Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

iL p 1 Htftïnataani trbowr cma^rUhflïïfliflfMu wb^cmwï^iarVit' mtt‘*vq»v ^on^cO ^bu^^flnïMn «o mofü'item'p idtflïnc

^fuiplcôn

W'UiOtWlFVti^ aucwcoeplenou» bmrtptfpfcfnimt« ubte^bttenntwïw 0^c-cr*f-wï'qnpe 'quodriSI tctcofmittx^qntai

pCmae^um o^otniq Wiaö^fitai uoUtttmeratmn nibïüiinniïtcö

wttpOTflrpfltöï mttnatvRmwf bw^widê-inrW fitntanwtcnttaii^

nnpnTinnüln ^^fiwttbuwsetfl ^^-’'If^lennamntb

mflnnmlbMrw

mt^trurotmtnnmtôœ Ucöwtnfïneqttuttig iwmnnamclmen? tarmcntcswimficr » mi^d^nflittftn unn lom

DE CONSERVANDA VALETVDINE LIEER, IN priuatum liberorum fiiorum vfum ab ipfo confcriptus, ac cditus à Dethlcuo Syluio Holfato.

NOB ILITATE GENERIS, VIRTVTE AG ERVDITIONE PRAESTAN— TiB. Francisco ac Breuoni Rantzoviisfratribus, nobilisac generofivinD Henrici Rantzo-v 11, ferenifsimi rcgis Daniæ, amp;c.

V M , N V P E R N O B I-les adolefceutes, inpa-C tris vcftri Hcnrici Rant-zouij bibliotheca Bre-denbergenfi vcrfarcr , incidi forte in libellum quempia de legitimo return adfanitatis tutclam neccflariaiü vfu confcriptum. Hunc vbi cospi peruoluere diligentius, de-prehcndiin eobrcuiaac vtilia quæ-dam præcepta de fanitate tucnda contincri. Ac quoniam intelligebam hunc libellum à patre veftro ex va-rijs medicorum libris in veftrum ac reliquorum liberorum fuorum vfum collcdum ac nondum in publicum cmiflüm eflejneq; tarnen citra magnö A a labo-

E PISTOIA laborcmamp;tædiû ßrpe defcribi pof-fe : operæpretium me fafturum pu-tabam, fi cum quamprimum prælo fubijci curarem, vt hoc pa et o non folùm de vobis, fed de alijs etiam conferuandae fuæ fanitatis fiudiofis benemerercr. Hunc itaqj librum à parente veftro chariflimo, veftrapo-tilfimum caufla, ex paterna affeétio-neconCTeftum, acfubnominisveftri aufpicio in lucem prodeuntem, vt benigne fufeipiatis rogo. Nee dubi-to quin fi iuxta in hoc præferiptum modû viuendi rationem inftituCritis, magna inde ad vos fit redundatura vtilitas. Oro autem D c v m sternum , vt pattern vefirum virum cla-riflimum, totius Holfatiæ decus ac præfidium, amp;nbsp;omnium bonarum ar-tium Meeoenatem , ncc non vos eins filios, qui patris vehigijs magna cum laude infifientes ad infignem ftem-matis Rantzouici fplendorem eximi-am adiimxiftis doftrinam, vnà cum matre nobilifs. ac pudicifs* amp;nbsp;reli-

quis ycftris fratribus ac fororibus dm incoluraes clcmentcr conferuare dignetur. Bene valere, amp;meeoriim numero afferibite, qui vos non minus epàm parentes veftros, ea qua decet obferuantia, venerantur. Da-tæSegebergæ, Anno 1573.

Parte rubet dextra cljfieut : pars albaßnißra elf, £t fiper in galea cornua bina micant.

CtmuaJüntrebur : Martis color alter, (Uralter Pacis : rtrun^fitos nobilitate dec et.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tYKafüuriittt,

^ r s non Alciden nouit, quis nefiit Aebittem, Nomma non vUa non memoranda die ?

Et tarnen hic medicamfecit féliciter artem, Sanas vt Aemonia cujpide Mjfus ait .• lUepolum ceruice tulit, cûm fiaerafefftu Amphitryoniada ferre dedtjfet AtlM. Quid loquar amborumgemmata laude celebrem, lUufiri Henricum fiemmate Rantzouium ? Quem iuuat immenfo Jpatiantem viuere celo. Et fleUas o cuits dinumerare fiû. Qui^ Machaonta caput exiulit incluttu arte. Natura fcrutans omniparentis opes. Maile noua virtute heros :ßc additut aßrü Celifer ell ,femper vtuit amp;nbsp;Aeacides.

Sunt tibi cùm Regum, turn publica commoiU car a Nec tarnen Aenidum munera grata minus.

e^'Ente nihil nohis pnflantiia optimus autor Indtdit, m fumma qua tenet arce, locum.

Uac res euoluit dubios, pcnitm^ latentes Eruit, amp;nbsp;lucem cogit habere faam.

Qua fint euentura videt, pra/entia trailat. Tempere qua lap fa prateriêre, tenet. Quin etiarn terras humilem^ rehitqucre mundum, Et eelt fiuperas audet adtre planos. Scrutari^ Deunt, cuius defemine nato Particulam mentis fie putat ejfie facra.

Vt^g repurgatos celfio dtgnetur oljmpo, Quos faa culpafijgisfiecerat effe reos. Taltadiuino meditatur acumine, quaq^ Praterea longum cunHa refierre foret.

At ni ft fit corpus benefitnum, cuius in arce Clauditur, officium nonfiatis ip fa facit. Hine quafit de faecula fiemper circumfaieit alta Ne capiat, velagat quicquid obeffie potesh Etfi quid vitij cauffia quacunc^fabortum efi, Hoc amohri qualtbet arte fludet.

Hine ettam corpus cura maiore tueri Cernimus, ingemo qui meliorc valent. Elam quoniam multis obnoxia cafitbus, atq^ Sape leut ex cauffia vita caduca data cit.

Quim decet, vt numen celefle colatur honore, Ducere, duni répétât, ijui dedit, ipfe Deus ;

Hac animo veluens, virfaelu clarus ^ ortu Rantzouins, prafens hoe fibijeripßt opus. NonJatis eü vijunt praluflre reltnquere nomen Qufid eer tent merit ts amplifie are fuis. Jat terris, opibas^faos extoUere natos, Attribuit lar^aquos bonitate Deus. Sed quo^y (üccin^lo voluit prafertbere libre, Incolumem vitam qua ratione parent. Nam magis accendunt, animis^ tenacius harent, Oua pater aut fenior tuffa rehnquit auus. Uune tnpriaatum quamuts congefferat v/um, Non tarnen, vtfiat publicus, tp/è vetat. Nam^j bonus, qaaeun^j poteR, prodeffe laborat. Omnibus óquot; praflat commoda malta labens. £rgo tilt feros, quos virtue rarameretar. Et fauflos optes, ledor amice, dies.

2 1 i 2

) Piæfatio Henrici RantzouiJ ad filios. 1 l Caulîx corrupcionis amp;nbsp;dertruftionis corporum humanorum.

i Î De Aqua, i C De igne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

l 7 Decibo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

1 i» Dequieteamp;oùo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i . in Defumno.

De annis dimaitericis. Deratione viftus in itineribus amp;nbsp;profedioni- ' bus probcinßituenda.

4 0 Contra arefaâioneni linguz , quz dicitur vuk gariter Biunella. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 47 Deebrietate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j ' 48 Deferiptiones nonnullorum medicamétoruW, amp;nbsp;antidotoruin contra renena. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. 49 De perte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, jo Deferiptio flibij præparati, amp;nbsp;de eins vfu. nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;51 Antidotus Saxonica contra venenum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j J 2 Antidotus Nicomedis régis contra venena. .'

53 Medicamentum Chrirtiani i 11. régis Daip* 1 contra niorbuni caducum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 3 4 Syrupus S. Ambrofij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 5 $ Capitulum primum Cornelij Celli, quemad^ ; modurn fanos agerc conueniat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

JÓ Conelulio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

CVm ab immenfo amp;nbsp;atterno Deo, filij mei charifsimi, poft crcationctn cœli, terra:, plantarum, arborum, cunâorumtp animantium amp;nbsp;cæterorum mundi corpo-ruminvfum humanum conditorum, fo-lus homo ad diuinæ maieftatis imagineni ex terra fit faélus , ita vt ex anima amp;nbsp;cor-' porc conftet, maxime amp;nbsp;inprimis toti hu-mano generi in eo laborandum efie een-feo, primum vt anima,poftquam vnà curri corpore deftinatum curfum peregerit, co, vnde digrefla eft, redeat. Deinde, vt corpus animæ domicilium in hoc vitx curriculo quant dintifsime enm ipfa fa-i. num ac integrum conferuetur. Quibus verö rationib. efficiatur, vt anima emen-fo decurfoeg huius vitæ fpacio, ad beatain immortalkatem, hoeeft, ad Deum ip-fum, vnde digrefla eft, reuertatur , id fa-# era: literæ abundc amp;nbsp;luculenter tradunt.

Quapropter o filij, vos fedulo moneo amp;, j^hortor, facro religionis ftiidio ardenter incumbentes , doétrinic cœleftis funda-menta intimis animi fenfibus diligenter amp;nbsp;penitus percipiatis , vt vobis éx huius gt;' vit« quadam quafi peregrinatione atque bolpi-

hofpitio cüo cat is ad perpetuum Dei amp;nbsp;angelorum, omniumt^ fanétorum commercium concedere liceat. Quo pado autem fragile corpus noftrum diu inco-lumc amp;nbsp;fauum conftruetur, amp;nbsp;caduca no-ftra vita, viriumeß imbecillitas aliquanti-Iper fuftentetur, perbreuibus nonnultis præceptis, hune in vfum ex diuerforum medicorum libris conferiptis, atque in certum ordinem digeftis docebo. Scd nc forte arrogantiæ ingenij infimulcr, in ge- i nuè fatcor, me multis in locis intégras medicorum fenrentias tranflnlifle, amp;nbsp;vc-ftra potifsimuin cauffahunc laborem col-ligendi fufeepifle, quod non meminerim, hancremtam compendiofe ab alijs tra-datam efle, excepto vno Cornelio Celfo, qui in primo de re medica libro pracepta ■ longè vtilifsima defanitate tuenda, mira breuitate complexus eft. Vt autem hu-iufmodi breuitatem eó commodius pra:-ftem , nuda faltem præcepta ætati veftrx maxime congruentia fufioribus interim caufsis amp;nbsp;rationib.phyficis omiisis, vobis ob oculos ponam. Nolitc vos hæc afper-nari, fed tanquain vobis à me ex paterna beneuolentia atq? affediene relida cup? dèfufeipite, ftudiofet^ampledimini. Non enim dubito, ft fecundum has prafcriptas obrer

obfcruationes viiiendi ordiné atq^ratio-ncm inftituetis, quin magna ad vitam commodius traducendam inde fit ad vos redundatura vtilitas. Quod ad me fané attinct, fateor me ex his præcepns hanc percepifle vtilitatem , vt quamuis in iuuc-nilibus annis paterno ac ferè hæreditario afthmatis morbo obnoxius fucrim , nunc tarnen fie eo fimliberatus,vtvalttudinc fatis commoda vtar, quam Deus Opt. ' Max. pro dininæ benignitatis fi.æ arbi-trio ac placito,mihi diuturnam conferua-rc ac propagare elementer dignetur. Vt autem propins ad rem ipfam accedam, pancis ordine præcipuas recenfebo cauf-' fas defiruftionis amp;. corruptionis corporü fioftrorum, qiiibns cum Humana natura ' confliâatur. Deinde ea, quorum legiri-H mo vfu in corporibus nofiris fanitas reti-^ hetur.exponam. Pofteapræceptade vitæ ratione fingulis diebus, feprimanis, men-fibus, finguliscç anni temporibus feruan-^ nbsp;nbsp;da, deque annorum etiam climafterico-

* ijciam. In fine quædam defalubri viäus ratione in irineribus habenda, nonnullo-^ rum item antidotorum amp;nbsp;medicamento-' rumfingularem contra venena vim ha-” bentium defcriptioncs fubiungam.

amp; deftruftionis corporum huma-.-m: norum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;!

VT igitur inftitutum noftrum aggrc-diamur,prima amp;nbsp;præcipua caula cor ruptionis amp;nbsp;deftrußionis corporum no-ftrorum, fcneßuns, mortis, atq? omnium adeo raalorum, qua: in calamitofahac vita exiftentes, perpetimur, eft lap fus pri-morum parentum amp;nbsp;reliquiæ peccati in corrupta natura noftra hærentis, vt tefta-tur apoftolus ad Rom. 8. Corpus morti deftinatum eft propter peccatiim.Quem-admodum enim mors extremum eft omnium malorum , qux nos affligcre in hac vitapoffunt : Ita mortis nomine omnes quot^arumnas amp;nbsp;miferias humane vit« compleßimur. Hue accedunt noftra etia errata, quæ, dum cæca noftravoluntas impulfu diaboli in quæuis fcelera ruit, indies à nobis committuntur amp;nbsp;accumu-lantur, quibus Deus ad iuftam iram amp;nbsp;indignationem prouocatus, omnis generis morbos amp;nbsp;calamitatcs in nos graflari finit. Secunda caufta morborum amp;nbsp;de-ftrußionis deprauationisque corporum noftrorum eft linifter amp;nbsp;maleuolus fide-

ruift Cœledium influxus, tcmpcramento-rumt^infelicitas. Nam vti ßngulis rebus proprietates ccrtæ funt ingCnitæ, quas Deus; ab aterno naturalibus efFedibus co optauk : Ita fingularis quoqj efficacia amp;nbsp;vis diuinitus infita eft corponbus ccelcfti-bus,quæDeus non tantum propterea eer-to ordine ac magnitudine creanit, vt an-no's i dies amp;nbsp;menfes difcernerent, fed vt effent quoeç nobis figna, ex quibus qua:-dam return futurarum caperemus argumenta. Pendent enim inferioraex fupe-rioribus,amp; cognationc quadam mutuain-ter fe continentur. Proinde corpora fupc-riora occultam quandam vim amp;nbsp;virtutem in hæc inferiora infundunt, per quam burn ores in corporibus noftris mutantur, •augentur, amp;nbsp;diminuuntur fecundum fi-detum pofitü amp;nbsp;qualitatem. Et hoc quo-tidianaexperientia, certifsima rerum o-mniu magiftra,clarius euidentiidt^ docet, quam vt vlla demonfiratione egere videa-tur. Si quis fidem didis adhibere noluerir, Lunam mihi confideret, qaæ in humorcs præcipuè fibi dominium vcndicat,amp; aperte conuincetur. Cum igitur conhet hu-mores in corporibus noilris regi ab iftis fuperioribus, exmalisautem corporum humoribus oriri morbos, ex morbis inte-

ritus, 'non immerito fane mortis amp;nbsp;c«tc-rorum morborum caufa in corpora cœlc-ftia aliqua ex parte refertur.

lt; Præter hæc autem, alia funt duo genc^' ra caufarum corpus noftrum mutantium a’e deftruentium, quæ exfupcrioribus ori-untur.

Altcrum quidem cft earum, quæ nobis funt congenitæ, ideoqj intern« dicuntur, necefiariæ atqj ineuitabiles. Suntqj numero tres : Siccitas nimirum,quæ ætatis cur-fu ad intcritum dueit : Afsidua fubftantiæ fluxio, vel materiæin corporibus ingens varieras amp;. mobilitas,cxcrementorumquc abundantia.Alterum veró earum,quæ cx-trinfecusincidunt,amp;idcirco externs dicuntur, quarum item duplex eft ratio. Nam quidam funt earum, quæ nó nccef-fario corpus noftrum immutanr,afHciunt-fie. Nam etiamfi minus ipfa quoque cum accidunt, à nobis vitaripofsint, attamen funthuiufmodi, vt fimpliciter abftpipfts viraferuari noftra queat, cuiufmodi funt quæ corpus ncftriim contundunt, diuel-Junr, vulncrant, quodpleruncpfitper ex-ternam vim , vt in bellis amp;nbsp;cafibus fortui-tis : Aut cum quisinaquisfubmergitur, aut veneno necatur.

necéffario alterare dicuntur,quod cas ctfi particulatim vitare pofsimus, in vniuer-fum tarnen declinate nequeamus. cum line ijs viucre haudliceat. Hæcinquam hominis tcmperamentum ac conftitutioncin naturalem fanitatemquc defiruunt ac dc-moliuntur, vbi non probe, nee vt nccefsi-tas,ftatuf(^ corporis exigit.cum idonea ac commoda mcnfuraamp; qualitate adhiben-tur. Verfantur autem circa hæc, quibus quotidie vtimur amp;nbsp;niitrimur,quæt^ noftro corpori afsimilantur, funtcç parnculatim confideraeæ in nobra potcRate atcç ele-öionc pofitsc. Harum fex funt genera : lt;nbsp;i. Aër, aqua, ignis.

v. Excretie liue cxpulfio excremento-rum amp;nbsp;rctentio , fub quibus venæ feâio, piirgatio, vomitus, excretio vrinæ, fudor, balnea, venus amp;nbsp;alia continentur.

v i. Animi fymptomata, perturbalio-nes, afFediones, fine accidentia, vt funt timor, ira, meeftitia, gäudium amp;nbsp;fimilia. De quibus paulô poft plura.

hominem in bona difpofitioneamp; valeüi-lt;lineconferiiant,perper3m autem vfurpa* td deftruunt.Vt enim fanitas in mediocre täte confiftic, ita mediocri quoque rerum neceflariarum vfa conferuatur. n

EN vMÈRAvi vobispræçipuascan-fas ex quibus varig murationes,deftf u-étiones,amp; corrqptiones çoçporum noftro-rum onuntur: lam ex aduerfo referara quoq; ca,quibus fi dextr.o^ordine amp;nbsp;modo vtamut, iiicolumitasvifïecontinerur, a-mifla reftituitur, nonnullaque,morborum genera miauuntnr ac depelluntur.

Ad hanc igitur rem , primo neceffe eft, vt fciatis.certoqj ftatuatisjtamctfi corpora cœleftia arcanam quandam vim amp;nbsp;virtu-jtem admirabilcm in rebus humanis exerr ceajir ;.Deum tarnen omnipotentem, vni-uerfæ rerum natura: opilicem amp;nbsp;architer ä:um,vit3:(p amp;nbsp;mortis DominUm, atqj ar-bitrum vnicum, propterea à gubematio-ne corporum inferiorum nequaquam effe remouendum, fed verè eum omnib. aftris aftrorumcp influxibus dominari, eorun-demtg

V A I. E T V ß I N E. JJ (Jernej curfum §ijefficaciam,vel promoue-re, vel impedire, omnes item indinatio-iilt;ïs,algt;. aftçis ortas. ijiodcrari, morboRp fæpenumero fecundumimmenfam fuam bunitatem auerrere amp;nbsp;in melius mutate, HQflo.unquam cï:i^nï;,£e.eundum arcanum amp;. iufttiw iud^ci.^m:£uJlrH(,pr•9.ptçp^dçli^t^^ iiflftF4 e«a{petarç.amp;;i,Qipeiu¥ conuertçr«. rePiuina enim maiellas non eft aftris, qMæ ipfa ad vtilitatem amp;nbsp;conferuationem generis humani condidit, aftrida, nee fatal! quadam necefsitate, veluti carcere claufatenetur.fcd liberrime agit,amp; vtpræ« cipua caufa esteras omnes liberrimè mo-der-atur amp;nbsp;gubemat. Is igitur Deus æter-nus pater, dementifsimus Domini noftri I‘£; S V Christi, qui RegiSedcchia: pçeçanti ‘vitarn quindecim annos proro-gauitj afsiduisprecibusinprimis eft im-plorahdus , vt nabis quoqj Iqngitudinem vitscum incolumiSé recta corporis con-ftitutione amp;nbsp;fanitate largiri, vireRp turn corporis turn animi intégras amp;nbsp;firmas dementer conferuare dignetur. Rcótè enim dicitur : Aftra valent aliquid,plus pia vota valent. Item : Aftra regunt homines , fed regit aftra Deus.Item : Cedunt aftra Dep, precibus Deus ipfe piorum.-

Deinde, cum proprer noftra peccata i • »:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß 3 crebris

créons amp;nbsp;varies morborum generibnî, corpora noftra afficiantur, obnixè con-tendendum cd, vt ratione regamns incli-nanoncs amp;nbsp;motus animorum vagos, cx-terniRp membris frenom inijciamus, ncc tantum fcelcra, verumetiam occafiones ftdennn fugiamus amp;nbsp;Viremus. Hanc dili-gentiam adhiberé chiarifsimi filij in rtgen-^ da vita amp;nbsp;inoribus , ac inprimis pictatem colere, debitatnqjparentibus obœdienti-am amp;nbsp;amorem præftare vos deect. Quod fi feceritis, Deus vobis vicifsim, ficut in dccalogo promifit, omnem felicitatem , diutumitatemc^ vitæ tribuet. Narnvt ve-rifsimc D. Paulus inquit: i. Tim o th. 4. Pietas ad omnia vtilis eft, Habens promif-fiones praffentis amp;nbsp;futuræ vitse. Quod all-quo modo intellexit homo Ethnicus Zoro after rex Badriaporum, cum dicit : Qui mentem ardentem ad opus pietatis intern deritjabile corpus fediabit. Et Cicero in-quit.- Pictatem ehe matrem amp;nbsp;fundamentum omnium virtutum. Secundo, cum di-dum fit, hellas efie caufas etfedrices dc-ftrudionis amp;nbsp;mutationis, variorumque morborum in corporibus noftris, cum(^ oblêruatio effeduum cœleftium non fit prohibita, hanc curam vobis mandatami efievolo, vt tam dirediones annuas,

•- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quana

.VAtETVBINE. Il quam natiuitaris vcftræfiguras, quas ego’ diligenter amp;nbsp;exade computatas fingulis relinquo, citra tarnen omneni fuperftino* nem, examinetis, iudiciumque peritoruni aftrologorum amp;nbsp;medicorum fuperijs con-fulacis, vt cô melius mala præuifa cuitarcy bona verô ad optahim euentum perduce rex^ueatis. Verum cnim eft,quod aflerunt nonnulli, cœlum efiè fatalem piduram in cœlefti tabula. Et perpulchrèaiunt Hippocrates amp;nbsp;Galenus principes medicorû, medicam artem fine faiiore cœlefti fœpc «fie inanem, imo etiam fæpe noxiam.

Prodeft hæc obferuatio ad tuendam bonam valctudinê amp;nbsp;præcauendos morbos. Infpcda enim natural! inclinatione, maiori vigilantia mores poterunt regi, amp;nbsp;euentus, dequibus ab aftrologis admo-nemur, quofeç præfeimus , leuius tolcra-mus,prudentius declinamus amp;nbsp;euitamus, vtprouidèamp;difcretèfine moleftia tranf-ijfle videantur. -

Etenim libéra nobis voluntas amp;nbsp;cledio eatenus relifta eft, vt auxilio Dei mens fulta, aduerfari illeccbris diaboli amp;nbsp;camis, inclinationes modcrari, amp;nbsp;fi quarn infig-nem calamitatem aduerfumue aliqucm cafum aftra præfagiantac dcnuncient,cius occafiones elfugere pofsit.Qua in re tamc j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß 4 honefta«

honeftatis rationem à vobishaberi volb^ Nam fi citra ignominiam periculum im-pendens, fubterfugere vobis minus int.e-gruHi foret, fàtiuseflét honefte cito mori, quameum dedecore diu viuere. Proinde çerto ftataendum eftj rationem finp Optimum mtelisâum prædominari cœlis neC libcrtatem animi aâionefe^ noftras fide--turn nccefsitati aftnótas efle,

Haóknus in genere breniter expofui, qaaratione contra omnis generis mala, morbos, aliafqj corporum noftrorum de-ftruefiones præmunirenos qucamus, quæ diligentia, fi ardens HI ij Dei iniiocatio ad hanc acceircric,féliciter euadit : lam vt in-fiitutum ordinem vrgeam, eaquæaliquo modo in noftra funt fita induftria, petfen quar, quorum fi legitimus amp;nbsp;reétus-vfus adhibetur, fanitas fouetur amp;nbsp;conferuatur. Ca minus, violatur amp;nbsp;deftruitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- n

VT autem à definitione ordiar;Sanitas eft collitutio corporis,in qua nee do-loribus cruciamur,nec in vitas actionib.im-pedimur. Siveró corpus ab iJla conftitu-tione

tione deflexerit * ægtitijdo eft. Sanîtatem conferuare ( fccundum Rafirn ia^ltpao-fore ).eft in motu amp;nbsp;qniete, içibo amp;nbsp;potu, nec non in fupcrfluitatibuS'amp; expuliioni-bus menfuram debitam obferuare, dp'' moÿ amp;nbsp;low cætera, in quibus verfamur, odoribus pro ratiqne temporis congruen-tibus, tempcrare, malis etiam accidenti-bus, antequam augmentuip capiant oc-Currere, amp;nbsp;animales cogitationcs amp;nbsp;volu-ptatcs refrænare, confuetudinefcç confer-uare. Cicero inquit : Valetudiuem con-feruari cùm notitia fui corporis, tum ijs rebus,quæ aut prodeffe aut obefle foleant. In quibus cnim conferuatio confiftit, ex ijfdem corruptio oritur: vtqj conferuatio fit per fimile, fie curatio per contrarium* Paulô aliter quàm nos, définit fanitatem Ifodorus cutp inquit : Earn efle integiita-tem corporis, amp;nbsp;temperantiam naturæ ex calido amp;nbsp;humido,in quibus cum ilia con-fiftat fequitur, qui plurimum calidi amp;nbsp;hu-midi habent, hos maxime effe longæuos, qui veto contrariæ funt naturæ, frigidi amp;nbsp;ficci, hos citius fenefeere amp;nbsp;mori, Nam vt ex quatuor humoribus reguntur fani, fie lædunturinfirmi, amp;nbsp;cû humores vitra de-bitum crefeunt, ægritudines pariunt. Sic qui natura admodum crafsi funt,citius in-

tercunt, quam graciles. Partim em'm fan-' guinis ac fpirituum habent. Sed vt ordine defingulis rebusjn quarum legitimo vfu, rufta qualitatc, quantitate amp;nbsp;tempeftiua vfurpatione.fanitatis conferuatio confiftif, dicamus, ab aëre corpus noftrum ambiente primutri'ordiamur.

A Er per fecftcalidusamp;humidus,amp; attraftio eius omnibus animantibus tam eft necefTariajVtfi cui refpirationis vic intercipianturjftatiin extinguatur. Et orn-ncs in nobis cxperimur,ipfam conftitutio-nem corporis fæpe mutari ex aëris v.cl temperie velintemperie. Omni igitur ftu-dio prouidendum eft, vt aër, quoad eiuS fieri poteft, optimus deligatur.

Eft autem optimus aër, qui vnicuiq; eft natiuus. Nam vniufcuiu(qj locus natura-lis, vt Philofophus inquic, fui eft locati confcruatiuus,prxterca cempcratus, ferc-nus,.purus, tenuis,patens amp;nbsp;liber, à foeto-ribus immunis, nullaputredineinleécus, ventiftp difflatus,qui,cuin attrahitur, fen-titur, oriente folecito calefccns, codetn occidente cito frigefcens.E contrario pef-lt;•- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimus

VALKTVDINE? IJ fimus ac noxius aër eft, turbidus amp;nbsp;ncbu-lofus, impurus, fœtidus, niibilus, putri-dus, occlufus, quem neq; vcntus neq^ fol pénétrât, ncc purgat, qui non fccus, ac immobilis aqua facile venenofam Stmali-gnam qualitatcm fufcipit, qui «ftatis ma-ximè tempore, lacuum ftagnorumquc pe-ftifcram aurarh eruftantium cxhalationi* bus corrumpitur, vel fœculentis cxcretio-nibus inficitur. Sic malitiofus aër eft, qui' ex ftcrquilinijs, cloacis, amp;nbsp;locis pcftiferis oritur, quicç cor conftringit, amp;nbsp;anhelitum coarâ:at,amp; qui nimium eft calidus vel fri-gidus.Calidus enim dilToluit, fitim générât, fpiritum diminuit, digeftionem ab-fcindit. Frigidus afthmata amp;nbsp;catharros 1 gignit,vtlt;phuiufinodiaër impurus, qui fpiritum vitalem vitiat, omnibus modis cauendus , fic aër temperatus maxime eft hauriendus. Nifi enim afsiduè bonus aër attrahatur, quo calor natiuus ventilatus temperetur, refrigcreturcp, fanitas turba-tur. Ex quibus etiam patct, fatius effe fub dio verfari, quam cubiculis vndicp claufis , immorari.

Hoc autc obferuaffe etiam contulerit, . quod frigidis temporibus aërc ealido, aut ignt, calidis frigido, humidis ficco, amp;nbsp;fic-cis humido aëre maxime vti conueniat. In i‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diütur-

diüturnis edam morbis nonnunquam fo-lum vertere prodeft. Aëris enim amp;nbsp;loet mutatione fæpe fanitas amifla récupéra-tur,Cutn vero aërfepea vends amp;nbsp;odori-bus moueatur amp;nbsp;mutetur, ventuf«^ nihil aliiid lie,quant,aër impulfu agicacorum va-porum commotus,de vento amp;. cdorai^te-tis pauca addendareiTe duxi’, .fr 1»''

, Septentrional!^ omnium ventorum op-timus amp;nbsp;faluberrjmus, habteur.Proximum locum f^bi vendicat orienralis,amp; quicuneß ventus aërem modieç infrigidat,: ficcat amp;nbsp;ftrenat. Habitationes itaque verfus orien-tem amp;nbsp;feptentrionem fint extrada?, proprer aëris amp;nbsp;vend tempedem. Nimius autem ventus obed turn pulmoni tuin oculorum auriumque fenfui pludmdm. Quod ad odoramenta attinetj confiât aë-rem quodammodo nutrirefpiritus, citif-fime veró odores:eor amp;nbsp;cerebrum corroborate j rehccreqjanimum, quo refedo, corpus quoq5 fendt voluptatem A. reerca-tionem. j^ 4

. Aqr iteip vitiofus amp;nbsp;fœtidus per odora-menpa ^^ futfumigadones corngitur.ac Cipcud^ur. interefi autem quampluri-

vaietvdïneZ 17 mum, quales haurigmus odores. Talis ,cnim amp;. fpiritus in nobis euadit: odores nimis caUdi mihi non probantur, qui? caput repleut amp;nbsp;catharrhû generant.Çum etenim temperics ipfa cerebri fit quafi media inter çalidain amp;nbsp;frigidam, rempe-ratis maxime gaudet, amp;nbsp;contra ab alijs maxime turbatur amp;nbsp;læditur.Quocirca font interdum mifeendimutandiq} odores, vt fi regnet frigus,âd calidum déclinantes, amp;nbsp;fi doininetur calor.ad Frigidum vergentes attrahantur.

Ex rofis igitur, violis, Myrto, campho-ra'natiua,Sandaüs, aquaRofarum, quap frigidâfunt, rurfus tx cynamomo, citro, arantio , aloë, ambra, mufeo, quæ çalida funt,pront cüiïç vefirûm conuenit, haur riantur odores ,ncq; folum naribus, fed pedori amp;. ftomâcho admoueàntur,quem-admodum etiam Ther(aca,Mythridatum. Thus, Succinum, Angelica,amp; cetera, qua: contra venena vim habere creduntur. Non paruin quoqj emolumenti ad Ipiri-i tus veftros recreandos attiilerit,in hortis, vbi fubinde boni odores a(pirant,inter vi-rentes fuauiterque redolentes herbas frequented verfari, florescp amp;nbsp;gramina an ni tempori, temporise^ conftitutioni, amp;nbsp;corporis vettri ftatui conuenienter per aream proijcere,

proijcere, condauiacg confpergerc, vt fo* lijs falicum, rofarum, violarum, pampinis, origani, ferpilli, thymi, laucndulæ, Myr-tillis, cidonijs, piris, pomis arancijs, gra-natis, alijscphuiufmodi, eademue aqua rofacea, vel exfloribus aranciorum aut alia, amp;. aceto irrorare. Nonnunquam vero in cubkulis veeris fragrances fuffitusac-cendantur.

Qmbuspoftremo odoramentis, fumi-gijs amp;nbsp;pilts, feu oi biculis odoratis ego vti confueuerim, hicfiibijciam, vtijfdem amp;nbsp;vos,habita tarnen temperamenti veftri ra-tione, vtamini. Cum autem non omnibus ijdem congruantodores, amp;nbsp;varia de his opufcula extent, circa cos, pro ratione di-uerfitatis temperamentorum dcleftu habere veile cft.

Rec. Aequali pondcre aquam rofa-tam cum vino albo generofo beneep olen-te, acetirofacei quartampartem,faccari : candidi tertiam partem : diflbluatur hoc i inillis. Alijadduntparu croci. Hacaqua manus, faciem, iunéturas, oculosq; laua-te, denres purgate, veftimentaeg amp;nbsp;cetera conlpergite,aliqu3ndo etiâ hanc deglutirc

V Al E T V n I N El J ^ non inutile eft.Vt autem fingulorum pondus vobis conftet, rationem componendi adferibam. Rec. Aceti ex vinp alboro-^ iaceo vicias iiij. aquxrôfàceægt; vini optimi odonferi albi fing. lib. j. Groeifcrupulum vnum.

Saccaii candidi üquoribus débité diflb-luti libram dimidiam. Croco colerctur Si colctur, deturep ad vfum.

Rec. Sextariumaquærofaccat,in qua per biduum fteterit dirnidia vncia Gin.a-inomi, macis drachma vna, radieis viola-rum drachmae a. Cariophyllorum drachmae ]^- Mufeatæ nucis drachma:. Poft-* quam diftillaueris ,adijcies parum Groei, ad quantitatem v. granorum.

Albarum violarum radieis,dra^h.duaSi Macis drachmas 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.5

Folioruin ficcat, Rofa. manipulum vnuin. Gurnrhi Benzoi, âut aflæ dulcis drach. 2. Styracis calawita: drach. 3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!L

His adde femiunciam aut integram vn-ciam vini dcftillati aut maluatici,amp; aquam huiufmodi radijs folaribus per integrum mchfis Ipacium expone.

R E c. Ladani vncias tres. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Stcech, vncias duas. ;. - -Rofarum rubearum. ■quot;' Garyophyllorum ana vncias tres, Corticis Citri amp;nbsp;fantal. Citrini ana drachmas 2.

Carbonum tiliæfcfquilibram, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Hæc omnia cum gummi Tragacant, amp;nbsp;j ftillatitio rofarü mixta liquorctepidapila terantur amp;nbsp;in madam quandam redigan-tur. Inde parua: Candelx fingantur amp;nbsp;len-

Cum modico Refinx terebinthinx Venetx. Fiat’pila odorifera fine nodulus,qui aromatizetur mofchi,ambri, diflblutor«ni ex oleo Cariophyllorum ana granis fex.

De prxfcriptis autcm paulo ante Can-delis odoriferis, admoneo vós, accendi illasquidemin cubiculisad vfus comme-moratos pofle., non tanicn in ijs cu-biculis prius efie verfandum planè, quam difeipatus fumus fiierit: qui fane capiti, oculis Se puîmoni nocere haud parum poflet : ideoq5 conlulo vobis,vt potius or-biculis odoriferis, in aquam rofaceam vafculo argentco excepta proieélisu’pfoep vafe fuper candelam accenfam pofito, ha-licu inde cmilTo thalamiaërem odoreim-buatis : atcp eo modo attrahatis, quo ego in meis cubiculis vti confueui.

Accidit nonnunquam, vt plane omni odoratus fenfu priueinur. Hoc vbifit,gar-garizandum eft os ruta, amp;nbsp;hyfl’opo codis ex aceto fcyllitico, amp;nbsp;mafucanda eftfrc-iquenrer Zedoaria.

REC.4. vnc. Rofarum albarum , ij up folia deeerpe. His in morrario terreo contufis, addeBcnioin vnc. 2.per fpacium 24. horarum in aqua Rofarum macera-tasj quibus adijte Ambram ad pondus duorum granorum, amp;nbsp;Mofcum , ad pondus vnius granij nee non Zebetti, ad partem quart, vnius grani. Atreie hxc ad 1a-pidem,amp; deinde vnà cum rofis contunde. Omnibus adde vnciam dimidiam faccari optimi. Atep hxc ira contrita per biduum in morrario bene obturato firias. Poftea in modum mafTa: forma ; atq; inde,effinge padillos aut globulos rotundos.Admifce-reautem oportet nonnibil gUmmirraga-canthi, in aqua rofannn niacerati, fingu-losque paUiilos poncre in cochlearium gummi draconis , vt'rauto Armins coaïe-fcant. Pqftrcmójfingulos pafuUos duobus folijs rofarum inüolucré vèfincludere.

PO s T aërem , vtdeaqiiadifleramüs ordinis ratio exigit. Eft autem frigida amp;nbsp;humida,amp; non nutrit, fedmcdicanicnti ntu réfrigérât amp;nbsp;huincdat.- proinouetcç digeftionem. Signum bons aquæeftlcui-tas amp;nbsp;claritas. Bonaitcm aqua eft, quæ tam guftu , quàm olfaftu omnis eft quali-tatis cxpers, quæ per vices facile calorcm amp;nbsp;frigus fufeipit, æftate frigidior, hyeme veto calidior exiftens, quædeniqj hauri-turexflumine.cuiusalucus eft profundus, amp;nbsp;non limofus. Probantur item aquæj quæ in vafe ænco bene expolito, nullam rclinquunt niaculam , amp;nbsp;quæfunthuiùP . modi, vt legumina facile amp;nbsp;citô in bis co-quantur. Aqua autem leuifsima eft pluuia-lis, fubfequitur banc fontana, deinde flu-uialis amp;nbsp;purcalis,poftea glacialis ve! niu3' lis, ex glacie ve! nine reloluta. Vtraq? ba-rum mala eft, vt ^ quæ in lacubus ; peior tarnen paluHris, eô quod non moueatur, ideolt;^ deterrima. Atque oinnino mala eft omnis aqua turbida,craffa,male olens,fal-faamp;amara.

Aquaautem falubelTirha èft'inæftate, inde in vere is. autumno, in liyemc pefsi-maeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 2 Nullius

Nullius verô aquæ, nue bonæ fine ma-læpotio falnbris eft veftris præferriin cor-poribus , quæinhis regionibus aquilona-ribns morbishumidioribus finit obnoxia. Quod fi tarnen neccEitate compulfi aquâ ex illis landabilioribus bibere cogemini, leniter prins ac lento igné earn decoqui-totc. Huiufmodi enim codione amp;nbsp;crafsi-ties aquæ tollitur, amp;. omnis eins pranitas corrigitur.

Quo pado âqua ad abluédum corpus, manus,' facicm, oculos,amp; anres,itemtç ad balnea vri conùeniar, paulô poll: dicemus, quemadmodum amp;nbsp;de aquis odoriferis,de quibus pauca quidem præmifimus,verum plura didurifumus. Non eft autem huius îoei, neep noftri infiituti, qua ratione au-rum, argentum, chalybs,amp; alla metalla in aqua extinguantur,vt propriam quandam virtutem ex illis fnfeipiat, hic explicate. Tantum addo, homines viuacifsimos, op-timæqj temperaturæ efle, qui vtroq^ tam aquæ quàm aëris elemento probe vtan-tur, cibislt;p optimis vefeantur.

çft, quFaccenditur ex lignis ficcis amp;nbsp;odo-riferis. E contrario prauus eft ex lignis vi-ridibus amp;nbsp;grancolentibus,fimilitcr ex car-bonibus fadus, qui caput grauat. Vt au-tetn ignis moderatus vapores in cubiculis difibluit, domeftici malitiam aëris corri-git, frigus externum arcet, caloremcp naturalem fufcitat: sic nimius ignis amp;nbsp;fumus oculos, pulmonem amp;nbsp;caput lædunt, flu-xuscß amp;nbsp;catharros crebros générant, hu-moremtç naturalem exiccant. Quocirca fugienda maximeep deteftanda eft noftra-tium Nobiliü confuctudo, qui cum in bis Holfatiæ partibus magna lignorum copia fuppetat, ignem tam copiofum ?c luculen turn extruunt, vt ipfis fcrè præ nimio ca-lore amp;. fumo fpiritus intcrcludatur, vtque nimium ignem difluadeo , fic vfum hypo-cauftarum vobis omnino interdico ,,vtpo-te ijs, qui valetudini fus reifte confultum volunt, minime probandum.

Vtimini ergo foco moderatè calido, in quo lunipcri, myrtus, terebynthum, lau-rus, faluia, libanotis, lauendula, ligna ab-iegna, quercina amp;nbsp;fagina vrantur. Vitabi-tis autem ligna, quæ prauum amp;nbsp;grauem fumum caput tentantem , vel alicui parti corporis noxium cmitrunt.vtfuntpopuli, fambuci, brufci,mori, amp;nbsp;fpinarum omniu.

Satins autem eft aliquantulum frigoris to-lerare^quàm tantarn caloris vim furtinerc, vt membra fudore guttatim cadente dif-fluant. Arceaturnihilominusfrigus à ca-pite, peocore, pedibus amp;nbsp;certuce ; yt enitn calor temperatus digeftfonem adiiiuat,fic nimium frigus memotiæ amp;nbsp;reliquis ment-bris officie. Proinde ignis, quantum ar- : cendi frigoris amp;nbsp;excitandi caloris innati ' nccefsitas exigit, adhibeatur, caucaturq} i ne modus in alterutro excedatur. Quod ; vbi fit, natura læditur. Arque hæc de igtie dida fufficianti

CVm abundefatisproinftituti nofiri ratione de aëre, aqua amp;igne diflertu fit, nunc de cibo amp;nbsp;potu agendum eft, Cibo , quiequid ficcioris fubftanti« effluit, quotidie reftituitur : Potionc vero , quiequid humidioris. Sed ratio qualitatis, quantitatis, temporis amp;nbsp;ordinis inprimis efi habenda. Deligendus eft igitur cibus ' fubftantia mediocris amp;nbsp;bonum fuccum procreans.Nam fi corrupto alimento corpus paftum fuerir, in deterius labitur.

VALETVDINE. 27 guis, ex mail autcm fucci cibis malus ge-neratur. Ciborû varia funt genera. Qnæ-dam eniin funt fulxilia, quædammedio-cria, quidam crafla. Subtilia fubtilem générant fanguinem, vt funt pulü gallina-ccibene nutriti, oua, optima frumenta, caro porcina recens.

Crafiaprofuntliominibus calidis amp;nbsp;cre bris Jaboribus corpus exercentibus, vt funt bubulæ carnes, vaccinæ, fuiUæ, lepo-rinæ, ceruinæ aliarumquc ferarum, quæ in venationibus capiuntur, amp;nbsp;domefticis fa-lubriores efle cenfentur.

Vt autem in confpeélu habcatis,qui ci-bi facilis fint coâionis , qui vero difficilis, breurter fingulos ordine recenfebo. Facilis coftionis funt : Viia, ficus, amygdal« dulces,laâ:uca,Apium,hordcum coéium, caro porcina, pulli gallinacei, perdices, turdij oua volatilium, pifces faxatiles, qui in petrofis locis degunt, ainculæ, amp;c.

Difficilis vero concoâionis funt : Paris azymus, faba, lenticula, ciccr,cidonia, caftaneæ, auellanæ, oliuæ, cucutncres, caulcs , fungi, rapæ, caro hircina, bubda, ceruina, pifces duri amp;nbsp;glucinofi, nues in fiagnis aut paludibus, aut lacuftrib’ locis

degentes, anates, anferes, pulli columbi-ni, grues, pauones, cancri. Item pcculia-res partes auium, guttur, epar, fplen, renés, ftomachus amp;nbsp;inteftina, venter,cafeus tam recens quàm vêtus.

Lacamygdalinum cum faccaro menfe faniiîiarifsimum efle debet. Item lac caprinum cum faccaro amp;nbsp;marathro iciuno ftomacho fenibus nó male conuenit. Sac-carum autem per fc eft calidum amp;nbsp;humi-dum temperate, corroborât, digcrit,pur-gat, conuenit ftomacho, fed nimius cius vfus obftruit, fccundum Auicennam , amp;nbsp;facilè vertitur in chojeram. Vitellus oui facilimè, totusque ferè in fanguinem con-uertitur.

Laudatur vero fuilla,quæ inter calidum amp;nbsp;humidum temperata cæteras nutritio-nefupcrat: fed tarnen quia phlegmatica eft, non omnibus pariter conuenit. Ma-gnam autem fimilitudinem cum Humana carne habet.

Caro ceruina etfi difficilis eft c5co6cio-nis, tamé tota ipfius fubftantia aduerfatur venenis,excepta cauda,quæ ipfa venenofa eft.Ego certè carnem ceruorum iuniorum contra febrim valere,amp; alioquin falubrem effe judico, ijs przfcrtim,qui facilè conco-quunt. Cornua ceruorum tenuia amp;nbsp;recenter

V A t E T V D Ï N E. 2 p center cnata,funt cibi Principum,amp; valent contra venenum , quemadmodum etiam os, quod nafcitur in corde cerui. Ex pifci-bus eligantur parui,faxatiles, fqdamigeri, minitneque vifcofi, in fluminibus amp;nbsp;puris aquis natantcs : magni magna adferunt detrimenta. Laudo lucium : Anguillas verb amp;nbsp;tenchas minime falubrcs , ied dam-nandas efle duco: vtquc omnis pinguedo mala, fic pifciura pefsima eft. Omncs au-tem promifcuè carnes amp;nbsp;pifccs quando aflantur, acquirunt duritiem, caliditatcm amp;nbsp;ficcitatem aliquam , amp;nbsp;corpora magis nutriunt, maiustj robur adferunt, quam clixz carnes.

Panis vefterfittriticeus, bene coftus, non plane furfuris expers, ex recenti con-feóus frumento,non nimis antiquus, nee maioris ætatis, quam trium aut quatuor dierum. Vfus ealidi amp;nbsp;recentis panis ia comedendo officit.

Medulla verb adhuc calentis panis indi-ta vino, ad olfaftum fi adhibeas, prodeft, ' cor ipfum recreat atep corroborât, fpiri-tumquefouet. Cruftapanis ijß,quorum ventriculus abundatfuperfluis humidita-•tibus,conducit. Panis autem:indigeftus naturam magis Izdit quam caro, fecun-dutn commune didum : Omnis repletio

mala, panis veröpefsima. Salcalidum amp;nbsp;ficciim reddit fingulis ferculis faporem, excitât appetitum, fed niinius eins vfus eft nohis noxius, quia adurit fanguinera, Ix-dit vifiim, amp;nbsp;fcabiein excitât.

Lac eft calidum amp;nbsp;humidum, propin-quinn complexioni humanx, conuenit pueris amp;nbsp;fenibus, non inultum autem fe-bneitantibus.

Quantiun ad fruécus attinet o filij, comm vfum omni modo vobis prohibeo. Plus enim detrimenti qnam boni afterunt. Ex nucibus tarnen amp;nbsp;ficubus pharmacuni componitnr, de quo poftea dicam.

Laudo vnas paftas, ft quis mane, ante-quam alia fercula attingat, ijs vefcatur. Quibus etiarn in coâionc ciborft mifcen-dis, mêlions faporis gratia vti licet,queiæ admodnmamp;reliquisfrudibus, ftc enim Virofitatem amittunr.Quamdiu autem fa* ni fofpitesep eftis, cibis, quos maxime ap-petitis,vos vefci (moderate tamcn)cupio. Nam qui cum deleftationeaftiimuntur ci-bi, hos vqntricukis auidius ampleéfttur, promptiusty amp;nbsp;expeditius concoquit,'fe3 ex aduerfo, cos, qui difp!icent,refugit,at-queauerfatur.

Quantitas cibi amp;nbsp;potus debet efie tair ta, vt color iniiatus, in quo vita confiftitij neqii^

ncque propter penuriam alimcnti refolua-tur, neq? propter copiam opprimatur,ex-tinguaturue, fed vt pofsit vincere amp;nbsp;fiipe-rare. Nam vbi fecus fit, amp;nbsp;vel nimis parce cibus fubminifiratur ftomacho, confumi-tur corpus , amp;nbsp;dcbiliratur virtus, vel fi ni-mius iugeritur, eft caufa putredinis amp;nbsp;ob-ftfuflionum. Exceflus autem animaduer-titur, fi anhelitus, pulfus, vrina ^ egeftio mutentur. Tantum igitur cibi amp;nbsp;potionis adhibendum , quantum ventriculus facile concoquerc pofsit, vt vires reficiantuf, non opprimantur.Sic enim edendum eft, vt efuriamus : Sc fic potandu , vt fitiamus, fanitatisc^ ftudium.in eo confiftit ( vt do-cet Hippocrates ) vt fatictas ciborum fu-giatur, amp;nbsp;alacritas ad laborem præftetur. Nee de nihilo eft, quod trito fertur pro-uerbio, plurcs perire crapula quam gla-diojvnicamt^ gulam omnium propc mor-borum efte matrem, amp;nbsp;per earn curfum vita: fxpe abrumpî. Famem itaquecibus, fitim p'otus expedet, auiditas vtriufqjfu-perfit, faftidium amp;nbsp;fecuritas procul abfit. Vt autem non plus cibi, quàm natura exi-git, ingerendum : fic viciamp;im periculofioc eft tenuior viétus quàm paulo plenior. Sarpius enim accidit, vt fi quæcopiofiore cibo coUegeris progreftu temporis facile confu- '

ja DE coN SERVANDA confumasgt;amp; fi quid ctiam fuperfit, repletion! abfiintnua mederi pofstt. Interim meminifTe vos decef, omne nimium natu-ræ efleinimicum, remperantiæ veto mer-cedem efie robur amp;nbsp;fanitatem.

Vtin alijsrebus omnibus,ficeriam in adininiftratione cibi amp;nbsp;potus ordo minime eft turbandus. Subfiles itacç, liquidi, humidi acfacilis coßionis cibi/olidis,duns, crafsioribus amp;nbsp;tardai coßionis cibis przmittantur, nefortèdura liquidis ex-eundi meatus impediant, amp;nbsp;corruptio fiat, fecundum verficukim :

Bis in die comedite, fed cura aliqui ve-firum nondum ad pubvrcatem acctiTerint, ter vclquater ijs de die cibura capere licet, quod idem ctiam cholericis amp;nbsp;ætate proueßioribus falutare fuerit.

Prandio vel cœur certas amp;nbsp;ftatutas boras deftinàrc vos minime volo,propter ne-gotia turn publica, turn priuata Nam cû, propter profeßionum , venationumque commoditatem , corpori curando femper vacate neqiieatis, fed tempus prandij vel cœnæ interdum difterre cogamini, malo vos hac in parte a Medicoruin decretiS aliquantulum difcedere, vtmaior necefsi-tatis, quant huiufinodi exquifitarum prx-

VAtETVDINE. 5J ceptionum ratio habcatur.Tempus autem edendi aptifsimü eft abfoluta concodio-ne, quod fames indicat, nelt;ç ingerendus aliiis eft cibus, priufquam irigedus plane fuerit concodus.

In comedendo minime moram prodii-citc, fed fimul omnia fercula vobis appo-ni curate, vt quod maxime palato amp;nbsp;ven-triculo arriferit, inde deligatis. Alimenta antequam degl»tiati.s,exaétifsime maudite, molaribustÿ optime attente.

Cœna, cum nodtium ingruit longitu-do,largior amp;nbsp;plenior prandio,dum adhuc in inucnili state edis conftituti,vobis con-gruit. Sccus verô^i catharris amp;. deftillatio-nibus, nodurniscç morbis laboratis. Siccus cibus alimenta mollia, potumeç pondéré æquet. Inter comedendum fspe ac parum bibite: Inter prandium amp;nbsp;ceenant potu abftinere concodionem iuuat, cho-lencos tarnen amp;nbsp;pueros hoeprsCeptum non ita arde obftringit.

- Inter vtramq} comedionem ad minus fex horarum fpacium interponatur, vt tempore intermedio prscipus codiones perfici queant. Hyeme redius cibis adu amp;nbsp;vir-

amp; virtutc vtimini calidis, æftate verô frigi' dis. Sed nunc ad potum tranfeamus. ,

PO T v s non minus , qnam cibus ne-ceflariuseft, vt corpus humcóet, amp;nbsp;quod humidum è corpore diflbluitur, re-ftaurct, ^rafsioreftp cibos ad loca remoti- l oradepellaf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Moderata vini potio vires reficit, calo-rem naturalem corroborât,humores tempérât, purgatqu*e per fudorem amp;nbsp;vrinam, corpori alitnchtum exhiber, appetitum amp;nbsp;coäricem facultatem iuuat,amp; animCi pr2-fertim corum , qui temperatæ funt com-plexionis , lætum amp;nbsp;hilarerq reddit. lm- ■ moderata veró potio vini, omnes humani corporis fenfus Ixdit, ingenij vires oppri- ' mit, anunique vigorem encruat, ac hebc-tem reddit, certbro ac neruis plurimum • officit,trcmorem membrorum, fpafmum, apoplexiam, paralyfin Se mortem repen-tinam adducir.

Vinum autem pri cæteris illud çliga-tur, quodpraditum eft bono odore, colore, nitorc amp;. fapore. Vinum vetus cali-dum eft in tertio grada, recens in primo.

V A L E T V D I N E^ J J Sed quo eft generofius co calidius, quô dülciüs eó minus validum.

Vinum defoecatum recenti, ftuc muftó falnbritatis palinam praripit. Hoc enim infladones à calpulos in rcnibus generar, ægreque concoquitur, aluum tarnen cito mouet, illudc^ bonifaltem præftat.

Inter cætera vini genera præftans eft vinum,quod cum Helcnij herbæ radice de-coôum eft. Aflhmaticis enim falubre eft, amp;nbsp;ad concoâionem inprimis conducit, purgatq^ nonnihil. Ideoq? hoc vini genere ego deleftor. Vinum etiam ßccaro deco-Öum fenibus frigidis, amp;nbsp;debilibns conue-nit, amp;nbsp;quibus humor natiuus amp;nbsp;calor na-turalisimminuuntur. Nutrit enim amp;nbsp;fan-gninem generat,amp; replet partes principales fpiritibus.

Saccari albifsimi libram i. coquatur ad lentum ignem more fyfupi, ferua amp;nbsp;vtere cum duabus partibus aquæ dccodtæjVt fu? pra, vel aliter prout vfus poftulabit. Hoc vinum'hue potins ex vino fyrùpnm Rabi 1 Mofes in libro de vidus ratione fenum amp;nbsp;conualefcentium approbat. Probo etiam potum Hippocraticum , qui valdè his frigidis in locis conducit hyberno præfertim temporé.

Cereuifia fit ex bono frumento, probe cocla, fitdara, non nimis recens, nee adeo vetus,vt faporem contraxerit aceto-fum* Cereuifia alit neruos, bonum efficit colorem,è ftomaclio amp;. inteftinis facile ef-fluit, tempore calido confert plurimùm, firim fedat, amp;nbsp;corporibus noftris non mulcö minus faliibris eft, quam vinum. Obrinet cereuifia præfèrtim Hamburgenfis præter nutriendi amp;nbsp;calefaciaidi facul-tatem, quam ex tritico aut hordeo nanci-fcitur, quandam etiam medicandi vim ex ' lupulo lalidario acceptam. Quodque fit potus faluberrimus incolarum in bis re-gionib. feptentrionalibus, floridus color, forma elegans amp;nbsp;Integra corporis confti-tutio indicant. Nam raro noArates podagra vel arthritico morbo afficiuntur : Ca- ' tharro tarnen vel afthmate, vel renum | morbo nonnunquam infeftantur. Quod 1 fi verö quis cereuifiam vfqj ad ebrietatem ingurgitauerit, plurimum ex hac detri-menti percipiet. Nam capitis dolorem, inflariones amp;nbsp;morbos frigidos inde gigni experietur. Ita vt peior fit crapula, quæ à cereuifia, quam quæ à vino oritur, bis præfèrtim in locis,vbi pblegmaamp; catbarri in corporibus abundant. Alioquigrauior eft, ex vino quam ex cereuifia crapula.

VALETVDINE. JJ Sed cum Ccrcuifiarum diuerfa ac plurima fint genera, vnumquemep naturæ fuæ ra-tionem haberc decctjVt ccreuifia,qua: ma-ximè fibi conueniat, vtatur.

Aquam dccoäionis hordei, quæ ad re-frigeranduin tam fanis quam ægris con-fert plurimùm , quaque ego vti confueui, quemadmodü conheere oportet, hoc loco fubijciam.

Hæc omnia in vafe fidtili decoquantur tam din, donee ad latitudinem duoriun tranfnerforum digitorum decrefcant. Vas fiâile in aquam trigidanl collocetur, amp;. deinde per linteoluin excoletur.

Hyeme calidum, a-ftate frigidum biba-tur, nee vnquam ante Rimptum cibiiin, nee fpacio inter prandium amp;nbsp;cœnam in-D terpofito.

terpofito, nifi aliquis cholera: valdc fit ob-noxiüs, vel puer, vel in tenens annis inuc-terato quodam more fit afibefadus. Q^« tarnen confuetudo malaeft, amp;nbsp;paulatim tradu temporis in melius mutanda.

Ex aureis argenteisquepoculis bibere, ad fanitatem non parum emolumenti habet , quemadmodum etiam aurum vel argentum candens in potione cxtingucre prodeft. Pocula veftra fint operta amp;nbsp;teda, ne quid dctrimentofi illabatur, vel vene-nü à mufcis aut alijs animalculisinferatur.

Potum autem niueimpofita aut nitro refoluto refrigerate vos nolo, atqj hoc vt rem corporibus veftris noxiam prohibeo. Nam cum potus niue aut nitro refrigcra-tur, violenter cogitur.

Cum acetum etiam cum potu cogna-tioncm quandam habeat, pauca de hoc moncre, ab inftituto meo haud alienum efie duxi. Eft autem frigidum in primo gradu,amp; ficcum in fecundo propornone : fecundum eius aciditatem Mclancholicis obeft, cholericis veto prodeft. Vndcca-lido ftomacho pariter amp;nbsp;humido eius vfus permiflus eft. Nam appetitum excitât, concodionem iuuat,fiftit amp;nbsp;compefcitfu-rentem bi!cm,phlcgmati attenuatione fic-citatec^ aduerfatur,pulmoni tarnen obeft.

Memineritis etiam omnia alimchtaful-minetaftanoxiaamp;pcmiciofa efle. Ineft cnim ilÜs vis peftifera, ex quafpiritus ve-nenatus in côtadu diffunditur. C^are ne-qiiaqnam potu conuenit vti, qui fulmine taftus degencrarit, fine fit imniptatus.

Labor autem cibum antecedere débet, eibus potum, vterep fomnutn, atqî in bis omnibus modum feruare optimum eft. Pcior verô cibi, quàm potionis eft repk-tio : pefsimacibi amp;nbsp;potionis coniunftim, nifi per vomitum curctur. Et hæc de potu dixiflé fufficiat. lamad motum amp;nbsp;quic-lem progrediamur.

QVoNiAM magna pars conferuan-dæ fanitatis in oportuna corporis c-xercitatione confiftit, motus quoqj ratio, quo corpus valetudinis conferuandæ gratia agitatur, diligens eft habenda. Motus autem tanquâ genus continet in fe omnes cxcrcitationes, amp;nbsp;corporibus noftris ne-

ceflarius eft, tam continuus, tam tempe-ratus,tam varius motus,quam cœleftium aërisip ignis amp;nbsp;aquæ, feruata tarnen con-D a co6tio-

40 DE CONSERVAN. codionis amp;nbsp;fomni necefsirate, defatiga-tione veró amp;nbsp;refolutionc dcßiHationeque vitara. .

Omnis aurem exercitatio corpori leiii-tatem præbet , infitum calorem auget, membronimq? duritiem cfficit. Per labo-rem vires corporis magis accrefcunt, tnembrat^ omnia redduntur folidiora amp;nbsp;robuftiora, fed ex contrario membra per ocium tabefcunr.

Exercitatio acura corpus tennat , contraria crafsins reddit: multa corpus ficcat, mediocris obefum praftar, Vernum ex-creitium lit mains ailiuo.

Varias antem exercitationuin fpecies quajritCjSc moderatas amatejGcoep opor-tuno amp;nbsp;commodo inftituite, vt modo ru-n, modö in vrbe verfemini, interdum na-uigio vehamini, nonnunquarn vehiculo vltro citroqj feramini, quandoqj placeat venatio.

Suaiii amp;. incunda ambnlatione adhibita cibus in ventriculi tundum defcendit, lon-giore amp;nbsp;concitatiore etiam frigoris vis diiToIuirur. Vt plurimum aurem in locis apricis ambulationem inftituetis. Sub dio enim nati fumus, cuinque in locis apricis ambulamus, aëramp; venti nos circumdanr, Sol cjEteriep planera; amp;nbsp;ftellæ radios libere in nos

V A l E T V D I N E. 41 innos.proijciuntyvis fiderum obambu-lantiSus nobis c dircéto magis incidit, nost^ aërem hauriinus amp;nbsp;attrahimus rc-centein, quo fpiiitus cordis egregiè refi-citur. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Melior itaqj eft anibulatio fub dioTsetc-ris paribus, qua in porticu, melior in Jolp, * quara in vmbta. Si caput patitur ,.melior in vmbra quam viridariietficiuut, quam quas-teda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;. -

Laudo etiam frequentem aquæ nitidæ afpedum., viridcs,amp; rub.ros colores, hor-torum nemorumep vfum,quemadmodum etiam leuem nauigationem valde. probo, amp;nbsp;varietatem inprimis , facilestp occupa-tiones amp;nbsp;diuerfa negptia, non molefta, afsiduam hominum gratioforum, amp;nbsp;ftlici-cium confuetudinem.

Laudantur a Medicis eæ potifsimum exercitationes, in quibus brachia exer-centur, amp;nbsp;thorax panditur, vtfuperfluita-tes in pedore amp;nbsp;pulmone difcutiantur, amp;nbsp;materiæ ad inferiora trahantur.

Afcenfus amp;nbsp;defcenfus cum quadam va-rietate etiam mouct corpus, nifi tarnen id fit perquam imbecillum. Equitationis ex-creitium quoque non eft infalubre. Hæc

enirn fpiiitus ipfos fupra reliquum excrci-tiorum genus corroborât, amp;fenfus pur-gat, ftomacho«^ inprimis cft apta, amp;nbsp;fpi* nam reftam fuftinercpoftulat. Cum itacp his rediindet commodiratibus cquitatio. , amp;nbsp;nobilibus maxime conueniat, atque ad illorum expedienda ncgotia inprimis fit vtilis,in pace iucunda,in bcllo verb neccf-faria, ncquaquam hanc negligite, fed de-bitam opcram amp;nbsp;ftudium in earn impendite. Quia verb ad earn exercendam naturae veftrae duftii fatis inclinâtes cfle fcio, pluradehacnon dicam, fed faltcm hoc adijciam,eam fi nimia fit, vifcerib. obefle. propter iadationem frequentem amp;nbsp;mem brorum fuccefsionem.

Ego venatione (quam vix quifquam fatis iuftis prarconijs vnquam ornare porc-rit) vnicè deledor. Venatio enim non fo-lum vninerfas corporis vires amp;nbsp;partes ex xquo cxcrcet,fcd etiam animum mira vo-luptate afficit. Facit nos ante lueem fom-no excuflo leuari, frigoraqj Ôc calores to-lerare. Equitando totum corpus venato-ris mouctur, corp pado infitus caior au-getur, laccrti, brachia manusque canibus venaticis duccndis agitantur, canum ftre-pitu clamore amp;nbsp;latratu aurium fenfus cx-acuitur, vociferatione thorax amp;nbsp;vocalia inftru-

VALETVBINE. 45 inftrumcnta cxercentur,dum feras fugien-tes fummo ftudio venator infequitur, cur-fii ad quoduis opus cfficiendum agilior rcdditur, in velocitatem celctitatemquc ferarum, atque in canum incurfum, inful -tumlt;ç acics oculorum intenditur, qua re vifus mtlior perfeöiorque efficitur. Sæpe-numero in venando animus, vbi ferox ali-qua beftia fefe obiecerit, ardore quodam jncalefcit, deinde cupiditate amp;nbsp;honoris ftudiocaptus,cœdeferarum mire affici-tur, dumtç omnibus corporis aduocatis viribus, omniumlt;ç neruorum contentio-necertamen aggreditur conficitque tandem , laboris vidor reipfa lætatur. Membra quoeç amp;inftrumentarcliqua venato-ris, ex mutuo ipforum attritu redduntur duriora amp;nbsp;robuftiora, Spiritus vehemen-tius mouetur, mufeuli amp;nbsp;nerui vaiidiores efficiuntur. Taceo,qua: confiliain feris in-dagandis, quam diligentiam in capiendis, laborem in feriendis amp;nbsp;percutiendis ftu-dium venatorium requirat, ex ipfo etiam conatu ad multa meliores amp;nbsp;fapientiores euadimus. Deniep venatio maximam cum re bellica fimilitudinem habere videtur. Hæc enim fibi præficit ducem, cuius diftis omnes aufcultant atqj obœdiunt, hohem excurlionibus prouocat, exploratores in

fpeculis difponit, infidias abdit, apertum Martern dmulat, diuortia, quæ ad fugam patent, obferuat, per faltiis quidem amp;nbsp;ar-aa pedites præmittit, loca plana amp;nbsp;aperta equitum alis præcingir, cornuum ftrepitu progreflus ant receptus , prædam aduen-tantem aut cuadentcm fignificat, moueri cadraindicat. Adeó vt omnino cócluden-dum fit, venationem bel! o ac pugnx fimil-limam. Ex bis itaque confiât, venationem triplicem nobis præftare vtilitatem, vnam fanitatis, alteram., fcientiæ rei militaris. Teraam, viftus.Sed ne abfcp ratione hanc venationis difciplinam vobis commenda* re videar,Xenophüntem,qui fuit prxftans imperator, bonus paterfamilias, amp;nbsp;dili-gens naturæ fus conferuator, huiustç art’s peritifsimus , raagnis hanc laiidibus efferentem introdneam, cuius fummi viri teftimonium maximam apud vos habitu-rum authoritatem fpero. Is in fuo de ve-nationelibello ficinquit : Qui ftudio venationis dediti funt, magnam ex eo vtiÜ-tatem capiunt. Nam corporibus bonam valetudinem comparant, hinc vident, au-diuntq^ magis , fiinefcuntminus. Hæc ad bellum præcipuèinfiituit: Primo quidem, fi vias iniquas fub armis ambulant, minus lafTantur: Nam Jabores fuftinent, quibus feras '

V A L E T V n I N K. 4 5 feras capere confueuerunt. Deinde, potc-runt hlimi iacentes quiefeere, ad impéra-toris ediétum præftô effe. In adeundis ho-ftibus inuadere fimul amp;nbsp;imperata facere, cum feras ipfi Eoemodo venentur.'Nec verô in fronte locati deferunt acies, qnia funt paratifsimi. Atinhoftiumfugavbkÿ ' illos propter locomm peritiam refte ac tutô perfeqnuntur. Qiiodfi exercitus finis infeliciter pugnauerit, in fyluofis, abru-ptis, iniquisep alijs locis feipfos, cum eæ-teris non turpiter faîuarc potertint: nam confiictudo venandi nonnihil eos peritio-res reddit. Et hi plerunep magna coriimi-litonum turba fugiente, viétorcs hoftes propter locorum difficultatcm errantes, fuo ipfi robore amp;nbsp;audacia repugnando terga date coëgerunt. Nam fortuna feré corporis amp;nbsp;animi fortitudinem comita-tur. Quod cum maiores noftri cognofeé-rcnt,hinc rem aduerfus hoftem benè geri, ftudium hoc iuuenum inftituerunt. Hæc

Sunt amp;nbsp;alia exercitia, quibus fanitas conferuaripoteft, vt certamen êqueftre, curfus, natationis, gladiatornm, fagitta-riorum , amp;nbsp;vfus piîæ proiedilis noftris temporibus in his regionib. viitaraî. Item geftatiojvedio, cantatio, data Icctio. Par-

ua: ctiam pila: fine fpharrz vfus à Gtlcno comtncneiatur, quod crura, brachia, ccr-uicem, caput, oculos, dorfum, lumbos, amp;. omnc ex «quo corpus moueat.

Nonnulli fridioncm amp;.* cohibitionem anhelitus exercitationibus annumerant, qua: cum aliqucm in tuenda valetudinc vfumhabeant,kuiter perftringenda: ve-niunt.

Fridione, fi dura eft, corpus duratur amp;nbsp;corroboratur ; dumfcilicet excrementa, qua: fpacia particularum intermedia occupant, difcutiendo membra denfantur, compadioraque amp;nbsp;firmiora euadunt. Si mollis,mollitur, diffulb nimirum, non au-tem difeufto particularum humido,aut et-iam nouo aliunde accerfito. Si multa mi-nuitur : li nullarepletur. Ego difcefturus , cubitum tibijs , brachijs, anteriori amp;nbsp;po-fteriori parti corporis , fridionem lin- ! guüs ferè diebus fub nodem ad focum p piicros mihi miniftrari curo.Idcp ad quar-tam codionem, qua: in venis perficitur, juuandam, queres vtutnullarationefa-tis approbari pofte vidcatur, mihi tarnen, ni fallor, fummoperç contulit. Qui matu-rino tempore fridioncs huiufmodi elk oportuniores cenfebic, is vt fuum amp;nbsp;ipk fçqyatur genium fiiadeo. Cohibitio Ipiri-tus

VALETVDIN ïZ 47 tus nunc non eft in frcqucnti vfu : Illud tarnen monuifle non pigebit, retentionê fpiritus contra fingultus leuiores, ex fri-giditate ortos, præfèns effe remedium, vt Arifto. quocg ? j.Sed. Probl. i.tcftatur. Omnis veto cxercitatio lentè fufcipia-tur. Facit hoc ad probiorem fufeepti ope • ris continuationem: amp;nbsp;eft alioquin omnis motus, qui fccundum naturam eft initio fui tardior ac debilior, in progreflu autem amp;nbsp;fine cclcrior expeditiorep.

Exercitationes autem bencvalcnti func ad pricautionem accommodacifsimz, omnes tarnen edhfefto propc duplici çô-codione cibo, aluo(ç fubduifta, id eft, bo-no mane ; Sic cnim amp;nbsp;alimenn codio, amp;nbsp;ciufdem concodi digeftio per corpus *jp-mouctur, amp;nbsp;fi quid excrementorum ibi hæferit, expurgatur : Alioquin poft digc-ftionem quidem corpus abfumunt amp;nbsp;col-liquant,poft cibuin autem caput grauanr, coftioncm perturbant, impurisq} amp;nbsp;cru-dis fuccis corpus rcplcnt vniuerfum.

Exercitatio producatur adfudorem vf-quc,quo guttatim emanente rurfus intcr-' mittatur, vel etiam continuetur, vfque ad defatigarionis initium .• id^ipfum modo magis, modô minus faciendum eft. Hye-mc fit prolixior, quam zftatc. Et plus de-; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;belle

bec fc exercerc phlcgmaticus, quin cholericus : vt enim animi, ira corporis qiiocp exercitia moderataamp;;ternpcftiuè adhibitâ fine oportet : mala ell enim nimia delari-gatio atque exfolurio corporis, peior ank i mi, vtriuscp'fiinul pefsima oppolïtis nem-pe hominem motibus diftrahens, vitamtp difperdens. Moderacis imtem hboribus corpus,animus honeftis adionib.us robo-ratur.

Cæterùm cuin exercitio aliqup incaluc-ritis, n.e flatim vento aut frigido aëri voS exponite. Omnis enim fubita mutatio eft pcriculofa, dim alias tuin verö maxime, dim ab altero extremorum adalterum fit tranhtus : quæ.paùlarim fir.magisèflttifa^ Namp;autem’hocloep i^n longi,or,cum Hip poerate amp;. Celfo concludam , fanitatis tu-fclam aufpicandaiij elle, à labore, quein excipiant cibus amp;nbsp;potio, deinde fomnus, mox Venus. Sed labor, cibus, potus,foin-nus,amp; Venus, omnia fint medioc ria.

QVemadmoovm exercitationis vfus legitimoidebitot^ tempore ad-miniilratus ad fanitatem conleruandani -pluri-

VALETVDINE, 4'9 fnum moment! habet • ita qnies ïmmodi-ca amp;nbsp;perpétua non foliim corporis, fed amp;nbsp;animi vigorem obtundit. Nam vtperex-crcirium caïor innatus fufcitaturjadeoqne ciborum concoctiojdigeftiotqï eorundem pro.mouetur,itapcr otium accidunt contraria. Otium igitur immodicum, tan-quam ipfifsimam peftem vosfugere volo, nam , vt Poëtainquit ; K^rw»« femper dant otilt;i mentenj. Nature tarnen expedit, vt corpus labore defatigatum requiefcat, prafentifsimumep lafsitudinis remedium, amp;nbsp;exercitationis condimentum eft quies, vt Poëta inquit :

Otia corptte dhint, animus (jnoi^^ pafdtur illü, imr.iodicus centra tarptt vtrunq^ labor.

Huneigitur fcopum vitævobis/filij mei carifsimi, inprimis prahxü eflë volo, earn prxcipuè öbeaufam vos in liane lueem editos efle, vt Deo immortali, patriæ,pro-pinquis^i inferuiatis, non vt edatis, biba-tisjdormiatis, otioq? diffluatis. Edimus enim amp;nbsp;bibimus vt viuamus, non viui-mus vtedamus amp;nbsp;bibamus, vitamque in otio abfep honefto labore traducamus. Et hæc de quiete amp;nbsp;otio dixiffe fufficiat.

PO S T E A Qjf AM demotu amp;nbsp;quiet® dixi, rcftat vt de fomno amp;nbsp;vigilia bre-uîter verba faciam, Eft autem fomnus, vt Hippocrates libro de infomnijs ait, quidam quafi reccïTus animiin Ripfum. lté, animalium facultatum requies, vinculum Eue vacatio fenfuum exteriorum, amp;nbsp;motus localis ab vtili quadam bumiditate, vt putant, cerebrum niadcfaciente, indina-tioncinquc ad fomnum inducenre,proue-niens. Somnus autem vires roborac o-mnes, corpus reficit, concodioneni confirmât amp;nbsp;perficit, ægritudinem obliuionc deler,laîsitudinem leuat, mentis infaniam corrigit. Prseterea internas corporis partes humedat, vifeeribus vt funétionibus fuis obeundis fufficiant, amp;nbsp;ad omnia natura: opera plurimum confert. Intcrdiu vigilare, nodu vero dormire oportet: no-durnus enim fomnus maxime fecundun) naturam exiftit. Hxc intcrualla motuuni atque hunc ordinem Deus ab initio in natu ra fanxit.

Somno tarnen non nimis indulgenduin eft, pomeridiano vero neqj etiarn parum : nam is vt valetudinis hoftis capitalis ( niß tarnen vbi quis nodurnis laboribus aut vigilijs à fopore prapeditus fucrit) eft tu-giendus.Et fanè qui ita funt fomno dediti, vtma-

VAtÉtVÖIME. Jt tt magnam dici partem ftertant, amp;nbsp;cunt gliribus certent’, raró ad iuftam pcrueni-unt fenedutem. Etenim ij magnam impu-riorum cxcrementorum copiam nonfo-lüm in cercbro,vcrumctiam alijs corporis partibus «ccumularc folent. Alios confuc-tudo fublcuat : fed afTuefecre ijs, quæ pratter leges naturæ fiunt, confultum vobis non cft.

Vt autem nimius amp;nbsp;immodicus fomnus noxius eft, fie moderatus proderit vobis inprimis, cum ad decrepitam fenedutem fueritis progrefsi, ad humedandam ficci-tatem. Igt;uabus horis à erena vigilatc, pri-ufquam vos quicti mandetis.Lucubratio-ncs nodumas fugite.Somnus vefter fpacio 7. g. aut ad fuinmum 9. horarum circum-fcribatur, Idt^ hac conditione. Siconco-dio 'alimentorum probe amp;nbsp;perfede iuerit abfoluta, quod vel cxvrinæflauitie, vel Corporis alacritatc, amp;. membroru vigorc cognofcitur. Item, quando nee ventris dolor, nee rudus, nee ofcitatio adeft. Nonnunquam etiam nodurna vigilia, aut crapuladiurnaprolixiorem fomnum exi-git. Eö magis fi vos pefte aut veneno infi-ci contigerit, per initia prifertim mali ea-uendum erit, ne per nimium fomnum re-nenum ad intima précordia illapfum vos extin-

Quodfinodu vigilijs detenti, ex vno latere vos in alterum voluitis, amp;nbsp;verfatis, i vigilesi^ permanetis, alia po^ aliam ima- , ginatione accedente, ac fomnum interci-piente, non inutile fuerit furgere, lente^ , paululuminambulare, amp;nbsp;pollea cubitum redire.

Cubiculum fif aoiplum, verfum ad Se-ptentrionem vel Oricntem,non ita mulris ! diflinétum feneftris, quæ tarnen, vbi nulls lues aërem infecerit, de die aperianttir. noiäc autem claudantur. In cubiculoin*. terdum accendatur focus, vt aër flamniï purgetur ; nonnunquam fuaues fuffitus Sc , fuffuinigiaexcitentur, quibus cerebrum alteretur, omni ramen fumo priufquam ingrediamini difsipato.

Nodurno tempore candela ex puriorc cera confeda accendatur : fumus enim eX csteris candelis magis nocet.

Ledus fit mollis, amp;nbsp;vndiquaque viridi cortina feptus. Culeirram præftat ex gof-hpio autferico crudo, vel etiam codo, quam ex plumis eflë replecam.

Tegetem non decetclfe nimis calidam. neque nimis frigidam, fed pro qualitate aëris, ita tempcratam, vt eóncodionem adiuuare

Cloacse quain longifsimè à cubiculis dormitorijs fint remotæ , amp;nbsp;matula fit opercnlo teóta, ne ciim prope ledum col-Iqcatur, fœtor inde exhalans lædat cerebrum.

Primum decubitü.in dextro latere au-fpicandum elïe , annotarunt Medici, lé-cundum vcró in finifiro , atq? in hoc (om-numefie perficiendum capitc altè fuper puluinar elcuato, coopertoq^ tenui linea cucupha, in cuius furamitate fit foramen, per quod vapores exhalare queant, Dor-miendum alij haud aperto ore dicunt, quod tarnen patri meo fuit familiare, amp;nbsp;à me haßenus quoqj feruatur, ideoq^ vobis eum minime incommodum forereor: Aperto enim ore dormientibus aqua fiue humiditasaliqua ex oredefcendit, quod mihi ræpe folct accidere. Supinus decubitus corporibus eft noxius amp;. plané fugien-dus.

Vtautemfciatis, qua animi fecuiitate fomnum inire vos velim,patris mei exemplum vobis hoc loco ob oculos ponam.Is enim folitus fuit dicere , fe cum cubitum contenderet, veftesque exueret, omnia fi-mul negotia ac cogitationes, tam de re-

bus publias. quam priilatis, fimul depô* nere amp;. exuere, vt cô melius fomno vacarc ponct ; fummo autem manè fevnà cura veitibus négocia, amp;nbsp;cogitationes pridia-nas reaflumere. Quam confuetudincra vobis etiam imirandam, memorilt;^ mente feruandam efle duco.

R E c.Oleumrofaccum, vcl paululum Camphuræ naejusejmifee cum laâe mulic-ris, àquafœniellalaélatur, caputtgfum-mumirriga.

Crod triti gra. quatuor. Fiat vnguentum» quo tompore amp;nbsp;nares illinantur.

Nonalienum fuerit hoe loco paucula quidam de infomnijs , qui cognationem quandam cum fomno habent,adderc. Hla enim corporis aifedum declarant, amp;nbsp;funt fimula-

VALETVDINB. JJ fimulâcra praecedentium, vel notas rcrum confequentium fanc non prorfus fortui-tx : nam rationi confencancum eft , certis temperamentis familiaria cfie quidam forhnia mantica amp;nbsp;vera, noslt;^ ca qua: ad amicos pertinent, tacito quodam mentis prsfagio perfpicere ac priuidcre. Idquc cam ob caufam, quod amici, quamuis locorum intetuallis difiundi, mutuam de rebus fuis fufcipiant curam atque cogita-tionem.

Mihi fanè vfitatum eft in fomnis meos, amp;nbsp;amicorum cafus, amp;nbsp;euentus pnuidere. Quemadmodum memini me multa vera habnifle fomnia prifertim in aurora, qux mihi priterita in mentem reuocabant, de futuris admonebant, tam de mere priua-tis amp;nbsp;domefticis, quam amicorum rebus, quibus qui mihi, vobis , erterisq^ amicis amp;nbsp;cognatis eflent euentura,tacita quadam adumbratione indicabanrur. Sipe etiam de fucetdu inftitutx venationis vera fomnia habui.

Patri meo verum fomnium ea nofte, quæ extremum ipfit}? fatalem diem proxi-mè pneedthat , obieäumeft : nam in fomno oblata eft ipfi horrenda mortis fpe cics, cum quaacritcr amp;nbsp;grauiterdimicare fibi vifus eft, adco vt omnibus viribus to-E 2 tiusep

tiusquc corporis nifu ac conatu alîquid amoliri, ac auerfari exiftimarct, cdm alio-qui præ languore membra mouere non valeret. Quod confpiciens Paulus Ranzo-uiiis, patruus veder, qui forte vigilans ipfi præftô crat, rogauit pattern, quidnam fic conarctur depellere. Cuirefpondit, fibi in fomms mortis fpeciem efle obiedam, cum qua grauem fuftinere ludam coadus fuiflet, venim fe tandem vidum fuccu-builfe. Quodverum fuidefomnium infe-quens dies teftatus eft, quo.placidè exfpi-rans vitam cum morte commutauit, amp;nbsp;ex hadacrymarum valle adæternæ beatitu-dinis gaudia conceisit.

Habui amp;nbsp;ego aliquando verum fomni-um de bcllo Succico amp;. Danico, amp;nbsp;illud in primis de Daniele Ranzouio, qui in op-pugnatione arcis Vvalpurgs globo idus perijt. Verifimile elf, ea, quæ per fomni-um irrumpunt, fimulacra ede noftrarutn adionum : videtur namque anima ( vt ait Hipp. lib. de infomn. ) in fomno profun-dum corporis ingreda, exremis fenfibus pofthabitis, corporis atfedum fentire, Sc omnium, quæ concupifcit, tanquam iam præfentium imaginationem arripcre. Nee dubium eft, quin animus curis, cogitatio-nibust^ vacuus, aefeipfum contemplans melius pt^uideat. Quo-

Quoniam autem antea didum eft, in-fomniaeffc notas reruni futurarum, iam obferuabitis has breues prxterea infom-niorum fignificationes,nempejquód ignis obieäus oculis in fomnis flanam J^lem defignct : fumus aut caligo, atram Mem: plunia, frigidi humons abundantiam: Nix amp;nbsp;glacics frigidam pituitam. Porto res odoriferæ bonorum humorù funt te-ftes. Nunc ad reliqua pergemus.

ET fi fomnus amp;nbsp;vigilia plunmu ad tuen-dam corporis fanitatem conférant, tarnen vtrumeg, fi modus in his excedatur, eft noxiiim amp;nbsp;malum : vehemens enim vigilia exficcat, fpiritum refoliiit,concodio-nemimpedit, amp;nbsp;turn cibi turn potionis cruditatem efficit. Vigilandum eft itaeg de die, dormiendum autem nodu,ita vtvigi-lijs tranquillitas etiam interponatur,vnatp cum fole oriente furgendum(quod tarnen in æftate, cùm longilsimi funt dies, haud itaexaftepræftaripoteft) quia tummo-ueturfanguis, omnesque creatura: vires fuas de iiitegro inftaurant.

Poftquam autem furrexeritis, inprimis * . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 3 frigus

58 BE CONSERVA N. ’ frigus matiitinum, tanquam corporibü# veftris noxiumjitare : deinde excrementa alui amp;nbsp;vefica: evacuate, vt fufius deinceps monebimus,

TRa CTATVRvsdeexcrctïoneamp; retennone,non ram opcram dabo,vt omnia amp;nbsp;fingula redundantiæ genera amp;nbsp;differentias figillatim referam , quam vt pauca amp;nbsp;neceflaria, ac ad incolumitatem cotporum veftrornra vtilia fuccinâè ex-pediam.

Lubricus amp;nbsp;laxus aluns fanitati pluri-macommodapræftat: quæenim purga-tiones fponte ac natura; beneficio acci-dunc, funt faluberrimæ. Excrementoruin autem funt optima, quæ nee nimis dura, neenimisfluida, nee eolliquationem aut putredinem pra: fe ferunt : fed ad modum melÜs coniunda, qua: funt conuenientis fœtoris, amp;nbsp;finepundione, cum voluptatc amp;nbsp;facilitate excunt. Siccitas enim calorem jgneum amp;nbsp;laborem corporum, rcfolutio-nem humiditatis, 'A ficca nutrimenta fi-gnificat. Humiditas vero nimia oppilatio« nemSf

VAtBTVDINE. Jp nem amp;nbsp;malitiam digeftionis, atqp intefti-norum debilitatem dcfignat. Bis igitur in die deijciatur aluus, manè ci'im è ledo fur-gitis, amp;nbsp;vcfperi cum cubiturn difcediris. Nee crepitus ventris , fi foU eftis, retinea-tur. Vrina vero quotiescuneç opus tuerie reddatur, eft enim eius retentio non na-turalis. Sordes pulmonis amp;nbsp;cerebri eijei-antur. Particularium quoeg membrorum excrementa, vt aurium , narium , palatit^ maturè euacuentur. Nunc ordinc fingula breuiter recenfebo, per quæ excrementa corpons cxccrnuntur,ac primum de venas fedtune dicam.

SAn G V i N is vfus eft in corpore huma-no vt nuttiat, vtcç ex eo omnes corporis particular alautur. Cùm autem venafc-catur,vnà cumfanguine copiofo. vitalis excernitur fpiritus, amp;nbsp;fic virtus naturalis diffoluitur. Redè enim Galenusinquit, quod incontinentes, ebrij, ac gula dediti, neep purgatione, neep fanguinis milsionc magnoperè iuuentur. Cùm itacp vos cre-bris amp;nbsp;vehementioribus vtamini exerci-tijs, nee ad amufsim, ita vt optima con-E 4 fcruan-

fcruanda: valetudinis ratio exigit, vitarn inftituatis, neqj fempeream, quamprx-ftare decerct, præftetis temperantiain, non pofium non vos fummopere dehor-tan, vt ne per vens feflionem, temporc pra’fertim intend frigoris vel sftiis corpora veftra crcbro euacuetis , ne poftea in viuidioris fanguinis cniifsi locum aqua humida fuccedat. Quod fi tarnen morbus aliqius exfanguinis copia amp;nbsp;vbertate vel aduftione ortus, eins emittendi necefsita-tem vobis artulerit, hsc lex frangenda erir, amp;nbsp;eo cafu fecundum periti Medici condliam.fanguincm per yens fedtioneni educerepoteritis.

At dquisveftrumplanefanguineab-undat, ita vt euacuatione omnino e-geat, is cucurbitulis cum fcarificatione v-tatur: Cuicuntp cnim particulæ corporis affixs fuerint,huius fanguiné eliciunt,exu-gunt amp;nbsp;euacuant. Hæc appofitio cucurbi-tularum non eft tarn periculofa, quam fi vens fetSio tentctur.Cum enim vena ferro tangitur, multa fspe amp;nbsp;periculofa comita-tur fedtionem accidentia, nonnunquam

totius brachij conuulfio vel rcfolutio, amp;nbsp;alia eius generis incommoda. Eins rei exemplum eft, quod Medici nonnulli amp;nbsp;A-ftrologi certo affirmant, Si quis tempore natiuitatis lux ^ in quopiam figno habue-rit,amp; codem figno afccndente,eodemquc gradu poftea venam fecuerit, przfens mortis periculum fibi accerfit.

PEr hyrudines etiam,fiuc fanguifugas, qua: cucurbitarum vicem explerc pol-funt, minui amp;nbsp;educi olim fanguis foiebat, fed iam harum vfus exolcuit. Amita tame mea quondam Abbatifla cœnobij Itzeho-henfis, quæ odogenaria decefsit, fingulis annis hyrudines loco cucurbitarum applicate membris,etiam in dccrepita fcne-dute folcbatErat cnim corpulenta amp;nbsp;fuc-ci plena. Rationem quam in his eligendis amp;nbsp;admouendis habuit,breuitcr exponam. ' Vfa eft hac ratione minuendi fanguinis potifsimum inter feftum Pentecoftes amp;nbsp;D. Iohannis diem.aut circa diem Eartho-lomzi, amp;nbsp;vnicuiqj pedi quatuor, brachijs veto fingulis duas hyrudines appofuit. Nonnunquam etia quafdam inter vtram-

Circa meridiem autem hyrudines funt capiendz,amp; propter virulentiam ante ho-ram fextam vcfpertinara, non funt adnw-uendse, f^uæ adhibitæ fanguine effluente, trahere non dcfinant,donecipfæ fua fpon-tc décidant. Quibufdam verb qux fu3 fponte baud cadunt, aliquantulum falis capiti afpergendum eft, ira tnox delaben-tur. Ea autem pars, vndc fanguinem ex* traxcrunt, inieâo linteolo vel fpongia fp-uenda eft. Nam nonnunquam è forami' nibus cutis cruenta: lacrymæ efflucre fo-lent. Hyrudines decidentes inpeluim in-ijcere amp;nbsp;necare, poftearp vna cuin fanguine extrada terra obruere oportet, ne in aquam rcuerti queant. Sunt autem capi' eridæ tempore æftiuali, foie radios fuos fortiter exerente, ex pifeinis aut fiiupS graminofis. Hæenimfuntleues, planæamp; nigræ, mediocris magnitudinis. Quardam verô hyrudines paruæ funt, qux dicuntut paluftres Mohr ihlen, quarum ad hanc rem nulius eft vfus. Qitxdam habentacu-tum dorfum, dicunturcç equinx, quæiti-dem fugiendae funt : Nam funt venenofz. Et hxc de (anguinis mifsione, appofirione cucurbitularum amp;. byrudinum monuifie fatis

VA LETVDINE. 6^ fatis eft. Reftat vt reliqua etiam cxcrctio-nis genera perfequamur.

amp; Clyftcribus, PV KGATiONEs,vt interdum funt neceffariæ, fie frequentes periculum afterunt, Ij qui exquifitis vtuntur purgati-onibus,citô (enefeunt. Nulla enim purga-tio abCq^ admixtione veneni miniftrari po-teft. Et fi fucrit vehementior, comitatur hanc repentinadeieftio, quæftomachum amp;nbsp;cor débilitât, fpiritus multos exhaunt, confundit humores,ita vt qui hanc crebro adhibent, penitus contabefeant. Et meri-to hac in parte didum Hippocratis lau-datur, qui inquit : Qui corpore bene fe habcnt,nos purgarc pcriculofum eft.Qua-propter ô filij, omnium purgationum 8e præcipuè vehementium vlum vobis omni-, no intcrdico. Si quis bonam dixtam in vita adhibet,purga(ionibus non eget. Cc-rcuifia Hamburgenfis vim purgandi, al-ueutneç emollicndi fatis euidentem obti-net. Liquidiores quoeç cpulx in principio fumtæ aluum mouent. Vinum item Ne-darites fiucinulatum candem virtutem præftat.

præftaf. Folia quoqi Senæ.in cereuiHa vcl ; aquapuracumprunis damafeenis déco- ; daaliiumfoluunt. Sed fiibijciam médicamenta qiiædam al num emollientia amp;. le- f nientia, qur, fin ceefsitas ira feret, adhi- ' berepoteritis.

SVPPOSITORIVM, Q_V O P V £-ri etiam tutô poflime vti. ' Sumcrecentem oui tofti vitellum, que fale confperfum, eukroep vnacumfalein , tenuiftimas concifum particulas commi-( fcc. Huius partem aliquam magnitudine auellanæ linreolo tenui infère, nloqj lon-giore conftriiige, id qued propter com-, moditatem extradioms minime præci-das. Pofiea in oleum feruens in ij cc, ex quo rurfus exemtum mox in loca iécretiora» dum calet, infere.;. ,

Confice ex melleaut fa!e,aiit ouis amp;nbsp;fa* rina, aut ex lardo fumo indurato balanu, aut etiam ex ftercore muris, vel decoque hordeum in aqua calida, amp;nbsp;ins iilud cum ßccaro bibe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

K E c. Mei decorum ad ipifsitudinem, mifce cum farina triticea, Poftea mitte in menfam , amp;nbsp;addito recenti butyro , non falito in teretem longamt^ formam finge. Deinde immitte in olenm , ex quo rurfus exemtum loco fecretiori infete.

Bifmalux, ana manipulum vnum amp;nbsp;dimi-dium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Mercurialis manipulum vnum.' Sem. Cichorij, facnicul. ana drach; j. Fœnigræci, lini, ana drachmas ij.’ Florum camomiUx tertiam manipuli pattern. '

k Elcduarij lenitiui, caisiæ pro elyfteribus, •'1 ana drach. vu i Mifce fiat enema.

Infundantur per boras xi i. fecundutn artem in fexrarijs duobus repentis vim Rhenenfis optimi. Deinde colentur per faocum laneum ( quern manicam Hippo* cratis vocantJ fexies aut ftpties, St dulco-rentiir lib. femis faccaii optimi in modum Nedtaris Vt autem compofitio huius me-dicamenti tanto melius intelligatur, bre-uem declarationcm adijeiemus.

Sumanrur amp;nbsp;eliuantur folia Senæ minii* tilsima ac viridifsima , Rhabarbarum non contundatur, fed acuto cultro in tenuifsi-mas particulas confeindatur, Agariciini cligatur albifsimum , nullis flauis autni-' gris maculis interiperfum, idqueadryro-cneften atteratur. Ctnamomum verb tun-datur.

Agarici albifsimi leuifsimi vnciam j. Cinamomi eleâifsimi vncias iij. Cubebar. felcdarum drach. j. Seminum fœniçuli,

' ■ Ferueant omnia lege artis in duplici va-■ j fe per horas fex. Deinde permaneant in 'I infufioneperhoras 12. Poftea fiatfortis ■ ', exprefsio , amp;. colentur per faccum mundu ', fexies aut fepties. Tandem addc faccari puri

puri amp;nbsp;albifsimi difToluti lib. i. S. amp;nbsp;fiat in modum Nedaris, atep detur in vfuin.

Dofis potefteflépro adultis ad vncias quatuor. Pro infantibus ad vncias duas. Vna autem vncia huius fyrupi fumitur duobus cochlearibus mediocris magnitu-dinis. Namin qualibetlibra funt4. dra-chmx laxatiuorum. Parum igitur prafta-buntvnciæ quatuor pro vna dofi.

R B c. Manna: Calab. opt. drach.fex. Rhabarb. cledifsiinifcrupulos duos. Spec, hicræ pic. fimpl. fcrupulum dimid. Aquæ Endiuiæ vncias quatuor.

Nonnulli etiam iniedione clyfieriuf” vtiintur,quæinrerdum vicijs inteftinorutf medentur, quibus purgatio per aflunif* fuccurrere non poteft. Horuin deferiptio' nese’'

FR K Q^v ENS vomitusfanitatisindicium eft.Eft autem vomitus materix có-tentæ in ftomacho per fuperiora expulfio, amp;nbsp;omnium purgationu faluberrima cen-fetur. Noxioshumotes ex ipfis fontibus hxc elicit atep cxpellit, omnemep in ventriculi capacitate , ciusque tunicis haren-tem illuuiem expurgat. Quanquam autem primum ab inferioribus rcuellit, confecu-tione tarnen caput,reliquumq? corpus Ic-uat. Et ca, qux purgatio non eluit, extirpât vomitio. Si quis gulx indulfit,hæc maxime noxx medetur. In æftate totum corpus purgat, in hyeme pblegma amp;. ftoma-chum. Singulis itaqj menfibus bis vomen-dum, idq5 duóbus continuis diebus. Nam quod prima vice reliôum, id altera eijei-tur. Tradit cum Diodoro , Herodotus, Aegyptios amp;nbsp;Chaldxos,quouis menfe triduo le vomitu purgare , amp;nbsp;clyftcribus in-* nbsp;nbsp;nbsp;tedina cluere,fanitatis conferuanda: ergo.

’' Arbitrantur enim omnes corporis lan-* nbsp;nbsp;guores ex cibis amp;nbsp;aëris mutatione oriri.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E Quod

Qiiodfi quis uaufeam habetjamp;tarnen vo-mere non pofsit, obferuet vomitum exc-tari infufione aqua calidæ, falis amp;nbsp;butyri, Vel immifsione digiti in os. Quiaretentio cibi corrupt! in ventre eft valida corporis deftruiftio Adciendum facilius vomirum facit, fyrup, acetofus vel oximel, fi aliquo ante vomitionem tempore accipiantur, turn ciendus vomitus tepente aqua, cuifit admixtaparticula butyri,vel decoéto pau' • lô inferius defcribendo. Ego quoties con-uiuijs amicorum interciTe ventriculumcÿ vino, cereuilia, amp;nbsp;varijs obfoniorum gS' ncribiis, plus æquo diftendere cogor, alb quanto liberius genio indulgeo, vt co facilius per vomitum hæc cijcere pofsim-Deinde infertione digiti in os vomituin prouoco.

Moueatur autem vomitus in locis caü-dis, vultus, facies, os , ocuü, fauces, den-tesqj abluantur aqua, cuius fuprafaâaeft menrio , quæ videlicet æquales partes vi-ni aceti amp;nbsp;aquæ rofarum continet. Sinider pollcx cano manos inferatur. Sequuntuf -iam quidam , quibus mouendi ftomachi vis ineft. Poterit hoc pado non inutile vo-mitorium parari. Rec. SeminumAne-thi, Atriplicis, Raphani,ana drachmas üj-' Aquæ fonranx iibram vnam amp;nbsp;dimidiani.

•VAirTVOINE. y l Decoquantur omnia fimul, vftg dum ma-neatlibra vna, poftea coletur. Tepidurti exhibeatur. Si vcrö poft dimidiam horam non eijcitur, tune digitus aut penna oleo tinäa in fauces demittatur, Sc ftatim fe-quetur vomitus.

Vomitum fine magna moleftia jpuocat potio dimidiati fcyphi vini albi, irf quo maceratus fit cortex medianus iuglandis iuxta radicem , fumendo huius corticis minutim incifi drachmas duas vel tres , amp;nbsp;* macerandæ per totam noétem. Bibatur mane poft cibum , autpaulö ante cibum. Vomitus autcm , qui iteratur frequentius quam bis in menfe, eft noxius ; Scd qui fit in die critico cum aUeuatione', eft bonus.

In febribus veto peftilentialibus fempcr mains. Immbdicus'Sutcm vomitus, qui vires corporis plane proftemit.hoc modo reftringatur. Vomtns lauctur'tc fricetur, ac extremæ corporis partes vinculis violenter cohibcantur, pedibus vcró aquæ calidæ immifsis odoramenta trigida adhi-beantur. Quodfi vomens cibii denuo eie-cent, cucurbita eri ventriculi applicetur.

VM Vrina merito inter 'cuacuationis Species referatur,pauca de hac quolt;5 monere dccreuimus. Èftenim vrina fero-üor pars fanguinis à renibus attrafta.

Præftat autcin vrinam non fupprimerc, fed emittere, quandocuntpnatura exigit, ita vt etiam vel non ftinnilante natura ex-crettonis conatus fit adhibendus. Si enim excretio vrinæ, vitra quam par eft, pro-trahitur. Renum ac veficæ calculi inde jp-creantur, alijcç dolores fequuntur.

Vrinarum infpecrio arque cognitio non plane damnanda eft,proptereapaucafub-ijeiam.

Optima vrina] eft in fubftantia medio-cris,ac quantitati potionis, quæ afliimta cft,proportione refpondet : matulæ non adherens, colore fiibrufta amp;nbsp;fubflaua, aurora non puro fimilis, pro ratione tarnen ætatis, fexus, temporis , fedimento albo leui amp;nbsp;æquali, fine pilis, bulk’s, tubcrculis amp;nbsp;alijs malignis contentis.Alba vrina crii-ditatis nuncia eft, amp;nbsp;concodricis faculta-tis debilitatem fignificat. Rubea caloreffl indicat. Nigra cft mala.Viridis mortéple-runquedefignat. BuIIaamp; Integra corona grauedinem, doloremep capitis fignificat.

Sanorum vrina cft clara, permanetque ficut emifia eft, in qua nulla aut valde exi-—ja hy-

VALETVDINK75 gua bypoftafis confpicitur, vt in aqua rofacea. Aliquando clara emittitur, amp;nbsp;po-ftea fubfiditjfignificatq^ imperfeaam con-coftionem. Quæ autem crafla excreta eft, tausch perfiftit, honunem non fànum Jed ægrotum defignat. Nonnunqnam vrina repente turbida euadit, hoc fanis poft ex-ercitationem , ægvotantibus poft morbos euenit. Ego cum indulgeo poculis,depræ-hendo me primum emittere vrinam da-ram, quæ deinde ftatim fubfidit. Si arenu-læ albæ vel rubrx, copiofe amp;nbsp;crafsiufculx, in fundo inueniuntur, lapidem renum aut veficæ minantur. Si quid pingue innata-uerit vrinæ, quod diu durât,refolutionem totius corporis,fin autem fubitó amp;. cumu-latim appareat, nee diu duret, colliqua-tionem renum denunciat.

S Voorts quoque commoditas eft, quodhumorem redundantem aqueum frigidumt^ excoquat, eliciat amp;nbsp;confumat, ideo cius prouocatio vtilis amp;nbsp;necefiaria eft, prasfertim in febribus peftilentialibus, vbi noxius humor interiora corporis in-feftat. Elicitur autem fudor ignitis lapidi-E 3 bus

bus vino perfufis amp;nbsp;linteolo inuolutîs^ arena feruenti, maximeque marina, foie, linteis catefadis atqj exercitijs vehemen-tioribus. Optimus autem fudor eft, qui per cquitationem, venationem amp;nbsp;exerci-tationem corporis iucnndam mouetur. Sndorem poft exercitium fine fridionem abftergi facite, locaque frigida fugite amp;nbsp;corpus contegite. Qiiia à calore ad frigus tranfitus eft periculofus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Paucis etiam fubiungam,quid exfudore prædicipoftit. Bonifudores funt, qui ex toto corpore manant, amp;nbsp;qui ftunt in acu-tis morbis, in diebus decretorijs, Pefsimi veto funtfrigidi, amp;nbsp;qui tantum circa caput, facicm , amp;nbsp;ceruicem oriuntur. Hi in acutis morbis mortem deftgnant, in mi-tioribus longitudineni ægritudinis.

BAl n E A quoqï non immerito inter euacuationum genera recenfentur: ideo hxc filentio præterire minime decet. Balnea callda fiue naturalia,quæ dicuntur Thermæ, in his oris non cmergunt, quorum alioquin vfum vobis periti Medici fuggcrent.

Balnea item arte confefta vobis paruni conducere rear, earn obcaufam, quod barum regionum aquilonarium incolx, plerunqj ex Catharris amp;nbsp;Afthmate labo-rent, quibus morborum generihus balnea,ficut amp;nbsp;vnguenta calida fomenta fup-peditant. Merenturvero laudem balnea fubfrigida,quibus maiores noftrivti con-fueuerunt. In his membra non pedeten-tim , fed vniuerfum corpus fubmergcndn efle volunt nonnulli Medici, quod mihi etiam probatur, fi modo corpus non eft antea cxercitatione aliqua ealefadu. Hæc enim ealidis baincis funt falubriora, vniuerfum corpus firmant, robuftum red-dunt, amp;nbsp;condenfant, optimumque ad externa nocumenta arcenda præfidium præ-ftant : ita vt vix verbis exprimi pofsit, quantum momenti adfanitatis euftodiam frigidalotio afterre videatur. Qui frigida lauantur etiamfifenio propemodum con-feâi funt,corpore tamé conifanti amp;nbsp;com-paélo amp;nbsp;colore florido manent. Pater meus nunquam balneis calidis vtebatur, ne-que calida lotione capitis,cum tarnen fen-fibus lUæfis, membriscp omnibus integris ad feptuagefimum tertium ætatis annum peruenerit. Exiftimabat enim malos humorcs inde in capitc gigni, quod idem amp;

ego expertus fum. Quicunt^ autem ve-ftrum vti voluerit balneis,fiue frigidis fine calidis, caueat ne corpus immodica Vénéré, vigilia, crapula, fatigatione, inedia, aqt aliquo grauiori cxercitationis genere fit debilitatum amp;nbsp;exhauftum : Sedvt pd-ftina fruatur fanitate, necante confcâuni magna ex parte in ventriculo cibum, bal-» ncum ingrediatur. Poft balneû antequani omnis calidiras expirant, frigoris iniuria maxime arceatur, nec ftatim cibus capia' tur, antequarn trium horarum fit interie-ôum fpacium, fient amp;nbsp;à balneis calidis frigida potio eft perniciofifsima. Qnodfi autem calidis vti volucritis, imitenturhïC rationem amp;nbsp;qualitatem quatuor tempo-rum fine partium anni. Nam ficutiharc tempora certis qualitatibus diftinguniv tur, ita vt Ver fit humidum amp;nbsp;calidum in principio amp;nbsp;fine, in medio autem tempe-' ratum : Aeftas calidaamp; ficca : Autumnus

frigidus amp;nbsp;ficcus : Hyems veto frigida St humida : Sicitidem in balneis cauendunigt; ne fubito à calidis ad frigida defcenda-mus,fed paulatim ab altero ad alterû pro-grediamur , hasqj qualitates pedetentim immutemus. Omîtes enim repentinæ mu-tationcs nature funtinfenfa:. Nam fimile finiili gaudet. Hinc extreme calidus vd frigidus

VAI-ETVDINE. 77 frigidus aër, aut fubita ab altero ad alte-rum mutatio , periculofa eft amp;nbsp;noxam im-beciUitatemque parit. Sunt qui affirmarc non dubitant, iuxta communcm verficu-lum : SA^e m^us^raro^^ fedes, Caput vero nun^ ([uam cS^Uuandum. Lotiones tarnen pcduin ieiuno, quam pleno ventre, vel hora cœ-nann proximè præcedentc, funt falubrio-res. Capitis vero lotiofingulis anni parti-bus femclinftituenda eft, quemadmodum poftea dicetur. Nunc faite hoc Epigram-ma obferuetur ;

JJ4Ï„«ii, raw, Eenaq comimfunt corpora noßra, 'S.e[iituunt eadem balnea, vina, Vemu.

VEn E RI s legitimus amp;nbsp;moderatus v-fus ad profperam valetudinem pluri-mum conducit : meatus enim dilatat,mé-tem ac ratloncm exhilarat,iram vero amp;nbsp;furores mitigat. Ex aduerfo immodcratus multorum maloruin eft occafio , fpiritus ; nbsp;nbsp;nbsp;refoluit,corpora amp;nbsp;animos encruat,omne

' guit, cerebrum lædit, renes amp;nbsp;vcGcam corrumpit, fencftutem amp;nbsp;mortem accélérât, vitalemque firmitatem diffoluit. Et ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 3 hoc

hoc loco generale præçeptum repetendû plane eft, quod in cibo, potu,labore,fom' no amp;nbsp;vigilia, deniqjin Venere mediocri-tas omnino fit feruanda. Sunt qui dicant, minuerequæ nocent efie melius, quàm cumulare amp;nbsp;muluplicare quæ iuuant. Mihi tatnen videtur vefci citra faturitatern, impigrum efie ad laborem , vitale fernen conferuare, res efie longe faluberrimas. Calidis certé amp;nbsp;humidis Veneris vfus ma-xrmè conuenit, quemadmodum amp;nbsp;illis, qui pituita laborant. In hyeme amp;nbsp;Vcrev-tendum eft Venere d cibo præfertim fum-to. In æftate verö amp;nbsp;Autumno abftinen-dum.Senes omnino Veneris expertes elfe decet. Huie enim ætati Venerem vt noxi-am,ira inutile efie notius efie puto, quam vt me indicate fit necefie.

SEq^v i T v R nunc extremum euactia-tionis genus Inedia:Non autem vobis ciborum vfum per continuos aliquot dies interdico, eô quod banc intermifsionem alimentorum, plerunqgt; debilitatio natu-ræ, amp;nbsp;malorum humorum generatio co-niitetur : Scd interdum pet vnius diei fpa-ciiim

VALETVDINE. -J ^ dum inediam tolerate, vel nonnunquam prandium aut cœnain intermittere vos ■^olo, quo tenuitate vidus amp;nbsp;abftinentia corpora veftra confuefcant in bellis, in profeftionibus aut venationibus, necefsi-tate ita expofcente, labores etiamfmc ci-bis fuftincre. Conducit quoque ad fanita-tem inedia præfertim ijs, qui non funt bi-liofi aut ad choleram procliues,fed valen-tibus praditi viribus, repletiqg crudis bu-moribus,qui hocmodo per inediam con-fumuntur , vt corpus ali pofsit. Satietati enim nimiæ, vel longa quies, vel prolixus fomnus , vel inedia pleruncp mederi folçt, amiffaq^fanitas, vbi ex redundantia amp;nbsp;copia morbus natus , fubtraftione amp;nbsp;pauci-tate ciborum reftituitur. Ideoque addarn hoc loco,quod Galenus narrat Antonium , Imperatorem ventriculi cruditates depcl-, Icrefolitum inedia vniustliei,Slt;hauricndo cyathum vini, cui aliquantulum piperis gt;nbsp;infperfit. Nam multi amp;nbsp;magni morbi abftinentia amp;: quietc cuAntur. Sed vt breui-ter fummam totius rei compledar, inedia ' tempeftiuè, amp;nbsp;ijs quibus conuenit, adhi-bita, mirificè prodeft, rcliquis autem, de quibus dixi, plurimum obeft.

EXp E D i T o capitulo de excretione,quot; ordo materiæ iam exigcret, vt de re-tentione quoq^ inftitueretur oratio : Veru cum contrariorurn eadem fit natura,amp; de euacuatioue fatis prolixe fit diétum, pau-ca tantum deillaaddam. Retenta excre-menta grauant amp;nbsp;moleftant corpus, amp;nbsp;tandem morbos pariiint. Sunt ettam annum, narium, palati excrementamatare cuacuanda. Nunc adreliqua tranfeamus.

AB s o L v T r s igitur ijs,quibus corpo' ris fanitatem tueri poteftis, etiam ad animi medicinam vobisj'progrediendum crir.Nam vt animxperturbationesfequö' tur corporum pafsiones, ficut videre licet in ebrijs, de quibus Horatius inquit :

Hefiemis vicias antmum gHo^^ pra^ranat iplunit jit^^ afjUgtt hnmi (ltuin£ particulam aura :

sic contra ex pafsionibus animæ corpus afficitur, perduciturq? ad confcnfum,vtin amoris/riftitiæque ^ffeäibus manifeftum eft.

eft. Cumigitur corporum amp;nbsp;animæ paf-fiones, ita fint coniunâæ amp;nbsp;naturali quo-dam vinculo côpulatæ, vt fiant caufæ plu-rimarum pafsionum ad inuiccm, animum benè compofitum ad fanitatem confer-uandam plurimum conferre,turbidos au-tem concitatoscç animorum motus, àra-tione auerfos, fanitâtem conueUere amp;nbsp;debilitate arbitror. Quare vobis ô filij in eo potifsimum laborandum effe cenfeo , vt tam animæ j quàm corporis perturbatio-nes oftenfionesque caucatis, nec modum vlla in rc excedatis.

Mœftitia diurna parit MclancHoliam, amp;nbsp;vt Salomon inquit ; Spiritus triftis exic-catofla, corlætum cxhilaratmentem. In timoré calor omnis amp;nbsp;fpiritus ad intima cordis penetralia confugiunt, quo fit, vt partes algeant, corpus pallefcat, neruilse-dantur, viresq; omnes conuclUntur.

Irainfaniæ initium, fanguine circa cor effcruqfcente,ftatum mentis immutat, ita vt ardefcant oculi, os tremat, lingua tituber, dentes concrepent, vultum maculet nunc fuffufus rubor, nunc calor albefcens. Prxterea ira plerunquc eftundit calorem natiuum adexteriora, corporacp infiam-mat. Ideo tunc ea fiunt rubicundiora , amp;nbsp;ad ornne patrandum facinus promtiora.

Nullis proclcft ira, nifi in quibus phlegmâ redundat. Præ nimio amp;nbsp;infperato gaudio multos expiraflelegimus pufillanimes,db latato nimiruin corde, forasq^ repente ef- p fufo, difsipatoque fpiritu. Quamobrem cum tanta fit perturbationum aniini vis» amp;nbsp;afteftiones fint naturales cordis mofus, ab obieftis fenfu perceptis orti, omni ra-done eas arcete amp;nbsp;corrigite, nc vitra mo-dum contriftemini, nimioiie gaudio efte-ramini,nimisue timeatis, confidatis, fpC' retis aut defperetis. Qiiæ nifi cauentur/u-bitamin detcrius afferunt naturs vcftr2 mutationem. Sedinprimis viris nobilibuS vtraq^ Fortuna, tam aduerfa quam feciin-da æquo animo eft ferenda , amp;nbsp;vbi non o-mniapro votiscedunt profperè , fortiinJ induftria amp;nbsp;Audio promto fubleuanda.

Hæc de animi afieétionibus, fine fÿm* ptomatib us monere volui, quæcumrâ-rionedifficultcrregi queant, diuini fpiri' tus gratiam in fiibfidium vobis implorait dam elfe mementote.

VAtETvbiNB. gj mum vfum earum reruro , quæ fi finiftrè adhibentur , corpus noftrum alterant amp;nbsp;mutant, naturalem«^ corporis datum la-befaâant, perfecuti fumus. Nunc præce-pta quædam de vidus ratione fmgulis die-bus , feptimanis, menfibus, amp;nbsp;annis fer-uandatrademus , à diata fmgulis diebus inftituenda exorfi.

Principio è leâis furrefturi , omnia veftra membra extendite.Hac enim ratio-nefpiritus animales ad membra exteriora attrahuntur, cerebrum fubtile redditur, corpuseç corroboratur. Totum vero corpus aliquantifper palmis perfricate, pe-dtus , dorfum amp;nbsp;ventrem leniter, fortius autem brachia amp;nbsp;tibias vclmanibus, aut linteistepidis. Deinde, caputvnguibus, ab anterior! parte verfus pofteriorem ex-ercete leniter. Poftquam autcralcuatifuc-ritis, omniftudio ac diligentia caput, cer-uicem amp;nbsp;pedes à frigore matutino tueri vos volo. In aurora enim amp;. fob vefperti-num crcpufculum frigus ob radiorum (o-larium imbecillitatem intenfms , ac magis noxium efle, quant circa meridiem, minime eft dubium. Induite vefles nitidas amp;nbsp;puras, Aeftiuo tempore prius aqua odo-rifcrafupradefcripta, Hyberno verbad focum, nou quidem ex tectidis, fed quer-wuis

cinis autalijs lignis conftrußum, exicca-tas amp;nbsp;vnguentis madefaftas. Nam corpora noftra nonnihil ex veftibus afficiunturi amp;veluticibi amp;nbsp;potionisvfus vires augef»^ vitamqj tuetiir : ira vertes corporis calo-rem confcruant, amp;frigora arcent, vfque adeö,vtvißus amp;nbsp;vertituspariaertevide-antur, amp;nbsp;in vtroque par diligentia fit prx-. Handa.

Inærtateinprimislando vertes cxpelli-bus ceruorum amp;nbsp;hinniilorum confedafc Ceruus enim eft animal longæuum , ad-uerfaturqj venenis amp;nbsp;ferpentibus. Idcirco ego veftibus huiurtnodi, per hyemem et' iam vtor, ex panno tarnen fuperindutis.

Deinde corpori non malè conuenireiu' dico vertes fericas vel bombycinas, vel ex purpura villofa paratas. Ex pellibusau-tem Martium vel lupinis, vel etiam vulpi' nis conledas, per hyemem maxime con-gruere arbitrer : atramen pertis tempore fericæ amp;nbsp;pelliceæ vertes damnantur, quod conragiofum aërem facilimè admittant, amp;diutifsimcrctineant. .

Portquam corpus indumentis probe cd teßum, capillos capitis eburnco peßine diligenter amp;nbsp;moderate peßitc, à fronte ceruicem verfus, quadragies peßine du* ßo. Deinde omnia fenfuum inrtrument3i vtocu-

VALETVDINE.' 8$ vtoculos, aures, nares, os, linguam, dentes, totamlt;5 faciem frigida abluite. Ocu-los autem non tantum lauate, fed apertos aquæ gelidæ plane immergite, fordesque palpebris inhærétes inde remouetc. Non-nunquam etiam aqua rofacca vel fœni-culi irtorate, ceruicem panno afperiore perfricate. Hæc enim totum corpus confirmant , animum alacriorcm reddunt, amp;nbsp;vifum conferuant. Placuit hoc loco adij-cerc nonnulla dentifricia, quæ non folum dentes dealbant, fed etiam conferuant, nec non médicamenta quædam vifum cô-fortantia. ,

KEC.Putaminatrium ouorum. Corallorura rubeorum drachmas très, Îili ferici albi in olla noua ad cinerem cx-' ufti, drachmas duas.

1 Ïirethri drachmas duas. His ad fubtilifsi-mum puluerem contufis,dentes fingu-lis diebus vcfperi ac mane fricate.

• I^ESCRIPTIO DENTIFRI-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci), quo vfa eft Mefsilina Au gu ft a ex S crib one Largo.

Maftichis chir ’ vnciam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Salis armoniaci drachmas vi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

An DEALBAWDVM DEN. T E $» A à dolorfc præferuandum Conferua, qua vfa eft Ducifla quadam magni nominis.

Porceüinæ fins, id cft, albæ terræ, vndî conficiunturillavafà, quæ exHifpania dcferuntur Antuerpiam, vnciam j. S.

Aluminis roche, tam diu loti in aqua pu* ra, vt fiat darum in modum Cryftalli, vnciam j.

Puluerifcntur omnia fubtilifsimè/vnum-quodep figi!latim,vtfit quafi puluis impab pabilis ; Deinde accipias mdlis rofaruffl optime deipumati vncias xvu. amp;cuni praeferipto pulucre ebullire lento igne facias

VAIETVDINE. 87, das, cxceptis Maniclicamp; Myrrha, quæ pofteaimmifccri debent. Etenmadeon-feruxperiienentfpifsitudinem, amouca-^ç turabigne. In coquendo baculo f9mper verfetur triain cum ab ignc amotum fue-rit,donecfrigefcat. Tune addas inyrrhatn Semafticheni amp;nbsp;poftca invafevitreo ad vfumferuabis. Hoe dentifricio Emane dentes fricantur cum linteolo groffb, mi-rum in modum dealbantur amp;nbsp;confortan-tur.

Fiat deinde puluis fubcilifsimus, quo fricentur dentes, aut in pilulas formetut cum iyrupo aliquo, aut melle rofaceo.

Accipe margaritas, quas in tenuifsimas particulas contufas excola per linteum cumaqua rofarum ; Deinde aquæ ilhus aliquot guttas pluma oculis inftilla. Quidam pro margaritis vtuntur faccaro opti-mo cum aqua rofacea. At ego margarita-rum vfum meliorem effe iudico.

Hæc fequentia profunt magis oculis, ß tucamini cos à puluere, furno, aëre exce-dente in caliditate amp;nbsp;frigiditate, à ventis fortibus, nee vifum intendatis acutius,in-fpiciendis rebus fubrilioribus amp;nbsp;tenuibiis, fed vitetis multitudinem coitus , amp;nbsp;reple-tionem cibi amp;nbsp;potus, neqj ftatim à pran-dio vel à cœna dormiatis, atque, vt fupra dißum eft,oculos aquæ elaræ immergatis. Quanquam fequentia medicamenta mihi etiarn valde probentur.

Puluerizanda puluerizcntur, amp;nbsp;14 .ho-risininfuhone permaneant, deinde co-lentur amp;nbsp;colatura oculi clauG abluantur.

Re c. Eœnicuh, Abfynthij, Apij,Rut», ©ebeinwur^ / vna cum radicibus. Item ; Eufrafiæ,Saluiæ, Betonicæ, Auripigmen-ti,Gnidij, PimpineUx, Catdobenedifti, fmg. partes æquales. Hæc omniafimul in mortario contufa mifee, ac vrinam pueri infunde. Deinde ree. 14. gra. piperis con-tufi, amp;nbsp;cochlearia duo meUis ex apibus, Cainphoræ drach. vnam. Hæc omnia fimul in mortario contufa, per lintcum exprime , amp;nbsp;eolaturam feu fuccum in vitreo vafe conferua, ac inde fingulis diebus vc-fperiSc raanè guttam vnam in oculum pa-

tientîs inftilla. Animaduertendum tamen eft, quod hæc aqua per fpacium noncm dierum Soli eft exponendaamp;diftillanda, antequam in vfum transferatur.

Superfluitates omnes amonete,tam per vrina,quam ventré, quem ad minus femel fingulis diebus deijcite. Ex naribus amp;pub mone fordes per excretionem amp;fputum excemite, amp;nbsp;in facie, capite,corpore toto acveftitu ornatum amp;nbsp;munditiem diligite. Nam in ipfis cunis iminunditiem horre-mus fuadente iam turn natura, cum non-dum ratio valet.

His peraétis precationes veftras data ad Deum voce erfundere memenrote, vt is dies vobis fclix, fauftusqj illucefcat, vt-que Deus adiones veftras dirigat, ad no-minis fui gloriam,patriæ vtilitatem amp;nbsp;cor-porum veftrorum conferuationem.

Deinde molliter inambulate, vt quit-quid eft cxcremencorum ad inferiora dc-labatur, amp;nbsp;calore natural! excitato, melius fuccedat excretio.

Negotia fine publica, fine priuata cum honeftate quadam tradate.S«. poftea pro-fedtiones venationescp perficitc.

Horas antemeridianas omnes, amp;nbsp;ex. pomeridianis très aut quatuor, quæ cœ-nam proximè præcedunt ftudijs amp;nbsp;nego-tijs fe-

VAlETVDTNi:. Çî tijs ferijs attribuite. Semper in manibus verlate, vel cora’ilos, vel fuccinos, vel cal-cedonios, orbiculos odoriferos , ant lapides preciofos. In annular! fmiflræ manus digito, annulos Smaragdo, Sapphyro auc draconite ornatos geftate. In lapidibus enirn, ficut amp;nbsp;in herbis, magna virtus elt amp;nbsp;efficacia, fed nobis non penitus perfpe-öa. In ore vel Hyacinthum,vel CriftaUmn aut granatum,vel aurum amp;nbsp;argentum pu-rifsimum, aut Zaccarum candidUsimum interdum tenete. Affirmât Ariftoteles öq Albertus Magnus,quod Smaragdus collo adaUigatus Épilepfiam impediat. Magna quidé eft herbis virtus, fed maxima gem-mis , quas verifimile eft occultis quibuf-darn virtutibus efle prædltas.

Bis de die tantum comedite, cum virilem eritis nach ætatem, bis tarnen qui choler æ obnoxij funt,fæpius cibum cape-re licet. Prandium amp;nbsp;coenam femper à ci-bis liquidioribus, nunquara à potuinci-pite.

Medio tempore inter prandium amp;nbsp;cœ-namàpoculis prorlus abftinete, niû vel ratio necefsitatis , vel conCuetudinis id rt-quirat, quarum tarnen pofterior confue-tudo viciofa,amp; paulatim mutandaeft.

aut cœnæ horam obferuare, quemadrno* dum fiiperius abunde fatis diâum eft, ne confuetudo diutuma in nature habirinn tranfeat,pofteaqiiam huius confuctudinis intermifsionem naturæ læfio confequatur. Imicatur enim naturam confuetudo, amp;nbsp;quod confuetum eft,id ipfum iam naturale euadit.

Tempore æftiuo in frigidis,hybernoau-tctn locis calidis ad focum luculentam ci-bumfumite, cœnaculis prius fuifumiga- . fronibus purgatis,qua: non ante ingredia* [ mini, quam fuffitiis plane fuerint extinâi» ne pro odorc fumum attrahatis.

Cum non omnibus vnaeademi^ vidus ratio promifeue congruar,ordine quofu-pradidû eft,cibos capite. Nonnunquam etiam per integrum diem ciborü vfumin-termittitc,quiaperinediam vitiaftomachi ' in crapula alioüe accidenti conceptade-pclIuntur.Hac quoqj ratione corpora ve-ftra famem, amp;nbsp;inediam in profedionibus, amp;nbsp;bellis tolcrare confuefcunt.

Cesnam prandio largiorem amp;nbsp;vberio-rem ob temporis intercepri longitudinem , adhibete, nifi morbis nodurnis, aut de- 1 ftillationibus affligimini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ !

A cibo fumto, neep corpore, neq^ ani- , mo laborate, faciem amp;nbsp;os aqua frigida abluite.

VALETVDINB. 9 ƒ abluite. Dentes rafo ebore aut cornu cer-uino, amp;nbsp;puro argento, aut auro expurgate. Poftepulas vnani atcp alteram horam iucundis confabulationibus, aut mollibus dcanabulationibus tribuite. Vigilias in multam noftem non extenditc, fed elapfo duarum horarum fpacio, cubitum dilee-dite. Quod fi verb honerta negotia vigil an di necefsitatem vobis attulcrint, turn vi-cifsim eo diutius fomno indulgete, vt vigi-lia fomni diuturnitate compenfetur.

Antequam vos cubitum conkratis, caput , brachia, dorfum, amp;nbsp;totum corpus leni friftione manuumque palpitatione à pueris vcftris demulccri vobis curate : niß ifta mane fieri quis malit ad diftributio-nem promouendam,cuius tempus eft ma-tutinum.

Hyeme adfocum fedentes vcftcs exui-tc, pedes ante focum ficcate, fumo tarnen amp;nbsp;calore vitato,qui pulmoni amp;nbsp;oculis maxime obeft.

ftybcmo etiam tempore lefturn , lin-teamenta amp;nbsp;ftragulam pelui ignito exicca ri facitc. Calore enim externo fouctur interior, concoftiotç adiuuatur,pratcrea Sc

* humiditas omnis abfumitur.Caterum pater meus hanc confuctudinem improba-bat, meinens virum fortem, amp;nbsp;ad res ge-G .5 tendas

9^4 nt CONSERVAN. rendas natum,non eflé afTuefaciendum ad huiufmodi mollitiem,quæ corpora nolVa eneruaret.

Reliquis tegumentis corporis exutisgt; tunicam talarem lupinis pellibus fubdufla. corpori circumdate. ld eniin pellium gf' DUS, præterqiiam quod animalcub noxia nulla recipit, vt pulices, pediculos amp;nbsp;cioa generis alia, maximè calorem conferuât amp;nbsp;fouet.Ideoqj huius vfus maxime in bel' lis ,itineribus amp;nbsp;venationibus vobis con' nenier, amp;nbsp;interdum in defectum leâoruia poteritis vti. Quoties igiturhac veftetaU' ri fumta cubitum contenditis, omnes co' gitationes verras grauiores,tam de rebus publicis, quampriuatis deponite. Naw cum membra omnibus curis vacua libere fomno refoluuntur, concoctioncs, rcli-quæque adiones naturales melius perii-ciuntur.

Manè vero furreduri vnà cum veftibus, cogitationes amp;nbsp;curas pridianas refumite. Hóe præceptum pater meus freq uenter in ore habebatjidcot^ ranto maiore dignuin obferuatione vobis trado.

Antequarn fomnus vos opprimât,De-um ardentibus vocibus inuocate,vt vobis feüeem amp;nbsp;fantam concédât nodem, ad' uerfus tnalorum fpirituum infidias,ac vim

VALETVDINE. ÇÇ vosprotegat ac defendat, largiaturcp vt naturalibus aâionibus perfeâis intégra mentis, corporisque fanitas conferuetur. Singulis noftibus ad minus femel vrina emittatur, qua’ matula excepta foras pro-ijciatur. Q^æ autem circa exortum Solis redditur,vitro eft excipienda, ex cuius in-fpedione de ftatu corporum veftrorum conieâurani facere poteritis.

De nofte hianti ore dormite , corpus pro qualitate aëris probe .tegite. Caput aduerfus frigus lineo munite inuolucro, in cuius fummitate fit foramen, per quod vapores exbalare queant. Nimia autcin coopertura caput débilitât refoluendojvel replet attrahendo.

In dextro latere fomnus aufpicandus, in finiftro perficiendus. Refupinns autem decubitus fempercauendus eft. Nam hominem mortuum repræfentat, Sc morbos periculofos gencrat.

Ab inftituto noftro non alienum queep effevidetur, vthis adijciatur, qualis humor in corp.orib. noftris,tam noéte quam diefibidominium vendicat , vt eo modo de accidentibus caufiseg morborum indicium facile fieri queac. Nam dominate fingulis fex horis propt ins humor. Sanguis à nona nodis vfque adtertiam diei, ïlaua

Flaua bilis fiue choiera dominatur à tertià vfque ad nonam dici artificialis. Atra bilis fine melancholia à nona dici vfque ad ter-tiam noftis: A tertia noâis vfqj ad nonam noâis phlegma. Ira vt ferè node phlegma amp;nbsp;atra bilis, Die autem fanguis amp;nbsp;choiera domiuencar. Crefeit autem fanguis in ve-re, choiera rubea in æftate, Nigra in au-tumno, phlegmain hyeme. Hçc ideo mo' nere volui, vt fi quis veftrum in morbum incidar, cognita tnorbi hora amp;nbsp;humorcio principiomorbi dominante, cö faciles remedia quxrere pofsiv.

Cum dies critici in argrotis ac vaincra' tis magnas fæpe mutationes ?.c præfagia de vita ac morte cflendantJUos ctiain vo' bis annotare libuic. '

Eft autem dies criticus in quo fit vehe-mens in morbis^in ialuteni.vtl ad morteni mutatio. EtfitpIcrunque Crifisàmorbi initio die 7. 14. 21. 28. fecundum tarnen Lun« eeleritatem aut tarditatein, ft dies 4. II. 17.24. a morbi initio plerunqi indicant de fcquenti crifi, an bona vd inaU fitfutura.

Diebus autem criticis corpora' veftri medicinis purgantibus, aut acribus non grauate, nec (anguinis fluxum, fudorcm autaluumcohibete.

Nonnulli etiam obferuant dies Aegy-pttacos ab Aegyptijs inucntos, opinantes quod qui in his ægrotarc incipiant,vix ant ■ nunquam cnadanc,quod mihi tarnen non vcrilinule videtur. Ego nihilominus, cum Beda eoruni tnentionem faciat, eos fubij-cere volui.Sunt igitur hi :.i. 8c 7. lanuarij, 3. amp;nbsp;4,Ecbruarij, 1, amp;nbsp;4. Martij, 10. amp;. 8. Aprilis, 3. amp;nbsp;7. Maij, io‘ amp;nbsp;15. lunij, 10. amp;nbsp;13. lulij, i. amp;nbsp;2. Augufti, 3. amp;nbsp;lo.Sep-tembris, 3. amp;nbsp;10. Odobris , 3. amp;nbsp;5.N0-uembris, 7, Sc 10. Decembris.

CVm ia oftenfum fit, quid fingulis die-bus fit agendum, reliquum eft, vt ad feptimanas conuertatur fermo. Poftquam igitur ad virilem progrefsi fueritis ætatem, non inutile fuerit fingulis feptimanis, feme! vti Theriaca Andromachi ad nucis aueUanæ magnitudinein , ant Mytridato, qui ego ex Belgien, quæ Venetijs defe-; runtur,ad nos transmitti euro. Nam non i fineinfigni valetudinis mex cornmodo à i teneris annis Theriaca: vfu deleólatus fum.

Nonnunqua etiam prodcrit fumere com-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vofitio-

pofidoncm Antidoti,quod Cii. PompciuS in fanétuarijs regis Mytrid^tis deuidiin-uenit, cuius dektiptio pauïópoft fcque-rur. Interdum adhibebitis medicamentu Leonis X. quod imprimis laudo, amp;nbsp;euffl lit præferuatiuum etiam contra Peftemi huius defcriptionem reliquis etiam medi-camentis contra venena inferui, Interduip veto etiam medicamentù Marfilij Ficini Hscomnia corpus leniter purgant, feil Theriaca amp;nbsp;Mythritiaticum conftipantd# eundem quoqtvfum furnere poteritis vr num fublimatum. quo Caroli V. Medico* vfus eft, ad menfuram quantitatis 3üeto' na?, vt cum faccaro amp;nbsp;mica panis in min-*' tas amp;nbsp;tenuifsimas partes trita. Hoc vinuo* fublimatum etiam odorern iuuat. NoO' nunquam etiam difcefluri cubitum deglO' tire aliquot grana Mafticis, quia hocing^ nio amp;nbsp;memoris prodeft.

K R c. Cinamomi Eledifsimi drach. 10)' Chebularum Myrobalanorum, Emblicarum ana drachmas duas. Croci, rofarum drachmam vnam. Santalorum rubrorum drachmas duas.

Funde faccarum,aqua rofacea atepfuc-co Citri vel limonum , æqualibus fei li cet portionibus,Coquas fuauiter. Deinde ad-deMufei tertiam drachme pattern, arque Ambra: tantundem : Demum confiée bo-los fclidos,quos morfulos vulgo nomina-mus, aurotç inuolue.

Ke c. Cubebarum , Cinamomi, Ga-langæ, Caryophylorum, nucis inyrifticæ, amp;nbsp;Zinziberis ana vncias très, Saluiæ libr.

' in duabus libris amp;nbsp;quatuor vncijs aquæ vi-' tæ fexies deftillatæ,atcp hæc leniter dcftilla ' fimul. Cum nuper banc aquam vitæ com-' ponerem, intégrant vini amphoram,amp; fex congios ad hanefumfi, fexiest^ deftillari feci, cumeçinde demerem tantum, quan-

' turn reliquorura pondus eflet, vix dimidi-us vini fublimati fextarius fuperfuit. Hoc vinofublimato M. Gallus' Caroli V. Im-

1' peratoris Medicus vfus , vixit annos 129. Eft autem calidifsimum.Simplicia peraöa deftillatione poffuntftomacho etiam ad-moucrivei imponi. Hoc vinum fingulis feptima

fèptimanis fumaturmenfuraad quantjfa* tem auellanæ. Agit in naturas ob tenuita-tem, vimqucillam impartitur fpiritibuS colliquat ob caliditatem vehementem,nec tarnen membra calefacit ob fiibftantixra* ritatem. Hoc vino fublimato ctiain ma* nus amp;nbsp;cutem poteritis imbuerc.

Medicament VM, Q_vO vfus eft D. Hieronymus Brunfuuick, M^' dicus amp;nbsp;Pharmacopola Argentinenfis per oninco* vitam faam, quam Deo adiuuantead ex. an-nos illxfa valetudiue produxit.

Maceris, Galangæ, ana drachmam vnani' Diptami, Zedoariæ, Calami aromatics Pimpinellæ, Angclicæ vomicæ, d^' chmam vnam.

Pukierizentur fubtilifsime, amp;nbsp;addatur faccari libra vna amp;nbsp;vnciæ pars, fed ica vt decoquatur faccarum fecundum artcm,S^ fiat confedio in tabulis. Cerebrum amp;nbsp;me' moriam confortât, vertiginem prauasqu’ melaft'

VAIKTVDINE. lOÏ melancholias tollit, fanguînem purificar amp;. mandat, cor roborat, cibi potustç ap-petitum gencrat, fedes medicas, naturx-que commodas prouocat, tufsiculofis Se pthilîcis mire confert : Apoftemata calida amp;nbsp;pedoris vlcera fanat, cordis diftriftio-nem diffoluit, omnibus alijs membris pro-deft, caeç confortât.

Manè amp;nbsp;vefperi quantitate maiufcul« nucis fumtum aduerfus multos noxios amp;nbsp;incognitos morbos præmunit vtentem» amp;nbsp;præcipuc ab acidis ruétibus . quod eft m mulûs expertum, præferuat.

Et quamuis hoc medicamentum ex op-timis compofitum eft fimplicibus: Tarnen quoniam faporis eft amari f à quo natura mea valde abhorrer ) rarius hoc vtor. Omne enim id quod à natura alicuius abhorrer, ideideminimicum arque minus conueniens efle arbitror. Quod tarnen de homine fano inre’.ligi volo.

Exhisverô, quæ vires augent amp;nbsp;præ-feruant ab imminente fenio , eft lulepus de vino amp;nbsp;faccaro, vbi in tribus vini libris ponantur duælibræ faccari, S. fiat fyru-pus,recipiaturcç cum pura aqua.Nam vi-cemcibiac pocus gerit, cum in eo fint arnica Sc accepta naturx.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H Eleélua

Hoc Elefluarium conferuat totam nl' turarn, ^ eam reddit hilafem , aufert laf' fitudincm meinbroruin principalium/ob' Uenit trillibus amp;nbsp;mekncholicis, iuuatpa' ralyncos,

R t c, Corallo.riib. Macis, ofsis de co{' de cerui, Ainbræ,Margaritarum, Cryftallii auri codi j argent! meri, ofsis eboris ,fa' phyri, Kubint, Hyacinth!, ana drachmas quinque Balfam! drachmas duas. Muff' drachmam dim!d!amj anthos, fpodij,fan-ralorum, garyophü. galangæ, calamiw» arornatum cubebarum, Spies Nardi,cof-ticum phyfticorum , Jérninis BafiIiconiS) cardamomijpipcris long!, baccarum Ia“' ri,p!rcthri ana drachmas tres.Storatis eï' lamits , Magnetis, Myrræ elects, opij Thebaic! ana drach. vnam. Se. poeoni« colledix in noüifsima state Luns, flof' camom.florum ]iiifag!,Samf«chi,BaIfanii' is, ameos, Ariftolochis , anthos ana dra. tres. Croci orientalis drachmam dimid. Ligni aloës, papaueris albi ana drachmas duas, faccari quod futheit. Dolis à u. vfç ad 111. emn vino calido.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rhc.

Moneo autem ne prædiftis medica-mentis fimul aut femper,fed per vices,hac feptimanahoc, altéra alio vtamini.Varic-tas cnim prætciquam quod deleétat, cf-ficit, ne frequens amp;nbsp;crebra confuctudo in naturam tranfcat.

Sed cum patri mco amp;nbsp;mihi nonnun-quam faliua noéturno tempore ex orc fluc re foleat ^ amp;nbsp;vos etiam huic morbo obno-xios fore nietuam,nonnui!a remedia contra hanc pafsionem annotate libuit.

Si faliua fluat propter calorem diffol-' uentem,curetur phlebotcmia,âbftincntia '_ nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;vfu ciborû ftipticorum ; Sin fluat jpptet

’ multitudinem phlegmatis , quod ego ar-' bitror, curetur abftinentia, amp;nbsp;digeratur

lingua amp;nbsp;os cum Saluia amp;nbsp;aurea Alexandrina,amp; reliqua,quæ dcficcant corpus,ap-pliccntur.

Singulis feptimanis præcidantur vn-gues, tâ à digitis pedum quam manunm» pedes etiam femel lauenturpro qualitate aëris, in calida vel frigida aqua, in quam inijciantur Chamomelum, HylTopus, U' uendula,amp;c.Etpoftlotionem aceto amp;falc fricentur. In hyeme veró ad ignem exit' centur.Intelligatur autem hoc de illis,qugt;' bus lotio conuenit. Nam multis .vtpott cathafrhofis, in quibus pituita excedit) plus detrimenti quam commodi affert.

AB s o L v T i s iam diebus amp;nbsp;fepnniï' nis, vt de menfibus quolt;g pauca tri' ftemus, ordinis ratio poftulare videtut' Singulis menfibus fecundum præfcriptu® Hippocratis amp;nbsp;Auicennæ, bis eft voiniw5 ■ adhibendus, idque duobus continuis die' bus,quod tarnen ego non obferuo.Supef' fluitates enim, qux ex nimia cibi amp;nbsp;potus ingeftionc gencrantur, amp;nbsp;alioqui propte' immoderatum victum, in his frigidis rf gionibu'

gtonibus funt frequentes amp;nbsp;copiofæ, per vomitum rurfum cducuntur. Propterea cum vos crapula oncrati fucritis, vomitus remedio nimiam repletionem fubleiian-dam effe memétote. Quod ad me attinet, quoties modum in cibo amp;. potu excefsi, bis fingulis mcnfibus vomere confueui, interiefto tarnen inter fingulas vices ali-quo dierum fpacio feu interuallo, ita, vt quod prima vice reliâum cft,altéra eijcia-tur. Avomituoculi, dentestç aceto amp;nbsp;vino, vel vino auftero fiue aqua rofacea, fine ea, qui fupra defcripta cft, eluantur. Aeftiuis menfibus aqua frigida corpus 1a-uctur.

AN N v s à veteribus in quatuor cft di-.geftus tempora, hanc (vt opinor) ob 0 caulam, quod à fole cæterist^ fteUis ea in I* alias atcç alias qualitates pedetentim per-' mutentur,quemadmodum Ver in princi-■' pio in humidam,in medio in temperatam, '* infine vero in calidam. Aeftas in calidam ’* nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ficcam •. Autumnus in ficcam 8t jfrigi-

dam;Hyems vero in frigidam amp;nbsp;humidam '* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 3 qualita-

qualitatcm conuertitur. Singulis enim fc* rè diebus ac noftibus fentimus quatuor anni qualitates, manc frigiditatem amp;hu-miditatem,ante meridiem tempefaturam aliquam,poft meridiem caliditatem amp;nbsp;fit' citatem: Vcfperi vero ficcicatem amp;nbsp;frigi-ditatem, idque minus amp;. magis iècunduni anni tempora. Primùm igitur fingularum anni partium mutationes enumerabo. Deinde, qua: vidus ratio in finguIisfitW' ftituenda, breuiter docebo.

VE R incipit, quando fol ingrcditiirü' gnum Arietis, quod ferè fitdccimï die Martij. Et eo tempore dies æquantur, frigora hyberna minuuntHr,terræ poriU' dudum claufi Sc frigore conftridi aperiun' tur, difloluunrur calorc nines, humidita' tes ad arborum fummitates extolluntur, radices amp;nbsp;herbs latentes in terra produ-cuntur, virent prata, amp;nbsp;varijs colorum pi' éturis ad certamen vfquc luxuriant, indu-.«nturnouis floribus arbores, lafciinunt pecudes , gencrantur animalia, fuauitrt modulantur volucrcs, rcfonant philomt' Ia:,deniqg omnis terra fupcrficies amifTum frigote

VALITVBINM. I©7 frigorc decus amp;nbsp;ornamentum, cunóaquc animantia vires priftinas récupérant.

Ineuntc igitur vcre minus comedere, plus veto bibere, paulatim ab alsis ad cli-xa progredi, oleribusiç paucis vti, inpri-mis autem carnibus vitulinis amp;. hœdorum l vclci, atcß à crebris amp;nbsp;longis iciunijs abfti-vere expedit.Et quia Ver eft temperatum amp;nbsp;faluberrimum, moderatifsima quoque viélus ratio tune eftfofeipienda.vt ïn tem-perato lanitatis ftudio corpus retineatur.

Tempore verno fanguiné mittere, qui humor tune dominatur, purgationesque adhibere conuenit, ea tarnen lege amp;nbsp;con- • . ditionc,vti fupra fcriptum eft. Cum autem

Verinprincipio amp;nbsp;fine nonnihilin humi-ditatc amp;nbsp;caliditate excedAt,hxc quoeg ob-fcruatio, vt circa vidus vinque rationem non inutilis,haud eft negligenda.

^ Sr Asincipit quandoSolingrcdÏtnt .lljprimum gradum Cancri.quod fit tere iz.lunij. Et boe tempore dies longiorts no ftibus efficiuntur.calores intenduntut, venti leniter agitantur, maria conquie-feunt, fruftus amp;: flores ad maturhatem

perducuntur,aues cancre maxime refo-nant, apes mcllificantes floribus varijs re-ficiuntur, nafeuntur ferpentes, amp;nbsp;fundun-turvenena.

In æftate cibis magis demendum, po* tîoni adijciendum , cibis non vtendum nid elixis ac frigidis,vt à calore amp;nbsp;ficcitate corpus vindicetur,vnicc enitendum.Tunc potus vefter fit cereuifia adu amp;qualitate , frigida, nec tarnen frigus adco fit inten-fum, vt corpus indc a!teretur.

Aeftiuo tempore dominatur flaua bi' lis. Itaque tune omnis purgatio fanguinis-que mifsio cauenda eft, in diebus przfefquot; tim canicularibus, vulnerum etiam curâ-tio tum eft difficilis amp;nbsp;periculofa.

Aeftate induere oportet veftes oleo itn-butas : Item lente ambulare,nifi pentol iter fitfaciendum.Cum autem æftas fit ca-lida amp;nbsp;ficca, ad humida amp;nbsp;frigida tunceft dcclinandum.

AVt V M N V s incipir, quando SoliH' grediturprimum gradum Iibræ,quolt;i -fitferè ij.die Septembris.In hoc tempos® idics amp;: nodes æqua vice labuntur, nodes etiaa*

VALETVDINS. lO^ çtiam crcfcunt,dies decrefcunt, mutantue tempora, aër frigefcit, venti commouen-tur Septentrionales,flumina crcfcunt,fontes diminuuntur, folia arborum marce-fcunt, deftituuntur arbores fruftibus , dc-metuntur amp;nbsp;percipiuntur ex agris fruges, facies terræ pulcritudincm fuam amittit» volatilia in calidas regiones fc rccipiunt, animalia fuas appetunt cauernas, ferpen-tcs foueas faciunt. Per Autumnum cibo paulo pleniore ac ficciore vtendum, min’ quidem fed meracius bibendum, fugien-dumeç frigus matutinum amp;nbsp;vefpertinum, cum illud tempus propter cceli varietatem amp;nbsp;intemperiem prorfus in frigore amp;nbsp;calo-re fit inæquale.Veneris inprimis vfus tune fugiendus.Nam corpora co tempore mó-dö frigore, modo calore intemperato af-ficiuntur, ideoque meritô perhibent autumnum mortalibus effe lethiferum.

Fruftus omnes funt cauendi, ne malus fuccus ad aëris intemperiem accedens, totü corpus corrumpat.Dominatur enim tune atrabilis amp;nbsp;cholera nigra. Eftep Au-tumnus frigidus amp;nbsp;ficcus, quare ad caUda amp;nbsp;humida tune eft declinandum.

HYE M s incipitquandaSoUngredituf primum gradum figni Capricorni,Ç plcruiiqucfit 12. Decembris. Tempers • brumali nodes producuntur,dics abruni' puntur, iniialefcuntfrigora, exafperantur venti, nines amp;. aquarum inundarionesfu' birö oriuntur, terra glaciali frigorecon-ftringitur, ca’dunt arborum folia, maiof pars animalium in ventre terrg amp;nbsp;cauerniJ montium pra: niinio frigore amp;c humiditats latet, obfcuratur aër, tremefcunt pecor^ amp;nbsp;iumenta, dcbilitantur virtutes corporu.

Hycme quidem quam plurima coins' dere, quarn paucifsima bibere, amp;nbsp;fortitet fe exercere conducit. Virtus enim ventriculi tuncforn’ter amp;. ad coquenduin apdof efh Vtendum vino quam meracifsimo, ci-bis calefaciencibus amp;. exiccantibus, carni-büs amp;nbsp;pifcibus aflaris, oleribus autem quarn paucifsimis. Potus vefterhyberno tempore fit tepidus.

Fiigus matutinum ac vefperrinum funi-ma diligentia cauete, ac inprimis a capite, ccruice ac pedibus arcetc Hyeme eekri-ttr ambulare prodeft, tuin currere, tuin ludari. Exercirium quoque corporis tuns vrilc eft, quemadmodum amp;nbsp;moderatusü-citu.sque Veneris vfus nullam corporibus uoxiam infert.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hyemi

Hycms quoniam frigida amp;nbsp;humida eft, ad contraria quoque declinandum nobis effe monet. Pituita cniin hycmc augetur.

Quotics fmgulis annis dies veder nata-litius recurrit,moneo vt iUum cum amicis amp;nbsp;propinquis iucundè amp;. hilarittr ede-bretis, Deoquetrino amp;nbsp;vni gratias agatis» quód mentis corporisque veftri fanitatem per decurfum haâenus vitæ fpacium benigne femauerit. Deinde intimis animi viribus id conniti vos volo,ne nobile veftrn corpus ad détériora delabatur. Singulis, quoque annis direöiones , profeddoncs, themata amp;nbsp;figuras reuolutionum diligenter infpicite. Demultisenim rebus inde coniedfura fieri poteft.

Cum ad naturam amp;nbsp;grandxuam pro • ucói fueritis ætatem, lab or es tarn animi quàm corporis immoderatos fugite;Ladfe numano ac caprino,nec nonfanguine fu-uin, veftrum fenium fouete.

Mcmentote familiaritates inire eorum, quibus gratiæ cœleftes affluant : Quod ex bonis animi, corporis amp;nbsp;fortunæ cogno-fcetis. Sicut enim odor ex mufco, lie ex bono vicino , boni nonnihil exhalât in proximum ac perfeucrât infufum. Denicg effrenatos, impudentes, infelices ac mi* lignos procul fugite, contraria verb ratio-ne confuetudiné frequentem,continuum' ^ue commercium, felicium cxccllentiuffl' quehominum amate.

Singulis annis lauandum eft corpus in aqua frigida,vt fupra dictum eft, præcipuè tarnen æftiuo tempore, cauendumeç neid fiat ab exercitatione magna, amp;nbsp;ne aqu3 auditas meatus ingrediatur. Nam ijs fob's aquæ frigidæ lotio noxia eft. Prodeftet-iam fingulis annis caput ter, aut ad funi' mum quater frigida lauare, amp;. propterea hoc loco rationem lauandi caput frigida annedemus.

Et primum quidem lauetur lixiuio tepi-do, vel leuiter calido : Inde aqua frigida fontana vel putealis ex alto nriagis quam propè capiti inftillctur, paulo poft verd copiofior fuperfundatur ad quantitatem trium aut quatuor fextarioru, prout quif-que

VALETVDIN B. IIJ queperferre poterie. Deinde caput lin-teolisfrigidioribus ficcetur. Quarnuis au-tern hæc lotio repentinahorrorem incu-tiat non leuem, videaturque homo totus corrigefcere,multa tarnen amp;nbsp;magna com-modaadtert. Co ado enim intus ealore concoquuntur cruda, excrementa dige-runtur, fpiritus temperantur. Et hæc lotio caluitium nondum præfens amp;. canos retar dat, caput Sv fenfus iuuat, amp;nbsp;ad omnes motus promtiores reddit. Similia enim iuuanturconferuancurtp afimilibus. Præ-tereainlperho frigidæ, in caput amp;nbsp;balnen ex tepida pedibus adhibitum , mirihee prodeft ,lotioque manuum cum frigida à cibo. Omnia hæc oculis conducunt, amp;. funt falutaria, vt fæpc iam diäum eft.

Hane confuetudinem lauandi caput frigida, maxime hi,qui ex catharro laborant obferuent. Ego fane banc lotionem fæpc adhibui,neque vUam læCionem , fed maxi-mas vtilitates inde percepi: cum enim an-teacalidalauarem caput, nulla adhibita frigida, meatus pcrmanebant aperti, effi-ciebaturtç caput cuilibet iniuriæ noxium, vnde grauedines amp;nbsp;diftillationes ferme fequebantur.Qux res me prorfus à lauan-do deterruit, lient amp;nbsp;pattern , donee tandem in Hicrony mi Cardani de aqua opu-fculvJH

114 ME CONSERVA N. fculum incideremj amp;nbsp;Gelfi confilium^f haefrigida lotionepenitus cognofeerenî.

NE annosClimaâericosfinedecreto' nos omnino filentio prætereanius, kiendum eft honim annorum obferuatio' nem non effe fuperfiiriofam, fed ex vfu experientianatam. Certis enirn quibufd^ annis infignes mutationes accidere vide* mus ; fie feprenarius annus vitæ eft Climî' érencus, omnibus pcriculofus. Hic enim magnam amp;nbsp;cuidentem in corpore mut3' tionem adiert. Nam fingulisfèptenisan' nis ordo planetarum reuertitur à T), A‘'* pleruncp nobis eft peregrinus , amp;nbsp;fjintef' teftor mortalium peruenit ad quadratufl loci contrarium naturæ figni, vnde eft cgrcffiis. Vnde fit,quod feptimo anno eb' buntur amp;nbsp;renafcuntur pueris dentes .• de-cimo quarto aceedit pubertas.Et quand» compléta fueric fep tem annorum hebdo-mada, id eft, feptics feptem anni, hoeeft, anno quadragefimo nono,iam maturefcit in homine prudentia, amp;nbsp;fit astas perfefn Cum verbad decadasfeptenas ,id eft,3(1 1 x x. annum fucritperuentum, tune meta vi-

VALSTVDINE. Î 1 ^ W villen di eft peraöta. Et videmusplures prœftantes viros annis climadehcis tlïe cxtindos, vt Orphea, Ariftotelcin , Cice-ronem, Demolihcncm, Scipionem Afri-canum^noftraque memoria Fridcricum L amp;nbsp;Chriftunum 11. Renes Daniæ.

Fuit quocp feptimus annus diuina infti-tutione Sabbatarins , quo nee agros auC vineas colcre, nee culturatn terræexerce-rc licebat, inftitutus ad memoriam quie-tisdiuinæ. Quemadmodumamp; quinqua-gefimus quiscp annus dicebatur lubilaius, poft feptem annorum hebdomadas cir-cumaö:us,id eft, poft quadragefimum no-num , qui eft Ciimaäcricus Hebdomati-cus, amp;nbsp;continet feptem hebdomadas.

Faciunt quoqj mentionem annoru di-maftericorum Philo ludaus, amp;. D. Augu-ftinus: Item Cenfwnus amp;nbsp;GeUius. Cicero-nem etiam annos Climadcricos obferuaP fe,inde conftat, quodinSomnio Scipionis ait-.Cum atas tua feptenos oélics Solis an-fradus, reditust^ conuerttrit : duoquC hi numcri, quorum vterqj plenüs, alter altera de caufa habetur, circuitu naturali futh-mam tibi fatalem confecerint, amp;c. Hic fuit annus climaétericus Scipionis quin-quagefimus fextus. Et paulo poft eodem loco Cicero ait : Septimum numerum re-runi

rum omnium ferc nodum efic.Sic amp;nbsp;Hif pocrates ætatem hominis feptenario di«' rum numéro condare ait.

Annus quartus eft etiam confideration’ dignus, quoniam medium in feptenario tenet: Item Nouenarius.Ethabent hiafl' ni rationes, quemadmodum apud Medi' cos dies decretorij amp;nbsp;indicatiui. Dicunt enim Modici quartum à principio morbgt; indicem efle feptimi. Hæc obfcruatio noO eft afpernanda. Scribit enim Angußquot;/ Imperator ad filium .• Lætare mecum üh tranfgreflus enim fum omnibus feniba^ periculofum annum fexagefimum terril in hoc enim feptenarius amp;nbsp;nouenaria® concurrunt, amp;nbsp;proptereafenibus picrun' que eft fatalis. Edep annus ClimaétericuS 'aut etiam Enneaticus, qnemadmodurn 1^ annus quinquagefimus fextus eft Clim3' ftericus, quamuis hie non jta vt fuperiot fenibus extimefcendus. In hunc enim fep' tenarius amp;nbsp;quaternarius rantii coincidunf'

Ego arbitror , vti feprimo aut non® menfe nati iuftam viræ perfeftionem obti' nent : ita contingcre quoque vt vita pluri' morum hominum ( diuinæ tarnen maie-ftatis faluaprouidcntia,amp; return omnium ad libitum gubernatione ) ad Climaâeri' cos vflt;j annos, in quibus feptenarius no'

VALETVDINE. 11/ ucnariusque numerus in fefc quafi in cy-dum recurrunt, producatur, ibitç abfol-uatur amp;nbsp;finiatur. Cui non abfimile amp;nbsp;illud cft , quod egomet multorum bominuni obitum compertum habeo, quod graui Sc periculofo morbo decumbentes, vt pluri-mum animam reddcre foleant : Lima ia gradu afceadente, vel media cœli domo cxiftentc, raro in quarta vel fepcima domo, nunquam tere inreliquis, quodamp; à mc amp;: ab alijs multoties cft obferuatum.

Annus quinquagefimus fextus in no-Óurnis genituris propter frigiditatem Igt; duplicatam, amp;nbsp;fcxagefimustertius in di-urnis ob ficcitatem vtroqj fubfcri-bente, iam ætate frigida amp;nbsp;ficca maxime periculoli funt fecuridu Cardanum. Quo-tiescunq? igitur huiufmodi anni dimaftc-riti vel Enneatici inftant, vel nonnuUa ligna futuri morbi apparent,vt funtlafsitu-dines fpontanex membrorum, tormina genuum, lumborum dolor, tcnebrofitas oculorum, grauitas fuperciliorum, tinnitus aurium, cibi faftidium, fudor muftus in fomno, fine aliqua manifefta caufa,öfci-tationcs amp;: pandiculationes infoléntcs. Item confuetarum excretionum fuppref-fio, vel immodica cuacuatio, tune Deum immortalcm precib ardcntibus inuocatc, 1 Aftro-

Aftrologos amp;nbsp;Medicos peritos confulitf» prudennam in omnibus adionibus adhi' bete, temperanriam in cibo amp;nbsp;potU;amp;rebus ad vitam neceiTarijs exercete.Oratio-ne enim ad 0eum, fydcralis doctrine co-gnitionc ac cuentuuin quorundam prxui' lione, medicamentorum conucnientium vfu, acin rebus gerendis prudentia amp;nbsp;dt' curnipedione, multi graues cafus euitan-tur , ac fepe determinatus noftræ vit^fi' nis prorogatur. Sunt autem anni Climii' derici, 7. 14. 2 1. 28. 3 y. 42. 4^. 56.6? 70- 77-^4- 91 • 98- Enneaci hi, 5). 18, i? 3 0. 4 5^54-03.7 2.81.po.pp.

POs T Q^v A M nunc de vidus ration^ fingulis anni temporibus inftituendJi pauca egerimus, reliquum eft, vt de itine' rarttium diæta verba faciamus.Si igitur, 0 âlij,extéræ amp;nbsp;lôginquæ regiones vobis ad-cundæ fuerint, mementote primo lentei® grediendum efle, deinde feftinanrius pro-pcrandum ; In fine autem moderatius. 1*1 amp;nbsp;noftris corporibus amp;nbsp;iumentis prodeft ’ Aluuï

Aluus veiler fit laxus,quod effici potefi-, fifyrupus acetofus , aut oximel fimplex, aut ouum molle mane fumatur. Pauxillu-liim Rabarbari cum Saccaro rofaceo et-iam vim laxandi habet : Idem præftat fe-rum laûis, tri urn aut quatuor hemiaarum menfura cum (ale amp;nbsp;meUe fumta. Quern-admodum amp;nbsp;puluis Enulx Campanx amp;nbsp;Cinamomi. Non improbo quoqp fuppofi-torium ex lardo fumo indurato. Aut quatuor ficus, vel etiam fuppofitoria ex meUe amp;nbsp;fale compofita,qux vbi ventriculus non fufiinct, medicamenta per os fumta allium deijeiunt.

Si quis forte in innere equo præcipita-tus interiores corporis partes Ixferit, vta-tur Ambra, id eft, QVnlra?t/ in iufculo cc-reuifiario ealefado mane furredurus, vel veiperi difeeiTurus cubitum , ad quantita-tem nucis aueUanar. Sequens etiä vnguen-tum contra lœlionem internarum partium eft v aide vtilc.

J Nardi, Rutx, Hyflbpi, Salui«, Pyrethri, t, ^ulegij, fœniculi, filiginis agreftis , mille-( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folij.

folij, prunellæ, ibifci, confolidæ maioris, auryn, amarâci, verbena:, abrotani, epi' tics, melinæ albæ ac fufcæ, angelica: faß“ uæ, veronica?, fœnigræci,fragariæ, clenia-tidis, cordialis, pedis leonis, rorifmarini, foliorum linguæ ceruinæ, tormentillæ,be-tonicæ,ana manipulum vnum. Hæco-mnia cultello in tenuifsimas parttculas comminuta, inijcein lebetem, amp;. aftunde butyri optimi in Maio confeeri, amp;nbsp;per co-duram à fale piirgati libras 28. amp;nbsp;hxefi-mul ad ignem ex carbonibiis coufeâum probe decoque, tantifper donee virtus egrediatur, deinde cum hæc per munduffl linteolum exprefleris, affunde oleilaurini libras duas,amp; habebis præftans vnguentü. Hoe valet contra intemam Ixfionem, ex cafu aliquo ortani, quantitate nucis auel-lanæ in calido iufculo cereuifiario funn tuni. Si primo non medetur, vfus eius •bis aut ter eft iterandus,quin etiam externs corporis partes affedæ apud ignem lentum funt inungends.

PrAECIPTA CONTRA ï-N' iuriam frigoris,amp; remedium ad cu- ' randam ambuftionem.

QVo NI A M vero in his feptentrioni Jubiedis regionibus frig’ magis do-itiïn,atitr quam calor, amp;nbsp;hyberno tempore fæpenobis in venationibus aut caftris cubandi necefsitas adfertur, quemadmo-dum etiam proximè præteritis annis in in-feriori Germania brumali tempore caftra ftatiua fab dio conftituta funt, de frigoris Slt; algoris iniuria pröpulfanda pauca ad-iungam. Inprimis autem ad frigus amo-uendum veftes funt comparandæ,quç non ekô corrumpuntur, quia nonfemper in expeditionib, has mutate poffumus. Sta-tim à tenera ætate frigori afluefacere fefe expedit. ld enim ad fanitatem amp;nbsp;ad rcs beUicas gerendas, plurimum momenti adfert.

- In magnis algoribus capitis, manuum ac pedum vigor conferuetur, quo illxfo vniuerfo corpori fua confiât integvitas.

ïrigus facile quidem à quibuflibet cor-i péris membris veftium, aut ex panno aut | cx hirfutis peUibus prxfertim ceruinis 1 concinnatarü obicdu arcere licet. Capiti V vero nullorum animalium pelles falubres | funt, fedpannei potius, aut bombycini 1 galeri amp;nbsp;pilei funt inducendi.

1 nbsp;nbsp;nbsp;- Citius tamé frigiditas à calcanco,quant ? à cerebro ad cor pénétrât.

Si quis vultum manusque aqua frigi^^ mane Iau3t,amp;; deindechirothecisprob^ regir,primo quidem aliquantulum perfn' geratur, mox vero amplius corpore c2' kfcct.

Frigus enim meatus cutis conflringif» amp;nbsp;fie nos ab externe frigore tutos reddit, prohibett^ ne ealida fubftantia, quae int^ retenta, fuapre natura calorem äuget,dif' fluataedißipetur, Sordesitem, qux td' gusquotp augent,apedibus abluere, chi-rothecas amp;nbsp;lineos foccos vino fublimäto aliquantulum imbuere confert. Quemad-modum hoc vini gçnus vim calefaciendi totum corpus obtinet, fi admixtis calidis aromatibus bibatur. Ad idera valet, co-mederenuces mufcatas, Zinziber, cala-mum aromaticum:oleis, vnguenrisqj corpus fouere non eft inconueniens : alliuni amp;nbsp;nuces etiam ad arcendum frigus mira-bilem habentproprietatem, præfercim,ft quis hxc duo in iure carnium contufa corn edat.

Ex vrtica amp;nbsp;oleo fadum linimentü cum pauco fale tuctur partes corporis ab atro-cifsimo frigore:valet etiam ad vlcera à ge-lu contrada: fi quis nolit pedes vel manus à fri-

Quibus vero rationibus medicina facienda fit, fialiqua extrema pars corporis pene fit emortua, mox addam.

Probatumitacp confirmatumep eft ex-perientia, fi quifpiam membra gclu amp;: fri-gore ftupentia habuerit, nó igne aut aqua calida, fine tepida calorem remoueri, fed indemagis putrefcere amp;nbsp;excidere. Frigi-da autem fi lauentur, paulatim ijs priftinu reftitui vigorem. Galenus ad algores in-tenfos, amp;nbsp;exhis contraöos dolores vfus eft Euphorbio , quod cum olco triuit, cérame^ immifcuit liquatam,

Nonnulli contra frigoris aduftionem prxcipiuntloca affeéla ad fpacium dimi-diæ hor» detinere in aqua,in qua ftercora equorum , auena paftorum fint decocla. Alij membris ex frigorc aduftis combuftæ pellisleporinæ cineres infpergunt, non-nuUirapam , aut pomum toftumcafidum applicant. Qindam felle fuiUolocaaffeéla inungunt.

Q^od fi cui digiti manuum pedumue nimia frigoris aduftione etiarn denigrati fuerint,itavt plane ftupefcant, animum proptereatarnen non abijciat, fed fanis confiliji amp;nbsp;remedijs occurrat.

Magnam enim natura amp;nbsp;ars vim habcfgt; Mernini proximè preterita hyeme Caiuni Aîçfeldium, cui ambo pedes frigorc adu-fii erant, fumta quadara potione vulnC' raria, cuius dcfcriptio mox fequitur, eût' cifle, ne damnum latins ferperet, cum o' mnesChirurgi deeo defperarcnt, quod articulos pedum frigore penè emortuoS c/Ie, amp;nbsp;putredine quadam decidere vidèrent. Er quamuis per integrum anni fp^' cium pedes ipfi nó fuerint confolidati,tarnen nunc incedcrc vtcunc^ poteft.

Accipe duo lintcola munda, quorum । hoclaâeo cremorc,qui dicitur Germaßi'i cêïXortt/ illud verb fero butynno imbuS)( amp;nbsp;parti læfe finguÜs diebus ter applied» donee feruor interior retrigeretur. Dei”' de lardo porcino mafeulino, auenam nt'' non vnam aut alteram aflulam infigt' Hæc incende, amp;nbsp;fie porcini pinguedinei” ignitâ in vas aquæ purs ex alto caderci”' cito.Deinde fumefex ouorum vitellos ab iedo albumine, quibus addc parum pt^' didi ladei cremoris, amp;nbsp;deinde pinguedr nem lardi liquatam ac fupernatanrem ab ijcc, amp;nbsp;hæc vnà probe decoque. Jude ft' empi’

cmplaftrum , quo ter de die partem affe-âam inunges,ac breui earn fanam reddes. Quod fi linteola cuti tenaciter adhæferipr, imbuas hæc butyro non falito,amp; facile inde refoluenrur.

Ad refrigerationem prodeft etiam cortex tiliirafus in aquain , dpnec ipfpifie-tur, parti vftxfic applicatus.. .

SE Q_v 1T v R nunc eius potionis vul-nerariæ defcriptio,cui vna eademt^ o-pcra alia quædam emplaftra, linimcnta amp;nbsp;olca,ad curanda vulnera egregie vtilia fub * nbsp;nbsp;ijeere placuir,vt his,fi opus fuerit,comode

Accipe duas menfuras cereuifia; vetu-* ftifsimx ,inijce manipulum Clematis fiuc Peruinca:, cauliculum attemifisc rubeæ, paulumherbæ, quæ dicitur ;Xcblcbcil/vel in defectum huius fume'-meram peruin-cam j dccoque ad medictatem in vafe fi-

, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ' 5 âiU,

dili, opcrculo probe teöo. Deinde exco» lain ollam lapideam fine lagenam , fic vt orificium eins probe obftrui pofsit, ne aêt ingrcdiatur, poftea vfui ferua. Ex hac po-tione dabis homini vulnerato fine læfo maneiciuno ventriculo, in meridie poft fumtum cibum, à ve/peri cum difceflurus cft cubitum. Singulis vicibus ad quantita-tem trium cochleariiim, iubebisqj vrla-fuS poftea duabus aut tribus horis abftineatï cibis,amp; quoties inde biberit,paululum in-ftilletin vafculum , amp;hpc vulnus abluatlt; Folium etiam brafsicæ rubrum aut maxime fufcum liquorc huius potionis imbu-tum vulneri imponat, ita tarnen vt afperi-us folij latus verfus vulnus fit cooptatum, quod lint'eolo firmitcrinuoluatur.Quodft vulnus poterit cóftringi acu, fiat id quolt;?; gt;nbsp;rie magna cicatrix inde remaneat, alioqu* nihilominus tarnen vulnera confolidat hxcpotio.

AlIVD CATAPLASM* præftantifsimum, quod cum in comitate Tyrolend apud Carolum V.Oenoponti commori' remur, Iohannis Fridclifijquondam Saxonia' El^ Claris Chirurgus , IlluftrifsimiJm Hoinitiæ Duff'” Adolphum docnit, amp;nbsp;contra quemuit idum, amp;nbsp;ad vulnera à tomientorum globulis iJlata j mirabilcm curandi vim habet.

Redige ad puluexem,quern fac igni ex-candefeere, amp;nbsp;quicquid difloluendutn eft, diffoluc,amp; in morera cataplafmatis forma modo fequenti.

Quatuor gummi macéra noSurno té-pore in aceto acerrimo ex vino confefto, in vafe ex orichalco fabrefafto,aut olla in-cruftata, ita vt acetum quantitatem gumi excédât, poftea decoque gummi tantifper donee fordes, excrementa aut ligna ab ijs feparentur. Deinde exprime , fine excola permunduinlinteumin cacabum aut le-betera,

128 DE CONSERVA N. betem, amp;nbsp;gummi iterum coque vfque alt;} confumtionem aceti, amp;nbsp;douée gummis lebete fegregentur.

Fac coUiquefeere oliuum amp;nbsp;ccram i” pelui ex orichaleo, immitte argyriomfiu® (pumam argenti Sc verfarudicula, vè af' gyritisinfundumfiibfidatj amp;nbsp;cum calo' rem fufeum induere cæperit j fac perica' lum cultro lato autfpatula. Qiiodfin'’'’ adhæferit cultro tenaciter, fed inde refol' nitur, perfects decoâionis eft fignun’' Ab igné igitur remoue ftatimjamp; paulula'^ infrigidarifinito, non tarnen nimis-Ot^ Poftea de quatuor gummi maceratisiquot; aceto , fingulis vicibus ad quantitatem ^ bæ vel nucis auellanæ, immitte in decoâ“ cataplafma pedetentim, donec guwj’'’ prorfus ingrefla fuerint. Nam fi fimul i'’'' ijeerentur, cataplafma nimis ebulliently’ afeenderet, fortafsis etiam effunderetut' Verum ad maiorem cautdam peluinitquot; aquain promtu habeto , vt fi nimis bul' liât, fupra aquam teneri amp;nbsp;infrigidari P^j fit, illudcp rurfum emplaftro adijee, quo“ in aquam effufum eft.Et cum gummi pl^' ne in cmplaftrum ingrefla fuerunt, codquot;' ram eins de integro répété, parumperq**^ decoqiie. Deinde'adijee Myrrham, ï^ fliehen,Thus, Terram Cadmiam, id®** ©ai»“'

VALETVDINE. 12^ ©ahttCifcn/Ariftolochiatn. Rédigé iteruin in puluerem tenuifsimum paulatim fupra ignem, non nimis calidè tarnen, ne pulue-res ardorc conflagrent vel confumantur. Extreme inijce Terebinthinam amp;nbsp;oleum laurinum, amp;nbsp;cum plane ab igne remotum amp;infrigidatumfueri,tadijce Camphoram. Deinde effunde in aquam calidam donee aptum efficiatur, vt manibus tradari amp;nbsp;fubigi po^it. Poftea maccra oleo artemi-fiæ, vt nitidum amp;nbsp;purum reddatur. Im-mitte in pcllem hinnuli bene præparatam. Tune ad 40. aut 50. ann©s vlui conferuari poteft. Conducit hoc cataplafma aduer-fusomnia vulnera felopetaria,contra iftus amp;nbsp;vulnerum inflammationem.

Insigne cataplasma ' vulnerarium, contra quemuis ictum, quo 1 vfus ellChndiernus It. Rtx Danis vnà cum fe-, quenti Balfamo amp;nbsp;puluerc.Nam hæc omnia in I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libris eius medicinalibus poll mor

Ceram vnà cum colophonia primnif diflblui facito, deinde mumiam adij^ poftca bav 2iùhfcftnialfj. Hæc ad Icntôfl ignem collocato amp;nbsp;probe verfato: Dein^' reliquis quoep prædiâis fpeciebus inimn' fis ad lentum ignem panlifper ftarefinit») probe frequentere^ moueto, fæpeetbi” periculiim facito, num fatis fit decoâu'”' amp;nbsp;in fundo fublîdere incipiat.Stilla ex aiw guttulas aliquas ex calida fpatula in fng’' dam. Qnod fi illnd infrigidari amp;nbsp;fpatula adhxrefeere fenferis , ab igné remoud») tarn diiicp verfato, donee fua fpontc fit ff' gefaétum, amp;nbsp;in folidam coëat maflan»,’’^ îequentia tria gummi in co adurantu' Addeinfuper Thuris amp;. Mailiches ana'i’' ciam vnam : Camphoræ fefquiunciani)^ in olla tam din moueto, vt infrigidatu''’ duritiein contraliat, amp;nbsp;manibus trad’'’ prædiétoque adipe fubigi pofsit. Et M modo cataplafma rite paratfi habes:^»'’ fi igitur vulnus infliótum eft recens.panfquot; lineo crafsiori iHinito amp;nbsp;parti affedt« ’P plicato. Quibuslibet etiam vulnerib^' fiuecæfim gladio lecante, fiuc pund'quot;! muerone fint inflidta,hoc cataplafma rc^’ adhiberipotcll. -“tquot;

Kec. Limouij fylueftris, id eft, ®in» Ktjrfin/ amp;Bctonica: ana draehm, vnam. Saniculx. ©anicfelz amp;nbsp;pedis leonis, id eft, Sinnua, ana drachm am dimidiain , cum duabus menfuris vini in noua olla vitreata firmiter occlufa, qua: farina fubada probe obturetur.In medio autem operculi foramen rèlinquatur,pcr quod vapor egredia-tur. Coâurahuius potionis ad fpacium duarum horarum continuetur.Ex hac po-tionehominifauciato lingulis diebus mane amp;nbsp;vefperiad quantitatem vnius coch-learis exhibe bibendum , amp;nbsp;loco affefto brafsica: folia vel prsecdens cataplafma , impolie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

PRECIOSVMOLEYM B AL-faminum, quod iuftillari poteft vulncri-bus, qus non capiti, led alioqui corpuns

1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pambus Cunt inflifta.

Rebars minutim contufe vnc. fex. Hsc i firmiter contera in ampulla fiue lagcna ’ ftannea per très dies ftare facito. Deinde 'gt; lagenam vna cum prædiétis in balneum 1 Maris immittito , amp;nbsp;ad hors’ medietatem ’ probè bullirc ftnito. Poftea in lagenam in-1 ijee Maftiches fubtiliter contuft drach. v i.

Item Thuris, bdcllij, Opopanacis, Cam* phoræ, anafiue partes xquales vneiamdi' midiarn, ponça illud oleum per rnundu® pâniculum lancum excolato, ita vt omnis virtus prædidarum fpecierum inde expri-matur.habebisque in hunc vfum paratu® oleum præilantifsimum.

Ratio conficiendi pri' ueris vtilis contra dilïeóhoncm nerui alicuius, qui à Chirurgo eft conglutinandus.

K E c. Oculos Cancri, in fubtilifsimu® puluerem coraminutos in paruo linteolO' Hunc puluerem neruis infpcrge, amp;nbsp;ficcis fafcijs ex linteolo confedtis, locum obligé’ nehumiditasaliqua adneruos penetrate pofsit. Handigaturam per Ipacium ïf horarum intadam relinquito. Elapfo pi*' diâo temporis fpacio, Chirurgus neruu® infpiciat, ipfiusque conglutinationem e^t' ploret,amp; deinceps vulnus illud calidis vi® culis dclisct inftar alterius vulneris recen' tis ; amp;nbsp;poft diem vnum aut alterum hg^' turam diflbluat.

Ratio certa, q_v a flv' xus fanguinis ex quouis vulnere eruni-pentis cohiberi poteft.

Ineunte vere, cum ranæ femina prima fiuc oua proijciunt, tune accipe crafsioris linci panni vlnas tres vel quatuor, plus minustie quantum fatis eft.Hunc pannum cum huiuimodi ouis ranarum probè ab-luito, foliqï ficcandum exponito. Deinde fecundo tertiot^lotum, fimiliep tnodo ia fole ficcatum vlui diligenter feruato.Cum autemhoevri volueris, partem vulnere duplo maiorem , inde præcilam inftar ca-taplafmatis vulneri imponitojanguims ef-fufio ftatim fupprimetur, quod certo ex-perimento in plurimis eft comprobatura.

QV EMAOMORVM frigUS proficiquot; fetntibus obeft, fic etiam calor,amp; ex hoe profedta fitis peregrinantibus molc-fiias exhiber. Nam fitis ab humido déficiente aut calido fuperante fit. Cum enim nimij sftus noxa peregrinantes infeftat, calornimius femper excoquens corpori-bus firmitatem cripit, amp;nbsp;humido naturali exigendo vires diffoluit.

Primùm autem monco, nc cum iter fa-( ciatis multum loquamini. Inde enira fitis 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K faud-

faucibus aridioribus contrahi fokt. Ay caloris vim pellendam balneum aqua: ftp gidæ, etiamfi quis febrim aut capitis dolore intempérie contraxerit,prodeft. Qui '' rationem etiam cerui fequuntur. Nani cum æftu immoderato vexantur, in frigp dam fefe immergunt. A lij coronas ex ro' lîs,violis,nymphlt;Tæfloribus, polygon! ri' mulls, Adianti, vitis, myrti folijs, falicum virgulis, alijfcp refrigerantibus plantis ca* piri contra xftus iniurias imponunt.

Contra fitim ex calore prouenientem detineanturin ore Cryftalli, corallij af' gentum, faccarum candidum, aut fita qui aliquandiu in frigida aquafontanaia' cuit. iulepus etiam rofarum amp;nbsp;violaruiu curri aqiia. Item radix glycyrriza: réécris t terra cuulfa amp;nbsp;manducata,fiue ex aqiupo ta fitim fedat. Quemadmodum amp;nbsp;vigilie extinguut fitim à calore ortam,fic fomnuï ortam à fiecitate. Frigida fine aquaraci odorifcra, quam fuperius defcripfi, etian* os colluere prodeft. Fici reeentes fitimft' uant, caloremque refrigerant. Nuclei nU' cis pinex, porculacx folium linguæ fubdi' turn, fraga, pyra, pruna, cerafa, maft' rum cydoniorum grana, laâucæ amp;nbsp;cutU' men’s femina ad minuendam fitim funi prxlUnufdma. Ferfufus aqua frigida p3‘ nis

VAISTVDINE. 135 nis, amp;nbsp;dim vino furatus contra fititn pro-deft. Vinum refrigeratur, ft in aquam fri-gidam vna cum cantharo colloeetur, pa* nistptoftus in aquam fontanam frigidifsi-mam immittatur, cui pofteainde exernto vinum infundatur,illudquehoc modo bi-batur, aqua interim fxpius permutata. Hac confuetudine refrigerandi ego vti confueui. Nam falubris eft , nihilq; nocu-menti adfert, veluti ea, quæ nitro aut niuc perficitur.Hæc enim eft violenta 2c pro-pterea naturæ contraria amp;nbsp;inimica,vt l'une ea^ ex quibus refrigeratio petitur.

PPregrinationes amp;nbsp;bellafæpehominern in inopiam rerum omnium conijciût, itavtingenti vehementieç famclaboran-dum fit. Qipare non abs rc fuerit pauca contrahanc iubiungerc. l'aine igitur dominante omnium animalium iecuraflatu in penuria panis fatiat magis. Item panis co6tus ex amygdalis dulcibus amp;faccaro plurimiim nutrit.

Panis quoep nauticus,fiue bifcoâus,co quod propter ficcitatem fitum minimè K a contra-

contrahat, amp;. diutius reliquoincorruptus ferueturan huncvfum circuinferenduseft-Legimus quotp quendam ruinis ædificio' rum obrutum,cum nullam vitæ fpem rdiquot; quam haberet, ftptem dies noétestp, foU vrina epota famem ac fitim toIeralTe, Aui' ccnna globulos contra famem compofuit» qui funt confcruandi,ne folis calore colli-quefcant R e c. Amygdal. dulcium cx-cor. libram vnam. Adipis vaccini liquefa-di libram dimidiam. Olei violarum vn-cias duas. Mucaginis rad. altheæ vnciam vnam. Terantur omnia fimul in mortario, amp;nbsp;fiant pilæ ficut globuli nucis inftar Italics.

QVo D fi verfamini in marï,nolitejp-hibere vel impedire vomitum, veru fi fit nimius amp;nbsp;fuperfluus, in potupaulu-lum aquæ marins mifcete, vtita ventriculus vefterpaulatim mari afltiefceie difcat.

Toftus etiam pams ex aceto comeflus contra vomitum valet, quemadmodum amp;nbsp;multarum gallinatum ventriculi pervRio-nem in cinerem redalt;Si,cum vino fumtiiö tali affedionc ftomacho non parum pro-funt.

Quidam volurit ad hanc rem conducc-re, fiquisaquammarinamfiuefalum ex naui intueatur, luie ex alto in mare defpi-ciat,

SEo quornam in expeditionibus amp;nbsp;pe-regrinationibus multos aquarum tur-bidarum amp;nbsp;limofarumvfu extinétos eflc comperrum eft, emninointerdicovobis, neaquam ex puteis vei ftagnis haufta bi-batis.PofTunt enim hæ multifariam ab ha-ftibusinfici, vt plerimq? ab hoftibus fit, cum alioqui etiam fordibus fcateant.

Fontanam quidem aquam non omnino improbo, hac tarnen conditione, vt cum exhaufta eft ex fonte, linteum nitidum in cam inijciatur,quod fi id poft duarum ho-rarum fpacium nullas concipiet maculas, fine omni veneni fufpicione bibi poteft. Purgantur autem aqux excolationc, cum ex vno vafe in aliud tranfcolantur per are-nam dulcis infipidiuefoli, in colum fiuc facculum iniedam,aquae prauitate in arena fic remanente.

rions vfus inprinn's in expeditionibus eft falutaris, vbi varia loca mutanda funt.

Lauri folia, pulegium, acetum pcrmi-Ktum olei vitrioli gutta vna aut altéra, folia acctofæ, cornu Monoccrotis, Coralli-um contufum amp;. inieâum in aquam : Hic omnia prauitatem eius emendanç. Sed vt inditutum de aquis fermonem abfoluam. in cafu fufpicionis aquævenenofe, mihi fatius ede videretur, de integro puteuin effodere. Indicium autem velfignu aqua-rum fubterranearum eft nebulofa exhala-tioanteexortumfob's, vclcreber amp;nbsp;Ipa-ciofus iunci, vel arundinis prouentus.

CV M Sol quoep peregrinantibus fan-guinein nimis fubtilom amp;nbsp;tenue red-datjcumqj ex naribus effluere faciat, rem non inutilem video r mihi fafturus, fi paleis do huius nimio fluxu reprimendo agä.

Primum autem feiatis, quod fi cui vc-ftrum fanguis fine Ixfione fepe ex naribu* profluit, in propinqua fanitatis parte hoc

▼ A I l T ▼ B 1 N i; I 3 ÿ effe numerandum. Si autem hæc cruptio eft aimia amp;nbsp;crebra, tune poterit vitarc ci-bos aromatibus conditos. Item allium, ceepas, porrum, raphanum amp;nbsp;catera.Mi-rifice autem fanguinem ex naribus pro-manantem reprimit ftercus porcinum, ft tepidum infaräutn linteolo naribus ad-moucatut, enme^ frigcfcit ftcrcus , rurfus illud excalefaccre oportet. Sequens etiam cataplafma cum linteo canabino impofi-tum fanguinem fiftit.

Re c. bolumärmenumScfarinamvolatilem molendinariam , amp;nbsp;ex bis cum albumine oui amp;nbsp;aceto rofaceo confice cataplafma,iUudeç fronti St arterijs capitis ap-plicato. Et fifanguis nondum reprimitur, linteolum aceto imbutum collo circum-uoluito. Quinimo ad eundem etiam mo-dum pudéda humeftare poteris. Et quod fi fanguis ftillaucrit ex nare dextro,cucur-bitulam adhibebis iecinori,tanquam parti affens. Sin ex finiftro, in latere earn fi-niftro ex aduerfo fplenis applicabis.

Si yeró neque hoc fanguinem retinebit, non inutile fuerit feCta vena iecinoris fanguinem infrigidare, Sc naribus infpirari curabispuluetem compofitum ex herbs qua dicitur gratia Dei, qui puluis mirifi-cam fiftendi fanguinis vim obtinet, etiam

ex vulncribus confluentem. Cauebis tF men ne nares purges vel mundifices ante-quam fanguini fluxus plané fit fuperfluus« Aliqui etiam vtuntur croco vel puluerefu-liginofo molendinario, vnà cum tela arJ' neæ. Quinetiam ex afiringentibus lignin» vt queren,ilicc,fago,cinis non paru altrinquot; gît, ideoep fi forfan nullum aliud remedi“ um effet ad manus, fanguinis cruptio ho^ modo cohiberi poffet.

N O N N v N Q_v A M Ïn profcdionibu5 amp;nbsp;bellis fxpe ex copiofo alui proflu' uio aboratur, ideo remedia hunemor-bum curantia vobis quoeç minimè negli' gligendaeffe cenfeo.

In principio autem iftius morbi neliti ftatim medicamentis comprimendi facul' täte præditis, aluiep fluxum liften tibus vti. Etenim obludari amp;nbsp;excretionis cohibi' tionem moliri,maiorem morbum facit. Sed potius candens fiue ignitum aurum, vel chalybis laminas, in potu, quem hau' ßuri eftis, iterum atcp iterum extinguite.

VALETVDINI. I4I mînutum in puluerem, in dyfenteria effi-cacifsimum eft remedium, quemadmo-dum amp;nbsp;argillx rudera ex clibano defumta amp;nbsp;decofta, cum aqua, qua poftea in pota ïtamini/acultatem fiftendi amp;nbsp;aftringendi aluum priftant. In huncvfum conuenit etiam faccarum rofarum cum rubrisco-rallis.vfto cborCjeleduarioqi ex cydonijs.

Operæpreciû igitur vifum eft remedia hu-ic morbo fuccurrentiabreuitcr obleruarc.

, Nonnulli contra hunc vtuntur Glycir-dza, carpionum alij lapides in orc deti-nent, vel olibani grana deglutiunt. Nonnulli contra hanc affedioncm aquam ca-lidam bibunt, aut lac tepidum vel ccrafo-rum nucleos, aut panem ex aceto come-

1 dunt.Ego autem maxima ex parte hxc fc-! nbsp;nbsp;quentia duo medicamenta adhiberc foleo, quoru hoc à Daniele Rantzouio, ferenifsi-mi Daniæ régis Friderici 11. in bello contra Succos primario Duce, cognato meo didici, illud vero alioqui vfu compertum habeo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 5 Medi-

Re c. Vctiis faccarum rofarum amp;nbsp;1*^ pidcs çancrorum,qiios contufos S: in pul* uerem redados faccaro rofarum infpei; ge/adde paululum de bolo armeno. Ml* Re hæc omnia fimul. Obfcruetur tarnen vt lapides cancrorum dimidiam faccMl partem, quantitate fua adæquent.

Sefquiunciam faccari cledifsimi, quod ex infulis Canarijs aduehitur. Fiat puluis-

Niinc aduerfus arefadionem linguï» qui morbus etiarn plerumcg caftra fcquk tur, remédia quidam afTcribam.

A D V E R 5 V S A R E F A c T I 0 '. nem linguae, quæ dicitur vulga-riter Brunella.

REc. Nucleos Cydonci 2. aut cortice medianum tlliæin aquam colloca/ui fi addes cochlcarium aceti rofacci,cfficitut inde

V A t E T V D I N E . nbsp;nbsp;nbsp;1'4 J inde limus vel fuccus : quo oris humiditas retinetur.

Rec. Syrupum acetofum fimplicem cum aqua ex crcmore ptifanæ præparata. Hac gargarizetur os, quod valet contra lingua: ariditatem.

Rec. Aquæ fontana: fiuc rofaces lib.iiij. Saccari lib. v. Coquatur in vafe lapideo, aut potius terrco vitreato carbonibus ac-cenfis aut flamma exigua citra fumum, femperdefpumando ad dimidias. Deinde adijciantur aceti albi clari lib. dus. Si au-tem valentifsimum vis, libræ quatuor. Si yinbus mediocre libræ très , amp;nbsp;percoquc infyrupiconfiftentiain : Retonde in vafe ' vitreo. Hic fyrupus afteâibus ac febribus maxime biliofis auxiliatur, quia bilem tc-nuitatc amp;nbsp;caliditatc furiofam frangit, re-tundit, amp;nbsp;extinguit, adcoque fitim fedar. Huniores quoeç craffos tcnuar,incidit,ob-firuftioncs tollit,vrinas mouet ac fudorcs. futredini refiftit, ob id peftilcntibus fe-i’ribus eft faluberrimus. Ego hoc fyjrupo valde deleélor, amp;nbsp;vobis dus vfum maxime commendo, quia non eft ex venenati» compofitus.Laudatur ctiam ab Ariftotclc in libro

Lardiim purum porci caftrati ad ions'' tudinem dimidij digiti, amp;nbsp;laticiidiné du®' mm digitomm tranfuerforum lingue ƒ grôti impofitum probe infere, ita vc 11quot;' gnam amp;nbsp;fauces inferiores penitus cont»^ • gat. Hoc lardum inde non remoue,ƒ■ colliquefcere fine. Aegrotus autem illt; per fucHonem attrahat, donee plane in''' quorem refoluatur. Poftea copiofum'* mitum edet, turn caue nc fuffocetur.Po'' modo videbis adufii fanguinis copiam, entern tenacem per vomitum eijci.Vt2t^. igitur agrotus huiufmodi lardo fecuiquot;*’ J vice, amp;nbsp;tandem conualefcet.

Veloci amp;nbsp;eeleri curfu vfqj ad defadS^ tionem agitetur equus, donee prxninquot;' calorc liquidas humor ex orcipfi emant' Hæcfpumafpongiæin bacillum fixa: ilquot;' ponatur,ea(ç lingua amp;nbsp;fàucium partes!' motiores, quoustp fieri poteft, iungantquot;* ) per aliquot vices. Caueaturtamenefpoquot;' gia delapfa in collum defcendat. Aegro'-’ cum comedereaut bibere voluerit, einquot;' tur os aqua prunellse. Deinde aliquoti- quot;nbsp;baf

i Cum ctiam peregrinantibus ocrcæ fo-'' leant nonnunquam indurate digitos pe-', dis,kavtin Callumintumefcant, amp;duri-'■ tiem quandam contrahant ( quod genus ' Germanicè itrfbom appellatür ) fequens ' temedium eum in vfum fubijcerc volui.

R E c. Cineres foliorum iuglandis com-buftorum, allium amp;nbsp;fcuum, mifce fimul amp;nbsp;' decrefcenteluna callum linteis probè con-' uolue. Ethoc vnguentum bis autterim-quot; pone. Aliquiimponunt flercus gaUinace-1 um. Alij teftudinem fale nccant, amp;nbsp;fpu-I. mam inde prouenientem huiufmodi tu-' berculis illinunt. Contra verrucas manuü aliqui liquerem ex lignis quercinis ar* dentibus promanantem imponunt, alij

CV M in expeditionibus amp;nbsp;comuni vitç (inter homines conuerfatione ncceffa-' rib interdum conuiuijs amicorum inter-cffe cogamini » pauca vobis de prxferuan-da amp;, curanda ebrietate adijcere operæ-', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;precium

14^ DE CONSERVAN. precium efle duxi,a definitionibus jnci?quot; ens, ER cbrietas nihil aliud, quain perWf' batio mentis amp;nbsp;omnium aftionumei^ ex immodico potu profcél:a,amp; volunt#** infania.

Affricanus in fuis commentariolÏsvuft quod qui caprinum pulmonem toUüf^i'' rit, ebrieratem non fentiet.

Ego femper in pedtore geftare fok® magnum Amethiftum,eó quod aliquifc^ bunt, eum valere contra ebrictatem,qi**‘ humores ad cerebrum afcendere nonpæ titur,mihilt;ç videtur,eum nonnihil prak®' re, vnicuiq5 tarnen fuumpermittoiudici®'

Omnia dulcia amp;nbsp;ex faccaro confedaiO' terpotandum furnta prohibent'ebricta' ten),

VALSTYDINE. 147 lern , quia non finunt afeendere vapores, amp;nbsp;frangunt vim vini eiuseg faporem. Præ-fentifsima curatio eft vomitus aut alui ^-fluuium/ecundtim Hippocratem ; Ex plc- ' nitudine enim quæcuncç ægritudines ac-cidunt, euacuatio fanat.

Vltimo fomnus curat perfeftè ebrieta-i tem, qui protrahi debet tam diu, donee ruftus aut ofcitatio adeft. Nam f tefte Ga-leno) fomnus concoquit,vigiliæ digcrunt. Nontartien vos ilico poft pocula cubitum confette,fcd vnam ad minus horam in cu-biculo ambulate amp;nbsp;vigilate.

' res non fum expertus. Nam potius roe ' amygdalis amaris,amechiQ:o, duleibus re-' bus,odoribus frigidis,vt rofis, violis,cam-phora præferuare folco , ft propter valetu-i dinem vomitu ciere nolo, vt fupra monui. ' Rec. Succi alborum caulium, Succi granatorum,

Fcrueant ebullitionibus aliquot, amp;nbsp;fiat I. fyrupüs. Vos vti poteftis ex prædidis, ' quj naturæ veftræ maxime cóuenire anirn ' aduertitis. Hoccertófcio,inebriaricon-v tra naturam amp;nbsp;nulli hominura ex vfu efle.

■ Propterca fpero vos admonitionis mex ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memovquot;

l^s DE CONSERVAN. memorcs fore, amp;nbsp;quantum communis '^' tæ ratio patitur, hanc præfentifsimatu P®' ftem fugituros, Deoque optimo maxii”® id prohibenti magis obtemperaturos» quam mortem fodalium amp;nbsp;amicorUC' caufa voluntatc veftra acceleraturos. j

DeSCRIPTIONES NOt*' nullorum mcdicamentorum amp;nbsp;Anti-dotorum contra venena.

HA c T E N v s breuia quidam pries' pta, ad conferuationem fanitatis^^ diutumitatem vitæ vtilia, qua potuimu* breuitate enumerauimus : iam in fine m^' dicamentorum quorundam cotra veneus vim habentium defcriptionesfubijeiemuS' Primo igitur omni cura indicium cibo* rum appofitorum habete , odoremqus corum,antequam in os immittatis,cxplo' rate, diuque lingua amp;. dentibus traftate-, Si enim cibus eft venenofus, ftatim læàquot; guttur.Deinde cauetc, ne cibus fit perc' grinidiuerfiquefaporis, neque cum cité' deglufite, Nulli enim citius atquegulofi veneno inficiuntur. Earn ob caufam volo, ne quis veftrum maxime famelicus autfr * tibundus ad menlam acccdat,ne auiditate abide- ,

cibi dieceptus venenofam nèfciat digno-kèremateriam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Aflamti autem veneni cura eft.vt flatirn pcrcepto nocumento proiiocetur vórni-tus cum butyro amp;; aqua calida, aüt olco’ tcpidü,ßue etiam aquatepida cumaceto. Pöftea bibatur lac aut butyrum,vel fuma-tur album ftercus gallinaceum, aflatum cum vino, quod etiam in buiufmodi cafu vomitumciet. Vomitus autem tam diu gt;nbsp;amp;nbsp;quidem copiofè cominuandus eft, donee nee fapor, nee odor, nequé morfus, naufea aut vlla anxiccas peruipiatur. Hoc enim vbi fit, indicium eft adhuc venenum i effe reliquum.

•• Poft vomitionem fumenda eft thenaca bona cum aqua plantaginis, (cabiofe , aut acetofe, vel Mythridatum aut diamofchu. Aliquot grana etiam luniperi trita, amp;nbsp;in potu data miro modo venenum expellut. Allium amp;. Raphanus hebetant vim vencr norum, quemadmodum amp;. Smaragd US', Achates, fuccinum Sc Corallium , amp;nbsp;quæ-cunque appenfa collo , manibusfie mu-tantur,fiue eolorem naturalem amittunt.

Quidam ferunt Ambram , mufeum vel lapidem bufonis geftantes à venenis tutos præftarc. Alij contra eadem ieiuno fto-macho vrinam propriaïn , vel pueri non L polluti

polluti recens emiflam hauriunt. Nennu!' li mirabiltm contra venena efficaciarn ha* bere feribunt, fi quis infedus veneno muloautcquo exenterato, ftatim, dum adhuc feruet, inferatur, amp;nbsp;capitc pronii' nente tam diu in eo iaceat, donee à vi ve* neni Jiberetur. Si vnus non fufheiat, akef idem exenteretur. Hoc rcniedio Valentinus Gorgias Alexandri Sexti Pontifitis fr lius aduerfus venenum vins euafit.

DEPefte, quæ præfentifsîmum qnotj eft aëris venenum feu corruptîo,pâU ca addtrem , nifi plurimoruin dodorum virorum multi de bac Medicæ facultatif particula varias ttniporibus æditi libri ex-tarent,quos confulere potcflis/altem nio-nebo Perte gralîante, præfidium omniui” Medicorum tertimonio laudatißimum elfe fugam arripere, folum cœlumque mu-tare, Iocavitiofaamp; pertifera, huic con-tagiofæ lui obnoxiâ primo quoque tempore relin quere, tie in hæc tarde redire,iu-xta vcrficulum communcin :

VAtETVDINB. 151 tauens facculus poteft, qui mirificc Peßi refiftit geftatus, cordisque regioni appo-fitus fecundum ParaccUum : Fiat autem hoc modo. '

Fiat placenta rotunda .crafsitudine di-giticumalbo oui vel mucilagine Traga-canthi. Infuatur linieolo lineo , fuperad-dito ferico, amp;nbsp;admoueatur cordi.

Nee opus eft indulium interijci fnam ctfi arfenicü intro (umtum fit lethifcrum, nee etiam occulra vi, fed fola rofione , vt proinde venenum non fit dicendum) tarnen admotum extra venqüs refiftit certi experientia.

Rec. Sapbyri.Smaragdi, Hyacintbi, Rubini, CoraUorum rubeorum amp;nbsp;albu-r turn fmg. drach. Groei tcrupulum.

Radicis Iridis ficcæ amp;nbsp;odoræ vnciam S. Cornu ceruini vfti drachmam. Auripîgmenti vnciam S.

Tcrantur omnia, amp;nbsp;fiat facculus cun’ findone purpurea, cordisque regioni ap' ponatur. Nonnulli ad præferuandu'” propria vrina vtuntur.

Alij odore radicis Enulæ Campant aceto maceratæ,aut Angelicæ, aut granis luniperi vel Lauri. Multi non prodeuntio publicum nifi cibati.

Si quis tarnen haclueinfeâus fucritc’t' purgato, quam primum fieri pofsit, veH' triculô, communibusque vijs, puluerefU' darorio, non prius tarnen quam natur* propenfionem ad fudorem cognouerit» amp;clyfterevtatur. Deinde, Theriacami ' Mythridatum , cæteraque remedia morbis peftiferis aduerfantia adhibeat, ita tarnen ne hæc remedia femel,vt fit, vel continue fumât, fed ter quaterue eodem di« femper interuallo fex horarum interiefto. Si bubo fefe often dar, aut CarbunculuS) fanguifugas non procul à. loco affeâo, Ä fit in membro ignobili, applicet, prsto' bit tarnen prius-cucurbitulas amplas, magnas

magnas cum multaflama, vel gallum aut catulum , vel pulinones animalium fiib-indeadmouere : Caterum inter initia pe-ftiferi,,n)orbi antequam pbarniaca fum-ferit, foinnumfugiat, eique nüllo modo indulgeat, ne veneni vis aut peftilentix virus, vnà cum fanguine membra princi-palia inuadcns protinus interficiat, cor cxteraque membra confortantia adhi-beatj amp;nbsp;quantum fieri poteft, cibis ventricule fuo maxime congruentibus fc re-ficiat, Deoque vitam fuam amp;nbsp;omnia rc-liqua ardentibus.^ptiecibps commendet, nee non Medici penti confilio reliqua committat, vt diuina ina dementia gra-tiaque ille, hic vero arte fua ipfi fuccurre-tcvclit.

Præmifsis his in genere de Venenis Sc Pefte, fequuntur ordine nonnulla Antidota, ,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H' i

Plinius lib. 23. cap. S. fcribit, Cn.Pom-peium in fanduarijs^ Mythridatis maximi Regis deuidi inueniffe in peculiar! com-mentario ipfius manu conferipto compo-

1^4 ÖB CONSERVA N. fnionem Antidoti è duabus nucibus fic* cis.Itcm ficubus rotidem amp;nbsp;ruts folijs vb ginti fimul tritis, additofalis grano ^amp;eij qui hocieiunus furaat, nullum venenuffl nociturum illo die.

O nnia hre in minutas partes confeif* aqua rofarum imbuantur, nequc,Jvt qui* dam vuiune, terantur. Aliqui hæc mifefnt fucco acetofe aut aceto roiaceo. Nonnul' h addunt etiam femiunciam granorum luniperi.Hoc antidotum ieiuno ftomaebo (urnatur ad quantitatem nucis caftanfî» eftque aduerfus venenum prxferuatiuuW'

Experimsntvm Msoid antiquioris Regis Anglia:, eftep pul-uis mirabilis contra toxicum amp;nbsp;omne venenum.

AlIVD KIBCTVAKIVM pra:feruatiuum montra Peftem amp;nbsp;alios morbos D. Prifciani de Corduba, Medici Leonis Pontificis decimk

Radicis Diptami,,totmentilla?, Pimpinellac drachmam dimidiam. • Rafura: eboris, Ofsis de corde cerui drachmam vnam. Auriamp; argenti præparati ana fcrupurom dimidium.

Mi fcc, fiat puluis, cui addc conferU^ rofaruin,acetofæ,bugloflræ, ana drachmes duas. Saccari albi Jibram vnam , diffoU^i ri aqua Buglofli amp;nbsp;Endiuiæ, amp;nbsp;fiat 06' ôuarium.

Pars magnitudinis duarum fabarufl cnltcllo accepta comedatur: Inccnfo vcro iam Peftefèmiiincia cum vino acetofede* tnroinni die. Contrapleurifinfciniunciâ cum accômodato iufculo,fuccOj vel aquî bene diluta detur laboranti. Ego auteW huic eleâuario nonnunquam addere fo' leo vngulæ Alcinæ, cornu beftiæ vnicof' nis fiue monocerotis amp;nbsp;fuccini ana drach-mamvnain.

^^Î 0 N N v LU vtuntur Stibij props' : .7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rati

VALETVDINK. J57 rati fecundum Matthioli traditionem gra-nis tribus tritis amp;nbsp;puluerizatis cum faccâ-roalbo aut faccaro rofarum contra Pe-ftemamp;Venenum. Stibij etiam vfus contra varia amp;nbsp;diuerfa morborum genera efle perhibetur. Educitper vomitum, deinde per feceiTum, fed tarnen leniter, quod ipfe experSus fum, alijsque exhibui. Scribunt nonniijliftibiuvix alium humorem qudin eum,qui noxius eft, aggredi,amp; partem fc» re corporis affectam, fiue propinquami, fiueremoum peterc, aduerfus epotum venenum, aduerfus ipfam Peftem nihil efle ptafentius, curare capitis dolores an-tiquos, catharros, ventriculi dolorem amp;nbsp;eiufdemimbecillitatem ab humorum copia amp;nbsp;malignitate orcam , hydropem, Ailhma, Paralyfin,Epilepfiam,quartanami denique tollere, cumque morbus nullus^ ne Pedis quidem ipfa quempiam inuadat, nifiqui ob viciura aliquod interius, exte-riusiieimpaftum noxx fufeipiendæ fucrit oportunus, efle hoc medicamentum, non modo ad præfentes morbos propulfan-dos, fed etiam ad imminentes arcendos idoneum, amp;. ftibio corpus humanum non aliter quàm aurum ipfum Antimonio pur garL Ego ftibium pr^paratum vbiq; locorum in promtu habeo.

Sumeftibij ad pulucrem tcnui/simuifl triti tôt grana, quot alicui vis exhibcrfi aff undc eis mediocrem vini häuft um . vâ-fts orificio p;-obc cooperto, in quopef Iioiâemremanebit. Sequenti verô dievP num leniter, rurfus ex vafe cffunde, illnd-que ieiuno vcntriculo bibe.Hoc non adeo periculofum eft,neque tantos dolores ex* citat,quàin fi tpûfubftantia ftibij fuinatur*

AllVD R E M E D I V M CO H* tra pcriculofos amp;nbsp;peftiferos morbos puerorum.

Noftrarmatronæ pueris,fi male habere cœperint, foleut exhiberc paululumofwJ de corde cerui.

Vngulx alcinx æquali portione. Hatco“ mnia in mortario contrita mifeent üm^ in morbis calidis eum aqua rofaccajriirt-gidis verô cum aqua Lauendulæ. Exhibe* tur autera ad menluram cochlearij.

ET s i præmifla médicamenta venenis /aduerfentur maximè : tarnen contra vim omnium venenorum ferme, maxima præftat vfum Antidotus Saxonica, qux apud Illuftrifsimum Eleâorem Auguftum Saxoniæ Ducem , non ira pridem inda-ruit, oftentationibus ^digiofis fcrè cuiuf-dam ruftici, qui deuoratis ferpentibus va-rÿs, quotiescunque (pecimen de antidoti viribus ederc voluit, buius bénéficié ab omni laefione vindicatus femper cuafit : donatus tandem ab Eledore honefto amp;nbsp;liberali præmio, ea conditionc, vt porro, præter Eledorem compofitionis ratio-nem doccret neminem. Solis enim Prin-cipibus Elector dignam rebatur auxilij tam prafentis cognittonem , pra-fertim cum ipfa vtcndi necefsitas in i^fos facilius Principes acilluftres viros,quatn vulgares hommes amp;nbsp;plebeios incidar.

Huius antidoti vires, vt ferenifsimus Dania: Rex Chriftianus piæmemoiiæ ex-ploraret , quondam Haftnia: homicids cuidaui, fupplicio capitis necando venc-• ' •- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num

niun jufs it exhibcri lethifcrum , nemps Mercunum fijblirnatum , eumque copio-fum , hac conditione, vt fi beneficio huius pulueris minime moreretur, Rex donarct eum vita. Quod faéïun1 eft, ita vtputein, cum hicpuluis kpiufmodi venenum vfc* rit, facile eumxpuoq^ omne yeneni genus fuperarc pofTe. Ego non ita pridem ab Ü' luftrifsimi Elcdori? coniuge per literas obnixè petitram, vt rationem compoucæ di himc puluerem ad me perfcriberct, verum refponfum non accepi, pulueris tarnen fatis magnam tranfmifit copiam, cuius partem aliquant in myropolio mco in-ueniendam vobis rclinquo. Aliqui feri-bunt, vt Gefner^j^-jMoybanum fecutus. Elcécorera Saxonia: Duci Vvirtebergenü, rationem huius pulueris conficienditrauf mififfe, eumque puluerem his radicibus conftare.

- fraut/ Latinè etiam theriacaria, Grx-cê ifov. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 1 j

Radices omnes effodiQndæ funt eo tempore, quod inter i^Augiiftiamp;S.Septem-bris intercedir, quamuis aliqui tardius ef-foderint, amp;nbsp;eftkacem tarnen experti fint antidotum. Deinde incifereponantur in ollain vitreatam aftufo aceto acerrimo, quod duob. digitis radices excedat. Turn olla operculo claufa, rimæ omnes albo • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. oui

oui cum farina fubado diligenter oblinad' tur,8c fie iff illaadlentum ignem leuitcro' mnia bulliant, poRea dîa aperta, abied» quodrcdundataceto,(nifi ex illo forK fyrupiim adied© meile ad alios vfus com' modum parare libeat) radices exiccem tur, quoad fieri poteft. Deinde contrit;* omnibus addântur acini herbæ paris (fr dcæ(nos Solanum tctraphyllum vocaæu*) numero vigintifex, amp;nbsp;fiat puluis, cuiu* drachma vna c vino albo propinetur. D®; fis huius pulueris cft fcrnpuli duo, ’t* drachmæ dimidium adultis amp;nbsp;fenibuS' Alijs enim minor dofis fufheiet vidclic*' fcrupulorum duorum.

Videtur hæc antiJotus non aduerfus®' mnia venena folùm , fed alios quoqueäf' fedus vtilis futura, Iflerum praRrtim.c^' chexiam, difponeam vel Anhma,Splt' nis obftructionem, rtrentionem menfiu®’ amp;nbsp;calcules renum , quartanam , aliaq®* huiufmodi, vbi frigidos, crafios amp;nbsp;vifco' fos humores caufantyr : prafentifsimufj quoque remedium efi contra Ptftcin^ contra eandem præferuatiuum.

Sunt amp;nbsp;aliæ huius pulueris defcriptio' nes , quas lubcns prætcreo,tantum vn^m fubijcio, quam à Berlepfio llluftrifsn”' Principis Elcâoris confiliario didici, lt;1®* moxfequïtur. . Ano*

ReC. Valeriana: vnciam vnatn cum duabus drachmis, id eft, SSalDHan» »«met. ’

' diCtum eft: Deinde incifar in nouam ollam ’ teftaceam vitreamimmittantur acerrimo ’ intufoaceto, ita vt ad latitudinem duo-1 rum digkorum radices excedat. Deinde ' olla operculo probè conteda farina fub-' aâa oblinetur, ne vapor cxhalare aut alio-' qui aura ingfedi pofsit. Hare ita ad fpa-cium dimidix hyræ buUiant, pofteaque abignefublatainfrigidcntiir. Atvbi iam ' probè infrigidata iuertne, abicâo aceto ■ radicibus adijce xi i. acinos herbat, qua ■ dicitur Paris, amp;nbsp;ftngulis acinis tria folia ex caulicula

.t64 »K co H SERVANDA cauliculo herbæ prædiamp;æ adde. Hæc to fupra fomacem vel aëri expofita probs ficcato in loco aliquo radijs folaribusmi* piniè peruio. Deinde omnia in puluerem tenuifsimum comminuta, per cribruni fetaceum tranfmittito, cumcg opusfucH: ad pondusynius drachma exhibéto. Hi^ puluis vim habet infignem contra Pefte® amp;nbsp;Venena, aliaque morborum genert quorum fuperius mentio faâa eft.

Ree. Baccarum luniperi drachmas gt;)■ Terra: Lemnia drachmas duas, amp;nbsp;obulo^ totidem. Hæc vbi in pulucrem redegen^) oleo aut melle commifcebis, reponesqu^ att^ cum opus fuerit, ex aqua mulfa Cyi' this duobus in magnitudinem aueUâD^

Hoc LOCO PLACVl^ ctiam adijeere medicamentum Regis P** nia, Chriftiani IIL contra morbun* caducum, amp;nbsp;fyrupum S. Ambroüj in febre tertiana vul cm.

VALETVDINE. Î óT J RECIFE Cranium fine Caluatiam hominis prifertim furis fufpenfi , nullj-lifcç morbi interuentu mortui fnam huit plus efficacix, quam reliquis tribuunt) hanc caluariam in craticula toftam ad pul-uerem redigito. Deinde accipito tria grana Pteonix, atque hxc cum vna drachma prxdidti pulucris , amp;nbsp;aqua Lauendulx ad quantitatem vnius cochlearis ægroto tempore matutino exhibeto. Poftero amp;nbsp;tertio die fac idem. Sumet autem xgrotus hunc puluerem ieiuno ftomacho, ac très continuas dies fe domi contincbit,paaco potu amp;nbsp;eibis leuis ac facilis digeftionis vtenirj vt funt oua. Non abs re etiam fuerit, vt xgrotuspoftea fingulis diebus mane per aliquod tempus cochlear aquæ Lauendu-Ixexhauriat/Os befti« vnicornis etiam contra hoc morbi genus condueit.

SyRVPVS S. AMBROSli prouocans fudorem amp;nbsp;fitim extinguens, quo Mediolanenfes adhuc vtuhtur, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtilis in febrib. tertian.

REcip e Milij excorticati quantita-tem couenientem,decoquatur donee ’ crepet ; Delude recipe vneias quinque vel M circa-

circa dus iufculi cbullientis : amp;nbsp;infuncîî viniaibi odoriferi vncias duas, amp;. fic cali' dum da patienti, ac bene cum cooperies) tune mirum in modum fudabit.

Perftrinxi iam ferè breuiter fingula.qu* ad retinendam faniratetn amp;nbsp;cauendos morbos vobis fignificanda efle iudicaui! Cum autem Cornelius Celfus Medicorum Romanorum Princeps, eademfere miri breuitate trader, non poffum non vos ad ledionem eiusauthoris vehementer ad-hortari. Quapropter etiam integrum fer' capitulum primum libri primi hue afleri' bere, amp;nbsp;tanquam epilogum addere pU*

SAn v s homo,quiamp; bene valet amp;nbsp;fu* fpontiseft, nullis obligate fe legibus debet. Hunc oportet varium habere viw genus, modo ruri efle, modo in vrbe, fxpiusqucin agro, nauigari, venari, quie-fccrc interdum, fed frequentius fe exer-cere, fiquidem ignauia corpus hebetat, labor firmat, ilia maturam fenedutem,

VAtÊTVDINÏ. I^7 hic longani adolcfccntiam reddit. Pro-deft etiam inrerdutn balnea, intcrdunt aquis frigidis vti, modo vngi, modo id-ipfum negligere, nullum cibi genus fuge-re, quo populus vtatur, interdum in con-iiiuio cfle, interdum abeo fe retrahere, modó plusiufto, modo non amplius af-furncre, bis die potius quam femel cibum capere, amp;nbsp;femper quamplurimum dum-modo hunc concoquat, intermilTtis propter ciuiles aliquas necefsitates ordo ex-ercitationis corpus affligit. Concubitus veró neque nimis conciipifcendus, nequc nimis pertimefcendus cft, rarus corpus excitât, frequens foluit. Cum autem fre-quens fit non numero, fed natura, ratio-né ætatis amp;nbsp;corporis, fcire licet, cum non inutilem elfe, quern corporis neque languor , neque dolor fequitur. Idem inter-diupeioreft, noftututior: Ita tarnen fl neque ilium cibus, neque hunc cum vigi-lia labor ftatim fequitur. Hxc firmia fcr-uanda funt, cauendumque, ne in fecunda valetndine aduerfa pratfidia confumantur. Hac illc.

PO s T Q_v A M nunc ofiiij carifsimi recenfui, qua: profutura vobis ex alijs partim collegi, partim ipfe experienfi# edoâus animaduerti f præferibere verô facienda vniuerfa nó magis poflum.quaBi præfeireomniaeuentura) veftri eiitofr cij bæc præcepta, tanquam per manus a maioribus tradita , ftudiofe amplexarii memonque mente feruarc. Inter caters autem hoc non extremum præceptuin efle arbitrer, fummo ftudio eniti, vt qua» quis ex quotidiano rcrum vfu expedite fr bi cognouerit, coruin fuccefTum fummo' pere proraoueat, eaque ad felicem exi-tum perducat. Quod fi verö o filij abne-gata omni impietatc, fobric, infteque St piè vinentes, Deum reuerenter coIueritiS) magiftratus, parentes, præceptoresque veftros obferuaueritis , amp;nbsp;in omni vita, in aëre amp;nbsp;motu reüquisque affectibus mo' derationem amp;nbsp;temperantiam , iuxta rs-tionem præfinitam amp;nbsp;præferiptam adhi-bucritis, periculofost^ cafus ( citra tarnen famat veftræ iaduram } fugeritis, nequa-quam dubito , quin ad grandæuam fene* öutem vitam commode produdurifids aefilios filjomm vifiiri. Denique hic U' bor, hæc vnica vobis cura fit, priinûm Dêi optimi maximi, deinde hominu«

VALETVDINE. 169 gratiam amp;nbsp;fauorem , honores diuitiasque lucrari amp;nbsp;fanitatem conferuare. Quod vt mihivobiscj D e v s arternus, qui cun-öa fuperna amp;nbsp;inferna liberè, pro iufto di-uinx fuæ maicftatis arbitrio modcratur, amp;nbsp;regit, benigne clementerep largiatur, haäenus afsiduis ferijfep precibus ab eo contendi,amp; etiamnum con-tendo, totoep ex ani-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, mo precor.