GEORGI! GE^

M I S TI P LE TH O N I S DE PLATONICAE A T Q_V E ARISTOTE--licit igt;hilofiigt;hiadijffireniiajthell(ttf

E X

Gr^ca lingua in Latinam conuer/ûf.

Cp^M pr^efationedephiloßphiiey/üaclco^itio^ nem rerum diutnarum accommodato,

A D Reuerendifs.prinnpem,D.Othma-^ runi,Abbateni Sangalknfemr

A V T H 0 R E

G E 0 R G / 0 CH^ruj^ DR 0,

!B ^ S I L E ^B per Pefrum Pernas.

f 7 4-

A u . v.»V‘'û Vrt^A)

AD REVEREN-

DISSI MVM PR IN CIPEM

D» OTHMARVM, ABBATEM S A N-Gallenfcm,in libellum de Platonicx atq; Ari ûotelicæ philofophiæ differentia, Præfatio.

Fffffi eß mort^lium/riffce^s reueren^ißi-me ,/a»o t^uidem ‘vreaiium iuc/ida, ijui »0» iKKafo quet/af» i/ßro^ ßfieKtiiS ^. more deßa/eno^ feneatur, quod i/ßtm (^ apud efh/iicos lt;^rßofeles inda^ator fa. p/en/iaßlertißimtu, tdeo^ pra c^/eris omnibus phdoßphi nomen adeptus,innuif co format ^ inßiis li brüßd c^ Salomon ide^egu tn Ecdeßa decantafifiimus,qui non folumßpietia amantißimus ,ßd drßpientß/mus ex/t-tit,tdq^ dluino oraculo. T^mfie bic/afiien/iam omnibus alqs donis, quorum capax eß natura huwana,praßrens, lUam à Deo opt. max./olam firecatus ß, eamq^ ßbi diuinitus conce-dißrio rogauit. Sic en im quodam in loco Deum precat ur. Mitte illam de ca-lüßnHis tuis, ^ à ßde ma^nitudtnis ac gloria tua,'vtmecumßt df »itcum laboret. Etalibt.Dabù Jeruo tuo cor docile,z/t poßit dißernere inter bonum (^ malum. c^amßane ob caußim etiam /eda penpatetica principes patroni^Japienttam cum voluptate coniundam ,ßum. mum con/tituiße bonum veram^ hominis in eaßelicitatem non malecollocaße videntur. Caterumnonquamcu!}q,,ßd eamduntaxatjacn vates nos iubentampledi ßpientiam, qua nobis adttmorem amp;nbsp;cognitionem Dei, vel vt apertius toquar, adfapientiam ccelitus reuelatam iter quoddam pra-monßrat, ad eum^ finem collimat,vt Deum agnoßamus,ce-lebremusiiHius^ venerationegaudeamusj/unenanq^ Deus

P R AE F A T I 0.

epf.maxJjom!»/fine/n cat^ßi/uif^um^ oh h4»e z^ttf/am f^» ta arte co»(/iûl/t,tafi/a^ elonorum vartetate exceZ/earia^ exorKau/t^t^ m hoc muno/t domic/hum turn amp/fj^imum tun/ pu/chemmu coZ/ocauit,'vt creatorem a^KoJeeretthono--raret, d^p^tpe/uis laudihfufumma cum lat/t/a proJêijucre' tur. Aeepr/e ait tu taptentt/i;feo/^us agfio/èett(Zfu,^uàffi f^e, vt omtie ^rotffole tZebearnus re/^utZiare/cteKtiam, ^uacu»^ eognittonew d^ nmoref» O ri »0» promouet,adeo^ cum v/ta ßmplex^^ßt 'ventos,vnam etiam folam^ t/Zam ampleZZiJao pirnttam. Etfi 'vero animus Koßer moZe impeeZ/tus terre/Zt ii contagio^ peccaticorruptus, rer urn naturaspenitus introquot; Jj^ierre, tpjas^/ormas internos tZ^ueZicare non pojsit, noZuit tarnen nos Deus invita e^ prorjus otiojóstjëd perpetuo exerceri ,talentu»i^ euiZihetoommiJ^m in Zueem profère ri, vttaneZe muZtis var^s^^ in hoovito eZocumetis expeditio res redeZamur asZ/ruitionem perfeeZo iZZius eontempZatioms, quam m futura expeeZamus vita, ieZeo^ non pror/us nueZi inuemam ur, ^ eeeZe/Zis tZZiiuJopientiiC ve^Z/mento ino/ui eu-piamiu ^odrum itaßt,nÖ po^m non nefonaam ^uorun-eZam harbanem asZmirari,^ut ventri aheZomin-^/eruientetf. Jupref/o Za/Zu omnia fapientia ZZueZia/àJZieZiunt content-nun ij^. Z/anc iZZis menteifua ceeno intemperantio fcatet, di-EZanteJiueratruncuZom,^ue cZeceptiuncuZam, mhilpo^ in hac v/to perkte Ze fciri, amp;nbsp;nos cocutire in rerum etiam ma-^nißßifi’imarum contempZatione^it^eo^ omniaeße incerta,c^ prdjènim iZ/o, quo iam retro muZtesJecuZis non taw a vins maximes muenta proZata^, quant certisßnßium iueZieqs expertaprobata^ßint. ^auis enim fintpZurima aJ quo-ru cegnittonem nonduperuenintus,cZZ' vereßt eZiffum à 7he mißio, quod maxima pars eorum qua habetur ab hominib. minima pars fit eorum,qua neßiuntur, non tarnen omnia ignoramus , nec brutorum duntaxat more res ßnjuißibie-ZZasaßicimus,imb beneßeio diuinioris cuiu/dam aura in no bis, cueus nos nonßußraßecit participes diuina benigne tas, (ubieZZae

P R AE F A T I O

fubie^a yerumfirma/^ /ft/o/iamodape/fi/cirnt/s afg^ bae ah t/gt;fis na/ttrà finjut afin fibiecl/f d/fieraere valemns. /mpn » mù vero rerumnatural/t/m cfignitifi ad fi/ufaremiucun-elam^nosMi/c/t rerum iiit/inarum fifintemplationem ap-frehenfianem^y'vt g guitjeguififienfia finings ffn{gt;u/,'/ünft guaelam e/e deo demenfirat/uèfiire faßraf^uaalg fila /an-tumfiâle eo^nofiunt a/g^ creJuaf, i^g^ multù/iecaufis.Sunf aa»g^ res ^la diuina admodum ab^rufi,remota^ à/enfib/u, drnofira menfù acies non fiaf/m àparfu efiulgef ,fial llt;gt;n-gt temporis viens proprefiu inte/leffu aliguem acguiritfili' eliorem. Pratereanonpaueafitat, guinpotius plurima,gufi-rum eognitio reguiritur ,priufiuam rerum diutnarum ole-monfirationem guifi/am an/mo pofit eoncipere, nee ilia li-eet exiguo temporufiaeio ajfigut. t^6lele,guoel multi vitio tlefiffug^ abguo natura laborant,eorpu/g^ obtinent veldebi le vel /leprauati/,cui diuinfu inelufiu ammusfitas vires ne^ guitexerere,. eontemplanslo^ ael fiientiam al/guam altio-rem peruenire. Omitto iam,guoél eonfiat maximam bomi-num partem oeeupari eomparaoelù rebus vita neeefiargs, ideo,^ ab omni abfirabi rerum ehuinarum contemplatione. ^uafine imped/metaß remoueantur ab animis bominum, turn eertè abfir ufim abilitam^ rerum natura contempla»-do ad aliguam rerum diuinarum cognitionem peruenient^ ^ ex v/fibihbus, vt fiera loguitur fir/ptura, inui/ibilem dei grattam potent/am^ tanguamfinfibusJubteÜam agno/cet. An non enim, vtaliguo idipfim dedarem exemplo ,mua-dum aliguando capijfi,nee ab aterno extitifiprater fieratifi fimamfidei noßra autboritatem etiam rationes bumana co-uineunt? Certeguidem ß guis mundum ßaeitaternum, is veldeum eße,vel deo agualem eonßituit,idguodprorß/s eß fi abßirdum, (fia nemmefino eoneedendum nemo non vi-det. idem guog,, gui fadum negat mundum, negabit interi turum, nee hominem fatebitur bene appellari microeofinu, gp/inimirum infiar mundi non firnper fuerit,necperpetub

P R AE F A T l o

tiur^ireßle^t. ^id ? tjuad ab il/a, t^ui a fern umfaeû mu» -dum, inierrogabimuf, cumamper rot tam^ innumerabdia Jèriem eur/ûm^ fecubrum non ßuerit ù eulttu, quoiam •utimur, cur ne» lit er arum vjiu, quelle memerta fitleitur atemitas i eur quadam nune innete/eunt^uaßt conß»ta~ »euniß mundtu eßet aternus,retr0 tot infinitif ÿaeulis, in V' film netittam^ peruenu e debuiße. Praterea, qud eonßet di-uma prouidentia mundumgubemari eadem^ (fi“ ßeritpua fiunt dr deßrui ^ua dßruuntur, certe nen ent à ratione a -it enum, eredere, eundemdeum etiam bee itniuerßtm ßabri-catum eße,idee^ mundu ab aterne non extittße. Et ipfiè ta» dem munduf, zgt;t inpuit f^uguß/»us,deßipfie tßatur,/pued fac/uißt. Ord/natßima nan^/ua mutabihtate (fi^ mobilita* te, ckquot; ‘vifibiltum ernnium puleberrimaßecie. quedammode taeitus fablumß eße demonßrat,c^ nen mfi à dee tneßabili-ter ac inuißbiUter ma^ne ç^ tnu/ßbiliterpulcbreßertpetui/ ß preelamat. Eum f^itur, qui mundum factum »egat,epor-tebit fateri,deum aut eßererum epifieeaut n/bil pefiê face-re,quedfit fiummè excellens atq^ eximiumddqued neme qui mente cenfifiat cencedit, qu/n petius omnes naturali quoda inßintlu deum emnipotentem aßeruut. /amßetiam bec ce» cedunt, ip/umßtrnmum dt“ maximum ejß art/ficem, eporte-bitcertèdeinceps fateriab eedem maximu pulcberrimum^ epus,quedanimo cegitariaut zfquam tnuenin pefit ßacid efie,d'' quednam tande erit illudopus?a»nén mudus ? ^od ß aute Penpatet/co tilt, mundu afèrenti lt;tternum,bac magif ejßßue d/aleéiicaßueprebabilia •'vtderentur,quam apodtéli caßueßientifica,age cd tile arguments à natura deßimptü vlteniu cenfirremus, Acpnmum quidem illudcenßat, »e» P^ß^ß^^^ '^^ ß^ altquid aternum, qued e princtpfis cenßatum ^i cerruptfont ob»oxß, qualem eßeßimuf mundum, cui/u partes aßidue mutanturßum quadamßu»t,qu.fdam inter-eunt. Nec refert quedquidam partem mundi nebtliftmam, cadum ntm/runt,tmmortale faciu»t,»ulltq^. dißelu tient /ub~ leßum

P R ÄE F A T I o

ie^um. Eodem ^^»^ mo^io et/am homitiew tjuf^i^m a/gt;^e//a ht twwortalem,ob partem /pfim practpuam,tjfuam anim»m •voeamittjemftà^ corruptions experte confiituimts. Omit-to iam, quoi/muüù, ^s^ induhtatù ratiombusprohari pof ßt,no efe cee/um corruptions expert, ipßtm^^ etiam taniiem uergere ad interitum. ^uoäfi^usßuurj inßar mundu credit/uhindeßuere, partem^ huns ijua efJuxit, àfonte ijuaf ^uodam perenni,ßmper reffitui,is /anènouumJemper mun dum conf ituit, Cfuem fa^ium fuiße no/ehat fateri, eunde tam infnities feri chedit. tt emm in eedem ^uide a/ueo fern per decurritßuuifs,ßd aiiam ßthnde a^uam haurittita no eundem eße hodiernum mundum,^ui fußet heri,ßd nouum fubinde/üccedere,neceßarioß^ueretur. Jiiam quo^^ incur ret tde abjurditatem,qui mundum facit aternum. Ammam pieri^ftna mentit inter Peripateticot fitentur efeimmor-taiem, ^ item hoc, numero infnita dan non pofe reipfi fue aóiu. C^undo igitur conßituto aterno,annón anima confs tuentur a^iu infnita ? Si^uidem an ni iam praterierint mf-mti.homtnetf numero infniti mortui,qu0rum omnium nu mero carentium funt anima affu ßtperßitet ? At hic t^ui' dam huist ahßtrdt vitandt gratia furioßt qua dam imps' dentia, numero unicam eße animam rationalem in omni' hst hominihst fnxêre. f/oc 'vero figmentum annon omnem itiam dtt todit atq^ extinguit ? f/ac numero no dißerent,quorum nimirs unica eßet frma,nec uda ßpereßent pramia recie ficiorst nuda pitna male faUorum, idemque eßt Soeratet quod Pla to,nec melior honst quam Jceleratst, fipient quam ßul-tst,^ßc deincept. td quod cumßt ahfirdum, illuditem quo iiffirmahatur,vnicam eß omnishommum animam,ahßrn dum eß neceß erit. Seddeßno ïam pluret cumulareproha-tionet,quihst mundst no eß aternst demonßretur.Addapo tist adhuevnujid^ hreue exemplum,quo magisfadam pla num rerum natur a hum cognitionem eßprauiam veri lu- gt;

fU^H

-ja/ foeat^t/ui^^utfy f/^jtij Ms^es j,^ * /uiUMjiJ' otj^j u^yf gt;'ff'’if^»i»£gt; 3^J0 ta^poi at tattf‘otjr^enj^a^ui mh wj su34 -anj34.ui3puKJpit ‘ s^tp f^y^ta^^^ iwa uiftjo^rj^ynib tj t^t^^tat siattattpuotf»u/u/tp .p yao/f3jtJ3y üjja. raft/ :fou py saapjjyif tanf‘st/^eap.ra3p3jy4 utnf j^/n^tait/iJ stuay^oftb J3ta^ ututn/^u^tp xj/jyJj j x ^^ ué^tf^o lasptnb /^ta,‘ffi/0Ui ftf^/w^^ untf mft^offb ififf3^ft^s^yj^O ^ruftj tatty/psfo/sp pt^ ■yft/tt Mftjoz/^oj ta^uo^ya^/iM^j py ^ oiMÏMxJat^/yiU 'W^M py yfifjyd/jppftb taftMjatst ^bs^aof/y^natatoj^atfi//} ‘ea ^ty * atfi^^tpua/pfitt^tjfa, ot2j3^^3(/ ta^m^py} fo, ‘ tip -3jajf^pfiMH Myi opta ffi/iij'opufiia at fara/utty ut^potth pt i3taolt;^ ^itfyt^t^öji/tftöta tuipao jsdot^ ayjft^tt snhiP ot att fi/ftjyua^^fi^fu^jyj ptnbi/y 0^30, a^ ‘ttajattojttnxta p0Mb tttb ‘ffiuiz t^t ^ta * tta^pj^np 9fthty 0tt^fipjn30jJ ts^ru ^tp ft00/tp uttjtftut fy/^a^ft/p t^Jt ant^ytntya atn^p/^MOJ fmfttjyd t^aift/pxt atpaijt^atpu/i, at atJtth ‘tt^a^anaot 0p -anta tapw Sftbpttuitpi •Jftta0MJ^a00 0fiby ftnbtfp t^ifia ‘at^yrttut i^y t^ufi^ip ^/y tftji^tp »ttdia/ atypynb 0t^^yta -ya/aot yptftip ‘ S’yafa0 ^y/ai iy^a0y 0^00, pup! i fituopjM ~/y/f^ f//j0 tatnip ‘fyuiypxj fiiaij0tJy0a ‘ »aÏ^ yjy^Ptftb -ty yty/yy tb^y/z yjftyojjfity0»/at »»b ap^ ^ ftjyxat/taypi ^ft^tayt tub ‘j0tt^np3tyjx3 atna^iS’yeu atJfib/jytafittsy jp ‘atytay^aoy ffttftfjyJ ^fbjyii^fy^tty/oy aty^ai t^t^titp atyj -n^y f typt^y fmb a^ ’t/xattiaoy ^yy ‘^tiMtUfZ *tiftyiftlt;/0y yf jt/ttp atyt tub‘00^01/0 f^0ty/tayitbi^y ^0 ^y/t utfta/t’tunta -0111100 atyattyj' atyatz at flamy a y/y^ayy f^attup X0 ^byi/ y * mj^yitayaaiq * f/pijyy aman^ant ypiS'i^ uiftjiuaa 0ttb ai'fni^iuyii 0ay^U00 fnutyptn ^fbayataop f^aynip atytxy yuMq atftpanai yayizaïyj ^an/uy/p0a00 0ta0p00a0tat^0ijix *tfy ya9(l0 y/^niny 0111001/y ^it^ ‘^oJ ii^x lynpta yuiaofutyitb t/y paiz py ^/y i^aftia000j atj yiayata00 ^bty y/atntp j0ptii aa fiitb *ai0piMb aiftattajyp^ ‘a^ya01^x0 ayyima// ‘s0U0tiya tyc/oajynb ‘/?ya 00p y ^yyi tanpunui yat///'p00ty00y tuf ui0u gt;0t/yi.^ai9tU0^ py am/^ftpyp oatot^f atna/aiia atyitb ay/^atta

0 11 V J av d

P R AE F A T I o

uefft (i/^arihui t/tfer fe ?»a/iamp;/fis. ^»4 ^uit^em c^ aHa i»»tf^ fnerahii/4 cum cemimus tim cer^uw ärd/nei» oh^ruaret tam/j^, c/z/^û/itos mofus hcisJew^orflxti, ef/icie^i4,^ac^s, ^u4 htafi^M reti»ere,fgt;ûffùwus»edi/b!/are,ijntffßt zgt;»fa,tjut h.u Mu/afionum vane/ates /nageas i^Jè mûi/eretur ^ i/.^a-nat ? Hà iguur c^ ai^s ^U4 hoc Jaeo »o» poßuftt omma entt werarijbumanà hoc eHphyßcä 4r^uwe»fà ^w/^iam mun-dum prouidefia deiguherfiari prepare poßef,vf3de Jafà per^ ß^ictium eße 4rhifror,/àpie4fiießad/a,qu4phdoßphiam vo-C4f»ffi, ad fiefatem, rerum^^ diidnaruf» cognitionem mul-tum co»ferre,ideoß^ ah homi»e Chrßiafio excoie»da eße merite at^ue ampleHenda.Neqite t/imephi/o/óphiam lantaarn ducemß^uemur,tjui»potins ida td^i/am mmßra atemur, 4tque turn demum nos reffe phiio/ophatos arhitrahimurt truande idphdoßphix opeminißerio^^ tntahimur,qMod/ä-ern non répugnât iiterisj/jn^ßint venta tu amußes. Ex quo ßmeßquitur,genusphdoßophia Platonicum viro Chriffiano imprimis eße perßquendum, quod nimirum inter aha ad pietatem maxime nos deducit,adeam^ quam exßerü feri-pluris haußmus ventatemquam proximoaccedit.t_yi'nnon emm Chrißiana rehgioni conßntanca eß tda P/atonicorum de idais dßutatio ? qua maxime hue pertinet, vt oßendat deurn eße hums mundi conditorem.certiiß ordinis, qui m ip^ Jo conq^icitur,authorem ? Omitto tam ii/ud, quod multi fere eadem, qua deßlio dei cßi^erho amp;nbsp;conßruffione vmuerß d Chrßianis dicuntur,etiam Platonicos dicere arhitrantur. ^^n nongratamdedcoßamamßargunt in dißutatiane de natura, quamdei eße voluntatem contendunff m dßuta-tione de ctelo.quodperßeße mortale aiuntßdpropter praße» tiam anima motricis immortale reddi ? in dißutatione de ente vniuoco, non aquiuoco ? imprimis autem, quando ani‘ mos eße immortales atq^ diuinos tarn crehro tam^ copiose tnculcanti id quodmaximum eß noßra fideißundamentu, ^a quidem omnia tlli à Platene praceprore ac magißro no

P R AE F A T I 0.

arripueruKt ,Jèd hatfffrn»f,quo(i »en doeeat Phfo/rdff^^i. f»at,non inßituatfedimbuat. f/»aproptegt; hune d/tt/nuw, h»ncfàfie»ti/s’injugt;n,hunefânbïtfSimum,hune f/omerd phi-hßf herum appedant, ques ßcutus et.dm Cicero non do^ ^uende fiium,/èd fapient/a i^uo^uepareus,eundem tanti ficitj'vt ft/o/a hutuc autheritate frangt dicat, quamud nullam Plate aßerret rationem.Caterùm hic non pof/um non mi rabiles art turn ç^r philoßphiaperiodos commemorare. Ne^ue enim etiam artes tp/i eodem femper in honore habentur ,fèd alias ma^ù wgent,alias minus, cf nunc tllud nunc aliud flo retphilofophiaeenus.No/lre igiturßtulo genusphilofephan-diclatonicumßere exoleuit,inßholis z^ero omnibus z^n/lote-hea tradu,:tur,Z’nde accidit Tot fraceptores (jr reHa in^iiu-tio ad Platonic philo/ophiam defiderentur hodie, nuibi-u tarne udphrlcßphandi genus et

cum frublu accedere. Sunt emm Platonica pltra^^ tam ob/cu ra,prsferlimf i/la^uanumeris effiguris Junt inuoluta ^vt prouerbio locu dederint,^uo a liquid dicitur, Numeru PlatO' nicis ef/e obfcurius. AEtate vero Cicerenü cotra accidit,e^ua nimirupauci fuerunt fijuibusphilo/óphia penpatetica effet cognita. Omnes ita^ue /cola turn Platonem legebant, di/ce-bant, cenuertebant , negleHo interim ßretoque f^r^o-telCiVelfdltem fecundas pofi Platonem partes obtinente. Sed hac hacJenus. yidte zgt;enia Pnneeps Peuerend/ßime, cui ratio nem inßituti mei breuiter exponam. Cum ego commemora-tas'ob cauf/as Platenis ßripta cf amem cf admirari foleam, non potuipra/ermittere, quin libellum de comparatione Pla^ tenu (f e^n/otelis Grace con/criptum à Georgio Genuslo fn La tin am trans fer rem linguam,quo cf mihi redderemfd' miliarem ,ßmulf^ alf s qu:bus lingua Grata mini/s e/fet co-gnita,hac translationeprodef/èm. Neu meeperam perdidß ß opinor, ejuod huius author is opu/mlum in ma nusfumpß‘ rim,ne^ alias,qui idem funt led/uri, tempus inaniter contri-turos exßimo.Puit emm Cemißus b ic, wr in omnifcietiaru genere

P R AE F A T I O

ge»ef'eemi^efjt/^imttf,i:ffg»ofgt;ief)^^P^et/jo»ff aceegit, zjuaß P/afa»ii!,eo ^uoa Plafafiiphila/op/jÿfifmgrificipi/n'amp;ximèaP-cedew. ffanc igiturtranslaneffem T. P. patroci/j/o oj^erre ‘Lgt;oliti,^U0ûlaimirum fum alias, Sumgra/èft/f» nuper slatù aä T. P. hserù eog^ffuij/em T. P. tan sa ghilajaphia, prafer^ tsm^ Chrißiana, quahs eß PlaSonsca, aware sesserhSanSsiß^ ßudia/as illisu heneßc^sprafe/fui, 'issverè O'^ieeanas eiußew appellari faßis. Praterea quad audsusj/êw T. R. lacuplestßt-wam amnium amnss lingua ac di/ciplinaßrigsoruns hsblsa-tbeaam, in /ka eaUegia tnjlruere, 'vnd/^ eanquifisis wagna pecunia edisk librk, f^awabremfacet e nanpasui quin bac ßspastu munußstla T. R. sterum accéderai nee dubisa quin bac quaq^ßripsum pbilaßpbi atq^ masbemasics praßansißi. tnt T. P. ea /t ccplexura anima, qua Mufas amp;nbsp;apsimas quaß queßriptares amplebliplet, fua/^ bibliasbeca arnamentum ' tudicare. ^uadfane exiguuw munufculum fi T. R. ea qua nan dubisa anima ßßeperit, ip/umque fua fauarecomple-PfeSur,dabacersè manibsu pedibus^ aperam, 'vt maiaradi-pmaraq^ T. R. außicsa beneficia^,ad manus T. R. perueniat, bibliasbecaq^ tua mßransur. 6^cdfuperefi,deumprecar,z/t T.R.dsuferuesßluam asq^ incalumern,quàpaßis Isserarunt ßudiapramauere ad nominù diuini glariam aliorumq^ bo-* minumfalusem. Baßlea,dse Laurent/, Anna if/4.

T. R.

addi^ß.

Geargisu Cbarkine der B.

B 2

GEORGII GEMI

STI, PLETHONI S ALIAS, DE

P la tonica er lt;^r.^oeelica phtlojophia d/^erentta,, '^ lil/cllii^ i» latinam Imguam conuerß^.

Am Græci qnàm Romani vctcrcs,quî neftfum feculum antccefferuntPlato nem Aiiftotcle multo præftantiorem fccerunt: noftri verb temporis homp nes amp;nbsp;prçcipuè maior pars corum,qui ad occidcntê habitant, reliquis fapicn tiorcs_cxjftimati,Ariftotelem magis quant Platonë ad-mirantur,perfuafi ab Auerroequodam Arabe,qui ma ximam Ariltorcli laudem tribuit, audetq; affirmare,il. lum Ims Itbris fapienuam natura pcrfediflimè com-plexum eflcEt fucrir lanc Aiiflotcles,virmagnus amp;in-comparabilis, quod ad alia attinet, de quo tarnen ipfo non tam facile fene iententiam aufim,at quod ad opi nionem ipfius de animo, tam pcruerfi fuiringenrj, vt ipfummortalem corruptibilcmqj faccrenö vereatur.. At qui huiufmod ignorantie atq; inianiçpatronus fuc rit,illùmne aheuius egregrj opens autnegorij iudicem atbitramur fort idoncum?Et non codemmodoinfani

reeiim,quo Anftotcles,qui hancIententiam tuetur? Non polïum enim non veritatem fateri, amp;nbsp;non repre* hendere eum, qui antiquiores,anteceflbresq; fuos re-prehenderit, Verum enimuero ne mihi quidem decorum videretur mutuis cÖuicijs calumniatorê afficerc, fed quoniam noftro etiam fcculo, reperiuntur multi, qui Platonipalmam tradunt, nos quidem illishöcinfti tuto neftro gratifieari, amp;alios nifi air.ore côtentionis.

PfflLOSOPff/AE DIFFERENTIA laboraucrint.corngcrc conabimur,paucis explicando differentiam dodrinae vtriufq;, Platonicæ nimirum amp;nbsp;Anftorelicæ, amp;nbsp;oftendendo, alteram ab altera non pa-rum difFcrre,inquacxplicatione,non prolixis amp;nbsp;con-tennofis, fed vt decet, breuiffimis vtemur demonftra* tlonibus.

CA PFT L

ACprimumquidcm,Deum,fummumilium om-ium ptincipem Plato omnis intelligibilis,fepara tæqi naturae, amp;nbsp;per ipfam hanc naturam vniuerfi cœli, conditorem conftituit. Ariftoteles autem ipfum nullius omnino rei conditorem facit, fed folius huius cce-li,quod contemplamur,motorem. Quamuis autem quifpiam putaueritfenfifle ipfum,quod Deus fitcondi tor,cum ramen nullibi hoc aperte fateatur .malitiofe profedo fuamcontexuit philofophiam,maximû Dei opus diflimulans,id uero quod longe minus eft,Junta xat celebrans.Sed fortaflc dieet aliquis, quod Deum fi-nem amp;nbsp;finalem caufam faciat :verum ne hoc quidem videtur omnino fynceredixiffe,neq; ita, vt Deo dignii fuifler,quandoquidem ipfum nonnaturçfmgulorumj fed motionis folius fineni conftituitdam veto fi Deum' neq; putauit conditoreelfe huius vniuerfitatis,idcoq;‘ nec dixeritvllibi,hac fane ratione rurfus adhuc dete-rior fuerit,vt qui nec dixerit, nec crediderit optimam philofophiaefentcntiam,ncc tantumphilofophiae,fcd etiam omnium fapientioru hominum.Caeterumnos demoftrabimuSjipIum etiä no credidiffe.Primum qui-dem,quod crcdibile non eft eum, qui huius fententiæ fuerit,tam arduum pulchrumq; dogma diflimulaturu fuiffe, in omnibus omnino libris,quos fcripfit,in qui-bus adco prolixe amp;nbsp;curiofe de foetibus amp;nbsp;oftreis, alqsqj.

BE FLAKON. ET A RIS TO T,

return naturalium caufisdifpntat.Dein de,quod name nun etiam caufae gencrationis defcribir, nec tempus vllum nominat,fed caufam tantumamo cos repreb ea dit, qui ab co diffentiunt, amp;nbsp;abiurdum ,inqait, éft, aç potius eorum vnum,qux fieri nuHo modo poffunt, re-rum fempiternarum ortum aliquem facere. Quo loco' fe manifeftèprodit Ariftotelcs,ficut etiam forraflealij, quod fenferit pofitacaufa generationis,ncccirarioegt; tiarn fequi tempus einldem . Id quod Plato non fecit, qui in Phœdro quidem animam ponit ingenitä, quod ad tempus videlicet attinet, in Tima?o autem geni-tam,quod ad caufam.Hincitaq; apparet,quod non fen ferit, neceflaric) ftatim fequi, vt fi gencrationis caufa adfit moxeademincipiat.Vcrum emmueroquis dubi-tat Ariftotelcm nullam pofmflehuius vniuerfi genera tionem,quandoquidcm fenfit,ipfum effefempitemfi? Quod fi autem generationem negauir,proculdubia ctiamopificem fiuecondicorem cxclufit.

Cap. 7 7.

PRæterea ctia illud de Deo Ariftoteles abfurdêxon* traq; omnera rationem docuit .Cum enim cubes cæteros à mentibus quibufdam amp;nbsp;efleorns fi paratis gubernari mouenq; eenfuifiet, fingulos diftcibuendo fingulis,vnum quoqUumino fill return prindpiDeo orbem afiignat,quem ab illo moucri exiftimat,tradcns ipfi bac ratione pattern qnaadann laboris ,qucm alias ^uoq; mentes poft ipfum fuftincant.Hoc veró quàm fit ablurdum , inde aiiquis ammaduertat . Üportet ea quæ dirtribuuntur cum fisquibus funt difttibura, quandam habere proportionem,(i nimirum diftribu-tio illaiufta debcat iudicari, quemadmodum ipfe c* tiarn Ariftotelesin libre lao deiuftitia admonct. Argt; qui

PHiLosopf/rjE nrFFEREN^r/Â

qui apud ip-fum omnes cœU orbes eandem inuicem obtincnt fubftantiam.Omnes enim funr corpora quae-dam nulh fubieda corruptioni,ex (éntentia Ariftotelis: qdemq; fempiterui tam ipfi quam morus ipforum. Hinc iraqj necelTario fequetur, eriam mentes illas fe-paratas,inter quas orbes illi funt diftributi, candem o-mnes inter fefe obiinerelubüantiammullamqi ex lUis fibi inuicem non ede xqualcm : fed tante» duntaxat ex-cellentiorem illam, quæ eft fenior, quantö afllgnatus ipd orbis.reliquos orbes fuperat, Hxc autem quod nö bt prxftantia Deo fummo rerum condicore digna, ne-mini nö eft norum,(i quidem amp;nbsp;Auicennas,lieer Arabs amp;nbsp;à vera rebgione dienus, abfurditatem tarnen huius opinionis animaduertir,amp; aftrorum quidem atqgt; or-bium cœleftium morum atq; gubernationë etiamipfc fecutus quodammodo Ariftorelem ,fepararis quibuG ;iam mentibusattribuit »Deo autem fupremo rerum præfidi neq^aftru aliquod icorfum neq; orbem vllum aifignauit: fed vnum ènumero omnium eximens, fu-premam illi cundarum rerum attribuit cxcellentiam. Sed de bis ifta fulficienter didafunt.

Cap. /rr.

TRanfeo autem ad ilIam entis xquiuocationem, quant Aiiftoteles vt magnu quiddam exiftimatur inuenide,amp; quæ anteipfum nulh philofophorum in mentem venerit.Atqui fi propterea quod hæc quidem magis, illa verb minus de ente partiel pant,idcirco en-na inter fc æquiuoca efte exiftimat, non vtique rede ratiocinatur. ( Neque enim ft albedo in lana fit minor albedme, quæ eft in niue, idcirco albedo in Ians ei quæ eft in niue erit æquiuoca J neque ft propterea, quod entium alia funt pnora, alia verb pofteriora.

DE EEATOT^ ET ARISTOT

6c hrc quidem fecum trahunt altéra, ilia veto non tra hunt.Accipiamus cnim exempli gratia,numéros,inter quos etfi alq quidem funt priores,alq autem pofterio-res,non tarnen funt æquiuoci inuieem : fed fecundum candem rationem omnes funtnumeri ;ita elementa quoq;,quæ funt corpora antiquiflima,ex quibus mmi-rum aliaomnia confiant corpora,priera fuis funt com pofitis,attamen turn ipfa,tum ea quç ex ipfis confiant, pari rarione funt amp;nbsp;dicuntur fubflantiae, non fané æ-quiuoca prædicatione.Nemo enim ad hoc vfq; tempus aliter fenfit.Neq; fané propterea,fi aliud quippiam de ente prçdicatur.ficut vnum,ens genus effe omnium negabitur,aut æquiuocumquiddam.dicendum crit. De hominenanq; prædicatur,quod fit nfibile,neq; ta' men propterea homo vniuerfi rationem amittit.neq; fingularium fine indiuiduorum,fi non genus,atta-men fpecics, eaqj nullo modo æquiuoca, non dicetur.^ Quod fi infpecie hoc contingit,idipfum cerrè etiam in genere continget.Eandem enim vtrunque habet rationcm,vtqj fpecics ad eaquæfub ipfa continentur, refertur, fie etiam genus : præterquam quod fpecics il-læ quæ lünt infimæ,de infinitis prædicanrur,funtq; multo plures : genera vero de finitis amp;nbsp;diuifionem fu-feipientibus. Age verocriam in generealiquo,fi quis dubitct,idcm difpiciamus, amp;nbsp;nunc verbi gratia accipia mus id quod animal dicitur.Si quis igitur animal non perfcnfibiledefiniuerit,fedpercapaximaginum,diftin guensipfum à genere illorum quæ tertiamquandam, non animaliumncq; fruticum,haberenaturam dicun tur : ac deinde ipfi attribuât quod omni propriû eft a-nimali,vt videlicet grcifibilc appelletffacict cnim non malej Hoc nanq; pado animal de grefiibili amp;nbsp;greffibi ledeanimaliprædicabiruramp; nihilominus animal generis rationem habcbit,illisq; præficietur,quæ fub ipfo con-

PJ^lLOSOPffUE DIFFSRENTU.

continentur, nulla interim coneeßa squiuoca nomi-nis communione. At (i quis,ioqnit Ariftotclcs,hoc‘* conuertat,amp; rationale non dicat animalis effe difFcrcn “ tiam,fcd rationalitatcm,vt ex hoe apparcat vfum diffe “ rentiarum talem effe oportere,tum de rationalitatc a- “ nimal, neq; aliud vllum genus de vilahuiufmodi diffe-* rentia.prædican non potent.Quandoigitundem enn“ non cótingit.f neq; enim inueuire licet aliquid,dc quo * ens non praedicetur ) idipfum quoq; nunquam fucrit* gcnus.Primum igituroon £ftneceffe,vtfiquidingencT ribus fubalternis contingat ,idcmin fupremo quoq; contingat.Nihil enim prohiber inefle aliquid illi fupremo peculiare,quod caercrisnon infit generibus. Deinde mendacio non caret,qi!oddieit.Nain fi ipfe rationa litatem fingir,vtd»fFcrcntia animalisnon fit rationale, fed rationalitas.nosvicifl'im aduerfusipfum animali-tatem fingemus,deinde iubebimus animalitatis nobis reddi differentiam. Et quam reddet? Neq; enim rationale animalitatis,rationahtatem aufem animalis diffe rentiam faciet .Turn quistandem non indigneturad-uerfus ipfum, qui leges fermonis tam foedè peruertat? Nempe dubium nemini elEc debet,quin rationale con ftituar differentiam animalis:rationalitas autem,fi mo do fit differentia,non alteriuserit differentia,quàm ani malitatis.Atq; ita predkabitoromne genus de fiia differentia , quemadmodumetiam lex amp;nbsp;ratio loquendi docet. Qiiàm igitur imbecilles ,nulliuscj; momenti fint Ariftotelis rationes,quibusçqniuocationem entis conatur introduccre, hadenus demonftrauimus. lam vero oftendemus etiam fieri non poffe,vt ens fit aequi-uocum. Si namq;abvno,eoq; fummèvno,omniacxk ftunt,licet fint plurima amp;nbsp;innumerabilia,fieri cettè nó poteff, quin vnum quippiam amp;nbsp;cömune inuieem pof-fideant omnia-lUud vero quid aliud tandem fuerit niS

C

ßE PL Â TO 2^. ET ï^RlSrOT.

ens, amp;hoc ipfum nonæquiuocum ? quippe fi sequiuo-' cum cri.t,non amplius vnum fuerit. Affirmât autem quodam in loco etiam ipfe Ariftoteles, Entia in mala repub.nolle verfafi,amp; non tiie bonum vt multi regant, fed vnum principem regemq; effe oportere:valde qui-dem iile piè amp;nbsp;fapienter hoc verbis prædicâs, at re ipfa ïnalam in entiarempub. ipfe maximè introducens, vt-pote qui ens in plura difpertiat, idqj vnum non effie pa tiatur.Talem autem ex his quæ diximus, formabimuamp; diuifionem.

Ens

Subftantia Accidens t--------*----------

Corporea Incorporea

,---

Animata Inanimata

Animal Planta

^^--X

Rationale Irrationale

Homo Angelus

Socrates Plato.

CAP. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 PL

INcurrit autem eandem ignorantiæ aceufationem Ariftoteles etiam hancobcauiam, quod fimpliciter vniuerfum minus facit particulari, dum fingulares amp;nbsp;indiuiduas effentias,primas amp;nbsp;principales appellat,fpc cics aatem amp;nbsp;genera ipfarü fecundas fubftantias,casqj primis inferiores ac minores .Atqui fi fubftantia, vt

PHTLOSOPar^iE DlFFEREXnÂ:

ipfe quoq; Ariftoteles fatetur, maxime ens appellan mcretur,eó qiiod pars vniuetfoât minor,eandem quo que infubftantiçrationeminorem inferiorem q; opor ter ftatuere. Quamuis fi de eo loqueretur vniuerfo, pront vniuerfum fæpenumero folet accipi,tumà ra-tione illud quod dicit non effet alienurn. Poteft emm, idq; non rarö,vniuerfum, rationem vniuerfi amitterç, ciim non omnem fed aliquem hominem ,neqgt; omne animal, fed quoddam intclligimus. Nunc autem non de illovniuerfo,quod rationem vniuerfi amifit,vide^ turfermonëfacere,fed defimpliciter acCepto vniuerfo, amp;defimpliciterintelleóla rationcgenerum amp;nbsp;fpe-cierum:tali fortaffis argumento addudus ad hanc fen-tentiam. Effe emm hominem interdum quodam ani-mali,amp;quodam homineSocratem præftantiorem.At vcro de vniuerfo rationem vniuerfi retinente,non poteft tale quippiam dici .Nam fi nulla horum duorum eft differentia,omnis homoamp; omnes homines:lt;om-nes porró homines à fingulis, qsq; cunäis,hominibu.s nulla alia re differunt, quam eo quod illi fimul, hi vero feorfim accipi folent:quam tandem habebit rationem, vtindiuidui homines fintfubftantiæ omni homi ne principaliores, magisq; fint ac verius, quam omnis homo,nifi fanc omnia quç feorfim capiuntur fintprin cipahoraps,quæ fimulamp;coniunétim?Atqjhoe qui-demexipfius Ariftotelis fententianonfucrit non pro-babile, proprerea quod ille cum eo quod eft vnum,li-benter litiget, multum autem gaudeatdiuifione entis ,atq;multiplicatione. Verumenimuero nobis hoe pla-cere non poteft,dum cogitamus etiam à Deo non ali-cuius hominis gratia vniuerfam hominum naturam, fed vniuerfæ hominum naturæ gratia fingulos creates conditosque hominesnpfamque hominum natural vniuerfæ ratione præditæ naturæ gratia extitiffe,

C 2

DE PL ATO 7^ ET ARISTOT.

amp;ornnino partem propter totum, non autcm totuni propter partem fadum . Præterea fcimus fcientia partis,(cientiam vniuerfi multó effe præftantiorê, quem* admodum ipfeetiam Ariftoteles inlibns de demon-Rr.iiione,velut à fcipfodeficiensdefledensq;,affirmât, ld quod probari defcndiq; non poffer ,ni(i totum fiuc vniuerfam deente magis partidparet quam pars,i-deoqdpffim effet praertannus.Sed non confiât fibtf-pG Anttoteks diuerfam nimirum hoc loco amp;nbsp;in aid's iccutus opimonem.Nosquidem haudvnquam coad-ducemur,vr Gngnlaribusvniuerfalia minora dicamus, donee non totû fua parte maiusgt;fcd pattern luo toto maiotem vidcamus.

CAP. r,

HVic autcm illud non eft diffimilc.quod idem Ari-dordes ait .vniuerlum materiae.particulare au-tem torma; habere rationem. Contrarium enim om-nino verum fuerit ,Gqiiidem vniuerfum totum quip-piameft,idaiitcm quod in parte conGderatur,pars: fpedes veroipfa omninoin toto magis,quam in parti-bus exidit.Et vniuerfum quoqgt;magis eft amp;nbsp;venus ipfo adu ,quàm id quod in parte fpedatur .Vniuerfum nanq; ft vniuerfali ratione de ipfis rebus accipiaturamp; ipfum adueft, «Sr eaomnia,quæ in parte fpedantur, adu continet,cocrcetq;:vniucrGamvero ipfum in fei-pfonon vt vnmerium cötinet,(’ed quoad ex illo folum-modo ahquid Gbi competit. Atq; vniuerfum quidem» perfedumquïddameft; id veroquodin

parte conGderatur, im-perfedum.

Ca^.

fHîLOSOPfflAE DIFFERENTTA.

CAP. FL

KEqiiUudab eodem reüè dicitur, quod fenfibiTe feufuipfo point eße prius amp;nbsp;antiquiusrqua opi-lt;i0Wc td tollitur,quod omnino redè fe habet,uul-lam^’ parit dubitat ionem, ea nimirum qaæ ad aliquid dicuntur ,amp; muruam habent inhxrentiam ,nmut elle neeeßarioSi nanq; hoc dicit,tanquam nullo vnquam futuro fenfu, turn quänam quæforatione poterie le nil bße aliquid eius eße diciq;, quod ad cum leulum refe* ratur ,qui neq; nunc fit, neqi in poflerum fututus vnquam iudicetur 1! Sin autem tanquam aliquando futu-ro fenlu, turn patet quodfuturus expedetur is, qui poßiteße.ltaq; turn fenfibßeipfum, potentia ent fenfi-bile, amp;nbsp;ad fènfum referetur, qui etiam non fit adu led potentia: turn fenfusquoq;,qui cß potentiareferetur ad fenfibile non adu fed potentia exißens. Aâu autem alt er um altero prius non efl,antequam ambo adu cxi-ßanc.Arq; hoe modo nullü dari poteßfeanbile^quod fenfu prius fit amp;nbsp;antiquius.

CAP. Fir.

Alia quoq; ab eodem tolliturnotio, quam alioqut Tinnes amp;nbsp;rede quidem ampledütur, 5^ fic habet: quod conttadidionunquam poßit fimul verareperî-ri.illeveroêdiuerfocontcndit indefinitam contradi* dioncm veram fimulpofTe deprehendi,quod tarnen maniteflè àratione abhorret.Neqj enim Indefinita ne-gatio, vnquam determinatam ad partem, fedfemper ail vniuerfum relatam denotare poteß negationem: quum contraria affertio fempcr de parte inteUigatur-Atq; communis quidem apudomnes lo-quendi ratio idem etiam demon firat-

C J

DE PLATÛI^, Et {^RISTOT,

CAP, rirr.

ESt præterea aliud axioma, quod fic habet: Conclu» fionem femper imitari earn expræmiflis, quæ Mi» nor appellatur : earn verb quæ partem rcfpicît effe m#gt; norêm vniucrfali ,negatiuam irem affirmante, præterea neceffaria minorem fimplicem,amp; fimpiici contin-gentem. Ipfe veto Ariftoteles ex duabus præmiffis, al» tera neceffaria, altéra fimpiici,neceffariam ait fieri cou clufionem. Atqui fi medium illud eft, quod primum terminum extremo connedit, non vtiq; aliter ipfum potent illi cônedere,quàm ea ratione, qua primus ex* tremo eoniundus eft. Quocirca fi ille quidem adalte-rum neceffariam habet rationem, habebit etiam hic ad extremum eandem rationem,idcoq; neceffaria dun taxatexilliscducetur conciufio. Sin autem idem medium non neceffarib cum alterutro terminorum con» iungatur,tum nc primus quidem cum extremo poterit coniungi neceflarib. Atq; hxc quidem Ariftotclis pro» nunciatafunt huiufeemodi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

CAP. rx.~^

VEnioiam ad ca, quæ inlibris de anima, nonrçdè docuit. Platonici itaqj illud quidem fupernaturar le vnum, fimpliciter vnum faciunr, vfque adeb vt fub-fiftentiam ,potcntiam, amp;adum ipfius à fe inuicem non difcernant.lnalrjsvero , qua: poft amp;nbsp;infra ipfum funt,formis amp;nbsp;mentibus,noneodem modotria illa vnum effearbitrantur,fed adum quidem à fubfiften-tia, potentiam verb nonomnino ab adu difcernunt: eb qubd mentes illæ fi ne formas cùm fint immobiles, nihil quicquam potentia, fed ea omnia reipfa amp;nbsp;a-dufemper habentpræfentia,quæ fibiinfunt.Atin a-nimatriahæc, fubfiftentiam, potentiam amp;nbsp;adum ora-

PfflLOSOPfflAH D/FFERENTIÂ.

nino di(Vinguanc,eö quod abvna cogitationc ad a-liain mouetur ; humana vero anima etiam ex inteUi-gentt fit non intelligens, aut ex non intelligente intel ligens, idcoq; non leniper, aut non omnem aólu.fcd potius potentia habet return coguitionem. Ariftote-ks porto animam facit immobilem,amp; fanè fi inteUigit mobilem, quod ad motum localem,turn rede dicit : fi vero fimpliciter, quod ad omnem motum (neq; enim hoc illc plane admodum explicat ) non amplius rede. Quomodo enim illa ab vna cogitationc ad aliam vi-debitur fubinde mutari, aut (quod Ariftoteles de hu-Wana mente concediQex non intelligente intclligens, amp;è contra fieri,fi immobilis intelIigatur?Sed relinqua mus ifta,amp; reuertamur illue, vnde digreflifumus. Ac Platonici qyidem has faciunt diuifiones. Ariftoteles autem nulla omninovtiturdiftindione,fedomnem mentem fua ipfius lubfiftentia fimpliciter adum effe affirmât. Quomodo vero in humana mente id verum effe defendet, quam ponamusnon intelligere neque agere? Neq; enim lam amplius fecundum ipfum mens manehit, fi adus nimirum amp;nbsp;effentia vnum idemque funt:imó effentiam vnà cum adu amittet ,ipfaque morietur: teuiuifcet autcra.quandorurfus inteUigens fier. Sed iam manifefteapparet, Ariftotelë incautè admodum hoe de animo pronunciafle. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

CAP. ^- nbsp;nbsp;.

QVomodo autem illud non male ab codem didfi x in quo à feipfo oninino difcrepat ? Nempe coneeditille, ficut apparet exlibris ipfius degenera-‘tioneanimalium,noftro hoc corpore effie humanam meutern anriquiorem, poftea vero cos infedatur ,qui

DE PLATON. ET JR^STOT. recordationes quafdam effe, difeiplinas aiunr, amp;nbsp;quod difeere nihil aliud ht quàm reminifei. Si namque hoc corpore amiquior eft animus,quid prohibebat ne cogi t arcane cerneret, nccognofccret,antcqua corpus in-gredererur? Quod ft cogitabat,cernebat,cognofcebat, quomodo in prima fuain corpus noftrum ingreiTionc, illorumoblitus.poftcavero rccipiens cadëquxantea lei uit,non remimfei dicatur ?

CAP. XR

4

REprehenfione non caret etiam illud inter extera.

Quamuis enim ille mentem humanam nulli corruption! obnoxiam,necnon fempiterna eöe affirmaf-fçt,tuminlibris,quos de anima fcrip(it,tü in illis quos vocantmetaphyfica, non tamëpofteain EthicisvUam immortalitatis animorum videtur facere mentionem, quaevnares maximum advirtutis commendationem pondus attuliffet. Cæterùm hoc ipfo illud longc detenus çftimari debet,quod nullum homini iàm defunâo attribuit bonum, quo fruatur poft mortem. Ita nimirû feifpum feduló obferuat Anftoteles,nc fuis didis con-trariaminferatorationem. Sinamq; immortalequip-piam poftideat homo,quod poft obitum rcmanet,id v-numcerte, amp;nbsp;maximeamp;veriflimc ipfummet oportet effe hominem. Quomodo igituripü ex hac vita emi-” granti nullum reftabitbonum ? imócontrariumcuc-nict,vt nimirum poft cius, quod in ipfo mortale eft, dc-pofitionem,beatiusamp; melius viucndifacultatem adi-pifcatur. Quam obcauflam etia Alexander ille Aphro-‘ difienfis,dedudo ad fuam improbitatem fermone illo, inde occaftonem fumpfit,vt diccret,abipfoquoq; Ari-ftotcleanimx humanximmortalitatemelïenegatam. Atq; de his quidem hadenus.

PfflLOSOPffrAE DlFFEPENTrJ.

CAP. x/r.

PLacctautemetiam quafJaipfiusde virtutibus di-fputationes paucis attingere, atq; planum facerc, quàm etiam in his fermonibus àveritate aliéna fcqua-tur opinionem. Virtutes ait illc effe mediocritates,vitia autem extremitates : vbi nimirum mediocritates intel ligitpa(rionum,quxfuntin animo,amp; côtiàin vitijs ca-rundem extremitates. De quo autem mediocritatis genere interim loquatur(Eft enim multiplex mediocri-tas) vtrum videlicet deea quæ in qualitate ,vel ea quas in quantitate cófiftit,ille non fatis aperte explicat ; nid quod ex paucisquibufdam ipfius verbis,quæ alio in loco fecit,idipfum point animaduerti, vbi nimirum vitio vertit,fi quisfulminaamp;terracmotusnó metuat. Ex quo apparetiUum nontimenda amp;nbsp;timenda non qualitate metiri atque diftingucrc,fed magno amp;nbsp;paru'o,quod eft, quantitate. At Platonici non ita,nec alrj quidem qui re ,accuratius examinât, fedomnem quide turpitudinem cffetimendam.fiuemagnam ft pc paruam,quicquid ve tó turpe non fit, non timendum exiftimant, atque ita qualitate, non quantitatetimenda amp;nó timendame-tiunturProinde nö efledignos metuterraemotus amp;ful inina,fi quidem hæc vitio careant,nec peioremfaciant hominem. Et quomodo tandem ftultitiæ nontribua-tur, fi quem terreant fulmina, idq5 non ob hanedunta-xat cauflam,quod turpe non'jfit feriri fulmine, atq; hoc modomortalem vitam commutate (neque enim hoc ipfum etiam in noftra fitum eft poteftate ,vt fic nobis vel laudi vel vitio tribui poflit ) fed ctiâ quod hæc ipfa res primum quidem ex illarum rcrum fitnumero, quæ rariflimè contingunt: quæ autem ciufmodifunt,cxtre-mæeft ftultitiæ ilia expedare amp;nbsp;raetu illorum terreri, deinde quod aliquis forraidans, non magis liberatu«

DE PLATON. ET A RIS TOT, ■

quàm is qui non formidat. Arque ingrucntem quidemi qui metuit tempeftatem vel hyemem,is feipfum aducr fusilla quadam rationemunirepoteft,amp; quibeftiam aliquam pertimefcit,tuendi fortaffe feipfum facultatë habet.Atquem fulmen terret,is omnîno timoré affici-tur,quo prorfus affici no deberet. Præterca ilUd quoq; filentio præterirc non poflum. Cùm bonum amp;nbsp;fapien-tem virum contrarqs agitari animi affedibus nihil pro hibeat,dum fidit modo, modo metuit, dura cupit modo amp;nbsp;rurfusJcÔtemnit,turpi tarnen re amp;nbsp;non turpi,item bona amp;nbsp;non bona,ilia omniaraetientera,ex hoc fcque-tur,etiam eumqui hæc omnia contraria facit,quiqs fit vitiofifllmus, nihilominus in mediocritatc quadam c-tiam ipfum confiftere,Ariftotele interim omne viriura in folis extremis collocante,amp; is quidcm,qui omnia co cupifcit tara ea qua: oportet, quàm ilia qua: non oportet , nunquam idcirco quod eaconcupifeit quæ oportet, vitiofus fuerit,neq; is qui omnia cötcmnit,ea nirai-rum quae amp;nbsp;quando oportet contemnere. Atq; ita hogt; rum quidem vterq; femiuitiofus quodamodo fuerit. At iUe omni ex parte vitiofus fiue vitiofilBmus,bonoq; ac fapienti maxime contrarius appellandus erit,qui ilia quidem,quæ oportet concupifcere,contemnar,quac veto oportet contemni concupifcat : vt hac ratione eu quivtrifqj.qsqscontrarqsafFeäibus fed male vtitur,v-trunq; effe dicifit neceffe, amp;nbsp;ipfum nimirumin medio-critate quadam fua confiftete, amp;nbsp;fimul bono ac fapien ti viro maxime contrarium. Atq; de his quidë hadenus.

C A P. Xffl.

N fua vero dc fine vkimo di(putarione,quomodo re prçhenfioncm non incurrit, vbinon eximium illud ac verè pulchru, quod à virtute proficifcitur,ficut orn-nes fapientioicSifedvoluptatemfummum conftituie , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonum,

PfflLOSaPfflAS DlPFERENTfA.

bonutnJUatn vero intelligcns contemplatiuam? Atqaï fi voluptas, ca ratione,qua cft cótcmplanua.fummum fit bonum,quandoquidem voluptas boniiin eftquat.c-■nuscftcontemplatiua,ccrtè contcmplatioper(èfim-pliciterq;fuentfummumbonum ,fiue voluptas il!am lèquatur,fiue non.Sin autem contcmplatio fit bonum, cjuatcnus fuauitatcm fiue voluptatcm quädam habet adiundam, t-um voluptas rurfus fimplicitcr fummum ent bonu,fiuc contemplando, fiue aliud agendo ipfam confequamur. Vtraqueautem rationc contcmplatiuï voluptatem amp;quatenus eft cötcmplatiua, amp;nbsp;quatenus eft voluptas, efle bonum neutiquamfierippteft,nifi mtercedat aliud quoddâ vnum,quod huic vtriqj cömu nitetadhæreat.lUud n3nq;fummü bonum fimplex atq; vnumeffe oportet,amp; quod defuperadnQS,ab illoque fummè vno atq; bono quod omnem fuperat naturam, peruencrit,tuna dUius beneficioomnia rcliqua,quæ ni-mirum illud participant, bona dici merentur. Nos igi-turipfum honeftum fiue pulchrum,illud efle dicimus, cuius etiam dum contcmplatiofit particeps amp;nbsp;bonum amp;nbsp;voluptas amp;nbsp;quidquid aliud eificitur. At videturAri-ftotelcs earn ob caufam uoluptati coniunxiffe contem f iationem,vt voluptatcm nimirü nobis propriam, no-ftrum eiTe bonum oftcnderet,qucmadmodum etiam contemplationcmopus efle maxime noftrum. Oportet nanq; fummum illud bonum,non folum efle bonü, fed nobis quoqi accoiumodaris,amp; ad nos referri,fi talc debeatiudicari,quod fit votis dignum praccæterisomnibus,amp;maximèa nobis eligendu. Quain reprofedo ille non admodum diuerfam ab Epiçurotuetur fenten tiam,qui etiam quodam in loco voluptatcm fummum facit bonum, eamqj intcUigit, qux in animo confiftit. Nempeapparetipfum Ariftotelem etia Epicurovber-ximam ptsbuiffe occafionê,vt fuam de voluptatc fen-

DE PLATON. ET t^RlSTOT.

tentiam audader in medium affcrrct,tucndamq; fufei-peret. Nos itaq; breui quadam ratione oftendemus vo Ïupiatem illam Anftotelicam non effe fummum bo-num.Quippe nos ipfos turn maxime fentimus illam ex contemplando capere voluptatem, quando aliquid ex obliuione in memoriam reuocatum contcmplamu^ Quæautem iam longo tempore animis concepimus,' complex!qj fumus, ex illis non eodem modo capimus voluptatem. Quod fi iam voluptas fummum fit bonu» illudq; quod fuauius eft amp;nbsp;iucundius, melius fit amp;ma-gis expetendum altero,quod minus habet fuauitatis et iucunditatis,necefleerit etiam illam return ex obliuio ne in recordationem reuocatarum contemplationem amp;melioremeffeamp;magis expetedam alteraiUa, in qua quis perpetuQ feiens perftiterit ac perfenerarit. Iam igi tur omnibus fanae mentis hominibus dqudicandum re linquimus,vtrumilludmagisquamhocfit ampleden duro,amp; quódnam ex duobus illis fit praeferëdum. Atqj de his quidem haôcnus,quæ videlicet ad difputatione Ariftotelis de moribus pcrtinët,vbi fanè ctfi plura fint, quçreprehenfionemmereantur,ifta tarnen modo fufli ciant. Nequeenim noftrieft inftitutiomnia comemo-rare,in quibusAriftoteles errauir,fedprincipaliadun-taxatamp;maxima,prïEfcrtimq; illa,inquibusnoncxiguo fed longointeruallo Platonem relinquit, ab eoq; mul-turn diflenth..

CAP. xniL.

DIcamus iam aliquid etiam de coelo amp;nbsp;quinto corpore, quod Ariftotelcs primus effinxit. Quatuor eflein hocconfpieuo fiuecoelo fiue mundo prima amp;nbsp;antiquifiimacorpora,tam fuperioresomnes philofo-phi,quam Platonici vno ore affirmât,ignc,acrcm,aqua,, terram. Atq; ex his quidem ignem amp;nbsp;terrain fibiinuicê

PfflLOSOPffME DIFFERENTIA.

elTe maxime cotraria,eô quod ignis cftleuior, proptec raritatem,amp; fummum obtinet locum, terra autemgra uiffima propter denfitatem,ob quam omnibus altjs eft fubieda dementis; acrem uero amp;nbsp;aquam in medio am borum,propter amp;nbsp;raritatem amp;nbsp;denfitatem,mediam ad vtrunq; habere rationem. Eodemautem etiam modo, quod ad motum attinet, latione amp;nbsp;quiete inuicem di-ftingui,ac ignem quidem rurfus amp;nbsp;terram fibi inuicem maxime effe contraria,aerem veto amp;aquam,medio ad vtrunq; locofe habcre.Si itaq; terra fit immobilis,ign£ neceffeerit perpetuo moucrkamp;prçtcrea,fi terra quide fitimmobilis,tum aqua mouebitur quidem,fed minus quàm acr,qui tato magis mouebitur quàm aqua,quan to nie quod admotum,àfupremo fuperatur igné,que idcirco in perpetuoefle motu fatendum erit. Quod ft perpetuo mouetur, circularem vtiq; habebit motum. Idnanq; quod redà mouetur, no poteft mobilem pof-fidere natura. Quiefeit cnim tandem aliquando,quod redum habetmotum. Aetheritaq;amp;omncfupremîi corpus, ipfumq; quod ita proprienominaturcœlû, ta-lem habebit naturam,quamnupcr diximus.Iam videa . mus,quib.Ariftotclcs nixus ratiombus cotranos noun illud quintum corpus effinxerit.Videmus, ait, ignem re dum habere motum,cœlum autem circularem. Qua-propter ignis diucrfam à coelo obtinebit naturam. At, refpondco,videmusetia terramquandOq;moueri,amp;: redo quidem motu, idipfum aut turn côtingere,quan do in alieno confiftit loco. Quamprimum itaq; eoper-uenit, quo pertinet, turn quiefeit, nee amplius mouet, tanquaadhoc ipfumillius magis fitcomparatanatura. Quidigitur miru, fi ignem etiam,quando in alieno fuerit loco, redaferri quandoq; videamus, eode ni mi-rum motu,qui fit omnibus his corporibus comunts, qu^fi alieno confiftant loco,redaferuntur,quopoflit

. DE PL^iTüN. ET t^RJSTOT

“ Videlicet ille quoquequamcitiffimc ad fuum peruc-nire Locum, quem ipfi naturadeftinauit, amp;nbsp;poftquam in illo iam vetfatur'Un orbem moueri ,tanquam ad hoe ipfum comparatus magisïCur itaque quintum illud corpus effinxit, cuius fi quæpiam forte partieu-la in alieno confiftat ioco,qucm mot urn habebit? num ibidem etiam in orbem vertetur ? an vero rcûà afcendens ad proprium tendet locum ?Scd ifta , in-quit,omniaquatuor corpora cùm fint fècundum par* tiesdiffolutioniobnoxia, neq; vllum ex ipfis omninoà corruptionefit immune, neceffe crit quoddam etiam exifterc corpus, quod fit corruptionis prorfus expers, idq; ipfum erit cœlum. Hoc veró Piatonici iam non amplius concedunt Ariftotcli. Negant enim per fc, fuaq;yiacnaturaimmortalc effe vllum corpus,nem-pe quod videant non pofle fieri,vt id fit immortale, quod eft diuiduum, certisqj conftat partibus, fuaque natura poteft diffoluijquale eft corpus omne. Quac vc-* ro corpora ipfi arbitrantur effe immortaLia,illa non xx fua natura effe talia fcntiunt,fed propter animæ præ lt;nbsp;fentiamreddi immortalia contendunt. Atque illi qui-xlem,qui ftant à partibus Piatonis, in ea funt fententia. Redius autem feciflet etiam Ariftoteles,qui ipfe quo-que ciufmodi corpora conftituit effe animata, fi animae hanc praeftantiam afl'ignairet,amp; non corpo-ri, nee ipfum per fe fuaq; vi iramor-tale nouo quodam modo

finxiffcL

CAP.

PHlLOSOPffrAE DIFFERENTIA^

CAP. XF.

Rlfumquoque nobis facit Ariftoteles, quod aftra quidcm cöcedit ede animata: id quod alicubi affirmât, diccns fe eodem loco aftra, quo animalia habere : cadem veró poftca per fe effe immobilia cxifti-mat,amp; moris dunraxat orbibus,quibus func infixa, mo ucri. Quo pofito,quæfo,qualémnamanimam ineflc ipfis cxiftimabit, fi nimirum omni tempore maneant immobilia gt;nbsp;num earn fortaffis, qualem oftrcis amp;nbsp;coa' chis attribucre folemusï

CAP. XFL

I Am vero etiam folem non naturae caliditate,fcd mo tu calorem terris impertire affirmât,lunam vero ne-gat fimiUtcr motu calefacere. Quàmverohoe abfur-dum eftJEtiamfi enim luns motus fit tardior motu foils,ipfa tarnen fldus eft nouiflimu ,terrisq; familiariffi-mum.Solent vero ea corpora,qua: virrutem habent aliquam ad agendum,proximè magis illam excrere, vt ita oportucrit etiam iftam motus tarditatem mino-ri diftantia compenfari, lunamqj fimiliter atque folem calefacere,fi nimirum res ita habetct,vt motus po bus quàm caliditas aftrorum calorem cfficcret.Sed iam demonftratum , quod temerè amp;nbsp;inconful-tó praeter aliorum opinionem,quin-

tam naturam cœlo attri-bucrit.

DE PLATO!/, ET AEISTOT,

CAP. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xf'ff.

N Eq; illud filcntio præterirc poflum .quodidciu Ariftotclcs in natural! aufculranonc oinnino ma lè docet, vbi,Abfurdum eft ,inquit, non cxiftima* re id quod fit, fieri propter aliquid, nifi videas id quod mouetfiuc efficientemcaufam.cœpiffcconfilium.Eft enim,ait, pcripicuum,quodarsquoque mouens ca, qua: fiuntex ipfa, non capiat confilium« Etenim fi efi fet in ligno ars, exempli gratia fabricandi naues, quo* modo eft in qs quæ natura fiunt, ars faccret fimi-liter atquc natura,rtcccaperet confilium .Adquæ nos breuiter refpondemus, interrogando, quanam ratio* ne ars pofthac appellari poflit,ca,quae non confulit nee délibérât de opcribus? An aliquidaliud artem ma-giS conftiruit, quam capere confilium ? quod fanè fi quisab arteexceperit,nullo modo artis appellationcni retinebit. Quomodo autem etiam ad aliqucm finent tender,eumq; affequçîùr,vcl ars,vel natura fi nulla ad-fitmens^qua priuscapiat confilium,amp;fincm ilium in feipfo conceperit? practerea fi ars,tefte etiam Arifto-tele,ïmitaturnaturam,profeftoipfam nonoportebit ab arte fupcrari, led id quod maxime artem confti* tuit,naturac multó prius à excellcntius inefle oportet. Quod fi aliquid etiam in arte apparet, quod non de li* berat,vt eft inftrumentum, aut minifter , ibi feien-dum,non in illis artem fed in architedo fitani effe. Ita quoque fi quidquam in natura rationis expers conipiciamus,non vtiqucinillo naturam,quæ opus efficit, collocamus. Eft enim natura,Dei lex amp;nbsp;infti-tutum. Atqui Deilex amp;nbsp;inftitutum ratione non caret . Verum enim verb mihi yidetur,Ariftotelem in li-brisfuis turn alios antiquiores,turn maxime Anaxa-goram imitatum effe. Ille nanq; mentern quidemini* tio orationis iuæ huic vniuerfo pr^fecit, in progreffu vero

PfflLOSOPfflAE DIFFERET^rr'A. vcroeiufdem, nullam prorfus illius facit mentionem,' fed ad pietatem potius,qua Deus omnino negatur,dcgt; fleftit. Eodem modo ctiam Ariftoteles decs quidem aliquosfacithuiuscœli præfides,maximaautemparte fuorum operum prorfus nullam videtur diuinitatis memoriam retinuiffe, fed ad illam potius Anaxagorx impietatem quoad eius fieri poteft,declinaffe.Id quod de Platone dici non poteft,ipfum feciffe, vel in aids di-fputationibus,vel in hac ipfa, quam nunc oratione tragt; damns. 111e nanq; duas facit artes, vnam quidem diui-nam, alteram vero humanam appcllans, quarü vtraqj mente confilioq; vtatur:ac humanx quidem omne fa-ditium opus : diuinæ autem, ea qux naturaliter fiunt, adferibit. Optimeautem ctiam Pindarusdixiffe videtur,qui Deum prxftantiflimum artificem appellat.

CAP. XF/H.

TRanfeo autem ctiam ad illud,quod in Metaphyfi-cisomnium pelTime dixit. Cùm enim effet quæ-ftio, vtrum omnia neceflario fiant, aut fierent aliqua, quæ non fierent neceflarió:Ettf quidcm,quineceffariô omnia fieri ftatuerent,duobus proloquqs demonftra re idipfum conentur, inter quæ primum eft hoc,quod omne quod fit, ab aliqua caufa neceffe fit fieri :al-terum vero iftud,quod omnis caufa quæ aliquid fa^ cit, idipfum amp;nbsp;neceifario amp;nbsp;certa finitaq; rationc fa-ciat;ibi fane Ariftoteles quum videret,fi duo hæc con-cedantur, fequiinfallibiliter,vt omnia quæ fiuntin re-rum natura, ea ex neceflitate quadä proficifcantur,nc hoc ipfum concederct,alterum contradidionis memgt; brum alfumit, quafi faris firm urn, amp;nbsp;concedit, aliqua ecrum quæ fiunt, neceflario fieri,arq^ita ad altcrum .axioma progreditur,amp; illud quidem,quod omnis caugt;

e

DE PLATON’. ET A RI S TOT,

fa quidquid ilia facit amp;nbsp;neceffarió amp;nbsp;certô facit,no tol^ lit.Hocnanqueproloquioiam anteabufus fuit in di-fputationedefempiterno motu,quem vtiqj manife-ftiffime fubuertiffet, fi illud hoc loco negaffet. Defle-dit igitur adalterum,amp;affirmât,aliquaeorum quae fiunt,fine caufa fieri »tollens hoe modo notionem, quam nullus vnqua vel fapiens vel plebeius pro incec ta ambiguâuehabuit,præterquam,vt apparet Arifto-teles. Atqui etiam ipfe Ariftoteles ttatuit, omne quod mouetur, ab alio moueri. Ego uero hoc ipfum axioma,quæcunq; videlicet mouentur,ab alio moueri,pro-ptcr illud alterum valere magis,quam ipfum per feexgt; ftimaucrim.Cùm enim omne quod mouetur,inde fiat fiue cxiftat,vnde ipfum moucturffinguli enim mo tus quodammodo producuntur m eo,quod moue-tur^ omne autem quod fit,id fiat à caufa aliqua:feque-tur inde, quod etiam omne quod mouetur, ab aliqu» caufa neceffe fit moueri. At ille pofiro hoc pro confir-raato, aliquarum fcilicet return caufam effe nullam, nihilominus tarnen illud adhuc firmum fore opinaquot; tur,quod ab aliquo, quarcunq; mouentur, moueri fit necefle.Nec animaduertit,quod fublata aliquarum re rum quæ fiuntcaufa, etiâ opinio quæ habetur de Deo, debilior im.bccilliorqj fiat.Manifeftum eft enim , quod quidam propter hanc notionem, quae habet, nihil fine fua caufa fieri,praecipuam amp;nbsp;vulgatiffimam de Deo fententiam ampledantur.Namquando videnturali-qua.quaefiuntin hoe mundo, eaq; manifeftas non ha-bentcaufas, tum homines, qui omne quod fit, ab ali-quacaufa fiericompertum habent, ad naturæ diumae cognitioncm feruntur. Oportebat autem demonftra-re,óAriftoreles,qualénam fitillud,quod fine caufa fieret, neqj ita fimpliciter rem affirmare.At dieet fortaffie ^iquis dclibciationem elle ex eo genere, id quod ipfe, Arift.lt;gt;

PfflLOSOPffr^E D IFF E RENT PÂ.^

Äriftoteles inlibris de inferprefatione vidcturdicere, Videmus nanqj ait,principium futurorum ciim à deli-beracionc,tum. ab adionc ipfacxiftcre.Sed ineo plane errat.Neq» enimdeliberatio eft-principiuiïi futurorü, tametfi aliquando Gt'caufa. Eius antetn rei,de qua délibérant homines , ipfa neutiquam prineipium eft deliberatio: quandoquidem huiufce ipfius aliæapparent priores amp;nbsp;antiquiorescaufæ, cavidelicet quæ nos circumftant negotia. Id quod inde liquidó patct.fiqui-detn nifi nos aliqua circumftet negotia, de quibus con fulrandum videtur, nos nunquam deliberaturi efle-mus .Sed tran(camus,ipfiqi Ariftoteli hoe dogmare-linquaraus .lam veto fublato hoe axiomate, omnium rcrum ehe aliquam caufam, Ariftotelem nihilominus fibijpfi efle contrariura oftendemus. Nihil illc arbitra-turex potentiain adumcrumpere,nifi alius quidam antecedat a4lus,qui latentem occultamq;illam vim Guepotentiamad efFedum fiucadumimpellat,amp; pro moueat. Hoc ipfum axioma in difputatione de fempi-terno motu vlurpans, amp;nbsp;alterum illud, omnë caufam neceflario agcre,idquod agit,fempiternitatem motus conatur demonftrare. Proinde ft quid fiat ex qs, qui fiunt,idipfum ex potentia aliquain lucem producind-cefleent: in quam porró nunquam producetur,nifi a* lius quidam antecedatadus,qui talem mutationem efficiat. Quem vtiq; ctiam gcnerationis cuiufeunq; rei authorem amp;nbsp;caufam conftitui oportet. Atq; hoc modo nihil vnquam inuenietur ,quod finecaufa fieri dici poffit. Quibus demonftratis apparet cuidentiflïmè, A-nftotelem in co opere,quod de ijs quç res phyficas con fçquuntur infcribi folct,intcr alios multos,quoslt; -congelTit errores, in hacre turphfimè / ;

Japfumefle, i

DE PLATOT^ ET AXISTOT,

CAP, XIX.

NEqj illud ûpientiæ cuiufquam habet fpeciem^ quod idem Ânftoteles in Phyficis docet, vb» ma turn non conceditefledupliccnl amp;nbsp;æquiuocum,alium quidem adiuum qui eft in mouente:alium veto pafti^ uum,qui eft in eq quod raouetur. Atqui, cum fint po-tentiç circa raotum doplices,vna quidem motiua,quç eft in eo quod moucbit,alia autem pafliua,que eft in co quod mouebitur,oportet profedo ctiaadum confti-tui dupUcem,qui vtriqj potentix corrcfpondeat,motk uæ quidem potcntiæ,adiuum motum, altcri autem qux moueri idonea eft,paflIuum.Sed timuit ille,ne hie adiuus motus,motus cum fit,aliquandonon mouca-tur.Attimuitille,quodminimètimendüfuiffct. Quid enim prohiber adiuum ilium motum amp;nbsp;cum qui mo-uet,nô mouerftcum is qui mouef,quandoq; fit immo bills. De paflluo enim motu palam,quod ipfius non fit cadem ratio. At de adiuo illo ne affirmetur, nihil impe dit. Ac in his quidem Anftotclis ignorantiam detexi-mus,non omnia tarnen,fed maxima amp;prxcipua exponentes,in quibus àPlatone amp;tjs qui Platonem fequun tur,difccdit.

CAP, XX.

DiJcrffaKtiax^rißotelif (^ Pia^on^ iff ^'s,iju^ at^formai dfffee/esJem/ftfernof

att/fient,

REliqufiiamcft,vt defpeciebus fermoncminftitua mus, de quibus maxima folec cotentio moueri. In his vero no quidem Platoni cofentiem us,fed Anftotele etiam

PffriOSOPf/r^E DIFFERENTIJ.

etu hac in parte male contradixiiTe, amp;in aiqs quidem fyeophanta agerc ,in alqs vero non id conficcre quod voluit,dem0Lrabimus, idq; nobis vitio vertendum no trinfiquide ctiäin prioribus funtaliqua,vbiPIatoni no cofentientes.nibdominus Ariftotelc ipfum àfeipfodif fiderc oftendimus.Ac primum quidemillud reprehen fione non caret,quod manifeftè verirati répugnât, vbt poft Socratetu ait,primos extitifle, qui fermonë de fpc ciebus in fehoias philofophorum introdiixcrinr, Plato nemnimirum inteHigens. Certum autem eft eriam Py thagoræos,quiantePlatonemvixerunt,dc hac re diffe-ruiffezficut ex coopère Platonis ,quodTimïeum Lo'-crura nominar,apparet. Ibi nanque hoceoelum ille ex intelligibili exemplodcducens, alterius mundi. quena idanicum vocat, imaginem facit. Atq; hoe quidem eft huiufmodi- In co autem quomodo nö infert iniuriamgt; Cùm Platonicifuasillasfpecies, rebusfenfui fubiedis non fynonymas, fedæquiuocas elTe velinr,ipfeprçtcr illorum opinionem amp;nbsp;voluntatem fynonymas cona-turoftendcre: idq;hocmodo. Aif cniro,noncam ob caufam, quod illçfuntfempiternæ, hseverb eorruptio-nifubiedae,non ambas eflefynonymas : fiquidem ctiä longi temporis albedo,cadem fitnihilominusamp;vniuo ca albedini vnius diei. Reüè fanè o Ariftoteles, fi albc-dini vnius diei,alia quidem, at hnitam tarnen illa etiam quodammodo habens fubfiftcntiam,amp; proptereacum altera comparariidonca,fîtfÿnonyma, eodemetia mo domortalc immortali,cui illudnullo modo comparât! poteft,erit fynonymu. Et quanam quafo fronte ta lern neâis conclufionem : amp;nbsp;vndedidicifti comparabi lia cumincomparabilibusconferrc, iliaque his fimika facere,vt ficdeinceps id quod comparabilibus accidit, exiftimes incomparabilibus itemcontingereïEnimue-EOïfi quifpiamtuasiUas leges non audiuiffet,quasipfc « 3

DE PLATON, ET i^^^îSTOT' inanalyticis dcrationedemonftranditanicuriosèprçi fcnpfifti, non quidem exiftimacio mentem obreperet tam frigide tamq; pemerfe teipfum conari hæc demon ftrare, de quibus iâ diflerimus. Nos vero feimus certo, ab illis,qui fpecies ampleduntur ,fpeciesnon fynony-mas fed cognomines bue æquiuocas rebus fenfui fub-iedisamp;exiftimari amp;appeilari. Cæterùm oftendemus nullo modoeffecognatasfiuciynonymas,eiufdemqgt; prorfus naturae, ex qs principijs,quibus illi vtuntur. In-telligibilia nanq; illa,rerû ienfui fubieftarum tanquara îmaginû exemptaria faciunt. Imaginera autem quana quisrationeexcraplari cognatâfiue vniuocara eiTeexi ftimauerit.nili forte idê etiam ftatuâ Lyfandri cognafâ fine vniuoeâ Lyfandro^ôc Herculis ftatuâ Hcreuh fyno nymâ appellcr. Veruenimuero his Ariftotelesvtiturra M tionibus, amp;nbsp;fie inqmr, Sccundü nanq; rationes ,qu£e ex « feiêtijs,fpecies crût omnium,quorü feientiç funt,fccnn » dû vero vnû in multis, amp;nbsp;negationû. At fecundû quod gt;» intelligiturqppiâ,cocorrupto,ctiâcorruptibiliû. Hçc quidé obfeurè quodâmodo difta funt ab Ariftotelc O-portet itaq; nos prius explicateilla, quç abqs dieuntur, quifpecies conftituunt,atq; fiedeinceps Ariftotelis më té planam faccre. Illi itaqj formarû fiue fpecierum au-thores patroniq; aiunt : quôd fi rationes rerû fenfibus fubiedarum itaanimo concipiantur,vrillas animus fcientiacontinc3t,tum rationes ills accuratius fe ha* benr,pcrfelt;ftiusq;in feipfis cöfiftunr,quam in rebus fe habët,quæ (enfu pereipiutur. Perfedius itaq; illud atq; .accuratius non à rebus fenfui fubiedis obtinebit animus, quod quidem non eft in ipfis, neq; rurfus id quod alibi nufquâ exiftat, animus ex feipfo concipict. Neq; enim folet animus idquodnufquaeft, aliqua ex parte concipere : fi quidem mendaces opiniones turn conci-piuntur, quando non ca quidem, quæ non funtfed ca

PfflLOSOPff/AE DIFFERENT^Æ

caquæfunt aliaalns non rede coniunguntur. Hinc igitur fequi aiunt,vt ab alia quadam adhuc præftantio-re amp;nbsp;perfediore natura,perfediusillud eariimratio-num , quæ in rebus fenfui fubiedis funt, animus adipi-fcatur.lam aduerfus hæc Ariftoteles inquit,fi fecüduin rationes, quæ exfcienttjs, vtpote extjs,quæ funt perfe^ diores ,quàm eæquæfunt inrebus fenfuifubiedis,o-porter eÓefpeciesfine formas, turn erunt etiam for-mæ omnium return , quæcunque fcientia continen-tur. At fecundum quod intelligitur quippiam , quod iam intericrit,fi modo animus id quod non exiftit non concipiatjintelligatue, erunt etiamfingulorum corm-ptibiliuin propriæ forms. Quod fequitur in verbis A-riftotelis,vbi dicit, fecundum veto vnum in multis, amp;nbsp;negationum,hunc habet fenfum. Aiunt qui Idæas defendunt, non pofte fieri, vt multis vnum amp;nbsp;idem quippiamhabentibus,illudidem fua fponteamp; terne-re contingat - Neque enim polfe fieri, vt aliqua aut femper ,aut vt plurimum fortuito quodam cafu eunr dem feruent ordincm.Oportet itaque fingulis per fe amp;nbsp;non per accidens vnum atque idem quippiam commune obtinentibus ,vnum quippiam eximium atque feledum præelTe, quod multis illud vnum atqueidem impertiat. Aduerfus hçc Ariftoteles, amp;fecûdum vnum, inquit,inmultis,amp; negationum. Quippc fifecundum id,quod vnum quippiam infit exempli gratia multis hominibus, humanitasvidelicet, oportet vnum quippiam eximium conftituere , quod illis bane hnma-nitatem impertiat, oportebit etiam vnum quippiam efte, quod omnibus non hominibus, rationem cam, qua non funt homines,largiatur. Etenim etiam illi vnû quippiam habent c0mune,vt fint non homines,quern admodum illi qui funt homines humanitatem cornu nemobtinent. Hadenus itaq; 2\riftoteles. Nos veroo-persprecium nos fad tiros arbitramur , fipiiufquam.

DE PLATON. ET ARISTOT.

ad ipCius rationes rcfpondcamus, cxplanemus primû, qualéinam amp;nbsp;cuiufmodi efTe fuasfpecies due formas exiftiment ilii, qui ipfas conftituunt, quibus expofitis tandc Ariftotelicis opportune occurremus rationibus. Mac nanque ratione apertiflîmèconuincemus ilium in quibufdä quidem calumniatum elfe, in quibufda veto non idconficere,quodoptabat.Illiitaquequiidças dc-fcndût,aiunt deum ilium Opt. M-qui fumma quadam excellentique bonitate eft præditus, immediatum non effe huiufce cœli opificem, fed prias alterius cuiufdam nature arque efTçntiæ, quæ amp;nbsp;cum ipfo maiorë habeat cognationem, amp;nbsp;quum fit fempiterna, fern per eadem. fimiliq; rationefe habeat. Eundem itaq; illumdeum non per feipfum, fed per illam iam produdam fiue ef-fentiam fiue naturam huiufce cœli fuiffe fabneatoré: atque illam quidem effentiam in vnum intelligibilem mundum coagmentant, quë Locrus ille Timaeus ida-nicum appellat, ac fi dicat, fpecialem, vel exemplarem, qui nimirum ex omnibus, tjfq; multifarqs fit conftru-dus fpeciebus ,quas etiam mentes vocant. Totivero huie intclligibili mundo vnam quandam perfedifiima praeficiunt mentem,cui poft illum omnis boni autho-rem atq;fontem deum,fecundasin^ubernationeim-perioq;yniuerfi partes afcribunt.Haneporromentem illoperfcipfum intclligibili fpceiali mundo vfam, hoc noftriscölpicuum oculis cœlum, mundumq; fenfibus fubiedum fabricatuin effe. Eflc itaq; hunc fenfibus patentem mundum illiusintelligibilis fimulachrum atq; imaginem ,nihilq;ex qs,quae cauffisfuisindigent.tam in toto quàm in partibus exiftere, quod non ab illo al-tero ortum trahat; cauftis veroindigere,quæcunq; exi-ftantin rebus,quæqgt; fiant:at priuarioncs amp;nbsp;fruftratio. nes,amp; quidquid deniq; ad id quod nufquam cft,recidit, nullam omnino cauftam poftulare,imó potius defedu caufts

• PfflLOSOPffUE DPFFERENTrA.

cauffæ cunda dufmodi cÔtingerc .• neq; item ncgatio-, nes. Nam quod cauffa contrariæ affirmationis défit,ex . eo viio oritur negatio.Neque etiam, quæ per accidens hiccontingunt,eorum vllam prorfus illic caufam habe ri. Siquidë ciufmodiplurium cauffarum concurfuhic cueniant, quarum vnaquæq; illue fit referenda: atque illic nihil eflc prorfus, quod fit caufareturn contingen tium.Sed nee infinitarum return priuatas fingulasq; il lic inueniri cauflas:eorum nanq; omnium ,qux hic ad infinitatemquandam recidunt,vnicam illic effe fpecie, quæ cauffæ rationem obtinet : quandoquidem ea,quæ illic funt,infinitatis eius.quæ ad quantitatem refertur, omnino fint expertiajmó etiam fummus iUe deus,qui omni effentia acnaturafuperioreft ac fublimior,ab o-mni prorfus mulficudineabhorreat , nempe qui vnu8 fit exquifitifllme Pluic veto intelligibili müdo fiuc ap-paratui fuam quidem iam ineffe multitudinem,fed fi-nitam tarnen, amp;nbsp;quæ nuilo modo infinita poffit appcl-lari,fiuc potcntia,finc adu.Idquod in confpicuo,lenfi-bnsq; fubieüo hoc mundo aliter fe habet,qui infinita-tem iam quâdam,quatcnus illam complcdipoteft, in-natamhabet propter materiam, cui propria quadâ ra-tionc infiniras quædam adhæret, quamipfammateria quidem non aliunde quàm illinctraxit,fed illic tarnen infinitanon exiflit, neq; enim etiam return irrationa-lium, quæ hic habentur, fpecics illicirrationalis habetur, vel retù hic mobilium,fpcciesillicmobilis: quam-uis effeotiarum, quæ ita hic appcllantur, amp;nbsp;eorum quæ effentijs per fe adhçrent,amp; habitudinum, illic fint amp;fpe des amp;nbsp;exemplaria. Habitudinum quidem, propterea, quod illa quoque, quæ illic habentur nullam non ha-beant inter fe habitudinem atque conuenientiam : Ea-rum igitut quæ illic funt,habitudinum,has altéras,quæ hic fuut, oportet effeimagines atque fimulachra.Ulo-

hF PLATON, sr ARlSTOr.

rum veto quæper feefTenttjs adherent earn obcauf-fam,propterea quod non fine fuis adiundis atque at-tnbutis eaquoque quacillic funt intelligantur. Nam in illo vno,quod amp;nbsp;omnem exeedit effentiam amp;nbsp;vnum eft exquifitiftima ratione, neque eflentiam , neque attributum, neque adum, neque potenriam difeerni» In formisautem atque mentibus illis, dequibus fer-monem facimus ,quaE illi fummononfimt pares,at-tributa quidemab eflentia diftingui,potcntiamvero abaftu nequaquam. Sedin his quæ hie habentur na-turis cunda ilia à fe inuicem feparari , atque ad illam fuperiorem ,hancquGq; proximam,quæ fuit in mentibus, diftinftionem accedere. Vtiamhoepado, quæ illic funt, medioquodam modo fe habeant, inter ib hid fummum atque fupernaturalc vnum, amp;nbsp;hæc quæ hic apparent fenfibus patentia. lam igitur quales amp;nbsp;cuiufmodi effe fpecies hue formas ,tj exiftiment,qui’ casconftituunt,expofuimusfummatim ,amp;quàm fiert potuit breuiffime. Nunc reftat vt ijs occurramus ob-iedionibus, quibus Platonicos oppugnat Ariftote -» les. Secundum nanque rationes,inquit, quæ ex feien-», ttjs,fpecieseruntomnium,quorumfeientiæfunt. Sb uefeientiæfint eorum,quæfemper luntperfeipfa,fine rurfus fint eorum, quæ perfcipfa'alijs adhærent,mi nimè fané verebuntur ij qui fpecies conftituunt affir-* mare,quin horum omnium non fint fpecies, non tarnen fimiliter omnium.- fed eorum quidem,quæhic in fpecies finiras diuiduntur, fingulasefle in fingulis generibus fpecies , eorum vero, quæ ad infinitatem quandamiam recidunt,vnam duntaxatin omnibusin-finitis. Quam primum enim,exempli gratia,omni qui hic eft ,numero propter infinitatem, vnam quæ illic eft fofmampræficiunt,quæamp;fitvnica, amp;nbsp;fingillax tim comprehendat omnia ,.(juæcunque numéro, qui hit

P ff ILO so P ff TÂS DlFFERE^riJl hiceft.diftinôlini amp;per fe contingunt. Eadê quoque eft ratio eorum,quæ circa noftras magnitudines dimeh-fioncsquc accidunt, vt iHic forma magnitudinis fitv-nica caque indiuidua. Ab illis porro formis animum noftrum illuminatum numéros mathematicos amp;nbsp;ma--gnitudines mathematicas explicatiusintelligcre,quac lintvmbræ quædam amp;nbsp;fimulachra inteUigibilium »iliaque ab his ira repræfentari, vt ab hisquæ in aqüis funt fimulachra arque vmbræ return fenfui perce-ptibilium,ipfa referuntur fenfibilia. haquoque,qüæ ab hominibus manu poiTunt confici, ea dicunt În forma hominis illic fingillatimcomprehendi, vndeo-pifices animo alia aliosconcipere, amp;nbsp;fingulorum in-hrumcntorum (pecics prius intelledu ipfo in feipfis informarc , deinde rebus ipfis, quæfenfu percipiuntur, manum accommodate.. De ijs autem, quæpcr acci-denscueniunt, C ctiamfitfcientiaqnxpiam,quando-quidem ciufmodi plurium caufiarum concurfu acci-dunt,quarum rurfus vnaquæque illue refertur , animum noftrum illincctiam accepto luminc eiufmodt feientiam adipifci. Hæc itaque refpondent adea, qux Ariftoteles obijcit de varijs fcientiarum rationibus. Adillud autem quodinquit,(fccundum veto vnumin “ multisamp;negationum,) nihil neceflatiura concludi re- quot;nbsp;fpondebunt. lllamnanquehominis fpccicm,quæ illic exiftit, quibufeunque ea feipfam impertiuerit, il-hs nimirura caulfam fore, vt fint homines: quibufeunque autem feipfam non impertiuerit,ca omniaindi-uetfo genere relinqui, vt nimirum non fint homines. Denique ad illud, quod ait, Ac fecundum quod intel- » ligitur quippiam, eo corrupto etiam corruptibilium: •» tefpondebunt, vnam illam fpecicin ,quæ omnibus cór r.uptibihbus in vna eademque idea præeft , non mp nus fufficere ad vnam quoduis prius non exiftens,

DE PLATON. ÊT i^RlSTOT

. nunc demum in lucem producendum, quàm etia cor-rupco quouis eorü, quæ quotidie diffolutioni funt ob-noxia^ad renouadam in animis aliquid de ipfo cogitart ' tium,eiufdcm imaginera. Hæc itaqueq, quifpecies conftituunt, einimodi arguracntis,quibus Ânftotelcs ipios oppugnat.refpondcbunt, perfoluentque, in q;Ui-bus nihil nô conueniens,nihilnonfuæipforum dodri-næconfentaneum profèrent. Sed iam ad ea, quæfunt digna mcmoratu,deinceps tranfeamus.Præterea acciquot; dit,vtnonbinariusfit primus,fcd nuraerus. Atqui,in-quient, quid prohibeat, quo minus nuraerus, qui illic eftjtura fit fingularis turaipfo binario prior exiftat ? bi-narius autemfitpriraus noftrihuiusnumeri,quidila-taripoteft? Ait itéra, fi fpeciesper accidens nonpar-ticipcntur,eflentiarura duntaxat eruntfpçcies.Ira qui-dem, rcfpondebuntilli, fiomnia aut effent effentiæ, aut per accidens effentijs adhærerent, tura verolocum aliquem fortaffe haberetid quod profers . Nunc au-tem cùm in rebus cxiftantaliqua.quæctiara perfeef-lentqsinhærent, quanti demum momenti erit tua ilia ratio? Tametfi enim eorum,quæ peraccidenseue-niunt, vnumquodque qs quibus proximècontinetur, non adfit per fe, non tarnen ab qs ,,quæ per fe exiftunt, cftprorfus diuerfum: fiquidem eiufmodi omniaplu-tium cauffarum concurfu eueniant : quarum vna -quæque perfcfacit,quidquid facit :ncque vero talia, quæ ex huiufmodi caufis procedunt ab iUo quod fit per fc,omnirio difcrepant,nec item fi qua per accidens cuemunt, cum qs quæ per fe fiunt, penitus nullam ha-bentcommunitatem, fed illa his ipfis continentu r, at-que inuicem quadamaffinitate iunguntur. Quod fi enim dum ludi Olympici inftarcnt,,Sol defecerit, non fanèproptcrea quodilfi inftarent,SoI defecit, nee item qpod Sol defecerit, Clympiorum. tempus inftabat, vt hac

PfflLOSOPff/AE DIFFERENTIE

hac quidem rationc fol noh per fc eo ipfo defeceri^ tempore,quo adeffent Olympia. Sed tamcn'caufæ iliac propter quas fol defecir,per fe defedum effecerunt, amp;nbsp;lex fiue inftitutum vetus de celebrandis Olymptjs per fetales ludos ordinauit.Quod autem vno eodemq; tempore amp;Olympiciludi amp;nbsp;defedus folis cÖtigerinr, eius rei caufa extitit acqualitas fiue cómenfio ambitus reditusq; amborum inter fe : amp;nbsp;huius rurfus xqualira-tis alia fuit caufa, fiue aliae, quarum vnaquacq; per fe id quod ad fe attinet effecerit.Hinc itaq; apparct o Arifto teles, te violentam facere cÖclufioncm dum affirmas, omnia auteffentiasfacere,aut per accidens cfTcntijs attributa,amp;illa rurfus,quç funt per accidens ab qs quç funt per fe,penitus abrumpis.Prætereainquis,fîcadcm “ fit fpccics amp;nbsp;idearum amp;nbsp;rerum,quibus iUç funt partici- «

' patç,crit fane quaepiamlnter ipfa communitas.Sin au^ « tem non cadem fit fpecies, erunt certè xquiuoca, nee « iam aliquam inter fe habebunt cömunitatem. Sed re- « fpondebunt Platonici neqj exemplar fiue imaginem indigere altera quapiam fpecie communi, neq; fi fint æquiuoca, ficut reuera funt, nullam idcirco ipforum effe communitatem:aut certè interrogabuat.eur nam oAriftotclcs, entia iudicas effe æquiuoca, amp;nulla tarnen fentis inter fe cÖmunicatione fociari?Nec inquies fortafre,te hoc nullibi dixiffe.Id quod poffis proptcr o-dium quod erga nos concepiftidiffimulare,quod nimi rum æquiuoca in quibufdam non communicent inter fe, in quibufdam verb communicent. Nam neq; Ly-fandriffatua cum ipfo Lyfandro nullam porfus habet communitatc, neq; imago cun) fuo ipfius exemplar!. At,inquis,præterea,quidnam opis adferunt fpecies aut “ rebus fempiternis,quæ fenfui funt fubiedæ, aut altjs “ quibufcunq;,quæamp;generanturamp; intercut? neq; enim “ effiemnt, vt ül« vel moucantur, vel mutentur. Hic fc- ‘

f 3

D 5 P L Â TO N. S T tgt;/R IS TO T.

, iam prodit Ariftotcles,manifeftumq; facit , quamob •caufara bellum ad tier fus ideas mouerit. Ille nauq; ncc fende nec vulrdneffe quampiam rebus fempitemis eau fam eius quod fint arq; exiftanf,prætcr id quod moue tur,eamq; nimirum ob caufam cum Platonicis prxUa-tur.Alioquin quid fibi vellet, dum inquit, Quidnam 0-pis adferunt fpecies autrebusfempitemis,quæ fenfui luntfubiedæ,aut alqs quibufcunq;,quæamp;gcnerantur amp;nbsp;iutereunt ? neq; enim cÆitiunt, vt illx vei moucan-tur,vel mutenturîauteerte, quod ille ad genera don cm amp;nbsp;corruptionem rerum fimilem habentium fpeciem in qs quæ générant amp;nbsp;ipfo fole,fùfficientes, fatisqj ido-neasexiftimet caufas conftitui,atresfempiternas fen fi bus fubiedas moucri quidem non fentiat propter fpecies,nec ad eflentiam amp;nbsp;produftionem alicuius rei alla quapiam eifeopus caufa, ideireoinquit,quidnam opis adferunt ipfis. fpecies ? Sed dieet fortaffe quif-piam ,quod exifiimct Ariftotçles Deo foli, qui fit antp quiflimus,hanc conuenirecaufam. Ad hocrefponde-mus de alio quidemquppiam hocipfum cogitari pof-fe, fed minime: de Anne idc, cui njhii taie in naentem venir.Etcumam ifind.^iUenanq;fibiipfi contrarius foret,fi hoc diccrei lnterrogabo enim ab illis, qui hoc affingunt ipfi,cur non ille huicipfi Deo fummoanti-quifiimoqj omnes omnium cœlcftium erbium motus aflignauedt, fed ahum fingiUatim alq moron? aut cerre liquet ,ipfum dignitatis cuiufdam gratia, plurcs fempitefnisiilis eflentijseum fint plûtes,præ-fcciffe propagatores, atq; faten ipfosaliquam omni-no illarum elle caufam?Aut certequod imagines puta uedt propagatrices fui ipfarum: neque enim id omni-no eflet inconfenrancum, cum habuerint illæ fua c-xcmplaria.Atque hoe quidem modoetiamillcfcnten , tiæpiatonuæ deideis l'ubfcnberc viderctur ,amp; noftrac parti

TlTTLOSOPffrAE DlFFERENriA.

parti accedere. Nunc autem ccrtó conftat , ipfum non fentire aliquam efleillarum caufam dcduól:ricemgt; fed amp;nbsp;hoc modo illas,amp; tales, qualcs funt,à feipfis pro-pagatas moueri tantum ad finem aliquem,amp; ipfum Deum. At enim, inquit, ncq; ad fcientiam aliarura rc- « rum quicquam profunt ? neq; enim ipfæ funt effentia « illarum: effent enimin illis ipfis,neq; ea(dem,vt fint, « quicquam iuuant,fiquidem in qs non funt, quibus fei-- « pfas participant. Quisigitur de imagine melius iudi- « cabitî nonne isquietiam exemplar habet cognitum? neqj enim is qui exemplar non cognouit codera plané modo perfpeâam atq; notam habebit imaginera, quo alter, qui ipfum cognouit : quomodo autem alqs ad hoc vt fint, non profit quippiam, vt etiarafi in illis ipfis non fit, fed caufa tarnen fit illorum? Præterea « inquit,non folum rerum fenfibilium excmplaria funt « fpecies,fed eriam fuqpfarum,fient genus earum fpe- « cierum, quæ rurfus locum obtinent generis. Ita qui- lt;lt;nbsp;dem, fivni eideraque diceretur contingere,vt vnius eiu(demq; effet amp;nbsp;imago amp;exemplar,tum certèabfur-dum hoc elfer, amp;nbsp;minime rationi confentaneum, tan-quam fi vnum idemque dicatur effe vna eademque rc fimul amp;nbsp;mains amp;nbsp;minus : nunc autem quid prohi* bet vnum idemque alterius effe imaginera, alterius veró exemplar?an non ftatuæ culufpidm .quae ipfa quoqj imago eff,aliam item imaginem pidorefficiet? amp;nbsp;nónne eiufdem ftatuæ in aqua firaulachrû aliquod reddetur ? Arqj hæcquidem impoftura. Ariftotelis eft huiufmodi.Tranfearaus veroad aliam ipfius rationc. Præterca inquit^Enamfi fint fpeGies,nö tarnen fiunt ea quot;nbsp;quæ fiunt ,nifi fit aliquid,quod moueat.Et multa“ fiunt alia,vt domus amp;annulus,quorum effe fpecies ne- “ Sant,vtitafitpcrfpicuum,liccrc etiam ilia,quorum ef- “

DE PLATO'J^-ET jiRjSTOT,

”fc dicunt ideas,amp; cffe amp;nbsp;fieri talibus de caufis,dc quali-”bus ca quæ nunc didafunt,non autem propter ipfas ” fpecics, Sed ne ifta quidem q qui fpccics conftituunt, concèdent fine fuis excmplaribus fieri,etiamfi per ie non confiftunt. Fiunt enim per illa, quæ in anim is fin-gulorum opificum antca funt concepta,cxemplaria. Oportet autem,diccnt,ctiam ea,quæ natura fiunt non folumnon detcrioris caufæ vfu miniftcrioq;,quàm ar-tificiofa ifthæc fieri, fed neæqualis quidem:imó potins,quæ funt præftantiffima melioris etiam caufæ vfu confici confentaneum. Sed dicctforfitan Ariftoteles, in mentefolis etiam iftorum,quæ nafeuntur, exempla* ria contincri,nec vllis præterea indigerc excmplaribus, quæ per feipfa cofiftant. Confiât enim ab Ariftotele fo lem generationis eorumquæfiunt,caufamconfiitui. li igitur,qui fpecics confiituunt aduerfus ifta hoc di-cent,Ita quidem, fi videremus^ô Ariftoteles,hæc artifi'* ciofa àfuis artificibus eodem modo fieri,quo illa natu ralia à folcgignuntur,tum fanetuis verbis fidem habe remus: nunc autem videmus artificiofaifthæc, quam-diu præfentes habent artifices,ab tjfdemq; manu attin* guntur, tantifper proficere,amp; ad perfedionem abfolu-tionemq; fuam tendere : quód fi forte inchoata,dimi-diaq; faltem cxparte abfoluta,relinquantur ab artifieP bus,non iam amplius quidquam promoueri,tanquam artificibusnon manus folum,(ed etiam exemplaria ipfa fecum auferentibus. Eorum autem quæ à natura fiunt, pleraq; videmus etiam recedente folc nihilomi* nus pcrfici,amp; ad abfolutionem fuam progredi,id quod maximèin fis amp;arborum amp;nbsp;frugum generibus appa-ret, quæ cito abfoluuntur. Ea nanq; non minus nodu quàm interdiu videmus incrementum accipcrc atq; perfici. Illam itaquc folis mentern huius perfedioms, quæ tali fit tempore, non pofte caufam conftitui: neq;

enim

PHÏLOSOPHIJE DTFrERENTlA.

ënim etiam participantes illas mentes fine fuis qua: fi* biconiunda habent,corporibusquidquam eöiccre poffein rcliquacorpora.Cundis enim corporibus amp;nbsp;fitualiquo amp;nbsp;figura opus elle, ad ea quxluntpaffura a-liquid;horum autem nihil Soli adillanaturalia talite-porc adefle.Atqj fic res eiufmodi qux naturaliter fiunt atq; à folc penitus non abfoluuntur, nee à feipfis qui-dem pcrficiuntur. Nullam enim potentiam inaftum procederc,nifi ab altero quopiam adu vi quadam pro-trudatur:neq; rurfus id quod fola vi latentcfiuepoten tiaabfolutum cft,id etiam reipfa abfolutum euadere, nifi ab altero quopiam,quod fit reipfa perfeftius, pro-moueatur.Hisde caufis nos,inquiet,aâum ilium, quo taliatuncfolent perfici, fpeciebus illis atq; exemplari-bus attribuimus. Et has à rebus fenfibilibus feparatas fpecies bifaria diftinguentcs,tum ineas quæ perfc ad efficienda operafunt idoneç,tuminalias,quaE idipfum iionpoffuntfimilitenpriores illas harumTerumfempi ternaru quaefenfui fubiedaefunt caufas amp;nbsp;cxeraplaria , conftituimus : hafee veto pofteriorcs, return quae hie funt corruptibilium, ipfius quidem folis ope auxilioq; indigentes, qui ipfis materia admoueat : vbi verb ma-teriam à folc acccpcrint,iplas quoq; per fc vim cxercen tes in illam.Neq; veto nouum philofophiæ genus indu cimus,inquient,ncq; nouas caufas, vt tu dicis,fcruta-mur.fed caufarum potius plenumabfoluttrmqj nume rum rebus quae funt attribuimus, quern tuimperfeûû diminutumq;reddis.Cum enim tu itemoufas in quatuor genera diuidas, triû quidem operaetiam ipfe vti videris,tum finalis, turn cius quæ initiû mouendi præ-bet,tum materialis,formalis autê quae rcliqua eft,nuf-quam omnino, Nam fi cuiuslibet rei fenfui fubieftx fpeciem fiuc formam,eiufmodi effe caufam dixeris /ilia fanèmanifchilTimè non eft caufa ,fed altcrius cuiu*

g

DÊ PLATON'. TT A RISTO r,

fpiam caufæ clfcdus fine opus. Nos quidcm dicent, fi-ncmipfum , quod eft omnium caufarum præftantifli-* intim genus, non moruum folum ,fed etiam cflentia-rum amp;nbsp;omniö quæcunq; funt, fummoilli return præ-ftdi atq; regi Deo artribuimus.Species autem illas fine formas,return quæ funtexemplaria conftituimus. at caufam iilam.quæmoucndiinitium præbct,animæ illi quæ huiccœlopræfeélaeft: materialem deniqj,mategt; riæ ex qua vniuerfum hoc conftat cœlum,aftîgnamus: atq; fic rebus quæ funt plena reddimus genera cauffa-rum.Talia iraq; dicent ti,qui fpecies conftituunt occur rentesobiedionibus Ariftotelicis,vbifaneàfuis ipfo-rum principes non difcrepant quidquam, Ariftotelcm aurem conuincunt partim calummis vti,partim non id conficerc quod vellet,turn maximèipfum inmultis ignorantiam luam prodere.Et quanam tandem ratio-nc rcprehenfioncm ignorantiæ effugiet Ariftotelcs in rebus maximis amp;multisalijs,quæiam recitauiraus,amp; cumprimis , quod fempiternis effentijs fiue naturis nullum autorem fine propagarorem aftlgnet,neq; illas ex omnibus cuiquam ,quod fmr, acceptum ferre velit? id quod Plato nonfecit,neqUlli qui Platonem fequun-tur,quinimirum,principem iliumomnlumq; regem Deum rebus quæ funt præficientes ,hunciplum omnium aliorum,quæ poffunt aliquid generate pattern amp;nbsp;procreatorem.omnium quæcunq; confiliocertoqnip piam efticiant.conditorem atq; effedoremconftituût, nihilq; plane eorum, quæ funt, non ad ilium referunt. Illud quoqj filcntio prærcrmittere non poffum,Plato nem in fetiptis fuis fateri fe quofdam ex vcteribus fecu tum,quibiifdam veto non aflentiri.At Ariftotelcs licet omnibus promifeue cötradicat,omnefq; reprehendat, nullum tarnen vnquam nominat,cuius fe inftitutione eruditum fateatur,ex quo apparetipfumfe omnium quae

PfflLOSOPffUE 7)7FFERENrrA:

quæ fcripfit inuentorem voluiffe videri, id quod plane eft fophifticum amp;nbsp;alienum àmoribus vcri philofophi: quo etiam illud pertinct, quod in fine logicorum glo-riatur fuum efie totum opus de methodo dialeâ;ica:amp; addit, illius methodi non hæc quidem pars erat explo-rata.illa vero non crat/cd nulla prorfus erat. At confiât Archytani ante ipfum logicam artem contexuiffe,cuius præceptis ipfe Arifioteles vfus fuit, quin etiain Plato partim principia difc/plinarum logicarum tradidit, partim etiam ijs ipfis non fine arte in fuis fcriptis efi v-ius, amp;nbsp;artem logicam vocat tanquam exploratam fed nondum exploratam, neq; tarnen tanquam prorfus nö inuentam/ed iam omnino in vfu verfantem. Qjtid igitur dicat quifpiam? nö ciTe dignos Arifiotclis libros quilegantur ? etiam omnino, propter vtilia, quæ in ijs ipfis continentünmodofimus memores multos effe ijfdem crrores per-mixtos.

5 i

INDEX C AP IT VM IN ’H OC libcllo.

P'^af’if/0, i» tfua diffèrùur iie C0f»paraiione Plafonts (^ • ^r//lot e its f/ècundum tudiotts veteram (^reeentioru.

Non po/fi/m autem hic non sommemorare ^uiedant , qua de 'vtfa,mor/h(is^ L^r/^ofelû f/rod/derunt quidam antique (^ celei/errimi Jcri/itores : quo euidentius apparent non om nés hui tu pb/lofôphi a^mptiones proférés Jêmper ampler ééendas^deo^ à Gem/ßo non fernere confutari.Nam quo me i/or fir qufsputatur,hoefimiliora fero fidentur qua/entity

Theodoretus Cyren/is Epi/copus lihro eontra Gentiles Graces duodecimo ita ferihit.

AriftoteVes Peripateticus ait,Lyconem Peripateticü tcftari, moré cum fuifle Anftoteli,vtoleum venderet, quo calido (è prius perunxiffer. Cumq; is olim in Chal cidem nauigaflet, publicanos explorato eius nauigio inuemffe dl is dus olei quatuor amp;nbsp;feptuaginta, vel vt alq refcrunt treeentas.

Idem libre quinto.

Ariftotdes autem Platoni adhuc viuenti manifeftè ad-uerfarium fe præbuit contra Academiam bdlo fufee-pto: neq; dotirina: illi honorem vllum rependir,quatn liberalinimèolim percepit: neq; edebernmi viri glo-riam eft reueritus : neq5 Platonicæ eloquentiæ vim per timuit, fed it^ipudenterilli aduerfariu fe geflit.cùm tarnen ncquaquam mcliorum dogmarü,fedmultó peio rum quàmPlato,ipfeaudor extiterit. Namcumillca-nimam dixerit immortalem , hic effe mortalem dixit: cumq5 ille dixerit ,Deum res omnes prouidentiaecura: complexum effe, hic quantum poffunt eius rationes-terrarum orbem diumæ prouidentiæ exfortemfacit.

r N D s, X

f/ik^rtba TheadoretoLauye/itiftsra/ia /ftvlo^ goindiale^ic^m fitaf».

Qux compilât, (induit) no illis refect accepta,à qui-bns fumpfit, fed fibi vendicat,amp; vbicunq; eofdem pec-caffe opinatur,citius ardentem flammam orc contine-re poflet,quàm non nominate.

PRimuff/ caput. ^id Plafa aie Jeo c^ reru amft/tf» créa iioffe, quid k^njlofeles /ènfirit. ^uo i» Iccc eliam ex-flicaturtquomodo Plata animam genitàm dp Itig^ffif^f» ^/gt; pedauerie.

Seeuffduf». Refgt;rebenditur t^ri/lateles^uad deumß/m-»tum amnlut» fraßdem ac regem vaurn admauedaomu/a idoneum na» ce»ßat, verum illi ßcias mouendi alias qaaß dam meutes adiuugat.

Tertium, Pnumue ßt genus omnium earum rerum qua fimt, td eßd» eus ßt tale quip/gt;iam^uad decern firimagene * ra vuiuoce non aquiuoce complePlatur.

partum. Ptrum yinßoteles genera (^ ^edes red'e ß-cundas'.mdiuidua vero primas,ßiißantiasappellauerit,hoc eß t an genera (ßßecies minus fint quam ßngulariadr ß' eunda loco adeßentia rationempertineant,an contra.

^mtum. Ftrum vniuerßtm rationem ahtineat materia,ßr ma autem parsed e/l,an ad materiamßeclet vniuers ßumpotius quam pars.

Sextum. Sensune antiquiusßt id,quodßnßt ipß percipi poteß, quad vocantßnlth/le,anßmul vtrunq^ natura. ^uo in loco relatiuorum naturaßmul declaratur.

Septimum. Indefinita propoßtionis natura at^ proprie-tas declaratur, d^ quantur verumneßt quod doceturapud Peripateticos,eandem illam veram tarn aßfirmantemquam negantem inueniri paße.

Odauum. Nurn neeeßaria conclußoßquatur ex duahus pramtßis,quarum alteraßt nece^ria,alteraßmplex,an ve^

Ï N D E X

roßf»piex i^iKtaxiit.f'bißf»ulnaiur4 fKed^ terf^iuî c^-pra^ lo^itioruw /iue pr^emißarum exami/fatur.

T^num. Dißrimf» de/,me!itiumßuei^(c'/igefjtia}ac^ af}imlt;e âeclaratur:^ w ump^mev z^uidcf^/ eße fi^p/fafer v. KUf»,hoe eß^n /uprefno eiee amp;nbsp;eße f^üffe amp;nbsp;eßieereßue f»a-gn placet,eßeatiam ,pote»tiam,dr aïlum fjußt/ t^toßa i^ßi»~ cla haben,hoe eß z/t aliasße, aliaspoßtf,alias af/ïeiat ,/éd vt ßmul amp;ßtdr poßit amp;nbsp;eßpciat.^fsdepoßea repreheKditur Ari ßo(eles,(fui ammam deßaiuerit eße a ff um, de qua re hhef e' team lacohiZiegleri wridoffi eejuram adßrthere,qu! ficßri hit,quodami»loco. Sed quam fedaturrogofintelligcns Aiiftotelcm) demonttrationum ncceffitatëjqui à feri-ptis fuis ficut libitum eft dücedit. Aut definiens ani-mä, demonftrationevfuseft ? Anima (inquit) eft aäus corporisorganici phyfici,vitam habentis in potentia.' Ergo alius fecutus exemplum definiat, Auriga eftador curnculi motum habentis in potentia. Nurn ille quae ad fubftantiam hominis attinebant,dico genus amp;difte rentiam cirentialcm,à quibus defumi definitions opoe

■ tebat, attigit ?

Deeimum. Platovicum dogma defenditur,ijuo docetur a-filmas è ccelo deßeadeütes hauriendo ohlmionem rerum diui Karum,quarum m ealo eraat eonßla, alias wro magisAlias minus,t» terris kou dijtereJed rcmirußi, quod illtc ante eo~ gnouerint.

l'/tdeffmum. Animaßtne immortalis apud Anßotelem, .(ß num alloua bona poß mortem eonßttuendaßnt.

Duodeeimum. Num 'virtutes quaUtate vel quantitate ßnt mettenda (ß an mediocntales dteenda, zft eontend/t A-nßoteles.

Decimumtertium. ^odßtßimmum honum e^ an Ari-ßotelesreffejummamjelie/tatem in Z’oluptate contemplai tiua coHocauent.

Dectmumquartum. Cat Ium eße ignea natura cß dari no oportere

r lil D E X ojiffrfere quintum z^uodeia eor/gt;us f/rater elemeafa quatufir-Dec/^iumquintum. De immobihtateßi/erum dr ^uàm reife Arßafefes corpora caleßia animala eonßituat.

Decimugt;/ißxfum. Nurn cafeß/a corpora vi dr fiatura ignea caiefac/ant hac inßeriora, an motu duntaxat.

Deamumßpt/mum. Etrum ars amp;nbsp;natura délibèrent^ dum abijuid agunt.

Decimumoc/auum. Etrum qua ßuntomniaßant neceß ßtrio, an dr aliqua contingenter, dr vtrum dandum fit all-quid in qs qua fiunt, quod non babeat caußam/ùi eße. Ta-le 'vero travat toto capite argumentum Gemißus, quodß quù in convenu babeat,rem perßieue inteUi^et.

Omne quodßt ab aliqua caußa,neceße eß ßerlj Sed omnif caußa,qua aliquidßacit, idipfiim dr neeeßanodreertofacit. Ergo omniaßunt neeeßario. Minorem concedlt quidem ziri ßoteles, Jed maiorem limitât, z/ndea Gemißo reprebenditur.

Decimumnonum. Motum in rebus naturahbus ejßaqui-uocum,dr vnum agendo,alteru/n patlendoßeri.

EigeJimum. Deideis ,ßne ne idea,tum quidßnt,dr cuiuß modi, ^ quibus rationibus Illas Platonict aduerfus Arißote-lem aduer/ariumßsum defendant.

Kunc breitem espitnm inikem ad ßnemlibeUi adifeere maluimuf , eptint 'facuaspageÜM leiloriobtrudere. UojlramigUur voluntatem ut candide b üor candido animo fufeipiat, nec pni' ßre interpretctur ,rogAmus,

FINIS.

£ R R Â r EM.

Prima col. E. uerß *, pro pietatem, lege imp ie tat cm.

2 t M -7 t l 'l