|
Macro-Cosmus
Ofte
WE RELT»
Gcn.i.v.i.
/«<&# beginne fchief Godt Hemel en sierde: Door
Dipnyfium Spranckbuyfcn.
|
|||||
|
TOT DELF,
<%tyucfct bp fc aaeöutoe ban
Sal: Ian Andricfe. Klocting, 25oecfei
teriiDopetacn't jlSarrtöelt iivt |
|||||
|
*)e Eerentfefie Heer en y
mij» Heeren en veel-gun- flige Vrunlen, den Hr. Ge- deputeerden, mitfgadersfyne •Adfifienten, ende voorts de geheele Generaliteyt van de befaemde Compagnije der c°opiuyden Avonturiers up EngeUndt, re f derende tot
Ï>elph. Yn. Heeren en
veel-gunftigeVrun- den. Alsmden B$- Gen ι τ gmne Hemel tn Atr- degefebapenwas,nkt 'nden Herod, 'snaer op de Aerdc neeft Godt onsMenfchen geflelt: nochtans foo, dat wy deAerëe j^t voeten treden, en met den «Qofiie om hoogh gacn geftiecfct * ij nae |
||||
|
f
|
|||||
|
aae den Hemel, tot een teyclce»
datwy'themelfche ioecken moe- ten boven het aerdfche $ jae het aerdfche verachten en 'chemelfche alken hcogh achten. Kmderkgu, i jjoan.i, icjt loanneSji» hebt de Werelt niet J5.16· J/7. kêf,&c. Want de Werelt vergaet e* hare begeerltjchjpeyt: Aiairtyic den j \pille Godts doet,die blijft inder ttu- Wicheydt. 'tVergaet al wat op Aerdcn is,
oock het alderheetlijckfte. Een fcer machtigh Prince was eer tij ts NebHcadnefar inChaldeenen Sy- «en, ende nae hem üelfafar. Van haer is de Scepter met de Croone ■ verhuyft nae Perfenen Meden,tot ι Cyrumtn Darium. Oock en is de Ctoonedaer nietaltijt gebleven: lïiaer nae Grieckenlandt gevoert, ende geièi op thooft van AUxari' iro ijkfagno, een (eet belliceus efl gheluckigh Velt-Heer. Maef Alexmder fturf geheel jonck,end« de Monarchyeisgedevolveertop fitlim) Cafirent ende OSaviamn) AHlHfiw, |
|||||
|
Jiuguftnm, Keyfers van ^mt»,
Dochwaerzijnlènu? en waeris nu de glorie van dat out fameuiè "Romen ? Wel eer placht Romen vervult
tewefcn met lAmyhitheatren en Schouw-plaetfen, foo ruym, dat daer inne konden fitten en ftaen ontrent de iooooo Menfchen. Daer fijn gheweeft Bad-ftoven, altemael van filver gemaeckt, ee- k'ge foo groot dat daerinne fton- den 1600 geftoeken. Daer fija gheweeft 414. Tempelen verciert met menigerley kunltige beelden eenighe van Yvoor, Marmer, Al- baüer, &c. andere van filver en Mafsijf gout;lek late ftaen al haer hserlijckcllraten, vremde water- Jeydingen, feltfameCloacenoftc gooren, en andere wonderen.Ee- néCyneas, Ambaifadeur des Co- nincx Tyrrht, van "Romen weder gekeert zijnde, betuyghde dat de heele Stadt fcheen te wêfeneenen Tempel, en dat elck Raetflv:er * iij fcheen |
||||
|
fcheen te wefen eenen Confnck.
Maer toont my nu eens alle die magnifijcke Palleyfen, het (olof' feum lulij : de Speel-huyfen vati ■Aitgufio, die over de derdehalf millioen gouts koitedé: de brug' ge van CaltguL·: het heerlijcke hof van Nero: het vergulde Capitolwn* van Domitiano. 'tls byna met £0- iwi»ghegaen, alsmetlerufalem. | Wanneer een vao de Difcipulen tot Chr iflum ièy de, als hy uyt defl Mare. 1 j. Tempel ginck : Meefler,fiet rvelc 1.2* kefceenen^ en VreUke timmer agie. Chriftus antwoorde : Sietghy deft
groote timmer agie ? Daerenftl niet eenen fieen op den anderen ghelatett worden. Söo foudemen oocfc nU moge vragen: Waer is dat prach- „ tighe Romen? 'tlfler geweeit; en waer zijnfe die %omen geüicht «1 verciert hebben ? Daeren is niet een Hof ken van defelve meer te vinden. Seer wel feyt Laümtm'· Verganckelijck zijn de wereken tan de verganckelijcke menfeher». Endc
|
||||
|
En wat wonder isdat?Inteynde
fal oock de Aerdc felfs, die Godts fchepfelis, vergaen met de werc- kendiedaeropfyn. Niet iffer dat eeuwigh blijft als
Godt,en den thtoon iyner Maje- fteyt, die hyJjereyt heeft tot be- tooninghe van fyn glorie, en tot felicheyt van lyne Kinderen, On- der de Turcken en Ter/en is dit Eebruyckelijck, datter alle mor- gens yemant op eé hogen Toorn dimt, de ronte van den Hemel aenfiet, en met luyder ftemmen üytroept.- Godt is altijt gheweeit en hy fal altijt weien. De oude ^gyptenaer tJrtercmiut Trifme- iWtu noemt Godt een Spharam pfte Circkel, wiens punt over al 1sj en ommeloop nergens: want G°dt is oneyntelijck. Ter dier oorfaecke foo plachten de ouden ronde Tempels te bouwen, ghe- hjckmen leeft van het Pantheon, dat Augustus ter eeren van alle Goden getticht heeft. Een ronde * iiij Circulare |
||||
|
Circulare Figurc en heeft noch
begin noch eynde, en daerom hielden fy defelve voor een be- quaem beelt vande eeuwicheyt. Nh ghehjck Godt eeuwigh is
van naturen, fo Tullen oock door fyn gracic alle die ghene, welcke hem aenhangen.dienen, en fynen wille doen, inder eeuwicheydc blijven, ièyt hannes. Hier in defe Werelt hebben iy"
f fal.l 11. eenen eeuwigen Name. Den Na' 6. me der Rechtvmdtgen en Wort niet Pro. 10.7 vergeten, feyt 'Davtd. De Gedach-
tentffin der Rechtvaerdigen blijft tn- den %egen, feyt Salomon. Tot Ex- empel kan ons dienen die Vrou- we , welcke een glas koftelijckef S3I ve uyrgeitort heeft op 't hooft Matt, z<5. Chtifti,doen hy ter tafele fadt in 't 7· huys Simonif, dés Melaetfen. De- fe godtvruchtige daet heeft Godt
/ foo wel behaeght, dat hy defelve bekroont heeft met een eeuwighe , gcdachteniflè. Sa lange de Werelt paenfal,falr»en oock_feggen tot haer' der i
|
||||
|
der gkedachtemjfè, ttw fy ghedaett
hitft. Andere ioutien andere din- ghen in defe Vrouwe gheprefen hebben: haer bloofendefchoon- heydt, haer bloeyende Ieughr, haer grooten Rijckdom,haer foc- te gratie, haer bevallighe zeden, haer minnelijcke propooflen, en wat dies meer is. Maer alle die dingé zijn als eé roock verdwenë. Den dienft welcke fy Qhrifio aen- dede, heeft haer gherenommeert gemaeckc door de gheheele We- melt, endc verworven eenenon- flerffelijcken Name. Niet en is dit haer werek in Marmor uytge- beelt, in Koper uytgefnedcn, mee Trommei en Trompet uytgeroe- pen, ofyets diergelijcken : Ende nochtans fal de memorie van dien langher duyren, als Steen en Stael. 't Is ghtfehiet in een huys, tuflehen befloten muyren, vooc wevnige getuygen , Iae van eenen Iudas iit beriipt, en van andere begnortet: Evenwel in fpijt dec # ν Werelc |
||||
|
Werelt fait (onder ophouden ge-
predickt worden door de heelc Werelt. O hoe vele Crijghs-over» ftcn zijnder geweeft, die Trofhxett een gedenck-tekenen hebben op gerecht van hare Viétorien / Hoe vele Coninghen ,die Magnifijckc Steden hebben ghebouwet, en na haer eygen name genoemt.' Hoe velejgeleerde luyden, die hare we- tenfchap door hare pcnnë op het papier hebben gediitilleert ais Al- chimilten/waerom? om onder éc befaemde luyden gerekenc te mo- ghen worden, Ende nochtans fy fyn veel al onder den nacht var» vergetelheyt blijven legghen, als begraven. Dit geringe werek van delegemeyne viouwe heeft ende hout eéeeuwige memorie. Geen lanckheyt van jaren,gheen nydic- heyt van menichen.heeft dat con- nen uyt-vaegen. Pnncen^onin- gen, Keyferé horen hier van fpre- ken met verwonderinghe,enfprc- ké felve daer van me t eerbiedinge. Maet
|
||||
|
Maer wat foude het te beduy-
den hebben, indien de godvruch- tigen alleen vercregen eenen eeu- wighen naem in defe werelt, endc anders niet ? Tis vry wat meer 't geen hannes feyt, namentlijck, dat fy felvefuUen blijven in alle een- Pcovetbi Veicheyt. Salomon fchildert de wijf- 8, neyt af als een Coninginne, die ghevolcht wort van twee Staet- dochters: van heerüjckheydt ter eender, van eeuwicheyt ter ander fyde. Wat foude de heerlijckheyt waertwefen, foo de eeuwicheydc daer van geicheyden ware ? Eeu- wicheyt is de perfectie van Heer- , | lijekheyt, ende 't een met het an- der is een vrucht vande wijfhtyt: te weten van die heylige wijfheyt, welcke beüact inde kenniflé en vreefe Godts. O wat een fcherpe fpore is dit,
om onsaen te porren tot de vree- fe Godts / wie ifler doch, die niet en wenicht, fcheydende van defe onderfte deelen der Aerde,te mo- * vj gen |
||||
|
gen komen in de aldcrhoochite ·
hemelen ? ende te verhuyfen uyt defe ellendige ilerffelijckheyt, tot de faüge eeuwicheyt i Wy lefen in denEvangelio , datter een feker Pcrfoon tot Chrifium quam loo- pen, en vallende aen zijne knyen, hem vraechde : Qocde iJMeeflert yfratfal ickjioen, dat ickjjct eeuVvige leven be fine? Soo behoortoock een yder menfefae dirfcwiU Gods woorc en fijn eygen confeientie te vraegen: Wat moet ick doen om tot de eeuwicheyt te geraecken? Denwech dien ick gae, is dat al de rechte wech ? Ick wenfche van herten om tcmogen bekomende haven van Ruft e, het Paradijs van Vreuchde: Maer fal ick dus doen- de daer toe wel comen ? Hoort Chrifium, den montder Waer- heyt: HyiêytLuc.ij. Arbeytom j0 integaen door d:enge Poorte. Wy arme Menfchen beelden ons ielven in, dat wy gemackclijck in den Hemel lullen geraken -, eten- de |
||||
|
de,drinckende,fpelende,lacchen-
Ide, danfltnde jfingende, met den
-man ghekleedt gaende in purpur en fyde, en dagelijcx vro- tyck en ^ieriijck levende. In onfc niaeltyden en by een komiten en fyn oufe propooflen niet fooda- n'ch, dat onfe vlieghende finnen daer. door mochten ghehechtec gorden aen de eeuwicheyt» Men 'preeckt daer van wat nieuws uyt ktiytflandt, Engelandt, Vranck- %!<> kalien, Spagnien: uyt Ooit en Weit-Indien. Men drinckter eens om op de gefontheyt van dé Prince, ofte 'tgoet fucces van ec- nighe faecke. Men lachter, men beufelter, men deelter quinckfla- Sen uyt. Aldaer van den Hemel te praten, ofte om de eeuwicheyc tedencken, foude geacht worden ^oor een groote impertinentie. Eyhcy, hoe Aerds-gefint fyn wy/ Wilde ons Godt de Aerde laten, hoe gaerne fouden wy hem iynen Hemel laten? Het aerdfchegoet * vij is |
||||
|
is veler menfchen Godt. Sy fluy-
ten haer hert met haer geit inde fciü, noyt een penninck uyt ghe-* vende, dan op ordonnantie of van hun giericheydt, of van hun wellufticheyt. O arme verkeerde menfchen / op haer hooft gaen- de, fpaeren iy hare voeten : ofte, om btter te fpreecken , met hare voeten vertreden iy den Hemel, met hun herffenen en herten fijn- fe gheiijmt aen de Aerde. Het te- genwoordige dat aerds en tijtte- lijck is, doet haer vergheten het toecomÜighe dat hemels en eeu- ivichis. Als iy tijtelijcke voor- fpoet mogen ghenieten, dan (le- ken fy de borit uyt, en dencken: Iffer wel gheluckiger menfche als ick ben ? Daerenteghen als haer etnich tytelijck lyden overvalt, 'tiy fieckte in hare lichamen, 'tfy •verlies van hare goederen, 'tiy quetfinghe van har^n goeden na- me, ofte yet anders, dan worden ly mittiooftich en yranghelatich, da-
|
||||
|
dagende datter geen rampfaliget
rnenfche oyt geboren is, dan fy ; endeen dencken nier eens : Wat heeft het al te beduyden , 'tghene 'ck hier lyde, ten aenfien vande Ceuwicheyt ? Een fieckte voorwaer, die alle
feckten te boven gaet: en foofy daervan nietgenefèn worden, de eeuwige doot leyt op haer lippen, toaerom Tmlm ondervindende hoe diep dêfen cancker in de her. re» der menfchengewortelt was, heeft datelijck fyn tonge en pen- ne gefcherpt, om den felven uyt te fnij'en, 'Broeders, feydt hy tot die van Corimhen) de tijt ü veortaen ι. Cor«7, c»rtt op dat oock, de gene die Veyven λ9 Sec* hebben, fyn als gene hebbende: ende die rveenm, als niet Reenen de: en die btydefyn, als niet blyde zijnde: ende die coopen, als niet befittende: ende die defe Werelt gebruyeken, als niet toisbruyekende. Want het Vcefeit defer Vverelt gaet voorby„ Weer zijt ghy hier, ghy ellen-
dighc |
||||
|
tlighe menfchen, die u ièlven ver»
fmoort in uwe tranen ? waerom maeckt ghy het leven u felven foo bangh en fuyr, met veel ydeli klachcen? HoortPaulum. Inden tijt is uwen trooft gelegen. V ty" den (al niet akijc en eeuwichlijck duyren: maer alleen voor eefl cortetijt. Esn weynich tijts heb- bende gheweent, Γοο fal Godt de tranen van uwc oogen afwaflché» ende ghy fult ingaen tot deeeir wighe vrcuchde. A!s Daniël cap· 11.24. gefproken hadde van vel* mifcrien, van rooven, plondcrefl &c. Hy votchter ten laetlkn dit llot by : cnde dat moer voor ten tijt Ung. Daerom weeft lanckmoe' dich. Lijdt enfl3etals mannen· Ghy en moet foo niet vteefet' het tydelijcke lyden, dat ghy U felven foudet werpen in een eeu' wich lyden. En ghy delicate verweende
troetel-kinderen van defe Werelr» die hi« alles hebt na uwen wens, «0
|
||||
|
•η weeft niet trots en moedick
<?P u geluck : want dit heeft oock v" palen en tyden.Tis maer voor Cen tijt dat ghy triumpheert. Tis niaer voor een kleync tijt dat ghy kght in eenen gulden droom. Eer langhe fal de doot een eynde J^acckcn van uwe weelde en eere. Ghy fult de Bedelaers gelijc wor- j?en> en foo veel te ellendiger we- ten, als ghy te voren gheluckigec Icheent te fyn. In fomma gelucken ongeluck,
JOorfpoet en tegenfpoec, vreuch- de en verdriet,tis al maer voor een tijc. De ecuwicheyt alleen en kent genen tijt. Eeuwicheyt is een rat, dat altijdt loopt en noyt ftille en "act. Eeuwicheyt is een fontey- nc> die altijt vloeyt en noycuyt- ghcput en wort: maer het water telckemaeis wederom ontfangt, dat (y uyt-geeft. Eeuwicheydt is een oogh;nblick, dat aitijc blijft. Waer in noch VQorgaende noch volgende tijt pïaetiehetft. Daer en
|
||||
|
en is gheeneyndc indceeuwic-
heyt. Duyfent Iaer hier namaelJ fullen wefcn als eenen dach , en noch veel minder: want onfe da- gen houden hier eens op, maet geen ophouden fal hier namaels heteeuwighe ftaecken. Seer wel Cicer. j, iêyde Cicero, een heydenfch men- Tulcult fche; Die de eeuwicheyt kent en- *ï* de de grootheyt van den Hemel, die en (al niets groot achten op
Aerden,het fy lyden of verblyden· Hcb.ii, Soo was abraham geünt. Hy 9,io. verliet iyn Vaderlandt ende gincè woonen in een vreemt landt, al- waer hy niet en bouwde eenighe vatte palleyfen, maer alleen licht- bcweechlijckeTabernacuIé: Vvant hy verwachtede deStadt die funda- menten heeft, wiens timmermeefier en Scheler (jodt is. Hier was oock te huys de Outvader t^Ambrofius. Heere Iefu, feyde hy, geeft ons de tytelij'cke goederen foo te befit- ten, dat wy de eeuwige daer door niet en vetliefen. Deft
|
||||
|
Defe fienlij'cke Werelt heeft
Godt feer cunltich gefchapen, en ghemeubeleert met veel koftelijc- ke goederen , niet om datmen de Werelt foude lief hebben, en fyn hert hanghen aen de dinghen die daerinne fyn : maer om datmen foude cuflèn de hant, die alles foo bequamelijck gefabriceert, ja foo ri;'ckelijck ghellofTeert heeft. En hy heeft de Menfché in defe We- te|t gheftelt, niet om altijt daer te "lijven, gelijck in een vette fceuo keri: Maer om daer door te palFe- ten.en geüjck Perpatetici al gaen- de te leeren hoemen gheraecken mochte tot de onfienlijcke en onvergancKelijcke Wereldt hier boven,; In defe comtemplatien hebben wy ons fel ven gheoeffent ^n kints been ah na vermogen; Ende op dat andere onfe voet- flappen fouden volgen, foo heb- ben wy goet gevonden in dit trac- taet aen te wyfen hoemen reyfen- de door defe Werelt, ds Werelt hey-
|
||||
|
beylichlijck aenfien en ialichlijcS:
gebruycken fa». Wy dedrceren en offeren de-
fen onfeoarbeydraen u EE: Mijt* Heeren en reel-gunftighc Vron- den, foo om daer mede te ftellefl een ghedenck-teyeken van ontë dancfcbaerheydt voor de eereen vriendfehap, die wy continuelijcfc van uwe EE t. hebben genootere als oocfc, ende dat voornament- Hjck, om uwe EE : té dienen met het woort der Genade. Ghy fidc midden in 'cherre van de Werelr, en confequentelijck loopt perijc- kel j dat infghelijcx de WereldC mecht comen neftelen midden iu uwe herten. Om dat te voorco- men, daer en is gheen beter mid' del, als dat ghy de VVerelc asn- iïet in haren oorfproncfc, en haef eynde; En voorts alle de reite {o aenmerefct, dat gy uyt het Schep- fel mooght leeren bennen de wij^ heyt.mogentheyt, goetheytvan Godt den Schepper: MitfgaderS |
|||
|
J|wr fchüldige danckbaerheyt tot
"em. Die lefli: hebbende ghevat *n waergenomen, lek verftkere u EE : ghy (uit opklimmen tot een «oogerLooc, en fcheydende uyt deiè Werelt door Chrifium ghe^ 'eyt worden tot de andere, d3t is tot den Hemel aller Hemelen, ^aert wel, en geniet onfen arbeyd tot uwer Zaligheydt. Jn Delpb *tefen 50. Auguüi 1634. FEE. Oienfiwï'dighen
Dion.Spranckh.
|
||||
|
Pia!m 92.5.
Heere, gtly hebt my verheught met
n^xe bereken: lek fal my inde daden uwer handen vrolijck maecken. Pfalm 118.17.
lek fal noch leven fonder forghen,
Verfchert zijnde voor de Doet: En fal vertellen alle morghen
hes Heeren "^onderdaden groot. |
||||
|
Op de Verklaringhe vande Schep-
pinghe der à VV E R E L T,
Gedaen door
DlON. SPKANCKH. <$_j£l *â dat vvy om laegh hier op der Aerden
leven, (fvveven.
^och/ans foo moet ons Hert ten Hemel opvvaerts
VVel ^ahgh « de Menfch, die in dit Tranen-dal
-ö«» Schepper kent, en eert, en lief heeft boven el.
'e t Schepfeladmireert; Maer "tAerdfihe van der
berden
"■foeyt alsydelheyd, als Stof van gener vvaerden
D»e in de VVerelt leeft, en hoer niet verder mint,
-Als dut hy daer in Stof tot Godes Eere vint,
itetacn Spranckhulmm , ghyfiet hemvvelle-
tnden (/fej(>
•°e Aerde .· Maer xqn Gerfl is daer met niet te vre-
Stet, vvaerhynietenvlitght. Het Doelwit
van vJH lufi {in rufi.
- \ Wt Beeexlie» vvi/â het uyt) Is Godt, daert al
°Pranckhu(! , vvatrde vriend, God geef dat vvy
al 'tfame»
·**«' * des HooghHen eer oock mogen foecken, Amen. God geef, dat vvy met u van d Aerde mogen gag, £» alt ijt na het Lef des Groeten Scheppers Hoen. E, H, Schuyi,
|
||||
|
Aenfprakc tot den Lefer.
T/ Oemt hier tsftheens-gfflacht, genegen of-
\» te hoor en 't Gten wonder is en nieuw; Koomt «pent *#'
toren. Hier is eenfwarte Swaen t die met hoer k** fi»gh, ^
M« met haer pennen vlteght tye iow de woV'
ken drmght. Wat boove-fmgh is dit ? en* alder-befte Vaw "Dienovcrgrooten Gedt }dien eeuwigen Sprint*'' ader, "Diegeen begin en heeft,geeft alles een begfa £n het door t Woort uyt met, jet worden »* zijn fin; ' Sn dit tot hooger eynd*, omfo met volle Kak? ,
ïïengrooten name Godts des Scheppers groot f' I maken. 2)ff kleyne Werelt danckt, de G R O o Ôß Werelt beeft
2\£« kleyne Werelts kpmek., fogrooten 8$ geefi> Ë. Ç.
|
|||
|
Macro-Cofmus
©ff e öe ^cfjtppitiQije Dev*
tisewit. G<0en flerfftiijf ft ίΒαν «ot>t *«*
fcijc ftan godt fien/ mtmnei enbeïcüen, Godt woont φ*·, in een Iicht,waer toe nie- "£?♦*i* mant gaen en kan. WatmtCt be x* k)m* &onne &areftraïen;n onfe oo* 6«l6* SÖenpiotfdijcitïattbalen/ ong SöeficDt iüozt öaer baoi sfje* «wncht; ©oe fouben ώρ ban «onnen aenfcöoutaen ben Mije* «mban ^oijt^ ^enfc&ijn * ïlfoe jouöen top nonnen toerbjasHen Jat ongefcljapeneflicijt fjet ïicijt öan öte &onne / öie onfe £>onne aUjacrliföt geeft ί <©obt ïaet 3tc& fren boo? een
TOoïche, ^p ïaet jicf) Hennen
$ boo;
|
||||
|
ι Vande Scheppinghe
f»«« boo? fpnetuercRê-Svijn φειΐ0Ρ E,^. ïaet 9p ong ftoojeh / fmaecïten/ lemten nipc&en/ jae boelen Ol tafïtti
Dm* fcon? alle gcfcfJapeneCrcaturai·
biftawrc Al warmGodt onficnlijck Κ
Actor» 17 fept Paulus ., m.inentlijck zijne
*7» eeuwiglie mogentheyt en Godt>
Kom« 1, heyt, wort uyt de Scluppinge dei
io» Wereltdoorficn, dewiilehcrtdooc
de gefchapene Creaturen verltaen
wort. jBct iuelche inoojbenf)?
on£ te hennen geeft / bat öéfe
3©erclt i$ aï£ een Coonccl ofte
^tellagie / iuaec op «©ebt be
3£εα*ε φι «Soebettictenbeubt/
3tjn3$tjfïjepbt / jtjn muai$lp
ifèogentijept feer lieffriijcli boo?
ten ïaet fneïen boo? onfe oogijefl
fee ftateïijc&e Comedie toan 5tjn
rijene tgjnbljeyt,
Ffal ia #oo2too£ben€onmc&David
hèU*S* un$5ueImin3Öncn xix Phtöa
33»» Hemel wijt en breet
Geeft dayddijck befcheet Van G ode slof en eer :
De Lucht Μ osn ^he Breekt Yercondigbt en vertreckt HetHantvvert' vanden Hetr·
DreeneDaghbeduyt -JU» anSrtn cetrluy* VA»
|
||||
|
det Werelf. j
VO» Godtfeer groote reden:
Oock melt de eene Nacht De andere Godes macht, En vvyjheyt' tallen Steden*
^efcipecttrhcltc man nuf feg*
BÖen/ öatöegeclcwcrtlti^aijs εεη ftoog&e Schoie ofte Vmverfi- teyt; «Ênbebataïlc Creaturen in oe a©erelt5tjnaIgfoaüe!e Pro- £ciroren0nLecr-mccfters, ttJOet wa? ong Godt ïaet üerconbigen
3Öne graote Hecrlijckbcyr, tnbe ölle bc uptnemenöe Deughdcn «on 5jjne bnöegtijöcIicIieMajeft. , ..Antonius Eremica gï)CÖ2aegi)t Nicc-
Stjnbeban eentge Fhiiofophcn, phor. Öoe 0p in 3ijne CfnfaemtjeiJbt oen trooft toanbe 5®ocrftenKon* bc. tornen/ gaf fmrt istfe WnU MJOO2Ö0 ; O Philofophi t gjeft jMböe een SSoerft / bat niet meet «f£ in ö?te Motoren tofïaet: macr ontailürne letteren öe* SfSPt^fce bloberen jijn 3^emei/ *»erbc/ Eee, ^e letteren jrjn »onne/|Bane/eterren/ ©o* gelen/ ©iffeton/ bieren / 55er= gen/ 25£Cf hen/ iöoomen/ JÖIoe* men/enbe alle ftcnïijcne bingen/ 1oo groote oljs Wepne» wit η ij »oetJt |
||||
|
4 Vande Scheppïnghe
Söaetn ijcbbe icft altgttoooï nip.
ï£iet in fïubere icit nacijt cnöe ïiacft, ï|ieï upt fcQcptje ten fo ϋε* Ie tagföepög aï£ ίen baten ftam , Cnfan, de ^eer ibel fept een anöcr gljc* gen, dia!, ïeertmans Uundus vniwrfus ni- hil aliud etf, quam Deus txplicatui' 5©atiji/ betei}eeïea©erelteni£
anberg niet/ aïg <6ob ontöecitt/ ontiuonben/ en geopenbaert, <©m ban te gljcraiten tot Ken*
nifTe banbcn onftcnïijcïten enbe bcrburggenen <0oöt/foo en Deb* ben tap niet ban boen cerft te pe* tegtineren nae bc G aramamen, Of na be Academ icn ban be Brac-
mannencnGymnoibphiften , itl öe upterlte cpnben irejS taeröt£* Oocft en beijoeben tap niet tt Saen ïeeren be göefcfulöeröe
JOO?ben banbC ^Egyptenaretv OftC be Indiacnfche Charaótcreb, ofte eeniglje bjeembe .Calen, <0
neen! ©aerijf eenBoeck3 bat tooo? ons? aïïen/ alïetijt/ enobet al open lept/te taeten/öet Bo<· ck der Naturejtuaer inben grofflt» 55oer banbe 3©Cv üt/ja een ftm* bantöien of ttaaeïf !farcn fiait fecjfen m ïeeren/ taat bat fp ban* ben
|
||||
|
der Wenk. $
ben fëeere onfen <t5obt. en»
- IBaer betonïe taplBmfcöen»f'
Ö002 be fonbe fa gantji bebucbtv **imwm· fcerfteert en abcretöt£ söeïuo:- i>cn fpn/bat ong te £>cftepfeïcn/ taaet boo* ïup tot ben ^ct)cpper oeïjoo?en gelept te toerben / me* bigömael baribenfelben aflep* oen: <©aerom ïjeeft öet ben goe* ben (©abt belieft on$f te göeben Öet Boeckdet Schrifture tatÖet
Boeck der Nature,aïjS een Colcft °fte (Caelman ban Öet felbe/ t ecne boo? öet anber bellaren* _, w . fce. a©ant banbe Ν ature begint t'f^l' be Sch rifture, en fp lept ong met $£. " ttappcn boben be ^atute tot Godc.baaïCnriftum. ^>ïaet op be Öepï» Schrifture, SÖP fultfienbat befelbe begint
JSetbebrjfBoeckenMofisi enbe wt Mofes 5ijne 25oecïten begint metbe Scheppinghe: enbatöp öe&cöeppingöe begint met bei |
|||||
|
31 i0 Inden
|
|||||
|
<j VandeScheppinghe
Gen·1·1· Inden Beginne fchiep
Godt Hemel en Aerde.
««t>« IJ 3& 8** 8&P be aïber-eer*
SKSSv*" P^ tooo?iien bcr 0cpïiSijet
" ' i&cö2ifture/ en met eenen ben
inzout ban tjet gfotfyede ecrfie
Cap. Genef. bat met recfjt ben
^leuteï ban fföeïjeel be Nature
gj&enoemt marjj taerben: taant
bacr urne tao?t ons? feer nlaet
bertljoont be geboefte ban beft
Werüt/ en al taatinen bien aen*
gaenbe foube nonnen betepfr \)L
«ie bïScitt φ# ceïfle ber£ boet on£ ίφ
ffiVHil'"' fai#/ en gijeïijeft in een ooöijcn?
<8ï? ölicft Oen/ ben Schepper, ijet
Schepfcl,cnbeben Tijt,taanncet
ï)et Ibcöepfcl ban ben ^cöenpet
eerjlmael gijcbloept #♦
V@«tt in <©een Heydenen, QoetoijiÉCn
nwecμψ ïjoogD-söcïeert tiCfeitie ooeft ge*
niöVhret? to^tf 3!jn/ en Rebben on£met
Vbiiofo* alie QaerBoecké niet fo bele 'kan' tuit ötc nen feggen/aljtf Mofcs met bcfcit nipoen, taonberlijcften Λ phorifmus, inct befen eenen ïïegeï, JDare Μ a g i, Sophi, en Pbiiofophi, ijebben taeï bele tijt£ bcficetinbe aen*
jncre?
|
||||||
|
derWerelt. 7
mcrcmngijebefet-JDerelt/ gjae.
ongelooflicne fcoflen en moepten SÖebaen in öet onbetfaecnen banbe SSeginfelen en decreten bet Sature: JBaet alle met ben anbeten öebben fp ijiet gljeta* tect/ gftebut/ erïbe be blinbé- Pot göefpceït, A,. «.Λ|ϊ- «Eenigöe mepnben bat be 3©e*/7 v° *L
telt ban eeuVuig&epö af alfa ge* ^«.Xencn ftaenöeeft/ gfjelijcKfenufiaet/ P*1.00· en bat fpaïfoo faïbïijtoenttaen^10"0· niaïïcecirtmgïjept. 21!nbere/bat ö be netelt iöefljceftgöe&abt eenl ,at0· 35egin : maet bat fp nopt faï öeöben een Cpnbe. Jiodjanbe* ucmo- re/ bat be aBerelt toet fjebben criuv# faï een Cpnöet maer bat fp nopt göeïjabt tjeeft een 52egtn, Bamtg/ onber alïe bie gï)ene/
Jpelcfte berflonben bat bcfe 3©e* relt een 55egin fteeft gfteöabt/en Jfler nieinant göeineefï/ bie göe* woft ijeeft bat be 3©eteït ghe- fch apen toa$f/ bat i£ göemaecftt wptDiet. Pliro üetfterbe cenigöe ïdeas
of £>inne-bceftieKen£: Anaxa-
goras eentge Atomos ofte&tupf-
fcefelncnjs: Pytha?,oras cenigöe
21 tig Nu-
|
|||
|
8 . Vande Scheppinghe
Numeros ofte Caï-cijfcrKensy
toaer upt be 3©ereltfoube 5ö" ontftaem AqM a- Τ h aks Μ i lefius fepbe / bat be
guA om- Wttüt garen oo?fp20ncit ijabbe
«*»„ genomen alleen upt fjet aföater. Anaximencs enDiogenes fepben/ *
allee" upt be onepntelicfce ïuci)t* Hipparchus en Heraclitus Ephe- iïus fepben / alleen upt öet ©per,
Empedocles fepbe/ upt alle be titer dementen gefamentlijch; JlBitfgaberji upt üpanbtfcöap enfc?tenfcfjap/ upttmeeb?ad)t enecnb2aciu\ tünberenocïjan* öer& ^ietboeïjeeng/mateen J&ofcagie torn alberiep confufïéV ffeaer fjier en (lonben fp nocfj niet fttlle: iuant öet öetteleen 6?ootb2oncKene öerffantnanbe ï^epbenen öeeft baer-en-boueji mtmijffelgetroe&cn offer maet alleen een ifêereït toajef / ban of* fer nocö meer anbere/ jaonepn* telijcn bele 3©ereïben maren ge* ïtjcltEpicucusen Metrodorus Vuil*
ben ftaenbe öouben. <® fotte en ongerijmbe fuffe~mjcn ban on£ arme menfeijen! mat een ftoa* ren bUntgcut lepter op om üer* (lont/
|
|||
|
derWerelr. 9
ftant / eer top ban <0ob berlic&t
tombe met fpn Woott en <©eejï« ; «Öoiie;a©oa2tbefcÖ2ebcnbooj pet ingöeuen ban <©obiS «JBeeft/ «ert oitó batter maer eene ffl& telt tó / befiaenbe upt ï|eraeï en Sierbe ,· enbe bat bic eene 3©e* telt gftcfcljapen i# ban <0abt/ upt niet/ inben beginne. Inden Beginne fchiep
Godt Hemel en Aerde, ggjgj
fept Moics. inot*wis
aetie«»»e|ï.
1? Cr ft (tact cm£ te letten op *·
- bei! s c η e ρ ρ e R .BDanneer Ifci?,£' top een fetjoon eiitreffelichftucR Sa» *nw toereng in b'cogijen iittjgQen/ fp, tot erempd/ een ereclïent $ak iëpö / eenercxlïent^SoecK/ een ercellente;§>ci)iïberp/top bjagen tsrftont nae ben 28utöeur en IBeeftet\ 3]Menboïgeng Mofcs, niet toiüenbe benïefer lang op* Öoubcn / ïept Ijem ten eetften tot öen ao2fp2oncKbanbefe gtoote f en fetjoone 3©erelt,©pïeett ons§ totebe AichicecT^eSSouto-Ö»* ü u en |
||||
|
ίο Vande Schcppinghc
en 5f«i&2Öcft-wiee|ier ban Hen <B»t* fp/ namentïijcR godt, Godt, feptftp/fchiep Hemelen Aerdr.
Godt ,ïnatigbati ïlooittoe.
aaat «au Godt t$ een <0cefl:. Godt i#
*f. een eeuïnigö/ ecnigi)/ eenbou*
bigft/ oncpnteïijc&en om-al-te;
gftenbiaoJbigft 3©efcn. Godt té
beï|tanbtcft/uoojftcftticft/ïuité/
b2p/ goet/ barmöertigft / xtüp
baetbtgft/ aïmacfttigft/ biaer*
arfttigft/ gftetmnu in 5i)n ï»c*
fïupten/ ïoooiben en toetcRen»
Godt té aïgenciegftfaem en bol'
Bonten gfteluchfaltcft bp ftemfel'
ben. Godt té alleg in allen.
aateu IJlSaer biat beftae teft ί 32c
«W8D niet te ^onne en ftet ©per en imcBmcii
«muSmj* nictunacftö,ïlen: bceïmtnöclt
ben. gcoOtClÏ Godt. Een ond.tfocc- Prov,2/. kerder Majefteyt fal vande gloji.ï
Xj¥ overftolpr worden. 3©iC berber
bjiïrcpcBen até fpncirlrmïang
té/ bie oberrepcBt Bemfelben. God té een gronbeioofeltolcB/
foo bat geen Creature met et' iticB bteö-lootpet25obenté bact innc boelen Ban Godt té Boe ger aïjSbenalbetfioogftften^i'' ml/ fa bat geen Cngel / ttft ïnte ilacn
|
||
|
dfr Werelt. 11
ttaen een itëcnfrfte/ ben Cop
^an 5 jjne IBajejïept rafcen ïtan. ^nbc gf)Clijch hp ijef hoogerdan den Hemt l,en dieper dan de Hel- le; ^oot£l)p oocfi langherdan de Aerde ,en breederdandeZee, Wie kant vcrftacn? fept lob tn Iob.ix, 5ijn rj. <Cap* vOnfe ue|ïe htm 8, o, lüffeöanGodr, en i£ niet meer ban eenéEcho ofre naManc üan ccnïnngi)e Periode enbeuptghe* fp?ahcn£icben / niactijanmen in ïjet ennbe niet meer en öoojt «tebenïaetitcneaim. Sirnonidcs gïJCÜzacgftt 5tjnbe
toanben Contnch Hicro, mat Godt ma£/ ejïfcjjte eerfl eenen bacö refpijt^ om öem'fclüen bacc op te bebeneften t $aeberljanbt nocijtVueebagen: tnbebaerna noftjbitcbagöen* «ööebiaegftt jïjnbe/ inat be oo?fane ïoag üan alle bat uptftel / ÖP anttuoojbe aïbuö: Hoc icklarigherdaet op denckc.wat Godt magh zijn, hoe ick h et fel vc minder verftae. , ^eüMfTcujcR/betlütïtfertoaït Öettefeggften ïuat Godt niet en M/aIiSinatGodti$f* 3©atftp «PSÖmtlijc&iji/ öatenlwnme* |
||||
|
ι ζ Vande Scheppinghe
mant recfjt begrepen/ en bed tuepnigger ten nollen btfclpty nem Üicr moeten aïïe gef ümi' be ©erfianben: l|ter moeten al- le fneïïc Congijew IDiet moeten ! aïle geleerbc pennen/ fïiïle flaê* «ebt ie 01« Φε oEïïe nan on£ natupjlijrft twifpeiöc. ©erfïant i£ beeï tehïepii? om baer mebe af te meeten ben göe* nen/bie nccï) 25egin/nocö <epn* be en fyccft. Cet falmen be göc' Ijeele geënt een ©mgöer-ijoet ofte $E}ofiel-fr0elp befïupten/ al£ batöetcpnbelijcft ©erflant be& JBenfcöe/ ijet onepnbeïij'rfte WeefenGodts foubeïtQnnen bei grijpen* <©an begrijpen ïuu inat Godt i#/ al£ top bit begrip pen/ bat Ijp onbegrij'peïijch t£. ^obtieon, CnbetéGodonbegrijpencB/ «ptfpjfftK faaig tmimmergneelmeet ons Jfi*. uptfpjehelijc en onbefcïjnjnelfr, Cpgft>ntlijcft en i)tcft bat eeu* taugfje opperjïe JBcefen ggenen name. Jl^ant ï)et t$s onmogïjei ïijefs bat nper Letter η: bat een/ ttoce/ bjie Syllaben, bm gffenen fcubenüerbatten/ bentoeïenen Hemeï en ?lerbe niet en Ftan om* toattcn/fept Λ uguiUnus. Stlfmen Dan
|
||||
|
der Werclr. ι ?
ban Godt begint te fomthtw
ban fteeft aïïc fp2ccifcen upt/fept Hilatius, <©cen'iBenfcney geen €ngï)eï/ S«n Creature/ om Öooglj of om ïaegï) / en Kan 5ijn nature ten boHcnuptbntcnen. CbentoelGodr, batonepnte? ïijche/ onbegrimeïijr he / ormpti fpjefeeïtjctie 3©cefen / ljeefton£ tocgetfacn / bat top ijem mogen Noemen foc / aïg ftp ficö inbe % êfönffnre gï)eopenoaeft ïjecft/ bacr öpbjacgijt Den name ban lehova,Elohim, Adonaijöati^/
Scïtjcft ton inbe BnpbtfcQe Ca*
ïefcggïjen/Godt. ^l^jL, - ^>u oefen Godt, bitoppcrfïe g$*g
wHen.ijÉiöctfefijte ïns Etf-fp/ TXrjii.· Öet Wcfen, bat aïïc Wee- fcn 5ijn Wcfen geeft. 3E5ant λ ζ
.ïiomt i)et ban t'É'-$: enbe bat £"e ν , oaer net λ l ban ïsomt/ i# G o D r. ^iec op 5iet Mofcs, aïgfnifept. —--------——-------------■- '
Inden Beginne fchiep moSt9'
G O DT Hemel en Aentei E$be om bat top baeï ban te
meet foubenttetfeecnert 3im7 38 i)5 fee |
|||
|
14 VanJcScheppinghe
h,nliïLm f° öeiJefïigc Dat neffetui Mofera , Sf beftepl. Schrifturen öeureaen*
αΛ; Ιz4 3©P ïefen Acïor. IV. al^ be a~ poftelsn met uerijcuene en een* D;ac$ttghe ftemmen Godc aen* fcaben/ tut fp boen albuö fp?a* Item Heere, ghy zijt de Godt die den Hemel, en de Aerdc , en de Zee , en al wat daet in is ghe- maeckt hebt. ?&e ftepïige |Ban Hiob, fp?e*
., ftenbenan Godtbe$cerein5tjn J°D< 9, ix. Cap. fept aïbug : Hy breyt
*·10· den Hemel uyt ALLEEN, en gaet op de Baren vande Zee. Hy doetgroote dinghen dicmen niet doorgronden en kan, en wonde- ren die'r geen ghetal en is. φβ §&?ophete Ieremias roept lerem. albug UPtin3iinxxxii.Cap.Och 31.17. HceréHeerc/Sietghy hebt He- mel en Aerdegemaeckt door uwc" groote kracht, endc door uwen uytgcftreckten Arm, endedaeren is geen dinck voor u onmogclick ofteverburghen. 3jn ftetxliv.C3p.Efaiae,Ö002en Efai,44, top ®obt feïbe alb'ttf fp?eechen: 14, IckbendeHectc, diealledinck maeckt, cjic dca Hemel uytbrcy-
— ._ ^j |
|||
|
derWerelt. \S
iet Α LHXX, end* de Aetde €Hbt
>viic maeckt fonder Helper. fpfitj.jjft 6« 3©a en nebben tjtctntet turt* ω,κΗ toe.
eufdgcfc te onbetfoechen / nabe, totofie Wefen Godts bHCPerlo-
nen gmj/ be Vader,be Soone, en bc heyiigeGeeft, toten ban befc
3keteitji moet taegöefc8?eten
Ken: toant&et^Jeto/bnt be uïJtcrïi)tite ïuerc«e<i5ob£ aue bc büe $erfonen eeimgn 3jn* Dm C5ob be Vader & be· ^pnvtfK- Vadcu abcc en ectfïe oo?faccfce bet êefteppinge. ®aetomtoo?tfe cochben Vader fonberiuiff toe* lCor# SÖCCVSent. Wy hebben maeree- g nïn Godr, namenthickdicii Va- der, vanden wekken alle ding-n inbenSymbolo-.lckghdovein
Godt d-n Vader, den Almachn-
ghen, Schepper des Hemels ende
der Aerden. . , ,T . _ Den
^otÖbie^niacftti3ÖeVader "«
|
||||
|
1.6 Vande Scbeppi'nghe
boei? 3jjFn e euiniri) ■ w oort,bat iji/ foan, ι,ι, Ö002 5ijnen Soone. Inden begint l, j. i:c was liet Woorf.endehetWoori was by Godf, ende dat Woon was
Godt. Dit was inden beginne by Godt. Aile dingen zijn door dat felve gcmaeckt, ende (onder dat itlveenjs niersgemaeckt van dat gemaeckc is, fept be Fjepïiggc A- poilel loannes inijetfetfïe Ca- pictel (iJne^Evange!iums.3©aer* meöe obec een ftomt/ 't jijene öe SCnotiel Paulus fe {fcijft int 'teer* lieCapittêl ban sinten «^entöjief Hebr. ι, totben Hebreen. God heeft door j, , zijnen Soone,dien hyerfgenaem ghefteltheeft van alles, de Werclt
ghemaeckt. Hy is het Schijnfcl van Godrs Eetlijckheyt3 ende het uyrgedruckte Beeft van zijn Self- itandigheyt, en door dit machtj^ ge Woort draegt Godt alle dinck. 3&efe 'tfamen-njeremngöe be£ Soons met ben Vader, betupgfjt be Sone felf£ met bie ebele ώοο?* Ioan,f 17 ^tn/ ïoan' & M',n Vader Werckt
*J ' totnutoe.endeickwerckeoock.
Den Η Maet be Vader fnbe be Soone
Geeft ' *" toew&enntet fonöer ïiefbe/
■ toe* |
|||
|
derWerelr. 17
taefenttn^fteïltracftt/batigfoni Sap.i. 7·
oetbeheyiigeGeeft.^aeroinme PfaU 104. ftpt oocit Mofcsinpetbaïgenbe 30. Vers, bat be Geeft Godts trt be Gen. l.i.
^cïjeppingcoPerftet ^cijepfel Stacefbe/ enen geïgcit een mmt 1 ober ?gne jongen φι neberen »ptb?ept:afte geïijcK eenïtïocH- «Hnne gaer Cperc" enbe ïtupcftf* Rens met ïjacc Weugïjeïen becktenbjoept/ om befelüetat perfectie te bzengljèn* <©p alle be bne Perfoncn in ïjet
SBemepn/ enbè op eïeit in ï>et öe* fonber/oogt beConincit en$?Oi PÖete David, al£ fp ftnggt in Sönenxxxiij Pfalm.De Hemelen Pfal,j}.i
zi]n doot het Woort des'Hëeren ghemaeckr, en alle hare Heyt- krachten door den Geeft zijnes ,Mjpnts. $p neemt be Hemelen, 3Önbe ïjetVbcïflc beel beg 3©e* ïeltjS/poo2 f)et gcï)ccl:cft gp Pet* j Itaet boOibeHeyrkrach té bet He-
"lelê bc J>onne/|Bane/en ontel'
&are&terren/bie gelgcn een ge* KÖicftt ^ep?ïegi)et aen ben ï|e* *pfï Öacr nertïjoonen: enbe ï)P reptbanaUebcreIüe/batrp5Ön . gtiemsecict doot htt Woon des Augulun. H:e-
|
||||
|
i8 Vande Scheppinghe
Heeren, en door den Geeft zijnes monds. 3©at is? {jet Woott dei Heeren ? gflniette Sone Gods ? CllbC iöat io? be Gheeft zijnes monds;3ft niet be heyJige Geeft.' ffêaer tjebbenbe Soneen be H. Geeft fulc^ö stjcbaen fonber beti Vader ? gjn geenberlep tanfe; &α«* ^f* «Ptïwc&elijtit fep* David bat lytt be Heete söebaen iteeft door zijn WoorrendcGceft. 3©i«tiS ïaaatt igtse Sone? gLuf .» 9P niet ÖCtwoorc des Vaders? etl·5 beVuien^ J!Bont-abemi0be H, G heeft? 90 pp niet be Geeft des Vaders ? 3!nftirnma/ toïgfjenif
bit tj0etupa;öenifle Davids, ftebi
Öen be Vader, Sone , en H. Geeft
öenj|emel egefcöapen/ en alU&
ïoat ben ^emel omtinggt.
Galatin. 35aer 5ijn ooeft berfettepbene
Luthcr. Söeïeerbe SJannen/bïe pet bacr
Sanchiixs, öooj pouben/ bat Mofes iniJit
eetfte Vers Op be H. Drie-eenig-
h« t ψι oogen gljejïagen Ijeeff.
mint Pan <ö5ob fpjeeeftt pp int
. i„, FlWan üricn; Öcm noemen*
i.ioan. beElohun, <©oben/ omaente
s< 7. tonfen oe©>icpept ber Periönen
CnDc \ian 5911 uieteit fpzeccftt
m
|
|||
|
. derWerelt. 19
W ivCt gïjctaï ban cene/ feggem
ue Bara,. f)3 &φίρ / Ottl acn Deut.é.7,
l* öJijfcn bé Ccnigijcpt 5öneg
wefcns. fc lïod)anbett5öttber/ Ibeïcfte Hag.
ytt baer booj öouöen/ bat bc Btouch- ÖcpUghe ^ne-ecmgft,ept gep* ton. JpeïgcK begrepen ijS in bc biie «ooifïe lletteren aan bit eerfte £cr#4 %&t%ctttt Betb nemen ή? «ooi Ben, bat te feggenté Sonc. pc ïctter Ref h, bao? Ruach, jtot te fcggifeni^ Geeft. «tünöe alettct AJeph, boo? Abba , bat ie feggen tg Vader. ;©ocö bit tg
te VnonbcrlijcHen beel fubttjU 3©p jjebben ban &ier ben αοί*
fujoneft banbe 3©erelt» <&p en i£ niet ban öaer feïb<m: j&pên ig niet bp gijebal gegroept j £>p £*Ug niet gïjefïicljt ban €nge* ZÏÏof UBaifcfjen: JDaer fpig «PRamftigl) ban God ben Vader, °ett Sone, ênbCben Heyl.Geeft. 11.
'-------------------------------------— SBatört LSiet 011$ nu ban ben Schep- f^u»'
per ncöcrïmlê tot ïjef schep- «en». **z, 3©atfci}icp<£3obti |
||||
|
ίο VandeScheppinghe
ΦΡ fCijtrp Hemel en
Aerde fept Mofes. TCnignauItjcftöte feggftetf
ftoe bat Peel gelecrbe jBan-' nen ftaer felüen Vu?ingften/ oiH ben rerftten ^inPanbefe tïatf iuoo2ben upt te Pinbem teaertjooj €enigfte toetfïacn boo? ben berfïatn Hemel aUeenUcft ben onficfttua' f mtt' ren Stoel Pan <©ob£|Bajeftept/ ' Ofte ben Hemel aller Hemelen,
met jijn Cngfteïen: <Ên boo? tic Aerde ftet Chaos,oftebeeerfïe £>toffe/ïuaer tipt Poo?tg be fïen* lijefte ïlemelen / be dementen/ en alle anbereïic ftamen fgn ge* feftapen. $aeftaetlieber mep' ninge foo ino?t in bit eerfte Per£ befcft?ePen beeerfïe&cftepphv gfte/ oftebe ^cftcppingfte flïui oie bingften/ Pjeïrfte immebiate* ïijeft 30n gfteroepen upt Niet; «Enbein be Poïgftcnbe Perfen be ttneebe ^cfteppiugfte/ ofte be £>cfteppingfte Pan ailefienlpcfte bingften upt bat "er jleYet. <©it tjS be opinie öan Lombardro, Lyra, en "UClt Scholaftijcquen. |
|||
|
detWerelr* 11
Inbere üerflaen ijier boojHe-
Jöei en Aetdc niet anberg aljï ürt C haos, eerft in't roufci göe- ftpapen/en naberïjant gepoïijtï: ofte IjetiFunbament en ftet^aet «an be gljeïjeele 3©ercït ·, boo?* BÖebenbe / bat öetfelbe bp Α n- ticipatie gljenoenttïöoit ©errtel εη 3krbe/am bat Seniel en 2ter* oe naberfiant bacr upt gcftabn* weert 3im* Inbatgijeboeïen Hacn Lutherus Calvinus, Mar- tvrnEraltus, &c. 3&aer 3i)nber/ bie boo? Hemel
tn Aerdc niet anbctjS en ber* ftaen/aïg be Plaetfe be£ Verneig enbe ber herben/ bie tcffcnsf met be eerfle beginfeïen ber $atuere gefcgapen ig. Cnbefpfeggften batbefelbe gï)enoemtino2tï|ei mei en Sïerbe/ bantöegen bewbe iiatr upterftepalen/ namentïtch «e Circumferentie enft^t Cen-
trum. £>ootaio?ti)etgftettomen ban Fr. lunio en Marbachio. D. Parsus i)out bit eerfle berg
fcooieenUlrgument/ eenkom* mier/ofte fcojt begrijp ban'tge* δεείε certf* «Capittel j enbe bien* ^olgöenjsioanneer Mofcs fept/ Indea
|
||||
|
11 Vande Schepping I) e I
Inden beginne fchiepGodt H?" mei en Aerde, bat ftet tttiUCllW' lijcfi eben foo beel i£/aI£ofte ί)?
gftefept Ijabbe/ Inden begint j
fcniep Godc deiè heele Werelti 't 3Baer groote btoaeffiepö'
hier ober een ftamafrft aen tf treeften: toant geen ban alle be' | fé mcpntngften ftrijt tegften b* toinclicl-mate be$f <£Bftdoof£> s <enöe berftalben/ foo faefjoo^ men ooeft inoefen elcfteen b?? en rijeft te laten toefen bp5tpi ewgften gfteboelen, jfEipbélan* genbe/ 3jcftfttcfef|ctïaetfrcaiii 0et eenbouötgftfïe/ cnbcfaïfjet ©cfü bette ö^er booi $auben met Parso, HBertn. toanneer Mofes fept: God fthiep Hemelen Aerde,batftet foo beel
te fegsftenté/ ató Godt fthiep
het λζ: mitg toatter tg om ColoiT. öoogft en om iaegft: 3Wïefl^n* 1.16, ïftefte en öiificnlijcfte bingften : ï|er fp^ftioonen/of ©eerfenap* pijen/ of (©berijebcn/ ofJEucfti tem I$ct i& al boo* ftem en tot ftemgcmaecftt, Coïbff. i« JRct een tooo?t; <0obt friUip bcfe ' fteele jtëereït: ghclrjcft ftet oor ft feftijntbereïaert/te tobben ban Chri-
|
|||
|
r detWetdt. *3
^nrido^ Matt. 24. enbenanben Mart.24.
%OiiclPau!o^ AGtou 17· *«· , "Φε hebenen booi bit onsfiSci Aélpt.17
°oelen φη iH>?tcïtc&üefe.€ertï/ 24. ntn bat be ïuocuben Mofis ep- Bljentltjclï aïbug luubeiu Godc Ic-hicp defcnHemd en defc Aerde,
Scïijc (t meteen fcingljer ïtentój*
ttitbc ben feïüen ïi?emcl cnbe be?
·, telbe aierbe/taelcfte taP öoo? on* & ooghen ften.
. Centiueebcn/ ortiöaiMofes·
I UlbeRefumtie,ofteUtOttCon- ciufie v»an belit(lo2ie ber^>cöepi
&nge/ iiliüeberoÏnbefelueitiai hiece öan fpjefeen göeöiupckt/ Sheïhcfc inbeirSIcntoancR: feo> Gened, genbetot tüieemaïcn toe: Α libo ι, 4, i Merc volbracht HemeJ en Aerde, rnet haren gantfchenHeyie, ClI* öebannaci) ecjtg : Aifoo isHe-
ïïiettn Aerdegheworden, doe fy
Shcfth apen zijn. aiïüjaerboo? Hemel en Aerde niet anber£ en fcanüerftaen tao?ben/ aïgöefe S&eïjeeleWetcIt; Cen öeröen / om fcat beur*
Saenginbe Öepligöe <&tij?ifture befe inoo?'oen/tn gelncKfijjmtgi gept ban ben £ti)l Mofis, foo en an*
|
||||
|
*4 VandeScheppinghe
anberg niet gijeumpcïtt tawbetf ijan be ïjepL iBannen <ü3obt£i ï.Chron. <€en erempeï/banMelchifedech, ι. ι z. Gencf. 14. 19. toanben $?opije' te en Coning David, Pfai, Ί «.1· fcanbe Apoftelen, Act. 4. 14. εΠ
fcanbe ï)eele ApoltoliicheKetcke in Öet eerfte 3Crtijcfteï öeg Sy m- boii.albugurpbenbe: Ickgelo- 1 veinGodt den Vader, Almach- tig h. Schepper des Hemels en del
AerderijöatiiS/ des ghehcelen W'erelts. Φε Werelttoojtoibinaitïijcft ,
afgöebeelt in Hemel en Aerdc, om bat be Aerde té öet laesöfle/ en ben Hemel ïjet ïjaosöfle ban alle be ggefcijapene bingoën, 5©e Ae rde lept tontfom Qet Cen-
trum ofte iBibbel-punct öan be ronbe JBereït/ foo bat fp i£ gf)e* lijcli get onberfte gront-fopiwn / alleg* φεη Hemel bacr-en-to gen/met namen ben Hemeï dier mtmzXen/ i$ sfjcïijcEs be impten* fïe Lini", enbe ben uptetflê Circ- kei, ofte ommetrecit tianbe 3©e; relt* (Cuflcö«Ï öepben 5ijn be Firmamenten oftt fienïijcïic $e* melen/ mitfgaberg be anbere E-
lemcn-
|
|||
|
der Wcrclt. ι ƒ
«ementcn. "®it alleg/ en toat
bacraen&aftig/ geeft 45obgci fcljapen/ feptMoles. . ©mnu beggelegentgepbijan <z\mt (!ot# bit groot toonbet-ïnercK*i9ob£»K<> *»»»«»» taat ftlaerber te öerftaé/ fo moe*'" IX& ten top naerber in acöt nemen/ fc{a«t, aen b'een jijbe upt toat ^toffe/ °en b'anbersjjbe met toat©:* «je / bat <eóbt tit M& ggê* toaeent gebbe. >.3©anneer Mofes fept bat 45ab t.
Jtemel en »erbc fcf>tcp/ baerme* »»|tost Jcgeeftöp te nennen/ öatbefet gSJU, Niettoa$JDefioffe/ bat i£ geen
HOfTemetallenentoaflfcr/ öaec «Pt <©ob be 3©erdt fcfuep,©oo? De ^cöcppingije heg Weteltg en toajfer niet beneüen# «Bobt: ■ Cnbe öoo? jftne aïmoggenbe Janji geeft «iBoöt ban niet Hit als ifSggemaetKt. ©toonbetbOi oenaiietoonber! e ^nggelen/ ©upbelen/ Men* jcpen/ 55ee(len/ ïtonnenfommti 5Öe binggen maften en bieften? ijiaet fp en nonnen niet manen/ °an alleen upt pet / batter te ütu ten toajs; <$nbe fp m nonnen $5 niet |
|||
|
iS VandeScheppinghe
niet bjenen / ofbaer té noch al·· tijt pet / batter naberïjanb oüe* ncft blijft, ttllcen <£obt heeft afle bingen gemaecntupt Niet; enbe aljl hem belieft / hn fean · toeberomanebingijcn mactnen tot Ν iet. l&ietatéNietenhabbebtSM* !
tnachtighe <3obt / toaer ban hp φαηεΐ en Sfierbegeboutot heeft. De dinghen die niet en zijn ren-pt hy,alsoftefy waren, fept Paulus Rom.4.17. φρ roept hit niet/ en terflont ift pet. 3&at heet ζψ gentïijcit Scheppen. dtegöen bit gtoote Myfterinm
IjafijeTt en toojfielt het menfrhe;
Ex nihilofijcftcbernuft. 3©tnwt/fcggen
nihilfit. öe Philofophen, en toojtniet;
^fte/ ban niet en fcomt niet.
5Üat«p?Ucher toijfe té bittod
toaer: maer <eobttébobenbe> . gSSature/toant hp té eenStoitheut * uanbe nature ·, en baerom en !tan bien regel bet nature geen mate flellen aen «Bobt. I&ter Bomt het Ghelove te
toeren: ^ier nrngftt hetjm& eerfle nïaetfe/ ghdgcï* oité Pau- Heb. 1 ut lus leert Hebreen 11 ♦ feggenbe: Door
|
|||
|
SSasBSalsseii
|
|||||
|
derWerclt. vj
Door hetGelovevcrftaen wy dat
de Wcrelt door Gods woott bereyt is, fodat de dinghen die wyfien, nietuvtfienlijcke dinghen ghe- maeckt zijn. «Een ercellefite &p?eucfte! ^cbingycn/feptbe Sïpoflei / bie top fïen / 5i)n booi jlBobtg toooit gyetnacritt upt Jinggen bie top niet en fien/ of* tc upt bingijen bie niet fienïijc& *n 3Ön/ ofte upt niet ,· Cnbe Dat «erflaentop/feptöp/ nictboaj J?e nature/ toant bic en ftepgert fao&oogyeniet: maerboojfiet «teeloüe, 't «Belobe gaet öetbec cuüafletaliibenature: toant 3Önê gcont ig Set tooo2t <ö*ob#/ bat aflemenjcpclycfte concepten en natnp?Iijcheerccptientebai ben gaet, «Se loden ye&bm ten&etin Titulo
Pf fts550ecft Hagiga, biealöuj* EndoificJ »Upb: Het werek der Schcppingo en Ui|t g hy n jet onderfoeclccn in'c ghefdfehap van yemanc anders, flfat magïj bat te feggöen 39η i Moe mepningfte / batmen ban öet toercii ber ^ttjeppinge met nicmant ter toerelt en fal fpjeeci «*n* <©ecnfinA Itëaer. bitton* 25 Ö bie |
|||||
|
i8 Vande Schcppinghe
bie Wtt feggjjen / batmen baer toan met een anbcr niet en be* ïjooztcutieufelichte bifputeren/ nocötebermeteticftbaer tegenji teargueren. ©ngberltanten nant niet bereprnen: maer on£ <5öeïobe moet jjet met eerbie* binsije omöelfcnen aenbibben» 't <65elobe moet altgt toefen on£ &eul/ be H. <©ee|t onfen^tier* man / en <tf5obtg tooo?t onfc 3jïoo?t-ficrre / bp albien top toel toilïen baren. £>oo enariöer^ niet/ fullen topepnteüjciunbe ftutt-öaben begeeutoigljen \v 2. toensfgöeraften. *»«j»at ^ot öit eerjte toonber ftomt ^frtu m> nor 8cc" ttoeebe/ foo groot / bat mattHtfp. icïtnaulijcrentoete/ ofijetoocfc tooo? 9et eetfie toijcnen moet: namentlticRbe perfide Ordon- nantie, toelche <0obt in ötff^iir toeren gljeïjouben öeeft/met een toonberitjeκ pertinent en fuptoei mie Öt-fnoer be^cfjeppmgc baH $emeï en Uerbeboïtrecltenbf. Mofcs ijs ïper mebe befiri) 'tg^
ÏJeele €apitrel beur. 3tlïe on* fienïijthe öingöut gaet f}p boo?' fcp / te toeten ben opperden W< mei
|
||||
|
der Werélr. 19
mei met üc £?emeIfdje5tepifcÖa-
ren/ Die nocljtan^ aoeft altemale &ti>epfeïen<©abtif59iu Hebr. Hebr,in n. «ende ïro befeïjiijft aïïeen* 10. W&benöoutobanbefefienlijci Bafil. in &e 3E>ereït. toant öpijeeftsijnhexam. Hiftorie totllen accommeberenhom.i. naeget begrip ban be loden, tne chrifoft. fcetbïeefcfteïncHen3fiert£gerint m Genef, «Jaren / om ïjacr tot ben onfien* Hom, 2, •öclten 45obtelcpbenbptoegl)e aa« 5Önc fïenïijcfte toereken; enbeopbat fpboojbe ^cgepfe* »tn tot ftennijTe ban ben ^c^ep* ï>ec geozacöt 5ijnbe/ben ^rijep* Φ* foiiben aenbibben/ entnbe &tftepfeïen niet rujlen / nacg aen befeïüe blhüen gangen» ©oa? eerftDan/ foogeeftBp 1:ΨΡ®!?
ftaer te berftaen / bac <©obt npt 2?58£, niet rjljcfcljapenöeeft eenonbe* " *frlj5eft chaos: eenentoutöen/ wfatfoenlijcfien / en blinben £totnp. DeAerde,feptIJp/was - Woeft en ledigh } ende het wasGen.i. u duyfter op den Afgront,ende de ©e beemiw Getft Gods f weefde op het water. "gLgSoee· *?icr ftoojcn top toat aenbangg μ jöh *«i* pefe unttoenbtghe JBereït gfycitwaw* Öabt fjeeft» ·®λϊϊ toag ten al* 53 tg betv |
|||
|
έο VandiScheppinghe
erarftcn nan <tf5ob Yet sefcfja* pen/ofte Yet upt Niet gemaecïtt. Wil pemant toeté toat fjet toaj^ Mcfts noemt fytt nu Aetbe, ban Water, enbc ïjeel jin-riich cenen loan. 17. Afgront, ofte biepen Stolen aïïet 24. binoften. Chriftus,Salomonen* l'rovctb. be Pau lus noemen ïfctfelöe ben 8. 29. Grom des Werelrs. 3©tï pemant EpheC 1,4 toeten ftoebanigij bat i)et toa£ * Mofesfeptbatgettoag tohv, Efai. 34. s o η ν, ©ol oner 2&ol / toilt/ π. tooett/routo/fonöerfo?me/foni Icrem. 4. bet fcïncntfpciujcpb. 3©ijbei\i? ii. batïjettoagbupfiet/ majflÏcIj/ Pfal. 107, miftigg/ en &ecl ongcfïen, Cpm ίο. telgen bat be <©ft«|i <©ob£ baec
>cut. «ι. oter ftoeefbe/ öetfelne onber* io. ftoubenbe en ftaejïerenbe/ op bat pet in bie grootc confuftc niet toeberom netnaïlen en foube/ maer Mijnen om beter te tooftré* 't gjg feer aï Qet feïöe 't gffene «. tT o onjfinljet?©oecKbe0toi)ff>eptjsJ oap. 11.8. gijeieert fojo?t/ met befe behnop? te toOO?ben : De Almachtighe hant des Heeten heeft de Werelt ghefchapen uyt eenen ongheftal- len wefen. 3©aet mebe OOCB O* ütt een ftomt / 't gijene be <®uf-
naber
|
||
|
der Werek. 51
bftbcr Auguih'nus fep* ï ~Suifi
2>omine Mundttm de materia informi, iuamfeciilï denutta re, pene nulUtn rem. Matigt <©fttitëeercjjcbt
bc Wtttlt göcmaccftt Dan een I&aterie fonber #o:me/ toeïcïie materie 5Öp maecfete ban niet/ *nbe söemaecftt 5ijnbe / fp inag pepnisii anbcriEe «ïsf niet» &eet tefiöaedieB nanmen begrepen/ *nbc noeö toeel befiuaerltjcRec ö?fcft?ijöen/ïoat bie cetfie mate* ΪΙβ roajS» Ignoranio cognofcitur,
toi»ofcendo ignorMUr.fept Augufti- nus. ^ithanmenfessöen/ bat
|P U* Set albetfaettïe / inaet toe
öte btngen taerben ïne bergacn: suUeüium
tn bat fp i& ftet aïbcreerfte/taaer trimum et
npt bc btngcn ïnerben ïiie beftaè\ uitimnm.
UHct ban ifi aï öljetoojben/
iuatter onber ben &cmel allee *?«pcïen tg: namentfijeft/ be ge* öeele fienïijcBe 3©crelt* . 3©tc een ii)upg bomncn tuil/ Jfc Öaelt cetfi obcr-ftaop bema? ^ialcm^teen/ïtaïcR/ Hout/ ^tf, Uaet nae / iuanneec ïro al* ,c# snereet en b» be Cuerenen öeeft/jou naït lm aen Qet timmei *cn. $?pIeDtfiéenonfteen. ©η 25 ii|j bacgp |
|||
|
32 VandcScheppingbe
boesftt fiet eene gout aen f)ct an> bcre. #p trccftt be gebeï# en t mupicn óp/öiifc in tiellenöe ca;? ftjneh/ beuren en benfter£. $?p berbeelt ftct in berfcftepbe gftc* macften. l|ier maccftt fip een ©oo?-fiupaV baereen Carnet/ gintg een Stcucften / een ftelber/ etc. ©p berfo?oftt ftetban ©ïoe* rcn/&oïber#/©aften/&cftoo?* flecnen / 25eblïeben / ïtaflen/» Stiften / Cafeïg / SSancften/; stoelen / en aïlen noobigfteii ï?upfract* mifoo fteeft «töobt/ be ?Souto-
meefïtr ban bit ©alïepsf bcji 3©ereït$?/eerft uptNut gftefrftai - pen eiOIIapodtidejcn toiltlfeen* gel-moegbanSlerbe/ïPatcretc. , 3lHc£bjagbaetin/ maet con* ι fiipgf en berinarret. ©enige*, mei en mag nocft niet uptgljci (bannen/ nocftte berrijcftt met ucfttm. ©eSterbeeniua£nocft niet afsftefonbert banftetJBa* ter/ nocftte berciett met ftrup* ben en iöloemcin ©e £ee en ifricmeïbe nocft niet ban Ibifi !
cften/nocftte be Hueftt ban «©e* boffeltem /CcubJaje nocft geen 3B&
|
|||
|
. derWerelt. it
3©erelt: ftëaer aïlcen &et |Ba=
teriaelnanbefeïtoc. • <©enjciteen&abeitenoffteeri }je in ftrh ïjecft Vno2teI/(ïam/bïai «en/ bïoeufcïen/ bittcöten: maer £tfler al nerbitrgijen/ foobat? ^cn nofi)nietfuIcftif baerinen «£n ficn: <©fte gljelijcfc eenm ^cer/tuannccr öp 5ijn SBonchf? «engijcïuo?penïjeeft/ nietan* ^ébaneenraeiniicn/ Dupïen Klonip bïctfcli tooo? firf> bint |?8flÖm/ maer aïg fort begint « Iccften/ foo Imjgijt Öet 3ijn ['«Toen en toefen* ©anglieïijc* »«i beeft <©0b in öet eerftê maer pcrröapen een tooefte Stoffc, caufaex paer in alle btngben begrepen qua,five «Jaren aï£ in ftaer lïioeber ,· en* fabiefov* i pe btóquam u)ut0et onfienïijci vel toten- He Nict.booj af een ftenïijcK Yet, k Bomtl bat l)tt nocö bcgraücn *#™. l«5Slonbetb~ebup{tcrn.jTe/ alg efn ftuc&fffergbatin 'ttoater. SÖefontnentè. 33ietfonber reben geeft <0oöt
«ött fo een onfatfoenlijcfc Chaos Chrifofl;. öe s»cheppingi)e bejs 3©ereltg in Gencf. Begonnen, ©e 3©ereït i$ onë ©aöerlanbt/ onfe ©oebtfer en 95 U onfe |
|||
|
34 VandeScheppinghe
onfeHaoeber^abaetentsf niet ' mbe Werclt / nocft om fjoogft/ nocij om laegf)/ of tap trccïtëii toagöeïijcR£ beel nutttgfjepbffl! baetöan. 5©erljatoen op öat be menfcijcn befe Wtrüt en fjare beelen/aïji 2Eerbc/3Bater/&on* ! ne/ naane/ etc. omijimnuteit nobigft gi)eb?upcK / niet a! te! ïjoogi) foubcn ncïjtcn en eecen: ofte oubatfpaïle bie nuttigde* ben/niet be|iatureber£>diep* ι feïé/maet be ©cugt beë ^trïje^ f perg tmmïtcïi fauben banen toe* ten / (o ïjêeft ïjet «öobt ben lf et* I re gaet gebacfjt/be 3©ecclt eerfï* gangijg fuTcHsf te fcöcppcn / bat fp nocljre fatfocn/nörijtc eenigij geujtipeκ en nuttigöenö en IjaD* öe/uoÓ2 en aïeer bat 0acc 'tfeïbe BracirafeItjcnnant)emgÖegf|e* toen toiert. β ] <©ocft enöceftbc toijfe «gscöt
nietfonbecïïeben/ uptijetfelne Chaos be £>cf)epmngl)e toanbe geöeele 3©erelt/ en ban aHebin* ö£)en bieinbea©ecelt5ijn/ bol*■, trocKen» 3©ant foube be g0e* fcöapencajDereltgebueriglJtoe* ' fen/ foomofter toefen een Dif- cordia
|
|||
|
derWerelt, jj·
cordia Concors, bat i£ niet al*
«een eenBpantfcftap/maer noch «enigij e iBaegljfcljap onber alle oe&cljepfeïen/enbe fp bienben te yebbcn een gftemepne Naruerc# <kienüoïgften£ / fp moftcn alle afkomfttgij jijn/ niet alleen ban ecnen Godt, aïjS ban ecnen glje* btepnen Vader: maer ooeftban *cn en ftet felbe Chaos, al£ ban eei1- 5i)emePttC Moeder.
%-énubit Chaos.bientarjef: 2.&«ft<5eb
fn Romp bat afteceerfle Yer, $*£βΠ, ν,,·^«Ρί Nier, foa heeft ©abtnmaöen e*
ÏÏ?*** allee baer upt boo?t* WW·· 3Öeb2a3fjt; Firmamenten, Ele*. ™e"te η, m alïejs toat baer toe peöooit/ eïctt getjenbe ?ijn fat* toen en fcftoonftept / Jjct eene ?oo?/ Qct anöere naet / cnbe bat ' iStPKtÖtttoutfejS aefttcr-een- ^olgenbebagften. <©p ben eerden dagh Jjecft^ptreuïew
<«uOöt upt ijet bonefter e C haos te f*" ö«et>
Jooifcftijn gftcftacït $tt ïfebe*»"** £7 Si1 Ti 8ct eer(te Cteraet ban ,-, P , ^ atëerelt: be 25loem ban alle Gcn«·»· f cftepfelen: 't ebrffte en fuötijl* 4« S> Ite onber alle ftenlijcne btngen/ 35 bi 'ibjelc* |
|||
|
$6 VandcScheppingha
ι ι Joan.1. 'ttoeïcnebe geefteïtjcftc nature y 7. feemabpïtomt. ©aetomoocft Pfal.27.i >tÖnbtfelbe/ enbebe€ngljelen/ Eiai.6. i. enbegeeftcIijtKenienfrï)é7beur* Ephtf.f.8 gaeng ïtrïtt gijenocint tooiöeii inbe l)epligf)e ^c&jtfture.
i.Cor.4.6 3< mate Licht, heeft Godt Job, 38, gheroepen uyt de duyfteiniif . Μ» ι6?1·i,aulus z·Cor· 4· ©002\UrtCC een groot inonber-toercK/ enbc
een uprfteftenbe gabe: taiant inat tawer bc SDerelbt fonbev' %\üyt/ anbergaïg een ïicöacm fonber Stele/aïjff een Sieïefoni öer <6obi tëet 3ücljt ig bc JïBoc; ber ban b?oïi)cMKpbt / bc ffi.tv fierfTe ber inaevljept/ \>t frftooiv ïjept/ja tytt ïeben ban alïc bingé* <teob en fteeft bit Utrljt niet aï* \em ggetriochen upt bc bnpfter* nifle: maer oern ban te bupfter* nifleafgefenepbem ©ebupfikri niffe noembe ï)p Nacht : enbc get ïtrijt Dagh. 'tiSegin balt ben naci)t/ Avont: en ban ben foaglj Morghen.
3£en Nach t gaet boo? / en bert
Dagh boujgt nae, ©efe ttocc ?gn SÖeïgcK tmberfoencïijcKC/ ©panben / bit eïeftanberen gïjc' |
|||||
|
Λ
|
|||||
|
dcrWcrelt. 37
bucrtgijïpcn Perbolgpen en ber*
t^SÖen: <©fte,ïieber/fa 30η ge* ujrft tïuce b^ohjcfte féinbcren/ bte te famê ïeftje fpelen/ en jon* wc opfjonben rentom be 3©ereït wipen (tichelen/ aï£ of ie fp elc* «antieren foeïjtente nippen. <Cot ong Permaecfc fïreent
Set/ öat fp albu^öarebenrten oerVuiffrien/ met een ghefiabtge °ngi)ejïabigijepb: iuant in Per* anbêringDe 1^ ai ons? pïaepfiet peiegen. ©?eugï)be bte ïangfte Pupjt/ enbïijft geen pjeughöe peer. <& cfoitrftcpb i$ tm$ bte£ Jc.ï»aerbigï)er/aïii üipeenïupïe Bt$ Kranen te bebbc gfieïcgïjen yebbe: enbeben©2pbomtebierc bcr / nae bat Pap tipt banben en uaPernpe njn gijeraceftt, ï%ct «Jit t£ maèr te fcfjoonber/ ïuan- * near fict tegftcn pet 5toartg glje^ 1 iciHnojt: cnbe jjet foete te fma* «tïjjchcr/ cü$ bet iMO?t gep?oeft «aepet Uttctg. Wt gfteltjcïte jozfane beeft b,et <6obt alfo gijc- KÖtcfet/ bat benDagh nae ben Nacht boïgiuV enbeben Nacht «αε ben Dagh, op bat nament? »ÖCRaIlejtèo2genjS enbcaïïel* φ Dg tomtsf/ |
||||
|
18 Vande Scheppinghe
bontif/onfe bjeughbe berfcft en* be nimto foube toefen. Stilg benN ac h t comt ftp öiengt
5ijn gljenucftte met hem: toant ben Nacht tempert be hitte ban ben bajjft / enbe bcrfoet ben lafï banbcn bageltjcren Sïrbept/ af* bzogftenbe het stoeet ban alle ntoebe lebcn. ifèaet Voat fout 3ijn inbien be Jiacftt altnt buet* be ί a£en eeutoighe 3j5arftttoaeï een bcerïijcft toefen. 35c gefteele 3©erclt foube ban altijt/ geïijrft onber een jtoart tïouto-ftleet/ berburghcn leggften ί enbe top alle fanben hierjittcn ftupeften gelgcft in een beflfoten ^pelonc
e/gheltjciuncenenberbaerïftt* HcniStcrcfter/ enbe in een Χοή* boutoebegbaot£. <©en Dagh Komt nabê" Nachr,
en alg ftp ftamt / fo ftomt ftp met een fcftaot boï jolijt^ ♦ φρ i&gc Incit een Klaerfcftijnenbe Cooit* fe/bie ong bertftoont alle be lief' feliKftftcpbt ban ï|emel en ban 8ïetbe. ^©e ©cgftel&eng / ftet ftrieeften ban ben bagft jienbc/ beginnen te blieken ente3tn* gen, "®z Zoomen en bloemen/ öen
|
|||
|
derWerelt. ?9
benöagD uerneincnbc / gfieUjcfc
a\$ ofte fp uut eené biepen jïaep ontfp wnsöeh/ beginnen pet te öerraeren / ben nouben bmrtu af te fcfjubben/ enbe Ijunne fcljoon; uetïmglje bïaberen metücel fac* ten reucM te openem3©p ifêen* fcljen benbasDboeïenbcötppei len toan onfe Rebben/ ttechen atn onfe nleeberen / ïabcn en banenen onfen ^»c Ijcpper/ bt$& «en ong met berfeïje 3imtenen «eben tot ftetineren aan onfe be* toepingije/ enen aU oftetup u?t ben boobt tot een nieu ïeben toe* berapgljejlaen ioaren» itujjjtert een£ nae bc $>arpe
oan be^onincn Divid fêp fpeelt
een foet |Boigl)en-ï:et in ionen
104. Pfalm. 3tibu£lupbenbe:
Gedjpreyt de duyfiernis, mits zijni
% , macht,
^00% al de Lucht:- foo vvert het dons·
ker Nacht,
-Alfdan beflaen verfiheyde wilde Die- re» Van'tWout, int Velt te rennen en tt tieren* &e Leeuwen yun dm »yt mit groet tbtrais
* * Van
|
||||
|
4o Vand;Schcppinghe
Van Hongberfnoot, en brullen om hu» Aes,
Als of β Godt aenriefen op haervvijfe, Ση van zijn bant verfochten hare ΕΦ' , , ,
Moer, «Is de Son ons wederbrenght
den dagh,
Vanfionden oen verftroytfch dat gbi- iagh .·
En eltk looft deur in holen ende koten, Voer fy des daegbs mees! leggben als ghefloten.
Ban gaet de^Menfcbjdie/nachts wel heeft gheruil,
Weer vry van Huys optvverckdaeit hem gheluSl:
Ση doet op't Velt, of inde Stadt xSjts neeringb,
Tot 'favonts toe , nae Godts wil en bt· ' fcheeringh* ©oojiuacr / fp m öjagt η ijacc
niet aïjr iBenfïften / maet«aï£ / ïuiïfceS&eeficn/ bic öe 0202« oei nature anerecötji omfteeren/ öagft in nacftt/ en nacht in öasö toeranöerentie: itie/ gelijr ft Caco fepöc/ t>e£>onnenoptop/ nopt ontjer fien gaen : öie Tnacfttjê toaften bp 3©ijn tn iöier/tot Dat ïjaer ftooft 09 (letten gaet/ enöe |
||||
|
der Werelt. 41
banboojtg aï^iïafeboHcn ϊοα*
gen fpaoclttnengraflTerê langg yc firaten! IBaer öcjS baeggif *tt Öaerncfthruppenom te fla* Pen/ gebeent jijribe met be3toa* *e bampenban i>aren b?anctt/en met be fcïjanbe ban gare fonbe, «etïjte heeften / $acl|t-upïen/ &onnc-rattê7Simberêberbnp< Jjernifle» £>p mogen toefien/ bat fp niet eenë'gbeïuoipcn merben »n be upterfte bmjftêmifle. Hiaerïaetongtoeber-Keerett
totbeHiftoriebanMofcs. <©it fept öp:3lïjS ben bupfteren nacljt *n ben litgten bagf) bare beurte cc»i£ göefjouben öabben/ bat «Bobt boenboojtg o?benteïijc& atteg beeft göefcftapfn/ toat bo* benonjf/ en toat beneben om? "* ^•^elBenftöcntoilïenbeeen Chryf. j^ugiS timmeren / beginnnen ah hom. z. 'Ötbanonberenop/ enflcpgljei in Gencf. ten aHenrBen^ftoogftcrcnöooi 8er:|Baer <U5ob ijceft ben bouto °efeg 3©erelt$f ban boben af be* Sonnem Cerfl fcftjep ÖP Jet 5rirmament/afé ftet g&acïtiCn* oe baer nae ben Sïertbobem/ %Bet5funbament, ïBet
|
||||
|
4i Vande Schep pïnghe
«pöni $&tt ben aentianeft tian bffl E, tweeden dagh geeft <©0bt gï>C'
■SST ftïJapcn/ be Ijéeïe Ruymre, ti* Genei. i. baer ig tuflegen ben Sfierbert' 6,7,8, «loot en ben aïberopperften %v mei / ofte be bmgften bie baer tfl ?ijn: te toeten/ tioo? eerjt/ b« LvcnT,m Öate b?ie Regiones, bat is / Slfbeeïingffen / W elcRjg gun befonbere epgcnfcïfap Ijebbeiu $etonberfiebeeï/iuact in iop ïeben en be ©ogelen 5tae* tien is? göetempert: jlSatelncft inerm/ enmateïijcRhoeU mt nribbelffe beel/baer in be btibév fle toateren ofte be 3©oIcftf b?ij' tien/t$?gljeïjeeïKoitk &etop' perflebeel/ baer in be Meteora ijnea, be Cometen / ©lammen/ iStötet-fierrcn / enanberebpe* rigfje tepchenen gegencreert - l«o?bcn/ tier geijccl ïject. Stfhtf* om bat opperfte beeï ban bc Lucht, feggfjenbe$atuP2-eort' bigije / bat 0et Element ÖC^ rrr R s 5Ön plaetfe ijeeft, €n« be bacr-baiicn fcggljen fp/ bat tioïgfjen be negeen Hemclfchc o R β ς s.ofte ronbeeciuuïffel^/ nae 't gijemepn gjjeboeïen Pto- lomsi,
|
||||
|
j der Wcrelf. 4?
^masi, b-een b'anber omtoan»
SSS" '· 59eIÖcft fcötlüer^ ofte ^öeninecnflfujm. ..«Mie bcfe bingfjen iuojben ban J^otcs ghenoemt Rakia, Expan- i!Ü?»öat # cen uptfpanmngije/
«Ptrecfeingije/ irptbzepbmgfje,· i"öerjan<i5ob/HEjiiij:. g&enPfal.to* ^cht/ijceft^obuptgelian, Efai.40.
«,cn aijr een Capnt / uptgereent 2Z, 4? r. *g een bun ©eï / en tiptgetaept 4 J •«sten Jjf utte baermi in tooönf· -JS»^ 3im top ttuttiötft / taat ^menten , φε Lucht" in ftet
Ι* er: JBaer oncfc bicn blaeuiöen *aawMt/ f ffttoilliggen
Si01*1/ öie f*00 fcftoon «f
"Ween Saphyr, al£ cen Efma- Ap0C ,. £«* -, a& een Criilallynighcn „P°Jl** l» 1 bat ben gantfeften «ert-öo*
bem/
|
|||
|
44 Vande Scheppinghe
benv baer öp bergelehen sijnbe/ ttiet meet ban een punctie», öafl een itlepn fïipnen en fcijijnt -t* toefen. Scn. lib. ι $002t Scnecam fyitt op eelt?
nat.quffft. Phtlofophercn, in ï)et begtn balt
cenejgnetSSoccften, 3©icbeH ï^emel Dan bcr Slierben af W oogfjten metrccïjtenernttaen* merent/ fepti)P/ bienanmet bjeugijbe betacï)tenbe $aUep< fen ban be rijene ïupben/ enbc b£ gfjeïjeeïe Herbe / met al ïjaef «Etout: niet aiïecne bat/'ttoeïeft* fpuptgeïebertï}eeftom gemunt te tóojben: Haaetoocnal bat/ |)et toelcnefpnotö intbetbur' «gen fpaert boot be gierigïjepbt bet nacotneïingen* <©ocö ffeï·* Ep/motötbeiEenfföeecnjibaii
en Seniel neberfien opSlerbeiv banfoube ijpbatcIijehalbCsSbi1 fiemfeïbenfeggDcn: «©öctoiff^ lijcB/ öetijSmaereenpnnctjeiv ~ batonberf0bcïc©oïcBeraibo0J ^toaett tnbe ©per berbeel* ι toojt. <© ijoe MaecfteïtjcK$PX! bcr iKotfciicn lanrpaïen f»J $f eerfrftappijen. Cen i£ nie* meer bhn een punctjen / ban eefl ; hlepii
|
|||
|
der Wetelt. 4/
fciepnliippelKen/ baetinncbjp
[epïen/ baet inne bip oo?logben/ «eet inne bip ConincKtijciien «etbeeïen/ tti. Cenigecurteufe «©cejienbeti
bieten Ijaer feer pertincntelijcK «e Ijeelc gelegentïjept beg Fnma- «lents te befföiijüm/ niet an* «erg/ ban als ofte fpbupfent* xMz\ baet gijetuccfi blaren / en? «e aïitjS met toeten babben be* taanbelt / jaemet buumen afge* toetetu Hult pemarit te bieten/ Soebaniglj be iBatericbejS fir? inamentö fp/ofte booi biien alle bc 25oogijen en berfebepbeupt? fpamüngen ban öctipinnament bjozben omgbeöjaept / ofte bjat htaebten ten gaebe en ten quabe bat fp Ath in't befonber Ijebben; %a Vüat Ijn baer ban bieten biüV «e mpmte/öe bicette/be öoogft- Je s 9'oe beel mijlen bieegög/Boe beel boeten/ boe beïe bupfenbt €atbie€02ïftenisi/ batbenite* bieten be 3fierbe ban elcnanbe* ren gelegen 3tjn/ fp fuïïent allejS met eê groote affurancie feggèV fnbe 'tgene fp feggé met een aer* «ige fpitfbinbigftcptbetoeetem Wat
|
||||
|
+6 Vandc Schf ppinghe
3©at mp belangïjt: üJcfi &
tnaecfte geen Sneren ban alle DJ*
ïiaetfelsv maer ïjebbe lietoeriij
fuïr tte bingoën te nuijffrien/ ai?
te fepIen.Su benen ich nip laenJ
te fjoiiben / bicfjt bp be 2lerb?/
baer mp<©ob hooi een fijt lanf'l
getjerbergfjt Ijeeft; en fal lancfc'
mGCbeiijrhtiertoarfitenbic 5aïi#
gfje tipje/ in bcïnelcfce mijn gfj^
nabigfte <ö5cbt/mp ban ber ftet*
ben fal op-nemen tot ben alber*
rjoogöfren ïJemel/ om öeïteftri
iefii chrifti, baer ien bnn tyiï
firmament fal Ijebben onbtf
mijne boeten eeumigï)ïijciu
<©p ben bet» <@p ben derden dagh i$ <tf5oby
l?e" lae* Öanb neber-gebaelt tomben W'
boöw. mel/enbeïjeefteenaffonbermg*
Genef. i. göemaecht tuflcljen Water etf
o io. ii Aerde. ^ea^aterenöpeenbet' -
i2 η fameltïjfbbenbe/ foobegemnetf
be bjoogïjten 'tljooft op teTteef'
hen/ ftier enbe baer upt-nijeften'
be, Üetdrooghemiert zreZ,
katig jtERDE gijenoemt;tw
be be berfamehnge ber 3©atere»
1AMM1M, bat ί£ / Ζ££Λ
Jtf E £ R £ /ί. $iec ftrijgötn top ttoee be
ïaegB* |
|||
|
r der Wereir. 47
\^SÖfIe O! flecijtjle Elementen;
fiatt mnfim bc fïecijtfïe Do- . innemen öan be öooijfte fflta\Zï *fptbe££cïjepper£. 3©antift '«et cm ttionöerlgch toerr η / bat jpoö Wateren Arrdc üan eé Γφφ; S^nbe/ nor£tan# befelbc fo kun* JJHIft bermtotftt enöe boo? een Sfe>«ocötöeeff,/ bat fpbepöe te ü'^en maceften eenen ronöen j^ioot/ groot iijnbeinjijnoms fr,?3 χ9ο8ο. mijlen? enbe batbié Föoten ronben ftïoot ober-aï Efai.40. ^3aenoftebeüarenma?t/ foo **♦ i«LrsriJtoni,cto«# IBenfrften Kr met Srtwtoieten tegften «e onre nengaen / enbe bat reeftt SÜ, &et ^^cOiP taeberom «iet ben öobemtegfjen denan*
«Ma norft meer tefeggen: g(l
ïï'^cen toeren aller bertaonöe* „ *mBfte tnaerbigft/ öat öe Zer, Bafil. &$ nae 'teOctupsöemfle/ H^am.
ftWcennanaUe$atup?fton* homil.4, Sff/ maer oocft nanonfeetfc Cicer. u S?k °?8Sett/ öeelöooifterijsdeDivi- * oe Aerdo, en ban een Woes nat, penbs |
||||
|
48 VandeScheppinghc
Thucidy-penbe future) nocïjtang ni#
des lib. 1. en Moept oüer be Aerdefienert/ macrinï)areplaetfe blijft/ ca» Pfal. ι χ. baer gctonfineert/enbe gortig i ofte fv gljefloten tuare in eenetj %tztzn £>aen ί 't 3©o?t m»
tergt gijegouben booi een Stoot mirakel/ batberoobeZteg9# toereken té/ enbe toaneenggc frftcurt/ bïijnenbeten toebeet}' ben tlaen al£ ttoee fteplemup' Exod.14.ren/ om be ïkiubcren ^ifrael? αι. een b?oogft pabt te genen/ tof haren booj-torftt. liaetteni? gheen minber toonber-toettii/1 bat be %et on£ allen ïact genie/ ten een bjooghe tooon-placifï op 2terbcn/bïi)üenbe gebuerir W lijrli ijoccö bonen be Herbe ftafV fonber bcfelbete otoer-lïroomeit'; 02nbe cm notft al toeeber W< ι fcljeptbanbefenronbéHerb' tfik atëater-hloot te hebben £ %m bibbe ii/ïaet oné boé geljjcKbi»1 |
||||||
|
toonberlgeKrn Enghel mbc O-
Apoc,io« penbaringhe loannis cap. 10* a. meïefte jijnen reciteren &05* fettebe op be ^ee / en 53«^
fïinefteren boet op be fferW» 3&at «f/Iart onjs 3©at*r en 38£; |
||||||
|
der Werelr. 49
«e eïcitin'tbefanbei: acn-raerc*
«en/oner entaebetlticKelenbe **an b'eentot b'nnber/ tap en fuk »m ong feïnen naptberroeten/ °fte onöegnjpeiijcue bjonbeten lullen boo? onfc boeten lessen, ïeteetfiopbe Wateren j gijp fult befelbe binben niet op een
Pjaetfe alleen/ maetbp-nacin *»ïe gt)ebje|ten banbe ïtforelt: Jpant befelbe 3ijn rontfomme fto becbeelt en berfpzept/ bat *?ti SantfcftenHiertbobem baer* Jttcbe oooi-regöenig; enbe bat "*et te bergeefé/ tnaet tot een • Jpetennoobtgij epnbe / te Vne* *fn niet alleen om ben gront ber perben bacfttigij en üzucötöaec temaechcn/ maet oocftomalle blucftten en blaren banïanW tat ïant/ ban €oninc&rüc& tot χΜ mnu oerboeren,. €lcn ^areeel&enteiua.
^cijatten. ®et eene 10 tntft ban ;&·« JU.
©out enbe ^ilbet: I|et anöere mt felieiHi öecbe ban €oo?nen lett-afte* **-
' &^:&tf bietbeban©ïeeföi/ 25oter/ïiaesf/etc« ^ieöingen € ttèVC
|
|||
|
ƒ o Vande Scheppinghe
obctltanbttefïeepen/ bnnbefl
eenen Roeritbeji3©etcItg totben anberen / ïuaer onmog&cItj£.&» <©actom heeft <©obt/ nae 59·1 gronbeïoje ïonfijept en jjoeöer' rierenfiepö bc xoaterê foecfcB^ ïteerf / batmen ober bcfclbe/ met ;&rijepen aï£inct lange aanen/ eïchanberen ban fteteeneïan* iot ftctanöere / alberïep behoef' ten han töerepcné en betbJifleïé» fteert u nüecng totber Aer- dcn,ghpfultbebinben/bat<i5ob öefelbê ooeft niet oen een oojt afr teen geeft boen uptftcitm mibberi int iuater/JBaer fo hter fo baet inallehoechen ·, <önbc bat niet fulcftcn netten p?opo?tie/bat be> feibe ten naeften bp eben bed gfteftncfttjaï heeft aenb'ecn/ alji aen banber ?ijbc ban het Cen- trum. <Cenfaftcbaerbantti©ti';r ben niet sïjtineten öebbcn/icnbe obetfulcltó en hebben fp oocR niet gfteibeten/ batternae btn ^upb-pool toe foo i»d Emibt i$/iü$ na ben $oo2t-pooï: Cm bt öatter beljalben Europam, Afiam,en Afncara, ncn b'anbet ?Ö&c baitben Piloot / nctö een biepr
|
||||
|
.. derWercIt. «
«letbe becl i#/ jae b^an^ecn
anbece göefteelnienUJc ©crelt/ peuoemt America ofte Welt-ln- 5,'en, eetpmad ontbecftt boo?
^"riftophorum Columbum i\\? slet noctj eeiljS op be Wateren,
5ÖP fult ften bat bcfelbe |ieet£ in S** 5Ön» ©e See €ot en £°ept geltabiglj: ©e ïïePicren lf?>penalttjtaf; g&e-fonteïmen S|tngDen nacftt enbe öagh; *©e Sferen en ilaenbe Watetext i"??ben oor» nu en ban boo? «mten regen &£ineegot.3©aer* om bat > $ict alleen tot piefer* £a«ePan be aBatercn fe!Pe/om «at fpnietenfouben fïmc&enbe «mpi niojöen/ enöe fabanirrh se* ipojbcn 5gnbc/ be ©ifTcöen ner* Stfttgen / jae be ïjcelc %\\cht b& 'l/metten ; nocf) ootn alleen tot Pwrgftfetn (iipPcringe bet tiec? ocn/omöefeïoeaftefpotSen/ m oan nieragerïen ongïjebupmiff* öepb te rejjiugijen: ifêacr Ü002* namentlgch tot groot Poojbeel n.wt οη£ naenfcljen/ enöe fon* t>mmg9 ban be ^ee-Pawnöe topten, SJ&mt/ bcncWwnstöp |
||||
|
j ι VandeScheppinsh»
η feïben bmt een gïjenef öe ©if4 ft ï)ei-£/ ^>c§ipper£ en Cooglup* ben l)tbbc/ bp öc <£bbe en ©toet in aïle Eee-lifabeng,. USet Ue Cbbe ïoopcnfp iwrt: iBet ben ©loet itonte* fp ïoebcrom in; <©aer fp anberjs/ bp göebjerft bah bequamen bJint / toeken ert maenben ïancft fouben moeten flilïe blpen leggen/ enbenocf}* te boo?toaert£ noeste arijter* toaert^fcounen göeraften. fteert u oorft eeit^ toebetoifl
ttt be Aerde, gnp fult fien / bat : fp in't mibben üanbetooeïenbe 3Ö0ateren fïilenonbetoeegijlijcft bïijftïeggcn/öaafcïben niet een (lroo-b2eet berroc«nbe / iiobt jjebe öoe feer bat fp ban toinben en toateren toert aeng&cftootcn. ■a®aerom bat 1 ©aeronv op bat fp aïtijt ban iBmfcïjen ctw(Di)c Öierten gljeniacfteïöcK / tti fan* bet fupfelen/fonber ftnwcfteïen/ tegaen enbebcflaen foübe mo' «Qett iöO?ben. De Α erde is d - 5
Heeten fept be Conincft David f ftj, >4.i Pfalm 14. Hy heeftfe op d· Zee gcgrbnttcftctendf vadgetnaeckt ep de Vloeden. $Of fjtanö SÖ^ ■' ïijeft |
|||||
|
*
|
|||||
|
der Werelt. j?
töcït be See-baren njfé en bepn*
fen/foo bintmen oocfc op 3fierben fteogïjtenenlaegöten/ bergen en talent 't ftieltk gtocteïijeng tot öaer cicraet ftrecftt, 3©ant SSeujcft öeg USenfcfien aengftc* ficöt / möien net geel P^t toare ateeen£>tftolïe / geenfcaepig* gept en fouöe pebben/bat be€r# pertentie aentoijft inbteggene/ «Jeïche boo? ongebal alleen ftaec neufe bedoojen ftebben: ttljb en joube oocfc get aengfteftrjjtbec Sfictbe fulcïten fcaepgepbt niet nebben/ ten taaec faecbe bat get seften Vutertop fommige plact* fen bergeben boojbe terggen/ op anbere Vueberom ggefacïtt boo? ©alepeiv enbe op nocf) atu bere glaben effen boa? een-pa* rtggeïanöoubiem % 3*t noeïj aï eeng op be Wate- ren · btt fuït gijp ggebiaer. ϊηο?* ben/bat fp gebbèn een berfeftep* ben aett en f onöitie* 3©ant eei ntgfte 51511 geel betfeg en foet ban finaeciu anbere geel b?acft en fout. 35e biacne Meegeeft <©obt gftcfteïttot eenen gemen* nen %otfem/ baaetin alle 0e< € iij bic? |
||||
|
jj. VandeScheppinehe
nieren upt-toateren, i&it ΙΙίν kieren nemen garen oo2fpioncft uptbetfontepnen/ enbiejFon* tepnen niet alleen upt cenigö' bampen en toaeflemen/ bie in be golïiggepb ber bergen btftcten 3tjnbe/boo? be hcufce ber 2icrbrtf ggebic&t / en tot Jtëater toeran* öert*no?ben: nottnx ootit upt fcenregöencntooiïuiaijtpb/ bie ban ben Gentri af-üaHcribe/tuf* fc gen be 25erggcn blijft fiaen/eit aiïcng[&en£ m be ?f erbe gïu>' facïtugnbe/ tüeberontmetgöe/ lueït gier ofte baer upt ber{ï t Ifêaer öooinamentlijcK boo? cc aai, niflfte fcerburggen Bberen upt Meteor.c. λ, j00pen foebcrom tnbe Sec.
2,et 3· Acn de plaetfe daarvan fy vlie |
|||||||||||||
|
Eed. 1,7, jept be Prediker cap. 1.
|
er henen, *\
· ■ |
||||||||||||
|
<&m groot ïuonbcr-bmrcft
|
|||||||||||||
|
ÖScbiS, <©e 2ee tg fout en b?acB:
jgocgtang be ipontepnen en ïfte* nieren baer upt fpjuptenbe 5ijn toerfcg en foet. ©an toacr Bomt bat/ bat be Zet fno fwacïti*f ί £ommigge mepnen bat be gee 8et3*u©etbanbe2ierbei£/ enbe bat
|
|||||||||||||
|
detWcrelt. jT
bat fp baetom gtttjcft aile 5^>«t
b?acft & Slnberemepnen bat be &onneaHebefoetigi)cpbu)?t bc Zit tretftt/ at bat fp ober* fulcfts nootfafteïijd* &?acft moet toefen, $ort> anbete mepnen bat be biachisöcubbeSec aen* Sbefcftapen i£/ om bat fp met en foube toetttuplen. etc* JSBaet tem ïuaer ftomt bat / bat be m* «ieren en ^ontepnen / bie upt be See garen oojfp?oncft ftebben/ to£rfcö fijnen niet foob)eïb?afft öïs bc êee felbe ί &fon gaf in 3ijnen tijt bit ïiaetfd upt: a?oe itan fptjfe tomen ban ben e* ter/ en foctigijepb toan ben ftero ften i &a magömen nocfc bier te recfite fcggen: ï)oe ftan bet bet* Πφε nomen nut ïfet b?acftei Cm , ijs nanïijcï uï»t te fpjeften ftoe be onbirföecher^ bet $atuere §icc otet tem oufcsS geftraifteeït ftcb* ben: <©en eènen bïijPenbe aen befe / ben anberen aen tic ftcben tongen, IBaer 'tinaetfcïtöne* Jijcfefte geüoeïen i£/bat ött Eee* inatcr feepeïcnbc booi be 3£crbe i)cncn/ 3ija teacfcieBepb in be Sieröe achteriaet enbe ttetUefi, |
||||
|
j6 VandeSchcppinghe
25eneffcng bit stoot monbet
beu $ature/;ijnber nocg anberc
ontallrjcftebiembigijeben/ bit-
men in berfcftcpbé fïSeeren/ &r>
_ bieren enbe 5? ontepnen fpeurt.
Gcore. gn &et 3lantfrftap Camiola,
Wcrnh. D^e ï,e ^cbet-ïtram/ ontrmt
Α brah, be &tabt Zircknits, tg CCll feftrt
Ortel. plaetfe / men meet niet ïuat
G herar. «aem bntmmfe gebcn fal/ of een
Metcat, jjfêeer/ of een ©pber/ ofte een
©aïepe/om bat fp aïlegjaren be#
boubict / en bcbifi / en oom met
©alcnen en l^onbcn bejacgijt
ftanVuoiben. «i&pïeptrontfomi
me befïoten in't göebetgftte/
toaer uptfenereMepnc 25eecKf*
ften^ bïoepen / bic alïcngfhcwï
te niet loopen; mant be Slerbe
öjincftt befeïbe mcefl in/ enbe
epnteïijcft ballen f» in eenigöe f
fïeenacljtigijeiuplèn/ banfna-
tueren foo gljcftrit/ bat fp met
JEenfcöcn ganben fcijgneri upt*
gQeöouïttcn te toefen. <©p een
gefettm tijtbanljctgiaerujo?;
ben bit 25ecrlteng fo geïueïbicft/
bat be boo?fepbe<Cupïcn of ©ut*
ten 't mater nieten nonnen ber*
3VueIgöen ,· ^ae 't mater bat fp
booJi
|
|||
|
der Weidt. S7
bootenen ingfteflicftt fteb&en/
fpaunien fn üiebetom upt met fultften fnetftepb/bat een «uptet met 5ün ©aert nauiijt&g en fou? i>e maci)tiöï)5Ön'tieïöete onti rennen. ^ieS©ateïenatfoate famen ftomenbc / maechen een *upm mttt/ en ïj?eng$)cnmet Öaer uut be nevtmtgftene noten i»ec Herlicecn gvooie memgnte ban 35iffcï)cn / ineïcfte tem bc ïanbïupbcn met een fanberimg tftoplrer gftenangöen toojbem £en rijt lanrftbaernae gaet at pet Watrc ïnebetom foo fcntc* Inrft incgï) aïfl gftenomen \$i faekenbe niet alleen in ht npo?* fepbe ©utten / tnaec oor ft "moe 3Sei-be Denen Inegtj / a\& ofte fn booi ecn^eeteUepen: i©actop be tathmben paffen/ floppen* * be » aïtö ijl be aïbettotjtfte i>uti en/enbc ban öaerfeltoen be* SÖeüenbe tot het oprapen üan be ©ificnen / 't nietcfte tjaet met alteen eenige gftencug&te/ nrnec oocftgoetmoftjt geeft 9©anÉ bie ©iflTcöeh gftefouten m*** bjengften fp te ftoop nae be otn* ugghenöe &teben / en maeeftett 4 to fcaet |
||||
|
58 Vande Schepping he
baet ban groot geu\ Wannttt
ttu bit iRecr opgljcbioog&t i£/ öantooitljet boo?-pïocgJt/ bc* jaeptengljeniaept/ cergettoait nieuft^in-unbmt,- gin bocli itf foo<ii5ra£-njclvbatI)etnacbefl f tiuee-m-ttuintif^lïcn bar I) aart tooien groept. 'tCoömcn öï 't4E>?aiïinegf}gfjc&acït ,ϋ"* bc / foo oegintmcn op bcfeVM pïactfc/ baernientcbo?emsgf}e* fcifi öeeft/te bïiegen en te jagen/ tnöe men fept batter belc J0a« trijfen / ï?afen en nnber Vuilt- taicrc&gï}enangi)entao?t. 3E»ie iflTcr bie5iff)o'oecfulcKen gmo* tien en frijicUc&en Mctamorpho Cs" ófre Peranberingöe niet ten ijoogfjjïen en fal ba-vuGnïicreni 5iii Sy rien, tnflcöcn be ^te* lof ph. ben Λ rcas en Raphancas,t{Tet eelt ,
Iib.7. Rentere/ beu3clcïtebenttj|ban^
de Qcl!, fe# bagijen lanen fyatt Cmiael
ind.r.24. oft 5SebbcfteeIb2oog{)ïeet ïeg*
l'Iin.lib, gijen/ gijeïöcft aï£ ofte bc SEa-be
31, cap.z, al l)et 3©ater berfïonben ïjabbc:
ftëaet ben febenben bagij glje*
ftomen 5ijnbe / foo begintfe fcer
fnel en rijcneïijcK te toïoepcn/
tJctbuücabcbegantfclje Caiiaeï
met
|
|||
|
derWerelt. S9
met hare ftrocmen/ totbenSfi*
bout toe; «Dan toerbjooght fp Vöeberom upt/cn bïijft in fuïchcit ftaet tot ben naejïbaïghenben förnibcn bar#, JPföen heeft fe* «êtïticit cnbcrtoonben bat fp bic o?öie DuPerbichchjch owtct- Öout/ en bit ï0 be oo2faïteVuaeti ottimefp ghenoemttoojt Fluvi- «s Sabbahicus , be £>aÖbatl* Ichefteiaiere. . Soiinus ghetupght/ batterbp SolinJ «e Garamantm m ofte ontrent Ca?,iÜ.
ï>e &tabt Debris, een ί ontepne ]$/Ut aïie baeghss/infonberftepb «Jannrer te £>onncop 'theetjte fcijijnt/ foo hout i# aïjS $£: foe hout/ tat ijet onmcghelpch i.* öaer ban te bnnchen. 3£>aer-en- teg&en bt$ nachtg/ noch in be alberhottffïc tijben foo heet tg/ \baUjaet 3©ater fïaet en fiebt/ tnbfbat Ijet onmogheïijcfcVnare ben tip ban een ningher bacr in te fiouben/ fonber te öjanbcin êiet ban hoc nionberlntK bat 5if Ö be&cheppet bethoont heeft inbea©ateren. Λ . 3®aer heert u oocK tooo? pet
iiwtn? nocü mig tot bet w £ fcj den, |
|||||
|
6o Vande Scheppinghe
Plin.U. den , gijp fuït moeten behenueit
c.93.96. baf bit oock immers foo bot
Perer. in Vuonberen is? aïg öet Watev*
Daniel. iKen leeft batter in be £tabt
1,4, Gharacena een foozte ban ^erbe
i#/ bie alle bjonbeh tecït: <©at*
ter ontrent Aflbn Troadis een i
£>teen göebonbenïuo2t / bic aïïe
ïicimmctt berteert bjelrne W
gjjenaecist/ en baerom oock Sar-
cophagus g^Öceten i»o?t: 5©at*
ter ontrent be fieüiere indus
tïuee 25ergljen gljefien iuo?ben/
ban feer contrarie natueren:
biantben ecnen treeftt i)et fïfer
nae jtcf) / en b'anbere ftoot ijct
ban 3ic0. ^erijalben toanneer
pemant &pijcKcrg tube 5ooïcn
ban 3ijn fcljoenenljccft/ foo en
itan ö'1 op ben cencii 25crgï) niet
een boet nebccfettcn/ norijban .
ben anberé eenen boet opüdjté, ■
*©org biebingijen obergifUv
gijen: «Jft niet een groot bjorn öer/ bat <©obt fjet gref en boobt ïicöaem bcr Slerbe/ ïjeeft gljc* maeeftt tot een bmcötbacre 23aet-moebet ban ontaïïijcfte fcBoonegoebereni ^inbjcnöigögaetrp 3iunnger met
|
||||
|
derWerelt. 61
Wet ombaerbecdötbe ^cïjotten
fcanWer/ïwnaei*/ ïoot/ Cm/ %\Vm ι <£5ont en anberc mme- ralen ; *«otenbien niet teel ttóf* telijcfee Stcenen / alg bacr «jn Öetbeelbermtgfic Marmer, ben bitten Albaftcr, ten gunneten* &en Diamant, ben bperigen car- bonckcl, ben rooben Kobijn, öm groenen Efmeraud, bengee* ïen chrifolims,ben blaemnen Saphyr,ben 3tuarten Agaet: en* öe bit met fulcten mcmgïtt-e/ bat *>e onberfabeïijcKe gimgtepbt öeraaenfeïjen/ infootele-.torn fent garen tijtii / alle befelte niet en lieeft nonnen uptnutten. ï©ttocnbiöÖ Öeeft ,<©obt De 3tcrbe/bie bp ftacrfeïbe gracnm/ bael en yiathigö Voajl ζ1 ««SP* . trocnen eengroen en jeugöötgö v*. ïiïeit. &?P fa^ matt ttn
'woïit/ enbateigtnmupt bet Sterben sftcfcoiffen / met. allccit Set fapigöe <0iag/ nmet oo ft teeïbedcpCtupbenenetepnen/ bie altenlaelbicnfttöft. νψ/'ofte tot boetfel boo? be gtefonben/ ofte tot fB&eötcüne teo? je hwmctow enbeo^eteelbnp- |
||||
|
6ί Vande Schcppinghe
fent 23IoemKen£ fcijafteerbeit ijacr onber alle bat groen met hun ïieffeiöcfce coïeuren en oer* fuiiien ben ©emeï feer b?ienbe/ iiiffttoeïacc(}enbe! ^ae geitje» ïïae ben ©emel toe/ bonen aW anbci' 2tertgï)elMa£ / Mommen opbeöaogJjeCebien/ beftercite aiipcHene/be toeïr ieriienbe 3i ati* tieren / be ©ettc €>Ii)ücn/ bc faprijene ©2upben/cnbe boo2t£ be 2fijjpelen/ $ceren/ ïiriet ften/ 9ib?jcoitcn / enbe ontnïlijrfce iöoomen meer / uptbiepöenbe gare taciten göcUjcftbfeiigcïen/ om fjet Wepne göetoas? onbet ïjaten lammer boo? be*f Ifeemeig b}ant te befcïwtten/enDe be top* pen banbienncerbuugenbe ge* ïijen armen / om on£ ifèenfröen Öare jfrutagien/ specerijen/ «©ommen/ 2Saifamen/ ^aöen en 25laben aen te bitbm. * 3©ie|oubeboIcomenthcH taie*
ten te befeftjijben/ mat al nut* ttgfjepbt£ bat mp ban be ïïaoz men gjjefiabigfj trerften i 25e? halben Dat fp ons boeben met ïjare b?ucfjten entoertyoltjtfteit Mict itaer blaöerai at bioe-ifc* |
||||
|
, detVL'erelt. <>3
Icn / foo trebcn fp omi $9üt om
*c öianben en om te bantam: *9ant men maeeftt baer fcan Stoelen / iÉancftcn / iiafien/ Rafelen/ €amer£ :Ueete$u»» ff*vt'ae ftceïe J3>teben ïuoïbcnbct Soebatten/ bic upt enefteï ^oitt SÖeboutoet *nn. ' 3©at meer ia/ "W hetfóoüt ïnoibcn &fftepen Bonaató/aljS Cafterfm. &&** inebe benianbckn ïup be £ee/ ^beberooonen b'eencnb'anbec 3t3erelt/ bat i# foo befe / ató öxc/ hieiciie onber onfc noeten lept/ kP bc Antipodcs. τ, ,
Bat bat albusi toen Hemd om
fjQOgft/ enöcn Aerdcn-klootmjl
ïaegïj gïtefrijapen toaji / |o fteef 6 «Bobt tottbctii ïjet cene en Ijet anbete feer treffdgeh scnieuöe* t leert, $p nam tonii39fte toert* s&etveen Kcvifie, enbe quam *<* jicutdas curas, bat ijl/ ftp liet bacc ober gaen een ttoeebc ftanbn. 3©at ftp inbe b?ie eerfie tiagftcii ftabbe cftefoimeert/ bat ftceft ftp inbe ïiiit noisöenbe bagften nftenoffcett / ofte nerciert en totröcfet wet ferr fcöoonc 3iu= toeelfu, ^ |
||||
|
64 VandeScheppinghe
<©t>bfn «icrftdi)ciii)ceft3icö <ü5obbe
E)"* *„B '8iJ &f S*Pi»r gpcueert tot oen Hc-
S" m eJ, tet 8« Firmament, gefeild
ietfmn. pen op ben tïueeben baglj: Cn?
Genei"! ι. be baer ncn ba|ï gncinaernt bat
14. ij.ió fjccrïtjrRC/ maer nlfboen nocf)
17.18.19. foffe cnbe ongpebonbcneLichr,
aeicijapen op ben cerfïen bagn. ,·
ï^et fcïbe UerbeeïenbeinSonne,
JvÏanc en Sterren, betoelrHe met
Bet jptrinament gebuerigftlpcn
omnic biaepen / cnbe mei een
fncllen/maer fyccl feitercn en feer
netten ïoop öcb&en / nopt een
ftippeï upt garen trebt en gefield
be peren gaenbe.
Uier foubetnen mogen onber*
(becnen/of belichten be£ 2£e* meï# ban eenerïcp jto jfe 5pn met beneemt!: enbènamcntïijcH/ of fp alleen 5ijn eenigOe bicfyte/ bafïe cnbe te famen göepaötte^ partijen ban be£ J|einel£ ftn* fïantie/ eben gljdptKmen in ee* nen openen 2Saïcït Darbe en bertoarbe quaftê bint/ ific ηοφ taxnt met öet gn,e&eele ®out upt ceneb3o?tel gegroept 5ö% ^an of befelbe jtjn ban een anber en cbelbet #φ/ a\$ # «jtebejs |
|||
|
dei Werelt. 6 J
^cmcféj enbc of fp aïïeenïijcFt
tiacrtnne gftcpïant 513η / geïncft* nicn eenen ftofteïijc^ diamant foïtmeen<0oitb£uiungïJ/ en* fceecnb?anbcnbe ïtaerfienteen fcoo?ïucfttige ïantaerncJ©ott* fobamgljenfubtijlen öerlen-ge* fom mogften anberc afgafreïein pV bic be ecnboubigftept ut alïe Ö°°SÖe faccfttn beminnen / ijou- oen ong bergöenoegöt met be öJieltucBen / bieongMoksbe* fenaengaenbe ïeert Verf. 14,1 ƒ♦ 16.17,18,19. $et eerffeisS/ bat €5obt aïïe
bte 3ücf>ten ijeeft gijetfelt aen Öet firmament beg ïfemelji, 't firmament toag be göetooe* gfteïöcïitle pïaetfefcooi befeïüe/ om bequamevgcKbanboben af 4 be mutljt en ben gehelen %txu 1 Nboben met garen gïantg en toermtetebefcöSncm Niemant luc.s.iö
als hy£en Kaerfe ontfteken heeft,
deckiliie met eéVat,noch fteeck- ft ondereen Bedde,noch fchuylt- fe wegh onder een Coornmate: |
|||||||
|
Maer fetfe om hoogh op den
Luchter, op den Candelaer, om dat alle die ehene, welcke inden Huy-
|
|||||||
|
■
|
|||||||
|
€6 VandeScheppinghe
Hiiyfc zijn , haer licht foudee mogen fien, fept Chriftus Lxic. 8» $et tïueebe igt ttat^obttte ^tmüfttft %itt)ten niet alle ten* fccrïcp/ maer feet berfc0epbert CljemaecKt fjeeflt ί Want een an- l.Uor.iy der Idacrheydt heeft de Sonne, 4r« een ander kJaerheyd heeft de Ma- ne,en een ander klaerheyd hebbé
de Sterren j Iae de cene Sterre is van de andere verfcheyden in klaerheyd, feptPaulus i.Cor.i ƒ. ©e albecrjtootfte fcïaerftepbt i£ 6p bc s o j* 2i JS. Φε Sonne ij* bl oojfPloncft ban Bet ïtcöt: 35e #ontepne ban bebJarmtci ^Etooff&c enbe bc &tobe ban bc gefjecle Wetüt: ©e ©aber ban ne barben : 3£e $ecre banöc garen; &et cicract banben #e* mcï; 't $erte cnbc bt$ %etom& »» hrarftt ban aïrejsf biat onbef ben ï|cmeï té. 't gis? be <£> onne/ ban FfaJ.ie. bcuicIcHc ben fyepligfyen Poëte 5ing&t/ bat fp 0acr iCente en ^abtlloen geeft inben ffaogföen ÜJerneï/ Va» vvaerfy komt ten thoon,
Als eentn Bruydgomfchoon, Wt zijn SedtC toegkeruft .· of
|
|||
|
dcrWcrcIc. 6f
CfaL· een dapper Helt,
Die kloeck int vlacke Velt, Zoopr zijnen vvigh met lufl.
Sy flait op oen 't ten tndt Van vvaerfy ommevvendt Jtendnyter f? Hemels palen
Ση daer en is geen ΜΛη Diefich verberghen Van J«er hart heete slralin.
*&t maks mcgftcntopmet
**rtjt noemen be ttorcbe «te fanben ®trml. Ccn friese Jj8 f? ban be £>onne: Ccn £>ctt* ÏJebanbe narö*"*"* <&™ Μΰ&> ï? »anbe raaenben: Cen IBaer* palen banbe atëateren; <£en «egente ban be ü?oben: <£en «Jafeerelfe banbe3t?ubicll}cKen: Cen b?ienbinne ban ruft en fltf* te/enbe noefttang ren %cüt ban i onrufl/banonööetïabigïjenbi» 3E>ai*t (V boet ong 'tekfccirael oen floep/ bit era Ruiter en *>oo2bobc i£ ban be boot / inbe oosftrabjnppen; enbebianneec «Jp ftiioon met gfjibjcït bjaefcet ölgbeh/ footöoontfpon^booi gaer inancfeeïbaer Hicijt/ öoc «Janrltclbaet en beranberiijeft bat alle bingoën 35η / bie fp be; (ïifijnt* |
||||
|
68 VandeSchfppinghe
Syr. 43. fefjtjnt. De Mane, fept Syracft, I verandert haerwonderlijcken. 5©cfe bepbe noemt Motës'
BTOOte Lichten of Lichters. ©* Sonne gaet in gïantg aïïe£ # boten/ gïjeïncïteenen Contncft' ®eMane, alleen Conmginiw geeft naeftbe &onncf)et groot/ fle fcöijnfeL Cen laetftcn bol' gfjen ooeft / 5öeï0cft altf ïjaet bepber ^ofóöe(ln enbe Crepiv » fce sT£i»£w, bienaeïjetoO' ge tereftenên beel nïepnber 31PJ ban ïttlit enhe ïtcöaem/ aft* een ban öie tïoee, ïoba6. <©e Sterren geeft <©obt aïte* 11, tnaeï foo ojbentelijeh gfjefchtc W enbegijefföaneert/ batïjetbeei
gfjrneiigljïijcHer ijg ter mibber* iwrijt bp ten Ware ïucfrt Ijef ^firmament bcg ^emeïgaentt > 3ten/ met foo beïe en berfcbfipöe' ne3B.icfttjen£/ gl)dijcfe1ïï>ïaenv htïig berciert/ aljs net ig bp ftlfl' ren baglje 3icö te bermaeeïten iö eenigfte 2?ecmben / jae Co* nincftif^ciicn, dommige ban befeStmé \vop
ben genoentt biualcnbePlaueten, bic elcr op öaer feïben cen epgen ÏOOi*
J
|
|||
|
. detWerefc. <»9
loop fiebben fao toeï até ^»on
?ftc fïWen niet en fcijemercn ^anfeoogen: Ce toeten/ Shab- l«ai, Tfedeck, Maadira, Nogah,
mt Cocab, gfteujen öe lofcn faeecben; ofte göeïijcB bc Hei- denen fpjcccncn/ Satumus, lupi- *£rs Mars, Venus enbc Mercumis. pefe Planeten, f00 mm ÖC Allro- Io,gijns magf) göelotocn/ fteWen 2* tfamenι grooie ntacijt ottet eebenebcnUc aJDereït/cn fonbciv «η© otoet ben IBaifc Ijc/ t«ie ge- mh een hïepne 3©erelt tjfc Cen crempel / Samrmis, nebcr* fenbmöe een jtoaclt »cï|t en ftautoe toernite/ boet aHcenlijf κ opepfen emigftc öamuen upt be niojaflfcftcn/ füjcftgoten en inifi* ïjoopen/ bie ïjn niet macïjtign té Victbci* te bsengpen/ até iiï&ct •UauMïebtdnanbeilutÖt/ enbe foo öefraettcn fp cerfl bc ï-ucfuv baer nat oocn' be fBenfcpen/ booj öaer koube eit bjoogptc/ tVoec nnanben ban ong ïebcn/ Öet ïueïcfce bejtact in toermte en bQtpttgijepbt; <©etpattJen feg* Som fp / bat öet fataeï té onbet ïjet ftegitnent ttan fcefe Planeet |
||||
|
γο Vande Scheppinghe ;
glK&ojen tetoo2öctv en ggeïijeP > bcnectfien Stbem te fupgeiuvp 3!)n fcnyuigi)e &02ft* W&°£: nebben ooch be beufelafjijttp' Poëten Saturnum gyeiioemt 0$ Kindcr-ccttr. «fijenbeter Planef' i£ bie gene/bjeïr&eban öaer 0^ noemt iDOJtiupirer:toant bcfelw ig niet aiicen nacrber/ matf oerft Ftïaerber nl# ben anbewn/ e nbe ftnt fiere her bjermte nebtf opSicrben/ Vuacr boo? foetceit fieffeltjche toaefTemenjjijetroc' Iten iuo2ben upt be JBatereni ^tcnboïgwté φ youben bat lyct göefontt£ gcuaojentemojben/ αϊβ befc regneert / jae bat get i£ een ©oojbobe Dan bcel gewelf 3£aet nae boigijter een Sterre ban ecnraobeenbperigi>e && ture/ luelrisebeeïjtertherijitte ban yaer gyebenbe / be bampeu j bitfe bertDecKt / oocfi met «enen ontfteei&k ^efebwtgenoemt Mars,benfloorfteb?aht ban ben €>oiIoge,· enbemen (e^t/bat bie ghenc/ïueïcfte gare eerfle Enen* fcyenpen onberfuïeften tonftêl* latic/ mecftaïïjeet-göebaKe'rbe lupbenen öaefiige Soppen 5pv fett
|
|||
|
. derWetek. 7*
pet 5antüaerlJiöÖenö«tetom
&\ Vuoo?t met een flagÖ te \xta-- J*»». Venu*, ofte be3§nant-fier* f* teer kt focte toaefTemen / Φ' JÖcr !umtcr,todcf.c üatfenbe nv= 5« nacftt/ aïlerlcp planten üoe* Nenucrijcnsöen,- oterlWcfc* ï^tfpgeacfttfeec njncöibaet/ £ηοε aijj een JBoebet nan be °c«t-teeünge. Mctcmias öeeft °a<%ijn epnijenfeijappen in i3a* *e» llmanacn ,· enbc fp qfymn D°ei/Ïat öie gljcne öjekRe bacr ?n?cr öfjebo?en üiajben / ïtcf; ^b^g 3tjn nanbe ïBufijcte ft aïïerïeu fputfen/fnbtnïe <t£eef= ten/ ïoofebooitrapte frf)akUen/ ^-oopïunbcn/ Öotiriingcn etc. , 3©p bekennen geernc / bat be * Ian: ten ïjare hracljtcn Rebben/ fnbatfubie uut(io?té otter befe genciienlïe betten ttanbetaercln P«nt nictfonberrebé entoo?* oenfxïiit <®tfog tooojt genoemt fiemclfche Heyrkrachten; 950* uenbtcn/ aïfooöaer niet een ee* rogö 25ïoeniKen op Set ©ett/ jae wet een fteentten/meteen beent? letunbeiierbe en i$/ of't Beeft 3tiHHtacötcnBhebjupcft > %<*
toa«
|
||||
|
71 Vande Schcppjnghe t
OiAtïfyttbanül)aoofl§tU/ W*
ϊιε ïicftten ï>t$ i£emel£/bie |W;
ttetbcr en scooter 3ijn aï£ &*
ftceïe Slerbc/ niet met allen* w
fouben üermogften/ oftenomttf1
AsiMft- uptrerïjten* .jöorötang/batmei1
/«»/ bmi- ψ* ben loop bet eterren bafi^
nes jtart- ïijcft foubeftonnen boojfeggert/
git Mr* taat ben .ïBenfcfte naftenöe #'
i?£«i. ftonben Vnp niet alleen ooo? bei^
&**/«μΛ-Γ<!ϊπμλ/ rmer hooneen <éobt'
mmbiturMofe <&uperftttie / en 0002 eert
^i^rw fotxtte van Bfgoberije/jae iCoo'
Aiir* m- tteïijc/fee r fcöerpeincit in <Θοϊ>β
(Unant iuriojtüerbQben» ïeütt, 20,27*
ηοηηϊφ-ψϊΜ* i8»'"» ®fai* 44* af·
*»«* üerem,10,2. ete 4
&tffcn& be Planeten iijnbCi
noeft anbere Sterren , ineldtf gïintïcren/ fcöemerenenfïicft^ ten in on£ gefaxte / en tie tooi' ben jenoemt Fixae ofte vaft-itaen-1 de Sterren: Vnant fp en uetrWeiJ Jjaernietanbetifv banaïtemneï gijeïijrMjjcit/ bïijbenbe altijt te famen in e enberïep poffttrc.©afl bit flaqï) iffar foa een groote menigöte/ bat ftetonmagfjeïiji ft Genef. toaeröefelbetc tellen»
öeew
|
||
|
ν derWerelr. 73
peelt/niet aliccn ten aenften ban
««re aiootte/ in fefterlep §>oite- iIlj5en/ enbemenUiilfegcjycn/ £«· ciche&terre öanbe minfte ]«p?te vuel acljf tenmael grootec S^aljf geljeel ben Sterben-Moot: r*aer ooch ten aenfien öan λ,ν ritnatie en plaetfe* a©ant geen Zodiaco ofte <©oïbel bc& s^ttieïjaEftiieen/ iuo2beriöanbe J®«tre-Uiijfen gijetelt ttaaeïf gepenenen en Weelben/ btefp fiwemen ben Ram: ben Sty«: be * weelingf u. öe Kre. ft; be Leeu- *f: be Maghtt ■: be Wacghfchalc. <r*eüDt: <©e Scorpioen : btn
«f nutter: ben Bock: ben Water- peter,enbebeVtfTchcn. s&uiu ten ben Zodiacum 5ijnber norft S^röan een^fooücel jètetre- geclb^n / toaer nan eentje f."J^naertiS flaen/ en anbere «npt-taaettif, «en b'eene 5übe »en ben Dracck: be Becren:
η , ,yI:uen Are"t: &e Swaemben
SS S'-,n'&c· *m Ο'αηο« 5Ööe
SSr °n: öenHaes: benHont: tamJb^LQ» en mOT enter* / r*
***& om ts toelaten. |
||||
|
. . 74 Vande Scheppinghe
lob.9,9, T®tljtvhQfytman lobnoiW
lob. 3 8. ttt mee biie upt öen hoop / # 31.31. 5im ix. cap. fcgsftcnöe/ G,o* ' Amos.j, maccktdcn WaghcnacndenH> 8, mcl, endeden Orion, en het Sc ven-g h eiternte , ende de SterreU /
teghen het Zuyden. ©en Wa' ghen toettftoont iirft bobenotf' ί fen Horifommcttjet begin ba" fcen ï^crffï/inbe Ifêaent Septem- ber. ©enOrionjbanbefSoerefl Iacobs-ftafgftenoemt/bertftoortf 3«ί» in December, met ftet ftifipu* banben 3©intcr. <©e PleiadeJ; Ofteftet Seven-geiteinte5iettrtili
inöe ïenten. €hbe öe Carrtf'
tenm't^upöèVöatigoeSupï'- • ~\ fierten/bie ten mcerertöceïe boo? migberburgftmbihben/gelijk ι
in beffotene Camera / fietnii11 |
||||||||
|
eenigftcmben &omer: a!# Wj
cjeempeï be Hont-ilerre.iuw^ |
||||||||
|
ban be Reetfte bagften in ft?
Sjaergftencemt bioiben Honrf- daghen. <£cn Sterre is tiit W* feer ioonberbacrïicfte Rtacrjtcn"; ioantbe<erpcrientieïeert/ b»> alle 28ertbnicfitfη befeïbe tfE luaer too?ben; %ae fn boet »J Sce bjanben / be boelen «* |
||||||||
|
n derWerelr. 7/
Mtntte matercn öet onberfte
aoüen fteerai/ be 3©ijnen inbe ^ciöer^ ai-fcepbcn/enbe be Pon* ϊ*ίι opei-toegij niet alleen'Sij* »Öm/ maerooc&fomttMjIénra* 'enenbiiItoojben, «.ifet öerbc potnct / 't ineïcft ?*0fis in befêemelfd)e Hicöten %örteiitoijfï/i#bit/ öatóSobt UJi* bcfclue / ft> flroot aï# hlepn/ SÖeftöapen fjecft tot een goet J» nobigf} Eynde, te toeten/om lerera. 31 *ε fctjijnen op herben ; om te }i. ?n?erffj)epben bagDen en ηαφ *£n:om te genen (Ceptïtcnen en ^öben/^agöenenÉareni en Jr1,06 9!aren ïneberom te net? Pjeieninüiec «auartieren/ bat l£/ in ïente/ Corner /^etffi/ winter ; inelcfce 5ijn aïjf nier Phib: $?ince|ïcn/ bie tfefsanbere fjanb iud 2*1 ίμπο naltijoubenöe/ altijd ^ontomme fp?ingen / göelijcn öi Λβφΐι^/ enbefjct^aer pfal.tfr, £E<c«enme!£ croonen/ der met iit fw« fonbertinge gaucn en nieu= ta»fentem h» *? öct»öf η nerffnen / Doe bat
fl*Imrtc9tisije€iobt/ op ben
««toen bagö bec Scöeppmge/
φ ij ben
|
|||
|
7<ί Vandc Scheppinghe
benrmmien Hemel met foo lp& gije/footoele/ foofctjoonc/ Ρβ groote/ foofnelle/ enfoomitf* tirtiten geeft toerciert. 3©^ ftmtfulcftjs alleif recljt bemetf' nen/ bie niet bateïtjcn en fal ιΐϊ# Bar.},14· roepen met Baruch: O I frael h°,
IJ» hcerlijck is het Huys des Heercfl·
Hoe wijt en hoe groot is de fte^?
fynet Wooninghe ? Sy en hec»j
gheenevndc, endeisonmatig'1
hoogh.' «öütjciuiffeïtjcifc/ 3^\
minfie &terre xnben arftrfïcjj
Seniel arfttienmael groof^
aijS bé gantfrtjen «crben-aloo^
benefit ban tjoc groot enrui.^
bat toefen moet ben gfjeïjeeW!
föemel/ baerinfootoeeïbupffll;
i&terrenfiaen/ enbaermnoi?
foobeeüeegliepïaetfenstjnö^ .
ter toel bupfentmael meer fo|f I
ben nonnen jtaen* Cnbc i£ D;
birptcnlte fchojfle/ i^ite ©ï%
enonberfie&olbetmge bant*'1
l&emel (ijk ton alleenlijch W
ber herben af fien nonnen) W
fcijoon i o hoe feftoon moft^
ban toefen alle be binnenfle %t
ïen/be&tatte-Cameren/ w*
te rjjcite Cabinetten inba£*'
bet'.
|
|||
|
ν der Wcrelt. 77
"lelfcljm©aberjS!
<©ε Coninrfe Davidfjabbeoiti
sRttaijfcIt tocIcen magnifgeft 3Pailep|f op herben: mactaïjS ζζ ttacbcn^emel 5tjne oogljen hf^P^SÖ / enbe niet meet aïiS be £ wi|te jBupien ban bat fon* n^-Örtnben gemaechte $alïep£ (wïïW baer bleef öp met 3tjne hï.2eu Ö'WSÖen / baer berfoo? Ρ öem-felben / baer fat ï> §v foo *L«I Öccrlijch^/bat tjw alïe£ ïuat !«w* ^aöbetgabtcn beracfc m»κ· ÖÖeliJfft bJP fien nonnen «Pt btt 5ön sefangij/ Pfalm. 8. eer> als ick recht beginne oen te merc-
D· hn>
'e Hemelen, die ksilelycke vvereken
v*n uwe hant: de Mae» , e» al dat
Licht
üer»sterren, die ghy Heer, daer £ hebt gheiiicht. 'n fegh ick: O hoi groot en hoogh
va* woerden
sttvven Naetn, dooit gants begrif der Aerden !
h hebt, o Godt, u hooge Maieiltyt
Qver denTopderHeeml'en uytghe- *reyt.
Φ tij ©cel
|
||||
|
78 Vande Scheppinghe
©eelpepïigejpannen/opbcti '
^emel ftar-oogenbe/ 5511 boe? i 3Ön liefelpcn Speftcïjt itiet fo" ÖtooteUïtuöfjbe ontvetten φψ. t iueefi/ bat pet Jjert inpaer ϊίίΓ toiett alleen sftefmolten \xm&I · enbatpaer oogpen in traen-a' beren Peranberbem iSpen&ofl' f ben ben $f emel niet aenfien/ off* fp mollen taeenen / foo bat & tranen ober pare blanken M* Celben, 3©ant fp fagpen Wf op/ ebengöelrjcfeeen balling» fiet op 5ijn ©aberiant: ofte φν Ipcnecn^cpipperter See/ # een 3inaer tempeefl/ fiet opt"5 #aPen/al£ pp ontrent pet %ca$ feomt: oftegpeïpcPeennio?fi^ ïaerenCamp-Pecpter fiet op ö£ $?p£-<£roone,. 3©anneer f? onberbonben batben onbcr|l«l aront bejs ^emeïg foo fcpo on ert \ öeerlöcltpjajef/fpbeftoten baef I upt bat be3Baoningen in 'tiptPf pare-s ©aiberif Sier boPcn/ öie fF na ïtit lePen Pafielpcn Perüiarp' tebcn/ notp al ongelpcH frpooti' beren peerlpcherfoubenpjcf^i Cnbe bitpeeft pacr gpejïrecp tn arbepbt tot ru|ïe/ m öjoejfrf |
||||
|
Λ
|
||||
|
Ma- . der Wcrclt. 79
ιξψ tot troofi/ίη tftijt tot ftoc*
£/«ι ucerïagije tot oücrtuinnin* »h cnbc nvt mibbeniwnbc boot ^enfcterïebcn. 4 ^oen nu ben Hemel om Qoocfi ^ 3öne gDentcgften Da^t / enbe i^n «Bobt foo fciulberacöttgft „£? gftemarmttt/met menu ?;lkP gulben en $i\Mcte &tzt> jW' bicnaeaobtiSbaoïfc&iift "nber ferten aitoog feetio?benfc=
J«5 "'cê fuif en b'anber fo Hooit* h» e5/ cüe" *ïtó ofte fa leef ben en Want öabben / altemet^ öaet «erbetgijenbe öoo2 ong / alte* '""£ Öaet iïertöooneube aen "«S/ en aïïetiitg fpeïenbe in ong yöeficöt/gljefgcii ofte fp ttonben γ1 banften tot on# bermaecïi j l°o Μ baer nae <0αΜ£ toett* ««nbe iitacijt ncber gijebaeït om J*Bi tot oefen onbertfen Kloor, 5*t: ijccft baer 't @up$ ooeft op* Söcfcötcftt / 't felöé tterrtjcftcnbe ïïct ntcitoe £>cïjepfclen ; met ^?/öep feïen feggïje ieft / bte niet «»εεη lebben een 3©efen gclijtft nlJiIcmenten,enbe een <tf5roe* penben aert getijen be Planten, nDe «*» fneï ©e'mecgQen gi)e*
φ tig Ijjcïi |
||||
|
i.
|
||||
|
80 VandeSch-ppinghs
ÜJCft be Htmelfche Lichten : .URaer 00cft een fefterp efteboc lett/ reineten/ Viffchen en Vo- gelen, Gcwormten en Ged,ertfn, ober alle betaelrfte afëfêeerffl
Sf^e^^(ielti#ben rebeïijf'
|
|||||||||||||
|
<©Pb«!t
bfiföni
©ifTtbni en
©oeelfii. Gcnef, i.
10. 2i. Pfal.104, ij· |
Hen Menfche.
Cctfielijen fieeft tfeft Φοο*
gftefteert tot be Kr^fr£R£ii, en baer m boo?rafieb?anft t al» fwanmende en alle vliegïiende Schcpfelen. ö f et Water felne ftecftftp bef
buit met alberiep vissch es, |
||||||||||||
|
eroote en ftlcpne / ban menigeS
ftanbc 0ïjeftaïtcntfie: toant |ft*j torft ben ï?emd/alfon Reeft oorfi w Zee ftaer &onne/ fBane / en gterwn .♦ €nbe söclijcft be Sier* pe/nlfoofteeftoocftbeEce ftacf «oofc en 3E>?upbe / ftaer ©Ψ Ppant en ©nert/ ftaer fcat «1 font / neffensf bttpfent anbere feerb?eembeinaecftfel#. |Befl fwtbe ftteriansfte en toect mo' Sncn btfcourerenbanbë trrrjote WaivuTchen, tie ftaer altemetf Söciftfft ftïtppen en Cnïanbe'1 2*2 ?« Dp00en/ fteefèpptf ff pen infïicften/cnbc fteele £ W pen
|
|||||||||||||
|
Ioan.1.17
Win hift. |
|||||||||||||
|
^ derWereït. 8ί
f*« omfïaent <©fre men foube Ρΐίη.1.9,
iw.rootfen befcft.njPcnbe toon* c.2f, SF&cfe Hracfjt nan een Wepn gWen/ ijet tocïcRcgljelijcK 'i'iius en anbere rjïjetupgen een ytoot Cooptoerbp-^clup/ bat "jet een flewheninint/ al?tjne lzmn op-fte&benbe / fnelïnrit |
||||||||||||
|
^«oiilJcVüeesölijcHe ^teenrot*
£' Wanneer ï)èt bact te gljen aen eiet ieSS9en: Jtëaet ouer bat ^ oorhinbe aatijnfcDc taïe te,510cn,t: tooit Remora, afê Of*
Ζ11*11 fepbe 3©eer-ï)ouVuer.
2«ao: ïaet onsf «omen tot bc «ttjare ©ifTrOcn. . ©aer té gce-btfciy enbe baec '* ïSebiec-üifdj. 3©t be Sec £rÜ8Öen tapmentgftedcp<©ï)e* l^mn op onfe Catefof/ enbe bp 'i?e «He IBaenben toat nieuws* ♦ g*u bcnCabeljaeuïrj/ben §>ti)cU ijMtu/ ben ©teterman/ben See- 9*en/ ben 23oIcfc/ ben JBoïe* Mtt/ enbe biergöclijcnen ftont- |
||||||||||||
|
aringh
|
||||||||||||
|
^«cÖtbeE
|
Ctoonc
. alïerlep
φ Ö gpiat-
|
|||||||||||
|
Si VandeScheppinghe
©ïat-bifcft/ató25ot/ &cftoïïe/ ]Scfterre/ be Congfte/ enbcben Korft / toeï ïuaïgftclijch in D^ oagfte / maer fmabefijeft in öcsj mont, <©ner toe ftnmt noch»11 bic ftïepne/ maer ïieffcïijcfte peil' fel-mnrti al£ CrabbcheneV1©^ fierif/ JiKofleïen/iilpitruiJcften/ en befnoeperigfte 45'uanieeïeit» 3|mmer£ fabeleen berfrftepbe* ne ©iffcften lebcren ong upt be foete 3©ateren/mi bit en ban bat nae het faepfoenbei? ^aer^ i0* φεη spiering fjccft 5ünen tijt/ bat ftp met macfttigfte Hcgfter» ben jïroom oploopt: ^©en ©oo?n Reeft 5ön tijt:ben Routing ftceft ttjn ttjüben eift/^aïm/^ieinV 25erin/$?tcïi ftebben öareit tijt/ gfteïftcft isie gftene beft inetcn/ toeïtfte niconen ontrent beite^ j bieren» ©oeft en jijn be iBcercfl εη fiaenbe 3©atercn niet tfieci* en narigft tegftcn ong / maer fefteneften aen on (e ïüeucneit Carper/?5iacflem/ jSnoecft/ 3©int/ 2Sacr£/ 25üecïv ftet bet- te tïlfitcn / ftet ftïepne 4Bzm\m* Ren een reeftt toerbellteh boo? een|ïcc6c-maniraont/ enbeben |
||||
|
β y. der Wcrr It. E ζ
J5**iÖm J^óft/öic niet fonber
b ln CÖenoemt iuoJt ©eeren- 531* §ae feïf* be bjabbigfje floten en Meloen ïnmgijeit {•"CR ftct ftare fap: ïuant baec JW Ronit ben 2fiet/ben ©oïineö/ ^n $ttpt / enbe ben 3Lcuto ofte ^cït/ bie aller ©iffcljen IBebe* ^9n-mee|ïet ig ♦ jBaec iuat A- e1"1^ foube getal nonnen ber* yftien i >t 3Bher immer* foo on- ?]03elijcr$teteïïcn be ©ifleften/ fl'|be <ö5olüen ban ï)ct 3©ater* ^aee-en-öoben/ ijccfr <ö*obt «Pt be Wateren boen op-KOttieit
^«caïïijcfte ghevogzlten, ?an alberïcu foojtcm IBant £«Ê£ 5ijn Comme ©otrfteïen/eni £ b«r 3ijn ©iïbe ofte iSoof- if ogljelcn/ al* ^renben / ©alc* * Ά ^Pccioerö $t. 3©eïche "Pen tot bien epnbe gïjeUiapent sön inct gtoote üleitgeïen/fcfter* |
||||||
|
£.mJtan ©jopera* te bangfjen/
ji«ittefjouVnm/ en beef Ι3*οαη. jDeberom batt 3i;u «ogfjelen Uc be eenfaemijcVbt &Λ1' en aïtÖt alleen op Ijaet ^löenleöeny beftalbentoanneci: φ bj fó |
||||||
|
84 Vande Scheppinghe
fpo?oepen: <enbebaer5ijntietf i)ie 'tööcrcïfcöap ïtef Ijcbben/ «J geerne 't famen bliegijcn nte* Öeeïe troupen / aï# 3&toaneii/ <£sanfen/ «Unbcn / $£♦ 3©eber' om/ baer3tjn©ogï)elen/bieon' öer geen <©?b?eftaen / raaèr ε»1 ongijebonben ©2ijfjcpt fjouben f enbe baer 3ijnbcr / öie gare #o* ürije Rebben/ ennietfonbereeit «©pperljooft of ïepbtfman ei» iuiücnjijn/ alë met namen be Ctanen/ ja oocfc be ftïepnc 25 pe* «eng: toant onber befeiüe i& Φ tijt eenen ConiniK/ben Vucïcfteii fp gïjeljoozfamen/ en ober-m iaoigljen toacr βρ tooo2-gaet» 35efe Conincli fteétfci onber Φ ïen upt/ niet alleen in grootöepö öeg ücï)aent#/ maer ooeft W faclit-finnigijept J iwant öoeinei ïtp eenen Singeï öeeft/ nor öjaiip en ööebmpcHt öp ben felben niet ïici)teltjcii in «Jöramfcfiap; ïee* renbe alle ©berïieben met 5tjt» «Crcmpcï / bat fp beijoo?en ff toefen ïancBmoebiglj en traegy totiCoo?n, £>elfgbegttcniepi·' ?Ppcn/ biefletercmpelbanD^ tm Conincft niet en bolgljf»1'
mart
|
||||
|
der Werelt. 8 ƒ
P^t ftacjl gram ïnojben / enbe
P*» met ben Singel barcIijcK ' S?tt Öaer flehen/ berïiefcn fiaren fngeï / en nrijgften terftont te- JNn ban hare Bo?fcïijept:ïüant £c« SngeUugjt 3ijnbc/ fpmu> "ftt enbe ftcrtoen* % aet bit aen* ÏÏ^cftcn aïlc chrifteivn, bic befc Matt. j. s^tbanChriftoftarenConincn 39.44· öcooen ontfangftcn / dat fy niet Rom.'i i. en moeten Wraeckgierigh zijn, 17.Zi,
"°chte quact mtt quaet vergcl- df n, macr quaet met goet over- winnen. men bint ©ogfteïen/
öïc nopt ftaer oïaetfe berlaten/ Z^t fngijehipt?tjn: enbc men Jatter/ bic aUe'9aer£betftupi 'ilt/ tfchen ben J©intet iuegft penbe/ entcgftcn ben jèomer lerem,8, 4 ^'öer-heerenbe/aï^pebaerg/ 7* f»lmuen/ (Co?teïbupben $c. f} en bmt©ogclcn/bie 'fnacfttg IfPPïen/ en 'f baegftg toïiegljen: Santen binter/ üie 'fbaegftg {«· 'J»pïen/enbe alleen be£ nacfitg ■ "P* Öaer ê»ïnup-holen nomen/ ^fïimig-npïeh/©Ieer-mupfen/ &«ceïncKcn «©cfpup&HScn e»nt©ogelen/ bie geen pfMepn Φ bg βθ^. |
|||
|
85 VandeScbeppinghe
giteluur flaen: menbmter/ ö1^
fcieteïtjcft fmg&en .♦ men bintet' öie Wappert/ err foa perfect ïe<? ren fpieccften al£ iBenfcjjen/ # toeten be$apegaepen/ïïabeitii/ <grtcr$ $c« ©oc gsiJÏ igfjet ©ttufjten^o^
üfïigi) i#' ftet ©elt-ftcien ί ï|ö*
moebicf) x^ef beir ©aeni ©oe fop**
B/ew»· «>. rucijtiglj i^ ben Hoer-bomp'
»d Vrefi- ©ae trom» i0 ben Pcllicacn, öj?
rf»w. mei 5ijn epgen blaet 5ί)η3[οη0ρ
κεη£ Poet en beijaeti ©ae mxAy
ttgij is ben Halcyon,bfe met pfi
Jiefl be Eee bebtaingtjt i l&fi
Ambr.I.j miraruïcu£ i#ben Phsnix, öre
Hcxam. out g(jehio?bcn 5ijnbe öem Pf
c, 2 3, ben berbjanb/ en ban iucberotf
upt bte afjTcDen berrijft i
iBaeriuataï beugljt£ genie
tentopiBenrcöenPanbeBog^ I len i <0n£ Φεηοο: betmaecnert fpmetijaergefangl) engefïija»* |. €>n£ ©öeftrlit bermacchen fW niet aïïeen met öaerbUegfjcnd1
fttppeïen / maer oocb met öae* fcltoone JÉHupmen: toant $&& en 5ijn geen betbien ter J©ereïf' "»f fP 5tjn gljesaept op fjare W£ ren, mat ifftt Juittav ate ten |
|||
|
«.. detWerelt. $7
««Jaitei toat iffer sïnartcr/ a\&
?»»fcaPen i inat tffer foa naneïi ï£M/alj$een ertet/ of een Pfecftolf ί mt fcijoon tg een f^-Pogelnenl $oe fcïjoon.wl \ln ©auPie / pjanneet fy begmt te P?oncfccn metöatcn öjtllen* j& Ham/ in een Waren Apnne* IfÖöni Wet Piel eemge£»rluk P^Öe/oftc Capijt/ ofte 25locm* Sterft / bat Töien glantg en poonfimt foiiöe nonnen &aïen* ?nbe oni te hamen tot onfen f maech/ Slcft mepn/ öat bte ?0c^oanltet Pïeefcï)ber ©oge* *» geen Kïcpu Permaetn en öetft. au iaaett öat ong <0oöt ÏS* i'Pijfe niet meer en Dabbe ge* Speten / aïg be ©zuchten öec j*!*bfD/ Pju en fouben Pan geen ·50«β&α liettan / nochte onsi W>m oPer be bojftepbt Pan !»lno te behlaghen hebben: s«aec boPen aïïe befelta heeft Γ °η# öhcgetan be ©iflttan ?*8 IBeeré / enöe oocn noch bo* SF1 °« bc ©ogelcn beg öcineï^: . "l£t alleen bc 5©upPen/ ^oenbe* «n/<enbcn/45anfen$c. Iföaec ■Wftöe ïplterss/^rójjuen/^a* |
||||
|
S8 Vande Scheppinghc
trijfen/ pjefanen/ Crap-gaii' f 'm/ enbiergelijtïte/ inelcheö* Cafelg ban fhincen ftonnfl' teren en ftcffeeren, <©fi» fï# hoc menberltjr h/ m hoe ïicfïijf* bat «3obt 3ijn boojfienigfiepö* heeft ïaten fpclen / foo in b* > frheppmöhe ban be ©ijTrficii/ i atebanbe©o0ljeïcm 23c))bcbefe^oo?ten/3eïi)fi^ |
fe shefamentlhcK op eenen '&& ban <©obt 5ijn sfjefchapen / alf" ï)c bbcn fp oorfc groote <©emeptf' ftftap met eïchanberen; niet Φ leen ten aenfié ban hare aBoon* plactfe/ 5ijnbe 3©ater en %\\tty' Vmtt dementen / bte öepö* bocht/Aar ht/bieech en boozfr W ntgft3i)iu iKaeroocn ten aeti' fien ban haet 3©efen/ 25eiue' Bingfie / en ©oo2t-teeïingfte*f aiDant mat aen be ©ifleften.5Ö51 hun fchubben/ bat snn aen W ©oghelen hun becren: <£nbe hiat aen be ©tflehen 59η βι"1 binnen / bat jijn aen be ©008*' tenfiuntoieeïtem ^e©iflchi*f Wieghen gheïtjeft ©oghelen W*. fiaet binnen boo? het 3©atfy om Boogh en om faegB/Ratf P' |
|||
|
j_ derWerelt. 89
t^Rfecenbc eniuenbenbe booi
rS?rÖt ban garen ftarrt / met WStootefnelftepb: ^e©oge* jvWflÖfiDcM ttuetoen met öa* PM u erftcn &0°?öe ^uc0t oenen ^toeber/ aïgoftefpbaerinne Rommelt, ;©e ©ogfteien pefr 'Sïï/ïtftii «nen gftefetten tt)t/ Jwr'PftacrCperen leggen; en* iive BifTcDen/bat fp ïjaet ïtupt pieten» ©e ïltupt öan een S1* / ig alg be Heggfje ban een |
||||||
|
h. -„eï. g>p en ijs mber öaet
"letanberö/ aïjef een $eftfcan κ?1 öupfent epetfteng/ toact P°5 befeïtoe toonberbaetlijcn °etmentgi)i3ulbigi}t ïuoiben, J?och Heeft «Bobt be&rgeo* sF f ilTrften met ©ifTcïjcn/ en i^SÖelen met ©ogelcn öerboitJ oSfc °?cm ingïjepïante ïufi/ suvemu "i.saetfelbentetoermengftcn/ ort»fdo. f^Jöcfe met 3ijn«f geïijeft» 40een ïfóu2neftcn tffer/ of t focefct een hpömcti: <0fena©ijfhen/ ofte kp» c8ftt f!fn tot een Moamt* Êni* ^e ©ifhenö paepen / be λ "SOciHfnif paren/om naer ge* Sffr **°°& tc fettem Sommi* öye/ naebat fp jjaet felücn ecnii ber*
|
||||||
|
<io Vandc Schepping he
beïbonöen ijcbbeit / $ijn eicfcart* beren foo öouVu en trouïö / bat fp nofïjinïeöennudjtn iterüetf ftaerpartup? üerïuilTelen/ vu& anbewf bah al$ ofte (p on? ,!Benfcöen itto:g£fefteït toarcrt tot ,j§>picgï)el£ / om ben Cf gtcit £taet onüerb?efteïijcft tt ut* berfjouben, 3&e Tortelduyve §att &&€ψ hm toerto?en gebbenbe/ioepgert
een ttncebe gefelfcfjap/ en trein* foo ïang&c tot bat fpfterft, 9« bie groote monftreufe Pot-vtf- fchcn tnben tooeften Oceaen» bjanneetfp paeren paeir fpan* teren ontrent bjembe Cuftew/ δεφοοηεη aenben anberen iw ber noot foo groote ïiefbe / b$ icn ttoij jfeie ofmen öaer£ geïip iten foüöe homten gebem 't 3f' meentiaeïjs grjebïcecften op otif* ^ee-boipcn/ Cer-®eube / & ^cöcneringiicn/ te <£'httoijrf*/ en cïbcrg/ alg een ban bcpöeu ftranbe ofcc balt raecftte aetf bengront/ batalfban5ijn3$e# berpaer ongöeïooffeïncKemoeF ten beüe tot üerïofTmgfte B**1* bien, mm geeft fomtoijïen ftf Ifêatf
|
||||
|
... derWctelt. ot
™wmeftert groot mifbaet ftett
*w.H3 m elJeVurit bebnjben om iM^Sfftm. nsenijecftfom* Jgwn het a©ijfl«n nncr ftaet ^innekcn fien [tornen acnbnn* men / met ctn berbacrïncis gfje* f:*"'5» en göcljnpl/ uptfpounjeni i£ öcelc flroomen toatttg/ om S*: 'e.l5je Wot te maeclteu ,· cnbe "«tntet eens/ maet acht/ ne? anen/ thierimaelenmeer/ met {"icitcn IjartnecKig&epbt/ bat ^pijlen b'een nooi b'anbee la bigben fitten/ ofte bat fp alle* «epöegïjcUjcfteïijcKjijn bêrtoo* «n Begaan ®~tt i$ boojhiaer *»ö een groot ïuonber/ Mchm ^routue te btnben inbe <©n* ^oume See; cnbe bat noci) bp ote inoejle f!Sonfiet£/ boenbe «tct min als bie befaembe ©ïou* ^wi^jan ^jnbten/ ïnekfeeÖaec '«oen lebenbigöop fjate boobe jf^angiuerpen/ omalfootefai P^tt begcaben ofte bertuanbt te r^ben» £>iet baer/ fjoe bat 4·Εβ.<»» net ftomme Water fonder Ziele, 48,
jjyt Gods bevel,levendige Schep- «en heeft voortgebracht 3 op dat alleVolcken zijne wonder-werc- ken
|
||||
|
οι Vande Scheppinghe
ken mochten prijfen. CnbeWj, berg/ ï)ocgrootbehvatytW/ fcan bat 3©oo2t / ïjet iueïf»; <ö5obtopben öijfben ^agDi"^ <&riKppmgïje fpjatn tot fllj*
bat3FatergruP£/ totöiflef)0; en tot ©ogfjelcn / fcggïjenb* * Sijt Viuchtbaer&c. ft
©pbrnftfv <£pntelijc& foo Beeft fiiP
ïfif9^*1' «^obt op ben fcften enbeïefW'1 i'«S!ir' ^agftgcfteerttotbe^iR^ «BroKDe. feggftenbe: De Aerde brengt
Genef r, voort levendige DjE RE κ, ecil 24 ij, yeghelijck nae zijner aert , cJ1 &c» VEE nae zijher aerr, en GH%' vvo RMT E na zijner aert, cnoc
hetehefchiede alfoo. Cerftont fagijmen inbe 3&&\
flijnen ben fieren ïeeuta / ben fnellen Cnger/ ben grimmigö^ 55eer/ ben gterigfjen 3©oïf / 0f| loofen ©o#/ ben bootfigcn $#» be rieftenbe €ii)et / $ e, $β®\ fagö op en aen be 400cber0i)tfn bc kïauterenbe <©qitcn/ %&L «en/ ©innen/ f e. USenfag? inbe <©«pnen be belüenbeConiJ' nen/ fretten:/ J$ermei#/ #f' JiBcn faglj ontrent be JBateren be ©ifgteriglje^eUcr^/^tt^ |
||||
|
*.. r der Werelr. at
{£her& «m fagf) op be ©el*
«" f» 25ecmben ï)et Pette ff cöaepftcn / Ijet gefpecte ©ere* 2Bl / ben ftootigen 25uï met 5911 ;?eIcftröcIiei!toEpe/ öetmoebi* Pe $aert/ ben noogö-getmïten £e»iel/benïatti»agenben €5d Sj; 3in't none/alberöanbe Pöebtcrten Petti)oonben jjacr/ tn??m S^ottn ©Ipptjant af/ i^.Öet Wepne jBupfnen/ jae rf-iei-clten toe. <£nbe telt en toe* ^tauïpcftjS / PJaer oüer bat Psp ?n# meet bef)oo?en tePcrtoatv ^ren/ oper be groote of bc Mep* {£· ten erempel / oPet be tanbén ï«Oecnpjiïti§)pjön/ of Pan een lf otte: ober ïjetfjooftijaneen *™ett/ oftoaneen$terPmrm: 5 v°ec be ftemme Pan een bmlleiu ^ïcetipj/ of Pan een fcijate? ■J*«%n a©o?c&: otter bebeencn ^n ecnen ©ïpp&ant / of Pan r*» ©loo: oPerbeflercnte öan £" &tier / of Dan een iBier* '* »V/* magnut eil in maxitnk, »#
°" minorft in minimis.· viBobt O? ïïi*«rt 50η groottjepbt in be
r»°ergwot1te bmgljen foo / bat '* »n be albermtnjlc öingen niet min*
|
||||
|
94 Vands Scheppinghe
minber en fcgijnt/ fept een fe&iP,
Auguft. <©ut-toaber.
in Pfal. ©002tg/aïle befe «©öebierte^ ;
148» üan be meejte af tot be mu#
Ambr. toc/fjebbcn niet alleen een gco"'
Hexam. te perfectie in ïjaer felüfli'
Κ j.c, α. iföaeroocfteenfonbcrliiujö^
i)?itfcft en $uttigl}epb tenafl'1'
fien öan ong jpenf toen, „
€enis0e 3ijn ong bienfüöö
tot boebfcï met fjacr meefw
immers foo feer aï*c ©iflïÖP
of ©ogneïen: te toeten be <üon#
netv Hafen/ herten/ ^rfjapei1'
<©epten/&ïmjnen/ ïtoepcn/ #f;
Stnbere jijn ong bicnfiigf* ifl*
becftfel met Ijaer ©eilen : na^
mentïijcft be ©oficljen , «fcutf'
fmgS^/dfmtoijnen/SSeeren/fi;
Ceniglje jijn (teren om wol
ong te Stirbepben : al£ «£5d#
ï!iemel£/©flï>'n/en infonberïKF
be ^aerben. 3(nbere jijrt «"ζ
ftiefj om on# teüeri«oïijcfté.w
<CncBi)02en£/ 3ïpen/ jBcerfta^
ten/ï|onbeitcn£ f e. aiile te farp
flrecftenfptotonfer <©nberiüÖ£
fmge/ enbe treeften toeeïaï oiifj
1 Derten met gijetoelt cptofltfS
tottoertoonberingfje ban <®οΌ:
tftl·
|
|||
|
^^^^β Wffi^imK^m
|
||||||
|
J^« Sfijeppct. Ifoe toonbtr*
Sc« om fien ig ben Egel, met Pjfcljcrpe (tefteligljc^upt/ bit wr\ felbcn in een rolt aï$ eenen «loot/ cnbe ficftmaecftttoteen ronbej^cftel/ om te bcïebtgften L^Sljcnen bieftem beïebigijen £ilM ï£oe toonberïijcB om fien Λ SL°m Chamxleon, biebanbett Leo Af- ^tl]t of £>onne keft / enbe ftcft rican. feft5le ö«toeiv baer Öp ontrent £«mt/ of Uïe öp maer aenfiet/ ν'Ή ucrtoe beranbert/ nu geel ïrn ,E00t ' nu groen ban paerg/ «}" Jniart en ban ïueberom an* S^Jönbei $oe toonberlijcft. . gw fimise Den Oiypha.it, De'0°:4°· |
||||||
|
F^tfte onber ane gieren / bie iCa
rf nm fteeft geïgeft ©itoernen/crc' ■ icSKben fco langïj en Dieft al£ j^aïchf fteng / enbe eenen rugge '^tScetenbafi/DatmenDaer - ■ y fcebupten ftan flelïen/ ofte i.Mach- ^atteeïenban^out/ met&oï; $.6.30. S??» o» ammunitie banoo?IOi Philoftr. f* «el boo?fien i <®een <©ter en »· 2.c. <J„ ff "ac uiHiuenbigft feftijn fooP«n.Li8. Ή «t onbeftoutoen aïg een <©= Strabo. l, ÜSöant: <enbe nochtans geen 19. ^iereniss foicerfacm/ fofiereft |
||||||
|
<jG Vande Sche ppinp.he
|
|||||||||||||
|
w
|
|||||||||||||
|
aan ontöout/ foo fc&alcn en -Λ
opmercneng aljee g>. ©p «*L
gupf toetenen boensgeïgcftee'
5©ienfïmaesgt. &purcetB0%
fcijappen te befïeïïen / gier j5
baer aaenbe / toaetmêrt JF,
fent: ί|ρ en nan niet Sw^.
matt get fp?eftentoel netlij'
£eet jaïoutiS iggp nan5ijn»fi
fovras E- r« aBanneetpemantgemfc%;
lo 4. tooo? eentoiplenleeïgcn S&eel1'
ban too?t 0p foo stam/ batPP
fultnen iBenfcge üernteïen f<>£
be / inbien gp gem ftonbe Söeflg;
nen. <eet|tigbit2Seeitfeerp
en tojeet: maet Bet ïaet fic0 WK
Ph iloftr. teïijeft temmen; enbe bat op öfj:
l.icj. togfe. ^aebatbe2Uaseri?0^
iElian.1.3 gebben boen ballen ineenlo^
44. et 1,7, en bebneggïgcnc Cupie/baetyP
c. 3 z. fonber guïpe niet toebet om &*
ian upt ggetanen/ foo laten fl?
jembaeteen togle tgt$ltg0*£
)ongi)erba|ien. ©an ftoini**
|
|||||||||||||
|
flaet op ?im fnupt en op 50"^
S&en/ baet gp 'tfrgetpffcψ>\( |
|||||||||||||
|
boelen geeft, ^etohle teft*:*
bu#boeubt ijr/ foo Komter ^ |
|||||||||||||
|
97
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
JJjJctbe /
|
toeltfte
|
c SBijnoi
|
||||||||||||||||||||||||||
|
J«*cftt/ aï^ 0^ gp ap j5,en ccr,
£?* Ctam toare dm öet tïaen
S?0en ^«Ji/ciibc ben <©ϊηρί)Ληί ban
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
/|u &?eng^öPÖeiM<0etfï/,
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
h»!: ftijtf/ ofce vcïg anbec^/ bat
^Sccrneetet/ jgmWieuaiMs tj''Et en bergeet ben ©ïpppant ba*.** ntn£l'tocmt i"!CÖ ö»1"^
fitoV »°l oyffiJcDoïpcn 3Öiit!e/ nJL^^ftt hu 5i)uen berioffec ^£%iijcKtoaerbefeibc gaety '«S^ct toat bcfelbe begeert. rQJninicriS foa bed toonberg bc bfmc« mogfjen fcggm ban ^ «ienne Mine, al£ ban iien *2?°£η Olyphanr. φε Üïte* lu,' «outoen ïjate Ijuffm fttt
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
ftovetb.
3ο.α4α/ Plin.l.u
cap, jo. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
«i^cnbc in b?ic beefcöepbene
eieren ofte bertreeuen. "©e |
||||||||||||||||||||||||||||
|
fite'S**.WpWc goerfijcfe
^öc»# Ööclgch firt mWoft |
||||||||||||||||||||||||||||
|
«e
|
ban:
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
9$ Vande Scheppinghe ft }
üacr in fp gunne boobcn loep flecpen/ aï£ Plutarchus betupiP' Cot befe «iamerjS gaenfp»!1;, beelb2aepcnen3taaepen/ boo* betfcöepbene en feet toomt»* toegangen/ op bat anbere «öhk bierren nictUt^teïtjcRen fow^' baer binnen tomen, ®c£ J?1?' merg fo2gljcnfptooo?ben3l^ ter, ®et i# feet te bertuonbertfy toat groote ïaftenbatfpin% tjjt beg <©ogijftejS b2agï>en pJ ! boo2tnrupen nac 0im onbfrlt aertfeije ©aïïepfen / nac .W £cïuip?cn: Haften/ beel3b3acF' berban|pfeü)c5ün. Saep^K nauJijcng om te grjcïoüuen /»';,. inat <©?b2c bat 'fp öun €fi"«2 bertuaertg b2cngï)en / en nlb0*, beVuaren, begint ljtttc&°cf pen / fp bijtent boben af en W Rent. 3©o?t get nat / fp g*£$ een fetoonen bagö Yuacr/en iW''' gent in be£>onne te bjooge'1 %.',. "®nu 3nnber/ bie lieeïe &°L· ton gtofeïpebentobbenban^ Jtëieren ScpnMtjeqnc en jFL tije /tot ïccre en onberrif Ö-tn,% ber JKenftijen \ mWKKl fotbien epnbe be €oHtnnyoI1 |
||||
|
ι der Werelr. 9?
ιτϊΓοη öe£ Jtetcrhen twt 3tjn öüi ,
groepen Soft/ entte ben Ito Provcrb. v?b ?°?? ooeöoijïijefieft Pro- 6< 6# 8# de vi- 'l'Sffrai!C; Ga. t henen tot , ^ierc gny Luye; Siet hare wc- |
|||||||||||||
|
tl aen f η 1,-prr · T-fnpwpJ AiT Cm
|
|||||||||||||
|
aen en leert: Hoewel dat fy
|
|||||||||||||
|
gh
|
|||||||||||||
|
Ho ku Yot{i' noch Hooftmail3
do c'ere en b«ftj fo b?reyt fy ^nd^ ',acr ^roc^c inden Somer, Q «e vergadert hare fpijfe inden h*«aer men maajfo bert nion*
itof fegtfijen nïinim iuiï/ ban ^ΐετειν iian <©!ppi)anten/ ban jrsantóieenjtf / öan <£φ\#/ af {ïï:c« ©ifTcften/ oiti$ (ehct/Uat
■§*r ibonöecïpcftlle onöer alle r^Pfrten <6oöf£ ben Af£N- Genef.r; IP * £ i$/ ineï aïDerïefi SÖefia^ 26, 27. h Ff1* 'macr aïbermeefi 80φίif Syr.17. •gSseccu God heeft den Men- 3,4. ƒ,£. fr„!;n§hemaeclitnaezi|n beeldr, 7.8. •^ sri^c*. Hy gaf hen, aile vlccfc h h en vreefen moeP· 'Vel π" ^ar fy heerfchen fouden o- jjr de Gedierten ende VogheIei% **g»f hen vernuft, fprake, 00-
* £0, ooren, en verftant, en ken- '«e, en wets hen beyde gocten-
C » de |
|||||||||||||
|
ιοο Vande Schrppinghe
dequan. En heeft tien voor atv dere Gedierten ibnderlingh aeti* ghefien, hen te wijfen y.ijne grp^' te Majeiteyt. <©Of ijfjtcr ban \& ïen tap (foo't be $cer toelaet) tf" fcejimber Craetaet geücm , ^iet baer beimayieïijeft f»11* |
|||||||||||
|
tg inben tnt üavs feg bagen/ n'f,
een treffeïijefe bcieiJbt öceft h?.1' jbjctj^, s&etojodjt. ^nbien Öet 3$ eoMfoo üKajefwnt öeïicft öabbe / J>£ i/meSfatHt jjabbe in een eogfjcnbücft »\" |
|||||||||||
|
pïleasbo
ii papen
iiUm, |
tjjt^ i,c 30CrEït foc honnm tff,
hen / göelijcitfe té: JBaex "cClÏ |
||||||||||
|
üpijeeft o?bentc%&ïanciifac?!
en tortogïjliir&bact mcbeWJ, ïcn tooo?tgacn/am eng te ïeetfjr niet aïlecn bataïïesijne 3*eJ£' fcen ojbentelijcft *>an ong«*">;; ten tööjben aengeincrcfef ^P*;., oocK / bat alle onfe 3©ε«&«»o? öent£ïij£Hnac3ijn crempei»1^ tentao?bmaenóf)eIept/ fo"£;t ons* te bet&aeftcth .ijBen Ώ; fcooj een gemepn fpjeetHtao^f Verfint, eer ghy begint; en&e w* ^ te reeï>te/ taant Giooun 'P0*» ftidengoet. ^ |
|||||||||||
|
derWerek. I οι
^"^nreijeöbentungeöan* *»·
Sï canöen Schepper, enbe ban Jg"**» ν "r9 εεη fiuchfpsen/ te toeten op wntu q»
S f Tiitftet Schepfil ban ben £<w* Uw» r„ "rpper eerfimacl gijcbïoepet w. IJ:· want bat blijft om* Mofee frii ac" wiet ite(t 3öne eet* neb)oo?ben: |
||||||
|
inden Beginne
fchicp Godt Hemel
cnAerde. |
||||||
|
|J|ben Beginne : mat i*bat ma/ntm»
bc?r^tbltto003t Bc8in^?ben X*™*
.rSchcpöcne afleggingen ge* * jgebcm Bafilius telter feben: -'dn, d°i1HS *Öim ♦ HS«t öc een*
fvSJwfle berMarhtge tg befe/
< u: λ bencfra geeft / namentltjcft
"ft ïjet ia gi)efcï)iet Inden Be-
&*& Ti'ts J °ftclicöcr/ 3Öe*
föw Ïh"ftus öe $one <©obt*., Jgecftt Mare. ι j. Inden Begin- Mare. I}i
frh Greatuyfcn) die Godt ghe- 19» naPcn heeft, met en in te «ZyU <£ φ ©OD? |
||||||
|
I02 Vandc Scheppinghe :
©ooj be &cöeppingïje W Wnüigtntiuafftxgfymcn Tuf> Apoc.io, geïijcKeroocft grienen Tijt me# 6. toefenen falnabenonbergarif'; be£ 3©creïf£. alleen totwef Go«»
Pfal.90.2 Ü00? beil Ti)t. Eer de Bergn?"1 Dan,7.13 waren , eerder yct was foo was M.' Efai,44.6 Hy is de oude der daghen. Hy' Apoc.1,8 deConinck der Eeuwen. Hy ' de cerfte endc laetfte. Hy is °e Alpha ende de Omega: het beg>"J en cynde: felfs fonder begin er fonder eyndei die is, ende dl was. ende dif weien fal. .A, <©obt/ fa fonber öeam ψ
fjeêft een begin gegeten aen DCJJ &üt / enbe in bat begin ban ö<£ Crjt ïjeeft öp oocR met eng gijegeben een begin aen be P?;, reltD002be^efteppinge. 3^;, be Eerde Scbrppinge beïanö^
namentïijcH isc Rot-pin?hs ^';
YetitntNiet, faisi gDcffijictj" |
Inftanti, in een <©ogenbïtcft ; ^
Kecker- be bat <©ogfjenbUch ïjaööe ry man.Sy- befonbewf/ te toeten bat ijet !»£ ft«m. en toaé flet fïot of cpnbe ban ^ PhyClib, mgïjenboozgaenbentöt/ i*»"L 1.C7. alleen ftet beginfeï ban ö** "L. boïgftenöen tjjt. 3©at be T*<Je
|
|||
|
, derWereit. 103
«eScheppinghcacnffaet/ biet**
Söcfdjiet enöoïtroïBcnmlicfCiS ψψΐ bag{jenbanï>c3©ercIi/of< |*!nbien tiibt toelcfcc batelncft £?ε bat ectjle <©ogï)enüücR i£ Blicïiaïgitt : bacromaljS Mofes fft/ Inden beginne fchiep Godt !/emcl en Aerde s ®p en fiet niet ?!.ιεεη op het eertte' punct beg S51*: maer oocn met eenenop gettJoop en Moet ban bien, u «Nmant ftrnbe mp nu mogïjen &mt>ti |
||||||||
|
mam/iosaimt «$ bit gip «fff*[Γ|ί«* ί $oc ïaugöeift toeï gele* Η^,1^««η/bat 6e xrx eerft gljcbo?en maer,n
|
ba*
se
8*' |
|||||||
|
?lc«/ en in be xrx bit λ τ. t jgtceit «.
, &* göcleben ongöetiacrlijcB W»«»«»Ta Sncïjcn be toijf en fe£ bupfenbt ^.atf n/ ïjolgtjcnö be (Cijt-ttenci H^gc / bie top ftèbben in be ïjep* « &rf}:ifrute. eijelijcB be 1 («Bereit in "fe# bagftengftefcija* P^ire/ alfoo turn oocn bc Cijbt 1 fc£ aBetdtg beauamriijcKberi ', ^cït toojben iit fe# Eeuwen, ^e $*tfte us/ ban Adam af/ tot ^Noah toe: ofte banbe &cöep* PUigtjc beë 3©eteïtg af/ tot ben onöcrgantR öCg a©creïtsS boo? Een aïgemepne 3©utettoIoet / be* «2 üij (iaën* |
||||||||
|
io4 Vande Scheppinghc ·
ftaenbe ilt tgtcn Generatien; W
be bitiuoit pjenoemt be Ou*
Werelr,i.Pet.2.5. vDeCÖ"^
t$V ban Noahs bfoet tot Ab^' |
|||||
|
ham toe/ befiaenbe infgi)cïi>-
Üt tijtcrt Generatien; CllbC lW ban baen begint Martheus &.
^jjeflacöt-rehcningije Chn»! Matth. ι. φε ^Ctbe t?S/ υ**η
Abraham af/ tot David toe; ^ öe gier telt Matheus üeetfyif «BÖefïaefjtem «©e ©ierbe &/ ban David af/ totbeBabyiom' fche Ghevanckenifle , ofte W*
lechoniam tot; enbe ftter telt W wtebe beertï)ien <©0ε^ïacftt#!, ©e®ijfbei07 ban bc BabylooJT fcheGevanckenitfètOt Chnftutf toe,- enbeïjier telt&u aïbje&£' om beertlucn <0eflacötciu "®:.i £>efl:e en ïefïe €evXat ïg/^Z Chrifto af tot Nu toe /,&χΰ. iJoo?tjs ban Nu af tot be voieyn
dinghe des Wcreltstoe; 'tbJel^
«benoemt Vuozt be laetfte l»' Heb.i.z.i.PeM.io. ι. Io*™* *. 18. Sfcier nae fal boïgcn W£ Sabbatifmus, ofte be «ufte ϋ0.?.\ <&obt0©olcK/ biebegmn^'il: met bc tiucebe Kowfte chrittj^ ' |
|||||
|
W,. der Wereld iof
TK^Öcïijcft ong Paulus leert u
tJ®t öt)f boojfie Ceutoen op
^"59etclt3ijnbe/ menbebtnt/ ^terünnbe ^efteppmenebess jz^eïtjs tot Cïjriftum toe/ ber* ttlen5ijn i929,3Jaten/ naebe jn^^SÖeban Beroaldu^: Ofte i&£«Jparen/ naebereftcningc «afi'Hieronymus : Ofte 3960,
Cii,len/ nnebe refcenmcljeban bel ltus: °ftc 39<53* Slaren/ nae of^Reamsöe toan Melamhon: Hm J970· 3iaren/ nae öerclie* rri"|?öeban Bullingmis en Tre- illis : ofte ontrent be 4000, ft lc«i/ nae bcrelmungijeban jf^^pet ïjier 6p be giarcn ban be
>«ειftc ccuVue/ bat is banbe glje* vL0QT?te cht,fti af tot nu toe/ b 5i* 5Ön 1634. sop ööt fien ί Γ1 öe 3Dcrelt gljcftaen Deeft vijf rifv lnt c"be fes honden laten, nïEJtottfcierbp. ^ati^bcn
OTeclcn ©ubêrbom ban ben be? L'· enöc öiin be ïEetelt in ^«ÜeÖC loodfche Rabbinen
<£ ü nw |
||||
|
ϊοδ Vande Scheppinghe . ft
maften befe gifTingfte/ j$eW£| be ïtëereït in fe£ bagften fijt# «; gftefcftapcn/ bat fp oocft Λ'^.. fe* bupfent blaren faï ftaen / £' ban öergaen, <Cot bienept^, ftalen fu xtoaz ben bagft een oi»^ Tiaditie of Peophetije tian R· *L lias, bic albujS lupt: CniceÖJjK fent ^aren fieeft be ï©creït Wt flacn fonberofte toooi be 3©^' (Cvoee bupfent sjarèn ftcrf^ gfteftaen onberbe 3&ct. (&%v bupfent gjaren faïfe jïaen nac % 3©et, g&it loodfche «BcDicD^ iuo2t üan cenigfte 'Chrifte»' ïjoogfte gftearöt: teineec/naölC! be &rÖ?tft fept / dat eenendag' by dcnHeercisghelijck duvj'1^ laten, enie duyfent laten 8e'%<t eenen dagb. 2. Pet. 3. 8. Wf{ fiet i£ een pbeïe vfyantaWl
toant men ftan tod fcftetfsB. toeten/ftoe ïangc be JBetefi βΟ feftapen i£ gfteïoeeft / maef ψ< ïangftebat fp noeft in toefen <L bïitoen / en ftan geen |Βεηι£ί' fcftcvïijcft toeten. fcoojt w* Cfitiftus.fepbetot5ijn Apoftc,frf Ad, 1,74 Aé*. 1. Heten komt uliedc η o* toe,tc weten de tijden üf ft°n ^j |
||||
|
.. derWerelc. 107
"le di-Vader in zi\n eygen macht Mat.Z4·
*j?eftclc heeft. <£n Mat. 14. Van 36. **fcn daghe,en van die'ruyren en *ct niemanr, noch oock de· En-
snelen der Hemelen, dan alleen .?Hin Vader. ï act on£ ban onfc vc,5i)en aftteeïmt ttati $ct epnbe r^Cijfji/ enhJcbctKcerehtot h iBcn faï mp toper£ mogOm
iPS&en / In toat facpfoen ofte £$t ban Ijet Sjacr / bat be Wf _ "· gt IjacrbeginrjljeKregcn fteb. Sfi'"" *5· 3Daftinbe3lente/ efmben^atre/ ^^ftï i ïnnflt inbenCorner / of 5»» v«öe g%n mnteti taannccr borfj 2g«* ?* ffSon bc 3E>crribt cen JDcrdt ™apen fp' ν ^arr^ijnber bic mepnen/bat r pk.
, lz iöereïunben Hcrfit g&efcl)a* £.*■ ■ £?%/ opbcnUrjf-cn-tinmtigi ^„i-. f η baglj ban bc Iföaent Scp- £^ lio??er' öc ^onnegaenbe boo? Firmicus
^ttcpciicn uan bc waghe, ma* hu'Blcus· ^ηοε bagjj en nacftt cné ïiincft» rn wat gijeboeicn 5jjn bc loden, nn,?ct Öacr üeïe anbere / upt h°f'aeche / bat be Zoomen niet ^ucjitcn selaben tionben/boen ^obt be 3©ecclt friiicp: iuant C bj Adat» |
|||
|
_ ie>8 VandeScheppinghe
^frtih4" A(!am heeft gegeten vaii"aldcfie'
iVt)?tB Boomen inden.Luil-hove.Gin> Thecdo- ^aerjgnberbiemeinien/^; ι«.α.7ζ.'ίκ aiicrcït gïjeffijapch t$ ii*J in Excd. ■LeMrfnJopbriiüiif-eu-itohU'li/ ■Ambrof. 1*cn ^S öanbe ÜBncnt Martin' lib. ι. bc pointe gaenbe boo j ijet W?1' Hex.c4. ï«u banben Ram, cnbe nïW; Fr.lumus ^£0 m nac8£ ettew ïaneftm^ in Exod tenbc' 3nt>atnftcöoeIcniF c , * banoutggtjetoeejïbe chalet** Scalfaer «"ÖCI^erfen, ggehjeft OOCB &*<*
cxerctt. m nofÖ Öcbmfbafgö^ 5!>Ü' , rcK» n?cc|ï alle gfjeïcerbe lupben i e* J'' i)t bat om beft rebenen: <£crfï£ ïijrh/ betoijlc «Bobt feïpc alb.** Exod. ϊίεί brgtnfel be£ ^aer^ fMt E*; U.2. od. 12. feggeitöc: DefeMaenr (# toeten Nifan ofte Αb.b) fal W» de eerfte iviaent zi-ii, ende tf^j haer fait ghydeMaent des I<1fi* beginnen. Cen anberat/ °J? bat inben tijt ban be 2tnf«J* j ai^crclt i£ on ïjncr aïberlioff lijcftlic. φαη paren be 9οβ££ ften£/©tf hcn#/ en albcrïcp «*£ bierten. <©an groenen be Jf** ben/ stoepen be <£rupben / &>"^ pen be Zoomen. ^ainöeï*;' ben nae Qet gupben toe/ 8*Ég |
|||
|
Iti!»i » dcrWereit. 109
«te111 fflftom rijpe P2nefjteit aeu
bf °m;n en op %cl\er&, §>üfê ExocU, Ort~rÖ2ift leert onjBE/ bat ben 31.3*. tr^I &,&Λ^οοοηαΙί,£Βοηοη* Luc. é.i. Hpu cc SÖnba* oocn bie mep* «©fmöcn.
Λ? ' bat öe 3©ercït gljeftöapen ^<""ti:· bri. ^Ö""^ Öan ben isomer, op toï itotnrtgfjfïcn bagö ban be fcTe»t lulius, bc^onnegaen- L. 0o? Ört tepeften Pan ben tm» e»nraftmöc feer lange ba* ££11 en fto2te natten. 31nbat aïu°cïen röntoancutg getaeeft ü', be ^Egyptifche Priefters : thts ttenbe/' bat ebenopöien rr öe ïïcüicrc Nilus ober ïjet t„?nt blocpbe 3'acr aen SacW tè/f · 't ft^c imieDtbaer maeefc* «ηι' «tct honnenbe baer Pan eeni* CJ^ ebenen bebewnen/foo fjeb* wJP Dm Nll«m öt,°? Öaren
bff Jtëjcijcuben / cnbe 3ijnen \upi r00·1 f en öcsjiii Pan <0ob£ rci^fiii"0t» ontvalt bc £>φρί &L-- ^ ta«#«n bnpïeStf* ito^Occn ^upertlitie; ilüaerGcrh, ïiirïil^ öaer 5ϋ« feer treffe* Mercator, t£«e3Kannen/ biebefefenteni in Chro- m bat be JIDerelt in't miititm nolog, <£ ty ■ * fcati |
||||
|
ι ίο Vande Scheppinkh? .
ban ben ^omcr gljefcöapcn W', üflo? tjoet bchennen / cnöcitl£ geen mepne rebenen behïce&tf1*, ©OOJ mijtt ftaeft/ 5icft *% cteïi een ?fjn gijêbodcn bePC fr:n: uiant t fp öatmen fCiJöyj Ijet ccnc/cf ijcfanbere/ baer n& is iijcmiigl) gljelesfjiin «5 ^d)*ifaire en leert on£ ö^, ban nicj: bnpbeüjtit pet feitf'^ 05nDe öaerain tcït ijanbe Di^*·, j^«nffij.en·/ imlr ftc ijaer beö% Nihilfafi- WMXtM UltX fOOOantfl&C fpCfÖ ·£
«e/M odio .· tien / meer ijan euneufijci.O aw'
fwtacumi- iJsat'C ÏÖijfÖCptl ï'rttcn filijdteï**-^
mrnmio, 2tl ie berrc gaci bc neufüw,
fk ijept ban bic iiïicnfcöcn/ïii^
iscaiu. he onV öooi-uierpcn: ^eeffJL
toooiawsöe jBereit een begin jjeljnbi/ B*3
SStaSri toaer nia£ 43ubt ban bon? öff
vmDt. 3©ereïi^ begin* ofteinatölK
felfcftap ftabbe bp i ofte W* j
bebcftpJ * ^
't 3E>aer tuel foo goct / öaji·,
IBenfeije mjijnepff&at^fy",*·
nroope / enbe aïbu# bp öern-P,
benbacfitc: 3©at\ua£ aft/ *L
icK gijebo?en toa^s ί ofte Wg£
taiag iefe/ eer icit ter 3©ereh 0P^
|
|||
|
fcpttv .. der Weretr. 111
ïptix; ?0n cpgftenftupïenen tl·
te ft.?lJm oÓ2ft»oncft / foubc ftt> biiVh m oe Patet tian ootmoed beT.· p" 5ÖeÖoul«n fcio2bcn/eiv i>u™eieai0butbenbcttaenbm-- pw , 8t)«t bie gem te boften jjaen. . aI* ■ waanneer Auguftinus gfje? '· v,*aÊSftttoiertftaneenige ïictjt* nil^'SÖe ^efeïïen/ toat <©cbt "aerhte / eet ï)p be 3©ere!bt |
|||||||||
|
%$***/ aïjibat<©obtbe©eïïe
ftoo2 foobanigfte fpoti
ofte bat ftp roeben te
'bont ombaemiebefukftc
|
|||||||||
|
n
|
|||||||||
|
y,1*fntegee{Trien*
tJfocïttanj* om op bit poinct ötü. iP naerber befrtjept te geften rrh» c 5Öew ftJelrhc fultr ö2a* > Kjfft uut eeiiftoubtgijepb/ fo anti jj^bcn fttu albitó: <©obt tg be 'eji 5 c η λ D D Jr /, bat i$ / be j^ °öt nïler gf)enoeg9faemi)epb/ V.f.n W£ bituten ïjem-felben ftan j*«foocn enbeeft, #p beflaet u' öem-feïften / enbe en be» ^ 'lOcert ban geen anbere bin* ïiir&V ^P mö^öaeft niet/ gfje* öiis» ïp/te Saen bebeïen om 3911 niacc
|
|||||||||
|
ju VandeScheppinghe
ttiacr önl)«ft getallen mfifyj ïionbcScipiofeggcn/nopt bftJ itïi minber alken/ bantaanne^ ifït alleen ben: cnöctoatmt^ nenïup/ bat Godt niet en fou^ nonnen toefen fonber on£ / *J fonber anbere bingoën ί 3Ϊ1; Godrljeeft cpgöentiijffepIaetK' 't gijehe ben <©?iecnfclKn $?'f! te Bias fepbe/ boen Öp naccl* 2tï öet mijne bwegft ten met iffl?·
tonnt in <5obt i|i alïesf ♦ , <0obt en bont 5iclj gcenfin?
aïïcen boo? be ^cljcpyingöc b£ a®erdt: ïoant öpïjceft ban mj* eettoigtjepb bp fitg gMjabt W ncn Sonc , enbc jijnen hey'1' ghtn Geeft. ..
vöocften ïuag <®obt been m';
ïebiglj: maer &p ijeeft boo?l^" 5Ön €cre/ enbe 3E)efcn» *?£ öerft booifien fjet $atroor.ö*! i)et $ertfcf)c '<0ljeboubJ; «f' Öeeft on£ üoojfiên in chn«j* / jtjncn $ane/ aïg ong Pauïïi, leert mannen *©?ief tot ben * phcf. c. i. Ghelooftfy de G°v (feptljp) cndcVaderonffSriec ren lefu Chtifti,die ons Shef?gCeft
|
|||||
|
tphef. ι
3.4.
|
|||||
|
W, der ν«<*. 11 $
ienk mct aW'-*rley Reefteiijcken
inΓΤ " Inde Hemd^h· goedfin Uv' ι1*0· Gelijck hy ons in hem yivcrkorcn heeft ee'rdes Werelts
sr^tghcleytwas&c. ^ψΐ meöe faïtdt (iaechenïtc ^'Mar inrje ban be εα·(ί ε toooz* J^Mofis, atnjjaenöei)et begin OT WtxOt$ / baarnette ftn u"tii een begin gïjemaedtt fjeeffe ^ipe ftcplige £cft itftu w;tn faï "r oecöolsö op bitallcji geDcn
£en naerder Toe- ^ppiica;
tic,
ÊYGENINGÏ. VSpbttot*
S reu OR0 te
fa toannea bc Phüoiboph tm&m
\fee,KSs> ft? ^?ww?«SR5r<
("«1{ie Dan bC 0}impifche£>pei mercfctiigfje
hS/fflctoaei^tiBiiert/ ofbaec »«""«
j5 ecnengvooten toeloop ban £cS,,3e [0;P«uiiuiao2beaIbusf; brutoe*
3 fagij itft tod toaffet fecc Laëtiius,
fite? i macr to^»IffÖ -^11*
&»>« tjebbe ten baer genonben.
•nfi?WP feiööen / bat ïjet
ECicnbccl Dan bc ftSt&ttsr£8<
|
|||||
|
È
|
|||||
|
ιτ4 Vande Schcppiiighe .,
nee acfttensï / fooöanigït ni£*". ïaatm iuber baet/aï£ fp ïtty% in gï)e!aeU "®z \\vt\üt\\&fL CÖeöacnte en maecht öen 0*% fVljcn niet / maer ïjet iierfia11 & taant anöerfmg feübemen e^L toan een 'g naenfcïjen Cont^t feptfel mogijen feggen / öat Ψ eenHacnfcijei^ ^i VaI,Max, Cenen Xcnocrates in 0U&£ %
öen/ om bat öp niet en tt»#/
ontfienen tot eentje ïieft* ?! ' WeefetjeïijtKe luflen/boo? be W ν, tefe omijelfmgiienengeple ft»' | fteng üan be oberfcöaone l5bfL , ne, bie imert gl)efff)oïöen *"*' ïjacr/en ooeft ban anöcre ge^ ben/ öoo? een Statue ofte §01»?. 25eelt/en niet öoo j eenjjBcttftK/ ^ffer pemant in befe 3B&CÏL öie niet en Iet op be fpd"1^ VooriVnighc-yr Gods ÖQ02il"':«
beeïen ban öea©erelt: ofo^i
bO02Öe fchoonheyd ÜailHf^
en Aerde, niet en ïoo2t ontfi^ hen/ om God öen £>cöcpp«J^/ hemels? en bet Herben te eff*fo te ïiebcn / en te bienen! «i£Lj! «cftt mogflen top üan (««S ffnen feggften / bat W ?E,y |
|||
|
ι Jfe-M/.. derWerelt. IIƒ
S'rÖc i£- 3©at ijf te ban ί Ρί*ΐ. 115,
, JJet en tj* ftp niet/a^ een 25celt
Cl"" l»enfrft£: iuani oogijen I QnV *- Öp / maer niet om te f ιεη:
tiis n' m'leE ιηεί om tc Ö302en:
b'?£Cc» Ijette / maer niet om te |
||||||
|
J®ab bic be nmerhepb feïnc tö/
I iMïebinsöenbeji ïtentsöe* \fi> Je iuacdijch 5ijn / noemt in „-., , flntaoo?tbe<©obbelaofe |Ben* *,aI·^ 15s^l/ *"e fjemntet en hennen/**· ί fc^ten bie gfteen toerfïant en CT1» ^*»1·* um te öeüjgfen ,V JPinber baet 2Sec{ten 3ön/ hïï Uètft y? uaêr batt een erem* fölS&efieit inben groot-macö* Danicl.4, j > «Den ConincK ^tebueab-^es j5* toantobermibtjS te jijnbe .VwlBouarcfte be£ 3©crcït0/ tajet ben ^cftepper üc$ Wc* 10V}$ niet en nenbe nocfjte eerbe/ I i^tpm heeft ïjem <5obt alfoo l^tafl/ bat tetaan 3ijnber* β.'1"! berooft iijnbe/ tanerttaer* »ntaanbeiBenfcijein m on λ ?a# Λΐ^ <®fltf)en: ^p lïiep b>9ct bïoote ©elt/ onber ben C& be# ©emeï$ / ïctaatbe alg q' 25ee(lc/ bp be heeften ·, enbe |
||||||
|
ii6 Vandc Scheppinghe h>
öat fencn parelt ïancn / tot w jgne Öap?é tuicfTcÖê atf f rag fceberen/ en 5tjne nagftefrii*;''* ©ogöeté Manfoen, JDact i»F bïtjcftt batmcn fuïcfte Hlcnfc^, bie «ftobtniet mtoiUcnHcrmt1!; ootfc niet en bcftoojt üoo? 0C ftïjintenennem * 3Beï op ban/mgn &iz\tW*%.
niet al£ een |Boï/ bie fia«gf, _, , ïept en in?oet in be ««5*5 Pfal.} i.s> &telt u niet aen alg een $twi alg een Iföupl-Cseï / bie ty berbEieuflE» fcenopïKt WJ*L inbe ^loot/en'tgra^ inbc TC Efai, j.i ι be, i©oet niet aljS öe fupper?^ ii» flemperjS / bie foo öeeï itjeti^ maften fcan ftarc fctoftftcliFL pïapfieren / bat fp geen aem :L nemen op fiet tocrcft öe^f lf*L rat / ucrft op het gijefcfta*3;; L jrjner ftanben* ïfêaer roept f»' urne ftratftten te famen / u::lf fpantfcm/ om Wijtelijc&tt1^ ten op al 'tQïjeuc / ruat 11 w» pan be ^cijeppinsöebcM*& relt/ boo? ftet ingenen be? WL, |
||||||||||
|
gcn<i5ecfre£/ftecft toilïcn Ir
|
||||||||||
|
<t
|
otffj
|
|||||||||
|
3©P arme teicftterjS en »"ei
firn cu.£ fomVuijIen niet »^ |
||||||||||
|
Ste
|
derWctclt. 117
|
||||||
|
w gfteltg te üeflcimt / om
wT'"aS9eit aenf ien eeaige florn* r.5?ttt9(ioningen/ cenigijetoeri '««rpe <r omeöien en iCragebien/ C'S&e licfjtöaerbtgSe uiauste* e,l «1 tijr-KO?tingïien/ bic boei) j, 'e met öeii anöeren / anber# dff ^jgnaï^vielheydt der y-
l3f7cyd. ^tmbcfjetonsfDante
C;15gn/ &\t lytctïmht toeren d^r&cppiugïje <ü5aö£ gren- pacntemerrheai
f.«oo?Vuacr fp en fatten geen- R.om.i.
aj^ oiiffBulöigDiocfcn/ bic wit 40. l^iercfiineöe tem bit tref e* Sap, 13.8, tf,r«e gebouiu beg W&eltfg niet κ. Seraften tot henntffetem Öa* κ,*1 <6obt / nocljte tem jjaren s'lt8t iot <©obt ,· enbe bic Vuel vf** uetmaeeng bonnen fcfye#t tgtuptbc Ipetijcn ban eenige S^ifÖeH en SSeeflen: maet f£ï (Betigljepb / geen tycugïjt/ K.%Uroo1t met allen en nonnen ivnoen/ in bit groote nieren ζ$Ά# / aan be £>cfteppmg&e Werend
^aerommgn Stele/ hjaecfct
£f 0002-Bupert be fteele Wttüt/ " SÖelsjcU ten Wgtigö 35pet?
Hen/
|
|||||||
|
n 8 Vande Schcppinghc
tien/ïecft utaen eeetfclgcftat^r nitft uptöit0eefligft26lo«n*?' I
<©e VVi relt t£ be£ Schacpfc.j \ ders Kalendicr. ©β Were^L £antman£ groot a, b. Bc«£ ι
3£e Wctelt ï0 ttïl Bnigghs·, Mj !
om nocij beter tt fpicken/ βηζ > een grootc JLaddrr, m alïf α Creatuyren IH be 3©CreIt3ijU% >
fooöcïe Sporten, langi)^ DeW%
nc tap Hennen op-Kiautern'r,,i <ö5obf ben£>cncppci;/ bicïJU^ alle ®cmclm tftöt* .λ \ |
|||||||||||||||||||||
|
Secutum
til Specu- lutn. |
®c vvereit i$ een in-riï'1i\
Spieghd: een Spieghcl taa^L een aenbarfttigfte girie naet ^ |
||||||||||||||||||||
|
ïijcïi ftan ften / niet aüeen ba11!*
|
|||||||||||||||||||||
|
ι iutar.de ccncn eeuiuigen dBob ί£: 0*2
liide, oocft i,at &ien «ipoöt aïmnriFJ* |
|||||||||||||||||||||
|
igenbetaijif/ enbegoet/ )»1f
goetftepbt öoïmaecRt. . ,fc/ 3&e eertfeSLeffe/ «ttjiU^ESi
©iefaiottit iiic gijp gier moet inacr-n^rt öirnen. j^ te^; dattcr eenen God js g, co» £«», gantfeft nutte en noobtgei*!^
|
|||||||||||||||||||||
|
taant bit tg ben gront/ i&
lijcfe ben eerften j&teen üfiVjitf «eïtgté / nopens* ftet 0«<Λ, nifle beji «pofieïjtf-Pauli Hc>n |
|||||||||||||||||||||
|
Hebr.u,
|
|||||||||||||||||||||
|
xj.Wie tot Gödkorati feP£ ^
|
tfiO'
|
t
|
|||||||||||||||||||
|
moer., 'd«WcreIt. iio
"g* *»<* al ghcloven dat God is.
! ii^ilttt&wi ΦοΜ&'roept ^«««em bp 5*i #emei öan tjoüen toe / en* ^00'8 ifK* Heft uwe ooghen om hoogh β""Λ
I Cf fi«, fept Efaias. Wie heeft Efai.40. 1 L,S*cdln;?henghcfchapeii?Wic 26, „Met het Heyr des Hemels by · ' «lie I Ie lïier llvt ? w« roept
HtM·^ Sterren by namen? <3jft il ΨÖJfcïtgÖp.nOfÖ ί Vraghet ®e SJnrbe.
1 C,Τ Vcc> rêptHiob, datfal lob. 11.7. OrH« j rcn; endede Vogheien 8·9· Soh den Hemel, die fullcntu Ae?rlfc °ftciPrecGktmetdet (ie Vvii,dle fal hef u lcere«: endc
ü v«ichen inde Zee, die fullent alL tellen· wie en weet fuicks
Si,„ n,erj,clat des Hecren hant dat 5ï^aeckt heeft. ^Öf?*^* ' nicmant en
tïïfmaecftfeïbe^^ernelitf/of,
UiitSl^: aenafjetfrfrt trer 3leröe/ Vrrft°j&öcP?oncftt 3Önöe met
atnflF «aeröepöt/ öet anW
3tmöe |
|||
|
ι ίο Vande Scheppinghe ft,
3finbe befïefccn niet aIberD«I,s"I, 25oomcn ι bcftleet met ?5loM% ban bupfenteriep bertoen/ & ï, bejaept met foo beeï ftcröiP* «©ebiérten/ of ftp fal ante®.* toeïg&cboelcn/ bataiïebte^, Cftcn niet foo bpgöebaïeim' 00cgroept/ maerbattercen^ beropperfïen <£>obt moet 5^ |
|||||
|
bic aJïe.s foo bcquamelijcB 0E
nmecftt/ gïjifcöicitt/ enbe0F ciert geeft. f Wanneer ton een tocIffcfiïM,
pen.ftinf Ïirn/ top toasten ^ ! bcJDaberiaV gecrtfinSbaei*^, rtoijfWcnöe-oföetoccftüanKj.. üa&er görfumreniA 9!1# fl' cvqfymg 'm ccn tooeit en οΦΚ tooont ïnntecji fc&oonf^wf binber. fiaen/ top bcfiiipten i>'Y<* ter tori eer jfëenfrfjcn gijeb^ moeten jijn/ bic bat öïjeöo^,- Öcbben: j§>oo mebe / ïuiJWt, top aenfien bit ijcerigcfte ööfpl befc£ 3©ercïtjS/ top beöooré"χίι Sont befe rchentngöe te ηι<%
at ftet feïbe ban een fpcoo/λ^ fcunftigöiBeefter moet geftPi,, ι 3pcnfjjn/namcntIi)cR ban bef totffen en aïmatïjtigen tyrffl |
|||||
|
» dcrWerelc. izi
h*°^ω gftp nocfial betober* *«'fet>eW
JjBÖt te 3ijn i Wt\ aen mijn ff^*&' gf' Wefr n/ enbe 3*eeft f/Sef ΐΛ,γ "we rappe Pleugijelen / met «e urnen. ^«epaerötgUe jmnen/booi alle bön cftcï>fclèn toeglj en Xateti fu^rocchtfe neerftelijclt; gl)p tih£efe b«e bingoën in alle btip *w ömi,en ' namentlijcK een tPh t §in§hc» eenOrdre, enbe l%ndc.
ferTr BEVVEEG1NGHE ifi i.@a«aiw Hj'ftïomoeterban oochsijnecï wwuib*.
öAüeweegher, ijïc befelöe Per* Wjaecm% 3©ant al toat be* Ariftot 1
tC,st to<»t/ bat taojt betoeegt 7. cn & '
^enanber. Phvfic'
Je &n.©P?-i»ireh bemant of* movJ";*
Ö9J« foeteïijcft omgaen/ £**""» ^„©leKensi Poo?t-ftruppen. "*""'·
relhÜ^öreren beüieegfttöem? Shavi wiet: jfl&aer ftp iuo?t om* bat «?*?* ö°o? tm ^aöt ' *nbe bcr /**&* ïueberom Pan een an* «nh^öe bat altueer Pan een δϊηη* iot öat gïm Homt aen een kaS *** b«t ccrft gaet/en ah H«oereboetgaen, Jfêaerïn» jf maecftt |
|||
|
χ il Vande Schcppinghe ^
maecht bateerfte groóte fl*r gaenbc i *E>at boet ben vvL kuc wli-macciter beo:'tgeïoiö'.1 ijet iuelcfee ö» oaet aen Dangrl ^>ao gaetöctoocfk tóe in »2 groate .iD5eejter-inercft en» Cunjl-fitifit be$ βίοοφρο® ftcn <t5ob£ / namentlijcfc in »CL aiDeccIt, (Cen crempcï: ®K Plato in Lichamen jijn te famen gijen^ Patmcn. Wt A«de, mtbtfgabec£ ait^ Elementen ; en fïaen onbet »'rf iflegeringöc foo/ bat natu??'% hcrtoijfealie ben ioeI)tant n*5 bien baec aen Dangijt. 313*1, alp ijk «elementen öjeeöiafL 3ijn / en fyvai met deHan&cr{i ïueï becbjagijen/ IjeubenW' U famen een beqttame P?opo?«c« göeïijcfc-matigftepbt/ ban rflw-. |
|||||
|
lieberben Cman begiutWE/
ïcn enberefle te onberbinc^^ fcaer wt ontfiaen batelicft v7m tt fiecnten / i>it ben IRgJljM I ■geen rufl: en geïicn / fcooi »*:·λι | BÖcbtoongöm téjün IWfi'Lf,! «öer te gene» aen fcet «%,» |
|||||
|
«Stt'fr <krWcre!t. Xij
air» i110'^/ onfe aicöamen/ jae
hi„ '«JÖiunen OP herben/ toa^ bSi^^t enbe gljealtereert °Höe Clenientcn.
hrivr crom öie Elementen ÏO0i= tii Lv toccSÖt boo2 be tnfïuentic 'l«nirljt üanbe Sonne, Manc,
tto&cn· ®e Sonne ong OÖC' *nS?e/ maeci,t tm ^Mm
bn^wiïePenbigcit «ect-SSo* W JJ&iK&eiöe uan on$f/ ben ïuir^oöem fierft / enbe be Ci£thrPS9tbehoo?tfe. gjae crrïi, l^ öe ^onne tnaereeng Ui4»E[ecrt °#β taent/ aiïe be Φ Γόο h^m 5Ö" in b?ucn en lijbcn/ te t^wcntsijmael $>eftcn/biei ïant«»n/ m nn0Ere SÖemepnc »WTi SÖenbaerop uoïgijcn, aBïoeT^ne Seerfröt oPer ben Bhefif ln ^öfce Panbe gee: mf* öh^% oPerPecïanbere bin* ÖOehVL0^tot Öetmergijtnbe biii^ten / öet fap inbe Crup* toe. |5ttoIeefcö inbe IKofTelen ftcmten ? 50" öerfföepbe Gbc- «on £»$* namentïijch ben O- &|s£ 5 "opt en laten ften/ been
***' oanbettramgö/oftcfp |
||||
|
114 Vandc Schcppinghc
toengften enig be bcutfcfiap ,J E banïmnbcnentempeefien/ r |
||||||
|
ban vcghcn m fyaogbt towfö
blocben/tfp ban sbioeïe en \&j* bagften/ «te be etbarenpept Ψ.. eftefijcryrleert, Snfiimma gpf fijch bc Sonne, Mane en Sterf^
tuben be Elementen fijn ten itfjj; fien ban ftare hoöghtc, foo ο"*, ten aenfien ban fjate Hc«f fchappije. IKaer nu boben aïïe bcfe W
melfcfte Lichten iffet nocïJ **S ftoogïjct Hemel, itónelcltetf*? bc Aitrolo^ijns gftcnoemt bJ0< het Primum Mobile, ftet eOT& jjet opperfïe ban alle roerIi)£lf en bemecgftj(nc&c bmgftcn / D'„ met jonen (lercften ominew^ göeïncft met een fnelle \Wlt
?acpt en gaenbe maeeftt aWL l^emeïfcfte ïïaberen ofte, Λ beeïen / bit fiet omcingftelt*" onberftcftbcfïupt* Mat Hoerig nu bc ©jagftc/ »>»
bieneerfienen oppetflen Dra^ om des Hemels , te ïuetefl ° ( Primum Mobile , roett eU J> ( taegj>ti£egfttgftp/&«, banftem-feïben gaet/ er*e ij^ |
||||||
|
■l dcrWwlt. ur
Pc/-P«nantsf toe-boen alfa gfte*
&cö rontommc loopt i göp 'SÏW Ijet gijene ftrijt tegen öen ftont-regijel bante natuere. «pinoet gijp ban nootfa&elijcït i°l ten anber komen/ bemeltke Γ« Primutn Mobile gaéïlbe Platö I. geeft gemaeckt ennoeftgaenbe ι o de leg,
mt/ ofte bic bat temeegftt/ en* X "ocötang feite niet temeegt «nnjojt; namentlijck/ tot ben "noeweeghlijcken en onveran- ac"ijckcn coDT. u $eft"engbe Beweeginghe, foo *··βΓ*^
*°nt gijp oock fpeuren eert o r- &"j,i'0,w' Z*M en onberlingfteterbinte* "lm ban alle be Creatupienin* i£$WNfe 3B«elt/ bte fo toon* «"Wftig/ batb'eene Creatute omnUah iirccHt ten öienfte tem be ante* m»,om- h-L*11}* bat fn alle met ben an* ni»*in- ï£"JL Wreeken ten bien|le Dan mm. öci$Öeinepn.
<CHjp |-ic£) mijn ^ieïc / bat be Remden fonber opljoubcn om=
«ιείοορεη/ enbe bat niet üooj j^feepgijen feiten/ maet ten SiSftoan tefe öenebenfte Cre* lucren/ bte nergens na fo toaer* i»SD en 3ön/alöfp feite, * iij *<*
|
|||
|
ιι6 Vande Schepping h e
mt Water, gftelgcft $P W'. bocfttigfttbeAtrde: ;©e Log*?
opcntfe: g&e Wint fupbertfe: Φ* Sonnc bertuarmtfe: <©e M3'1 en Sterren gieten baer op upt ÏM|i re hifliicntten enftraeftten, 3H ftojie/aï tuat boben öe Sterbe w» öupgftt 5tcÖ bP maniere b»1" fp?eften tot befeibe neber/ 0^ ftaertebtenem , ,, i©eAerde taeberom/ bie^t,
bienfien ontfangftt/ en beftoutf* niet boo? ftaer-felben alleo" maer fp geeft gtag booi ftet Ve* <£nbe bat ©eeen i£ oöcft botf ftem-felben niet/ maer ftet getf* tooetfd enbecitfelaenben Mefl' fche. &c. 3©at totl icftbeeï feggen: &*
Harmonijc, ftet Accoorr, fftt 3$L
berlingft Vcrdragh , bat 5'J£ bertftoontonber foo öele en ^((/ feftepben Creaturen in befe<8^ reU7i£onuptfp?efteïijcK. .. * ©out nu ftter een taepntP (lil / mijn Stele / en beneftt bi"j felben albujï ; gjnbien pern*111; Öooibe een foet USuficaeï geluB ban een Cfttjter / of ï)arpe / ζ\ t cnigft anber anilruraent/fo»^ |
||||
|
Öttiwe*.vdcrVVcrilf· l17
tfc Ϊ^λΜκΊ rfi befiupten bat*
beeft ^Peeïman be Oanbt aett mi ?j *»·"»«* ff Bo°n fafse bat "rtSiP W ben niet en ftonbc fïett.
ojjT; e/ Inbien pemant flont onb^Öoogijcn&erglj/ enbe aeXBentnem blucb©elt fa* ba» 2Ö*oot en macfjtislj Itegec tn^olbaten/ bieïgöebiapent tó. °?efTe«t/ in berfcftepben* «SïuEen «t Cftnmbjonii bet* W^ene om b'anbetc te bet* tZiÖen/Sfjeïiicftelijcft marcf^ ^«e/ tuenberibe / neerenbe met ^Sfoote 3©ac&erf)ent cn€cn« Hel, Fl5i)epb tot eeneh göemepi fiw?Je»ft: bat btmrftt u/ ft» ött ten,, ί en fouöe'D» niet tettfont ti,u1 !.,l«n/batter dnbet ttïe &Φ Wil een «©eneraeï-tfapitepn ber ?f eït-(©üetfle moet jijn/on* ©)NW Commanbement en bc χ ffitt aïïe befeibe flaeny en* S fo Seüoegeïücii ïepbet.
tfj^c^l?necri)ci>t8öiJte beflup* ^iiitriu?11 ^iele/uut be aenmerc* °»bcrti« an °e i)oo2-söcfenbe ^onbtrtS8? berbinteniffe en <C?C >i.,f^citc<©2bonnantie aller 5? üö in
|
||||
|
iz8 Vandc Scheppinghe M
va aïle ïjaretoettfcingïjen /ö£c£ b'anbcr fuppojterenbc en &j£ nenbe/ bat fp ijebben eenen 0y*' mepnen Commanbeur / bo?* toienjsbebelenfclut&inge (W/j ghefrftiet, «Ênbe toie ig ba* l SÜft niét 43ob * <6ob fdbe to«2J onrf bat ftp befe gnlbe ftetcn&£ 3&atuerein 3|jnf)ant geeft/ W\ Ofe.i.zo genbealbng; ickwildenHetff;
x ι # verh ooren,cnde den Hemel fa» a,(
Αerdevethooren, endedeAerd
fal het Cootn, den Moft, en-0}?t verhooren,en defelve fullen I»a vethooren. Ofe. 1. ι. v«n W&btcit gfteïtjcft alle C«L
«pwti. ren fjaer Ordre gebben/ foo ρίυ benfpoot&tjaer eïnde. ,,/ 3©atter t^ inbe ioijbe Wtxqï. fcet $ Eyndelijck, 'tftceft 3*g pael enjön maet/'töecft jijn »£, talenjijngenjicgt. &φ% boef)/ toieiss fnvbteaïle C&jg ten Ijare <£pnben gfyt\tclt ψ£ΐ gift niet be onepnbeIicfte^<"% per* ebengöenjcnmcnfirt'J^ een $ottebacher 3jjn aetbc ν e ten groot of hïenn maeeftt/ en)*. oftoijt / öoogljofïacgö / n> lönbeïieben. |
|||
|
-^ derWcrelt. ii9
»oben bten/ toattct ig inbe
«οοε 3E)Creït / öilt (jccft een ^fc» «löe gftenegijcntöepbt tot ™i\ fefter Eynde. a©ant uptec 'l«rua-en geeft 5tci) beStierbe na £c l^cgijte / en 't ©per mie be jwoöÖte. a©t i)ct ingeben bet «atuere maec&t een ©ogftrt stjn f ef* / een ©o£ ^ijn mi/ een ^Pmnehopftaer ïücbbe/ en foa «ι ooojtjs, &egf)t mp boef)/ mie If Op/ bieaUejsruïciienincIiniV fctec»DeiïtngDe geeft tot een fc* ^tcpnbeJ§finict<iI5obi &i» {nantaïs «©obttëbobcnbcna* Ih rc* ^P regeertfe/ encngöe* WUJ* 'flat een©oennan bic ben toom/ *#/W» h'i.c SÖeïijcit een Stierman bte uunii. $ftott in 5ijn ïjanbrn ïjeeft/en; srt «εη 5Jjn3Dngijen/ b'anbcr n§?»tÖip boet gaen tjerïuaertjj ..'."«taaerejS naejijn placpfiec »$Söebaïïen»
h.l'bujs mijn Eteïc/bont gp ttpt <i<meiuffc Öe"ït enftare frtjepningebit »«»** {^ftucfttrecKé/Darter eené God **#* "«*. hfttsan^ öere bp-geb2acïjteneïtes
if?? fobahicö bat f? bp geen |
||||
|
# U jÈlia-
|
||||
|
ijo Vande Schrppinghe
^iian. i£Iianus iua£ bertaon&etf hiftor. berbetaijfljeptbanbe Ba.ba<er" lib, z, bat onbcr befcïüc niemant & fH opt en öeeft »cr.icfjt/ twfv ecnjS in ttoJijffel gfjetroifce» ,J baer oocK een <0obt fp. iP*g met beel grooter reben niaf| men ;iri) ïjter ober bertnon·^ ren/ batter onber be <$?itf*S of onber be 25arbaren/ onbtfD Cï)Jifïcnen of onber be <&uff' ken/ onber b'een of banber P^ Ut/ eenecnigï) JBcnfrije geü^' ben nan tooiben / ïmeiiJS üo^ op be Ulerbe treben / enbc Miw* oogljen open traen ïiatüeaW, mei/ bie niet en gï)eïooft öaij* eenen <ö5obt iif, ©oojfcMcr ψ)Κ ïijrftmen beflupicn riiaglj / *'\, Anaxagoras met Bfube 3tjne W\ ι gen bïtnt moet geïueeft jijn / "o taijte 1)p anberftnif nopt en foUJ\ fjefeben ünïlen affirmeren/iutf \ fneejtoart i$: Wfoa bctioo^. menooehteooibeelen/ battf1^ jEienfcfjc pmniermeer 43obtr„ foube bnrüen PerIooci)«ien/ g=, foo Pcrre ÖP niet't cencmad ü^/ ïjïint en toare in 5ijn toeuflfljjii öttoePert niet een bnebu&Bg: |
||||
|
Irtuw* derWerelt. iji
««acföeptit/ enbefcan <Jl5obt o*
Eyjcffeben in ten öcr&esrbé giti s»oaöanmgnEtelc/ ftfteutu Pfal. 10. hLrw öic onbefupfbe 3©cet- 4. ^pttcn/ betöclcttc leven als fon- Éphef,*» iïL·G°dindc Werdt: toVndcIiC iz. £«# fooien jn ijtlre3Bt uc Mi?/ g!/;c«Öui>fcn/ Compiaircn/ cnbe hl." cpnbe aan %att en ©agi) te h cens trc öc3Öe acn Den £>ec* k yatc<d3ot) beitcüé/ inden welc- A&.17, fvve ?°chtansalie dinghen leven λ8, Reende 2ijnj3Ia beïneïmemet jjlEen in tjate Ijetrm fiogïjcn/ On,lrZnis"t'e" Gocl: *föaec bic Pfal.r^i ώιν &ei?i-Ï03fc taüftöcn uut
ern ""Plcn moni/ gócïnf & uut % NVi öl-^ ï Wie weet ofr waer is ?
^tftGodóyreefiénï&e. m P1 Ucbc Si<ïe/ m h&fitct , «nh??e ft»!ö« teritoijfeïbe/ 'naer ï en nefïcïr *n Ö'iel r^Ltc J
ïienurru11* u^c ooicif aêit bic toör8?lifêarow»-üöottii/ br* ÖcplinLn0? &ct »ηβ<Λ>«η *«*
^fMWen «accfic^ ώκβκοΐκ* 3P fcj ' gn
|
|||
|
l?i Vande Scheppingke ft
cn göcfcljietoen Ipbbm. W\.
ïceren π/ bat ben onfienl)1-14 ,
God doorfien wort in zijn Sc» ?'
fekn. (©etoiflTelijcfi/ iliiöi^1'!!
menfcijeïycftöcpbr niet rn $5cCC
Trtfen· uptgefcimbbet/'nocft 'tcenen1^;
temque re- ai£ een $3eejï in oitoerttantyc^
ƒ«>·* 3«< fmoo?t leut / bie en font niet «j11*
A'fci /w- ban be aïbermmfïe Sdheple^
ta Deum. ftav cf ijp 5ict baer in ben al&cl
ÖOOgljjien Schepper. ft
't 3té toaer / God bie een Gc&
ig/ en tooit nictgïjefïcnintf^, ooghen be0 Vlecfchcs: $fêfle*S
iffer baerom gfjenen <0ob 4 3^'; ïjeeft ovt 3i)n £iete gÖ^U 3Jïorijtnn,$ en iVutjfcït ntema«»* baeraen/ of öw oorft cea ^^ Deeft: toant Ijct bïijrï\t ttpt WH* Brachten en toerchtp.gijcn* ^ s ïjeeft opt ben J©tnt gfjcfiffl* ^ocfitang gelooft clrheen wJL ter ©int & toont fip ftootf ξ"' rupflcöen/ en boeit fjém $ϊηθ»„, ren, Φεη 25oom bie gijp %,' utoe oogften sitt/ lept u öerft^. tot be 3©02tel onber be flirtj, irie göp niet en 5«t» <Cm *l%, penoe föeuietc ïept utoe ge^JL te»tat0orcnooifi>?oncfe« «^ , |
||
|
Γλ;" f«ïim be j&cöepfcïen u te*
I;v»<t enbe gcbacftten niet lepben u^öobtbcn^rijepperi JiipTe Heyd<:nη , iudffte met J*ec ban ijet frijcmer-ïicyt ber Egjöefc gijcljabt Ijcbbcn/ Bc* ffi?1*" niet fiaer nerfïant/ οΐΛ?ίη pcnncbeAthciften laan hi? t»t/ btc aï£ $acïjt-upïcn *&: °°3Öcn flupten in't ftelbere e^QÖ-Uf Öt' be£ ftepligijett iei ' ■
.. —a bicben |
||||||||||||
|
h?^11 ï?emcï gefticfttfteeft/en*
|
||||||||||||
|
i
|
ri f.MSaber^ befttupeïenbe 55a*
hL" üanbe Zet/ ênbe beamen* ïutnben, ι ρ
. ^noubcnCcnptenaerTrif- ,n *'
|
|||||||||||
|
El!S« en part met alleen Be.ί*™ botter cencn <6obt tg/macr
|
c.2.3.
6cc |
o
|
||||||||||
|
"Mert^obt noemt ftp een©aber'
2«« be 3©ercït: een I|eere ber fr^tSftepb: be€eurmgftcp& t,Xe: t ©eginfcl en ftet Cpnbe: fe^cfeinge aller Ktacftten: öe 5&& aller toerefcngften: ftet ™emepnongftenoembe en aï* 'winaem fcbotoengaenbe: ben f fcg a\\m |
||||||||||||
|
i$4 Vandc Scheppinglie
aücen $epltgi)en/ bie alleen »J
ojijfen / alïeen aen te bibben/**£
leen booj offerljanben te»**'
foenen $c« „
C iceto 3©ie ig foo bom / fept Cic^i
or3t, 3 o. bie moet eens? nae ïxn %tff~,
de Hatu- opHienbe/niétbateltjcKcngB^
fp. re f- üoelt batter een<0obïtjcft 3©^
ponf.er té* ©oozfoecftt alle &tvü*w'
hb.i.de boo?-repft alïe {joec&en ber W'
Nar, De- ttlt/jatboo?ferupptbefjoleitfl;
orutn. fpcionrften timbe albermotftt,
cn25arbaerfie jBenfcïjen/ fl£
fullen fp bekennen batter een*1!
<£5cbt i& jBen tint ïupo^
fonb.ee Contncn/ fonber W&
fonber ftïeet: maer gfjene foni>5
alïe ftennijTe <öobtf\ mt ftó*
inbe Confcientien aller lp*1!
fcöen göcfc02eüen/ enbe öet tf v
ïefen in alïe «inmaten,
Libt.de ^&oopemantlocDen' fept^
Mundo n'ftotfles, batter taiu.&tWf.
cap. 6, ofte een boo?fienigijepb <0aö#'
bie en befjoojt niet met ηισίκ
ben/ maermctfSocItcneöelc^t
te tio?ben; <enbe i)P nerbif'1:
neel beter be roebe üan ttnfl*
iBeuï/alsf be onberric&tinge **"
eeittiöjei|Bant ..p
|
|||
|
■ cLrWcrelt. i?J
r -wtemant en ijeeft $ίφ te erge*
hc/t/ bat top befe g&etungcniffen pt Hcydenen öp-özcngen:niant èaÏml «i5ob^ïuoo2t gcenanber ^cferchinclje buoten Sem-feï* ïi^bmtnoobeijeeft/ nocijtang h^lus öc j[ceraer betï?epbenen/ Steft Set gïjeöouben niet alleen JJ0a? Cïjeoojlofiv maet ooch öoo? s?8* en btentftgfj/ te toer&alen G^öepben fnjcucKen aen be j/fydenen upt ftaer epgen fcimf- *m/ om Itaec in ca& Man ontae* ^Öepbt alle onfcljuït te bene* ïe». mm citeert ÖP inöen f®£ntb?ief totTitum eenen Epi- .^idfm tegijen be Cretenfent fPcinben^cntbzief tot ben Co- v'^hetvn 'eênenMenandtum: ttt*
J?M ï)et 17. cap. tinn be Apofto-
'"cfie handclinghcn eenen Ara- Ih ft · ï?it i£ een ouben en bil*
nci\eKt£ijcï: Jïhfjfiteriiferviunr,
non funt, bat ί£ί Χ (&ΖΪΙ JSttboo? geen 8?:jibenfcl)e bin*
Pm tcacijten/ bie in g^ebiupcfc tie ^P^BÖe bingoën nonnen t»Eae bilt 55"/mijn SM* / öefe *.»«« en*
5«fte iejfe toeï' göenat öeöt/bacrw *dw |·*4
|
|||
|
13<5 VandeScheppinghe
vmbt bcB falöoïgljencenttocebenangff.
&Ά» |ninbcrinipo?tantie, fcitJgg
bat «eobt dattcr eenen Godtis,l£Ü?pne^
». macr neel meer tft te toeten/H1**
danigh dat dien Godt is. ίίΠ"^
bat nanmenoorftaf-ncmen tir,
be £cïjepptng&e tct 3©ereit; toant be 3©erclt t£ aï£ een gro£ tafereel/ toaer tn <£5obt ip?, fcïüen met jijne perfectten e^S gijermaten nae 't lenen i)fcff C ranterfcpt en afgljebecït. W\ ftmbcn top nutogten&2cetnw; Oöen tooncn / §at upt aenme/;' liingi)e ban be 3©erelt Wö^S fetn bat <©obt eenigb i£ / bat w tcuiuigi) i£ / bat ï)p onepnteïn^ io / eübe met een toooit bat i' ijem aïïc üoïcomenijepb i£ t» &c;' aiberfjoogDlïen gtaet» itë^, om Ijet niet aï te lang te maft* h' foo fuHen top alleen ttoee of b?15 jïucKen roeren. »■ ,fi Pfal.éö.j· Komt bantoeberom herwacr"
mijn Ziele , ende fiet aen de ye*fu
ken Gods , die foo wonderlijk Galenus met zijnen doen onder de rnsL 1, J. 11. fchen Kinderen. <©&p en &"rj*|L «17. de a^ereltniet&ooi-lcopen/of1^ ufu part, tott-al f<ü w cjemtttgÖC Mo$yat |
|||
|
t, dcfWerelt. Àß?
¢ t>Ê Wijfheyd, mbebC Goe-
'Rheyd t)an€iob ben&cpepper. . f>$ntgroatemaghtopen* ««tottm |
|||||||||||||
|
im.
|
nw^
|
||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||
|
* ^P ben Hemd utoe oog&en
'«cnbe/ bemiraculen bte gftp r«r bint / funen u fuf en toer* gfft maften. Wat een ftoogftte a?1 ÖP i Wat een muntte moet •-ff*binnen$ijn ß JUSèt Vuat een Bar, j.24, .«Potte lafurïgfte beriue fpeelt 4/, &ßç onfE oogften/baet ftp çïö «•jng feipe geen epgften bertoe en 82?* * ©P tè flli cenen Circkcl a^Öeipannen / fiebbenbe een . JIjHJeelïonbeFieure; eenFigtue, ê'å °nber alle anbece i£ be eerfle/ v^enboubispfle/ be fcftoonlte/ h: öiberitjpt|ïe/ be alberboïfto* beTT*10* öñ loopt fonberopfiou* htïLL om Ýç toeberom/ en bat tïï*2?tt bttpfentmael fnelber aïjS uS ^BÖd / jae aljS een Stogftel Sf ?" Ifeufóuet. $P blijft al* foWengheftabiglj in eener* bft. r åÃåç/ fonber bjeer ften / fon* ^miclten / fonber Perbüiijnen. fteM?rbe Wlcöalf bupfmt ^arat W Sftebtmit/ citbe sDcïtjcit ûì «ooj onsf gijeujcefl ijsf/ 'foo fai |
|||||||||||||
|
i$S Vande Sch^ppinghe
bu oocft naconéblijaeniotöf» ij jdnsöften bagft toe. «Oefeegr. "ι merdüngi)en fjebben kfum ^Γ ι rachalbu^boenuutroerjen; W. < Syrach. kan fich verfadén van G°f l· 43» L heerlijckheydt te fien ^ men »c' I zijn hccrliickheydt aen de macj1^ tighe groote hoogbte, aen dat k'3' ι re Firmament, aen den fchooi»en Hemel, «©aelt tomben Hemel af/ *" IrttCtCCOiS Op om Aert-bodem,
bieunaerberig. ^enAcrt-b^
dem befiaet upt öet Dtooghe,ö» DetVbchte.
lob. x6, ©et Drooghe geeft een fftotfct
7» bimte en jtoaette/ norfttnné 9*:
ï)angftt met al 5ijn φΜ&Ζ
tntbbcn inbe&udjt aenjliet. Φ\
USenffhen en nonnen niet #£
beetften / niet een ncfellten iwz,
Siieötboenftce ijouben/ fbnö^
been of b'anbcr mibbcl: JB^
_ , 45obt ioeet bc?tobe/i)et $&&■'
licds. 1,4 |je t,au aïïe jijne ^cijeufelert/ w
ι Paral. te ftoubcn iiibe %\xüyt fonbec ^
»<S .50. ©aercntsüanbcnjengeeni?' *' 1
Pfal,to4. re ïltereii/aenbelucïcKefiiiij^'ff.;
j.en 119. Cnbe baec en t£ *jan onOet^ .
90, geen ©net / nor Ij £ f Öoo? /Jl0,it"
jjeu'K
|
||||
|
Hiwv d«Wcreit. IJ9
tian™ ' °P öetoeïcne fp ruft.
:tii i *? 0n&cïueegi)ïöfh fiaet fp/
' "ö &ÖianS fp cnfiaet nergeng
Όη^ρ '# 5f SEcnt fonbct gront.
.«„Χ^οοΛ/ <©obt.ffbc(ïupt/
bF SfS fröichinge ift alleen / bie
ï11rferbe in't mibben ban be
joöt fa bajï boet ftaé. ©an bit
W*} 'wwatel biaegftt<£ob felbe
«ff1 r0Cttl in &C£ 3 S.cap.Hiobs,
al «acnbe: Gordet uwc lendenen
%?n Mat*: 'ck wü u vraghen. lob.jSt
t|epr Wacrtghydoenick dcAer-
f°o ^dee,rdc? Segg« my» M)t ghy
d,juoeck. Weetghywichaerde hie5 ghelct heeft? ofte wieovct liee~ een richtfnoer ghetrocken (c,, f · ofte waer op fiaen hare voe- \ Shefoncken? ofte wie heeft 'ijN^nen hoeck-fteen gheleyt? &&£$ Pct matt ieft fcggfteiu
&t ν roo§hc të booj-regen met
bet ;«chte,enbe omcingljeit ban
tietiJPme Zec,baer in meet toon*
^h,. 5Ön/ aï0eenignc tongfte _ ,
Uro^t-fpjefcen. ^e^eeiéeen Eccls.i,7
• % iocloofcn ïtoïctt; aïle fteliie*
V?°Pen gfjebucrighirjtfi bare
•%5£wocrttiuuf fp en ïocyt niet
L· ©e ^εε i$ een onftupmtgö
rafeiif
|
|||
|
I
|
|||
|
Ho Valide Scheppink Λ.η
rafent Clement/ bat nïtijt W*L
m nimmermeer ruft titpeln |
|||||||||||
|
feagï) of nati)t,&p ebt en W%
&P öuplten fföupn*ee»iffi b?epgljtt en befü?ingï)t be W% niet anberg aï£ ofte fp befei»^ een oogfjenbiieft baeïjte te w** (linben; <£nbe öoeiocl fp I |
|||||||||||
|
OS ban be «erbe / en baggeW^
toeïe affaulten en ftojmen&^ op boet/met een berbaerlijr* % rupt/ enbe met golben foo p% alj&95er0öen/ foo googf)*1^ |
|||||||||||
|
bp-nae tot ben %tmel fcöü»^ α ■
repchen/ noeljtaniÉ toannf/1^ ontrent ben oeber ban öet ^ ïtomfr baer blijft fp fiaen; «ö |
|||||||||||
|
fioetyel battcr niet i£ 't gftf'^
baer Voeberöout/ nocStan? ft mo2t 09ebtoongr)entoeberon' j ïteeren met een gjjetupmei / Wm
ïijcft nïg murmurerende l^ # nietenmagftberber gaefi.aF' ({ op oocn mcbe <£5obt be ^ec^h ■, ïob. 3 8,8 in ijet tooo?gijeroerbe 38.c*PL;
io. ii, ob$,boojfïcllcnbebefe ®lw;L·
Wie fluyt de Zee met hare °c „?
roe, wanneer fy wil uytbrekf n>£ ; li'ick uyt 's Moeder licha^ «j; Cnbe beVuijïe geen $®c%'tf |
|||||||||||
|
dctWetclt. 141
öhfü °P &an anttaooiben/ foo
Iclrΐ00?t ^00 feïtiC alÖUiS: Ick'
wK°wckba« dé loop met mij-
/«damrae. Ick fet haer grende-
k·1 e" deuren. Ick fptekc, tot 'e^toe fulc ghy komen en piet aider: hicrfullen hen legghen u* ,stoute Baten. b-*tt fumma tyt uytfpanfel des >j: lÏ1els tntJC bm Aarden-kloot is^tVöce tfercne0hetupfjenban £,:?*£ magljt. «Snbeamnocfi , >fat berber te gaen/ a\\t$ toat * qJF is aen bé Hemel om öoogï)/ b^opben Aertbodemomlaeg/ «,ί is een gelber Cromuette/ ί C öl>0? befe maght Gods on£ Sl^tconbieöet» s Jittbcn Hemel fjebben top bc unne, be Mane, ettbe be Sterten. {.Φε Sterren bieontelbaerjijn/ ; ÖSS altemacl niet alleen öarc ^ionbcre nïactfe / Stantg/ !un^9t: maeroocfti)aerepsf|en ολ& ^aer 3jjnbet bie 't famen ö' ö'eenafeb'anbet* Φα« b wl We °P 9aer felben gaen/ |
|||||
|
«aet
|
|||||
|
14* Vandc Schcppingh? ^ j
feacrnatuere / gaer ije(t«r'^ ge enbe bebieningge i# tt£>o2 ^jc lob,38. iföeiiCcfcenonbeümbeïgrfc' "L, u, wwthct:M'icvcrftaethtthocOj
Hemel re regeren fy? fept ^
fenjelob. $8. , „f J ©e Man? fieetRt upt in gfó^f·
en Wacrgepb bonen be &tet*»l 3>ae alle be eterren göefni1^ <j I fijcSi en nonnen foo üele HJSjfj niet geöen inber narör/ <*]?il ftëane aïïeein j^orJjtanf V-1 geeft be fliane geen epgen ^Ώ ; öan pacr-feüjen/ bat pet te»* bupöen geeft : maer GÖ^S,^ «en ^ptcggcl eerfi cemgft ft Ρ λ fel moet oiitfangijen / (al WL· fcijnnfel$ öan fjem geücn ,· &U en han on# occh be jiBane gövf fonberltngg ïicyt inebc WPJp ofte fp moet get eerfi gaen Jgj ïeenen öan öe.£onnvk «r,V komt Set / bat get Ιίφχ öer if-s ne öeel 5öjacfter i£/ aï^ gtf£itf öer i§>onne: Z&at ooch be i$y in licift altemet# toeneemt/ £u met$f afneemt / nae bnt fp jö ofrecQtoföan ter 3pen te$*U be ^>onne aen&eert; ^ae wfo\ iuglen be itëane öe:l iuo?^ |
|||
|
I löföV 21 aI Öaccriffttfrfï^
gberlicfi: namentlgcH/taan* i ££. m tjmöben tuffcDen "be
!?t??n5en bejfêanne fïaet/ 6e*
|
|||||||
|
Ut/K c oeirraien oanoe #on*
fch JiJ5naechen* ®mt öaït be |
|||||||
|
l|«outoe ban be «erö'e op be
*νΚ? I,Pfers'öie aItO£ twurig en
δΚ^ΙΚ & ?nn om aen te firn, fejSJ! t"t met groote bionbcr* tó^nbcröeptigfeerhionber.:
ne c-i2cft Öet fcöepfel banbeSon- &ε'£® aut fP # Coo Maer / bat fh ^$£*.3®mh\}etlittjt en alle fefo» tcI*ten üerbm>|ïert/oe* kt l£Ö9nenbe: £p $ foo ïjeet/
Sta .Wï b?ant niet te betb^ 't^ Minneer fp recftt boben W^I' bat ft»möcn *# *>«" 24*
OoaiocBÖeijeelelEiereltomme* '*Κλ& ¥ *°° &οου öat **»
1« igr^-öoöemmetmeeröatt 39ööc/faméöetVlathcm»Icis
|
|||||||
|
144 VandcScheppirtghe {
gcloben magl}, 35e Sonnc, W Syr.43, 2 Jjyrach cap, 43, is een won"' 3,4.S· wcrck des Alderhooghften. '« den middagh drooght fy de A* de: ende wie kan voor baeihi'^ blijven ? Sy maeckt het hecterda veleOvcns,enbrant deBcrghc ' ende blacllenckel hitte van h3f * ende greft fulcken fchijnfel γ ha? r dat fy de ooghen verblind*·· Dat moet een groot Heere a'lj?» [ fept i))J / diefc ghcmaeckr hef™ en heeitiè heeten fo fnelle IoopcJv €»p ben Acrt-bodem , (0°ti L ïaube/nhSterEee/ bmberfj^j
oorh geen ftlepne p2cirt)en ^
<6obtö mogöcntfjepb, 3« ffL
Iob.4o, tSoecft lobs tooztfccröele 02'
en 41. fpjoften Man be fterchte öeji £ ν
hemots, enbebeg Leviathans:»",
Sap,l3.4.0Iyphants enbCbCt Walviflcnc
inbe^ee: toaet uptboo2t£ JLj
floten tooit/Ijoe groot bat W*':*
moet befïerchte «Bobs? / β
«Seeften foo gtoote ftetcfctePSji
honnen g^Joeru ^n 9et bfj^
3. Efdr. SSoccftEfdra:tooitgftetoa£$&,/
3.1 o. 11 ♦ maeeftt üatf üeïe fterefte bifli&ji
11,343/.cnbe gljebifputcert bp bc"v
|
|||
|
lint* j. dcrW«eIr. i4f
^«cöt toefen. b'Cene fcpbe ben
»in. ^e ttiiteïse fepbe be Co- wïfk· ^ε berbe fepbc be Vrou- 2£i €nbe eïen een btnlcebe «nn goelen met boubiglje rebenen, g^cr nae langde bebatten inajS 0 f cpnteïijcK be «roncïnfie/bie fp iS5Üö^acÖtcïÖc&tOE-ftonben/ Ccs}ie 0Öeapp?obeert iuiert &r£ €onincfe ι üi,n 3flnea
l^tfcijen Saet/ enbe üan aï «et r Jrft/ namenrlijcHöatbe Warr- aJ<l Ofte be God der waerhryd (j'^Soöertoint. Groot is de Aer- ή-* ftPtW Serubabel, Hoogh is C , el * Snr1· IS der s°nnen-
ti| Ρ· <s die niet hterliick die dat «η α ? Ue waerheydtdan is groot ^erek over alle dingheu. *tAct toiie,: «enarbepbt fonöet
Ö;ie Sam opijken allebe gooren befer3©erelt/ totbe* : §«» nanbe groote maggt beg Sc»onfe#<i5ob^. ^ittoep^ ξ»9εκηη gOenoegïj ?gn/ mrin jge. alleen f0 oöericncnt tfet •w %mel / be nafle fïerbe / öe
43 *>«** |
||||
|
ï4<S Vande Scheppinghc fi{;
berboïgïjen £ce/ en aïleW f« bmgijenbiebaennnesön/ l^ beteenigljenbooj-raet/ fom^ eenigije ftoffc/ fonber eenigi) Κ reetff l)ap / fonber cenigöc Ipl S&efcftapen Ijccft, ©aer en % ren g&cen a©erc«-bafen / iVJi ^tecnftoutoerg / fföetfeïaR/ CimnicrUtpben / ©periuiPS Exod, 13, ofte ïmnltigljc Bc fa! e is, gljcC] | tnbcnbouïu uanbenTabsm^*! Mofis: Jfêaer <&m felüe / 8% lem-fcltoen/ uut niet/ 5J |
|||||
|
alïe^alïccngöcfcijapen. <9%
macDtigïje hrarijt! md mot?, Pfal.gj, David feggijen: Heax ghy h<^
14« eenen gbcwcldighen Arm,ftef^ is uwe Hanc , en hoogh is α
Rechterhant. u 3Daer beneffeng foo btbwLJ
öotn/öat <0obt bit aïieg gefuc, pen geeft fonöer ecnigfts W>QKr; Efai,40« Die de eynden dtrAcrden gc'c jl
i8, pen heeft , en wort niet t*1^ noch mar, feptEfaiasc. 40· ^
fteeft <©obt niet een eenigö &3t pelKcn jtoeet^ gfjenafi: n'7öf gïjeïgcn be ^onnefcöijn. ,npi' 3Unte fonber cei.igije PPLtf «erös to?wcitt-&Aer mattht ι <j,f{ |
|||||
|
der Werelr. 147
|
||||||||||
|
h,^.
|
||||||||||
|
C^iSÖerïep nrmrtgenif en
wfJws oecmtt riteeen Ca* tori rot«ootbntftenViermaccft bc ftftöeu i :«ifoo geeft «wcft h^zt tzt ïifötcn aïlcbefc tejöyen gljefcijapen Ö002 5tjn Γ01Λ enöE ^"i* / fowöer pnn/ Min * ai'öepu ^ijn ïuooit en i W eccE* Stncöen te faraen 1 ftciritr ^fëÖflniaet· ftuach/ foo 4. Efd.i, m.il(rOetbacr,€>\Bat cenonber? 43. SrIieïÖtftema0i)tl
toiYxcc i# öe K^rsHErr, *.9«i WgW* <C oötijeeftöeiljoont *»· •SSW Der ^eljepptnglje * ïenl»trotóuen& ©öerbJeeg&t ft'ls.opu felben/ mijn Eiele/ of* *otrm l ?et^ Öapert acn ben L fcr»τ ,toan öeft groote Werdc,
W ÏÏ ' JBhebede, 't ft» ten declc. Hem8 i€hee,c Wcrelt öelïiietupt
l «MtaesLAerde· 5©enHerndi3sMat.i,34
'nfl&lbeHe* ΦβΠ Hemel i# 71 ber .^ntte feer fitbttjï tn fin*
fctcr*- "l,a«be Aerde fecr gcof en b^teen tg ïitftt/ 'taritat |
||||||||||
|
'tCenigingöcQueri*
/ en'tanbetm |
||||||||||
|
^ <© g De/
|
||||||||||
|
14^ Vande Schrppinghe
be/fhnbeaïbujS aan een fycci »&* fchepben aett enbifpofttic/ f°a jhnfe oocft feet üctte üan een w' fthcpben in fituatie. 't Cen hm» ■, <6ob toe-g^etuefcn be ftoogtjlil' en 't anbet be laeghfte plactl0; (Euffcften bepbcn 35η $fi% geert/ tet eenbet en tet ano^ 3ijbe / Vyer en Water. £et Vf'
repettt aenben Hemel. $?ctwa' \ tet raeent be Aetde. jEact bil* tVuee 5öh eocftüoï aetfchtï£ ^ ijpantfchapg: iaant het VyJ' i# heet th öioogh ·, ©act-en-ty § en het ^atert^uoci»; en feoi^
Infumma fp jtrijöcn birecte»^ tegijen eïcKanberen» <©üetf«tfJ; ^ecft <©oöt tufftften befe tWg noch eenbetbe göefchicht/ #| ten©?ebe-mahct: namentïijw öe Lucht, toelche eentge ntaf i% fchap heeft met het Vy <*cn *&* toatntaeghf£hap£met$rt w» ter; toant fij isê toatm üan ΟΛψ, %t aïji het Vyr r, enbc fp ijs wgL bannatuere aïg het Water. Φ1^ tan eenjS hoe ïuonbetlijcR Lrl Doe taijfTeïijch öat <©obt ff»* gheojbonr eat heeft, Λ Μ ι Cerfi enöe boom aen Wyf^ \ |
||||||
|
' 'tri' ι
|
||||||
|
der Werclt. 149
firmament met Jtjtt Licht gfte*
tfaetft/ 5nntic Ijet aïberfupbetfte ?u acthfftebeelbanbe fienlgcK* Pereït/ ftet Voeïcfte met fulcften lUcifjepbaltntommcïoopt/ bat Reen menftfteltjcnberftant 'tfefc 5* atfttcrboïgljen ftan* $?et vyer, 'ttaelcft mebe feerftlaer/ *epn / bol beVaegeng en Kracftt£ ψ/ aïg beft accoibetenbe met ÖetFirmament dl5ijn Licht, iaS
Paejt baer aen göcboegftt/ al* i°aer. ijet fjem-felben ghemaeftei 19cr heeft laten ftelïen/ ató ?gn- 2ebannatneren gftenegïjm om ^e be ftoogftte opte fiftgben/ §£%&αεπ alleblarnmébiijclst, jp«et nae fuccebeert be Lucht, ?te ban natuere Vuarm té aljs öet Vyer, enbe baer-en-boben «oeftt» <©an balgftt &et Water, JJM batutatuere boeft tigft iji aï£ ?c Luftt, enbe baer-en-boben «ut aspntelrjcft tornt be Aer- ?e, bieba'nnatuete Koutigaïg Öet water, en baer-en-boben ^"ogij, g^efeifibiebp maniere §au fpjeften/ 't heeften pent i-iebe / mereftt bot ft Öoe ïDijffci lÖth bat <©obt alle befe bpanben <© iö in |
||||
|
*. derWerelr. ijo
2;1εε flip becfeenbe en fiefcFjet*
&fnbe boo2 be ongijenabigfte Ltwpb be£ Vyets. <©e Lucht |
||||||||
|
j.-c-,uucourageuif/ bat fp ï)..
h?1 Vinger burft fïe&en iuffcijm «f!,c enbe bojpet/ g$eU)cftmen ffjettftt» 'c Water geeft fp onbet E*/ en 'tVyer tjeeft fp boten » &p rftjl optot öct eene/ n' HJ oaelt neber tot ijet anbere/ K^iS mafteïaer/ aï£ mibbeïaec t'if&cn rjqiben een üerfoenrage hL'Man €nbe aïfoa gout fp h«:M»« mar&tigf)e felle upan* i,,!1 m ruilencontimtcle taebe/ v7 auöerfmiS fouöm 3i)n in göe* i!Heïtgi)m oorlogge / cn&e εϊο= poeren eerïangije öernielcn. 3w bit alles fïupt ben Hemel in 56/ ajjeïrjcït een Circ&el 5511 r^nfSftcïieUer gclijch be cuf* h °'e een gefnaertenbe beel-too* fcP Snftrumeut/ ofte om noclj uitÉi-te fu.^t.-« "tijjfft f en Cpi cnbeïjctïIMt
|
||||||||
|
·· -si>uup24 Kj cnepeRijckdonv Rorn.l I
Gou*1" wilfheyd endc kenniflb 33,
^! hoe onbegriipelijck ζφΐ <0 iiü ■ zi)ns |
||||||||
|
i/i Vande Scheppinghe
riine wercken ί hoe pnbevind*' liick ziin zijne weghsn 1 , Φεη Hemel, ofte i)et Fitrn*
ment i$ ggebuetigö / enbel1 gcm-feïben onberberffeïttcft' USaerVvc-r, Lucht, Water, Α*' de, en rtïïe^taatonberbenHf' meliö/ öat i£ gmoteaeranö^ ringjje onberinojpen. 'tVy£' berlicfenöe jijn ö?oog0te/ W nnbert in Lucht: φε Lucht öiP ïtefenbeïjaeE toatmte / bera^ bert m Water: ÏJJet Water betl^
fenbejijnbocDtirjrjepb/ bztaW öertinAerde. J©ebeirom fcpt öe biooggte ban be A^rde, f? beranbeitin Water: &chcpt & fcoube ban ijct Water, 'tbcr*'1' bert in Lucht: ^>r i)ent be boiÖ' tiffÖepb banbe Lucht', fp berajf bertinVyer. Cnbe alle'befe<£; tementen Vyer, Lucht**#*' Aerdc: mibfgabetg %s«rtetP <n boojnaemfle epgljenfcljaf pen / ineïcne 59η hitte en koade' vochtigheyd en droogheyd, W* gaberen tt (amen al£ $P% Coinpagnion$ / enbc matdiP. b een booj b'anber gemengD* S göetemperj: jönbe lebewit C |
|||
|
M, dcrWerelt. ijl
^leanbereucftamelöcKC bmge»
?ltoer ben gentel: <£benfootm Men bp / gijeltjcft öerfc^epbe gïupben enjèpnmen boo? ben ppotliefeet te famen gljeltoecRt ]9ube>eenen mebicinaïen b?ancft 5**en: ofte gijelijch bei'fcljcpbe ÏJttaen / nae bê mmft op een f «nncel/ met be $inceeï geftte* y*»»/te famen gljeboegïnv en foe* lMtk boouen bedneben sön* ?ε/ een aerbiglje £cïjüberye ge* ?εΐι. ^efe bermengingöe ba» ?e Elementen en l)are eetfte qua- nten, gljcfcötet on feet ber* Pepbenc manieten: mant alte= ^wjs ïjeeft be h i«e be obertjant/ l^aïtemetiibekoude: altenten öevochtiohivd, enaïternctitbe s Soghte? &omtnt£bomineeït ?etVyer .fomtötif Dtf Water/om*
tytjÊ bALncht, fomtp^be Aer- ?e. mtm een Element alleen/ gmtijw tvnee en meer teffens?. |tet ban baen nomt Ijet / bat be >°f pora mixta, bieupt t>e menge* iHtlz ban be biet «Elementen öeftacn/ foo feet barierat / en in tonbitienbetfr&epbensnn· ^£t **ne ij* pbel/ ftet'anbere bictt*; & b &et |
||||
|
»Tj VandeScheppinghe
het tent jbiaervflet nnbere lidit t net tent gïibberign / öet nnbere fïrain:Ijcteenen!o?iue/ fyetaw otre hart: Het etnc inrfjr/get an# aete fcljcrp: öet cene effen / 0et anbere ftroïj£seïirö:ïiÊt ecne foet/ net anbere fum: öet ecne frftoaii/ ' Set anbere iccijjcii: Dei ecne tod* riecnenbé/ öet anbere tünenen* be $ct ^cerüarcnÖetJbtleert on£/ bat inbcnbuiicijbei'Atr- den, foo nienigöeriéj» Mttalhn eitGhcftc-imii ÜJOJöéu gfteüOU' ,.> ben : cnbe bat upt bcr Α aden
groepen fo berfcljcpbe K, uyden, ' Bloemen, Β oomeiu eubc bat o? oer Acrden gacr üertftoonen fno belei1)anbe Gectiert n. groeit-- «Jet een£ acn be Mineralen en öc Mcrallr n,ató <0OU£/'Stiücr/ 3^0* per/ <3Πη/ loot/ gier; &«!*J frÖouVetoocii eens be bloem.-n, ÖcKrnydt-n, jacbe Grai »ns op
ben ©eibe / gijn fuït bebinbeii
bat Ijtt tent niet öet anbere/ Sanfrö geen göeitjrhrniiTerjeeft in Ktacijt/ reueft/ fkiacrft/ eöïinr ÖÖebacnte. »0öP ïict bageiiirftji ι boo2uiueoogi)en/ bat be Boo- men eicnartberen ongöcïijcit sijn tn
|
||||
|
dcrWerelt. 1/4
in ïMfjy ftam/ tacnen/ biaberen/
bïocpfcïen en Untcöten, <ö5ftp 5tet/ ijoe ongijenjck batjijnbe Viflchen in J)cr3E>ater/beBee(ten in ïjet 3©outot/ be Voghds in be %mïj>t. Cnbeailebefcbingftett en blijben niet in eenerïen fïant: Cer|£ iooibenfn/ ban groenen fp / een Mepne tijt Jtacn fp / baec iiae gaen fp af/ cnöe ten ïaetften üergaen fp/cn inozben hiebeuom in Ijaer ecrfie «Elementen ont? fïacui/am öci-auöet fijnöenïaet* fc te maken Uao ι iiwt nieuta$ en jongö.tf ; 't JDcïcit alie£ jirccnt toteenfonberïinglj ciecact aan be öeeïe 3©ereït. <© onnutte* Rdijcfte ïuijföcpt <<Sob£! Aen de sapicnt(; groute'fchocnheytenvolmaeckt- ,. . heyd der wercfcen, kan |a de wijf- hcyd van den Medter dericlwn, als in een Beeldt bekent worden, fept irwjjfcman, «ijBaer iuat Braoter perfectie fean ergijen^ gefïen tooiben/ nï£ in Ut toeren tn gïjebauto be£ peeren/ üan b£ topafi-otbetepïtoci 3Bei ίe ra*öt Öcbbeube GriVc-
Kenbefe '3®tïtlt Cofmum' g|)e* noemt/ om öe noïniaecte fcOooiti 43 iJj &CPÖ/
|
||||
|
χ ƒ ƒ Vande Scheppmghc
ïlepb/ 6ie aïomme ibaer in gi)e# fpeurt iuait j enbe niet fonber tv ben pebben be Romcynen befelPe gpenoemt Mundnm, Pan luegea gare untflehenbe fupperöepbt, «Ecntgpe ®cpbenfcpé Phiiofo- phen, a\$ Êpimenides, Anaxa- goras, Athlas en anbere meer/
gebbcnin beaenmercfemge Pan bien öeele nacljtcn en bagljcn beitr-gljcbjagtjt/ met foo grou* ienïufl/bat ft> mcnigfjmaeï iiacr eten Per geren ijebben. <®te gpe* ne/ vucïclie meemoe ïanben booj-repfen/ aï£ Vrancfcrijcfc, Italien, Gri.ckenlandt, lJerfen, , ^Egypten, Affirien, &c, Pinbetl Dier en baer eenipöc Pallevfen, Tempels, Pyramidcn, Toorns,
Amphithcarren , Hoven, Hoe- ven , fo fttmftigf) gyemaeciit bat ' gare oogen nont mocbe atVuo j« ben Pan befeïoé aen te 5iert7 enbe bat fjare finnen niet genoegt) en feonnenabmireren be hïoeefti tjepö Pan be 25ouïiJ-mee|ierff/ bte befeIPe pebben göeflicpt: macr 5tet baer bp beft groote/ fepoone en fuptoeré JOerelt / ban 3Ön aïïc bie biiigé/öingé ü a niet/ en
|
||||
|
derWerelt. i/é
en niet meer aï£ aecbe $Boï£-
yopen. <©eïtjeft beSBecelt in't ghehccl
aengeinerciit 5tjnöe/ on£ Maer* ii)cïiberii)aontöe onepntelncKe haijf fjept tornt <*Bobt ben £>cf)epi Pen fao mebe eïciï parcedken of deeiken inyet befonöer/"ban Set
aïbergtootjïe tot ijet aïbermin* ftc toe, 3©at iflet in öe 3Beteït fïecötec aï£ een «©rafnen 1 Wat tffei· teeröec aï£ een föïoemften . be£©eïtgi aï£ eett .ijBacnJbCi ucfhen/ een Ccoin-toof nen/ een ©enteefeen * #ori)tang met Vüat een iuinfi/ met mat een aet; btgöcpt/ niet mat ré nette en fup* bete fjanbelinsye gijnfe alleman len gycfaifoeneerti % act be toer* „ maetfte &rf)i!bci· met 5i)n gitn* tee! en toei-tact %at t een Cierftec met ïjaÊt $aelöe en Sijbe: ï aet een %uctfeerbet met 5Ön ma£ en toojme / gun «pterjle befïe boen/ om een toan allen naete manen/ ten i$ in t)aer macöt niet 'tfeïtse aifoo te boen/ ofte men fa? nacfi aïtijt gtoot onbec* fcijept toinben tufjcfien |et Prin- cipad £« JiJH Copiie a tuflcfjert <É3 tojj 9« |
||||
|
j ƒ7 Viitidc Sch·; ppmgha
{jet fcijjpfd <0ob£ en 't mactKfel ban een menfeije; %λζ foa Oeti tuiiieL-fciicntii / alfce i£ ΐιιίΓφα1 letten enöe boot. fücft gae rat noo'bp aïïe bte
bmgijen/ïuelcnc o3aöt foöaniffe
cpgljenfctjappen en ftrarftteit
tterieent Ijceft/ Dat on£ ttetjïant
bact noo? moet fttlïe jtaemïuant
Vuaet* Pan baen fwmt per/ bat be
Magneet of JEciiIfteen Öet gfet
naè"Ijcm ti-ccfct* ca is,U be $fctt
3,3aelbc Dan een Compas baer*
mebc bestreken iijnbe / altijt
treeftt nae ï)et$oo2beni enbe
bat öufelbebe<lrclten5tjnbemet
LoocJc, alïe bte ftratijten tter*
ïtefï * l^oe ftomt net tut gfer/
iuanneev- baet &oper bp tg/ W9
Riet en Vuil laten fhwlten* *foc
itomt tjet ijat jBcïcit toaratcet* ι
men een aïemp}e^tiPCKer| inbc
ïtaerncmerpt/nict en ïmmtem*
men noeste stcij tot 25oter of
ftafe laten manen* $oe nomt
Andr.Ba-ftet bat een ihtchfiten <£en>
cc lib. goojnsÊ/ al aiiDoit&tfmct ui*
de uni- genomen macr alleen in be öanö
corn, gijeïjouben/ ofamcenbingD^
gÖtöjagfjen/ ben menfeije bf*
fc&ermf
|
||||
|
derWcrett. ijS
fcljetmt tegen get Pet'gift {©an
beft en bunfent biergöcïijcfce immbigljeben enfcanmen geen rebenen genen; gijelijcii oocfc lliet Uanbe Sy mpath ie en Antipa- thie, nanbenaiupiïöcftebjtcnti ftöap en ünantfcljap / tic in aeïe bingoën gefpeutt inojt* (©roos te ü?ieabfctjap ifler titficöcn <0out en <tozaeï / tuflcïjenöc ι be lbonne en be Zonnebloem/
tufl'cöm een ©ögenoeom en ïËüjnruptc/ tufleïjen Hoornen Sleten/ tafTcÖen een Kgebiffe en ben iRe nftfteitoant men fept bat fp genen mcnfcöeïitljt beïebigt/ inatr öemtoaerfeïjautat naoj be Zïnngöen / cnbc l)cm toaeftet Hiacfht iuanncet fop met perijc^ nel (ïftcpt/t'ac bat fp altcmetji op ben meufefte ftaet en gacpt/gïje* ïijtrk bebeïenbe om een inennigö ί fpceciïfelg unt gmi mont / bat
-Ijaet fonberl'mgö öerï)cug{)t en iue! boet üarai, <©acï-en-t£* gnen gtoote Ppantfcljap iflec tüffcijen ben JDiinflochenbebe €ooie/ tuiTtljenbeZïangljeea be fcljabuvae ban een oeflen* feosm / tiiffcöcu een Zcötiep en* |
||||
|
jf9 Vande Schfppinche
be een 3©oIf/ ofte inffcfjen ben
©off enbebcn Jfêcnfcöe: toant
Kien fept bat bc menfcijeöeeffy
tooit/ aï£ rjp maet eenen geu-
toeiiben 3©oïf inbe Me $iet.
Dier toojben ton gï)ebtoongï)en
iribc Crpertentie re ruiten/ beo?
bien ton be reepte oo2|ane nan
aBcfuïffee toonberlijcfte btngcrt
niet en toeten upt te üinben:
inner on# epgï)en toijf rjepb ncr*
lJfal, 91. ïiefenbe/ top moeten aen be toijf*
6.7. en gepö <6obt'3 aïïeen aïïe cere ge*
104,24. oen/ enbe met ben ConinchDa^
en 111.3. vid upt-rocpen:, O hoe groot en
onbegrijpeli jek 2-ijn uwe wereken
Heere 1Ghy hebtfeallewijflelick
gheordonneert.
3 19oi!fe'. $o mijn ^ieïe geïijtn gp ban
men «oct. Gods m-oghcnihevd g&étiottlM ,
5i)t tot Gods wi)fhVvd:a!fo moet gïtn oorft ban 3jjne ^sdifheyd noojt-gaen tot 3tjne σ-οτΊ- HEYDT.
<t3oet i£ i5obt: toant getijS al
goet toat öan <0obt gftefeljapeti
10. $e* toeren ïooft gier 5?jne«
Syr.39· füeefier. Alle de w^ickéü'Se» ,
3p» Heeren zijngoet,endeeenyeghc-
lijcktot wjnen nutte,feptSyr^"· "
|
||||
|
derWercIc. 160
\ ijae foo itjitflcftenbe gaet 3tjn
ι alleiSobtiÈ&cftepfeïen/ batbe ïf cpbenen ftact-felben fcftanbCi ïijcft baet aen Qcbben bergaept: foo becgaept/bat fp befeibeboo? «5oben göeacbt eri opgöebjaj* pen beöben/ gftelijcit be Wiife- man betuugfjt Sap, 1 3. ofte glje* Sap. r j, ïijcit Paulus fpjeecht/ Rom. 2. 7.8.j, bat fp öet ,&cÖepfel gïjeeerten Rorn,2. gijcöient Ijebben boben ben ^>cD2pper. ^p bonben foo beïe beugft;^ in fommtgi)e ©ogelen/ aeiflTcijen / <©iemi / Zoomen/ Crupben/ ïoocft en SUjupnins tiwg/ bat fp ïiit/ aïg pet gobbe* Igch^ in ïja'er befïotenöe&ben* be/ gobbeïijche eere bebiefen/ en , onbectuflcöen ben onfienïiicften \ <Gictit felbe ban jijn eere be« toofbem 't f ^ biaei; / onber be £cijep*
feïen binten iun nu eemgfte ber* gifïiglje «fftupben /berflinbenbc i5ebierten eiibe beïe anbere bin« gljen/ Ue ong fcljabelijtR 5ijm 4Éaer be fcïjuït baer banenté » geenfmgbp €*obt* 't 55$ onfe L,%obaerbije: 'i&ijn onfe btroïe èonben / ίίϊε «ESöbtiS toerciten |
||||
|
E*^
|
|||||
|
161 VandeSchfppinghe
bcfknct ïjebbcn/cxiöe bic 51)11 goei monéimaet/ 5i)nen 3eg()en in onfenbïaetk berVUifTcIt Ijcbücm €er Adam^obii ggebobt ober* trabt / öaet en ïua£ geen fentjn bat ïjem fconbe beeten: baecen Voag geenbsilt x^itt/ batïjem öurföequetfem ©e ïeeuïnen/ ?5eercn/ (CpgtcnUrofierbennae 5tjn gfjcbobt/ gfielifcit ^aerben «ae ben Coom» USaer 'flBen* ftfjentaebcrfpanmgiepbt tegen > ben &c8eppct Ijeeft betoo?* faecftt bet J>cfjepfelen toeber* fpannigïjept tegen bê JBcnfci)e» OÊnbentet tegfrenfiaenbe bat. öïlc Creatueren met recijt fou* ben mogijen te famen fpanncn alg bpanben tot on£ gljemepn , beberfinbefen fonbtgöenfïaet: «ocgtansÉ foo goet té <©obt/ bat » öpfeinbcn bant öout/ 'tonfcn ' beften» «Êcnig&e btuingöt ïjp om onjs te bienen/ al£ten erem* peï be fenijnigöe J>ïang[)en/ ïnelcfier^ bergifr on£ man tot een fcraciitigf) tegljcn-gtft rit Vergiftigde en pejtilentiaïe φ ben/ g0émcngi)t ;ijnbe pnber ee* nigijc J&ebicammten in ben |
|||||
|
der Wfrelt. iG%
Cfjetiafeci, 3ïnöe«benipt<iE$oa
taonbctbaerïtjcfter iuijfc. Φ* Sbber in '£ 3Pocöcv£ ïtcöaem en comt niet teiienbirft. baer upt/ ofte fp boet eer|l 0αα· jBoebcr ticrbenenbo?(lcn. ©et^cojpt* neneetsijnepgijen ^ongffteng op/ öie 'tijeeftrer 3©ereltffljc# bjagijt. 3&e3©efelftengï)cbben ecnaengljeboienftracijt/ om bc
Serpenten té booben: «Snbebe Ratten/om bc Ctocoögïcnban ; ïtant te Jtópcn+ 3©ant aï£ öe Crorobtji met gapenöc monbc ïept en flaept/ bc ïtatte öat jten* öe hruppt met een gaeutoigöept in 5i)n hele/ en bijt fycmalle jijti ingetoant onfiucften/ fa öat fttft j befïerft/ L Cen faecitemoet itit noefj tier*
i Saïen öie fcer tozeemt ijs/ en niet*
' tcmin iueï bekent: jj^amentiijch
1 öattcrin öe 3Eercït "accï meet
&r&apen sijn aï£ WaVaen/ önet
noc0tan£ bc£>tftapen niet mccE
öan een/tince / öf ten ösogötïen
ö?ie ïmnmefteng tooojt-bjeiv
gfjen/ enöe be 3©aïtocn Jïcfren
bol SiontTQcn ftrijgi)en. hoe
niagï) önt fep-nome» ί ϊΙ5εη
|
|||
|
iiSj Vancie Srheppinghe
ÏJecft niet te benrhé bat beafëcïbe' ban be menfcöen meeft aïïe mo?* ben gfjeboot/ be ^cijaepnenss baer-en-teggen aengfjeboept: Vnant 'ti$ fefter / batttt aïïe gaer^ toeï bupfent^>cf)apcn ge* boobct bi02ben tegfjen eenen f©oïft Jfêaer mertfct ïner een fonberïing&e befïiering&e ban onfen goeben dBobt/ bieboo2 3?)* neboo2ficDtigï)epb bit te iocgfje &?engï)t/bat in een gïjeöeeï $e|t bol jongde 3©oïben felben een 3©oïbinne/ een a^ijfften gebon* ben ïuo2t* 25obcn bien batbe ffêoïbirïnen bit taepntgö sijtt/ niet ïaitgöe tomljtbatt jyrn 3©at meerij/ men fept bat be SDoïben uftbjercfiber Genera- tie imoopen gijclgcït ^onben/ •enöe bat aïtijt bien 3$oIf/ bieic* ne met be JBolüiime bermengöt i&/ ban anbef e atëoïben nwcftjS ZHtHt'ntn 5«nbe/ berfrïjeurt toozt/ baet novit Pa- upt bit &p?eec&moo2t ontfïacn inm. # / öat **n 3©oïf nopt59η ©a* bei* en kent, g|ae niet alïccn en iUDjtbp fuïeften gi)cïcgcntï(enbt bien eenen 3©olf berflonbën/ rnaer foo groot i.ö be rafenbe |
||||
|
derVVerelt. 164
ftittigljept ban alle anbere Wak
ben/ ontrent be 3$olbinne 5ijn= be / bat fu ter Itcfbe ban befelüe meuigljmael elchanberen met een bjeefrljeïijcn Sefmpl op 't iijf ballen/ bhren en oenueïem 3St fcijtclit onfe bjienbelijCHe <6obt alfoo/ op bat oit fèiïc ©teren niet ai te feer en fauben boo2t= fetten en betmenigljbuibtgljen/ tot onfe fcijabe en beberf, ©oei) bit baer gljeiaten: 't 9$
een gtyènocghfacm beïutjs? ban <ö5obtg uptnemenbe <©engi)t en «Soetfjepb / bat i)p in ben begin* ne alle Creameren goet en bien? fligft gefcDapen öeeft/ cock feïfö biegljene/ bielcfce boo? öetin* ïtonienbanbe^anbe gêbwben 3ijn qitaet/ fcöabeltjcft enbe bet* öertfelijcH* l^ocb een naerber beïorjg 8**
ben bip ban be <0oeti>epbt beg feeeren onfe£ <6obt£: bJant niet alleen en geeft f>p alle bingöm goetgljefcijapen/ maec al fcoat toanSemgljefcöapenig/ batije? ooeft goeöertierentlijcit boo? DemberfoigDttnet göenoegDfa* we wDOtbiuften m be&oefien» mat
|
||||
|
16s VandcScheppinghe
Wat ifFcrDocfj Dat niet 38η ep* gljen DecJtfeï geeft* φε mfittyti 5nn benleet met fcljubben/ &e I w o gelen met beeren/ De 25ceften met bellen / De 95oomen met frïjoiffem Wat iflec Dat niet 5jm epggen boetfei geeft i ©e ©tflr gen in't3©arcr binben gaet aceVDe 25eefïen op get 30cït bin* Den gaer gra£ / be SSpefcenjEf iit De iconen binDen garen fymitïj; Liic.12 6 CnDeaïijï Dat DelBufhcuiS met Mat,6.a6 en Snepen norg en maepen/ nort) in gaer £>cgwJ?cn berfamclen/ noegtams onfe i^emeïfege ©a* Der boetfe. %u ïnat iffer Dat niet 3ijn epgenlEebiegneijieefil ©e parten hennen garen Die- ■ tamnum, De jètojalutoen gare Chelicionse, De öonDctt gaer 3Lifcg / De Katten gaer JBunte/ De $aDDen gaer 3E>eeggb2ee ff* j&oo Dat De Conincit Davla mei Pfal.ii4j. fegggenmaggPialm 14 e, De a, Heere is allen goedigh, ende ont-
fermt hem over alle zijne weickê.
IKacr infonDergepD blijcBt De <0octgepD ban <ü?oD Den ,écgep* per Daer up t / Dat gp De ggegecte a^ereit en aï toat Daer in i# i&' felja-
|
||||
|
derWerelr. ié'6
ftïjapcn fjeeft upt gijten anber
eo?faec$fr/ ban om batjjpgoet iiBf. $p en iJËË baer toe niet gije; Platoin ttoongijcn bom eenigije noot(a* Timaeo. «elijchljepb / noröfelieiuogijeu öooj eeniglje 51)1« beftoeflijcKi Öepb. 2&ïlcen 59η pure güeber; tierenïjcpb / inaer ban bc aletbe Pfel.uj. <· fcoïijef/ ijecft öembaer toeaen- 6,*, CDcpojret. ©iti^ecn befonbere Cpgen*
S&enfrgap ban al iuat qmi ig/ ba; Jjetijem-feftmt gcraic mebe* beeït en uptbjcpbt §i)e!ijcft een tontcr-rijche jpontepnc/ geïiicn een aïberljeugenbc^onne, &oe pemant beier i$/ gcie |jp oófft iPilbcr i$ en meer göenégïjen/ Dm jijn beuggt eieft een te laten s genieten/tuaer genen mebegact Öcttooojt beg peeren 3jcfm Adbr. zo ^at&^t bectr is te geven, ah te jj, nemen. 2ïito?.2o* <©nfe <©obt tg een geel perfect
«n iJolKomeniuefen.<©een bineft en feplt ftem / nocf) filepn / nctg Stout, 25npten gem-felben en ceijoeftfjp niet met allen, IBaer Aftor,i7 9p geeft stmbolöepbimllétöoo* *;. Hen in De &t geppingge/ *n »an |
||||
|
ι6γ VandeScheppinghe
3ijn noïöepb alle ^djepfeïen totlïen toten gljenieieiu *?p Φ al in ai. J|p geeft allen Ijtt \t< ben/ ben abetn/ en alle bineft* &xtt om pet te nemen / macr om alle£ te genen/ fjceft ÖP n'leif ge* tröapem ^cmei / fcerbe / gee/ en al inat baer in i£ / en 5ijn an# ber^r met/ alg loutere <6aöen <5nöt£/ enbegftefrljcncftenbeiEf SWberöoogöflem S£ bat niet goet en milt 5ijn/ mijn Etele/ toatfaPtöanjijn* aiDel te mijt noemen mpbett
£>ti}epper fce# Jt'ereltsf in onfe töle ó< d, a\$af. emê fepbeiooet, Jkepnigij nerffcfuïg ifler int tooo'ii/ gfjene iiüt faecfi, i Iato noemt <i3obr ben ifeere Sum- mum Bonum,f)tropperfie<ii$oet/ om bat alle goebt ten boïfieni»
fjem i$/ enbe met nolle frroomen nart ïjem ftomt. lefas ehriftus | noemt bendeere onfen <©obt Bonnm Vnicum, Jjet eenigfjfli Matt, 19. IBaeitt. Daeren is niemanr g(x r, 17, dan alJeene Godt t fept ï)p Mart.c.19. 3©antiflTer pet goet? 1
in eenigge Creatuere/ bat χμφ f fc toan 4&obt; en al ifi fier groot ten
|
||||
|
der We reit. 169
tenrefnecte bananbere gcfrfta*
jjenebmgöen/ fooifinacftmn^ f eer gfteringfteten refnecte ban «©obtben&cftepper, tllbasv mijn Ziat/ openbaert <sominUt
3icö onfe berburgene 45abt in ^" ύ& öefe Wetelu ©ter botoen m ben jïïÏÏ* l?emel fal ftp jtcf) faten 3ten ban , xór, 11 acngijefjcïjte tot acngljeficfjte/12. gftciijcn fjp i&. ©ier beneben op Sterben laet ftp 5irft 5ien in en boo? be Jkftepteïen/ gfteftjeft in een Conterfeutfeï. <§>ιρι toefen i£ onepnteïrjcft en gee{ïeïijcft/ btmtooigöen0foi£oocftftet (zh be onafbeelbeiijcft; maer 5ijne betigftbcn blpen upt 3tjne toereften. &cftamen moeten ftaer ban
aïbiegijene/ iueïcfteecn^&cftii- >ber of een 25eeïtfnijber / een «©ontfmtt of een&teenftautoer; 3fteb?i$cften/ om te maften pet öat <6obt gfteïijeft fp, ©oe ftan eenfïuc&©ourjiof<aont$f/bat niet meer han bijf fe$ boeten ïaneft i£ / enbe aïïeen een ftfepne ülaetfe beflact/ een SSedt 3ijn ban ftem / isie onepnteitjeft en omaltegfteniüoD2bigft i^ of ftce |
||||
|
170 Vande Scheppinghc
nan een granen/sicniöc'ften/ e»»;
ïie öamclncften 25 lor It/een SSeeït 5ijn Dan een fupner / onfienlijcK/ en geefxelijcii 3©efen ί JjBen fou« een Sïppel fcijilberen en afbeet j bé/ maer geen) ln£ synê fmaceft; enbeeen Cftijter/ maer geenfm^ gaet gtjeluut: enbe een ïïofe/ mnet gecrifing ijaren reueft. J9ocötan^0naccii/göriiipt/ en reurfi snn uptcrlijfltc en iicija* ineïgcBè bingfjem #oe foube* Ioan.A, men ban <6obt nonnen afbeeld 14 oen/ isie e&eijcel een ol5ccfï i^ ί ©eel meer. moéten Dun fc0a# men/bJe öoo? cemg&^eeït gaet* fenien bupgyen «ibe ter Sterben nebermueïfii/ gfjelycfc bc ^e^ bénen plachten te boen. "®exafr \e Dagoii oberenbe (lont/ fo üie* i. Sam. r fol be Philifteen B002 geill lltbefi
3,6,7, enbe boen ïjpgDebaUentoJasv (&
(ionben fp onerenbe/ on? ïjein op te firfjteii Sinbien fp ecnt00 toerftant öabben gi)cbiupcKt / f£ ftubcn göebacötftcuöen: ©alt Dagori, fjoe (ai öpon# (ïaenö* Öouben ί ïüau 0P {lem-felöeij niet ïjeïpen/ inat gulp fullen WP few toan gem bertoafftten* |
||||
|
dfrWerdt. 171
USaec Sffgobern en &nperftttie
*n gaen ntct !ic9teli)ch unt tfa-
i ten trebt, <®etyaVacn bctoijïe
fp nietenttJilben göeboden iaat
fp gljeraeclit toarat in't licijaem
ban baten SCfgubt Dagon, fya
j geeftfe <ö5abt cpnteltjcK in ijatc
1 epgfiene ïicljamctt gftcfïagöen,.
1 «Scïjanbe en ftonbc gaec niet
! bemeberen / few mofl öet ban be
\ &merte boen. ©neb fyaeüjü
i fi» «Bobji ftanb boeïben / faa bM
tegöenöaerepgïtenfelben/ al0
tegjjen baren Uifgabt: ebentoieï
■ faa en tnilben fp benSïfgobt niet
, bertoten / maer fonben lieber be
SSircBe banbenlebenbigen 4Bab
I Denen ineg^ ten ïanbe upt.
3^tté 5ijn be <0oboeioofe geaert:
&P bjillett per force een upter?
ïijcft Söeelt / en ^cftilbetije ban
«öobt f)eb&cn en eetm/ al fouben
* fp baetfom töobt feïbe moeten
bitflen en ontbeeten,
3©eï aen/ ïuilmen tmmet# een
êröiïberijcen ©eelt ban <0obt Ümrni <©em beter ^>ct3iïberijc en maggmen baec ban ïjebben a\0 befe grooteJfêerelt; Cnbe Ueen anöet* 23eeït en fcanmeif φ 9 00« |
|||
|
172 VandeScheppinghe
öaer ban fien/al£ ben jjBenfcÖe/ bie gijclijcn een hleune ©etelt ï&. ïgicz bunfen en Itan €>obt geenfms? afgebeclt ïnojben. iw onmosclijch bat Ijet fp een ?5ceït ban<ö5abt temahen/ ïeert an& bic ercelïente paflajjie in ijet 40. ïfat.40. cap. Efais. Wie meet de Wateren
*Λ«|8 ίο. met der vuyft, en vatcc den Hemel metder fpannen ? ^ ie grijpt met eenen drielinghe de Aerde, en weghet de Berghcn met een ghe- j wichte, ende de Heuvelen met cener waghef Wien willet ghy dan God nabeelden ? Of wat vooteen |
||||||||||
|
I
|
helijckenifle wilt ghy hem ma-
en ? De Meeftcr giet wel een |
|||||||||
|
Beelt, endedeGoiitÜTiitovergult
hetA enmaket daer ZilvereKete- nen aen. Weet ghy niet? Hoort ghy niet; IlTet u niet voormaeli : verkondight? Hcbtghy nietver- RaenjVandenaenbeginne'detAec I den} Hy fidt boven den Kloot dei Aecden,ende die daer op woonen, zijn als Sprinckhancn; Die den Hemel uytreckt als een dun Vel> en brcytfe uyt als een Hutte , daef- meninwoonet&c. Wien wijk* ghy my dan nabeelden, dienick ghe-
|
||||||||||
|
derWerelt. 17 3
Sjielijck fy ? fpreeckt de Heylige.
Heft uwe ooghen om hoogh cn- de fiet &c. <09P beet feernieï mijn Stele/ λ
fttegftp ben &emcl/ be Slerbe/„ JE<* enbe be ïjeeïe 3Ê>ereït foo aenfiet/ w™*"** bat sop baer in / göelrjcn in een fetjoon contetfeptfeï/ jret be upt* nemenbe beucöben utacg<iE>otfs7 5öne|Bo3ent|>epbt/3gne3©ijri $Mntnm Öepb/5ijnc<i5aetftcpb. ©nber* &£&XL· tufTcijenmön^ide/ fooenber*£«,S geet boel) niet ufoien ff Öulbig0en m ban dc pïicïjt tot befen «toen <H5obt» ö« 1« «e* -©ijebencïit 0002 Certf/ jjae""^"
RÏepn/ Doe neberigft/ ïjoe ook p t, ntoebigg bat gijp aïtijtbcl)oo:toittr motte» te Uerfcöünen 0002 ijet aengöe* "S^ÏS ftcljt ban befen <§>cJ)eppcr aller °llo^' ötngften * ^0 ÖP niet be Mo- ^W'T· «archeUan bc gantfe^e 3©eteït/ Ï7' ... , beconjneïiber Comngöen/ en ui'*'.3* %ere aller ©eeren ί &* ïtt»'t iVr', ;ο;ί niet/ bie ben &emel Öeeft tot een * ™'I04* C^?oon / enbe be 1Eerbe tot een5''♦ ©oet-bancR / enbe bie a\te$ bjaegfjt met 5i)nen niacf)tigf)en njoojbci^lju'tniet/ biebaer bonbert inbe a&alc&en/ ijoït inbe ^ce / enbe rijt op be bebemt |
|||
|
174 Vande Scheppinishe
Pfal,99.i banbentointi gift hp't niet/bté
Pfal 114. baer boben bc €ï)erubim ;iöt/
j.6.7, boo? toieng aengöefuötbe^cr*
be beeft / be Ztz te rugge loopt/
Efai.34, i»iebe hemelen in ftrimpen/ö&ei
4. , ujcheenbojrebïabtaenben^y*
Sap.u. eenboom ί gsljn't niet/bp ben
ij, ïueïchenbe ijeele jfêerelt berge*
lehé 3ijnbe/niet meer en fcïjgnt te
Voefe/ al# eé b?cpfeé ban bê mo2*
genbaivof aïg een tongf hen aen
be a©aegft,ftï}ale ί Hoort toe,
iefcm, s* fépt<ö5obt feïtie/ Ierem. r. ghy
ix»azt dul Volck , dat geen veiitant en
heeft: die daer ooghen hebben,
ende en fien niet: ooren hebben,
ende en hooren niet. Wülct ghy
my niu vrteten, fpieeckt de Hee-
re. ende voot my veifchricken ?
IcK die deZeehetfantten ocvet'
fette, daer fy allerijl in blijven
moet, daer fy niet meer oyer saen
en moet ? «tëÖeioijTeïijelt / (aï be
tooejte Eee ^»obt bjeefen / enö*
en faït ben rebelijtïten menfcψ
niet boen ί
<Θ mgn ^ieïe / obertoeegftt
tenjf bp u felbcit/ Öoe feer ba* f lp 5t}t ontroert / ijianncet
onne of msane edipf<*rt; i»an* |
||||
|
derWerelr. i7J
hiauneet ååç Comete ïjaren
bpcrigtjcn ftaert/ gfjeïn'cK «« roebe/ boten u ïtooft uptileecnt i toanneer ïå Eucïjt bairt^rt åç blirerat çéåß ï$aer<t5eftButttoani çååé:ïå2Ååôïå onbetiööe boeten begint te fcluibbenentebeben: toannm öc ^ijcken ftXjmtn åç ïå 3©atcren in-ineiten met ååç gfteïuelbigft gfteb?upg: ito?* telijctV manneer ïå #atuere eert taepnigft Baer-feöwt torftelt· Bocljtaitó mimeiete/ SÖP ^ååß biel/bat alle Creatureninzoog ftanbftaen/ en bat öefenKfon* oer jijnen ïotlle fjaer noeft toe* ren natfjbeüaegljenen nonnen* 8>rtt gftp ban niet beïe çéååå ontficn 5ijn9oogrjc jBaje^pt/ k bie alleen bcbouben åçïåïåðôåç hani ©2eefl b£3©ereltniet/notr> Mat.io« te pet bat in bc 3©erelt $:|Baer 28, bjeejt ijem / ï>ie bå fieeïe3©erelt/ ïßå ©emel2terbem^lknt5nn SfteVóeltöeefc/ <£nte bie á&ñ nentooin aOt $ifnt Cttatuereu han inapenen tot beberf ban bfn ftaïtnecltigften en biebcr* fpanniööenmenfcöe» gich bibben/ ^tccnjscpbe ö itij vw |
||||
|
1-76 Vande Scheppinghe
plagden/ baermebe <0obt ftet fiontmoebigfte /figypten gftefla* SÖm ftceft/ ten tijben ban ben ^obtfoofm <€p?an Pharao. 't i|ecïe 3Lant tuiert bebecnt met &icftbo?fïftcn en bebojben boo? 3©o?men. «tfjrootefëagheliice* nen fïaegfjen ter neber al ftct ©Ia#/ idi-uïJben/ 25oomen/ enbe toat ben i$agftel ftabbe ïaten o^ berbïijben / bat bernielben be &P2incnftanem <£en ©eftilen* tie qnatnonberf&aerben/ €30* len / JHemelen / <©ffen en ^cfta* nen. ©emenfcften tuierbenttol Boofe 5tnarte blcpnen / enbc aïle be «fiïerjïgfteboiene iuierbenop eenen nacht booi't fteeie &ijc& gfieboobet ban eenen flaenben Cngfteh $jct£>tofberanberbe 4» in ïnufen: ^et 3©ater in 25Ioet: Exod.x. ben 3&agft in $acftt: i^et^ticftt in «©upfterniffe,· «üïnbe bie^up* ftrniitJeina#tafleIijcK/ j'ae foa berbaerlijcnv bat niemant in ö?ie baggen trjt£ ban 5ijn pïaet* febojft opftaen/ boo? bjeefeen Sap«i7, angft, 3©anneet pemant gfte* ij,i6. Slepen tuiert / bie ïbag gfietijcft in eenen ftertïter gfiefïoten few bet
|
||||
|
derWerelt. 177
bet fffer. 3©anneer barter te*
tien teint riipfcijte/ofte taanneet be biatererï met bollen ïoope bjupften/ oftetaanneerecnig&e fteenen ncberbieïen/ ofte torn* neer be?3eeften Denen enmeber liepen / ofte bjanneer be tmlbe bieren Intplben/ ofte toanneer be «Pcljo uiït be Öolïe 23erg&en hicberom riep / foo tuaren fp nptermaten berfröiicnt; %dt fommigöe bielen baer neöer/ en* be gabé ftaren geeft/ban fclpicfr ftcrbenbc/ gijelijcK lbp ïefenin i)et 230CCK bc£ Wi|fheyds.
3Denc»t oocn eens? op ben on=
berganrn ban Sodoma en Go- morrha. Cenen regïjen/ niet ban mater/ mner ban perit / fol* « PÖer/ enbperijSuptben^emel ober ijaer gfjcbalïen/ toaer boa} aïle tat %mt/ 'ttoJeïcne eertijtjS foo ulffcïjjcft bias* aïs? een Para- d j is de s Hceren, i£ bernnöert in ren ftincnenöe ©oei / Afphaftites lolcph. I, SÖenoemt/ foob?abbigi)enbol y.de Bell, perftg/bol biecnö/ batfjpoocït l«d,c.j, be alber3toiaerfle bingoën op* ÖOUt. «©e ïtepfer Verpafianus
S&efeomen 3jjnbe om int ber*
1% ü bloecte |
||||
|
178 VandeScheppinghe
bloeehte JKeec te bcftcftiigDen/ ïietbaerm ioerpen eenige men* ftijen / taeïchcr£ hanben op ba* ren ruggfje g&ebcwbcn iuaren: JjEacr alle biebcn fp boben aï£ blafen/ al£ &of hitieütoen» IBen leeft bat be Sicrbe / tic
upt bet- natueren bafl en onbe? iueegfjïijCK i&/ toanneer be men* feïjen bie befelbe bctaoonen <0ob bergramtöebben boa? ijare fon* ben/ meermaeïgïjeeft gftefrhub/ jae ban een tégïieffgeurt/ om niet aïïeen fonmiigijeperfoonen Num. Ié. gijeïijCii Korah·, Dathan ,_ fn A-
byram: maer ooeft Öeeïe ^tcbe^t
in te flichen, |TSen ïceji inbe Chionijckc ban China bat Anno ι S57- booz een ffJjielijchcii 3Ba? terbloet / inbe Pjobmcie ban Sancy , berbJOHfhen Ïtjn ftbClt ^>teben / behaïben beel ©Ierhen
eng&ojpenmct ai hun ^nlüoor.i berg/ foo biittrr niet meer ban een eenigij hint bjonberbaerïitft bc0oubcn bïetf in be ijoïïe ftam baneenen25oom« iBcnïceftiii bc l|iflo?ie ban Mofcs: bat be Gcnci»7, ijcele eerfte 3©erelt boo? een glje* mepne&cjnbbloet i$ ÜJcgö-ge* fpoelt/
|
||||
|
drrWcrelc. 17a
fjjoeït/en bat cülMetfdl opMer*
bc onbetgme/ nnigefimbei-tNo- ah en ïuaimetÖÊiti inbe ?fircfte iua£sfterjaen< 't lloet een fïeensim en geen
mcnfcfte/ bie bcfe bingRenttaa* renbe / f fret fuifden magijtigeii <©ε»ί>ί niet ittecfcn en iüiï, <&αύι fctebe3Bcreït inbenbe*
ffmne gfjefrftapen geeft/ enbc biefe in Ijarm ftant foo mcntgfji maeï heeft bemeegftt om bec nienftpn ttobbetoof 0ept/ bte fal ooclt befelüc ten ïaetfim mijfPial.ioi. iutbcrom b?eecften/nameni!iKf$ l7. op ben <Ba0) be$? atgfiemewicn Efaijui €>c?béeï& φαη fal be ^cnne berbupfiertiuojben. 3£cjBane en fal gaeïfeögnfclnietgeöeii. N ^e ^terrifuïïé imt ben $emel ' ballen* ^ehmd)tmbetëmKiMM.2-^ ïen fuiien öducegijt touibfn, ï©e Luc, 2ι ► ï^entsJen feïbe fulïen met een tiert β gftf ïmtf)£ tt3o?-&u gaiiu 3öe «Elementen fuïich fmeïten* «De Eee en JDateröaren fuïicn ftftupmcn/ bntpfrfjen/ en ftnec met een enfcftelijcfte berbofgent* öept üerftcjfem 3^e 3ierbe fal fcöubbenenfittemt, ©e^fc*
φ υ tttn |
||||
|
18ο · Vande Scheppinghe
benfuïlenboo? Mcrtbebingjjeoi
berljoop balïen. ®c ©upfen ful* ïenberfmcRen. <De bergen en ^teenrotfen fuïïcn ban een feftcurem <© poe faï't ban met be inenftïjen gljeffclt 3#n! £p bic ^iobt niet en ftebfien ïuilïcn bjeefen / been lm 5ifÖ *«t 5icn in be £>cï>epph1.gl)c en *0nberflou* bingpeüanbciê 3Derelt/ füSicn gein een? moeten mecfen/aïi? ïya 5icij faï ïaten 5itn in ben or;bc> goneft tombe JDerclf. iJnbcr fuMïc menfeften faiberbanfee* fen bangigïiepb etibc «nflroo* ffigbepto ®oo? bïcefe ftfllen fp bctfmadjtcn / berbfcnjnm en toerfmelten/ gjehje 6 fneirtu öaoo? ï)et bpec. 3©anneex bc <£>uör* P?ur Ijtiööe (al fïaen met groote r topmccbigftcpb/ en met iwigijc- ffrer&ten öalfe toertoarbicn be feomffe torn 3iptenbcrïoffC2y ban faïben Jtoutmocbigljcn Metatïp ter Pan <©obt niet toefen toaer ipi 3tcö»oo? (©obtbergijen faï, Cot be Jöcrgljcn faï oproepen balt op rap / en tot be Meubelen bebctnt mpt ©en boot faï DP foetttcn enbe niet binben; $?p faï PflCttf
|
||||
|
der Werelc. ι § ι
baei'om roepen / en fp fa' ban
hem nïieben. 3£e 3©ereït fai gem itiitfpoitoen, ^c^cliefal gem otitfangen en eeuüriggiijcit pijniggen. ©act jijnber/ïndefte mcpnen/ f oh ,ya-
tirtt ten jongden bagijc alleen tef, benberbcn£?cincï/ mtt öc %\m luoonbci-g'aantien/ falsijn en* bc eentoigg"ijeh biiiüen in eencs ggefegenben en gijducftfaliggen ttaci: iBaer bat bc fieuïgefte ïDcrdï teebcrom iuozben fat tot icn eonfnpg Chaos en fBengel- niocïf/ gndgcït bcfclüe cetfï ggt? ïuccfi i$; Cnbe bat <©obt bit chaos, betbnlt 5iinbc met get ©pet 3ijner Vujaecfte enbe met nlbedcp nerülocrhinggen / fal ■λ maften'tot een $)eïle/ tot cenen
ïterefcer enbceeuïutggen 3pijn- I heïber / cm baer fonber opgou*
ben tétojmentcren alle <©obloo* fe en onboetüaerbige menfegen/ inbeüoïcpnbiitgge ber 3©erclt: Cüen ggtïijcfc gp tnben aetv »anc&beg3&eteltjiuptgetCha- os gabbe ggefrtjapen en toegge* fielt een geerïgch Palleys en hef* feïgeft paradijs, ten goebetoan bc % U0 on?
|
||||
|
τ ?>i Vande Scheppioghe
onfonblglje onbeüiccïite mcii? fcijcu, ï>iei* op gi)cïa\jeu fp/ bat De φ, if&ttft gijefien geeft'inben 2. ^entbiief Petri cap, 3. |Ê0i-
2. Petr. s, jjenöe ; De Hemelen die nu zim 7, t-nde de Aerde, worden bwaett tot den Vy< r-, end e yetdery ing b e
der Gcdloofe menfchen , in Jen dagh des Oordw-els. ï?etöimcHt gaer aack in goebe reben te bt= (iaën / bar be «öobtïoofen enen op ïjcfcïuc yïactfe / baei* fp be êoiiöc fiolen gcöben gepïetggt/ eoeïi om bc^>onbe fuïlen tooiöen ggepïaettgt; «2nbebatöie€rci otiMtcn ïjaei* fuïlen ggefelfcgap Öauben ia gun €ïlenbigfjepbt/ iüeïcfte ijaer gi)efe?fcgap gegoiu ben geböcn in 0nn 25oof ijepö* ï&oïï) 0et i$ onnobigg gein*
fclüen te beftiinimeren met be
χ»* «Wiie piactfe ber J|cIIe, <©gp mijn
n«?/(tó Sicïc tsibt <Öobr ensictüsoz n/
fhiiofo· üat gijp baet toe niet en bomt,
phanditt». ^eitnjïe ggp bc tijt bcr ©enabe
geut / foo ηzeeft <£5obt aïjsf irturn
gnetrouUien^fDcpper/ op bat
gijp gent nae befen/ toanneer get
teïaetfalsijn/ niet en gaeft te
tyecfen a\$ utom fiwngenïftcg*
|
||||
|
derWerdr. iSj
iev. ©erooi'inoiöisiji"/ naeöe
ÏLeerebfüi Α perfide, onöéi*3i)ne i.Per.j.s macf)tigi)c fyant/ op bat o» » berijoogije ter mfytet fijt. M^t alleen en maet u bc acn* 2.
ntcrcitmgeüa dSoöbê^eöeppeï jw·\*w befe£ 3©ereït£ oeïnegé/ om ijoo? aiuin ma &em ncöengöen ootitioebigi) te moetmber* berfeijijnen: JlBaetoochomijeel JD«!»bj| f,1» en al ban ijern te bepenberen/ Der'0ft«e"· fteniaïleenaenteftleben/ enaï* fes? goetg aiïeen ban 5tjn bol* ïjcubtebcrbjacö.tcn. Wie &Qbt mifl/ tiic mifi f)et
al/ Sa ooeft feïfa ai bat/ ïjet Ibeïcnclm ïteeft? luant fm öe'eft Öet fonbei· ^egijeiu €etij<i/im Mich.£, enib02t.mcf fabi\. <©ïsncïitiw> ij. ftp en bJ02t niet bjoneïtm. Stleet Hagg.i. Ï)P 5tfïy ijv eninciitnietiuarm j <j. ~<£nbe nl bergabert fm gcoote fornmen gelt£/ 't i<s om met/ fa» fïcccnfcfc in een i}o!len 23upbeï> in een 25irob£l fenber bobeiti .fDacr bie <s3ob fjecfr/ bie ïjeeft
Öet aï/al en Ijaübc fm frDoon niet een b2aet om 5ijn iijf; mant <£5ob i«f bch naecKtcn een Weet/ i>cn ijongijerigen een fpiife/ ben boz* ftigijeueen ïaeffenilte/ ben ar* mei}
|
||||
|
j§4 Vande Scheppinghe
men een fcijat / oen 3maehen een fïaf/ oen blmbcn cm oogije/oc» % ammen een boet/ ben btlenben trn ïucgiv ben bcrar fiten een ee^ re/ brnbnjafen een ïuijfijepbt/ ben gijebangenen ern ijcrloflln*" gifc/ bcntrcnrigftcncen troeft/ ben fonbigijen een gïjcrcrfitio:' ftepbt / ben Krancften een |iJ ebt; rijnr/ben boobrn een ïebemlBet een iuoojt <£>obt tft ijecl en ah 3U inatrêr i$ / bat ig jijne/ cnbe fjniiii berenbtb.it al fc getocn en mebe re oeeïen ben genen / bic ïjem bacrom aenrorpen. Φ ftoc rijf ft tsf fjn/bte rijrnïn «Bobt ig j 3Bat fcan ïjem ontö2enen <> ïDat iffer/ bat jtjné niet en i£l Alles is Pfal.2j.i uwc;wantghy it\t Chriili, ende i.Cor. 3. Chriftus is Godsfept Paiilus tot - 22.23. bc«©Ijefoobigfjrn 1 · Cor. 3, »6ïjP ban mijn 2-ieïc/ inbien
gim 't goct ïuiït nebben/ fu moet gijp tot »0obt itüien toeultirijt nemen booj een gftclontglj ghc* btbt. ^flTertoeïpemantanber^ aïjef <ö5obt / bie e en inoïïcften ftan boen groepen op uine gttfyatps ftèns/ een grafften op urne ©el* tm/un SJptwïften op me Φαο* men*
|
||||
|
der Werelt. 18 ƒ
mmf gift nietaïfeene 45obt bte u
een goet gaer of een lancft leben &an berïeenen met alle gïjeutcit baertoe/ Wel dien, wekkers hul- Wal.i4$.
|
||||||||
|
e de God Iacobsis: Wekkers ƒ. 6,
ope op den Heere zijnen Godc |
||||||||
|
fta r, di Hemel, Aerde, Zee en
alles wat daer in is gemaeckt heeftt fWt beComttCK DavidPfal. 14(5. aBanneerChriftustoti/ bat top fullen aenften be ©ogr)eifïenif Mat,<>,itf onbetben l|emeï/ en&ebeïeiri; *8. Ken£ op ï)et ©elt/ tórat tuil öp anberö baermebe feggöen / alrf batiunaen <©obt onfen ^emel* fc&cn ©aber eert goet toetoooi* ftcïjt moeten f)ebben/ niettmijf' fefenbe of öp fal on£/ öie beeï \t>aecbisöcc5ön/ ban 0tet een ©ogöeïnen enbaereen ^loern* nenv ban allen onfen nootbmft rijcKeiijcfe berfo?gl)en t 't%$ een onberbjaegïHtjc&e
buïitgfjepb/ <i5obt ben rugge toe teïteeren/ enbesijnberglicnoe* gfjen eïberg tegaen foec&em ©iet ober Klaegfjt oöobt felbe rriet fuïeften Öebtgen Proteft, bat Öet al ftraer ftt mat in/aen/en on* trent ben gentel i&/ bp leremi- leirem, z, ara
|
||||||||
|
186 Vande Scheppinghe
Ji.I J. am cap, z. Ontfetrct u ghy He- melen^ fept ï|p/ Verfch riekt ende beeft: want mijn Volck doet een dubbelde fonde. Mydelevendi- ghe Fonteyne vctlaten fy , ende maken hen hielende daer uytge- houwen bofnen., die doch vol ho- len zijn ende en geven geen water, pen trooft/ geen öepï* 3. Wat nu bojber mijn BitUi *«m fBïjef gftp u göcfegent bint met Soónünt n«tttgïjerlep gocberen / iaat fiüt Baton mot* 5ÖP ban boen t ^ittenbe in befe uitnam, a©ereït op ten gulbcn 25obem/ 8*eï$öK, gijemetenbe be foete bjucftten ban <i5obgïieberd)eiJfcïett/fjebï öenbeubje^ {jertentoenfef) enbe bof op ban nïïe£ bat gf)« bcgee; renftont/ j'ae meer/ üiat fiaet baettoe^ «©ebiifichjen/ bebiijïe &obt
ben&tl)tv#cta\lct Creatuerai i$ / foo t(t fener / oat alles bjat oins toenciint/ban <J0ob afftomt» 3E>aerbcr genen <É5obt7 ïuat baai rat bip i -önise op aïbien öp one niet eit gaf/ temt jjabbcn toi> ί niet alleen iyepnicftnnaer gani£ r.Cor.4, mcU Wat hebt ahyomenfche, 7» dat ghy niet omfaniihen hebt? Ende
|
|||
|
derWerelt. 187
Endc ift dat ghy't cntfanghen
hebt, wat roemt ghy als ofteghy 'tnietontfangenenhadt? Dwaeit niet mijne lieve Broeders, fept fa-Iacob.t." cobus: Alle goede gifte en alle 16,17. volmaecJcte gave is van boven komende , van den Vader der lichten. i|ict tipt inattht Paulus buf*
bani00cnöeflupt i. Cor.io.Heti.Cor.i· iy dat ghy eet, of drinckt, of yet 31. doet, doet het al ter eeren Gods. 't gij* meeralëbüluh/ naebien
iöobt be &p;sincït-aber: i$ aïïe$ goct£/ wfmien/ enboo?toien alle binsöcn jijn/ bat fia ooeït Vuebcrcm fceerm tot fjcm boo? baneftbaerfjepb. 3©aer ith een JJacrjtcrjaei/
fepbe Epiétctus, 5|ck foube boen nï£ een jüac&tegael t 3ck foube 3tn0ïien en tjneien, 53» itk een ffëenfrlje ben/ mat fal ich boen I %ch fal ben name uan mijnen rijenen ^cgepper; urnen en num* mermect opfjouben,. 25p-nae fonberopfjeuben miert (©cbae* bantbt «an be <%,iüe ©atoib^ »002 3ijne memserlep iÊbiftepfe* ié/geitje onbev anberê blncM upt 5Ön
|
||||
|
18 8 Vande Schifpinghe
3"in ij6. Pfalm. Dancket den
eer mijn Ziele, fcpt ï)u J Danc- ket den God aller Goden: Danc- ket den Heer aller Heercn: want hy is vriendtli]ckenzijn goeder- tieren hevdduerteeuwiglijck.Die groote wonderen doet alleene: want zijn goedertierenheyd duert ceuwighlijck. Die de Hemelen ordentelijk ghemaeckf heeft: Want zijn goedertierenheyd duert eeuwighirjek. Die de Aerdeop het Water uytghebreydt heeft: Want zijn goedertierenheyd duert eeuwigbli|ck. Die alle vleefch zijn fpijfe geeft: want zijn goeder- tierenheyd dueir ceuwighlijck, cnbe foo aï booit^ &e&-m-
tVmntigfiniael tn Uien tenen Pfalm fpedt David oa5Ünïtai> pe balt Gods goedeiturniheyd, met betuntnnge ban 3ijnc&Her-
tendanckbaerheyd. Godrsgoe- deriermhtydniag fülciienfoeten toon in te aaien Davids, bat fin bte fnare toebctom 't elcftcinari.s ban nteubjg raecutc/foo ra£ nl£ h» maer 3tjn ooö9 berbwcpbc ban het eene fehcpfeï tot Öct nUi bei*. ^Belijdt öe Nachtegale, in
|
||||
|
dcrWerclc. 1S9
in een ïicffelijcfe tfozccfi/ banöen
eenen 25oom tot ten nnberen/ j'ae ban tacn tot tacn bltegfjt/ rep£ op tepg / fiercftcr en frere* fier fïuptcnbe : Hiïfoo oorlt be Zkle Davids, getreben 5ijnbe in ben 5lu|li)of uan <©obt$f Jacljep? felen/ en blijft nergftensf ftiffè flaen / ntaer ijippeït ban tot l)et eene ^cfjeufel/ ban tot fjet anbe* re /enbe bat al met bantufeggin* gl)e/ met pitjsr en lof ban <öab£ ceuVujgfte <j3oeberiiereufjciJb. Waetma foub gim mtnbtt
boen/ mpt^iele/ a'IjS be Stele Davids ? &a gijn met èrnfï obeti benetit be nntf igfjepb ban een ee* ntglj ^cijepfeï 45obt$ 1 tjet fu be£ ©cmeïjÊf / ofte be£ Sucfjte?/ L oftebe^ ©petó/ ofte beg 3©a« ter^/oftebeéf fer#/ batonbet alle JBetaïïen boo? Öet alber* fïecfjtlïe gfjerenent inojt/ grip fuït befelbe fo groot binben/ bat fonber bienbe menfefje nauïijcr en fonbe nonnen Icben / ofte 3icï> gljeboen: €nbe obcrfuïtr gfjp (uit moeten beftentten / bat gïjp fefjuïbtgfj jijt <0obt ben ^cfjep* pee öacr boo? alletijt U banc* turn
|
||||
|
190 Vandc Scheppinghd
ftem J|oe Peel temeer ban/ tuanneer gp met David betracht be nuttigïjepbt Pan alle <©obt£ £»ci)epfeïen gftefamcntïijcft/ öet eene nae t arïbere ter Ijerten ne* menbej 3©tïtgï>pnaeben Hemel op*
fïi)gi)en / gjjt niet een groote öancfüuaerbigpeJBelbaet/ bat 8>omt IBJanecn eterren Pan «©abig{jefcf)apen3i)ni 3jnt>ien ü pemant alle 3Diiifer£ öeriOig* be Pan ©per en %it\yt/ en ïian 5520obt öaer toe / tjoe banen* bacrnjcB foub gïjp bat erften* ncni $u geeft u <0ab bagelijcï isim gelberai tn fjeerïgchen gïant£ ber jonnen/ iDcïcaeu niet aïleen ben gantfrijen &o* met bene / met 3jjn Itcïjt en Ilk inermte / Peel iCurfisi en ïfrovXg/ PeeltiMpeen ïtaerfen boet (pa* ren: lHJaer ooch be Ρΐηφ&η ber 1 Si er ben rijp en PoïinaiTê maeent/ faobatgöp licijgijt 55?oobtom te eeten/ 3©ijn omfebjincfeen/ Mag om u te becHen / enbe fuïc* uen oPerPIoet Pan nïie£ / bat gijp Corner en JDinter Piel öaer Pannontfcaren, Cnöeïjqei en j |
||||
|
derWerelr. 191
foube fuïcr ïüitg foo beeï wet
maert 5jjn / om eeng ©anrtt- Öcot aen <0obt te feggen ί 3©tït fföp blijuen op Aerden
omïaegïj/ 3,(1 niet ee:t sroote melbaet/ 5©at<i5obtbefcïiiegei fcfjapen iieeft/eniïe ijernjcitt met foo neïe iBeiibcïcn 'turnen δε|ΐεηί <3|ubien be ^Sm-geniee* fleren enbe ben ganffrijen Ract öan be Jètabt/ niet meet ban ecne timet nettenen^ met fiee* «en ïieten fedeggiicn om inuent toiïle/ op bat gijn te ftijoouöet enbe te gijcmadttïijrhcr foitb mogijen mcglj enbe ïuecc iuan- beien/ ongöctnitjffelt gfmfmib Öctijaer grootcn banek toeten* ~<£ηϋε ijoe ί en fuït söp SÖmt öancftbaeröepb met aïïcn öeim> fen aen <ü5obt/ Ut « ntet aïïem ben toijben 9Eert-öobem geeft , ingi)mtpmt: iBaer oocn aïïe
23crgj}en/25ofTeïjen/ ©clbcn/ g^upnen/jStcgÖen en 3©egften/ tot ii pïaepfier en gïjenotbaér op gi)eo2bonneerti>eefïl «Een «eerïtjcit gïjemoet i$al*
tijbt öeeommert / be minfte toeï* 1 boet m üjtenbfcöap / ontfamj«t
|
|||||
|
k
|
|||||
|
I^!
|
|||||
|
i<>i Vande Scheppinghe
ftebbenbe/ om met öancfcbaet* * fiepbbefcibebjcbcrom te retotn* penferem ^aer en i£ ter Wc relt geen ledijritcr fmette/ afef ihibanchbaerhcpb, €cn ©n* baneftbaer lEcrïfrfte ig ergner atè een VStzft. JIDatftt u öan ïöeï/mgngteïe/boo? bte&cftantc toiecnc. 3©cefiimmer#nieton* öanchbacr tegften öien miïöen Oobt/betoeïche u foo brie goet£ gfiebaen heeft / enbe notft bage* lijtlté foriber ophouben boet/en? be noch öuufentmael ïr.cerboen ham ^ietbDcheen^/ftoefo?gl> bulbigh bat bcfe gftebachteu be Siele DavidsgrmaecHt heb&en: •toant Pfal. ii 6. bcrftaelt fieb* benbe/ ftoe beïe goetjef ftp ban <2obtontfangIjenftabbe/ ènupt hoe beïe tntaet^ fip ban <©obt | bcrïofi ïua?7 fo riep fip epnteïijci nenalbu^ tipt met een breftom? mert gfietnoet: Hoe fal ick ? Oh I Pfal, ι ié» Hoe fal ick den Heere vergelden 12*13· alle zijne weldaden over my? Ick fal den Kelck der danckfègginge in handen nemen jende des Hee- ' ren name loven &c. «Eencnt niet mijn %iüt i>at
fiet
|
|||||
|
b derWerelt. ï9j
Öetberfaccfte tg göennegfi göe* #<" an<«i
öaen/ toaimeer göP «©obtmetlIJJ'S?1 ben moube p2git / en tot betogs1 uim- „«„ ban unie bantubaerfoepb piefew ,ec D««*» tcerr ftct offer beg ïofti/ bat i* be '"f*'*' tont&t ber lippen/ toe 38η«Κί*«Τ lüamcbelijbcin jfBaergöumoet Hcbr Λ ooeft/ boo? cenrcrfttenftepligft ir, SÏJebi uprft 3Öner &ci)cpfelen/ u-- toc baneftbaerftept laten blijcfcé, <ecr|telijcft mijn Bitït/ xitt _ *·
bprfttoel boo?u/ bat gijp ober "Μ' gijene ban «Bob** jècftepfden ε» fflfëXL tpjannifeert/ op bat fp ftaren £Φρίί> ièrfteppermet en ftlagljen/ en1"1· bat ï)p u niet en plagge nan toe* Söen unie tojeetftepb/maer ftan* oeltfebefcijepbeIicft:3©ant <0ob PGi,*6jS fo?gi)t netoeng be menfc ben oocit Proverb Ö002 be heeften; enbe ten pege* iitlo loeft ïïecfttbaerbigft menfefte
»tf fcftulbtgö 3»f 9 te ontfermen , oocft obgrjtmfcee»
<©! hoe foube onfe ïiberale
<5obt/ toe ben&ee 5?mboeber Seeft/ toienbelijcft nonnen aen* firn tot nartgfie ïanbtlupbm/ "toeïtfte ben boiffcnben <©ffe be
biupl toebmbcn i <©fte ftoe foube
tSoöt gftenabigft nonnen toefen
31 toe
|
||
|
194 Vande Schcppinghe
int ongöenabigöc ©ocdnpöen/ inelc&e tjet b?a»cnbe ©aert op ben rujï-bacö geen rufte en gun* nen/ 3!ae iuel ben IjaljS afrijben/ en in öaer bulïe bionrlicrifcljap met tïag&en foo ïang&e öoo?fc= jaggen/ bat öet boot ter herben neerfloiti <©fteöoefoube<©obt iuft corinen fteobe aen biebertele «|ongdupben/ ïudcfce op öunnc ©atldaUónbé niet en nonnen ïe* bennocö Iuftigbicfe/ ten ft» fafte bat fp een Conijn/ i?ae#/ fèaen/ «5anj$/ of een anber ê>cftepfel ^obtjf jammedycft prjnigöen/ treeften/reenen/ ftleppcïen/ en bupfent booben boen (lerbeni gijSbatïael Bupjtf Ijoubeni <j$jt bat bejS ïiJeeren goeberen banen* baedhen gftcbntpcften i S$ öac boen öet ampt ban een goet^if* pênfieri ga mat fal ftonnen ben naem bjagen ban «Pm&grmöet* tigöepbenbeöerïnoetöepb/ foo met b'efe en biergöeïijcfte Safer* nnen tegfien «Bobjs focte £>cftep* feleni <©oen Bileam in grammen
moebc 3jjn Efelinne floegg met een fcocit/ om bat fp niet uooJi eH
|
|||||
|
tf
|
|||||
|
derWerelr. 19$
*tt gineft / belet sijnbe ban eenert
^ngfjel / be Efelinnc openbe mü *aculenfeiijcït Oaren mant en fp?acit totöileam: Λ ac hcbbe ick ! U ghcdaen, dat ghy my gheflagen Num.**, hebr, nu driemael ? Ben icfcnicc u z7.28.jQ Efelinnc, daer ghy op ghercden $i,zz. «ebt in uwen tijt t tot op defen dagh? Watmztig/ <©e$eetc
«et Biitam ben jjftetoapenben Engel 5tetv toeïrite meteen bloot 3toaert booj gein quam (lacn/ ' SÖelgcftOiJeerft gfteflaenfjabbe «00? be Eielinne, en tot ï)em fep? be: Waetom hebt ghy u Efelinne gh -flaghin, nu driematl ? 't 3fè meer ató toonbét/ taan*
neer bit 2Seelt-p!agf)erjS ^Φ
a^tflo?ie ïefen ofte hoo?eny bat fp
Been Γφίε& en krijgen/ noeftte
bp ïjaer-felben aïbuö befïupten i
; %eft <©ob Bileam foobeurgfie>f
i Jiomenemöet fïaen eener Cfe*
«nne/ fjoe fttïïen taijt boa? <(Bobt
berantiuoozbê/ oiejijne^cftcp*
ι felen foaimeebeïtjcb ter boot toe
quellen i <©fte toat fouben top
boo? <©ob£ sechtcrftoel tot on»
fer befcfjerminghe nonnen in*
1 bjengSen/ ttibien3ijnefcöepfei
' % ij i«v
|
|||
|
196 VandcScheppinghe
ϊεη / bit top nu foo jammerlijtft toereren/ met Biïeams Efelmne garen mont censf begonnen te o* penen/ enbe in ben bagft. be£ ©njbeeïg albums tcgfjen ong te piepten / en upt te fcl)?epen: <© SÖPÖÖetrounic^djcpper/ fult ' 50P nu eenigtye barmöettigijepö betoijfen aen isie gïjene / toelcne gantg gf)ene batnil)cttigl}epbt en jjebben betoefen aen on&i JEeet Jjaer tocbcroni in/oïïccijt* Uaerbigöc <6obt / met öie mate/ | toaermebe fp eng ijebben uotge* meten* 3©p ïjebbcn Ijaer gl)e* I tiient/ en ücr Ijeugft t / en gfytmtt I naer ong tictniogcti® aer fp t)cb' Ben onjS leeliclt mif fjanbelt/janv : merïii gepijntgöt/en to2etbeïi)cfi toermoojt. <£> ij)eere! tojecrut,*. ftetbloetnan on&unieonnoofei fe&rï)epfelen/ acnbefe3©?eeöe S&eulen. ©eSSceflenCtijStoeïfoo) efl ,
fuïlen ten jongficn bagfje niet ] toeberom toeritjfemJUBaer onge* ttoijfelt alle £>onben/biemen W Wam Beeft / toch tegöen ψ ftomme iöeejten/ fullen ban nep fmg b'anbcrc te bcjöe nomen/ |
|||
|
derWcrelt. 197
<n ban <$obtgfteoo2beelt ïuo?*
ben tot berfcft?icRingh,e btt φ& tter/ bit baer aen fcftulbigft 5pn: mant een onbarmgertigfj oop iacob,*» beeï falbet gaen ober alle/ bit 13, geen barmnertigftepb en ftebben gftebaen, 3Jaiob,2, ^aerbeneffentf/ mgn ZitU/ *- «««nu
3iet oocft toel boo? u / bat gftp De SmSto goebe gaben 4Bobtg niet onnufc β« %φ ρ% telijcR en bermüft nocft beur* ia» «ow» ojcngftt met tunffen en fpelen/ met pjacfit en pjaeï/ met fuppen en 3melgften: taant bat en fal <®ob be Schepper oocft niet ons Sljeftraft latem IBoft Dien onnutten ^ienft* Matt. ij·.
«necftt/ bjelcfte^ijn Calent on* ζ r, 30, ber be Sterbe begtaben gaööe/en ftet fcibe nabertjant 5ijnen#eere taebecb2agftt/ foo goet en faa quaet ató fjp't ontfangen öabbe/ fonber iuinjte: JBofl/ fegge icft/ bicn onpjofijttgften ftnecftt in be uuterfïe bunftermflc gljetaoi^ Pen taoïben / baer taeentnge bet oogften en ftnerfmgfte ber tan* ben ist ceutaigftïücfti ©cl)! taaeu ut ban bïijben bien fcjjabeïijc* «en ©ienfïftnecftt / taelcfteöct 21 in <€λ- |
|||
|
19S VandeScheppinghe
Caïent jijneg ©eeren berberft beurb?engï)t/ en opfnaptin o* berbaeti &egi}t niet/ ïtebe Sieïe: IKön
goet i£ mijne. Ifêarï} ieft met Jjet mijne niet bom tuat kb ïuili * «Cpgljen magï) epgïjen gïjeeit qnact. ©cij arme naetïtte miei)* terg aïg top ?ijn! 3©at iffer bat ton met toaergepb ong cpgfjen moflijen noemeni 3Bp en ijebben niet een b?oncriten in onfenïteli , bec / niet een ftrupmnen op onfe Cafel / niet een mijte in onfe SBeurfe / nicteen fjembt om on£ ïijf / niet een naggel aen onfen btngljer / niet een ijap2ften op on#öooft/ ofte Öet namt aïte* ntael <©obt toe. f&rx ig ben recö' ten epgljenacr baer ban ,· 3©? f enstjnnict meer aïg jjenïemce* tiergofte£cent>aubersfv Cnbe Öet i& fener/ be up:e fal een# κο' men / in betarichê <ü5obt tot on£ Luci&z allen falfeggfjen: Geeft Rclccn- fchap van uwe Regeeringhe» Luc. 16. 3©at reftenfcöap fuïlen bocD
aen <i5obt nonnen geben b£ $}atl)l)CÏ$ en $?oncner£/ bic peï
|
||||
|
derWerdr. »$£
Jet al aen paren rugge/fïaert/en
taet te ftofle pangijm toat fp jebben/en bicftpjtïjeimeer aïg fp , nebben/ foo öat fp in't epnbe mnqueroet moeten fpelen/ tot j PeberfPan3©ebuPienena©ee(ë* 3©at renenfepap fulïen aen «33obt nonnen gePen bte tup* fcperiScnfpeïeriS/ taelcnepaej: nieten ontficn op eenen aPont nonberben / jae öupfenben te Petbaö&elen; baer fponbertufi fepen groote3Vuarigpepb fouben maliën / om een fïupaer tv gepen aen ben SSrmen/ of een gulben io.enao^tot ben <©ojlogïfePooi uetgpcmcpnêbefiei 3©at rc'henfcpap fulïen aen [ <Gab nonnen gepen bie 't £egp* bioer#/ £>ïampamper<f/ <&\xU Veeg ι Pieic&e paer-felPen fa on* matigft oppullen met gpcfnöen en geB>iben/met 23ter en 3Bim/ batpetpaerbichmilif niebcrom ter Iteeïen uptbo?ft / enbe ai paet Pcr|ïant met eenen ί ®>act leg* gpen fp ban ree Sterben neber/ geinen ©erc&cngmpacr cpgen b?ecfi en Pupïigpepb/nocpté pa* ren <6obt ftenncnbe / noepte 21 «ö öaeti |
||||
|
200 Vande Scheppinghc
ftaer-felben« iPocp/bjateenïec* inthe SSeefteïijcKe/ jae^unbeï* fti)efcljanbet$ibatj Slnbien een Ifêan 3icD liet
fïacn ban een 3©ijf / en miböeit op een bolle ftraet tegen be ftee* nenneber-inerpen/ biatonecre foube bat g^erenent Vuojbeni Ifêaer en i& ttat geen meerber bifreputatie / bat sicö een leben* öiSÖ menfege / niet ban 3ijn a©tjf/maer ban jijnen a©Sn/btc een boobe ïebentloofe Creatuere 10/ aïfoo Iaet betmeefïeren / bat ÖP ter SEerben neberbaït/ berlie* fenbe alïe 5ijne hracïjten foo ban ' Eieïeralg ban Hic&aem / beel ftabeiofcr en onbeqüamer om ge* ganbeït tetaojbê aljsf een 2Seeft t Cicit een fbube foobanigöeit f
onacötfamen jpunne / bic jijnen 3©ijn inbe goote giet liet loopen/ ' berfoepen/ en feggljen: <£p/ bat tétegrooten fonbe en fcljanbe. 3©at foubemen fulcften goebeit fcöcpfel foo ïatcn bcberben i ©et iuare beel beter beftect aen oitbe armeenjtecftemenfcïjem «étobt en fal bat niet ongöefïraft ïatcn bïpem Cnbe toel te rcri>t: IBaer /
|
|||
|
der Werrlt. ioi
ifèacr ibat een flraf berbienen
ban faobanigïje 25upc&-&eefien/ biebooi oberbactben SBtjn be* berben/efi ijaer-felben bacr toe i 3E>e $?opïjete Efais roept öet Efai.r u
Wee upt ober bc fclbigije in 5tjn j. cap. Paulus ontfept gaer ijet Conincknjcke der Hemelen, i, T pnr r Cor.6. Galat. ƒ. Chriftus blijft J^™·*· Öaer naebe eeubiige bperblam* Gafer r men in ben afgront der Hellen, ,. 'J' baerftunbeïicatetongöe nieten t^. I(j falbmen teimjgfteneen ftïeun ,f Λ Λ biater-bjophen, tuM<$, ζ5·ζ*ζ> C nbe boo?bjacr / ï)oe fouben
fuïciïe iupben berftaen biat fp moeten boen omgang!) te bio?* ben / itit bicfsbril£ niet meer ber* fïaen biat fp boen/aï£ eenen buU ïen fêont i feoe fouDen tie göene tot (èobtsi ^upjs ofte ten ïi?emeï ingaen / bic t>icnbiiï£ foo befïelt 5ijn /» bat fp nae Öacr epgijen ïfupjSnieten bieten te gaen op tierben i gae/ al blaren fuicite lupbeninbenïlemeï/ fp fouben bieberom baer uvt göejaegijt ' iboiben/ gijeïncn $bam enbe «Êba upt f)et ^arabijjS/ boen fp bcberbobencbiucht inflocwen, % b OÖP/, |
||||
|
iöl Vande *>chrppm°he
<©&p/ mijn Stele/ ïct&cïopu
ttuch. 3E>annrct gfip ergi)crt£ fibt aen ré Poïlc Cafeï/ fo benefit altijt/bat gijp SJt *en genobtgi> be<töaitban <£obt ben^cijep; gen <©at5gne£>cf)oteïjs;en %t*
tx& üoo? u ftaen/ enbe bat fp fcerbuït 5gn met 5tjne &c fjapen/ ©ocirtrerai/©tflci)en/ metsijit «èiet enbe 3©ijn/ bie npgefrijai pen geeft tot göenen anberen cpnbe / aï£ bat fp bauthïjaerïtjcïi en mateïijcït fouben göenuttigfjt iuozöen/ tot nootbiuft en tot een Matt.if. ectujcHPcrmaccft, <0iiet bic pa^ 23, len niet te buntctu 3Βεε(ί gne* troniu in bat tucpnigge / op bat gftp ober Pele cöcfltït mosgfjt toerbetn ι π, ^erfrffept nor\y cen£ uiué aefc %&\ tcoofï. fetn/ mijhgieïe/cnbe gï)p fuït upt aenmercfungfje nan Dit grooie en treffeïijilif^eöepfei be£3Be* relt# eenen fcnbcrlingen'Croofi fri)eppen: <i£en Crooit fcggfje Uw foo tegijen üc armcebc / a\g oacfetegljeniüfen noot/ bituin befeïDereït foubc mogen treffem t. ^eeötn ©aer εη 5ijn ter 3©erelt geert aïOToti*. jjjefter lupöot a^ ^ apootoi* gïjen:
|
|||
|
der Wctelt. ïoj
gften: ïuant fn ftcbben <<SoDt tot
ttmn ©aDery Dien *ooot bielcfte ig een eenigö enbe abfoïuut J$zt? re ban»JSj>emeI en ban SïerDe, 3©atnanben genen ontboenen/ Die SiinDcren jijn en erfgenamen ban fnScïten rijenen ©aDer/ Dien atïe.sf fceliomt ί <©en ©eineï ίβ b002Oacr betert. Matt.ir.Heb. Mat.tr; ii. €nöebeiCeröeiif0êtrahti ?4» fit beeï ban ftaer ©arnmonieHebr.ii. goet. Pfal. j7,Matr. r. l0t
3©cl i£ iuaer 45obtontvetUtphit37.9
Öacr fomhjöïen Den obctbloetMatc,f,i ban 3lertfc0e Dinghen/ a\0 ftw Vucct Dat Defeïbc ftaet onDten* 1ïigbfi3Uben5hni Cben gftelijcn een JBoebet ijaet ïtint te beeï <©oft^ / jjuptitetö / en anbere ^noeüetöe ontftoüt / op Dat bet nieten foube 5iecRUia2Dem<©fï:c geloei* een menfcöcijemfelbéali temei£ ban eeten en Diincfteri fpeent booz eenigen tijt / om 3nn jieeftte uvi te baften. jjfèaec nopt ontneemt ijaer^obt aïleg; %at/ in't miöben banï)aerar> ntoeDe/ iaet |m Öaer nocQ bejjou* Den 5ijn bejte enrgcfifiegaeDcté onber alle Die Dn geftöapê fleeft, 3 »i ©er- .
|
||||
|
Γ
|
||||||||
|
i04 VandeScheppinghe
©etieentijpfjactniet/ alleen
i*abiHioen babé Öacr ïjooft/ ben Milius in frftoonen $emel / enbe baer in Pfal.ij, be marme jèoraie / bei)eïbere jBane/ en be glmjïerenbe §>ttt' ren ί ^cöenpcn fu niet ijaren acflem upt bc berflcfje %οφ/ fo biel nl^ Conmöcn en ftepferen i ï|et Watet I bat Pindarus foO
toaerbigiiacötirtgeout/ non* nen IV beftgfjen toanncer fu Vuil* ïen» ©e Sieröe ïjebben φ onbct ïjare boeten / en mog&en baer ober toanbeïen <©ofï en Wcfi/ Eupb en jüoojt/ foo't ftaer glje* lieft* 't^&pfoo/ mijn^tele/ neemt
gftp eii ftebt ben «gpgDmbom met ban ©?mtcIgcKe$anepfcn/ ban grooteï&ocben/ban fcijoonc Doben / bhifl)tfoare %t\vx$/ «Srafnjtïie JDepben/ b?agi)bare 2&oomgaerben: jègtgöp&aci'i om 'tcenemaeï ban ïjarc lieffci ïgc&Öepb uut-gtjeffotent» ®iz* mant en berbiet π te gaen piae»* fieren ïangfi£ be ö?agftcn/ 25of* fcfjen/ g^eben / 25oomgaerben/ tpallepfcn/ftebieren/ boo?aDeï* ben/ 3©fpöen / Φιιρηαν f η u te bet*
|
||||||||
|
fc
|
||||||||
|
derWVulf, 20f
bcrmaften met ïjet nenfcijötnoen
ban be lïunfligpc tmimeragten en alle pïantagien/ bie be iiijene luuben pier op herben pebbem mmrné en berbiet u repoo^en ftet gpefangp ban bc ©ogfjel* bm0/ pet rupfepen Pan be iBoo? men/ 0et go?gelen banbefoet- bïoepenbe 3E)ater&cn£. &i& mant en berbiet u ben reuen Pa» ben ïie(feïötHcn^.itbu|ien53aIi f cm/ bie baer treeftt upt be ©el* bcn/$trupben/25Ioemencn2&ooi men. *©e arme 25ebc!aer£/ bie Pan beur tot beur gaen/ ^ojp in/^cjp upt/ gebben fombjglen meer bcrmaech# Pan alle fülcfte btnttcn/alif bm Cugenaer feIPe* $!ffcr cenigpe gfamigl)ïpc&i»ep& ingpeïegpen/ fp bjtntnen baer ban bc bolfieieugijcn, 't&fa firpt/ 't<öcpoo2/ enbebmöeucft bie be*ebelfte finnen ?gn/ 1tatn eïrft een bjp. φρ magpfc befi* ggen/ ooeft acngaénbe bingDen/ itjeicne pem niet toe en Komen» SEïïeen ben j§>maerK en epePoe« len Pan pare bjucpten Perbiet u «Bobtm'tS.ggcbobt. 3fa futt gi)p feggen : &ma"« |
||||
|
ιο6 Vande Scheppinghe
en göeöaelen te berum"üan be teucBten befer 3ïerbe/ is bat ge* ringije i Cen Uiaer niet gi)e* ringe/ icft beiient/ inbien fmaecft ca geüoelen alle^ berüen mofle\ JjEiaer toie ieTooarm/ Die niet fcaer P002 en l^ccft ί ©ebt gijp gijenen jjHuhieeïen of bonten fïccft/ ïaet pet 3ijn een grobe Hiel. fycbt gftp gtjeen gbefoben en gpebMbcn / faet {jet ,ijn een flueft öJoogt) 23200t$. i^ebt gijti geen ri'pm en tterlijcft ©uu// loet fjet 5ijn een ©utgen of een &φηηζ* ©abt οφρ genoegen gï)!.i fjaöt gftcnoegf). a©ant fp tsaren foo ïne{ bie armeïpcft gi)c* Weer gaen/ én bagijeiycng een magf)ei-epo2tiel)ebben/ alg Ut gijeïóent 5ijn ftact bleefcl) bette* lijcït te eoefieren, 42en gfjcmepn ^>oïbact ï&
biCotaiïiÉ gftefonber ban ?ijnen Coïonel/ een 25oer ban jijnen ïantf-ijeer / enbe eenen &φρ* perban5ijnenCoopman, mtt eenjS aen be tnenfcften/ iuelcfte tooonen inbe bo?re dempen ·, φ te ïiebet / metcftt cepg op be %a$wwf innen en öicj^ilben/ Soeïe*
|
||||
|
der Wcrelt. 207 ·
iöeïcïte onbcr bm $332ΐ-ραοί
tooonen. 't 3# fcfteiv beeï flim* mer tractament fjcbben fp bacr/ qïsè eenigften 25ebelaer ötêr.ïla- te Mccberen/ gijn't niet üelïen bamtobbcn i l>are fpijfe/ ifl niet grof T&iaat/ groen ïmtpt/ en barben gi)eb2oogï}ben ©té * <£nbe toelcne 3tm \yateWm\in* gflcni Jbp ftruppen inïjollen/gei Ujcii öe Contjrien/ onbec be SSer* bc/ onbec bc 2Sergljen ïjcnen toegl). ïaten fp baerom te Ie* ben ί laten fpbaerom ggefcnt te 5ijn ί Sa en sijnfe niet bafler/ groner/cn fïerclser ban lijf en ïe* ben / aljs beie 3©ittebiaotg-Hnv bernenö ftierteïaube met alle Öacr lecfternöen i Ntemanc en ι leefeer van Overvloet fept Chri- ftusLuc.n. gi»e©berüIoetisiLuc.i2»
ΆΪ0 be fcijaïe om ijtt €p / aïg bc ι J. ftötïfoom be $kcr/ alg bc öoïflcr om be ifiote/ aï£ be 25nfi om &et €oo?n / onnobiglj en onnut. <©nfe $atuere # metmepnigf} te bjeben. ïitbteliieh laet fp ïjacr patpen. 3éïjS &P Kotf en Weeren ijèbben/bat han onjei gc«= noegt)cnftptöc98öofleU
|
|||||
|
J
|
|||||
|
2o8 Vande Schcppinghe
2. flif^jBi <ffpntelijf& / mijn Sieïe/ foa
aiifn la-or. gCCf£· u öc ilfnmcYchmgge ban . be £cgeppingge ïx$ 3©ereltri Croofttcggcn allen noot/ bieu morgt bjepggcn cf bzinggen,. 311 Vuaert bat Bcmtl en Herbe/ en bat alle Crcatneren/ groot en feïepn/ frgenen aen te fpanncn totuüerbcrf/ ten ië geen noot/ aï£ gftp maer <£5obt ben ^tgeps pernboiugem\ Sn bè ^tgeppinge geeft eïr κ
<&rgcpfel banoSobt ontfangen 5ö" epgöen aert en befonbere nratgt/om fntf of fo te tocreften: Uüaer. geeft <öobt gem-felben of Stjne maggi gacr ^atnere on* bertooipen/ bat gp niet en fonbe moggen baet bupten / baer bo* ben/ i'ae baet tcggen/ pet toerf boen* 43eenfm£. 3tllc&tgepfei toi gcub gp onber gem-felben ggebonben/enbe aen gem-fiiben begout gp een onbepaelbe bol* maggt/ om boo? befelbe foo te toereken aïft gem Mitft. 2lïfl gem belieft/ fp moeten gaet na* tnerc aflcgggcmgia alfl gem be* ïieft/fp moeté regel recgt tegenrf Öaer fpgen natnew aröepben. 't<Binc& |
||||
|
der Werclt. 109
't <tëmcft bat ïoop bet nature
te bonen/ aïg bc hleebetenbet Sftaeliten in beJBoefiijne fïeteii en niet üerfleten/ben tijt ban 40, Slaren lancit: nl£ ben &agften- bofcö/ οίε Mofcs faci)/ ïucï b?an^ be/ mact niet ïietbjanbc: aï$f {jet KSanna / bat ^onicö-foctc fSjaobt / npt ben &émeï öieï/ en betfefjen bjaneft npt be bo?re <&teentatg bloepbe: alg bijf 55i0Dben fa imetben bermenicb* buibigöt/ bat fp 5000 menfegen berfabigöben/ en bat baetban norö 12, ftojben 23?oot£obei'i fcöatcm 3©at meet fé: ten bebeele ban
<Ê5obt i£ be $atue« memgö* tnael aberecötjS omgaenftaen/ «n beeft Baet-feïbentegeï-tecfjt tcgöengegaem ©oen ©ob tart* be/ be ^onne aen bê ïif cmeï mofi niet alleen fliïïe ftaen/ten bienfte ban ben ©ojfi lofua: maet ooeft ettelijche grnben te tugge gaen/ ten bienfte ban ben Conincft Hifkia. ©oen 45obt tiiübe be fterefte bïammen ban ben gïoe* penben ©bentcJSabei en boften be öjie ^ong&eüng&cn met bet* |
||||
|
2 ίο Vande Scheppinghe
bjanben/ maer mofïen ftaer bei'*
fcoelen, ©oen <<5obt imïbe be
3©ateren ban be roobe Sec en
morftten niet te famen loopen/
maer mofïen fefteuren/ en Den
&inberen ^frael^ een bwogfi
boet-pabtgeben/ mibben öoo:
Öaer botfit ingftemant ftenem
5©ocn <i5ob J»ilbc/ben 3©albiftt|
inoft op-nomen npt i>en afgront
ban be gee / cnbe Ionam op-
jtoelgöen/ niet om pemte bet*
teeren/ maer om gembegouben
oenïantreöjengfmn
l&efe Confibcratien fjebbm
aïfe öepliglje JEanncn €5obtiS/ allegöeïoobigen/ fogfteftercKt/ bat jp goetifmort£3ijngebjeefi in alle perije&eïen/ jae ooeft ang* ften beg boot£. i&tet arn i>m _., ConintfiDavid. <in5ijncn46. Pial.4(i,i Pfalm fmgï)t &l» aïöHjï: Godtis *·3· onfe toevlucht ca flerekte*, een hulpe in gtootenooden, die ons
gberaeckt hebben. Daerom en ▼reeièn wy ons niet,wanneer oock aireede de Werelt onderginghe, ende de Berghen midden inde Zee foncken. Wanneer oock ai- reede de Zee raefdc en wentelde, |
|||||
|
van
|
|||||
|
dcrWcrelt. ai ι
dat van hare ongheflnymig-
heyd de Berghen invielen. Se- la. 3Ne <g>oDtniet en ïtennen/ ballen metbemtnfieregenrpoet inbefperatie/ gftelijcfe Catoni, Caffio, Bruto, en meer anberc ig gïjeöeurtj ïuant fv en ftonöen met geen Manen gljemaet ober* nomen be tumulten enberiuar* ringjjen / ontfiaen in be ïïepu* blijcijue/maer fp Ijebben bemant» aen Ijaer epgöen lebengïfelept/ en alö SSeulenljaer-feïbenberi moo?r, USen ftet öp-nae bierge* ït)cï«n aen beïe menfefjen onfe£ ti)tjS: baant aï«S hrancKïjepbt/ fcfjabe/ elenbe/ fmaet en oneer/ ofpetsfoiergeïtjeften tjaerober* balt/ inat al bjeenemef/ fjitplens?/ ïilagijcn£ en bertfagemi tg Met ban fionben aen·} <6een troofl fteeftbatopljaer, £>petenl)aer cugljen öert/ bjoiben bo? en ma* g&er/ gaen guijnen en fierben in fjaer fcijaené: iBaer laet De lyzu ie 3©erelt fetjubbé/beben en ber* fmcBen/een bic <ö5oö ben ^cijep* perrecijt ftent en jijne boa2fiei nig^epbt/ tiz fal efter onberi (φίώί blpen fiaê met David. Sa-
|
||||
|
ίΐι Vande Schcppinghe
Pial.73» ^n&en 73.PfaIm fept gp:Wan- ij, neer ick flechtsuhebbe, o Hce- re, foo en vraghe ick niet nac He-
mel of na? Aerde. %l$ ofte ÏJp ieggijen ïuilbc: laet ben Jfetmü-
ïonberen en bïiretnen boben mijn f)ooft:1Iaet beUerbe fcgu&i ben en ff fjeurè" onber mijne boe? ten: ïaetaüe Creatucren/ ban boo?en en ban achteren/ ban ttt refrjterofterfïint&er 3ijbe/ ou mijn aenbaiicn en boen mat fp nonnen: 3JeR en paffe on geen bpant/ a\0 te» maec u/ o $eert/ te b?icnt ijefrDc Pfal, 118. 9inbcn 118. Pfalm fept 5p: De 6, Heere is met my, daerom en vree- fe ick my niet: wat konnen my d e
menfehtn doen? φρ totl feggen: 45eeninenfeöen/ geenp?ineen/ geen Coningfjen/ tjoe groot en matljtigï) bat fp 3Ön/ en honnen nip eenigöfinjef belcbigfjemfoant tnet mpi£beï>cereber peeren/ en £onineft bcr €oningen,£ijn gijeinelt en tjcflaet niet in Se* ger^ banjBenfeljcm ntaerïe gir- oenen ban «Êngijeïen. Conim gijennjojben gljebicntban&cï* baren : macr45obtban£onmi gen/
|
||||
|
derWerclr. 2.IJ
gen/ jae ban aïïe «Crcatucrcn/
btnt tomben eu Cempecfïen/ban Seniel enjban lierbe. %ïs? <Ce* rïmgen in egalere 39η / fa bloer* . nen / rafen / tieren en fponïoen uut een hoop nbelc b|epg!jemen* ten: JBaer Slfertbebingen / buv tcrbïoeben / bperigïje regenen/ onbergancn uan £>tcben en % anben / boïgljen op be cïjolere <t3obg. 3©aer *0obt tegjjen mp (ïnil David feggftcn) ifhVuaec ïicrlcuen : IBaer 45obt ijee met mp, 3©at nonnen mpbe men* feïjen boen Κ %\U ftare toiifptra* tien tegften mijn öooft/ aïïe ïjarc blafpljemien tegljen mijn eer/ en berfrj)2icHcn mp niet int Aïber# mmfte* <€cn 5ijn niet nnber£ ban fdjiwmenbe baren toan ccn bcrboïgfjen 2ee / bie met een grootc furie Hommen aenloopen tcgftm ben boet ban een £teen* rotfe: maer met ben eerden aen* floot öan een flupben / enbe niet nnberjS manen ban een pbeï gtje? ïupt / bat Ijct epnbe i$ ban tjate bzeefcijeïijcKebjepgemttttm „ ©it b3a# ooenben troofl bie R01
Paulusmebeöeelöt aenöegfielo1 jif vu
|
||||
|
■^■ΗΗ^ΝΒΗΒ
|
||||
|
ζΐ4 Vande Scheppinghc
bigfjenteïïomen ί SooGodmet ons is, wie kan teghen ons, fepbe ï>p, ©at i£ te feggljen: gikt mant ïtan tegfjen on£. ïfcome btetail/ topenfjebbenniemant tcöjecfcn/nof ö IBenfcöen/ noeft ©upbelen/ noci) ©oot/notft ©die/ noeftt pet antierif, £>oa jSobt onjs Ueüm en onfe galia> Rept neemt in fijn beftöermincrej £»oo öp on*i beefttonber be ft ba* bimjenansijnebïeugïjeïen/ on* ber be blcugficïen ban $ï\nt Mo- gentffepb/ 3©ic fal on£ ban non* nen fozcercni j'ae inie fal on£ burben aboibcten en aenrahen ί 3©pen öebbcnnietjste tojeefen/ alif ÖP tooo? on# i£/ bien aï be 3©ereït bieefen moet, ©P / bte een JBeeflec ig om te
fcgeppen/ i^ooeft eenflSeejlec 0mtepeIpen.Efai.65, j©aerhp niet 5jjn tojanc ftomt / baer «in be angften bcr pellen: maec toaecgptegenmoojbtgijiitf met 50n gljcnabe en gulpe/baec ia be i>aa?tebe<0?|t>cmetó. &tet batt /mijn %it\t toat een
3©ereït bol trooftbaeringïjciei 0ttent£/ αί£ gftp bemercSt en göe,-
|
||||
|
der Wcre't. 11 ς
Öijeboeïr/ bat be Wtvtlt rjcfcDa*
pen i£ üan ben gjjenen/ bit« Godt en Vader g^eiiiajbenijS in Chrifto Iefu, Den Coninck der Eeuwen,
den onverganckeliicken,
onficnlijcken, en alleen
wijfcn God/y f ere en
prijs inder «enwig-
heydAmen„
i.Tim, u Verf. 17,
|
||||