt interim turn cibii httmidioris itit, qum liuacrK diilcibm US' modicis, unguentisq; fimiUbui caput crcorpm totumadfummum proui^ vibiti })itme(ietur-,eci tarnen cautioner ne uel de^iUatia irritetur,uel de^ruatur ^omacbM ant iecur,uel meat tw corporis ob^ruantur-Tertium uero,e:j- id t^uidem maxime nece^farium^ ut continue cor foueatur, robot veturc^irebuscongruis partim mtm accepts, partim extri peHorinaribas ue adbibitis. A^idantur (ptoeji V audiantur, odorentur, e:^ cogitentur ajiiduequ£ obledent'.Contraria nero longitw arceantur.

Syrupi melancboUds maximo ^turi comt modo. Cdp. XIX

MVlU quidemamultis^aduerfui hunebumoi rfmcompo^itafunt.^go autemin prxfentia tria epfadam remediorum genera è plurimis ad^ram tledi^ima omnium lt;ctep tuti^ima, accepta primumi prifcis,demde i recentioribux conjirmatadnterdum etiam anobis ad ufum no\irum accommodata. In pri* »no e^ fyrupi optimi eopofitioilnfecundo piluhe prot batißimie:w tertio eleäuariafaluberrima.His tribui opportune aibibitis,melancbolicus bumor moUitut amp;nbsp;digeritur atepue jbluitur, j^iriti« acuunturenUut jirantur^ßuetur ingenimn memoria con^rmatur. Syt ruput e(l butupnodt : Stwne bowginiSj bugloßf,|lo« fum^ Mtriwf^pmclijpjCrfpiUorum Ve»erw,entliKilt;e#

Î4- DE STVDIOSORVM uiolanm, cu[cut£, polipodij,[en£,epithymhfingil* lorum quMtum manu capitur,pruna Damafeena n»* mero uiginti^odora poma numéro decern,paÇ^ularti/A unciam unâiliquiritiæunciam dimidiâ,cmnami,fdnf daU rubri,corticu/m citri, fingulorum drachmae très» croci drachmam dimidiam.Coquantur 'm aqua omni^ prêter epitbymum zy aromata,donec pars tertia colt fumatur. Decoâio expreffapojl,cum faccharoite^ fumer epithymo moderatecoquatur. Pofiremo'm* findantur aromata fciUcet emnamum atque croeuf-Uuiusfyrupi aurora caleßäi imci£ treis bibantur,fi* tnulq^uncia: duaaut treis aquabuglo^a, atque un^ cum ijs ex fcquentibus piluUs aedpi debent duie fab tem,autplurcs,pront cuiq; conuenit,eo fdUcetpadoi ut aluus quotidie paulum moneatur,

PiluU adbumores uitiofos moUiendos er expurgandos. Caput X X

Pllularum uero qudtum ad propojitum j^eädtt duo funt genera: ali£ dclicatis congruent, ro« bußioribiu alia. Prim£,aurc£pue magicie nominafi poj[unt,part'im Magorum imitatïbne, partim noPri ' inuentione,fub ipfo touts quot;Venerisq-ßuxu compofitilt; que pituitam, bilem,atram bilem educunt abfque nù^ leftia, fingula membra corroborant, jpiritut acuunt er illuminant: Ita cos dilatant, ne conßridi maßt* tiarn pariant, fed dilatationc er lumine gaudeant: Vi rurfm

SANITATE TVENDA LIB. I J^J Ynrfm fldhiliunt, ne extenfione nimin euanefcant. Su* me igitur dim grand duodecim,mdxme quorum eim ft purd pit, thurii,myrrhie-,croci, ligni aloes,cinna* mi, cortices citri,meli^ce,Çerici crudi coecinei,méth£t been dlbi,been rubeitfriguloru drachmam dimidiamt rofdram purpuYedrwm,fdnddli rubri, cordUi rubriy myrobdldnorum trium,fcilicet emblicdrwm,cbebuld* rum,\nddrim,[mguloru drachmam unam,aloes rite ablutie tantundem quantum ctmUorum pondus. Con* jice pilultts mero quameleäißimo. Sequwnturpilul£ ad foluendam melaneholiam aUquanto uaUdiores,ues runtamen minime uiolentæ. Sumep£onilt;e, myrrhe, ßiehados Arabichmeli^te, thuris,croci,myrobdlanlt;t rum triwm,[cilicet emblicarwm,chebularü,lndarwmf rofdrum,Çingulorwm drachmam U'ndm,trochi[cor'.im agarici,polipodij, epithymi,fenie,lapidis lazuliri* telotizy prlt;epdrdti, lapidis Armenie^di fimiUter, drachmas treis [mgulorum,alo'és lot£ uncias duns,ui* «o perftdo piUl«« conjïrf. Si ewm melancholia maniée ßa caUditas dominetur, qua 'm hac compoßtione [uni ßigida,ad tertian vnfuper pondéra fui partem augen dacrunt. Haspilulas utliterammßudioßsconuenity Cr£corum,Latinortim,Arabumq‘, imitatione compa fuit nolui uero fortiora mifcere,quale uerdtü,quo Car neades fanaticus utebatur. Virii enim literatis tantum uelpdul(gt;frmioribusconfulo,quibiK nihil peßilentiui tß quam wolentia ; ideo pr^tcrmifi pilulas indas,la* Ca

Jtf DE STVDIOSORVM pidii^i lazuli uel Armeni nota^^c^ quant compofitio* tient ïeralogodion appedant.Si deniq; decetfimpU^^ remcopofitionem inferere, qua ego jtuniliariui utof-Sume aloëi lotie unciant tmant, myrobalanorum «^‘^ blicarum atq; chebularumiUtfiufq; pariter drachma'' duax,niajiicis drachmae dua^,duM quoq-, rofaru pr^^ fertim purpurearu,conlice pilulas umo. Proinde plt;^ iKautijhautiUis, exijs fcilicetquMprobauintM,fi(\ wo unquant {oltsuti debet,ne ßrtenimium cxiccetuf^^* quod quident in mclacholia peßimu eß,imö uel uni fyrupo,queni fecutipartim Meßen, partim Gentile«^ Pulginatem, ßpra deferipßmus, uel cu uini odori if* «wgj unc. una jiue duabiaßue tribui, ut cuiq^ couen^' Aut cum aqua medii zy paffularu atq- liquiritie: M^ ftcubi ealiditai dominatur, cum iuleb uiolaceo aqu^ uiolacea.Omnino autemconfulo literatisyquicunq^' atram bile funt proniorcs,ut hac purgatione bis qifgt;' libet anno,^ erefcilicet autunoß utätur,diebui quitlt;* decim continuis uel uigmti, piluUs fcilicet cum ßyru^ atq;ßmiUbus.GiuicHnq;uero paulo minushuic mef bo obnoxij funtyfat habebut,fipilulas primas autvb timas toto'anno fumant, femel hebdomadaqualibdi teßate quidë cu ïuleb,ut diximus,aliâs uero cum uinU']

A liquidarum medicinarum ufu me» ' i del£. Cap. XXI

M Eminißfe uero oportet,ubi maximum in exit^^ catione per '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' j purgare tamt’^

necefitiS

SANITATE TVENDA LIB. I J? necej^iti« cogityOpertepreciu/rn eßepilulax mtermittc» rcjitiq; in ipfo fyrupo uclÇimiU eptidim decodione^jÀ di in AcpM huglo^£,qiMndo purgAndu cjl, mterdum vnjimdmdiAfen£tuddiAcAtholiconi'5-, ud Tripher£ pir^ic£ undAm unAmiAutfAltcmdimidicmt. Q^odp «cl corpiM robußtiw fit,«cl a^ndior z^ dwior AlmSt Addere deduArij Hdinccb drAchmAm wiAm AUt duM. Vtilw qwoqj bic cß co/rflft CafdjUtilior Mdnnd. Nee omni infldUcboliÆ ^ecid conumiimt, fed tilt maxime ^«f Aduflione creAturSm Autem melÂchoUA nAtmA« hißt, comicttiimt ejuidem, ueru pr£cipne fi in ß^rupo iiddatur polipodij portio dupU «el tripla,f militer lis lt;lAiriÜ£ croeiß; er plt;ijfilt;lar!«n. Item mcdicin£ AddAn tur meUisrofAceiliquidi unci£ du£.Ciuoties uero fy» rupiK fimend-M fit,mfupenoribM diximt«.Secl medi cinA cum ipfo ter uiginti diebtw fumendA erit. Ver« fi wclancboliciw nullt« burner apparcat, tantum «era complexio mdancbolica, fcilicct Jrigida membrorum qualitiW atq; ficca,memento duccre aluum «cl mittere i fAngumem minime expedire, fed relique dwntaxat ß« J ccre,qu£ «cl diximi«,«cldicemi«:pr*fertim quiccua qucadcorpi« pertincnt,mediocritcr calcjacicndum» 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atq; magnoperc bumedandum, (^irittwq; quoad fieri

Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potcßilluminitndoSjßuendaqjmembra.VbiMcro ipfe

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atr£ bills burner eximdat, iwn madeßeimt« tantum

,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpt« atque bumorem, fed ctiarn foluimi« aluum ca

Ù cautione qua diximi«: NMnquam uero uebeméter.Si«

58 DE S TVDIOSORVM quidem Plata 'm Timlt;eo nos nionet, diutumum mor^ turn, quailsefimelancholicus^ non eßenimis ualcnti^ bus medicamentis atq; moleßis pharmacis irritädaw» Sanguinis mittendi Canones.

Caput XXII

S'Vnt nonnuttiin fanguine mittendo audadores, quos medici fapientes admodu deteßantur. liant fanguis eß atr^ bills temperamentum,ßintus ßmesgt; uit^thefaurus. Solum ueroubi abundantlam fanguis nis 'mdicat uelproßßor rißis,audaciaq^ er confident tia multa, uel color ruhens,uenarumqj turner,mitten fanguine literatis quando res poßulat,debemus è uettS lienis ßnißri brachij, lata quidem 'mcißone,quatuof uncias mane,ueßere totidem. Demde paucos poji dies,faltem feptem,ad ßvmmu quatuordecim,tumßi^ dione quadam aßenore, turn admotis hirudmibust quas Sanguifigos nommant,marifcas irritare, utfan^ gutnis undee très aut quatuor mdedeßiüent. Httcant bo robußioribus tantum ßeienda uidentur. DebiUori^ bus uero,ß neeeßitas poßulat, marifcas folivm ßcut dlt;i cuimus, irritare. Sed neq- uentrem medidnis folucre, neque mittere fanguinem licet, niß prius clyßcribm pmguibus nwllibusq^ lenieris. Atque hocßt 'm melam cholica natura comune pr£ceptum,dandam eße ope» ram, utß oportuent, eiufmodi clyßeribusßequentaa (is (tenter 'mßriorlubricus femperßt atq; purgatus.

SANITATE TVENDA LIE» I 5»

De ^leÜumjs ZT Çonfiflis.

Cdput XXIII

SE^ifüntur ^leduariii-, ex quibm liudo equidem quod KafisÆxhihtrüs appdliiUit.'Pr£tcrci qux mlibro Deuiribuicordis Auicenntt coponityfed muit to miigis quod tAeÇues itu conferibit: Sume crudum fea ricum colore eoedneo nuper tindum,pondéré libram tmunt: id merge fucco pomorumdulcium er fuauiter redolentiumdtqiÇucco buglo[^£-,aqult;iq;rofcicei, [ma gulorum libra um^poji quatuor er uigmti borat,to a turn id coque[uauiter,donee aqua rubeat.Demde exa trabe[ericivm,atqi m(uper exprime diligenter.Infima de mox facebari candidißimi centum et quinquagmta drachmat, coque rurfus donee quafi melf^iffetur: A« moKc tunc ab igne,atqi inonde dum caletmmbræ cru dæ diligenter con[cif[lt;e drachmas [ex, er ut lique[cat ambra permitte. P afire mo adde his puluerem eiu[moa di ; Sume ligni dioes crudhemnami, utriu[qi leque[ex drachmas, lapidis lazuli rite abluti drachmas tredea cim,uniomm, id efl albarum margaritaru drachmas duas ,auri ueri drachmam unam, mu[ci eledi partem drachma: dimidiam.Dantur ex eo cum uinodrachm£ dujeuel una,manèacuef[ere ante cibum tribusaut quatuor horis. Id mihipræ cateris ualde placet. Vea runtamen probo etiam diamufeum t^e[ues dulcem* {omp[itionemqigemmarum,modo cum aqua rofaced id[umdtur.l4udarem quoq^ miri[ce quod e^ à Petro c 4

4Q DE STVDIOSORVM Ebanenß philofopho fumnw, conceit u^niji ipfeind eX eiM immodico ufu dilatationem exhalationcmq^ j^iri tuum nimiamßrmidaret. Ciuamobrem duo quaddi^ infuperexcogitaui tutißimd, dtque ob temperationent fudm cuihbet tcmpori-,£tdti,ndtur£ conuenientißitMt in quibm mifeetur utile duld: Quee tantum nutnunt quantum ßuent or robordnt:Pr£tercd ßiritui er in^ genio tantum ßabiUendo^quantu acuendo er iüußraH do conueniunt. Sumeßaccharirofaceiundof quatuor, facebari und cufloribus buglofße cocodi undof dudft cortids pomi dtrifaccharo conditi undam unä, ehe» bul£ condit£ uncidf duax, emnami eledi drachmam unam,fandali,coraUißilicetutriußqi rubri,itcm ferid coccind crudi er conßißi,croci,margaritarum,ßngU lorum drachmam dimidiam,durhargeti,ßnguloriM tertiä dracbm£ partem,ambr£-.mußi,utriußq; grand duo. Tunde omniaßmulfucco dtri uel limonii,fdcchd» ro codi. Sequitur conßdio altera aliquatoßalubrior, certe multó fuauior. Sume amygdalarum dulcium qud tuor uncial, nucleorum pineoru fdlicet ablutoru diei unius ßaciOtßmmum eucumerif, utrorumq; paritcf uncididuds,facchariduriquod Candumddeß candi* du uocant,quatuor uncial,facchari altering et albißi» mi libram unam atq^ dimidia: Tunde cunda h£caqud roßced,atq; limonis er citri, mi qua extindum ßerit ignitum aurum er argentu,ßmul coquefuauiier.üe* ,”ecinnami,been rubri,fandalirubri,coralb

fimilK

SANITATE TVENDA LIB. T 41 JlmÜK,finguloru drachmam unamtmArgmtiirü niti* di^immi, crochferici crudi coccinei minutißime iit« triti.,fingu,lorwm driichmlt;imdimidiam,Mri-,lt;irgenti» «ttii^ gnnii duodecim,hyacmtbi,fgt;nlt;irlt;igdi,faphi» ri,carbunculi,[inguloru tertiam drachmlt;e pa.rtem.Si cui uero défunt aurum, argentü,ambra,mufetaipre» ciofi lapiühconfifïionei iU^etiam prode^emultwm fine bis poterunt.Quarum treK poti^imu eligo,unant fedicet t/iefuesy^uam recenfui,duM uero noflrax, qua/t modo defcripfimu^. Qtto uero pado ijs utendum fit, fuperiutfatKexpofuimui.Si ijuiiautemfimpliciws aïi quid appetat,omnibui tarnen accommodatu,hiccitri pomum perfi:{ie maturum, integrum perfiede cotun» dat,multoqi faccharo e:^ multo rofarum fiucco adhibi^t to coquat: codum uero modico cinnamo croco^j cona diat,aut aromatico rofiaceomtatur fiic temperatoSua mearomatici rofiaceiunciamunam,faccbari rofacei, facchan diabugloffiati,utriufqi uncias duiu,aut fiimdi» ter,mifieat ruumufium.cyuanqud emm duo hæc non fint fiunplicia,tamë facile falls babentur.Atfi caUdiM tiineatur,diaprunis et faccharü uiolaceu adiimgatur»

Emadantis uigilie remedia.

Cap. XXIIII

Skepe melanchoUcis, prafertim literatis accidcre folet,ul nimiu exiccato cerebro,uigilijf Jongis ex tenuentur.auomam uero nihil alr£ bilts maU mdg^ ((Hget,gu4»{ longauigilia, tato malo omniJludtofuc«

i^i DE STVDIOSORVM cumndum.ldeo IdHuciüpojicibos altos edant uni cumpane modico,piiuculo croco, uinivmq; purum fat leant pojlla(lucam,neq^ueultra horam lucubrent: Quwmc^ fe dormitum confirunt, con^flioncm eiu[^ modi fumant^tn qua feminin papauerit albi uncite du£ (int, feminis laUucie uncia una, amomif crod fdUcet utriufque pars drachme dimidia, facchari unde fex: Tiilueo-coque omnia firntd fyrupo papaueris: Edant buiut drachmas duas,ßmul(^ nonnihil fyrupipapaa ueris ^ußent aut uini. lüinias cis ßontem tempo ra 'que cleo ex uioHs^z^ex nenußre adieda camphora. ïteni lade olcoq; amygdalino atque uiolaceo.Odorem croa d er camphore,putammumq; dulds mâli naribus ai mouebis: Aceti infuper nwdid,fed aque rofacee pluri me. Sternesquoqueledwm plantarwm ßlijs ßigidaa rum-Aures fuauibuscantibtisfoniscq-delinics, Hume* dabis fepe caput dufmodi laufens ,[dlicet aqua in qua coda fint frußa papaueris, laduce, portulac-C, malue,rofdrum,uitis,faliciSi drundintemqi flia,dd^ td cdmomiUa. 'Balneis quoque duldbus ex rebus duf modi fepe tibie brdchidq^yfepe totum corpus eß hu» nieddndum.Lac infuper bibere mixtum faccharo fi» licetßomacho udcuotfi modoßomachus optime tôle» rdtKritmdximeprodeß. Rumidd hec melancholicH etidinfi fatisdormiant mirif ce confirunt. Memento (4f amygddlinum menfe ßmiUarißimum effe debere»

Hemariit

SANITATE TVENDA LIB. I 45 liemorite hebetis atc^i obUuionis remedy.

caput XXV

ACcidit uero nonnunquam ut ^ludiofis, uel quin fcdulo indinato capite legant fcribantue,uel quia ocio nimio torpcant,pituita qu^dd uifeo^or uni cum frigida nimus melancholia caput occupas grauet» Atq^ hebetes obUuiofosq^ efjiciat. Hts ergo caput exo« neranduejUis remedijs,qu£ aliasdiximuspitwtxcon uenire. Sm mintK iUa fu^cerint, ad piluloi Indox er cocchias ieralogodionqi conßigito.Vr£terea ad ierant diacoloquintidos uel Archigenii,uel Andromachi,tiel lheodotionis,aut ad piluhu ïud£i, quoi îAefues m en pitulo De capitis dolore deferibit. Ojtodfi natura £» tas 'ne frigidior jit,nec æfïat ohjiiterit, pojl purgation nem utere con^dione iüa anacardina, quant tuefuei [apientum confidionem nominatm Antidotario.Kuv fux anacardina illa,quam in capitula De obliuione ex fentêtia^Hj 'ZacharU recenfet. Tia fumino mane dra» chmam und,fed qui edfurnit, ab ira.coitu^ ebrietate, labore, rehusq- calidis eo die prorfu^ ab^ineat. H^c quidein aduerfiK hebetudinè obUuionemq^ ualetißima funt.At uero ft ßmiliaria magis optes,da gvngiber c5 dUum/ed modico thure mixtum,quod fenfibus er me mori£ magnopereprodeli,pr£fertim bis adie(lis,fci licet melle anacardi, meUe chebularu,acoris, ciperis» ambra,mufeo. Prode^ etia diambra,pliris[arcotuo, et diacari.Sed hxcore diutius retinëda,naribus etia ei

duribut iußindcndd-Odor quoq- thuris,lt;itMrcici,mdf rathri, nuds mufcdtie,rut£,gdriophilorum, prodeß #0 mediocriter. Memento tdmen theridedm mhd dte^i fimilibit5,quemddmodtvm db initio diximuf, nuüi un^ qudmremedio poßponenddm.Prieteredhebetibui ob Uuioßscli tempord tdr ceruicé undionc eiufmodi unge. Sume olei fdmbucini uncidm und, olei de been uncidi ducK^uphorbij uncidm dimididm,cdßorei quoq- tdn» tundem, perßicdbd brdchid,crurd,ceruicemqi uehe^ menter■ Aeßopmßerit,ceruici cucurbitulds ddmoue bd. Verticemprteteredcdpitudmdrdco, thure,nuce mnßdtd lundis operiet atq; ßuebif.

Spirituum cußodilt;e not eße intentât de» bere, Cdput XXVI

Sl homines ueritdtis cupidi,tdntd medicorum diU^ gentid corporeumß^iritu curdre debent,ne ßrte omnino negleéiM,uel 'mpedimentofit,ueHnepte fer» uidt quarentibut ueritdtë,multo proculdubio diligent tiiK incorporeum ß^iritum,ideß, intelleftumipßnt difciplin£ mordUs mßitutis coïere decet ,quo folo ucri tdsipfdquufitincorporediCdpitur. 'tieq^enim ßsc^t folum dnimi feruum, id eß corpus colcre, dnimu uero corporis dominu regemq- negligeretpræfertim quutu Mdgorum Pldtomsc^ fententid ßt,corpus totu db dni» tnoitdpendere,ut mßanimus bene udluerit^corptt beneudlcrenonpoßit. Qudpropter medicinlt;e dutof Apollo,no liippocrdtem,qddmuis cxßMßirpegenif tUSIA

SANITATE TVENDA LIB. Î 4$ turn,fed Socrätem[dpientißimumiudicAuit. Quippe quum ejuantum Hippocrates corpori, tantum Socrtn tes animoÇanamlQ ^uiumt: qaam^uam quoi tentaue« rant iili,ÇolM cbrijlws ejfreit.Promde meute nofiram optimis colere moribtK À Socrate idcirco iuiemur, ut lucem umtatcmcii'anobKnatur£ i/njl'm{lu^U£^itcim ferena mente jicilius affelt;iuamur:lt;iuanto magis ueritt tem ipfim diumam m primie reUgione [anüa ^ e/l tienerarUAd ejuam gu^rendam capiendamq^ non aU^ ter creata mens ejl^qu^m oculm ad lumen folis per^i ciendum.MqiMt Plato no^erin(juit,quemadmodunt uifm nihil ufcpiam Uifibile perjl^icit,nifi in ipfofumna uijibilis,id cß folis ippüs ßiiedore, ita neej^ mteUeUus humanw mteUigibile qmcquam apprehenditi nifi in ip[o mteüigibilu fummi,hoc e^ dei lumine nobis fern» per Cf ubique prafente.ïn lumine mepiam, epiod iUu» minat omnem bominein «enientem in himc mandwm» ïn lumine de quo canit Damd : In lumine tuo uidebi* miK lumen. Profedo ejuemadmodum purgatif oculist in que lumen ipfum uj^icientibusj fubitó J^kndor en« in^nditur) eoloribus feurisq; rcrum abunde re^d* gens,ita ^uum primum ab omnibus corporis pertura bationibus per moralem diÇciplinam purgata ment e^yUtque in diumam ueritatem, id e^,deum ipfum re^ bgiofo quodam flagrantifimocp amore direda, fubi# tb,utdiuinus impiit Plato,diuina menti ueritaa mßuit» rationes^uenu, ^U£ inipfa continentur,quibits'ue

4.ff LIBER - PRIMyS» omnia contant, ßlidter explicat : quantoq; mentent circumßindit lumme, tanta fimul er uoluntatem gau* dio beate per(ùndit.

LIBRI PRIMI FINIS»

MARSILII FICINI FLOREN-tini in librum fecundtm de Vitaprodu» cenda,ad Philipptvm Valorentj cpijïolare Proamium.

BVanquarn Plato noßer Genio/uo uiuitf etuidurui eft,utarbitror, dum munduf ipfe uiuet ; meii^ me tarnen Genius hue femper impeUit, ut pojl diuinum cultuM ante oinniaPlatonis uitaproj^ictam. Ad hoc ipfu/m iam diu nobis af^iratpra cateris Niedica domus. Ai idem conj^iras er tu mi Valor,medictimamicißimus, er Platonicæ gloria atep difciplinæ admodum. Hudiof fus. Quamergo uita Platonifemper exopto,eandent opto Medicibus,fimilemß Valori. C^uamobrem hof torerobfecro temiValor,utquanta femper opera glori£ Platonics ßues,tanta aUquado diligentia prlt;e cepta hacnojira de uita producenda legas atq^ fernes: quibus diu uiuens refurgenti nuper difciplina Platst nis diutius una cum magnanimo Laurentio Medice pa trocinaripofis. Vale.

MARSTLIIFICINI

TLORENTINI MEDICI AT-5MC pbilofopbimpgnw, De utU pro# dwccnditïfïwc longlis

LIEER SECVNDVS.

AD PERFECTIONEM SCIEN-tilt;e,neceJJlt;trM ejl «iU longd,^uam diligcn» tU prisait. Caput I

D Artem feientiamé^ per^^am non tam uel docilitai ingenij, uel memoriis jirmitat, ^udm pro* dentis iudietj per^icacia nos per ducit.tudicitim uero propter ant bigifitatem ex conieituranem di

«erjîtdfe conceptam,ade6 di^ciie cß,ut expérimenta Jit ncccj?(lt;rtoconfirmandv/m. £xperimentü (ptoe^ßl» lax, turn propter iudietj ipÇiM di^cultatem,tu pro» pter fugace opportuni m cxperimenfo wpUndo tern# ports breuitate.Citiibus fane de caufis,artemeffe Ion» gdin una eu Hippocrate rede concludimtK-gt;nec po^c nos earn nift uit£ longitudine cofe^ui, yitam uero Ion» gam non folu ab mitio femel fi.ta promittut, fed nofirlt;s etia diligentia prafiat.C^uod et Ajlrologt cojitentwr, ubi de EledioniUs et iziMginibiM agut:lt;y medicoru/m

48 MARSILII FIC. DE VITÄ cura diligens, experientiacfi confirmât. C^ua quidciA prouidentia non folimt homines natura ualidi ftepißi^ tne,fedetiamualetudinarijuitam longam aliquando confequuntur, ut non mirum fit Herodicum quendaiti literarum jludiofum omnium fui temporis mfirmifii* mum,ut Plato er Arifioteks teflantur,eiufmodi pro^ uidentia annum firè centefimu impleuifiè. Plutarchs priterea narrat multos corpore alioqum parum fr* mo,uitam fola diligentia longam confequatos. tiitto tn prafentia,quot imbeciUos ipfe nouerim,prudentie munererobufiißimoruannos fuperauiffie, Neej; igiW inutilefierit,neq; uanum,pofi librum Decuranda ui letudine literatorum à nobis compofitum, præcepti quidam infuper ingenijs fcientia: cupidis ad uitd lon^ gamcoducentia,tradere. ïnfiituta uero hiec nednerf tibus ignauisq; communicari uolumus. Quid enim cu^ piamusifios diuuiuere,quinecuiuunt quidem,quift fucos nutriamus,non apes ? Nee hominibus diuulgu^ ri, perdita uoluptatum libidine diffolutis,qui breueut quotidie uoluptatemlongue uitte, fiulti prlt;eponunt-Nec improbis tniquisq; patefieri, quorum uita mori tfi bonorum.Sed uiris duntaxatprudentibus atq; tem peratis,folcrtis mgenijuiribus humanogenen,uti priuatim uel publice profituris.

Vitalc«i

PRODVCENDA LIB. Il 4^

‘ Vitalem calori:mnutririhumore,cmiK uhrd citra^i exce^ujieri corruptionem di^o» iKtionemq;. Caput II

VIU ejuidem tanquam lumenin naturaU ealore confi^it.CalorK ucro pabulum e^ humor aea ritM^atej; pmÿâi quafi olcwm.siue igitur humor àuÇa modi^rte deficiat, jiue prorfiti excedat, ucl inquinea tur-,calor naturaUs fiatim debiUtatur^ z^ tandem dea bilitatuf exfinguitur.Sihumoris dcjèüucalor debilia tatur Z}‘ pcrditur,mort relolutione cotmgit. Si potiiK . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

obruiturhumorii exceffu ueluitio,uita fu^ocatione Aftvr^ui perit,Su^ocatio nero humoriscuiuilibet eximdantia vsGs^-udputrejïflione contigit-, pr£[ertimpituita uelexa Ki^t crefeente uel quomodoliket putrefada, ut non immes rité) pituita petens uita^mt nominata.'Pr£cepta igia turadproducendam uitammaxime neceffaria:h'mc quidemreÇolutionem,tnde uero fu^ocationem putrea /adionemg; ^que deuitant:réélue inlt;iuam,rationscoa muni, 'tiamjicalidioremficeiorem'uehominem forte curant,zj cui meatw quidem apertifunt,humores aua tem f^iritiK^i fubtiles refolutioni magii occurrunt. Siii autem contraria rations corpus affsdvm tradant, pa tins fuffocatiom fubueniunt. maxime uero m alterna tro fludent, fiad alterutrum locus tempus 'ue dsclinet^ Atubimgcniofii fludiojisé^confuUtur,utrunq; preea septum firms sfl pariter neceflarium,in utroq- fimilU ter laboratur. Hm enim acutum ^uidem caUdum^ hu D

Ço MARS. FIC. DE VITA gcnium, Oquot; imAgindtionU motia dßiduM^rcfoluti'^ nem: ocium uero corporis dtq^ cruditds,fu^ocdtion(«f minitctriuidetur. J^ufquamigiturmediciuehementin^ qudm in eiufmodi hominum curdtione laborant. B((* totd libri fuperioris dißiutdtio ad prorogandam «^ tdm maximeconjirtypropricimtdmen quandainfi^ tanta curam, qualem deinceps quoad potero paudi comprehendam,populäre uidetur.

Qjtomodoßnt temperandi calor cr humor qui* dam t^meruicconfilio. Cap. Iii

CAeterumdum oleum ißudpingue, igneohui^ uigori noßro ttecejjarium,pingui Minerua tf^ âamus, Mmeriia interim oliutßra olei uitalis origO’ nlmi uidelicet louis capite nata ridet,quod fui mutiert quantitatem plané cernentes,interea no fatisuidim^ qualitatem. Ridens ergo,uobis,inquit,oleum non mof do quantum fat ßamma nutnende ßret,abunde de£gt; fed etiam fineamurca fyncerum hißdi lucernte. afi‘ illa.ïios autem inter loquendum errantes ofindinud) quoniam lucerna pedibiK noßris uerbum fuum non» dum nobis auditum. Ex hac ergo lucerna difcamut » oleum iugiter flammte fubminiflrandum,ea fcilicet dn ligentia,ut nee repentina quadam lumen obruamus ib luuione: nee rurfum diffiramus fitibundo potum-Sei hiec quidem duo, fatis in fuperioribus trailata putaf mus,^cliqua nobis duo funt,quorum alter urn leuitet

PRODVCENDA LIB» II ^l trtÏgïJJcjrfUerion uix ditigi^fe uidcinur-Tangcntet in« term itx VaUadem, ut ridere nunqudm foUtd, nos ri« deret. QuidergotPrimo c^uidem cofiderubimui jiant niin uel pAuculdtn e^e prorfw eddeent, ideoq- lucer« ndm lUdm lucere diutiiK m qui pc jiummuln e^ ad el» lychntum, id eft lucinwwi temperAtd^ut non tbibdt oa lewm^ed piti\[et.Ult;ique zj nos in omni dixta cauebia m’M,ne quMdo, pri^erttm in iimentute, nimium 'm« udlefcdt'mfitiK ignis fudpte ndtun uorM. Snt nero füerit turn humarem mnndMtcm,tum penetrabile pi gt« bmcarcerc. Deinde lucermm cogitdbimus jre» lt;^uen‘er extingui-,qudndo non fyncemm oleum in^Altt uerity[ed{ut iti dixerim^imurcofum-Vnde paulo paßt concrefcunt ex amured ^ngi, lumenq^ extmgunnt^ Ijm nero nos dlmum à Pdlkdc (ufeepimus oleum fd« licet dérium qudmplurimum purumé^^.z^ ndtiuo epto ddm lentore tendx dte^i^nnum-Quod ergo huic pdua , Intim nbfump to pggeritur, nonÇolum buie xqudlcde

^ff t^^gt;Ç^d fimile. vt nero pt pmik, «on tnntum dea rium e^e debet er pingne, Çed pcnitiK db dmured [et cretumdd ep À [æce qudddmex terrd et dqud crd[io« re congejid.mnc ergo conge^ionemfæecmq- uitdtua ri,dlmentd em[modi [igidmus, Z^ odum z^ cruditda

\ tem ntq; (ordes. Entered uero Minernnm ed moderd» ■ tione colnmiw, «t cdput cpiidem de quo ndtd e(l ipfdt ' j «obu dugedt,nerult;3S dutem fiorndebumép non minudt^

$i MARS. FIC. DE VITA Arefcentis bumidinaturdlii or aheniexubenuttii CMf£:PJ quM necejjaridfitad uitam per* jiilii digejlio. Caput 1111

NAturalem humoremudociter h£Cexiccant' Sanguinis ßuxM uberior:V loldafolutio u^i^ trii: Diu lubricité aluta: Proßifus fudor: LatiM piilt;f* fiidi meatus: Coitus ad debiUtatemßdM: Sitis anbi^ la: Fames crucians : Vigilia longa : vfiis prtecaliiü* rum rerum ßmulatq-, ßccarum: Laboriofus animi clt;i^ porisé^motus ; Anxietas ; tra: Color: SicciorltmH^* atqifiruentioraër,pr£fertiinignecalefcens : Venti'f aridior CT uiolentus atq; diuturnus. Flumorem fupf* modumaugentijscotraria. Ebrietasfrequens utrunlt;p jicit. Fiimio enim turn calore ßccat, turn humore fi^ cat ebriofam. ïiihil autem magis quam cruditas adn* trunq^nocet. Vbi enim non concoquitur alimentlt;i/liigt; hme quidem deeßquo naturalem irriget hunwreni’ inde uero putreßdum fupereß,quod exundans,cilD^ rem obruatnaturalem. Quamobrem Auicennacofgt; rumpi fanguinem mquit^ubi digeßio ipfa corrupitufi fecutusq^ Galenum appellat digeßionem, uitte raU^ CofHohï* cem.Optima igitureßer quaß unica hiecrégula Gi» ^^ '’ffitw kni^oncodionem cibi pre ceteris ubiq- curare. Nfjrt quad maximum uidetur eße preceptu, falubribus ui» delicetuti, nihilproderit nißcoquas. Siquidem exhii ferme ßcutex cotrarijs noxius humor profluit,fi cru^ da membris inßuxerint. Ex cibis autem etiam mmuf arte

PRODVCENDA LIB. Il Çj

lt;rte huddtWjfifpc mint« malm accipiter nutriment tum,fiuehementiM concoquantur. Cruditatem igitur tanquM grauem refolutioniä Çmud or fu^acationis caufam, dihgentißime deuitemiKti^uanttiate uidehcet dbipotufcii nabis dccommodiita:Qiialitate,fmplicit täte, prlt;eparAtione,contriüone,ieümio reuocanteßt Wfm,ac p opiM (wcrit,ßomacbt etiam exteriore famen to,rebM(li quibufda^yptids pop epulas mtus a^um» ptw.Caucami«^diligenter, ne cibu palus exuperet: «f ue cibus' fit liquidior,Mt durionaut bic ucl lUe wal de pt afl« frigidus ,iut Alimenta fint lange diner fa Aut crudumAddAinuscruda.Hac enim cancoilianem mat gnapere prahibent.CAueAmus infuper diUgenti^ime» ne uel caitu^Atim paß cibu, uelfbmna meridiAna f^t pms na neceffAria,uel nadurna uigiliA,uel Ubare ani mi ulla,fiue carports tmportunOjMclalio q«opiam prf# do digcPioncm impediamus. DigePionem dico eq«i« dem non primam tanfHm,qMif pt in Pomaebo: fedfe» DigefliSeg cumdAm ctiäq«(CptiMiocinore:Tcrtiami'nfMperqM« Q^atuoc. inuenis: Qwartamdeniqueqn«mmembrisejpettur: Quic longo qwodä mdigent iwteruaHo,©- cptauis ima peditA,pAbul’jmnofuppeditAtur'humori.'Promdeßa cut digeßionem,ßic excrementorumpurgAtionem nda iuuAre 'm primis neeeßAnü eß ad uitam. NeceParim» fardes etü4 cute detergere.HeceffArius eß motiw cor porw tamconUnnt«,tarn temperatiw,ta uaniK,quam («leßiuderisc^ motus çr ignw er 4^u#:fer«ata dun«

D 5

taxât concodionis er jbinni neceßitatc.liefätigationt Vfro er reßolutioneuitata.Præterea fub u/mbrafituni cariemq; obducimm. Sub diuo, fub lutnine uiuimuf' Cluodpater meu^ Tidnui mfignU mcdtcw,fiequcit» ter habebat in etre. Sed ad htec filicitcr peragenda o^ pertepreciumßret, non tarn urbanii negocijs quant rufiicii quibu(dä exercitatiombui 4 tenera fiatm seU* te corpuiaßßueficijfie^erqtiodammodofimilibius. Itu terdam etiatn nutrtmentd^er uitie genus quodammo^ do uariam ténuité. Quad me fnepius iUe prudens mof nebat-C^ui enim in omni tetate lautifiima quadam cU» riofiitate uiuut,fiepe minus tuti uiuunt.Ciui nero adoh feentesfie mintts aj)ueficerint,adulti fialtem aßfiuefidatt cautionbus tarnen gradibus er paulatm id tentantes»

Sanguis er humor accommodatus uitæ,aeritis eße debet,qualitate temperatus,fiubjiantia me» dius atque tenax. Caput V

GRlt;ect omnes inter pr^ceptaaddiuturnamuu tam maxime neeeßaria,mandant ut euchyin^ alamur.Buchyma uocamus alimenta fialubria, quf bontim affirunt nutrimentum, id efi,fianguinem bof num. Bonum ucro fanguinem appeUamus, nonfingif dum,non ficcum,non turbulentam, fid caltdum er bit midum atq^ darum. Caltdum quidem calore no aM Humidumuerohumoreno aqueo: darumquoq;,net tarnen interea tenuifiimu.lam uerofiruentiQrfanguift naturalem

PRODVCENDA LIB. II 5^ MÄturdlem tum calorem exuetàtytu cxiccat humorenij er feuern ipfe humorem infirt uel culorcm^reßlubilcin prônât (ttc^ißigdeem.SAnguK prlt;etereu humidior pro niorq- id ic^uim^mturalem obtiwdit cil6rem,humo rem gwoqj mtunlem uel hebetit,uel impeUit fub aa lore liquefeere, uel fu^oat humiditite calorem. Et omnino/i qua portio natunUs humors ex aqueo fana guine trahitur, turn putrefeit facile, turn cito diffluitj, rftlt;j; di^oluitur. Wme effatur^ut qui moUiores fufiui herbisqicomedunt-,nifiriro forfan O'pro medicina tunc uentrem lenieute fumdnt,breui uenax fucco crudo putrefidioniqi obnoxio penitiK implant. Ac ne id ac cidat, tutiuf pro aUmento uel coquuntur, uel faltem cum pane mifcentur.Sangmx ergo nee igneui ejio^nec aqueux,fed aerius. Non aeri crafiori fimilix, ne proa cliuior fit ad aquam. Nonach fubtilifimo,ne facile incale fat in ignem : fedfubHantiä teneat mediocrem j in qua mediux aerdominatum habeat plurimum. Cæa ten elementa infint, quatenux aerix accommodantur imperio.aon fit eim jubfiantia fubtilifima,ne humoa rem infiibilemgeneret,fpmtumcp uolatilem Cf i^ffoa lutionifubiedum. Non jitcritj?i)?iw, alioqumz^ina gemo minime mmfrabit, zy uix in naturalemhumoa rem acf^iritum pernMtabitur,meatiiX objlruc^fufoa cattomdibit occafionem.'E.tf^irituxqui uix tandem eraffus indecreitur,denfitite fua amp;nbsp;ipfc parum idoa neux eji ad uitam, ty ulorem naiKrakm ita fujfocata

Ç4 MARS. FIG DE VITA ficut fiimtKdcnßorßdmmamcomprimit protinut (y extinguit.Mitto quod faltem adcà tenebrofws eß,ut ui tarn efßciat ma:flam,mortc detcriorem. in primis au*. tem,ut mihi uidctur,ad uitam expedit diuturnam/un* guinem ur.a cum fubßantia quidem aëria ualde,nec ad modum craß[a,habereglutinofum aliquan in fe humfi rem atq^ tenacem,qualem jirme cum fubtiUtate habet oleum oliuarum ,et humor anguillte pinguid ßmulaitß tenuK,zy oleum ex terebinthina quadam fublimatio* ne trailum. Tu igitur alimenta, c^teraq; omnia quie fanguinem pro uiribM,hu}noremqi talem cfßdant, di ligenter eligito.Sanguis enim humorq; talispeut oleu ß.ammie,ita uitali calori pabulum eß,ey und cu fubti* litate habet etiamßrmitatem. Praceptum enim Ra* ps eßpro iuuentute feruanda,rebus uti fanguinem ad præcordia traducentibus ibiq- condenfantibus, coreß ßuentibus.Citiod Auicenna probat,aquofum labilct^ fanguinem pr^cipiens euitandum. Tufjirens autem i» Omne imlt; hoc,pro difßrentia corporü,ratio eß habenda.tiant ^trario^ad “^* denftus corpus eß, ad fubtiUtatem fanguinis : ubi mediocrita rarius,ad craßitudinem eiufdem,omnibus eß remedijf Icinrefera» declinandum.Vbimediacorporishabitudo,uia ßmi* liter media tutius imus. ï\ un quam tarnen naturaleUt corporis habitudinem extirpare conabimur,alioqu^ uitd ipfam extirparemus.Rxpeditinfupcrmeminißet ubi fubtilitatem fanguims ualde ueremur, ey ßoma* fhus inter canon fit admodum natura ualidus, minu* tioribtii

PRODVCENDA LIB. Il «;7 (ioriamp;aî id craßhudinem gradibiK accedendum eßße» dumgracilcm hominem craßionbiK aUmentis nutrire contendimiKye:^ fouendwm interim ßornachu or pro« ducendum [omnum.^xemtAtionem corpora pro ui« rihiM Augendam,dnimi minuendam,quieplurimiife« pißime nocet.At ft minuißrdt alimenta uifcofa nimiZ dur actuel admodwm ßigida,ußu [altem coraUorum» fandalorum, roßarum, coriandrorum, myrobalano« rum^cydoniorum lt;!j diacydonion,ßacchäric^roßacei» ßypticarumqi rerum earn fanguinis hitmorii^ ßrmi« tatem déniai confequemur^quam rebut nimium gluti« noßis hic tut!) conßcquinonuilemut, Comodißime ue« roex nudeit pmcispißAce'ug-cy giycyrhiz^ ßucca er amido additit amygdala dulcibutiearu/mqioleoet cydoniorum femine,atq; oko ßißammo und cum ßac« charo candidißimo aquac^i roßacca nutrientur,qui ui« ßcoßa grandiorum animaUum membra concoepaere ne qMednt.CoecdemtM bis pr^tcrea extrema gaUinarum uelhccdorumtZy teßudines e^' limaces atc^i tcßicHlot. Vina dabimut non alba,ßed rubra ßypticaejs er qua« dammodoßubamara: aquawnum ßrreauel maßieeA temperdtes. Oleo ^Moq; nwßieis ejdoniorumq; cMtem Icwitcr leniemut,er uitabimut mterim (paie ßanguinent ßubtilemjäciunt uel ßruentem,nißi ßrßan nonibd croci uel cmnamomi tenacioribut epulit inßndamut, ut eyr ßciliut concoepuantur, er coda per incdtus dngußot tr4nt|trrfntMr dtimembrd.Digicik nanque cß wifcoft

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 1

$8 MARS. FIC. DE VITA

uct aUtnentapMloßrmioraexjiomacho nein admet dum ualido ufq; ad digejlionem tertia quartam^; pert ducere, mfi eiufmodiuehiculiiperjirantur,atqiin[ut per ^ifitonibtii lenibw prouacentur. QuM quidem qmm fades, manibui eas moUionbus ficito. Ac met mento madefacere manus odorifiro qwdam mnoj in ^ecamomiUam myrtum^ coxeris atq- rofas,

De communi edendi bibendiq^ régula, er quat litate epularum. Caput VI

SEd mijfa in pr^fentia faciamus obtufißima homi num corpora uel tenuißima: ad communem ui« uendirationemperueniamus, communi mediteq^cort ports habitudini prorfus accomodatam. Caue neuüa ratione meatus corporis uel fupra modum pateüd uel nimium obßruantur.tbi enim in refolutione er iniuria extrinfeetK infirenda difcrimen : bic autem in putre* fadione er fuffocatione periculum: Etymon ardißi» mo régulaßeno,quod Hippocrates dtimndt,tecohit ieo, non tarnen habend tibi ad licentiam ufq; relaxes Herbas er frudushumidiores accipf parce. Parcius loc ey pifecs, er Utrunq; cum meüe. Pareißime (ùn» got,atqs cum aromatids ac femme pyri.Similiter pu* rum aqutepotum, atq; una cum pardtate. Qji£ hut midiora funt uel pinguia„aromatids acribusq; condU to,alioquin er humorem alienam membris plurimum infirunt at^ putndum ; amp;nbsp;ß fftem neceffariu naturae humorem

PROD VCENDA LIB. II . ^® bumoremfuggeruntjiunc pr tenant citte admodu cor»

* fuptionifubicdum: Qtiod non aliter qitim aquofunt uinum coturbaturcelmterQrcorrumpitur.ti'mc cittt canules,cr pallor rugofüioxqi feniUs. Carnes quoq^)* quotidic comedantur,ac etiamp pondéré pant propm quent,citam putrefaHionem mjirimt.Vnde Porphyr rius Pythagoreorti antiquiorumep autoritate freUM^ tfum animaliudete(latur. HÓnnc hommes accepmiH' ante dtlmiiu long£Uos,anmalibMpeperct^e^Cluana quam medici non tam camium ufum uetant quam abu fum.Heniqihumidatanquam putrefadioni obnoxU fùge,memoria tenens humidos et pmgues fenefcere ei» tins atq- mori.QiiodCJ Hippocrates ait,zy res ipfa dedarat. Siceißima rurfum accipe moderate, uel fat» tem liberiore tempera potu. lAediatutiiseligito. T^a metfi Auicenna forma cibipaulo ficciorem molli prat pomt,ad caniciem emtanda. Ad frigida nimiu aut caH da cautißimus cflo.Calida Çimul ethumida fequere.Sé fèruet aër, epularu humor caloremfuperet : /i friget, calor humorë.Vtrobiq- nero modieus fit exceßus-Va biqs calor er humor nonnihil glutmofum habeat at(^ fiypticu,ut lUmc membris irrigatus humor inhareat firmius,ac diufub calore perduret. 'Eiedum triticu er panis eledus hoc 'm primis habet. 'Deinde rubru fiy» pticumqiuinuparuq^dulce. Tertio pineinucleiresq; ijs temperic et lentore perfimiles. Cluarto carnes not* ^«mid« fnmlatq^laxte )Ut fuiHte i^' a^nime Udewtn.

ça MARS. FIG DE VITA

Kedici Umen ueteres,nMxime GalenM,fuii carnet et fangumem,propter quondam cum corpore noflro ß» mluudinemualde coinmendant, Optimlt;e funtigitur fimihbiK corporibuf,ut rußicis e:y robuftHjCorpMq; t2Uiltum exercitantibM.praÇertimji quatriduum ga» riophylityCoriandrK prteparatis foie conditie fernen» tur.Et fanguli forfait utilis ft cum faccharo coquatur» defecatutq^ ad fummu fient atq; liquens.Sed ut ad nu» merum reuertamur, non probantur carnes humidio» res, quales diximus, non dure fiinulatq- ficce quales uetufioris leporn atque bouts, fed medie quedam, ut gaïlinaceorivm,putlorum,caponum,pauonum,pba» ftanarum,perdtctvm,forte etiam puUorum columbino rum, prefertim domeflicorum. Tales quoq^ funtca» preoli uituUq^s inuenes et anniculi uerueces panter at» que apri. Koedos non fferno la(ientes,cafeumqs recen tcm.Auiculas equtdem pretcrmifi. trequens enim fub tiliorumalimentorum ufus, fomacho folumconuenit crafioraminimetoleranti: Quiuero ualidiorejl, fü» gacem ex ijs fmum reportât uel humorem. Oua ta» men gaUinarum non pretermitto, fi uiteUus tma cwni albocomedatur. ViteUusnonqifolus delicatorum eft nutrimentü: namAuicenna probat nutrimentum nul» lum expediremagis in diminutione fanguinis e^ diffo lutione ffiritus cardiaci quam uitellum out gaüine, nelpcrdicis, uel phafione.tieq; ßrte ab re ßerit an» fera nutrire f^dta aqua 'ne nitida, ac pof necem car»

PRODVCENDA LIB. II «t «f 5 fuif er corundrii aceto priepiirati5,condïtM,dKS fept^m [empire prim ejukm edM-Ceruumq^ fimilitcr^ fi (i tniAchitt ^critudlidi^imiK. ProbAbilinMlt;luee^ loig£Ud q'^jed^m dnimulU dd uitam con^rre langte» Uiin.p tdinert huiuÇmodi cernes imettescomedemtur» Similiter dUe cdma uieißm funto turn afpe^tum eli» xe. cibntefloduplux ddpotum.Pdnis duplm erfef» quidher dd oud, triplui dd cdrna,quddruplgt;M ddpi» (ces, berbiW, frufl;« humidiores. Neincipidt d pottt menldynec^^potMfitfemeluberior. Semperflypticum dliqmddblci^potu uelmodico, [cqudturmenfum. Vbi complexio^etM, locui,tempui,dd cdlidum fucum'ue ldbitur,tu ciuoq; pduli^er ddoppoÇitddeclindto. Vbi dd^igidumdut humidum, jimditer ddoppoÇitduert gito. Vbi temperies, ferudto temperiem. EdteniK au» tcmexercitdtioniquidem carports e^ dddendumyix animi detrubendum, qudtenwepulis uefcimtix duria» ribiw dd diutumitdiem uite dUcludndo fàrÇitdn necefa fdrijs. Menfe tibi fint innouemdieihorisdu£,(^u» trobiqi p arc£. Pdrcior uerocand. Exercitationcs cor pons du ejirmè pa^i digeftionein primdm dd fudarem qudpproduite. SomniK eptidem no{lurnui,ciuid fern» perefineceijdnus, femperbonus : diurnus dutem ni^ ddinodumneceffdrius aumqudmbonus.

Non ejïe utendum dhmentis que cito putrefeunt : Vinumet triticü pre ceteris eligendd,putreß» üioiS'refolutiojùgienddt Cup. VU

'tl MARS, tie CE VITA“

At^imaliit ucro cju^ecu'ncj; 'm noftram cußodiM ueniimt, rramdis clcéHicj- almentis nutriendlt;i funt anteguam uefcamur. Atque hiec z^ alid omnia ex! pafcuis altioribnt cr odoriferii éligenda funt. Inter hcecregulamanteomnes ab Arnoldophilofophocoa probatlt;tm,memori femper mente teneto. Animantesi herbaiypamd,f-uges,uina ex altis odorifriicj;, ut di^ ximM, regionibuf eligere oportere, qua uenti tema perati ferenant, fuaue! Solls radij fouent ,ubiciqult;ie nullte fleignant, culta HerquiUnio non pmguefetmti fed humorenatiuojubietiam quiectmque nafcuntur^ diu permanent incorrupta. mie duntaxat habitant duw eH, hie quoque nafcentibus uefcendum. Ueq; cont fidendum ejl, ex alimentis qua: breui putrefcunt, hut morem nos comparaturos diuturn'am, cz *i putrejät flionc remotum. Neque j^erandum feile nos diu uit fluros, ubi terr£ fuflus 'mcorrupti diunon confert uantur: ubi raro admodum hommes funt longteui. Altrich ter Quantum uero ft 'm loco uiéluq- difcrimen, pomum tX faCUltM t f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

dedarat perjicum: m Perjta quidem uenenum.m Ae gypto,cordis amicum.'Et heUeborus in Anticyra 'mt punefamptus,alibi uero uenenum.Arijioteles habitat tionem digit altam ad meridiem orientemq; jfedant tem,fub aërefub till,nee humido,necfigido.Et Plato longæuos in leditißimis atq; temperatis reperit regiot ttibus. Deterrimu uero ejl fercorareagros,uel aquas gagnantes ex agris minime deriuare. Omnia enim iHic atte

PRODVCENDA LIB. Il lt;^ -tit£corruptioni fubiedamfeutur. Qudmobfemeet nonuituperarenonpo^um,qm fdpimtem Hcftodunt idcirco uitupcrantyquod m re rufiica fterquiliniu prlt;e termiferit. Sed iüe prudens falubritdti potim quim ßr hUtdticonfuluit.SdtKdutemexlupittorumßbdrumcji ßlijs tempejiiue fubuerfts,dgrumpïnguefieripo^e p» tduit.At nerofi regionei humidioretimmunddic^ co» lererer dUmentd minime durdturd [urnere compeUd» murjeumqudfiferiiemui ui(lum,lt;iuein [ub dërepejht 'lentimedicimdndduerunt.CiUdderem libro Contn pejiUentidm fdtis egimut. Summdtim nero fnduibuftt quoddmmodo cdlidu utemur o dor ihm. Aloë rite prlt;e pdrdtdftepe^euiterépy purgdbimur.Rite nero prapd» rdtdm dicimtiSifilotd^ent d^udrofdeed uelfucco ro» fdrum,dut fi cu rofi$ riecentibuf contritis^i ^erit per» fède commixtd.'Demde ddddtur ei myrobdldniK dtlt;^ mdjïix,(zrßrterofd. lAedieindbacextrdcontrouer» pdm mirdbiU^ c|l dd coferudnddm diu menté fdndm in corpore fdno.Prxtered corpus exercitdbimiK: oppor tuno utemur fèco.Hoc puluere epulM condiem'M: Mgt; robdldnorü embliedrum fit pdn undie lt;pusrtd ,fdnd£ lorÜ uero dimidid, cimdmomi integru, oddud crocL Hocitd^; puluere rebu^ép fmuldcnbui imminente en putride dUmentii et locw corruptions forfti inhibe» re poterimuf.I^eminerimui dut,ubi multo pUres pu» trefddione fuffoedtioneep^ refolutione pere«nt,ibi pu trefidionhetlu^ocdtiai maxime ref^endu. ^bi uero

#4- MARS. FIC. DE VITÄ fontrd,uicißim uü condimentii aromlt;iticii,et quodätfi mododujlms-tUtdiximii^iOdoribiKq^ ftmiUbui qmuH tempore putreßdionem prohibet : ungi oleo, frigo* rw mittridm : uü IdtMcr'K ex iiqutt or oleo, rcfolutio» nem ex labore Uel cctlidis temporibut imminentem-Similiter as aqua f^pe coUuere, fuccum glycyrhizlt;f tiel faccharum cryftaUmum ore tencre : Aqua rofa» cea malta,paucoq; aceto rofaceo manus ßeiemq; per* fiindere,ßmilibiisq; odoribm uti. Septimo, quaq^ hord alimentis modicis recreari: corpore fimid er animo conquiefcere, calore uitato. Plurimum uero mterefl, quäle fit uinum, er triticum, quibus aßidue ueßimur. tltec ergo fint taUa-ut ultra annu er potius ad trien* ttium Integra perßeuerent,ß modo tncorruptibilem eX Vfni renum ijs alimoniam jferare debemus.Vinum,fiue album ft* t^ù^t^ ^^ ^^^^“’^ fi^^ ^^^ ‘^^■^rum, fuaue,ßypticum, odorif* * rum,er quod indigeataqua.TSiififirte uinum repere* r'is,leue fimal atq^ durabile, quod rarißimum eße fo* let.Quad uero ualidius eß,philofophus ifaach uinunt diciteffeumofum coda fole,uentisq-purgatum: quoi aquajontispuri temperariiubet,aliquandiu antea^ bibamus,utperßdiusmifceatur. Aquofum uero ui* num atqi debile uel acerbum,ßgiendum monet, utpö* te quod intra uenas er membra acidum cito ßat, aut aliter putrefat-Vinum quidem aquofum putreßdio* ni fubiedum,fi con feruata eins fubßantiacodumße* rit, hoc falten erit ((tile,alioqum non laudatum, quoi

humorent

PRODVCENDA LIB. II ^^ IjKmotcm corruptibilem non creibit: fed acumen eiui a^M eleda temperandum erit.Vmum nero quale pró banimut, ïfiach exantieptorufententiatherMcis ma» gnisinquiteffe perfimile.Q_uod-,ut diximui,tempera tum,biibitudinem corporis figidam calefócit,rejrige» rat calefiillam,humeficitftccam,humidiorem nero de ficcatiatipte^ut Galenia aitysaturalem humorem re» creat,caloremfouet,utrwnque contempcrat. Kifcere uero uinum eiufmodi mag^neceffariu cß iu^uenibus, minus fcnibuf,frigidisucro fenibus minime. Irigida nan^i dura^i fenedusÇut inquit flato)ita mero firuet atnue moUitur, feut uel igne firrum, uel acjua lupinu Quod diximus per uinum oppofta fieri, atq^ dtfiden tia temperari, fcito etiam per glycyrhizamfieri,fci debilius: 'Pieri etiam per oleum rofaceum,fed extrin* fecus.ïiacergotibi fimihariafunto.T^eque dtffidax quieejuid zy qualitate temperatum ef, zy uirtute po* tens,poffe rcliqua temperare,ficut fngUs aliafrigefä* cerf,id ift priais babere temperamëto louis, ipto etia faluberrima funt. Sed de bis alibi diffutandum,

Di^ta, uidus zy medicina fenum.

Caput VIII

QVi feptimumiam feptenariumimpleuertmii gumquagefmum attingentes annvm,cogitent Venerem quidem fignificare iwuenes,Satumum uero fenes : atq; bas dp«d A(lronomo$ ßeflas inter fe maxi* mé ómnw mimicus exi^ere. Rem ergo ueneream Sd*

•quot;»ff MARS. rie. DE VITA

turnij fùgiAnt,lt;iult;eiuticnibui etiimuita plurimumi^' trahit. Non enirn natii cûnfulit,fed nafeiturii, ipftti^ ttiam herbiis jlatim produdo femme ficcat. Pr^terei frigut aeremq; nodurntm Uthißrum ßbi patent, at fi cum omnino uidum feruent,ex quo fangumem pluri* num fperenttf^iritumcii quamplurimu, ex uiteUii ui* delicet ouorum rccentibm, umo uliquantum quideiU duld, odorißro uero quamplurimu.NamhicuiteUut proprie cordii fangumem, umum pr^cipuejfiritum recreat. Camibia cledifimd codufi ßeiUmis omni fummatim utantur diieta, calidu pariter C humidum augente. Spiritum odoribm prafertim umi afidue rc* creent.VigiUamcrinediamfitimcjideuitent-.laborent rurfm corporis atlt;^ animi, z^foütudinem ^y macro* rem.Muficam répétant ß ßrte mtermißrindnuquatit intermUtendam. Ludos quofdam zy mores quoad de* cet olm anteadæpueritUreuocent. DifßcilmÜnan* que eß(ut ita dixerim )reiuuenefcere corpore,niß in» genio prius repuerafemAtaq; in omni etiam letate mi gnopere conducitad uitam nonnihil pueritite retint* re,or obledamenta uaria femper aucupari. Longue uero proßfumqi rifum minime ; f^iritum nanq-, nmtii adexterioraddatat. Sed redeamus adfenes. Hipr^e* terea ßßigeant,ßmentapetant aromatica er calida, ßmulatq; humida. Keminermtpuerile non effe, pue* rile lÜud Auicennie ßmentum,ßdum quidem à Daui* de,fed tardius ßrteßdum.i'jmtntum fern mirißeum:^

AïeduUi

PRODVCENDÄ LIB^ II C'^

MeduUrf recentis ndbuc ailentis punis m^fo mAluati^ co wno ca pulucre mmthæ,apporta, ftomdcho et fiepe ■ ^d olfidumddhibitii.adm e^ meduUd eiufmodi etidin fold Democritoicimidmexpirdturoretinuit ^iritum Diog-Èasï quoidpldcuitliigitiuu. ?r£teYedfi'idionibusutdntur *io autove» leuibtUyfeuepMndoqi ÏMderis nutrimentü prouacanti bm dd extreme. Nuckos dnte omnid pineos uidclicet ablutoSzfsmiUdres hdbednt.Hoc enim nutrimentu me» did unteres fenibiK dptißimü probduenmt. Cdlidwn enim er bmiidu efl er pmgtic, er omnem lernt df^e» ritdlemidt^i fimnly^uod mirn e^,dwM ndturdlembu^ morem dugdymtered ftperflmm deficcdttputridwMc^i expnrgdt bumorem. Sunt qui nudeorum dufmodi drlt;t ebm^und quotidie poft cibos exhibent fenibus corne» denddm. Ego drdtbmdmquoqidlterdm iciuno flomd ebo fenibus exhiberem, nel recensiCdlenSidurdtïi,pid nuclediu-Componerem quoq^ eledudriwm boe pddoi.

Sume dinygddldrum duldum mimddrwn imdis qud tiior,tdntmdem eiufmodi nuclcorü,pifiddorivm dudx» anum feminwneucumeris^undm nuewmdueUdndrum tmnddru-,contunde, coque undcumcundidi^imo fdc» eburo, cui turnen dddideris unuin zmziberis recentis conduti drdcbmdm,croci dimididm,nuifci tertidm^idm bre tdntundem,fdccbdru-,dqud meliffaddefi citrurite rofdruc^ ^ndito,multd durißlidhis ddbibeto. Huiui enimufuquotididno,uitdm fenes udUiiorem longio» tem^ cofequentw. Poffwit y in menfd boe dcciperei

C8 MARS. Fie DE VITA erphtribui horis antemenfam. VtUiM dutem tune erit,fi quid dlbi odoriq^ Him und cum confiâione emf» nudi biberint.Temporibus uero culidioribui facchd* rum rofdceum und cum duri ßUjs, er condUte myro* Idldniuitdm fenibut prorogabunt. Theridcam nemi dubitat dd idem humidis conuenire perfonis dtq^ temt poribuf. De cuiui ufu fatii m librofuperiore diflwm-Neww etidm negdbit hisprode^e ddmodum rddicet tnubetbeenid^q^rddicef,dlbdi ^militer atq; rubedit tndximeuero recentes: iUum quidem pro nutrimentOt Ids etidm pro dromdte: zy omnid fimpUcitercdliddt bumidd^ietdromdticdfmulet ^ypticd,fimulqipm» guid.Certum eßfenes eleäo glycyrhiz^ fuccoßmi* lidriter uti debere.TrddÜt enim glycyrhizdm ejje hd mdni corpora cdloripdriter er humori perfimUemt pratcredUdriß ßnum morbis opituldri.Ldcquoque amygddlinum,er dmidui cibiK-ßmilidris efto,et fdc* ebdrumdtq;pdjjuhe. Rußs tripherdm ex myrobald^ nis ïndis,emblicisbeUiricii conßUdm. Item myrobd* lanoi Indds conditds fdcchdro, non folum ad retinene dam,fed etiam ad retardandam fenedutem ualde pro* bdt.Auicenna laudat tripheram myrobalanoru maio rem atq^ minorem. Rurfm Conßdionem de [quanta firri, maximeuero auri. tubet quotidie mandere my* robalanos prtecipue chebulas riteconditas ,dddtffé* rendafeneüutis incommoda-

. Denaturif

PRODVCENDÄ LIB. Il ffp quot;Derntturii aromihm zr CoriuUwn mce^if^st

Et rurfimt qiMUs Çeni^mMÜM. nbsp;nbsp;Cap. IX

SC(to myrobaltinis mriM im^e uirtutes. Vmmt qiu mir Abiliter fuper^uü exiccAt humorem^im^ de cAniciem prohibet. SecundAm ciuie humorem collie 2itnAturAlem,e:jAcorruptione fimul zj 'vn^AmmA^ Üone tuetur,wnde MtAm produit in logw. TertiAm ^Uig^yptieA AromAtKAt^; potentiAiUirtutem er jpiria turn nAturAlem Oquot; AnimAlem congregAt ^ fouet, e^-roborAt. Hi«s Alilt;iuK uit£ lignum Ïn pArAdifa myrot bAlAnum forte fui^e putubit. Simile ([uiddAm firme fÀ* dunt durum zy Argentü,corAUtK,f^odiumcfi, Oquot; pre dofi lApiS,i,(juAmuis pro AromAticA uirtute^ultAtem Af^rAnt ülu^rAndi.Tu uero memento AromAticA tune mAxime prodeffe nabis Ad lùtAmÇut fuprd fignificAui* mi«) ([uAndo cum uigare quodAm AromAtico bumidA funtpAriter Atej; cAlidA, kntorem^; pinguem bAbent, eommodum Augmenta : (lUAlcs funt i/n primis rudices becni£ alb£,fimiUter Ate^irubenteSyprtefertimrecena^ tes. PiUlfAltem ejuAndo cum uirtute t^uAdAm fubtili, os dorifirA cy AcutA,ftdgt;flAntiAm denfArn bAbeAt,t^ fly» pticAm uAlde proprietAtem, ^UAUs utiepte compofiti» inter cordiAliAfrigidA primummyrobAlAnis 'meffe uis detur zy fuedno.Deïnde rofis zy fucco, zy feminicis tri.Tertio fAndAlis etcoriAndris,At(iimyrto,c£teriscli fimilibus. Inter CAlidA uero cordiAliAzedoAri£, ligna Alois,citri eorüd,Zf cbAriopbylis ,nudnMfcAt£»

E 5

70 MARS. PIC. DE VITA tnaci,olibano,mallici atq^ doronico : quälem etia fnU ’ uiee experimur meffe. Tradunt timbrant crmufeuM fiypticamhabereMrtutem.’Zmziberautem ob‘quant dam àui humiditatem, priefertim recens amp;nbsp;conditugt; fenibui fiepe prodejl. Sedhoez^ chariophylu^prot pler caloris uehementiam,caute uidetur accipiendu. Zedoaria quoq^ caute,tarnetfi theriacte fimilis ludicat turnerftypticam fmulatq; pinguem naturam habet, fenibus comodifimam. Ambra propter calorem quafi temperaturntuto fermé fumitur,ac propter lentorent cum ßyptica fubtUitate mixtum,pr^rogatiuam habet ad uitam 'm membris vffmtibiu confrmanda: tient nero ft ex eafiat aqua, cuti^q; lauetur,digcfionc quar tamrefituit, ac morbos eim def^u contingentes ex* peüit.Aromatica uero qua fubtilem admodu fubßant tiam habeut,qualem emnamomu atq; crocus, cordta» libus frigidis et durioribus fient mifeenda.üäaromati cafi tantu calida fubtiliaq^fmt er fola fumantur,natit ralem calorem nimis excitant,humorem^ diffoluunt^ Jseceffaria tarnen funt,tumfrigtdioribus et humidiori bus epulis concoquendis,tu cordialibus duris adprlt;£t cordia transfirendis.Tenaqi latere no debet,humore ipfum uitte neceffarium primas m corde fedes habere, et arterijs uenisiß eiufdem : quod tfaach perfficue dot cet: atq;,ut Auicenna probat,hichi(mornaturalic£t terorum membrorü humore frequenter irrigatur atq^ . fouetur. c\udpropterC(iue!idimcf,nemembriuUiui' humot

PRODVCENDA LIB. Il 7t bttwor afu f^uopiarn arejidt: multoq^ mdgi^neprie« cordiorum humor comminudtur. At^; ut nutrimenta» fK^lßmentdiZJ'cordialidomnid perdngujios medtM tdpnecordid Idtißimeperfirdntur, bw mfere crocu^ V t urn ßßdntur ihi, myrobdldnos adhibe. Vt dutent confequdris utrunq^, dccipe inter calidd mufeum dt^i dmbrdm : inter frigidct rofds dt^j myrtwm. Memento dulce mdrdthrum fenibu^ pro^iturum'. Ndm cr nutri mentum permembrddi^undityZyqud fecultdteldc, eddemhumortm duget ndturdlem. Vnde dofcorid des mardthro ferpentes dit dnnudm exuere fenefiud tem.Probdinut etfdluidm.lïtec enim ndturæuirtutein temperate caleßtcit er ßrmat, pdralyßm propulfat, Probamuf (y moderdtu condUi zingiberif ufum: hdt bet enim cwm calore pimguedinem.

De auro,t^ aureis dlimentis,ij refödUet» tionefenam. Cap. X

A'Vrum omnej ante omnia probant jtane^Udn omnitvm rerum temperatißimum, z^dcorru* ptione tutißimum: Soli tpiidem propter j^lendorem, loüi autem propter temperaturam conßecratu: ideoc^ poßfe calorem naturalem cum humore mirifice tempe rare,humores acorruptioneferuare, Solaremt^^lOd tdalem ß^iritibm et membris mßrre uirtutem. verunj tarnen oportet durißimamdurifubßdntidm,ßubtiliod rem ficere,penetratult;pßäcilima. N oucrunt enira cor« «üdlw twe maxime latentem cordii reereare uirtutc»

n MARS, FIC, DE VITA quando in eisdUrahendisminimendturalaboritt, VI autem minime ßtigetur, uel fubtiUßimd um eßßdd, ucl cum fubtiUßimis funt exhibendd. Optimum ßrs putdntyßi dbßf; dUend permixtionc duru potdbile fidt: Sm minus poßit^contußum^or 'm fölid reddHum dcci* piuolunt. Aurumßrmepotdbile hdbebis (ut diedm) Cottige ßorcs bordginis, buglo^£, melifße, qudm d* trdriam nommdmus: er quüdo lund Leonernfubit uel Arietem,uel Sdgittdrium,dl^icitqi Solem,dut louemt coque cum cdndidofdcchdro,dqudrofdced UqueßHot er pro qudlibet uncid infere diligenter durißlid trid. leiunus cum umo quodum dureo ßume.ltein dqudm ex cdpone deßiUdntemßco uel diiter cofumpto und cum luleb fume rofdceo,m quo duri ßlid qu£ddm dntè con tuderis. Pratered 'm nitidißimüßntis dqudm dura ex* t'mgues ignitum,cum eddem duri cotundito (olid. Ed* dem umum dureum temperdto, er und cum eiußmodi potucomedito recentemouiuiteüü.Pdcileuero ’m totd corporis drbore ferudbis humorem,ß 'm rddicibus co* ferudueris.Accipeigitur gdUuidrum etpuUonm eiuf» modi dtq; cdponum cor,iecur,ßomdchum, teßiculos» dtqi cerebellum,coque dqud modicd,minimofdle:Cot dd contunde ex totdedme er toto iure er fdeebdro, addito recentis oui uitello, ßc pldcentdm modico «»lt; ndmomocrocoqi condïtdmerdurdtdm.lldc uefecre efuriens femel,fdltem qudrto quoque die,et tune quids ^ old,cldro tdinen ddpotum addito uino.

PRODVCENDA LIB. Il 7gt;

De u\n ÏA^is fanguinis^ humMi pro uitd fenum. Caput XI

SAepcpo^decimtvm (latimcr nonnunquampo^ nonum feptenariu arbor humana arejido paua latin humore tabcfcit,Tunc primum humano iuuenia Uq^liquore irriganda ep hæc arbor humana, quo re* uirefcat. Bliges ergo pueUamfanam, fbrmo[am,hilaa rem,temperatamiCJ'lamelicus laceiut fugito crefcena te luna, ftatlmq; comedito marathri duleis modiewn puluereinfaccharoriteconfêllum. Saccharü guident lac 'm neutre cogi nel putreßeri non permittet, mara», thrum uero quum o' fubtile fit o ladis amicum,dilaa tabit ad membra-Ctuos Hedica fenilis exedit, medici diligentes liqtore humani fangt^, qn arte fublimi dejliUauit adignem,reficere moUuntur. Quid ergo prohibet,qtQ minuifenio iamqiaficonfidos 'mterdii hoc etiam potu refeiamutî Communis quidam efl Oquot; uctus opinio, aniculas quafdam [agas (qu£ o diriges mlgari nomine nuncupanturymfantiufugere fanguia nem, quo pro uiribus luuenefcant. Cur non o noflri jenes omniuidelicet auxilio dejiituti,janguinemadoa lefcentis jugant ? uolentis 'inquam adolejcentis,jani, l£ti,temperati,ctdjanguis quidem jitoptimus,jedjor tènimius.Sugantigitur more hirudinumexbrach'ij jiniflri uena uix aperta, unciarn unam aut duM. Mox «ero jacchari uiniq tantundem fument,idq ejurientei etfitibundißicient crcfccnteliow.SicrKiiiis «greco«#

^ ï

74' MARS. Fic. DE ViTA coquitur,coqudturpriM uni cum fdcchitro, uei ad lt;t^ quant caUdS, moderate defiiüet faccharo mixtM^deina de bibatur.Tcouere quoq; jiomachu tune [anguine fuil* h prüfens auxilium élit quern utiq; fanguinem è uend fuitta ßuentem [j^ongia calente urno madeßfia combi* bat,z^jlomachoflatim calent admoueatur. Galenut atq; Serapio morfum rabidi canisfanguinit caninipo* tu curari dicunt. Rationem uero iUis aßignare no pU tuit,Ugo igiturbiduum earn quteritans,opinor denilt;ß faliud cams rabidi ueneno[am impre[[am hominis pe* di Ufo,per uenas paulatim ad cor afcendere,morene* neni,nifiquid interca dißrahat.Siigitur interim cani^ alterius fanguinem iUebibent, fanguistUccrudus ad multas hor as natatin ßomacho,eum déniai uelut perc grinum deieduro per alimm. ïnterea caninus fanguis iße faliuamcaninamfuperiora membra prenfantein prius q ad précordia ueniat, deriuatad ßomachumt tiam^ym canino fanguine uirtus eß ad faliuam canii üttrahenda,et in faliua uieißim uirtus ad fimilem fan* guinem profequendum. Venenwm igitur a corde femo turn ,fanguiniq^ imbibitum in aluo natanti, und cum fanguine per menora deducitur, hommemq; ita rclin quit incolumem. Quorfum hieef Primo quidem ut rei tam occulta, fuccurrentem inter dißerend'am caufant aperucrim: Deinde ut moneam, fanguine potaripof* fe,amp; quidemfalubriter: atq; in fanguine humano uir* Mem eße,quahumanu'm fanguinem lt;tttrahat,çrtnu»

PRODVCENDA LIB/ II 7f bw pvofc^HatMr;Nc ßrte dif^dM iiKicnilcmfdtiguinè Àfene bibitum tnhi ad utnoi membra quepo^^e, ibi^ prode^c quamplurimum.

De diieta,habitatione,zy confuetu^

dine fenum. Cap. XII MZmim^e decrepitos expeditmatura dcbilcni

non e^e nutrimentorum podere ßtigandam, ueletiam epularum diuerfitate nimia dijlrahendam: Nitni Oquot; imenilis atas hoc uitio fit dto fenUii. dui*, dant ergo menfas, nee tam multa naturam alimonia Et renäut» quam frequenti reficiant^ mteruaUo tarnen interim ad ^ p j^H* digefiionemdato. Hamficpeetiam pofiquam floma» oblationts cbi« ipfe concoxcrit,nifi er iecur quafi digefferit, fits G’*«‘gt;quot;f‘«* mere nutrimentum,naturam di^irahit aiq^ f^tigat:qua -quidemlaf^itudine fapiu^ frequentata,aduolat ïntem» pe^iua fenedtit. Sencs b^cmewdut omcj af ricapea tant, asiate uelut aues amoena riuosq^ reuifant. irea quentermter uirenta uerfenturplatas,edrfuauiterre dolentes ; bæ n^nq; Mi«cnte5,ß,irdnfesqj conj^ir^nt ai ffiritwm bommis augendü. Ad loca nero communiter apibui arnica confùgiAt,meUaqi hyeme degufïent.l^el enim cibm efi fenibui in primus amicws,nifi ubi bibs tia metur mcendiu. Amiens cafeus recenti^imus,amici da ayli,jicus,pafful£,cappares,duïciapunica,ziziphel hyffopus,fcabiofa,betonica,fed ptfiada multomagis. Pmet uero nuclei maxic omniu ficut diximus. Ex qui bus plurimK refirët adiwnentttiÇi eo$ borlt;w dwdeei« -

7lt;F MARS. FIC DE VITA

in a^uapaulmn MÜditeneiintpriuitiuÀmedantiSic mint ßomiicho non nocebunt. Ac prietereti,fi dumhit utunturietidminter pinetazToliuetduites^ uerfei^ turgt;tiut [altem pini uaporem accipiantzy adorent» Item gummi lachrymal; pini cu oleo uel uino corput fepe deUniant. Probabile enim ejl arboret longa nat turaUter uita dotatM,præ[ertim [i etiarn hyeme uirea fcant,ad longam tibi uitamumbrd,uapore,nouojru* HuyUgno zy tempefiiuo quolibet u[u prode^e, Deaid mailbus autcm longauisfupradiximut. lamueroai idem tibi ßrte conducet,[i muas plurimu p enes cos qui fani,tibi [ano natura [mt [imiles zy amici,ac magisjif fan ft paulo iuniores.Vtru nero er quomodo [requeni adolefcentum con[uetudo parumper (ènium retardai iialeat,pudicut Socrates confulcndus.

Qu£adminicula[enes à Planetsaccipiant ai omnia membra ßuenda. Cap. X111

V Er an cofulite potins [oliciti [enes ApoUinentt qui Socratein Griccorum [apientißimum iuH^ cauit. Con[ulite loucminßper atq- Venerem. Phx» tus ip[e artis mcdicinie repertor,nuccm mu[catant «® bis ßuendo flomacho dabit : lupiter cum Phoebo ma* glichen atq; mentham: Venus uero coraU'Mn.Poueni» rur[um capiti, Phoebus pieoniam,thus,amaraciMi(^ cum Saturno myrrh am: Spicam nardinMeemqi iup^ aup» Venus denied dulocmarathrumatqimyrtum’ ^^

PRODVCENDA LIB. Il TT cor uero ßuendum dccipietis À Vhabo guident citrd^ ridm, crocum^Ugnum diacs,thus,dmbrdm,tmßum» doronictmi, modicum chdriophyloru, citri corticcm, emndtnomum: Ab loueUlium,buglojßtm,oziinu/Met tnenihdtn,beenidjsqi rddiccs,cr edndidM pdritcr et rtf bentes- AVenere foldiptidemmyriumes' fandalum atci^rofdm'.und cum Saturno coriandru-Uncc nos con tundite diligenter: Et i^Uie ßamdebi funt, cydoniorutn olco informa ceroti conßeite: Quie uero cdpitis,oleo f^iclt;e perßndite de iUinite ceruicem,tempord,ßontS» Qult;e deniclicordis, dureouino ßidrgitedqudq^roff eed,cd^s forti pr^cordijsddmouete. Atiecurmpri» mis credndo funguini ne ceffdriu, nefcio quomodo pre termifmus.iluicergo femper Eupdtoriocropobdlt fdmo Pbeebus opituldbitur: Pijldceis Jupiter dt^ puft fulis ; Venus dutem hepdticd,endiuid,ffodio,cicored. Lieni tdndem fouendo Sdturnus iüe ueßer undeu Io» «e cdppdrim ddbit uobis, fcolopendridm, tdmdrifcu. Sicut ueficamtupitercum venere,pind,glycyrhizd» urnido, eucumeris feminibus, mdlud, dltheed, mdnndt cdfid, curat. Sdturnum uero uerendum pluribus, ne ddeo uos ßgite fenes, Hic enim qudm peregrintis eß tune mbits, tdm uobis domeßieus erit.Vtigiturtotuin ipfe quoq^uobis corpus uegetetpro uiribus,dtqi con» firmet,dccipietis nonnunqud db eo regnunte pdriterc^ d Vhabo miimidmfinwl,zy unferis dßi pulpdm: hee tnferisddipe modico deUnitetcontundite diligenter.

78 MARS/'MC. bE VlTA

Myroialanomm chebuUru atej^ ïndarem meUe eon^ coquite,itmbra,mufco,croco codite,credmtes medici'* narii ad uitam conftrentiu uitam effe ßdem-.Qua f^c* retK ey deÜ[uppUedtibui uobis ddj^iraturu,et res ab eo create,pvtefertim coelejles mirificamproculdubio ad augendd uel conferuadam uitam habere potenM-

De conjabuïatione [enu fub Venere per ui* rentiaprata. Cap. XIIII

SEdagrauioribut hisnuminibiaad Venerempit rumperuos per hortos ey prata fines uirëtia re* uoco.Adalmam Venerein uosomnes aduoco,non lu* dentem quidem uobifcum,fod iocantem. ti^c ey uobiS inquarn ey mihi iamfinL primo quidem iocofum hoe fundit oraculwm.E,go filq(finefcitis)uoluptatemotu(^ Itobis uitam dedi- Egoigituruoluptatequada motuqs - tyfi non fimili,uobis feruabo uitä. Rändern quoq; fen uabit libertate Liber uitis fator,propagator uitie. Li* ,lerip(ifemper odit feruos,ey quamuino promittit uitam,folis liberis impletlongam, He£ quidem uit£ fimulatq-menti quondäproßiit régnante Saturnodi* minuta month a,placetq; quotidie. Vobis autem maior mentha mente uitieq^ prodeft, diminuta nocet. Rifnt ex meishortis legite, negligitefcam. Kas itero uiolas quando carpitis,carpere uos exiftimate lilia,prehen* dentes ltli'am,comprehendere crocu.Crociim à Phoe* bo lupitcr ipfe naHuspropagauit in lilium. Uhu ego hotte

PRODVCENDA LIB. II 5^ 'A'iouefufeipKnsM h^ quM bic uidcüs,uioïiM tramfor waui. Dertig rofa quidé «oth f/io Ludert Hcj^en» nero myrtiK.PoH ordculum «otw cogitcindum, mdn* dlt;it rertm uiridium naturam quiteniM uirenti non fo» lame^e HiiMm,fedctum iuwnUcm^humoreqipror» fuifalubrhCr uiuidoquodam f^iritu redundantem: Ojiipropter odore,uifu,ufu, habitatione jrequëti im ttemlem inde ^iritum nobis mjluere.inter uirentu ue» ro deumbulintei interim eMfdm perquiremui,ob qM color uiridis tafum pra caterii ßuedtpilubriter^ dea ledet. Inueniemui tundem nuturAm uifm e^c lucidum fur uiridis AC I«cw amicarn, uolutilem turnen dc ßcile dißtpubi^ color prse» lern.Idcirco dum per lueem fe dilutut uelutumicam,in uifum affi, terdum nimio lueti exceffu rupi pror[ut,et uehementi ciat uolu* dilututionediffoluittcnebriiixautem nuturaliter uelut P‘^‘** i«!tniclt;w ^gereddeoci; radiotin angufium Me retra* here. Optât uero ui[ui ita per^ui lumine,ut per amicn hoc [num ampUjicetur quidémec tarnen interim dißi» petur. lam uero 'm quoetme^ colore plia admodum te nebrarum fine mgredinit eß quam lucit,no dilataturt nec ideo deleflatur radius uifut ad uotü. V bi uiciß'im plus admodu j^lendidi coloris ejl ^Mm nigri,j^(trgi« fur latins,noxia quadam uoluptate di^radus.Quani obrem color uiridis, maxime omniu, nigrum eu can» dido tempérant priefiat utruq^,dele(lans pariter at(^ conferuaSyCr molli mfuper et adhuc tenera quaUtate, fient zj- alt;jtM radijs oadoru abfq^ ojjènÇione refait.

«o MARS. ne. DE VlTA

ne abeutes longiui di^erdantur.Quæ enim dura fui^ Çimulcraj]pera,frangunt quodammodo radios-Qui^ wro rarißima funt,dißolutioni aditum pateß,ciut. Sed qu^ foUditatem aliquam habtnt^knemq; finud lt;equa» litatem ,ßcut jßecularia corpora, nee ipfa quidë fran* gunt,neq-longingdij^erdipermiuunt. Quedenique prêter h£c beneßeia,tenera quoq; funt et mollia,ßcut aqua res que uirides, liquidis oculorum radijs moUitia blandiütur.Deniq; ui fus radius quidam eß m quadam oculorum aqua naturaliter nobis accenfus : ac temper ratum lumen in aqua quodammodo reßßente requirib Jtaq^ gaudet aqua, delcélaturßeculis fimilibus, uiri* dibus obleëlaturAnquibus fanèuiridtbus folis lumen mßtum adhuc uernum fecu habethumorem, aquamej; fubtilem occulto quodam lumineplenam. Ex quo ft etiam,ut color uiridis quum tenuatur, in croceum re* föluatur.Ciuorfum hæc t Vtinteüigamus ßequentem uiridium ufum,ßquidem uifusffiritum recreat,qui in animali ßiritu quodamodopracipuuseß, animalem quoq^reßecre.Atq; etiarn meminerimus,ß color uiri* dis, quiaintercolorum gradusmédiusatq; tempera* tißimus eß,tantum animali ßiritui prodeß, multomi gis qu£ per qualitates temperatißima funt.haturaleM cr uitalem jfiritum iuuatura,atqi admodum profita* ra nobis ad uitam. nihil in mundo temperatius ef f ccelum,nihil fub ccelo firme temperatius eß quam cor pus bumanum, nihil in hoc corpore temperatius ef

P RO DV CE N. DA LIB. II St 5«ijn (j^iritui. Per ret igitur temper atzet uita perma» tient m^intu recreatur. Spiritus per temperata cee» teßibiK eon^rmatur.Denifii difeamut ex temperie ui» fidiSylt;ptx ülmwtitndo ieque congre gat animaient j^i» titum atqs dilatat, ideo^i maxime iuiiat, not qw^s w» cordialibuteligendis,componeniils,utendis,aromati» ca^ubtilia CZ acuta,qult;e^iritum extendere uel etiani iUuminare folent, quad licit crocut atefs ernnamomu* ewmaromdticit femperjlypticis cogregantibu^q-ceii myrobalanis cz limiUbM commilcere, ati^ue uicißim. Heep pr^termittere epue abfq^ acumine etiarn aroma» tico ftmul utrune^ conßciumt,ali^uantum uidelicet di» latantiai^i admodivm congregant, nudtumc^i lïlumi» nanti^uje cz alias narrauimiKi c^uod c^cit aurum,ar gentiam,l^odmm,coraUns,ele{lrum,l'eriMm,preciolt lapilli, inter c^ms byacinthies uel ore detentus ob lo» Uidlein temperiem plurimum comprobatur. Qnwwi tnimfub terra neepteant (Ipecioßißima iidy c^uaficoele» flia procreari ab[i^tie furnmo quodam beneficia caU^ probabile efi rebus eiufimodi mirificas coclitus meffie turtutes.Compofitio uero eiufmodi,qu£ dilatando amp;nbsp;iUuminando Ifiiritumlt;equeeogregat,ita delcdateum mtrtnlecus aiq^recreat,beutens uiriditMoculos,at» que ipfum etiarn apud fenes in naturali quadam uiri» dilate diutifiime[eraat, quafi laurwm,oliuam,pinümi ttiam hyeme uirentem, Tantoq^ magisid elficit, qua tfiicit et interiuiidtq^ maxime fi compofitio talit ari

ft MARS. FIC. DE VITA

nMtico ßdgret adore,dUicidtq; fdporc. Profido ficut corpus excrdßioribu^humorumpdrtibii^ copofitMn in (^utntdm redigitur fàmMm,ita jßiritd^ ex fubtiUßi^ niseoruiidemportionibits conßitutuf ßrmdmhdbet quintdm ndturdUter temperdtißimam atque luciddittt ideoq;caleflem.Atq; in hacipßd ßrmd conßeruandut eß,ut ßubtilii quidemfit, er intcred ßrmut ßeut dixit mut.Sit omnino lucidm, fed etidm quoddmmodo foUt dui.Acpr£tcredrcbModorißris,ßrmi6,lucidis,dßit dueßuedtur, ft uitdm cupimi» conferudre qui uiget in j^iritu, er uendiedre nabis coeleßid dond. H^c hd* ilenus iuffu Veneris contempldti,Venerem ipfdm dut diuijfeputemus.

Profopopaid Kercurijifenibas confidentiscir»

Cd uoluptdtem, adores, cdntuf,er mes dicing. Cdp. XV

lütered dum inter fenes ipßd qudßi venus conßbat ldretur,ßrte quidem hdHenus faits belle,demceps uero prolixinsßrfdn ßbuldturd ßret. Sermonem huc. his Mercurius uocibus,fermonumdutor interpeUat. Quidnam uabiseß^cum Venereißde femperpueüi fenesi dnid rurfum Veneri cum fermonibusi tiemne mei ßmuldtq; ueßri funt fer mottest lAea rdtiopdritef at^i ueßrd f Audite me igitur eadem nunc dttentione, qud lUam, er multo mdiore infuper dttentione | vet nerem. Qumßsfi^f/J^ fenfus,uifum,duditum,olßt ii'dm,gußum,td^um,Bjfe rurfum ^sin^Çut itd dixet i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rim)

PRODVCENDA LIB. ÎÎ H vim^difcitc ration».Dm man per quïm^-fenfut qw» tidte imbuitur uobii dnimuitrutionescj) inde rcru ipfe conapitiintereanotioneshabituiq; adres iudicandäi qumfii^tdn^rtitiones qutncji refultant. Pr^etereaÇicut quinq; hmc quidem fimt fenfus, inde aero quodämodo rAtiones,itdiiit£tenorqMnqi grddibuscirca fenfum Vif« quin» rdtioncmqsdifponitur.Vndeqitinq-,numerantur£td* ‘1“'^''^ “’ tes.Prima quidem fenju tantu trdbitur.Secundd,fenfn magis admodu alUcitur q ratiene dtextur.Tertia po/l f}£c dltcmis pariter rationis Oquot; fenfui perfuafionibut agitur. Quarta,ratioe potias q fen[u ducitur. Qt^inU tandem ratione tanfam régi debet. Prima igitur (etM atq-,fecundd tanquafubieda Veneri, Venerem fi plet tetloquentem dudiat, reliqua: uery Mercurium. Ego igitur reliquos nos omnes aUoquor,no pro me quidem tantum, fed pro Diana etiam bac, quarn ad finiflram meam cernitis: nempe quum h etc eUnguisfit,ego uero iilmguiSyiure pro bac ipfa,cuiut ego linguam babco, ioquor.Vnamprofido noxiamq^ Venus uobisindidit uoluptatem,qud noceret quidem noble,prodeffet uero pduris, exîj(t«rtfn5 paulatim nos per latentem quana ddmqudfififluldm,aliudq}ueflri5 liquoribus impleni atq; procréant : «oî tandem quafi uetufium quoddant fpoliumcicadarum iamexbauHumbumi relmquens, àcada: interim teneriori prof^idens. Nónne uidetii quod Venus de materia ue^ra générât effe reces quid dam tÿ- uiwitn ifenfu'que praditumf Surripitergo

84 MARS» FIG DE VITA

xoamp;« imientute z^ uitam atq^ fenftvm,ex toto ïnquM corpore per totiM uoluptatem, ut ejjicUt inde totam-Ego interim mdteri£ÜUu^qu£ quarts digeßionifu» pereß qunlitate monitin,uos comoneo, alimenta fimb |^ liter quarta digeßione coda plurimu uitieueßrie fuc* currere, OMint recent uidelicet integrum O' forbilc tmà cumfaccharo exiguoq; croco: Lac humanum,uel fuiüum i uel caprinum cum pauculo melle ßmiptum-Atq; hiec duo tune falubriora funt,quando natiuo ada huecaloreflagrant :Etflouumaliammox coHurain deflderare uidetur^ prlt;efertim in flomacho minut ua^ Udo,fed leuiter efleoquendum. Veru utparumper ad Venerem redéamut: Siquando uidiflisVeuerem,inne nilem admodum uidiflis, o quafl meretricijs ßeis O ornatibut expoUtam. Hiec ergo qu£ noua femper efl, noua femper affläat, odit uetera,fl^a deflruit, unde conflruat fleienda-Hcee rurfum (fl diüu ft efl) quafl tneretrixnon uno quouit efl contenta uiro ; uulgut at mat,et ut dialedice loquar,f^eciei paflimpotius q int diuiduo fuffragatur. lam uero neq^ taâu tantum uo! pr£cipitat,fcd etiam guflu ßttit quotidie perditq; de* ceptos.Quos enim uos in rebus faporesperdpitis met' diocri quadd temperiegratos,hos Diana hecc ApoUit mslouisq; munere tradidit. lüecebras uero faporum miras, quibus quotidie uelut hamo capti dam mtferi uitamperditis, Venusinfldiofa flbricat. Quidigitur Viartem ineufatis i Quid Saturnum.'’ Mun quident raro

PRODVCENDA LIB. Il 8.5

nro dilrmdum uobu pdlctrnq- nocet. Saturnies qtioquc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

fepiut uultufcpro^tctur hojiem,nocet tardim, tem» ptM^j remedijs nuUi negat.SolaVenuf palam utami* ca uenitf dam immica uenit. Hanc igitur meufate po^

K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;til«, fi quem mterÇuperos mculare licet. Ad multiplia

ces huiiismÇiditUitumoculii Argi «ojipfoj i-nßr»ite, tiwn PaUadis clypeo uos inunite. Aures autem ad blan d^poUicitationeseim tanquam adlethales Syrenum (antuf ob^mite.liüc deniers prouidenti£^,orem à ma accipiteiC^uo Circes huius uene^cia dcuitetis.Uac uoa lis duos uix tandem et bas quidem letbifiras poUicetuv uoluptates potius quam largitur : ego uero bene^cia patrisatqi^atruquinqi promitto uobis, quinqÿpr£a ^o,puras,perpetuas,falutares,quan'm in^ma ejl in ol^i(lu,fuperior'in auditu,lublimipr in aj^edu^emia nentior in imaginationeyin ratione excelsior atq^ dia uimor. Quo maior deledatio m tangendaperdpitur atq^ gu^iando £o uit£ grauws, ^equenter accidit detri mentum.: Contri uero quanto maiorem m ol^du uoa Dasedtx luptatë zy auditu atq^ uifu,item waginatione et f£pe J^“quot;^”* ^''* tationequotidierepartatis,tantojila wt£ Ibgiora pro ducitis. Ver urn [leut in blandimenlis tangendi atq^ g« Pandt cauendam uobis lubdolam adi^nm Veneremt fic inipfa [ecretiore nwusep a[idua cotemplatiu£ men tis deledatione cauete Saturnumilllic enim pequenter plios ip[e [uos deuorat. Nam quos fuMimiorum con» templaüonMn[Mriimrapit illeccamp;w,cr iUic4gnof«t

6ff MARS. F'IC. DE VITA '

wt (uos,ho{interim (ßmodo diutimgraduibi fiUdnt) filce quddeon è terris amputatiterrenam 'que mcautts uitdinfæpe furripit. Hoc fallemVencre intérim in» dulgentior, quod Venus quidemuitam quamtibide» trahit,dondt dlteri, nihil tibi pro detrimento rejiitu» ens. Saturnus dutem pro uitd terrend,d qua fepdratus ipfe,te déniai fepdrdt,coelejlem uitdin reddit atq; fern» piterndm. Hoc ipfo fimiles e^e uidentur inter fc Ve» nus dtque Sdturnus, qui fanè quam Aquaria gaudet, tam regnat in Libra,quad homines er hic er iüa ge» nerandi libidine uexat nocetq; uexdtis,ut inde pofleri» tati profit.Sed hlt;ec quidem facundat corpus), ßimu» Idtq^foecundum.iîle mentemfuo femine grauidam ur» get ad partant. Vos igitur prouerbij memores, Ne quid nimis,aßiduis prudentie frenis parturictis utriuf» que libidinemcohibete. Tametß malta citius grauius queiüeledit, quos tedio, torpore,moerore,curis,fu» perßitione premit, quarn quos fupra uires corporis noresq; mortalitm eleuat ad excelfa. Omnino uera feruate monta quodequuslupiter Pythagoram do» cuit er Pldtonem,humdndm uitam in quadam equali anime ipfuts earn corpore proportione feruari, utru» que fuis quibufdam alimentis ty exercitationibus ali, ac fimiliter augeri. Si quis alterutrum educatione pr£ cipuefud multorobußius altera tandem effcit,noit mediocremßcit uite iafhiram. Propterca quicunque inter res medicorum arte laudatos potißimum edf eli»

PRODVCENDA LIB. IT Sf étique corporißmul er mgenio profunt^mAximuM uittefibi uendicat adiumentum. In tarum uero numera lünum, mentam, myrobalanum, museum, ambram, Zmziber recent, thus, aloem, hyAcinthum^fimilaq; laptUot, herbM ue confimilet ejjeputate, er quieai utriuf^i utilitatem4 medidt punter componutur.Sei longioribiu his quundoqi'mterceptKambdgibui, ego quo^i medicus hue deeeßi. Si fdpores ex rebut dccepti non uUrd uiuentibus, item adores ex dromutibut idm ficcis uitd^i udcuit,muUu dd uitdm con^rrecenfentur» ^Mdndm dubitdtis adores ex pldntit ,rddicibuxddd hue fuis hærentibus uiuetibusq^, mirum m modu uitit tares dccumuldturos ^ Denique fiudpores exhdldntet ex uitd dutdXdt uegetdli mdgnopere uite ueßre pro^t fimt, quantum proßturoi exißmatis cantut, dërioi quidem ß^iritui prorfus dërio, harmonicas harmonie a},cdlétes adhuc uiuosq; uiuo,fenfupréditasfenfuali, ratione conceptot rationally liane ergo uobis Àmefè» bricatam trado lyram, cantumq; cum ipfa Phabeu, folamen laboru,diuturnteuitepignus- Sicutenimret qualitate temperatißime fimulq^ aramatic£,tum hu» mores interfe, turn fpiritum naturalem fe cü ipfo can* tempérant: ße adores eiufmodiuitdlemfpiritu,ficrur fum fimiles quolt;^ concentus j^iritum animalem.IXm igiturfdes in lyrafonosqi,du tonos téperatis 'm uoce, fmiliter ß^iritu ueßrum mtus cotemperari putate.Ac neipfe Venere firn AMrioTtqine fine Baccho jriget.

65 MARS» FIG DE VITA

f(amp; hoc ipfo Libero pdtreperme nedarhoc dccipite. Quipriedpue inter nos frigentdemporibm ßmilibut bis (eptimo quoque die uncids uemacei, uel mdludtici dulcis meri duM fumant cum und pdnis unda, tribus tinte menfarn horis. Semel autem drachmam unafuba fimis aquee defHUantis ex umo cum luleb rofdcei fea nwnetd.Quoquidem liquoreiUinire etidin cutem, CT dd olfrflum uti cbmodißime poffimt.Atqi ut poji duf» tnodi nedar Ambrofiam quoq; uobis affiram^hanc in fuper dcceptamab louelargior mcdicmainiQuatuor myrobalanorum undas dccipite chebularumdres rot facet facchari, conditi zmziberd hyeme quidem un» ciain,ielidte uero femundam. Tria htec cum embliedt ru meUeconcoquite fuduitcr,feptemq; auri ßlijs exor ndtc.leiuni boltmt dnte prdndium quatuor horis accit pilegt; Anno fdltem integroquotidicidaßumitc^ut inde uelut Aquila renouetur ueßra iuaiëtus.Hddcnus qudt fiMercuriumlocutumexifiinemus.

, Çonfrmatio fuperioru: Et uitandi coïtus afidute^ cogitationtspr^ceptd., Cap. XVI

AStrologi venerem z:r Sdturnum inimicos int uicem eßeßrunt.Quum uero in cœlo ubi otn* nid amore mouentur^ubi defidus eß nullus-.odium eße nequeat, inimicos, id eß eßedu diuerfos interprétât inur.^,\ittamus in prafentia reliqua.Ecce nunc Sdtut nw (guident nobis in centre avenus dutem in circumß* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yentid

PRODVCENDA LIB. II 8» rentidpofuit uoluptdtcm. Volupté nero l^^irUuuejcd quidam eß, igiturexoppofito Venut atq^ SdtumiK ^intM nojlri uolatumducupantur^ lUdpcruoluptaa tent fudm aüicit ad extend,bic interim per fudm di intimdrcuocAt.Difirdhunt itdq^ Ipiritum, ^ fermé ea demtempore mouedtdtq^dißipdnt. Ojidmobrem m» bil contempldtori uel cunofo pefiÜ€ntius,qudmuenca rem ddm, nihil uieißim hume feädnti dlienim quint curdzy contempldtio eße poteß. Contempldtorè uero phyficum,religiofumqi eodemingrdduconnumera» mm: Etgrddu ßmiU quemlibet inncgocijs fuii Uildi: cogitdbimdiimgrduibmqi curii obnoxium- Hiuc rur fm efficitur,ut ß quem Sdtunid uel coté'mpldtione ni» miwmoccupdtum uelcurdprefßum,leudrc interimiy aliter confolari mlimm, per uemreos d(lwt,ludos,ioa cos,id tentantes tanquam per remédia longe dißantia, ßußra atq^ etiarn cum iaHura conemur.Atqi uicißint fi quem uenereo uel opere perditiim,uel ludo iocoq; ft lutummodcrariuelimlt;M,per Satuniam feueritatem tmendare nonficile ualeamus.Optima uero difciplinci eß,pcrqu£dam 'Phœbilouiiqijqui inter Saturnum Veneremqi funt medij, ßudia fimiliacy remédia homi Mcj ad alterutrum déclinantes, ad medium reuocare. Sed ut tandem fanut medici. Sicut ßamma duobm com muniter modis uiolentis extingüitur,dut uelut diffïatd w:ntis,autcontrd quaficompreßa cmeribus : fic fpiri» turn uel celeritereffèhu uenereo difipammMelfenßm

4)0 MARS» FIC. DE VITA 'Situmio[ujfocamut,dc flt;epe exprimimtu coprimen^ do,panter^ rtfoluimiu. Spiritusutic^ fréquenterai txtima uollt;ins,mtim(i reddit uel udcud uel ttlicna uitie‘ Sedad intima. flt;gpe coadm, cetera circum membre prlt;tßat uitæ minus idonéa. Citam igitur fenedatem, turn Venus interioribus nofiris,tum Satumus exterilt;f tribus 'mjirt. Venus quidé pr£cipue,ubi ex quouis eiut motu facile corpus debiUtaturatqilabdfcit. Saturnin quo(^ potißimum,qudndo ex quocunq; contemplaM nis of^io uel curaddbore,mgenij corporisq^ uires ld» befîâantur: etfi uel qui ad contemplationem, uel qui ad libidinem natus efl, plerun^ ad fuum uter^ offit tiu/m efl natura fortißimus.üatura enim fiepe coniuit» git cum uoluptate fmul et facilitate potentiam. Vnuf* i^^f'ß igiturfe co^iofcat,futqueipfius moderator ac medicus e^o. Coitum quidem ßequentaturi ceteros tonfulant.Ego uero exercitaturis mgeniü libro etiatn fuperiore confului : deniq; omni dieta omnibus reme» difs uti debent,quibus membra, ffiritits,fenfus, ingei mum,memoria conßrmentur: cogitationes per inter» uaUa repetere,nec expedare uel minimum ex cogitd» tione laborem: maxime uero quiim primu canefcunt, quamuis nonnuUi fiat qui non tam debilitate naturae, uidelicet adhuc iuuenes canos emittunt,quàm uel egri tudine, uel £grotatione aliqua priecedente, aut etiam parentum ßimilitudine,i quibus [cilicet iam canefcen» dbusßseftnt gener Atü

Ktdicinrt

PRODVCENDA LIB.’II st

* nbsp;nbsp;nbsp;liedicitt£ fatum, ziT de habitatione iterum

atqidMtd. Cap. XVll CHaldieorumregultiejl ßrte probandi adiu» uenlutem recupcr(tndam,peregrinos humoret mbibitof corpori expurgdregrAdatim,tum 'mterio» 1res competentibiK medicina,turn exteriores friÜioni» but amp;nbsp;luudcris prouocdtionibutq; fudorit, interen^ falubribut duraturisé^ dlimintiipduldtim corpus m» plere. Suntdutemquitrochifcisquibufddm exuipern ftdit, uelheUeboro pr£piirlt;ito,promittuttt humores omnes ueteres putridoscliprorfut educere. Qjdbut ex pu,rgdtis,Z2'humorerurfu,m faluberrimo alimentis fdlut(iYibutrecreAto,Yeflituereiutietttutem.'E.t^uiccut tiares funt, heUeboYogdïlitnitpAfcuntyhominemueYo gdUinit. 'E.iufmodi nero curationem tuneptam perieu* lofant mimentute AYbitYOY poüut quant 'm feneilutt tentandani,ne forte luwntutem lUam à 1/tedea Peli« (cm promiffant experiamur.'triant cy iuuenes medicia nis exqwfitè purgantibut cito fenefcere Hippocrates' afferit. Sed ubi di£ta non fufficit^ dy^ere uel manna» uel-alo'é pY£fertimïotafecurut utêris. Si tibifitaluut aflrifHoY,manna cum iure caponis myrobalaniép uir» tute: Sin minus,hac te luuenem etiam in fenedutepur gationeferuabist Sume undam loUalo'êsuna,myro» balanorum emblicarum drachmas duos, chebularum ' ^«0^ tantundé,duas item rofaru purpurearum,maa ^ids quoep U»t»dcmjm4l«lt;t(ico WttotonfueptWM»

52 MARS. FIG DE VITA

quando iMjci jilicitercoïlocdtit,propitio ß-uitur louif aj^cói:i,pr£[crtim ß domicUid fad poßedmt ud ip^ fd^uel lupiter.B^ctnim dd diuturmtdté uit£ mdgno* perecon^runt.Votes etidmuhUter Reubdrbdrum biP cum dloë componeren fcilicet dimididm nloës pdrtemf dmididm reubdrbdri, cz quotes opiu fiterit, tmd»t mdnè fumere piluUmdd tres ufqs nel quinqinmodicücß mfaperumum bibere.Vbiuero pituitdm mdgis times» potes comode in hit pilulis trochifeorum dgdrici ter* tidmpdrtemdecipere und cum tertijsdloés dudbuSt omiffo reubdrbdro. Sed primam lüdm ego idm gt;7iultii annis piluldrumcompofitionem omniætdti experiÿï eßetutißimdm.Eddemhora coßäionem eiufmodiß* cito: Same myrobdldnoriememblicdrum,belliricdrut lnddru/m,chebuldrum, uncidm unit^emuß^ imam.cin ndmomi uero duMnunum quoep doromcinrofdrum put puredrumundm,fdnddlormn rubeorum duds,undtn crocidrdchmdm,tertid drdehnte p4rtcm mußindnt* ir£ tdntudem : edndidum poß h^c cum dqud rofdceH fuccoq; citri ßmdito fdechdrum : coque,ßc bolos, dU* roqs inuoluc.Boc dnte prdndium qudtuor hortsfumett tes dtq^ ddntes ,utiliter experti fumtis dd uirtutem cor* robordnddm,dd lüußrdndum ßpiritum dtque ßrmdit* dum. Mdximeueroproderit jipdulum quid mßper umi durei biberis. Proderit et fiepe cdleßtilumpdnent üureo mero Oquot; rofdeed dqud perßndere, z^y nwdie9 infuper ct^ndmomo [dabaroqs uberiore condire.Pre* quentet

PRODVCENDA LIB. Il $5 ^uenUr etum duo h^c cum lade amygdaUno (^ wo^ dico pane mifcefe: nam eiufmodi mixtiones naturant rejirunt louialem. Pr^eter omnia qu£infuperiorAM txplicauimus,uel faltcmfignijicauimui, ab ijs omnet urbani diligenter cauere debent, lt;ejlu, gelu, quolibet Uelpoji caiorem jrigoreuelnodurno,nebulis,uentis uel ex palude jïatibtK,uel irrumpentibus ex angujioz locis item ubi aër uel mouetur uiolentius,uel nuUo ma domouetur: Rabitationequauis humtdiore,fcxtore, nioerore,torpore.Diligentiu^ autem Kercurij fedato r'es,ddigentißtme fenes. Qui pnetcrea po^quam ma» hè corpus totum leuiter per^icuermt, delinient ipfum aduerfum aëns et labors incommoda calente oleo uel uino quopid fubamaro,cuiprius mjudermtmyrrbant CZ rofam dtq; myrtum.Saluiam frequenter ore firät» neruis aedentibus amieißimam. Et quando dentiunt uitio liquida,uclut infantes,alimenta repetere cogan» tur,mollißima caueant. Lac quidem uino référant mo» dcrato.vtantur ignc duntaxat ut medicina, quantum uideUcet expeUendi frigoris er fufeitandi caloris in» nati necefitas poßulat, alioquin tanquarn edace huma rem naturalem exiccaturo. Solem uero quoad deledat fequanturut alimentum,dejiiüationc uitata, cy aßu fimiUter dechnato.faciles quidem motw diligant,ex» citando calori admodum neceffarios. Labores autem corporis oderint, QT multo magis animi ; nee minu» Iwgam fttimiZS' mediarn atqs uig,diam.

^ ’'MARS. FIG DE VITA’

De nutrimento f^iritnt,^cottferuatione ' Hitte per adores. Cap. XVIII

LEgtmtK in calidis quibufdam regionibM,dc pld rimo pdßim adore fragrantibiu, multos gracili corpore e^mbeciüo jlomdcho,quaßfolKodoribtti tdi.fortè quonitim ipfa ndtura loci,tum herbarum amp;nbsp;frugum dtq; pomorum fuccos^rmè totos redigit in o* dores,turn corporwm humanorum humores iüicrefol uit in j^iritum-Quum igituruterq;, uidelicet ador if fßiritusßit Uitpor quidcim,et fimilefimili nutriatur,ni* snirum er j^iritus erßiiritaUs homo ,plurimumdb odoribus accipit alimentum-Nutrimentum uero qad* lecunq; id ßt,per adores ßiue ßmentum,dpprimefeni* tut er grdcilibut nece^drium eß, quo deßäum dU^ menti folidiorit dtq; uerioris utcunq; compenfare poßi mut. Ambigere tarnen nonnuUi ßolent,utrum ßiritm odoributnutriatur.'Ego dutemopmor ßolis forfait itd nutriri,ut nißi dUmentit qua erd^d funt,digeßione tan dem in udpores extenuentur, j^iritut ipfe,quem dixi» mut uaporem effe, nullum iUinc fußipiat nutrimentugt; Vaq; uinumodore plenum, fßiritum ßibito recredit quem ceterd uix tandem reßcere poffunt. Vaporon uero illum in quem cibi coäi deniq; trdnsßruntur,ideo appeUamut odorem, quoniam er odor ubique uapor , quidam eß: er hie traäut intut ex aUmentis uaport nißt ßgt;iritui quodam odore place at, uix uüum fßirittd txhibetalimentu.Cluamobrcm Amcenndm noßriM.

Hdllfi

PÄODVCENDA LIB* ÏI 5^ iwUf probamiK dietntem, corpia quidem dulcedine, fj^mtam ucro quadimCut eim uerbis utar'^aromatici» tntr nutriri-.ç^uoniâ craßitudo corporis nonnißcraft ft naturi^qudUs eji in dulcedine^oalefcere ualcat: T« B«Ù4^ uero I^iritus non alio quam fumo quodam atq^ uapore, in quo aromaticitas ipfa uiget, refei pofit, AromaticS, uero quaUtatem didmut odoramtUr acut tam, or quodammodo jlypticam. Promde quonu is* tur quidem corporiperfanguinem aUmentu pr4e^t, dulcedine plurimumaugcturXor autem quia cter cat f^iritum crj^iritui procréât alimentum,merito deft i- derat aromatica. P,xpedit tame or aromatica pro cor ' de condiri dulccJinc, er dwtew pro ifeorf aromaUcit commifeeri, dKlccdmcm 'que interea nimiam euitate, ditidplura i Galenusipfe fecutus Hippocratemf^i riti«« nofolum odore putat nutriri, fed acre. Acre inn quamnon fmplici,fedpotius opportune permixto. Quibus quidem fi fdem habebimus, nee aUmentoru, nee rei uHiiM dekflton magis ad uitam nece^arium, ç aeris nobis accommodati,e^e ccnfebimiu.Acr enim et in^riorum cz cœlefiiu quaUtatib-M fu:ilime femperqi audits,or immenfa(ut ita dixerim^ampUtudine cirt cum^ifus, perpetuoq^ motu nos undique penetrans,ai fuänos mir abiliter redigit quaUtatem:pr te fer tim f^ù ritum, prœcipue uitalem in corde uigentem, in cuius penetralia,tum afidue influit,tu repente: ficprotinus affdens f^iritum ut eß rf^dw: per^^iritft HÙ^kw,

9S MARS. FIC. DE VITA

^i er mAterid er origo eft ftiritm dnimalK, pdritef afticiens animalem. CuitK quidë i^udUtdi maximimot mentieft ingeniofts dufmodijpintu plurimum labo* ratibm.ïtaq; ad nullos potitts quam ad cos attinet pu*. nluminoftcp aërisodommq-deledus, atque lAujiciC» îîtec enim tria ftiritus animalis fomenta preecipna iu* dicantur. Potiftimut ucro ad uita eft aër eleüus.üant odam menft nati in Aegyptoplurimi uiuut:er non* nuUimplagii Gr^d^ temperatis falubernmi, aërH beneftdo quod Ariftotdes narrat,er Auicennaconßf mat. Sed proftdo ftcut corput ex narijs compofitum, narijs (quamuis non eadem menfa)nutriendum eft ali* mentisdta j^iritm ftmilitercompofttus uarietate qua* dam aërisfemper eledi obledandus eft atq^ fouendiu» Simili quoq^ eledorum odorum uarietate quotidie re* creandus.üam aër er odor quaft ftintus quidam eftc uidenturAam uero Alexander er Hicolam Peripate tidunicum Galenoconcludunt j^iritum uitalemamp; animalem ideo nutriri turn adore, turn acre, quoniatti uterq^mixtus eft atq; con formes, er utrunq^haujlud in précordia penetrare, ibi eaqui temperariq^ ad d* tam,per'p arteriös diffundi.Vbi uterq; codns itérai, nutrit ft^iritum(ut aiunt)utruq;, pr^dpue animaient. Aiunt etiam ftiratum aërem non folum reftigerandO calori prodefj'e,ftd etiam nutnendo .Hamer animi* lia etiam ualdeftigida j^irant.Addunt aërem craßio*. rem ft^iritui natur ali tanquarn magiscorporeo comtes nird

PRODVCENDA LIB. Il 0:3» «ireifubtilem uero-,purism,lucidum,j^iritui potiat uia taÜ,poti^unwmunimaU. Neç; mirum uideri debet f^i ritu/madeè tenuemrebiK quoc^tenuibuiali.Siquident (y pifciculi multi aquu nitidißimu nutriutur, cr ozi« mwm en aqua fimili uiuit,crefcit,floret,redolet. Mitto quibiK elements chum^lcontem çz fulunMndru nu^ triri nonuUifirent.KedeumiM ad nofiraAnterefl certe quamplurimum qualem fl^iremui aërem, quales h au» riamtK odoret. TdlK enirn zy jflirituf in nabis euadit^ Eatenus uero nos anima per uitam uegetat, quatenui fyiritus harmaniam feruatcum anima concinentem^ Spiritus quidem in nabis primus uiuit zs- maxime, ZT quafl uiuitÇolus.Ÿiônnerepentino quodamfiepecaflu» nela^(lu,uita,fenfus,motus,fubità membra déferait ’'^S^^jP’ videlicet ad cordis penetralia fluntuiZJ f^epa flatim reuertuntur ad membra,per fl-iäiones ZSquot; ado» res iducjpiritu redeunte,quafl uita in ipfo fpiritu ui» delicet re uolatiU potius inflt q bumoribus aut mem» bris. Alioqumpropter hora erdjjdin tenacitatem tar» dius admodusn accederet uita membris atq; recedcret. Ciuicunqi igitur uitam m corpore producere cupitis» flpiritim in primis excolite, bunc augete nutriments fanguinem augentibus,temperatum uidelicetatq^ da» rum,huncaëre fempereledo fluete,huncquotidie fuauibus odoribus alite, huste fonts er cantibus able» date: fedinterea adores cauete calidiores, frigidiores fete » MprJ^ite temperatos, fligidos cahdis ,flccoi

st MARS, ne. DE V1TA

humidis temperate. Odorem uero omnern, quid part corporis fubtiUßimd eß, feitote nonnihtl habere calot ris,attß ex rebus quie ipflt;e nutriut,odores j^eratepot tins nutrituros, ut ex aromatico pyro pomoq; perßt co,fimiliq; porno: magis autem recente pdne,calente, maxime carnibus aßis, quammaxime uino : atO; feut fapor qui mirifee placet,p lurimi uelocisq^ nutrimenti caufa eft uel occafo corpori,ßc odorem ad jfiritum ft habere putdte. Commemorare uobis iterü placet,Det mocrittim idmiam'êxpiraturum,ut obfequeretur amit cis,jfiritum ad quatriduum ufq; oljiüu calentium pat num retinuiffe, ulterius etiam,fi modo placuijßet, ff it ritum feruaturum. Sunter quidicuntidmeUisodore fèciffc.Ego, f modo ufus eft meüe, exifimo ilium md uino liqueßilum albo, calentibus panibus mfidiffe-Neg'; enim ffernendus ef mellis odor.Elos nanq^ fat rum mei exifit,nccparum nutrit ipfa dulcedinc,dcdiK qualitatefua res mtegras à putrefdione tuetur.Ude^ fi quis nouerit hoc etiarn ad cibum ita uefci,ut nee dult cedine nimia meatus oppleat,nec tali quodd calorebit lem exaugeat,eer turn habebit longioris uitte fubfdiü-Saltern igiturcondimentu hoeßigidis e^ humidisadt hibete.Verum utuos reuocem ad odores: Vbicwiqttt fuffocationem,comprefionemq;ffirituu nimiam ext timefcitis, quod moeror fequens torporq- portenditt odores drcunfifos amate.Vbi ueroftgä exhalantiu/fit ff irituüexpauefcitis,odores potius infufos nutriment

PRODVCENDA LIB, II SJ» ; tù(icapitc.'E.tliquidodorivmpr£terca(vris fumitii, uelut clypcu cojlis duntaxat admouetc finijirii.'i^ón^» ne uidetis quÀm repente furfum uel deorfum ad adores fe matrix ipfa pnecipiteti quam uelociter ad os,ad na res j^iritiK aduolet, fuauis odarii efca peUedus iVbi igiturf^iritus uel exiguta uel fugaeißimus ejfe deprea hcditur,quod pufiUanimitas f£pe dedarat corporis^ débilitas,uel parua decaufamultacontmgens,odoria bus non tant extrmßecus obiedis,q mtrmßecui miedis aUicitCiimô potinspaßcite,retinete.Odorem uero um ante omnes eligite. Multum nanq^ nutrit ß^iritn odor exhalant ex natura,tumflurimu et uelociter nutrien» te corpus, turn uoluptate fenfum afßeiente. Tale uera umwm eß pracateris caliduihumidwm,et odoruateß claru.Tale etiamfaccharu e^e dicerein,ft fumat odoa rem, Cinnamomu quoep ßmile et doronicivm,anifumqi iy dulce marathru,fi acumini fuo adexiguam dulces dinem adderent ampliorem. Sed qua temperiemnatu» ra noßeu,nobis ipßi coßcite.E,t quoties dißradionem fpintuu ßmiidatis,calidiaribus aeuhoribusqs et fubtis lißimis ädbibete,qu£ cohibere parumper uolatu j^iri tus ac ßßere ualeät,ceu crQco,chariophyl(s,cinnamo mo,adtßlüpanein,roßaceAaquam,acetumqirofaceui nßam,myrtü,uiolam,fandalu, coriandrü, cydomum pomu atqs citrum. Korreo uero camphor am ubi con» tra caniciem eß agenda. Recentem ueroßemper mens thä dHigo,mcnti eliamfalutaremß’irituiqi tutißiniäi

too MARS. FIC. DE VITA

Deni^i memmtoteresomnes umeno contrarias, ejfe uitie admodum falutares,non gu^u tantum, fed etiant odoratu,maxime theriacam.'HM nero in libro contra peftikntiam enarrouimus, narrabimus er in libro fe» guentiAnter eas autem,ne quid uos lateat,numeramits et uinum.ï^am ficutbomini uenenum efl cicuta,ita c^ cut£uinum,non fimul quidem,fed paulo poft ebibitU' Acne folis uos odoribus bic aUidam -, comp onendu/M uobis manda deduarium quotidie manè guftandtiMf olftüu guftuq; ft(aue,er uitte admodum falutare.Acd cipite tres cbebularum uncias,ttnam emblicarum,cr Indarum iwam, tm.smq- beUiricarum,femii!ciam uct ro doronichemnamomi uncias duas,eroci drachmani unam,ambra partent drachma tertiam,mufci quoi^ tantundem. Contundite diligenter. Tantu rofaceifae» cbari adhibete,quanttvm guftui fatisftcH: Sandalorum rubentium quantum fat eft eolori: meUis item emblid rum uelcbebularwm quantum molli expedit eleduar^ forme, aurißlia totidem quoi predige funt unde-Vbi ucro difficilioreftcompofttiojnultiplex., expert fumas ftmplicem banc optimam cffe,fctUcet ex ebebu» lis,marathro dulci,faccbaro aqua rofacea liqueftdo'. fumptam uero turn ieiuno ftomacho,tum poft eoenant-Uiemineritis aut myrobalanos conditas meliores ejfet ficcas uero faltem diem integrum oleo amygdalaruflH dulcium uel butyro uaccino prius mßndite quam coat ftetis.Probater Auicenna uobisconfidionem exem* blicü

PRODVCENDA LIB* H lOt Kiew At^; ïndis cum meUe anicArdorum co^oq; iutya ro.ltem chebulAs cum zmzibcrc er fquAmA fèm, er potuil Auri. ProbAt item Petrm Aponenfit compofm tionem ex croco, muee, cAjloreo, per pArtes Acceptii Atq} contu^is er mno cominixtis.Vnde AjßrmAt uitum etium propemodum moribundis product confueuiffe.. Hemqs HAly aflrologus medicasq^cxceJlens, A^erit ufu mpherte Çimiliumqi rerum uitam efjici logiorem. lAomniuero tripherAmyrobdlAnnsfiindAmentH eli, fed hunc temper Ant fubtilibM quibufdd Atq; nwUihutt pr^fertim ubi ßcciorejlntyrobAlAnus^ut etpenetret, nee mcAtiK ob^rudt, necdltfu exiccet ninaurn nel dd^ ^nngdt. Cum uïno preterea comodißime utinuir^fei modicomeßrie diludt. Compofitione uero Petri qui modo ndrrdbdm,fi modo utiUs c^,drbitror ol^üupo tins quimpotuutilem lore.

^.Agorum medicind pro fenibus.

Cdput XIX MAgi fieUdrum ob[erudtores ^ dd Chriflu uit£ ducem lleUd duce uenerunt, preciofum uitte theldunim ollir:ntes,Aurum,tbus (^ myrrhAm,tritt donA pro tribus Pldnetdrum dominis ficUdra domino dcdicdntes.Aurumquidem pro temperdmento louis, mdxime omnium temperdtum. Thus dutem pro Sole pracipue Phabeo cdlore limulodoreq^lidgrAS.iJiyr rhum demq; jirmliem corpus dtq^ conferUdntem pro Sitturdo omniimtfirinißiino Pldnttdrum. Hwe igitwr

G ?

Viz MARS. FIC. DE VITA

omnej difdpientes Mdgoj uenite feues, munera uobis ^uoc^; uitam produdura firentes,quibns dutorem uitie quondtim uenerdti traduntur. Venite fenes, mquM} fenedutem grauiter tolerantes. Venite er uos prlt;etea reci,quo{i:unq; fenedutis propemodu aduentantis ßf^ mido folicitdt. Accipiteprecordldcres uitdlid dona.SU mite tmeidf qiddem thuris dud^, unam uero myrrhe, auri ritrfum in ßlid dudi dimidiam drachmit par tónt eontundite tria fmul^confldte, conßndite in piluldXt aureo quodam men : idq; tunc opportune conficitet quando Didndpropitio Pheebiud louis gdudet aj^e* du.Sumitepoßhde thefauri tdti,durord,qudlibetpof tiunculdm,dc exigtio perßndite meri potu,nifi ßrfdU incdluerit æjlds, tunc enim aqudin rofaceam bibere præjldt. Si quis dutem inter uos cdlorem quouis tenta ' pore tndgis metudt, is myrobdldnu chebuldm dut ernt blicd äqualem dd thuris myrrh teq; zy durifimul pon dus ddijeidt. Hoc humorem proculdubio ndturalem i putreßdio ne tuebitur. Hoc humoris refolutionem ion gilts propulfdbit.Hoc tres in uobis Ifirilus,ndturdlé, vitdlem3dnimilemßuebit,conjirmdbit,corrobordbit. Hoc rurfum uegetdbitfenfum^dcuet ingeniumynemo» ridm conferudbit.

He pericuUs uitdndis ex quolibet uUæ fepte» ndrio imminentibus. Cdp. XX A^üw djironomi fingulas deinceps diei hortU ^Idiietis ordine finguUs difiribuerint, ßmilia ter^i

PRODVCENDA LIB» n lOj ter^ fepte hebdomadic diehdtq; m ipfo foetu per men fes digejjèr'mt officiel Pldnetarum, cur non etiam per annoi eidem diffionamuf i ut quemadmodu'mßntein m dluo latentem rexit primo menfe Saturntit, ultimo Punafficjlatim natum ordine iam conuerfo,primo ip» fini anno ducat Lunaffiecundo (fi uis) M.ercuriui,ter^ tio VenM,quarto Sol, quinto M.ars,[exto lupUer, feptimo uero Satumut : a tep demceps ordo per uitant fimilii repetatur.ltaqi in feptimo quolibet uitæ anno, fit in corpore mutatio maxima, ideo^ periculofißi» ma,quandoquidem ej Saturnin nobis comnumiter eß peregrinin :0'abeo tunc Planetaru fammo, ad Lua nam eueßigio Planetaru infmdgubernatio redit.Hot annos aßronomi gr^ci ChmaHericos nommant, nos fcalares, uel gradarios, uel decretorios appeUamu^.. Porté uero in morbis ipfum humoris uel natura: mot turn Planetes per dies eodem ordine regunt : unde zy feptimm quifq^ eademratione ludiciariin appeUatur» Quartal quoq^ quoniain medium infeptenario tenet. Tuigitur ji uita producere cupis ad fencélutem,nutln ciufmodigradibus interrupts.,quoties feptimo cuilibet propinquen anno,confute diligenter ajïrologu: quot;Vnde immineat tibi difcrimen edifdtoiGemde uel adito met dicum,uel prudentiam z^ temperantiSaccerfito. Uis tianq^ remedijs prohiberi minos afirorum Ptolemain etiamconftetur. Addit quinetiam a^lrorumpromiffa fic augeri poffe,ut agroru cultorauget terra uirtutc.

G 4

164. MARS, F IC. DE VITA

Probat Petrut Aponenfis argumentationibut multii er teßimonio AnjioteUt,Galenigt;lialy,naturdlëuitæ fnem non effeab mitio ad unguem determinatum^^d ultra citraq-, moueri po^eAdq; a^ferit tu ex ajlrit,tuin etiam ex materia Codudit hit autoribut rationibuté^ obitumettam naturalemdi^ripo^e,cu ajlrologi£ tnachinit tum prtejidijs medicommAgitur neq; nos te* were in hit pr^ceptis elaboramuf.Heq; te pigeatper guirerc à medidt quæ naturaliter tua jitdi^ta, O' ab itflrologit, qult;e {leüauitafÀueatjOquâdohcec bene fe habet,o ad earn Luna,compone qu£ prode^Je dia dicerit.iïeq; pudeat ftepelüos aufcultare,quinon tant fortuna quam uirtute fenedutem proß^eram confecuti uidentur. Pratterea Ptolemieuto c^teriprofiffores Ajlronomi£,imaginibut quibufda ex certis lapidibitt Cr wetaüis (ub certo fydere (àbricatit,uiîâprojj)erain poüicentur atq^ longaua- Verum de'imaginibut qui* dem ex parte, ac plurimum de reliquo ßuore caleßi commentanu comp onimut in Plotinum,quem librum huic operideinceps fubijeiendu ext^iimamut ,qucnt* udinodu hoc poft libru fenbi uolumut quern De curait da bteratoru ualetudine compofuimut. Pauorem uero (celejlem quent modo dicebam,pro iunentute longa, nunc quanta qua ft Poëtlt;e cuidäheet loqui,quantu. ruf fut medico licet feere, à Pheebo Bacchoqi peteinutt

Sollt ecterna efl Phoebo Bacchoqi iuuentut, N am decel intonfut cnnit utrunqs deum.

Phoebut

PRODVCENDA LIB. Il lOÇ Pbocti« et BdcchiK femper mdiuidui fratres funt: an» bofirèCuntidcm.Phœbuttiuidêeji ipfa f^hæridüiui anima-, f^hlt;era uero BacchiK,imô zy Phabut eß toa tut ipfe j^bcera:cirent. Bacchut autem ejl fiâmeat iUe in hoc circo circulât, imà uero Phoebut ejl almwm 'm bocßuramco globo turnen. Bacchut autem exifiit ibi* demßlutaritex lumine calor. Semper ergo patres co mitefelifuntißre femper alter er idem.Quid uerof ft Sol in Vere ciuidem Phoebut eji,cantu fuo tune auiwnt cantut excitant, cithararurfumtempora temperäsz inautumnouero Sol idemautoruiniBacchutexijlit,. Tria nobit adferuandam iimentutem pater lüe über, qui amat coUet, Bdccbi« affirt, hot quidem aprisos primum coUeSyin hit autem coUibut fuauißimum pr£ cipue uinu, perpétua i« uino fecuritatem. Tria quo^i Phoebut Bacchifraterparibenignitate largitur, di^ urnum primo turnen,fub fomento tuminis herbat fua» tater redolentet : ad luminit huiut umbram,citharani cantumq^ perennem.Uit ergo penfit potifimü,hisfict minibut Clotho nobis iamnonParca longa uit£ filet producet.Treis Parcat firè omes Poëtee canut.Treis quoqi nos no poëtæ canimut.Prudent quidem in omni uidu parcitat uitam nobit longam inchoat: confiant quoqs in curis fubeundis parcitat producit uitam: pat citât uero in coelo fruendo negligent uitam occat. Tret Pythagoras temperantiat ante omnia célébrât: tret ttum wf inprlt;efentia (clebramm. Temper anuarn m G r

105 MARSILII FICINI t^âibm conferuato: temperMtiarn in omni uidufer netto.Tempertem itërii obferudto.lidc enim prouiden tiet humorum mtemperiem, qua cita Çeneâutu z^ in* tempejliua mortis caufa ejl,ajj^irüte Deo,procul ud^ modam propulfabis.Aj^irabit autem autorille uitat ft ea tantum conditione uitam optaueris diuturnam,ut dintius cum genere humano waas, turn maxime uiuM ii!li,quo mundus totus in^irante uiuit.

DE VITA PRODVCENDA

LI BRI FINIS.

MARSILII FICINI FLOREN-tini in librum tertium De uita cœlitui compas randa, ad fereniffimum Pannonia re* gern epiliolare prooemium.

^^^°f°(^^^ net er es, rex omniumfilici^i

^'^ ddigentißimcper[crutdtt,quü cxi^ ftimarenthominem frujirafapere, qui non ßbi fapit, totam merito perfcrutationem [uam in primis ad uitam fibi calitus comparandam retuliße uidentHr,iudicantes(ut arbitror) turn elementa et qua ex his componuntur frußra fibi cognita jore,tum mo* tus coelejlium O' infuxus temere nimium obfernatos, nifi hacm.i cum lüis cognita fimulatque coniunda, nliquando fibi ad uitam fliatatem'queconduccrent.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prosit

EPISTOLA» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107

'Produit dute Ulis,ut uidetur,eiufntodi conlemp Idtio di uitdm primo pruefentem. adm PythdgordsO''Dema crituf ApoÜonimqi Thednlt;eus,zy‘ quicunq- dd id po» tißimiimftuduerunt, rerumfibicognitdrum ufu pro» ßperdmudletudinem confecuti funtuitdmqilongieud^ ContuUt mfuper ddßitwdm uitdm, turn per gloridm dpud peßerospropdgdnddm,t(mdpud Detvm in£» ternitdte ßuenddm. S iquidein ex mirdbili numdi totim ordine,eius tdndemcognouere reflorem,e:ydnteom» nid cognitum dmduerut.Tibi uero gloridm per fecullt;t cunftdßiturdm, mdgndnimitds, mdgnificentid,uiflo» rid perpetudpoïlicentur.Vitdm quoq^ dpud Deum in £uobedtdmdiuindclemegt;ttid,inßgni pietdtituitiußia tiicq^promittit. Vitdm denies pro^eram 'inter mortlt;t les fdtisg;longdm(([udntu ex Midis quibußddm mihi licuit conielldre)filicid tibifyderd decreuerunt.Vt du tem quod poUicentur id f^ præ^ent firmißimd ßde» eS' cumulo 'mfuper prorogent pleniore, diligentid tult;t amp;medicorum dßrologorumi^ curd efßcere proculdu bid poteß.ldm uero idpoffe feientid et prudentiaßeri, dodißimiquic^ dßrologi de medici conßtentur. Qmm igitur inter Plotinilibros mdgnotduretio tAedidde ßindtos, in librum Plotini de ßuore coeUtus hdurien» do trdädntem, nuper commentdrium compoftüffem, inter clt;eterd in etmi noßrd comentdrid numerdtwmdd quidem feligere nunc,Ldurentio quids ipfoprobdttte9

io8 MARS, FIC» AD LECT» equidon dum uitie tti£ proj^eritatiq; confuldmiuit^ mtertmy er f^lcndon feculi no^n er humanigencris confulturum. Atc^ tituilctudmi proj^mtati^ regi£ u-ihdiM htec no^lra prodcUent, per Valorem ipfu/m mittenda putaui. Hunc tu igitur Valorem nojlru/m cle mentißime Rex compleélere precor.Tantum enim na tura,uirtM,autorite tua ualetiUtabfq; te nequeat uel Valor ipfeualere.X.Aulij.M..CCCC.LKlLX.lXgt; Tlorentilt;e^

MARSILII FICINI AD LECTO-rem[equentis libri exhortatio.

SAlue hofnet ingemoß. Salue iter urn qu^quitet (alutii auidus, qui noßra ad limina tendii. Vide precor hofjes cupide primum,quim hoß^itaUs firn. in trantii erat certe,falutem ßatim hojßitio dicere : Eg» uero falutepr{eueniew!,moxprojße{iu faluere te iußit Intrantem er adhuc ignotum perUbenter ex cepi: Tra heute apud me morat,promßa (ß Heus aj^irauerit) falute donabo. Hoßgitium ergo nadut es amicum qui* dem omnibus,er amoris nunc erga te plenum. Si quid ßrte ßrs tecum amori contrarium,ß quid habes odiß prias ponito precor, quam medicinas hic uitales attin gas.vitam enim tibi dedit amor, uoluptas^ parentu: Vitamuicißim démit odium,at(^ dolor. Quem igitur odioßusuexat dolor, huk nullus ufquammedicinæui* Uli relkius eß locus, Quamobremdemeeps te non ut hoß^itent

PRODVCENDA LIB, H 10» hoj^itan tantum iam aUoijuor, fed amicum. Officimt Marfdij tuiaUquanto eliamplior,quàmhis cancels duntaxat quos hic uides,coèrccatur. No enim folo boe libro fequente,fed duobus etiam priecedentibus circue fcribitur.Totauerofummatim medicina quædam eß, pro wribus opitulatura uit£, ut ualida tibi uita fit, ut longa. \dq;ubiqimedicorumopecalitus adiutamo» litur. varia fanè pro diuerfis hominum ingenijs atlt;^ naturis nojlra htec officina, antidota, pharmaca,f^ menta,unguenta,remediaprolirt. Si qua tibifwtaffe minus placeant,mittito quidem illa,c£tera propterea nerefj^ito.Demqucfinonprobasimagines aßronoe micas, alioqum pro ualetudine mortaliu adinuentas, quas ^ ego non tam probo quam narro: bas utiq^ me concedente,ac eüamfi uis confulente,dtmittito.Uicdi» cinas faltcm coelejli quodam adminiculo confrmatas, tifi fbrtè uitam neglexeris, b aud negligito. Ego enim frequen ti iamdiu experientia compertum habeo,tana tu intereffe intrr medicinas buiufmodi,atq; alias abfc^ deleüu aßrologico fantas, quantum inter merum (3quot; aquam: ut etiam mfms odauo à conceptione menfe nd tus Elorenti£ menfe Martio,no^e afcendente, Satur* no rétrograda femiuiuus,eiufmodi diltgentia uideatur i nobis,imo à Deo quafi uita: redditus potius quàm fer uatus.trienniu/mqi ualidus ferme iam impleuerit. tam uero fi pr£ter ea generis eiufdem plura narrauera^ nera loquar.üec gloriabundw(quod cfl d philofapbo

no DE VITA COELItvS fimitut ahenum ) fed exhortabundia potim dffirdnt» 'Verumfitis iam partim quidemconciliantes, partim etiam exhortantes aUoqimti te fumas- Deincepsigi^ tur cum Plotino lotjuatmr,ita demum tibi diligentiuf confulturi.

MARSILII FICINI

FLORENTIN! LIBER DE VI-

ta eoeUtas comparanda ^compofitas ab eodem inter Commentaria eiufdem in Platinum-

Jn quo confiflatfecundum Platinum uirtus fàuoreni ealitus attrahens,fcilicet in eo quod anima mundi cr fieUarum dlt;emonum^ ani mie facile aUiciuntur corpos rum formis accom» modatis-

CAPVT PRIMVMl

I tantum hiec duo fint in mandai hinc quidem inteUefiits, indeuea ro corpus, fed ab fit anima, tunc ^ neq; mteUeHus trahetur ad cara 3 pus (immobilis enim eji omninogt; ?;^j carets; affidu motionis priwi« p(o,tanquam à corpore longißime dijläs)neq; corpus trahetur ad intelkdum, udut ad motum per f? inefff caxer

comparand A LIB. ÎII nt 'wx er meptum, longeai ab inteUedu remotv/m. Ve« rtim fi mterponatur anima utnquc conformis,facile «• trinque er ad utraq^ fiet attraduf. Primo quidem ipfi omnium fucilime ducitur, quonia primum mobile efl^ e:^ ex feer fronte mobile.Pr £terea qttumfit(Ht dm) media reru,m,omnia fuo in fe modo continetter utrin» que ratione propmqua.ldeoqi cociliatur er omnibuit etiam lequaliter iKw qute inter fediflant, ab eauiddi« cet non dijiantibin. Prêter enim id quodhincquidem conformai efl diuiniigt;mde uero caducii, er ad utraque uergit affidu, totainterimefl fimul ubique. Accedit ad hac quod anima mundi totidem faltem rationes re» rum [eminales diuinitus habet,quoi idea: funtinmen» te diuina, quibiK ipfa ratiombus totidemfàbricat jj^a ciesmmateria.Vndeunaqu£q;, ffcciespcrpropriam rationem [eminalem propri£ ref^ondetide£,fàcileq} poteß per banc [epe aliquid lUinc accipere, quando» quidem perbanc lümc ejl effèda.ideoq;[quando 4 propria [rmadegeneret, poteflhoc medio[ibipro» ximoformari rur[wm,perq- id medium inde facile re» {brmari,ac[i certe cuidam rerum f^edei uel indiuiduo eins riteadhibeas multa,qu£[par[a[Hnt,[ed eident id(£ conformia. Mox in materiarn bac ita opportune parata ,fingulare munus ab idea trabes per rationem uidelicet anim£ [eminalem. Üon eniminteüedus ip[e propric, [cd anima ducitur. Nemo itaqueputetcertis mudimaterijs trabinuminaquada .amatcrijspenitist^

m DE VITA COELITVS

P^fg^f‘^’A'l^ diemones fgt;otiui animatie!- n.....2' rafieUarume!; uiuentium-lieino rurfammireturpff tnateriales formas animant quafi aUici poffe.Siquident tfeM dufmodi fibi cogruaxipfametquibus aUiccrcturf tfficit, ^ femper libmterc!; habitat in eifdem.Hecltte in mundo uiuente toto quicquam reperitur tarn deßrf ine,cui no adßt anima,cui non inßt or animae munufgt; Congruitates igitureiufmodißrinarunijadrationei tinimte mudi,zoroaßer diuinas illices appeUauit,qult;iS CZ Syneftus magics effe iHecebras confinnauit. He^ no denies credat adpropriam qnandam materite j^t dem Cty tempore certo hauriri omnia prorfus ex anv ana dona,fed pro opportunitate dona duntaxat femia niSiquo talii(^ecies puUulauit, feminumq-conformité-itaq; hie homo humanis tantu adhibitis,non propriety pifeium uel auium dotes,mde fibi uendicat,fcd humât nos atq^ confimiles.Adhibitis autem quæ ad ßetlam ti lern pertinent atq; diemonem, fteU-e dæmonisq- huiüS proprium fubitinßuxum, uelut lignum per fulphuï paratum adflammam ubiq; pratfentem. Atq^ hHcnon nodo per ipfos ßeUce diemonisq; radios, fed etiarn pet ip[am mundi anima ubiq; pr^fentem, m qua et cuuif libet fleUat diemonisq; ratio uiget : partim quidem fet ninalts ad generandum, partim etiarn exemplarii ai cognofcendum. Rtecenim fecundum platonicos anti* quiores, ratiombus fuif adifcauit ultra ßeUof in calo fgtirAi,pArtcsé^ ipfarum tales jUt ipfe quoque figurée qu«edant

COMPARANDÄ LIB. HI nj qu^editm ^nt,impreßitci^ hii omnibut proifriettttes Ait ^cUpï Mtcm,jigiiris,pirtibiii,propritlAtibuti omncs rerwm tiijirioriim I^ccks continemur er proprictdtes air urn. Vniuerfdlesum figure oda pofuit atq; quda dragintdifciUcet in Z‘}didco dmdeemiextrd urn fex at^i trigintd. item in zodiaco trigmtafex dd numerit hierum- P^urfM ibidem ter centum dtq; fexdgmtd dd numerumgrdduum. inquouiienimgrddu funtilell£ pliires,ex quibui ibiconßeitmtur imdgine^. Similiter imdginet extrdzodidcu mplures duiiptjigurs^, pro jncierum ibidem graduumé^luorum numero. Conjii» tuit deniq^ db imdginibui bis uniuerftUbus dd uniuert fdles imdgines bdbitudinet er proportionet qudßdmf qu£ipf£ quoq-, imdginei iüic exi^unt. E,iufmodi uero figtiræ cotviuitdtem qu£qi fudin hdbentex rddijs ßeh Idrumfudru m [c inuicem,peculidri qudd^m proprie» tdte co liedis. A quibus ^rmis ordind'ißimii depends inßriorum ^rin£dllmc uidelicet ordindt£.Sed er ioe lejlei iïl£jdnqu£n er interfe dijiumd£,procedumtd tdtionibui dmmæebiundis miiicem,er quodummodo mutdbiles d^IdbihbiK.Scd h£ qudteniK [eip[dx non co prehendunt .reßerütur dd ^nndi in mente uel dnimdli uel eminentiore [efe comprehendentes, qu£ tdnqudm nmltiplicet dd fimplicißimumrediguntur tmum dte^ bonum,ÇicUtjigur£cœlelies ddpolum. Sedrededmut dd dmmdm.Qudndo igitur dnimdgignit jpecidles in * ^riorum jormtis uiraqi, eMperrdtionct e^itpra»

n^. ■ DE VITA COELITVS pridt,litb ßeUitrum ßrmdrumci^ cœlejliwm adminica^ lo.Siaguldres um indiuiduoru dotes, quie [cepe non* nullis infunttammirabiles qudmin speciebus eÇ^[o* lentyexhibet per[emmciles jimiUter rationes,non tant fub adminiculo formaru [gurarum^ caklUu, quint fitu fteUarum er habitu motionwmiCij^eduumqs Plet* netdrum,tum imter [e,tum ad[eüas Planetis[ublimio res. Anima quidem nojlra ultra uires membroru pro* prias,comunem ubiq;promit innobisuitceuirtutem, maxime uero per cor,tanquam ignis animie proximi fintem. Similiter anima mundiubiq; uigens per So* Icm preecipue [uam pa[[im explicat comunis uit£ uir* tutem.Vnde quidam animam er innobis er in man* do,in quolibet membrototam,potißiinu in corde, col locant atque Sole. Semper uero memento,peut animte noßra uirtus per [[iritum adhibetur membris,[ic uir* tutem ammee mundi per quintam ej[entiam,quce ubiq; uiget tanquam [^intus intra corpus miindanu,[ub ani ma mundi dilatariper omnia,maxime uero lüis uirta tem hanc in[lt;ndi,qu£ eiufmodi j^iritus plurimum hau ferunt. Poteßautem quintah£cej[entia anobisintus magis magisq; a[[umi,[i quis [duerit earn alijs elemen* tis 'mmixtam plurimum fegregare, uel [altem his re* bus frequenter uti,qu£ hac abundant,puriorepr£[er tim,ceu eleilum uinum er faccharum, er balfrmum atque aurumprecto[iqi lapilli,myrobalaniq;,er qu£ fuauifrimeredolent, er qu£lHcent, maxime urn qu£ in [ubtili

COMPARANDÄ LIB. Ill tr$ bl [ubtili fubfidntid quttUtatent habent cdUdant^humin ditmq- ct cldram:quale, prêter uinu, eji albißimufac charum,prafcrtim ft huic ddhibucfn aitn^odorcmq; cinndmidtcjirofdrum. Pr^tercaficutalimenta, rite in nobis a^fampta^per fe non uiua,rediguntur per f^iri* twm no^lru ad uitlt;e nojiræßrmam,fice:^ corporano fira rite accomodata corpori j^nrituiq; mumdano, ui* delicet per res mundanas,O' per noßrum j^iritu,hau rinnt ex uita mundAnd qnamplurimum. Si uolueris ut alimentu/mrdpidt priéceeterisßrmamcerebri tuiuel iecoris dtqi^omacbhßmile quantum potes dccipe ali» mentuniyid eß cerebrum,Qr iecur,zy‘ jïomachum,dni naliu db hurndna ndturdnon longedijlantiü.Si optas corpus tuum dtq^ f^iritum ex aliquo tnundi membra^ uidelicet ex Sole,uirtutëaccipere,qu(ere quee ante dUti funt Solaria inter metaUd ldpiüosq‘,,mdgis autem ma ter platos, fed inter dnimdlid mdgis,maxime inter het mines,Simiïiora enim tibimagis proculdubioconfia runt: a£cçr extra funt adhibenda, O' intus pro ma ribus dffumenda-,prlt;efertim in die et hord Solis,et So« le in figura eoeU régnante. Solaria uero funt omnia ex lapillis ofioribus qua heUotropia nominantur,quid uertuntur ad Salem. Item aurü o auripigmentu,aua reiq-colores ichryfolithus,carbuculus,myrrh a,thus, nMfcus,ambrdibalfamü,meifiauu,calamus aromati cm,crocus,fiica ndrdi,cinnamomu,lignualoës, exte ra'^ aromdta. Aries,afiur,gailuS}Olor,leo,cdtharis,

H i

Uff DE VIT A CQELITVS crocodile,il om mes ßdui,crij^i,f£pe calui,mdgnanb mi, fuperiora pirtim cibarijf, partim urnguentis fuf* fomigationibtisqi,partim ufui accommodaripolfunt^ Hlt;cc fentienda,iy cogitanda jrequenter,^' ^ primis amanda. Etiuminii plurimum ejl quierendum. Si du* bites uentrem ab lecoris ßmento deftitui, trabe ad uen trem iecoris ßcultatem, turn jriilionibtu, tu ßmenlif, per ea qu£ iecori congrHut,ptr cicoream, endiuiarn, ß:Qdium,z^ eupatorium, er hepaticam,atq; hepata. Similiter ne dejlituatur tuu corpus ab loue,moue cor* pus m die,boraqi,er regno louis,et u'ere interim 10* uialibus: Argento, hyacintho, topatio, coratto, cry» Iiaüo,bertllo,ßodio,faphyro,uiridibtis aërijsq; colo* ribus: Vino, faccharo albo, mette, er cogitationibuf affiâionibuséj; plurimum louialibus, ideßconftanti* bus, tequis,religiolis atquelegißris.Et mterhomines eiu{modi,fangutneosq; er pulchros,uenerabilesq; uef fantor.Sed memento primis ittis rebtis frigidis mferen dum effe aurum er urnum, menthamep er crocum,er emnamomum atq^ doronicum. AnimaUa uero louia* liaeffeagnumpauonemqs,er aquilam er luucncum. Quomodo uero uirtus Veneris attrahatur turturi* bus,coltimbis er motacilUs,er reliquis,non permittit pudor oßendere.

De Concordia mundi,er de natura hominis fecun* dumßettas.Quomodofiatattradusabtina» quaq;ßelU. Cap. II

COMPARANDA LIB. HI 117

E^MC ucro diffidere debet quifquam, not atq; » omnia que circa nos fnnt,pra;paramenüs qui bufdam poffè [tbiuendicareclt;xleiiia.î:iâcœlitmh£C ftüa ftwtaßidueq- regtmtur,i^ iüinc m primispraa paratafunt ad ilia: Et quod maximum efl,mimdiK ani mal in fe magis un’Mneß,quam quoduisaliud animale fl modo efi animalperßäißimum-Ergo ficut m nobis membri cuiusUbet præfertim principalis qualités mo» tusq: ad alia perlinet, ita membrorum prmcipaliunt adus in mundo commouentomnia, er membra infia riora ßcile capiunt à fupremis ultra dare par at is. Quo enim potentior caufa eß,eo promptior eß ad aa gendum,eo igiturpropenfioreß ad dandum. Exigua igitur pr£paratio nobis infuperadhibita [uffeitcoea lejiium mimeribus capiendis,fi modo quifq^ad idprlt;e cipue fe accomodet,cui eß pnecipue fubditus.Sed ante uniufeuiufque noßrum proprietatem,l)uman£ jfedei proprietatem confiderare debemus.Hanc igitur e^e folarem aßrologi Arabes confenferunt. Quod ego c fatura hoptinis ere{lapult.hraq^,humoribusé^fubtia Ubus C jjnritus daritate, imaginationisqi perj^icuia tate^ßiidioq^uentatis er glori£,uerume[leconiedo. Addo quinetiam proprietatem huic mercurialem, ob jirenuum uerfaillis mgenij motimiiEtquoniamhumaa num genus natum nudum,inernie, omnium egenumt bre omnia propria induflriafibt comparai, quodefi Hercurij propriu. Addo etiarn louialem,ob eoinplea

H 5

113 DE VITA COELITVS

xionem corporK tcmpcratdin dtq^kges: EtquonUnt fecundo menfe, quo lupiter dominutur, uitam accipk mui, atq^ ndfeimur nono,quo Herum recipit dominât Species hu tum.ltdqi huindnd j^ecies db hu tribui potijUmum do, 'neti^iabie' ^^^ ^^I^^^ dmpliores itd demumjibi poterit uendied* ^i». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* rc,fiperSoldridïAercuridlidqiGriouid,feip[dtneii

mdgis indies dtq; mugis dccommodabu.ee relique dit tem quidi Saturnus non focile comunem fignificdt hu^ muni generis qudUtatem atq; fortem, fed hominem db dlijs fegregdtum,diuinum autbrutum, bedtum dut ex tremdmiferidpreffum;t'\drs,Lund,yenus,affifluset ddushominicum c£teris dnimdntibus æque commué nes-Ad Solem igitur z^ iouem dtq^ Mercurium reuer tdmurgt; Solarid quidem nonnuüd zÿ louid diximus, Mercuridltd uero nefcio quomodo prlt;etermifimus,fut düteiufmodi: Stdnnum,drgcntum,pr£fertim umum, mdredßitd drgented, lapis Achdtes,uitrum Porphyr ritKwm,zy qu£croceum cum uiridi mifcednt,fmdrdg, dum dtq; Idccd: Animdlid fdgacid z^ mgeniofdfmtul Cr jlrenud, fimi£, cdnes: Hommes eloquentes, acuti, uerfatiles,oblongdßcie,mdnibusq-nonpingues.Sunt dutemqu£rendd zy exercendd qu£ dd dliquem Plane tam dttinent,eo uidelicet dominante^ut diximus)m die Zy hora eins fi fieri potejl, etidm qudndo ipfefu in do micilio, uel exaltatione, uel fdltem tripUcitate fud Z^ termino et angulo eoeU,extra combußionem direilas, ac fepius oricntalis,fi Soleßt fuperior, item in Auge

ZJ

COMPARANDA, LIB. III nd tr dßiicidtw àLîind. si quKautan ab ipfa Lunabea ncßcium er À Vendre po/cat, tempora Emilia ob[era vare debebit, A 'Venere quidem per animalia fua qult;s diximui,crper Comeolamer Saphyrumlapidemqi Lazuli,lt;es croceum atq; rubeu er C oraüum,omnes^} pulchros uariosq; uel uirides colores et^ores^atq- con centuffuauesepodores atq; fapores. ALunaperalba er humida er uiridia,per argentum atq; CryliaUimi er uniones,er argentca M.arcaßitam. Ctuoniam ue» ro Satumus quidemftatui er perfeuerantilt;edominaa tur,t.Aars autan e^acU motui,cogimur nonnunqun horum quoq; gratia ab eis patrocinia populäre, tem» poribus uidelicet fimiUterobferuatis.Ab lUo quidem» per materias quajdam quodammodo terreas er fufeai atlt;^ plumbeas^er^lcam ïa^idem,er Magnetem^er Canwinum atq; chaleidonwm, er ex parte quadant per auru er auream lAarcaßitam.A Marte uero per igneayubea,£s rubeum,fulphurea omnia ,^rrum laa pidemq; fanguineum-ticque dif^dasSatumum habea re nonnibil in auro: N^m propter pondus id putatur habere. Quinetiam Soliaurumfimile,fic omnihut metaUis mejl jicut Sol vn Vlanetis omnibus atque flela lis. lam uero ft quis conuicerit Saturnum er Martem natura noxios e\je, quod equidem nunquam credidea rm, tarnen his quoq; utendum, quemadmodum uenea ms nonnunquam utuntur er medici,quod Ptolemæa VA «1 Centiloquio probat, Prozent ergo quandoqua

H 4

no ■ DE VITA COELITVS

MS Saturnicaute fumpta,peut apud medicos quiCdd^ firingunt atq; continent,imà et quæ ßupejiciunt,(icut opium cr mandrugora : Martis quoq; ficut euphort bium (y heUeborus.Cautißimi ucrohacinre fitißeui demur Magi Brachmanes Pythagorici, qui quum ob fedulumphilofophandi ßudiü Saturni tyrannidem for jnidarentiUeßibus albisamiciebütur,touialibusq^ fiue phcebeis,quotidie fonis iy canUbus utebantuf, pluri» mumq^ fub diuo uiuebüt.Vbiq^ uero memento per af* fèHum ßudiumq^ animi, ey per ipfarnßiritus quant tatem,nos facilme fubitoq; exponiPlanetis, eundem • affiüum ac eiufmodi ßudium (y qualitatem fignifican tibus. Perfceperationem igituràrebushumanis,per ocium, folitudinem,ßrmitatem, perTheologiam,fet cretioremcj; phtlofophiam,fuperßitionem, Magiarn, (tgriculturam,permoerorem Saturno fubqcimur.Per ciuilia ey ambitiofa négocia, perphilofophiam natut ralem comunemq;,per religioncmciuilem,perq;lea ges toui,Mdrtiper iram dtqicertamind,Soli Meren* rioq; perßudium cloqucntia:,cantusq; ey ueritatis lt;y gloria: atq; folertiam, Veneriper Utitiam zy Mußt ßcdm et ßßiud,Lunteperuiäum plantis ßmilc'm.Sed banc inter hos dißerentiam mente teneto, exerdtatio» nein ingenij mdgis publicam atque amplam ad Soient ßeddre: priuatam uero ey artißcio mancipatdm,po tins ad Mercurium. Tum uero Mußeam grauem quit dem Jouis Solisq; eße, lenem Vcneris,mcdiamucro Mercuri^

COMPARANDA LIB. III m

V^ercurij.Similis t^uoque dejleUisfixis ratio ejl. Ute quidem communis humant fj^edei régula.Propria ue ro untcuiq; régula jùerit explorare qut Ileüa-,quid ba memq; mgenitura promirent,atq^ ab eapotius quant ab alta repofceregratiam.Et ab umaquaq; non quod» libet donum, zy quod aharum ejl, fed dus proprium expedare, niji jèrtè turn à Sole communia multa re» portes,tanquam communi quodam duce ccelejlium,^ ab loue fermé jimiliter, turn mundane panter omnia ab anima ffintuq; mumdi. Quem ficut or quoduisa» nimal multoqi e^cadus animatum effe,non fblü Pla» tonica rationes, fed etiamaflrologorum Arabim te» flimonia comprobant-Vbietiam probant ex applies tione quadam ffiritus noflri ad ff tritam mundi per ar tem phyficam affèdimq^ fàda,traijd ad animam cor pMqi nofirü bona coeleflia: Hinc quidem per ffiritmn nojlrum in nobis medMm,zy tune à mundi ffiritu ro» boratum: inde uero per radios fleüaru fUicUer agen» tes injfiritum nojlrum, zy radijs natura fimilcm, or time feipfumcxleflibuscoaptantem.

Quod inter anima mundi er corpus dus manifi» flwm,fitffiritus dus,in cuius uirtute funt quatuor de» mental Et quod nos per ffiritimi nojlrum hune pof ia mus haurire. cap. III

PRofido mundanum corpus quantum ex motu generationeqiapparet,ef ubiq; uiuu, quod In»

ni DE VITA COELiTVS

dorWM philofophiprobant exeo,quodpaßimex fe Muentiageneret.Ergo per animant uiuit ubiquefibi pr£fentem,ac prorfus accommodatam. igiturmicr mundi corpm traflabile,^' ex parte caducum, atque ipfam eim animanhcuiiK natura nimium ab dufmodi corpore dijlat-iinejl ubiq^ ^iritM,ficut inter animant V corpm innobii : fi modo ubiq; uita ejl communia catafemper ab anima corpori crafiori-TaUs nanque f^iritu^neceffariô requiriturtanquam medium,quo anima diuina cr adfit corpori crafiori ,Qruitam eh. dem penitut largiatur. Corpm autem omne facile tibi fcnfibile,tanquam fenfibiu tuis accommodatumycraf fus 011,0quot; ab anima diuinißima longe dégénérant.O* pusefligiturexceUentioris corporis adminiculo quaft no cor ports.Prornde feimus uiuentia omnia tarn plan tas quàm animalia, per quendam j^iritum huic fimia lem uiuere atq^ generare : Atq^ inter elementa, quod .ProUema. tnaximej^iritale efl,uelocifimegenerare,perpetuô a

que moueri quafi uiuens.Sed queeres interea,fi elemen ta at^ animantes générant aliquid fibi fimile fuo quo» dam ffiritu,cur lapides o metaüa non générant,qutO inter elementa o animantes media funt ? Quia uidet licet f^iritus m eis crafiori materia cobibetur. Quift quando rite fecernatur^ecretusq^ conferuetur,tcinqua feminariauirtus poterit fibi fmile generare : fimodo materUcuidam adhibeatur generis eiufdem,qualcm ^mtwm phyfid diligentes fublimatione quadam ad

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igncM

COMPARANDA LIB. III llj îg«c»» ex Mro fccernentes,cuiuii metaUorum adhibca buntyMrivmqi efficient. Talent utiq; ffintum ex aura uelex alio rite tradumatq^ feruatum Elixer Arabes afirologi nommant. Sedad mundiffiritum redeamm» perquem mundm generat omnia, quandoquidemZT per jfiritum proprium omniagénérant,quem Mm cœ lam,turn quintant effentiarn poffumuiappeüare.Quf tali';firmè ejl in corpore mudi,qualis in nofiro nofler» Hoc in primii excepto,quod anima mundibunc no tri hit ex quatuor clementie tanqua bumoribiK fuii, ficut ex nofiris nofira,imo huneproximeÇut platonicefiue Plotinice loquar)ex uirtutefua procréât genitali qua» ft tumens,zy fimul cum eo jieUAS,flatimq; per eum pti rit quatuor elemêta.quafi in illius f^iritus uirtute fint omnia.ïpfe uero ejl corpus tenuifïimu,quafi non cor» piK,et quafiiam anima: item quafino anima,et qua» fi iam corpus. In eius uirtute minimum ejl natura: ter» rente,plus autë aquelt;e,plus item aërite, rurfus igfiea ficïlarisq- quamplurimum. Ad horum graduum men» fur as,ipfa quantitates fleÜarum elemcntorumq; pro» dierunt. Ipfeuero ubiq- uiget, in omnibus generatio» nisomnis proximus autoratq; motus,de qua itte:

Spiritus intus alit.

Totus efl fuapte natura lucidus calidusq-,z^ humide atqueuiuificus,exdotibus anima fuperioribus dotes eiufmodi naflus. Quern plurimum haufiffe Appollo» mum Theanaum ^tefiificdtuie^indui'tiiarchiaii»

124 DE VITA COELITVS diceneJAirari nemo debet o ApoUoni te diuinadi feien turn confecutu,qimm tantu lelheris m dnimd gentt.

Quod f^iritui nofler hauridt mundi f^iritum per radios Solis O' iotüs, o qudtenus ipfe fidt • foldrisoiouidUs, Cdp. llll

HVnc tu igiturfiudebis tibi in primis inßnudre.

Hoc enirn medio ndturdlid qult;eddm beneßeid reportdbis, turn corporis munddUhtum dnimlt;e,tunt etidmßeüarwm dtq; dtemonu.üdm ipfe'mier craffwm mundi corpus oantmam medius eß,Q7 in ipfo fteUne funt o demones,dtt^peripfwm.Siue enimmundicor pus dtq; munddnd fint db dnimd mundi proxime(ficut Plotinoplacet dtq^ Porphyrio) fiuemundanwn cora pus ficut o dnimd proxime fit d deo, utnoftrispldf cet,ofrtè Timieo Pythdgorico, omnino uiuitmun» dus dtq^ fnrat,ffintüq; eius nobis hdurire licet.HdUf ritur dutem proprie db homineper fuum jfiritumdHi fudpte ndturdconfèrmein, mdximefircdddturetidtn arte cogndtior,ideßfi maxime cceleflis euadat. Eud* dituero calefis,fi expurgetur afordibus,O omnino db eisquee mbterentfibidißimilid cœlo-C^uce quidein fordesnon folumintrd uifcerdfifüerint,uerMnetidin fi m dnimo,fi in cute,fi in ueßibus,fiin habitatione et aëre, fßiritum frequenter infeiunt. Efficietur tdndent ' cceleßis, fi dd orbiculdrem dnimi corporisq; motum, ■ Wf^ i»lt;^lt;Ji orbes effeiat: Si dd .tffeóiü cogitdtionemqi luciS

COMPARANDA LIB» 'III nÿ ludi jreqtientioran etiam ipfe fubrutilet: Si adhibeaa turei fimilucaloyCd communUer diligentia qua Auia cenna inlibro Deuiribut cordis f^intum curat^emos in libro De curanda literatoru ualetudine curare con» tendimus : ubi primumfegregantur ab eo uapores ob nubliantes,medicinis itapurgantibus. Secundo,rebta lucentibus illujiratur. Tertio ita colitur,ut er tenues tur jtmul et con^rmeturTiet denies caleftii maxime, quantum didat ratio prüfens,fi applicentur ei potißia mumradij infiuxusqi Solls inter cœleHia dommantis^ Atqs ita ex hoc jpiritu tanquamin nabis medio codes jlia bona in prtmis mfitafibi in nojirum turn corpus, turn....—i exundabunt: Bona inquarn calejiia cuni (la-lnfole enim omnia cotinentur. C onßret autem [ol ad ßiiritum folarem eßteiendum proprie, quando fub Ariete ßerit uel Leone, ipfum ajpiciente Luna,maxia me m Leone, ubi adeoj^intum no^rü uegetat, ut ipa fum muniat contra uenenum Epidemite repeUendum^ quod perjpicueapparet in Babylonia er Aegypto,et regionibus ^edantibus ad Leonern, ubi Sol Leonem intrans,epidemiam fedatea duntaxatratione,qua dia ximus. Tune ergo er tu Salaria paßim exqui[ita com pone.Tucincipefolaribus uti,ea tarnen cautionc,qua fab leßu exiccationem diligenter cuites. Non poterit autem ßcile f^iritus Solaris euadere, nifiÇit quamplua rimus. Ad Salem enim maxime pertinet amplitudo. Q^amplurimum ueroßeiet turn diligentia,cor rebus

ne- DÉ VITA COELITV^

cordiaUbut intut o' extrti ßuemytum etiam uiHm eX tiUmentis quidem fubtilibui,multiim tame o ß^de o falubriter nutrientibui-Motut qmq^ frequens atq- kf nkiO opportuna quiet, aerqi tenuis atq; ferenus, or ab æftugeluq; remotus,pr£cipue betus anitnus-Rur* furn nee Solaris erit, niß calidus fueritoquot; fubtiUs, o clarus.Subtilem clarumq; ßciesß tridia o craffa de uitabis oßßa: Oteris ûteidis Itetisq; intus o extra: 'Luminis multu die nodeqi excipies: Sordes expedes, O' ocium o torporem: In primis tenebras deuitabis. quot;Perdudurus autemjßiritum ad calorem Soli natura» lem,caue ne ad tertium caloris gradußedtatemq; de» ducas. Calor enim ipße SoUs natur aliter non exiccat: Alioquin non e^et Sol uit£ generationisq^ dominas,et autor augmenti: Siccare uero contmgit radijs dus in concauis materiaßccacouclußs. Humorem itaq^ ca» lori fubtilem, qualis eß Solaris,et maxime louius,ad{gt; hibebis o conferuabis in ßpiritu,rerum eiu[modi u[u, fi folaremßs eßiduras, ne alioquin ad Martium po» tius quam ad Solarem forte deducas. hartem quidem Soll eße ßmikm in pauds o bis quidem manifofois, necadmodu excellentibus,et interim mimicum eßeß» runtdouem uero Soli ßmiUmum in plurimis cxcelleit tibusq; muneribus quamuis occultioribus,0' amieißi» mum eßeßimus.Vndeo Ptolemäus ubi decoßonan» da diß)utat,touem ait cum Solepra cateris perfodißi tue coßonarc,Veneremqscu Luna.Qmnesqsaßrologi uniuerßdem

COMPARANDA LIE» III nf uniutrfalem benejicentia, Soli tribmnt ÇimiUtcr at(^ lam. Cluamuii Soleddemejjicciciitt dgiit,cr lupiter fub uirtute Salis efficidtAn utroquccdlar uigel/upc» rdt^; humorë. Scd in loue fuperdt modice, in Salefu» perdt exceUcnter.Vtrobicli benefice. Quu igitur ddeo confanent,facile poteris fpiritum Saldrem efficere pd« riter dtq- louuhdc res Saldres zy lauidles ritepateris inmeem commifcere,prtefertim fizyhds mmeent cant panos,et ffiritui adhibeos, quoda lupiter Salem trina dfficituelfextUhuelfdltemqudndo Limddb dffeHu dUerins dd dlterumprocedit dfficiendum : Koxime qudnda db djfedu Salis dd coitum cü lauepragredi» tur.Seorfum nero Solarem proprie facies uel ïouidlé, qudndo df^^edum Lunicdd Salem obferudueris nel dd louem.Tdmetfi confecutus ndtnró huius ,ndturÖ mox illius facile confequêris. Sextilem uero df^eëlum inteüi ge,qudndo Planets duo inter fe fignoru duoru ffdcio PUnefarâ dijldnt.Trinudut,qudndo quatuor fignoru difcrepat alpeö«»» interudUo. ConiunÏlionemuero ueldf^eHu Lunte dd dUos,duodeci gradibus citra, totidéc^ uUrdmetimur.

C^uod tres Grdtilt;e fint lupiter zySolzy Venus,ey quad lupiter fit Gratia gemmarum media,zy maxime nabis accommodata. Cap. V

COmpofitiones quidem,zy curationes louiAS,fi» mulatque Solares inuenies in libro nafiro de yita longa,^ in libro Deliteratoriicura.Vbietiatn

118 DÈ VITA COELITVS

tnifcuimut pUrd^iVenered. ^dmo- nminHudiofit tmcmMexiccdtioncm,cMrc(ijïttVentn. Ethæcipfd VemK vß dmieißimd loui,ßicut er Soli lupitcr, gud^ ft Grdtilt;e très inter fe cocordcs,atci; coniméiæ. Abhii quidem tribus eali Grdtijs, e^ d,ßeUis eiufdem gene» ris Aßrologigrdtids O' j]^erdnt cz diligenter exquis runt,cdfq;per Mercuriumdtq^ Lundm,qudfi nuncios trdnßmitti putdnt dtq; curdnt: frdle uero comunitcr^i per Lundm,Lundm quidem cum loue coniunddmydut Venere filiciorem effe putdnt, qudmß per fextilent dlßexerit,dut trinum.Vcruntdmcnfi per trinum aj^i» dens etid fufeipidtur db iüis,qudßi exißimdnt effe cou» iundam.Similiter ß d Soleper^eddßieritßmulq; re ceptd. Nos dutemfi horu trium,ßelldrumq;ßmilium uires eßßdusq; omîtes percurrere ßnguldtim uelimus, longum oput dggrederemur, exquißtu difficile, diffi» cilimumobßerudtu. Si dd Venerem nos proprie conß» fdmus, nonßcile Solern hdbemus : Si dd Solern pro» prie,nonßdle Venerem. Vtigiturtres ßmulin uno grdtids comple£ldmur,dd louem tdndem coffigiemust inter Solern Veneremq; ndturd effiduq^ medium,qud litdte ddmodum temperdtum,er qudtcunq; ffieruntur d Venereuel d Sole,fuo quodampido trddentem,md gnißcentius quidem honeßiusq; qudm Venus ; tempe» rdtius quoq; qudm Sol, zy in omnibus cü humdnd nd* turd muxime congrue tem. V temur itdq; louijs, qudm do zy ipfe Z3- Lund dignitdtem turn ndiurulem, tuin dccidentdlem

COMPARAND^ LIB. Ill 129 taiimtalcm hAbuerlnty (intq;ftmul,ueljiliciter fe aj^KMnt. Si quAndo id fieri omnino non poßit, mifee SolanAm unumfimuUtq} Venered,fi),ciesqificlouiA^ le ex utrif^i compofitum, quÄdo aideUcet Lunn 4 mit tuVenerii cat nd SextUem Solis ajpeHimi uel è cont uerfo, Memento uero in rebm componendis qute cor f^mtumqi fondant er corroborent^tuna confirr.e po» tißimum, ft umà cum his muneribus hoc etiam habue» rit, ut per acru ßigna difcurrat, maxime per Aqua» rium,qnod effe maxime putatur aërium: Velß inßuo domicilio ßt, aut exaltatione fua, uel domo \ouis aut Solls : ^tubicunq; ßt, ß, manßionemex uigintiillis er olio teneat,tum ßbi, turn etiam operi competentemi

De uirtutibus naturalibus,uitalibus er anima libus,erqni Planetaramßngulisaut coma moient incommodent ue, idq; maxime per afßeflus. Caput VI

P.lt;ecipua uero difcipUna eß, reële tenere quetn fßiritivm, quam um, quam rem potißmum hi Planet£ ßignißcant. Luna ergoVenusq- um er ßna ritum naturalem,atq; genitalem, er qua hue augentt Jupiter eadem,fed efßcacius,heparq‘ er ßomachumt habetq-, non mediocrem partem in corde er fpiritUt Uirtutecf; uitali,quatenuf ßtapte natura cum Sole cona fen tit,mo er perfeipfum : Alioquin cor uitalem fpia titum non proprie in menfe louis aedperet.Vnde loui i

VO DE VITA C0ELITVS

Græd dp peUant uitd,cf per qum uita. Habere quo^ ^uem animaitf^iritu potefiatem tejlantur Aßrologh dicentes louem ad pbilofophiam et ueritatem inuenien | dam,religionemcj;con{irre. Èt Plato,ubiait,ab lotie philofophos proficifci. Qttod etiam fignißeauit Ho^ mena antiquorum opinione diccmiTaldeß mens ho* minibta,qualein indies adducitpater hominumatque deorum. Hußquam uero numenaUquodita cognomi» nat pr£ter ïouem. Sol j^aritu uitalem præcipuexoré^ fignißeadedr habet nonnihiUmà no partim in capite, propter ßenfum atq; mo tu,c it ms eß ipfe dominus,nef, um deßtrit naturalem.Klercurius cerebrum ztr inßru menta fenßiwn,ideoq; ß^iritum animalem. Promde M tißima uia erit,nihil ßne Lun£ beneßeioßcere: Quan doquidemccxkßiacominunitercrßequenter atq-ßa eile ad inßriora demittit, quam alterum Solern nom» nant,quolibet menfe quatuor anni tempora ßeientem» in prima enim fui quarta Peripatetici putant effecali* damatq; humidam: Infecunda calidam erßccamiM tertiaßigidam atq; ßccamtln quarta ßigidamatq^hu midäiLumenq; eins proculdubio Solis eßelumeniHu* mores generationeq; regere,omnesq; mutationes fcc» tus ipßtts in dluo,cbuerßonibus fuis metiri,z^ quoties Soli iungitur, uiuißeam ab eo uirtutem recipere, qua inßndat humori, atq-, ibidem à Mercurio um humo» res commifeentem. Quam um Mercurius zy transßr mationein omnes fuaamp;gyris multiplicibus aßirt..

ibidem

COMPARANDA LIB. HI .pt

* ibidem mox À Venere uim,qui coducat adßrma ge nituræ conucnientcs-Opericpmiivm nero fiterit memi . nt^e.dittrnam Lun£ curfum ïn quatuor dißribui quar • tas: mprimaquidemab Oriente ad medium afeendit ; coelum-,atq; interim humorem Cr j^iritum auget natu ralem.tn fectwda à eoeU medio petit occalum-ie^icité^ ' in nabis oppofitu.Tcrtia ab occafit caelum fubter me» ■ duim adit-,iterumq;^iritii lUumauget c humorem. C^uarta cadit inde uerfus ortuminuitqi uicißim-,quoi maxime in oceani ripis apparat, ubi ad hutte eurent mare manißjliiK accedit atqi recedit: eodemq; ordine uigorm ægrotdtibus.VrobabileetiamellySolem per tafdem ßi quartax ad calorem naturalem C jlpiritutn Wtalem augcreaiel diminuere: Animalem quoq^-,qua* ' tenus Niercurium habetcomitem-His cognitis poterit Opportun! medicus pro humore or calore naturali, V quolibet ^* Q^^^g j[iriturecreando,temporaopportunioraferuare.Sed da medici». nttmede im„^ fatis.l^eq-, dimittere decet ïouë,in cuiw menfe altero quidemuitamaccepimus,altero autcom muniter er ßUeius nati [umus.£tqui inter Salem atqi Venerem, item mter Salem atq^ tumam eß qualitate t^èduq- medium,ideoq^ copleélitur omnia. Salem itéra '‘ipßm pratermittere coeli dominu,ncßs atq^ perieuh fum exi^imamus : niß ßrte quis dixerit,cu qui iouem habet,m taue Salem iam habere,iUiepotißimu adha ''mines temperatumAn Solecerte omnes cceleßiumeße 'uirtutes, non [olum lamblichus luUanusq;, fed onmes

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I Z

IJi DE VITA COELITVS üffirnunt. Et Proches aitidd Solis afj^eäum omnes o» mniam calejliZ uirtutes congregari in unu atq^ colli* giJoucm uero effe Solern quendum ad nos temperatut nemo negabit. Lunam quoq^ temperata ad Venerem baud neglexeris: Uiultu enim ad uatidampro^^craq; uitam adiuuat. Siquidem Venus facundat hominem, ßcuq^hetuw.Kancigitur obferuabis. Q^anquamß Lunam Veneri fimilem,humoreprorfus äqualem,tJ uix minus calidam,ctim loue rite tpifeeas aut Sole,pro pemodum iam Venerem babes.C^uid ergo! Vt tutißi ma omnium er commodißimafimul incedasuia,tu* nam obferua, quando Salem aß^idt, coitq- cum loue, uelfaltemlauern ßmulaßpicitatque Solem,autcerte quando pojl afj^edum Solis moxad louts coitum pro* greditur uel a^edum. Atq; eo ipfo tempore campons inuicem, uel adhibe tibi Solaria louiaq; ßmulatq; VS nerea.Quodfi tead unumexmagnis conßtgereno ceßitas urgeat uel negocium ,ad louem ipfum uel po* tius ad Lunam ßtmid louemq; con^gito. UuUa enim fiella naturales in nobis uires, imô er omnes magh ^ Jupiter fouet atq; corroborât: î^uïta rurfum pollice* turproßgerioraßimulatq; plura: Etubiq^ huncacci* pere ßußu eß,Solem uero accipere,ßrßitan non ubieß tutum: Semper enim iUe iunat^hic ßepe nocereuide» tur. Venus autemquaßidebUis. Idea folus iüeluttant pater eßappeüatus.ld autem comprobat Ptolemitui ubiait: Pharmacumuix quiequarnmauerenaturamt duntaxat

COMPARANDA LIE. III i}j iwntAXit quindo Lunet cum ïoue congrcditur.vfquc idea iUinc propric totdm putut umucrfi corpora cor robordrinaturitm.ExpertiK fum qumetid, Luna con iundd cu Vencre, medicinam uix mouere. (gamuts tutem ubipituitcim ualde timemus, Lu^num præcipue obferuemus ad Salem: Vbi uero bilem exiccationeinqi eiu[modi,itdveuerem,turne direflio tunæad lauem, Vadheec omnid quodummodo convert, z^ præcipue id utram bilem expeUendum, neenon ad communent bominum complexionem m^durandam atq^firmun» idm.Sicut enim glycyrrhizi V oleum rofdceum ^i» giitord cdleß^it, cdltdiord rc^igerdt, uinuméplimb liter, quad mfuper humeUdt fieed, humidiord jiccdtz itd lupiter humAno congrue cdlori, ut uintmi, oleum rofdceum,cdmo)mïld,glycyrhizd.'Vbi igitur dudit fdbumdfdr dicentem: Non eH uitduiuentibui,prêter deum,niÇiper Solern ^ Lunum'AdinteUige,quantum idcommumnomnibM Ipeddt inßuxu. Proprium dU« tembominidccomoddUßimiuqi influxus e^ db loue. Sunt dutem in naturdcorporis uires dttrahendi,retb nendi,coqucndi,expcllendi: Has igitur omnes lupiter ipfeimat: potißimum uero coquendi,[iue digerendi uirtutem,dtcp generdndi e^y nutriendilimul et dugen» di,propter bumorem eins derium dtq^ multum, zy ca loremeiufdem dmplwm,humorimediocriter damman tem.Profèaà per radios louis femper uÇquequaqt dif» ^(os, lumen Solls propre ad [alutem hommum ma» 1 I

154 de VITA COELITVS

xime tempcratur: rddijs mterim Venerii ad idem dßi due conpérentibu^, atqueßmiliter transfirente Luna^ ' Radij quidem Venerii atq; Lunæ tanquam humidiot I res quodam indigent tempérante, fient or Solis radij tanquam caUdiores, humidioris cuiufdam tempcrient‘ i exigunt.Radij autem touts temperamentum nuUu det ' fiderant. (Vnd enim aliud tupiter ef nift Sol quidam | ad falutem rerim præcipue humanarum ab initio tem ' feratus? Quidrurfusaliud,nifiLuna Venusq^ failli tarnen cahdior atq-, potentior i Idco aftrologi ab loue außneantur annum frttlem,fcrreum,falubremzx ab eo imminentium morborum remédia jferant. Atque ’Empedocles ubi propria unicuiqi Planetarum munet tra tribuit,loucm folum generationis principem nomit nattQrpheü imitatus,Prater louem pr^cipiunt Lut nam diligenter 'm omnibus openbus obferuanda, tant ^uam medium inter cœleHia competent,atq; terrend. Sit ergo Luna m gradu,fituq;,O‘ afpedu ad opus opt tdtum,coueniente. Non fit 'meclypticd,nec fub radijt Sohs pergradus duodecimultra citraq;,nifi forte fit in eodem minuta cu Sole.Plertq; uero uolunt oinnes Pld netas fore fortes quado m unitate Solis extiterint. Vni tatem uero metiuntur minutis duobus atque trigintdt Utxai. quidem citra,xyi.uero ultra connumerentur, HonimpediaturaSaturnouel ^àarte,no defeendatin i Uti tudine mcridionali,quado duodecim didos graduS fgreditur.foo fot oppoftd Soli,nee lumine minuaturt nee

COMPARANDA LIB* III IJ5 het tarda curfu,quando fciUcet die uno,duodecini non P^ragit gradM. üonßt in uia combufta à gradu Lt* brie uigefimooilauo ad tertiü Scorpionis,nec in ofia» ua,nec m Afeendente,nec in fimbu6 M.artis,itel Satur ni.Quidam uero nee m [exta.duodecima,nona,lt;iuar^ ta Lunam uolunt. In c£teris uero eoeUplagis appro» bant-y bi h£comnia compleéli non potes, touem fat» temexpe(ia,uel Venerem in Afcendente,uel decima: fic enim fubueniunt detrimentii Lunæ. Ncc ab re fuerit recQrdari(juatentii Luna lumineaugetur, eatenuf z^ nabis non folum humorem, fed j^iritum etiam uirtu» tem^i augen^ateji bxc ad dreunfirentiam dilatari : lAaxime m fecunda eiusquarta.Quando uero minui» tur, contra contingere, pr^fertim in ultima quarta. Vrimum eins ad Salem trinum pr^e^e fecunda.Hunc fextili primo. Kunc fextili fecunda.Ijmd quatenus lu» mine,eatentK repleri calore.Videntur ergo quida non tam obferuare quamodo af^iciat Luna Solem(femper enim af^icit)qu.im ut plunmum lumen habeat,prefer tim dum augetur. Afptciat uero interim trino uel fex» tili lauern aut Venerem. Proinde uirtutem attradiua ignea iuuant ; P.etcntiuam terrea: Ligejiiuam acriaz • Lxpulfiuam peraquea. Si tubas omnes in te adiuuare uolueris,attra{iiua quidem per ignea maxime robora bis,quado Lunain fignisuelflationibus igneis cof:itu ta lauern aj^i£it,fàlicet Ariete,Leone,Sagittario. Re tentmd per terres,potißimu quanio intuetur eundent 14

Ijff DE VITA COELITVS

i« fignif uel ftationibn^ temii coïlocatd:Tduro,'ViYi ginc,Cdpricorno.'Digeftiudm generatiuatnq- per as* nbsp;nbsp;i

ridtfcilicet Geminos-, Librdm,Aquarium, quoticsfub

t aëreis lauern fu^icit,autfubit.E.xpuljiuam per aquea nbsp;nbsp;'

am, Cancriim,Pifces,Scorpium. Qjtando fub aqueis ipfa pofita, louii radijs illujlratur. Maxime uero in bii omnibus confequêris optata, fi lupiter eadcmuel fimilia, uel faltein non dißimilima figna manßones ue poffedent. Citaturus aluum folidis medicmis, accipe pieces: Liquidis,Scorpionem: Medijsuero,Cancrum» Per injinora purgaturus, Pifceszy Scorpium: Per fupertora, Cancrum- Malum Saturni uel Martis ad Uinam deuitabis aj^eilum: lüe enim uexat jlomachu, hicmtejlinadijJoluit.Capricomumeuitabiso'TdU» i rum, naufeam enim affirunt. Seis membrum irritan» dum non ejfe, quando Luna ßgnum occupât membro priejiëlum (humores nanq; mouet) fed potius effe ßd ucndum.'Hiec uero deuirtute e^fpintu naturali in iea * core prtecipue dominantibus, quie in quatuor off ad gute narrauimus,diuiduntur,di{ldfuffciant. De uir» tute uero jfirituq; uitali m corde uigente quidnam mo nemusi Satis id firme fignificatumef: Num per ret in primis igneas v quodämodo fimul aerias hæc adiu ' uantur,quando lama in domicilijs manfionibus uecon fmtltbus fujficit louem,prtecipue ft louem compUUtt nbsp;nbsp;1

tur or Solern. Virtutem quoq^ animalem per fenfim ^ motum in capite dominätem cottfirmare potes per aerU.

COMPARANDA LIB. HI ij7 derM in primes,fubiwiilis igneis,qudndo Lund in do* wiaUjs uel fedibm confimilibui \oucm fujjpidt ;præ» fertimfi loucmpropemodumMcrcuriMnq; compte» {Utur.piicucro te moneo,ne tiercuriu pûtes dqucimt c^e uel terreu(quod or ego ahqiundo fufj^icdtui fum: dlioquin motibiu celentatiq; mgenij non con^rret) fed quoddinmodo aeriam ejfefcids: iidmz^obean» dem caufdm tarn mobdis ejl, tdmßcile conuertibiUs, tdutum ingenio convert, prlt;eferitm ’m Aqudriopluri» mum aërio conjidutui. Humor quidem in eo temperlt;t tus eji,edlor exiguusSub Sole pofitus dicitur exiccd» re: Longior dutem d SoleßÜM, humeddre putdtur: Ibiquidem calejicere multam ex ndturd Solis, bic ue» ro cdleftcere purum ddmodum-,Z^ humeficere mugit fuupte nuturu. Caloreßrfan no cedit Veneri, Lununt fuperut,humore uero cedit utrifqs.Haly probat lAer» curium quulitates cœleHium commifcere: quonium ß» cilime permutetur,tum in quulitutem termini quem fu bit,tum in nuturam fleUlt;e quü afpicit. Ego igitur hue tumßcilepermuturiputo,quiu nee exceUentem pote» fldtem,quum tupiter hübet, nee excedentem quulitu* tem, quam pleruc^ calefHu, per quam alterutioni re» fifiut. Deniq^probabile eßKercuriumafUduumSo» lis Achutem, multas illius uires habere, ideolt;^ fperdu ri SolariaquadarndMercuriopof^e.Aliquundouero Cr Martern trudunt, Solem in quibu(dum muneribut mttari,ac yenerem qult;e ad Lunü pertinent,elurg}ri,

1 I

»38 DE VITA COELITVS

H iff igîtur'm agendo meminerii- Heq; negUgdfun* quant terminas. Aiunt enim Plane tax in diuerßs ter* minis eeu lucidis at^s tenebrofis apporta ßcere. De* niq-, ubiKartemtimes,oppone Venerem: Vbi Satur* ntvm,adhibe lauern. Ac da operam ut 'm perpétua quo dam pro uiribus motu uerferis, tantum deßtigatione ttitata,ut z^ proprium motum externis motibui cUm nocituris opponax,etcaleßem adum pro uirtbus imi* teris.Quod ft poteris jßacia motibux ampliora pera* gereide zy caelum potius imitaberis, ZT plures caele* ßium uires paßim dijfufax attinges.

Quomodo membraßueantur in nobis per coparaa tione Lunte adßgna Zg ad fieUax fixas. Ca. VU TOtumquemadmodudiximuxcorpux ßuere po terix,caputuere potißimumfit Planetax obfer* Muerix in Ariete,uel in fuo quenque domicilia primo. Prlt;ecordia fi m Leone. Stomachum lecurq; fit 'm Can* cro atqs Sagittario,autfialtem ’m virgine. Et accepe* fix ea quteproprie membrum petunt.pxpedit quoque nofie,qute quifq; Planeta mëbra in fiigno quolibet ha* beat.Poles etiarn proprie pro atatix difcriinine confia lereunicuiqs per quatuor tetates Lunæ. Htec enim à nouilunio ufiq; adquadraturam primam imienis eß. Demdead pleniluniumefi iuuenis atq^ uiriHs.llmc ad quadraturam alteram, uirilix fimul atq-finilix. Indc uficßadconiunflionemejl ficnilis.Aetatemitaqi Lunlt;e ■ filieiter tetati curandi corporis adbibebis,fi tunc afie

{luM

COMPARANDA LIB. Ill 1}»' flwinciws tidaliquam trium Gratiaru dcceperis. Qui fine aj^cdm Lundi femper zy cito gratiafd Inrgitur» Neq'j turnen ßcilc dimodudiuturnd uel maximd,nifi prêter intuitum Lun£,ctid ipfx Gratie mutuo fecon fpicidntiam,uelpropcinodüconffefiur£fmt,duttrea tpfie,dut duæ. ïn primis ucro diuturndprdbmtfignd fxd'. Leo fciUcety Piquuriuf,Taurin,Scorpiui.Sijortè nonpofn in prd^entid LundmadPlanetingratiofos opportune dingere, fieUai elige fixan gratiaru natu» runhid e^touii uutVenernuut Soln, habentehetui tM direduLmum eligc.TutiM turnen cß, Lunum m* tereu touern propemodum udire uel yenerent. SteUiC Hum^ fixtefifold jfedent, proportionem human urn, idejiuniw hominihnimnexuperunt. Proportionem nero cum ciuitutibin moderutiorem habent,

De uirtutibut ey ufu jïeüurumfixurwm^ Cuput V111

TRrfdunt ufirologi muiores quafdu HeUus 4 Mera curio compertM,dutoritutem habere quamplu rimu. Qiid!w e/l m Arietn gruduxxij umbilictu Ana dromed£,tiiercuridUsdtque Veuerem.Mem ïnTam xyUj.cuput Algol,nuturum Sutumi pofidens, utque Dun. Cuifubeffe uolunt Adumuntem ey urtemifium^ Zy uudadum uidoriumq- praflure. In eiufdemgrada xxij. Pleiudes,lunure fidin zy i^urtium : Cuifubij* duntcry^uUu, herbum diucedon, fernen fœnicuU.Con ferre putunt aducuendmn wfum, Quoc( «(Htem non#

14-0 DE VITA COELITVS n«ni dictmt co nducere ad deemom^ cenuoeändos, grnentu elfe iudico. Aldebaran primo uel tertio Gemi riorum graduAUrtiamatq; Venereum. Kircutgra« du eorundem xUj. louiut at^} Saturnim. Huic fubij^ dunt faphyrum,prafium,menthü,artemifidm, man dragoram.Ad dignitatem er pfmeipu gratiamadiu^ uare conjidimt, nifi jortè eos opinio foücitAÜi fubelfe uolunt rubinum,titmaüum,mdtrifyluam. Diuitui CT gloria augereA» Cancrifextouel feptimo Canii ma* ior Venereuf, pr^eji beriUo,fauinæ,artemiftæ, dra* nnteie.Praßat gratiam:itemin xyif.eiufdem canif minor Kercurialis cr Martim.C ui fubeße uolunt la* pidem Achatem, herbam Solfequium, er Pulegium : ^i^i grdiäelargiriAn Leonis xxi. Cor Leonis,fel* la regia ïouialis er Martia. Huic fubijci putant lapi* dem Granatu, chelidoniam,maficen, MelanchoUant reprimere,temperatum gratiofumq; eßieere. in Vir» ginis xix.Cauda Vrfe maioris Venerca ZT Lunaris. Lapidem eins Magftetemputant,herbam cicoream et iirtemifiam,araptoribusuenefcijscp,tueri. in Librte, vij.Ala Corui dextraAtem in eiufdë xij.cr ßrte xiij. Alaftnißra, Saturniaßmuley Aiartia. Eiusherbam lapathium cr hyofcyamÜ elfe,aiunt cum lingua ranse audadam augere: Lore noxiam, in eiufdem quindeci* mouelfedecimo,lfica VenereaMercuriaUsq^. Qua fequatur Smaragdm, faluia, triflium, promaruUd, tirtemifta,mandragora. DiuitimaugeatG'uifiorid, ab

COMPARANDA LIB. Ill i^i tJquot; dbangujliduindicet. Denit^i in etufdem X’^ij-ud xviij. Alcbameth. Huie fubduntla^^idemcy plantte ginem-Hrmare fanguinem itérant,fibres qmnes ex» peUcre.In Scorpionii qudrto,ïilpheia. Venerea Mara tuq;. Secundum uero computationemaliam ingradu eiufdem quinto efl cornea,forfun eadem prafidens to» p azio,rorimarino,trifolio,heder£, augere gratiamt caflitatem, gloriam putant. In Sagittarij tertio, Cor Scorpionis Martium atq^ louiu, pr^fidens fardonio» amethifio, ariflolochiie longa,croeo. Opinanturco« lorem bonum efficerc,animu latum,fapientemq; reda dere,damonia propulfare. in Capricorni gradufepti mo Vultur cadens,hanc fequitur ChryfoUthus, Satu» reia,Jumus terra. SteUa efi Niercurialis atque Vene» rea, temperata. inafcendentemedioq^calo prodefi^ Quodautem excantandiautoritatemaffirre dicant, nihihpendo.ln Aquarij xyicauda Capricorni Satur» nia,tHercuriaUsq^.CiKamfequitur Calcidonius,maia rana,nepita,artemifia,mandragora.Fraflare'mcatt . ft^ gratiam opinantur, diuittas augere,hominem ac doinum incolumem reddcre. in Pifcium tertio hume» rus equiiouialis ey Martius.Thebit philofophus do cetadcaptandaalicuius fieUamodo didauirtutem, lapidem eins accipere, herbamq^ eiufdem, annulum^ aureum ßcereuel argenteum, m quo lapiüum inféras berba fubieda,gercisqitangentem.ld autem effeias quado Luna fubitfiellam) aut afj^idt af^edu trino ud

ï4i DE VITA COELITVS

fcxtili: Et fteUd in medio percurrit cœlo uel afeendm^ te. Ego uero qu£ ad eiufmodi HeUM atttnent,in firma potiw medicina quam anuli componerem,mtrmfeaii vel extrmfeem adhibendte, opportunitate uideltcet pradidi temporis obferuata. Tametfi prifii anulos magnificermt.tiam Damis or Philojiratus narrante Kurebam fapientum Indorum principent funiU qua^ dam ratione feptein anulos conficij^e, jleUaru feptent nominibus appeUatos, eosci-Appoüonio Thean^o de diffi. QKt deinde fingulos diebas finguUs ge{luucrit, iuxta dierum nomina hos difimguens : Dixi^e uero Hiarcham ApoUonio,aiMim fium philofophuman^ nos centum atej; triginta uixijje,eiufmodifirfan caleo fii muncre fietum: Quo er Apollonius deinde ufus, centejimo etiam anno, ut aiunt, iuuenempr^firebat. Déniai ß quid eiufmodi anuli uirtutishabent ex alto, id quidem non tam ad animam uel ad crajfum corpus pertinere arbitror quam ad Ifiritum,calefi{io paula^ tim anulo,ftc inde uel fisc aßtäu^utßrmior ejßeiatur, aut clarior, uehementior aut mitior, feuerior aut l£»_ tior.CiU£quidem affiéliones in corpus quidem omni^ no,er in ammam fcnfualein quodammodo,plerunque indulgentem corpori tranfeunt. Quodautem aduer» fum dtemonas aut hoßes, aut ad principum grattant proßituros anulos poïhcentur, uelßdum cß, uel inde deduâum, quodjfiritum interritum,ßrmumq; eßt» eiant,uel etiam manfuetunhobfequioqs amabdcm,atq;

gratiofum

COMPARANDA LIBlt; III 14J grittiofum.ldmuero,ßciuiii cœleftia prtetercorpo* ream talctiidinem,conjirre dd ingeniimtydrtemyfèrta ndmdicercin,Ab Aquindte Thomdnoftro nondißidea rem,qui in libro cotrd Gentiles tertio probdt d corpo» ribiK coeleßibus impriminonnihil in corpore noßrot cuius munere di^ßondmur dd eligendu fiepe quod mea Uns eß,etidfirdtionemßnemq;nefcidmus. Ctudquia dem in rebeneßrtunatosappeüat,dtq;(confcntiente Anßotele) benendtos- AdditetiduirMe ccxleßißeri nonuHos in quibufddm drtiü effidibus efficdces^ut eins uerbis utdr)ficut miles in uineendo,dgricold in pldn* tundo,medicus in funüdo^ßhees- Atenimßicutherhlt;e hpidesq- mirdbiles qudfdum ultrd ndturum elements rem uires ccelitus hdbent-,fic homines quoq^ in urtibut tionnudos habere. Mibt uero fdtis ßterit foduyfi ccele» ßu quomodoeuq; qudfi per medicinds,ßue interiores, fiueexteriores dd profßerÜ conßrdntudletudine,dua modointcred fdlutem corporis perquirenteSiidduri nuUdfilutis dnim^ßcidmus. iühilomnino tentemus d funddreligioneprohibitu. Vr^teredinoperequo* uis conßciendo,frudu operis db eo ßperemus dt^i petd mus in prim is,qui z:^ coeleßid,et quee cotinentur coda ficit,lt;;2-uirtutedonduit, mouetq-, ßmp dtq^ coferudt.

Dedignitdtibus Pldnetdrü infignu ddufumme* dicindrumobferudndis. Cdp. IX

0 Atumi domus Aqunrius et Capricornus: P,Xdltd 0 tto Dbn. lou^ domw Sdgitturius dilt;^ Pifces.

14-1 DE VITA COELITVS 'Exaltatio fiuc regnum, Cdncer. Marlis domicUiunti Scorpimz^ Aries: Exaltatio Capricornus. Solis fe* desquidemcfl Leo: Regnum Aries. Veneris habita* culuin Taurus atq; Libra: Exaltatio Pifees. Mercurij tedes Virgoatq; Gemini: Regnum Virgo.Umiedo» mus Cancer: Exaltatio Taurus.Saturnus cr lupitef tripUcitatem habent in igneis aërijsep ßgnis. Sol mig» neis tantum.Mercurius in aërijs folum.Mars,Venus, Luna,in aqueis atque terreis.Planets quiUbet pr£ter Soient ac Lunam,in quolibet jïgno fines quofdam fuos poßidenLquos Zir terininos appeUamus. Jgitur in A* riete ïupiter fex ibi primas terminas abtinet. Venus fex inde fequentes,Mercurius pojleriores odo. Mars quinq; deinceps,pojïremos quinq: Saturnus.ïn Tauro ordine deinceps ßmili Venus fines habet ado, MercU rius fex,ïupiter odo,Saturnus quinq;,Marsdenique tres.ln Geminis Mercurius fex, ïupiterfex. Venus quinq:,Mars feptem, Saturnusfex. ïn CancroMars feptem, Venus fex,Mercuriustotidem,ïupiter fiepte, Saturnus quatuor. ïn Leone ïupiter fex. Venus quin* que, Saturnusfieptem, Mercurius fiex, Mars totidem. In Virgine Mercurius feptem, Venus decem, ïupiter quatuor. Mars fieptem, Saturnus duos. ïn Libra Sa* turnus fiex,Mercurius oda,ïupiter fep tem,Venusto* tidem,Marsduos. ïn ScorpioneMars feptem. Venus quatuor, Mercurius odo, ïupiter quinque, Saturnus fiex. ïnSagittario ïupiter duodedm, Venus quinque, curius

CÖMPARANDA LIB. III 14.^ iitrcurim qt(dtuor,Saturnui qitmqii Mars quatuor* in Capricorno MsrcuriM feptent, lupitcrfeptem, Vc mtiodOiSaturnus quatuor,Mars totidsm. In Aquaa rio MercuriiufcpteintVeniu fexAupiter fcptë,Mars qu’.nque,SaturntK totidem. ïn Pifcibm Venus duode^ dm,lupitcr quatuor,Mercurius tres,Mars nouem,Si( turnus deniqs duoSiSol autem or tuna alia ratione fia nes fuos habent: NdW Sol quidein figna fex pro finia bushabet,l.eonem,Virginegt;n,Libram,Scorpiu,Saa gittarium, Capricornum. Lunauerorcliquas,Aqult;i rium,Pifces,Arietem,Taurum,Geminos,Cancrivm* Salem igitur atq; Lunam in bis fignis eiwi principaa turn eficduqi,qucm reliqui Planeta: in fuis finibus, btt Icre putant. Prieter fines habent infignis fuos Plane» tlt;e ßdesyquas Græci Dccanos nominant,decent accu» pantes fignigradus. In Arieteficies prima Martis: Se cunda Solls,qui Marte in cœlo fequitur, ordinechat d£orü:Tertia Vencris,qu£ Soli fucceditinccelo.ln T aura prima ficics Mercurififequentis VeneremtSe» cunda Luii£,qu£ Mercurio fuccedit:Tertia Saturnit Ad buncenim rcdcundumcjl, impie to iam numera Planetarum. In Geminis prima touis, fcquentis uide» licet Satumum, Secunda MartK,Tertia Solis codent ordine,fmilitcrqi deinceps.

Qttomodo Planetis utidebeamvs m me» Cdidnis. Caput X

Ommemoraumus autem quas infignis planet

K

14-* ’ DE VITA COELITVS '

■ tadignitiiteshitbcntiUt quoties ßäuricompoßturii^

‘ fumiK qute ad Planets aliqucm attinent, fciamiK cuM vnfuisdignitatibui coïlocare,priefertimqi((tndohi» burnt in noßra reuolutione er geneß principatumt ut etiarn Saturnin atque Man, alioqum deprimendi, nobis tamen fmt erigendi [i genitur^ noßr^e ßgniß* catores extitermt. Maxime uero. opcrueprecium eX bac cemmemorationeficerimu^,p quando ufun in me dicinn conßeiendisbeneßeio Lunte er Venern atque louis, cauebimus neinßnibin Saturniuel Martisexi* ßant: nißißrteubicogimur, uelper Saturnum eobi* here dißolutioncm teßu/miq^ reprimere, uel per Mar* iem ßigidißima caleßcere,torpentiafufcitare,alio* quin ßnes louis er Veneris eUgemus. Accipiemus quo j que Mercurij ßnes, Mercurialibus inprimishomini* busproßituri-üeque latere nos debet, homines ualde Mercuriales, quales ßunt qui ingenio, artißeio, elo* quio poUent,non mediocriter cffe Solares: Meremitü enimfemper eß Apolline plenus. Vtautemquiuism* telligatquomodo figuras in ccxlo defenbamus 'm oras, fignum quod ab orienteßurgit, primam appellamui uiteq-domum: Quad ßtccedit 'morttim,fiecundam: tertiamq; deinceps,aliasq; fiimiliter: ita ut feptima do* | wus fitfignum,quod in occidente iam defcendens op* i ponitur afcendenti. UuicoHaua fuccedit. üona uero è medio caditcoelo,quod dedmam domu efficit. Uuic fitcceditundecima- Sed duodecimo, cadit ab aß:endcn*

COMPARANDA LIB» III i^^ If. Vt igitur Pllt;inet£ fint patentes, habendi funt in angulis nel orientis, nel occidentis, uel medtj utrinqae (oeli'Maxime nero m angulo af:endentK,autdecimte medium fupra caput abtinentis ccelum, aut faltem in plagisqui£ angulis mox fuccedunt.Tametf Salem qui dem in nona, qu£ à medio cadit caelo, Lunam nero in tertia etiarn cadente gaudere putant. Duns inter h^c régulas mente teneri afrologi uolunt: Vnam quidein legrotantisratione, alteram nero medici. Hempe ubi agrotantii feptima domus per Saturnum uel ^Äartegt;n inßrtunata ejï,uel dominus eins infhxfepara media cum ab £groto,ß Ptolemxo credis. Pr^terea media cum eleäurus, Saturnium tAartialemq; decUnare iu» bent,eumqi pcrquirere,in cuius genitura domus fexta pera^lgedum Solls,uel per Veneremaut lauern,qua» modocunqi ^erit frtunata.lnfortunatu uero dicimut fignumuel Planetam per Saturnum,aut Martern,nif propria domicilia fint uel régna,quando uidelicet uel ibifunt,uel lUuc a^idunt oppofito uel quadrato.OpA pofitum uero afpeHu dicimus inter iüa qu£ mteruaUa difcrepant quamlongißimo: Qttadratuuero, ubihoc ab lUo quarta parte cceli,id ef fignorwm triurnfpacio difant. Minus tarnen per coniundionem oppofttum quadratum Saturnus er Man Planetis alijs nocent, i quando tanquam hofpites eos domicilia uel regno fuo termina'ue füfeipiunt. Quemadmodum Planet£ fli» tes nagis profwit,quando prxier [extilem trinum ue K i

148 DE VITA COELITVS afj^eäum ät^; coniwiüionem etiagt;n,ut diximitf,[tctx cipiunt.Solis tarnen coiuätäionem Planets uerentuft al^eäugaudent,trina uideUcetuel fextili. Praïndene teffariu ejl meminijfe, Arietem preeeUe capiti atq; ^ ciei,'Taurumcollo-,Geminos brachijsatque humeriit Cancru peäori,pulnwnibus,fiomacho,lacertis:l.eo» nem cordi or jlomacho^atq- iecori,o- dorfoiZr cofi^ pojierioribus:Virginem intejlinis c^ fündo flotmcbi-Libram rcmbusO’fxmoriatq; natibtu: Scorpionetit gcmtalibuSyiMilux^matrici-.Sagittari'am fxmoriat^i fubmguinibm: Capricornam genibits: Aquarium efi* rthus tibijsq;: Pièces pedibus. Huiusenimordinisnt» mar cauebis membrum tangere ferro,uel igne,uel ciP curbitiilis,quando Uma fub eins figno difeurrit. T^^ enim äuget Lima humores 'm membra,quorü affiutif tia, zy confolidationem prohibet, z^grauat membn uirtutem.obferuabis autem,tunc membrum remediji quibufdam amicis,uel extra uel intus adhibitis,oppo^ tunefiliciterq;ßuere. Expedit ueronoffequad fign'^ afeenderit tibinafcenti.Nampra:ter Arietem hocetii tibi caput fignißeat, atq^ 'm hoc Luna tibi caput a^i* dt.Prieterea quando Luna Arietem ßbit-,opportunc balnea tentas ZiT lauacra-Z^uando Cancrumßlicdef tntnue fanguinem, medicinam accipe, prxßertim cl^^ duarijßrmam.Quandoeß 'm Leone,neprouocauo^ niitivm.C[uum m Libra,clyßeribus apta eß. in Scora pione balnea nee tentes. Sunt qui medicina foluturain dart

COMPARANDA LIB, III 149 drfre nee prohibe»t,neqi iubent.ln Capricorno media cindm ftimere nocet. Similiter in AquarioAit Pifcibm uero prodeß.Quie nero membra in quoids figno uniti quif^i habeat Planetarmn, etfi fcitu necefjariwm, e^ tarnen narrata proUxu. üeq- uero inpurgatione alui latere nos debet Ptolemaiprteceptum: ^’iediemamae cipere purgatoriam,quando Luna eji in Cancro,Pia f:ibw,Scorpione,probamuf:pr£fertm fi dominai ft» gni tune afcendentis applicet fe Planetæ fub terra cur rentiSin autem afcendentii dominas coniungatur ma terea fupra caput cam Planeta mediam tenente coelu, naufea jiatim (^ uomitus incitabitur. Deniq^ conclue damas cum Galeno,Alirologiam e^e medico nece^aa riam, qui de criticis diebus dij^utans aiti certam effe Aegyptioru fententiam, id ejt Lunamfignificarea^ ihonem Indies,agrotantis atq^fan^adeo utfi nüfcean turcum lama radij louts O' Veneris, bene a^ciatur uterq^z Sm autem Saturni uel Martis, contraria raa tione Çe habeat. Sed latius iam peruagati, ad^j^irittmi tandem 0 uitam atq- Gratias reuertamur.

Quibus modis ^iritus no^erhaurireplurimum po^itde f^irita uitaqi mundi: ptqui Planet£ ^iria turn procréent atque recreent : Et quaUa ad unuma quenq^Planetainpertineant. Caput XI HVe uero tendant hge omnia,ut Pgiritus nouer rite per natur aha pneparatus atque purgatas

if^o’ DE VITA COELITVS '-accipidtäb ip[o uitæ mundane: j^iritu plurimimipcf radios ßettaru opportune fufceptos.Vita guide tnm^ omnibus m[ita,propagatur euidenter m herbas zy ar bores^guafi pilos fui corporis atg^ captüos.Turnet in* fuper in lapides (y metalla,uelut dentes et offa: Puüu* ht quoej; in uiuentes conchas,terræ et lapidibus adh£ rentes. Htec enimnon tam propria g ipfa coinuni to» tins uita uiimnt.Qjste fane coinunis uita, multo etiaiit magis fuper terrant in corporibus uiget fubtilioribtU tanguant propinquioribus anintie. Per cuius uigorert intimum,aqua,aër,ignis uiuentiafua poßident,atqu( tnouentur. Vitahiecaëreniignemq;etiü magis quant terrant zy aquant ßuet agitatq- perpetuo motu. Et de» niqs cixleftia corpora, qua ft mundi caput uel cor ud oculos,qua!naxime uegetat.Vnde perfieUas uelut ocH los,radios non uifibUes folum,fed etiam uifuales ufqtK quaq-diffundit.Quibusmore Struthij,utdiximus a* libi, inßriora conf^icit,ßuetq; uidendo, mo etiam H* tangendo generat ey ßrmat omnißriamatq^inouet-Igitur ad motum nitentis aqute, fereni quoq; acris,ig» nisqi moderate dißantis,atq; coeli,motu inundatie ui* toefufcipies,flipfe quoqsleniter zy firnièßmilitermi uearis,quofdam pro uiribus gyros agens,uertiginedt uitata,ctxleßia luftrans oculis,menteuerfans.Item ft quenti quodam ufuplantarum,ßmiliterq; uiuentiufo tes è mundi jfirituplurimu haurtre: Prafertimfiad* hue uiuentibns recentibus^ et matri terra: quafiadknt

■ ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hierentibui

COMP ARAND A LI B» III 10; Ijorentibus nutriafn, atq^ fiuedrii. Interpluntdi fud» lt;nbsp;niter redolentes, uel fdltein non indie olentes uerferis qudgt;n^equentißiine.0inneseniinherb£,jiores,drbo» res, pornd redolent,qudmuis f^pe minus aninidduer» t(«:Q»o quidemodore qudji fldtu j^irituq; uitæmun* ddn£ te undiq^ recrednt dtq; uegetunt, Spiritu mqudin tuuin odoribus eiufmodi ndturd fimilimum,perq; fH^ ritum medium mter corpus e:y dnim(im,jdcilecorpus, quoq; reßdunt, er dnim£ mirißce profunt. Inter h£c diutißime diurno tempore Çub diuo uer[dberis, quate» nus tuto uel commode ßeripoteß:,in regionibusdltis Crßrenis dtq; temperdtis. Sicenim Solis ßeUdrumqi tddij expeditius puriusq; undiq^ te contingunt, j^mt. t««i^j tuum complent müdi j^irituperrddios uberius emicdnte.Pr£tered ndturdUs ip(e motus dens,qui per petuus eß in orbem, qudmuis ob lenitdtem fudm,cQnn fuetudinemqidiuturnduix percipidtur dbullo,tedie fub diuo deumbuldntcm, habitdntemq; m pdtentibus editisqi locis libereldmbit,penetrdtqipure,dcmotim uigoremqi f^mtui tua mundunum mirißce pr£ßdt. Dixi equidem die,compertum enim hdbemus nofiur» num dérem ejje j^iritibus mimicu. Concret dut diumi uf ts,pr£[erum ß plurimu in dperto deumbuUns, de», nites primo quidemnimid deris intemperiem : deinde, ßequentius moue dru in eo,qudndo prêter temperiem-er ßrenitdtem eius,ßelldrupoßtio mdgis eß homini»• bus fdlutdrii.Item ß hed eUgdSpr^ extern odonßrd,

' K 4

iÇî DE VI TA COELITVS

per quts [itum quotidie mutes,cr i(gt;fe quaß continue, Cr leniter mouearis. lAutare locum quamuis femper cam deleâ:upræccpi,quomdm bond caelejlium O' uni uerfæ natura apud nos funt rebus locisq; alijs patins atq; alijs di(lributa, quibtts deniers omnibtu efi fruen» dum.Uiitto quod uanetas tadiumprohibet, jj^iritibus inimicum, proprium 'que Saturno : Voluptatem uero uffirt,per quant (utitadixerim) Venusipfauoluptaa tis arnica uenit in jj^iritum, atq; quod dus officium eft, hue ftatim ingrefja propagat.Summatmi uero ft quii confideretparadif{im,cr Pomi uita ufum apud Moy^ fen : ïtem fimilem uidum à Platone pofitum in Phaa done: e:y qua Plinius de populis ait odore uiuentibus, inteUiget effe uera qua dicimus. Sed ad naturam jfiri tus defcendamus. Spiritus quidem qualités eft procul» dubio iouia,cuius tempore nobis inftnditur.Eft cr So laris: lupiter enim hune mftndit, quatenus ingentent Solis in fc temperat poteftatem.Uem alia quolt;^ ratio» ne touia eft, quoniam calida eft er humida, zy ealore abundat potius quam humore,ndftiturq; [anguine,O' uapor quidam [anguineus appeUatur. Rurfus quontu ftruet, or [ubtilis eft admodum atqi lueens, oriturq; 4 corde, Solarisproculdubioiudicatur. Habet o quo» dammodo Venereamm ft uirtutem:Ham motu Vene reo prorfus exundat, proftuit, transftrtur, prolcmq; f)ropagat,ad uoluptatemcuiuslibet fenfus ftdilatat, reftgitq: dolorem, Summatim uero,ft^iritus quatenus corpori

COMPARANDA LIB. III ijj cordon ad uitam ermotum propdgationanq; condu cit,}.ottiui, Venerea, Solaris cxijiimatur: duatenut animo ad fenfum imiginationemqi minijirat Solaris Mercurialisq; cenfetur, O' ubiq; ^icrcurialis cxijUtr quandoquidem adeo mobdis eH er tam ßeUe conuer tibdis, atqueformabiUs. Saturni,M.artis,tuna:-,fanus communiter spiritui non multam habet: Alioquin ex iHo fiepe jiupidusgt;ex hoc jïiriofus,ex hac obtafus quoa dammodoßret. Quamobrem Lunaria quidem uelut crafiora ftmalq^ humidiora à fubtili o uolatili natua raf^iritwfimtadmodumaliéna.duo:nero Saturna» ha multum,atq; nimiwn iAartialiafunt,quafi acnens funtif^mtui natur aliter inimica. lUa quidem ob extre mamfrigiditatematqificcitatem : hiecautemob ficcia tatem,caloremqi edacem.\ouia igitur et Solaris m pri mis,deittde Kercurialis o quodamodo Venereaifpit ritus natura cenfetur. üi^mdione uero precipua,f^i ritus quidem naturalis loui proprie dedicatur, uitalis autem Soli, animalis uero tAercuno. duando igitur res poßulat aliquem è tribus f^iritumadniuare, paa tronotuncfuo infèrtunatOiUeldebiU, non facile chena tulofuccurrerepoteris:V)ifficilime uero j^iritui ania mali, dum lAercurius ïnfèhciter e^ affedus, qui tana tarn inanimait^nnta autorttatemhabet^utcaduceo quodam fuo animos turn confopire,ttvm fufdtare dicaa tur,td e^ fuo quodam af^edu fic aut aliter fe habente obtanderc tngeniamiUel acuere3debditare,fiue corro

î54 DE VITA COELITVS ioräre,uex4reuel federe mirifice poßit.Tu igittif quoties ppiritu tliquem ftudet excolerc,non modo pit tronum ^uum obferuabis ßrtundtum atque patentent, fed etiant Lumm eliges ad hune opportune direélam. Üon creatur autem net^ recreatur aliquxndo proprie per mß,uxum Saturni folu fubflantia^iritui,fed femt per ab externif ad mtima, cr fepe ab intii reuocatur ad fumma: Vnde adfecretiora f^y altiora contemplait da coducit. Poteft tarnen, ctfi raro,uis Martis atq; Sa tumhlj^iritui tanquam medicina prodeffe, udcalcfiA tiendo quit opus focrit,Qrexcitando atq; dilatando, nel uieißim nimis uolatilem coëreendo .Perea uero po tißimum quæ quatuor illis Planetis confentanea funt, creatur natura j^iritus atq; recreatur. Veru fi ad So» laria quechbet ualde^y abfquedele£lu declines,exa* cues iüum,v exiccabis tandem atq; dtlfoluestSi jimif liter ad Venerea, liquefàciespaulatim,uel obtundes-Siconfidas tantum Mercurialibus, parum admodum^ inde pro freies. Erit igitur oper£preeiu touialibusuti quamplurimivm,eisq; reliqua mediocriteradmifcere, aefrequentius uti rebus,qua uel his omnibus æquefrnt communes,uelproprie toui. ï^amhie quoq; omnibus quodammodo funt communes. Communiter autem ad hosomnesattinenLquæfrubjlantia habent necigneant nimis, neeprorfus terream, necfrmpliciteraqueam, ’ nee dcutifrimam,nec obtufrfrimam qualitatem ,fed met ^^lioerem er Udw lenem,zr quodammoio moUenMd

^ ■* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' fdltent

COMPARANDA LIB» III I$ÿ flhan non durant, fuealj^eram, item gii^u quo dam» , modo dulcemyolfaüu fuauan,ttifu grata,auditu blan» dam at^} lucundam, cogitatu Utam. Dulcedo igitur qu£dam['apQris,et gratia hii omnibus ejl communis» ' Si dulcedo quafiaquca ejï,cr [mul pin guts, ad Vene ran magis attinet: Siquafi injïpida,udaliquantü au» fiera,potius ad Mercurium: atq- h^ecf^intui no mul» tumprofunt,ncceffaria tamenfunt interdum,ad hebe tandum nimiumeius acumen. Si dulcedo manififla fît atq; fubtiUsyetpaulum habeatflyptici acutiq; sports, louiaÜs proprie iudicatur. Cui congruit jubjlantia dul cis amygdaU,pinei nuclei, aueüanie,piflacij, amidit glycyrhiz£, paffularum, uiteüi oui, carnium gaUb nacei puüi, ßpanarum, pauonum,perdicum, fimiUa tmq;, item radicu been,atq; enuLe: Kurfum uim odo» rißri,clari,aliquantH dulcis,et flyptici, facchari cana didißimi,tritici albißimi. Ad ïouem pertinet etia matt na, ft modo myrobalani infufa uirtute firmetur, alio» qum non minus ad Venerem attinet quam ad iouem, Bac ejl utiq. fubßantia dulcedoó^ louis propria, qu£ fanè f^iritui creando cy recreando ante omnia con» ßrt, louia ueroplurimufunt omnia, qua: in libro De longa uita diximus orferuarc iuuentutem,cr fenibm falubriaßre. Sm aut dulcedo admodu pauca[it,mufa * timq; acutiflypticiq; habeat,uel etiam nonnihU ama» ri, Solaris effe cenfetur. Similis quidam ratio eß e^y diflmdio de odoribus ; Hj enmfaporü germa mfunt.

i$ff DE VITA COELITVS

similis etidm decoloribui. Colores fané dquehdlbi» uirides, dUquantum crocei, fimUes uiolarum,rofaru, iUiortvin coloribut, necnon adores eiufmodi Venerein référant,zy Lundmdtq; Mercurium. Colores uero fd pbyrii,qui etiam dicuntur dêrei,item purpura plenio res,dureiq; argenta mixti,cr perpétua uiridesAoué. Ardentes dutemcrocei, durei,puri,purpurei clario* ' res,Solem.Qttilibetuero coloresfi uiuifintuelfaltens fericii,mdgis fleUares exißuntAn metallic quoq- et Id^ pidibus atq; uitris propter caleßem fmilitudinê funt potentes. Sed ut redeamus ad touem, fapor cr odor dus quafi eß, quails in dureo porno persico, fmihq; pyro, uel aranceo, zy umo maluatico leuiorc, leutq} uemaceo ,qualis m uiridizinzibere,uel emnamoa tno,uel duld marathro, uel doronico, ft htecplurimo faccharo conditd gußenturstidnt quatuor hiec,et nux mufeata recenstfola fi funt,potius Solaria funt,Solaa ris zy chariophylus zy mufcus,fed odor atu no gußu, non af^edu. Ambra Solaris plurimum atq^ louia. Cro cus in omnibus eß Solar is, tarnetfi color eins zy odor upudaßrologos omnibus gratijs dedicatur: Sapor au tem ad Solern proprie pertinet. Deniq^ omnia odori* fera zy aromatica, quatenus odorem gratu ßrunt,itd ad lauem Veneremq; zytAercunum pertinent ut ad Salem: quamuis inter hiec,acutiora magis ad Salem, ebtußora ad Venerem Mercuriumqi potius, ad Io# tum proprie temperatd,olßdu,gußu,auditu,uifu,tda du. Soni

COMPARANDA LIB. III Ijr Ä«. Sorti cjuinetMtn cmtiKcj; greiti, bldndic[; adgra^ tiifx ornnci f^edant atque Mercuriivm: Minaces autem admodum atq^ jiebiles Kartem pr^ßrunt er Saturn ntirn. Neg'; uero mireris nos multum coloribits, ado» ribus,uocibusattribucre.iidm fapores quidem ad j^it ritiim pr^etpue pertinent ndturdleimodores autem pa tiiK ad uitalein animalemqi: colores,figuræ,noces,dlt;i dnimdlem. Motusquaq^dnimiuellectus,uelmceftust uel con^dns,ßgt;iritwin ddfunilitudinem ßdm dgitdtue hementer: Animdlem primo,per hue uitdlem,per hue infuper ndturdlem. Spiritus tandem omnis quid,ob tu tunrn quodammodo ignedm,deridmqi omnino zy lu» cidam dtq; mobilem,pmilis ejl luminibus,ideoq; colo tibus cruocibus dërijs,er odoribus motibusq^ dnimi, idea per hæc fubito in utrdnqs pdrté mouetur dtqsßr mdtur.Et quilis euddit ipß tdlem uieißtm eßieit quo» dammodo aßvdum dnimi er omnino corporis qudliU tem. Deniq; cum primum periüd qu£ grdtidrum pro prid funt, opportune grdtijs eß expoßtus, utpote qui er ndturdliter Ulis conßentaneus erdt,ßdtimperiUda rumrddiostumubiqucuigentes, tum ipß germdtios, nurißcd reportdt munerd grdtidrum.

Qitodres naturales atq- etiam artißeiofte habent uirtutes à ßellis occultas,per quas ßiritum noa firußelliseißiemexponunt. Cap. XU QVum uero dicimusß^iritu exponigratijs per itld qujefunt gratidrum,non folum per quälte

tJ8 • DE VITA COELITVS

tittf s qult;e uidentur, audiuntur^odorantur, guliMturt. fed etum per lüeif qu£ tdnguntur dccommodari putd Hilt'S. tJlemento igitur cahdum in primo gradu louii effe ; In [ecundo Solis cum loue: in tertio Martis cum Sole: in quarto Martis. Hrigidum in primo Veneris: in fecundo Lunie: in tertio Lunte cü Saturno: In quar to Saturni.üumidum in primo Mercurijeum loue:in fecundo Veneriscum Luna: In tertio Lun£cum Vene re:ïn quarto Lunte,quando Veneri Mercurioq; coiun gitur. Siccum in primo louis: In fecundo Mercurij cu Sole: In tertio Solis cum Marte: In quarto Martis cum Saturno. Summatim ex qualitatibus Planetaru,quas Ptolem£us deferibit in Qjiadripartito, colligimus barmonia ex cundis confata ad calorem humoremq} declinare: Calor enirn Martis ingens atq; Solis,et tem peratus louis,ingentem fuperat Saturnifrigiditatem, Cr Veneris Lunaq; exiguam,ita ut calor ibi frigta ex cedat.ltem humiditas Lun£ Veneris q; plurimaet pro pinqua nobis atq: temperata,louis ficcitatem Saturni Martisq; multam fuperat,ettemperatam Solis.Calor igitur hurnorq-, figori ficcoq: dominatur, atq: fimili» ter calor humori: C^uemadmoduin fanicorporis ho» mine àd coelejlem confonantia temperato ex calore (y ficcitate cordis,item calore et humore iecoris,rurfum frigoreet humore cerebri,coalefcitcoplexio qu£ddnt ad calorem humoremq:uergens,mediocritcr calore régnante, Calor enirn cordis er iecoris,frigus cerebri

COMPARANDA LIB. Ill ij« faperatAtem humorkcoris Atlt;^; cerebri ßccitatem cor dis excedit.iJec[i uero pratermilfum^nobis ueUm,U km exijlere ex jieUis fixii harmotiM cundis commit* iicm,qudkm diximus ex Planetis: hos emm lUisfimie 1er afirologi putàt.Quorfwm hxcf Vtmemmerk f^i* ritum corpt^qi noßru per temperiem quandam ad c^t lorem humoreniq; ucrgentcm,ucl natura conflantemt uel arte qu/ejita, accomodaripofie ccclejlibitt, fibiq* codeftia uendicare. t^eq^ tarnen dicimus j^iritu nojlru cadeliibuf duntaxahper qualitates rertm notof fenfi* tiw prlt;eparari,fed etiam multoq^ magk per proprie* tatet quafdam rebiK ccelitia mjitaf,z^ fenfibut noßris occulta^,rationi uix deniqi notas Ham quu propriety tes eiufmodi^earuqi ejjiiliis elementari uirtute conßa* re non poßmt,confequens ejl à uita f^iritaq; mudi per ipfos fteUaru radios jingulariter proßcifci,ideoqs per cas j^iritim afficiquamplurimumatqi quamprirnu, cœlcfiibiisq- mjluxibus uehementer exponi.Uacutiqj ratione (maragdus, hyacmthiK,fapbyrus,topaziiiSi rubinusjunicornicornui præcipue uero lapis bezoar apud Arabes appeüatus,occultis gr atiaru proprie ta* tibus pradita funt: Et idcirco non folu intus a^umpta, fed etiam ft carnem tangant, ibiq^ calefida uirtutem faam promant,uim inde coeleßem f^iritibus inferuntt qua fc cotrapejië tuentur atqs uenena ■ Quod aut hac fimilia^ tak aliquid agat uirtute ccekfli,id argument to eft,quia etiam exigus pondéré fumpta no exigwim

iffó DE VITA COELITVS

fjobent bl agenda momentum.Cluod elementari qua« Utah uix unqua eji concelJum,igni uideUcet ualde ca» lejli. fiaterialis enim uirtm at agat multu,materiant deader at multam.YormaUs autem,etiatn quum mini* ma materia ualet plunmum. Simili uirtute in primii phabea P£onia carnem tangent,contra caducumor* burn j^iritut armat uapore ad eat intut in^ifo. Simili corallut ^chalddoniutaduerfum atrie bilit itlußo* netytouit pracipue Venerit^; uirtute:c£teraq; fimili* ter. Biufmodi quadam proprietate myrobalani iutten* tutem feruat,acihintq;f'enfut,0'ingenio profuntatqi memorilt;t, propter louem inprimit Saturm tempera torem,atq; Kercuriumfenfut amicum-Quam quidem arboremßrte aliquit in paradifo ad uitam prorogan dam extitijjeputabit. ItAercurio lapidem achatem co* fecrant: V nde Vhyfici conueniut, ad ßcundiä uifumqi Cr contra uenena ualere. Serapio fcribit earn qui hia* cynthum uel ex eo ßgiUum geftatyeffe à figure tutu, atq^ hanc uirtutem eim eße latißime diuulgata:quani fihabet,ab loue putamuthabere. Lapis lt;etitesuel aquilinut habet à Lucina, ideß Venereatq; Luna, ut admotusutdu£,parhimmoxZTßcilimccitet. Quod Rafis confirmante Serapione fiequenter fe dicit exper turn. Lorfin or à Vhœbo qui trantfixit Pythonem, Cret£a Didamut habet,ut cy uenenofit obfifiat, CT firrumè uulneretrahat. Solis uirtute zmziberinfi* fum epulis arcet fyncopim. Sentiana cams rabiemfie* dat»

COMPARANDA LIB. Ill ifft •Irff, ßtg'iig; ferpentes. Verbenii tMticinium prcejlar^ jirtur latitumq;, cr expidtiones, ZT uifam. Ruta ZT Zedodrid contra ucnendTheridcam agunt. Thm ids tdlem zy dnimdlem jj^iritum dduerfta hcbctudincm, oblitdonein,timorcm,fi(lcit. Sdluid nero menthd^iidr tute \ouii,iUd quide pdralyfnn ßigdt, h^cuero adore robordt animum-Uddem uirtute PentaphyUon reßßit uenenii, eimq; (oUivm bis quotidie udium umo bibitwm curat Ephimeram: trid,tertidnant:quatuor uero quar tanam. Ude herbdfdcerdotesantiqidpropterpuritds tern fuam in purißedtionibus utebantur. Agnus caßus poteßate Saturai Venereumßißit motum: laßds uero fanguinem.Mirdbiles autem prouenire ßolenteffiüus, ubi occult£ proprietati proprietas [eruit clementaris» uelut in myrobalano ad ß^iritum corpuscle ßrmandu, non [alum uirtus lUa cceleßis agit, fed etiamßyptica nudtum-,nec paru aromatica uirtus, qu£ putreß^hos nem dißolutionemqi tnirißce prohibet,[piritumqi cor roborat.l am uero ut crocus petat cor, ^iritu dilatet, prouocetri[im,non[olumoccultd Solisuirtus miras biiiter eßieit, fed ad idem quoq^ conducit ip[c natura croci[ubt!lis,amplißcabilis,aromatica,lucida.Ziuod autemde ßmplicibus dico,de compoßtis ßmiliter dit {turn inteUigiuolo.Dicage theriaca quomodo contra uenenum nobis opituletur f Non educit lüa uenenum, aßringit enim aluum, non mutat omnino tam [ubito Ueneni naturantt nonenim bat adeo debilis cß atque L

KTX DE VITA COELITVS tnutibiUijfed j^iritum uiulem potha tuide tenuemet mutibilem,[ubitó con^rmi quidam ad ipfam propot tione corroborât u[queadeo, ut ipfe iam ualiduftam qua agens, unicum theriaca uelut inUrumëto partim fuperet uenenum, partim mutet,partim à pratcordijs arceat. Sedquanamproportione fiue uirtute ide^dt theriaca i louialifiinulatque Phxbea:quam ex com^ mixtione midtarum rerum fecundum certam propor tionem inuicem conjufarum fibi uendteaffe uidetur. Eji autem inea uirtus triplex: R£cipfa inquamcxlejlis, quam modo dteebam: item coelejiis alia print in hen bis aromatisq;proprietas,quibus elcâis ipfa rite coint ponitur,quie uirtuti prius didæ fubminijirat ad idem. Ejl infuper alia uirtus in plerifq^ partibus eins ,clemcn taris potiusqcxleßis,ueruntamentails,utj^iritui mmiendo conduit fyptican dico (y aromaticä qui litatem: lüa quidemjj^iritumfrmat,ijla ßuet. Mirabi lem ergo theriaca uim nada eß contra properantem fenedutem atq- uenenum,tribus uidelicet in ea uirtuti* bus ad idem pariter confpirantibus,quarum una qui* dem eß cxleßis, per arußdofam acqaißta comixtio* nemtaUacxleßis Uerujed partibus eins naturaUtet inßta :alia prorfus dement ar is. Sed illa quam priitS dixi,cxlitus acquißta, multo etiäßret admirabdior, ßnon folumproportione louia Solariß^zyex rebus eiufmodi conflaretur, fedetiamopportunumadhoc, obferuatione cxleßiu,tempus eligeretur. Nam quem» admodum

COMPARANDA LIB. III lej aimodum corpui fe hdbetdd locü dtq} tempuijtd ma fi« et délia fe h ab et ad tempuf-Sicut ergo certdpaßim ' corpora eommejißrmt certis zy Iods or temporibtis coalefcunt dt^; ferudntdr,fic CT proprite ejuteda, délio nes exproprijs qiubufdam teinporibus efficdcid nan» Temput dfeuturAd^i in Mcibiade fignißcdt Socrdtes,z:r Pro taJ^uquid einscXplicdt.féidi^d fané Pythagoras dnimaduertens, poflit. ipfnm bo'iwmper^élionemé^S remm^opportunitatent cognominatsit. Primum naneii prmdpi'.m ßeapud Pgt; thagoram z^ Platonem omnium e^ menfurat ut alijs corporibus ddionibuscl; aUa loca dijlribuerit atg^ tan pora. Vnde peut res quedam non alibi quam hie, nee alias quam tunc proprie nafcuntur féliciter zy coale» fcimt,dtquc feruantur : fic or materialis déiio,motust euentus taUs,aut talis,non alias efficacia fortitur,efjè dumq^ perfedu^q quando cale^iü harmoniaadident undiq;confondt,qult;efanèhargt;nonid tanta habere po teflatem exijlimatur,ut non (olum agricolarum labo* ribus atq; medicorum artificijs per herbas aromataq; conflatis, fed etiam imaginibus, quie apudajiralogos ex metalUs lapidibusq; fiunt,uirtutem fæpe mirificant largiatur. Sed imagines caputiam proprium exigut» Qjfantum ueroad horos pro adionibus Ziéquot; operibus eligendaspertinet,plurimu confirmatur a Ptolem£0 ubt ait in Cëtiloquio:Qui digit quod melius efi,nihilo diffirre uideturab eo qui habet hoc ex naturdXXuibut in uerbis turn cxiefltuAumurbitrij dedionisqi »oßr«

L a

Iff4 DE VITA COELITVS poteflätem confirmire uidetur. Alberts qmeji F-U» gnm inquic in Specula: Non ettim Ubertäf arbitrij ex eleflione harte laudabilis cocreetur: fed potiui in mi* gnarum reru 'mceptiombui eledionem hor£ contents nere,ejl arbitrij priecipitatio,non libertin^

heuirtute imdginimifecundum antiquoi,atq- met dicinarumceelitittacquifita. Cap. XIII

PtalemieiK ait m Centiloquia, rerum inferior» effigies mltibui caleflibws effe fubiedas, anti» quosq; fopientes folitos eer taf tue imagines fbricare, quando Planets fimiles in coeloficies,quafi exempta» riavnfiriorim ingrediebantur.Qttodquidem Haly comprobatibi dicens: Vtilemferpcntii imagineeffici poffe^quando Lima ferpentem calejlem fubit, aut ji» liciter afficit.Similiter Scorpionis effigiem efficacenit quando Scarp ij fignwm Lima ingreditur, acfigniM hoe tenet angulum ex quatuor unu/m. Quad in Aegy» pto fuiitemporibiK ßflum ait, feq^interfaße, ubieX figülo Scorpionis in lapide Bezahar,itdfi{lo,impri» mebatur thuri figura,dabatur'que in potum ei, quent Scorpim ipfepupugerat,acfubito curabatur. Quoi quidem utiliter effici Kahamedphy ficus affirmai,co» firmante Serapione.Pr£tcrea narrat Kaly, natu lüit fibiuirumfapientem indufiria fimili fèciffe imagines qutemouercnturiqualcmeffiflä, nefcio quonwdo,let gimus ab Archita.Quales et Trifmegifius ait, Aegy» ptios

COMPARANDA LIB. Ill IC^ pftos ex certii mmdi nMterijs ßcerc confueuijje,cr in titx o()portune animM dæmonwrn innerere folitos, atq; animirnaui fui Mercurij : Uem Phabicuiufdcigt;n,Qr ifidisofyridiiq;ficm jiatudx defcendtfle,prolùturlt;iA homiiibuiyuel etiarn nociturjix.ïluic lüud fimile: Pro nctbeum ßgmento quodtm luteo uitam rapui^e, lu^ cemq; cœlellent. ^àagi quinetiS, quot;Zoro^ijlri feUatares, id euoandum ab Hecate ^iritum, utebantur aurea quadam pila char aderibm mÇignita coelejiiwm : Cui V faphyrui erat infertil i^y fcutica quada ßda tau« ri corio uertebatur,atqi interim excantabant. Sed can iiona equidem hbenter obinitto-.Ham er PfeUm Pla» tonicum cas improbat atque deridet.Hebrueiquoque in fiCgypto nutriti, fl:ruere uitulum aureum didicerunt, ut eorundem aftrologiputat, adaucupandum venet rw Lun£q;jàuorem,contra Scorpionis atq^ ^Mrtis in fiuxum lud^eis mfiflum. Porphyrim quoq^ in epijlola ad Anebonem,imagines e^caces cffetejlatur,additq;f certis quibufdum uaponbics qui à proprijs fujfumiga» tionibus exhalabant aërios damons injinuari jiatim conjueuijjeAambUchus in materijs qu£ natur aliter fn péris confentanete put, üquot; opportune riteq; called^ undiq; conjl.atæq; jüerintyuires c^dusq^ non foiü coca lejles,jèdetiädxmonicos er diuinos fujcipipojjeccn* firmat. tdemomnino Proelusatque Synejius. Opera quidemad fdlutem mira^qu^a medicis in ajirologia peritis,per res ex multis compofitas, id eji puluerest

tffff DE VITA COELITVS

lix^uorehtmguentdt clefludrid fieri po ffunt, probdii* liorem in fie rationem or notiorem quiin imagines ha bereuidentur: Ttim quiapulueres,lilt;{uores,unguéta, elcHuaria opportune conjida ccelefies infiuxus ßcia Uns citiusq^ fiuficipiunt quàm materie durtores,ex quia bus imagines fieri conjueuerutitum quia uel a^utnuna tur intus a^da iam coelitus, (^ in nos conuertuntur, uelfialtem admota firii inherent magis,e^ deniq; pea netranf.tum etiam quoniam ex uno quodam duntaxat, autperpaucis imagines confiruuturtlUauero ex quia plurimis confiari pro arbitrio po^unt: Vt fit centum Solis touis ue dotes per centum plantas et animalia fia tniliaéy jfiarfia fùerint,componere fiimulhæc centum tibi comperta poßis,z^ in unam conficere ßrmam,in qua Solern firme louemq^ totum iam uidearis habere^ Seis profido naturam infiriorem non pofie uno quoa dam capere cudas fiuperioris naturte uires,ideoq; lilas per pluresapud nos naturas efifie dijfierfias,coniodiusq} per opera medicorum atq- fiimilia,quàm per imagines eolligi pofifie. Proinde imagines ex ligno confidte uim forte paruam habent, nam lignum etfirfian durius efi ad cceleftem mfiuxum fitcilecapiendum, er minus tea nax fii acceperit,retinendiim,z^ omnino pofiquamex matris terrée uificeribus efi euulfium, paulo pofi firme totum amittit mandant uitæ uigorem,çyßeile in qua litatem aliam tranfimutatur. Lapilli uero atq^ metaÙa» ^fiad accipiendum cœlefie nimus duriora uidentur^

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diutu'S

COMPARANDA LIB* IH 1^7 diutiui tarne retinent:quodcofirmiitlamblichui,ß ac ceperint: Sua nempe duritia,ucßigid quag- dona^ ui» ta mundcinie poß euiilfionem diutißime cotincnt,qult;e quondä h ar ent ia terra poßederantCiuamobremob loc faltem dpta mdteria ad edpiendd tenendd^; code flid iudicantur.Eß zy probabile quad libro fuperiore dixi,res ddeb jßecioßM no poßße ßub terra conflari,nißi tnaximo quoda conatu caU,atqi durare in eis impref» fam femel exconatu uirtutem : i^am in bis coquendis cogendisq^ diutißime coelwm daborauit.Verum quum nequeasßcileeiufmodi plura componere,cogeris diU» genter cxquirere,quod metaUum inter catera in ordia ne fit aUcuius ßella potißimum, quiue lapis in ordine fimmus,utfaltem in uno quodam totius generis ordia nisq^ fupremo, reliquapro uiribus coprehendas, atq; eiufmodifufceptaculocaleßiahuic confentanea mu» tueris ; ceu fi,exempli caufa,in ordine Solanfub hoa mine 'Phoebcoyßmmu inter animaUa teneat Aßur aut gaUiu,inter pldntas balßmu aut laurus,inter metaUa auru,inter lapidercarbÜculus uelpantaurd,inter eie» meta ßruidus aër: rtSi ignis ipfe tHartius effe cenfetur, Ciuod aut diximus inßuxu Solis uel touis autVeneris augendurndntelligimusrationecomuni, no tameniUi in cuius geneß aliquis horum interfdor appareat.

De ordinibus rerum à ßeUis pcndentiwm,ut Solarium atq^ ßmilium:'E.t quomodoßpi ritus fiat Solaris, Crf. XIIIl

iffS DE VITA COELITVS

Dlxi equidem alibi, defuper ab unaquaq^ßeU4

( ut Platonice loquar) feriem rerum itti prof priam ufq^ ad extrema pendere. Sub ipfo Scorpionis corde poß eiußnedi dtemonMatq^ hommes,feorpiuqi animal, coUocarepofjumus etiarn herbam Afterion, id efl^eüarem,figura fiellce fimilem,noüe filgcntem, quam medici tradu'nt qualitatem habere rofte, umefi i contra merbos genitaltu mirabilempofiidere. Sub fer pente uel fierpentario cœlcfii Saturnu ponwnt,cr quo dammodo touem. Poftea d£mcnas,qui fiepe fcrpenlu formas induunt. Similes infuper hommes ,ferpentes animantes,ferpentariam herbam,lapidem Draconi» tem capite draconis natum: item comuni nomine Sera pentmu.FJpræterea quie m fequentibus affiramSub nbsp;nbsp;.

fieUa Solari,idefi Syrio,Solem primo,demde dienwa nas quoq- Phoebeos,quos aliquando fub leonü uel gal* lorum forma hominibus occurriffie, tefiis efi Proelus. Homines fitbinde perftmilesbefiiasqs Solares. Phœ* teas inde plantas,metalla fimiliter er lapillos,er ud* porem aëremq- firuenté. Simili ratione à qualibetfir* mamenti fietla peraliquem Planetam exifiimantcon* textum rerum gradatim fub lUitts proprietatedefcena dere. Si igitur(ut dicebam^Solaria emnidpergradtem dus ordinis quemlibet opportune comprehenderis,ho | minesuidelicettales,uel talis hominisaliquid,itembrit ta,plantas,metaïla,lapillos,erquieddhiecattinent, ^mtutem Solls ufquequaq^ combibes,efquodammodo naturalem

COMPARANDA LIB. III Iff?

naturalem Solarium dteinonufäcultatem. SimiUteref;

de alijs didum puta. Solares quidem homines funt qua Homlnet les antea dixi, z^ qui afcendente Leone-, Soleq-humc qui Solare« uel tenente uel aj^iciente nafcuntur, zy qui fub Ariete jimiUter. Solaris ejl or fanguis è finijlro eorum bene ualentiu brachio mi^us.Phcebeus,crocodilut-, aHury leo,galhis,C^ cygmis,e2' eoruus.'!^cc aliarationel:o uereturgaUum,nifi quoniam ïn ordinepheebeo gaUw ejl leone fuperior.E.adé raUone inquit Proclm^Apola ltneumd£monem,qui nonnunquamapparuit fub f^ gura lconis,jiatim obieäogaUo diffaruiffe. Maxime uero in bis animaUbui cor eH Solare. Arbitror etiam

ifubeÇj'e,^- h^c

ipfa ratione corium eim quem cingit nudufibula eiuf* dem offeconfida^àrenum dolore redimere.^iam con tradolorem eiufmodi folentajirologi fiderisiUius m» fluxibus uti.Ladern forte ratione firtur h£c peUisi ^Igurenos tueri.inter plantas palmapboebea efl,e:^ inprimislauruf^qua uirtute uenenofa repellit or ßda gur:Praxinusquoq^fmilifi,cultate uenenofa longiut arcet. Loton effe phœbeam,rotunda turnßlia tu pas ma tefianturjOr explicatio foliorum eins die^rephca^ tio uero node. Pæoniam phœbeam effe,non folum uir tui indicate fed z^ nomen. Ad idem attihentflores zy herba qua reflrmgutur abeunte Sole,redeunte pro* tinui explicantur,zy ad Solem cotinue uergumt. Au* rum pretere a zy lapK Lütis radijs aureis solem imw

170 DE VITA COELITVS

flt;lt;»5. Lapis item ^ui Solii oculus appeUatur, figurant habens pupiU^.cx ^ua lumë emicat. Kurfum carbuit cuIm nofle rutilant, uel Pantaura omnes in fe lapidu ttires continens,utauriim metaUorM»,0‘ Sol fieUaru. Kulta déniai in fuperioribus nabis fignificata, unde fi modo liceat, fub imperia Salis ex iUo (anguine, ej animalium iüorü cordibuSiO'folijs fiudibus^ arbo* rum pradiëlarum ,'item fioribus at^ herbis er auri ßlijs,necnonpulueribus lapiUorum,eleäuariwnuel Unguentum conficere potcris, addito croco,balfamo, calamo aromatico, thure,mu(co,ambra, ligna aloes, zmzibere,mafiice,(j^ica nardi,cinnamomo, doroni* co,citri cortice,zedoaria,nuce mufeata. mace,chario phyliscum mallefiauo uel oleo balfamino, mafiiew, laurino,nardino,ad cor o- fiomachum et caput intus aut extra fiuendu,ut j^iiritus inde Solaris euadat. EX bis omnibus,inqudm,aut(altem ex pluribus ebponen dumdominante SoleaUquid. Quo etiam (ub eiufdem dominatuincipiasutiidumodo zy Solaria induas,ha* bites,cb(picias,audios,ol(ïcias,imaginer is,cogites, cu piasAtem imitcriso'uita dignitatem et munera Solis. Inter Solares homines plantosq; uer(iri,s,lauruq; a(?i» due tangos.Tutius aut ad ualetudinem fiterit, Solari» busadmificereïouialiafiinulatqi Venerea: Vencream maxime humiditatem Solaris caloris moderatricem, ^uaHs e(i aqua fuccusq^ rofarum atq- uiolaru, Sed me» Hdnos dufmodi in Ubro De eur^ndis literatis prima, deinde

COHPARANDA LIE. Ill 171 deinde in libro De uita longii,partim equidem copoa fui,partim ab aUjs comportât enarraui,partim etiatn temperaui.Uem quales herb£ à Sole toueq^ mirm con ira epidemiam zy uenenum uires habeant, diximui in libro Cotrapefiem,intcrquaf Perßratayfugademon appeUata eß-.Uecaliaßcultateq cceleßium gratiaru noxios maloru damonum uapores à nobis arcere pu» tatur. Etfiqua inter herbas alia uel lapiUus ut coral* lus,idemuideaturefficere.ïierbaprofité) Lunarisi Mercurio traditaßlijsca:ruleis atqirotuiiis,crefcentc Luna unum quotidie producer ßlium,dccre[cente de ponés,annos utentipromittit Lunares.Sed iam adintii gines altera quodam exordia redeamus.

De uirtute imaginum fecundum antiquos atq^ me» diemaru: Ef quamodo medicina fint lange ualidioresqimagines. Cap. quot;X-V

SllapiUos quos paulo ante Pheebeas narrauimm naHus foeris,nihil opus erit imagines eis impri» mere. Suspendes itaqi collo comprehenfos auro,crocei fericifills,quado Solfub Ariete uel Leone percurril t afccnditq; uel medium tenet caelum, affieUqi Lunam. Multo uero potentiores in ferie LuncelapiUos narrat Lroclus.Primum quidem Selinitim, qui non modofi» gura Luna imitetur, fed e:y motu,circumeatc^ cuLut tta.Hunc flirté repereris,Qr argento circundatu ar» genteofilocollo fufpenderis,Luna Cancru uelTaurit fubeunte,angulosqi tenentefbi couenientes, f^iritwn

m DE VITA COELITVS

inde trnrn reddet,pojlremo Lundrem. Di«n uideUcet cdklaätK dbf teldpiüiK ipfe LundrK uirtutem fudttt tuis dßidue ^iritibus mferit. Alterum uero rccenfet ld piUum, Keliofelinon cognomento, qui Solis Lunlt;eq} coniunfllt;e Soli, ndturaliter hdbet imugmem. Huw ergo quifqms argeto inclufum dedurdtofimilibus col» lo flits admouerit, quando Lund in domicilio fuo uel Solis in eodem minuto cum Sole congreditur,fuosqi te nedtdngulos,Soldrem fmmldtqi Lundrem f^irUuret portdbit,dutfdltegt;n tdlem qudlis euddit Lund per cent trum copuldtd Soli. Kic uero tu uides dif^erfds Phabi dotes,uelut Ofyridis meinbrd,fororem dus Vhcebent uelut ifidem congregdre. Sed utindm Soldrem dlicubi Idpidcm fictie reperiremus uel Lundrem, adeo in eo* rum ordme prd:potcntcm,quemddmodum fub ferie Se ptentriondlis poli utugnetem hdbemus e^r firrum-Soldremprojido firuntinueniffedpudindos Apol» Ionium Thedn£um,ldpidem fcilicetnomine PuntdU* rdm,ignisinfldr micdntein,fubterrd pufjus qudtuor ndfcentem,cui tuntum ffiritus infit ut tumcdt,zy ple» runqi femddtur terrd, ubi eiufmodi Idpis condpitur: itd c£teros dd fe IdpiUos trübens,ficutl^dgnes fèrru-Sed lapis hie Herculeus dd fe contempldndu uehemen tins ddhuc nos in præfentid rdpit.Videmus in ßpccul^l nautdrum indice poli libratum dcum dffèflum m ex* tremitdte ^iagnete moueri dd Vrfdm, iüuc uidelicet trabente Ui ignete ; quonium (^ in lapide boe praua let uirtui

COMPARANDA LIB. III i^J ïctuirtttiVrfie^c^hinc tramßrturm ^rruWiO'di Vrfam trahit utrun^;. Virtut autem dufmodi tuim ab initio infvfteji-, turn continue Vrfie radijs uegetatur.. forfttan ita fehabet Succintwn adpolum alterum C3” ad paleas- Seddie interea, Cur Magnes trahit ubit^ firrumfnon quia fimile, alioquin er Magnetem Mai* gnes traheret multo magis,fi:rrumq; firru : non quia fupcrior in ordinecorporum, imb fuperius eji laptUo netaUwm. Quid ergo ^ Ambo quidein or dine Vrfam fequente clauduntur, fedfuperiorem in ipfa Vrfe pro prietategradam tenet Magnes,injiriorem nero firru: Superiiu autem in eodem rerum contextu trahit quit dem quod ejl infirius,er adfe conuertit,uel aliter quo modolibet agitai, aut affeituirtute priasinfùfa. infi« rias uicißim eadem ad fuperius infufione conuertitur, uel aliter agitatur,uel prorfus afficitur. Sic in ferie So lis inferior homo admiraturfuperiorem: In ordine lo« aio uencratur : in Martio timet : In Venereo inferior ad fuperiorem rapitur amoris ardore, deferitq; feipa fum: ïn Mercuriali femper hic difcit,uel perfuadetur ab tüo: In Lunari motim hic ab lUofepius exorditur: 1« Saturnaliquietem.Ego autem quum hiecexploa rata hadenus habuiffem admodum gratulabar,cogia tabamqj iusienis adhuc Magneti pro uiribus infculpea re cxleftis Vrfe figuram, quando Luna melius lüuc afpiciat,er firreo tue filo collo fufj^endere.Sperabam tquidem it4 demum uirtutis me fideris iUius compotent.

t?4- DË VITÄ COKLirv?

ßrt. Scd q’M'n diiUitK cxplord^lemyinucni tandem Çit der is lUiin inllaxiti Saturnales eße plurimü atef^ tAar tiales. Accepi à Platonicis malos d^emonas plurimam Septentrionales exiliere,quod etiam Hehrteoru ajlro» nomi confitentur, noxios yiarUosqs d£monaf in Se» ptentrioneponentes: Propitiosautemet louios,inme ridie. Didici à TheologiStZy i iamblicho, imaginum fidores 4 d^monibus malis occupari fepiat atq; ßHi. Vidi equidem lapiUum Plorentiam aduedu ex India, ibiè capite draconis erutum,rotundum ad nummiß» guram punda ordinequamplunmi^ quaßi ßeUisna» turaliterinßgnitumgt;qui aceto perßtßa mouebatur pa rumperinre{ium,imo obliquum,mox ßrebaturin gyrum,donee exhalaret uapor aceti. Exißimaui equi dem lapiUum eiufmodi eceleßis draconis habere natu» ram,atqs quaßßguram,motm» quoq^ itlius accipere, quatenusper aceti feu umi ualentiorisfpintü^draconi iUi ßueßrmamentoßmiliarior redderetur. Himc igi» turquigeßaret^-aceto ßepeperßinderet,uim aliqua ßrte draconis illius acciperet,qui geminis anßadibut hinequidem Vrfam maioremimpUcat, inde minoré. Extat er prope Scorpionem ferpentarius quaß. horna ferpente emduSymanu dextra caput ferpentis tenens, finißra caudam,genibus quaß ßexis,capite paulu re» fupino.Legi equidem magos Perfaru regi conßtluiffc, utimaginem hanc lapidi imprimeret H£matiti,quem

lüum dtc^ 4uruiiii

COMPARANDA LIB. HI i^ÿ tlumn ferpêtariic radicem infercret. Hocenimdnul» gtlÏMtcm contra uenenu morbosqi uenenofos tutußt re,uidelicetji Luna ferpentariuaj^icienteßceris.liäc imaginem Petrut Aponenß confirmAuit.Ego ucro,ß hanc anulm idle uim habet,arbitror non tam perfigu» . ram quam per material eiufmodi,cr hocpa^lo temps req; compofitas fibicceUtus uendicare.MemétolapiU los nafcentes in animaUbiK nee inde languétibns,ut in dracone,gallo,hirundine, eteterisq;,efficacesexiflere fermé,ut lapilli in terra nafcentes,atq; adeafdë refirn fiellas,adquai hlt;ecanimaliapertinent,aincAleflou rins ex uentriculo gaUt ueteris traplui pollet poteflate ^lari,per quern Eriofcondes ait ßpe compertu. effè» eurn pugnare inuiHu, qui lapiUum hunc ore gefaret. Idem ait, C helidoniiim erutu ex hirundine ruftim, cut raremelancholicu, CT amabilem idoneumc^reddere. Qjtod quidë habet ex ïoue,per ea qu£ diximus, fcilia eet res ubiq-, infra Ijinam fleüares exiflerc.Confirma tur didu illud ualde Platonicu, hanc mundi machina ita fecum effe connexä,ut er in terris code fia fint con ditione terrena,et in cœlo uidfim terrefiria dignitate coelefii,c}- in occulta mundi uita menteq; regina mun» di,ceelefiia infint ,uitali tamë mteUedualiq; proprieta te fimul et excellentia.Per hlt;£c infuper confirmât non nulli etiâ illud magicu,per inferior a uideUcetfuperiot ribus cofentanea poffead hommes tëporibus opportu nis ceelefiii quodammodo trahijUtc^ etiâ per coeleftiit

t7S DE VITA COELITVS fupercœlelHd nobis concUidrhuel forfdn proffits infit nudri: fed pofiremwm hoe iüi uiderint.Veru lüud drte ^udddm rite et opportune in univm plurimd cottigete, fieri poffeprobdbile fdtis (ut diximus) effe uidetur^tu rdtionibus quds infuperioribus afignduimus, tu quii eütfinodi multdqudndo dpudmedicumer dflrologn coüiguntur,contunduntur,commifcentur,concoquïtn tur fub fidere certo, dum ipfd perfe rdtione concodio nis dtq;firmenti, noudm pduldtim frmdm fubeunt, hdncipfdindcquirunt certo quodum fomenta calejlh radijs tune intus agentibits, ideoq; ccelejlein. MetaHu uero uel Idpiïlus qudndo momenta fculpitur, non uide tur noudm accipere qualitatem fed figura, i^eq-mo* tia iUd per débitas digejlionis gradus, quos alterdtio ndturalis atq; generatio folet obferudre,progrediturgt; Quumuero ndtUrdcoelejiis, tanquaminfirioris nd^ turte reguld, foleat tenore quoda progredindturdU, C7 itd p^ogredientibus djpirarc, merito diffidunt pli riq;,imdgines eiufmodi eoelejiem dliqua uirtutem bd^ bere, Ego qmq^ ambigo f£pius,dc nifi er omnis anti* quitas amp;nbsp;omnes dflrologi uim mirabilem habere pu* turent,habere negdrem: Hegdrem equidem non ont* nino,opinor enim(nifi quis aliter perfuaferit)dd pro* fferam ualetudinemfaltem aliquam habere uirtutem, eledæ proefertim ratione mdteria: tametfi multo mU iorem meffe pharmacis drbitror,et unguentis fiderea fwore confiât is. Quid uero uoluerim ubi modo dica band

COMPARÄNDA LIB. III »77 idm, elcdx ratione mdterie, in [equentibm déchirât bo.Qu£um ex tàdgorum uelajirologorum opinia ne ad Platinum interpretandum pro imagindnn alle» gari poljunt,deincepi breuiterafferam,^ te prim hie tidmonuero,ne pûtes probaremeufum imaginimi,fid narrare •.'Ego enim medicinis adcxlu temperatis,non imaginibm utor^ aiq^ ita catefis quotidie confulo. T» Uero ficoncedisdeum rebus infra Lunam mirabtlesin fertti^e uirtutes-,mirabilióres concede calejhbtcs.Prie terea ji licerciudicashominiadproj^eramualetudi» nem infirioribus utidudica [uperioribut quoq^ licerei atq- infiriora ad fuperiorum normam,fic medicorunt artifcio teinperarciflcut etiarn À deo [unt ab initia teni perata.

Dc potejlate coeli : De uiribus radiorum unde uini fortiriputenturimagines. Cap. XVI ItUmenfa fermé cœlefiium magnitudo,uirtus, moa tio focit,ut omnes omnium ßderum radij terrx mi lern qua quafi pundum ejl ad calum,momenta freilia meq^ ufq^ ad centru redi penelrent,quod omnes Afin nomi confitentur-.lbiq- ut placet Pythagoreis atq; Plu tonicis fartißimi fint: turn quia redi undiq- centra tan gunt,turn quia in angufum coUedi funt cundi. duot turn uehementia,materia ibi terrlt;e fïcca proeulab hu more remotaprorfus accenditur,accenfaqiextenuat tur,atq^ differgüur per meatus undiq^^ej' efflat meert M

diii pdriter dtg; fulphur. Scd ignem hunc putant ualdd taUginofum eife-,z^ quaß incendium quoddam luminiS txpers,ficutin calo extatexpers incendij lumë:ignif autm inter cœlejlem atq^ injirnum,lumen cum jrruot re coniangit. Putant dutem ignem è centra fluntem ig« neincfjeVejidlem: fiquidem Ve{ldme[fe terræ uitsni numenq; putabdntAdcoq- Vejhe templumueteresin medijf urbibiK conßruebdnt, ignemq; in medio perpe tiMint coHocdbdnt. Scd ne uitering perudgemur con^ cluddmui idm,fijleüdrmnrddij totum max terrum penctrdnt,negdri non freile po^e metaüum dtque ld* piUum,qudndo cieldntur imdginibui fubito penetrd» re,ciiq; mirdit uel fdltem qudkfcuiK^ imprimere dotet: QUdndoquidem (^ in dluK terrieprccioßßimd gene* rdnt. Sed quie neget perh^c rddios penetrure? Siqui* dem der zy qudUtdx eiuf,cr fonui minuf efjiedx folidd tr unfit fubito,er fud qudddm dffeit qudlitdte. idm ue» rofi duritid rddijs obfijleret penetrütibia, lumen mul to citiut dërem q dqudm pertrdnfiret, er hdne ocyitt multo qudm uitrum,et uitrumfimiliter qudin cryful* ium:Atquu eodem momento folidd, quo liquidd, cu» Hd trdnfuerberet,perf^icue confdt duritid rudijs nul* lo modo re ff ere. Atq; idcirco dicent no effe negdndSt metdUd coelejiiu rddios infuxusq; fufeipere, dtq; etü conferudredd tempus tuncfibi calitus defindtu.Con ferudre»inqudm,uirtutem quundd ex rudioru concur* rentium

COMPÄRANDA LIB* III 17$» rentiumcontdïlu crentdm. Quiduero,(im^teria du» rior hoc ipfo quad uidetur objijlcrc cauf£ pr^epotenti mugii iäibus Je exponit f Sic enjii lignü fub Imu vicia dit,no incifa lana: Sic radius lüc Julmmeas corio quant doq; non læfodiffoluitineo metaUti. Quu uero natu» ra ccelejlis nojlro hoc igne incbparabiliter fit pr^jlan tior,non efl putandu radq coelefis offidu eJJe dunta» xat, quale opus ignei radqmanifcßie uidcmus, fcilicet illuminare-, calcfcere, exiccare, penetrare^extenua» re,dijfoluere,qu£ nofrisfenfibusnotifima funt,fed multo plures mirabilioresq; uires zy ejffïus höhere 2 aUoquin O' materia injirior,^ coducus fenfus cu diui nitate coeli penitus æquaretur. Sed quis nefciat uirtutes reru occultas,qua (^''eciales à medicisnominantur,na al^elemêtari natura fieri,fedcceleliit PoJfunt itaq^Çut aiunt) radq occultas 0 mirabiles ultra notas imagit mbits imprimereuires,ficut 0caterisinferunt: No» enim inanimati funt, Jicut lucerna radq,fed uiui,fen* fualesqi tanqua per oculos uiuentium corporu emican tes,dotesqi mirificas fecum firunt ab imaginanombus mentibusq^ cxleliium: uimquoq^uehementifmöcx affiiiu illorum uolido, motuq- corporu rapidifiimot ac proprie maximeq; in jfimtu agut coclcjltbus radijs fimilimum. Aguut infuperin corpora uel durifivna, omnia enimhacad coelüinfirmifiimafunt. Sunt out Wuarijs fields uarite quoi^ uires, 0 iddreo m rodqs

*80 DE VITA COELITVS

carom inter fe uariæ.Preeterea in radiorû iftibmaU» ter atef; aliter incidentibiK uirtutes diuerf^nafcuntur. nemq; in ebcurfibm radioru iTMtuis aliter atej- aliter, V hic aut ibi,z^ tune aut alias effiâis diuerfae fubitô uires fuboriuntur,multo magis atq; citiiK quant in alijs nique alijs elementorum qualitatumq; elementahunt mixtionibui : multo etiam citim quant in tonis or nu» weris apud lAuÇicum aliter zy aliter concinentibui.Si hicc diligenter consideraueris,forfitan non dij^des ,dia cent, fubità quodam radiorum iaüu uires imaginibut imprimkatqi ex diuerfo iaflu diuerfas.Hunquidergo tant citô? Ulitto fàfeinationes repentino quodam intui* tufàfta^: Et amer es acerrimos (latim accenfos radijf oculorum,qui et ipji [twtß[cinamenta quidam, quoi in libro De amore probamusMitto quàm cito rubms oculiKinficiatintuentem-.z^rflpeculam intuens foemi» na menßruofa. N ônne z^ fàmilite quidam apui iUy» ricoszy Tribaüos irat£, intuitu homines mteremijfe firuntur f Et fœminlt;e qu£dam in Scythia idem freere confueuijjèf Et Catoblep£reguUq; ferpentes radioru ex oculis iaäu hommes penmunt.Torpedo quac^ma rina ta flu etiam procul per uirgam manumfubiti flut peßeit. Echinus preeterea pifciculus grandem (blo ta* âu nauem fixere fèrtur. Phalangia qumetiam in Apu lia iâu quopiarn uel occulta, fjgt;iritu antmumq; repen* tino ßupore permutant.Quid rabiafus canisjacit, uel non

COMPARANDA LIB. HI i8l

Mo» apparente morfu^ C^uid fcopa,deinde quid arbu^ tiU: Nonne leuißimo tafln uenenum concitant atq; ra * bieml An ergo negabu calc^td oculorum fuorum ra^ dijSjquibutnolira contuenturßmulatque contingunt fiatim miranda perficere ƒ lam uero grauida mulier tadu fiatim fignat membrum hominis nafcituri,rei de fideratte nota. An uero dubitabis radios aliter aliterue tangentes diuerfa conficeret Qjium Cf tu heUeborum herbam coUigens,fiue folium deorfum traham, fiue fur fum, hoe fubito tadu^caufa fis heUeboro, utdeorfum educat humores,aut furfum t NÓ«»e ah initio rei cuia ufque generandic cœle^ies influxus concoflione maa teri£,dtgellionecj', perfida no tam tempore quam ma mento dotes mirificas largtunturi Nonne fuffragante cxliutiltu'mnumcrabiles fepe ranæ^fimiLesq; animâa tes exarems momenta profiUunt i Tanta efi m matea rijs pr^paratis potentia cali,tanta cekritas-Denique fi ignis boe bdbet ,Kt tempore quambreuifimojiciat, qult;ectetera longo,ob id pnecipue quadefi coelo fimia limits.Quis nam dubitet^calu nugna quafi momento perficere,etiam in materia minius parata, ficut fiama mafolet ingentior i C^uid ergo dubitas, mquiunt, in imagine confiruenda fermé fimiliter agere ccelum i Dkcj opinor,ficut cz ego dicebam, naturales hicala terationis gradus abeffe: Qjii fani defidus minuit qid demeaUfie danunlinectAmeripenitM aufirre utdea

181 DE VITA COELITVS tur.tJoluntenim Phyfici ex quolibet métallo uel U» pide ùnaginem jibricari,(cd certo: I» quo quidem nd» tura ccelejlii, uirtutem olim ad hoc ipfum quad opta:» tur naturaUter inchociucrit,0' quafi iamiam perfecet rit,ut in fulphure flammam: Qjtam (dnè uirtutem tue demum perßciat,quando materia hicc perartemfub fimili quodam m^uxu cœlejii uehementer agi tatur,et agitata calcfdt. Itaq; an fufeitat mehoatam ibiuirtu* tcm,acdu ad jiguramredigit,jimilem fuiecutdam cce lejii figurée,tunefaeiUic ideteprorfm exponit,quant fie expofitam,coelum ea perßeit uirtute qua caperat, exhibent quafifulphurißammä ; Siepotétia quiedam ad rapiendaf paleas ccelitus data fuccino,quodammo» do debilis,fiepe perfiélionë caleßäionemq; fâa ua» ïidtor,fubitc) rapit. Similem uirtutem Serapio fenbit datam laptdt Albugcdi quafi hyacmtho ftmili: Sed no prins trahcrepaleas,quàmcdpilli hoc lapide perßi» centur.Sic item lapis ide louius Bezaar,id eß a morte libérant, quem deferipßmus in libro Contra peßem, um ab intio contra uenenum accepit ab loue, fed non ufqueadeö ualidam, ut eandem tradere poßit materijs alijt exercendam Atuero qussmprimum fub Scorpio nis cceleßis inßuxußguram fitperni ittius acceperit, perßäa contra Scorpionet fubito uim reportare pua tatur,qudm Maßieicomunicare ualeat aut thuri-Ed* ßem quoque de hyaantho^ topazio,fmdrdgdo, catea

COMPARANDA LIB. Ill i8j ris^i ratio eji habenda. Vt ßbrica figuraram no alibi rfficaciam habeat, quam ubi materia cum jlcUa cona gruitcreffiilutàquahuncfàber exoptat aedperez Ac prlt;eterea ubi hiec ipfa materia quaß iam tails eji ab mitio,qualem affidas reddere perfiguram.tiullis ergo materijs ad imagines uti confuhmt, nifi his ipfis qu£ tibi not£ funt,hanc ip fam firme iam urn habere quameupis-LapiUorum itaq; uires atq; metallorudili gentifiimeperfcrutari iubent,mtereaqi mcmimjfe.m^ ter lapillos quidem Carbunculu in tenebris corufean^ tem,atq^ Pantauram pr£cipue Soli fubeffe,Saphyrii loui,Smaragdum Veneri,îgt;\ercurio,Lun£.Pr£terea, tnetaUa pr£tcr aurum or argentum uix uUam ad h£C habere uirtutem: Tutiorcmqi in his rationem fire, fit aurum quidem puru ad Solem refiras atq; louem, ai ilium quidem propter colorcm, ad huncaut propter tempcratam comixtionem, nihilenim loue or auro temperatiusi Puru uero argentum ad Latnazfed ad Io* uem fimulatq-^Venerem aurum argento permixtum-Pr£terea imaginem efitcadorem fire,fi uirtus in ma* teriaeiuselementaris conueniat cum ^eciali eiufdem uirtute naturaUter mfita,atqi h£c infuper cum uirtute altera ^eciali per figura ccelitus capienda-Deniq^ fi» gurus infiriores or firmes cxlefiibus cofirmardinde perdifces,utaiunt,quod Perfeus truncato lAedufe ca pite,fiti(ra, nonnuRis obtrttneationem portenderf con

»84- DE VITA COELITVS fueuit,muïta^^fimiliter,z^ liwd alioscj; Plandiiffui çeriif ßgnii certa in nobn mèbra moucre no dubitant*

Quant uim habeantfiguree in calo atquc fub calo. Caput XVII

SEdneßgum nimium ßrt€dißidas,meminilßeiua bcbunt,in regions bac ßb Luna elementari, els me nt ar cm quoq; quaUtatem poße quamplurimum,in tranßmitatione uideUcet ad aliquid elementare tendett te, ealorem fcilicet cr ßigw, er humorem atq; ficci* tatem. Qualitates autem queeminuf elementares ma» teriales uefttni,fcilicet lumina,id eß colores, numerot quoq^y ßmiliteretßgurasad talia ßrßtä minus poße, fed ad ealeßia munera, ut putant,ualerepermultumy liam er in cxlolumina,ernumeri,erßgurlt;g,ßint firme omnium potentißima : pr^fertim ß nulla ßt ibi materia,quod Pcripateticiplcriq; putant. Sic enimß» guræ,numeri, radißquumnon alia fubßineantur ibi materia,quaUfubßantiales eßeuidentur. Atq^quuiu ordine rerum mathematicee firmæ phyßeas antcee» dant,tanquam ßmplices quidem magis,er minus ege» n£,meritó in antecedentibus mudi gradibus, id eß ex leßibus, autoritatemßbi maximam uendicant, ut non minus indeßat numero,ßgura,luce,quam elementari quadamproprietate.Huius quidem autoritatishabei tur etiarn fub Luna fignu.Ciualitates enim ualdema» teriales plurimis rerumfj^eciebus funt comunes, eiseß quodammodet

COMPARANDA LIB. III i8$ quodammodo permutdtisynon ufquequaq; ^edes cont mutantur. tigurte aut numcricj- partium naturalium, proprictatem cum jj^ede mfeparaUlem peculiaremefi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

poßident, utpote qu£ calitia unÀ cum f^eciebus deßt nataßertmt. lir.ó iy cum idds maximum habent in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß

mente mundi regina connexionem. Ate^ quu ipßenua meriéi; ß^edes qutedam ßnt,iddiibi proprijs defigna» t£.nimiru tares inde proprijs fortiuMur: ïdeoejitum f^edes naturaUum certis figurii,tum motiis,Qr genet rationes, Cf mutationcs certis numeris aßringuntur. Dr lumme nero quid dieam^ Eß enim adiK intcUigen tie uel imago. Colores autemfunt lumina quedann ' Cinamobrem ubi lumina, ideßcolores,ßgurasq;, (y numéros aßrologi dicunt in materijs noßris ad calet ßiapreparandis poffe quampluYimum,nb temere,ut aimit,debesißanegare. Hon ignoras concentusper numéros proportioneseß faas, uim habere mirabilcin ad ßgt;intum ey animum Cf corpus ßßendum,müuena dum,aßiciendum.'Proportiones autem exnumcris con ßitute,quaß figure quedam funt,uel «f ex pundislia neisß fide, fied in motu. Similiter motu [uo fe habent , ad agendü figure caleßes.ne nanqs harmonicis turn radijs turn motibus fitisomniapenetranUbus ßintum indies itaelàm affidunt, ut Muficaprepotens palaat afficereconfutuit. Noßipreterea qu'am ficilemultis

• mifieruordiam moueat figura lugentó:Et quaniu oeuft

K f

X8ff DE VITA COELITVS

los imaginationernque, ô’j^intumamp;humores dfß cidtliAtimatq^moueatamAbilK perfotjig figure: N« miniK uiud efl o' efficdx ßgurd caleftis.'H onne pfm* tipis in urbe imltui qutdem cleincns o hiUris exhi* hrat omnesi Verox uero uel trials repenteperterret! Quid ergo calefliumimltus, dominos omnium ter^ renorum,dduerfushtecef^cerepoffe putd/s i Quippe ^uum etidm neuntes dd prolem plerimque mltuft non fallt qudles ipß tunc dgunt,fed etidm qudles imd» tmdntur,foledntßlijs diu poßed ndfeituris imprime* re. Vultiu eddem rdtione coeleftes nuterids conßflint fuis notii i»ficiunt,in guibut fi qudndo diu Idtitdre ui* denturjemporibus deinde fuisemergunt. Vultut du* tem cceli funt ßgur£ coelefles: Potes uero facies idic iippeüdre figurds caterisibi ßdbiUores ; Vultm du* tem^ßgurdS qu£mdgisibimutdntur: \fßeilus quo^} inter fe ßeüdrum motu quotididno conßdos, wiltus iippeiïdre potes,ßmiliterO'ßgurds:Vidm hexdgonh pentdgonidetrdgoni nomindntur.Icflo,dieet quijßid, ßnt ut placet potentißimteddefßciendumßgur£cae* 1 leßes, uerum quid hoc dd ßgurds imaginttm drtißeio ficidif R.efßondebuftt,non id potißimum contendere» utpatentißme per fe ad agendum fint noßr£ßgurd;, fed ut paratißime ad adiones 0 aires ßgururum cce leßium cdpiendAS,quatenus opportune ßunt dominé* kbiu iHis,ati^ ex dfwßim ad dints conßguratur: ßxi* git enint

COMPARANDA LIB, III igr ^itmirn figura lUafiguram. Noivicfionante cithara quadam,altera rcboatf Ob id tantumfii zy ipfafimi* km figurant habeat,atqi è conj^eflu fiit pofita, zy'fi* desin ea pofitæ ZT intentie fiimilitcr. Qu,idnamhie tfi'icit, ut cithara fiibito patiatur à cithara, nifi fitut aliquis z^ quadam figura confirmé i Figura fipeculi knisjconcaua^nitcns cala congrua,obhoc ipfumpro prie tnunus tantum coelitus accipit, ut radios Phœbi in fi cumulatifiime complcélatur, er folidißimtmt quodq; ad centrum fitan è conß^edu locatum^repen* te comburat. Ergo nc dubites dicent,quin materia qua dam imaginis ficiendie^alioquin ualdc congrua cxlot perfiguramcalo fimilem arte dat amicale fie munuf^ turn in fie ipfa concipiat^tum reddat in proximum alu quem uclgcfiantem.Uonfilum uero figura,fid etiant difipofitio pcruia,quam Diaphanam uocant,inefifiicax quiddam efi,z^pafiiuu fuapte natura. Vertin tarnen quoniam pcruia difitofitio efi in ccxlo proprium lumi» nisfifieptaculum,ideoubtcunqi fub cxlo hecuelcjl naturalk, uel modo aiiquo comparatur, fibito pnea fins calefie lumen acquiritur atq^ etiam confiruatur, ubi una cum hac uel calor efi igncM,ut infiamma uel tfi aliquid aérium,aqueum 'ue finud er glutinofum,ut in noàiluck, er no{licernis,er carbuncidis, atq^ for« fan quodammodo in Camphors. Ç^utimie fiquaM proiinagintbus^ipfircputa.

188 DE VITA COELITVS

QWdlej cakjlium figura antiquiimdginibM int» prirnebant: Acdeußiimaginutn- Cd. XVIH AUquif autem quteret,quM potißimwrn caUß* gurtis imaginibu^ imprimercßolcÄt. Sunt mint ibißmtte oculis ualde conjßicu£, O' i multii, quaUf funt,qudß dcpiâlt;e,ut Aries,Tauruf,ßmilcsq; figur£ Zodidci,0'qutefunt extrazodidcumnidnißßie.Sunt ibi pr£tcredßrm£ quantplurimæ, non turn uifibikf quam imaginabiles per ßignonm ßcies ab ïndk O' Aegyptqs Chaldaisq; perß^efhe, uel faltem excogif taUiVelutm primaßcieVirginkuirgopulchra fea dem,gemmas manu fßieas haben(,pueruciinutriens: Etreüqu£,quales deferibit Albumafar,c^teriq-nona nulli. Sunt deniq; charaderes quidam fignoru o vU netarum ab Aegyptijs defignati.Volunt igitur imagi nibus omnia haec infculpi. vtfi quis expedet propria à Mercurio beneßcMmyCoUocare earn in Virgine det beat, uel faltem ibi Lunam cum aj^edu Mercurij'.o imaginem tue ex (latino confkerc,uel argcnto,in qua totum fit Virginis fignum o ebarader eins chara* derq; Mercurij: Ac fi prima Virginis ßeießs ufuriis, addas etiamßgurain,quam 'm primaßtcie diximus ob feruatam. SimiUierq; de cieteris.Poßremi quidem ima ginum autores,uniuerfamearum ßrmamadcoeli ß» inilitudinemaccepererotundam. Antiquiores autem, ^uemodmedum 'm quodam Arabum coUegio legimus, figurant

COMPARANDA LIB. Ill iSiF figuré cruds cunfliiantcponebant: guid corpora per uirtutan agunt ad fupcrficiem iam diffufam. Primd uero fuperficief cruce defcribitury Sicenim in primis habet longitudinem atq; latitudinem: Primaqi hæefia gura e^,cr omnium reda quammaxime, cr quatuor redos angulos continet. E^dus uero cœlefïiumma^ xime per reditudinem radiorum angulorum^ refuU tant:TuncenimfleUlt;e magnopere funt potentes,quatt do quatuor cœli tenent angulos imo car dines,or lent is uidelicet occidentisq;,^^ medij utrinque cœli: Steuer» dij^oßt£,radios ita coq dunt infeinuicem, ut crucent inde conßituant. Crucern ergo ueteresßguram eßße di cebant,tun ßeUaru jortitudineßdaWitumearundei^ ßrtitudinis [ufceptaculum, idcoq; habere fummam in iinagmibus potcjlatem, ac uires iy spiritus fufcipere Planetarum. Hec autemopinio ab Aegyptqs uelia» dudaeji,uel maxime conßrmata: inter quorum cha» raderes crux units erat mÇtgnis, uitam eorum more ßt turam fignificans,eamq; figuram pedori SerapidiS mjculpebant. Ego uero quad de cruds exceüentia fuit apud Aegyptios ante Chrißu,non tam munerisßeUd rum teßimonium fuifje arbitror'quim uirtutis prieja* gium, quam d Chrißo fiterat acceptura, Aßrologos autem qui ftatim poji Chrißu fuerunduidentes 4 Chri ßianis miranda per crucern fieri,nejeientes autem uet nolentes mle[umtantitrejirre, 'm coelefiia retuliJJèi

»90 Dfi VITA COELITVt

qudnciitdnt confiderdre debebdnt pcrcrucemipfdnin dbfq; nomine lefu mincula minime perpetnri. Conue nire quidem imaginibM eitm,quiit re^nt fortitudinem PUnetarum omniumq; jleüarum,ßrjitiin eflprobd» Ule: non tdmen ob hoc duntdxdt ingentem habere po tentidm:poJle nero nonnihil und cum cxteris^quie na celfdrid l'uni iconiunädmiddprojperamßrfancorpo* ris udletudinem.Sed dd nurrundds dliorum opiniones, ut cœpim’ii,reuertdmur. Sdturni ueteres imdginem dd uitte longitudinem ßeiebantm lapide de Feyrizecht ideß Sdpphiro,hord Sdturni,ipfo afeendentedtq^ ßa Heiter conHituto: iorina erat, Homofenex 'm altiore edthedrd fedens uel drdconc,cdput tefiui pdnno quo» ddm Imeo Sulco,mdnut fupra caput érigés ,ß.lcein maa nu tenens aut pifees ,(ùfcd Mutui uefie. Ad longam ui» tam atq;ßUeem louis imaginem 'm lapide claro uel al» bosUrathomo fedens fuper aquilam uel draconem co* rondtus,hord louis,ipfo in exaltatione fuq féliciter d» fcendente^crocedm 'mduto ueliem.Contra timiditatent hora Martis imagines ßbricabant prima Scorpionii ßeie oriente, Nlartein armatum or coronatu. Ad mor bas curandos ßngebant Solis imaginem 'm auro,hord Solis,primaßeie Leonis afeendente cum Sole, B^egent 'm throno, crocea uejle, er coruum Solisq^ forrnam-Ad Itetitiam roburq^ corporis,'Veneris imaginem pu» tUaremipoma flores^ manu tenentem,croceis et albis 'mdutant

COMPARANDA LIB* III t^ Wiiutcim,borii Veneris,primaßde Libræ,uel PifciUt uelTawiafcendentecum VenereAmaginem îAercua rij ad mgenium e:^ memorum, prima ßde Gemino» ïum.îtemcontralibres fculpebxtur Mercuric,homo tela manu tenens,hora tiereurij, fur gente Mercurio: feulpcbathancin marmore: fubindematerieecuipiant imprimebant languentibuf affumendn'.Ü'mc omne ge nus (ibriÜ curari dieebant. ïmaginem Lun£ afcenden» te primaßde Cancri ad augmentü.Torma Mercuriß liomo fedens in throno galeratus crijiatusq;,pedibm aquiliniSifmijira gaUwm tenens aut ignem,alatus,alia quandofupcrpauonem,dextra tenens calamwm,uejle uaria.lMna,puella pulchra cornuto capite fuper dra» conem uel tauru,ferpcntes fupracaputey fub pedibut habens. Ad curandu calculum,genitaliuq; dolores,or adfanguinem ajlringendü, imaginem hora Saturni» furgete tertia ßeie Aquarij cu Saturno. item Leonein aura imprimcbant,lapidem in ßrma Solls pedibus re uoluentë, hora Solis,primo gradußdei fecund£ Leo nis oriente: Hac expedendis morbisproßtura exilHa mabat-Ad renu morbos fimüem ßciebant,quando Sol in corde Leonis cœlam mediZ obtmeret,a Petro Apo nenfi coprobatam 'CJ' experientia conßrmau,fed hac canditione,ut lupiteraut Venusmediuafpidatcoelut Planet£ uero noxij cadant,i»ßrtunati(^ fint. Accepi i lAengo phyficopr£claroeiufmodi imaginem ßdan

»9X DE VITA COELITVS

Joue ibidem coniundocum Soleyltberdui^elonnncnt JAdrlidnum,McithemAticu nojiro feculo finguUrem, ipduoret^uofitb tonitrudffiei confueuerdt.Pr£(ered ndßrmdnddm fdnUdtemorueneficid deuitdndd,imd* ginem ex drgentoßngebdnt hord, Veneirii, Lund dm gulos obtinente,dc Venerein filiciter mtuente,dummo do domina fext£ domm Venerein dj^icidt, dut }o^ uem trino quodum intuitu,uel oppofito Mercuric dtt tem non fit 'mflix. Agebdnt h£c hord diei Solis ultb l»d,itd ut domina hor£ decimdm teneret coelipldgd. Petrm Aponenfis inquit,mcdicuper imaginem infr* mum curdre paffe,NJodo in ed fbriedndd obferuet,ut anguUdfeendétis medij coeli occidentiifint ßrtundti, ty dfcendentii domina,et eddem rdtionc fecundd,fed fextd O' dominuf eim fit inflix. Ait etium fdnitdtem fare firmiorem uitdmq; longiorem,lt;judm db initio fit rit inf itutd,fi ndtiuitdte perffeHd fdt imdgo, in qui h£cßrtundtd pondtur,fcilicet iüiiK fignifcdtor uit£: Item uit£ ddtores, turn fignd,tum domini, præfertim afcendem ciMq; dominm.item ceU medium,locut So^ lic,pdrs fórtun£, dominm caniunéiionis uel pr£uen* tionif ante ndtiuitdtem ji(l£ MuU quinctidm infortu» ndtiedddnt. Concludit dflrologorum nullum dubitd* re,quinddproducenddm uitdm tdlid confirunt. Pro* lixum foret didu qudx per qu£libet fignd facies dnti* ^ui,et quM Lun^ fdtiones tunquum neceffdrids in exd primendii

COMPARANDA LIB» III I9gt; primendii inugmibm obferuabant. Uim in flatione Lunæigradit Virginis decimofeptinw adfinemeiut ßdebant,imagines contra morbos or odia, z^ ad iter filix. I« ftatione à principe Capricorni adgradum duodecimu,contra morbos er difcordias atq;captiuif tatem. in jlatione à gradit duodecimo Capricorni ai gradum uigeßmumquintum, aduerfus languorem er carcerem.in ßationc à gradu quarto Pifeium ad gra» dum eiußdem decimumfeptimu, ad curandos morbos, ad lucrum-,[ocii:tatcm,ad augendox meßes. Et 'm alijs [militer alias,uana,flt;epiut curioßtate machinAbâtur* Solox nero recenßti qua no tam Magum quam Niedi» cum redolerent, i^am er medicinam eiußnodi uanant plurimu ßreßi^picor. Pro alijs autem magis legitimis medicinaru conßHionibux eiußnodi manßiones Lunie arbitrer eligendax. Atq^ etia in Ariete gradum fextu, rurfux decimumnonu, minuta xxyi. Item in Geminis gr adum decimum,minuta n. In Cancro gradum deci mumnonu,minuta xx^i. in iJbra gradum ßxtum,mi nuta xxxiiij. In Capricorne gradum decimumnonut minuta xxyi.ln Aquaria gradufecundu,minuta xyij, ïn eedem gradu decimumquintu,minuta o^. Pr^tea rea fententia PLaly mente tcnendarniQuodUbetßgnü Quodlibet quandiu Sol eß in co,uiuüßerh cricris dominarheße ®^®’f®* (him dux prie eceterix euenire, ut iUuc Lunam dirigax one reddi addonum'mdepropriü pro medicinix ßtßcipiendum. ualidiuï. Wmc inquam,id eß, ad ßgnum er freiem, er maxime

N

t£gt;4- DE VITA COELITVS

^radum : ut fi bona touts af^ü^ts,ctd hlt;ec direâS LU« nam erigas uel unitam, quandiu locum dufmodi Sol iUujlrdtyubi propriétés louia uiget.Simliterq^ dec^a terts. Curiofum uero narratu ßret z^ fone noxiumt quas imagines,Z^quemudmoduaffociandos ueldijjoa aandos unter fe animos ßtbricabät,ad a^rendam fèU citatem,uel injirendam calamitatem,uel uni cuidamt uel domui uel duitati Ego quidem fieri poffie talia non afifirmo. Afirologiautë fieri po^eputant,zy qitomoa do,docent,qualia ego narrare no audeo. Porphyrias ubi uita Plotini magifiri fui defiribit, talia fieri pofie confirmât: atque Olympiuw Magum amp;nbsp;aftrologtan Aegyptiü narrat contra Plotinum Rom.t talia tentai uififie,dum conaretur per imagines uel res dufmodi fia derare Plotinu: fed conatus in autorê fuu ob excelfattt Plotini anima fiiiffe retortos .Albertus quoq^ tAagnus Ajlrologia: pariter atque Theologie profijfor ait in Speculo,ubi à licitis difcernere fe wquit lUicita, imagi nes rite ab Afirologis confiitutas,uirtutem effidum^ acquirere à figura calefii. Atq^ fubinde narrat miraa biles earum effidus, quales Thebith, Bentborad, CT Ptolema:us,c£teriq;Aftrologipoüicctur.E)efcribitq; imagines adcalamitatem alicui, profiteritatemé^afiè rendam,quas confilio pr^termitto.Et interea confira tnat efièdu eas habere pojje:quanqud zy ut uir bonUS artis damnat abufum, zy ut legitimus Theologus orda tiones fuffumigationes^ detejlatur, ^uas impif quidi tdda'mones

COMPARAND A LtB/ÜI 199 lt;ti chemones imagmibut ßbriciWdls ddhibuerut.Neq} timen reprobat figurât or Uterat didionesef; imagini but impreffiat ad hoc ipfum duntaxat,ut donu aliquod tecipiant à figura calejii.Ciuod quids po fie per ima« gines comparari,Petrut Aponen fis confirmantAmb O' afiirmauit regions nefcio quam fiiific defiruda per imagine illam,quaThebith narrat à PhediceAfirolo go fibricatä-Thomat autë Aquinat dux in Theologia tioficr magit ifiafirmidat, zy minut tribuit imagini* but.Tantu nanlt;^ uirtutis duntaxatper figurât calitus putat acquirers, quantum conducat ad iüos efièdut» quos fokt comuniter calwm per herbat res^ aliat na* turales efficere:'tion tam quia figura talk fit mea md teria, quam quoniâ compofitu tak iam pofitum efi in ^erta quadam artificij fiiecie,qualit cum ccclo confen* tiat. Hiscait in libro contra Gentiles tertio, ubi cha* Udêres er Uterat figurit additat ridet ; Pigurat uero n3 adeo, nifi pro fignit quibufidam ad demones adiun gantur. In libro etia de Pato ait, confieUationes dare ^rdmé efiendi atq^ pcrdurandi, no fia lum rebut natu* halibut,fed etiam artificiofis, idea imagines fiub certis toniieUationibut fitbricari. At fi quid mirabik per eat 'dira confiuetos natur aliu effidut nobis eueniat,m da* tionat reijeit hominu fieduchres,quod in libro contra Gentiles perfiicue patet,maxime uero in UbeUoDe oc eidtis nature operibut,ubi uidetur ip fias etia imagina paruipendere,qu9modocunqi fidas'-quas er ego quad

151? DE VITA C OE L I T V S tenu^ ipfe iujfmt-.nihilipendiim.'R.efim dutem mirdf nies quafdam effidm imaginu in diemonüßlfitätentf nee eß À Pldtonicis aUenum. Nam zy icimblichus ait eos qui reUgione fumma, fiinilimonittqipofthabitâfiwii gimbiK duntaxAt confifi,ab eis diuinAf^erÀt munerdt hue in red nulis dantonibuf f^pißime ßlli,fub priegt; textu bonoru numintvm occurrentibus.Contingere ta vicn ex intdginibus légitima, Aftrologi^ ratione coïta flrudii nAturdUd quadam bond, non negat. Deniquf tutim fore arbitror medidnis quÀm imaginibus fe coin mitterey rdtiones'que d nobis de potefiate calefthpifn imdginibus dßigna,tds,in medidnis potius quam in fia gurisefficdcidhaberepoffe. Probdbileenimeßfiqu* um imagines habent, hanc non tarn per figura nuper acquirere, quam per materid poßidere natur aliter fi^ affèamp;nm.Acfi quid denuo acquiritur divm infculpiturf non tarn per figuram comparari quam per caleßdio» tiem contußione quadam prouenientem. Quie quidem contufio caleßdioq; fidu fub harmonia,ccelefii fimiU harmonie, quæ quondam materite uirtutè infiderd, excitât uirtuté ipfdm atq^ corroborât ficut flatus fiain mam:er manifèfia effidt ante latente,ficut calor ignii in affiedum produdt liter as fcriptas fucco cepapriits deUtefcentes. Atq^ literie bird adipe infcriptce lapidi prorßus occultie,fii lapisfubmergatur dceto,prodeutgt; V quafifculptce eminétes extant, tmo uero ficut tadus (copie ud arbuti [ufdtat rnbië confopitd, fiefirté ebtn

COMPARANDA LIB. Ill 197

po quxdä or cdleßdio fold latente in mAtcrii uirtuté prodit,fiéh uidelicet opportune.Qjid quidem calcßi °pportunitate expedit in tnediciniicoßaedis uti.Autß qwfrtè traibire metaUd Idpidesq; uoluerit, praßdt pmutere folu dtq^ cdieneer e,qudin fgurare. Prêter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ritim id quod mdnes effefigurmi fufptcor,haud teincre Hel umbrdm idololdtrilt;e debenuK admittere. ïtem nee temere uti fcUis uel fdlutdribiK,ad morbos his fimilii ttoj expeUendos: Ros enim fiepe augent ; ficut noxiie ßeüie dißimUes fibi morbos dUqudndo tninitttnt:quoi fine Ptolenheus er Rdly perjßieue docent.

risßbricdnddVniuerßßgurd. Cdp. XIX SEd cur tidm uniuerfdlem ipfdm, id eß, uniuerß

ipfius imdginem prætermittimus? Ex qud turnen^ beneßeiwrn db uniuerfo ßierure uidentur. Sculpet ergo fe^htor lüoru ßrte qui poterit ßrmä qicxnddm mundi totiut drehetypdmß pldcebit m iere:011^deinde opa portune in drgenti IdminA imprimdtdurdta.SedqMn dopotißiinu imprimetiQudndo Solminutumprimu AQroIogi Priais dttigerit- RincenimAßrologitdnqudmexfui J’PjJJ’JJ’^® fuüdlis reuolutione,ßrtund mundi eo faltem dnno im» tem ingref» minentedufßiedntur. ïUeigiturmhocipfomundinA» ^^gquot;’^ tili totius imprimet mundißgurdm.At uides 'ne qudm fägiua^^* belle inter dißerendum mundi dliquädo ndti nobis fuc currerit argumentuißquide quolibet anno renAfdtur. Uónne in ipfu hominis geneß metiutur Aßrologi,pri mum in quo ßgnogt;quo grddu, quo minuta Soi extite»

N 5

Ï98 DE VITA COELITVS

rit? tbi^i totimfigurieiaciuntßindatnentu. Etlt;juolb bet deinceps anno, qua primum Sol minutum fubierit idem, quafi renatum hominem arbitrantur, atq; inde prxjag'.unt annißrtunÄ. Sicut igitur id m homine fi» cere non ualerent,niß quaß rendßeretitr-.atq^ hic non poßßet quaß renafci,nißi ßnffet aliquando nAtw.ßc amp;nbsp;mundum conijeere licet aliquädo genitu. Sole uidelicet fub minuto Arietii primo time poßto, quandoquidem per eundem quolibet anno ßtimi,ßors quiedä quaß. ret nafcentis mundi reuoluitur.Tunc igitur iüe ßbneabii mundißguram.Caucbit autem neßabbato Salumi die. figura fculpat aut exprimât. Hoc enim die Deu^ mun di ßber ab opere traditur quieuifie,quod ab ideali die Solis inceperat. Quantu enim Sol generationi accoin modatut eß,tantu Saturnin ineptus-Perficerat autem Opus in Venere,pulchritudinc operis abfolutaßgniß canteSed de mundan£ßi,bric£rationibin nihil ultragt; loannes enim Picin naßer Mirandula diuina de Geneßt ' quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundi myßeria Mofeos diuinitus his diebm expreßit^

,' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QjiamobremutredeamusadmßtitutumyZyillemun»

dumßuum primu die uel hora Saturni non ßeulpetfid diepotiusuelhora Solis.ImprimetautëinanmnataH, pr£fertim ß tunefilices accédant lupiter atq; Diana» Optimum uero fire putabunt pr£ter liniamenta opi* Mundi fres ficio colores inßerere. Suntuero très uniuerßales ßmui colores» etfingulares mundi colores: uiridis,aureus.ßapphiri» ttus,tribus coeligratijsdedicaiiiViridis quide Veneri ßmulatqu^

COMPARANDA LIE» III 199 fmulcitque lMnlt;e : humidus uidelicet humidiintq; nda fcenttu (yropriia^dccomodcituf zy matribui. Aureum Solis c/Jê coloré nemo dubitit^zx ab loue infuser atlt;^; Venere non ahenmn. Sapphirinu denies ïoui maxime dedicamus,cui ey Sapphire ipfe dicitur confecratus^ Andeer lapis lazulas hoc coloredotatus ob uirtutem louiam contra bilem atram à Saturno proßää,apui Medicos prærogatiuâ habet,najciturcii cam aurOyau* reis dijiindus notis,ita cornes auri fient Solls efi lupin ter.Similemci-uirnhabet lapis Armenus,coloremfimi lem cum uiridi quodâmodo poßidens. Expedire igitur iudicabuntadgratiarucalejîiummuneracapejjendit treis potißimumhos coloresßeciuentißime contueri, atque m frmula mundi quam fabricas, fapphirinimt eolorem mundi jfh^ris inferere. Operteprecium fora putabunt aurea ffheeris ad ipfam cœli ßmilitudinent addere Çidera, atque ipfam Vefam^fiue Cererem, li ef terram,uiridem induere ueßem. Eiufmodi formun lam feéhtor lüorum uel ipfe geßabit, uel oppofitant mtuebitur. V tUe uero ßre ffeciare f^hieram motibut fuis preeditam, qualem Archimedes quondam,z^ nun per Elorentinus quidam noßer,Laurentius nomme,fi bricauit. üequeffeéklre folum,fed etiamanimo repu tare. Proinde in ipfis fuie domus penetraUbus cubic» lam conßruet in ßmicem achim, ßgur» eiufmodi ZT eoloribus infigmtam, ubi plurimum uigilet atque dor tniat.Et egrefus domo non tanta attentionefmgular»

N 4

aoo DE VITA COELITVS rrriw« ^efhiculd, quanta uniutrfi figurant coloraq} pcrfigt;iciet.Sed h^c itnagmumfiélores iüi uiderint-TH urn prafiantiorem in tefinges imagincm:nempe quu nouera nee quiequa ordinatiui cfie quam caelum,nelt;^ temperatiui aliquid cogitari quam lupitcr, f^erabis ita demum beneficia coeli ïouiiq- confequi,fi cogitatio nibiM,afièâibut, adionibuf, uióhi teipfum ordmatifi» Ccelumo» fiimum teinperatifiimumq^ prafiitern. Atpoftquain fbsqa^ita ^‘^^^‘°*^^temperaturcecoelefiii incidimu^,opportunu tü expers. firtè fiierit recordari, nullum ine fie caelo elementarii qualitativ excefium,ut Peripatetice loquar: alto quin fine ita compofitum fit, iam effet totfeculiv difiolutu: fiue etia fimplex,tanta fialtem mdgnitudine,potentia, motione cætera perdidifiet. Sed profita tanquam ma deratifiimü omnia moderatur, ac diuerfa coimfcet in tmum- Praterca turn hacipfa temperantia fua, turn exceUentia firma diuinitua uitam meruit.'N am or fes compofitav tunedemu uitam adipifd uidcmuv,quad9 qualitatum perfiéktcomixtio priorem iam contraries tatem fregifie uidetur,ut in plantin. Perfidioré dein» ceps im animaUbuv uita, quatenua inefi eis cÓplexio à contrarietate remotior quam in plantis.ln hominibiu rurfum eadeni ratione perfidiorem,e3' quodammoda iam calefiem. Siquidem humana complexio ad cale» fiem temperantiam iam accefiit,prafertim in fiiritUt qui ultra fubflantilt;e fuce fubtilitatem qualitatumqi tem perantia, qutbus cum calo confentit, calefiem quoqi

lucem

COMPARANDA LIB. III 201 lucem eft adepts. Kidnluperubi nuxime tails eft, potiftimu eft calc ft a, nitaniq; cœlcftem dwnitus prlt;e ceteris eft adepts.Et quatentis fe talent in omni uiilu i^Z^^s ^i^^^ efticitatej; ferult;i,t,eatenus ftngularia coelea ftium dona reportât. Quando uero dicimus no efte in coelo ullum elementare quaUtatis exceftantMteUigi» mas uel nullam efte ibi eiufmodi quaUtatefted uirtutes potiui eftiärices quaUtatu tempcratae:uel ft qua: funt illic quodammodo ftmiles qualitates,quaft aeriam haa here temperiem. Atq^ ubi quidam lUicftigida ftccaq; nominamus, Platonica hac accipimus ratione, id eft, utftigidwin appeUctur quad minimi caloris eft caufta. Siccum uero quod humorem nobis exhibet minimum^ Sic aftrologtis Abraham, Satumam inquit corpus no ftrum quodammodo relinquere ft-igtdumatq;ftccum, quia calorem cz humore aftirt noftro minorem. Ea» dem ratione carnes bouts z^ leporis in fe quidem call» d£ atq; humida, nobis ft-igida [unt z^ ftcca. Ex hac autem induflione duo hiec accipe corollaria: Primum quidem,ft corpora magis deinceps temperata, magis uiunnt, caelum maxima temperatu quammaxime ui^ uere. ïinà uero uiciftim,ex eo quod calu cxaäißime temperatum abfolutiftima in ft: uitam poftidet,coniet (hri, ut quatente reliqua ad temperiem uitamq; iUim accedunt,eatcnte uitam fortiripræftantiorem. Altern uero,uitam efte ßrmä in fte perjOhm, perftcientemeft •orpus,motionis^principiu exhibentcm.Principiwn

N r

äOl DE VITA COELTTVS nbsp;inquitm' '' “,motioni^quoq;turnmtrmfectai^^y turn per omne partem extrinfecui expedite. Si igitur idtpfam uita ejl, mente captu exifimato qui eiufmodi ßrmam no cognoueritine^fe cœlo, corporepr^ftana tißimo,circivmeunte femper motione perji^,cun{ht umißcantCimagisq; lüa gradatim,qu£uel ad ipfiw ßf mUtudinem natur aliter propmquiM accefferunt, uel quotidie huiu^ mßuxibut aptiuf fe exponunt.

Quanta imagines um habere putentur in f^iritu, V f^iritM in eas. Et de a^èilu utentis zy operantU. Cap. XX

COmpertu habemut,fiquis rite utatur heUebo» ro,jiratq^ potenter,mu,tarequodammodo ex* qutjita purgatione or occulta eins proprietate quaUta tern j^intut corporisq; naturam, or ex parte motus animi,et quaji reiuuenefcere,ut ferme uideatur effe ra natus.Vnde medeam ^Hagosq; tradut herbis quibuß dam reddere iuuentutë confueuiffe,quam non tam rei-dunt myrobalaniquamconferuat. Similem ^Itrologi patefiaté propitias habere imagines arbitrantur, per quam gcflantis naturam er mores quodammodo mui tent,in meliusq- re(lituant,ut quafi iam alter euaferit, aut faitem proj^eram ualetudmem diutißime feruent. Imagines uero noxias aduerfus gejiantem habere um hellebori prêter artem potentiamq^ affumpti,uenena farn uidelicet atq^ peftißrä. Aduerßus autemaliu quen» dam,aii cuius calamitaté ßbaeat.e mtenta;^; ßerintt uim

COMPARANDA LIB. III Wj KW» tenei jj^eculi coneduiq^ fic ftrorfm obieüi » ut col« ledii re^creußi^qi in oppoßtum radijs, cominus ijui» dem comburat, eminus autem caligare compeUat. Hine orta eß hißoria uel opinio, putans Aßrologorü machinis magorumq; ueneßeijs,hommes,bruta,plan tM,fiderari atq^ tabeßccrepoßße. Ego autem imagines in rem dißantem, aim habere uttam no fatis inteUigo» Habere uero in geßantem nonnuUam ßußgt;icor,non ta men talem opinor qualem pleri^ ßngunt,Qf hanc ra tione materiæ potins quamßgura: atque, ut dixi,lon go interuallo medicinas imaginibus antepono.Quan« quam Arabes er Aegyptij tantu ßatuis imaginibtts^i attribuant arte aßronoinica ty magicaßbricatis, ut jßiritus ßeUarum in eismcludi putent.Spiritus autent ßeUaru mteUigunt alij quidem mirabiles cceleßiunt uires, alij uero d^monas etiaßeU£ huius iUius ue pa di{ßequos. Spiritus igiturßeUaru qualeßunqs ßnt,ina feri ßatuis zy imaginibus arbitrantur, non aliter ac diemones ßoleant humana nonnunquam corpora ocen pare, perq^ dia loqM,moueri,inouere,mirabilia per« petrare. Similia qutedam per imaginesßcereßeUaru f^iritus arbitrantur. Putant dxmonas mundani ignis babitatoresperigneoshumoresuelignitos,ßmiltterc^ per ignitos fßiritus et aßiäus eiußnodi noßris inßnua ri corponbus. Similiter ßteUarumjßiritM per radios opportune fufeeptos, ßtjßumigationes^ zj' luminAt tonos^ vehementes competentibus imaginu materijs

204- DE VITA COELITVS

inlèri, mirabUUci-, m genantem uel propinquante efß tere pojje. Quie quidem nos per damantes fieri paffe piitlt;imus,non t.im mdteriti certa cohibitos,quàm cultu gdudentes. Sed hac alibi diligentiies.Tradunt Arabes fpiritum nofirum quando rite fibricamm imagines, fit per maginationem or affUurn ad opus attentißimus fieerit, qt ad fieUas coniungi cum ipfia mundi fi^iritu, atq- cum fieUaru radijs,perquos mundi fiiritus agit, atq^ ita comundum effe ipfium quoq^ in caufia,ut a ffi» ritu mundiper radios quidam fieUa alicuius jfimtus, id eß uiuida quada uirtus infimdaturimagini, potißia mum bominis time operates f^iritui confientanea. Ad» iuuari quoq; fuffumigationibus adficllas accomodatis opus eiufimodi,quatenus fiuffumigationes tales aërem, radios, j^iritum jabri, imaginis materiam fiic prorfius affidunt. Ego uero adores quidem tanquam f^iritui aerieß natura perfiimilcs,ey quum acccnfii fiunt,fieïlaa rum quoq- radijs confientaneos arbitror:fii Solares uel louij fiunt, affeere aërem acf^iritu uebeméter ad dot tes Solis aut louis tunc dominätis opportune fiub radijs capiendo, atq; f^iritu file afiidum, ita donatu, poffe uehementiore quodam affifihi, non folum in propriu corpus agere, fied propinquum prafertim natura con firme quidem, fied debilius,e:y confiunili quadam affa cerequaUtate. Materiam uero imaginis duriorem ab odoribus (:}• operätis imaginatione,uix minimu quida damfiufieipere poffe putoiffiritu tarnen ipfium ab odoa

COMPARANDA LIB* III îOJ reßcaffici, ut ex umbobus wttim confidatur. QgoJ guident ex eo patet^quod odor non agit ulterim in oî» jicbm,pollqitiim fatif egit. Olßdus enirn e^y quodua aliud àßipfo uel ftmilimo quopiam nihilpatitur. Sei de hl'S alibi. Proinde imaginationis mtentionem^no» tam in ßbricandis imaginibui uel medicinis uim haie» re,quant in applicandis ey affumendis exiftimo : utß qud imaginent (ut aiunt) geftans riteßäam^uelcerte mediànAfmiliter utens,opem ab ea uehementerajßa (letter proculdubio credat,^eretqifirmißime, hitte certe quamplurimus ßt adiuméto cumulus aceeßurus^ Nrfm ubi uel uirtus imaginKfiqua eftdangentis carné pénétrât caleߣln,faltem uirtuf in eleikt dus materia naturaUs, uel certe medicina uigor intui affumpta, uenis ac meduUis lUabitur, ïouiam fectm firent pro» prietatem^fipiritui hominis in fßiritu eiuimodi louium aßiäutid^ amoretransfirtur. Viienimamorisell transfirre.Pides autem ßetq- non dubia,jßiritMn ho^ minis iam ita percitu ßftit in fßiritu louio penitus atq^ firmat. Qttod fi,quemadtnodumHippocratesey Ga tenus docent, agrotantis amorfidesq erga Medicum infiriorem exterioremq; ad fanitatem plurimum con firunt (imo uerofiduciam hanc Auicennaplus inquit 2,Canone. efficere quam medicinam) quantu ad calefiem opent conducere putandum ejl,affi£hm fidemq; nobis erga nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■, ’

ccelefiem infiuxum iam nobis infitum,agentem intus, uifeera penetrantem^ lam uero amor ipfifidesqs erga

soff DE VITA COELITV?

axlelle donum, f^ep e cceleftis adminiculi caufa ejl,di^i uieißim amor etßdes bine aliquadoßrßn proßeißeitur, quod ad hoc ipfum iam nobKßueat dementia eali.

De uirtute uerboru atq^ cantos ad beneßeiu cœlea fte captandu: Ac de [eptem gradibm perdit centibusadcceleßia. Cap. XXI

VErba præterea quidam acriore quodam aßet clu pronunciata,uim circa imagines magnant habere cenßent ad eßidu earum iUuc proprie dirigen dum,quorßum affidos mtenduntur er uerba.Ua^ ad doos ardentißimo quodam amore conciliandos,imagi nemßub Lunaco'éuntecu Venerem Pißeibus uelTau ro ßbricabant, multis interim circa ßeUax uerbaß at vioßus obßeruatis,qucereßrre non eß conßilium. Non enim philtra docemiis,ßed medicinas.Probabiliuf aut eß eßidos eiußmodi uel perVenereos damonof conß« d, bis operibus uerbisq gaudentes, uel per d^monae ßmpliciter ßedudores. Nam er ApoUoniu Theanteu ߣpe Lamw deprebendiffeerprodidiße ßrunt,d£mo nasßcilicet quoßdam ßalaces Venereos^, quißrmoßas pudlas ßimulent,pdliciantq;ßrmoßos,quos utßerpens elepbantem ore,ßic idi iUos ore uuluapariter exugät, dc prorßus exbauriant.Sed b£c Apollonius ipße uidcf VetW* afej! rit. in uerbis autem certis uim eße certam atq^ magna TOto^e?* '^ß^fitlt;^ontra Celßum,er Syneßiu atq;Ala ebindui de tuagia dißutantes.ltem Zoroaßer uetaf» .

barbare

COMPARANDA LIB» III 207 Ixirhara uerbd mutdrUXiimblichui ^uog; litniliter. Ue Pythdgorici uerbis üquot; cantibtn atgue fonis mirabilia quiedim Phabi^ Orphei more ßcere eofueti-Quoi Hebrccoru antiqui doihres præ extern obferuarunt, omnesq; boette mir add ednut cdrmmibM ijfici. Et gr^t uißimm iUe Cdto in Re rußied m curandis beßiaru/in morbii aliquado barbar^ cantioibM utitur. Sed præ» ftdt dimittere cdnUones-Concentu uero illum,c]uo ada lefcens Dduid Sdulem db infduid redimebat,nifi myjle rium iufferit dd diuinitdtê re^rri, reßret ßrte aliquis ad natura. Qjiuuero pro feptem Pldnetaru numéro., feptem quaq^ fini gradua, per quos à ßpenonbus ai infiriora fit dttrdfîui,uoces mediu gradum obtinent, f^y ApoUini dedicantur. infimum quidem tenent grd.a dum mdteri£ duriores,lapides atq- metaîld,dc Lunum refirre uidentur. Secundum m ufeenfu locum habent, qu£ ex herbu ,drborum fiudiluf,gummis,membris animalium compontmlur, reffiondentqs Mercurio, fi ordinem in calo fiequimur Chaldaoru. Tertium put ueres fubtilifiimi,eorumq; uapores ex pr£diflis eledi, odoresq^ fimpheiterherbarü c:y fiorum V unguento« rum dd Venerem pertinentes. Ogiartum uerbd,cam» tus,foni,qult;e omnid rite dedicantur Apollini,Mufica prœ ceteris autori. Cluinttimuehementes imagina» tionis coceptus,firmie,motus,affi{lui, uim Martiant refirentes. Sextum rationis humante difeurfiones de» hberationes^ confulta pertmètes ad louent. Septimü

ïo8 DE VITA COELITVS

fecretiorcsIimpUcioresq; inteUigetiic qMfi iam i molU feiunfl£,conimilte diuinii^dcjlindtæ SAtumo-Q^ent merito SabAth Hcbvieinominc quietii appeUdt. Ojion fum hlt;ed v t mteUigAf,^uemAdmodum ex certA hen bArumuAporumq; compofitione confeibt perArteM turn medicAin, turn Ajirono)nicAm,refultAt commune quedAmßmtA uelut hArntoniA qu^dAm fiderumdo» tAtA munenbu^: Sic ex tonK primo quidem Ad lleÜArtt Kormd elemis ^deinde Ad eArmdem congruitAtem inter fe compofttii^commem quAfi ßrmAm fieri, Atq^ 'm ed cxlejlem AliquAm fuboriri uirtutem. Difiicilimü quif dem efi iudicAtu,quAlcf potißimwrn toni,quAlibui con ueniAntjleïlK,quAles item tonorü compofitiones,quAA libui pr^cipue fideribiK Aj^eäibMqi confentiAnt. Sed pArfim diligentiA nojlrA,pArt{m dminAquAdAm forte non Aliter id Ajfequi paffumiK,quam AndromAchut in theriACA componendA diutißimc fitigAtuf, Ac tAndem pofi diligentidm, diuind forte confeqimtm theridcid uirtutem. Quod quidem contigiffediumitM GAlenut er AMcennA confirm Ant. ïmo uero tot Am medicinAnt exordiuAHAticinijs hAbuijfe,tefii5 efi IAmblichuf Atq^ Apollonia TbcAnteuf. ïdeoq^ Pheeburn uAtem medi^ ante pneponunt. Tres uero potißimu regulAX Ad boe affiremiis,fiprins Admonuerimus,nepûtes nos in prie fentiA de fieüis Ador Andis loqui, fed potius imit Andis, er imitAtione cAptAndis. Neq; rurfum de donis Agere credits,quio flelhefint eledione dAtur£,fid infiuxu po tius nAturAÜ*

COMPARANDA LIB. Ill tO» tim nAturaU. Ad quem proßHo multipUcem ZT occid tumMn nos exquijim jiudemm modii uccommodare, ficut quotidie ad mAnißjiu SoUi lumen caloremq} fallt bnter exapiendu nofipfos accomodamm. Aptare ut ro feipfum ad occulte dotes eins atq^ mirifem, foliM fapientis efi o^iaü Sed iam ad régule cantum fideri» bus accomodaturM perueniamus. Prima eßtexquirea re quM in fe uires quos 'ue exfe cfßäus fteUa quolibet er fidus er aj^eâm habeât,quæ attirât-, qu£ ßranti Atq; uerboru noßroru fignificationibm h tec infererei detejlari qu£ außrunt,probare qu£ßrunt. Secunda, coftderare qu£ jicUa cui loco maxime uel homini do* minetur.'Deinde obferuare quaUbus comuniter h£ re giones ZT perfon£ tonis utantur ZT cantibus, ut ipfe fimiles quofdam tata cu fignißcationibm modo didis adhibeas uerbis, qu£ fidenbus eifdè ftudes exponere, Tertia, fitus aj^edusq; jietlarü quotidianos animad* uertere,atq; fub his cxplorare,ad quales potißimufer inones,cantiis,motus,faUits,mores, adus incitari ha* mines pleriq^ foledt, ut talia qu£dd tu pro uiribus imi teris in cantibus, calo cuidam fimili placituris, fimi» lemq; fufeepturis infuxum. Memento uero cantu effe imitatorë omnium potentißimü. Hic enim intentionet aßmionesq; animi imitatur ZT uerba,re(irt quoq; ge fins motusqs corporis zradus hominum atq^ mores', tamq; uehcinëter omnia imitatur ZT agit,ut ad eadent imitanda uel agenda, turn cantantem, turn audientet

O

MO DE VITA GOELITVS fulit'o prouocet.'Eddem qua^i uirtute quando caUllu imitdtur, bwc quidcm j^iriiwm noßrum ad cale^em wßuxwmMe uen inß,uxum ad f^iritu mirifice proi uocat. ïam uero materia ipfa concentu^ purior eß ad» modum,cœloq; funiUor,quant materia medicinte. E/î enirn aër etiam hic quidem calent ftw tepent, f^irans adhuc,O- quodammodo uiuens,fuit quibufdam articit ht artubutcjiCompofitutißcutanimaUnec/olum motu firent,a^chimq; pro;firent, uerumetiam fignißeatu afßrem quaß meutern, ut animal quoddam aerium tj rationale quodammodo dici poßit. Concentut igitur ß^iritu fenfuqi plenum, ßßrte tum fecundü eim ßgniß cata, tu/m ßeundum dut articulos atq^ forma ex artia culit reßultantem, tum etiam fecundum imaginations aßechim huicßderi reff ondeat,aut tüt, non minorent inde uirtute quam quieUbet alia compoßtio traijdt in cantantem, atq^ ex hoc in proximu auditors, quoufq; cantut uigorc feruat jfiritumq; canents, pr£fortimß cantor ipfeßtnaturaphoebcut,uehementcmqihabeat uitalem cordsffiritum atqt infuper animalem. Sicut enim uirtut ac ß^iritut naturals ubipotentißimui eß, mollit foatirn, liqueßcitq- alimenta durißima, atq^ ex außersmox dulcia reddit,generat quoq^ extrafefemi nals ßnritts produflione propaginem : ßc uitals ani malsq; uirtut ubi eßßcactßima foerit, ibi intenßßima quadam fuiß^irittos per cantum,tum conceptione agd tationeq- in corpwproprium potenter agit, turn effox

COMPARANDA LIB. lit iff fione mtuet fubinde propinquum, d^citq; cwm fuw» tumaUentmt fiderea quaddinproprietate, quant twm tx ip fa fui firma, torn ex elefh temporis opportuni« täte concepit. Kac utique rattone orientales meridioa nalesq^ tnultk pracipue indi, admirandam firuntur in uerbis habere potentia, utpote qui magna ex parte Solares funt. Vmq; non naturalem dico,fed uitalent ^ animalem habent firme omnium potentifiima, qf quicunque in regionibus alijs maxime funt phabeu gt;nbsp;Cantus autem hac uirtute, opportun it ate, intentions conceptus,firme nihil aliud efi quam jf intus alter ntt per penes fpiritum tuum in te conceptus, fidusq^ Sw laris, cr agens turn in te, turn in proximum poteftate Solari. Si enim uapor or f^iritus quidam aliquand» per radios oculoru, uel aliter fir as emifius fifiinare, inficere, aUterq; afficere proximu poteji, multo moa gis id ualet ffiritus ab imaginatione cordeq; finwl u« beriorprofiuens or firuentior, motu^ ualentior, ut non omnino mirum fit, morbos quofdam animi atque corporis fie aufirri poffealiquando,uel infirri, præ« firtim quoniam jfiiritus eiufmodi Muficus proprie tan git, agitq; in ffiritu inter corpus animam^ medium, cr utrunque afiefiione fua prorfus afficientem.t/iira« bilem uero in concitato canenteq; j^iritu um effe con« cedes,ft Pythagoricis Platonicisq; concéder is,ealum ^ffi ffiiritwn,motibus tonis^fiusomniadiffionentcm, Memento uero tota procedereMuficam ab ApoUinn

tu DE VITA COELITVS

Atque Cdtenu^ lauem e^je mußeum, quatemii eß cu/n Apolline concors.Veuerem infuper er lÄercuriu Niu ftam uicinitute ApoUmU reportare.ltem ad has lt;^ua» tuor diwtaxat attinere concents ; tret uero reliquat uacet quidem habere,non cantus.lam uero uacet tar» dat,graues,rducas,querul(K,Saturn) inbuimui.Niar ti uero contrarias,ueloce5,acutasq; zj-aj^crM,cr mi» uacet. Nledias uero Lunæ.Concentta auté loui quideni graues er intentas, dulcesq^ er cum conßantia Utos^ Contra Venericu lafciuiaermollitieuoluptuofoscan tut adferibimut. inter has uero medios Soit tribuimut er Mercurio. Si und cum gratialuawtateq^ funt uenea rabiles er limpUces er intenti, Apollinei iudicantur. Si una cum iucunditate remißiores quodammodofunt, flrenui tarnen atq; multtpUces, Mercuriales exißunt. Tu igiturhorum quatuor unumquenque cantibits tibi fuis conciliabis,prefer tim ft competentes cantibusfo» nos adhibeas, adeà ut quu eorum more opportune ca nendo er fonando clamaueris,rej^onfuriprotinus ui* deantur, uel in^iar Echo, uelficut chorda quidam in cithara tremens, quotics uibratur altera, temperata fimiliter. Atqi,ut uatlt Plotinus er lamblichtis,ita na turaliter id tibi continget è ccelo,quemadmodu uel ex cithara reboatus ftue tremor, uel ex oppofito pariete fit Echo. Profifiô quoties ex frequenti quodam ufu, harmanite loui£,uel Mercuriales,uel 'Venereie,fi.⣠uideUtet bis regnantibus, fj^iritm tuns ad hoc tpfum attentißme

COMPARANDA LIB. Ill tij' itttentißime cdnens,harnu)niteq; coßmidtm euddit Io uiiK,uel Uimuridlis,uel Venercut. Wered phabcui ruddU, ßquidem Phabi ipßU'S Mußcd: ducii uirtm in omni confondntid uiget. Atq; uicißm ex cantu [onoq; pbcebeo ipfe phxbetii euddenf,uirtutem \ouii interim ttbi uendieds er Veneris dtque Mercurij. Kurße^q; ex ßßintu ßc intus aßvdhi^ßmilitcrafßcii dnimd dtq; corn pas. Hemento uero orationëdpte er opportune com poßitdm,er a^óhi ßnßiq; plenum dtq^ uehementem, ßmilem cdntib'M uim hdbere.Qudntam in orundo pa tentii Ddmis er Philoßrutus habere facerdotes quof» dam indos narrent,reßrre no expedit:nec etiam quin bus uerbis ApoUoniu cuocaße manes Achiüis affirmét^ No» enim loquimur nunc de numinibus ddordndis,fei de naturdU quadam poteßdte fermonis er cantos dtq} uerboru. P.ffe uero phcebedmedicamq in fono,er ea quidem certo potentidm,ex eo pdtet,quod qui in Apis lid tadi Phalangio funtyßupent omnes femianimes^}' iacent,donee certu quifq;ßtumq; ßonum audiat. Tutte enim ßiltdt adfonum apte,fudat indeatq; conualeßcit, Acß poßannos decern ßmilem dudiueritßonü,ßtbitä concitdtur ddfaltum.Sonum uero lUum ex indicijs eße pheebeu louialemq; conijeio.

Quomodo feptem modis nos cceleßibus accomon ddre poßimus. Etquibus Sdturnusßtmaleßcus,quin bus propitius.Quos lupiter d Saturno deßndat. Q«o tao^ cœlum dgdt inßiritwm er corpus er animam.

«4. DE VITA COELITVS

Caput XX II

QVaniam um cœlu eji harmonica ratione coM pofitu, moueturq- harmonice, or harmonidi motibui atque fonis efficit omnia, merité per harmot niarnfolam non folü homines,fed in^riora hiec omnia pro uiribuf ad capienda cœlefia prteparantur.Kar* moniam uero capacem fuperiorum perfeptem rerum gradiK m[uperioribw dijlribuimus: Per imagines ui^ delicet(ut putant) harmonice conf itutM'.Per medici* nas fua quadam confonantia tempcratOiS: Per uapores odores^i fmiliconcinnitateconfdos: Percantus ma ficos atq; fonos. Ad quorum ordinem uimq; reßrri ge fus corporis falttcsq^ er tripudia mluntts : per ima* ginationis conceptus, motus'que concimos : percent graas rationis difcurfwnes:per tranquiUas mentis con templationes. Sicut enim corpus per harmonie quoti* diefuam, id ef,perfitum er habitum erfiguram op portune lumini caloriq; Solis exponimustfic erjfiri* turn occultisjleïlarum uiribus comparandis,per fuant quandam fimilem harmonium, imaginibus ut opinan tur,ercerte medicinis,odoribus harmonice compofi* tis comparatam,er deniq; per ^firitum fuperis ita pa ratum (utfepe iam diximus)animam eifdem exponi* mus atque corpus. Animam inquam,quatenus afffht ad ffiritum inchnatur er corpus. I« anima uero mine imaginationë,rationem,mentent ponimus.Potef uth que imaginatio wfira uel propter qualitatê motum^ firitus

COMPARANDA LIB. Ill nbsp;Wÿ

j^iritui,utl per cleâtonem nojlram, uelequot;' i^

ita difponi, camponi, conßnnitri mirU Soliue, utfit euefligio proprium tnßuxuf Phocbduel Martij fufce ptaculum-Similiter ratio,uel per imaginationem j^ia rituméji fimul, uel per deliberationem,uel utrmq;,fic ad touein imitatione quadam comparare fe potejl, ut multo magfs ob dignitatem propinquitatemq; faam ipfa louem capiat er munera louis, quam imaginatia fine j^iritus:quemadmodum imaginatio j^iritusq^ eam dem ratione multo magis calejlia capiunt, quarn ref CZ nMteri£ qu£MS inferiores. Mens deniq; contempla trix,quatenus feipfam non folum abhis qu£ [entimus» uerumetiam ab eis qua: imaginamur commiter morin busé^ argumëtamur bumanis,feuocat, z^ affèâu,ma tentions,uit a, ad feparata fe reuocat, Saturno quodi modo fe exponit. Kuic foli propitius efi Saturnus. Si» cutenim Solanimalibliquide noclunisinimicusefl, diurnis autem efi amicus : ita Saturnus hominibus uel Safurnu» ttulgarempalam uitam agëtibus,uelfugientibus qui» 2ï^^^' dem uulgiconfuetudmc. Vulgares tarnen affèflus non dimittentibus efi aduerfus.vitam nanq; comunem con cefit ïoui,feparatam uerofibi uendicauit atq^ diuiiü. Mentibus autem hominureuerahineprouiribusfea gregatis tanquamfibicognatis quodammodo efiamia cus. Kam er f^iritibus fublimem habitantibus aerent ipfe Saturnus (ut Platonice loquar) efi pro loue,ficut lupiter hominibus comunem agentibus uita efi uiuans

o 4

Uff DE VITA COELITVS

pdfen Nwllii «ero Saturnus ejl mfènfior^qudm bomit nibiu contemplatmÄ uitam fitmlantibtif quidem^ nee ngëübui. Hos enim nee Satumus agnofdt ut fuos,nec Jupiter ipfc Saturni temperies,adiuudt eos,qui cornu» nef hominu legef moresq; CT comercia fiigiunt. K^e tnimfibi lupiterufurpauit (utaumt) liguto Saturno, ^'^ Pê^^^‘^(lt;t Satumut. Q^üobrem LunAret illi populh quos Soerdtef in Phædone deferibit, eminentißimdnt terrte fuperßciem,cr altiorem nubtbus hdbitantcf,ui» ttentet fobrij admodum frugibutq; contenti, es- fecre» tioris fapientite ftudio religiontq; dediti, Sdturni ßUei tatem gußdnt,uitamq; dguntita proß)erdm,tdm Ion» India babi gauanhut non tam mortdles hommesyqudm imnwrti SxuoTc^quot;gt; ^^ ^‘^^°'^^^ babcantur: quos herods multi nomindntt aureum^ genta Saturnio quodam feculo regnoq- gau dens. Quad ßrfun aßrologos Ambes uoluijje putOf ubi aiimt ultra Uneam icquinodidlë ad meridiem effe fubtiltßimos habitAtores quofdü d£mondx,qui nee ori ri uideantur ncq; mori,ibiq; poteßatem habere Satur num^caudamq- Draconis-Cjuodfanécoßrmareuide tur Albumafar'm libro Sadar, dicens quafdam lndt£ regiones Saturno fubiedM efßeßbiqs homines effe ual» de long(euos,dc fenio plurimu extremo decedere. Rd* tionemq^ aßigndt,quonidm Satumus non Itedatdome fticos,fed externes. Tu uero poteßate Sdturni ne ne» gligas. Hune enimßrunt Ardbes omnium potentißi« muni. Planetdsfanèuireseorumfubireadquot aece»

JunC

COMPARANDA LIB. III ii/ dunt : omnes ucro dd eum accedere potuil quim uicift fim,?lAnetMq; cmiunólos illi,nAturalUiMagere, E/l enim ipfe inter PlcmetM orbn ampUßimi caput.Qui» libetßne Planeta fui orbis caput eji er cor er oculm^ Saturniu item ftcUii proximut ef mnumerii,primoc^ tnobili quamfnmlimuitlongum agit drLUitum.Ejl al* tifimiK planetarü : undefilicem eum uocant, cui iiïe féliciter ajfirauerit.E.t quamuis eum tanquarn 4 corn* muni uita hominu alienum plerimq; maxime uerean tur,placari tarnen etiarn comuni uitce putandfiquan» do plurimä in afeendente potejiatem dignitatemqi hul buerit, aut lupiter eumfuitt féliciter affexerit, uel in fuU fnibui exceUenter acceperit,alioquin mfuxiu il* Hut importune fufeptutdn materia præfertim craßa fit quafi uenenu,ficut CJ' ouum putrefadione uel adu* Saturnu# ftione fituenenofum, unde nafeuntur uel euadunt im» J^” ^* nundi quidam, ignaui, trifles, inuidi, d^monibut im mundit cxpofiti,quoru commercium procul effugito. N am Saturni uenenum alibi quidemfopitum latet,cen fulphur à famma remotum.ln uiuentibus uero corpo ribut fepe fagrat, atq; ut fulphur accenfum non com burit folum,[ed uapore etiam noxio omnia circum im plet,atqi inficit propinquantes.Contra mfluxum eim hominibut comuniter peregrinum cr quodammoda diffonu nos armat lupiter,turn naturaU qualitatefua* turn alimentit medicinitq- certe fuis,atque (ut putant) ttiamimagmbutitumetiâ moribus negoeijs^ zi-flu^

O y

218 DE VITA COELITVS

dijs dtifie reitis ad ipfm proprie pertmentibu^. No* xiim uero influxtm Saturai efugiunt,fubeunt^ pro« pitium,non [olum qui ad \oucm confùgiunt,fed ctidm qui ad diumum contempldtionem db ipfo Sdturno ß« gnißcdtdtn told mente fe conßrunt. Hoc enim pd^ mdlignildtem ßti deuitdri po^Je chdldid c^ Aegyptij dtque Pldtoniciputdnt.Qjiu enim coeleßid nolint effe corpord udnd/ed diuinitM dnimdtd,dtlt;^ infuper men tibus reiht diuinis, nimirwm iUinc dd hommes non fo« i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum qudmplurimd dd corpus er ^iritumpertinentidt

fed nwitd etidm bond quoddmmodo in dnimdm redim ddntid profcifd uolunt,non d corponbus in dmmdm, fed db dnimis: lAdgis dutem hlt;£c plurdque eiufmodi d mentibm fuperioribut coelo profluere. inter hiec fi rd MoTesdie ^doftrsomnesdfigndreuoluerii,quibusdddu{iuiMo« Saturnine* fesoctamfabbdtimdndduitHcbrdiSißrfdnultrafub« terdi^^* ^^^^°'’''^’^^{^‘^^^^i°^^gt;tt^d(legoridmmuenies Sdturni

diem,dfiionibus ciuiUbtn beUicisq- ineptum,contem« , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pldtionibus dptum, eoq- die diuinum contra difcrimi«

nd pdtrociniü obfeerdndutm. Quod quidem impetrdri paffe dduerfum M.drtis er Sdturni minos Hdbrahant amp;nbsp;Sdinuel, er plures Hebraorum dfirologi, eleud* tione mentis in deum uotisé^ erfdcrificijs conftenturgt; pr^ceptum lUud chdldteum confrmantes fcilicet. Si mentem adpietatisopus ardentem crexeris ■gt; corpus quoque caducum ferudbis. Confiderdtu dignum eß U« lud idmblichhcceleffdnwnddnd^numinduiresqudft* dam in

COMPARANDA LIB* III 119. rfdm in fs fupsriorciynonnuUdi wßriores hahere.Per has t^uidsm sffèfiibus nos fatalibus dcuincire,psr lUas ^Msm uid^im folusre ruis i frto:quafi dauss^ut inquit Orpheus, ad apsriendum habsant C^ cUudendum^ MuUo igitur magis diuinitas numdofuperioraßtali nscsßitate nos rsdimit. Exploratu quoque dignißimu tfi Hsbraicum lüuddn maékindis animalibusrebusq; noßris facrificio dißipandis mala caUtus imminsntia, 4 nobis ad noßra dsßsdi. Sed hitc Pico noßro explo randa relinquimus. Denique ubicunque dicimus code ßtwrn ad nos dona defeendereßnteüige turn corporum caleßium dotes in corpora noßra uenire perß^iritimi noßrum riteparatum, tum cadem prius etiam per ra. dios fuos wßuere 'm ß^iritu nattiraliter,uel qmmodo» cunque illis expoßtum : Tum etiam animarum cœlee ßium bona,part'm 'm etutdem fßiritü per radios pro« filire,atque hinc 'm noßros animos redundare,part'ttn ab animis eorum uel ab angelis 'm animos hominu ila lis expoßtos,peruenire. Expoßtos'mquam non tarn naturali quodam padh,quam eledione arbitrij liberi uel aßvCai-Summatimuero quiemqueuotoßudioM« ta,moribus,bencßcentiam, adionem, ordinem eale« ßium imitantur,eos exißimato tanquam fupemis ßmi liores, ampliores iüinc dotes accipere : Hommes au tem artißeiofe eoeleßium difßoßitioni dißimiles atq; di fcordes,Gr dam eße miferos, or denique palam 'mß« lices ettadere,-

220 DE VITA COELITVS

Vf proj^ere umm aga^q;,»! primis cognosce WgC niam,jidM,Gcnimn tuum, amp;nbsp;locum dfdem conueni^ mtem: hic habita, profißionm fernere naturalcm-Caput XXIII

QVicunq; [ante mentis fuiq^ compos nAfcitur,ejl à cœlo ad honejium aliquod opus cr uitæ get nus nAiurahter injiitutus. dîtilquisigitur coelüoptât babere propitium,hoc opiis,h oc genus in primis ag* grediatur, hoc fedulà profequatur, Coelam enim fuis ßuet meeptis.Ad hoc tpfum uero pra cecteris es natu^ ra ßüus,quod primum à tencris annis agis^oqueris, fingis,optas,fomnias,imitaris,quod tentas frequentius quodfciliusperagis.,quofummcpereprofcis,quoprie aeteris deleékiris,quod relinquis inuitus: Hoc ef fané ad quad te cœlum reéhrq^ cœli genuit.Eatenus igitur tuis fucbit mceptis,z^ a^irabit uitee, quatenus genit toris ipfius auf^icia profequeris, pr£fertim fi uerum fit Platonicum iüud (m quo tota confentitantiquitas) Piafonit Mticuiqiuafcentieffe d^monern quendam uitæ eufio» Éenteotia. clcm,ipfofaofideredeßinatusniQuio'udhocipfum officium adiuuet, cui nafeentem coelefiia deputarunt, Quicunq; igitur per argumenta, quæ modo diximus fuu/m Ingenium perfcrutatus, ita naturale fuum opus 'niueniet,inueneritftmulfuumfidus etdæmonë : quo» rum exordia fequens aget prof^ere, uiuet^ fèlidten alioqum ztrßrtund experietur aduerfam, z^ ccelum fentiet inimicum^Duo igiturfmt præ veteris hominu infrtuna«

COMPARANDÄ LIB. 111 nbsp;1«

inßrtunAtoru genera ; Alteram eorum qui nihil pro» ßßi nihil agunt: Alteram eorum qui proßßionem m» genio alienamßubeuntiGenioq; contraria.lût quideni ignauia torpet,intérim ad afitones incitantecalo fein per agente. Hi dum aliéna à patronis caleßibus agût, ßußra laborant fupernis deßituti palronis. Primum quidem antiquo prouerbio confirmatur, Tiei adiimät facientes ,tgnauis autem inßnß funt. Secundum prouer bioßinili, Hihil agas inuita Kinerua. Ob hanc arbi* ^^^^1^^ trorratione louem in Pythagoricis carminibus obfa nie, repu»

crari,ut uel ipfe tot malisleuetgenus humanu,uelßl ^^^quot;^^^ tem quo duce dtemone utamur,oftendat. Proinde opa ponpropi rapreciarn foeritindagart,ad quam potißimu regio:

refponde# Erf uero eß in quam primü proß^usßiiritus tuus quo « coa^a dammodo recreatur,ubifenfus uegetiorpcrmanet,ubi ^quot;S““’»

corporis habitudo ualidior, ubi magis pleric^^ ßuent^ ubt uota fuccedunt. Hicc igitur experireihanc regio» nem eUge: hanc cole ß licit er. Hine uidelicet difeeffit» rm inßlix,niß zy redtturm er ad fimilia pergm. Sei interea ßequetibm in hac regione motibus te exerce, gyrosq; quofdam ealeßiu inßar agito.Motu enim cir cuituq^ eiufmodi genitm ßmilibm coferitabere.Cittan tum preeterea ad habitationem pertinet utiUter recor dabere. Sicutalimëta uitlt;e nece^aria ms quidem urbi fuppeditat,urbs wro confumit-.fic qj- ipfam uitam ru»

Ill DR rïTA COELITVS picdtione^equcnti.ubi tadiom te minime expent pîù rimum au^eri, fed urbano ewn ocio ttvm négocia con» teri.audntu nero dd hibitationem fimul e^ proßßio nem ß^ibtt, lUud orientdhü dfrologoru minime can temnenditm,nidelicet mutatione nominii,proffioni5, habitiii^uiaiadocijcxlefem 'mfuxu nobii turn m me liui,tiMn m deterim permutari. Diemones quoque uel comutdrhuel ad eafdem dUter bic ez alibi no^ habere Platonici iudicabunt. Diemonem nero uniufuiufq; cu buohomi» ftodem AfrologicwmPldtonicis geminum eße paffe nurn dsmo confentiunt: alteram quidem gemtur^e propria, alte» rum uero profifionis.E,t quoties proffio cum naturd confentit,eundem utriufq^ dcemonem, uel certe fimili» tnum nabis adeffe, uitdmq; inde nafiram ndgisfecum fireconcordem atq; trdnquiUam. Sin autemprofifio difidet ab ingenio,diemonem dcquifita arte,effedge nio natur ali difcordem,uitamqi laboriofam ati^ folici tam.Qiialis auté unicuilt;^ daman ab ipfa generatione prafitcupientibus muenire,Porphyrias regulamind ueßigat ex Planeta domino geniturte.luUus Pirmicus Planetamgenitura dominum effe inquit, ueleum qui plures illic hdbeatdignitates,uel exfirmiorifententid potius earn cuias domicilia mox petitura fit Luna poß fignü,quod homine nafcente iam tenet. Sed damonem na eadem régula putat inueßigdndü,uerum ex chab‘ daarom opinione à Sole potius aut Luna: A Sole quit dein ad Lunam in natiuitate diurndiàLMna uieißim ad

Solern

COMPARANDA LIB» lïl J2j'

Salem in ndtiuitate no/iuma : ut compuldto inter hif interuallo,£quale f^dciu peragM ab afcendentii grtts du delcendens, er 'm quem terminü definis animaduer tas. Cuius enim fteUæ eft die terminus,eiufdem effe do: monem arbitrantur. Summat'm uero à domino genitu r£ ftmul atq^ d£mone,tenoré uitte fortunam^ perpen dere folent. Fortuna adiunxi,quoniä nonnuUi partem ßrtunte,eddem fermé coputantratione-Optabantue^ teres fuum dd fe dtemonem db aliquo cœli cardine dea feendiffè, ab oriente uidelicet uel accidente uel medio utrinque calo,aut faltem ab undccima uel qumta plas ga.Vndecima quidem medio fupra caput naftrum ex la fuccedit,dc bonus d£mon cognomindtur,cr dfeen» denton db orientegradü df^icitexfextili. Quinta ue ro caelo antipodum medio fuccedit,dppeüdtur^ bond Fortmata fèrtuna, CJ dfeendentem grddum contuetur ex trina, ^^^j’^* Optabdnt tertio loco d£monem,ft modo d cadenti pld “ ga uenerit faltem,uel à nona ueniffe,uel à tertia. Noa na enim appeUatur Deus,tertia uero dealet tUa afcen dentem gradum ex trina, h£c aftneit ex fextili. Cd* dentes uero duodecimam atque fextam exhorrebantz iUamfanè malum d£moncm, hanc malam ßrtunam cognominantes. Nof autem optarepr£teritafuperud cuum arbitrati, monemus eafdem plagas quas iUi pro d£monibus ßrtunisq; optabant,obferuaripro Plane» tis ey ftellis ad opus eff eiendum dccomoddndis,ut uel

*^ DF VITA COELITVS htf, autfaltem m duabut dimtaxat cadentibui, (jua énteti nominauimuf.üeq; enimab re Salem notugtuf deredicut, Lunam tertio, lauemundecinM,Venerein uera quinta.U^nAnq;grudu canj^idunt afcendenté-Sed redeamui ad inßttutü. Siue igitur ab illa,quam in fuperianbM nArrabam,experientia diligentiaq;,fiue tb hac arte qua moda recetifui,primu inucßigemiK nA tur£ dlt;emoni;q^ injlindum, mßirtunatu elfecenfebia tniK^quioßieium nuU'ampraßtetur haneßü. ^amOquot; dueem praß'ßianii reuera non habet, qui opui hone« tteHum non aggredithr^zj ducem naturale uix ullum habet ; Quotuam ßettaru deemonumq^ ßue angeloru ducum diuinitui adeußadiam diß^aßtorü officium eß tigerefemper,^- exceUenter or latißtme.inffrtunatä infuper cum.utfupri diximu4,qui proßßione natural contraria,diuerßum à Gema fubit dtemonem.Memen« to itéra pro dignitate proßßionu digniores gradatim tedpi demones,feu mams angelos,atq- in gubernati» one publica etiam digniores. Paffe uero artem uita^ tenorem aedpi Genio ZSquot; ingenio non contrariu,neqi hnge diuerfum,etiam fi ad exceUentiora procefferis. memento rurfus ffmiUaritatëcoru inire,quibus Grd« tuecaleßes affiant. Qjiod ex bonis animi, corporis, ßrtune perpendes. Sicut enim odor ex mufeo, fic ex bono boni nonnihil exhalat in proximu,ac fepe per« feuerat mßifum. Kirtficus autem foret tatus trium ff« Ucium nel duorum inter fe mirabiliter rcdundantium.

mementu

C0IÆPARANDA LIB. III 22^ Aïetnento deniq^c efl^rcnatoi CT im[)udentes zy mili» gnos licinjilices procul fugcre. Hi nanq; malorü pleni dîmonu ud radioru, malefici fint,O' tanqü leproß pelidentesq^no loiMtiéhi nocent fedpropinquitate end cr x^eclu Sdnè propinquity ipft corporü unb tnatoru pututur effe contaétm,propter eßteacem ua^ porum exbalationé fory d cdlore, ßiritu, dßvcbi mi nuntem. Mdxime nero perdent erit ßdgitioforum ßf milidrity dtqierudelium,fi uerum ßerit,poß uegetd lent uitdm menfe [ouK,id eß fecudo nabis mßfdni,de» incept menfe ^\irtis,id eß tertio fenfudlein animd in» ßin UperturbdUonibus mdneipdtd. Sic emm qui per» turbdtione ßruntur, Martis pleni Martidli cotdgionc propinquos inßeiunt. Contraria nero ratione confie» tudo ßequens contiguumq; coinercium cum ßhcibus excedentibitsq^iUt diximus, prodeffe mirißce confie» uit ApoUoniu Theanteumßrunt Ephefi deprehédiffe fenem,fub cuius figura lateret diemon, qui fold præ» fentia totam ciuitatëpeßecotamindbat.Qjiantu uero Socrates midtis pratfentia fola profiierit, X.enophon ^ Plato teßantur.

Qua ratione literati cognofeant Ingenium fuum, fequanturq; uidum ßiritui confentaneum.

Caput X XIHI QVaniam uero literaru ßudiofis loquor, recor» fin unumquenq; uolo literaru amore captant »« priiwsfe effe Mercurialem^prceterca Solarem qua» P

aie DE VITA COELITVS

f cttiw ipfe lAercurius eß SolärK.Atqi bac coinunis bis omnibusejl conditio. Proprieuero prteternAturAnt Mmuridïcm quifquis eloquij gYlt;itid,lepore,dignitiio te,uenuftatepoUet, ApoUinë infeagnofeatorVenet rem. C^uiad leges uel nuturalem coinunem^pbilo[o pbiiim eß propenÇior^ no ignoret ïouem [e babere pit tronu.Sed qui ad fecretißimd qu^q; curiofius perferu tundu penitus infligdtur,fciAt fe non Mercurialem fo» lum effe,fcd Saturmu. Sub cuius eiü principatu funt omnes in quouis (iudio ufq- adfinem feduU,prtefertiiti in rebus alijs négligentes. Deniquefi uerum eß quoi nonuUi tam pbyfid qudm Ajironomi tradunt, aniind inteUeebi praditum in conceptum buinanu inenfe So* lis,id e^l quarto defcendere, qui plurimum inteüeât luu.unt.Cy ab initio funtpriccipuc er quotidie Solares euadunt. Horwrn itaque Planetaru fiuor bis bomini» lus auf^icandus erit. Sub eorum ^iraculo medicina confandce.in eorum regionibus habitandum.Verum ad ApolUnem Mufarum ducem in primis uos o literal tiMufarucultoresaduoco. Quicunq^tgitur inter uos diledifimi in Mufarum amore f-atresdngenio multo tiMgis longiusqi qlt;^^gt;f^ corpore liaient,ij profech fciat in genitura quondam fua Pbabem quidem matcriatn fuppeditajfe perpaucam,phabeum ucro f^iritu infill diffe quamplurimu,imo er quotidie bumores aliment tags in corpore in j^iritum maxima quadam ex parte reîolucre.Viwfquilqi igitur ucjîru totus eß ßrme fpit ritus»

COMPARANDA LIB* TÎÏ 12?

fïtui.Spiritiilif inqua, homo quidam,terreno hoccor^ pufculo perConatuiil^mtu ante alios perpetuo quoda labore ßtigans, ut ipji præ ceteris fit aßidue f^iritui Yecreandus ,et 'm fene(luteprlt;eterea 'm qua comuniter euadit craßior, ad fubtiUtatem propria reuocanduf, Scitis proßdo craßum corpus craßts elemétis quatuor ali.Scitote igitur fpiritale corpus fuis quibufdä tenui» lus elements quatuor enutriri. Huie enim uinü eft pro Spiritui terra:odor ipfe uini uicem gerit aqute: cantus rurfum ’*“’’*®*’' cr fonus agit aëremdumen autem prxßrt igneu ele» mentum. Hw ergo quatuor prlt;ecipue f^iritus alitur, uino mquam eiusq; odore er eantu,ftmiliter atq; lumi He. Sed nefcio quomodo ab Apolline prima exorß 'm» cidimus mox in Bacchum.'Et merito quidem à lumme peruenimus 'm calorem,abambroßa 'm neSar,a ueri» tatis 'mtuitu 'm ardente ueritatis amore. Fratres certe funt mdiuiduiqi comités Pheebus atq; Bacchus.ïllequi dem duo potißimwm uobis afßrt, lumen uidelicet atq; lyratn.Piicitem pnecipue duo,uinu,odoremq;uini ad f^iritu recreandu, quorü ufu quotidiano ßiritus ipfe tandem pheebeus euadit et liber. Qj^amobrem ita uos adexcipiendwn Solis lumen quotidie comparate,ut quatenus deuitata deftillatione quadam er exiccatio» ne fieri potcft,frequetißime fub luce uiuatis,faltcm in conftpefhi luciSytum eminus, tum commits, turn tedi turn aperti, ad ufum ubiq; ueftru uitalem Solis poten» tiarn temper antes,atq; igne refirentes in node solemn

218 DE VITA COELITVS

cithir^ cantu^q; interim non obliti.Spirctte uero fern« per or uigilantes er dormientes aërem uiuivm, lièrent luce uiuentem.Similiterhabereuof oportet cidmertvin ^Bdechi donum, ApoUiniibeneficio procreatu.Eudem igitur proportione qui lumen,iccipite uinu: Abunde quidem quatenui nee delliüitio nee exicatio, quilent dixi,ebrietAi''iie contingit. Atq; prteterfubftdntiï uini quotidie bis deceptï,odorem eins jrequentius haurite, ptirtim quidë os,ubi f^iritusfuerit recredndus,coÜuen tes mero,partim lauantes eodem manus,partim naria bus er temporibus admouentes,Satis iamfratres collo qmiti fumusyfatisq; combibimus. Ergo ualetc.

De Aftronomica diligentia in Uberis procreadiSt tn praparandis epulis,in itdificijs er babitatione atq; iicjlib!lt;lt;,er quintücuraretaUaUcat. Cap. XXV S Ed iuuat etiam parumper aüoqui feuern religio» nis antijiitem. Die age quidnam in afrorum ufu damnas antifestCluicquid,inquies,arbitriomfiro de» trahit,quiequid unius dici cultui derogat. Eadem ego teewm «5 damno folumfed etiam ualde deteftor.Exe» craris quinetiam [cio,atq} ego infuperperhorrefco no nullos,qui quum Deum exoratumuolunt,ad touemin medio ccelo mflum lüud draconis caput fubeunté,tant miferi quarn jlulti confùgiunt,ab ipfo uidelicet draco» nc,qut quondam è ccelo corruit,tertiïflellaru partent fecum trabens denique deuorandi. Veru/m concedes ne (ütraëiibus,matrimonijs,colloques, itineribus, fimi»-hbusc^

COMPARANDA LIB* III 22s» l(6i«^; operibui peragédii hor^jS opportune digcref Non ßctle te hif affcnlumm uideo,ncfcio quid arbitria metuentem. Ego igitur, c ji theologie ille Kägnm Albertus ijla dibit, e:g‘ ratio quadam ßrte diihbit, per eledionem ipfam adarbitrium pertinentem, ccels ftia ita prudentie nojlree ufuifubijd, quemadmodum herbæ medico fubminißrdt,tibi tarnen potius in pro:» fentia eredam : Et quam tu difficile nunc ea permits, tarnßcile ipfe dimitla.Obßruatioes nero Luna: ideo^; aliarum jleüarum ad morbos curandus,O' iddreo ai remedia pr£pdranda iandiu (ut arbitror) permffffi. Conceffum quo^s abs te, lt;io‘ infuper approbatum,cre fcente Uma,eadcmq; auSa lumine, nee aliunde inßr« tunataff minibus agros ff ärgere, uites oleasq^ ffrere^ Cur no igitur adplantandum(ut cynice loquar)homi nem,utamurbeneffcio Lunie \ouisq; cy Phxbi? Ham V enerii quidemadhæc officio femper utimunSed rea {luis modo dixiffèm,ffmper utuntur. Ndin ipfa mihi Venus eff Diana-Quid item deuióhi dicemusiEtónne licebit (O proderitffeb fflici fidere, turn autumno ui« nwm, timt Mies panem epulasq; conffeeref Ac fines queamusin hisprlt;eparandis affedusfiderum expea {hre,expedietfaltem affendentes accipere, nel aliter angulares,Solcm,louem,Venerem,dtq; Lunam. Sic enim omnia quibus utimur fflicitcr affrikt calitus,ffli citer nos afficient. Hadenus te uideo abfq; controuera ßa cQnceffurü,nifi ffrtè dicas, ita uitam noffram nihil

P 5

lp DE VITA COE LIT V S ßre aliud quant perpétua, feruituté. Ad hcec egoßbij* ciam,ßußra mortales cumulande pecuniß or honoa ribui feruituros, quibui funt perpétué inancipati,nifi interm diligëtia phyßea dies uit£fibiplures accuma lent, Aut igitur foli Deo feruiant, quad quidem eßpo tißimu:autfi cui praterea feruiturifunt,uitie turn uàU die turn loge potius, quantpecunijs honoribusq- uanis indulgeät. Concordes ergo fumus.Sed nunquid uel do mos ßndabimt tentere, uel injiußas habitabunti Vbi contagiosa quedam calamity adißeij firme fie inficit habitantem, ut uenenofus peßHentiie uapor etiam ai biennium in pariete firuatus.dualis etia ex epidemie latent in ueße, diupoßea utentem inficit mcautu atqi perdit. At poßquam bic in ueßiim incidimus mention nein,prohibebis ne,pie pater,in ueße conficienda,uel primü induenda jfiiraculum Veneris diligenter aucua pari,quo quafi Venerea fi.dt ueßis,fimiliter proper a quadam corpus O'ßintum afficiat quaUtatei t^ónne làediciuetantiMilpiumpelles,agninasprobanti lion aliter forte fidus indies quafi nafientes ueßes aßieit, quam femel ab initio natas.Veßes quidc er cietera ara lis opera certam à fidere qualitatë accipere, Thomas Aquinas in libro de lato co firmat.Tu igitur affirma« bis. Infidas uero ueßes utentem inficere, etiä teßis eß fcabies atque lepra. Deniq^ ft populiuit£ confulis (ut opinor) ißa permittes. Atqi ego permißione tua con« fulam obferuanda. Sin autë ciufmodi moribunde uitie curant

COMPARANDA LIB» III 2}t cur dm no improbds qui dem, fed negligendum moues» ego quidem negligo, melioris uitcefiducia frétas,ccete risq^ fimiUter confulo ßeiend'/m. Vale.

Quomodo per mßriord fuperioribus expofitd det duedutur fuperiord : Etpermundundsmuterids mun ddnApotißim'Midond. Cdp, XXVI SEd ne longius digredidinur ab eo,quod interpre tantes Plotinum m^ituimus db initio,breuiter itlt;t collige. Mundus db ipfo bmo(ut Plata und eu Tim£o Pythagorico docet) quaoptimus effici poterdt,eft eße flus.Ejl igitur non folu corporeus,fed uitæ infttper zy mteîligétiæpdrticeps.ÇiUdobrem prater corpus hoe mundi fenfibus ßmiliariter mdnißjiuni,latet in eo ßi ritus corpus quoddam,excedens edduci feuftS capaciti taté. In ßiritu uiget animdtin anima ßlget inteUigen tia. Mqueficutfub Lundnecmifceturaërcumterra» nifiper aquammec ignis cum dqua,nifi per a'érem,fic in uniuerfo efed quiedam,fiue ßmes ad animam corp9 ri copulandam eß iüe ipfe quem ßiritum appeUamus. Animd quoq; firnes quida eß injfiritu corporeq^ mim Anima fpU di, ad mteUigentiam diuinitus confequendam : quetm “^“^ fome» admodu funtma quadam in ligno ficcitas ad pénétras turum oleum eß parata. Oleum huie imbibitumpabit lumeß ad ignem, ad calorëdico proxime. Calor ipfe lammis eß uehiculum,dc fi lignm hoceiufmodi fit,ut igne prafente filgedt,non uratiir,qualid quandoq^ ui dimusAam hoc exemple uidsbimus,utrwm uel homo»

P 4

IJi DE VITA COELITVS

wri dliud quiddam fub Luna ceriii quibufdam pYtepd* ramentis,partim quids naturaUbu^,partim arte quic» fitis,uitalia,atq^ etiamfèrtè intcllciïualid quidam ba na opportune quodanmodo defuper aicipere poßit-Verum quad hicad rcligionëß^ilst dißuuemut aU^ bi,ubiPlotinmm mcdiu hteeadducet. Quoduero ai naturales ßpeflat infiuxui,qualelcunqs f‘nt defuper ue mentes,feito eos wi nobiimaterijsq; nojlrts itademuM per artem comparari po^e, quando fomenta nobis no ftrùq^ ad illos natura fugge^erit, cœlumqi ad eofdem opportunes conjfiraueritHonne in ipfo feetu natu» ra foetus tpfius artißx, quu certo quodam paSio cor» pufculu afficerit figuraueritq;,hoc ipfo jlatim pr^pa ramento, uelut efca quadam jfiritum ab uniuerfo de» ducits Perq; huncuelutfomitem,uitam hauritatq; ani mam ƒ Ac deniq; per certain animie ffedem diffofitio nemq; corpus ita uiuens dignu eji pralentia mentis tan dem donate diuinitus. V bique igitur natura maga eß, ut inquu Piotmus atq; Synefius,uidelicet certa quada pabuUs ubique certis mefcans,non aliter quam centra terr£ grauia trabens, Lunte concauo leuia,caloreß» lia, humore radu.es, ceteraq- fimiliter. Qjio quident attrafhifc cum ipfo deuinciri mundum teftätur fapien tes Indi, dicentes mundum effe animal paßm rnafeu». hem fimulatq;faminam,mutuoq^ membroru fuorum amore ubique coire fecum,atq; ita conjlarc: uinculum uero membrorum mcffeperinfitamfibi mcntem,quie totam

COMPARANDÄ LIB. Ill 2jy totam mfiifa per arUK agitat molem,z^ mAgno fecor pore mifeet .Hine Orpheta naturam ip fam mundi Io« uemq^ mundanu marem appellat zy faminam, Vfj; adeo mutui partium fuarum coniugij ubiq; mundm eji auidiu. Effeueromafeulinumfexumfoeminino ubic^ comixtum-, déclarât inline quidemordo fignorum^ubi præcedens perpetuo deinceps ordine mafculinum eß, fubfequens feemininu : hinc uero arbores atq^ herba, qua: etia feut ammalia utrunq^ fexum habent. Kitto quod ignis ad aerem, aqua ad terra mafeuli uicem tea net ad f xmina,ut non mirum fit membra inter fe man dana O' omîtes eins articulos tmtuitm coniugium con cupifeere. Quod 0 Planetx conciliant apartem quia dem mares,partim uerofœminx,pr£cipue uero Mer curias mafculus atq^feemina, liermaphroditi pater^ Quod fané animaduertens agricultura, praparat aa gr urn feminaq; ad cœleftia dona, 0 infitionibus quie bufdam uitam plants propagat,o äd j^eciem altera mehoremq; perducit. Similia quidam e^cit 0 media eus, phyficus, o chirurgicus in corpore nojiro,turnt adnojlram fucndam,tam ad uniuerfi naturauberim comparandam. Idem quoq; Philofophus naturahunt rerum ajlrorumq^peritus, quernproprie Kagum ap peUan folemus, certis quibufdam lUeccbris coelejiia terrenis opportune quidem, nee aliter inferens quant infitionis ßudiofus agricola ueleri recentem (iipiti fur culum. Quod o Ptolemxus aaideprobat,a^rmani

P r

154- DE VITA COELITVS tiufmodifapientem fie afiroru oput adiMiAre pofiè, ^uemadmodumdgricoU terræ uirtutem. Subijeit Md gilt terrcKA cxleftibus, into inferior a pußim fuperio» ribus, ut proprijs ubiij; fœininM fuis nwibus fœcun dlt;tndiis,ut firru M.dgneti trdhenditm,ut cumpbordtn dëri firuenti fiigcnddm, ut cryfidHum Soli lUummdm d'j/m, utfulphur CffubUmem liquorem dccendendum fidinm^tUt oui tefidm lucium cf mpletd rore Soli de udnddmdmo ut ouu ipfium gdUinte fouendu. Prætered ficut nonuUi ßuentes oud,etidm fine dnimdlibus uitunt iUis ex uniuerfo concUidt^Cf f^pe mdterids qudfdd op portune pdr antes dbfqs ouis mdnififiisc^ fieminibus uni mdïid procredt,Ht ex ocymo fcorpionë,dpes ex boue, txfdluid duem merul£ fimilem ,uitd uideUcet d mundo materijs certis Opportunist temporibus adhibentes: Sic er iüe fdpiës ubi cognouit quæ mdteri(e,fiue qudles purtim inchodt£ ndturd, purtim drte perfid£, er fi ffidrf£fiterintcogregdt£,qiu,lemcoelitus infiuxu fitfei pere pofiint,hds eo regndute potifimu colligit,pr£pd rdt,ddhibet,fibit per eds cœlefiid uendicdt.Vbicunqi enim mdterid qu£dd fic fuperis expofitd efi,ficut fpea cttldre uitru uultui tuo,p driest oppofitus uoci,fubito fuperne pdtitur db dgente uidelicet potentißimo, d po tejidte uitat mirabUi ubiq; pr£fi:nte,uirtutemt pdßi one reportât,non aliter quant erß^eculu imagine re« pr£fentat ex Miltu,Cf ex uoce paries echo.nisßrme txempUs ipße Plotinus utitur,ubi tiercuriu imita tus, ait

COMPARANDA LIB. Ill IJÇ uit ueteres facer dotes fiue t^agos in ßatuis facripcijs^j fenfbihbui diuinu aliquid e^mirandufufciperefolia tos. Vult autë una cu Trifmegifio per matcrialia htec non proprie fufcipi numina penitus à materia fegrea gat a,fed mundana tantu,ut ab initio dixi^ey Synefuit approbat.tAundana,inquä,ideß:uitäquandam,ueluia tale aliquid ex anima mundi eSquot; ffha;raru animis ateq^ fieïlarü,uel etia inotu quenda et mtalë quaft prafentia ex damonibui,^ interdum ipfos deemonof eiufmodi adeffe materijs. Mercurius ipfe^quePlotinus fequiturt inquit,d£monat aërios don coelefes^nedumfublimioa restfatuasq^ Mercuric ipfe coponitexherbif,arboa ribus,lapidtbus, aromatis, naturalem um diuinitatis (ut ipfe ait)in fe habëtibm: Adiungit cantos cceleftibui fimiles,quibta aiteos deleëhri-,ftatuisq-ficadeffediua busier prodeffe hominibus uel obejfe. Additfapiëtes quonda Aegyptios, qui er facerdotes erant, quü non poffent rationibus perfuadere populo effe deos, id cjl f^mtus aliquos fuper hommes » excogitate magicimt hoe iüiciu, quo dæmonas aüidentes 'm jlatuas effe nua tnina declararët. Sed tambUchus damnat Aegyptios» quod dcemonas nofolu ut gradus quofdd adfuperiora deos inuefigados dcceperintffedplurimu adorauermt. Chaldieos nero dæmonibus non occupatos Aegyptijt anteponit. Chaldccos mqua rdigionis antiffites : nant Ajirologos td Chaldteoru q Aegyptiorü quodamoda tentauiffe d^monas per harmontS coelefiem in ffatuM fifiiles trahere fufficamur. Quodßgnificarewdetur

ijff DE VITA COELITV?

Aftrologuf Samuel llcbraui, autoritate Dauidif Bit uftrologi fretitt, antiquos uideUcetfi£hres imaginu ß ciffe jiatuas futura pronundantes.HarmonM uero coe leliiumhKaccornodatäeffetradit. MetaUum funders ad hommispulchrifor mam, die Mercurij bora tertU feiheet Saturni,quando Mercudux Saturnu in Aqua* rio fubit,in nona cœU plagaiuticmiu deftgndte,dfcen ditq- Gemmoru fidm Çignificam prophetasut aiumt, Mars à Sole comburitur, nee MereuriH intuetur. Sol tarnen a^icitcontundionix lUiux locu, Venux interea ahquem obtinet angulum, occidentals efi ey potemf 'Luna ex trigono gradum afpicit afeendentem,fïmili^ terep Saturnux.ttacïUe.'E.go autem primo quidemex beati Thorns fententia puto, fi modo flattai loquétes (ffreermt, non fimpheem ipfwm fleUarü mfluxum ibi ßrmauijfe uerbdtßd dæmonax-Deinde ft ßrte contige rit eos in eiußnodißatuas ingredi,non arbitror hos ibi perccelefiem'mfluxum fuifje deuindos, fed fronte po* tiiix fuis cultoribux obfeqmtos denies decepturos.triam CZ natura fuperior ab inßriore cociUatur quidem ali* q!tando,fed cohiberi nequit. Et dijfofitio lüa fideram paulo ante defcripta,cocurrereßrte no poteß. Ç^ud* uis autem d£mone5 aflronomica rationeßatuis no in* cludantur, tarnen ubi per cultum eis exhibitü prüfen tes extiterint, Porphyrias ait eos regulis afironomicis oracula reddidijfe,dtque ideo frequenter ambigua,ZT merito, quoniam lamblichus probat prophetiam ue* ram atq; eertam, nee malis damonibas conueniremee

. COMPARANDA LÏB» III a}/ Ijumanis artibui ud natura, fed I^iratione diuina pur gatii menUbuiprouenire. Sed ad Mercuriwm,^ ai Vlotinu iam reuertamur-Mercuriuifacerdotes ait ac^ cepi^e uirtutem à mundi natura conusnientem,eam^ inifcuiffe. Seqwutui hune PlotinM^putat totum id ani» ma mundi conciliante ficilc confei poffc,quatenM lUa naturaUwm rerum formas per feminales quafdam ra» tionesfbidiuinitui infitasgeneral alq^ mouet. Quas quidem rationes appellat etiam DeoSy^uoniä ab ideis fupremee mentis nunquam defitrnntur. Itaqueperra tiones eiufmodi animam mundi ßeUe fe appUcare ma terijs, quas firmauit ab initio per eafdem, quando ma gus uelfacerdos opportunis teponbus adhibuerit ßr mas rerum rite coUi dlAs,qu£ rationem banc autittant proprie ffechmt, fuut Magnes fr rum, Reubarbar» choleram, Crocus cor, Eupatoriu Spodiumq^iecur, Spica Mufussp cerebrum. Tieri uero poffe quando^; ut rationibus ad ßrmas fic adhibilis, fubUmiora quo» que dona de fendant,quatenus rationes in anima mun di comundl^ funt mtelleóhiaUbus eiufdem animlt;e ßr^ mis, atq;per illas diuinæ mentis ideis. duod er ïam» blichus approbat, ubi defacrißeijs agit. Q^a de re alibi nosopportuniusdiffutabimus.'Vbietiaappare» bit,quàm impura fuperfitio populi gentilis extitent» contra uero quàm pura pietas euangelica ßerit, quod magna ex parte in libro de religions

c, Chrißianaiamßeimui. liais.

•J» MARSILII FICINI

APOLOGIA, IN Q_V ADE MediciMiAllrologiiltVita mundhUem de

Magis qui Chriflum jiatim natum falutauerunt,agitur.

A R SILIV S 'Ficinus Florend । nus, diledißimis fuis in ueritatis ^j jludiof-atribus,tribits Petris,tie ro, Guiciardino, Soderino, ter i Ö quaterq; falutem- Keflius modo si Tri^etro quant tribus Petris jèr

taffe dixijfem.Sicut enim ubi pahna eH itna^wficiunt plures in ea digiti manusibipluresific ueftra amict corpora tria nihil probibere uidentur,quo minus unit effeiat Petru una uoluntas. Paber lüe calejUs patrio Chriflus tam ingenté procreauit petram, ut immenfo huic ledtfcio eedefhe fu£ una h ^c petra fundandofu^ ceret. Ego quoq; tam grandes nadus fmi diuiru quada forte petras, ut tres nuc meo uel arduo fatis ædifeio ji ciant. Hunc uobis amici nunc,fi nefcitis arx dia Paüa dis neceffaria fire uidetur, qua procul à nabis f^uum impioru gigantu impetum arceamus.Qjiäobremuef fira primu arce tribus eöfiru^ petris, trium librorti nteoru uitd,uit£ publice fuccurrentiu munire dccreui^ Scitis(ut arbitror) me de Vita libru compofuiffe,in li heilos treis diuifumiCiuoruprimus de Vita fana, Se« eundus de Vita longa,Tertius de Vita calitus infer»

APOLOGIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1)9

lgt;tturAgitur efed tituli tarn fuduis qiMplunmo! illiciet idgufinndu. Sedm numero tanto ignorantes pleri^ futun funtCut arbitror)nMligni quoc}- no pauci. Alita ergo dicettiionne l/iarfilita eH facerdosiEjlprofiilot (Xuid igitur facerdotihm cu medicina? Qttidrurfum cu Afrologia cornereij? Aliusitem:Quid Chrijlian» cum magia uel imaginibus? Alius auté^cr quidem mt dignus uita,uitä muidebit calo. Cundi deniq^ fic a^ dhbeneficio m eos nofro ingrati nimis erunt,atqs adt uerfus charitatem no^ragt;quawtteprojferitatiq;put Hide pro mgenij ßcultate cottfulimus,no pudebit e^e crudeles. Communis igitur erit uobis ifte labor.fed ut quodammodo leuiorfit, très enim efis aduerfivm très bojles,dijlributu fubite cert amen.Bec muediua(noui enm mgenium ueflrum) confitabuis inuediuam,fei altem fillis amaritudinem (qua: ueßra fuauitas efl miri ficajuefiri mcllis dulcedine fuperabitis, Prtneipio can didißime Here reffondeto primis,antiquißimos quon dam facerdotes ftiffe Medicos pariter et Aßronomos. Prifeos fa* Quod fané chald£oru,'Perfarum,Aegyptiorüteftii l^^^^l\^, ßeatur hiforiæ. Ad nullum praterea magis quam ad lt;nbsp;diras tum pram facerdotem pertinere fingularischaritatisoffia aftrologo» da, quie quidem in maximo omnium beneßeio quam» maxime lucent.Ofßciu ueropr^ßantißimu eß procul dubio,quod er maxime neceffarium, er un primis ab omnibus exoptatu,eßicerc uidelicet, ut hominibus ßt mens fana in corpore fano.ld autem ita dernu praßa»

140 MARS! LT T FICINI

repolfurntis,ßconiungimuf fdeerdotio medicind. M quoniam inedicinA fine ßuore cœk^i( quod i^yHippa crates Galenttscy conftentur, or nos expert! fumus) \ flt;epiiis eß inanis-if^pe etiam noxia : nimirum ad ean» dem facerdotischantate Aßronomia pertinet,dd qui attinere dtxiinus medidnam. Eiufmodi (at arburor) lAedtcu honorari facree liierte iubent,quonid propter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tteceßitdtemhuncaltißimiKprocreduerit.E.tChrißus ipfe uitte largitor,qui difdpulis mandauitdanguentet toto orbecurdre,fdcerdotibiis quoq; prtedpietjfimia nos uerbis utiUiquondam mederipoßint,jaltem her ' bis ey lapidibtu medeuntur. Ç^uæß minui ipfa fufßa dantyopportuno quodamaßßdtu cœ'i coßare becy^y agrotisadmouereiubebit.Nam (yipfe eodemaffatu coeli animalia paßm ad fuam queq- conatat mediae KAm, ufq; adeo uitie omniu abundantißime prouideb Sic inßinäu coelefti diuinitus tnßigante,ferpentes quia dem marathrOi hirundines auté chelidonia oculis mea dicantur : Aquihe uexate partu Aetitem lapidem dia uinitm 'muenerüt,quo ßUeiter oua ftatim eniterentur» Haq; deus ipfe,qui per calwm animalia queuis ad mea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

dicinas inßigat,fdcerdotes certe permittit no mercede , tnqui,fed charitate mediemis eoeUtui cofrmatis mor bos expellere. Hts uero tu deinceps plura etiam fi exa t pedierit mgenij tui aculeis addes. Surge pof bate et tu Guidardine uehemens,atque curiofis ingenijs reff on ddo,magiain uel imagines non probari quidë àiAara filio,fed, \

APOLOGIA»' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

fiUoiftd tu.rrdri,Plotigt;tH ipfum interpretMte. Quoi ttferipta plane déclarât,ft tequa mente legâtur-Heq-de magia h£c prophana, qu£ cultu da:monu nititurt uerbu quidem uilum affeuerari: fed de magia natura» U, que rebut naturalibut ad pro(peram corpora ua» letudinc cœlejlmm bénéficia captat,ejjici mentionem. Que fané fcultM tain concedenda uidetur ingeniji le gitime utentibut, quàm medicina or agricultura iure conceditur: tantoq; etiam magit,quanto perfdior ejl indufria, terrenit coelejlia copulans. Ex hac officines Magi omnia primi Chrijiüfatim natum adorauerut. Quid igitur expauefcis Maginomen formidolofeino men Euangelio gratiofum,quod non malef earn zy ue nefcMn,fedfapientemfonat z^-facerdoté. Quidnam proftetur magut lüe uenerator Chrifi primuti Si cit pit audire,quafi quida agricola ejl,eer te quidam mun dicola ejl.ïZec propterea mundum bic adorat,quema admodum nee agricola terrain. Sedfeut agricola hit mani uidut gratia ad aërem temperat dgrtm,fic iUe fapiens, iüe facerdos gratia falutit humane mfriort inundi ad fuperiora conteinperat: atq; ficut ouagaUl» ne,fic opportune terrena fubijcit fuëda c aio.Quoi rffeit femper ipfe deut,z^ fetendo docet,fuadetq- f.» eere,ut à fuperit infma generentur z^quot; moueaturatq; regätur.Deniq;duofunt magiegenera:Vnu quidem Maglædut torü,quicerto quodaincultudemonasfibiconciliant; genera. quora opera fetijàbrieant[epeportenta. Hocautê-

tt4-i MARSILII FICINI

penituf explofum e(l, quSdo prinefps huiuiinundi tit {ïult; fß ßrin. Altmi uero eorü qui na.turules materie Opportune cAufn fubijciSt nAturaUbiK miraqu^dâ rd tione formddiU. H uiu^ quoq; arttßcij ^edes duce funt: Altera quidetr curiofa, altera necejjaria. lila fanè ad o^entationem fuperuacuafingitprodigia'.ceu quando Terfarü Mazi ex faluiafubfimoputr(fàdbt,dum Sol ©• Lunalecundatn Leonii ji.cië occuparent,eundemél; gradum tbi tenerent, generahat auem meruit fimilê, ferpentina cauda, eamq; redada tn cinerë mßindebat lampadi,undedomiK flatim plena[erpentibw uidebd tur Hocautê tanquäuanu lt;? (aluti noxiu proeuleffu giendïi.Tenenda tarne j^ecies nece^aria,cum Afirolo gia copulas Niedicvta. Siquii autëpertinax ulteriut injiet^morê huicitagerito Guiciardine,utnelegat hac tto!lra-,necintelligat,necmeminerit,nee utatur hortet fibomoeßt tatobeneßetoprorßilt;indigne.Multijunt pn-terea qua tu aduerßut ingratä ignorantia in me diu aßerre tuo mgenio poterts Quidnä agit et tu flrenue Soderine noßer^ Tolerabii 'ne fuperftitioßos œcos^ nefcio quoi fùturot,qui uitä inanimahbiK uel abieüißi tmt.herbiiq;uihßimiimantßßam uident: in coelo,M mundo no uidentdam uero ji bomunciones ifti uita mi nimii cocedünt mtundi particuln,qu4e tandë dementU eß^qiu inuidia nee noße, nee ueUe totu uiuere in quo UiMmu'S,Cd' mouemur^cr fummi Quod quidem eanit Aratm,lauem mamfißejignißeans comune corpor» munduni

A P 0 L 0 G I A. 24J W«tt(/lt;lt;«i uitä. Peropportune nunc in hac Ardi uerbtt nefdo quomodo uideorincidijfe.Uieinini LucÄeuMge lijium,memini Puulu apojlolu hii uerbis Ubenter uti, in quibm mundiuitafapientes iUi no horrent. Atuero fuperftitiofM quidd his obijciet, non facile conuinci eX uerbis eiufmodi Paulu ajjentiri mundu habere animat fed tantu fubeffe Deo ,acnos m hoc ipfo Deo uiuere. Efio igitur, ne nominemus mi mudo,quado no placet animä.Uomen anima fit prophanu. Licebit 'ne (altem uita qualemcunq; dicere? quant Deus ipfe mundi fiber hide operifuo tam féliciter abfoluto cleméter inffireti quandoqiddë erga uilifima qu^q; uiuentia no efi aua^ rustO- quotidie per coelum quamplurimis qua funt in to largifimeprtefatuitam. Dicamabo,nónne uides boues zs'afinosto bos,o afine, qui tachiquodam ex fe uiuentia generant,effeuiuosf Si ergo hiec praterea ex fe uiua quidam affeóhi etiagenerarent,an non multo magis hec uiuere iudicaresi fi quod modo ipfe iudiciü, ft quam uita habes. Ccelum terra: maritus,non tangit (ut commis efl opinio) terram ; cam uxore non coit, fed foils fiderum fuorum quafi oculorum radijs undiq; lufrat uxorem,luflrandofaccundat,procreatq; uiuen tia. Niw« ergo uitam uel mtuëdo largiensdpfum in fe propria nullam habet uitami Et quod dedit aui Stru* thio uitam afpeaumq; uiuificu, longeefl hoc ipfo de* terius. Ris tandem addudis in mediü nifi perfuafris, fuperfsitiofum ijitvm mittito femiuiuum, imb uero non

»44 M A R S I L 11 FI CI N I tliuum. Proinde ut pluribiK caufim noßram patronis agamuf, addito Petre mi îiere Amphionem iîlum no Chrido» ^yj^jj Landinum Chrifiophorü oratorem pariter CT Xandinu» P°^^‘ ^^^ tiojier Amphion fuauitdte mira celeriter lapidea hofiiu nojirorù corda demoUiet-Tu uero Gui ciardine charißime computer,ito nunc,ito alacer,Po litianu Uerculem accerfito.Hercules quondam ubipe riculoßm certandumßret uocitabat lolaum: tu nunc ftmiliter Herculem.Hoßiproßäo quot barbara men fir a Latium iam deuaftantia Politianus Hercules mua ferit,lacerauerit,interemerit,quàm acriter expugmt paßim,quam tuto propugnet.Hic ergo uel centu hyu dra: capita noßris Uberis minitäntia,ßatim contundet elaua ßammuq;coburet. Eia midulcißimc Soderine, f^^S’^ lt;ig^gt; Picum falutatophoebeum. Hunc ego fiepe Pheebum appeUo meum, iUeme Dionyßum uieißim atq; LiberuSratres ergo fumas. Huncia Phcebo meo uenenofum contra nos Pytbonë,cx palude iamia emer gentè.Tendat areü obfecra,precor.Conßßim ßicula iaculetur.tntendct itleprotinus,fcio quid loquar,uene Ficus Mi numq; totu femelunanece necabit.Valeteiamßliciter wndulæ amantißimißatres mei, no ualetudine tantußlici,fed °æ^*' ipfa euàßlicitate digni : Itberorumqi mcorü in lucent iam prodeuntiu ualetudinem ßlicitatemcfi curate»

Decimoqumto Septemb. M. C C C C.

L X X XIX. in agro Caregio.

APQLQQIAE, FINIS.

Q_V0lgt;

lt;3VOO NECESSARIA SIT l^-J ad uitam ßeuritM or tranquiUitof

animi.

ArßUm Ficins diMißimii ’m ueriti» tis uenationeßatribui Bernardo Ca^ nißano,}oanni Canada, er Ameriga Curßino filutem.Qtttvm primU hic i«

uerbd uenatione ejuandä inßituißemuf, merito ßrßan canes ßatim adhibuimas et curfores.Apte quidem phi lofophantes appeUauimm uenatores, anhela femper ueritatis indagine labor antes.'ti um etiam apte canes? Aptißime mquit in RepubUca Socrates: Philosophait tes enim uel legitimi funtuel f^unj. Ambo canes. ïüi quidem ueritaté ipßam Sagaciter inueßigant,mordicus muenta tenent. Hi uero pro opinione latrat,mordent, lacérant. Tantu proßdo canes inter philoSophosßibi uendicät,ut no Solu feipßos in fedd aliquä mSeruerint, fed etiam feihm ipfi fuam nomine Cynicam quandot^ conßcerint.nabet quinetia fuos Academia canes.Hue ergo nos fagaces Academi£ canes,hue nos uelocißimi curfores aduoco. Treis enim eßi^.Treis ergo nüc meos precor deßndite liberos adhuc teneriores, inter lupot (ut uereor)eueftigio prodituros. C urrite mquam alaa cres,negotiaenimnuncuobisoptata mando,no curM. Georgium Benignu Saluiatum cognofcitis meu'm,qHi ueritatem ïHam,per cuius nunc uos ueßigia paßim ue» nandodiScurritis,iandiueß Sagaciter aSfequiitus.Qjti et fatres [uos Solls inßar,maioripSe minores iUußrat.

5

a4lt;S' MARSILII FICINI

Hh/c igiturfiquë luporu ululatu audieritii^nuncinte» TortißimM lUe Georgius omnes focile ßgabit lupos, qui er uäßum dracone qu^ndoo^ trdnsßxU.lde me igi tur, lUe folicitudine fimul er uos, cura leuabit. Salet fnim inter uos aUquis, er quidem iam ßepius dicere^ nihil ad uita falubrius experiri,quam magtu, cu/m fea curitate tempora deglutire. Cieteri uero dicentiproti mts arridere Sed die age Canaci,qnidnam hoe tuu eji toties repetuu. Tempora deuorare^ Oji^d déniai tibi uisfïio e^e inquies,fedbiberepotiusmo mandereuel conterere,fed ßucibus plenis ingurgitare. Siquidë tent pus ipfum natura qua dam eß liquensÇut ita dixerm) atqs labilis. Liquentiu uero hac eßeonditio,utßi cohi beas in angußu,ßubito perdas. Dißlunnt enim coaëki celeriterq- diß'ugiunt. Si aqua fßongi£ imbibita ßrte coprefferis,exprimes eamtßatimq; diß’erges.Si latins banc tenueris,retinebis: multo magis aëremdgnemqs era there. Hine apud Poetasßußracontendunt,qui amplaDiuorü niAnium'ueßmulacra ulnis capeßere moliuntur. Late admodum accipiendaßimt latißima^ Liquentia er amplißima funt amplißime poßidenda. Tuc certe grauiter nos p remit angußia ,quädo anima ipfum metumq; eins naturaUler amplu, redigimus in angußu. Quicunqi ßudia negodaq; penßtät examuf« flinter in minima qu£q; femperexadißime deterunt, uitä interea fuam,heu ßuam uita dam mtferi coterunt* Redeigitur P^ythagoraspriecepißeuidctur: Caue ne quanda

E P I S T 0 L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24-r

^uSdo Ïn einguftu forte cohibenristnihil cedo ämphat nihil efïuitaUuiyAnguflißima. uieißtm terra uitam ha bet in mundo quamminima.Demq;ßcoelo temporeß; uiuimiK,quanto htec latiM abforbemu^,tanto uitimM Üquot; diutiiK, Viuite ergo lati ab angußia procul o amia ci.Viuitc leeti. Laetitia caelum uos creauit fua,quâßuo quoddri(u,ideß dilatatione-motu,Splendore déclarât quaßgeßiens. Latitiacœlüuos (eruabit ueßra. Ergo quotidie in prüfens uiuite heti.t^amfolicitudo priesen tium rapit uobis prägens,praripitq^ futuru. Curioß» tax ßituroru celeriter in pr-etentu uo! traducit. iterti. igiturprecor atq^ iteru,uiuitelati. Namßta ßnumf dum ßeuri uiuitix- Sed ut reuera ßnecura uiuatis, ne unam quidem hanc curam furnite, qua ßoUciti curetii unqud,qua potißimu diligentia curas efßugiatix. Vna tnimcurahac mortaUbus heumißrtsomni cura cor Urit. üegligite igitur diligentia,negligentia uero dili gite, atque hanc etiam negUgenter, quoad licet uobis inquä,atq; decet. Hlt;fc auténon tam utfacerdos amici Wandouobis,quàmut Niedieux- Namabfquehacund tanquarn medicinarum omnium uita,medicina omnes ad uitam producendam adhibita

tnoriuntur. XVl. SeptembriXi

M. CCCC. LXXXIX.

■ nbsp;nbsp;nbsp;■ I» agro C^ïigio.

145 '-ANDREAS LEENNIVS MEDICINAE STV

D 1 O S I S S»

Non abs re nobis uifum cft bis de Vita libris,ciufdcm autoris Epidemiarû An ridotum viel un coronidem adfuerc: qua ille quidem fua uemaaila lingua,hoc cil Thufcina,predbus amicorû confcrip (c-rat: N une ucro hic uitæ thefaurus à Hic^ ronymo RicioTicinenfî in eoloniam Ro manam deriuatus cft,ut fi unà cum uolu ptate £d cômoditatem méharis,non fîta= fpernabilis.Traduntur in eomorbi ne^ durndefinitiones, caufæmorbi effeeftri^ ces, figna, uerumetiam prophyladicen, Ôf praefentis maü cura none, uari js diucr== fisep corponbus accemodatas, mira hr ce uitate fimulatque facilitate perftringens medelas. Hisfretus prælïdqs uitæô^fæ nitatis rationem incas, tibiq; perfuade»

Al'c/îƒ {/iyyicùvai/ «^iso^i^âs

Ulliel lt;Amamp;^

MARSILII

MARSILII FICINI quot;^

FLOkENTlNI MEDICI AT-que Philofophi cUrißimi Epidemiarü Anti dotuf^cx idiomate Thufco,i Riero nymo Ricio hitinitate donata.

P R AE F A T I O.

Per^pYccium duxi,pdtrilt;e pietdtis im pulfu, aliqua concilia contrn peßUen» tu morbü confcribere.V t uero quif^i huins penetrAre mteHigentiam er eus ram exercere poßit, inßitui (ubtilet omneis longdfq; difceptatioms reijcere. Satii ndn^ue erit, quod quiequid i« prafentia (urn traditurm, etß breui uerboru contextu baud plura dici queant, fußte eientibu^ tarnen rationibui ,tnultorumqi tam prifcoru quam recentioru autoritatibut O- experientijs, prat

fertimpatriinoßri M.Picini,inter medicos pracipui, pidnip^ qui baud paucos bac labe inficks prißin£ fanitati ret ter inter flituit,!!:^ comprobatum eft lt;/ traditwm.lmploramus ^^^°^ itaque Deum opt. Max. bumanæ uit£ largitorem, necnon uerarum falutariu/mqs medicinaru reuelatoa rem, ut contra peftis pericula efftcacia nobis detegat remedia,utq; futMn uitale donmn nobis ad laudeni gU riam^fuam conferuet-

^50 MARS. F. EPIDEMIARVM

Q^VID, QVALISVE SIT PESTIS.

CAP. PRIMVM.

BE S TI S, usnenofM ejuidatn ud par efi m aère concreatiK, uitili mimicut j^intui : non quad pro« pter elementarem aUquam qua^ Utatem ftbi contrarietur, fed j^e cifica quadam proprietate. Vet luti Theruca,arnica quidem eft, no quia calida ßt uel frigida, ßcca uel humtda, fed quoniä ex uniuerfa dus copoßtione ßrma refultat quidam Mitald formæ ß^it ritus accomodata: Sic er peßtßr iüe uapornon quia ealidus, ßigidus,humidus uel ßccus,nAturlt;e mimicus tß, fed quia fua proportio quafi ad amufim proport tioni contraria eß,m quaßuritus confißit in corde uit tolls. Et quemadmodam continua in terra nafeuntur uenena, ßc fæpenumero nafcitur uenenofus mocreui por:attamen no ita potens,quia magis fßargitur. Nec , puroßahiliripoteß in a'ére.,quoufq; tails aereßjßirit tui confDrmis,er igni,qui ex fu£ tiAturlt;e potentia alte dus no recipit nAtur£ mixtion?, undeßt quod nullam capiat putrcf-dionê. Sic parus er aër nulla, recipieda mixtion?,putreßeri minime poteß. Eurfus uenenofus buiufmodiuapor ,humano ei folum applicatur corpet ri,in quo apti adßbr? extant humores,utpote qui ai putrediné infammationemqifunt difßofui. Etenim ß uitolii

A N T I D o T V s» 151

tùtalii potentior ipfo fùerit j^iritiiSt procul i fe peUit: fl uero debilior,fùgiteundem,fuum ueluü contrarium opus.Qucipropter ejl ex ufu,cierem,humores,e:^ de» nique cor corrigere, purgare, roborare. Üotandum (ut reéle capitis^quü dico uenenofum hue e^e udporé, Aér nôue» tu ne credideris ipfum fore tdlem fecundum formit QT ”quot;’®!“* ^i'* totlt;tmjuinAturdm,quMomnesmdcmpcerentur: Sed lemfuifor« huiufmodi efl quaUtatis, utqudmßcilimc in uenenina mâ,fedqua turMi trunfent. Et proprie uenenum efficitur,qudndo ’“^‘“quot;* per ipfum in humxno corpore, certo quodagradu pu trepunt humores,fimul ej ebuUiut.Qjiod coinunitcr die tertia folet dccidere,^ interdu citius,maxime ubi quisfuperfuis dbunddt humoribus,prlt;efertimfangui. ne 0- cholera. Et quando idm uenenifufcipit ndturS, cdlcis nel Arfenici qudlitdtem recipit,cui(is effidus efl putreficere, rodere, drdere intus z^ extra. Summe igitur neceffum efi,ut his trims cffè{iibiis,potifimtvm interius,omni qua pofjumus Mufirid reffiamus.

Epidemie ortus cdufe,O' qult;e potifimu huic ma

lo obnoxid fint corpora. Cap. Il

CQncreatur huiufmodi uapor in acre, uniuerfa»

Horis tempore peflis,ex malignis quibufdä con fleüationibus, pra:fertim ex Martis cum Saturno in fignis humanis coniunilione,0‘ ex luminariu eclipfi» bust Qualls cf prtefentipefhs in anno feilicet mille fa mo quadringentefimo feptuagefimonoiw ; CZ qualis etiam fat anno eiufdem miUefunho^uo, amp;nbsp;hoc po»

aÇt MARS. F. EPIDEMFARVM tißimum lædit hominci. Hw$ gra^^xtur in loctf^qune * llorofco(gt;u ßue ßium Afeendentem ob ()rxdichs ßdc* rum äjßedut inßrtunatu habent. in nugis uero pur* ticuluribmpeßilentiji, pr^ßtum nufeitur uenenu eX mentis er mulignii lucunuru doucarumq; uaporibuft Clique punter ex terru: motibm. At uero dutu ißumm quucunqi ^lt;^’^f‘^ » femper tunten großo potißimum re* gn^t in uere,inq; puludofo^nebulofo,ßxtido. Et quun do fubtilem ud uerent extenditur,penetrut,uelociui^} interimit:ut citiius,ßeqt{entiui,diutitKqi in groffo,cu* lido,huinido,foetidoq; uere regnut. Aßerunt Dodoru nonnuUi peßUentiulein putreßdionem fubtili priMy poß uero großiori ineffe uöri:fed multo durubiUoretn w großo.Huud feio quo metis dtßurfu,quo ßndumen topriinu;ßt mihipurti udhærédum, quam contruriu txperiétiu moßret. Prietereu nobis rutio didat,quoi quum non purum, fed tuntummodo mixtum elementu putreßeri poßit:quo minus eß mixtum,quemudmodu eße conßut fubtiliorem uerem, eo minus upturn eß ud putreßdione. Et proptereu eum non niß per ußiduu fufcipit uugmentu peßißr^ ßderum inßuentu. At ueu lutigroßior, mixtu er ßubilisuquußciUor putreßeri folet,ßc utique huttd difßculter putreßdionem recipit großus er nebulofus u'ér. Hoc dut pr^ceptu Euimun dus,quod peße inßrius excitutu,ultior fubtiUorq; pe* tendus eß dér : fed ortu fuperne,per duos menjes pri* tttoßgiendum eß deorfumudgroßiufculu ßigidum, humidum.

A N r I D o T V S» *$gt; humidum, pumm^i aërem, ubi rard e^e foleatutßrti mitiis. Sequent^ uero duos menfes ad medium aëris re gionem,deinceps ad paulo altiorem,uidelicet ficcum, figidu zy fubtilem,femper ßgiendo calidu,humidÜ9 cr nebulofum.Quo in aére tales funt hommes,quälet turbidis pifces in aquis. ïd infuper freit peftilentiaUs acrinhominibus,quodcaUginofr putresq; in ptfeibus aquæ. Sed quod hominibus uenenu efr,non oportet ut femper tale ceteris fitanimantibu^, propter caleftiu fignorwm ac animalium f^ecierum diuerfrtatem.Hine oritur ut de lüorü opinionc quid dicamdgnorem pem tut, afferentiü quando pejiilentiale incipit in aére uea nenu, quod tune qu£ femper in alto degere (oient aui cul£,defcendunt ad ma,O'planitiem inhabitant: Sei quâdo in terra oritur,tunc lumbricos ztr ferpentes exi re dicunt de finu terrlt;e, Z^ auiculas quaru confuetud« tß uolare habitareq^ ad imu,fublimid petere,cr mon tes adiré. Addunt praterea, quod quando primum in aëre, poß uero in terra uenenu accenditur, interdtim fiigiunt animantia ex alto deorfum, zy exinde rurfus altiora repetunt, nine eft quod uulgo did folet,uul* tures feu miluos peftilentiaU cedere aéri, ZT quie loca huiufmodi tenent milui,peftifèro non fubeffe aëri. Se» piui audiuimut hanc contagionë ab hominibus tran» fijffe ad porcos.'Eieri forfitan id potuitper aliqua non quidem j^iritus,fedcarnis fimiUtudiné. Hisproxime clap fis diebui femel atqs itenmpeftilentie morbu e»

tÇ4- MARS. F. EPIDEMIARVM

«Md w aUerdm domu tulm files ç^ canes,ififis tarnen nulla ex parte hac co tagione hefis. î^ec alla te propte rea admiratio capiat,quod interdum fine omni nocu* menlo,bomo uel beftia prxdiäü fufeipiant uaporem, ac tarnen alios mßeiant. tgnitum ndnq;ßrrumßupam confumit o- paleam, ip fam uero nuUatenits confumi^ tur. Hoc enim ex recipientis fubieâi difßoßtione pro» uenit,in quo potißimum fecundum Arifiotelem, Gale num or Auicenna,rei confiait eßiduf, ita ut his pro» ximis diebus birnus noßro in rure puerulus integro ße tit die, inftih cum puero,annoru plui minus feptern» ciboflt;epiusuefcebaturinß(liorepuerimaßicato,ne^ uUam ab ipfo morbi labem fufcepit,qua tarnen corre» pti fùerunt aUj longiufculc disantes. Net nimiant hd bead tua in difßoßtioneßduciam,cogitando te eins effe ualetudinis ut minime hæc tibi timendaßt cotagio,ßed hunephyßeu obferua canonem: Ctnod quando multu difßoßta eß materia, agens tunc caufa quantumcuneß imbecillis,cit6 producitefßäuißcaccenditßupam O* fulphur ßuiüa ex ßußeipientis aptitudine. Et contra, potentißima qu£ ßterit caufa, etiam 'm no difßoßtam operatur materiä.Et licetfulphur ignis fußeipiat ope» ratione citius q lignu,et ßiccu lignu minuteq- incifum, fäcilius quam cetera ligna : ardés nihilominus ßmax ligna ßatim rapit 'm ßammä,Qr großiora ej uiridia, eo quodßumma agetis potentia cito diß^onit atq^ mßf wat. Et multoties peßißr huiußnodi uaporßt fuaru ui

CAußarum

ANTIDOTES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^ÿ

täufdrupotentißimut,nec fare tu poteris quando feie iicet hoc fidt.Et licet uno in tempore tdlii non ad fit di ^ofitio,eji tarnenfutura in aUo.

Q«o paSh zy qualcs temperature peßis ex con» tagiofiriatoeyßime. Cap. Ill VEneitofM iße uapor adco fubtÜK ftepenumero exilât, ut uifu dijiudicari nequeat: mterdumep diffoluitur,fed facile exinde regeneratur-, manente ai hocipfumdif^onente,inßuetia: iamq^ tametfi pufillm iprincipio fuerit, tarnen multo magisquamfulphur, ^uu accenditur,uelocioriq; curfu de loco in locum exo panditur,z^ longe magis cotrariatur uitali cordis ß^i ritui, qui eß uapor ex fubtili (anguine, quam fulphur nAfo.E.iufeemodi uapor folum in dißpofitis ad hoc cor» ponbus infeflo ab acre accenditur : (cd poßquam eß accenfus,corporibus mira uelocitateßcilitateq-,dccen fum uclutifulphur-.plus quam antea circumquaq^ dila tatur, pr^fertim quando fubtili in humore, zy tenui ^fatis aere accenfus fiierit,et ßgt;argitur,falitq- ex uno in alterü corpus. Accenditurq^ potißme ubi maior eß naturæ fmihtudo, z^ 'm corpore recrementis pleno» cum foettdis intus z^ extra uaporibus, zy in cibis hua tnoribusq^ fuperßuis, zy ad mßammattonem putredi nemq- aptis:z^ ubi calida eß materia,et humida,eor' ue coitu debiUtatu. Ef panter in corpore paßionibus animlt;e defàtigato,z^ ultra modum calido,quodûe bat Keis eß affuetum, cuiusue pari funt nimis patentes,feu ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multü oppiU

IÇff MARS. F. EPTDEMIARVM multu opituldti.H^cc quidem Galeni cr Auicennie fuit Pueros amp;nbsp;fintêùii.Pumz^fceminiemultuadpejlemfuntapùt fœininaspe eo quod tenais moUnq; materid ad tranfmutaùonë efi Sm^P’'’ ß‘^^^^^^'gt; ^ (^i^*^i f^^ humoribus ad putredinë aptis, eftq-prteter modumz^ordinem illoru uita. Qjiemt admodum enm perturbât confundUq; uinum calidut uentuf or groffui,fïc peflifir ijle uapor mjicit cogitq} tircuquaq; ad cor,primo jj^iritut,pojlmod(vm humoa re{,quiiamputrefaëli ebuïliut. Ejl uero h^c ebuUitio fibrii ipfa, qua: per umuerfm indej^argitur: plm^ cater £ bulUtfeu mjlat : quia tanta ejl uenenoja mate» ridt ut naturd quanta potejl principalibiM à membrii hancftatim conetur expeUere. ijle quide uapor omne tnaculare potejl bumorc/ed potißimu fanguinë/ecun do cbolerditerlio pblegma,quarto uero melancholid. Vndefit quod magis huicfubijciuntur periculofiingui nei,paul6 minus cholerici,poftmodu phlegmatid-.zr minus reliquis melancholici, quid fiigidus et ficcus hu mor ad infiamatione er putredinë ineptus ejl, er nut xime quia jlriclos habent meatus per quos tranfire ue tienu oportet. ïdcirco fenes minusfunt pejlifiro morbo obnoxij:licet huius anni pejlis neejèniores etia relique rit intentatos-Cuius fortè ratio fiat quod ultra cateroi aduerfos fideru ajjieëlus, Saturnus rétrogradas domi mts fiterit anni. Efi miru diâu,quod,licet ex urbe no* fira Florëtina uniuerjiis jirmè populus aufïigerit,omni tarne die uita fundi funt dreiter centu et quinquaginta.

De fignis

A N T i D o T V s» e^r ’Defignisindicijfq^peliis. Cap. IUI QVæ ucro ßgoA 'mdicent, quibm ßbrem efß pt Utlentinlem ßdliter er cUrc deprehendatar* mud mn ßeUe oftendere quißuÄ poteß-,propter tant tnultipUccm accidentiu duerjitatë er ßUaciam Hoc tnmi teflatur uniuerß^ Dochru conuenttK,p£fatint Auenzodf er Raps. Ent nAnque dar a mterdum urU nA,eo quad non pertingent ad hepar humores : appi rebit modica ßbrii,eo quod non erit calido 'm humore uenenü,feq-proptered non dißundit ad extrade jiat tim morietur patiënt. 'Videbitur interdum rejlitutut, to quod natura primo in aggre^u uenenü à corde dea pulerit: tarnen paulo poß deßituetur j^iritu, eo quoi potent non erit fecundam peüendiaggreßam.Exqua primo la[fataßerit conßi£lu,etiam quia uenenu multi tiplicatu efl, uel magit mutatum in maUgnuyuel proa pinquiut ßdum cordi quam priuf.Omnef flrè in pr'm cipio aUquantulu 'm meliui tendere uidentur,quia tunc robuflior natura tantum contra hoflem omnet colligit uiret: ueru in aliji minui main £gritudinibuf,ad tant repentinum tantumq- non induciturconatum. Videbi turpr^terea uirtutis robur obtinere, quia didum uea nenum non alijt ut cordi membris à prindpio contrat num efl,er quando ipfum cor aggreditur flatim inte» rimit. Quare hit 'm temporibia haudquaquam conue nit morbi figna examinando moram trahere, quiaßl lerit,nec te natura expeilabit} nifl adminiflrando re»

R

5^8 MARS.’ F. ÈPÎDEMTÂRVM tnedia ßlhnMem. Bue igitur de cauß hif (juH tempo ribuf ^brem ade^c ebjpexerh^priefuppone quod adt fa, uel cito futura e^je poßit peßa, ac ei peflilentialis curum ßbrii adminijlrd,z^ eo maxime quad quandiu venenofa durât aéra infuëtia,omnK fuperfum humor fedemfcitur:Etomnis quæcunq^fùeritmjirmitafdm _ peßdentiäfinale tranare poterit,jibreï pr^fertim lu» riolieet continua:.Vnde comuntter euenire folet,quod hoe morbolo tempore nuUa prater peftem agritudo appareat-Quod fi alia O multipliées quidéappante rint agritudincs, tune pcjlilentia remittitur O' eelfat. Sunt nonuüa pefUentialà fbris fignd,uidelicet fèbris cotintu abfq; ordinata o maniflia decUnatione, cum wagna anhelitus o peckirisangullia,cum repentina pulfas debilitate, cum uniuerfi corpora grauamine, pracipue capitis,phrcnefi,anxietatibus,ardore,fitb fanguineis macula plunbia m locis: cü urina grolfa, turbida,et quAliscft iumetoru. Memmeris tamë quod figna fUunt. Aduerte infuper,quod quicunq; puer eo tempore uermiu laborarit infirmitate,dici poteritpe Ihlentia mftélui,quia eß materia ad pejlcm dijfofita, ut fulphur ad ignem. Hoe multi nefcientes medici,iu» uandifitdio poß funt faudati. Et exfignispropwqua pefis ultra aërà turbidaaié,O' animaliumexputre» dme genitorü abundantiam, eß principaUter uermiu inultitudo,uariolarH o morbiüoru,ßbriumq; conti» nuarß O' condufarß, urina turbida, oculoru rubo»

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;res.

A N T I D o r V s. i‘;9 V«, excoriationci pdlati, phrcnefn, O' tmuterfaUter xjudcmq; 'mlibre,qiid fe uerfut cor frequenter dmgit humor,bumdndmjïgnificdt complexionê adpeftetn eße difpofïtdm. Scids itcrum, qudndo multo tempore pefliferudpor indëre durdt,tuncaquum terr^q^fru^ diK inficit:propter€d tutiu^ eft aquarn decoquere,uel ferrdtdm fcilicet dqud conjicere,cuw enq^ uinum lyma phdre,quid uinum fumofum eji,o non conuenit iuxt4 Auicennæ o Fidfit fententium bis in temponbui mei ra‘m,utpote purum. Opportunum pr^terea aUd quee [umimtur in abu rebm boni odoriscorrigere,o cum fulfil deetoft ue [aporibui, prefertim quundo pefiis pofi terræ motu oritur. PriejUterit quoq^ non purum VebiK un dridis, in Iods odorifèris o lt;£ditis locis nu» fcennbas,O' inhabit are montes o colles.

Prophylddied curd d dixtd o uidus rutione injidtupefidentidU. Cdp. V

ÄPdmendüed tempore peftifiro d rebus mßdm mdntibus o mmis aperitiuis. quid fuciUus dd uenenu fufeipiendum difponunt.vidclicetcduendu eß extrù d foldri cdlore,pariterdcdlore ignis, ueßimeta rum:o mtrôid fdle,d ffedebus o mediemis cdlidis, [imiliter db herbis intenfe Cdliditdtis,d multo uft aertt minu,excepto Ctepe o cicborid,uel rdphdno cum ace to,quid ueneno dduerfuntur. Uem duino nimtu ßmo^ fo,db exercitio poßabu,pr^fertim tempore cdlido: amp;nbsp;d fudore, quid humores dlterdt: o in dcre mjecio

ttffo MARS. F. EPIDEMIARVM hon licttfe multu aeri exponcre,nec exceßiuo [uh dU uo exercitio ■, quia cnkjicicndo cr paras aperiendOt fiitim multum de aère fufeipit mßch. item abjlinen» dum abßdenttbiK oppilatianem or putreßdianemt quia peliilentiaUs dant (ibris materia, qualia funt ub fcafa,frigida a-humida : prafertm quanda aliquid accidentalis feu extraneï ealoris fufeipiunt. Etiam à ui fcofis, ealidis e? bumidis, ubi bumidum ealida prtedu minatur cz male decadu eß ; er ut fummatim dicamt humidités putreßdionis eß mater, Et qua extra not difficulter canferuätur,etiam 'm nabis baudjicile can» feruari poterunt.Vitandiigitur pifces quanta fieri p9 terit, m quorum genere parui minus nacent pifiicuU, cr qui exfiuminefumt claro,petrafa,er currente, fit xi in aleo cum fale,er 'immerfi ftapbifagria feu aceto, aut fucco araneiorum cum fileer madico piperi$,uel c'mnamomi. Etiam uitandu efi lac,er arnnia recoil, Ciuod ft ea uti uolueris,ftt primü inter alia cibaria et modica quantitate ctimparumfaccbari.Erudus uitatt difuntamnes, exceptaamygdalis,cerafijs acetafo, pyris, cbryfimelis, perficis, pomis cydonijs, aueUaa nis,prHnis ficcis,pruneüis,mefftlis, er carnulis, mâa ts appijs,malis granatis,malatefiis. ceteris uero fiu Üibus nequaquä utere,uelraro,uelrarifiime.Poterit tarnen diuuta uti frufltbui er herbis fiigidis,ficcis er acctafs,uel aUquantulumamaricantibus. Sedutenda frudibus calidis amp;nbsp;hwudis,utfuntficw,uua,mora, ceraflt;l

A N T I D o T V s» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifft

wtlt;^A dulcia, ßc fmt modicd, Qr immedidte pofl co» medepomu aturanciæ cum fale. Pratereafi uteris jri ^idis er humidis,ut funt melones, pifees molles er te» neri,prunA pinguid,fumepaulo pojl aliquid fœniculi, V pomi anArcinci£ cum (ale,fuprdbibendo purum ui ni boni er odonfèn.Viture etiam debes fungoserher biK humidus,portulde!tx,cucurbitd,er omnem humi» ditutçm, neenon er rem qu£ fùcilis cjl putrefùdionK, Cduebii quoq- jrudus er res nimium dulces er humi» dis herbM:pcrmitto tibi laihctim permixtum ment,/; nel cinnAmomo. Bindern quoq; corrigere palens cum iifilicone,chiriophilito minutißimo er quißi id ru» hedinem quindun tendente, odorem hubente chirio» philoru'.eßenimcordigritißimu.Concedoetiim tibi fucurbiti, er herbirn, qute Tufa linguA Selbaftrel» li ippeUatur. 'Rurfus iduerte, ne te Rafis fentëtiifil lit,quee tempore muit urn dildo idmittit olenerjru RafisC# flus jrigidos er humidos,quii t^egyptu ipfe inhibUi “°°’ bit ubi extremi eßjiedtis, ubi eiufeemodi jrudus er olerijiMtexquifiteimtundecodkl. dutusigitur eßo ne tilempr^jumus licentinn in regionibus no ft» milibus Aegypto. Uotindum infuper quad res aceto» fe, ißperte er icres in conferuitiua aque ictuntiuo adminißnndte funt regimine;quia penculu potißimtt imminet i« alido et humido,er in putreßHione illinc dependente,in ßpirituü refalutioneûnq; iceeßione ue» nem ad cor.Rff itiqs prisdidi [aporis omnibus iam di

R î

i-61 MARS, F. EPIDEMIARVM

élis obßßunt nMtiiyqilia rc^-igerant,dvjiccant,confer uant,cbf)rtant,rejlringut,i7- uniunt. Opcraeprcciû hic cjl meminiffe, quoi m nmis acres ,ubi timetur pc éhris ftnchira, aut fomachi debility, temperandiC funtcum faccharo,fale et laâe amygdalaru,cinnanto nw pipcre,fœniculo,croco,ouis, or modico pinguc* dinii-Cbmendo plurimu panent I^elt£,hordci,ce fr eula exhii condlta.ttem bifco{h,rifum,patfulAS ten!‘ dentes ad acredinem-, panem optimigrant fufficienter codu cum modico falis.Vtcre fæpius capparibuf cum deeto, QT aUquando eo genere cafei, quod florentmi MarzeUinü uocant-Vitandios efl cafeiis multam pma guis uel falfos. Nec laudo tibi caules nec legumina,exa ceptis lenticulis.prohibeo fuperomnia phafeolos,nec laudo multu raptos çty fpmachids. Concedo tibi petro» felinum zy pajlinacM.Prohibeo autem crucam,caria tas, fapam, puapi, citruÜos, melones, baceüos, cicer recens,cucumeres,cerafia dulcia Zy niollia,uuds,ficus dulces er mora. Nec te repleto ntmio uino, camibus Crouis,ne nimium fanguinem,cholerdm,putrefi(ïioa nem mfiammationeinq; multipliées. V tere ouis cum a« grefta ztr aceto et pomis anarancifs. Carnes fint leues (t^ ficcie,bene co(l^,pulli,auiculce, hoedicaftrati,pia piones,turtures,etfylueHresauicullt;£.Siufusfiteriscar nibtis buinid:sfintaffatie,fedfi,cut intus pertotü bene iinpleantur cum acribus condimentis zy dcetofts,(um modico pipeïis,cintMmoino,coriandro zy fde. vinA turbidd

ÄNTIDOTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iff)

ttirbidd [tint omnino noxiii,z^priefertim mufld- Efio in cibo or potn plm fohto parciortcibus fitaliquantti capioftor potu. Nec tumen uolo ut nimimn ßrAi fitim C medum. Cauejiomuchtim jiijhdire perinittM, fed cumprieferm cum ctbi ez pottis mediocritlt;ite,cu ex^ ercitio zy ieiunio,cum appropriatis euacMtionibm. Abjiine d coitu Gr paßionibm dnim£ exceßtnii, nifi ßrfitdn per coitui abßinentidm te omnino graudtum perceperU. Ad menteni reuocd diólum Auteennæ ter* tio mturdUü, quad fuperßud per centum feminis ends' cudtio plm nocet qudm ft qiiddrdgeßies tuntum exiret fdnguinii. Dixit Hippocrdtehcoitufbeciein efße qiiM ddmmorbiepilepߣ. Cduedbacremultum nnbilo» denfo,reclußo ety humido: acfeiM dérem qui non ßea quenter mouetur zy innoudtur,ubi nee uentm nee Sol pénétrât,nee purgdt,facile inixtionë fufeipere zypu* tre^dionem uenenofdni,ueluti immobilia dqiu-Ah ho minum te turbd femoiieto,pr£ferttm exißem ieiunuit cy qudndo cdlidumßucce^erit humido,ey humidu cd lido. Declindto etium dërein nimis cdlid'dm,qiiid dpe* rit ey nimis debilitdt.adbitdtio tui ßt fßdciofd,ßecdi aërein recipient ßecum continuo ,ßy tempore teßdtis fubinde recentem. Cdue qudndo multum incdlueris,ns te protinm expona ßigido uel humidojnebulofoyey uento aUdo zy humido,priefertim in loeit in^ditiZy de inßdo loco ueniente,etiim db omni uento de predi du lodißdnte^niß' ßierit nimii longe dißuns, dut ßa

ftff4- MARS. F. EPI DE MIARVM {lM pluuijf- V entM auté qui aërem infrigidater /îw cat ij fercnat,fult;i tutura eji falubrKj fi eu/m cum tent pmmento receperb: CZ cjl principals mcdicis con* trahuiufeemodiuenenum. Magnamadhibe curant ui tando umtos à ftagnis ud paludibas uenientes ; aquM füge putridai herbes cbtinentesdmnuceratumq; Imu, Cr quencunq; prauum odorem. Procul efio à caulium nucam ue odoribus,z^ fatidis ab herbs. Abftinenda item à haines, à fomno meridiano, ab adheerenti ara ßoq; hominu confortio. A turba füge cito zy procuir sic tarde reuertaris : quoniam longo durare folet tent pore uencnum,ad o^ndendum perquam promptißia mum. Vtere cibs ficcis, optimi fap oris, acrtbut,acea tofis,uitando brodtum, pinguedinem, dulcia,uifcofa: uinis fubtihbis claris,odorifirs, aUquantulu fumof» fed paruin acetofs, non dulcibis,dilutis aqua multum fubtili z^ dar a. Summa,omni tempore à rebus caue fanguiné generantibis aut nimiu,aut aquofum, grofe ftm e:^ turbidum, cr pariter quancunq; rem ßomae cho nocentë- Hlt;fc ejl régula cibipotisq^. Villis eflr iudicio ineo,omnibusfuperjferfa cibarijs taUsjfcciea rum cbpofitio. Accipe fandaloru rubeoru unciam dia midtam, emnamemi clefli drachmas tres zg dimidiat croci drachma dimiditm. Gentilis omni tempore hii Uttturjfecicbiis. Sumectnnamcmifemuncièi,mannie drachmam imam zy dimidiam, chariophiloru, been albi C7 rubci drachmam dimidiam ,coraÜoru rubeoa

runt

A N T I D o T V s» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îff$

rBm tlrdcbmä unam,cdrdamnmi dmchntM duM,cro» ci drachmam dtmidiiim,fâcchdri ad pondm omnium^ item nonnuüi aham habent defcriptioné, er eH talisz Cape margaritaru drachmas duos, coraUoru alborü er rubeorum drachmam dimidiam, rofartvm, ^odif ana fcrupulum urtum,cinnAmomidrachmam uitam, croci fcrupulum ustum- Item, Sume cittnamomi un» dam dimidiam, chariophiloru drachmam dimidiam» corallorum rubeoru fcrupulos duos, croci drachmam dimidiam,facchari ad pondus omniü. Pro primo ciba utile cjl,nifi te calor ofjvnderet,fumere ficus, rutam, er nuces cum fale,prtefert(m tempore frigido uel hu» mido. üotandum quodffeciebus multam calidis,ut efi quarta compofitio ex his quas narrauimus, uten» dam efi folum in firculis midtum humidis, frigidis t^r acetofis, alijs uero utipoffumus in omnibus. Poft ci» burn magno funt adiumento femina coriandripratpa» rati,er etiamfecundum Auicennam ieiuno ftomacho, qui htec ipfa tah in cafu plurimis effèrt laudibus.Vte» re ieiuno ftomachofriilionibus,benepe{lina capiUos, omne expurga fuperftuitaté,uniuerfum corpus mun» dum coferua. Matutino tempore ignem prépara tent peratum, er interdiu quandoque, pruefertim humidis tëporibus.Bonis fepius odoribtts domu fuffumigato, fimiUter er ueftimenta. Admoueas nafo pariter et ore teneas ubi plus opportunu/m ftterit, aliquid theriaciei alijs uero in lods fiue temporibus,corttcem cttri,Z^

K J

'iffff MARS.'F, EPIDEMIARVM do dr Um Mei modicti thhris-.inanu etiam fiipradiihin • gefiarepotemcednnmnpomum. Cape ladam dra* cbmam unam,becn albi zy rubeUrofaru rubearu anA drachmoi duaf^flyrads lujuid^ fcrtfpulu uniim,myr» rhæ.mentæichariophilorûana drachma unam,fana dalorn albaru zy rubroru, camphora: ana drachma dimidiam. Icac poinu cum aqua rafarum inufcata,fua f^ende collo cornu imicornii, hyacinthu, topazium-j ■ ty fmaragdum,utpedui t.ingat,y etiam in ore. Hixit Atucenna, fire neeeßanu uthyaemthuf eyfi* milia,à naturaU ealore nofiro ealeßant, qui lüorü ad aflu producatuirtutes,ut operentur 'm nobis. Ver tecu etiam in manu ad odorandum porno, odorifira, prie» fertimcitri,limonum,aranciorum.zyc. Siepiui ablue os,ß.ciem ly manta aceto,zy aliquando cum uino po» tenti: Nfc omittas odorem mentte,meliÇjie,quercultei rute, uiolaru rubearu, y myrti. Vtereodoribus fri gidis,quos tempera cucalidis,ita tarne utfyigidi prie» dominentur,pre(èrtim caUda temponbus ,quia cali» dus per fe aperit odor y infiammat, quamuis aërem purget. Super omnia cura,ut hoc fadas,fdlicet,per» mifce lequali parte acetu rofatu albu y aqua rofarti eu uino albopotenti, cu modico zedoarie uel corticis citri: de qua fepita inodicu aliquid bibe,y fepna cu ea manta lauato y fadem.Defer tecu in f^ongia cum ligno fraxini ,y laua etiam cumeifdem manèyfero tepttfiiitmiuerfuim (9rpnSi Vtere temperato exerdtio

\ ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubteib

A N T I D o T V s. - ^er fub te^ (jutindo es in locis inßflii, ieiunoßomsicho,, fuéj; locus cxcrcitij j^Aciofus-.alijs autem in locisjicies. exercitium fub diuo erpuriter ieiunus.Ruflici bibMt. loco uini ucetum perimxtü aqu£.Admonco onmes.ut non niji fumnu cum cauteU res tangent ex infèdis la* cis iilldtM,nec quicqudm gußent ex lUis mß coquaturt, tnundetur,uel abluutur. Haud equidem fcio an dicerc mpr^fentia debcâ,anfilentio potius prieterire,quod. Ttochru nonnuUi ftepùis ieiuno jloma:ho dare [oient inpotu, urinam pueri recens emiffam, uel lixiuium. Detur proremediorußieis decomedato.

Yneferuatrix curatio Epideini£. 'DepiluliszT pulueribus pr^fcruatiuis. Cap. V1

NEeeßaria nobis eß bis in hebdomada, ipfa o» mnium compoßtionu reginA, exhtusq^ tradi tatheriaca. Veraquidemtheriaca,uteamnoßas,ß(t Theriaeæ porem longa mora in ore conferuat,^^ßypticitatem prob^ ingerit uentri: atatis ejje debet annorum quatuor, er ‘“‘^‘^*’’ non ultra duodecim:de ea debet anteaßeri experiëtia in uenenatis animaUbuf. Theriaca eleëh iuxta Gale» ni,Auicenn£, Auerroisq^ [ententias, ßeurü reddit ha minein ab omni ueneno,morboqs ueneßco.Etiä 'm ipfa peßUentiaU ßbre admittitur. Dixit Galenus ße inuea ttire,theriacam plufquain res omnes eße diuina in con feriundo er curando-Dixit Kofes Aegyptius,mirabi lern ß(hm eße cum ea experientia in peßüentia An* tiochenß, Nc^ßlentio tranßemdüputg Gakni typyni

108 MARS* F. EPIDEMIARVM

üccntU ; Peflem effc dracone cum corpore a'êreo,ciui uenenü contra hominë j^irat: et theriaca purgatoriH quoddam e^e,purging uenenue^draconem damant, Accipiatur poß Cibam horis nouem,Cf Me cibum ho mfcx uel feptem.Qui earn fumere non potell,faltent cordiapponat orfiomacho nafo^i, or pulfibm : ^e« ^nenttut detur drachma una proueflit, alijt uero dra chma dimidia ,feu jcrupulm tmw, Qui calidæ funt temperatttrlt;ie,bibant ajlmo tempore fumpta theriaat tertiam partem cyphi aqu£ rofaru cum modico aceti rofati : alij fcilicet altering complexionis, CT alio tent pore, fumant cum uino albo permixto '::!m aqua fcaa biofezy meUfflt;e. Quadfitheriacanonaffuent,uel non copetens fiterit tu£ natur£,fMe M.itbridatu. ïn alijt diebiit hebdomadiefurne pilulax contra morbum faite borax quatuor uel quinq^ ante ciba, unam fcilicet aut duax,uel plutyfecundum complexionê,fuperbiben do parum de uino albo cum aqua fcabiofe zy meliff£ temporibux frigidix ; uel cum aqua rofæ zy cum aceto rofato téporibux atjliuit. Piluhe antiquiores funt ijilt;e: Sume myrrhe,croci,ana unciam unam, aloës unciat duax,fedquia nimiu aperiunt,calefó,ciunt,refoluïintcji f^irititx,ideo nonnuUi abluunt ipfum aloë, zy adduut terram figiüatam,uel bolwm armenufecundum do fint ntyrrh£, uel addunt camphors ad dofim tertio part tis myrrhe,fed eUgibiliux ejl bolux armenux .t^onuüi somponuntfa Accipe^hei drdcb.fex,myrrb£dr4

(binü

A N T I D o T V s» 3.6^ ttmM trc^feminum citri fcrupulos duot^toYmentUhe drachmam dimidiam,croci drachtnam unam, reubar tari drachma diu^ychariophilorufcrupulum unumt agarici,corticum citri,fandaloru rubeortim anA dra« thnum unam,feminu citrifcrupulot duos,fcminis ace tof£ drachmam unam cum dimidia, coraUorü rubeos rtim drachmam unam cwm dimidia, boli arment drlt;t chmof très,camphorlt;e grana duo,confice ctim fyrup9 de citro.Auicenna V Auerrois dicut,qui utitur aloë, myrrha cr croco nunquam pericîitabiturpefie.Priea diHlt;e compofitiones tempérant iüorü quaUtatem, zr uirtutë augent. Sed multo melior efi. copofittio N icolit fecundwn quem uer£ pilullt;e [unt ifi£: Sume myrrhe, croci,boli armeni,charabe, coraUorum rubeoru anA drachma unam, emblicoru drachmas dum, aloës loti ad pondus omniu, fiantpilulæcum uino albo,odonfi to. c redo quod efient nobiliores,z:r magis ad propos fitu,fi loco emblicoru ponerentur terra figiUata dra chrna duie,cr boli armeni drachma tres,fiantpilula cum acetofitate citri, er accipiantur cum uino albo, aqua rofata,aceto rofato. ïn alijs uero fequatur conu pofiitionc pradiää. tac autem ut aloë fitfilendidum, leue,aliqualiterrube[ctns,delicatü,odorifi:rum, fiant gibtle,pinguefiens,er immittendo fuper ipfumfiatut inadeficit. Sit er myrrha clara,er coraUus deheatus, abfque theriaca er diëlis pilulis non bene fieri poterit praferuatio, itaque pra omnibus aUfi utere duobus

VÖ MARS» F. EPÎDEMÎÂRVM 'prlt;ediâ^ff:tUcet theriacd^duobui diebiti duierps.CT pilulii tribus foltcm^quid dcficcando hutnidiMépne» feruant Ù putrcßdione-^tum jirtificdut cor,flringüt 'meiitiK,nc ucnenü tranfitum hitbcut ad cor, et ipJuM illinc depeüimt. Videtur mihi quad aloe in prcediâis pilulis,qudndo funt tempord humidd er Irigidd ,limi9 liter et complexio,nÓ debet ldudri,f'ed in alijs tempo 'ribus et complexionibut furnerepUuldrum compojh iionem in pulueribits; melius eft fohtm quddo opus eft fiftindtione. Poteft etidm fumi ante caenum tribut hof ris uel qudtuor,ftcutetid dnteprundbem. Poteris etid femel m hebdomddd,uel dudbusuicibuf dUt plus,qiidtt do piluhe oftenderent (licet nuüitts fint ofifinfionis) in tempore hyemdli et humido, loco piluldrum fitmere ficim ficcum cum dimidio nuds, cum modico rut a et pur um fills, fuperbibendo puru dqu£ rofdru uel deed rofdti. e^uod fi et iftud te offinderct, utere loco lüiM non dccipiendo dliquid dUud,pdrum punis tofii intin» Hl m umo dlbo potente, cum porno dnAranct£, mdde fiéh in desto rofdto,et intinHo emnAmomoSunt no» nulli qui dunt huiufeemodi pilulds fero uel mine ununt fcilicet pro uice.Sume ligni dloss druchmü dimididm, tormétiUie fcrupulos duoSydiHnmi albi fcrupulu unu, Zedodri£ druebmu dimidM,croci drdchmü unumber beris druchmi dimididm,cornu cerui ddufti fcrupulos duos,fdnddloru rubeorum fcrupulum unum, feminii acetofie et cordUorü rubeorü, boli urmem aha drdt (bmunt

À N T I D o T V ?gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-a?!

tbnîd»! wiam, cdinphoræ fcrupulos duos, gmmaru ex quibui fit cleCtuciriü de gemmii, druthmam dimia diam,mttrgdritaru drachmam unam, hyacmihorum drachtsam dimtdiam, confice cum fyrupo de ribest ueldelimonibus-Ego autem w omni tempore etiam ^ cdlidosiufeemodipiltilAf darefôleo.amp;umczedoariai Pilula: Ma# Ugni aloes, agrimonite, croei, ariftolochia; rotundæ, f''^* diikmi albi,gentian£,corticu citri,feminis citri anA fertipulu unum,coriandri prjeparati,tormentiîlte,fan daloru rubeorum, coraUoru rubeorumi rofarum rua learum,f[)odij,emblicorü aif. drachma unam,terrce figülatte drachmae dum, boli arment drachmae quaa tuor, ßc ptlulas cum acetofitatc citri,ciuas adminijira ctim umo albo, aceto rofato albo, (3- acjua rofa:. Ego midtu adhibeofidei huic noß rte compojitioni,eam aca cipiendo quando non fumitur aUcjuiddepilidis cu aloë compofitii. Etiam poß operationem prædiëhru pilu ^ larurn,additur ipfi compofitioni,ambra:,gt;7wfci,hyaa cinthi,fmaragdi,topazij,margaritarim, cornu unia corni ana fcrupuliM mniK. lAelim, että erit laudabile tmltum, bibere ißa cim umo acetofo, uel aceto albo, cum aqua rofte, terra figiUata or bolo armeno, cum exiguaportionc fmaragd^çy hyacintht,zy topazij, uel faltem ctmi margarttis zy coraUis-lßa multu coat mendantur à Galeno zy Auenzoar. Alij dant cortices V femma citri,zy limonü,ciim umo uel aceto rofato, V aqua ro[arü. Ego uero frequenter dare foleo ham

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m MARS. F. EPIDEMIARVM

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimpUcem confiâionem i^ quidem cff^idcißimd atlt;^i

fecurâ, cum mno albot uel aceto rofato z^ aqua ro[aa rum. Accipe boli armeni drachmax duM ,terr£ ligiUil tlt;e,coraüorum rubeoram ana drachma unam, corUt turn dtrhzedoariæ, crod ana arachmam dmidiant» l -; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftccharirofatiexrubedrofisconaïtiundaifextacea

tofitatii citri undas decern .ßtc eleduanu. Raimunditi tr Amoldits, tberiacales quifdam pihUi tribut mot dis coponut. Primo,ßime bolt armeni dr ach mot tres, t)arb£ tonnentiUie drachmas duai,baiblt;e herbte tuni ti drachmam unam, facchari ad pondus omnium,ßc pHulas, item,fume ambr£ drachmam dimidiam, mU fcifcrupulum unam,camphor a grana fex. ltem,acci pe fmaragdi,hyadnthi, topazij ana partes squales, triturentur QJ' lauentur ficutabluit Mefue lapidë la» ZuUtficpilulas cum fucco acetofeült;e.'Dicuthuiufmodi Lapides lapides ab antiquis appeüari Bezoar, id eji liberator Hezoar. y^ç mortis, zy quod m hoc theriacam exceUumt quad ipfa ueaenü à fe pellit,non trahit ad fe: huiufmodi au» tem lapides utrunq; fadundideo debent per os admini firari. Etiarnpoffunt fuperponiplaget, morfurce, ZT bull£ uenenof£. Hac etiarn utunturcompofitionc,fd» licet auri optimi,ma,rgaritaru,(erid crudi triti. tdu» dant etiarn elcduarium diambr£,de gemmis z^ cher» mes fAefue ; laudantgranata,rubinos, carbumculos, fapphiros,paUadios,corallos,grana tindoru,z^ lapi dem inuentti in capite affidts^zd/'panter cornu fuum, zy cornu

' A N T I D o r V s. 2:^ lt;amp;nbsp;cornu unicorni. ïtemclcéluariu hetifiedns Aimant foris cum re aliqud reuigeratiuu. Vtere etium rebui (anguine clarißcantibuf, ut funt lupuli, gt;nyrobaldnigt; (umics terræ.Credo quad uti femine iuniperi cum (emi ne myrti ßt multam utile contra huiufmodiuenenum. Item tale eleóbiarium: Sume citrum imum miegrumi maceretur bene (^ coquatur cum faccharo zy aqua ro farum. Et ubi non habetur citrus, ßc cum limone feu porno anarancio mtegro:multi utuntur uerbena. Sum dare folitus paupenbus param panis bene toßi,intma flidceto cum modico rut£,cy aliquando cü cep£por tiuncula.Do etiarn nonnunquä ad fuperbibendum pda rum uini puri. Item eiufeemodi pattern toßum intinâu aceto roßato cumpauculo cmndtnomi,quadoq; (apen fumendopomu arancium,zy param boni uini.Dehis quidein rebus ddminißrare poteris, modo una, modo alteram,his feiheet diebus quibus theriaca non (urnis, nee ueras pilulM,uel etiarn dits eifdem diebus pojl uea (ßcras- Vti etiarn poteris fero, ieiunoßomdcho,paru ißius noßrie conß^ionis: Cape facchari ro(ati,diamA renati and uncias quatuor, corianiroru prdparatoa rum,coraUoru rubeoram and drachma unam, emnd niomi drachmas duos,fed £ßwo tempore drach.unär fandalorum rub-crod ana drachma dimidiam,uerunt 'm teßate croci fcrupulum unum: conßce cam acetoßa tatis citri uncijs quatuor,fuperbibe paru uini optimi, uel aceti rofati.Poteris etiam uti eo matutino tempori

474 MARS. ?. EPIDEMIARVM aUquando loco pr^di^hru. nixit Rdimunduf, quoi fuo tempore imüifùerunt Saturnin,lupiter,er l^an in undeuigefimo gradu Aquarij, anni miüejimi tri^ centefimi gradragefimioSnui, in menfe Martio, qua quidem coniunfiio horribilia fignificabat, preejenim graues pelîüentiM frequentim per(fpacium annorum quadragintaquinque, eo quod foerit infigno bumano fixo in domo Saturni. inter quas erat pefidentia iült;l anni quadragefimioSaui, ubi Mcdici Paripenfes cr ex Auinione, er Pedimontani nouam compofuerunt theriaeâ ab ipps expertam, er etimßlieitate eos con feruauit.Arnoldus Recepta confcripÇit,qua Raimun dtn eiufdem difcipuluf bis uerbis recitauit:Suine femi» nis iuniperi drachmas duas cum dimidia, chariophilo rum,macis,nucis mufeata, zedoarij, zinziberis ana drachmas duAS,ariftolochi£ longa er rotuda,barba gentianlt;e,tormenttlla, barba herba tunici, dich,mi, inula campana ana drachma unam cum dimidia,fat» uia,ruta,feminisbalfamita,mcnta,paonia,pulegij ceruini ana drachma unam,doronici Romani,bacca» rum lauri, feminis aceto fa, feminis citri, bafiltconis, tnajlicis, thuris, boli armeni, terrafigillata, fpodq, eßis de corde cerui,rafura eboris,er cornu umeornh tnargaritaru,fapphiri,fmaragdi,coralloru rubeo» rum,ligni aloës, fandaloru rubeorum, hyacinthhtoa pazq ana drachmam dimidiam,facchari rofati,diabo ragtnati}diabugloffati,dianenuß,rati,diaacetofeüath pulpamm

ANTI DO TVS* -»7^ pulpdrum tumdrindideetofhtheridc^dm drdchmi dimididm,fdcchari librM tres,(dc elechidriu dut mor feUos, cum dqud fcabiofe cr rofdtd purum cumpbou raid or cum uino cydonioru, addenda folia duri qua* draginta.Clui fitim patitur extra cibu^utatur acetofa fimpiici cum pauxiUo aquæ frigidæ uel uini mail gra* nati acetofi cum iuleb rofato, uel uino acetofo. Poßis etiam exprimere acctofitate citri uel UmoniS'.uelpomi anaraneijiO' bibere cum aqua et faecbaro. item fucci rofarü,f'dcchdrirofati,diamarenati,diapruni'S,diacy donitis diffoluti cum aqua colatd Qr cxprcffuibibcndo cum aqua frigida. Item rof£,my rob aluni, tumAnndi, cerafa acetofa, pruna perfica ficca,cydottia trita,dif* folutd,coldtd,zy expreffa, bibe cum aqua cz faceba* ro, ponendo pim de faecbaro ubi minm efl de calidot V minm de faecbaro ubi plm fùerit de calido. item fueem rofarum cum uino granatorum : item oxyfac* cbara earn aqua frigida recenti. in pluribm etiam re* ^ bm proficuum efl uinum cydoniorum. Vti berbis cor ipfum fud uirtute reffidentibm,utile efl,ut funt bora* go, bugloffd, meliffa, endiuia ac mentæ parum. item feptem principales berbee qum contra uenenum pluri Septemh« mum udlerefirtur,qudru prima efl berba hypericon, pæjJ^^gjJ.‘ dito nomine Perforata ; fecunda efl berba didu uince* uenenum. 1 toxicon, tertia cnuld,quarta raphanm, quinta dida» mm,fexta artfiolocbia,feptima laducclla. Hw addi turab Arnoldo et Raimundo,berba tunid.i^ccpr^r*

S a

a^ff MARS. F. EPIDEMIÄRVM termittenda en d^rimonia,dceto(eüd, cichorid, mdra rubium-.hyn°pttty[cdbiofd, pentdphyüon, cdppdris» limona, citruüt,drdncij fcilicet quoi pomd dured uo» Cdmuf-.O“ uniuerfdlitercun£kidcetofd,a-qu^pontid citdtè quondam pdrticipMt. Scidf no^ulos uitis multu confirre, jieKm abo er potu dtq^ elcchidriji uti con fucfciu: panter zy dqudndbiofee, neenonmeU^iC, in hii ornnibw qute fdnii finwl et inßrmii ddmimjlrdtur mirdbUis ellyeoquod humiditdtes exiccetuenenofdit Et ubi 'm dcficcddo refngerdtionc multd opia fit,utcn dum potiia ejl dqua endiuiie,rofdrü,pldntdginii, dce to ro(dto,uel dqud,uel (ucco dceto[elllt;e,fucco limonut cedri,dranciorum,cichori£,pimpinell£, ftittii terr£. Quit uero temperdtiiutioportet,dccipedquaW bom gma zy buglo^d;, fingula decociionibm imponepru na, damalcena, myrobaldnos, zy tdmdrindos. Et hoe memori ferud mente, quad cumflis 'm remediji qtùm bene conueniunt hac qudtuor,uidelicet uinum album, dcetumdlbumroldtü,dqudrofdtd,omnid £qudlipon dere^rocui pdUxiUuld quantitdte.Vbi abfq^ mofd dc cumfacilitate quadam operari neceffe fù^rit, ddmini» flrdbU quee opportund funt m firma fubtili et liquida, uelddfuprabibendumddto quiepradiximM. tnquit Raimundus,quodfi tandiu diffirripoten utpramema ratdrufiat compofitio piluldru,meliuf effe,ut exhibe nntur piluhe quam pulueres,tum quid huiufmodi corn poßtio meina ßrmentdtd eßyqua quideßrmentdtione uitrit

A N r l D o T V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277

ultra coplexionAletj^ecijicatn quoq; contrahit uirtus tem:tam quia permanedo in jiomacho magecoferuat^ roborat,c6fortat,ac ineliut difcurrit per corporis re^ motiora, fuprabibendo paru aUcuius liquid£ fubjian ti£,e^ multam abjiinendo. Ncc tarnen ideo uolumus utpUulæ fint ualdeficcieacindurat£,imc) ji tales fke» rint, decet ut reformentur. Congruit fanguineis phlc botomia,uidelicet extrahere fanguinem,ut conferuen tur,fi alias nullum ex fefiuxum fanguinis h aber ent. Sanguincos eos wtelligo qui decenter carnofi, colore Sanguined rubei funt,pilofi,robuflh quibM uen£ ampl£,e:y'qui rebusuefcunturmultinutrimenti. Kisinqua extraha tur fanguis ex baßlica dextra,indepoß bimeßrifßa» ciumßat iterum minutio ex baßlica ßnißra. Nee una pro uice excedas pondus libr£. 7iat etiä temporibut anni temperatis,ac luna 'm bono erfortunato aß^e^lu exißente. Sanguispurus minuitur oriente Sole, choie riens 'm meridie,melancholicus 'm occaßu,phlegmatic eus 'm medio noäis.Vult ideo Raimundus,ut iuxta or dinem Auicenn£, fecundwm quatuor fßecies ßanguinis pr£numeratas,obfeructur in extrahendo iU£ quatuor hor£.Cognofeuntur autemh£ fßecies,primo per ea» rundem ßigna,deinde iuxta quatuor £tates quibus do» minantur,ßuccedendo ordme pr£dick). Et ubi non ap paruerit multa ßanguinis abundantia, imlt nepenitui minutio ßat,nec caußacbßeruationis,nec cur£. Et qua txtrahere uoluens,cura ut die pr£cedëti ßat clyßerCf

Si

178 MARS/F. EPIDEMI ARVM er exhibita fit aliqua medicina no folutiua.’i^ecpnea termittendum duco,quod ubi fangum ad alios mnltum déclinât humorcs,minime fit euacuandum.^Aemineris Galcnu or Auicennam, quanto magis medendi artent exer euere,tanto femper timidiores erga phlebotomy effe fób3s,eo quodphu trahit phlebotomia ex nature li cr bono,et exffiritibus,quam ipfa medicina', ac mi nut temporit concedit ad difeernendu malum fanguy nem a bono.Confirut mfantibut ej pueris ea qutecon tra uermes ualent, quorum his potifimu temporibits imminet periculum,adminiflrato iUis in potu femel in hebdomada diikimi drachma unam cum uino aliquaa liter flyptico, flue cum uino decofiioms ahfynthij ^ nigeU£, aut feminis fan^i. iUiniatur item flomachut, umbilicus,gula et pedus, oleis herbisqs amaris eg' hu iufmodi : quandoqs etiam exhibebis pilulas de reubar laro.Veru quia multu humida complexio,multumq; caUdapericulofa efl tempore peflis,oput efl réfrigéra tione,deficcatione,i!2'fi'iqtienti euacuatione,qu£ quit dem fecundum opportunitate cum moderamincfant. Hunc deferfacculwmcordi appUcatu: SumerofaruM rubearu drachmas duas,fandalorum rub.coraUorum rub. ffodij ana drachma, una, zedoari£,ligni aloes, cmnamomi,chariophiloru, corticum citri, croci ana drachma dimidiam. Ufto diUgens ut omnis expurgea tur fuperfluitas, ac cura ne ftypticut maneat uenter, fisc^ tardas ad folitas coflringendum expurgationes.

ANTIDOTVS.

179

üclßuxftf fiue ßipcrjluitatcs,hämorrhoide!, [cabiest naturales fbUtosci; fudores,plagde ueteres aperte,qui iM fme moleftia. profluit humor,lcichrymie,flmgi(inc è nuribuf fluentem/oUtum er ordinurium, uniuerfds les guttäs er huiuflnodi,quonittm hiec diSa expurge» mentx fecuriorem reddunt àmorbo. Admoneo rerunt publicaruguberndtores,leamdu Hippocratis expea ricntiäm,fl jicerint de ordindrint ignes er jitmigid ex iuiiipero,myrto,t£rcbinthind,er thure,mdnè erfero ante poflieds qudrunq; tedium, domuu, er hdbitdtios num,fldtim expeUeretur db eo loco peflis.Vdlet loco iuniperi,lduru.s,fdluid,roflndriiius,er herbdrü quics qd efl; odorißrdru. At terebinthind mirdbilis efl. Mul ti dolhru dicunt, ignem femper fore tempore peflis utilem, eo quod omnem difjoluit Udporé. Inquit Rdi» nundus utendum effle conßrtdntibus Iolum,quu grofli appdrent udpores er humidi. Cdlidis temporibus fui perdre debet odores mfligiditdteahos: è diuerfo quu tépord fl'igidd flinter humidd,roflce,fldnddli,myrtus-, eSphord,cortices pomoru,mdld grdndtd, cdlidos con temperdnt odores: flmiliter dcetu,er uirides herbulte frigidiufculx. Confluluere Mdgi Ferfarusn regipro flui definflionedb omni ueneno morboq; ueneflco,flculpi ficeret m Idpide Hcemdtite homineflexisgenibus jidit tem, cinilü flerpente, dextrd dus cdput, leud eduddm flerpentistenentem, er mpnmi ligdriqs faceret hunc Upidem m dnulo Mreo:uerum Idpidi m loco edpfluhg

s 4

180 MARS. F. EPIDEMIARVM fupponi barbant ferpentariie, quem qiiidem anulu ge fiaret in dtgito. Laudat Auerrois hircinte odoramena tu/m urime.Monco ut continuis utaris rcmedijt quu fus rii in loco infich uclpropè,eo quodcontagio frequet eji,m^âttiqi acr continué noxius o^ndit. Volo diUii genter aduertM,quüfùerit coniunclio Solts amp;nbsp;Lunte, quumqi oppofitto,idefl quando ejiplenilunium. ïtem quandocomungitur Luna Saturno,v nugis quando coniungitur Marti, item quufùerit in quadra cum dit dis planetis. Et nota (ut re/irt Kafis) fortiter moueri folet uenenü huiufmodi peftilentite in ^oUs ortu,m oca cafu,in meridie,Qr medio nodi’S,quia Sol quatuor hii uicibm mutationem caufdt in aére. Régnât in Vere,in te^iate magis, plut in autumno. ïn Vere eji aër calia dut cr humidui,et accedit [anguinis dominiü.in a;jla» te choiera, calidut aèr multu aperit or pénétrât, dea bilitantur corpora, rebut replentur corruptibilibut, materiam humidam a'éris caliditati in putredinem tri» buentibut.Ciui quidem calorji tant intut quàm extra cum (iccitatc foret,parum abejjet,quemadmoduetiam baud multum nocet humidum cum aérit turn complet xionit jrigiditati adiundu. Sed ualde periculojum eji ubi calidum humido permixtu fiter it, ucl firit uel in» titt. Experimento compertum habuimut, quod longa ficcitat calido minuit tempore pejiemtat jftgido exci» tat,ajjvrt. Deniqt in autumno augmentatur fiuóhium repletio, ac corporu débilitât., acr tennis eji obtejiaté pnecedentcin

A N T I D O T V S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î8l

prlt;ecedentcm uaporußcile (ufeeptiud, quoi non relot uit propter calom diminutions, deinde nebulofuf ejl ac uariabilii. Sapenumero uentui ddeH groUta or hit midw^excedit caliditAs humiditdtS,lt;^ jrequenter dd» uenit,dugmentdturq; pororu oppildtio propter dSns crebro pojl ealidum prWeedens,frigiditdtS.Sciendumt etiam quod quit port ualde oppUati[unt,comprimant putrefcibUem dd intrd muterid. ^contrario quit pint aquo dperti, repente nimi^ uenenofum edpiutaeremt itd ut nonunquam (maxime pofi ßidorem uel coitum) pducii(utglddii(i)occidit horis.

De modi) curandi[ecundum rationSphy» [team. Cap. V11

IN peftilentiaU jibre non expurgato ueneno,caue ne adminißres mtiK nee extra res partie peShris limplidter aperitiuds, eo quod aditum prabent uene^ no ad cor, er IpiritibM uiam aperiunt exhalationia fed ut enflammdtio prohibeatur zy putrefifiio, utere fubito aUquantulu mfigidantibui or multu deficcan tibus. Roborant nanque cor, zy uidi claudumt uerfus ipfum tendentes ,ne uenenum ad lUud perueniat. Pro parte etiam bene purgandm eji humor,zy ß^intus nu trimento fepius recreandi,zy qult;e contra aenenü Udn lent continue admimjira, idquidem fua natura corpe tit. duod fi diffirdf doneeuenenumeà peruenerit,ßr talje fieri potent,ut partes cordis multu mde confirin ^antur,quds quidem denuo aperire quam proficuit/m»

281 MARS. F. EPIDEMIARVM pli« forte noxiam periculofum ue cfjèt.ïgitur quupri mam caput omnia^ membra grauari fimul adiuniki fibre quijpiam perceperit, uidc ex fignis ne mendada but ambiguisq; fidem habeat, nec différât quoufq^ ap pareat infiatio uel buUa.Sed h£c quü emineantteo d^ dut quo poterit cofèliim mungat oleo de feorpionibut Cr theriaca,pulfut temporuymanuumer pedamM^ ret,occiput,gulam, pedut (^ locum circa buîlam (3quot; apofiema Çi apparuerit. Vera old copofitio talit efl. Olei de Sume old oliu£ annoru quinquagintaundat odo,ima ^iboicon P’^^^feorpionetnuméroquinquaginta,ßmuleuoleo fedia. nbsp;nbsp;buüiant ita ut fiindum pétant,quod fidat in £^ate,Qr

maxime menfe Augußi,ferua or utere:eß enim miras bile contra uenena.Qnod ftßoinachut cibo grauatut fiierit,prouocandut efl uomitut cum facilitate,cu aqua tepida,aceto,et oleo,etiä cum raphano,tentando etia prouocationem cum penna,amp; ftatim poftea fadat cly fiere. Et renouabit omni die maluaru decodionem it^ matris uiolar um,blet£,hordei, lafiuc£, camomiÜ£, mellit uiolati, facchari rubd,uitelli uniut oui,diafen£ ucl cap£ undam unam, fucd rofarum folutiui drachs mat duat, faUs commis er old uiolati quod faits efl. Hoc fàch,applicabis epithema cordi ex rebus cordia libus ßigidiufeuUsa pr£dominio: Sumeaquarurofas rÜ,bugloff£,aceto feÜ£,nenuß.rianA drachmas duat, aquarum meliff£,fucci granatoru medij faporis,aces tofiiatnatnana draihiuam WMmtfwd cydoniorum undam

A N T I D 0 T V S» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSy

wicÎM undm^ândalorü albonvm rubeoru O' citrina rum atM drachme duds,j^odij,ritfurlt;e cborii,feminu citri/eminis acetofæ him drachntdin dimidum,grana rum tinihru grana fex,camphorte drachmam dimh diarn,conter antur bene omnia,cr calejiant m uafe uio treato puro. Voji cum panne de Grana temperate at lido luperponM peâori, fingulii tribus horis ipfu/nt renouando.ltempro jlomacho banc habeto 'm [accula compo[itionë,ad uiuißeandum o roborandü f^ritus enti. Sumcab[inthij,mentlt;eanAmanipulum unum^ meli^fa:, acetofte ana manipulu diniidiu,Yo{aru rubea rum unciam tmam, corticu citri,ri[i ana drach. tres, eoriandroru prieparatoru drachmas duas^ coraUoru rub.nM[iicis,fandalorum rub.ana drachmam unam, ntacis,ßliorü chariophiloru ana drachma dimidiarn, nucum cupreßi numero quatuor,componas cum fucco cydonioru. ïtemfub brachijs hocremediu admimftra bis: Sumerofaru,[lorum camomtla:,melüoti^jlorum myrti,nucucyprcßi,[andaloru,omniu 'm débita quan titate,bulliat 'm aqua cui intingaturßgt;ongia ud ßupa, qu£poßmodu exprimatur,et temperate ealida appU ceturifepinsqi renoua-.tßud enm mirabUeeß.

Cucurbitularu u[us,o curandi ratio per fangui» nismißionem. Cap. VIII

HUßäis o débité,utdiflum eß,adminißrdtis, ßi bulla uel fignum in tibijs adhuc no apparue riti duos con^fim natibus uentofas applied, o dnai

5.84 MARS. F. EPIDEMIAR’/M paritercoxiiSpartepofleriori. Voluëre ueteref ut poji huiufmodi uentojuru depoßtionemßeret phlebot tomid. Et fi build uel fignum jolitum non appuruent, fidt ex uend comuni d parte dextra, ad prohibendum ne uenenum pdrta cordis dttingdt: ey fi etiarn dppd» rucrit huiafmodi fiignu uel buüd, eodem in latere ex» trahendus efi fianguis ,zyhocne(e extendat dtldtet^; uenenu (ut femper folet) per omnes uenas dc corpons partes.Ciuodficircd dures appdruerit,uelcollum,mi nudtur ex cephalicd in pdrte qua fignum, iuxtd polli cem manut. Si fiub axiUis dppdruerityeudcuetur hepd tied in brachio eiut pdrtis m qudfignu. Si m inguini» ius,fidtpblebotomidcx[dphenA, hoeeßfub talope dis eiufdem lateris. Deniq^ in uniuerfali,quoties ab o» rigine gulæ dd caput ufique huiufmodi fignum appa» reat^fidt minutio ex cephdlica in parte figni apparen tis. Si db Cd.parte ufq; ad umbilicu ante uel retro,fiat pariter phlebotomidex hepdtied. Siabumbilicoin» jrd, debet minui faphend modo quo fuprd. Et phlebo tomandum efi quam citius fieri potefi,fdltem quu pri» mo dpparere incipit apofiemu. Intrépide autem bond quantitate extrahi fields,nifii patiés firtè modlet fuerit fanguinistextradisduabM uncijs uelcircd,fifie pdulu lum,ut dijudicari pofiit dn bonus fit fanguis uel ne. Si tnalustcxtrahere poteris copiofius: fi bonus,pdrcius.

Atfibrilis tempore ri» gorit

A N T I D o T V s» 285 gow id minime ficcrii. Patient autem guußtfangui^ nis minutio,degujiet uel ore teneat pomu/m anaranw eyacetofa qu£Cji,nafo, fionti, actemporum pullHia acetum applicando:hic nam commit phlebotomandi efl moditt. Pulginew Gentilis plurimû laudat id quod iam dtcemus,ut rem quampiam expertam. Sifolitum apparés apoflema uenerit circa jjpatulas,applicdnd£ funtuentofa: ubi iunguntur ipfie jpatulteiminutio auté fiat ex mediana qult;e dicifolet comunis (y nigra. Siap paruerit in collo uel captte,minuatur cephalica luxta poUices manuu. Si fub uel dextro in brachia,phleboa tomandus eji de uena pulmonis inter medium O' anus larem eiufdem lateris digiiwm. Si circa brachium uel latus jinijiru, ex uena SaluateUa inter dextro manus paruum 0 anularem. Si in inguimbus uel in jinifiro latere, ex uena Paralytica minutiofenda efl'mterpo plitem pedis 0 ulium propinquum eodem in latere. Siappareat in tibia uelpededextro, ex uena ficdiikl Vendmulieru,folentdo0hreiEiffani O CateUani Hirpanora prima pojlßäum clyjîere uel faltem fecunda die, ßf pedicorä cere phlebotomiä, duabus interpolate uidbus.ïnfans quot;'s miffîo* guineis robufis ac bonte letatis hominibus primo die ne modi. ficfadunt: Primo extrahunt fanguinë in parte oppoa fita,eo quod humor in motu adhuc exijlat,ncc iam ue neficus fidtis ejl.Si apofemafub brachio finifro apa paruerit, minuut fubito d manu dextra undas fexuel quatuor, uel ex cauiüapedisfimfiri undas tres. Poji

iSff MARS. F. EPIDEMIARVM

uero hoïM fex ud oSh recreato patiente atq^ quieta, extrahut À fmijlro brachia undasfex ud quatuor aut tret iuxta comprefioné or uirtutem ucnlt;e großioriSt quoniam ea opportuniat phlebotomiam expofeerefe monßrat.£diuerfo fodunt ubi apoßema in inguinibiu eippareat,primo quidem minuîint m brachia dufdein iaterd, fecundo m pede iüius etiam dufdem partie ex Saphena.Verü fi patient haud multu robu^ui ßeritt ncc [anguine abundant,attamen naturale habet deceit ter uigorem uirtutdq; conßantia,aut fit ut iam exilât in fine fecundi, ud in tertio die, quu iam uerifimile fit materiam ipfam [uum curfum motumqi cepißetiamq; ueneno mßdä effe,euacudnt unciax dua^ ud quatuor i latereapoßematd ,locoapoßematiquam fitpoßibile propinquiori. Sipoß dures extiterit,minuuntex Cea phalicd eiufde Idteris.Quod ft h£c ipfa haud ita ßcile comprehendipoßit,ßat ’m tiedianauniuerfo corpori compartidpante. c^odfinecißapateadßatm manu eadem ex uena quie eß mterpoUicem C^ indicem. Sia militer autëßciunt à medio fecundlt;e diei ad fequentes, fedab initia ad medium fecundißcerent phlébotomie ex parte oppofitd,fimilit€r à primo ad mediu fecundi. si apoßema eß fub brachia, euacuandum eß ex uena dufdem brachißzy ex uena comuni,uel faltem ex hea paticd,aut eiujdem manus mßd digitu medium zy- fibi adhierentem. Si m eadempradido tempore fignum ipfam in inguimbut fuerit, meUoi uenamfub dufdem laterii

A N T I D o T V s, a87 hiteris genu, aut fui cauiUd ciußcm pedis. Si lignant uergit ucrfiK nAtes, mitte fanguiné de großiori uendt C? mAgb apparente in dorfo pediseiufdë lateris.ïfto* ram quoq- modus eß^quod dira fecundee dimidiü diei, incipiwtt ut plurimü m latere oppoßto [anguine ex» trahere, ultra uero ut plurimu 'm contrariu. Nos au» tem ad canones noßros uniuerfales accedamus. Quid eiufeemodi morbus nel eß 'm ipfo fanguine, nel m hu» mortbus fanguine permixtis.ideo mihi uidetur extra» hendum eße fanguine omnibus,ab annis quatuordecim ufque ad fexaginta,ratus multo fatius ßre, ut uenenß quod per uenæ apertionem expiret, quant fanguinis efßuxu magnopere cruciari. Extrahe ipfum iterata uice cwm fex horarum mterßitio.Robußis autem cor» paribus c^ fanguine tmUum abundantibus, extrahe ad fummü,libram unam : mediocriter uero robufis, V mediocriterfanguineis adufq^ uncias och:debilio» ribus autem confiante pulfu, uncias quatuor uel tres, fiue duas aut faltem unam. Vbi uero dominium choie» ra obtiiKat,non excedat uncias extradio duas. Multi extrahere prcecipiunt,quoufq; no debilis,debiliteturt Hoc autem mihiminime placet,quandoquidem ß^iri» tus dißoluit.Vbipulfus uacifiat.nilprorfus extrahen dum.Maior uero mihi eß cura utprius appareat apo flema,etiam pofimodum prouocentur hiemorrhoidet ftdiombusjadis cum rebus afferis, cf fucco cepa» rum,cuuentofi5 Z!;-fcarificationibus,Qrfanguifug!is,

188 MARS» F, EPIDEMIARVM Vbi fatguis abundätzincui idem pojl altera, uente ß« ilionem.Vbi autem modicum ßierit fanguinis,falte)H id ßcerii.

De medicinis uenenu di^oluentibiK or ad extri trahenUbm. Cap. IX

Quidam ut primo femel euacuatui efi fanguis, dpplicantepithcma.Verwmfapientiores id a» gunt à principio, fepiufél-renouant,uidelicet à tertia in tertiam horam, apponunt temperate calidum cum panna coccineo. Defcripfimiu unum fupra, altérant hoc eßiSume aquarum rofarum,dquaru endiui£,bu» gloffe,meliff£ ana libram dimidiä,dteti uncial duMt fandalorum, rofarum, coralloru ana drachmas trest f^odij drachmas duos, margaritaru, hyacinthorumt fapphiri ana fcrupulu unum, been albi er rubei,oßis de corde cerui, feminu citri ana drachma dimidiam, mufei fcrupulu dimidium,camphoræ, crociana fern» pulum ununi. Si mfoUtam in patiente noueris caUdita tern, jic utungatur hepar or regio renu,unguéto fan dalino,bis in die.Indepofl horos quatuor (morecon* fueto or ordine) exhibendæfunt pulueris contra mor bunt drachmae dute uel una cum albo uino er aquis endiui£, necnon acetofeÜ£, pariter er theriaeæ dra* chm£ du£,uel faltem un^iPoß hune ipfum potum co* adiuMa cum pannis er fùmigijs calidis, natura ad ft dorem. Nee erraret qui theriacam folam adminijlra* ret: ueruntamen plus inufuefl earn dure cumpulueri* bus-

A N T I D o T V s* aSi? lut. Addunt nonnuUi ucetumyO'id mihi huud dij^U* cet-.plucet quoq- earn fæpiut adminijlruri. Et utilis ejl fimul cum thcriacutuquu feabiofte or mch^ie, ubi no multi adßt cdliditM: Antiqua contra morbumpulue trit talis ejl deferiptio. Cape difh.mi albi, coraUorum alborum,torntentitlte,boli armeni^gentiante ana un» dam unam,tcrrie ßgidat^e undam dirnidM. ' M.odert nior hlt;ec ejl: Suine barbant difbimi, barbant tonnen tmlt;e,agrintoitite,ligni aloës,boli arntenh ualeriana, lapatijifandaloru rubeorü ana partes ^qualesfiarbeo fcabiof£ ad pondus omnut, ntifce cum [anguine tauri deßecati adjolcm er deßtUati. Alia deferiptio. Sume jßodij,di(kinti albi,gentiance,tor!nentilllt;e,gra ttorum iuniperi,fcntinumcitri,carlin!eana drachmas quatuor^ßhorum albatri uncias duat. Tertia defcris ptio.sume tormentill£,di(kimi albi,cornu certti ußi, Zedoaria and drachntam unant,ntdrgaritarü,corala lorum rub.anafcrupulosduos. dt^arta defcriptio. Sume tonncntill£,diihimi albi,boli arnteni,campho r£,mdrgaritarum,fandalorum rub.cornu cerui ufti, arißolochi£ rotunda ,facchari albi ana drach. duat, duinta defcriptio. Sume tormëtiïl£,di{btmi ana dra chmat duat, feminit acetof£, feminumdtri ana dra» chmas tres, zmztberis albi, cinnamomi, crod ana fcrupulu untim,boU armeni,terr£ figiUata: ana dra* chmat duat cu dintidia, facchari unciat duat. Bic pul uit multum(ut fanta eß) miet contra uenenü,tam antè

T

Wo MARS» P. EPIDEMIARVM ^uÀinpoliadminijlrdMi. SeMa defcriptio. Sumerai dicum tormentiUie drdchmM duM yfanddlorum mk^ diihtni albi recently, cornu cerui uni, margariturur ioU armem,nnjiolochiÆ rotundi£ anA drachma und, camphor æ drachma dimidia,facchari albi drachmàt duos,pimpineUee,myrrhe,zcdoarilt;e and drachmant unam,fandaloru,terrlt;e figdlatie ana drachmae duau feminum citri,croci ana (crupulum umm,cornu uni» cornis,hyacinthoru anadrachma dimidiam. Ki pul» wres uigorc Proliant cordi, adiuuantq; ipfum in ex» peUendo à fe uenenu,putrefcibil€s humores deficcant, cohibët uias cordis ne uenenu ipfum attingat : frequen ter etiam uencnum expeüunt per mam fudoris.'E.xpc» vimento compertum habetur priorem, quam dixtmus antiqua, defcriptionem, ac inter modernas ultimam, ceteris e^e multo ac longe efficaciorem. Sunt quidam qui poft uomitus prouocationem (fiea opus fit) failo etiam clyflcre e^- inundione,primo exhibentpulueres atq; epithema: poU cuius operations tuneprimu eua» cuantfanguiné. ld autem ßeiunt ubi patiensfanguinis nwltum habuerit, neeßrte in hoc errant. At ubifieri non pofiit fanguinis extrafiio, turn defióbi fanguinis, ioco phlebotomia exhibet medicina,print tarnen pul nerem.Pofiquam fudauerit infirmas,aut débita fudo» ris tempus elapfum fiierit, no expeihnda efi humons digeflio, quoniam non adefi temporis mora atq- fieul tas pro eelebranda digefiione. Equidem quuneeeßitas immineat

À N T I D o T V ?♦ Î9lt; ïmminctti (liquidem ea ipfd no fubejl legi)mmime abt feruMddcH confuetatcmporudifcretio atq^dicrum, Nee confidendu eß fj^e dUqM in opere naturie ad eua^ cuationem enitentis, quoniam irregularis eji proptev indigejiionë mpetumq; ueneni,equidem oppreffa na» tura utpoteß plus operatur quam debeat. Poß idea competens fudandi tempus, uelfanguinem fi abundat tniitues,uelnonabundantedabispurgationé,ex rebus tarnen noncomouentibusßomachu. Padus enim ctm wolctia uomitus, pe^hris dilatado was ßcit ut ad cor nemnum percurrat,trahitq; ipfum ad cerebrum-Uao de caufa errant qui capraginein ^ res huiufmodi ext hibentuomitiuastjuenenofas: Vixenimunireßßere poteß natura ueneno.PoUet ßrte nobis quißnam opa ponere,cur uenenatos ad uomitumproducere phyßei foleant. Dico non parem effe uenenoru conditionemz c£tera enim plus babent materite, cy ad educendum aptiora per uomitimt, amp;nbsp;funt in ßomacbo:ißud uer9 uapor eß quidä uencnofus,et inparlibuspeóhris.ilul la igitur adßt medicina qu£ uomitum uiolenter produ cere poßit: at earn qui nulla cum uiolentia,damnarein minime : approbare tamenmagis,ut per mßriora di uerßo ßat. Di^oluatur,quam dabis,medicina in mno albo,cy aquis fcabio[ie,endiuite,rofaru, plantaginis, bugloß'te,melißce,acetö rofato, in quibus jàdh fit de» codio ex prunis 'Damafcenis,myrobalanis, tamarin* dis.Si autem morbus inuadit aliqueßomacbo repleto,

T *

29i MARS. F. EPIDEMIARVM ^uidndm frciendum mt iuxta ordinem nwdernorum? iac ut pofl unflionem cum oko feorpionu or therid» ca faciliter uomat,cum aqua tepidit^aceto,oleo.,z^ fuc to rapham, tentando etiam prouoedtioné corn penM longa,deinde admimjirabii clyjlere,poftmodum epb thenu,^ de ipjis puluenbiK.Deinde lëpore quo iam quiettor et refiauratut agrotuns ßierit,uenam feces,ß eß fangutneiKßn min{K,lt;idminißra medietnam. Et ß in phlebotomia ultra quatuor fanguinis unciax extras xeris ,abßine à medicina quoufqs tranfathe ßnt à phle iotomia hone duodecm Etlicet phlebotomiam perea gerts^jpem tarnen non ponac m fola ipfd,prlt;eferim Ht plethortco,fanguineo,e^ robußocorpore. Quinimo er 'm alijs quibiK pdru fanguinii extraxißi,etiä proa pinanda eß fuo tempore medicina iuxta ccmplexionis quahtatem er uirtutii. Similiterß priui medicina dea deri6,non etis ea contentui,ßßerit pletboricum cor» pu^.,uirtute confentiente,phlebotomia quoq; tempore er modo miu^ge. Ethane dißindionemßcies,fcilicet in adminijirando unumer alteru, ubi id poßibile er tonueniens. Sed ubi fanguis abwtdat,précédâtphlea botomia er ßtcopioßor : ubi uero fanguis non abim» dat, medicina priecedat, er phlebotomia fequatur, tnodica tarnen,Icihcet potuti euentandi quam diminua endi caufa. Poß tertium diem nuUa fieri debet fangui» nis extraâio, niß te ad hoc fanguinis multitudo corn peUat. C^uotiefeunquemedicinamuelphlcbotomiant feu

A N T I D 0 T V S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29î

feu uoinitiuum adminiflriu, ad hoc ut eiu[cemodi agi» tationc ipßm umenu à figno non reuertatur ad inttu-, fi figwam fiicrit apparens, freut 'm tali co matione po» not fub er fupra fignam, uentofat er fanguifugas,er’ fuper cor epithemata frigida. Et ante er Poß propi» nabic per os ea quæ dejindunt à ueneno, utdelicet the riacatn,bolwgt;n armeni/maragdosyhyacinthosttopa» zium,uel faltem alia gemmarum genera,aut coraUos eum fucco herbaru contra uenenum Quwm frets pur gationem,exhibe medicinam eum inodico croci 'm de» eoüione fupradiiiti. Principalis er freunor medicina, fecundum Perfarum Medicos, er Mefuen,ejl trijir^ perfic£ uncia una cum eleâMrii hamech drach. dua» bm, uel ad minus trifrræ uncia dimidia, er eleüuarif hamech drachma una uel dimidia. Sed maxime ro» bujiis datur uncia una cum eleéhiarij hamech dra» chmis tribus,er Perfiani eam adminiflrant cum aqua fi-igida uel fucco folatri uel endiuia .üehocftepius au diui, erfrUx periculum frei iam prafenti anno. 'Vbi autem trifrra er elefluariu hamech defrerint, propi» nabis diafenæ loco trifrne, erdiamanna, uel fuccu ro farum loco eleduarij hamech modo pr^dido. Expe rientia freier muitte utilitatis freuritatisq^ hanc com pofitionë reperi: Sume trifrne perficte, pulp£cafite ana unciarn dimidiam,reubarbari,diamannie uel ele» duarij hamech drachma unam.Sed ubi natura ualida ffr amp;nbsp;uenter fiyplient,dibit diamagt;tn£ uel elefluarij

T ï

asgt;4- MARS. F. EPIDEMIARVM bdinecb drAchm^x dult;if,dijîemperA cum aquis buglopi f£,cndiuiie,cu decoHionibui[uprAdifUi er aquif pr^e didi^-Ego ucro reubarbiru in uiM alboeraquit en* diuiæ cum modico j^icie teneoperhoram, quod do in fubjiantid cbmijeendo omnia fimuhfApiiis etiam addo pofimodam manna: unciam unam. Conucniut er piltt he de famo terre, aggregatie pilule, partes equa* les,robultis quidem in toto drachma una, alijs uero in toto drachma dimidia,[tiprabibendo uinum albu civm aquis endiuie,uel rofaru er feabiofe.Etiam ipfefoie aggregatie in omni tempore,prefertim minus efi* uo,drachma una ueldimidia. Hotandumfifbrii^im beret humonbus fubtilibut e^ calidii,apparebit ftis vehemens,gule aridity,lingue nigredo,acutw capi* tis dolor, phrenefis,uel fimilia horrenda accidentia. Si autem großioribus inheferit humoribus,er minus ßriofsyßbris uidebitur lenta,er prediikt accidentia remißiora. Confidera afeemodi figna,cr fias quod in quocunq; humore conuenit trißra cum agarico,e^ pilule aggregatie uel foie, uel cum pilulis deßma terre. Syrupusetiä folutiuus quemdicemusinßrius, fi ßerit in materia ßriofa,etiam conuenit diafene cum eleâiario hamech uel fucco rofarum. Item cafia cum rcubarbaro, item manna cum diamanna in decodia* nibus figidis- Sief in materia großa ßigida zy humi da,conueniunt robufioribus pUularu aggregatiuaru fcrupuliduo,pilularumde agarico fcrupulus unus, Debilioria

A N T I D o T V s* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19lt;{

'Sgt;ebilioYibiK uero dUcathoUconis unda und cam did» ßnicwis drachma dudbiK, nd cum agdrici trochia fedU drdchmd twd ud femis. Item de pilulis contre morbum didU ['uperiM,druck.unu ud [emU:O' ßrte dußemodi piluhe conueniunt Mi quocunque humore, Uotd quod dguricu^ bene praparatiK amp;nbsp;troebißd^ Agadcue* tiM efl. jinguldvis in hoc cafu m quocunque humore zy membro. Ideo quando certiore^em de fudpræparda tione,uterer eo m omni medicind,ddndo drachiUM du d5,uel mum.tid femis de dm troebißis, iuxtdpotena dam inedicin(e,Z7iuxtdcomplexionë hominii.Et ubi dubitdrem de dm pr^purdtione, minderem eum m oxymdlefquiüitico cum fdlgemmA, zy pojled eoldna do ponerem fupermedicindin abfq; expreßione. lient notundum quod piluhe uggregutiue funt upproprida tiC, zyloco lUdru debent ddininißruri piluhe Sine qui bm,minm robußis.Utfeim melim e^ße dure medicine quùm pilulus m hoc cdfu.Etßihuberi poßit diumunna meUor e^fucco roßumm zy (ortior. Et eleduuriü bd mech melim eß umbohm^dUcet zy diumunnu zy ßuc co roßurum.'Demum in omni humore mirubilii efl ifle fyrupmßolutium loco medicine dd minm tmeiu undt zy dd ultimum due,cum uquu roßurum zy uino ulbo.

Sume corticum citrwdicum cuppuris, berberis, ßun dulorum rub.jßodij und druchmus dum,chdriophiht te,melifle, huglojße,boruginis, cichorie und munia fulum unUideetoße, prußiß beputice und munipul»

T 4

29S MARS, F. EPIDEMIARVM

unum cam dimidio,fcariol£fylueSîrKdrdchmiK dudit' fiminis cucurbittc, fcilicet peponimt,citruïli,cucumc» rHytaolaru dtM nunipulum unum, thymhepithymit agârici,reubdrblt;tri,fcn£-,polipodij atM drachma du di-fucci abfmthijylitini terr£)Cbuli etplantagmii and, dracbniM [ex, myrobalanorü chcbuloru drachmant Wtam,citrinoïu drachmam dimidiam,diagridii dra^ chmoi duoi, [acchari albi libras duos, ßc[yrupu cum aceto cydoniomm.'llle [yrupus à Doihribus uocatur diuinus in conferuando ^ curando, quia flatm abfdn dit bumores putrefdbiles, confortât membra prince paliâ,pcUit ucnenu ad extraits de eo plures uifæfunt experienti£. inter cateros Hoares Petrus de Tußia ^nianaiZr Gentilis i-ulgmeus,cum mirum in modum comendant, o' mibi uidetur eumßdum effe ad inten* tionem trifira perßea, fed magis folutiuus » o mibi fummopere placet in perfonis non debilißimiSiO non habentibus uentrem ualde lubricum. Sumatur femel in bebdomada à fanis o agris. ISlota quodpoft ope* rationem medicina, aut pblebotomiam,fi medidnam non adminiftraueris die [equenti,propinetur tberiaca drachma una, cum aqua rofaru uncia una, cum mo» dico aceti rofati. Nee timcas tberiaca caliditatS,quo* y niam tarn modica portio parum caleftcere poteft, eo quod quaUtas elementaris,qualis dl ealiditas ofimi* les,quHfintualde materiales,baudmultumoperaturt nif multa cum materia.Verumft^edfica uirtus utpote que

A N r I D o T V s» 29X quie donum fit cœkjic,!^ (judfi f^iritaîe, multu ope» ratur fecundtim Galenumpducd etidm cum mdterid^ Theridcd dutem à proprietdte ^ecifcd operdtur con trd uenenum,dc prêter hoc, caUdUdtis fecundum uix perfidt grddtvm ,ideo longe potentior cf dd uenenum expeÜendum,^»^ dd calefciendum. ichrK item pc flilentidlis multo mdgis uenenofa qudm cdlidd:dt exhi bendd eji theridcd cv/m dqM rofarum^e;^ etidm in ca» teris curdndum efi ut tendant ad qudnddm figiditdtë, qiidtenut hdc ipfd uti udlcM.Poteft etidm ddri l^ithri^ datum loco theridc£, fed multo potiores ex theridcd uiflt;efunt experienti£. ïdeo inquit Moyfs Aegyptim nyrrdtum ftbieffed fdpiente quoddm lAedico, fe dum tempore pefts in Antiochid drtem exerceret, ipfd re uerum reperif^e, caterd remédia cun£kl fre debilid, dt folum qui monitu fuo theridedm afumebant, tutos er fuperjiitei eudfife,c£teri nequdqud. Et hi tantum qui ea pof morbi muafionem ufi funt, liberdti foere, dlij uitdin morte commutarunt. Per hoe confrmdtur quod in quit GalenuttnUbedo Pie theridcd ddC£fd» rem,earn effe omnibus uenenis peraduerfm^freq-, pa tentem, ubi caetera defidunt dc funt debdia. Hoc au» temhabetduirtute quadam miraculofd- Sunt etidm qui urinum potu exhibednt,uel lixiuium,item fuccum cepdrum albarum cum dceto, hdud fcio quid mihi di» cendum.Hoemoneo neconfdentidin habeusinpurgd tione pof quam edm fceris, etidm f ex ipfd melius fc

T y

EpS MARS. .F» EPIDEMIARVM bmbedt mßrmus: fed quimt ceger meliuf habere uidee titur, tertia die aut quarta poji purgationé. Si multa adbuc adjit fanguinii fuperfuitas, extrahe parum de fanguine, er réitéra eandem medicinalem purgation nem. Quad fi non admodamabundat,répétéfaltent pulueres lt;!:^ inedicinam,nerecidat mpeim. Quidant exhibent cuphorbium cum maliice ac gumma elemis Same euphorbij drach. quinq^^cr fcrupulum unum, gummie elemi unciM duü,maf:icis unciarn unam cum dimidia, dabis robu^is adpondm drachmam umamt dcbiUbtif fcrupulum unum,cum aquK endiuie (3quot; fea» liofe^Ejiquidem periculofa medicina, nee nifi robua ftißimis appropriatur, acnifimprincipio. Alertent nonnuUi gummam elemißre gamma arborii cedrinü Sciendum quod hoc in cafu non debilis exhibenda eß medicina,id ejl,qu£ exilem ßciat operationem,quoa mam natura ipfa fi prima medicina non bene fit ope* rata, fecundam non expédiât. Nee tarnen decet nimio impetu foluere, namexhoe reßluerentur j^iritm, ißudq; malum mage confijlU in qualitate quadam ue» nenofa, quam 'm quantitate materie. Inquit Gentilis Tulgmeu^ fe malta expertivm cum fupradichi puluen re,ab initio fie ipfum adminijlrabat: Same euphorbif drachmam dimidiam,majlicis drachmam unam, da» bat ex his fcrupulos duo;,zj- multam plethoricis dra chmam unam. Atmihimulto magisplacet agariemt ÿiia, ut awni DanoiritWiGalenw c Aaicenna, ah ommbM

ANTIDOT V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199

omnibttt membrisaliquë trahit humorem,ftmiliter^; habet uirtutem quaft theriaeæ, aducrfiK omne uene^ ram cor roborat,id^ ab omni ueneno expurgé,grof foi principaliterpurgat huntbrcs,nec relinquit tenues queef- intentatos.Sitalbtu,porofui,rotundt(t,necnon Agarteibt» crf-aëhifàcilifMcisacleurs.Siti^uoq'modicmarnai quot;^^'’^Jj^“ ritudmis zy (lyptidtatis, bene tritas, er mixtus cum * ’ faUsgemmte partetertia worflecorrigatur cum fal» gemma, melle rofato eolato, oxymelle fquiüitico, er vino in^fionis zinziberis, erfie prrparetur intro» chifcatum. Etdebilibus tutiusellutdeturpermixtiK alijs rebus, ejuam folas, er melius in deccdionibus, ^aam in fub^antia, quoniam frequenter longos pro» ducit uomitus, uentrisq; dolores, nifi bene eleflus er pr^paratus fit. C^odfi débité fient cledus erpræ» paratas, ef medicina fanih er fmiUarii fecundum Tiemocritum er Mefue.ïelices nanqueficimiisÇnwdo er ordine dichgt;)ipfo cum agarico experientias.At cir ca euphorbiam coinpertum habuimus, quad aaide bo num nonanqua fcerit opus, at fepiufcule contraria.

VniaerfaUter er in famma, fis celer in euacuando er f equens,ob(eruatis modo er ordine. Terequentius in» firmum récréa, quoniarn j^iritus alias plurimum re» foluttntuvi nee tanta ea dato, fiue cibaria, fiue medi» cinalia, qua:folum mdlifcant,fedhispermifcerefi gcratiua,deficcatiua,ercordis confirtatiua,qut cn2 ueneno reffant.

ÎOO MARS. F. EPIDEMIARVM

J^edbationetZir regimme £grotantis.

Caput X

Cquot;^ ibm e^e debet tfecundum Rafim (y- AnicennÜ yqiurto Canonts,deques,modiciK ,leuK,elixtK» ac multi z^ humidi nutrimenti,condîtiM cum rebus tt!*-celons or jrigidis^ ut fcilicet cum endiuid, acetofeUa, ^ceto,lt;igrejio,mîlisgriiniitis,cirancijsdimonibus,cet r^ijsacetoßt,prunis. Cibifubjiantußntpuilt,pert dixtphaßanus, contufum, confummatu, deßiüdtum^ oua recentiu. Rœdinâs quoque carnet non prohibeo, SummA,nutriatur rebus liquidis,humtdis,zy multi nu trimenti. Sic tarnen nutriri debet ut natura toleret,nee ßbres multipUcentur: plus enim multo quam ceetenSt hodneafu uberiori opus eß alimenta.inquit Auicens «4 quarto Canone,quod uenarum repletio per nutri» tnentum prohibet uaporis uenenoß aëris er humoris tranßtii/m,er quod hißequentius liberentur qui intre pide nutrimento adimantur. nota,quad ß^o clyflea re ß)lutiuo,de quo fuprà mentionem ßeimus, ß reßau rationeopus ßtalia,fumat aliquid per ot, ßetes folut tionem uel emn enemate uel fuppoßtorio, mde adha rat quatuor adminißrabis aliquid nutrimenti, de quo paulo fupra dißeruimus. Vinum ßt album,ßibtile,oa dorißrum,dilutum cum aquaßrrata, recenti faltem, parte lequaU. Mclior uero eßet aqua aurata m qua an rum ignitum extinflum ßt, uel etiam extingui poteß imrü m uitfogt;^ Nö» ßnafi atm pattßtimtnec oi exicca»

A N T I D o T V s» jot ri, fed continue fie ipfum gargarizare etm uino albo lene diluto.Res teneat m orehumidM,frigidullt;a:jrett queuter bibat de acetoßtate citri, v iuleb rofato ana partes squales cum uino granatoru or aqua ßue ßtea co acetofelhe.VUlis eß jyrupus acetoßeßmplitisetwa aqua ßrrata,Z2' panter ßuecus cedri uel Urnontwn ßue aranctorum expreßoru: htec dab is eum aqua er faa charo ßni,uelßrte melius cum aqua hordei uelßrra» ta. Item faccharum roßetum aut diamarenatu uel dia» pruniso diacydoniten diffolutum m aqua, colattwn t7expreßtwn,tielroßas,ceraßaacetoßa,myrobalanos, tamarmdos^pruna,cydonia,perßea ßcca, trita(3quot; inßtßa m aqua, poß colata,expreßßa er eum ßaecharo er aqua recenti exhibita tUUUaßimt. Conuemt etiam acetum album cum aquaßrrata ty ßaecharo lt;egris ß» mulatq^ ßanis. Conßrt etiam oxyßaccharacompoßtd cum aceto albo,ßucco granatoru acetoßorum,er ßaca charo.Prodeßquoc^fuccus granatotu medijßaports^ uel ßuecus ßue uinum acetoßoru cum modico ßacchari, e?quot; aqua ordei cum uino granatoru.'Bonum eß anulot aureos in aqua tandiu conßicare,ut aliqiuntulum roa danturperaquam. Item buUireaquam cum auro,er ea uti 'm cibo eP potu bonum eß. Secundum Gentilent fieri ßrtajßc poteß, ut aurum ad ßrmam reducatur liquidam aptam ad potandum,hoc modo : Sumeauri uncia unam,argenti uiui uncias duas, mißce, zyßimul tnixta mancant quoußt^ aurum dißaluatur,deinde ita»

502 MARS» Fgt; EPIDEMIARVSÎ portai alembico cum igne lento,mtitntum quad argett turn uiuam alembicu exeat.Vojica excipias aurum ex fundo alembici,z^ adde aqttaru bugloffa; uneixi qua^ dragintdfcptcm,ponM in alembicu uitreum bene obtu ratum. Continuabis fub eo ignë per très dies er no fles, ignem dico bene proportionatum. ïnfine p caUueris itrtem,imienies aquarn minime confumptâiZy aurum liqueßfltvm,lt;fy hoc eß aurum potabile cordialißimu, er digeri potejl. Aurum quidem alia ßrma par um eß utile,quia digerinequaquam poteji.Adminijirabis bis in die ieiuno jlomacho ex bis fyrupis,fcilicet de aceto» fitate citri, de Imontbus, de cichoria ,defùmo terrte ana drachmam dimidiam, cum uncia una aquaru ma Uffte er fucci acetofellce. Itemfyrupi de agrejia,de ri bcs,rob berberis,de cy donijs, degranatis medij fapo ris,de granatis cum aquis endiHM er bugloßu:. Item fyrupi de endiuia cum aquis endiuite er acetofitate da tri, cum fucco acetofellce, er uino granatoru acetofo» rum,itemfuccum limonum, uel citri, uel aranciorum txprefforu exhibendum cum aqua er faccharo. Hon dif^Ucerct ß loco aquce adminiflrares brodium pulloa rum, quod appeUari unlgariter folet Piperata, aut perdicem co flam cum agreßa er endiuia, exindecola ta,cui mixtum ßt aliquid ex memoratis fuccis,cum dul cibus cotemperando acetofa,ucluti naturaßeit in gra natu medij faporis. Etiam mala granata acetofa cum uino er fucco fuo fola, uel etiam cum aUjs fuccis, cona diantut

A N T I 0 0 T V 5* îôf iuntur hcne omnii. itemfuccum rofarü, myroittU» nos,t‘tmcirindos,[dcchiiru rofatum er dtamircndtit^ diaprunis, dideydoniten, di^oluta in aqua, (^ coldtm CZ expreffd, bibenda ftmt cum a^ua recenti. item oxyfiicchara cum iulcb rofato O' äqua (irrdid- item fuccum rofdru 0 dcctofitatcm citri cum uino grundt toru. HotdyfyrupM dcetofefcilicet'mquocunq;utiUs tß fyrupo.Vbi non hdbcdtur dcctofitds citri,exprime Umones uelardneios,ocum fdeebdro temperdiOquot; ubi mAior ddfit cdliditM, mdiori qudntitdte ddbis deea tofd:ubi minor, minori. Et ubi non bdbedtur fyruput dcetofui,ddbisdcetum,dqud,mO'facchdrufimulpera mixtd. Albumdeetum melius eji rubro. item fyrupu bunc optimu:3ume fucci meli(fe,bordginii,buglo(fe depurdti dUd uncial très, dqud rofdru, deeti dlbi dnA uncidin undm cum dimidid, dcetofitdtis citri o Umoa num uncidin dimididm,fdcchdri dlbi librdm undm,ex. hoepropindbis ttmeids duM cwm dqudru bugloffe o dcetofetld undjs dudbus o dimidid, ex bK utere qu9 pldcet : Et fimul ddto duos troebifeos de edmpbord^ Quiddm fdpientwm loco fyrupi bdne ddntpotionemz Sume dquie rofdrtim librdin undm, uini dlbi odorifiri librdm dimididin, boli drmeni optime pulucrifdti o cribrdti uncidm dimididm,pro nice und exbibeto dn^ ebrndf dum : eji enim remediwn o dntiquum o poa tens, Experimentdtores duobw potißimum utumturt uideUcet fucco forum drdncioruin cum uino in cd»

}O4. MARS. F. EPIDEMIARVM fucrpojl cdfum, (:y femine Cardonis benediâi cM uino,quid hlt;ecfuntexpcrtci aducrfus ucnenumfùngo» rum.Solcnt (^g- hlt;ec dare ftpiétes:Sume fucci feabiof^ tmciiK très ,terr£ ligiUlitie drachmam undmeum moa dico uini,item femintim citri dmchnidi dudx cum uino iono. Item ambram c? charabe cum uino,item j^ecie rum coaguloru dracbmcim unarn cum uino. Coagula funt muccilagines quadam m certis ueßcis,appenflt;e 'm uifeeribws heedoru er leporum. Item radicempalmoi ChrilH cum uino. H^c quibuf (ut tradidimus) fapien tes utuntur,reinouent uenenu à corde. Conueniunt ad conferuandu er curandum ha conjidiones. Multun confide'mhacnolira compofitione fimplici,fecurat tfificaeißima: Accipe boli arment drachmas duas,ter^ fte figiUat£, coraUoru rubeoru ana drachma unam, corticum citrhz^doarite, croa ana drachmam dimia diam,facchari rofati rofis rubcis condlti undos fiext acetofitatis citri undos decern,dab is femper cum uina idbo er aqua rofarumtquandoq^ comifeendum efipaa rum aceti rofati.Ex his etiam conficere po^umus pilu los, fit loco facchari rofiatiaedpiamus rofaru rubearu unciam dimidiam cum acetofitate citri quantafuffidt, Quidam dont ifioscompofitiones: Sume facchariroa fati, trium fiandalorum, diadraganti ana uncios quaa tuor, folia auri numero decern,margaritaru,hyac'ma thorum, ofiis de corde cerui ana drachmam unam. Item cape margaritarum fcrupulum unum,fapphiri, hyacynthoa

A N T T D o T V s» JOÇ liydcinthoru, futdragdoru dmchmiM duM gt;nbsp;terræ ßa giïldt£, tria granorü, ferid crudi triti and drachme dimidum,fma,rdgdoru drachma unain,m4,nui ebrißi rofdti quantum libet, aquæ roßarum in qua conßieen» tur anuU aurei uel uafa aurca er huiußnodi quantum fußßeit. Item aqu£ tofarum, facchari albi ana librant unam, fandalorum rubcorum amp;nbsp;alborum^ coraUorti rubeorum, j^odij ana drachma dimidiam, margaris tarum drachma, unam, hyacinthorü,fmaragdorum» fapphiri,oßis de corde cerui ana fcrupulum unum^ Omnia aromatica conueniunt ad conßeruandu er eu» randu, maxime qu£ attinent ßigiditati or caUditatu Etfinon conueniant ad febrilem calorem, ualent ta» men aduerßuf uenenum ipßui,zy maximeß contempe rentur cum ßigidis, ita ut ad ßigiditatem aliquä de» clinent, er plui déclinent ßante uel temport uel cont plexionum uel ßbrium acutarü caliditate. Item nota quod inter terrain ßgiUatam, O' bolum armenu h£c eß dißantia,quod quamuis utraq^ ualeant contra uens num o morbum, nihilominuf pita utuntur fapientet terra quam bolo vn c£terii ucnenisiat in morbopeßi» lentiali potiia econuerfo ßciunt. in hoc conueniunt o» mnes,in c£tcris uenenii nil melius efße terra ßgiUatUt maxime exhibendo earn cum modico boli armenher granorü iuniperi, O aceto diluto fecundum modum Galeni,quia ßatim conßringit,clauditq} nias pérora» let,ita ut uenenum per eoi tranßre non poßit, eijeit^

^05 MARS» E EPIDEMIARVM

«CMCHUW per uomitum. Pariter er uenentvm quod pet folutiua educibileddfacit adminiftrata tam poft quant ante cafmn,fed ftcurita ante. Similiter confentiunt o» nine!,quod quum ad conferuandu ftapefte turn etiant txpellendu ipfam bolui armenui ctetera ftmplidafut peret omnia,maxime exbilitm cum uino albo et aqua rofarum, fecundum ordinem Galeni, Serapionn er Auicenme, qui aiunt fe efje expertos tempore magne peUilentie ^iffe cum boe ßeiliter er conferuatos er fanatos humores. Eft enim bolut armenus rubeus pat rtmt croceui,delicatuifjrangibi!is. Terra uero ftgdla ta aliquantulum ftt rubens, guftui parum acetofa er arida,nonnihil uifcofa, nee tarnen adeo tenax ut digit tis adhareat-Aduerte quod nonunquam initium capit morbus cum fftuto fanguinis abundante, hoc in ca[u non datur bolus neq- aliud huiufee uenenoft fanguinis ftrifinutm: Imo coadiuuaturifteftuxus cum rebus pe {kralibus,extrahiturq- fanguis ex ambabus uenis fa» phenedn qualitaté complexions. Qjcodft egrotans eft multum fanguineus,ftt etiam minutio poftmodum ex mediana-liecfunt pretermittende ft-icationes fto» macho ieiuno. Tac ut admoueatnafofftongiam intm» Ham in aqua rofarum er aceto rofarum er cum uino odorift:ro,quibus etiam fepe lauet omnes pulfus er ß ciem. Vbi adftt defutura phreneft fuftpicio, admoucas quandoq;ft'ontiaquam rofarum cum aceto rofarum.

ANTID orVSÎ jaji phor£. Cun ne mjirmui in profundu nimis deuenMt fomnum'.fu^ciunt enim hon fex uel quinc^i per dieia Cf nollem, fiquidem dormitio multa retrahit uenenti ad intra.Ventofte à tergo pofitæ, jridiones (y ligia menta dreu extremitates,conférant ad phreneßm pa riter or fomnolentiam. Itemconfirtfuppoßtoriu ex fapone dura cum modico falgemmæ. Somnui modieus in prindpio morbi utiUs eß, nee idea tantum uigtlana dum eß at indeß^iritus refoluantur. Camera euentari debetflt;cpeapcriendo(^referando : ex hoc enimua» riatur aer: fic tame euentari debet^ne ob id fentiat lea grotans amp;nbsp;patiatur ßigons quicquam. Debent tendi per latera leiti Untea aceto madeßdei. Afferge parie tes ac folum camera aceto aqua permixto : fßargana tur hmcindc^ey per angulos or parietes apponantut fondes, pampini, canna, faUces, rofa, plantula cr ßlia dtrudoru iy alia quaque uiriddntia,ßofculi zy poma odorißra. Yadcs fufftum exfandaUs ej rofis, mirthiUis zy camphora,tcrebenthina,thure, cortida bus dtri,cortidbus granatorum amp;nbsp;pomorum cornua nium,additis modicum chariophUoru zy crod. Super omnia cura fit,quod fingulis horis fex oportet te mua tare or renouare inferno camifiam ZJ omnes pannest lmteamina,fuinigia,una cu uafe pro ßmigio. Si com mode fieri poteß mutabis fingulis uigintiquatuor hot ris ßratum Zi/' earner am. Antea autem quam introdu* catur,fit camera bene emundata,ac bond^ut couenit)

308 MARS» F» EPÏDEMIARVM odoriitif fumigdta. Aliter enim dmiâm^lcâii^^O- bit iitdtioyueneno inßeiunt. Nec uolo cumlilentio prate riri,qtiod ubi mfoUtit apparedt cAliditA^,flomdchi ra iuridolorumq^ db intcftinisfecuritd^jconfueuerut R4 fis e:;^ ïobdnnitÙK femel tdntu dd poUndum ddre aqua frigiddm zy recente nudtd cum qudmitdte. Ego uera utfecurius dgerem, ddrem dqu£ hordei recétis libras tres,cum undjs tribus fdechdri. Et forte durent etidm fucci cucumeris librum dimidium, cum unda und fdca chdri bene fimulpermixtd,pofied fucci druncioru uel grunutoru undum undm:,crdrdchmci unum fdechdri. Quida compdtriotd nofter uir robuflus, quamprirnu hicipfum morbus mudfit, immer fit fe aquis fdgidis, perqi duos horos fte ftetit,exiens liberdtus efl : uerun» turnen fäUueißimu hoc eß experimentu.Eortè fecurius effet federe in uquis tepidis qua pechruliu non dttin» gerent, quonidm ha partes no funt dperiendte,nec uil ipfus prouocundi funthumores. NonnuUi hoe in euftt affumpferut uenenu ej maxime qua figida natura, t:^ßrtdßis etium eu quaculida nutura,prius uel poß theridcum uel terrum figillutum cum bolo urmeno (3quot; dceto aqud permixto,Qr fimilia qua contra uenenum funt.Inter quos quidam phy ficus liberatusßeradVia detur turnen mihi res admodumpericulofu.

De curu per urtem chirurgia. Cdp. XI HOc in cufu no expe(kindum,quoufq;dppdredi infutioaut budufedfehpurgutione uel ph le botomiit

A N T I D 0 T V S» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305

lotomîd fis celer ^promptm ad uenenwn extrahen dam,ßciendo cum firmento e:^ cantharidibui rupto^ rium,uel aliud exhb quæ inßrüa narrabimus. Appli ces mufculo dextri braebij fub cubito interiori aparté uel ubi tangi foict pulft(s,nb tarnen fuper proprio pul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

fu. Similiter freies fuper talo pedis dextri quatuor dis gitis ad entra utfrat uefea, quam aperi, apertam que teneas. Si folitumapparueritfignum,z^ mcomoditoi breuUMqi temporis obfert^ndum ordinem impediat, fiatphlebotomia atq^ purgatio.Quibus frais uelfal s tem phlebotomia,fcics ruptoriü, et appUcabis eident lateri fex digitoru fub figno dijiantia. Simt qui tempt» ris uarietati non conf dant,fed or prêter ordinem pri mo or pojl,fimul^ quo melius poffent remedijs curie frudent,M.odernoru talis ordo quorunda ef;,ut ubi nil impediat, primo purgetur infrmus cum clyßeribus, pulueribus,phlebotomia Cf medicina. Po/l uero ap« pUcanda ut diximus(etiam non apparente figno) run ptoria,ac tutius efr confißim(appareat fignu uel no) ponamus ruptoria,cf reliqua huw morbo approprié ata. Si uideatur apparent,fie freito. Si enim apparue rit circa auresfubito ruptoriivm applied collo in pon flerioriparte,eiufdem tarnen lateris in quo fignum.Si fub brachio, mufculo ruptoriivm apponatur eiufdent beachij, uel prope pulfum, non tarnen fupra. Si in inguinibus,pone iuxta cauillam, hoc eflfuper talo pe dis eiufdem lateris.Q^um alibi appareat, applied rua

v 5

5^0 mars/F. EPIDÈMIARVM ptorium fubÇgt;gno per dijldntiam fed digitorum, uel fextlt;intis,ne tarne ponatur, utcunqifit,fupra pedia. Et ft fucrit in gula, uideUcet à parte anteriori, pona* tur ruptorium À pofieriort ttidelicet in coUotfi nero in pojleriori parte eodem in loco fùerit,non debet m am teriori dpplicari,fed potius fub loco figni,ficcf; tandiu permittes ibidem ruptoriu donee ucficam fècerit, qua aperioiiCr fupraponas butyrum or ßha caulis : item f^ongiä hac mtinihm decoélione. Sume canwmillce, briihnic£,meliloti,fcabiof£ ana maitipulum unum, buUiant in libra dimidia aquæ ad confumptionem dia midij: hanc quia ucnenum trahitrenouato, teneto fea piui infnem ufque curee.

Simpliciüdefcriptioruptorioru. Cap. XII RVptariah£cfunt,uincetoxiconMriolivm,fiot £ri5,nuxrancida^cordumeniu,arfenicum,calx uiua, antipbarmacu, eufeuta, calx cum fapone ßüo* num^auraicynoglojfajfèrmentum cum lixiuio,galba niii,cauda equina,euphorbium,jlerciM columbinum, perçue accipitrii, anferH,anAtum, nafturtiu, limacia uiua uel fuo cum cortice trita,rana excoriata ey affa* ta,calamentt(,pulegium ceruinu,arijlolocbia, rapba niii,uifcum,centinodia,colitim, piper, lapis f^ongite marina,Patnmulatrita,urtica,ftnApis,uitalba,mena taftrum, fcabiofa,canapis, canapatium, cantharides CZ falgemma,grana mafticata,pirethru,Mtcllum oui (um'multo faltijConfoUda maior,etfcabiofa}trit£ ma tra duos

A N T I D o T V Sgt;- Jit tfrf duo! Upides mirabiles funt. Di^ ruptorid dcbent cito-,ut dixerdm, dpplican, (y prie pdriter fuper p^ g«tw« appdrem-1« deUcatis perfonK utendü ep knia» vibiK,cf in alijs ,ßrtioribM. Et tutim eß utfub figna ponantur quim fupra: uel fuprdponantur minui pr« tid,fub ucro,prtiord.

Curandi apopematk rationes,modi,CT condia tiones. Cap. X111

HOc fignam uocatur apopema: quod quum uea

nit antepbrk dccePwm, indicat cor prtè epè cr potens ad cxpcücndum uenenum^cr tune eß pbrit 'accidens apoPematk. Ediuerfo ep quum ueneritpop pbrm- Hoc enim apoPemaep duarum generations, altera eP buUa (y nominatur anthrax cr carbuncua lut: Altera cp inPatio,cr uocatur bubo er glandula, Euüa comumter per emundhria exit,cr quanto plm dprincipahbiK dipat membrk,tanto minut periculoa fa ep. t^igra eP omnium peßimaifecundo uiridk loca eP paulb minut malaitertio glauca,rubed quarto. Et quanto aridior tanto etiam peior ep. mpatio cömunia ter in emunebrijs uenire fokt, hoc ep, prindpalium nembroram pur gator ij s,qu£ tres funt, mj loeitfdlia eetpoP dures,fub brachijs,m inguinibut. Cerebrum Triaprlncl per emunHorid poft dures demittit uenenum, necnon P^Hü mem Hl coUiw«. Corjub brachia mittit. Ad uel circu ingui» ^^otia. Hahepar. KacdecaufdpeiorePmPatioqua. ibuild, quonia ueneni multum adprindpalia decurriPe met»

JTî-, MARS. F. EPIDEMIARVM ira oßendit. Et quanta cordi propinquior inßatio fùe rit,tanto quidan periculoßor. Vtroruinq- fcilicet bul læ pariter er inßationis quaß ßmilii cß cura.Sunt qui accedente apoßemate anteßbrem crproculàcorde ßiciunt fubito ligaturai inter locum doloris zy cor, fut prapanuntefi repercutiendi caufa res ßigidM,ßccat. At fupra doloris loctim proprium, rcs ponuntcaUdas V humidas,refolutiuas.Alij quamprimum apparere incipit apoßema,ponHnt fupra fimul er à latere uen^ to fis,ut diximus,erruptoria, fubitó hanc exhibenda medicina. Sume heUebori nigripr£parati,fenlt;£,cin* namomi ana drachmam dmidiam, diagridij fcrupua lam dimidium, mßndantur in uini granatoru tineis quatuor,erfacchari unciarn unam. Si admultas horos in inßtßone ßaret,melius effet, poßea cola er exprit tne,propinanda quu apparet apoßema antequarn dor miat. sic nero préparant heUeborum : Scindunt per longu mßußa minuta, ponunt ipfum in porno duldt inuoluuntq; pomum inßuppis prins aqua rofaru in» tindis, ficq- coqiKint fub cineribus calidis,codo femel proijdunt pomum,recoquunt hetteborum alio in po» mo, modo quo prias, feparatim d porno conferuatur. Dant robußißimis heüeboru mixtis mfeendis, moda er ordine dido. Coteris ucro er minus robußis dant folumnwdo pomumfecundee codionis. Préparant fea moneam coquedo ipfam in mails cydoniß uel in paßa frino hordei fado cum uino cydonioru. Hon reproe bo ißoriM

ANTIDOTVS» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)igt;

to ijloYum regulär, fed dd nc^lrdi regredimur.

Rcgul£ er n^di appUcandoru. ruptoriorut Caput XIIII

QVtim opportunu non ejl ut extrabi po fit fan guis cum uentofis uel fanguifugis, nee incendi jignumgt; poni debent fub uelfupra, uel ftmul utrobief; ruptoria ex didis,CJ- his etiain qu£ in fequentibui dia earn, compofitionibM. Exhibes autem pr^diiki ft ui deatur temporis adeffe commodit£s,pojiquam extra» dut ejl fanguii, aeparü quieuit lt;egrotans, uel faltent pof affumptionem medicina er eiM perfdum ope» rationeler fi non prajlo afuerit qui manu operetur, dato puluerem,quem fi non habeM,exhibe medicina» Si nee-medicinam habuerK,applica fine dilatione ru» ptoriafupra e^ extra fignum, cum moderatione, ut diximus,er ordineter fi tempus infet, nee quiequant adhuc fdum fit, exhibe fitniil purgations er ruptoa na, nee ceffes unquam à reinedioru adminifratione, nee diferas ut feres te omnia cum temporis comodi» tate fdurum. Aduerte ne fuper figno ponas res adeo figidas erfirptieM ut uenenu ad intra repercutiant» Vterc his qua: apte ad trahendum er rcfolacndum^ut funt res calidie. Ac aliquantulu temperand£ funt quan doquefïfis eas continuaturus cum rebus frigidis,ut ni mia euitetur infiimmatio,nec tarnen itafigidis ut 'm» de ref ringant. tscemdtum metuas dolorem, quonii venenum trahit ad pof erna. Holo tarnen tolérés ej»

V r

JH MARS. F. EPIDEMIARVM ce^um,quonM uires adderet ueneno, augmentaret pet riter cr fibres, nättiramqi nimis laffaret. Locum ru» pt or ij nolo per artem in totam confondes, donee tret ehpfifnnt menfes : hoc uero quant ßds reiterd pur^ gdtionein. CXiii^‘tgt;ft florentinui notier hoc Vere i«a cUit buUdm : quod quant inde ah hoc morbo ita liber effet, ut non diuerfiis foret à funis,huud ita multo pofl quantprimum plagdm confoUdduit : trunfidis uer9 pofi diebus quddrdgintd itérant morbo infiflus bidui ffidcio inter ijt,maxime hoc quid fine purgdtione pldi gum refirinxerdt. Hoc etenimfeids, quod qui pof fe* ptimum perit diem, mald potius curd id euenit quant huiufee natur d morbiScito quod pofqudin uenenu in tantum decurrit ad apofiema, ut principdlid membra per horfml aUcuidtd, nifi tu perbene cv continue idi^ pfum trdhds,re{lifices,cv purges,intrinfecum apofie mdtis uenenum plus exdtperdtur,contrd{itim uapordt ad intra et occîdit.ïdcirco continue cor ipfum fortified conflringendo uias eins intus cv ab extra,humores fe plus eudcua ,uenenu plagt redifica,purgd ■ N il fperes certi ex iUoru prêter rationem fanitatisfpe, quinimo nee ad infant ob hoed remedijs ceffes, maxime ft adi buefeptimus non elapfus fuerit dies.

Compofitd ruptorid CV emplafird qult;edant fortia. Cap. X V

MVUiftriam funt ruptoria compofita, ßrtid^i w trabendiO nemnwn ad exlrd-^ttarrabimut

multd»

A N T I D o T V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}i^

Wuliä^utlecutidum opportunitate cuiuflibct duxilio tôtwde uti poßis. Sumeßetu, ireos, amp;nbsp;grand tritici contußa, parte tequali, maturat hoc cito ac rumpit. Item ßrmentu cum oleo et fale. item pix cum paffulii CZ rneUe. item fiercu^ paßerinu cum axungia porei. Ïtem uitrum puluerifatu cum terebenthina. ïtem nißl abominofum foret ftereuf humanu,ualet midtum ante erpoß rupturam,{upraponendomedullampanisßf uenti oleo intmibim.Uem oleum cum dnenbuf buUia turn Atem cantharides numero decé,cum uncijspaßßu» laru una,ßrmenti una et femi^,ßibio[ie,cynogloßlt;e», confolidæ maiorii, antipharmaci ana undam unamt vneorporentur cum oleo liUorum. Et ft fortius ßcere uolueris,addefal(y^ columbinam herbdm,rutamanei drachmas duos. ïtem naßunium cum oleo edr fale. Item auripigmentu, piper ana, drachmas duos, cart* cos numero decern ,ß.c emplaßrum cum melle quanta fufficitAtem baurach,falls ammoniaci,ßabiofie,anti* pharmaci,aUij,piperis ana, partes lt;equales,ftc empU frum cum fucco feabiofee. item galbanum,radices lia liorum alboru, ßeretts humanu,confolidam maiorem tritam enter duos lapides, itemßrmenti undos qua* tuor,ftnapis,rut£,fcabiofde,abfinthijana.manipulunt unum, radicum lilioru alboru partem tertia, uitrioli drachmas duos, cantharides numéro decern, galbani tmeiam unam, nuces randdas numéro très, olei lilio* rum alborum quantum fufßdt » coquanturherbat CK

Jiff MARS. F. EPIDEMIARVM taUck MJ oleo, crfiiit emplajlrum, addenda c^tertf mgredientia fectindum artem. Uem cantharides cum oleo faponis. Item einens querdnhciuo tmehres utwt tur partes quatuor, calcis partes fex,mifce, c^ quant uteris fuprapone pr^diduempla^ram-Ati^ud nunc diihim cmplaHrum fades cum oka oliuarum nigra^ rum, O' fortiut efl, fi oleum cum dneribm buUiat. item firmenti, urtic^, pinguedinis carnis exiccat^e, barbæmaluauifd,maluæ,partestequaks. Quinque funt herbie hoc in cafu turn in omnibus emplaflrii ztH ttiam intus fumpt£ ualdeconuenientes,quoniam tant intus quam extra ueneno refiflunt,Qrfunt quafi tem* peratlt;e, fdlicet confolida, fcabiofa, agrimonia, brit dkMica,ari^olochia,

De emplaflris temperate. nbsp;nbsp;Cap. x VI

FOrtia funt admodum fupradidkt ruptoria o ent plafira, cum ad rumpendum, turn etiam ad ex* trabendum cito uenenum. Sed non funt continuanda, quoniam nimis mftamarent, attamen eis plus uti quis poffet, ubi apoflema non effet coloris multam uiridis aut rubei uel nigri. Ac etiam ubi non muit a fret cor* yofio, temperatiora quidam adducam o mage con* uenientia, ubi de magna metus effet inflammatione. Sume barb£ maluauifd undas daas,caput unÜ liliorti nlborÜ, fàrin£ feminis lini ana undam unam cum di* midia, buUiant in aqua comuni, o pifientur cum fir wento o Mungia wteri, appUeetur caUde. item fu* me firftrit

A N T I D 0 T V S» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}ir

We ßtrßtris nonp enitm expurgdti A ßrinA mittipuloi duos,coqtiAtur m aceto. item columbinA cum aceto zy oleorofato. Itemßriiuhordeicumfucco brióbinici6 uel confoUdteAtem c£pai cum b^yro codas addend» poft caricasiOrfirmentum cum oleo cam6milli),.o dul corari poteft (ft opus ft tob odoris uebementiarn) ad» dendo poma coda, aut maluauiftcÜ, eSquot; mAluamdpfa^ rum^i mucUagines.Qtiodft maiori adhuc opus ftt dul eoratione,accipe ciepas codas z^ poma co£ki,fciiwet cum butyro o' oleo catnomiUino. Item malutejfarblt;e waluauiftci, fcabioftlt;e ana manipulum unum, buUiant Serbie in aqua comuni,cum qua tneorporeturfttrina* Piftentur ante herbu: o condiantur ftmul omnia cum uncia una pinguedinis guïlinu:,o totidem olei camoa miüini,croci drachma dimidia, eft enim deUcatißimti emplaftrum. ltem[cabiofta,pes columbinustcichoria^ consolida maior. Conuenit poft hiec emplaftrum ex apio,brickmica, ftmina orobi cum pradidarum her^ barumfuccis, fecundum aliquos etiam cum theriaca» Item emplaftrum ex opoponaco trito cum paffuUs-Item aßa, ruta, o nitrum cum meUe, ‘Bonum quan» doque ftaerit unkbim eftfte cum theriaca, ftuprapofttii capis omaluacodk. Supraponunt etiam nonnuUi ftores aranciorum, amp;nbsp;folia contufa cum axungia o^ malua.Quantu uero ad ipfam theriacam,uolimtaU» qui non efße ei quiequd fuperponendwn, quoniam vet Wittit Kenenum ad mtra.

J18 IHARS.' F. EPIDEMÏARVM 'Emfilajlratempcrdtißiina. Cap. XVIIquot;

QVum bulla multu nigra ejl,O' fupra modaM ar dens, ac pcr(^uam cito acccndit, corroditt V dilaiatur, temperatiora debent eße ea qu£ admia nilirasideßccatiua cum aUquali ßigiditate, temper at taq; caliditaterefolutiua. Exempli gratiatSume plan tagimmergaUM cum aceto codius, item lentes cum pane mixto, cum cribraturafiirfais. Item granatd acetofa ermedij faporis in quatuor partes feißa or co iin in aceto ufque ad corundem dtßolutionem, conte» ranturz:rapplicentur,conuentut ab initio morbi ufo; ad decUnationisjiatum-Conuenit alterum hoc empla» firum ante hulcerationem caufatain à bulla. Sume a* cacij,draganti,opij, corticum granatorum ana dra chmam tmam, uiridis ieriSihyo^cyamum album ,ßc emplaßrum cum uino zy ferua ad ufum. Ovando uit deas iam foihm hulcerationemßupraponc id aliquan tulum depccatiuu: Sume efdram cum uino zy rob gm nato zy fimilibus: aduerte ne partes pgno circunßan tes putrepant,deßnde ipfas cum bolo armeno,aqua ro farum,oleo ro[ato,aceto rofato,zy cceteris. In reeeßu inflammationis,hulceratione remanente, pone empla ßrum ex Utargyrio, zy ea qua: ad maUgnas zy corro fiuas plagas conßrunt, id ejl,quie refrigerant, defre» cant,repercutiunt,ex quibus aliquafuperius comemo rauimus. At temperate freito cunchi,zy répété ut ixa pedit,purgatioiies ad mira- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.D

Dc modo

AN TI D 0 T VS* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F»

De modo mitigAndi dolorem circA ipflvm Apot lienM. Cap. XVIII

QVie fiiperioritradAtAfuntcdpiteïnbt^iimuî fum nigrii cr corrofiuis uenßeantur. At in c£ tern non tanta: inflammationn temperatior ejio matu riortj; in repercutiendo. Ardorem dolorem^ partim d morbo,partim À ruptorijsßue ab inflamatione pro» uenientem,fi mitigareßitdeas, circumpone jigno me» duUam pann calidi recentisprimum excepli èfiirnot uino acetofa ueljucco plan'aginis intinóbim.itemco» que prisdiihm meduUain, neenon er lentes inaectoj ApplicA er fapius muta,er ne dcliccetur emplallrwn illico fupraponeßlidplantaginis.Quandoemplaßrü deponn laueturplAgæ fuperßcies eu uino pontieo fine Acetofojfupraponeßrinä hordei cum meUe. inteUigo Autemponideberc ijla non [uprd,fed circuin plagam» , quamuis fecundum Petrum de Tußigniana aliosq^ er dofhs er expertos,h£cquediximw non multumref percutiant,uerivm pellunt caliditatem,conßrtdnt do» torn locum, er temperato quodam ealore refoluunt. Remanentem poftea plagam hts rebm curato qu£ ad uenenofas corroßuMq; attinent plagM.

De modo mddendi putrem ipfim apoflematis. carnem. Cap. XlX

QVando eßmortißeata plaga,cura fubito ut tri HniUd caro décidât. Sume branch urfm£,bar b£ malMUifchberbie peruincte, lèliorum maluat auA

|îO MARS» F. EPIDEMIARVM vncidm uni, coqudntur,piflmtur or mifeeantur cuni ixungia porei non fitlita,or cum butyro ueteri,ßc ß* mul ad tres dies pemiittantur, poßea eolentur, expri mantur, addenda cobtur£ parum ceræ amp;nbsp;maßieis, ferua ad ußim.Vtcji competente ßeiat plagacrußam, ^uä poßea bene dwells, qua di^h ußus es emplaßro, ungatur amt butyro ZiT oleo. Crußarn auténulla cunt tûolentia depone (id quidem multum obeßef) morare donee Mura id perfeßcere incipiat, quam poßmoa dum cum fupradiHii adiuua. Interea ne corrodât net nenum,perqi fanas corporis partes difcurrat,hunc in tnodu fuccurrereopuseß, Habeasuentofamamplam, ita ut totanifquant applicatur)plagam hoc modo ant iiat,uidelicet ut fuprapoßta tangat circumcirca tant lummodo carnem fanam, ita ut plaga nulla ex parte tontingi queat à uentofa. Hane igitur uentofam appU tato ßc trahendum uenenofum ex proßindofanguine». frohibendumeßneintro reuertatur.

De modo mundißeandi plagam. caput XX

RVpto apoßemate extraikteß ueneni materia, propinandafunt conßriiliuaßmulq^ mundißt catiua. Sume ßrinä ordei cum melle or modico falls, fuprapone ßlia cauliu. item farcocoUam puluerizat tamiZy mel parte aquali : ft ßrtius uolueris,eoque in primis ipfum meUpoß uero addefarcocoUa. Eß equit demfecundumGentilemde Eulgineo or Petrum de TußignianA

:TtißigniiitM folennis compofitioy quonum omne iwl» fiat mudificatiOmnemqi fmiofan plagdm.Comcnda paritcr ad hanc rem einplajlmm diaquilon^

Demodoregenerandicarnembonam.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap. XX l

Mvndipcata qutvmfiteritplaga,ad bonam car» nem regeneranddyaedpe ßlia bdliliconis opti me contufa. item recipe xanthoSicentaureæ maiorist herbig pentaphyllon,cofolidie maioris and partes £» quales, dejiiUentur in Vcre per alembicum, uelfreito hts ex herbis face urn, ßcq; fmul permitte donee bene permifceantur. Poflea adde iUis aqug uitie parte quin tam,ferud ad ufum'-ißud enim mirabile inuenies m re» generando carnem. Item con^rtad hoe barba dj^ha 'deli,hoc e^ lappa,coita, cum ßcibus uini. ïtem empl^ ßrum excoriandris uiridibuscum meUe crpa^ulis»

De uarijs modis extrahendi fanguinem d figm» De modo cauterizandi per incendiu/m.

Caput XXII

OMnw circa fignum prædifla cura,qu£ (ut an tea narrauimus)fit cum ruptorijs fimplicibut Cf compoßtis : Laudabilior fieret italicoru omnium r)o^rufintêtia,modo quem iamiam dicemuSipofi» ponendo ipfa ruptoria,cr ficßeiendoi Pone cauteria difianterajigno quemadmodum iam diximus, cf fi» mulfupr a fignum magnam pone uentoßm, qua dep9 X

pi MARS. F. EPIDEMIÄRVM fitd tange ipfum uarijs in locii ctm raforio er lancet ola, poftea uentofam repone, ut fanguinem attrahat^ eamef; celante fanguinii attradionc amnue. Deinde tres benepurgatiU fanguifugM applied,huc^i iam ret pletii er amotît jgdUorum uelpipionwm columbdt rumq; pullos feinde per medium, er fie ealide anttnt poft, alterum appone. Poft fecundum quofdam debet inungi cu/m theriaca, dem uero permittas ewn quiet feere, üonnulli iftorum loco dmepluat locum circa at num galli,er accipiuntfaponis aliqualiter obfcuri dc quafi uirtdis uncidin unam,opij fcrupulum dimtdtÜ.pi ftantq;bene,eycumfaledïbopulueratifimoftciütfup pofitoriu gallo,er totum m ftmul fuperponunt.Qiio perach reftaurd lt;egrotdntem,er poftmodum eum kt niter cauterizd.ïion dieo cum cera nee oleoftruenti, quidoppilant, fed cum duro ignito, dut drgento uel firro, ipfumq; mftrumentum in fummitate rotundant habeat planiticm ad ßrmam unius fatis magni qudt drdntis,fitq- in medio buiufeemodi planitici acies fiue acumen ad ßrmam adamantin, non nimis acuti. Et poft incendium in un ge cum butyro, er cooperias lot cumßlio caulk,er permute cum quießere. Hoc mul to eligibilius eft ruptorijs,eo quod citius operatur,mà gkq^pcllit uenenum,meliorem infiper quaUtatem in tnembro relinquit. Pofthac utuntur rébus plago’ fut perponendk,ercircd,qud( fuperius comemorauimui poft ruptoriüadminiftrandoi er eodem modo. Hont nuüi

A N T I D O t V ?♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jîi

Unlit pejiilenti morbo laboratries non aliud ojlendunt fignu quant maculax,ueluti morbiUi,per corporis eu» tem diffeminatas. lUiufmodi debent inuolui panno coc cineo caUdOiOr cujlodiri à frigoreiapponâtur^; du£ ^Sf^lt;e /Î’ongia: dorfo cum rcnibM,ci'p^^ri calidct intméiie decofiioni nieliloti,camomiÜ£, amp;nbsp;lentis,amp; bene exprc^£,Z7 ieiuno jlomachoifapim mutentur^ Ttabis etiam in potu decofiionem caricaru,lentis,gra norum tinôloru,0' croci.

De cura fecundum morem Hij^anorum zr Catelanoru. Cap. XXV Dïihimàtwbis vnprlt;ecedentibus deifiiufinodi morbi cura fecundum Gracorum, Latinoru, neenon cz Barbarorum intentionem, maxime uera fecundum ufum ttalorum, at in prafentia iuxta Hw f^anorum morem, pariter cz Catelanorum, de hife medicamentis confiderabmus. Itaque fecundum ifios ftjiatim clyfiere: poU uero,fifanguis abundat, phle botomia. Sm minus,exhibetur iuxta peccantishumo ris qualitatem medicina. Ab initio appUedt epithema* deindefekt aliquali euacuatione, faltem cumclyfea re,ad curam procédant apojiematis. More etiam ifta rum,[nihil ex infammantibus ardentibusq- fuperpoa ni debet apoflemati, quia j^afmum inducunt, fbres accendunt, maUgnius reddumt uenenum, maximeß in emunchrijs ßterit apoßema.Aiunt item non effe in

îH MARS. F. EPIDEMIARVM rdtiuii-,quoniamglutinä,nt,oppildnt,putreßciunt,re» ßruereß.ciunt,peüuntqi ticncnum ad intra, üecjrigi da quoique dicunt adminiftranda,nec quicquarn (quia dépeçât) cum I^ongia, neq; cü panno,quia rntiu elau dit Mpores jirmgitqç At uero cum lana manda gt;nbsp;fine cum fiuppa(maxime ex cannabo)ldudabile eji. Pra* fens decodio eft maximefomtliaris, ha pr^cipuequi funt natura delicati,ac etiam in emunihrijs : Accipe flores camomillie,melilotu,capiUos Veneris^.buüiant in aqua,imbibe lanam flue fluppam^exceptam mani* lia exprime, appUca tepidam uel parum calidam, flngulishoris renoua,donecrefoluat uelaperiat.Pofl uero apertura tranflado die quinto utere maturatiuis» ij qu£ mundifleant,regenerant. BuUa autem ut runt pantur [ecure fuperponiturfleabiofa pifia,uel fola,uel cum ueteri axungia porei,erfaUta.Si uiridis eji buUa uel nigra, nec tarnen efl in emundorifl, aperias earn fubitô narijs in partibui cum l.mccola, uel raforio,ut inde cito exeat uenenü.Deinde latsa buÜam cum aqua falfame ibidem remaneat fanguis coagulatus,applied fanguifugas, Pofl quum fiicrit rupta e^r ueneno expur gata, tranfach (ut fuprà) die quinto fuperpone mata vatiua,mundiflcatiua,regeneratiua. Pra:ter hæc (niß admodum tenelite ßt atatii agrotans) debet no fuprà fed fub bulla per fex digitoru dißantiam poni ampla uentofa. Poflea fieri debet apertio cum lanceola uel raforio ,(((?■ iterum apponi uentofa utfanguincmat» trahatt

ANTIDOTVS» 325

tribut, uidelicet unctiis duifX ud tref, ud piM etiant iuxtn tenorem confenfumé^ uirtutif. A.ducrte,figno Wi emtmdorijf exijicnte,ne proprio figno dpplices uen» tof^y nee 'mcïdeix » nee nimis ipfam molejies Requena Undo uentofxt, quonidm fic augetur j^nfmuf, multi truhuntur calidi humoref, peins efficitur uenenu, Cf multi fie ßeiendo pereunt. Verum fi circa dures, ud in gula buiufinodi fignum appareat, applied uentoa fam retro fub fpondylibus coUhnonfupra ud in fpatu lis. Si uero apparent fub brachijs, applica uentofani fub eodem latere^dedinando uerfm dorfam. Si in ms guinibuf,applica uentofam in coxa, ud retro fub du nibus. In quocunqs horum cafwam ficfidtoipone per fex digitorufpacium proeul d figno (ut dixitnus) uen tofam, Cf fcarificando trabas fanguinem ewm uento* fis ud fanguifugis. Sed fupra fignum,fupradiitzim pa nes decodionem, ut temperate leniat atque refoluaL V na cum decodione bonü effet fi paffes apponere la» pidem quenipiam ueneni tradiuu puluenzntum, ud integrumMfuntfmaragdus, byacintbus, topazias* ramen fecundum aliquos iflorum poffumus fuperpo» nere figno fanguifugas, c quandoq; etiam uentofax» Eflo quad fit in emundorijs, nulla tarnen fieri debet cum uiolentia,pofl uero lauando cum aqua falfa. Hoc fit quando fignum fumme infiatum efl, ud maU cola» ris: e^quot; quum eß apertum fignum,tranfado die quinto «t«l»t«r uwtur^tiWi. Qt^odfibcec ipfa decodio mini»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X {

Jiff MARS, F. EPIDEMTÄRVM mainßeiat operationem, reduces earn adßrma doc* ciæ uelgutte. Ç^uando ipfumapofiemuplus[olitoeji Inßatiim, quidam pojl diem tertium ßrtiter incîdimt ipfuw per longum dut membri m quo fignum appa* rct.per interuenia [cilicet,euitando uenas or arteriös» Et fi nimis ßueret fanguis » obuiant cum ftuppa intin* (kt uiteUo oui, O' oleo rofato, non uero in albumine» quia ßigidum efl 0 uifeofum-Eo tempore confirtant agrotum cum cordialibus intus 0 extra. Verum fa* pientiorcs inter ißos non approbant banc incifionem, iudicando ipfam maximi effe periculdpræfertim in e* tTUinihrqs. Pojl uero quintum diem fi fibris non eß ardua, acfignum no multum eß uenenofum,nigrum, uel uiridetfi etiam approxtmat rupturte,corpore be* ne pur goto,incipe cum maturatiuis, poftquam ßceris qu^e diximus,ad maturandum apoßema.Sume barbie moltuuifci,barbie liliorum,enulie campanie,cucume* ris afinini,ceparum ana libram dimidiam,caricarunt pinguïn, femmis fxnogr £ci,feminis lini ana unciant unam,fèlioru malutc maluauifci,brancie urfinie,her* the uiolarice ana manipulu unum, coquantur cum im* pctu in aqua,bene pißentur. Si pro delicatis hoc matu ratiuüßat, colenturpr^difh,coquantur, pißentur, O'exprimontur. Poßea addaturaxunghe porei re* centis,liqueßäie,colotie,libra una uel quanta fußieit. Aliquiaddunt limacias bene pißos,una cumcorticei hoc enim conuenit ubi cutis mudtum denfa eß,ueluti M inguimbus.

A N T I D 0 T V S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P?

mÿùnibiit,Zy poU dures. Alij addunt ßrmenti,pitnis großi dUA undM duM, dut plut, uel minus, [ecundunt opportunitdtem truhendi i^ rumpendi,qu£ res conue nientior ejl m buïlis, quÀm m infUtiombus emundo» rioru. Sunt ej dUd quidam leuiord maturdtilt;M,ut ejl ß,rind tritici cuinoleo ^dqudßmii.1 huUitd,donee di dUqudntuUm tendcitutem peruenidt,uel cuin meduUit punis furfkrei, ZX cum cdricis pinguibus ßnml coins, eypo^ed pijiis. Po^umus dddere oleumoliudrtt,uel oleum dmygddldrü dulcium, dut dxungidm porei re» centem.Si tdlis ixungu uetus e[fèt,Zir fdlitd,foret hoc empldfirum utile dd leniter rumpendum buUds.ldtidnt dddere pofjumus pinguedinem gdllin£ recentem, (i tdli cum pinguedine,axungid,amp; butyro recenti,oleo uioldto, bdrbis liliorucodis fidt empldflrum grdtunt delicdtis. Huiufmodi mdturdtiud (ut dntè diximusjfie ri debent pofl purgdtionem ceffdnte fibre,zy poflqud fignum efl dpertum,expurgdtumc^ ueneno, trunfudo etidm die quinto, deinde utuntur mundifiedtiuis, po» ßed regenerdtiuis,ultimo confoUddtiuisfigni. Si buUd ßicrit nigrd uel uiridis zy corroflud, nee efl m emun» dorijs » ÏMcïde cum profùnddtione Idnceoïd uel rufo» rio .Poflmodum ddmimflrdbis doccium cum dquAfdlfd dUqudliter cdlidd ,ne fdnguis(ut diximus }codguletur : deinde dpplicduentofdm nut funguifugds ,uel dnum gdUi deplumdtu.Ziuiddm dpplicdnt limdeidm uiuum, tionnMi rdnam wuum-, hoc dutem fieri potefi quAndu

pö MARS. F. EPIDEMIARlf-M ßgnim non ßt 'm emwn^h)riji,poßca apponi aliquoi' ßctle ruptoriu quoi [uprii tradidimui,uel etiam iftud: Sume uiteUum oui cum modico fällig neeßrtiuf, quid luUam nMUgndret: muteturaute tßud fæpiM. Quoi ft O' hoc buUam nimis coturbaret, utere fola feabiofa pifllt;i,ucl ucteri axungid porei fdlitd,uel funul utri[q;. Sunt qud’dam ruptorid ddmodumßrtid,quie non de* bent ponifuper emun^hrid, nee ubi grdUK adfit ßa bris: qu£ etidm ft ponantur, ubi non minus ßtßrtis, minime conducunt- Sume edrieds crudds,cr ßrmentu. Item fi hoe no udletßciut hocßrtius,obßrudtis tdmé modo z:r ordine nArrato: Sume cantharides bene tri* tds, er tertid pdrtemdxungu porei, hoe ponefuper buUdin null gnat am ter uel qudter. Dieunt chirurgici hoe effefepius expertum.Ciudndo ddhuc ßrtius hoc ipfum habere uoïunt,dddunt quartam partem faponis ßllonum, quod quidem dieunt 'm malignAta buüd,er in homine robußo mirabilitcr opcrari. item aliud ßr te probullis.Sume pulueris uuribcnepuluenzati un* ciam dimidiam, granoru tritici tritorum uel dentibus maßieatorum undam unam, uiteUa ouorum numéro duo,croci drachma undm,terebenthinlt;e undam una, bene comifeeantur er fuperponatur cum ßuppis mun dis.'R.eliquiapponwîtcdlcemuiudm cumfapone. At quoniam huiufmodi ardentia er uiolenta ßequenter maUgnius ßeiunt apoßema er ßbres, idea fecurius tß ante hulcerationem aduerterejm materia intro reuertaturt

A N T I D o T V Sgt; PSgt; rtuerldtur, etiarn ne quafi rahidii ef^datur hd cwin rebui (iculif,in debUibui pr^fertim complexionibiK, vel inultum choieriez, idea his mtentiombm utile eft tmplaßrum Galeni toti snembro fuperponere. Sume plMtdginis,lentis,panis furßtrei ana, partes lt;equalcs, coquantur in aqua donee ad quandam foliditatè per» ueniant,fuperpone loco doloris cz circumdrea per hi turn j^acium, Auicenna addit galat,ubi pUK defubtdi fanguine apparet quant de copaéh.ïteinadiftud utile eji cmplajlrum granatorum dulcium, zy acetoforwm coihrü in aceto or aqua,pra;fertim ubi apparet mAt teria incenfa, Pojiuero quant cc^jare incipitardor» conuenit emplaftru Auicenna,ex cariâtpinguibut, paffulis,nucibut, forma hordei, fmul codis ad matu» randum e^' rumpendum-Poß nero foitant rupturam, mundificeturplagacumfoccisapij,abfmlhij,planta» ginis,melle rofato,forina„coâis cum modico tereben» thia£ lotæ,deinde confolidatur fecttndum ordiné aha rum plagarum : dreumponitur nero Unguentum ex bolo armcno,amp;oleo rofato. Quidam ab initio caufo fortis attraflionis, ponunt inter mufoulos tibiaru,ucl brachij, uel fuperj^atuUs herbam^amnulam, id efo eufeutje tritam rqua quidem fociendo hulcerationem emunchriorti ad fe trahit humores, er membrorum prindpaUum. t^ud remedium 'm robu^is corpoributi er ubi nuïla adeß fobris,utile eß, «on alibi nee aUten HonnuUiaibialefodunt cauteriumfoperfigno ct«»

X 1

BO MARS, R EPIDEMIARVM ^ro ignito, quoi quidam pim conuanit robußts, O* uil non eß arduaßbrn. Raimundus mquit quod that rinça or holm arinenm non trahunt ad fe uenenu,fed procul depeUunt: ideo dicit non ejje aßumenda per oî poß fecundum uel tertium diem, quando materia iam uenenofa eß, e^coripfum attigit, nip bene euacuata fit or correih. item prohibât ne unquam fuper ßigno ponantur, nee etiim imlt ut apponantur, niß fignum extra cmuncioria fiierit, ey quoq; ante tertium diemt V in circuitu,non fupra. Poteß adminißrari bolm ar menm etiampoß feptimum diem, plaga ueneno exa pur ga ta, ungendo in circuitu. Sic igitur conuenit m tertio antequam plaga fitfi^uenenofa: O' conuenit poß feptimum, poßqua plaga ueneno expurgata eß: i« circuitu autem ungi debet cwm oleo rofato,aceto ra fato, C7 aqua rofarum ad defindendum membrum. Kaflenm Hiffianenfiam ztr Catelanoru nArrauimm epiniomi una cum correfiionibm Arnoldi amp;nbsp;Rat» tnundi medteorti fingulariumtuera res cß,z7 Raimun dm buim eß fententia, falicet quod non debeat pur a gari infirmm cum pbUbotomia, medicina, aut uomi tu,quando apoßema repletum eß admodum,zj uenea tiofum,hoc eß,tranfaikgt; die fecundo, ne ucnenum tali motione intro reuertatur.Hiec quidem opinio uidetur corrigenda fecundum alios, o-fic uidelicet purgari debet fi opm fit (cum didis obferuantifi) etiam poß (pfum Hemfecundum, fic tarnen quod dum purgatur appUcet

À N T I D 0 T V S» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ï

«ppliccî Uentofä^ or fxnguifuga^, fub z^ fuper fignc, crqwdcordc^ndatur intiK orextriciim cordiali» biK frigide :zyhic quacji modiu non prorfiK eß düw Biw ab mtentione prießti Raimundi,

Dc aßantwm conferuatione qui mjirmu regunt. Caput XXIIII

HViiii ayantes pr£tcrea quæ di£Ufunt inprin* cipio pro conferuatione (fdlicet theriaanm,pi lulas zy fimilia)nifi lucui fiterint fanguinea fuperflui» tatc^debent aliquantulumfanguinii extrahere ex ueM conumiifióbt bona purgatione civm diSkrum pilula» rum drachma una, uel faltcm media. Vtile eji f^piu^ fimant pulucres zy medicinam contra morbum, ut 0» pr^cedentibui dióhim eji,zy mancat quo magis pro» cul pofjunt ab mfrmo, proefertm quum funt ieiuni. Euentetur fcepe locm habitations, z^ fiant furnigia» utfupra diilum ejl,nunquam pr£termitendo tereben thinam: gejient m manibis ßxef ardétes,zy' carbones benefuccenfos bonisodoribusfiimigante5,lauent uni^ uerfum corpus cü aceto tepido bis in die, fdlicet manc er fero. S£pcnumero mutet inditmëta,z^ frequentius renouet fiimigia, maxime cum thure, terebenthina, iunipero,myrto,fandalis,rofis, zy camphora uel ro^ remarino,lauro etfimUibis. Teneat in manibus aran dum zyfafdculu rut£ uel quercuU maioris er ment£ tic meli^£ cum mydo Zif fiofculis recentibus : fit fern»

ÎJZ MARS. F. EPIDEMIARVM

per bette purgAtm ab omni humore et cibo fuperßuOi Iteru/m répété falutifirum ilium odorein cum at^ua ro ftrum,aceto rofato^umo nuliu,tico,zcdoaria,uel cor ticibiK citri ; fuper omnia lauet fxpitti cum his mAttM Cr uultum. Cuius etiam compofitionis pauculum bit battZ^teneatetiam admotam nAnbus f^ongiam in eadem iam di^ki mixtura mtmiinmt ligatam in ligno fraxini:quoniam tantam habet fraxinus contra uenet

propinquare audeat umbræ, fuo neque odori : potiM enim (èfè ^onte ad concremandum igni concederet, quant ut huic proxime adhareret arbori. YaciantfiSt piufcule ignes e:^ ßeum per uniuerfam domum,maxi

me cum Ugnis er rebus odorifèris.üec putet qui femel ab hoc morbo liberatus efl, fefc deincept nopoffehoc incafuperire:quiapritfentianno terimumex îlot rentinis nojlris bic morbus muafit, qui fecundo pert fifie liberatus, tertio mortem euadere non potuit. Eodem iterum anno in menfe Septembri mulierculam liberaui quandam à pefie : fana equidem er at, ut c£t teri qui femper fof^ites extiterant: at quum inter mor hofos uerfaretur, poU dies xnUj. iteru iafiilA perijt-JAuüi confidendum eft m hoc quod ceteris fit ßrtior V magis fanus,quoniam uenenum ita ßrtes mterimit ut debiles. Into uenenu i^ud plus quam reliquos offen dit fanguineos atq-, robujlos, eo quod aperhe funt illis peflorii ui^ih aient e^ cor ualdc calidmn, multuméfi fangwnent

A N T I D o T V s» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3?J

‘fanguincm caUdwin i^ humidum, idea cordis ipfa ca» Uditiisper mcaliK apertos ntedtwn trahit aerem perni ■dofum, Cf fluidem fubito trahit, antequam tempera» ri tranßtupoßit. Etenim [anguinis caUditas perquan cito fuccenditur Cf mflammatur. Confißim putréfia {iiotii fubefl humidités, in'que uenenum conuertiturz quippe ut quanta plus in uafe uini, Cf quanta poten» tins,tanta etiam inplus, tu/mq^ m mordadus uertitur acetumific potent uenenum, tanto quidem abundan» tior,qudnto calidior fuerit in peikre fanguis,quando equidem fanguisfit ipfe uenenum, perquamficiliter paruoq^ipftuscontadu tranfinutaturadidem. Cona uertunt enimfe alterutrü contaHte muicem partes ai uenenum. Nee te prætereat o qui patientis curam gea ris,quad quanto iUi espropinquior, turn cognAtione, turn complexionis uel naturee ac confieUationis fyma boleitate,tanto quidem maiori contagionisfubiaces pe riculo: quia lationis quidam inefi qualitati promptia tudo, ut fimilis ad fimile adimpleri tranfmutatio pof» fit, ueluti ignis ad aërem, ad aquam aaris, huius ai terram. Et quum dux cithara;,bina; uelfdicullt;e uerfu modulantur eodem,tunc quidem refonat motits,uoxq; huius in iUam.Si uero petit,quas intret per uias uenea numi ref^ondeo,quod omnes per corporis poros,tmt xime qui magis aperti. Citius autem offindit quando per nares, per os, per^ pulfus ingreditur, Cf multo quidem fortius ft uias admuenerit in calidis, humisUs

J54- MARS* F, ÈPIDEMIARVRÎ fubtiUbusq; dpertiis humoribiK,ctfi quoq^ à ßnulibuS prouenit humor ibuiffiq^ influentia Murtis cum diuer fo euenitiOquot; modo contrario^ cum^; Satumio wfluxu fe quidem eo tardim demonjirut. Multoties imriMnet tie^ibus dm cr cute uij^ patentibm er uenii cordi pro pinquK-,nec Me quifquam graudri uidetur, quid pdu culot eßdeuitqi Udpor,nec edm habet cæterts ut cordi pdrübiit contrdrietdtê ,Jed ipfi tdntittum quum priii nom cordi contiguo/m efficitur, mduifeße non occulte ledit. Similiter rdbidi ednis uenenum, necnon amp;nbsp;aUd fudm longo etidm poji tempore detegut o^nfionem.. Kicc denique fciM uelim, quod fcilicet per bimejlre fj^dcium remdnet uenenum m perfonit, Pdrietes,fèr« rdmentd, zy qute (uni ex lignit conjiruâa, niji corrie gantur cum lotionihui,(ùmigijs, ignibut, per dnnum uel plut firtè fudm referudnt uenenofitdtem. Vejles quoque laneæ, e:^ id genot nip euententur, Iducntur, fepiutej; ßimigentur,uel pondntur dd ignem, dd uen» tum,ddfolem-,tributdnni5 ej ultra remdnent infeä^. üolii quidem mucidi odorem drdneij in qud mueet fcerit cdpfuld,fnultos ferudri per annos. Similiterfuo quo print erdt bombdee mufei dm permanet odor, iquidem ut ignts oleum, fic nutrimentum huiut ejl hl na ueneni: zy quidem itd enutrit htec Imm uenenu, ut non modo confcruet ipfum^fcd zy dugmentetqimulqï ßrtifcet. Non ejl utendum pro cibi uel potut diffoa fitione Udfi$ iïlorumqui mßdi font, nee tdngi debet

A N T I D 0 T V S. ^55 quicquid adhieferit ilUs. iucunde tibi uiuendwm tjl» fo quadUtitia uitalem confortâtf^iritum- Continent ter C^ fabric uiUA^, fquidem tanti efl ualorii fabrietAi CZ continentid » ut ea /ala mediante in itmltn cr qui» dem grauibw (Atbenii quee filer ant) pefiilentijs Sot crates philofaphus fefe feruarit incolumem. Inquiunt idea ArtHoteles atque Galenm talem effe in puris cor portbus difpofitionem, ut fermé nunquam fentiant pe fiem i uel ea ipfa (z^f infefli) faltem non pereunt, En tibiiam duo,ut te conferues fingularia trado. Pat rato ut bibipofit findragdum, ut tangi, ut ore tenea ri,fuf^endiquecollo, cuius tantaefi aduerfus uenemt uirtus, ut, tefte Eafi, Auenzoar, Serapione, tyrii Cy bubonibus eius conf^eihc exfcfe flatim lumind eda dant. Pauperibus dare foleo raphanum fyluefirem, par urn pro uice ne fanguinem iwendat ; tantam enim habet contra uenenum eff eadam, ut feorpionem dut contaélu creparißciat: Gf dicit Diofcorides,quod tri to cum aceto dus femme lotis manibus, tangendo fera pentes nocere minimepaffunt. Lapisbezodr (fiquis poffethdberceum)fuperomnid ualetaduerfus uenea KA : quamuis enim Verfico idiomate id omne bezoar ab antiquis appellarifolet cuius efïproprietds uirtiis' que peUendi uenena: fecundum tarnen Scrapionem, (^Rafim principdliter uocatur bezoar lapis quidant omnibus uenenis turn calidis tumfrigidis morfibus, cunHis'ue hulceribus uenenofis fua uirtute reffens»

33» MARS. P. EPIDEMIARVM

CT convert fine fumatur per os, turn etidm ore tened» tWyttel è coUo ful^enfufitum denique quouis modo ap pUcatus lid extra. Oritur in Syrii,m India, in parti» bus 0rientis,ejl^ diuerß,diuerfus trini coloris. Nant guidant glaucus ejl or fùfeus, quidam glaucus,fi4fcut Z^ uiridis, alter uero albus ZX aliquahter glauculus, uidelicet fïmiUssolori uini albi, elari: hic inter detea vos ejl optimasdeuis, delicatus, mollis, abfq- fapore, fjgt;leniens ut lumen. Dofis eins quâdo per os recipitur tjlgranaduodecim. Tejlijicantur Rafiszy Serapio fipius fe fuis compertum babuiffe temporibits, quoi predofißimus ijle lapis omnes tam jimpUces quam compofitis medicina, turn etiam copofitas theriacM propria qualitate fuperauerit in refijiendo uenenis, Jnquit ïïahamed,ligeturinanulo,infculpaturq; fcilia tet lapidi fcorpionis imago, quant luna eß in Scorpi one, rej^iciendo ipfam afcendentem. Quo ß.ch figila ientur cum eo thura quando luna fùerit in ßgno Scor pionis. Quodfipojlmodum huiufeemodithuns pula ucrifati ad débitant quantitatem uenenato in potu dea ieris, tantu ualebit aduerfus uenena, quanta zy proa prias ipfe lapis. Inquit AbdaUahamarach hunc fe ui diffe lapidem,quem comparaffe ait ßUÜ Kamari, fe^ infolutionem lapidis Cordub£ paUatium dedijfe.Sea rapion ait eundem mirabiUa operari non folum in hominibus,fed ey in ceteris quibufdam animantibus: primMn quoi contingendo boe lapide fcorpionis acua leam

A N T I D o T V s» 557 huw dcpcrdit pungendi potentiam. Præiered tritum wixtumq} cum aiim^fcrpentii^ ori mpofuumioeda dere cum a^mt.

Puge cito, proeul, M tarde reuertaris.

caput XXV

RP.[eruare uifum eß ad libri calcein principaliu hac m materia rcgularu dedarationem. Fuge quantumpotes hominuconuerfationein ,zy maxime quado es ieiumti.Sis femperremotui à focio ad minui perI^aciwm bicubiti^O' w loco libero,aperto: zy ab inßäoCcluwm fecum lo(iueris)remotior faltem per fex cubitorum incerfiitiamiZJ fub diuo uel loco aereotZSquot;

taue ne uentorumßatia ab eo uerfm te j^iret.mter te Vquot; ipfum pt fol, ignis, odores, uel tendens ad ipfum uentw.loca enimangußa fimid^ turba hominu,uala de periculofafunt.Floc etiam cömeinoro,quod partea turn proemibi ac doinuwm contingentia zsr continua tione multipUcatur morbofacontagio. Super omnia fuadeo ut citb ac proeul fiigiai ab hb lóós guibus ima minet pejlis,tarde(p- reders. Dixi cito, hoc eß quama primum apparent fignaproximie peßii:qu£ quidem fignafunt,quandoeiui loei aèr extra naturalem fuam Propinqua ' di)]^ofitionem effe uidetur, declinando ad calidum z^ ^^gj^ Pquot;^** bumidum, quado nebulofus,nubesqi denf£,pulueru» lentus apparet,uenti graft or tcpidi,ac etiam qiiana do aqu£ er agri fimät er oient, fie pariter er pifccs ^alifuntfaporbatçp odoris; Qttuimitafuperterra

f}8 MARS. F, EPIDEMIÄRVM

exputreji.fii.onc nAtlt;i apparent animaUii ,jùngorum erputridarum herbamm copia,terræ jruflui Oquot; am tnaliainfipidaflinterparum conferuantur,turbida ijfduntur uina, milita er terreßria er aérea anima» lia ab co loei recedunt, mfolit^e onuntur fibres, laten tes, fiiriofee,continute,fgt;.llaces, cum pefkris anxicta» te, cum pulfiK proftematione, phrcnefis, urinarum turbulentia,palati mteßinomm excoriationes,oculo» rum rubedo,uermes,morbiUi,muittefoeminarum con turbationes,irie rabidie,rix£,dira bcUa,montra na» turte, mirandague ud naturlt;e uel à deo figna, muifa multu er rara. Vhecenim qutediximm præjogia funt propinque peßis. Tunc igiturßige antequä unm efß darii de duodedm mille ßgnatis. id ucro dupliciter fen poteß, fcilicet uel quia iam captif erts cotagionc inf ehr 11,11 el quia trißem mßdi aeris qualitatem iant receperis, ßc qtiod pedetentimßat ille tibi ßmibarit aer,ita quod nec aeri natura,nee acr iüi refißet: ueru ß alienam fubito qult;eßcris auram, abibit primui aer lüiq- natura reßßet,er hie naturlt;e, proucnit unde pe ßis origo. Et etiam ut p roeul außgias moneo,uidelicet Ut ea te ad loca conßras quibus res, nec perfone, nec foni,ßrepitus,rumores quicunq^ inßfli lociadte per» tienire ualeant.Sic^ remotus eßo,ut alti intermedient montes,quibus uaporu prohibeatur acceffus,ne uen» torum ßatu,uel aeris dilatatione tepoßint cotingcre., Conftdera loci ad quem curris diffofitione er ßtam, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidelicet

ANTIDOTVS, na lùdeUcct ne pe(lilenti quouii modo fit fimilis Jeri, ut» pote in calido,fiigido,humido,ficcoq;,nubibiK,plu» uijs,uentis: fit denique tali in loco firmattu, ut uenti, nubes,plMiite,j^irare, dilatari, abinde ad te moueri nequaquam poßint. liée te hoc fiigiat,quod borofcoa put fine Afeendés alicuiut urbis uel cafieUi infifhe uel infillßecpiut ad ea loea omnia peflem extendit, qu£ nil ah initio duitati uel caficUo fubiacent, or qult;e ali» qualemeo cum Afeendenteconfirmitatehabent.Ten tio dicimut ut tarde reuertaris, quoniam pauxiUula tranfadi morbi remanet infiilio,potes efi: ad eos per» quam fubito maculandu omnes,qui etiam baud interna peßiuo figam tempore caperut, quia maiori fubfunt periculo qui locum fiequentant mficbim quumprius aufitgerint, quam bi qm femper ibidem, cum cauteU tarnen,permanferunt, quoniam fubita nouaq^ male to lerat natura accidentia: zy prater hoc diunfiime qui» dem remanent ha (ut ante diximut) quaUtates in pa» rietibut,Ugnamentii,uefiibut, pannit quibutq^ er ca teris.Quantum uero ad foliut aerit dij^ofitionem una fufficit angaria, ita ut ubi ad tres menfes immunes ab hoc morbo omnes quicunq^funt perfiiterint, iudicari potefi aërem iam fore purgatum. Sed efio cautißimut 'm appropinquatione er contaclu eoru qua plus aëre uenenum'retinent.procinflut firnacium 'm mûris diu» tins feruant quam ligna uenenofamcaliditate n: uerü purifie ado (ut fap Mt diximtit) uidelicet cum ignibuSt

34-0 MARS. F. EPIDEMIARVJ^ lotioniiuhaientationibuf, fùmigiji.odoribm, ZX rc^ Uquii.Purißcäntur homines communUer j^dcio qua* tuordeem dicrum ; domus, lignamenta er cæierii inuigmtiuno. Panni,ueßimentd er huiufmodi j^a^ do dierum uiginti oih. HM habeas teinporibus jepa* rata ad bibendm parler er manducandwm uafcula, er ledifiemia quaque, uel fallem ß aetera non poßts linteamina-.reUqua lotionibus er fumigijs purißeato. Bqui,pectmi£-, ßtpeüedilia, fardnultc er huiußnodi» niß admodum cdute egeris, uenenum diufer iMre folent;quare uigd^cautuser pru dens eßo, cundisq; ordinatim prouideas.

MARSILU FICINI EPIDE

MIARVM ANTIDO

TI FINIS.

PAVLI AEGINETAE DE uiüui ratione quolibet ami tem pore utili.

£rpulchrumfiieritetiamatmi tempos fu in uidm ratione conßdcrare. Hyes me quidë or ßrtiori exerdtatione, cy pleniore dbo utendum eft, pr^cipueß tempeßM Aquilonia ßerit. Si uero außralis,fimiliter exercitari oportet, fed dbo potioniq^ aliquid demerez atque in totum per tempus humidtim,omnino aridum reddere corpus : per ßigidimi uero, caUdius, ac tu/m carnes effe oleraq^ calidiora,atq; mnuw bibere meras dus. Aduentante Vere, alius quidemper uomitwm» alius per uentrem uacuetur, aims feikt uena fanguis nemmittat,proutcuiufqueßerit uelconfuetudo,uel animi promptitudo, Aeßate conßrt quies, exerdtas tio remißior,atque dbus exiguus,qui quidem ex ßigi diore genere deltgcdus eft: turn uero potioni adijcere^ atque quiequid reßigerarehume^ktreq^ poßit, adhis bere oportet. Per autumn^ maiori cautela opus eß, quippe qui ufquequaque er iniequalis ty inordinatus eß,multißrme5qi indudt morbos.Uaq^ ne drea reßis gerationë quid peccetur cauëdum eß: à Venere quoqi CT ßigida potione abßinendum. Heque uero aëri quis fecredat,uelper matutinwin ßigus, uel per ardorem meridianu. Pomis impleri noxium eß, non ob faties tatem tantum,uerumetiainquoniamuitioß humorct mde nAfcuntur,atqs ßatum quoque exdtant: ftquiden

DE V I C T V S R A r I O N E« omnium jru£îuum o[gt;timi ßciu uult;eq;, Cf flatum pas riu»t, O' alimenta corrumpimt, niß ante alios cibos aßumantur : pr^affimpti uero neque mßant, nequè corrumpunt.Cluiißigefcere eoeperit acr,corpus pro ßigoris ratione cakßcere oportet, atq; omnia ßcere ut quühyemsiamproeeßerit. liecabreßeritreuos lato tequinodio uacuare corpus ex aliquo eorum qu£ diximus, ne redundantia quidam per hyemem retenta, môles ßiam mßrat.

DE VICTVS RATIONE

FINIS

BASILE AE, PER AND. CRATAN DRVM, ET I 0. BEBELIVM, MENSE AVCVSTO, AN.

X. Di X X X 11.

l I^'ll amp;nbsp;I^Cf