-ocr page 1-

f � 2 rs 15

'SWERELTS

.BEGIN, MÏDDEN, EYNDE,

� ES LOTEN IN �> E �

� R OV-RING H,

MET DEN

~~"^

*~~^ffi'"-~*^~~a

V-.

■ «f

V � 3\� © � JAC S E L F E ^.

DOOR

\Jt «

O �

O a D R B' C � �

* S

Voor Matihhs Hav'ms. Gedruckt by Hendrkkj-uun �[�,

Boeck-drucker_} vvoonendc in 't Hof, inde

Druckerije van de Macght van Dordrecht.

� � � O i 6 � ?>.

iMcf Privilegie voor vijfthienlarm.

BIBLIOTHEEK DER

r U) � � UNIVERSITEIT

UTRECH T.

-ocr page 2-



			� O R � � � V S EpiiloJar. libro 2. Epift. t, Ad Julium^ Floruwu. SInguia de nobis anni pradantur euntes, Eripucre jocos, Venerem, convivia, ludum* Tcndunc extorquere poëmata; quid faciam vis? Prseter camera, Rome, mene poëmata cenfes Scribere pofle, inter tot curas totque labores ? Scrip torum chorus o.mnis amat nemus, & fugit urbes

		Privilegie. EEnyder <~uvert verboden by OBroy n/an de Heeren Staten Gene- raelj en de by-gevoughde aAttache _� wan wegen de Trovittfk rpan Hollandtj in date den 4. nA'f ril 16s s- nier gunt aen Matthias Ha- vius j opper-Klerck van dé Raet-Penfionaris , dit tegenvvoor- digb Werc^ binnen den tpjt njan njijfthien Jaren, diretlelickj)findi- reSïelk^ geheel ofte ten deele ₉ int groot ofte int kleyn ₃ in Neder landt s ofte eenïge andere tale., te drwkgn ofte doen drucken, te njerfyopen, ofte elders nae-gedruckt in de njereenigbde Trovivfien te brengen ₃ te njerkoo- pen ofte uyt te geren, fonder bewilliging van den n/oorfc* M. Havius, op de njerbemte nuat) fes honden guldens _}�� by den Druc^er als den njerkooper te njerbemen, en datfoo meritgbmaelds bevonden fd njver- den contrarie ghefihiet te%jjn$ fappliccren als naerder by den originelen Oclroye tefien ü.

-ocr page 3-


■■■~~.....~~■■■
		�


	/ 'Crifpiaen Vy Jc�dp: ^%

			■BI

-ocr page 4-



		INLEYDINGE Tot het volgende F/ercl<^ Ndien men met 'acndacht' de finnen wil'laten gaen ove^defakenderwerelt, foo en ial men onder al- le 'de klvc geene konn� uyc-vinden, in de weleke _____________men Godes vooriienig- heyten kracht-werekende mogentheyt klaer- der ial konnen bemereken, als in de genegen t- heytvande voort-telinge, de levende ichep- felen van d� eerft� af krachtelick ingefcherpc. Want gelijck ibnne>mane>ende andere lich- ten des hemels > den loop, haer eenmael van den Schepper voor-gefenreven > noyt en ver- laten : maer van den aenbeginne der werelc aen tot heden toe dien hebben gehouden, en * 2 ful-

-ocr page 5-

VpÖR-REDEN.

fullen blijven houden tot de voiheyc aller din-
gen. Even op de felve wijië blijft dat won-
derbare woort, l�'l�⁷afl emie vemenighvuldight, de
menfchen door God van den beginne in-ge-
fprokcn> vaft als met een diamant gheichre-
ven in de herten van al dat adem blaeiL

K^il wat o f der aerden leeft,
t^Alvvat om den hemel(vveeft,
Al wat in het vvoejïe diep
Godin oude tijden fchiep,
Al tot aen de naechtcpier,
Al tot aen de kleynfle mier,
Al tot aen den min/fen vis
Dieder in het water is:

teelde kruyden in het vvout,
Al tot aen het quafligh hout,
Al tot aen den harden � een,
H�eft dit. ttfter aert gemeen

^Dattet voelt een inmgh vier,
^rOattet trout �� manier,
^Dattet al tefamen paert
Tder een nafynen aert,
T)attet vrijt en dattetfpeelt,
'Datietfoete vrnchten teelt.

"Uit Vaas eens des Wereltsgront,
Schier eer dat de wereltfont;
Bitfalvafl enfekerflaen,
En noch altijt verdergaen,
Tot men na des vverelts val
tTetifyigh bruyloft houWenfal.

En hierom foo heefc Syrach Eccl. 36. 24.
ten aenfiene van de redelicke dieren wel aen-
gemerckt, dat 's mans begeerte tot de vrou-
we alle menfchelieke toe-genegentheden ver-
re te boven gaet. Van de zijde der vrouwen
is het even het ièlve : en 't is gewiflelick een
wonder aen te fien , in hos veel befondere
gelegentheden fulcx allenthalven figh open-
baert. Een kint eer het recht weet wat een
kinc zy , en �00 haeft het maer een doeckjen
ployenkan, maeckt figh terftont eê popjen,

-ocr page 6-



		VOOR -REDEN. en betoont aireede fyngenegentheyt tot een gefeliigh ieven: het felve wat vorder in jaren komende , en de naem van maeght krijgen- de, wort beweginge ghewaer die het vrijfter geworden zijnde begint in't werck te ftellen: ende de bruyt wefendc, trcet in den in-gangh, vrouw en moeder , in den deur-gangh, wedu- we fchoon in den uyt gangh , hek vcekijdts tot den weder gangh _; want (fgelijck Paulus x.xmi._r. van de weduwen getuyghtj vveeldigh ghevvor- "' den zijnde willen]^re trouwen: en fchoon alle faken daer toe dienende in haer op komen te hou- den, i�o rijft in de felve de genegentheytom yemant te helpen aen het werck daer toe fy lieden felfs onmachtigh zijn geworden . Bo- ven allen dei�n is ten eynde als voren aen te mereken , dat al iffet fchoon foo dat eenigh ongh vrou menfeh een moeder of een fuiter leeft, die 'm haer dracht of kinder-bar� ganich fware ongelcgentheden heeft uyt-geftaen, of datter yemant van de gebuer-vrouwen rou~ welick of grouwelick van haren man wert mif- handelt, dien efter niet tegenftaende foo en baert al het felve geen af keerigheyt van het trouwen in de gene die daer toe jaren hebben: jae felfs die mans die haer vrouwen ioo ganich * 3 qua-

-ocr page 7-



		VOO R-REDEN. qualick hebben bejegent, indien de felve we- duwenaers komen te worden > en hebben e- ven-wei geen ghebreek van vrouwen : maer vindender meer a]sgenoogh diere vreden zijn met hun wederom den kans te wagen. Waer uyt dan blijckt > dat het geheel vrouwelijck geflachte haer moeder Eva oock in defen ge- lijck zijn ; iy en geven geen geloove aen het gene datter gedaen of gef�y t wert >, iy wilJen't ielfs prouven, en even uyter daet leeren wat het werck in heeft. En of men fchoonmen- fchen heeft gevonden , die defe aen-dringen- de genegentheden van de mans tot de vrou- wen , en van de vrouwen tot de mans heb- ben willen uyt-bluilch� , en doen verfterven door eenfaemheyt en het leyden van een le- ven buyten alle menfchelick gefelichap, dat al en heeft fulex niet konnen uyt-wereken. 't is een in-geboren eygenfehap, een boeck ibnder letters₃ dat fonderfchole, ionder mee-1 fter, ibnder moeyte , ibnder eenigh behulp I van ielfs geleert wort: 't is een in-drucki�l van den hemel, een in-geboren eygenfehap, een wet als met Godes vinger in de gebeente en merghder menichen gefchreven. En bydie I gelegentheyt valt my in den fin een out, ge- meen >

-ocr page 8-



		VOOR-REDE N. meen, en f foo het ichijnen maghj belache- lick verhael : het vvelck ick nochtans, ver- mits het ontrent dei� ftofFe van bedencken is, hebbe goet gevonden in een veers te be- ft uy ten , ende den lefer mede te deelen. E En man des werelts iatgingh in de boiTchen wonen, En droegh de vrienden op iyn twee vol-vvaile ionen > De derde was een kint, dat noch geen oordeel hadt, Dit was hy niet geiint te laten in de ftadt. Hy nam het in het wout en meyndet op te brengen, Soo, dat het met geen vleefch i�gh oy t en fou vermengen -₃Want C dacht de goede man ₃ en vvaiTer in geruft ) Die noyt geen vrouwen iiet en krijghtgeen vrouνve-luit. Wie in de fteden woont, die ilet verfcheyde faken, Die hem fchier even-ilaegh dq finnen gaende maken �, De jeugt wort daer befmet_} oock dickmael ongemerekt, Vermits een dertel oogh op al de leden vverekt. Maerin heteenfaem wout daer leeft men als de fchapen Die niet als heylfaem kruyt of noodigh voedfel rapen, Onnoofel, buyten pracht, eeravoudigh, fondergal, De werelt onbekent, den hemel lief-getal. ;De man, op deien gront ₃ begar hem uyt de menfehen, Verliet al wat het vleefch of aerdfche finnen wenichen, Vail driemael in de weeck ₃ en als hy maehijt hout Soo nut hy enckel moes en wortels uyt het wout. Het kintbleef in het boich tot aen fyn achtien jaren , jEn daer en quam noy t menich gereden of ge varen : Syn oogh ipeelt maer alleen ontrent het jeughdighgras ₃En 't is hem onbekent wat maeght of vrijfter was. D

			1

-ocr page 9-



		VOOR� REDEN. 'T geviel om defen tijt dat in de naefte dorpen Op feker boeren-feeft de gans was af te worpen: Een priefter daer ontrent die noot den heremijt, Orn voor een korten ftont met hem te zijn verblijt. De goede kiuyfenaer die gingh het overleggen, En naer een langh verioeck > ioo liet hy iigh geleggen: Hy leyt fyn jongen met, en hieket voor gewis Dat Hanfje niet en kent als kruyt en jeughdigh lis. Hy gaf hem op de reys en quam het vleck genaken, En wat de jongen fagh dat zijn hem vreemde faken ; Dies vraeght hy (chier geftaegh wat dit en gint beduyt, En wat hy niet en weet dat ley de vader uy t. Maer juyft ontrent het dorp ontmoet hy fteedtfche vrijfters, Die queelden onder-een gelijck als Meertfche lijfters, Haer kleeren waren net, en fy van blijden geeft, Gelijck de jeught haer vint ontrent een vrolick feeft. Doch mits de jonge wulp hier op began te mereken, Soo voelt hy vreemt gewoel op iyn gewrichten vvcrcken: Hy ftaet gelijck verbaeft, hy fiet den handel aen, En ( naer hec fchij nen mocht) hy wou niet verder gaen. De vader ftoud hem voort > en gingh al verder treden, Maer Hanfje gingh hem na, en vry met trage fchreden, Hy keeck geduerigh om, en berft ten leften uyt: Wat is het dat ick ile ? wat hoor ick voor geluyt ? Wat dieren mogent zijn ₃ die met haer foete kelen My dringen door het oir > en al de finnen ftelen ? Ey lieve, fegh een reys wat hier van wefen magh; My dunckt ick in het wout noyt ibeter fchepfels fagh. De vader roock terftont vvaer heen dit wilde ftrecken, En vvattet vooreen ipel in Hanfje fou verwecken, 'T zijn ganien, fey de man, een ilim en oilick goet, Daer ghy en uvvs gelijck u van onthouw en moet:

-ocr page 10-



		VOOR -RE DEN. Laetdatgefelfchap daer. Neen ₅ fey 'tonnoofel Hanije, \| Maer, vaercje , magh het zijn, ibo koopt my doch e� ganijc: . IVoor my j ick bens getrooft, 'k en vreei� geen verdriet, 'T gedierte, na my dunckt, en is ibo grouiaem niet; Het falmy tij t- verdrijf, het fal my vroiick leven, Het ial my foet vermaeck en blyde dagen geven, Het fal my dienftigh zijn wanneer ick eeniaem ben; Voorv vaer ick hebbet lief, f�hoon icket niet en ken . De vader ftont en keeck onfeker wat te feggen j Wat vrou Nature fpreeckt is niet te weder-leggen. Wat iifet of men fchoon de jeught in banden fluyt ? Haer geeft kent fynen tijt ₃ haer keeft die wilder uyt. Wat baet het eenfaem wout ? en wat de nare kluyfen �? Wat oyt van katten quam dat is geneyght te muyi�n. Dit fey de goede man, doch met een (lillen mont, Hy iagh fijn eerfte jeught ais in haer eygen gront. Maer Hanfje, ichoon de feeft ten eyndc was gekomen_sEn dat meeft al het volck fijn af-fcheyt had genomen, Was nae dit ibetgeficht onluitigh van het wout, En eer het jaer verliep hetquantje was getrout. Maer dit werek ftreekt hem vrv al verder uyt als tot menichen , en beeiten ; want ye- mant die oock de vordere fchepi�len recht bemerekt, ontdeckt fchier over-al een volle gedaente van houwelick. De boomen, plan- ten > kruyden , metalen, en fteenen konnen iulex klaerlijck aenwijfen : gelijck de onder- foeckers van de nature een-ftemmelick nu lange vaft hebben gheftelt, in laurieren, cy- * * prei�en,

-ocr page 11-


			■■/■m±! * ■»■�»«,?. ■

		V O O R - R E D E N-. \| preffen,,-linden,en menighte van andere hoo- rnen en bofch-gewaiTen is fulcx lbo ganich blijckelick , dat oock een ilecht hovenier of huyfman het felve lichtelick uyt heeft te vin- den rgelijck fulcx niet alleenlijck Tlinius ende Thcophraflus, maer verfcheyde out-vaders met reden van wetenfchap ten vollen zijn betuy- ^J^gende:³ En wat de ihlve over de byfondere f_a3i^eygenfchappen van den Dadel-boom in de- DiXrid. fc gelegentheyt hebben aen-gemerckt, dient f'&ieqf (mijns oordeels) hier niet in ftilheyt voor- SegSif' by gegaen.^b lek fal in een kort gedicht be- i^crnu^um. grijpen het gene daer fy lieden een langh ver- ** haelvan zijn makende. (b) Bafil. Hexa�mer. homil. f. Ambrof. &c. Theophrafl:, lib. ι. hiftor. Plant, cap. 8. &hb. 3. de caufis Plant. cap. 23.Plin. lib. 13. cap.4. Acr is een geeiligh volck dat Godes hooge vvereken Gewoon is aen te iien en vlijtigh aen te mereken» Soo datter niet een loof in bofch of velden wad, Dat niet en wort doorfocht en neerftigh ondertaft. Wat kruyt of planten doen, en hoe de boomen leven _? En vvaer de wortel gaet, en hoe de tacken fvveven, En wat het jeughdigh iap, en wat de fchors vermagh, Dat wort by hen geilen als in den klaren dagh. Maer noyt en wifter menfeh van bofch-getvafch te fp reken, Dat metten Dadel-boom is weert te zijn geleken : Syn aert dient hier gedacht en aen de jeught vertelt, Vermits hy liefde pleeght oock in het vvoefte velt. Waei

-ocr page 12-



		V O O R - R E D E N. Waer oyt dit jcughdigh hout koomt fpruyten aender heyden, Daer ift in man en wijf ten vollen ondericheyden: �en geeftigh hovenier die kent haer rechten aert, En fict wanneer de boom is nut te zijn gepaert. Het wijfje ilaet en treurt, en laet fyn tacken hangen, Wanneer het in de Mey met liefde vvert bevangen_;Men iiet het aen het loof, hoe-wel het niet en fpreeckt, Of dat de wortel queclt, of dateer yet ontbreeckt. indien het is geplant ontrent de manne-boomen, Macr daer een helle beeck met koele water-ftroomen Koomt fchieten tuiTchen bey, foo dat het niet en kan Voldoen fyn gulle jeught, en wrijven aen den man : Soo koomt den hovenier den manne-boom genaken, En gaet van fyn geway een aerdigh kranfjen maken, En hanght het aen den (lam van die uyt liefde queeit, Soo dat het aerdigh groen haer om de leden fpeelc. En als het vrou-gewas dit voelt aen hem gebeuren, Soo latet veerdigh af van fyn ellendigh treuren, Het krijght een ander vervv, en fchiet een blijder groen, Soo dat fyn innigh mergh figh open fchijnt te doen. Soo haeft de bogert-man dit vvefen koomt te mereken, Soo pooght hy lyn bedrijf al vorder uyt te wereken: Hy pluckt de fchoonilc blom, hy neemt den groende bail Die aen de manne-flam en fyne tacken vvaft. Hier weet hy na de kunft een poyer af te maken, Dat geeft het wijfje moet en vordert hare {aken; Het is gelijck een dauvv daer naer het kruy t vcrlanght, la als een vruchtbaer zaet dat fy in haer ontfanght. De boom aldus beflroyt begint terilont te fwellen, En fchiet veel bloemen uyt die niet en zijn te tellen, En naderhant de vrucht: dies lacht de bogert-man, En prijfl het vruchbaer hout, en eter dadels van . -^ 4< 2 En

-ocr page 13-



		VOOR-RE D E N'. En noch en is dit nietgenoegh ₅ want foo deryemant een wacker oogh ilaetop dingen van ongelijcken aert,oock daer ial fooeeni- ghe gedaente van een onderlingh houwelick nietfelden aen-gewefen kennen werden. Siet men niet hoe de zeyl-fteenen het yi�r, door een fonderlinge toe genegenchey t, als man en wijf veriamek werden ? Wort niet het amber en het itroo ■> door een heymelicke over-een- kornfte van aert, tot malkanderen ghetogen als tot een onderlinge omhelfinge ? hebben niet hemel en aerde, fonneendemane, ibo- danigen gemeenfehap onder den anderen, dat de fe�ve 't houwelick en de eygentichappen van het iel ve ibo na by komen _> dat fulex naer de waerheyt uyt te drucken mii�chien niet dienftigh en ibude bevonden worden ? En wat ial ick meer feggen ? God de vriendelic- \ ke menich-hoeder, die de liefde ielfs is ,en uyt de diepte iyner liefde alles heeft voort-ge- bracht, niet bequamer vindende als het hou- welick, omfyn hooghfte liefde de menfehen kinderen bekent te maken, heeft in fyn woort veeltij es onder de gedaente van het felveden boei�m fyner genaden ganich vriendeiick ge- opent , en onder die gelijckeniife iyn opperfte toe-

-ocr page 14-



	V � � R - R: E D � �. toe-genegentheyt over het menichelick ghe- flachte gunftelick af gebeelt: in vougen dat hy de Almachtighe figh dickmael foo ver- toont ( met eerbiedigheyt moet hetghefpro- ken zijn) als of hy den vrijer qüame maken aen den menfche:^a en daer na volgende den^⁰¹^� draet van dat geheel werck _? gaet vorder en ftelt figh eerft als bruydegom , en daer nae als echte man van fyn eyghen fchepfels ₅ en dit in foodaniger vougen , datter fchier niet voor en valt ontrent het menfcheliek hou- welick dat de H. Geeft niet in volle leden op het geeftelicke en heeft ghepaft , en dat van den beginne af tot den eynde toe. Seggen de jonge lieden dat het oogh van deneerftë aen is leydf man van de liefde, Go- des geeft fpreeckt in het geeftelicke even op de felve wijie tot fyn vriendinne de Kercke: Went uwe oogen (Te y t hy ) van my af) �� ma� g^j� �� myvyengh _ren doen \ry ghevvelt aen. Cjhy hebtmy*⁹� hetherteghenomen ₃ rntjnfujlcr, lieve bmyt? met eene u-

	vver oo�en o
	vver oo�en o
Doet een jongelingh uyt het gefichte ver- kiefinge van eë jonge deerne hem tot een toe- komende partuer, Gods woortgebruyckt in het geeftelick even de felve maniere van fpre-
			ken
		* * 3

-ocr page 15-



V � � � - R E DEN. Ezech.i6;ken: Ghy vvaertgegroeyt en groot geworden, envvaen gekpmen tot groote ^ierlich^eyt: uwe borjlen waren �� veworden > endeu hair gewaden. alsic\nu voor-by u ginghfagb icl{U, en fiet uwe tijt Was de tijt der minnen« Jóobreydeicl^mijnvleugelsoyeruityt> &c. Gebruyckt een vrijer ontrent die gelegent- hey t teere > iocte, ende lief-koofende woorden foo doet oock de H. Geeft aen fynbeminde: Hooglet Sietghy %tjt fchoone > mijn vriendinne > fiet ghy %ijtjchoo- ne: tm?eSgen %im duyyenoogen , m?e lippen zjjn als een fchaerlal^nfwer, u^e fyrai^eis lieflic\\j geheel %t'jtghy Je hoon e, mijn vriendinne > en da er en ü geen gebrecl^aen Hoog-uet _Um ^cDoetmy op lieve vriendinne?, mijnfi4jler_ymijnduyve_>mijn vrome. Koonat men onderde menfehen , naer het ver/beek, tot een trou-belofte en hotiwelicx- fche voorwaerde , oock dat wort in Godes woorc uyt-gebrachttot een geeftelicken fin: Ezech. ��. <zJ1s icl^ u jagh > en tme tijt was de tijt der minne, foo fo>oer ic^uenquam met u in een verbont� en ghy wiert mijne ₃ fpreeclst de He ere, � e er e. Wort de blijdfehap van eè bruydegom on- der de menfehen groot geacht > vermits hy verkrijgt haer die hy lange tij t verfocht heeft,, even oock dat is by Godes Geeft na-gevolght :

	Ei'a. 6
		^z- ">� Cjelijc\\een bruydegom vrolic\\is oyer de bruyt^oofal Cjod onjtr

-ocr page 16-



VOOR-REDEN. over u vrolickjtjjn. Wat meer ? de fpeel-genooten by ons in de- fen gevalle gebruyckelick > en werden by Go- des Soné in' t geeftelicke niet vergeten: l\onnen ��. ?. tföd^(Teyt hy) de bruydegoms \{tnderen treuren , foo lan?h de bruydegom by haer is ? Ende wederom: "Die^Ioh� 3�� de bruyt heeft is de bruydegom, en de vrient des bruydegoms diefaet ende hoort hem, enverblijtfgh^ &c. Qock de juweelen ielfs , waer mede een bruydegom by ons fyn bruyt plagh te ver- eeren > zijn oock hier by God in ghedachte- niiTe \fc\yerpeide* u met gieraet, en dede arm-ringen Ezcch.i6, aen uwe handen^r, ende dede ketenen aenwwen halfe > ende gdfu een voor boofi-perfel aen u aengefichte _y ende oir- ringen aen uwe oiren > ende een beerlic^e hjroone op uwen hoofde. Het bruylofs-kleet, en de in-leydinge van de bruyt tot haren bruydegom wert niet ver- geten : T>eskoninghsdochter isganfebverheerlicktin-��v- Wendigh: haer kjeedingh is Dan gouden borduerfel: inge- flickte tweederen fal� tot den koninghgeleyt Worden : de jonge dochteren haer mede-gefellinnenfullen tot u gebracht Worden. Wilt ghy vorder een nieugehoude haeraf- fcheyt iien nemen van haer ouders en vrien- den , om over te gaen in de huyf houdinghe

		van

	i

-ocr page 17-



		� 0 O H , R E D � �. van haren man, ghy fult de felve even in het f[^d,4r,,Iegeeftelick leyendigh af-gebeek vinden; Hoort dochter, neyget uwe oir en > vergeet uYüs volcx ende uWs vaders kys: foofal dekomngb lufl aen uwe fcboonheyt hebbe. �)�� l by u beere is �� buygt u voor hem neder. Eyndelick wil yemant het beiluyt van al dit ^coririt. heuchelick werck , hoort den Apoftel: fcl^ hebbe u toe-b er eyt> feydt hy, om als een reyne maeght, Cbriflo > als een man, voor tefiellen, Wilt ghy tot befluyt de vervullinge van alles, en een vol� Ef_a. H-y. maeckt houwelick, hoort den Propheet: Vwe maker is uwe man, ièy d c hy : Heer e der heyrfcbaren is �� nmn , en de heyligeffraels is u verlojfer , hyfalde � (joddesganfchen aertbodems genaemt worden. Ten alderleften , wil yemant geeftelijcke echt-brake af-gebcelt fien,door gelijqkeniiTe van het vleefelick , menighte van plaetfen zijn daer toe dienende : afgoderie nae de tale des ier.3.1. EL Geeft is hoererie ghenaemt; (jhy hebt met vreemde boeleerdersgehoereerd\ doch �� weder totmy* fyreeckt de Heere. Siet vorder Hofe<g 2.4. Ma- lach. 2. xx. Pfal. 73.27. Siet daer een vryagie ₅ een bruyloft ,.en ver - volgens een volkome houwelick : endaer-en- boven het gene een wettigh houwelick regel- recht tegen is, te weten, echt-hrake en over- (pel,

			�

-ocr page 18-

VOOR -REDEN.

f pel alle by 'tGoddelick ontleent van het men-
fchelicke, alles ons ten goede; dewijl het den
Geeft des Heeren gelieft heeft > uyt fyn fon-
derlinge ghenade, in dier vougen met ons te
ftameren. Soo is dan dit algemeen wefen > dit
wonder Al, ick fegge^#hemel en aerde, onder-
linge verknocht, en al te famen gebonden on-
der de ghedaente vaneenhouwelick; invou-
gen datfchier alle het byfonderfte dat boven
en beneden te fien is , heeft yet wat dat een
houwelick ghelijck is. En daerom heeft de
keyfer fufiinianm ^a wel gefeyt, dat meeft alle ⁽^^Ν°^ν^
degefchreven wetten een yder meniche inV^^*

part
ue om-
nibus om-
nin�homi-
nibus j ne-
ue rebus �,
neq�, tera-

byfonder en als voor hem felven alleen zijn^aengaende : maer dat de rechten ende regels
op het ftuckvan denhouwelicken ilaet flaen-

de, genoughfaem het geheel menfchelijck we-^f^

i circa

fooift�t, dat de voortreffelickfte perfonagien^SJ^!:*
van alle eeuwen met de houwelicxfe faken al- tZtm

tijt veel op hebben gehadt, en ontrent de felve \

enus hu-
anu m

pertinet«

methaer verftanden als ftaesh befigh zijn g-e -

weeft.^c *5\iofis de eoddelicke Wet-eeverp^esTum

heeft eerft en voor alle andere van defe gele ⁽

d nuptias

gentheyt beginnen te fchrijv�. De Hebreen, ves&ardu.

�'O ι as vno o ie

pronunciant. Cypuus inprtfat. Traifat. de Ccambio. (c) Xenophon & Plutarchus de nulla re fanctius,
quam de Matrimonio ₅ ftripferunt. Erafm. de Cbriji. Matrtm.fol. jo/.

* * * Io-

-ocr page 19-



		VOOR-REDEN. loden > en d' Heer Chriftus felfs heeft het fel� vc vverck naerder en kiaerder voor-gcftek, en- de oneerder Jicht daer toe gebracht. De Griec- ken, ende iiiibnderheyt Xenophon en Tlutar- ckus, hebben geen ftofFe heyliger verhandelt als faken van houwelick. De Romeyn� heb- ben oock van het hare vry wat veel daer by ge- daen. DeBiiTchoppen en Paufen van Roo- men ("hoe-wel dickwils van den anderen ver- fchillende ) hebben al het f�lve noch verder uyt-gebreyc. En eyndelick en hebben hier in niet ftil geftaen de geleerfte ende fuyverfte fchrij vers van de naefte eeuwen: even-wel me- de niet over-al met rechte eenparigheyt, Soo dat wy mogen iegg�, darter wel veel van hou- welicxfe faken voor dei�n is geichreven, maer datter noch al veel overigh is om geichreven te worden: te meer dewijle de werelt gedue- righlick verder gaende , elcke eeuwe hier en in andere faken ftaegh war nieus voort plagh te brengenden mitidien geduerighlick nieu- we ftofle van fchrijven is gevende. ick dan mijn gedachten hierover latende gaen, hebbe oock noch dei� mael goet ghe- vonden op de fake van 't houwelick die jegen- woordigh Werck uy t te brengen. Indiender mid-

			m

-ocr page 20-



	VOOR -REDEN. middeler tijt yemant vorder naeukcurigh is, by wat gelegentheyt ick wederom bewogen ben gheweeft dufdanige ftoffe ter hant te ne- men , die kan van mijne beweegh-redenen die ickderhalven gehadt hebbe, om ilandelick ge- dient werden uythec volgende gedicht; daer toe ick my gedrage. ¹ At God tot menfchen fchiep dat moet na reden leven > Dat moet van fyn bedrijf: befcheyt en reden geven; Dat leert de reden felfs. Wel hoort hoe dat het quam Dat ick noch defe maei de pen in han- den nam ₃ Dat ick in mijn vertreck niet ftil en konde blijven, Maer op een nieu beilont voor Hollant yet te ichrijven; Miiïchien of mijn beleyt, gelijck het is ge weeft, Mocht yemant dienftigh zijn die mijn gedichten leeft.
	N;	e dat mijn Weder-helft was uyter tijt gefcheyden,
	N;
Sagh ick my, naer het fcheen, een nieuwen tijt bereyden > Veel die men wijfheyt gaf die rieden my de trou, En dat ick wederom een by-flaep nemen fou. Haer voorftel was gegront op veelderhande faken, Die myoock inder nacht den flaep by wijlen braken. » Daer houft een diep gepeys > en vry een langh beraet, »Als yemant wederom naer echte banden ftaet. Ick was eerft van den rou in mijn gemoet beftreden , . Maer hebbc naderhant geen minder ftrijt geleden, *�jt �� -k �* Ick

-ocr page 21-



		VOOR-REDEN. �ck lagh in ftaegh gewoel, oock als een ander fliep , Soo dat ick tot mijn felfs aldus by wijlen riep ; Wat ψ dat my beroert tot 'm de die ffie finnen ? Hoe \ falkknjvederom mijn levengaen beginnen ? Sdkkjvm nieus beflaen dat my het njleefih gebiet� 0 neen bou-^valligh menfch ₃ ten is ttfake niet: 'Daer Jal geen nsrowven njoet mijn leger meer betreden, Daer fal geen ^vrouwen arm omvangen defi leden, Daer fal <~uan nurvoortaengeen njrouvven rechter-hant �My dienen tot wermaeckj�ftot een echte pant. Siijwveerd' Elifabeth, ickruvilueygen blijven Tot my de bleecke doot de leden Cal ^verflijven: En als my dat gebeurt fd ickjn kgrten tijt Oocf^njverden in het graf dat ghy of heden zyf � Jc^heb u daer befocht > �c\heb deplaets betreden ~Daer u gebeente mfl. ickjagb u dorre leden, 6n daer of rief kkjiyt: 0 God, ntVat is de menfeh l Dkflof� eens gevveefl mijn lufien herten-^vvenfh, Wat is van alle njleefch \ Hier fie ichjiu de kamer Daer ickjeens wflenfal ₃ die acht ic{my bequamer zAls eenigh ruym rvertrec^ of ander fchoon gebou ^Daeryemant mreughde fleeght ontrent een jonge rvrou * oAldat is nuoor de jeisgbt en njoor de groene jaren, Jckjvvilin dit njerwulfmet ugeraemtefaren, En mengen onj�fiof ' ₃ tot na des ijverelts rual De S chef f er opeen nieu een njvereltfcheffen fal. ^Datfulje konnenfien ( God fal het openbaren _) Ί)αί my, naer u njen^lrec4, geen lufl is ^wedervaren, T>at noyt njVat njrougelijckt 'm mijnen arremfisep, Nae dat u God ontbont, en uyt de ruverelt riep. Dat iel^tervvijlickj-�vas met trouaen u njerbonden, Noyt <vvijfen heb onteert _y noytmaeght en heb ge f honden:

-ocr page 22-



		� � V � � R - R � D � �\ *�)ut kb alnjVdsickjjongh en <vrolicl(uj?terden_sVoor � mijn gullejeught en blïjdfchaf heb ge ff (ter t. Dit fprack ick tot hec rif, en vry niet fonder weenen, Dies viel het iïltigh nat tot op haer dorre beenen: En fchoon ick henen gingh, en uyten grave fchiet, 'T gepeys van haer verlies verloor ick efter niet. Het was dan fonder gront dat my vvert na gegeven, Dat ick door vveligh bloet tot trou-fucht vvert gedreven. Hy wil geen levend' wijf, hy ibuckt geen nieuwe trou, Die in het duyfter graf befouckt een doode vrou. Ick bleef in defen ftaet tot vijf geheele jaren, Maer die zijn even-wel al mede wech-gevaren. » Of yemant druck ontmoet, of blijdfchap op den dagh ,■ »> De fon doet haren loop gelijckfe voorrij ts plagh. Doch my quam feker vrient om defen tijt befoucken, Terwijl ick eenfaem fat te midden in de boucken, Die vontet ongerijmt dat ick geduerigh las, En hielt dat my een vrou al vry bequamer was. Hy dreef dat ick eer langh ten hooghllen fou beklagen Alleen te moeten zijn ontrent mij � oude dagen, Dat my f na dien ick was met faken overlaft ) Geen leger fonder vrou_} of eenfaem huys en paft. Dat my een bed-genoot nu beter fou bevallen, Dan als in volle jeught de lolle finnen mallen: Dat ick gefelligh was, en noch van jeughdigh bloet ₃En daerom in het bed gefelfchap hebben moet. Ick die jaiy noyt en vont af-keerigh van de vrouwen, VVert _y ick en weet niet hoe, genegen om te trouwen: Maer als ick overvvough vvaer ick behoor te gaen, VoekT ick my wederom geheel in twijfFel ftaen. VVat jonghs dat lough my toe ('k en wilder niet om liegen ) Maer ick en wou voor al geen jonge maeght bedriegen: * * 3 Erv

-ocr page 23-



		VOOR-REDEN, En mits ick menighmael verviel in dit gepeys, Bekeef ick even-flacgh aldus mijn grilligh vleys: Wilt ghy om mveynigh graens, dat u noch refi te malen, Een mlot man eycken-hout uyt mreemde boften halen f En rechten hier een mooi ₇ een mvonder groot beflagh ? Ey iet mvat u betaemt, en mvat dit lijfmermagh. Hebt ghy een nieuwen mooi ₅ enfeyltu noodwh koren_}Soq heb je beygelijcku moeyt en koft merloren$ Een tuygh man dej�n aert en kan niet ledighfiaen_} En 't is eenfot bedrijf te mdenjonder graen. Indien ic^bidden magh ₃ metmijt u man de trouwen ₃Vermijt« man dejettght ₃ en man ontijdigh trouwen: blijft liever datje zjjt ₃ en mveefi moortaengerufl_h Wie oudt manjaren � en houfigeen nieuwe lufl. D�tfyelfclom dengeefiaen mleefh en mverelt binden ₃Daer nu geen leven-ficht in myen�te minden: 'T � beter dat f alken u lefien tijt mervvacht, En iaet de jbete jeught de mreughde man de nacht. Watgoet kont ghy u zielman dit gewoel beloven ? �en dwaftn ouderdom gaet alle mal te boven. Geen dor hout lijtet mier, maer � terjiont methrant ₉ En uyt een gr'ήβη baert en mvies noyt minne-pant. Ghy daerom mveefi befet, enfchout my defe flippen, Een roof geitje ken mont en mvtlgeen bleycke lippen: Wat jongh � eyfcht mermaeck-, en haet den ouden tijt j Ghy trout dan i�ws geitje^ of blijft gelpjckje zjjt. Wat oudt was prees ick noyt, dat kon my niet bewegen, Ick was in dit geval tot jeught alleen genegen: En fchoon de middel-maet my fomtijts wel beviel, Daer was ftaegh eenigh dingh dat my in twijffel hiel. Ten Ieften vont ick beft noyt trou-ringh vvech te fchencken, Maer om dat wel te doen daer vont ick groot bedencken; En

-ocr page 24-



		VOOR-REDEN. En dat mits noch het vleeich, of ick en weet niet wat _yMy door de finnen jough, of in de leden (at. Dit bracht my qucllingh aen: maer op bequame gronden Heb ick een nut behulp ten leften uyt-gevonden > God, naer een diep gebedt ₃ die gaf my defen raet, Dat kunft en ftage forgh de luiten wederftaet. Hier op wrocht my de geeft als met de ganTche finnen, En 't fcheen na weynigh tijts dat ick begon te winnen �,. Mijn ampt dat gaf my werck ibo tangh de fonne fcheen, De dicht-kunft voor den dagh, of als het licht verdween. Wanneer een ander dronck, of metten teerlingh fpeelde, Of peylde met gemack de gronden van de weelde ₃Soo was ick in gepeys, en beiigh metten geeft,.. En als ick ledigh was bedreef ick aldermeeft. Soo haeft in mijn gemoet de luft fcheen op te waken, Gingh ick de jeught een liet > of God een lof-fangh maken: En mies ick ftaegh het brey� niet ftil, maer befigh hiel ₃Soo kreegh ick eenmael ruft in mij � beroerde ziel. God zy voor eeuvvigh lof die my dus heeft beraden, En op mijn fwacken hals geen jock en heeft geladen: God zy voor eeuvvigh danck dat nu geen vlugge maeght_5 s Dat van mijn ouden dagh geen jonge vrou en klaeght. lek heb een wijf verfpaert vermits ick konde dichten,. Want dat kan mcnighmacl een fvvaren geeft.verlichten. Had ick noyt veers gemaeckt, of metde kunft gefpeek _yDaer is geen � wijffel aen de tijt had my verveelt. Had ick niet voor de jeught by wijlen yet gefchreven, � en hadde ( nae my dunckt) niet eeniaem konnen leven; Maer doen ick op het bed maer in6t en pennen bracht, Is al wat my bevocht verdwenen inder nacht. lek ftreet met Pallas fchilt ₅ daer lagh ick in gedoken _rSoo dat geen minne-pijl mijn hert en kon beftoken � En

-ocr page 25-



		VOOR-REDEN. En ichoon het grilligh vleeich op my by-wijlen ichoot, lek ftont op mijn verfet, tot Luft en Weelde vloot, Dit kon eerft fvvaer gepeys en veel bedroufde dagen, Dit kon ontijdigh vier uyt mijn gewrichten jagen. » Wie noyt het dertel lijf tot luyheyt uyt en ftreckt, » Hout, daeieen ander vak, fyn leden onbevleckt. « Daer is geen beter raet om tochten uyt te drijven, �> Als dat men noyt en laet de finnen ledigh blijven. » Gedurigh beiigh zijn met eenigh diep gepeys, * »> Dat is de rechte toom voor luft en vveeligh vleys. > De menich houfc altijt wat daer op de geeften ipelen, i> Of hy fal dertel zijn, of ganfche dagen quelen. » Geluckighis de ziel die hier het befte kieft, » En noyt fyn hert en quelt of fyn en trooft verheft. > Een meul heeft defen aert, fy moet of koren breken, ft Of fal tot haer verderf een haeftigh vier ontfteken. » Daer rijft een vuyle ftanck indien het water ftaet, »j En als het y ier ruft dan roeftet metter daet. j> 'T is met ons broofen aert oock even dus gelegen ; « Wie ledigh henen gaet die .vvort tot quaet genegen . » Men fegge wat men wil, ons dient geen ftage ruft j » Een geeft die niet en werekt is open voor de luft. Maer fchoon daer noyt een wijf mijn leger cjuam genaken, Noch heeft het eenfiem bed my vruchtbaer konnen maken, Al was ick ongetrout ick kreegh een echte kint, Niet by een witte vrou, maer uyt den fwarten int. Siet wat een felfaem vverck ! het is my wedervaren Schier watter omme-gaet ontrent het kinder-baren; Als my de geeft ontfingh dan was ick in het lijf Schier even foo geftelt geiijck een fvvanger wijf. Ick at niet als ick plagh, ick hadde vreemde luften ₃ Soo dat ick meni^hmael oock niet en konde ruften , Ick

-ocr page 26-



		� APIERE KIN T. Ick kreegh wel barens-noot te midden inder nacht, En vvert in my gevvaer als prangen van de dracht. Dan moeil ick uytet bed, en gingh het vier ontfteken _sIck voelde, namy docht, gelijck het water breken: En als de vrucht vericheen dan was ick wel geiint, Gelijck een jonge vrou die baert een echte kint. Hier was ick dan beluft gelijck de jonge vrouwen, Ick ibcht de nieuwe vrucht in haeften aen te ichouv ven, Ick ibcht te mogen fien het geen ick had gebaert, En of het naer een wijf of naer fyn vader aert. Noch moeft ick wederom op nieuwe dienften paffen, Het kint was niet te reyn, ick, moeft het fchepfel wallen. > V Vaer yet ter werelt koomt daer lijt de moeder pijn, » En 't is vuyl uyter aert, en moet gereynight zijn. Terftont na dit gewoel het wicht moeft in de luren, Maer daer oock evcn-felfs en kondet niet geduren j Ick gaf het menighmael fchoon linnen aen het lijf. En dit was even-ftaegh mijn luft en tijt-verdrijf. In defe befighey t heb ick veel tijts verlieten, Heb ick een jonge vrou, en mijnen druck vergeten. Hoe! dunckt het yemant vreemt dat ick my wederhiel ? Ick drough gedungh kint, of baerde mette ziel, Ick was een huys alleen, ick was het allegader, Ick was bruyt, bruydegom, man, vrouwe, moeder, vader, Bewaerfter, vroet-vvijf, meyt, en voefter boven dien j Wie heefter immermeer foo vreemden kraem gefien ? Noch moeft ick even-wel mijn hooft al verder breken, Het kint moeft goede taelen Hollantsleerenfpreken; Dies moeft ick fchool-vrou zijn. fiet, wat ee groot beflagh My op de fchouders wough, of in den boefem lagh i Aldus bleef ick alleen oock in de koutfte nachcen , Maer gaf mijn finnen werek door veelderley gedachten: * * * En

-ocr page 27-



		PAPIERE KIN �. En mits ontrent de trou mijn geeft doen befigh was* Geviel het dat ick veel op defen handel las. Ick vont aenalle kant verfcheyde trou-gevallen, Ick figh hoe menighmael oock vvijfe luyden mallen, Ick fagh hier in den menich als in fyn eygen gront, En wat voor yder een hier uyt te leeren ftont. Dies heb ick dcCc ftof tot mijn vermaeck gekoren ₃En daer is metter tijt dit fchepfel uyt geboren: Dit fcheen voor mijn beroep en oude jaren beft. Een die geen eyers heeft die broet den legen neft. Wel iiet dan hier een kint dat feliaem is gewonnen, Dat niet gelijck als meick te famen is geronnen: Een kmt van vreemden aert, vvaer van ick vader ben, En daer ick even-wel geen moeder toe en ken. Een kint wiens eerfte gront niet na en is te fporen, Als uyt geen vrouwen heup, maer uyt mijn hooft geboren: Een kjnt dat ionder bloet en ibnder vleefch beftaet, En dat noch even-wel op raile voeten gaet. Een kint dat niet en fpreeckt gelijck de menfehen plachten, Maer dat oock ibnder ftem kan uyten fyn gedachten ; Een kint dat doove felfs fyn reden doet verftaen, Vermits het door het oogh kan in de finnen gaen. Een kint dat noyt en at, en niet en plagh te drincken, En als het wert bevleckt dan eerft begint te blincken. En vvaerom langh verhael ? het is een feliaem dier, Sy� geeft is iwarten inct, fyn lichaem wit papier. Dit fchepfel ₃ ibo het is, dat heb ick moeten baren, Dat heb ick op-gequeeckt tot aen fyn rijpe jaren; Ten had geen vrouwen hulp, geen pap, ofmoeders fogh, En des al niet-te-min foo leeft het heden noch. Siet hier komt nu het wicht gekropen uyt de doecken, En wil, gelijck het ichijnt, de landen gaen befoecken; Het

-ocr page 28-





		PAPIERE KIN �. Het meynt 't is langh genoegh in duyfter op-gevoet, Het wil de werelt iien en wat men elders doet. Maer fchoon al iflet teer, noch kan het felle flagen, Noch kan het ongemack en harde nepen dragen: Of fchoon een nijder grolt, of dat een fpotter bijt, Noch fal het jeughdigh zijn oock in fyn ouden tijt. Al is het van papier , noch fal het langer duren, Als dat ick eertij ts fagh gewonden in de luren: De vruchten mijner jeught wel eer by my gepluckt Zijn meeft al van de doot in haeften wech-geruckt. Van negen leefeer twee, en die zijn beyde vrouwen, Nu buyten mijn gefin door middel van het trouwen, Nu fonder mijnen naem. Maer dit mijn jonghfte kint Wil melden wie ick ben al waer men jonckhey t vint, Al waer men trouwen kent, al waer de befte finnen Befteden haren tijt ontrent een heyligh minnen, Ontrent ee..n reyne trou die van den hemel daelt, En door een ftil gemoet tot in de ziele ilraelt. Wel aen, Papiere kint>, ick kan het nu gehengen Dat ghy fult henen gaen, en in de werelt brengen Wat ghy van my ontfinght; befoeckt de foete jeught, Maer weet dat ghy met eer oock elders komen meught. Ghy draeght in uwen fchoot dat vrijfters kan behagen, Dat mannen dienftigh is, dat in de lefte dagen De ziel haer voedfel geeft: ghy draeght in uwen fchoot Dat trooft verwecken kan oock midden in de doot. En fchoon ghy fomtijts melt van loffe minne-treken, Of hoe een fvvacke ziel ter zijden is geweken, Ghy prijft geen ilim bejagh, maer kanter tegen aen En toont wat reden eyft, en noodigh is gedaen. Dit heeft van ouden tijt geen menfch oyt konnen laken, Het is by wijlen nut de feylen aen te raken . * -K * * i Wie

-ocr page 29-



		� � � I E R E ' � � � �; Wie flimme gangen melt, en rechtfe na de deughc , Die plecghc ee dienftigh vverck ontrent de vvoefte jeught. Soo geeft ons Mofcs felfs niet vveynigh trou-gevallen, Daer uy t men ipeuren magh hoe jonge finnen mallen: Maer voeghter ftrenge tucht en Godes wrake by > Tot af-keer van de luft en fnoode Itnckerny. Genef. 34, pj_oe p j_na nieuigier is, en gaec 'm vreemde fteden, En wat haer teere jeught voor aenftoot heeft geleden, Verhaelt hy nae den eyich: maer hoe de vrijfter fchreyt, En hoe dat Sichem fterft ₃ en blijft niet ongefeyt. Num. 25-, Hetdertei minne-ipeldat Caibyquam bedrijven Dat heeft de groote man ten vollen willen ichrij ven: Maer hoe dat Phineas haer in de leden ftiet, Verfwijght in dat geval de vvijfe fchrijver niet. Gencf. jp. Hoe 't wijf van Potiphar eens Ioièph wou bekoren, En gaf hem tot de luft al vry wat harde fporen, Verhaelt de groote vorft: maer des al niet-te-min Men fieter reyne tucht, en diep e wonders in . i.Sam.i 1. Men leeft hoe David viel in ongeremde minnen, En fvvierde buyten ipoor door ongetoomde finnen: a.Sam.ii. Maer wat hem Nathan fey > en vvatter meer geviel, ^I3* Dat gaet hem die het leeft tot in de diepfte ziel. 2.Sam.i3. Hoe Ammon door bedrogh de maeghdom gingh beftoken Van haer die voor iynluft hem fuypen meynt te koken, Heeft Samuel verhaelt: maerheefter by geftek a.Sam. 13. Hoe dat oock door bedrogh de lincker is ge vele. ² ''⁹' De groote Salomon verhaelt ons hoere-treken, Pro. 7. En hoe een lichte-koy is fneegh in liftigh ipreken: Maer vvatter voor een vrucht aen defe boomen vvaft, Dat ftelc oock boven al de vvijfe koningh vaft. Sufanne 1. Hoe dat Sufuina voer, en hoe de Cnoodc boeven ⁶ⁱ- Haer kuyfheyt onder-gaen_; en haren man bedroeven, Wert

-ocr page 30-



		� � � I E R � �. � � �. Wert elders klaer geilen: maer yder leerter uy t Wat voor een harde itrafibo vuylen daet beiluyt. En vvaerommeer gefeyt ? 't verhael van boofe treken Is dickmael aen het voick een plaefter voor gebreken: Te weten, als het werck na rechten eyfch betoont Hoe alle ilim bejagh ten leften wort geioont. Men liet in ouden tijt een flave droncken maken > En t' wijl hy befigh was met rifpen, fpouvven, braken, Soo wert de guyt geftraft ten aenfien van de jeught, Op datfe van het quaet fou vvijcken na de deught. Siet daer mijn oogh-gemerck; en, wie het pooght te laken > Het is my nut gevveeil in veelderhande faken: lek acht hem liefde weert die van de liefde fchrijft, Indien hy in de tucht en in den regel blijft. Wel gaet nu, teer gewas, door-wandelt onfe landen, En reyft oock evenjelfs door ver-gelegen ftranden ; lek geef u des verlof, ghy meught op heden gaen Öock naer het heet Brafil, of na den Indiaen. Men vint in dat gevveft oock heden (bete lieden, Die eer en ware fucht acn alle kunften bieden: Men vinter Nederlants, men vinter Holiants bloet_sSoo datter niet en is dat u verfchricken moet. En ichoon ghy nu ter tijt maer Holiants weet te fpreken, V fal in korten ftont geen ander tael ontbreken % Daer is een deftigh man die leert u Roomfche fpraeck, En dat is voor die reyft al vry een nutte faeck. Ghy fult daer in volleert al hooger mogen fweven> En onder dat behulp oock elders konnen leven: Ghy fult dan zijn verftaen van menigh geeftigh man _yDie met u nu ter tijt geen kennis houwen kan . Maer eer ghy buytens lants vertoont u nieuwe boecken, Soo gaet voor alle dingh ons Hollant eerft befoecken, * * * * 3 Daer

-ocr page 31-



		� � � � � R � KIN �. Daer fult ghy zij � onthaelt van menigh gau verftant > En Hollants eerfte itadtdat is u vaderiant . Wilt ghy nu mijnen raet, ( om niet te zijn geftooten ) Soo neemt eerft uwen vvegh door oniè bont-genooten: Daer wort u ronde tael van yder een verftaen, En ghy mooght onbevreefl; in alle fteden gaen. Doch Brabant even-wel en hebje niet te (chromen, Daer heeftal overlangh u maeghfchap mogen komen. En lieve, vvaerom niet > de kunit is fonder gal, En heeft van ouden tij t haer vrienden over-al. Maer als ghy door het Sticht tot Wtrecht zijt gekomen, Na Schuermans edelpant dient flucx te zijn vernomen, Die heeft het foet gedicht en alle konften lief; Ghy ₃ daerom groet de maeght, en geeft haer deiên brief, \^Aen 't wonder-fluck van onfen �, IDatgby, o tonckvrou Schuermans zijt. PRhfefie ₃ njyiensgemoet merlieft of oude boecken, Noyt dwaesheyt heeft gepleeght die jonge lieden foecken: tZMaer die uyt hooger drift ruerfcheyden man dejeught, Geen ander liefde draeght als tot de mvare deught. Tot ktmfien mvetenfihap, tot meelderhande fpraken, En mvat 'm eenigh menjch kan mvijfi finnen maken, En njVat 'm eenigh hen de hefie finnen prent ₅ Soo dat een yder fchitek} die wvvegayen kgnt. Öntfanght mijnjonghfie kint dat aen u mVert gefonden, En mits het in het lantgeen moeder heeft gevonden ₃ VFeefighyer moeder man 5 ghy zjjt man mijnen aert, Vermits ghy door* de kpnfl u bed alleen bewaert. Een kint geitje\als dit dat kan 00c { u betamen, Tenfalgeen teere maeght, geen mryfler oyt befchamen*.

-ocr page 32-

� � � I E R � � � � �.

fcUegge noch een mael>ghy zjjt wan mijnen aert,
Vermits je nevens my papiere kinders baert.

Dit magheen <-vrijfier doen > dit kan een maeght bedrijven,

En des ai niet-te-mïn en maeght en njrijfler blijven:
Ghy daerom wveefigerufi, ooc\ als uditgefchiet,
Een fynt aldus geteelt en quetfi den maeghdom niet.

Doihfooje niet en <vvÜt den naem <uan moeder dragen,

Of dat een rvoefler-fynt u niet enfou behagen,
Soo laet ten minfien toe dat mijn papier e iint
Magh [eggen <%>vieje zjjt al wvaer men menfchen wint:

Magh toonen aen het njolckjtfiet en eerbaer rvvefin^

�n dat u lieven naem ooch^daer magh zijngelefen ₃En lieve ₃ njvaerom met ? njvant dit � eygen beek

(*)

(a) Opdat
ick geen
raetiels en
fchijne te
fprekë, fo.o
faldegun-
flighe lefer
gelieven te
verftaë,dat
hec beek va
juffrouw
Sthuermcms
hier achter
geftelt, by
haerfelfs»
en nae haer
felfs,uyt ee
fpiegel is
geteyekét:
en nae de
ghedane
teyekenin-
ghe by my
gedaéfnij-
Hen. Yder
oordeele
den leeuw
na de klau-
we.

�n ü geen anders ruverc^ het ü <uan ugeteelt.

Ick weet als fy den brief lal hebben over-lefen,

Ghy fult in haer vertreck en by haer mogen vvefen:
Daer falfe gaen beiien of ghy oock vveerdigh zijt
Dat fy met u onthael fal quiften haren tijt.

Maer ghy noch even-wel en hoeft u niet te fchromen,

Hec is u toe-geftaen oock by een maeght te komen.
Een maeght die niet en trout, maer in haer kamer fit,
Daer fy niet om een man ₃ maer voor de werelt bidt.

Oock eene dus gefint die kan hier faken vinden

Die haer niet aen het vleefch_} maer aen den hemel binden:
Ghy weeft daerom geruft ₃ maer draeght u na den eyfch,
En hout u buyten fmaet en fedigh op de reys.

V vader heeft geen maeght fyn leven oyt bedrogen ,

Oock op haer goeden naem geen fvvadder uyt-gefpogen;
Al bracht hy daer hy quam een vrolick vvefen in,
Noch was hy fonder gal en eerbaer niet-te-min.

Ghy doet gelijck als hy. En wilder yemant mallen >

Of fooder eenigh menfeh uyt fvvackheyt komt te vallen,

Soo

-ocr page 33-



		� � � � � � � � � � �. Soo leyt hem metter hant tot in u ftil vertreck, Daer yder balfem vint oock voor een ftaegh gebreck. Ick meyn u lefte deel: daer leytet in verholen Dat ons te rechte brenght wanneer de finnen dolen; Ontfluyt dat aen het volck als ghy het dienftigh vint ₅Maer hout u by de jeught die eer en tucht bemint. Neemt u geen queliingh op, ichoon u de fpotters laken _sMaer weeft in u gemoet getrooft in alle faken. »> VVic vreemde landen iiet, en lange reyfen doex, » Die ièeile voor gewis dat hy verdragen moet. » Wie veel by menfchen komt, of timmert aen de wegen, « Die vint meeft al het volck tot nijt of ipot genegen, » Ghy alfje dit vergif ontrent u voelen fult, » Soo neemt tot u behulp een plaefter van gedult. ■t> Daer is geen ander raet; het zijn gemeene plagen. >> Hoe kander eenigh werek aen alle man behagen ? » Waer is foogauvven koek, die oyt een iauce maeckt » Die alle menfchen dient, en alle monden fmaeckt? Wel aen nu, weerde kint, ontfanght uws vaders fegen, Die fal u dienftigh zijn op alle vreemde wegen . God geef dat nimmer menfeh met u verkeeren moet, Die niet en gaet te vverek gelijck het bietjen doet. Nu vrienden die bewoont ons vaderlantiche palen, Of waer dit mif-gewas miifchien fal komen dwalen, Ick bid ontfanght het wicht, en doetetgoet onthael, 'T en hoeft geen rijeke koets, en min een gulde iael . 'T en is niet op-gevoedt ten dienfte van de luften, Oock op een vueren planck daer ial het konnen ruften. Hy dwaelt, na dat my dunckt, die van fyn weien klaeght_s'Ten finght niet onverfocht, 't en ipreeckt niet ongevraegto 'T en hoeft geen � ieriick kleet als eertijts prinsen droegen, Een rock van enekei leer dat kan hem vergenoegen:

-ocr page 34-



PAPIERE KIN Τ. indien hem yemant ichenckt een bant van fijde lint, Dat neem ick voor een peyl dat hy de kunft bemint. Maer 't wicht en hoeftet niet: het kan met Hechte banden VV el varen over zee oock in de verfte landen ; Het is voor hem genoegh indien hetgunft geniet» En dat een bdlick oogh fyn feylen over-iiet: Indien het fynen weere magh fegen achter-laten, Of door een ftil beleyt een maeght of vrijfter baten, Of dat een jongh-gefel maghleeren uyte daet Den gront van goet beleyt ontrent den echten ftaet. Maer eer ick hier befta mijn reden af te breken, Soo moet ick noch een woort tot onfen lefer fpreken; Hem dient een kort begrijp, om flucx te mogen fien Wat ick hier nu befta de werelt aen te bien. Hoort vrient, fpeelt u de geeft ontrent de jonge vrouwen, Of zijtje niet bequaem om meer te mogen trouwen, Of fnelje naer het graf, ontfanght my defen 'gaft, Die fal u doen verftaen wat op u vvefen paft j Een yder in het zijn . V Vilt ghy wat vrolicx lefen , Of in het tegendeel by wijlen treurig h vvefen, Of ftijgen uytet vleefch ontrent den ouden dagh, Hier is van alle ftof die u vernuegen magh. Ghy leeft, en weeft gegroet. Dit had ick u te feggen. Doorfiet vry mijn beleyt en wiltet overleggen: En fooje noch mifprijft mijn voorgenomen wit, Soo koom ick tot beiluyt, en fegh u, lefer, dit : oAcht ghy met dit gefchnft mijn tijt njerquifi te njvef�n ₃Soo cjuifi noyt uvpen tijt met dit gefchnft te lefen : Ofhouje mijn <verfiant niet ajvel te zijn befieet, Soo geeft u finnen ^wercl^daer ghyyet beters nj^eet ♦

	*** * * * ***
	*** * * * ***	D
		D

-ocr page 35-



		'VOOR.-.RE'DE N. Defen allen onvermindert foo moet ick by het.voorgaende noch dit voegen, gott-gun- ftige lefer: te weten, dat by my gemerckt zijn- de , hoe dat veel ervaren lieden voor een ghe- woon te hebb� , eerft te ftellen de regels tot ee- nige wetenichap dienende, ende daer nae de exempelen op de i�lve paflende_; ick het felve hebbe goet gevonden nae te volgen. Ende alfoo ick door een vorighBoeck geleyt heb- be de gronden van een goet houwelick , en een afkeer gepoogh t te mak� van quade gan- gen die in ioodanigen gelegenthey t figh open- baren; foo hebbe ick dien ftigh geacht, byde- fe jegenwoordige mijne oeffeninghe de iake door exempelen meerder klaerheyt te geven. Onder andere is mijn betrachtmge mede geweeft, t'elcken nieuwe gevallen en van een byfondere uy t-komfte voor te ftell�: ten eyn- de om door de verfcheydentheydt van ftoffe, \| geduerighlijck veriche bedenckingen in den \| lefer te verwecken _; op dat alfoo yder een yet wat hier foude vind� dat op fyne byibndere ) gelegentheyt foude mogen flaen. Waer in ick meyne foo veel gedaen te hebben, datter by-naeft niemant en fal gevonden werden, of hy en fal aen het een of het andere trou geval I fyn

-ocr page 36-



	VOOR-REDEN: fyneygenkonnen touti�n en ter preuve ftel- len. Ooci heb ick de gevallen in ditWerck gebruyckt niet erdicht, ofte in mijn eygen breyn gefmeet, gelijck het gebruyck van de Po�ten veel plagh te weien: maer ick hebbe beter gevonden > de gefchiedeniflen van goe- de fchrij vers te ontleen�, om redenen by ee- _(a)nige geleerde wel aen-gewefen.^a Ondertuf- ^;ί?Γ fqhen wil ick den lefer gebeden hebben�fighj^Jj daer aen niet te willen ftooten, dat ick de ont- }^Γ" leende gefchiedeniflen breeder hebbe uyt-ge-¹^'^ meten als die by de oude fchrijvers gevonden �ercrl" werden �, want de gene die van het ambacht�l�Jt

zijn^wet^p hoe verre een beicheyden pennein foodarSgen gelegentheyt vermagh te gaenweyen, en wat de kunft ontrent de omftan- digheden der laken is geoorloft.^b En fulcxdient fonderlinge tot beter glimp van de ftoffe,ende tot meerder vermakelickheydt van den			au ne s'avifent pluftoft � choifir dix mille tres- belleshi- ftoiresj qu ferencon- ent dans Icsliures: o� ils au- roiet moins

		Λ η 1 11 1 1 I \ 1 f* ιοί� leier: op de welcke al mede plagh gheiien tedepeme, werden. En ten dien eynde hebbe ick met roieucplus alleenlick door kopere plat�, maer oock door p^a� & de hooft-letters felfs, het byfonderfte van de^iX J YH corps gefchiedeniflen aen den lefer will� vertoonen. stieren O s'entrete- nant, il poun-oit entaiTer par ce moven force veiitables evenenients de toures fortes; les difpofant & di- ver�ifiant, felon que la beaut� de l'ouurage Ie requerroit. (b) Ceux qui font du meftier entendent juf- ques o� s'eftend la difcrete licence d'vn Po�te, qui fur Ie pilotis de l'hiftoire ail�edbeaucoup de circon- ftances vray-femblablcs. Bartas m ία fnface de fa/. Stmaine. * * * * * 2 Noch

-ocr page 37-



		VOOR-RE DEN. Noch heb ick geoordeelt dienftigh te we- ien > by maniere van t'famen-fprake door twee I peribnen van byfbndere ghelegentheyt , de vraegh-ftucken uyt ydere gefchiedenilTe rij- fende wat naerder te doen ondertaften: dan het felve en is by my niet over-al in volle leden ghedaen konnen werden, vermits mijn ampt I ("geduerende den tijt dat ick met het vooriz. I Werck befigh was).my veel befwaerlijcker quam te worden als wel te voren. In vou- gen dat ick mijn begonn� ontworp naer eyich I van faken niet en hebbe konnen vol-trecken: maer hebbe de vervullinge van verfcheyde be- denckelicke vraegh-ftucken ghelatpa aen het oordeel van den ervaren en ^eoef�eftaen leier. Tot befluyt, vrienden ,5ijn.>og\|»K«ck in dei�n allen is geweeft mijn finnen befigh te houwen , ende aifoo beyde te fware ende te lichte gedachten van de hant te wijlen, de Ne- derlantfche tale te verf ieren, de Hollantiche gedichten facht-vloeyende enfonderftooten itop-woorden te maken ; ten eynde de ielve eenpaerlick en ibnder ftuyten geleien moch- ten werden ♦ En boven dien onfe Landtfge- nooten met vermakelickheydt wat goets te doen lefen, en daer door bequamer te maken tot

-ocr page 38-



	�

V � � R - R E D � �. tot het huyfelick en borgerlick leven, en een peluekfalish derven. Waer toe ons helpe de Bruydegom van de altijt duerende reeft, even Godes Sone gheprefen inder eeuwigheydt. Vaert wel, goet-gunftige Lefer , en geniet, foo het u goet dunckt, mijn gedichten en ge- dachten: en hout my voor den genon dieick ben > te weten, * � E. ganfcb toe-genegen en dienflvvilligen* *f. c � � s.*

		ÉMwiüaii

-ocr page 39-



		wMM &&&&&&&�&&&&&&&&&&&&&&

			TAFEL

				VAN

	Het tegenwoordigh Boeck. Het volgende Werc\\befiaetin vier deelen, waer van heteerfie deel begrijpt <vijfbyfondere Trou-gevallen ontleent uyt de ff. Scbriftun.

Η Et eerfte daer van isdebefchrijvinghe van 't houwelick der eerfte voor-onde- ren Adam ende Eva. Pag. 5�. En volght by die gelegentheyt een onder- linge t'famen-iprake, waer in wert gehan- delt van verfcheyde bedenckelicke vraegh- ftuckcn ontrent den echten ftaet: ende on- der anderen, 1. Offet alle menfch� geoorloft) en dien- ftigh is te trouwen, dan niet. 2. Offet beter is getrout of ongetrout zijn de te leven. 3. Wat middelen prijifelick zijn om een vrouwe te bekome, en hoedanige niet. 4. Hoe veel liet gebedt* en de in-vallen daer op volgende_} is toe te fchrijven in defe gelegentheydt : en fonderlinglie exempelen daer �p flaende. 5". Offet beter is onder houwelickfe voor- waerde te trouwen , dan niet. 6. Vrouwen weyger-kunfte in 't geheym van 'c houwelick. Pag. 37. ]~]Et volgende trou-geval, wefende het tweede, vertoont aen den lefer een hou- welick van drien : dat is_} van Jacob met Lea en Rachel, Labans dochters. Pag. 47. En by gelegentheyt van 't felve een t'fa-^ men-fprake ₅ daer in wert verhandelt > 1. Het ftuck van de Polygamie} ofte veel- wijvigh houwelick. 2. Van de dwalinge ontrent de perfonen in't ftuck van houwelick > en wat voor werckinge de felve voort-brenght, 3. Vandehouwelick� die op fchoonhevc\| haer oogh-merck hebb�, en hoe verre de felve geoorloft of ongeoorloft zijn. ende diergelijcke vraegh-ftuck� meer. Pag. �y.
					I_\|Et derde trou-geval behelftde befchrij- vinge van't houwelick van Athniel en Afcha dochter van d� vorft Caleb. Pag.74. totpag.91. En by gelegentheyt van't felve e� t'famen- fprake op bedenckelicke pointen: 1. Op de houwelicken van State. 2. Op de macht der Ouderen ontrent het befteden van hare kinderen ₅ en of bey- der bewilginge wert vereyfcht, da niet. 3. Op de gelegentheyt van jonck-vrouwe die als prijfen voor-geftelt werden om niet fterckte des lichaemsj worftelen > fnel loop�, of diergelijcke oeffeninge j gewonnen te werden. Pag. 9 2. En by die gelegentheyt in 't voor-by gaen > Pi bejchrtfvinge van 't houvvdick van Hip- pomenes en ^Atalante, uyt de oude Po�ten. Pag�93-�94� en vervolgens. LjEt vierde trou-geval beftaet uyt de be- fchrijvinghe van den Maeghden-roof der Benjamijten te Scilo. Pag. 101. tot 121. Waer op volght, 1. Een onderfoeck van houwelicken door omfchaken te wege ghebracht, en de macht der Ove/igheyt in dien deele. 2. Van de ontvoeringe met wille van een jonge deerne ghedaen_} en of de felve ftrarfe van ontfchakinge verdient. 3. Of een vrou-menfch willende trouwen met haren ontfchaker d'Overheyt fulcx 3. behoort toe te ftaen, dan niet. 4. �ffet waerachtigh is dat e� jonge deer- ne dien liefheeft, die haer eerft van ha- ren maeghdom ontfet, &c. Pag. 122. βΥ het vijfde trou-geval wert befchreven het houwelick van David met Abiga�l. Pag. 12S. tot 14?� En

-ocr page 40-

Τ Α

Ε L.

En by die gelegentheyt werden in onder-
foeck gebracht,

ι. De houwelicken van weduwen ende
weduwctiaers; en ofFet beter is e� goet
of een quaet mans weduwe ten wijve te
nemen,

%. De houwelick� die door tuiichen-ga�-
de perfonen uyt werden gewiacht» en
of fulex dienftigh is_} dan niet.

3. De houwelicken daer een man een fne-
ger» verftandiger of wijfer vrouwe ver-

kieftalshyfelfsis.

4. Of een vrouwe aen een droneken man¹de fchuldigeigoet-willigheyt moet ge-
ven , dan niet.

5�, Van nieu-gehoude die in *t harnas be-
flapen worden.

6. Of men een man of yrouwe by tefta-
mente magh befetten. Pag. 145:.

7. Een groote menighte van twijfelachti-
ghe vraegh-ftucken , foo over vryagien
als het houwelickfelfs. Pag. 1 y3»

HET
TWEEDE DEEL

jBeflaetuyt Trou-geva�en ontleent van de oudtfle tijden

naefi de TSibeljcbe hifiorien.

HEt eerfte geval begrijpt het ongelijck
iiouwelick van Crates en Hipparchia.
van Pag. 16? � tot Pag. ι 9 9�
Waer door in bedencken komt,

1. Offet aitijt bert is dat yder fyns gelijcke
trouwe.

2. Of yemant willende trouwen , fyn hey-
melick gebreck openbaren moet : im-
mers of voor nieu-getroude fulex dien-
ftigh is om malkander� te beter te mo-
gen vieren.

Hier een by-Voughfel van een nieuwe gefchiede-
niffe op die gelegentheyt ι dienende om manen
wijfaen te vvijfen een middel em malkander!
gebreken te konnen vieren. Pag. 206.

3. Of een jonge deerne eenkint te voren
hebbende gehadt j fulex > tenhouwe-
lick verfocht zijnde, behoort te open-
baren .

4. Of fulex naer het houwelick geweten
zijnde, het felve daerom magh ghe-
fcheyden werden.

5. Of jonge dochters voor haer felven een
man mogen verfoecken.

6. Of men behoort te trouwen yemant die
uyt-wendige en fienelicke ghebreken
heeft,

7. Wat eygentlick de beweegh-reden en
oorfaeck is van liefde. En by die gele-
gentheyt » Een tweede verhael, van een
plotfelicken in-val een haliaenfche jonck-
vrot� cver-gtksmn , en een houvvelnkdaer

uyt omflatn . Pag. 216.

Een derde in-vallende gelegentheyt, van etn Zeem

houwelick, te vvege gebracht door geva�r des

levens; daL> anders niet-> en wilde vallen.

Pag.231.
Een vierde gefchiedenijfe_tin Hollant v9»r-ge vallen,
vaneen houwelick gevordert door'tpjjnelick
gmefen van een af-keerigb gebreck, om de vrij-
fier te behagen. Pag.24J.

Een vijfde geval, roerende een fonderlicken onlufi
midden in deluflploiftlick ontfiaen. Pag.2^4.
Eenfefte verhael, van een jonge vrouw» die haer
van jchoon ganfeh Itelick tnaeckte, om haren
man te behagen. Pag. 266.

Li Et tweede trou-geval beftaet in 't verhael
van een fonderlinghe gefchiedenifle van
twee Grieckfche jonck-vrouw� by een edel-
man op eenen dagh verkracht : en het be-
denckelick gedingh daer uyt ontftaen.

Pag. 275-.
Waer door m bedencken komt >

ι. Of een verkrachte dochter wel doet
haren ontfehaker te trouwen.

2. Of een jongelingh wel doet een deerne
te trouwen , die by een anderen ver-
kracht of onteert is.

3. Of een courtifane, ofeen vrou-menfeh
dat met haer lichaem gewin heeft ghe-
daen , dient getrout.

4,Eyndelick van houwelicken door het
verbidden van mifdadige te wege ge-
bracht. Pag. 297�

-ocr page 41-

TAFEL.

JN het derde trou-geva� wert verhael ghc-
roaeckt van een vor�elijck houwelick,ver-
oorfaeckt door ee droom oYnacht-geiichte.

Pag. 307.
En wert by die gelegentheyt onderfocht,
I. Van wat gewiebte dat droomen zijn,
fonderlinghe in d� gelegentheydt van
houvvelicken. Pag. 5 3 7.

t. Hoe men goede ende goddelicke droo-
men kan onderfcheyden van de bedrie-
gerijen van de boofe geeften. Pag. 3 39.
3. Wiens finnelickheydt gevolght moet
werden , foo wanneer een vader en een
dochter, d'een met defen, d'ander met
genen vrijer genegen is cenhouweJick
.aentegaen. Pag. j 40.

JN 't vierde trou-geva� wert befchreven het
houwelick tuiTchen Cyrus en Aipai�a; dat
is j tuflchen een groot-vorft, en een geringe
lant-vfijfter: 'met e� fpoock-vryagie tuiTch�
beyde. � Pag.341.

Waer uyt dan komt t'ont�aen het onder-

foeck,
r. Van fpokerije die in liefde gebruyckfc

wort.
%. Van de kracht der minne-drancken.
3. Van teyckenen en charafters om liefde
te verwecken, en diergelijcke.

Pag.379.

Het verhael van de wonderbare liefde van d�

keyfer Charlemagne, mitigaders van Ch3,

S'elim groote Mogol. Pag.379.380»

HET

DERDE DEEL,

' m

*B.ehelfende verfcheyde gefchiedenijjen onfen tijt naerder

kamende.als de nsoorgaende_} oockjemge onUnabs njoor-gevallen.

In-Ieydinge. De'Wiji'heyt fpreeckt, tot uyt-
legginge van de Titef-piaet. Pag. 3 87.

Η Et eerfte trou-geva� is't houwelick van
Emma, jonge prin^efle, en dochter van
den keyfer Charlemagne , met Eginart des
felfs Secretaris. Pag.39Z. tot 419.'

Wacr uyt ontflaen de volgende vraegh-

iiucken,
.1. Of het dienirigh is een houwelick te
vorderen door figh meefter te maken
van de eerbaerhey t van de gene die men
ten houwelicke veribeekt.
.3. Wat een vader vermagh of behoort te
doen, ten aenfiene van een^ochter die
huyten fyn wete of danck met trou-be-
lofte olte by-flapen haer ontgaen geeft,

een herderinne ter anderer zijden. Pag.414,
_ tot Pag. 461.

En wort by defe gelegentheyt onderfocht,
1. Of prinsen wel doen figh te verfellen

met geringe vrou-perfonen.
z- Of gelijckhevt van gebreken dienftigh
is tot eendracht van de gehoude.

3. Bedenckenheyt op de fchoonheyt der
vrouwen.

4. Van het queeften dat in fommigege-
weften van Noort-Hollant wert gefeyt
gebruvckelick te wefen.

?. Of vrvmoedigheyt in jonge maeghden
pnjrTelick is, dan niet, &c. Pag.461.

{-[Et derde trou-geva� behelfende een fel-
faem houwelick tuflchen e� Spaens edel-
man ter eenre, ende een hevdinne ofte Jant»
loopfter ( foo doen gemeynt wert ) ter an-
derer zijde; met eenige byfonderc tuflehen-
vallen. Pag.471.

Wa�r door in onderfoeck koomt,
1. Den oorfpronck van de Jandt-loopers
(anders heydens genaemt. j Pag.416.
i. Of men uyt den pols kan gewaer wor-
den dat yemant verheft is; dat is, of de

. lief-

W^Tat in foodanigen gelegentheyt beter

is hart of facht te weien : en daer toe
bedencke�cke exempelen.
.4. �i.een vader fyn dochter magh ont-er-
ven, vermits fy buyien fyn weten , of

tegen fyn� danck getrout is

410.

O Ft tweede trou-geval begrijpt in figh het

houwelick van koningli UIderjck van

Boiiemen ter eenre, ende Phryne Bocena

-ocr page 42-

T Α F B L.

liefde eenen byfonderen ader - ilagh is
hebbende daer aen de felve te kenn� is.

Pag. 516.517,

j. Of uyte'hant van yemant toe-komende

dingen of yemants heymelick�aert ge-

fevt kan werden. . Pag.yζo.

4. �f men op houwelickfe faken ₅ of an-
dere toe-komende ding�ri _;i magh on-
derfoeckdoen. Pag. 540..

5. Van de Phyfiognomie qjFt" wefen-ken-
nifi�: en wat uvt het gebet? geftalte des
lichaems » �n diergelijcke voor-gefeyt
kan werden. .-' Pag. 510.

Een wjfchen-val poetelick verhandelt, van liefde
[onder fien verweckt» en fchoonhep.blinde-
lincx verkoren . '..;','_:'�*->'■■*: "■ Pag. $2 1.

l-iEt vierde geval is een Franfche gefchie-
deniffe, ganfch vreemtj forider exempel,
en vol doortrapte rancken, Pag. 5 42.
En daer uyt defe volgende bedenckingen,
1. Offet goet is trou-belofte te doentuf-
fchen kinderen in de wiege 3 of anders
minder-jarigh zijnde.
1. Wanneer de vrouwen mogen her-trou-
wen by af-wefen of uyt-blijven van hare
mans.

3. Onmacht van mans wat werckingein
het ftuck van houwelick uyt-brenghc.

4. Neftel-knoop in Vrancrijck van wat
kracht en eygentfchap aldaer gehouden
weit.

5. Of een kint dat in overfpel is gewonnen
eeniger wijfe wettigh genaemt ka wor-
den ^ ende om wat redenen. Pag. 5 66.

J-|Et vijfde verhael beftaet in de prachtige

en dertele lief-koferije van MarcusAnco-

nius velt-overfte van de Romeyn�, en Cleo-

patrakoninginue van Egypten. Pag. j76.

Een by-voughfel van een droev'igh trouwgeval
tuffchen den koningh Mafanijfa en de konin*
ginne Sophonifba..' Pag.60J.

Een Holiants trou-bedrogh onlanghs voor-geval-
len. Pag.6 IL

Bffen~krtjgh , de Criecfche dichters na-gebotft.

Pag. 617.

Eenj&mmerlick en bedenckelick verhael, dienende
tot vvaerfchouvvinge van alle ouders om of
hare dochters acht teflaen. Pag. 6 3 4.

LJEt fefte trou-geval beftaet in de befchrij-
vinge van de op-koomfte van Rhodope t
eerft gevrijt ende ten houwelicke vetfochc
van feven byfondere jonge-lieden van ver-
fcheyde gelegentheyt) die yder met een by-
fonder ghefpreck haer beroep aen de felve
ibecken aengenaem te maken. Pag.661.
Waer by naderhant koomt de befchrij vin-
ghe van een bedaeghtmans liefde : met een
tuUchen-vaU vervatende het krackeel van de
Doot met <le Liefde. Pag. 70 3.

Volgt by defe gelegentheyt e� onderfoeck >
1. Waer opeygentlick yemant die e� vrou
of man wil verkiefen, behoort te fien.
z. Wat van houwelicke by 't lot, of dier-
gelijcke middelen te wege gebracht, te
houden is.
3. Een bedenckinge op het trouwen van
een oudt man met een jonge vrouwe ;
of een jongh man met een oudt wijf.

Pag.741.
Volght etn verhael van liefde door het vlechten
van een krans verweckt. Pag. 741.

Toe-mate, endebeftuyt, beftaendein debefchrij-
vinge van de Vr ij fier-mar ckt, infommige ge-
weflen gebruyckelick , en hoe men aldaer bejde
leelicke en fchoone aen denman brenght.

Pag.746.

HET

VIERDE STVCK
Hehelfl het Geefielk^ Houwelick. Daer in ie/vinden �-

de groete van den Engel. Pag.81.

De geboorte Chrifti. Pag. 8 i.

DelofvandeH. magetMaria. Pag.85.

Kinder-moort Herodis. Pag. 8 8.

Wonder-werck�, leere,enlev� Chrifh. $>z.

DeiTelfs lijden > en daer op yerfcheyde be-
denckingen . Pag.97.

Eyndelick de befchrijvinge van den jongh-
ften dagh en het oordeel. Pagazz.

* * * ^Hi"

DE befchrijvinge va de Sond-vloet. P, 7.
D'ontfchakingevanDina. Pag.ii.
De kopere (lange in de woeftijne : en andere
gefchiedenifle uvt 'tOude Teftament. 40.
Noch het Hooge-liet Salomons. Pag-45.
De gefchiedenifle en klacht� vade verlatene
Babylonifche vrouwen. Pag.68.

De byfonderfte gefchiedeniiTen va. het Nieu-
we Teftament; als de neder-komfte en-

* * *

-ocr page 43-

Hier fietghy >'goet-gunfiige Lefir, een af- heeldinge van

fonckrVrou Anna Maria Schurmans, merbet leven gedaen: onder
het we lekt wj gefielt hebben het <veer$ datgky daer kfen meughs.

Qpi^i/tataerajh^jid

ifrcommaetit�

f�r> O fC/*/ /O /■ /O

1' tm^oojL, ^J

te/im.

r/l .

�f

MAermemantilfhcke dat wy hier ( ghe-
lijck wel foinwijlen in Iof-dicht� plagh
te gefchieden) te ruym ende wijdt-mondigh
hebben gefproken« neen niet alfoo; maer
ghy felfswort hiefflrechtergemaecktorn te
oordeelen of dit mijn eer-dicht erdicht is,
dan niet, lek vrage dan _} of yemant van u-
lieden oyt gekent heeft een /onck-vr�uwe,
Die in de Nederlandtfche ₅ Hooghdnyt-

fchc) Franfche, Latimfche talen, ibo wel

* * *

i ervaren is geweeft > dat fy daer in lofFelick
fprekeib brieven fchrijven, en dichte konde .
Die in de Griecfche ? Bibels - Hebreu-
fche talen foo wel geoeffent was > datfe daer
in de Auteur� lefen > verftaen ₅ daer van oor-
deelen , oock in fchrijven konde.

Dit in de Italiaenfche ende Engelfche ta-
len foo verre is gevordert geweeft > dat fy
boecken op faken van State, of diergelijcke»
by d� Italianen gefchrev�; en daer beneifens

^ ^ * ζ de

-ocr page 44-

de uyt-nemend�Theologifche boeckenby
den Engelfchen uyt-gegev�, lefen ende ge-
bruvcken konde .

Die inde Rabbijnfche-Hebreufche>Chal-
deufche , Syrifche > Arabifche talen foo veel
geleert hadde, datfe die konde lefen, ver-
ftaen, en met de heylige Hebreufche tale
confereren > tot reynder ende geleerder ope-
ninge van de H. Schrifture. Dk vorder van
fin en voornemen is geweeft in toe-komen-
de 5 met Godes hulpe, daer in voort te gaen,
en daer noch by te voeden het Samaritaens,
./Ethiopifch j ende Perfifch , verwachtende
alleen maer noodigeboecken tot uyt-werc-
king� van haer loffelick voor-nemen.

Die in de Hiftoricn, Po�ten, Orateuren ₅ende andere goede fchvijvers > mitfgaders de
liberale konften, neffens de Philofophifche ,
ende andere wetenfchappeii) foo wel belefen
ende ervaren is ghevveeft > datfe daer van
difcoureren _} ende over de fwaerfte ftucken
ende quefiien der felver di&eren ende in 't
fchrift ftellen konde.

Die voortreffelijcke kenniiTe hadde ₅ ende
een diep-fmnigh oordeel >■ in Theologia
Textualij Dogmatica, Pra&ica, Elen�tica �,
felfs tot de fwaerfte ende fubtijlfte Scholafti-
que queftien toe.

Die haer dagelicx noch neerftelick oef-
fende in alle deelen ende methoden der
Theologie.

Die 'm de Schrijf-konfte geen meefters en
hadde te wijeken: ja-e te boven gingh de net-
fte ende aerdighfte drucken_} en dat in 't He-
breufch, Synfchj Arabifch ₃ Griecx , Sa-
maritaens j iEthiopifchj Latijnsj Italiaens>

&c. ende de meefte Handen van dien op ver-
fcheyde maniere» als Capitale letters, Staen-
de > Loopende ₅ kunftelick konde fchrijven.

Die in't Teycken� en Schilder-kunfte wel
was ervaren.

Die zijde bloemen of diergelijcke naer het
leven konde bordueren.

f Pot-Ioot»
Die Tcyckenen konde met l DePenne,

l Crayon, &.c.
' Die wift te Schilderen in miniature, ofte
water-verwe.

Die de wetenfehap hadde met een Dia-
mant op het glas geeftigh te fchrijven,

Die konde Hout-fnijd�, of met e� Penne-
mes in palmen-hout Gonterfeytfels maken.

Die de wetenfehap hadde van plaet-fnijd�
tot haer eygen Gonterfeytfel toe.

Dit wift te boetferen in wafch .

Die in de Mufijcque loffelick was erva«
ren.

En van gelijcke mede in het flaen van de
Luyt.

>4u foo iflTet alfoo, dat niet alleen de hoo-
ge Schole van het Sticht van Utrecht, maer
oock menigh geleert man in Hollant met
volle reden van wetenfehap kan getuygen >
dat al het gene voren is verhaelt, ^elijcke-
lick is te vinden in den perfoon van Jonck-
vrou xAnria Maria, Sckurmans : wiens beek
na't leven by haer felfs uyt een fpiegel kun-
ftelick gheteyekent wy den Lefer hier in't
koper gefneden gunftelick mede deelen ; als
een wonder niet alleen van onfe j maer oock
van de vorige eeuwen. En daer op beiluy-
tende > fegge ick:

0 licht nj&n wvven tijt ₃ en peerei wan den doucl^l
Chydie ons eeuwe fiert, ^uerpert oockjiejen Bouc^.

Λ"�

EROM T.

-ocr page 45-



		� SAMEN-SPRAKE VAN PHILOGAMVS Ionghman ende noch ongehout, MET SOPHRONISCVS OVT-MAN INDE WEDUWENAER. Kort begrijp van de volgende t-'ianien-iprake.

	i. \X7T-nementheyt van het houwelick * * van de eerfte voor-ouderen. 2. Of het dienftigh is te trouwen ? 3. Of het beter is ghetrout ofte ongetrout te wefen i 4� Of kerckelijcke pcrfonen behooren te trouwen � J. Of yemant God om een goet partucr biddende, en daer na eë op-fet nemen- de om het eerile vrou-menfeh dat hem tegen-komt tot een wijf te kiefen, een goet middel is om wel te moge trou- wen ? �. Of het wijsheyt is, opfchijn van God- faligheyt aendacht in de kereke ₅ of diergelijcke,plot.felick yemant te trou- wen ? 7� Of yemant behoort te trouwen die geen middel en weet om de huys-houdinge voor te ilaen i
			wel door middelen by hem felfs ghe- wonnen � � o. Of vrouwen die meer tot de huys-hou- dinge₅ door haer verfhnt ofte vlijt, in- brengen als de mans, de heerfchappije of vooghdije over de ièhc toe-komt ? 11. Of het beter is te trouwen met offonder houwelickfche voorwaerde 1 11, Offer inde Schrifture eenigh houwelick kan aen-gewefen werdé dat onder een houwelickfche voorwaerde is aenge- gaeni 13. Of j (indien Adam niet en hadde geval- len )onder de menfehen voor-teelinge plaetfe foude hebben gehadt � 14. Of de woordé tpafttn vtrmn'iihfuldigki, by God- tot de eerft-gehoude gefpro- ken 3 een gebodt in hebben dan niet 1 � j. Of Adam Eva beflapé heeft noeh in den

paradijfe wefende � 8. Of alle mans perfonen in het fweet haers ï 6. Weyger-kunft met heufche eerbaerhevt, aengefichts haet broot moeten eten > ghebruyekt ontrent het geheym des en wat fulex eygentlick feggen wil t houwehcx ₃ de vrouwen aengeprefeu. $, Of het beter is dat yemant met geerft 17. Ten wat tijde houweticfe by-een-kom- goet fyn huys-geiïn onderhout, ofte fte beft is ? � S o � �-

-ocr page 46-



		e Α e Ν ai E Β. S0PHB.0Ni.SCVS. HOe dus, Philogame , al weder alleen j in defe eenfame plaetfe ? Ρ Η ι. Ia,weerde Sophronifce,ick ben hier al dickmael eenfaem , en dat om eyntelijck eenmael uyt de eenfaemheyt te geraken . Soph. Ghy ipreeckt raetfelen, naemy dunckt, ipreeckt ront en klaer, jongelingh j foo ghy anders wilt veritaen werden. Ρ Η i. Om verftaen te wefen ift dat men fpreeckt: en ick en weet niemant van den wekken ick beter wenfche verftaen te wer- den als van u > weerde man. 'Tis u kenne- lijck dat ick tot heden toe eenfaem en onge- paert leve , en efter en ifiet myne ghelegent- heyt, oock mijne genegentheyt met,dus lan- ger te. blij ven > en daerom heb ick even hier te defer plaetfe 'm mijn eenigheyt nu al dick- mael met ernft over-leyt hoe ick bequame- lijck uyt defen eenfam� ftaet tot een gefelligh leven foude mogen komen. Soph. Wel?wat iifet dat u daer noch aen hapert, goede jongelingh. Ρ η i. Dat ick noch te weynighkennii�� van faken hebbe in die gelegentheyt,en noch de rechte gronden niet en weet van dat groot werck. Ick en ben niet geiint ten houwelick te gaen als de onreyne dieren in de Arcke de- den, want de felve,niet wetende tot wat eyn- de fy lieden daer in trad�, warender in en qua- mender weder uyt even alfo als fy lieden daer in waren gekom�,dat is, onreyn ei� ongalick. S o r H. Ick en kan u daer in geen ouge- lijck geven, Philogame? want ick hebber vele ghekent en kenner noch heden eenige die in het aen-gaen van haer houwelick even hen foo droegen als ick ecniekeren knecht eens hibbe weten doen , aen den welcke iyn heere bevolen hebbende in hacft om een boodtfehap te gaen, op alfulcken phetfe, da- delick foo hacit hy de plaetfe macr en hoorde noemen , met een dom en los hooft figh der- waerts fpoede , ibnder verder te verftaen wat hy daer te verrichten hadde, en ter plaetfe ghekomen zynde, doenmaereerlt begin te denck� wat de reden mochte wefen waerom hy daer gekomen was, en die niet wetende , wert gedwong� te rugge te loopen tot fynen heere? om fuicx te gaen vragen. S'ekeral�e de gene die alleen te gaile gaen om hen fat te eten, macr en reyfen om wat nieus te f en, en flechts ten houwelicke kom� om d�luft \'an een vrouwe te geniet�,die en hebbe geenfins ghetrofFen het recht wit en oogh gemerek daerfy heden op te fien hadd�. Rechtfinnige
				C Κ Ι Ν G E Ν lieden gaen te gafte meer om door gemcea- fchap van goede reden en feden hare geeft te vermaken, als om met fpijs en dranck hare lichamen te belaft�: hare reyfen ftrecken hun niet om e� nieus-gier oogh,maer om e� leer- begeerigh herte te voldoe. Het trouwe dient de ielve meer om een foet gefelligh leven,ten dienfte van Godes kerekewan het Vaderlant, ende haer eygen huys teleyden, als om de ketelinge van haer weelighvleys vernoegen te geven. Ρ Η i. Weynigh zijnder, weerde man, die het ftuck foo op-nemen, ende even-wel foo iifet meer als kennelijck dat het alfo behoort. Soph. Ick oordeele dat die gene die haer ten houwelicke begeven behoor� te doen als de gene die haer tot een reyfe buytens landts gaen ft�llen,de felve fien ni�t alie�nlijck eerft in haer ghedachten, maer oock op de Caerte alle de wegen,bergen en revieren daerfe door hebben te reyfen, al eerfe van huys fcheyden. 'T zijn wilde menichen die huyfen bouwen van boomen foo als die in de boifchen af-ge- houwen werd�,dat is,metfchorfen en quaft�. lek in het tegendeel wil niet als een boom maer als een balck gebruyekt werden in't ge- bou van ons Vaderlant, dat is, ick wenfehte wel 'm de ghelegentheyt van 't houwelick te kom� niet rau en onbefnoeyt, maer geeffent, gefchaeft ende ghefuyvert van de quaften der jonckheyt. Het volck Ifra�ls en toogh niet in het beloofde lant, als na een neerftigh onder- foeck wat voor een volck datter in woonde > wat voor fteden en fterckt� daer in waren , en met eene wat vruchten datter in vviefl�n. Ick woude foo geerne do� in de fake daer van wy ;egenwoordelickfprek�,dat is, ten aenfi� van het houwelick, 't wclck ick te rechte mach noemen 'tlant van beloften der jonge heden. Ρ η ι. Ick woude wel van veelderhande be- denckingen, die my nu en dan te binnen kc- men, ontrent den houwelicken ftaet, wat na- der berichts hooi � van de gene die ick meyne dat ftuck grondelick te verftaen : en nae dien ie weet dat ghy niet alJeenhck goede weten- fchap , maer oo'ck volle ervarentheyt van de- len allen zijt hebbende,midts ghy niet alie�n- lijck een geruymen tijt getrout zijt geweeft, maer hebt daer-en-boven ( foo ick weet) u- v-xn houwehexen tijdtnietfonderaendacht en diepe op-mcrekinge laten voor-bygaen: Soo woud' ick wel dat ghy my eerft het oir , en daer na de tonge een weynigh wondet ke- nen op defe gelegentheyt." Want met lieden die door evgeu bevindinghe wijs zijn, raet te pk-

-ocr page 47-



		Of � » � � S J plegen, dunckt my beft te wefen. De wegh tot wetenfchap is lang door regels? kort deer exempels, feyter een wijs fchrijver. S o PH� En op wat fake loopé doch meeft, «we gedachten \ � � i. Ick vvoude hier in wel gaen van de eyers af tot de appels toe,gelij ck de oude fes- den, dat is gelijck ghy weet, van den beginne af tot het eynde toe , om alfoo befcheydcnt- lijck eenige mijne naeu-keurige gedachten te vol-doen, en fondcrlinge wilde ie met rechte kenniiTe van faken wel bericht werden op de na-volgende vraegh-ftucken, �. Wat recht trouwen is � a. Of men mach trouwen i 3. Of reen moet trouwen f 4. Of het beter is te trouwen , of ongetrout te blijven f 5. Wieder trouwen mach 5 en wie niet � 6. Hoedanige perfonë men behoort te trou- wen 3 en hoedanige niet � 7< Wanneer men trouwen rnach_;en wanneer niet? 8. Waer men trouwen mach,en wacr niet ? .9. Waerom men trouwen mach, en waerom niet � � o. Hoe men trouwen mach, en hoe niet i 11. Wat behulp middel é men om te trouwen gebmyeké mach,cn hoedanige niet ? Soph, Siedaer een wijt velt geopent,dat in veel dage niet af en is te gaen₅wat neerftig- heyt men daer toe oock brengen mochte.En vvaer toe foo veel mofters hier op ghemalen, Philogame i foo ick u niet wel en kende ick foude feggen dat ghy, nu eé Lubeeckfe vryer beginnende te wordë,het futfel-boeckfoeckt ende daerom in allen defen een hair in drie foeckt te klievé om niet tot het werek te ko- men. Ey lieve! Die elcke veer vvilficn e» rahn Enftilnui licht een bedde maken . Houwclickie faken wel te overwegen, maer niet eer te willen trouwen voor men die aen alle kanten door en door heeft gefien,dunckt my meer neus^wijfigheyt ais voorfichtiglaeyt te wefen.
			[ O V VV E L I C K. J � � r. Wel 3 Sophronifce , foudt ghy mijn naéu-keurigheyt in dier voegen op-nemen , foo iflet beter dat ick daer van af-ftant doe>en my wat vermijde van foo diepen onderfoeck van laken. Maer dien onvermindertj dunckt u mvn voorftel van foo grooten omme-ilagh te wefen i S o � H. In trouwen ;ae,Philogame: want by-naeft ontallicke vraegh-ftucken, en al van groot bedencken, konnen hier uyt ghetogcn werden, en dienden wel rijpelick overleyt te werden , om goet werek te maken, Niet>tc- min laet ons den anderen hier op wat naerdcr verftaen. Het is noch vrocgh in den morgen- ftont, ende de plaetfe daer wy yegenwoorde- lick zijn is ftil, vcrmakelick, ende bevrijt van deur-gangh , oeck ben ick even nu recht ge- fint om van dufdanige faken wat te fpreken , behoudens, mits dat gy niet te naeu-pluyfigh en fult wefen. � � �. Ick ben te vrede te doen als ghy fegt weerde Sophronifce ; maer voor eerft ( de- wijle ons gchcele reden ilaet te loopé op het houwelick met den ghcvolge van dien ) foo fielt ens vaft een rechte befchrijvinge van het felve 3 foo ghy die mcynt beft te wefen. S o � �. De Recfitf-geleei'de feggen ht$* heavvelick tt vvefe» ttn wettigt t' famen-voe- gingtvan man en wy f, mede-hrengendeeenon�* fehiybare gemeenfehap van leven. Andere gaen wat breeder in defe ghelegentheyt, en ftellen bet houwelick tt zijn een wettigt ende onverbre~ kelijckeverbinnniffi tujftktn een man en eenvrea- fnenfch, by Gode ingtflek ttn eynde men hem kenm voor een fuyvettn geefi , en dat wy in riynightyi htm dienen mogen , en het menfchclicke ghtfiachtt daer door vermttrdnt zijnde, Gtdn kerekt a/ut uyt mich werden verfemtlt. Onfen Erafmus neemt liet op defe wijfc: H/ houwelick* (feyt hy )h ten vvettigh end:gtdumgh verbent tuffchen man en wijf, onderlinge tten-gtgatn ten eynde om kinderen te ghevvinnen , mede-brengende gemeen- fihap van lijf en goct, � � i, Welcke van defe drie dunckt u beft te wefen i Sofh. Ick hou defe alle voor bequaem , ghy en kont geen misilagh doen, een van de lelve te verkiefen,na gelegentheyt van faken. � � 1. Maer opent my doch een weynigh nader het innerlic befcheyt van defe befchrij- vinge, die ick wel kan bemereken malkande- ren iêer na te koméVmaer even-wel niet over al een en de felve te wefen, Sop �.' Merckt voor eerft Philogame dat het houwelick is «s wettige ky-etn-komfit^ � * e«»

-ocr page 48-


			*wam*

4 Aenmer. �pAda ende i�uyt daer mede uyt alle de tfamen-voe- gingen van man en wijf die onwettigh of te- gen den regel zijn ? het zy dan ten aenfiene van de perfon� ofte vande fake felfs. Let vor- der op de woordeiij tttffchen mn ende vrouwe^* en fluyt daer mede uyt, als onvveerdigh den naem van houwelick , de t' famen-voeginge van de onmondige en minder-jarige? van ge- lijcke de t'famen-komfte van vrouwe met vrouwe, of man met mans perfoon, waer van men oock huydenfdaeghs exempelen heeft geilen', en boven dien van vrouwe ofte mans- perfon� daer van d'een ofte d'ander ofte bey- de ten houwelick onbequaem zijn. Van ge~ lijcken wert door de voorfz. woorden af-ge- keurt de by-een-komfte van e� man tot twee of meer vrouwen, Item van twee ofte meer mans tot eene vrouwe. Met de woorden van safcheybatt gemtenfchap vvert aen-gewefen dat geen houwelick en kan ghemaeckt werden onder conditie, oock niet tot eenen fekeren tijt toe 3 maer het is een bant geduerende ge- heel het leve van de gene die onderlinge zijn verbond�, het welck in andere gemeene ver- binteniffen en handelingen geen plaetfeenis grijpende. Ρ ΗI. Ickfie nu uwe befchrijvinge van't houwelick kortelick uyt-geleyt , en vinde fulex tot mijner onderrechtinghe te dienen > om eenvoudelick te verftaen de nature van deie verbintenirTe,maer ick wenfehte wel wat nader onderrechtinge te hebb� op verfchey- de twijfelachtighedcn ■> die op de vraegn- ftucken, by my hier voren aen-geroert, lou- den konnen werden by-gebracht. S o Ρ H. Wel Philogame, om tot uwe meyninge te komen, foo hebbe ick hier by- der hant een nieu Po�tifch werck₅verichevde gedenck-weerdige trou-gevalle onfe Neder-
	Ms HorvviL�CK. landers voor oogen ftellende, dit meyne ick een goede aen-leydinge te {uilen konnen ge- ven tot onderfoeck van faken_: daer ghy van gewaeght. Ρ η i. Wat op-fchrift geeft de Schrijver aen het werek > daer ghy van fpreeckt ? *S O P H. Proef-(leen van den Trou-riagh* fie** kker voren op-ftaen , en het fal by ons te be- llen wefen , hoe de naem door de fake vvert beantwoort. ( Mijns oordeels ) fchijnt de Schrijver te beloven ■> dat door dit werek een yder fyn trouwe tegenwoordighe of toe-ko- mende ter preuve fal konn� (tellen, om alfoo te weten of de felve wel en behoorlick is? dan, niet. Ρ Η i. Sie daer een ghelegcntheyt die ick fochte ) weerde man , ick bid u> laet ons hier onder defe aengename fchadnwe e� weynigh neder-iitten: want ( naerickmereke ) foo ben ick hier wel terfiaeghs gekomen, om te vinden daer ick lange.nae verlanght hebbe. Staet my oock toe (foo het u belieft) dat ick in defe handelinge tot lefer magh dienen, als de jonghfte wei�nde, en die het felve minft fal vervelen, en daer nae foo opent my uwe aenmerekingen op de voor-vallende faken , foo doende > {uilen wy j mijns oordeelsj goet vverek maken, en ick fal ten hooghften wel vernoeght wefen, S o ρ H. Nadien ick uwen luit hier in be« mereke, goede jongclingh, foo ben ick te vreden te doen als ghy voor-fiaet ; begint dan ter goeder uren,en ick wil met aendachtj letten watter voor aent�.,erckingen uytful- len te trecken zijn ₃ die op u voor-nemen (ui- len mogen paffen, ende daer nae willen wy reden en tegen-reden onderlinghe leggen ca hooien. Ρ η I. Wel aen ick beginne.


		G R O Ν Τ-

-ocr page 49-



		GRONT.HOVWELICK DAT IS: Befchrijvingc van de eerfte Bruyloft, gehouden in den Paradijfe, tujjcben ADAM ende EVA, �� voor-ouders aller menfchen. �, droeve Sinncn, op. vvaerom al- dus geivvegen? VVaeromioo langen tijdt in uwen rou gelegen? Ey 1 drijft het fvvaer ghepcys ten leften op de vlucht s Het graf en gact niet op hoe Teer- der yemantfucht. V Vien eens de bleecke doot heeft uy t het vleys genomen , Die kan noyt wederom hier opter aerden komen ; Of yemant treurigh is, of byfler ongefint, Het is een ilale wet, die alle menfchen bint; Ghy, fchoon u weder-helft is van u af~gefneden, Trooil efter u gemoet, en ftelt u des te vreden ; Ghy fuit ha^r weder fien, naer uwen leften dagh, Daer noyt de vvreede doot haer pijlen fchieten magh. Mijn geeft is nu beluft aen Hollant yet te fchencken, VVaer door men over langh noch onfer fal gedencken, Koom laet ons op een nieu yet brengen aen het licht > Datleet verfoeien kan, en fvvacke tinnen fticht: Yet dat een jonghgefel voor eerft behoort te lefen, Yet dat een echte man fal dienftiffh mogen wefen, Yet dat een teere maeght dl leyden in de jeught, Yet dat een defrigh wijf fal ftijven in de deught, � 3 lek

-ocr page 50-



		$ GRONT-HQUWELICK. Ick heb by een gebracht verfcheyde trou-gevallen , Om daer te mogen i�cn hoe jonge finnen mailen, En hoe een rijper aert bequamer wegen vint, En hoe een reyne ziel haer tochten overwint. Maerdat is niet gerioegh. V Vy moeten onderibeckca' VVt ai wat Reden biet, uyt aiderhande boecken > V Vie in dit noeft gewoel de rechte baen vcrlieftj En wie in tegen-deel de befte wegen kieft. Al hoogere mijn vernuf. wy moecen onder-gronden Het wonderbaerfte ftuck van alle trou-verbonden ₉ Des Heeren diepfte gunft_} des hemels grootilc vverck * Hoe God de Sonc paert met fyn geminde Kerck. Almachtigh, eeuvvigh, goct, oneyndigh,hcyligh₅ vvefen _ΛNaer eyich ₃ en rechte maet _> by niemant oyt geprefen, Wiens onbegrepen VVoortde vverelt heeft gebouc₃�n noch door hooge macht geduerigh onderhout, /Die Adam hebt vergunt door � te zijn geichapen ₃En in iyn even-beelt fyn luft te mogen rapen_}ν $�Hg noch voor yder menich, tot heden op den dagh, vB'�lihickt een eygen deel dat hem vernugen magh. Die even uwc Kerck den Cc gen hebt gegeven, Te kennen voor een hooft dien Prince van het leven_}En ₃ -uyt u dicpile gunft, de menichen hebt ge jont Een noyt begrepen hcyl, een eeuvvigh trou-verbonc, O geeft van oni�n geeft > � ziel van alle zielen, Die ibnder u behulp als ftofter aerden vielen ₂Tot u is myn gebedt. Beftier myn fvvacke pen En geef dat ick den gront van uwe wonders ken. Geef dat ick toonen magh hoc vreemt ons finnen woelen _ΛAls vvy in onfen geeft u krachtigh vvoort gevoelen, Ten eynd' ons blijcken magh het noodigh onderfcheyr ₃Wie door een loife vvaen ₃ of reden wcrtgeleyt. Maer

-ocr page 51-



	GRONT-HOUWELICK. ? Maer geeft doch boven al hun die ons fchriften lefen , Geeft aen den Schrijver felfs een nieu en ander vvefen > Geeft, dat hy niet een vvoort magh brengen aen den dagh, Als dat aen al het volck ten goede dienen magh.

			O Dj door fyn ecuvvigh VVoort,en uyt fyn hoo^h vermogen, Hadt om dit wonder Al een hellen glans getogen, Hadt nu den fv vart� nacht gefchey- den van den dagh, Soo dat me door het licht fyn groo- te wonders {a<rh.

Het Met
Het Met		aertrijek ilont gefet, en konftigh ondericheyden, diepten overhant, en hooghten tuflehen beyden j

				Den
				Den

					■i^

-ocr page 52-



		8 GRONT-HOUWELICK. Den hemel uyt g�breyt₃ gelijck een fchoon tapijt ₃Droegh in fyn hoogh vervvulf depeylen van den tijt. De lucht , tot haer cieraet, hadt duyient helle ftralen, Die aen den hemel ftaen, en om de vverelt dwalen �, Men fagh de bleecke maen,, men iagh de gulde fon, Men fagh hoe datfe rees, en haren loop begon. De winden vlogen uyt, en fvveefden op de ftroom�n, En maeckten facht gcruys ontrent de jonge boomen: Een dau, vol Toeten geur, gefegen uy t de lucht, Gaf voedtfel aen het loof en aen de jonge vrucht. Het water lagh gebocht m iyn beicheyde palen, En mocht van nu voortaen niet elders henen dwalen -, Het lant was over-kleet met gras en edel kruyt, En fchoot, oock ionder iaet, iyn gulle botten uyt. De fchepfels zijn geplaetfl op vcelderley manieren. Ontrent het dichte bofch daer zijn de wilde dieren > De fteen-bock vint vermaeck daer hooge rotfen zijn ₃En in een diepen kuyl daer woont het fchou konijn. De vogels is de lucht tot haer verblijf gegeven, Om met een vryen loop aidaer te mogen fvveven -₃De villen is belaft te fwemmen in de zee ^ En al vvacr groente wies daer iprongh het vvelio;h vee. Maer God hee�c boven al een tuyn met ichoone dreven, Een hof, nac rechten eyich, by niemant oyt beichrcven , In Eden toe berey t, en als met eyger hant Daer hagen in gepoot _s en boomen in geplant. Een wint van foeter aert, gerefen uyt het zuyden, Quam fvveven op het velt, en ipelen in de kruyden ₅Quam fijgen in het loof, en vvatter vorder wies, En noyt en refer ftorm die uyt den noorden blies. Daer is o-een teere blom rweeilelt van de winden, *o co* Daer is geen vuylen tnift ontrent den hof te vinden, Dae

-ocr page 53-



		CRONT-HOUWELICK, Daer is geen ilrenge vorft, die in de wangen bijt, Daer is geen felle kou ₃ die in de leden ihijt, Daer is geen vuylen damp, geen harde regen vlagen, Geen blicxem lelfaem vier, geen felle donder ilagen, Daer is geen vinnigh rijp, als ons de winter fent , Geen hagel die het kruy t., en jonge boomen fchent, Daer is geen fonne-brant, die, met verhitte ftralen, Koomt op het jonge vee, of op de menichen dalen i Alleen een reyne lucht, getempert op de maet, Treckt bloemen uyt het loof ₃ en uy t de bloem het zaet .* Daer vvaft geen vinnigh kruyt, geen netel op den velde ₅Geen diilel in het bofch, die vee of menichen queldc > Daer is geen Aconijt, geen ander giftigh blat, Soo dat men ibnder fchroom van alle vruchten at. Daer quam geen witte raegh ontrent de boomen ivvevcn, Daer quam geen vuyle (pin kier netten over weven, Daer quam geen trage il eek gekropen op het kruyt, Geen dick-gebuyekte pat en fpooger fwadder uyt. Daer quam geen vale mol ontrent de bloemen wroeten Daer quam geen boos gerut met hondert ilimme voeten, Daer quam geen fvvartc vliegh, die in het bloeyfel fat -_sHier quam geen boofe rups die jonge vruchten at. Al vvatcer leven hadt dat quam de menfehen ftreelen, Dat quam hem even-ftaegh fyn gaven mede deelen, En vvatter uyt een bergh, of uyt de dalen fproot, Daer in vvaft dat het oogh een vollen kift genoot. Men figher edel nat, en klare beken fwieren, Een dranck voor alle vee, voor alle wilde dieren j Men iagher wonder veel ₃ en meer als eenig-h man Met imncn ondergaen of recht begrijpen kan. Al feyd' ick dat het wout daer ftaegh en eeuwigh bloeyde, En dateer honigh-raet uyt alle klippen vlocyde, �

-ocr page 54-


	Mi
		iimp

�� GRONT-HOUWELICK. En dat men uyt een bergh kon tappen foeten wijn _?Noch leedt ick geenen noot om achterhaclt te zijn » Al ieyd' ick datter mclck, als met geheele beken, Quam midden uyt een rots of uyt de keyen leken ₃�n dat men in den dau vernam het edel Man, Noch iprack ick niet een woort dat yemant laken kan. Al ileld' ick over al een reyn en heyligh vvefen, En dat de vogels felfs den grooten Schepper preien _yIa dat een rave fongh gelijck een nachtegael, Noch iprack ick even-wel geen ongerijmde tacl � Maer dit is onder dies op niyn gedicht te feggen, Dit is myn fvvacke pen met reden op te leggen, Dat ick hier niet een woort kan brengen aen den dagh _yDat in het minite deel het lluck bereyeken magh. Voor my ick kenne fchuk. Eylaes! myn aerdtfche leden > Myn deufigh onverftant, myn domheyt in de reden, Myn dick-hevvaiemt breyn is hier als buyten ract; Maer God neemt menighmaelde wille voor de daet. Ghy j die bet fcboon prieel naer eyfch begeert te kennen > Gaet leert het van den goei! en niet uyt fvvacke pennen. 'T en is geen menfehen vverek ₃ het is van hooger prijs -_yGhy wacht het recht befcheetin'teeuwigh paradijs. Ontrent den vetten rant en aen de foete ftroomen, Daer ftont een ichoon gewas van alderhande boomen > Van kruyden in de bloem, van hagen in de vrucht > En ipreyden haren reuck door al de naefte lucht* Hier liet des hemels Voril; twee ichoone (lammen vvaiTcn Die aen een reyn gemoet alleen zijn toe te paifen. Al vvatter elders groeyt is voor het lijf geplant, Maer defe voor de ziel en tot een heyligh pant. Te midden in het perek daer ftonter een gereièn Groen ₃ keeftigh ₃ vvonder gaef_} en Iuftigh in het vvefen, Men

-ocr page 55-



		GRONT-HOÜWELïCK. »� Men fagh aen fyn gevvaey niet een verdorret blat �, Het fcheen dat 's vverelts jeught hem in de tacken iat. Een glans uyt Godes thtoon, met wonder helle ilralen, Quam op het edel hout geduerigh neder dalen > Dies is fyn loof verguit en uytter-maten ichoon, En ganich fyn omme-loop geleeck een ilage kroon. Siet daer een friiTche ilam, die met hacr reyne vruchten ₃De pijn met hacr gevolgh j de fieckten dede vluchten j Die met een aerdigh groen op haren planter lough, En al wat gifngh was ₃ door haren reuck, verjough. Het tweede boom-gewas, van ongevvoone krachten, Is van een diep begrijp ₃ en boven ons gedachten; Sijn vrucht heeft ichoonder veruw als oyt het ooge vont, Maer efter niet gemaeckt ten dienile van den mont. De gronden van het goct en van het quaet te weten, Zijn in het diep geheym van defen ilam gefeten: Maer veel geloofter noch wel eer te zijn gefchiet, Dat figh een naer geipoock hier dickmael vinden liet. Daer ilont de werelt kloot in haer beicheyde kuilen, Daer ilont het fchoon prieel, vol alderhande lullen , Daer ilont het al-te-mael dat God had uyt ge � vracht, Maer tot fyn vollen eyfch noch efter niet gebracht. Een dier van hooger aert > begaeft met vvijfc reden, Dat na den hemel (iet met op-gerechte leden, Een dier, een wonder dier> dat Godes aert genaeckt, Qntbrecckt noch aen het vvcrckj en dient te zijn gemaeckt. Hy, die het al door-fiet tot aen de dicpile gronden_}Heeft even dit geficn, en middel uy t-gevonden j Om vvatter noch ontbrack te brengen aen den da<rh, Soo dar geen nieu-ichier oogh yet meer vereyfehen magh. De Schepper tijt re vvcrckj engaethier op acn-veerden , hen ilück van rooden kley> genomen uytter eerden, � � Daer

-ocr page 56-



		u G R O � � - � O U W E L I C �. Daer uyt foo brenght hy voort een man, een deftigh beelc, Daer in hy op een nieu een kleyne werelt teelt. Het lijf was eeril gemaeckt, maer kon hem niet bewegen, En blijft juyft in den ftant gelijck het was gelegen. Het is van fchoone veruw en toont een foet gelaet, Maer daer en is geen drift die op en neder gaet. God blies, en Adam leeft. iiet daer het dier gevonden, V Vaerom dit wonder Al te iamen is gebonden; En of fchoon Adam fchijnt des Heeren lactile vverck > Het is noch even-wel fyn eenigh oogh-gemerck. Siet, als een deftigh man fyn vrienden wil onthalen, Hy leyt de gaften noyt in onbereyde filen, Maer tijt voor eerrt te vverck, en, met genegen vlijt, Soo c^erc hy, daer het dient, de mueren met tapijt ₃Hy doet een fchoon buffet, een reyne tafel deck en, Hy laetie met damail of linnen over-treckcn , Hy fetter vaten op ₃ en iteeckt de lichten aen₃En maeckt dat over al bcquame fecels itaen. Hy laet door handigh volck en door ervare knechten ₅De fpijf e na de kunit, en op haer order rechten �, En, als dan alle dingh ten vollen is bereyt, Soo worden op het leil de gaden m-geley t. Dus gaet hier God te vverck. hy vordert alle (aken, Hy gaet het fchoon prieel > hy gaet de werelt maken, Hy ftort in alle dingh een vollen herten vvcnich, En op den feften dagh doen boudt hy eerft den menfeh. Noch iflet niet genoegh. de Schepper gaet bemereken VVat al de vverck heeft voor fchoone wonder werckcn, Hy let oock op den menich en al � vat Adam doet ₃En vint dat hy voor al niet eeniaem vvefen moet. Hy laet een diepen Haep hem in de leden komen > En heeft hem uyt het lijf een ribbe wech-genomen, E

-ocr page 57-



		GRONT-HOUWELICK. 13 En uyt dit eygen been heeft Godes hant gewracht, En Adam>eer hy 't weet, een vrouwe toe-gebracht, De man lagh in den hof, beichaduwt van de boomen, Verwonnen van den flaep , bedvvellemc van de droomcn > Soo dat fyn deuiigh oogh niet eer en is ontvvaeckt, Voor dat het aerdigh vverck ten vollen is gemaeckt. Doen krecgh hy op een nieu gevoelen in de leden, Hy fagh, onfeker wat, hy koomter na getreden, Hy iagh een felfaem dingh, een ioet en aerdigh beelt, Dat ftracx hem door het oogh tot in het herte ipeelt; Hy voelt een nieuwe jeught, hy voelt een ander vvef�n> Hy voelt een foet gewoel, dat in hem komtgerefen, Dat ai fyn bloet door-rent, hy wort een ander man, Hy wort in hem gevvaer, dat niemant feggen kan. Hy wort in hem gevvaer de gronden van het leven, By niemant recht gevat, by niemant oyt beichreven, Yet dat noyt Adam felfs in fyn gewrichten vant, Een koortfe ibnder pijn, een hitte ibnder brant. De man_} aldus geroete, is na de maeght geweken, En, mits hy by haer koomt, begint hy dus te ip reken: Ick hiet u vvellekom myns hertfen eerfte vreught, O troolt van myn gemoec, en have myner jeught l Ick hiet u vvellekom, � vvcnich van myn gedachten l Myn ziel, myn ander ick, daer op myn fmnen wachten, Ick hiet u vvellekom, o luit van myn gepeys 1 Mynbeelt,myn even-menfch,mynbeen, myn eyg� vley^ i Ick hiet u vvellekom, myn hoop , myn uyt-verkoren, Myn trooit, myn lief behulp, tot myn vermaeck geboren, Myn kroon, myn hooghfte fchat, myn uyt-gelefen blom, O fegen van den Heer! ick hiet u vvellekom . Hoc vreemt fagh Eva toe in deie nieuwe faken ! Sy vvift met watfe fagh, macr fagh het met vermaken, Β 5 Sy

-ocr page 58-



		,₄ GRONT-HOUWELICK. Sy vvift niet wat een man, of vryer is gefeyt, Noch vvertie tothetwerek, uyteygeraert, geleyt. Sy voelt haer teer gemoet tot in den geeft bewegen, En datfe niet en kent, daer iile toe genegen, Sy weet niet vvatfe voelt, en 't is haer jeughdigh bloet, Dat in haer gaende vvert, en blyde iprongen doet. Sy voelt dat haer de geeft wort krachtigh aen gedreven, Hoe-wel fy dit gewoel geen naem en weet te geven, Sy ftaet, gelijck het fcheen, verftelt in dit geval, Onfeker vvati� doen of vvatfe laten ial. Sy figh den jongelingh, en fyn bequame leden, Syn borft, en kloeck geftel, iyn gaven in de reden, Sy hoort een ibet geipreck, dat fy bevalligh vont, En biet hem wederom den ounft van haren raont: Hoe datghy dient genoemt, die my hier komt gemoeten, En hoe ick ipreken fil, en u behoor te groeten, Des ben ick onbe wuft. wat iffer dat ick ken ? Die maer een oogen-blick hier op der aerden ben. Ick magh u wel te recht myn lieve broeder noemen _βDewijl dat ghy en ick van cenen vader roemen � God heeft ons bey gevormt, en dat met eyger hant-, Siet daer van eerften af een wonder vaften bant. Ick magh u boven dat myn eygen vader hieten, Om dat myn aders felfs uyt uwe leden vlieten j Myn been dat is het u, u vleys dat hiet ick myn, Soo magh ick wel te recht u eygen dochter zvn. En mits dat over u, door Godes eygen fegen, My recht van echte trou ten vollen is verkregen , Soo wij ft de reden aen dat ick u noemen kan , Myn hoeder, myn behulp, myn vrient ₃ en echte man. Maer wat bchae^ht u beft van dcfe focte namen , Die ons in dit beroep na rechten eyich beiamen ?

-ocr page 59-



		GRONT-HOUWELICK. _M My dunckt, hoe dattet gae, dat ick geen misilagh doe, Al fchrijf ick al gelijck u defe namen toe. Dies fegh ick wel te recht: Ick danck u lieve broeder j De Schepper is het al, wy zijn niet Tonder moeder. Ick danck u boven dat, � vader myner jeught, Dat is de rechte naem die ghy oock voeren nieught. Ick danck u, weerde man, van Gode my gegeven, Een fteuntfel myner jeught, en van het ganfche leven. Hy, die ons nu ter tijt te iamen heeft gepaerc, Bcftier ons ganich bedrijf, na fynen reynen acrt. De man, op dit gefpreck, gevoeltfyn herte ipringen, Hy ftaet gehjck bedwelmt m al de foete dingen,. Hy iprecckthaer weder ae: Myn Bruyt, en hooghfte fchat, Ghy nebt ons eerften gront na rechten ey fch gevat. Ghy kont my ( foo ghy ieght) verfcheyde namen geven ₃Van broeder wel te recht > van vader daer beneven, Macr, foo ick eenigh dingh van u verkrijgen kan, Soo neemt my in den arm en hiet my lieve man. In dat ioet-defrigh vvoort ₃ daer in foo light verholen , Wat u en my gelijck de Schepper heeft bevolen_; lont my dien weerden naem , den gront van onien ftaet, En brenght dan ^ na den eyich, u reden tot de dact. De vryfter ₃ wat ontfet ( vermits de ieile woorden, Door ick en weet niet wat > haer teere ziel bekoorden ) Heeft _y met een heus gelaet, een weynigh haer bedacht, En naer een korte wijl haer antwoort in-gebracht. Laet ons ( met u verlof) een weynigh over-wegen > Hoe dat in ons beroep de faken zyn gelegen, Ick hebt van u geleert, hoe dat ghy dient genaemt > Laet ons nu vorder hen wat u en my hetaemt. Daer zyn ( na dat ick merek ) in als befette palen. Geen faeck en dient gedaen naer ons de imnen dwalen, Maer

-ocr page 60-



		_�6 CRONT-HOU \^rv^T ELLCK. Macr door een rijp beleyt. daeris een rechte maet, VVaer op liet deftigh vverck van aerd' en hemel itaet. Hoe-wel Gods vvonder-hant hadt macht, om alle faken, Op eenen dagh alleen ten vollen op te maken, Noch heeft hy niet-te-min hier anders in gewracht, En dit gevveldigh Al by trappen uyt-gebracht. Hy gingh eerft van het licht het duyfter ondericheyden, Hy ^ingh een rouwen klomp na fynen wil bcreyden ₅En, fchoon hy meerder glans oock doen verwecken kon, Soo gaf hy lijcke-wel geen itralen aen de ion. De lucht moeit noch een cijt datgroote licht verwachten, Want God doet alle dingh als op befette drachten > Befiet des hemels loop_} en al iyn groot beilagh, Eerft komt het ichemer-licht , en dan een klaren dagh. Koom fegh my doch een reys _y van waer zyt ghy gekomen; En vvaerom benick doch uyt uwe boril genomen ? 'Tis reden dat de menfch, eer hy figh elders went , Syn gronden, iyn gedacht, iyn eygen vvefen kent. Vriendinne, i�yt de man, 'k en wil u niet verbergen; Dat ghy tot u bericht van my beilaet te vergen, Koom voeght u nevens my, �ck wil u doen verftaen, Hoe dat het ons begin van eeriten is gegaen. Soo haeild'al wij ie God, de Vader aller geeilen, Had my voor eer il ge jont de macht van alle heeften, Doen trat ick in den hof, en figh het fchoon prieel, Vol cnckel herten luft tot aen het minftc deel. �ck gingh of op het velt, of in de boilen dwalen, �ck gingh ontrent een bergh, of in de lage dalen, Ick gingh of op het zant, of door het weeligh gras, Ick liet myn oogen gaen al waer het luitigh was . Ick figh het vruchtbaer hout, ick figh de wilde boomen, De dieren op het velt, de viileii-in de ftroomen,

-ocr page 61-



		GRONT-HOUWE�ICK. 17 Ick fagh hier vette kley ₃ ick iagh een witte ftranc, Ick fagh het edel gout > geniengelt onder 't zant. I Genaeckt' ick oyt een vliet, om daer te mogen drincken, Ick iagh tot in den gront den ichoooen Onyx blincken �, Dien greep ick metter hant te midden uyt de beeck, En ftont op iynen glans een ruyme wijl en keeck. Dan iloeghick eens het oogh ontrent de rai�e dieren, Die fpelen in de lucht_} en om den hemel ivvieren. Doen leend' ick eens het oir aen haren blijden fangh, En dit was myn bedrijf by wijlen uren langh. Dan gingh ick door het wout, en iagh de groene dreven, j Gefproten uyt het dal > en tot de lucht verheven _>Getogen op een rij, en wonder net geplant; Men vonter in het werek van Godes eygen hant. Wat dienter veel eefeyt? daer waren duyient iaken Ten fchoonften uyt-gevvracht > alleen tot myn vermaken: Maer of ick alle dingh met oogen over liep, Noch vont ick dat myn hert geen rechteluft en ichicp. Wat is my doch een boom met vruchten over-laden? Wat is een klare beeck en daer te mogen baden ? Wat is de rijekfte fteen die ick op aerden ken ? Dewijl ick maer alleen in dei�n luft en ben. V Vie ial benevens my den grooten Schepper iingen, En fien tot in den ^ront den keeft van alle dingen, Den geeft van al het vverek^ dat ons voor oogen ftaet ₃Daer in mijn nieu-febier hert geduerigh hooger gaet ? V Vien ial ick Godes macht, als metten vinger ₃ vvijfen ? V Vie ial benevens my fyn groote daden prijien ? Men fesere wat men wil ■, het leven is de doot, Indien men niet en vint een lieven bed-genoot. Τ is vvaer, de groote God die liet voor my verfchijnen Een ongetelde fchaer van oiTen, peerden, fwijnen, � C Van

-ocr page 62-



		i8 GRONT-HOUWELICK, Van leeuwen uyt het bofch, van beeren uyt het wout, En wat figh in het dal, of op de roti�n hout. Ick figh de fchepfels aen, die my voor oogen ftonden , lek kend' haer ganfehen aert tot aen de diepfte gronden > Ick gaf na rechten eyfch > en naer het was bequaem j Ick gaf_} op vaften gront, aen yder fynen naem. Maer fchoon God over-al veel dieren had gefchapen , Niet een en vvai�er nut om nevens my te ilapen; Al kond' ick haren aert als voelen metter hant, Noch waft dat ick daer in σ-een vollen luit en vant. 'T is al te groven ftof > en in haer domme leden En is voor my geen hulp, geen woon-plaets voor de reden 5 Het beelt, het edel beek van Godes hoogen geeft En woont niet in den leeu, of eenigh ander beeft. Dat is uyt enckel gunft den menfeh alleen gegeven, Om , na den rechten eyfch, voor God te mogen leven ^ Om ftaegh en over-al den Heer te mogen hen . En hem in alle din^h iyn eer te mogen bien. Ick fagh noch even-wel dat al de rauwe bende, Dat yder onder haer een foet gefelfchap kende, Ick fajiher niet een beeft van foo verwoeden aert, Dat met iyn deel en focht, of niet en was gepaert. Waer figh een jonge wolf of tijger gingh vermaken > Een beeft dat haer geleeck dat quam tot hen genaken . VVaer oyt een ar ent vloogh, of op der aerden viel ₅Daer was een vogel by die hem gefelfchap hiel. Ick fagh het moedigh peert ontrent iyn veulen lpclen₃Ick figh den o;eyte-bock op harde roti�n telen, Ick fagh den vvalle-vifch, en al het water vee, Sigh paren onder een te midden in de zee . En vvaerom meer gefeyt ? de vogels op de boomen, Jrlec wik ontrent het bofch > de viflchen in de ftroomen ₅

-ocr page 63-



		GRONT-HOUWELICK. ι Zijn ai tiaer eyfch gepaert > en niet een ecnigh dier Of't bluft den ibeten brant van fyn in-vvcndigh vier. Dit heeft myn oogh geilen ₃ dit heeft myn hert geprefen, Dit heeft myn ziel gevoelt aiibo te moeten weien _;Soo dat op dit gci�chc mijn geelt van binnen fprack: Dat my oock even-felfs een vveder-paer ontbrack. Hoe 1 Cal het woefte vee met fyn gefelfchap {pelen ? En iaiick (onder hulp hier eenfaem moeten quelen ? Sal ick onvruchtbaer zijn in foo een vruchtbaer wout _%Daer oock het minfte dier na fyn gewoonte trout ? Sal ick den foeten naem van vader noyt genieten ? En noyt een friilche maeght myn by-flacp mogen hicten? Sal my noyt aerdi^h kint liier leyden metter hant ₃Terwijl myn jetighdigh hertin nieuwe liefd' ontbrant? Voorvvaer, na dat ick voel, my dient eenander leven, My dient een foct behulp, tot mynen troofl:, gegeven, My dient een bed-genoot, my dient een jonge vrou ₅Als my dit aerts prieel ten vollen (maken fou. Iuyit in dit (til gepeys, den Schepper aller dieren, Die onfe gronden kent tot in de diepfte nieren, Vernam wat my ontbrack. die groote meniche-vrient Verftaet wat alle vleys en yder fchepfel dient. Ghy zijt dan ₃ fchoone blom, tot myne vreughc gefchapcn, Om in myn trouwen arm geruft te mogen ilapen. De gever alles goets die heeft aen my ge jont Het wit van uwe borft, het root van uwen mont, Het waes van uwe jeught, en al de foete dingen, Die ick in u bemerek, die my tot uvvaerts dringen. Laet ons te famen doen_} dat al de werelt raeckt �, Ghy zijter, edel pant, ghy zijter toe gemaeckc. Hier op tradt Adam toe, en met een diep verlangen Soo gingh hy metten arm haer teeren hals omvangen. C % Sy

-ocr page 64-



			*umm*

		10 GRONT-HOUWELI C �. Sy kceck hem jondighaen j maerdes al niec-tc-min , Soo brachtfe wederom haer tegen-reden in: Soo ras hier in te gaen, alleen na weynigh reden, Is vry, na mijn verdane, wat veerdighaen getreden. VVy leggen nu ter tijt de gront van onfe ipraeck, Hoe konnen vvy foo ras ons geven tot de iaeck ? Ick ben een jonge fpruyt, eerd heden op-gerefen , Eerd heden ₃ iboje weet, gekomen in het weien ₃Ick ben een nieu'gewas hier in het aertiche dal, Ick ben een teere blom, een duy ve ionder gal j VVie ial ontijdigh fruy t gaen trecken van de boomen, En niet tot beter uyr fyn grage laden toornen ? VVie maeyter voor den oogd, of ihijt het koren-aer, Eer dat men aen het droo fyn rijpte wort gevvaer ? VVie ial een teere roos met rauwe vingers drucken, Om haer gefloten bloem in haeden af te plucken ? 'T is beter , na my dunckt, te dremmen alle ipoet, Tot dat een helle fon het bloemtjen open doet. Indien het Li bevalt, �� gunt my weynigh dagen, Om eerd myn teere jeught den Schepper op te dragen ₅Op dat ick met befcheyt hem eere bieden magh, En hy dan gundigh zy aen onièn bruylofts-dngh. Soo haed de ibete maeght haer reden heeft gefproken ₅Is Adam wederom in vreughden uyt-gebroken ; Hy vint dat haer den geed met kennis is vereert, Schoon datfe noch ter tijt by niemant is geleert. Vriendinne, feyt de man, ghy weet bequame dingen Te dencken in den geed, en aen den dagh te bringen, Ghy weet.» dat u geen menfch bekent en heeft gcmaeckt, Soo dat u reden felfs als na den hemel fmaeckt. God is _y gelijck ghy feght, voor alle dingh te prijfen, Tot hem moet ons gemoet en al de finnen rijfen -₃ Ick

-ocr page 65-



		GRONT-HO.UWELICK. 21 lek danck hem even nu dat ghy te deler tijt Myn trooft, myn foet behulp, myn lief gefehchap zijt. Ick loof hem wat ick irugh voor uwc ichoone leden, Voor Li verheven geeft:, en gaven in de reden, Ick danck hem, weerde panc _y dat ghy te boven gaet Al vvattcr in den hof door hem gefchapen ftaet. Maer ghy die Godes wil hebt binnen 11 geichreven, Weet oock, wat aen de man het wijt behoort te geven, Weet, dat haer ga niche wil is onder hem gefet, En dat fyn woort haer ftreckt als tot een ioete wet. Ghy dient oock dit gebodt op � bedrijf te paffen, Ghy moet in vruchtbaer zaen hier op der aerden vvaiTen. Dat is van Godc felfs tot u en my gefeyt, En dus foo dient het werek hier toe te zijn beleyt. En, lieve , vvaerom niet ? de God van eeuvvigheden, Die kracht en adem blies in defe gave leden, Heeft ons van ecrflen aften vollen toe-geilaen Al vvatter yemant iiet beichijnen van de ma e �. Myn goet is vierderley; Ick hebbe vafte gronden, lek hebbe machtigh volck aen myn bevel gebonden > Ick hebbe rijeken ^ijns en renten over al, Ick hebbe tot vermaeck een over-luftigh dal; En, vvilje dit ontvvorp wat naerder over-wegen, En weten met beichey t hoe dat het is gelegen , Ick wil u laten iien vvaer in het al beilaet ₃Ghy fultet even hier begrijpen uytter daet. Ick noem onroerent goet, de wey en koren-landen , Die God ons heeft vergunt., tot fegen-rijeke panden j Ai wat de voet betreet, en wat het ooge liet, Dat is van mynen bou en onder myn gebiet. De knechten ₃ my ten dienil, dat zijn de rappe dieren, Die in het dichte bofch en om den hemel fvvieren. C 3 Dat

-ocr page 66-



		�% G R O � � - � Ö U W E L I C K. Dat groot en machtigh heyr, dat ongetelde rot Koomt ^ als ick maer en fpreeck_} engaet op myn gehot. De renten my te nut, dat zijn de booni-gevvaifen, Die met een fhegh gevolgh op onfe tafel pallen : Want al wat op het lant, ofin het water groeyt, Dat koomt in volle maet op onien diich gevloeyt. Het iluck, my tot vermaeck voor defen op-gedragen In Edens fchoon prieel, daer vind' ick myn behagen, Dat is uyt volle gunffc door Godes eygen hant, Tot oniè vreught gemaeckt, tot onie luit geplant. Ghy iiet dan metter daet den wonderbaren fegen, En wat my van den Heer als eygen is verkregen. Koom gunt my nu 't gebruyck van uwe ioete min ₃En ghy zijt heden felfs des wcrelts koningin. Voorwaer dit groot beflagh en is ons nier gegeven, Om Hechts voor ons alleen daer in te mogen leven ₅Neen, neen, in dit prieel, en in het aertfche dal, Behoort een vvacker volck en vry in groot getal. * Ten fou niet dicnftigh zijn dat al de ichoone vruchcen, Daer onder menighmael de gulle tacken fuchten, Verdwenen Tonder nut, en dat het rijp gewas Sou druypen van den boom, en rotten in het gras. Sout niet een jammer zijn., dat al de rappe dieren , Van niemanc aen-geroert, in 't wilde �� uden fv vieren ? Of dat het machtigh vee fou liggen in het groen , En niemanc oy t vermaeck en niemanc voordeel doen ? Sout niet een jammer zijn ₃ dat al de vette landen, En dat de groene zee, en dat de vvicte ftranden, En menigh aerdigh bos ₅ en menigh luitigh wout Sou liggen onbewoont en blijven ongebout ? Voorwaer de vvijfe God die wil dat fyne gaven De vvereit dieniligh zijn _s de menichcn fuiien laven_�

-ocr page 67-



		G R � � � - H O U W E L 1 C �. ;₃ Hy wil dat niet een dingh > by hem wel eer gemaeckt > Sal vvefen ionder nut en blijven ongeraeckt. En 't is noch boven ai een Cake buyten reden, Dat ghy fout iparigh zijn van uwe jonge leden _sDat ghy iont karigh zijn van uwe foete jeught ; Ey lieve > geef het my ₃ dat ghy niet houden meught. Terwijldat Adamfprack van ibo verfchcyde faken, Stont Eva vol gepeys ₅ onfeker wat te maken. Doch niet een eenigh vvoort en gingh hem uyt de monc > Dat fy niet aen-genaem en wel geiproken vont. Sy gingh hem weder aen: lek voel een ander leven, Na-dien ghy my de gunft des Heeren hebtbeichreven . Wat ift een rijeke born die op ons neder-daelt! Het ichij nt dat my de geeft in al den fegen dvvaelt. Ey j laet ons henen gaen, en vlij cigh over-mereken Den gront en recht befchey t van al des Heeren vvercken * Van al het groot beflagh, dat ons de Schepper geeft, Van ai dat in de lucht, en op der aerden leeft, Van al het luftig-h vvout^ van al de sroene boomen. Van al het machtigh heir, gerefen uyt de ftroomen > V<ni al het edel kruyt _? dat uytter aerden groeyt, Van al het bloem-gevvas, dat hier en elders blocyt. Voor al laet onfen geeft tot in den hemel rijfen, En met een danckbaer hert den grooten Schepper prijièn. 'Tis noodigh dat men God van ganfeher herten eert ₅Voor dat men fyn o-emoct tot aertiche dineren keert. � ' r � i-i Eact ons oock boven dit gaen iien de fchoone lichten, Öie om den hemel gaen op haer befcheyde plichten > Hei 3 fuy ver, onbefmet, in wonder groot getal, Vercjerfels van de lucht en van het aertfche dal. Laet ons de mane fien, en haer gefvvinde peerden, En hoe haer koetfe rent ganfeh dichte by der eerden, En'

-ocr page 68-



		i4 G R Ö � � - � � U VV E L I C �. En hoe iy hare kracht door al de vvereit ftreckt, En ni.t haer (nellen loop de groote waters treckt. Laet ons oock in de ion gaen fbecken ons behagen, Als hy daer henen rent met fyn vergulde wagen , Als hy met hellen glans, ontrent den dage-raet, Gelijck een bruydegom uytfyne kamer gaet. Hoe 1 die een rijck geichenck van yemant heeft ontfangen Sal hy niet eveivftaegh, en met een groot verlangen, Gaen hen het ichoon juweel > daer óp fyn handen flaen, En op dat ioet gelicht een wijle blijven ftaen ? Sal hy niet yder deel, en vvatter is te prijfen Verheffen, eere doen, en met den vinder wijfen? En, t'wijl hy beiigh is om alle dingh te iien, Sal hy geen danckbaer hert aen fynen gever bien ? Of, ibo hy dat verfuymc, ial niet de fchencker feggen, Dat hier fyn milde gunft niet aen en was te leggen, En dat hem by gevolgh al vry een beter vrient Tot foo een hoogh geichenck voor hem gekoren dient ? Wel, foo ghy niet en wilt ons ganfch ondanckbaer maken, Gaet ftelt u in't beiit vanduyfent ichoone faken, Neemt aen en danckt den Heer voor dat u is gejont. Want op foo grooten gunft en paft geen ftillen mont. Al wat van Eva quam gingh Adam over-vve^en, Hy vont in yder woort by-naeft een nieuwen fegen, Ent'wijl hy metter hant haer gins en weder leyc, Soo heeft hy dit van nieus haer weder aen-gefeyt: Het is een wijfen raet, de gifte van der eerden, Die God ons over-draeght, oock heden aen te veerden; Doch 'tis een groot gefchenck , dat niet op eenen dagh Het wacker ooge iien of hert begrijpen magh. Ick wil in Godes vverek, in Godes hooge daden Verquicken myn gemoet, en mynen geeft verfaden. Want

-ocr page 69-



		GRONT-HOUWELICK. n VVant al wat fyne gunft van boven neder fent, Daer is op yder deeleen wonder in geprent. Maer hier noch even-wel en dient niet in getreden > Als met een rijp beleyt en op befette reden. Het gaet met order toe ai wat de Schepper doet_;En dit is even-felfs dat ick betrachten moet. Moe 1 die een rijck gefchenck van yemant heeft bekomen En met een heus gelaet en blijdichap aen-genomen > I ndien hy eenigh ftuck daer in begrepen vint V Vaer tpe fyn bly gemoct ten hooghften is gefint -_} Een ftuck dat evcn-felfs de fchencker heeft geprefen, En als het befte deel met vingers aen-gevvefen, Valt niet van ftonden aen fyn oogh en rechter-hant Ontrent het fchoon juweel en op het weertfte pant � Sal niet fyn innigh hert, als met geheele krachten, Sich geven na de gunft en tot den fegen trachten ? Sal hy niet metter daet gaen nemen het befit Van dat hem is gejont, als tot fyn eenigh wit ? Tis vry een deftigh werck dat God heeft uyt-gevonden, En met een woort geleyt des vverelts vafte gronden, Dat God heeft uy t-gevvracht de vvijt-geftreckte zee En al het ruyge wilt en al het glatte vee j Maer dat hy heeft gemaeckt wanneer ick was ontflapen, En uyt mijn jeughdigh vleys met eyger hant geichapen₃Is vry het fchoonfte ftuck, dat immer was geteelt, Daer fchuylt een werelt felfs in dit verheven beek. V Vel, eer ick elders gae ₃ mijn plicht dient hier gequeten, En dit gevvenfte pant is weert te zijn befeten. Van al dat is gemaeckt door Godes hoogen geeft Bevalt ghy ₃ fchoon juweel, myn jonge finnen meeft. Indien ick anders gingh wat fou de Schepper feggen ? Hy fou my voor gewis te lafte komen leggen, D Dat

-ocr page 70-



		*_%6* G R O � � - � O U W E L I C �. Dat ick geen rechte fucht en hadde toe-gebracht Tot u mijn vveerfte deel dat hy ioo weerdigh acht. Vriendinne 't is genoegh. hier dient geen tegen-flreven > Ghy zijt my tot behulp, tot foete vreught gegeven, Ghy zijt mijn weder-helft, mijn ander Ick genaemt > Laet ons te famen zijn, gelijck het ons betaemt. Daer was een luftighdal, omringht met ichoone dreven , Bequaem om aen het oogh iyn vollen cyfch te geven, Het aerdigh bloem-gevvas vol geur en reynen glans Vertoonde, naer het icheen, een ftage rofe-krans. Te midden op het velt daer quam een heuvel fchieten _yEn onder aen den bergh een edel water vlieten, Een water Tonder ilick _x en hel gelijck ��'��, Dat met een klaren ftroom omvingh het ganiche dal* De kant die lagh beiaeyt met alderhande ichelpen, Die geen vernuf en kan tot beter luy fter helpen _yHet reyn en edel nat, dat van den heuvel vloeyt, Maeckt dat haer fchorfe blincktj en wonder aerdigh gloeyt* Men fagh geen vuylen mos ontrent de reyne kanten > Maer tacken van corael, en rijeke diamanten, Het kruyt _% dat uyt de ftrant , of uy t het water fchiet > En is geen taye feck, maer enckel fuyeker-riet, De viifen al gelijck, die in het water fvveven, Is glans, als enckel gout ₃ tot haer cjeraet gegeven,. Men iiet haer in den ilroom al ilaen haer vimmen ras _xMen ftet haer over-al gelijck in fuyver glas. De rotfen, in haer verw als helle reeen-bogen, Daer hingen oefters aen > die niet als perels ij^ogen � Men iagh hetichoon gewas tot in den hellen grom:,, Soo dat men ooge-luft oock in de diepten vont. Te midden op het velt daer ilont een boom gereièn, Die fcheen tot oogen-luit alleen gemaeckt te vvefen > Soo

-ocr page 71-



		GRONT-HOUWELICK, »7 Soo luftigh bloeyt het hout. hy boogh fyn gulle ftarn * Met dat de jonge bruyt aldaer gevvandelt quam. En vvaifer noch een bloem ₃ die niet en is ontloken, Die is met Toeten reuck in haeften op- gebroken. Het fchijnt dat al de lucht met verfche bloemen goyt > Gelijck een jonge bruyt noch heden vvert beilroy t. De rofen even-feiis geiprongen van de ftelcn > Die vlochten haer een krans ₃ in plactfe van gefpelen. Soo dat haer geeftigh hair ₅ dat in het wilde tv viert, Oock fonder maeghden hulp ^ is geeftigh op-gegtert. Het foet ca aerdigh paer, vervoert in hare reden, Quam tot aen dei� piaets allencxen aen-getreden_}En mits de jongelingh de fchoonc velden iligh, En dat men in den hof geen foeter vinden magh, Soo bleef hy daer gefet. Hy geeft haer ioete namen, Die uyt het innigh mergh van fyn gewrichten quamcn, Hy neemt haer m den arm, hy fet haer in het groen ₅Hy druckt haer aen den mont den alder-ecrften focn. Daer gingh de bruyloft aen, de jonge lieden paren, En werden weder een, die een te voren waren ; En ftracx ioo refer vreught door al het naeftewout, Vermits het eerfte paer een derden menfche bout. Wanneer een machtigh vorft hem geeft in echte banden, Dan rijfter herten-luft door al de groote landen, Niet een foo kleynen vleck dat niet en is verblijt. Wantyderpleeghtvermaeckop foo gevvenften tijt: Geen menfchis fonder vreught. Men laet toneelenrechten ₃Men laet de rappe jcught met broofe landen vechten, Men ipeelt, men jockt,men imght, men eet in't openbaer, Als of het ganfche rijck maer een ge fin en ν vaer.- Dus gatet hier te vverek. Al vvatter is gefchapen, Koomt Adam hulde doen , als Eva was beikpen. D 1 Het

-ocr page 72-



		28 GRONT-HOUWELICK. Het Aertrijck maeckt een tuyl van alderhande kruy t > En wort een ilage bloem, ter eeren van de bruyt. Het water huppelt op, en toont een vrolick vvefen, En komt aen alle kant met ilralen op-gerefen. De lucht, vol foeten reuck, omvanght het edel pacr, En iprey t gelijck een kieet van rooien over haer. En onder defe vreught foo komen alle dieren, Het edel trou-verbont van haren koningh vieren; Is eenigh fchepfel ibet, of in de leden fterck, De lieven eere doen > dat is haer eerfte vverck. De ibete nachtegael ₃ en honden: kleyne cijfen, Die komen met geiangh de bruyloft eer bevviji�n. Den uyl, die geenen glans of ibnne lijden magh, Begeeft hem in het licht en viert den blijden dagh. De vogel (ibo men hout uyt Eden her gekomen ) Is boven fyns gelijck met blijdfehap in-genomen, En mits hy noy t en ik op boom of eenigh kruy t, Soo fweefthy even-ftaegh ontrent de jonge bruyt. De kraen en haer gcvolg-h koomt veerdish aen eevWen, tri 11 En heeft als met de pen een letter uyt-cretogen ; Het ind dat is hy felfs, fyn hant de fnelie vlucht, En 't boeck dat hy befchrijft dat is de blaeuvve lucht. De Phcenix boven al met fyn vergulde veren, Schoon dat hy noy t een gay fyn leven wil begeren, Koomt echter in het f�eil_; hy yvil geen bed-genoot_;Maer als hy telen fal ioo trout hy mette dooc; Die maeckt hem weder nieu, en doet hem hooger (weven , En doet in fyne plaets een ander vogel leven, Soo dat hy noy t en paert, of eenigh zaet verwerf, Dan als hy in den brant van ibete kruy den fterfλ De bi�", hoe-wel in ichij η de minfte van de dieren, Komt mede by den hoop en in de bruyloft fv vieren, Ver

-ocr page 73-



		GRONT-HOUWELICK, 19 Vereert de koningin in haren nieuwen ftaet, En ichenckt haer heylfacm was, en foeten honigh-raet. Maer op dien eygen tijt foo weten oock de viffen Te komen uytter zee, en haer gety te giffen, Dat blaeu-gefchildert hek, dat longelooi� volck Verlaet om defe fecfl: haer grondeloofe kolck. De lange Nahu wal uyt vreefe van de zanden, Schoon dat hy niet te dicht en naerdert tot de ftranden , Blies water uyt het diep tot boven in de locht, Soo dat men aen het ipel iyn vreughde kennen mocht. Dozene ganfch verheught en leytgeen ilimme lagen, Om uyt een holle ichelp een oefter wech te dragen , Hy is op gcai bedrogh of ilimme treken uyt , Hy buytelt in de zee ter eeren van de bruyt. De Dolphijn vergeieit met iyns-gelijcke benden, Gaet met een raffen loop iigh tot den oever wenden, Daer reyt hy overhant met al het glatte vee, En brenght tot aen het lant de blijdichap van de zee. En fchoon al iiet de Sargh geen gey ten aen de ftranden, Waer op hy ₃ wort gelooft, in heete min te branden, Noch komt hy lijcke-wel geivvommen aen het lant, En maeckt een krommen iprongh te midden op het zant. Maer boven al het vee dat in de groene dalen, Of op een hoogenbergh genegen is te dwalen, Of in de boffen woont en leeft van enckel kruyt, Dat koomt in aller hacit figh toonen aen de bruy c. Het peert, een moedigh dier, vermaert in ichoone leden, De kemel wijt beroemt, vermits fyn raffche ichreden, Den grooten oliphant, een ganfch vernuftigh beeft, Die komen al gelijck getreden in de feeft. Maer dit geweldigh rot bcgan terftont te ftrijden, Op wiens verheven rugh Me-vrou behoort te rijden, D 3 Een

-ocr page 74-



		3o GRONT-HOUWELICK. Een ydervan de drie vermeynt te zijn gegront, Dat hem na vollen cyfch het voor-recht open ftont. En tVvijI men befigh is op haer vcrfchil te letten, Soo koomt de crocodil figh voor de rechters fetten> Die fey t in grooten ernil en met een vollen mont» Dat hem de ichoone kans behoort te zijn gejont.

			Hy feyd' > als dat het peert en bey iyn met gefellen Alleen maer op het droogh de voeten konnen itellen, Maer als men aen den ilroom of holle beken koomt Dat yder dan verichrickt, en voor het water fchroomt: Dat niemant van den hoop daer in begeert te rijden, Als die geen killigh nat en zijn gewoon te lijden; Maer dat hy fvvemmen Lm ₃ en diepe waters meet ₃En des al niet-te-min op vafte gronden treet > Dat

-ocr page 75-



		G R � � � - � O U WELÏCK. ji Dat Eva koningin van alderhande dieren I Die op het drooge lant en in het water fvvieren , Behoort te zijn gedient van hem een moedigh beeft > Dat voor geen hoogen bergh of holle beken vreeft> Tetvvijlen defe vier aldus te iamen ftreden \| Soo koomter uyt het wout een ichilt-padt aen getreden, En aliTe voor de bruyt, en by de dieren ftont, Ontiloot het laftbaer dier fyn tandeloofen mont. Na-dien een jonge vrou haer niet en dient te wagen, Soo moet ick oniè bruyt op defen rugge dragen. Wat dit iigh hier vertoont is maer een rauvven hoop, Genegen totgevvoel en tot een vvoeftenloop. Maer vyien is niet bevvuft die mijn geftalce kennen Dat ick ganich ièdigh ben, en noyt gewoon te rennen «? IEn dat mijn kloeeken rugh een vlacken fetel draeght, Of voojr een jonge bruyt, of voor een teere maeght? Oock dat men ibnder hulp kan op mijn lijf geraken, # En dat men ibnder forgh mijn rugge magh genaken? En fchoon der yemant viel, dat hem net ongeval Geen hinder doen en kan, of na-deel geven (al ?. l VVat meer ? het dier befluyt uyt veeldernande reden, Dat jae ibo weerden pant behoort tot iyne leden.. I Maer t wijl het voor de bruyt iigh fchrap en veerdigh ftelt» Soo koomter onveriiens^een egel uyt het velt, I Een egel vol getaft met alderhande vruchten, II Soo dat het tanger beeft daer ondet icheen te fuchten. Het dier had ( naer het fcheen ) gevventelt in het gras, Ter plaetfen daer het vont het fchoonfte boom-gewas.. Men iagh op yder pin een peer of appel ft eken, I En kerfen tunchen bey, en al op nette reken -_y Daer quam het aen getorft, als met een volle kraem> Aenyder die het het ten hooghften aengenaem, Em

-ocr page 76-



		_3l GRONT-HOUW�L�CK. En t'vvijl Μ e-vrouwe let wat datter fal gcichieden ? Soo koomt het aerdigh dier aen haer de freuyten bieden , Het ieyt in iyne tael ₃ die Eva wel verftont_}Hoe dat het vruchten draeght ten goede van de mont -_tHet feyde dat het kan een dorftigh herte laven V Vanneerfe met het heir ial op den velde draven., Of ruften in het wout, en tot een kort beiluyt, Het ftek hem als een tros ter eeren van de bruyt. Als Adam had bemerckt de gunflc van de dieren, En hoe die zijn geneyght om fyn gemael te vieren, Soo toont hy met de ftem_} en door een ioet gelaet, Dat al haer noeil bedrijf hem wel te finne ftaet. Al wie figh liier vertoont en koomt ons eer bewijfen, Die moet ick (feyt de man) met vollen monde prijfen. Volhert in uwen dienft, gelijck ghy nu begint, Ghy fult van mijne bruyt ten hooghften zijn bemint j Maer twift niet onder een wie haer behoort te draeen, Ick wil dat ons beley t geen dier en ial beklagen; Men fal hier gaen te vvcrck _? gelijck de reden eyft, Na dat men haeftigh is, of na men verre reyft. Een kemel is bequaem door dorr' en lange wegen , Een grooten oliphant om eer te mogen plegen, Een peert om ras te gaen ₃ eengroene crocodijl Om met een jonge vrou te ipelen in den Nijl; Een trage icfailc-padfs tret ial Eva dan behagen Als fy een teere vrucht ial in de leden dragen. Den egel dient mecfreuyt dan uyt te zijn geruft, Wanneer een fwanger wijf tot ihoepen is beluft. Ick ial na rechten eyich de faken ondericheyden, En, naer het dienftigh is > tot onfen dienft bereyden . En ichoon dat yemant blijft ,, of dat hy mede gaet, Weet dat het ons behaeght, en wel tciinne ftaet.

-ocr page 77-



		GRONT-HOUWELICK. Daer is de tvviil geftilt, een yder wel te vredcn, Een yder is verblijt, en dat 'm volle leden, En yder maeckt hem op, en wentelt in het kruyt, Of doet een hupfen fprongh ter eeren van de bruyt. Siet wat een gulden tijt, en wat een vrolick leven Is aen het echte volck, en al het vee gegeven. De menichis ibndcr ergh, de beeften ionder cal: - � � � 'Tis vrede, ioete ruil:, en vrientfehap over-al. Men fagh een gragen wolf te midden in de ichapen, Men iagh het teere lam ontrent een tijger flapen, Den boniinck by den haen, de ganten by de vos, De beir ontrent het kalf, de leeuwen by den os. Daer quam geen raiïè valek den reyger achter-halen, En op een teere duyf en quam geen havick dalen, Geen flangh of fchorpioen, die gif of fvvaddcr ichoot, Soo dat het ganfche wout een vafte ruft genoot. De vrede ilreckt haer uyt tot in de vvoefte baren_}Soo dat oock fonder twift de fnelle viiTen paren. De fnoeck en zij ns gelijck en at fyn minder niet, Soo dat men over-al geluck en liefde iict. Daer wort met op het lant of in de zee gevonden, t is met foetc min te Gimen in-gebonden, Te famen eens gefint. Als God is met den menfeh, Dan vinc men over-al een vollen herten vvenfch. Maer boven alle dineh het Een-drie-vuldigh vvefen � r� Heefc aen het echte volck de meefte gunft bewefen_;Een onbegrepen licht om-vingh het edel paer, En quam met enckel heyl gefegen over haer. De geeften Godes heir, aen wienhetis gegeven Voor eeuwigh by den Heer en iynen Throon te fvveven, Die fongen overluyt een vrolick bruylof-liet, VVaer uyt een reyn gemoct fyn meeftc lufl;geniet.

-ocr page 78-



		34 GRONT-HOUWELICK. Lof zy den hooghilen God , den Schepper aller dingen _;Laet ons een heyligh liet tot fyner eeren i�ngen, Laet al wat tot gefangh of dichten is bequani Tot aen des hemels throon verheffen fynen naem.' Laet al wat adem blaeit fyn groote daden prijien, Laet al wat vvefen heeft hem eere gaen bevvijfen, Laet al wat heden is , of namaels vvefen fal Syn onbegrepen macht gaen roemen over-al. Lof zy den hooghilen God , en heyl de nieuwe menichen ₉Die vvy voor alle tijt geluck en Cc^en wenfchen_;Lof zy den hooghiten God, die aen de-vverelt jont Een wonderbaer geichenck, het edel trou-verbont ₃Een haven voor de jeught, de keeit van alle laken > Bequaem om al het lant wel haeit bewoont te maken. Lof zy den hooghiten God, ja lof, en eeuwigh lof. En, iiet 1 dit bly geiangh verheught den ganfchen hof ₃Vcrheught het edel paer tot 'm haer diepite gronden, Vermits fy Godes heyl in al den handel vonden. Sie daer het blijdtite feeit, dat in het aertfche dal Voor dcfen is gevveeft, of immer vvefen ial. O God i � hooghite goet 1 � vader aller volcken ! Hoe groot is uwen naem 1 hoe boven alle wokken! Hoe vreemt is u bedrijf! hoe wonder u beley t ί Hoe vvijtaen alle kant op aerden uyt-gebreyt! Du biit de ware born van alle spede iaken, Ghy kont alleen de menfch in als geluckigh maken, Du biit in wien de ziel met al de leden ruit; Want t'uvver rcchter-hant daer is de ware luit. Wat is doch van den menfch dat ghy fyns ν vilt gedencken, En door u milde gunil foo wonder hoogh befchcncken ι Wat is doch in der daet, wat is een menichen kint, Dat ghy foo grooten heyl aen hem alleen verbint ? Ghy

-ocr page 79-



		GRONT-HOUWELICK. 35 Ghy hebt fyn hooft gekroont en heeriick willen maken, Soo dat hy fchkr in eer de geeften koomt te naken, De geeften hoogh begaeft, en uytter-matcn fchoon, Die met een eeuvvigh heir omringen uwen throon. Ghy fet hem tot een voril van uwer handen vvercken ₃Om met een ftil gemoet u wonders aen te mereken _? Ghy hebt het vee geftelt in fyn geduchte macht, Soo dattet altemaei op fyn bevelen wacht. Ghy hebt hem toe~geftaen 't gefagh van alle dieren, Die fvvemmen in de zee ₃ of om den hemel fv vieren, In't korte ₃ watter biaeft, of geenen adem heeft, En watter op het lant of in het water leeft. Ghy fchenckt hem boven dat (ten eynd' hy mochte telen ₃En niet in droeve fucht fyn jeught alleen verquelen ) Een foet, een aerdigh beek, een wel gemaeckte vrou₉ Aen hem ₃ door uwe gunft, verfegelt in de trou. O go et en foet verbont_} tot onfen trooft gevonden, Eer God was van den menich geweken door de fonden > Eer datter yemant vvift van druck en ongeval 1 V gront die is geley t in Edens luftigh dal, In Edens ichoon prieel. ghy doet de tochten ruilen, Ghy breydelt aen het vleys fyn ongetoomde luiten, Ghy ipot als mette doot > en geeft ons wettigh fiet, Daer op dit wonder Ai op vafte gronden ftaet. Ghy doet met u behulp het foete foeter fchijnen, Ghy doet in onfen geeft het bitter haeil verdwijnen, En, dat vry hooger gaet ₃ ghy beek ons krachtigh uyt Des Heeren reyn verbont met fyn beminde Bruyt. O God! o hooghfte goet! � vader aller volcken! Hoe groot is uwen naem ! hoe boven alle wokken i Hoe vreemt is u bedrijf! hoe wonder u beleyt ί V lof zy hoogh geroemt tot in der eeuvvigheyt. E 2. Soph-

-ocr page 80-



		₅6 � � � � E H S � f � R � � � 5 C V S. GEdenck-weerdig is dit houwelickjweer- de Philogame, en ick achte het te zijn eë gront-fteen aller houwelicken : en nae cfien ghy voor-hebbens zijt voor eerft te letten op de éygenfchap van een goet houwelick , foo en weet ick geenen beteren raet te geven , als ten dien eynde u felven voor oogen te ftellen even dit houwelick van de eerfte voor-ou- ders. De leerlingen in de fcholen weit ghe- meenlick een voor-fchrift gegevë om te lee- renfchrijven > de fchutter een wit om nae te fchieten, den ambachts-man een patroon om nae te vvercken , en defe alle van den beften flagh, om tot goede aen-Ieydinge te dienen , elck in fyn gelegentheyt. En my dunckt dat voor u en uws ghelijcke geen beter voor- fchrift , wit, patroon, jae fpiegel en kan wer- den voor-geftelt als't houwelick nu aireede aen-geroert. � � i. Ick bidde u hierin wat omilande- licker te gaen, weerde Sophronifge > op dat ick recht begrijpen magh 'tgene ghy in't ge- meen nu hebt beginnen te feggen. S o � H. Ick wil geerne mijne aenmerc- kingen daer toe beleyden , dat de felve aen u by alle gelegentheyt dienftigh mochté wefé. �� voor eerft foo meyn ick dat de Schrijver wel heeft gedaen, dat hy de eerfte plaetfe van dit vverck heeft vergunt aen het houwelick van de eerfte voor-ouders Adam enEva,niet alleenlick vermits het felve het eerfte hou- welick is, en mitfdien de outfte brieven voor alle houwelické is hebbende ,maer infonder- heyt vermits Godfelfs, een oorfpronck alles goets, als met eygerhant, defe t' famen-voe- ginghe heeft uyt-gewracht; oock mede om andere redenen, die naerder uyt de fake felfs zijn af te nemen. � � �. Wel aen,tot de fake foo't u belieft. Soph. Een wijs Prin^e heeft eens ghe- feyt} dat fchoon de vvijsheyt van alle wijle in een forneys by den anderen gefmolten en on- der een gemengelt ware , dat efter de felve niet genoeghfaem en foude vvefen, om een volkomen goet houwelick behoorlick uyt te wercken. � � i. Weljwatis dat gefeYtjSophronif^ei Heeft een goet houwelick foo veel in_} foo 2ijnder weynigh te vinden. Sop h. Het befcheyt van defe reden be- kenne ick noyt recht begrepen te hebben, voor en al-eer ick het ooge begon te flaen op dit eygen houwelick van de voorfz. eerfte Voor-oudersjen ick bekenne dat ick noyt een
				CKING E � volkomen goet houwelick en hebbe konnen uyt-vinden, als even dit tegenwoordige; en derf feggen, dat het felve is geweeft foo vol- komen goet,. dat niet alleenlick alle de vvijf- heyt van alle vvijfe tegenwoordelick op aer- den levende, maer dat alle het vernuf van alle de wijfe die geweeft zijn van den aenbeginne af j en wefen fullen ten uyt-eynde der werelt toe, geenfins foodanigen werek machtigh en zijn uyt te brengen. � � i. Wel,dat alfoo waerachtigh zijnde? foo fal ons dit eerfte houwelick konnen die- nen ( als ghy al-reede gefeyt hebt) voor een volmaeckt voor-fchrift,ja tot een toet-fteen, om alle andere houwelické daer aen te proe- ven , en dien volgende foo komt het felve op mijne tegenwoordige gelegentheyt feer wei te pafte, om daer mede mijn voordeel te doe. Maer gaet vorder, en opent my de oogen dac ick naerder en klaerder hier in fien mach. Soph. Wel laet ons het voorfz. hou- welick wat naerder ontleden, ende alfoo be- mereken hoe het felve eygentlick in fyn ghe- ftake is geweeft. Godfchiep den mmfehe (fcyt Mofés ) hem tot ten beeldt ; tot et» beeldt Gade fchiep hy hem , ende hy fcksepfe ten mn ende eem* wijf. Merckt op de woordenJuyt de welcke voor eerft is af te nemen,dat Adam ende Eva beyde zyn gheweeft uyt-nemende fchepfels» hebbende in lichaem ende ziele al wat. in man en vrouwe wert vereyfcht; als beyde, ten tij- de van het aengaen van haer houwelick zijn- de jongh 5 gefont, houbaer, fchoon, vrucht- baer, edel,rijck,verftandigh, en, dat het befte van allen is, goet, hebbende beyde haer ge- negentheden noch in haer geheel, fonder by eenige vorige liefde aengeritft, veel min ver- voert ofte wech-gemekt geweeft te zijn, en- de mitfdien met fuy vere en onbefmette fin- nen fich onderlinge licvende,en gelieft wer- dende,in aert malkanderen op het naeulle ge- lijckende , als uyt eene en de felve ftoife bc- ftaende, en daer en bovë regel-recht, en fon- der om-wegen, door Go.d felfs ( de fprinck- ader van alle vermakelickheyt) in echte te famen gevoeght indenluft-hoveEden, en dat voor den val. Nu bidde ick u offer noch wel een foodanigh paer volcxby yemantis aen te wijfen; voor my, ick meyne'dat neen. Want nadien het houwelick ( als voren ghe- feytwas ) is een wittige �'famen-voeginge vAn man tnd& wijf_t mede-brengende es» onverjeheyden gemeenfehap vm een gefeüi^h leven, foo en kan aen de volmaecktheyt van het voorfz. hou- welick geenfins ghetwijffelt werden. Want

-ocr page 81-



		Op Α d α μ s ] tiet zy dat men wil in-fien de perfonen, die te famen gevoeght zijn ₇ ofte den genen dief� gevoegt heeft» ofte de maniere op de welcke de voorfz. t'famen-voeginge is gefchietjofte de plaetfe daer de felve is in 't werck geftelt, ofte den tijt, op den welcke fulcx is gebeurt, met alle de vordere omftandigheden daer toe dienende, foo en lijdt het geen tegen-fprek�, of het voorfz.houwelickis in fyn ganiche le- den geheelick vo!maeckt,ende daer over ben ick genootfaeckt op defe gelegentheyi: uyt te roepen : Heere der Hetren, onbtgrifpelicke God, cnfegedachten en zijn niet ah uwe gedachten , en onfe wegen en zijn niet als uwe wegen, maer foo veel den Hemel h)ogsr is als de aerde _tfiozyn oockuwe wegen hooger ah oofe wegen, en uwe gedachten hooger als onfe gedachten. Efa. 55.8. Ρ Hl. De lof, die ghy defe eerfte echte luyden, en by ghevolge haer houwelick toe- fchrijft 5 is uvt-nemende groot, weerde So- phronif^e; maer om hier in vaft re gaen, foo wilde ick wel van u wat gronden hoor�,waer op ghy alle de ftucken van dit groot ghebou vaft meynt te fetten. Ghy ftelt, als op een ry, negen uyt-nemende eygenfchappen in defe eerfte luyden, op de welcke ick wel wat be~ fcheets uyt Godes vvoort foude willen hoo- ren (foo het u niet moevelick en viel) om te fien waer uyt ghy alle defe faken voort- brengt, want om dat houwelick als e�fpiegel en voor-fchrift van alle houwelicken voor te ftellen, foo dient men voor al vaft te gaen,en ten dient vry op geen waen aen te komen. Soph. Dit en is niet buyten reden van u iengeroert, goede Philogame, en ick wil u des naerder vernoegen geven, eer wy voort- varen. Ick hebbe gefeyt,dat beyde de voorfz, eerft-gehoude zijn gheweeft jonck, gefont, houbaer_sfchoon, vruchtbaer, edel, rhek,5cc. en 't felve ( boven verfcheyde redenen, hier te langh om verhalen ) beweere ick daer uvt, dat de Heere onfe God ten tijde van hare t'fa- men-voeginge tot de felve heeft gefproken : Ζ ft vruchtbaer, vermeert u, en vervult deatrdi. Nu fegh ick, dat die ftgh hadden te vermeer- deren ende de aerde te vervullen, moeiten nootelijckeerft jonck, en dan oock vrucht- baer, gefont,en houbaer wsfen, ofte moeiten foodanige dadelijck werden , uyt kracht van het Goddelijck woorttothenghefproken. Oock fo is de gefontheyt en kloecke geftalte Van Adam daer uyt af t� nemen, dat fyn leven tot negen honderten dertigh jaren is uyt-ge- ftreckt. ( Gentf. j. s. ) Wat de fcho�nheyt belanght,wie fal willen loochen* de fchoon- E
				l O V VV E L I C K- 57 heyt van de eerfte maeckfels, die de alder- fchoonfte met eyger handt heeft uyt-ghe- wrachti en hoe konn� defe on-edel genoemt Werden , die God tot een vader hebben ghe- hadt, en na des felfs beek gefchapen zijn Ί en hoe en fullen die niet rijck gefeyt werden,die den ganfchen aerdt-bodem , voor onroerent goet > in eygendom befaten <t die al watter in leefde tot haer knechten,en al watter in wies, tot haer renten en jaerlickfe in-komen van Gode gegeven was i Hoe en fal niet verftan - digh geheeten werden, die alle gedierten een eygen naem , na haer innerlicke eygenfchap- pen , wilt te geven <? ( Gene f. 1. zo.) En wat de goetheyt belanght,die en kan van gelijcke niec geloochent werden , dewijle teritont na des felfs fcheppinge gefeyt wert, dat God aen- fagh wat by ghtfchapen hadde, m dat allisfttr goet was. Genef. 1. �/. Ρ η i. Ickfie kortelick de beveftinge van 't gene ghy op de ghelegentheyt van 't eerfte houwelick hebt voor-geftelt, en woude van eenige faken wel wat naerder met u handel�. Mier de felve niet eygentlick wcfende het wit,ons tegenwoordelick tot ee oogh-merck voor-geftelt, foo wil icker van fcheyden, en tot ons voor-nemen beginnen den gront te leggen. Ick vrage dan ( met u verlof) voor eerit drie verfcheyde vragen, alle menfchen rakende. Eerftelick, of het dienftigh is te trouwen. Ten tweeden, of het beter is getrout, ofte ongetrout te weien. Ten derden,of oock de kerekefieke perfo- nen beho�ren te trouwen. S o ρ η. Aengaendc defe drie vragen ί fon- der lange om-wegen ) foo fegge ick, e�attee beter is te trouwen als ongetrout te wefen,eu dat onverfcheydeUck voor alle loorten van menfch�, en daer mede alleen meyne ick alle de drie vragen beantwoort te wef�n. Ρ Hl. Maer tot de redenen. Soph. Voor redenen fegh ick, ten eer- ften, dat het houwelick van God is in-geftelc voor den val [Genef.t.jtg. iXorint.7.2. Hebr. ij. #.) en ten tijde als de voor-ouders noch waren in d� ftaet van onnoofelheyt; ten is niet goet ( fcydt de Heere ) dat de mtnfch alleen zy. 3 * fVafl en vtrmsnighfuldight ; daer de ftaet om ongetrout te blijven, integendeel byGode nergens de menfchen is bevolen. Ten twee- den,iat de ftaet des houwelicx van Gode,van Godi S'one₃van de Apoftekn, fonder onder- fcheyt ende in't gemeen, goet wort verklaert ( Genef». i�, loh,2,2. tXortnx.s u)* ds ftaet $ om

-ocr page 82-

W'JSi.1

38 � � �

MERCKINGEtf

eyntelick de derde perfoon in de Godheyt,te
weten, de heylige Geeft ( met eerbiedinghc
� � het ghefproken jden perfoon als Vader
heeft aen-genomen in het bevruchten van de
maget Maria; de heylige Geefifalever u komen,
feyde de Engel tot de felve.

� � 1. Ick bekenne dat defe uwe redenen
reuck en fmaeck hebben, en van gewichte
zijn ; maer dien onvermindert, foo worden
hier al veel redenen ende fchriftuer-plaetfen
tegen in-gebracht, daer op, Sophronifc,e,
wilde ick wel wat naerder berichts hebben.

S o � �. Alle de felve, en yder van dien
zijn wel uyt den vvege te leggen, lieve Phi-
logame, foo wanneer men die maer recht in
enfiet.

� � 1. Wel aen, wat ift dat ghy te feggen
hebt tegens de plaetfe Pauli, 7. Corint. 7. /.
Een vrouwe niet terahen is goet, feyt de Apo-
ftel. lifet goet eé vrouwe niet te raken,weer-
de man, foo is dan het raken nootfakelick
quaet. Want tegen goet en is geen tegenftel-
linge als quaet, gelijck fulex kennelick is.

S o � �. Wel aen, hoort mijn tegen-be-
richt , weerde Philogame. Ick fegge eerfte -
lick den fin van den Apoftel in die plaetfe te
vvefen , dattet goet is een vrouwe niet te ra-
ken,vermits verfcheyde moeyelickheden die
gehoude perfonen onderhevigh zijn. Ten
tweede, dattet goet is een vrouwe niet te rake
voor yemant die de gaven van onthoudinghe
heeft. Ten derden, dattet goet is haer niet te
raken ten tijde van oorloge en vervolginghe.
Maer even-wel is het trouwen tot allen tijde
eerlick en goet. Soo dat d'Apoftel daer van
het trouwe niet uyt en fluyt het goet van eer-
baerheyt ofte vvettigheyt,macr allee van nut-
tigheyt en ghemack in befwaerheke tijden.
Siet, op dien, of diergeheken voet fyn te we-
der-leggcn d' andere plaetfen, die tegen het
houwelick werden in-gebracht, en voor den,
maeghdelicken ftaet, by den felven Apoftel
werden aen-geroert, die ick, om kortheyts
wille, hier fal voor by gaen, de wijle de felve,
uyt het gene by my aireede gefeyt is,wel licht
zijn te weder-feggen.

� � 1. Wel aen dan, tot wat anders. Ick
vrage vorder, Avat ick ende een yder in't hou-
welick van Adam hebbe nae te volgen. Sal-
der oock yemant,op des felfs exempel, al ila-
pende een vrouwe vermogen te verwachten,
en het ftuck daer mede door laten ftaen ?

S o � �. Ick antwoorde: dat neen,en dat
Adam hier over niet anders endede, dat en
moet niemant vreemt vintié,dewijle alfdoen?

noch

om ongetrout te leven niet alfoo.

Ten derden , dat het houvvelick in weien
hout alle ftaten van de werelt, ende alle foor-
ten van menfché,( i.Corini.7.9. )daernietge-
trout te zijn recht het tegen-deel is doende.

Ten vierden, dat het houwelick is een be-
hulp-middel tegens alle onbehoorlicke lufté
( /. Corint. 7. *.) daer niet ghetrout te zijn in
tegen-deel is een aenritfinge tot alle de felve.
Ten vijfden,dat het trouwen alle 'menfché
by God wert toe-gcftaen,ja geboden ( Genef.
2. iS.) uyt-gefondert alleen den genen die de
gave van onthoudinghe zijn hebbende, daer
het tegen-deel , te weten niet te trouwen ,
nergens en wert geboden.

Ten feften, dat de menfehë uytter aert zijn
genegen tot gefelligheyt, in voegen dat niet
getrout te zijn is ftrijdigh even tegens de na-
ture felfs,en dat op vaftc redené, alfoo 'thou-
welickis als ee queeckerijc vanGods kereke,
ende van den borgerlicken ftaet, en mitfdien
een rechte gront-fteen van de gheraeenfehap
dermenfehen.

Ten leften, dat in Godes woort den hou-
welicken ftaet te verbieden klaerlick wort
ghefeyt te vvefen een leere der duyvelen.
/� Tim-. -?�■ verf. 1. 2. f,

Wat de kerekeheke perfonen aen-gaet,
die zijn onder de voorfz. redenen, als al ghe-
meen zijnde , buvten twijfel al mede begre-
pen ; en d'exempelen van de Patriarchen,
Proprieten, Priefters, ende Apoftelen be-
veftigen het felve, alfoo veel van de felve ge-
hout zijn gheweeft. Ende boven allen defen
foo dtinckt my ter eeren ende meerderluyfter
vandë houwelicken-ftaet fonderlinge te doe,
dat God almachtigh , de eerfte perfoon in de
Godheyt, voor den alder-aengenaemften en
hem bevallighften naem ( waer mede hy van
de menfehen kinderen wil begroet en aen-
gebedeu werden ) hem felven de benaminge
van Vader heeft gegeven. Alsghybiddm vvtl(_tfeydt de Heer Chriftus » fee feght dm : Onfe
Vader Sec. vvelcken naem Vader nïennnt on-
der ons voeren en kan , als door middel van
'thouwelick, Want kindere buyten echte ge-
boren,worde veritaen fonder vader te weien,
na onfe rechte. Jsfoch vorder, dat de tweede
perfoon in het felve Goddelickwefen, even
de Sone Gods den houwelickeivftaet in foo-
danigë achtinge heeft gehadt, dat hy den Cd-
ven met fyn eerfte wonder-werek heeft ver-
weerdight te vereeré, als de bruyloft in Cana
Galilce met wijn, uyt water gemaeckt, op
gen byfonderq wijfe hebbende verluftigt.�)at

�

-ocr page 83-


1
			wmmmumm�ʗm


	� p Adams Η noch geen vrou-menich in wefen zijnde, hy, om die te bekome,niet doen en koude; oock dat hy doen ter tijt, in den luft-hof wefende , hem alles uyt enckel fegen en fonder arbeyt toe quam ; fulex dat hy hier in by ons niet en is nae te volgen, maer wel in een ander deel » dathyfynbedt-gcnoot van Gode ontfangen hebbende defelve noemde en hielt voor vlees van fynen vleefche, en been van fynen bcene, dat is,voor fyn eyg� felfs,en fyn tweede ziele. Ρ Η i. Ick fie dat die aen-mercki'ige 'm de woorden van dien text light , ende wil oock de felve voor goet aeil-nemen, maer de wijle ghy feght dat Adam fyn partner uyt Godes hant ontfingh ( ghelijckde waerheytis) foo vraegh ick , by die ghelegentheyt , offet een goei. middel is om tot een bequaem houwe- hek te geraken, dat yemant voor-neemt God te bidden, ten eynde hem op fynen wegh een goet partuer te gemoet mochte werden ghe- fonden, met oplet, dan de gene die hem eerft fal tegen-komen tot fyn wettigh deel te ver- kiefen , in allen fchijn als of de felve hem van Gode regel-recht ware toe-gefchickt , ende in de hant gegeven. Soph. lekfegge,namyngevocIen,dat fulex geheel vol gevaers, en ganfeh forgelick is. Want of al fchoon God met ernft te bid- den om een goet partuer geheel dienftigh , ja noodig is,foo en is daerom niet gefeyt dat het gebedt ftreck� moet,om,door een byfondere en ongewoonelicke maniere van doen, een partuer te bekomen? en dan als een wonder teyeken van den hemel hierover te verwach- ten; maer veel eer iffet goet door behoorlicke en wettige middelen daer toe te trachten , als te weten,goede acht te doen neme op de ver- kiefinge van den perfoon,en hare ganfche ge- Iegentheyt. En fekerlick de gene die in haer houvvelicxfe betrachtinge oyt anders hebben gegaen , hebben haer ten beften daer by niet bevonden. Ρ Η ι. Ghy maeckt my hier in-dachtigh het gene dat Fetrus Kjffelerm een geleert man van Bafel voor defen hier op is weder-varen . De felve hebbende foo ghedacn ( als ghy nu feght) is ganfeh qualick daer mede gevaren, want> gebeden hebbende dat God, hem ten goede,een vrouwe wilde befcheyden,en hem voor laten komen in het eerfte vrou-menfeh dat hem foude ontmoeten, met op-fet en be- lofte de felve te fullen aen-nemen voor fyn echte deel, wie die oock mochte wefen , en daer op uyt-gegae zijnde na S^r-Pieters kereke te Bafel, is hem op het kerek-hof ontmoet
		O V VV E L I C Κ . φ) e� feker vrou-menfeh, hem om ee aeimoeife biddende , ende hy iich verbonden achtende, uyt fyn ghedaen belofte , haer tot een wijf te moeten nemen , foo fy des willigh mochte wefen, heeft ten i�lven tijde beftaen haer daer toe te verfoecken,ende dadelick fyn verfoeck verkregen hebbende , is met de' felve in de trouwe beveftight. Maer 't is qualick te feg- gen, hoe ongalick hy van't vrou-menfeh na- derhant is bejegent geweeft, vermits hy al de tijt fijns houvvclicx, gelijck van hem getuygt wert, jam mei lick ν ui de felve is geplaeght, ende over den hekel gehaelt geweeft. Soph. Dit plagh veeltijts foo te gefchie- den, ghelijck Salomon wel heeft bemerekt , dat met tot yet komende , door moedigheyc en nortsheyt, alle man» verdriet wert. Maer, of hier yemant feyde , dat Kcffektus immers vaGod verhoort is geweeft in dit fyn gebedt, en dat de oefFeninge van dit moeye- lick en onvriendelick wijf hem dienftigh en faligh is ghew^Teeft, of om fyn gedult te oeffe- nen , ofte om andere redenen Gode bekent, gelijck het klaer is dat God de zijne al tijt ver- hoort , in dien niet naer haren wille , immers haer ten bellen, want den godfaligen doch alle dingen ten goede eynde moeten gedijen. Ρ Η ι. Wel, dat wil ick in fyn weerde la- ten ftaen > en het is voorwaer een goede be- denckinge. doch (beliefdet God) ick wenfte dat mijn gebedt op een andere wijfe verhoort mochte werd�. Maer, onfen KeJJi�trm nu daer latende, antwoort my op myn voor-geftelde vrage j foo het u belieft. Soph. Ick meync dat men by het gebedt op defe ghelegentheyt de ghewoonelicke en behoorlicke middelen behoort te voegen, en geen wonder-werek� figh en dient in te beel- den,ofte vanGode in di� dcele te verwachte. Ρ Η i. Maer feght my, Sophronif9e, wor- ter niet in Gods woort klaerlick ghei�yt, dat die gelooft alle dingen mogelick zijn ? wel > als dan yemant vaftelic gelooft na fyn gedaen gebedt ,dat hem God e� goet partuer fal toe- tenden ,fal hem dat niet gewerden, de wijle het geloove oock bergen te mogen verfetten werttoe-gefchreven? (Mare. q. 23.)* Hier wat berichts op , weerde man , of anders foo mochte ick lichtelick tegen u ghcvocleneen bcfl uyt maken. Soph. >jiettehaeft,jongelingh,ickwil u wat lichts hier toe-breng�, en tot dien eyn- de foo dient hier ghelet, dat de menfche niet meer en kan gelooven ais hy beloite en heeft Yan

-ocr page 84-


	'		¹..... > ■' ' ■ -yi. ■■ -
			¹..... > ■' ' ■ -yi. ■■ -

4-Q Α E Ν Μ E Β. C van God. (Galat. /. 14,) ofte als hy woort Gods en heeft. (Rom. i+. 13, )Daerom als ye- mant figh fekerlick in-beelt, dat, hy feggen- de tot een bergh : Wert op-geheven en werft t� in de%ee,( Mare. 11. jj. ) fulcx gefchieden fal, �00 en fal even-wel daer niet van geworden, want hy e» heeft daer toe geen belofte, geen Gods woort, maer alleen een bloote in-beel- dinge, dat hy fulcx fal konnen doen. Veel zijnder gevond� geweeft die op defe fpreucke figh hebben onder-wonden groote dingen ter hant te nemen, denckende fy hadden het geloove, om het te doen , en het foude foo gliefchieden als fv mevnden, maer en hebben efter ter wcrelt niet uvt-gerecht, als dat fy hen felven en haer dc�n ten fpotte hebben gemaeckt voor alle de werelt, Ρ Η I. Iflet dan beter God wel ernfcelick te bidden om een goet partner , doch op dat gebedt geen wonder-werek te verwachten , maer, dien onvermindert, behoorlicke, wet- tige, en gewoonlicke middelen in't vverek te ftelka ί Sop h. Dat is mijn gevoel�,Philogame. want Gods legen en Il uyt niet uyt de behoor- licke middelen, maer wil iri'tghemeen oock der menfch� hant hebb�, (Aet.s7.jr. )Schija van Gods-dienft en moet hier niet te verre getogen w�rd� tot uyt-fluytinge van de mid- delen. Mv is van een gheloof-weerdigh en geleert man verhaek , dat D. Fr7>»«i,predic- kendc tot den volcke, fagh een vrou-menfeh metfeergrooten aendacht( foohymeynde) «p hem geduerighlick het ooge Hebben, en als van fynen mont hangen,daer uyt de goede man befloot een grooten y ver tot de godfa- ligheyt in de felve te mogen wefen , immers fyn reden enpredicatie haer wel te bevallen , en kreegh daer over foo groote behagen inde felve, dat hy , fonder vorder onderfoeck, het vrou-menfeh ten houwclick vereyfehte, en oock bequamjdoch vvaiTer mede ganfeh jam- merlick acn vaft, even als Kjjfeltrus, gelijck die hem gekent hebben met veel omftandig- Ahcden weten te verhalen -_} gelijck oock duy- delick is af te nemen uyt fekeren brief van D. Vrfiuu% inden jare 1575, ghefchrevenaen D. Martinus Lydiut, die my defe voorlede dagen is ter hant gedaen door �aeoim Lydtus^ een ghelcert ende uytmuntende jonghman onfer eeuvve , wiens groot - vader was de voorfz. Martinus Lydim , daer uyt de onluft van D. VrfinHi tot het houwelick, met alle den gevolge van dien» als met handen is te aften- Voor befluytjfoete jongehngh, hou-
		KINGEN welicken dueren lange, ende en dienen foo ter loops, en op een Ichielick� in-val (fchoon die al een deckfel van godfaligheyt fchijnt te hebben) niet aengegaen. Gout fonder toet- fteen , en man of vrouwe, fonder behoorlick onderfoeck, in echte aen te nemen en is novt wijsheyt gheweeft. Ρ η 1. lek hebbe nu redenen en exempe- len genoegh hier op verftaen, geleerde So- phronif^e, die ick beyde danckelick wil aen- nemen. Maer dewijle ghy het houwelick van Adam foo hoogelick hier voren hebt verhe- ven,en als e� baken om na te feylen voor-ge- ftelt,fegt my,wat ghy vorder tot na-volginge hier uyt meynt getogen te mogen werden, Sofh.' Wel Philogame, al iflet foo, dat wy aireede al wat veel op defe gefchiedenifie "� hebben aen-gemerekt, foo wil ick noch al wat hier uyt trecken. Ick bemereke dat, al- eer aen Adam door God de vrouwe ter hant isghedaen, hy alle den aert-bodem ende de gedierten daer op levende aireede 'm eygen- dom hadde ontfangen , en,toteente�cken van dien, aen alle de i�lve evgen namen, op haren innerlicken aert paflende, hadde gege- ven; en dus zijnde in't volkome befit geftelt, heeft doen-mael eerft fyne Eva bekomen. Hier uyt meyne ick af-genomen te konnen werden, dat voor het aen-gaen van't houwe- lick , onder andere, mede behoort ghelette werden op dingen die tot de huys-houdinge van noode zijn. De grieefche Po�et Htfioaut oordeelt tot dien eynde, dat yemant die figh t� houwelicke wil begev� behooit al-vorens verfien te zijn van ce huys,en een plcugh--os, dat h, van nootelicke middel� daer de keuck� afroockt, opdat daer medevrouenkinde- ren,met het vorder gefin onderhouden mach werden , en (mijnsoordeels) endoenfe niet wijiTeltck , die figh tot een vrouwe begeven, al eer bequame middelen tot onderhout van de felve aen de hant te hebben. Ρ η 1. Hoe ! foudt ghy dat foo verre ver- itaen te trecken ί S o r η. EnwaeroranietfoojPh�ogamei na mijn gevoelen en dient defe JeiTe geenfins vergeten. 'Tis een quaet begin van een goet houwelick,dat een onervaren jongelingh,die in de werelt fiet als in een hellen pot, een foete jonge deerne uyt haer ouders huys fal komen locken, fonder te weten waer mede aen haer in dien nieuwen ftaet redelick ver- noegen, en goet cnthaeltedoen hebb�. Ge- wifldick de faute van fulcx moet nootelick in die teeregemoedere eengroeten in-dnick ge-

-ocr page 85-



		Op Adams Η geven₅ ende en kan vooral geen bequaem en goet houwelick maken. Ρ Η i. Hoe , Scphronifije ,fout ghy ver- fiaen dat niemant behoort te trouwen , of hy nxeft al voren geit en goets geneegh hebb�, om een huvfgefin te konnen onderhouden ί dat foude aen veel menfchen al wat felfaem in de ooren klincken. S o ρ η. Neen, jcngelingh , dat en is de iv evninge niet» maer ick ipreke van bequame middelen te hebb� tot de huys-houdinge,dat is, ofte in wefentlick goet , dat meni>eiit en gebiuyck� magh, of dat men het felve hebbe in vernuf 5 konfte, handel, fiaet, ambacht, of diergelicke, fulcx dat men daer van gevoelen en genut hebben kan. Ρ Η i. Maer nadien den menfche van God is op-geleyt, dat hy in 't fweet fyns aeni�chts fyn broot moet eten,is dat te vei�taen,dat een yder met fyn handen moet wercken en licha- tnelickarbeyt doen tot fyn onderhout ί S o ρ η. �ck weet, dat de woorden na den val tot Adam gefproken by fommige in dien fin worden geduyt, maerfonder gront, myns oordeels, want God in voegen als voren tot Adam fpi ekende, en dede fulcx niet als hem een wet gevende , ende om Adam daer toe te verbinden , maer als een rechter, om de lon- den te ftraffen ; anders indien hier uyt een re- gel ghemaeckt fouden moeten werden , als fommige fchijnen te willen doen, foo foude oeck uyt den voorfz. text komen te volgen, dat alle menfche den !andt-bou fouden moe- ten terhant nemen , fonder andere ambachten te mogen doen . De voorfz. woorden zijn dan te verftaen , dat > om der fonden wille, de inenfche voortaen een fvvaer en bekommer- Hek leven fal moeten levden. Ρ Η i. Maer fegh my'doch,wat beter is tot de foetigheyt van 't houwelick , dat yemant doerfyn geit en goet, dat hy ten hcuwclicke m-brenght, of krijght, vrouwe en gefin on- deihout ₃ ofte dat hy fulcx door kunfte , ver- iiantjofte andere hanteiinge te wege brengt 1 S o ρ η. Cm op uwe vrage te antwoora�, ίο die weit voor-gefklt, fo meyne ick, dattet foeter is en vermakelicker voor de gehoude, uyt e\g� gewin figh te generen _;als met goet, door ouders of andere te houwelicke gegey�. Mars gewin Brenght vriemfchau in, t�yt het fpreeck-wcort, en 't is niet te feggen hoe wel het komt, dat een man door fyn ver- suf ofte kunfte eenigh gewin doet, ende dan ..et felve heughelick�, en met dancki�gginge
				o ν vv e L ι c x. 41 tot God, kemt leggen in den fchoot van fyn beminde , om by haer,ten goede van de ghc- meenefakegebruyekt te v. e.� den. Dit meyne ick al vry een ander aert te hebb�,dan of men yet van renten, pachten of ander ge et, van de ouders her-gekomen, geraeckt te ontfangen. 'Tis mede blijcl elickjdatee vrouwe werden- de wel en loifelick onderhouden door het vei ftant, kunft, ofte arbeyt van haren man, haer aen den felv� naerder fal verbonden hou- den als de gene die van het in-komen haerder gemeene goederen is levende. Leert niet de eervartntheyt, dat het freuyt van een boom , die men felfs heeft geplant ofte geint, dat het wilt dat men felfs heeft gejaeght, dat c� vifch die men felfs heeft gevangen , of vet dat men felfs heeft befuert ongehjek beter fmaeckt als daer men ghemackelick aen komt? Ick meyne ja, en daerom foude ick van ander ge- voelen wefen als de Pceet Martia 'is in defen deele fchijnt te wefen > dewijle hy onder de dingen die een geluckigh lev en maken (foo hy mevnt) fielt het goet dat ge-erft, en niet dat met evgen vlijt verkregen is. ten zy fake dat de Po�et meynde te fpi ek� van winfte die ghedaen wen met fweet, ofte befwaerlicken arbeyt; en noch foude het al te twijffele zijn, of hy het al wel voor heeft. Het ghcdenckt my dat als ick eerft gehout was, en met mijn beroep yet gewonnen hadde , hoe vermake- lick het viel fulcx mijn foete huys-duyve in den fchoot te ftortcn, en tot haren beleyde te laten , en hoe danckelick en fmakelick fy het felve aen-nam. Ick liet my oock voorftaen veel meerder heer en meefter te wefen van foodanigh mijn evgen gewin , als van ouders erf-goet, en dor'ft dien volgende beter daer mede doen na mijn wel gevallen. Ick meyne noch daer en boven, ten aenfiene van de gene die fiechts groote middel� te famen brengen> dat het beter is,dat e� man vet ter hant neme, daer in hy fyn veiflant, ofte lichaem oeffene, en dat niet alleen om de voorfz. foetigheyt te genieten, en fyn partuyr des te meer aen hem te verbinden , maer boven al om hem eerlick befigh te houden , naer het exempel Adams, aen de welcke fchoon God de Heer een vol vernoegen wilde geven in d� luft-hove, efter aen den felven geboodt den hof te bouwen» ende de aerde figh onderdanigh te maken , ( Cenef/. jf.j gevende alfoo te kenn�,dat de vermakelickheyt van de menfche niet in een luve vadfigheyt, maer in een foete befighey t js beftaendeit� meer om daer mede t'ontgaen den fchade�cken roeft van het veiftant, den ^? welc-

-ocr page 86-


		niilll

4� Α Ε Ν Μ Ε Β. welcken de ledigheyt plaght te veroorfaken, wefende kennelick, dat een molen nqptelick of kor�,of fteen malen moet,als het fpreeck- woort feyt. Ick voege hier by dat fulex, als fefeyt is, veel gemacx kan geven in de hayf- oudingejen hier toe kan feer wel gebruyekt werd� net fpreeck-woort onder ons in fwan- ge gaende,te wet�, dat onder het feylen goet roeyen is,dat is, foo wanneer men foo eenige goede middelen aen de hant heeft, dat even dan foo wat gewins daer toe gebracht ganfeh heughelick� is, en aen het fchip van de huyf- houdinghe ( om foo te fpreken) des te beter vaert is gevende. Ρ Η i. Ghy meynt (naerick mereke ) dat een man die fyn huyfgefm met fyn verftant, ofte arbey t voor -fta'et vry wat meer verbinte- mife,en mitfdi� oock gefagh over de vrouwe heeft, als een die maer uyt de gemeene mid- delen leeft, Maer nu weet ick dat in ons Hol- lant vrouwen zijn, die door haer vernuf en neerftigheyt meer toe-breng� totde gemeene huyf-houdinge als demanielfs, jae dat veel mans op der vrouwen vlijt en winfte het ge- heel laten aen-kom�. Wat dunckt u, komt 'm foodanig� huyf-houdinge de vrouwe het ge- fagh, om redenen voren verhaelt, niet toe ί S O ρ Η. Sekerlick ( om ront te feggen ) ick meyne die fiagh van mans veel behooren toe te geven aen fodanige vrouwe ; Maer dat defelve in macht en gefagh haerfoudenfet- ten boven den man , oordeele ick onbetame- lick te wefen. D'order,bv God geftelt,mach ter fake van het tijdelick gewin niet gebrok� werden. En het ware beter regel in de huyf- houdinge, dat de man beyde, en den meeft'en laft j en het meeree gefagh bleef houdende, want van den beginne illet alfoo geweeft. Ρ Η i. Ick foude hier op wel wat langer willen ftaen, maer my komt noch wat te bin- nen , by defe gelegenthevt, daer op ick noch yet vragen moet. lek benicreke op het hou- welick van Adam en Eva, dat God de Heere aen de lelve beyde is ghewceit als Vader, als Moeder, als vooght, en dien volgende een befbrger va het w�rck,datfe nu ter hant fton- den te nemen ; datter even-wel geen houwe- lickfe-voorwaerde tulfchen dele twee en is gernaeckt, maer dat al de befprecken van dit houwelick hebben beftaen in de woorden ; Waft en vermenigkfulUght. Wat dunckt u, weerde Sophronifc, e, ware het niet goet dat het als noch met de houwelicken even alfoo toe gingh,als God in defen deele in¹1 Paradijs heelt gedaen, en dat men alle de bekommer-
	C Κ Ι Ν G E Ν licke bedingen, die men hedenfdaeghs ia de houwelickf� voorwaerd� is gewent te bren- gende rugge ftelde, en de fake liet in pointen van de voorwaerden van't eerfte houwelick ? Soph. Dat Adam en Eva geen voor- waerden ten aengane van haer houwelick hebben ghemaeckt, Philogame, en is niet vreemt. Want de fonde noch niet inde werelt zijnde en warender geen treken of ftreken, daer op by voorwaerden diende voor-fien . Gemeenfchap van goederen, fonder meer, is van outs een algemeene voorwaerd� geweeft by de Griecken, by de Romeynen , by de Hoogh-duytfche, (�fchomnchus afud Xeaopb. in Oecon, Dionyf, StdUr. Ub. ζ. Rgm. antiq. Cicer. t. Offic. Martial. �r alij. ^Arnifsus de far. centwh. c&p. 7. feil. 6. num.io. ) en oock by de oude Hollanders, van gelijckcn by de Francoifen, Spaengjaerts, ende Engelfchen, foo als de fchrijvers daer van getuyg�. My engedenckt ,, oock niet in al het oudt ofte nieu Teftament van eenige houwelickf� voorwaerd� gelefen te hebbe,alleenlick fie ick dat in't apocryphe boeck van Tobias ilaet: En/y nam«etn hritf,* en febreven dehouwelick-flichtmge. Tob. 7. ⁶�* Oock fie ick dat onfe voor-ouders'hebb� ge- bruyekt een� eenvoudige, en effenen ronden draet van gout tot een trou-ringh, die wel te recht de goude eenvoudigheyt mach ghe- noemt werden. Ick woude dat de trouwe even foodanigh mochte wefen als haer teyc- ken is, te weten ront, effen, eenvoudigh, en fonder befpreck en voorwaerd� , naer het oudt lant-recht, dat is, met gemeenfchap van goederen, fonder meer. Ρ Η 1. Tot beiliiyt van defe onfe t'famen- fprake over het houwelick va de eerfte voor- ouders , foo blijft my noch over een bedenc- kinge,die my in't leien van het felve is in-ge- vallen . Ick mereke dat Adam en Eva hier , wort toe-gefchreven ghemeenfehap van lic- hamen gehadt te hebben in't Paradijsjdaer op valt (foo ick meyne ) wat bedenckens. want voor eerft foo zijnder eemge geleerde die by haer fchriften hebb� na-gelat�, dat in gevalle de eerfte voor-ouders niet en hadden gefon- fondight, datter in dien ghevalle geen voort- tee�nge en foude hebben geweeft- en dit feyt onder anderen ^Auguflinm ( hlib, dt bono con- \ugijcaj!.2.&Tt).) En meeft alle de Griecfche oudt-vaders ftellen in den voorfz.gevalle wel vermeerderiaghe van het menfchelicke ghe- flachtcj maer niet door gemeenfchap van lic- hamen , ( Qrtg. Nyfftn. lib. de hominh ppifid' cap.17.) Andere meyne dat de voort-teeling^e

-ocr page 87-



		�P Α D Α Μ S Η der menfchen foude f in gevalle als voren) te vvege zijn gebracht geweeft ev� als derEngc- l�j die nochtans ge� houwclickfe middel� en gebruvck�.De reden die hier toe werden ge- bruvckt foud� te Iangh zijn hier uyt te bren- gen. Maer dit gevoelen vaft gaende , foo en kan immers niet gefeyt werden dat Adam en Eva in den Paradijfe , ende mitfdien voor den val onderlinge gemeenfchap van bedde fou- den hebb� gehadt� en dat des te min, dewijle fulcx by Moi�s nergens en weit verhaelt, die eerft van fulcx gewagh maeckt na den val, te wetenjin'tbeginvaii't^.ie/'.Gf». Afatn (feyt Moi�s)beke»dtjyn wijf Eva Sccwatdunct v/. Sof H. Dele faken worden byu wel aen- gemerckt, lieve Philogame , en dienen , als van ghevolge zijnde > naerder onderiocht te werden. Yvathet eerfte aengaet , te weten , offer voort-teelinge foude hebben gheweeft in den ftaet van onnoofelheyt , daeropfegh ick rondelick en kortelick, dat ja. En my en beweeght niet 'tgene ghy. uyt ^Au^uflinui en andere by-brenght. want fchoon Attguflinus wel eer van dat gevoel� is geweeib foo heeft hy doch daer nae het felve duydehck weder- roepen 3 en benevens d'andere fchrijvers (die men Scholaftieos neemt) vaft geftelt, datter ja gemeenfchap van licha� inde voorfz. gevaHe by de voor-ouders foude zyn geweeft,gelijck de felve ^Augufi. lib. /. KeiraB. cap.10.t3. & '$. �r lib. i, tap.22. is feggende,en boven an- dere redenen hier toe dienende de propheti- fche woord� Adams Gen.j.ij.Sy twee [uilen een vlees z$n. Siet Eivit. in cl. Gen. Zxtrc.io. Ρ Η i. Maer hout ghy die woorden al daer in dien fin gebruyekt ge weeft te zijn i Soph. Iae gewifielick; en dat fulcx van de lichamelicke gemeenfchap verftaen moet werden blijekt kJaerlick uyt de woorden Pauli /, Corint. G. 6. En weet ghy nut dat hy die ten hoert aenhanght een licb/ttm met haer is. vvantfy (feydt hy) fui�en een vleefch zijn. Siet daer het gene ick haddc tegens het gene dat ghy eerft te berde hebt gebracht. Ρ Η i. Wel,dat is tot daer toejinaer hoe fult ghy my het tweede vaft mak�, en wat fchrif- tuyr-plaetfe kont ghy daer toe by-brengen ί S o ρ η. De plaetie Gtnef. i. is.* daer God de Heere nae de fcheppinge van man en wijf duydelick hun heeft aen-gefeyt: Zty vrucht- W, vermeerdert e» vervult de nerde, Siet daer een uyt-gedruckt gebodt ghegeven aende nieu-gehoude, _t Ρ η ι. Maer zijnder niet fchrijvers te vin- den, die dit voor geen gebodt en willen aen-
				o u v'V e L ι c κ. 43 nemen ? ick meyne dat ja. S o r η. Ick weet datter zijn die ons dit geerne omleggen fouden , ghelijck ick oocfc wel weet de reden� waerom. Maer fulcx eert gebodt te wef� wort niet alleenlick by groo- te en geleerde fchrijvers van onfen tijdt vaft geftelt > maer oock byde oude felfs , ( PhiL Meknch. in confef. sAug. B^vef. in Gen. cap. r, ixer.ro.Themm.22x q.ist.art.z.litm Scotus.) hoe-wel fy luyd� daer eenige bepalinge foec- ken by te brengen. Dit dan een gebodt zijn- de } en 't felve by God felfs de nieu-gehoudc zijnde aen-gefeyt (vvefende dc� ter tijt in ge- ftalte van houbaerheyt, al hoe-wel doen eerft gefchap� wefende, gelijckfulcx nieten wert tegen gefproken ) foo en kan niet anders ge- dacht werd�jofte de felvc (hebbende alfdoet* een wille gelijckformigh met Gods wille )eu hebben fonder uyt-ftel het felve gebodt ver- vult , enharefchuldige gehoorfaemheyt da- delijck getoont," ghelijck noch op den dagh van huyden dat eygen gebodt krachtelick werekt in de gemoederen der menfchen kin- deren. En't is aen-merekens vveerdigh dac houwelickfefak� 'm Gods woort in dier voe- gen werden voor-geftelt, dat de menfchen daer toe meyncn krachtelicker verbonden te weien als tot eenigh ander bedrijf, als fulcx merckelickblijekt Luc.14.20.Alwzcr onder andere drie forten van luyden , tot het groot avontmae!,aldaergemelr, zijnde genoot, de eerfte feyt een acker te hebben gekocht, en die te moeten gaen beften , biddende ernfte- lick,dat fyn onichult by d� heere vande mael- tijt mocht werden gedaen. De tweede ver- klaert vijf paer oiTen gekocht te hebben,ende die te gaen beproeven, biddende van ghelijc- ken als voren. Maer de derde feggende een wijf getrout te hebben,feyt plat ai dat hy niet en kan komen , fonder het minfte veribeek daer by te voegen om eenigen onfchult voor hem te willen doen, als vaft ftellende,dat een wijf te. trouwen foodanigen vverek is dat (fchoon hy ter feefte niet en quame) de fake felfs voor hem foude fpreken,en dat de heere des maeltiidts fulcx maer hooiende , fonder vorder onichult te venvachten, hem ten vol- len ghelijck foude geven van ten avontmale niet te zijn gekomen;, dewijle het voor-recht de nieuwe gehoude van niet ten krijge te moeten gaen in 't eerfte jaer hares houwelicx wel mede ten felven evnde kan by-gebracht werden; en dit gevoel� meyne ick volkome- lick in Adam gheweeft te zijn. En 't is dien- ftigh aen te merek�in defe gelegenthevt, dat ι God

-ocr page 88-



		4-4 � � � � � �. God geen zaét en heeft gefchapen dat kruyt droegj maer wel kruyt dat zaet voort-bracht, gelijck den text fpreeckt : op gelijcke wijfe is de nienfche van God gefchapé, in de volle kracht van een gulle jeught,en mitfdien fnel- lende ende hellende tot de voort-teelinge , vvaer by komende den fcgen van �/�� en vermenighfuldight, wat tegen-ftrevende geeft foude de gefegende jonge lieden hebben we- I C, der-houden van te doen dat God, mitfgadcrs hare geftalte ende genegentheyt krachtelick waren gebiedende � fonderlinge gelet dat der felver by-een-komfte geenlins en konde ver- ftaen werden ftrijdigh te wefen met den ftaet van onnoofelheyt, en reynigheyt, alfoo het gene dat by God gefegent 3 geheylight, jae gebodë was,geenlins voor onreyn by yemant gekeurt en kan werden.Het ^.capittelGenefn, by u aen-getogé, en beweeght my oock niet anders te ghevoelen. want al iifet foo dat al- daer eerft wert gefeyt dat Eva van Adam be- kent isjfoo weet een yder hoe gemeen datter verftellinge van tijt 'm de Schritture gebruyft wert, en datter dickmael faken werden v'er- haelt op ee ganfch andere ordre aliTê gebeurt zijn,en daerom meyné de Hebreufche ichrij- vers dat de woorden, ^Adam bekende fyn vv$f moeten genomen werden voor ^Adam buide fyn wijfb- kent, gelijck oock in de felve gele- gentheyt wort geleien, Godplanted; d>n lufi- bof � plaetfe datter behoorde gefeyt geweeft te zijn, God hadde dm lnfl'-hof'geplant. Ick be- fluyte dan , om defe en andere redenen , hier om kortheyts wille na-gelatenjdatt'er tuiTchë Adam en Eva houweliekfe by-een-komfte is geweeft , even in denluft-hovc. (ictip^fèrede *bis* Mufculus i'j Gen,-f. ad cp. -?, T^aacbimin creatie-nis* opere Itb. j. fol. � o 8. Pareus in Gene f. tap. 4. ^Augufi. in Tom. 3. ad Genef. Ó> Itb.14. de eiviratt Oei c.ip, 13. & alij.) � � 1. Maer boven allen defen heb ick on- der andere faken noch al mede mijn gedach- 1 6. ten laten gaen op de behendige uyt-vluchté, die Eva hier wert befchreven ghebruyekt te hebben, als Adam haer als man pooghde te naerderen. Wat dunckt u , heeft het onfe Schrijver wel voor, felfs in den Paradijfe een ' tegen-ftrevende Eva uyt te beelden � S o � �. Een heufche weygeringe, lieve Philogame_} isalcijts geoordeelt niet onfma- kelick te wefen in duldanigen gelegentheyt. En gelijck ( mijns oordeels) niet qualick en wort gefeyt by een feker Poëet yande vrijers, Het is aelweerdi^h valek , en van een dwafen geeft, Al wat hec niet en raa»h , dit wil het alder-mee!t:
				� � � � G E � foo meyne ick datby naeft van alle mans, ten aenftene van't voorfz.werck, gefeyt kan wer- den , en 't en dunckt my niet qualick geoor- deelt te zijn van fommige , dat het wijf van Potiphar op dé jongelingh Iofeph verflingert wefende,verkeerde gangé in-gingh om hem te trecken,dwafelick uyt-berftende in dat ha- tigh : kom^f. flaept by my, het welck ontwijfe- lijckden eerbaren ende goeden jongelingh (in plaetfe van aendockinge ) een vollen af- keer van haer heeft gegeven. S'y moeit met bedeckter en langer fchreden hebbë gegaen, foo gemeynt wert. Vrouwe en vrijfters moe- ten de ruyters van de Parthen Machten , en als vluchtende fchieten, dat is, al weygerende geven, en gevende weygeren. Vol op en ge- mackelick is alleen voor de vraten, en ver- veelt oock in de foetftc faken. Honigh moet alleenlick met een tipjen van den vinger ge- raeckt ende ten mont gebracht werden : met volle palmen fulex te doen en heeft geenen aert. Met handen niet met mande te zaeyen, is hier mede al verre het befte. De dertelfte felfs van de werelts kinderen en willen dien wegh niet te ruym hebben. Let eens op dien oilickë lincker Ovidius Nafo,hoc hy dat ftuck op-neemt. Hy verklaert opentlick ingevalle de man (wiens wijf hy tot fynen luftmif- bruyekte ) hem datbejagh te veyl en te vry toe-liet,en niet beter op de bewannge va fyn wijf en pafte , dat hv den fmaeck van die der- telheden foude verhefen, en haer daer laten. Wilt »hy my roet n wijf f 10 veyligh laten nullen , Ick fe>>get openbier , de lui! f:1 my ontvallen , Ick .lis ha~r meni<4im.iel, by-naeft dat s>hv het Tiet, ■ ■ 1 ■ r f Wei top bevvaert 11 wijl, of ick en wiife nkt. En hier op meyne ick dat in defe befchrijvin- ghe is geilen by onfen Schrijver. � � �. Maer defe uwe weyger-kunfte heeft haer werekinge, nae de lieden zijn aen wiele gefchiet, en heeft al dickwils wel een and're uvt-komftealsghv nu voor-geeft. De ko- ninginne Vafti is door wevgeren van den kc- nin«hlicken throon af-ge vallen, want het is haer tot hartneckighe) t ende ongehoorfaem- licvtgerekcnt. S o � H. Maer de weygeringe,daer ick van fpreke,moet behenddick ende kunftelick, niet plompelick en met hartneckighevt ghe- bruyekt werden, die fnare en moet noyt te hart gefpannen wefen , anders breecktfe. De deught is over-al in de middelmaet, niet in de uyt-puylende hcecken ghelegen. Vafti gingh te hart, Potiphars wijf te lacht en te los, om na de kunfte te gaen. Phi.

-ocr page 89-

Op � d � � s �

� � �. VVatis dan hier in voor het befte
te houden ?

Sofh. Wil hoort, mier fonder meer
na-vragens, en defen aengaende foo wil ick
dat ghy u vernught met een foete fpreucke
van een fchrijver, die noyt en is gehout ghe-
weeft j maer echter van de trouwe deftiger is
fprekende als alle getroude , die ick oyt gele-
fcn hebbe. Niet te cyfcbun in defe gelegemhiyt

O V VV E L I C K. 45

deade f als moede zijnde van haer dageiicx
bedrijf) de houwelickfe fake ongedaen laten,
maer 's morgens de fpijfe veiteert, en het lic-
haem door den flaep verquickt zijnde , doen
dan wat behoort om vüi mannen vaders te
worden, en daer deur werden de felve gefeyt
vafter en gefonder kindere uyt te brengen als
andercdie hiermede ontijdelijck befigh zijn.
De regel iêyt:

(feythyj is vrottvvslickite vveygerea is heufche eetvveygcren te volhirXen , ish(jt, ofte (nneyfch v&n (meyneedigheyt.

� � i. Die fpreuckeme de klvc hier in vollemercke dat de eerfte by-een Eva fchijnt by dage gby die ghelegentheyt dieghefproken , welcke inMonden zijn om wel te dS o � �. Ick en ben niehier te verhandelen₃Phildie ick meyne daer toe tedat wel, fonder meer. Iclicke medicijnen zijn, diluyden, ambachts-hedenden lijve dageiicx werckvooi t-brengé als andere,onder andere defe , omdes avonts gegeten hebkomende, veel van den i

� ij ibeifh wanneer men flapen g.ict;
Geiunft ontrent den dager aet.

Meer en feg ick nietioock verfta ick niet vor-
der geverght te werdé op defe gelegenihcyt.

� � i. Ick weet dat men eë vrient (fchoon
die van fuycker is) niet en moet op eten,
weerde Sophronifge , oock het willigh peert
niet en moet over-rijdé ■ en daer mede fal ick
mijn oorlof van u nemen,met danckfeggingc
voor den tijt, die ghy my vergunt, en de bc-
richtinge , die ghy my gedaen hebt.

S o � �. 'T is etens tijt, Philogame, en
het middaghmael roept ons , en ick roepe u
tot het felve. Soo 't u gelieft, komt eet met
my. het kan zijn dat wy in, ofte nae den eten
nieuwe ftoife fullS vinden van t'famen-fprake
op defe of diergelijcke gelegenthcyt.

� � i. leken heb geen mont om iulex te
vveygeren , weerde Sophronifc,e , en wil u
dan tweefius verbonden zijn: Eerftclick, dat
ghy my den geeft eerft , en daer nae oock het
hchaem gevoedtfult hebben . Welaeu, ick
gae mede .

L S de maeltijt gedaen ₃ Godgedanckt ₃ degafien op-
geflaen waren ₃ en dat Sopbronifius met Vmlogamus
'm den tuynpgh wat gmgh njertreden_i heeft de jonge-
l'tnoh aldadcltcky~vederomgelegentheytgejacht, om te
komen tot het werc^dat njoor den middagh i ? handen
Was g heWeefi. tijt dan ₅ eer � beginnende ^fiyde :

hem en droegh als fynen ftaf, cven-welfoo
heeft hy beftaen figh in houwclickete verfel-
len met die fchoone Rachel, voor de welcke
hy geheele feven jaren ghcdient hadde fonder
anderen loon te genieten : ghelijck hymede
noch benevens de felve tot fyn tweede wijt
aen-nam haer fufter Lea, met beloften van
noch esnan anderen fevcn-jarigen dienft aen
te gaen . Siet daer den goeden man met twee
vrouwe beladé, fonder als noch dien ploegh-
os (daer ghy van fpreeckt) ofte genoeghfame
F � mid-

� � i. Hedenmorgen , weerde Sophro-
iiif^e , mevn ick onder andere van u veiftaen
te hebben/dat jonce lieden , al voren te hou-
welicken, behooren verfier, te wefen van een
ploegh-os j dat is, van middelen tot de huyf-
houdinge dienende; dat light my wat over-
dwersin'thooftenfpeelt : want ick en kan
niet gewaer worden dat fulex by de ouden in
dier vougen is betracht geweeft. Ick ile hoe
dn de Eertz-vader lacob over de Iordane na
Haran reyfde} en, fchoon hy niet anders met

-ocr page 90-



4� Bedenck. OpIac middelen by der hant te hebben tot onder- hout van de felve fync twee vrouwen , en 't gene daer uyt ftont te volgen. S O Ρ H. 'Tis een misilagh₃jonghman,foo ghy meynt dat Iacobfoo rau heeft aen-gega� in het ftuck van fyn houwelick. want behal- ven dathy eenfone was van liaac eenghe- fegent man van den Heere oock in tijdelicke middel� ₅ van vvien hy benevens fyn� broeder Efau erfgenaem ftont te werd�, foo was hem daer en boven aireede e� fonderlinge belofte gedaen van fyn� God> niet alleenlij ck van dat hy met hem woude zijn op de reyfe ende over-aljmaer felfs dat hy aen hem ende fynen zade het ganfche lant (daer op hy geruft ende de fteen tot fyn� hoofde geleyt hadde^) wou- de geven. (Cemf. xS. 13.) Waer op oock is gevolght dat Iacob (die niet en hadde als een ftaf) doen hy over de Iordane quam) in't we- dei'-keeren tot twee heyren was geworden.
	o β s Houwelick. (Cenef, jz. 10. ) Ρ Η ι. Wel ick mercke dat in de gelegene- heyt van den E�rtz-vader Iacob? fonderlinge ten aenfiene van fyn houwelick? veel bedenc- kelicke fake iigh open doen ;en daerom fou- de ick wel genegen zijn hier van wat naerder te hoor� fprek�^maer fiende dat in dit werckj dat by ons is begonnen te lefen , de befchrij- vinge van 't houwelick Iacobs nu is volgen- de 3 foo dunckt my (onder verbeteringe) beft te zijndefelve befchrijvinghe al voren af te lefen, ende daer nae daer over onderlinge re- denen te wifl�lcn. Soph. Begintwerek? goedePhiloga- me. want ick houde uwen voor-flagh voor goet : maer fet u eerft neder onder dit groen prieel ₃ op dat de hitte ons niet en belette in ons voor-nemen. Ρ η 1. Wel aen, ick fal my daer toe ftel- len j ende beginne aldus;


		Η O V-

-ocr page 91-



			47
			47
		� � V VV E L I C � VAN D R I E N, DAT IS, De verfamelinge in echten -ftaet VAN � � C O � MET LEA en RACHEL. Siet Genef. cap. 29. Iofeph. antiq. Iud. lib. 1. cap. 17.8c 18. E vryilers zijn verbreyt^de vryers aen-gevvaflen. Tialanght het fnaren-ipel uyt uwe gulde kaifen, En rept u Sangh-gocün. hier is nu meerder ilof, Ten dienile van de menic^en Godes hoogen lof Ghy fiet aenalle kant de vverelt haer verilercken. Dat heeft het vruchtbaer zaet van Adam konnen vvercken. Brenght hier nu voor den dagh een edel trou-geval, V Vaer van men eertij ts iprack, en eeuvvigh (preken fal. Wilt heden_} na de kunil, een bruyloft openbaren, AI vvaer de bruydegom is flaef voor feven jaren, Al vvaer de rechte bruy t, door onbekenden lift, Wort uyt de feefl geruckt ₃ en in het bed gemi(l �, Al vvaer de vryiter treurt, daer alle vryilers ipelen, Om dat een fuiler koomt haers fuilers voordeel (leien ; Al vvaer een vryer tvviil, als byfler ongeiïnt, Om dat hy nevens hem de iyne niet en vint � Aen vvien nocheven-vvel degramfchap is benomen , Mits hyder twee voor een ten lellen heeft bekomen. Een wonder feliaem vverck. Biet oiren , ioete jeught, Hier is het vreemfle iluck_; dat ghy oyt lefen meught. Als

-ocr page 92-



			₄8 HOUWELICK VANDRIE �.

		Doen vvorter vaft geftelt, dat hy in korte ftonden Na 't huys van Betuel dient af te zijn geionden, Dat hy na Haran toe heeft veerdigh c\ftc ga en, Om door fyns broeders haet niet in gevaer te ftaen : En mits geen vreemde macght in Canaan geboren Hem tot geen echte wijf en dient te zijn gckoren, Soq wort hem in-geicherpt, dat hem iyns moeders bloet Hier in �d nutter zijn , en liever weien moet. Daer maeckt iigh lacob op , en met bedroefde finnen Scheyt uyt fyns vaders huys, en gaet de reys beginnen. Hy geeft hem naer het lant, van daer de ibnne rijft > Hy geeft hem naer het rijck, dat hem iyn vader wijlt. Hy gaet met diep gepeys door onbekende wegen _;Doch vvaer hy komen magh, hy vmter Godes fe^en. Oock doen hy van een ilecn fy� hooft-peul had gemaeckc Heeft hy in eenen droom des Heeren gunft gefmaeckt_;Hy figh een ladder ftaen, die reyekt tot in de vvolcken, Geen heyl voor hem alleen ₃ maer oock voor alle volcken. Hy hoord' een helle ftem , die uyt den Hemel quam _tEn vry al dieperplacts als in iyn ooren nam; Gencf. 28. Ick ben des Hemels Vorft, en aller dingen ader ₅De God van Abraham en Iinck uwen vader, Ick ichenck aen li het recht van defe wijde kuil ₉Daer op ghy defe nacht in ftilheyt hebt geruft. Ick

-ocr page 93-



			-----------------------------------------

		«OUWE LICK VANDRIE N. 4o ick wil Li vruchtbaer zaet in defen lande veilen, Van zuyden tot het noort, van ooften aen het vveften, En even als het ftof ₅ dat niemant tellen kan, Sal u tot aen-was zijn veel hondert duyfent man . Noch ialder boven dien, uyt u en uwen zade, Ontftaen voor al het volck een wortel van genade, Een fegen vol gelucx, die in het aertiche-dal De menfchen in't gemeen tot vreughde dienen ial, 'Ken wil haer myne gunft niet van u laten fcheyden, Maer u als metter hant op uwen wegh geleyden. Het zy ghy vorder reyft, of dat ghy weder koomt ₃V Veelt van geruften geeft, en wandelt onbefchroomt. De nacht deed' haren loop, de Manegaet verdwijnen, En naer een korte wijl de Son begon te fchijnen �, Dies iprack de jongelingh � mits hem de flaep verliet) God is in deiè plaets, en ick en vvift het niet. Daer rilt een killigh bloet van boven tot beneden , Daer rijt een koude fchrick door al myn ivvacke leden. God, God heeft my genaeckt, my, fegh ick, enckel ftof. Van my vvortdanck vereyft, en voor hem eeuvvigh lof. De fteen, waer op de man fyn nacht-ruft had genoten, V Vort van hem metter daet met oly over-goten, Die wort van hem gericht ₃ en in het groene velt Een peyl van ware danck den Heere voor-geftelt. Hy voeghter woorden by: Wilt ghy op mijne wegen, En in mijn ouders huys verleenen dijnen fegen, Ghy fuk mijn eenighGod, mijn trooft, enhooghftegoet, Ghy fuk voor eeuvvigh zijn de luft van mijn gemoet. Ick ial van nu voortaen tot uwer eere leven, Ick ial van mij � gewas u volle thienden geven, Die fullen alle jaer u werden voor geleyt, En ware teyckens zijn van mijne danckbaerheyt. G De

-ocr page 94-



		_So HOUWELICK VAN DRIEN. De kruyn van dcfeti bergh die fal een tempel vvefeii, Daer ftaegh u hoogen naem fal werden in geprefen , En ick fal inder daet, en niet in loifen fchijn, Mijn leven-dagen langh u trouwen dienaer zijn. Hier op bcfluyc de man, en eyndight fyn gebeden, En vordert fynen wegh met onvermoeyde fchreden j Hy geeft hem van den bergh, en maeckt een fnellen fpoet. En voelt al waer hy gaet den Heer in lyn gemoet. Daer lagh een aerdigh dal te midden in den velde, a Ai-hoe- Daer hy een fchoonen hoop van witte kudden telde, ^�^��? E^en dal rontom geciert met luiligh boom-gewas, Jïf \^en En met een aerdigh groen, en met een weligh gras. ïchijntte co c <-> doen, dat Hier op trat lacob voort tot Harans vette vveyden, KeUe- Daer oock de maeghden felfs het vveligh vee geleyden; nige reden j_[_ler g^ _ny harders ftaen, en maeckt hem daer ontrent, heeft che- O J voa-t, eer En vraeght daer in het dorp, of yemant Laban kent, omheifde, En of daer lieden zijn die van fyn handel weten , maerdat �_n ^_oc j^y _varen _magh , en waer hv is gefeten. uytdetext J ö , . . � ^D r fchijnt,dat Men doet hem goet bericht, en hem vvert acngeleyt cei-ftkufte, Waer Labans vvooningh is , en wie fyn kudden weyt. en daer na �_n f_lcl ^[_en _eyg_en ftont is daer een maeght gekomen, verhaelde > ^} / ö � � wie hy Die heek hem> door het oogh, de unnen uvgenomen, vvortnoch. luyft als het fwavel-vverck, dat aen het vier genaeckt, ten^tïë ^ⁿ ³ ^eer ^^et y^emant denckt, in haeft een vlamme maeckt. oorfpronc- Hy iagh haer foet gelaet, haer over-fchoone leden , Text, dat Hy vraeght wie datfe was, en � rijft haer foete reden, haim-^01- Hy voelt, uyt dit geiicht, hem fteeckt een foete pij � heifen van Hy fpreeckt in fyn gemoet: O mocht ick uwe zij � � heeftgeo- Hy koomt haer naerder by, hy ièyt haer fyn belangen, Cio?- ^y ^yt ^van ^vvaer hy koomt,^a en kuft haer friffche wangen. derlinge maeghfchap. Welcke uyt-legginge by ons is gevolght, op dat lacob niet en fchijne plotfelick een onbekende jonck-vrou om den hals gevallen, en Rachel van een vreemde jongelingh, fonder tegen- fpreken,foodanigenvryheytgheleden te hebben. Sieti^w** of het ip.eap. Genef. Exerc. 12C. alwaervan Krfcheydefoovten en manieren Yan kufTen, by de ouden gebruyckelick, vvert gehandek.

-ocr page 95-



		HOUWELICK VAN DRIEN. ji Het ioentje dat hy gaf heef t ick en weet niet wat > Dat hem den geeft beroert, en aen het herte vat. Hy weet niet watter fchort, hy voelt fyn oogen vlieten , Hy voelt ( eer hy het weet) fyn tranen neder fchieten. Het is van ouden tijt en heden nochgemecnt, Datgroote vreughde fchreyt, en reyne liefde weent. Soo haeft als Laban weet dat iacob is gekomen, Gevoelt hy fynen geeft met blijdichap in-genomen, Hy vraeght hem ν vonder veel, en hoe fyn moeder vaere * En of God heden noch iyn vader heeft gcipaert, En wat iyn broeder macckt ₃ en wat hem heeft bewogen, Dat hy uyt Canaan dus eenfiem is getogen, En of hy verder wil. De goede jongelingh Vertelt hem watter fchort, en fey t hem alle dingh. De tijt doet haren loop ₃ en Iacob met de knapen Is beiigh onder dies ontrent de jonge fchapen, En al het ander vee �, en wat hy neemt ter hant Dat doet hy met geluck, en even met verftant. Als Laban fyn beleyt, en fyn befette gronden Nu dickmael had gefien, en inder daet bevonden, Soo tracht hy met den vrient te komen in verdragh ₃Op dat hy iynen dienft te langer hebben magh. En daerom ^ naer een preuf van fes of feven weken, ^bVanght hy ten leften aen tot hem aldus te (preken: 'T is onrecht, lieve neef, al ben ick uwen vrient, Dat ghy my ibnder loon en ibnder voordeel dient. lek Weet hoe licht een man een iake kan verdrieten, Indien hy voor iyn werek geen winft en fou genieten ₃ b Mofes Gtnef,i$.i4. verhaelt wel dat Laban in't bewillekomen van Iacob fey de: WeUtn ity zift mijn been en mfa vktfch; maer en fprack niet van hem in fyn dienft te nemen_} en min ivan Ik m een dochter te willen gev�,vcor hy e� maent langh fyn maniere van doen wel gron* delick hadde door-fien,gelijck deTextklaerlijck uyt-wi;lt,enby de fchrijvers hier wert aen- Kemcrckt. Eh daer in is Labans exempel na te Yolg'en> fchoon niet in andere faken. G ζ 'Ken

-ocr page 96-



		yt HOUWELICR VAN DRIEN. K en wil in. dit geval met zijn in uwe fchult, Das maecktet my bekent, wat dat ghy winnen fult. ^cAls lacob dit verftont fyn herte gingh hem open, Hy vont fyn ganfche ziel van foete vreught bekropen ₃En, na hy fonder ipraeck een weynigh heeft geftaen, Soo fpreeckt hy fynen oom in defe reden aen: lek wil belofte doen ₃ oock ganfche i�ven jaren, Mijn leden mijn vernuf in geenen deel te fparen. Ick wil met alle vlijt, oock in de midder nacht, Ten goede van het vee_} my geven op de wacht; 'K en wil noch even-wel geen voordeel uyt de fchapen, 'K en wil my geen gewin uyt uwen acker rapen, 'K en wil voor mijnen dienft geen lant, of vruchtbaer velt_sGeen huys van groot beilagh > en min noch eenigh geit. Wilt ghy my tot een loon u dochter Rachel jonnen, Al dien ick feven jaer, het is genoegh gewonnen. Laet dit mijn huere zijn, en ftelt dat heden vaft ₃En ick ial metter daet gaen treden in den laft. Ick ial met alle vlijt ontrent de kudde wereken, En ghy fult ov er-al mijn trouwe dienden mereken; Doch ick en fai niet eer als na de feven jaer Ontfangen cot een loon mijn lieve weder-paer. Dit fprack de jongelingh; en Laban is te vreden > ^dEn lacob is daer op in fynen dienft getreden. c Laban fchijnt hier in ganfeh vroom en redelick te zijn, niet willende dat lacob hem die- nen foude fonder loon , als een vry man geen ilave wefende , oordeelende dat een die werckt loon behoort te genieten, na de leere Chrifti; maer hy laet fulex terilont daer aen ganfeh lee- lickliggen, vermits hy fyn dochter (die hy met behoorlick houwelicx-goet hadde behooren uyt te geven ) voor de huere en arbeyts-loon van lacob hem toe-eygent, treckende alfoo winfl en voordeel daer hyfelfs hadde behooren uyt te geven. d Laban even-wel enfeyde lacob op fyn verfoeckniet anders als het h beter d<tt iekfe ugevs als yemant anders; blijft by my, Welcke antwoorde eenige meynen niet ter goeder trouwen by La- ban alfoo gegeven gheweeft te zijn, als of hy van dien tijt aen al voor hadde gehadt lacob van hetftuckte Jeyden, endaerom geen klare, maer een twijiFelachtige antwoorde gegeven te hebben. Berer.* Dan hoe het zy, lacob heeft ter goeder meeninge het ftuck op-genomen, en is daer op in fynen dienft getreden. Rivtt. in G�ntf. Exen. u6. Daer zijn fchrijvers. die (niet fonder gewichtige redenen) ghe voelen dat lacob Rachel heeft genooten ftracx naer het ver- dragh met Laban gemaeckt. Sict lutiirn en Tremellius op defe plaetf�. L ven-wel vvy volgen hier het gemeen gevoelen, Hy

-ocr page 97-



*f"**

		HOUWELICK VAN DRIEN. Hy gaeter vvilligh toe_} en niet als uyt bedv vangh, En diende met vermaeckde feven jaren langh. Hy gaet in grooten emft een machtigh vee beibrgen, By wijlen fonder ruft tot aen den lichten morgen. Al vvaerder yet ontbreeckt daer is hy flucx ontrent; Soo datfyn wijs beleytis o ver-al bekene.
			J3


	Hy maeckt hem niet gewoon een ganichen nacht te flapen, Soo dat geen felle wolf kan loeren op de ichapen, Soo dat noyt wreede beir een bock of geyte nam -, Ho e-wel hy menighmael ontrent de kudde quam. V Vas oyt het vee verhit door ongewoonc qualen, Hy geeft hem in het boich, hy gater wortels halen _a G 5 Hy

-ocr page 98-



		54 HO.UWELICK VAN DRIEK. Hy foeckt een heyliaemblat, hy pluckt een edel kruyt» En jaeght in aller ijl de quade dampen uy t. Indiender cenigh zeer komt aen de boeken groeyen, Hy iiTer veerdigh by, en laet een yfer gloeyen, Hy brant de lempten uyt ₅ of, als het vvefen moet> Hy ihijt haer in het vleys ₃ en dempt het vierigh bioct* En vvaerom meer gcfey t ? hy weet hem foo te quijten _?Dat hem geen flap beieyt oyt menich en kan verwijten ; Dies nam de kudde toe ₃ meer als men wenfehen kan _aDe iegen is in huys _� als God is met den man. Hy voelt geen ongemack noch in de fbenge dagen, Noch in de vuylen mift, noch in de felle vlagen_;En fchoon hy groot verdriet door hit of koude leet₃Hy acht des niet te min fyn moeyte wel befteet. Hy voelt fyn ongemack van ftonden aen verfachten, Als hy niaer eens en denckt, wat loon hem ilaet te wachten � En , ichoon hy menighmael figh niet te wel en vint, Een foet gepeys alleen dat maeckt hem wel geiint. Als nu de tijt verliep, en dat de ie ven jaren, Na ibo een langh gedult, nu op een eynde waren, Soo maeckt hem Iacob op_} en gaet tot Laban in ; Hy groet hem na den eyich j en taelt na fyn gewin: Ghy weet het (feyt de man) hoe ick ben aen-genomen ₃En dat tot defer uyr myn tijt is om-gekomen �, V Vel aen dan₃ doet my recht, beicheyt den bruylofs-dagh ₃En maeckt dat ick ter eer mijn bruyt genieten magh. *T verioeck vvert toe-geitaen. men laet de gaften nooden, Men later menigh kalf en vette fchapen dooden j Men brenghter in het huys > men haelter aen den dac;h Al vvatter op de f eeft tot vreughde dienen magh. Een yder is vcrblijt, dat twee gelieven paren, Met hoop alleen gevoet tot aen de feven jaren, Een

-ocr page 99-

HO U WEL I CK VAN D R I E N.

Een yder is beluft om hem te mogen iien,
En op �� blijden daghgeluck te komen bien.
Hier over vvert de wijn in overvloetgeichoncken_yEn by het bruylofs-volck in volle maet gedroncken,
En j om niet langh te zijn, het is een groote feeft,
En niemant gaeter vvech als met een blijden geeft.
De maeltijt is gedacn, de vreemde gaften fchcyden,
Men gaet de jonge bruyt tot in de kamer leyden ₃

Men fteeckt, na d'oude wijs, den bruylof-fackel aen$
Men hiet den woeden hoop te wijcken uyt de baen j
Men hoort meeft al het volck door iangh en vrolick juygen,
Door fpringen, door geroep ₃ een blijden geeft betuygen j

Men iaghaen alle kant een toe-loop van de je ught,

Men hoorde groot gemes te midden in de vreught.

Men leyde vaft de maeghtdoor veelderhande falen.

Geen oogh van die haer volght en kan haer achter-halen _;En , iiet! in dit gewoel , en in het woeft geloop
Soo vvert de rechte bruyt ontfutfelt uyt den hoop,

Getogen uyt het volck, en met geivvinde iprongcn

Wert Lea daer gebracht, en in het fpel gedrongen,
Gekieet in fuyver wit ₃ ge^iert met edel kruyt,

En even foo geftelt gelijck de ware bruyt.

Dit wift de loofe vos fbo liftigh uyt te wercken,

Dat niemant van den hoop de greep en konde mereken.'
En j Het! in dit g-eraes door g-unfte van den nacht,
Wort Rachel vvech gcleyt_} en Lea daer gebracht,

Haer aeniicht is bedeckt ( �� plagh in oude tijden

Het Hecht en eerbaer volck een jonge bruyt te mijden -_tEen ihuy el die verbergh de ichaemte van de maeght,
Die by een vreemde man haer teere leden vvaeght.^e)

e Diti*
hergevoe-
lenvanlo-
fephus,
hoe-wel
by andere
daer over
■berifpt,
fiet hier va
D. D. Ri-
veti Exerc.
'tnz8. cap.
Gen. Exerc.
127. wy
volgë met

^erder den lootfchen hiftorij-fchrijver als dat wy meynen dat lacob vrolick zijnde vermits hy nu hadde
^te ghenieten fyn langh verwachte Rachel > ende onder de bruyloft-gaften door den wijn eeniger-maten
veriieught wefende, des te lichter in een duvfteren nacht heeft bedrogen konnen werden. Sietde vorder
^'denciange hier op vallende in de volgende preuve. De

-ocr page 100-



		₅6 HOUWELICK VAN DRIEN. De bruyt die wertgebedt, de keerfen wech genomen, Men roept den bmydegom, en laet hem binnen komen * Hy die hier niet en gaetals met de befte trou, Begeeft hem tot de maeght, als tot fyn eygen vrou. De vreught, de wijn, de nacht, die hier te iamen wercken Zijn oorfaeck dat de man g^ccn lift en kan bemércken. Soo langh het duyfter is, en weet hy anders niet _aAls dat hy metter daet fyn eygen bruyt geniet i Maer als de gulde ion is hooger op-gerefen Soo komt hem daer ontdoen een wonder feliaem wefen, Hy flaet fyn oogen op, hy (chuyfc de bed-gordijn; Maer hy en vint haer niet die hy daer meynt te zijn. Hy geeft hem noch een reys de vryfter aen te fchouwen , Hy kan in dit geiicht fyn oogen niet betrouwen. 'T is weder als het was, hy wert te meer verbaeft, Hy twijfFelt, of fyn oogh, dan of fyn herte raeft. Hy fiet ten derdc-mael. V Vel dit zijn vreemde iaken ! Hy vint niet dat hy focht ₃ hy weet niet wat te maken, Hy mijmert binnens nionts, hy valt in diep gepeys: VVel, ditis (naer het fchijnt) een murruvv kieken-vle Hoe! kan op eenen nacht de ichoonheyt foo verloopen ? Soo heb ick defe maeght te diere moeten koopen. Maer iiet de grauwe lucht die wort ten leften klaer, En Iaeob vont ₃ eylaes � fyn nichte Lea daer. Ach I wat een koude fchrick door-rent hem al de finnen, Hy weet niet wat te doen, of wat hy fal beginnen, Syn hooft dat fuyfe-bolt, fyn innigh herte flaet ₃Syn breyn is op de loop_} en hy als buy ten raet. Wat fal hy nu beftaen � lal hy met Lea kijven ? Of haer doen henen gaen ₃ en uy t den bedde drijven � Of fal hy fonder ipraeck gaen tijden op de loop ? Otlal hy al het huys gaen roepen over-hoop ?

-ocr page 101-



HOUWELICK VAN DRIE �. Of fal hy op een bergh of elders loopen malen ? Of Gil hy in het wout _rof in de boffen dwalen � Of fal hy verder gaen, en kiefen ccnigh dal, Daer hem geen menfchen kint fyn leven vinden fab Wat uy t-komft ? wat behulp ? wie fal het konnen feggen ? Wie kan foo vreemden ftuck met reden over-ieggen ? Ten leftcn ₃ hy vcrdvvelmt, en, ick en weet niet hoe, Loopt veerdigh uyt het bed, en foo na Laban toe.
		37


	Daer gaet hy dapper af: Wel dit zijn vreemde ikeken, Wel! Oom, leert ghy my felfs myn echt en trouwe breken ? Maeckt ghy my tot een bouf, oock op den eerften nacht ? 'K en had van 11 voorwaer dit onheyl niet verwacht. Ick heb foo langen tijt, ja ganiche feven jaren Mijn leven af-geflonit._} om eens te mogen paren; � Ick

-ocr page 102-



		₅S HO�W�LICS VAN DRIEN. Ick hebbe menighmael den ganichcn dagh gefvveet , En e ven-ftaegh ge weeft als in p-eduerigh leet. Ick heb den kouden nacht, en hare ftuere vlagen, Ick heb den fonne-brant en hitte moeten dragen, Ick hebbe mijne jeught, en niet li goet, verquift, Geen nienfch heeft aen het vee een eenigh lam gemift.' En nu ick eens mijn loon, na foo een diep verlangen, Voor al mijn bitter Cvvcct ten leften moeit ontfangen, Nu ick met groot gedulc mijn tijtheb uyt-gebeyt, Soo word' ick hier beipot, en om den tuyn geley t. Hoe ! heb ick wel gedient, vvaerom wort ick bedrogen > VVaerom tot mijner ipijt u dochter vvech-getogen ? V Vaerom door flim beley t my Lea toe-gebracht, Die ick noyt heb begeert, noy t om en heb gedacht ? Hebt ghy dan ibo ter fmuyck u dochter leeren �luypen, En by een ander man in't duyfter onder kruypen ? Dat is van quaet gevolgh, en al te vreemde ilagh, Die noyt een eerlick man voor eerlick houwen magh» Siet ί dat ick fchuldigh was aen Rachel mijn beminde, Aen vvien ick my alleen met trou verbonden vinde, Dat hebj e defen nacht met lift van haer gewent, En die haer deel geniet die �Ter door geichent. V dochter is een hoer, en ick een boufge werden, En op foo cjuaden voet en wil ick niet volherden - Geef iiier mijn echte deel _? mijn recht envvettigh goet, En neemt ghy wederom dat ick niet heUben moet. VVien �iTet niet bekent, dat trouwen is verkiefen ? En wat men foo bekoomt dat wil men niet verheien, Niet laten aen een vrient, nietruylen overhant. Neen, neen, een echte bruyt is al te weerden pant. Wel, ibnder langh vertreck, herilelt my defe faken, Op dat ick na den eyfch mijn Rachel magh genaken.

-ocr page 103-



		HOUWELICK VAN DRIEN, 5 Sy is mijn wettigb loon ₅ mijn luft en hooghite vreught, Die ick nietmiflen kan, en ghy niet houdenmeught. Dit fprack de jongelmgh al vry met harde reden, Als met de nieuwe bruyt in geenen deel te vreden_;Maer Laban ftont en keeck, als yemant die verfint, En met dat Iacob fvvee^h �� ift dat hy begint: � Vel neef hoe dus ontftelt ? waer toe u hevigh ipreken ? Wat magh u, lieve man, wat kan u doch gebreken ? Ghy buldert, �� ick hoor, en fpreeckt gevveldigh breet Van uwen fvvaren dienft, en u verdrietigh fvveet. Ghy hebt ( gelijck het ichijnt) te wonder veel bedreven ₃ En j ick en weet niet hoe, bekommert moeten leven j Maer fegh my doch een reys, hebt ghy oyt meer gcdaen Als die hier nevens ons haer kudden ^ade ilaen ? Ghy hebt mijn vee geweyt, zijn dat �� fvvarc iaken ? Kan u dat licht bedrijf vermoeyde leden maken ? Voor my k en meyn het niet. want een die ichapen hoet ₃Die weet men dat voor al geen groote moeyt en doet Daer vvertin dat beroep gegraven noch gedolven s Mijn doggen, niet u volck, die vechten met de wolven. Is't fomtijts kout gevveeft, en dan eens weder heet₃"T en quetil u leden niet, ghy zijter na gekleet. Doch hoe het vvefen magh, wat noot hebt ghy te klagen ? V Vant ghy en had voor al geen fvvaren laft te dragen � Ick heb u ftacghverfchoont, geviert, onthaclt, gevoet, Niet als een vrecmdelingh, maer als mijn eygen bloet. Ghy houft niet alle dino;h met eyger hant te rechten, Daer is tot u behulp een hoop van rappe knechten, Die koomen op u vvoort, en gaen op u gebiet, En 't is u meefte vverek, dat ghy maer toe en iiet. Voorvvaer u grootile laft geeft u maer weynigh hinders -, Al wat ick u beveel doen oock mijn eygen kinders j � � ��

-ocr page 104-



		6o HOUWELICK VAN J3RIEK�' Al wat ghy oyt bedreeft en was geen ivvare lail _?Ick wetet voor gewis, ghy waerter mee gepaft. Ginghtghy u niet geftaegh vertreden aender heyden , Eu iaeght op u gemack de jonge fchapen vveyden ? Hadt ghy niet ovcr-al u Rachel metter hant, VVaer ghy in eeniorh dal u by de kudde vant ? Was dit niet u bedrijf by wijlen ganiche dagen, Soo haeil als in het groen de geyten neder lagen ? Liet ghy niet aen de maeght dan weten u beklagh _yGelijck de fo etejeught van alle tijden plagh? 'Tis ièker, lieve neef,al vvaerje zijt gekomen, Daer hebje nevens haer u ioet vermaeck genomen. De jeught van al het lant, en menigh eeriick man $ Ia 't boich oock even-felfs dat heefter kennis van. My komt hierin den fin hoe, niet te langh geleden, ick van den naeften bergh quam in het dal getreden, En hoe ick daer een olm ontrent een beké vont, In wiens bemofte fchors aldus geichreven ftont: Waft j aerdigb boomt je ��; alsghyjult weder fchieten_}Danfdkkjnijwn We?)fth ten leflen eens genieten. 'T is nu een jaer geleen dat ghy de letters iheet j Maer niemant, buy ten ons, die recht de gronden weet. Dies lacht ghy menighmael ₃ wanneer de jonge gaftcn Metonbevvuften s;eeil: den handel onder-taften. Sy flaen maer na den fin, onkondigh van de faeck, En dat is ( foo ick weet) u beyde groot vermaeck. Nu fegh eens ₃ lieve _s fegh, kont ghy met reden klagen Van al te iwaren werek ₃ of van te ftrenge dagen ? Iae vint men in het lant oock wel een ruftigh man, Die foeter rijt-verdrijf of leven wenichen kan ? Naer ick het ftuck begrijp, ghy klaeght van enckel weelde; 'K en weet geen harders kint, dat oyt foo luftigh (peelde,

-ocr page 105-



		HOUWELICK VANDRIE N. 6t Dat oyt foo vrolick was _> en buy ten alle dvvangh, Als ghy in mijn bedrijf_} de feven jaren langh. Maer fegh doch eens een reys, wat heb ick doch bedreven Dat ghy my foo bcrifpt, foo yinnigh hebt bekeven ? Heeft u die groote man u vader oyt geleert. Dat ghy geen witten baert of grijfe koppen eert ? Neen, vrienc, die vviji� vorft₃ van yder een gepreien, Die heeft u vander jeught al beter ondervvefen; Maer ghy loopt buyten ipoor door jongh en hevigh bloet, Dat ick niet lijden kan, en ghy niet doen en moet. Wel, quant , ick fegh u dat: Verbetert u manieren, En leert met recht gedult bedaeghde lieden vieren. VVant ick, hoe dattet gae, en wil het niet verftaen ₉En 't ial u voor gewis ten beften niet vergaen. Maer koomt nu tot de faeck, en opent uwe gronden; Wat is in mijn beleyt door yemant quaets gevonden ? Ick heb u (fooje ieght)in^>tduyfter vander nacht Niet Rachel uwe bruyt, maer Lea toe-gebracht. Dit noem je ilim bedrogh, en kanter hevigh tegen; Maer ghy hebt al de nacht in haren icboot gelegen, En iy in uwen arm ₉ en niemant heeft geklaeght; Een teyken dat het werck u niet en heeft miihaeght. VVant mits ghy ha er terftont niet weder hebt geionden, Soo hebt ghy voor gewis den handel goet gevonden -₃De daet die heeft betoont, dat fy u wel beviel, En dat iy wederom u weert en lieftal hiel. Ghy hebt haer ioete jeught > haer teere blom genoten * En dat ₃ � dertel quant ₃ en heeft u niet verdroten. V Venft ghy nu wederom een nieu en veriche bruyt, Soo weet dat Uwe trou uyt quade luften ipruyt. Hoe 1 ibu een jonge laf een teere vrijfter fchenden, En _y alflcc hem geviel, dan weder mogen (enden, Η 3 De

-ocr page 106-



		tt Η C U \V E L I C Κ VAN DRIE N. De vader tot een finaet, de moeder tot verdriet ? Neen _f joncker, dat bejagh en lijt ons lant-recht niet. Wie hier een maeght beilaept, aJ quamet hem te rouwen Daer is geen feggen aen, hy moet de vrijfter trouwen. De luil tot echte min, verfegelt in het bed, En is niet van den aert om los te zijn gefet. Het maeckt een vailen knoop, die met verkeerde ilreken Niet open is te doen, niet af en is te breken . Dit is van ouden tijt een recht hier in het lant: Het bedde maeckt ons hier een onverbroken bant. Maer noch al boven dit is dieniligh hier te weten Een noodigh trou-gebruyek > datnoyt en dient vergeten , Men geeft hierin het lant geen jonger dochter uyt, Voor dat met vrienden raet een o uwer is de bruy t. En vvaer dat yemant koomt daer vint men vaite wetten ₉Die 5 naer dat yemant wil, niet af en zijn te ietten; Ghy ileeckt dan even hier den vinger in het zant, En eert, gelijck het dient > de wijle van het lant. Ghy jf�et, dat , hoe het gaet ? ghy kont het niet omleggen, Ghy kont u eygen felfs aen Lea niet ontfeggen ₃Ghy zij t aen alle kant met reden ibo bei�t? Dat u in volle maet het vvijeken is belet. �ek 3 die hier vader ben, heb u de maeght gegeven ₃Om als een echte wijf met u te mogen leven, Dat is hier in ge weeft mijn wit en oogh-gemcrek, En 't is in dit geval een gront-fluck van het vverek. En ghy hebt haer aen veert, en zijt tot haer gekomen_}En hebt haer in het bed vry-vviliigh acn-genomen. Ghy hebt den avont-ftont, en al den ganfehen nacht, Gelijck een echte man in vrcughden om-gebracht. Mijn dochter inigclijck die heeft aen hare wangen Een foen, als echte vroir, van uwen mont omranden _;

-ocr page 107-



		HOUWELICK VAN DR IE Ν, En is tl wederom een foete kus ge jont, Die viel u noyt te beurt als op gelijckcn gront. Zijn vvy dan eens gevveeit al die hier yct vermogen, En is ons aller hert op eenen voet bewogen, Soo hoort ghy Lea toe > en dat in ware trou, En daer en is voortaen geen plaetie van berou. Maer ghy , die mijn beitraft met foo geftrenge reden, En roept > dat ghy door lift hier onrecht hebt geleden, Vermits, geljjck ghy feght_} het niet en kan befta.cn Wat yemant door bedrogh of dvvalingh heeft gcdacn, Bedenckt in ugemoet, hoe ghy uvvs vaders fegen Hebt door een loofen treek voor u alleen ^kregen. En hoe u broeders kleet bedroogh den ouden man ₃En door u flim beley t fyn hert en gunfte wan �, En of ichoon nader-hant de liit vvert uyt-gevonden, V vader lijckevvel die hielt iigh als verbonden � En fchoon hy metter daet den loofen handel iagh, Hy fey, dat hy de gift niet weder roepen magh. Hoefeer dat E&u weent, en woudet anders drijven, Ghy die geiegent vvaert, die moft gefegent blijven �, Dat hebje menighmael voor dei�n ons vertelt, En met een vollen mont u voor-recht vafl: geftelt. VVaerom en dient de voet, door u wel eer genomen, Niet hier by ons gevolght en na te zijn gekomen ? Ten voeght niet, dat een man, die na de reden gaet, Doet tegen iyn bedrijf > en buyten eygen daet. En dit geit des te meer in houv velickfche (aken, Die nacr een quaden flagh niet recht en zijn te maken. Hier is een maeght onteert, en dat door u bedrijf; Wel, handelt die voortaen gclijck een echte wijf. Daer is geen ander raet > ghy konret niet ontvlieden s V Vat ghy een ander deed' dat moet oock u geichieden -_}

-ocr page 108-


		�---------------------^:�~~■■■■■-~~ '-^�

				1

64. HOUVVELICKVANDRIEN. lil nietgelijckje wilt, foo doetgelijckje meught, Maeckt trouwe van de luft> en van den noot een dcught. Als Iacob overvvoegh de gront van defe reden, Soo wen de man geimt hier dieper in te treden. Doch eer hy gramnier wert > en op een nieu verhit Soo voer hem Laban in ₃ en feyd' hem weder dit: � en wil niet dat u hert in nieuwe gramichap fteygert ■ De loon by u verdient, en is u niet geweygert. Hout Lea nu ter tijt voor uwe bed-genoot, ^fEn laetfe by u zijn tot aen de bleecke doot. Ick wil u nevens haer mijn jonghfte dochter geven, Om als een echte wijf met u te mogen leven, En dat ter naefter vveeck -₃ maer voeght u ₃ lieve vrient, Dat ghy noch op het velt my feven jaren dient. Wat ial doch Iacob doen ? het zijn hem vreemde faken_; Maer Lea was onteert; en hoe van haer te raken � En Rachel is voor al fyn lieffte weder-paer; Dies nam hy weder aen een dienft van feven jaer .^ Daer is de twiil gedaen, daer is het ftuck gevonden, Daer wort de jongelingh aen twee gelijck verbonden; Maer niet door eencn wegh, of op gelijcken voet_}Aen d'een uyt rechte min > aen die vermits hy moet. f Laban feydt volgens onfenText: Hout met defe defe vveethe ttyt; ickwiludefi ( dat is Rachel} mede geven ére. In den Hebreeufchen en oock in den Griecfchea Text ftaen defe woorden twijfFelachtigh, in voegen dat cenige daer uyt hebben willen befluyten, dat Iacob noch feven jaren foude hebben gedient, aleer Rachel te genieten, nemende de weken voor taren flofepbus & Chrjfefl.) m aerfulex weit tegen-gefproken by Hkron. ende andere Godf- geleerde. Siet Rivei. in cf. 8, Gene f Exerc. tz 7. '

			� � �


	~~��̗H~~

-ocr page 109-



				O Β $ Η O V W E L I C K. «ff in gevalle by yemant een fchoon wijf weit begeert tot op-weckinge van meerder vlee- fchelickheyt, en om met grooter wel-luft de driften van der jeught in 't werek te ftellen » dat foodanigh bedrijf niet voor geoorloft en kan -gerekent werden. Ρ η ι. Wel! dats immers in 't begin een hart vonnis geftreken tegens de lief-hebbers van de fchoonheyt. Maer eer wy vorder gaen foo fegh ons doch,waerom,en tot wat eynde is doch de fchoonheyt de menfch� kinderen van Gode cvgentlicktoe-geftaen «J S o ρ Η. God heeft mfonderheyt de men- fcheheke fchoonheyt in de wcrelt voort-ge- brachtu vraeghaclitige jongelingh, om een gront te leggen tot �ntftekinge van de liefde tot de Goddelicke uyt-nementheyt, waer door het fchepfel wert als verruckt tot fynen Schepper; op dat alfoo de menfche, de felve met verwonderinge aenfiende,fyn gedachten foude verheffen tot de befchouwinge van de ware ende wefentlicke fchoonheyt, van de welcke het gene wy hierfchoonheyt noeme niet anders en is als een donckere fchaduwe. xAuptflinHs l�yde wel, als hem wat fchoons voor quam: Dat dit mijn ziele niet en befitte» maer datfe befeten werde van God, die defe fchoonheyt ghemaeckt heeft. (Nou teneant hut anima me* j tenent tam Deus qui hac f tut.) Ρ Η 1. Dat wil ick vviifelick alfoo voor goet aen-nemen. Maer om wat jongelicker en menfchelicker wijfe te fpreken, foo fegh my,ofe� jongh menfeh tot fyn vermakelick- h�yt niet een fchoone vrouwe en vermagh te verkiefen,en of fulcx niet mede en is e� recht en wettigh gebruyek van de fchoonheyt. S o ρ H. Ick antwoorde,mijn eerfte voor- ftellinge vaft te gaen; maer even-wel, in-ge- valle op de fchoonheyt wert gheften om het gefelfchap van fyn partuyrfighdesteaenge- namer te maken, tot voort-teelinge van kin- der�,fonderlinge als de lichamelicke fchoon- heyt wert bevonden vergefelfchapt te wefen met rechte deughtfaemheyt, foo kan fooda- nigen verkiefinge werden toe-gelaten. Ρ ijy. Dat dunckt my nu wat by te kom�, goede Sophronifc,e, en 't bevalt my beter als u vorigh leggen. Hoe ! ift niet alfo dat goede fpijfe plagh aengenamer te wefen, wanneer de ielve in een l�yvere ende nette fchotel ter tafel wert gebracht ? en de deught felfs wert gefeyt meerder lieffelickheyts te hebben, foo wanneer de felve uyt een wel-gemaeckt lic- haem plagh voortte komen. Daer by komt
		Bedenck. Op Iac Philogamvs. 5JJC7E1, daer is nu de gefchiedenin�, ende in ^* defelve fchitylen(foomy dunckt) ver- fcheyd� bedenckelicke m-fichten, op alle de welcke ick u oordeel luft hebbe te verftaen. i. �erftelick, of lacob wel dede Rachel een jonger fufter voor hem tote� vrouwe te verkiefen,en dat om haer fchoonheyts wille; waer uyt dan voort-komtde vrage, of men een vrouweeygentlick om haerlchoonheyts wille vermaghte verkiefen. %. Tentweeden,of lacoba�Leain'tftuck van trouwe konde verftaen werden verbon- d� te wefen, teriake vande gemeenfchap van bedde met haer gepleeght; waer uyt dan ge- fien fal mogen werden, van wat werckinge het by-flapen is onder de jonge en ongehou- de lieden. 3. Ten derden, of Lea wel dede haer by lacob haers fufters bruydegom in ghemeen- fchap van bedde te begeven ; waer op dan onderfocht kan werden, of vrienden malkan- deren een voordeel vermogen af te hen in't ftuck van vryagie, en hoe verre. 4. Ten vierden, wat van Laban te gevoe- len is, vermits hy lacob fyn oudtfte dochter Lea voor Rachel de jonghfte quam toe te iteken; daer uyt te leeren fal welen, wat dat dwalinge , vallende ontrent den �erfoon in defe gelegentheytjis uyt-brengende. 5. Ten vijfden, of lacob wel dede Lea te behouden, en Rachel noch benevens haer te nemen; al waer van de Polvgamie , ofte het veel-wij vigh houwelick te iprek� fal vallen. Geliefet u, weerde man, op yder u gevoelen te openen, t fal my aengenaem zijn. S o ρ η . 'Siet daer al vry wat veel gefne- den wercx; niet-te-min ick en fla niet van de hant, maer wihalieene my der kortheyts be- vlijtigen', om u te-voldoen, foo ick kan. Ρ ΗI. Op liet eerfte en kan ick niet na- laten (met u verlof) voren uyt te feggen, dat my jegenwoordelick in-den fin koomt een "►voort vanden Po�et ^Anau-eon,* te weten, dat een fneli� Joop is het gieraet van e� peert, een goet oordeel vaneen man,ende fchoon- heyt van een vrouwe. Dit fonder voor oor- deel ghef�yt zijnde, fal ick u oordeel op de eerfte voor-ftellinge verwachten. S o ρ η. Ick fie aireede wat ghy leggen wilt j jongelingh ; maer fonder daer op te flaen foo fegh ick op het eerfte bedencken {te weten, of een houwelick eygentlick wel ^agh gegront werden op fchoonheyt) dat

-ocr page 110-

�... ι,,, .<

Β � D EU C Κ I S Q I

dan noch datter faken ζίμι in 't burgerlick Ie- de > dat> wanneer de vrouwe benevens hare
ven» die niet bequamelick fonder foo yet wat fchoonheyt is deughtfaem en ge voeghelick,
vennakelickheyts in 't werck en konnen ge- een man moet veritaen vverd� beter te fullen
iteltwerden, alsfpijfe tenutten,kunftente konnen af-weeren alle begeerlickheyt , en
leeren;daerickfonderlinge onder ftelle hou- buyten-luften tot andere vrouwen,
welickfe goetwilligheyt te oelfenen, en dier- Ρ η ι. Ick hoore feer geerne> weerde man,
gelijcke. Maer ick fie dat de hey�ige Mofes datghyhiernu foo wat loffelick gevoelt en
merckelick te kennen geeft dat Iacob al vry oock ipreeckt van de fchoonheyt. want icker
in't verkief� van Rachel op hare fchoonheyt doch een ganfeh goet vrient bekenne af te
heeft gefien. Laban hadde twee dochters (feyt wefe�. Maer nu fegh my dan , iiTet niet ge-
hy) At oudtfit biet Le& ■> ds ]onghfle Bochel, doch oorloft op de fchoonheyt als op e� byfbnder
Lea hadde een teer gefchte, maet Rachel wat oogh-gemerek een houwelick te gronden ί
gehoon van gedaente, en Iacob kreegh Rachel lief. Soph. In het aen-vangen van een hou-
Gtnef. Cap. 2t). verf 16.17. /#. Siet, ftracx welick allee te fien op de bloote fchoonheyt
naer het melden haerder fchoonheyt voeght (den vleefche te gevalle) is, boven de onbe-
hy daer by, datfe Iacob lief kreegh, Hellende tamelickheyt, een ganfeh los werck, ende en
d� fchoonheyt als een bewegende reden van heeft niet gronts genoegh , om een recht
de feive liefde. En waerom en ial fulex niet houwelick te konn� di-agen. Ick en fie geen
op het exempel van Iacob oock heden ghe- houwelicken(feydt hier op eenfneegh man)
oorloft zijn ί die lichtelickervervallen en ontilelt worde ,
Soph. Alle byfondere daden oock van als die men aenvanght om fchoonheyt en
heylige mannen en zijn niet fonder onder- minne-luil. Want tot foo een werck dienen
fcheyt na te volgen. Daer wort al fomwijlen vafterendebeftendigeritrjlen. Voorwaerde
gefien, dat felfs de foodanige figh eenighfins fchoonheyt is hier toe te teeren bloemt/e, en
vergrijpen in de omftandigheden van goede te veel veranderinge onderworoen, oock in
ende deughdelicke fake, als 'm de liefde haer- haer felven van foodanigen weerde niet , als
der huyf-vrouw� en diergelijcke � hoedanige by vele gemeent wert, en mitfdien te fwack
ghebreckelickheden 'm de felve werden ver- om foo laftigen en langhduerigen werck (als
fchoont door de wettigheyt van d� geheelen is het houwelick ) na eyfch van fake, te kon-
handel . Maer dat de heylige man Iacob de nen dragen; en daeron^een die heght werck
vleeifelickheyt ende vvel-Iutt hier voor geen wil maken heeft te letten op valter l�orfe,
ooghmerek en heeft ghehadt, kan uyt fyn daer van hier voren is ghefeyt. Ie m voh
matigheyt,in defen deele by hem gebruyekt, ( feydt hy ) des mariages , qui fai�ent plufiofi
ten vollen werden af-genomen , hebbende & fe troublent que ceux qui iOtheminent f ar la
feven geheele jaren met fyn beloofde bruyt beaut� & defirs amoureus. Il y faut des fon-
fuyverlick, fonder dertelh�vt, om-gegaen � dements plus filides & plus conflants. Montat,

hebbende mede boven de fchoonheyt van
Rachel fyn oogh gehadt op de fonderlinge
goede gaven in'Rachel bevonden, als felfs in
haer eerfte aen-fprake hebbende in haer ont-
deckt fedigheyt, heusheyt ende wijsheyt, als

Jur Ie vers de Vergi�e. Philip, Camtr. lib.
Hifi. Mtd. Cap. io.

Ρ Η i. Ick fie nochtans dat veel van de
voor-trefFelickfte mannen in Gcdes vvoort
werden ghefeyt fchoone vrouwen gehadt te

uyt het vcrhael, dat hier van wert ghe'daen j hebb�,geliick men fulex leeft van Abraham,

kiaerlick te fien is

van Ifaack, ende hier van Iacob, vaii David,

Ρ η 1. Is het dan niet gheoorloft, in ghe- ende andere meer. Waer uyt foo befluyte ick,

lijekheyt van andere gaven ₃ een fchooner dat de fchoonheyt niet foo yerwerp�lick en

fufter van twee voor figh uyt te kiefenl is als fommige meenem

Soph. Ick meyne ja, Philogam�lwant Soph. Maer ick wil vertrouwen dat Ia-

dewijle het houwelick is een geheel langh- cob en andere op die uytterlicke fchoonheyt

duerige verbinteniffe, daer veel moeyelick- (foo ghy die noemt) het oogh niet geflagen

heden gewoon zijn in te vallen,zijnde in aller en hebben, maer wel op een Ichoonheyt die

mameren vermakelicker fyn tijdt af te leven

eygentlick den heyligen betaemt, te weten,

met een fchoone en foete gei�ilinne, als an- daer wy te voren van fpraken. �n fchoon in
ders, foo en kan ick hier niet byfonders te- den ouden Teftamente ( daer alles noch in
gen hebben, fonderlinge acht genomen zijn- gelijcteuiife vertoont wert) veel va fchoone

vrou-

-ocr page 111-



		G F IACOBS 1 vrouwen en maeghden vvert gewaeght , foo en vinde ick noyt in dé nieuwen Teuamente ( daer nu de fake felfs is ) dat oyt van een fchoone maeght ofte vrouwe gefprokë wertj felfs niet by gnelijckenifle, tot een teecken, hoe weynign inde vernieuwinge die fchoon- heyt j daer ghy van fpreeckt > m achtinghe is komende. � � �. Ickbegrijpe nu des uwe meyninge; maer ick en kan u foo lange op ydêr point niet houden als ick wel vvenfte. Koomt dan tot ons tweede bedenckinge; maer fegh my eerftjhoe heeft lacob foo flechtelick konnen bedrogen werden i S o � �. By de Oude , jonghman, ift een gewoonte geweeft, de eerfle by-een-komfte van echte lieden niet alleenlick by nachte te laten gefchieden, maer oockfonder licht en by doncker ( Alexand. in frobkmat. VoUter- ��! _t ErOfmus_Q Blondm , & Cypr»s de ff om. cap, s. $. s. num. u. )* om der eer- baerheyt wille. Sulcx dat Lea in plaetfe van Rachel lichtelick dé Ertz-vader lacob heeft toe-geftekë konné werden. Lycurgus gingh verder in fyn in-fettinge.want na dat de bruy- degom by doncker ende in 't heymelick by de bruyt een kleyne wijle was gheweeft , foo moefte hy figh iii ftilligheyt van daer maken, ende gaeh fiapen daer hy te voren plagh ; en dat moeft alfoo een langen tijt onder de nieu- gehoude na-gekomen werden. Dit diende vooreerft tot onderhoudinge van houwelic- fche eerbaerheyt , en ten anderen op dat de lichamen des te bequamer fouden blijven tot de voort-teelinge , dewijle de jonge lieden niet anders als itaegh met een nieuwen luit en liefde den anderen genaeckté. ( Plutarth. in Lywrgo,) In voegen dat de nieu-gehoude het hoLiwelicx -bedde niet anders en ghe- bruyekten dan, gehjekde Medecijnenfeg- gen , dat men de tafel moet gebruyeken, dat is, altijt met honger en luft op-houdende. � � i. Nu tot het tweede, weerde So- 2. phronifje, dat is, wat het by-flapen van Lea voor werekinge heeft uvt-gewracht, té aen- fiene van de houwelickie verbinteniife- S o r �. Wat het felve tweede ftuck is be- langende,deihalven ftaet te letten,na rechten kennelick te zijn, dat foo wanneer yemant dwaelt, mift, ofte figh mifgrijptin eenige omftandighevt ofte hoedanigheyt vande ge- ne met de welcke hv ter fake van houwehek is handelende , dat al het felve geen houwe- hek en belet. By exempel; Yemant ec fcha-
			' O V VV E l I C K« �7 mele, geringe ende onedele deemfc meynen- de te vvefen eenrijeke, vvel-geboren, ende edele jonck-vromve , verbint figh met de felve in trouw - belofte , het houvvelick 1 niet tegenftaende foodanigen dwalinge, is vaftbondigh en van weerden, fonderdatter d* een of d'ander uyt vermagh te fcheyden. Maep ingevalle yemant komt te dooien ten aenfiene van den perfoon felfs, als te weten» dat men d' een voor d' ander neemt, als by exempeljdat yemant meynt te handelen met Elifabeth , en hy doetfulcx met Catarine, in foodanigen ghevalle weit verftaen, foodani- gen houwehek niet te beftaen, om redenen dat geen houvvelick en wort verftaen ghe- maeckt te konnen vverdé als met bewillinge van beyde de gene die handelen, zijnde ken- nelick , datyemat die dwaelt niet en kan ver- ftaen werden te bewilligen; waer uyt dan volght, dat, fonder naerder toeftandigheyt van lacob, Lea hem niet over-drongen m hadde konnen werden; dien volgende dat hy aen Lea als man niet en is verbonden ghe- weeft, voor en aleer naderhanr met Laban op dat geval te hebben ghefproken, en in't houwelick van Lea bewillight. Soo zijn dan defe twee echte lieden gewordé, niet uyt het by-flapen, maer uyt de bewilliginghe nader- hant daer op ge volght. (Ftcitergo toicon)ugn non eonpeffus prcêdt»t₇fedfubfequem confenfm ut Mehhior Klingh in Trff. dt caufs matrim- de erron perfon.) � � �. Soo heeft dan Lea eerft by ghefla- pen, en daer na getrouc S o � H. Van Lea fal ick hier na breeder fpreken, ondertuifchen fegge ick, dat defe maniere van doen een ganfch bckommerlick ftuck is, en geenfins by yemant na te volgen. Des leeftmen dat Camb'yfes een oorloge aen nam tegens Amafis koningh van ALgypten > vermits hy,in plaetfe van fyneygendoch- ter , een dochter van een anderen vorft hem hadde toe-gefchickt. � � 1. Maer iifet waerfchijnelick dat lacob dien geheelen nacht in die dwalinge heeft konné wefen � en fouder niet van harent we- gen ghefeyt hebben konnen werden, dat hy van't ftuck moet geweten hebben,en dat hy, efter Lea den geheelen nacht by hem hou- dende , moet verftaen werden in haer bewil- light te hebben, gelijck oock Laban alfoo is in-gevoert te fpreken � h o � �. Hier kan al wat toe gefeyt wer- den , als men fulex van buyten aenfiet �_� maer � de

-ocr page 112-

-ocr page 113-

-ocr page 114-



		f β Β E D E Μ � chebodt fy km verftaen werden dat fy lacob rfeer (elven tot een man heeft toe-geeygent. Eenige ftell� vaft,noch lacob noch L�a hier in miida� te hebb�, vermits yder konde mey- nen in de armen van fyn eyg� en wettigh par- tuyr te legg�. Want 'lacob (feggen fy j heeft Lea bekent, die houdende voor Rachel fyn wettige bed-genoote� en Lea heeft de fchiil- dige goetwiiligheyt aen lacob betaelt, dtn felven nemende , foo om het recht van haer eerfte gheboorte , als om haers vaders bevels wille, voor haren wettigen man. Lomhar Am difttntt. je, lib.f.. Nihil htc ά lacob, nihil α Lea pettatum, quod titerque exifiimAret fefe co»ju- g:m atxph��s. nam �ttcob Leam cognovit, putani ipfam Rgchael cjfa ei illa affefiu tixmo f e iUiper- tnifit-) exiftirnzm hgeprttnogenit»r& φ p&tris im- peria fe illijnre copulaiam. Cypr<t, Atfpom, cap, '3-3^z- Pm. Nu dat is foo wat ghefeyt tot ver- fchooninge va de fake. Maer ift gc�orloft dat d'eene fulter, nichte of diergeln'cke d'andre in't ftuck van houwelick een voordeel af-fie, ende eens anders bruydegom tot haer treckei S o ρ H. Van dei� ende dicrgelijcke gele- gentheytfull� wy elders , daer het te paii� fal mogen komen, eens breeder fprckeii. Maer 4� tot antwoorde va uwe tegenwoordige vrage fegge ick; S'ulcx niet meer geoorloit te zijn als yemant fyn eyge re ontiutfelen , en figh toe'te eygenen �, ende daer mede kome ick tot Laban. En is des te letten , dat nademael Laban aen Iacob₅om d� feven-jarigen-dienifc by hem te do�,fyn dochter Rachel toe hadde g�ftaen; (immers fo lacob dat op-nam) fon- der eenigh gewagh te maken van het ghc~ bruyek van d� landeten aenfiene van de out� fte dochter, en dat lacob, fyn� dienft nu heb- bende volbracht, fynen loon verdient hadde, foo dede Laban buyten twijffel ganlch onbe- hoorlickfyn woort niet te houden, vallende mitfdien in de fonde van tronweloofheyt. Hy pleeg ht oorechtveerdigheyt ten verfcheydeh aennene; als in lacob net iyne te nemen, en hem noch in dienftbaerheyt te houden, en Rachel haren man t¹ ontvreemden , oockin Lea hier in perijckel te ftellen van onteert te moeten blijven. Hy was, om foo te (preken, als een roffiaen van fyn dochter, en gaf oor- fake tot overfpel en bloet-fchande.Behalven dat duidanigen bedrijf, d'eene voor d'andre yemant in't bedde toe te fteken, crimen flellio- natus naer rechtenfoude gefeyt mogen wer- den ce wefen,,?,/. de Crim.'Steilion.* het wel ck
				KINGEN ftrafbaer is by de overigheyt. CyPr, de muit, cxp. j. num. 34. Ρ ΗI. Nu blijft ons over het vijfde en lefte point, te weten, wat bedencken datter 1 valt op het doen van lacob, houdende Lea voor fyn huvfvrouwe,ende tot haer noch ten wijve aen-n�mende Rachel hare fufter. Ick bidde u, weerde Sophronifc, e, hier op u be- richtinge. S o ρ η. Vooreerftis hier voren vaft gc- ftelt, dat lacob na recht en reden niet gehou- den en was Lea voor fyn wijf te erkennen, als hebbende gedwaeltin deperfoon, en mitf- dien in haer niet b�willight. Sulcx, indien lacob de felve hadde verworpen, hy noch tegens wereltlicke, noch tegens Goddelicke wetten en i�ude verftaen hebb� konn� wer- den mifdaen te hebben; even-wel foo heeft hy figh laten bewegen om de felve te behou- den, uyt redenen ( na waerfchijnelickheyt) dat hy ₅ in Mcfopotamia alleen vvefende onder de macht van fynen oom, geen uyt» komfte en fagh om fulex te konnen ontgaen. Ten anderen vermits fyn nichte Lea,by hem beiiapen zijnde, in groote ongelegentheyt ftont te vervallen, foo hy de felve hadde ver- ftoot�. Mier infonderheyt vermits hem fyne Rachel (die hy fo ganfeh feer begeerde) bier door in't on-feker wiert geftelt, en licht af- handigh foude hebb� konn� gemaeckt wer- den , in-gevalle hy weygerigh hadde geble- ven om Lea tereeren te brengen. Ρ η 1. Dat is totdaertoe goet. Maer nu is de vrage, of hy buyten fulex heeft vermo- gen dat te doen , dat "is, tot een vrouwe die ny aireede hadde noch een te voegen <! Soph. Jckantwoorde> dat veelvoor- trerfelicke mannen hier op feggen, dat neen, en dat hy de felve (nae dat hy met haer fufter in echte was getreden ) niet en heeft vermo- gen te behouden. Indien hier alleen verfchil ware,of yemant hebbende gemift in den per- foon 5 fyn dwalinge naderhant ontdeckt vve- fende 3 of ( fegh ick ) hy met de felve fonder ionde eenhouwelick magh befluy ten ,*t ware licht te beflichten, en in dat geval foude fon- der rWarighevt te feggen zijn,dat ja. ^eTis wel waerdat,ae dwalinge blijvende,'thouwelick niet en foude hebben beftaen; maer de dwa- linge ontdeckt zijnde, ende onderlinge be- wiilinge daer by komende, foofoudereen wettigh houwejick van geworden. Maer in dit geval rijft de fwarigheyt uyt de omftan- digheyt van de perfonen,ende ae faken die te

-ocr page 115-



		Op Ι α c σ β s f toren waren gebeurt. Iacob hadde eerftelick in't ftuck van houwelick met Rachel gehan- I, dek, en fchoon hy haer fufter bewillighde te #5 behoud�, foo en was even-wel fyn meyninge I niet van fyn voorgaende trouwe te wijeken. I Blijvende 'dan fyn houwelicxfe genegentheyt I tot Rachel in haer geheel, foo en ftont hem f niet vry met een tweede te handelen , ten zy men wil toe-ftaen dat aen de Out-vaders toe- gelaten zy gheweeft meer als een wijf te mo- gen hebben, daer op verfcheyde bedenckin- gen by de geleerde werden by gebracht.Dan of fchoon by eenige fchrijvers het gebruyck der by-wijy�n , mitfgaders het veel-wijvigh houwelick der Eertz-yaders op verfcheyde manieren weit verfchoont, ende als gheoor- loft ν vert'vcor-geftcit, ofte als voor de wet gefchiet. ( ^Ambrof. lib. /, ds Abrah. cup, 4. DuTMidas in fmttnt.lib.4. tap. j/.) ofte door heymelick in-geven Godes 5 geiijck het ge- voelen is van fW. ia cap. 16. Gene/, difp. /. ofte om datterfekere verborgene geheyme- niiTe door is voor-gebeelt geweeft_} daer van gefproken vvert Galat. /. naer de meyninge xAmbiofc lib. 1. dt <Abrab. ofte om meer- der voort-teelinge van kindere, in't beginfel van de vverek, als aen-gewefen weit door lAhgkfl. lib, j-, de do�rina Chrifl. ofte om da� fulcx doen ter tijt wert gefeyt gebruyckelick geweeft te zijn, mede na de meyninge Augu- ftm terfelver plaetfen; foo is nochtans (ons oordeel) voor het gefonile gevoel� te houd�, dat fulcx in de Eertz-vaderen zy geweeft een menfchelickefwackheyt; nochtans alfoo dat de felve hierin niet en fondighd� tegens haer gemoet , maer alleenlick uyt onwetenhcyt > als fulcx t� dien tijde haerby Gode noch niet geopenbaert zijnde. En al iffet foo, dat God net felve uyt-druckelick� heeft veroordeelt; foo iifet nochtans fulcx, dat de felve God, door een goedertieren en vaderlicke oogh- luyckinge, in ftilheyt fulcx genadelick in de felve heeft voor-by gegaen, geiijck de Apo- ftel op een ander gelegentheyt feydt, dat God dt tijdan dtr on-vvetenhcyt heeft ovtr-gefien. AB. 7.jo. Willet »d. is. tap. Gcncf. Num. S. &c. of, geiijck leftelijck D. Rivet* fyn gevoelen hier op heeft verklaert, dat meer wijven te trouwen onder de vaders des ouden Tefta- ments voor geen fonde en is te rekenen ghe- weeft , niet om dat van den beginne de regel van twee in een vleefch niet vaft en foude nebbe gegaen,maer om dat de felve voor een tijt ftille moet verftaen werden gheftaen te
				[ O V VV E t � C K. J% hebben onder Gods volck, door des Heerer* goedertieren toe-latinghe. Het welck alfoo zijnde foo kan Iacob tot dien aenfiene werd� verfchoont van Lea en Rachel te famen voor hem behouden te hebben, niet om fyn luften een loflen toom te geven , maer om fyn zaet in fyn rijpe jaren (daer toe hy aireede gheko- men was) tijdelick noch te vermeerderen. Al het welcke jegenwoordelick buyten twijffel geen plaetfe en kan verftaen werden te grij- pen. Rivet in tap. 2$. Genef. exirc. 127. �* ante txerc t<>. Ρ Η 1. Maer komt hier niet mede in be- dencken, dat Rachel op Iacob recht verkre- gen hebbende, hy fyns lijfs niet meer mach- tigh en was,ende mitfdien en vermochte niet (ionderlinge tegen of buyten haren danck ) noch e� tweede vrouwe in hi�ys te brengen » en tot hem te nemen ^�. S o ρ η. 'T felve is welaen-gemerckt» foete Philogame, maer hetblijckt niet dat hier op by Rachel is geftaen, maer in tegen- deel dat de felve door haren vader vermoe- delick bewogen zijnde,in het houwelick van hare fufter heeft bewillight, immers met ftil- fwijgen fulcx heeft toe-geftaen. Ρ Η ι. 'Κ en weet heden niet veel fufters die haer in defen deele fo gevoeghelick fou- den ftell�,vveerdeSophronif5e.Die patientie en waft 'm yders tuyn niet. Maer hier blijft nu noch over de tweede fwarigheyt in dit hou- welick vallende, te weten, het trouwen van twee gefufters. Wat is hier van u gevoelen, weerde man i S o ν H. Het is te letten, dat al-hoe-wel vele van gevoelen zijn, dat twee gefufters ten wijve te nemen oock voor de wet, als mette Ν nature ftrijdende , fonderlinghe ten tijde van Iacob,moet verftaen ongeoorloft geweeft te zijn,en dat daerom de Eertz-vaders wel in de geheelen gront hares levens,maer niet 'm alle byfondre gevallen te volgen zijn ; dat even- wel in allen gevallen de Eertz-vader Iacob geen geyle dei telhey t hier en kan werd� aen- gewreve; dewijle hy maer eene van de doch- ters van Laban en hadde voor hem ten hou- welick verfocht, ende in eene maer en hadde bewilligheyt, maer dat hy door het bedrijf eri erge-liftiglieyt van Laban tot de tweede was gebracht, daer by dan noch komende over- groote genegentheyt in den Eertz-vader tot vermeerderiuge van hare geflachte. Hoe het zy , dewijle de Eertz-vader Iacob buyten� twijffel is geweeft een man Gods > hebbende een

-ocr page 116-



		ft , Beden c ^jcn ayt-gedruckte oelofte des Heeren van een {onderlinge forge over hem op fyn reyfè._}ende hy allenthalven hebbende ghetoont een fonderlingen y-ver tot de Gods-dienltigheyt en liefde van iyoen naeften,dat daerom noot- iakelick moet verfben werde,dit by een fon- derlinge toe-latinge en ooghluyckinge van den goeden God gefchiet te zijn, ende dat de '^;Eertz-vader in fyn gemoetis verfekertghe- weeft, Gode in dien deele niet miihaeght te hebben. (^Adde quofdxm Theelogos diftmguere intcr exempla hcreïca & moraïia. Htc imitmda tffe% Ma tien, ut Martyr, & Lavaterm, cuicon- fenüt& BJvetus ad Genef. Exerc. J27�) � � i. Gcwittelick het was eé groot voor- recht? dat de Eertz-vaders hadden? van meer vrouwen als eene te mogen tot hen nemen. S o � �, En vvaerom is dat foo grooten voor-recht, jongelingh i Mijns oordeels,is noch te lette? offet meer verneugen geeft, ee ofmser vrouwen te mogen hebben. f Hi. Ick en wil daer aen niet twijfelen, Wat dunckt u ? S o � �. Ick fegge Bont uyt, dat neen. want 't is onmogeïïck dat verdeelde liefde fodanigé foetë vermakelickheyt kan gevê,als wel liefde op eenë perfoon alleen fyn oogh- merek hebbende J^ehalveahe de krakeeleen andere- ongelegentheden₉4ier uvt ontilaende in de huyi-houdinge. � en is niet lange ge- leden, dat inden Hage isgeweefteen Ambaf- fadeur van de groote Verft van Perfen, die ick daer ghefien, gefproken ende oock mede gegeten hebbe.De fèlve, onder andere faken iyn gekgentheyt rakende ₃ verklaerde, in fyn lant vier vrouwen voor fya rekeninge te heb- ben. Gevraeght zijnde, of hy die liefhadde, en of hy gelijckheyt in fyn liefde konde hou- den, verklaerde,dat het fyn ofte-oock anderer mannen werek niet en was haer vrouwen lief te hebben,maer wel dat de vrouwen de mans moeiten lieven. Siet wat een feggen, en wat een felfaem wefen. E � Jieve, wat vermaeck iflèt vrouwen te hebben en te gebruveken, alflèr g-een liefde en is � Liefde en wil maer het getal varvrwee, fonder meer � en onver- deelde geneg-entheyt kan verneugen geven, niet die fweeft op verfcheyde periöné, Maer eer wy noch eyndigen, foete jongelingh, na- dien ickmereke dat ghy feer helt na ichoon- heyt j �n«pparentchck het ooge moet g he- ilagen hebben op eenige die in uwe oogen fchoon is, foo woude ick u hier, tot befluyt xan defe gheichiedemile j-diteensgevraeghr.
				� 1 � <5 E � hebben: Wie dat beter doet, die een fchoone deerne, doch fonder verftant, of die een die leelick is, doch verftandigh, hem tot een huyfvrouwe verkieft ? � � �. Dat is een ftuck dat vry al wat fchrap ftaet, en foude my licht in pointen van twijffelmoedigheytftellen, Defchoonheyt foo diere te koopen, dat men omderfelver wille altijt met.eéonverftandigh wijfgequelt foude zijn, dat heeft dapper iyn fwarigheyt. En altijt een leelick gelichte te moeten heb- ben , om fomtijts wat goets door het gehoor te genieten, dat dunckt my mede al vry ver- drietigh te wefen. Sulcx dat ick den wolf (foo nxen feyt) hier by de oire hebbe; Even- wel iègh ick noch, dat ick al wat verftauts in de mijne foude willen miiïèn, om wat meer- der fchoonheyt in haer te mogen genieten. S o r �. Maer fout ghy niet liever al vry wat fchoonheyts in haer willen miifen , om wat meerder ve; ftants in haer te moge vindé' � � �. Na dien ghy my dus na komt,weer- de Sophronifc, e, foo wil ick ront en klaer fpreken, en fegge : indien ick immers een geheel leelick wijf,maer verftandigh�) ofte eé geheel fchoone vrouwe, doch wat onver- Itandigh foude moetë neme, dat ick gewiiTe- lick de fchooniie mijn ftemme foude geven. Sop H. O jongelingh! � � \. Wel, Sophronii^e, komt u dat foo vreemt voor! my dunckt nochtans dat ick de reden voor my hebbe. Sop �. En hoe foo doch goede man ? � � �. Kies ick een leelike ,foo ben ick doch fèker,-datick die altijt foo fal moeten hoiiderbdewijle noyt vrouwe die tot op haer \ twintigh jaren leelick is gheweeft daernae \| tot fchoonheyt en fal komen ; Maer neem \|; ick een fchoone, al-hoe-wel fonder verftant, I foo heb ick tchopë*, dat door vlijtige onder- j wijfinge , loop van jaren, en meerder erva- renthey t dat ghebreckeyntelick in 't geheel» of ten deel lal werden gebetert, wefénde de fchoonheyt en verftant daer in verfchillende» dat het eene metter tijt gheduerighlick ver- ; mindert, het ander van tijt tot tijt gheftade- lick vermeerdert. ; S o � �. Wel, lieve Philogame, na dien ghy vaft fielt, en ick geloove het oock eenf- j deels, dat even van de twintigh jaren af de fchoonheyt in alle vrouwen af-neemt, ver- minderden eyntelick te niete gaet, en dat het veiftant in tegendeel van dage te dage toe- j neemt en meerder luyiter hekoomt, foo ver- ;

-ocr page 117-



Op Iacoes wonder ick my,dat ghy e� foo licht vergacn- O�i� blomtjen wilt gaen verkiefen voor ibo vaften en langh-duerigen diamant. Phi. Ickbiddeu,weerdeSophronifcej en toetft my niet vorder op defe materie. �ck gevoele, ten alderhooghft� van het verftant_}'twelck het byfonderfte is dat den menfche van andere dieren af-fcheyt,en weet het felve een ganfch heerlick juweel te Weien ; maer even-wel een wijf dat aireede wanfchap�n en leelick is in haer jonckheytjen noch leelicker ftaet te werden in haren 'ouderdom voor fyn eenigh deel hier op aerde voor altijt te moe- ten hebben, dat dunckt my een heifi�lick dinck ( als de Hoogh-duytfche fpreken ) te vvefen. S o ρ η. Waer het dan niet beter die groo- te uyt-eynden te fchouwen, en liever in bey- deop de middel-mate te fien? dat is, een vrouwe te verkiefen niet tefeer uyt-munten- de in fchoonheyt> oock niet te hoogh-fwe- vende in verftant, en foo van beyden wat te laten vallen, en wat te behouden ? Phi. Ick wil uwe reden in achtinge ne- men , ende my des wat naerder beden eken. Maer ickile dat hier noch een bedencken in defe gefchiedeniife fteeckt ■> van my te voren niet aengeroert, te weten, Of een vader wel doetjfyn dochter aen yemant uyt te geven als een prijs van verdienfte, ofte als e� loon voor
	HOVVVELICK. 7J arbeyts ofte diergelijcke. De vrijers van on» i�n tijt willen nu niet alleenlick geen dienfte» doen,om daer mede e� vrouwe tebekomcn> maer willen noch ai gek toe hebben. Soph. Het bedrijf van Laban in defea deele ea is geenfins pnjiTdick,en 't moet ge- houden werd� voor een ftuck wercx van dien ouden ende rauwentijt ; maer-onder Gods volck en meyne ick niet ��cke exempelen gevonden te werden. Ρ Η ι. Hoe ! is fulcxniet mede ged�en ge- weeft by Kalebe.6 voornem� voorftandervan Godes volck, ten tijde de vverek vry ouder was,:e wet�dn't jaer 144.9.na de Sunt-vloet? S o ρ Η. 'T is waer dat Kaleb fyn dochter Afchaten wijve heeft belooft aen den genen die de ftadt Kiriat-Sepher foude winn�,maer niet met dat inficht,om den over-winner al- leen fvn dochter ten wijve te geven fonder meer. Het blijekt ter contrarien dat de over- winner van Kiriat-Sepher niet alleenlick de jonekvrou Afcha is gevolght met de ghe- wonne ftadt, maer dat Kaleb haer bov� dien ten houwelick heeft gegeven een hoogh en droogh,cu daeruanoch een water-rijck lant. Phi. Wel aen, laet ons die ghefchiede- nifl� , die ickfie vol goede bedenckingen te wefetf, even nu by der hant nemen , te meer de wijle de felve in den Toii-fieen -v»n den Treu-ringb jegenwooidelickis volgende.


		Η O V-

			!

-ocr page 118-

HOVWELICK

VAN

STATE

Door wapenen te wege gebracht

TUSSCHEN

jOl Jl XN � Ju jLj

E �

� S C � �

DOCHTER

VAN

KALE B.

lof. !J. l6.

Kakb fprack: vvie Kiriat-Sepber wint dien wil ick mijn dochter
t^Jfcba ten vvtjvegeven. 'TDoen vvonfe i^Atnielde fene Kems _?e»de hygaf beriïfyn dochter K^ifcha ten wijve.

En tijd' het machtigh heir, van Iacob

her-gekomen >
Nu had een groot getal van fteden
in-genomen,
Oock vlecken uyt-geroyt, en (lo-
ten af-gebrant,
Soo dat het nu befat het langh be-
loofde lant,

Doen liet de fone � ua, nu leyder van de fcharen,
Met uyt-roep door het heir_} aen y-der openbaren,
Hoe dat men hier een bergh > en daer een lufhgh dal,

Defe ghe-
fchiede-
nifle wert
gherekenc
voorghe-
vallen te
zijn 2604.
jacr nae de
fcheppin-
gederwe-
relc, en
1449. ;acr
voor de
ghebooite
vanden Sa-
lig-maker.

Of elders, door het lot, de floten deelen fal.

Hier-

-ocr page 119-



		HOUWELICK VAN STATE. 7$ Hier op trat Kaleb toe, en, op befett'¹ reden Van dat hy had gedaen en voor den Staetgeleden > Kreegh Hebron totfyn erf₃ vermits iyn vrome ziel Op God geduerigh ftont en noy t in twijfel viel. Doch} wat oy t Ifraël voor deien had begonnen > Wat naem van Hebron droegh en was doen nietgevvonnc % Maer Kalebs edel ftara, en fyn vermaert ^eiin Bekrijghde defe ftreeck, en nam het iantichap in. Arbas gelijcke-wel een ftadt met vaile mueren Die fteunt op haer gevvelt, en ipot met haer gebueren, En mits haer dehigh Hot en menigh krijghCbaer man . Stelt figh tot vollen krijgh, �00 vinnigh aliTe kan. Maer Kaleb nu bedaeght , en moede van te ftrijden, En moede van het velt geduerigh om te rijden Hoort ilaegh van iyn geiln; Ruil: oude vader ruft ,' En laet van nu voortaen hen vechten dien het luft ; Laet jongh en wacker volck haer rappe leden roeren. Ten paft geen grijfen baert �00 ftagen krijgh te voeren . Men prees in ouden tijt een vrijers fpitiè lans �, Maer wijshcyt, goet beleyt, en raet van oude mans. Hier op ftont Kaleb ftil₃ en vvoegh met rijpe finnen, Hoe, buyten fyn gevaer ₅ het lantfehap is te winnen.. Hy voedt in iyn gefin een uyt-gelefen maeght, Van wien, tot haren lof _? de ganfche leger vvaeght. Sy was een friilche blom, en in haer ibetfte jaren ₃Van leden recht bequaem om wel te mogen paren. Sy vvert als ftacgh veriocht by menigh ruftigh quant, De befte van het volck ₃ de rijekfte van het lan-t. Sy vvert van al ge wilt, en om haer friilche leden, En om haer foet gelaet ₃ en om haer reyne feden, En om haer vader felfs ₃ en om haer machtigh goet, Dat hier en over-al een vrijfter achten doet. � 2 Maer

-ocr page 120-



		₇6 HOUWELICK VAN STATE, Maer echter vverc de voril geduerigh vveder-hou wen, En menighmael belet iyn dochter uyc'te trouwen. lil niet een feliaem dingh! der vrijers groot getal Maeckt dat een vader ducht, vvien hy verkleien ial. Wanneer een machtigh volck, of veelderhande menichen Den in-gangh van een plaets met grooten yver wenichen, De wil yde grooten er'nil, de lufl om in te gaen Maeckt dat meeil al het rot moet buyten blijven ilaen.. Dit eygen ongeval dat fiet men hiergeichieden, Ten aeniien van de maeght en van de jonge lieden. Want t' wijl dat al de jeught het iluck gevvcldigh drijft_>Soo iil dat yder een geheelick buyten blijft. Die keur heeft is beducht, en moet de finnen icherpen Wie dat verkoren dient, en wie men dl verwerpen., De man is ongeruil, en dubt in iyn gemoet, En vviggelt even-ilaegh gelijck een vveegh-iehael doet. Wanneer een maeght ontieyt de beile vm den lande, Soo wortet menighmael gerekent groote ichande_;Dies rijder veelgebelghs ^ en ipijt> en onluft uyt. En eyndight menighmael tot ondienil van de bruyt., Dit woegh de vvijie man, hy laet de jonge lieden, Om yder wel te doen, in iyn paleys ontbieden _yEn als hy daer de jeught fiet voor iyn oogen ilaen? Soo ipreeckt hy in 't gemeen aldus de vrijers aen : Ghy hebt wel eer gemeent (doch fonder vaile reden ) Datick te geener tijt mijn dochter wou beileden � Maer hooit manhaftigh volck, ick ben nu vail g�fint Te fcheyden inder daet van dit mijn weerde kint. Ghy iiet hier cjefe maeght >die wil ick over-geven, Om met een ruiligh man ₃ haer dagen af te leven ; En ick en wil voor haer geen ilaet of machtigh o-elt, O DO Ick wil een'ilrijtbaer man, een onveriaeghden helt. Wie

-ocr page 121-



		HOUWELICK VAN STATE. 77 V Vie Sepher met ge welt fal konnen over-vallen, En planten even daer fyn vendels op de wallen, V Vie Arbas deftigh ilot {al leggen op den gron.t,. En ftaen in volle macht daer eertijts Enack ilont > Die fal, door mij � behulp, tot ftaet en eere ftijgcn> En fal tot fynen loon mijn dochter Afcha krijgen �, Die fal niet metten naem, ofin eenloofen ichi\|n , Maer in de ware daet mijn lieve fvvagcr zijn. Wie luftdiegaete vverck. Dit was terftont geweten,. En door de fnélle Faem door al het lant gekreten. Stracx � rij (Ier een de daet _y foo deftigh als hy kan _; Een ander wederom die ipreeckter leppigh van . Dus gaetet in't gemeen met alle menichen faken- Wie kan het yder een in als te paffe maken l Wat hier ganfeh enge fchijnt wort.elders wijt gereckt. Een yder vogel finght na dat hy is gebeckt. De lieden die het ftuck met reden over-leggen En weten niet als goet van dit beley t te feggen ₃ Sy noemen dit een aes, dat jonge finnen treckt ₅ En even gaende maeckt_} en tot de deught verweekt. VVie falder niet terftont een kloecke daet beginnen, Daer prijs en machtigh goet , ja vrijiters zijn te winnen? Gewis j die nu ter tijt geen wapens aen en doet En heeft geen ridders hert, en is geen edel bloet. ten ander, tot den krijgh niet al te feer genegen_}Die brenghter wederom verfcheyde reden tegen, Hy maeckt een langh verhael van ick en weet niet wat, Daer hy ₅ uyt enckel nijt, de fake me beklat: VVel I Kaieb onfe vorft die heeftet wel te maken �� Hy vvaeght alleen de fchaer, en vvy het ganfche laken. V Vant foo het wel geluckt fyn dochter krijght een man ₃ En foo het qualick valt, wie lijter fchade van ? � 3 Wie

-ocr page 122-



		_?S HOUWELICK VAN STATE. Wie ? ghy onwijfe jeught, die uwe rappe leden Gaet uyt een loifen drift in defen krijgh beiteden, Ghy ftelt u in gevaer, en vvaeght u jeughdigh lijf _? En fegh eens vvaerom doch ? op hope van een wijf. Maer denckt _y wat fal het zijn indien ghy wortgeflagen ? Geen menfch ial immermeer u malle da et beklage/i j En fchoon ghy wontde iladt , noch ifTet nietgefeyt₃ Dat even dan voor u de vriji�er is bereyt. V kan een ftompen arm, een hou �n'c aeniicht deren, Soo dat de ichoone bruyt u niet en ial begeren. Of > Coo in u bedrijf de vader yet mifhaeght, Hy ial iyn onfchuk doen en leggent op de maeght. En denckt niet dat het ilot is fonder harde ilagen, Of dat de vafte ft adt in haeft is vvech te dragen. Neen, vrienden, meen je dat,, voorvvaer ghy zijt verdwaek 'T is hier juyft daer men vecht, en diepe wonden hack. Al is Ahimai doot, en Talmai over-vvonnen, En Scheimai neer-gevek, noch is het maer begonnen -, Daer reft vry menigh ilot, en menigh hoogh kafteel, En Sepher is voorvvaer al vry het hartfte deel. Hier toe en fent de vos geen van iyn eyge knechten, Maer laet flechts buyten hem iyn dochters ichoonheyt vechten. Hy prijft de rijeke ftadt, haer ftant en vruchtbaer erf, Maer ient een ander heen, daer hy niet gaen en derf. De ridder Atniel, een van de jonge lieden Die aen de ichoone maeght haer trouwe quamen bieden, Gingh anders hier te werek, wanneer hy dit verftont, En iprack in iyn gemoet , of met een open mont: Men fegge wat men wil, de tijt is nu gekomen, Die my vooralle dingh is noodigh waer-genomen. Tia brenght hier, wie ghy zijt, mijn wapens aen den dagh, Op dat ick heden felfs het ftuck beginnen magh. Een

-ocr page 123-



		HOUWELICK VAN STATE. 79 Een ander vecht om geit, of fpant de ganiche finnen, Om ftaet 3 om eer, om faem, voor hem te mogen winnen; lek fal den krijgh beftaen om u, o weerde maeght > Of nu, of nimmermeer foo dient het ftuck ge vvaeght. VVat fal my tegen ftaen? hier moeten hooge wallen Of vvijeken als ick koom, of plat ter aerden vallen. Ick heb tot heden toe gevochten voor 't gemeen -₉ Maer dit manhaftigh vverek dat is voor my alleen. I Laet moppen ibnder hert ₃ laet bioode pimpel-meefen Den vyanc fyn gevvelt en harde flagen vreefen , 'Ken paff op geenen reus, al is hy bijfter groot �, Ick ben bereyt te gaen te midden in de doot. Met bloet wort eer gekocht. Ick fal de kanfe wagen, Ick Cal vervvinner zijn, of neder zijn geflagen. En_} lieve_} waerom niet ? win ick maer eenen flagh, lek hebbe by gevolgh al wat ick wenfehen magh. Dit feyt de jongelingh ₃ en laet de ipotters rafen, En doet van ftonden aen den feilen horen blafen. Hy maent iyn vaders huys en alle vrienden aen, Om in dit deftigh vverek hem by te willen ftaen. Hy vint een gragen hoop van ruyters _y fchutters, knechten ₃ Hy vint fyn eygen hert genegen om te vechten, En fonder langh verblijf foo treckt de ridder op, Den iluyer om het lijf, en pluymen op den kop. Maer eer hy wil van huys en uyt den leger fcheyden, Gaet hy fyn wacker hcir voor Kalebs deur gcleyden. Daer fpringht hy van het peert, en tVvijl het leger (lont, Ontfluyt hy voor de maeght aldus iyn heufen mont: O bloem van alle jeught en perel van de maeghden, Die" aen een edel hert voor defen oyt behaeghden ₃ Siet hier een moedigh heir voor uwe deure ftaen, Ten krijge toe-geruft ₃ en veerdigh om te flaen. Ick

-ocr page 124-

JlIJJUl,!

L2I-

«■ui]

So HOUWELICK VAN STATE.

Ick ial haer leyder zijn > en gecnfins achter blijven _;

Maer mee die eygen lijfde dichrfte rotfen klijven.
En ifler noch een reus te vinden in het lant,
Dien ial ick d'oorlogh doen, en dat met eyger hant -

>i, ■ JysafJtut�fr., /t ■

Nu bidd ick maer alleen* mijns hertfens ioet verlangen_}Lact my eens defe ipies van uwer hant ontfangen.

Set my eens op de helm,die hier mijn fchildt-knecht dracgt,
Soo word' ick heden f�ifs u ridder, weerde maeghc.
En foo het u belieft een kusjen my te jonnen,
My diinckt van nu af aen het flor dat is gewonnen.
Maer foo u dat mifliaeght, of acht het al te vroegh,
Biet my eensgunitigh aen _; ca 't is my noch genoegh -

-ocr page 125-



		1 Η OUWE'LICK VAN STA TE. Sr De maeght die kreegh een blos, en laet haer oogen dalen, Die hem noch des te meer tot in het her te ftralcn, En roeren hem de ziel_; ma�r Kaleb daer ontrent Die heeft den jongen helt met woorden af-gevvent. Hoe feyt hy (lieve vrient) wie geefter loon te voren ? Ghy haeil u wat te feer > u recht is niet geboren. Ey, laet voor deie mael de maeght in haer geheel % Tot God de daet beiluyt, en wijd haer echte deel. Vermijt u ( zydy wijs) u vrienden op te houwen, En laet haer moedigh hert met dralen niet verkou wen. De tij t die maent u felfs dat ghy te velde gaet. Dit is een dagh van doen, en niet van lofi�n praet. Het edel hert, geterght door ibo een fchamper fpreken, Gevoelt 'k en weet niet wat in fyn gemoet ontfteken, Gevoelt een heeten brant, gevoelt een hevigh bloet, Dat hem ₅met ilillen mont, een velt-ilagh vvenichen doet. Hy nam de juffers hant, hy kuil haer teere vingers, Hy noemtfe fyn vermaeck₃ fyn ipoor₃ en herte-dvvingers ₃En 't vier dat hem ontileeekt; en naer een derden kus Soo beril hy vorder uy t> en ijirack ten leilen dns: Of heden ( op den dagh ) fal ick met eere ilerven, Of heden ial ick trooit en uvve gunil verwerven. lek fegget ander-mael, of heden zydy mijn, Of heden ben ick doot en buyten alle pijn. En daer op treckt hy voort. Maer Afcha ilont verflagen. Sy kent hacir vaders fin > Cy magh geen liefde dragen; Noch feyti� binnens monts: � perel van de jeught, Ick vveniche nevens u dat ghy verwinnen meught. Τ en leed' als gcenen tijt Elbaimagh had vernomen , Hoe dat een moedigh helt te velde was gekomen, En dat fyn vaile iladt fou werden aen-getail, En dat een fchoone maeght is aen den handel vail. L Maer

-ocr page 126-



		Si HOUWELICK VAN STATE. Maer dat verichrickt hem niet. hy roept iyn naeile raden, Hy roept met vollen mont: Geen menich en zy beladen. Ey, iet geen malle vreef, maer hout een goeden moet_;'T is maer een jonge wulp die ons het oorlogh doet, 'T is maer een jonge laf, een popje voor de vrouwen _yDie niet en heeftgeleert als juffers onderhouwen, Die niet met al en weet, als hoe men vrijilers mint, Niet hoe men eenigh ilot of vaile lieden wint. lek weet een goede greep, om hem en iyne gailen Te treffen daer het dient, en op haer feer te taften -₃ Ghy die metfvveerden hout, of fchiet een harden ichicht _?Beflcet u flagh alleen ontrent haer aengeiicht, O ntrent haer weecke neus, en oneebaerde monden, Dat zijn voor dei�n hoop voor al de befte wonden. Want foo dit maer een reys de nieuwe velt-heer fiet₃⁵ Κ en wil geen koningh zijn, indien hy niet en vliet. Wie is die niet en weet, dat foo gewiile flagen Hem ί lillen metter daetde vryfter doen miihagen ? Wel hout dan dei�n voet ontrent dien jongen hoop > Sy lullen voor gewis gaen tijden op den loop. Al die op dei�n tijt ontrent den koningh ilonden, Verhieven iyn veritant, en preien deie vonden. De voril die wort bedanckt voor iyn bedachten raet, En dit werc even doen verkondight over-fl raet; Wie aen den Atniel ial houwen in de wangen, Soo dat men hem de tongh i�et in de wonden hangen ₃Die ial totfynen loon ontfaneen voor de daet Een krans van enckel gotrt, hem tot een hals-cieraer. Maer wie met iynen kop ial konnen weder keeren, Dien Cxi de groote voril een ilreke lants vereeren, En noch een deftigh ilot, omcingelt met een wal, Soo dat hy licht een wijf vpor hem bekomen ial. Noch

			%

-ocr page 127-



:?i�

		j I
	HO U WE LICK VAN STATE. 83 Noch vorder wort belaft aen al de rauwe knechten > Hoe dat men met befchey t den vyant ial bevechten, En dat geen ander lit aen yemant dient gevvont, Ais flechts een vveecke neus, ofwel een teere m�nt. Dit hout des koninghs Raet voor vvonder nutte faken» En ftracx gaet al het volck haer wapens veerdigh maken. Men roeptet over-al, men houtet voor gewis_}Dat Iacobs ganiche jeught alree geflagen is. Als nu de ridder koomt te midden op den velde, Eer hy figh vorder geeft, of om te vechten ftelde, Soo doet hy voor een tijt denganfchen leger ftaen j En roept op dcCc wijs den God des Hemels aen: Beftierder van den krijgh, en Heericher aller volcken * Die legers henen drijft gelijck als loi�� wolcken, Die met een kleyn getal, en door een ivvacken hoop Doet menigh duyfent man verdwijnen in de loop , Ghy hebt dit vruchtbaer lant aen onfen ftaet gegeven, Ghy hebter menigh volck met krachten uyt gedreven, En dat u gunftigh woort niet al en is vervult En is niet uw', � Heer ₃ maer onier fonden fchult. V Vy komen nu ter tijt met ootmoet aen getreden > O neyght te defer uyr het oir aen ons gebeden. Ons fteunfel in den ftrijt en is geen moedigh peert, Geen lans, geen i�ielle pijl, geen ipies, of vinnigh fv veert \ Ghy zijt ons heyl alleen . leert onfe vuyften krijgen, En doet dit moedigh volck voor ons ter aerden iijgen. Verilroytfe door het velt gelijck als nietigh kaf, En ftort haer poorten om, en ruckt haer grendels af. Dan ial ganich Ifracl in dijne gunft verblijden ₃En met een danckbaer hert u grooten naem belijden, En melden dijnen lof, en iingen t' uwer eer. Want als men fteden wint 't is uwen i�gen, Heer. L 1 ^B^c"*	j I

-ocr page 128-



		g₄ HOUWELICK VAN STATE. 'T gebedt is nau gedaen, men i�et den vyant komen � Die hadde voor den dagh de wegen in-genomen, Die had een lioogen bergh aen alle kant belet, VVaer door dat aen de ftadt den toe-gangh vvert belet. Dit was het dat den helt ten eerften wat verftelde �, Dies hielt hy achter-raet te midden opten velde. Maer eene van het volck, die al hetlantfchap kent₃Die heeft de bleecke vrees met reden af-gevvent. Hy fey t een enge pad, befet met dore hagen, By hem te zijn ontdeckt, wanneer hy plagh te jagen > Een pad die niemant kent, een rechten hai�ti-padt ₉En die een uyt-gangh heeft tot onder aen de ftadt» De ridder letter op > en ient bequame lieden, Ten eynde fy den bergh tot aen de ftadt befpieden . De rappe mannen gaen, en vinden haren vvenfch > Dat is een open vvegh, en. niet een eenigh menfeh ₉De poorten ilecht bevvaert, geen ruy ters aen de ftraten � Het blijekt dat al het volck i�gh op het heir verlaten ₅Het heir dat opten bergh de wegen had bei�t, Soo datter niet een rnenich op defen ftreeck en let. De vorit doet onder dies de fteyfe rots genaken, En laet een groot gewoel ontrent den vyant maken. Hy gaet hier wonder fel ₃ en uytter-maten rou ₃Als of hy met gevvelt een door-gangh maken wow, Maer ftracx ibo kieft hy uyt vier hondert rappe ga (ten _sDie ©p een rijeken buyt niet op haer leven paften. Tot defe i�yt hy i�lfs .� Ick wil u leytfonan zijn Of midden in de vreught, of midden in de pijn. Hy geeft noch vorder lai't, tot onder aen de bergen Den vyant even-ftaegh met alle vlijt te tergen. Hy ftelt tot dit beilagh Bildad fyn ouden vrient, En feyt hem vorder aen wat onder-nomen dient-» Hier

-ocr page 129-



		HOUWELICK VAN STATE- h Hier mede treet hy voort, en laet hem van der heyden Tot op den hoogen bergh_} tot aen de ftadt geieyden � Daer hout hy figh bedeckt ₅ en biet de mannen ftaen ₃Tot dat hy naerder weet wat dienftigh is gedaen. Hy fentertvvintigh uyt j gekleetals flechte boeren, Die geeft hy vorder laft den aenflagh uyt te voeren. Sy raken in de poort, en_} eer het y emant dacht, Zijn boven op den burgh en meefter van de wacht. Daer op komt Attiiel in haeften aen-gevallen, En treckt met al het volck te midden op de wallen. Hy plant van ftonden aen fyn vendels op de poort _?En doet den horen ilaen, en treckt geduerigh voort. Soo haeft de quade maer is door de ftadt gevlogen, Soo komt meeft al het volck tot op de mart getogen, En meynt daer met ge � velt te ftuycen delen ilagh, ♦ Tot dat het buy ten heir te rugge keeren magh. Maer hun en wert geen tijt van Atniel gelaten, Vermits hy figh veriprey t door al de groote ftraten. Doch als fyn kleynen hoop foo grooten fchare vont, Die midden op de plaets in volle wapens ftont > Soo was het rot verbaeft �₃ maer hy te meer verbolgen, Treckt op den vyant aen, onfeker wie hem volgen. Als hem de fchoone maeght maer eens in't herte koomt _yGeen pijle dien hy vreeft, geen wapen dat hy fchroomt. Spits-broeders > feyt de man_} hier iiTet tijt om vechten, * Hier is de rechte ftont ons faken uyt te rechten. Tfa treet nu luftigh aen, maer hout u van den buyt, Of ilaeter met gevvelt voor eerft den vyant uyt. Hiermede geeft hy moet aen fyne rot-gefellen, Die wat hen tegen is ter aerden neder-vellen. Soo dat nu Midian den moet geheel verlieft ₅En voor een harden ftrijt een fchendigh vluchten kieft. L 3 VVaer

			«*

-ocr page 130-



		$6 HOUWELICK VAN STATE. V Vaer toe eenlangh verhael ? de ihijtis nau begonnen, Den vyant is gevlucht_} het mart-vele in-gewonnen. De God V3.�� Iira�l , die voor de fyne ftrijt, Geeft heyl door vveynigh volex > en al in korten njt. Tia 3 wilt u C roept de vorit) noch defe mael verkioecken, Wy moeten buyten felfs den vyantgaen befoecken. Tia mackers noch een keer j God ial de vyant ilaen, Tfi noch een kleyne ftoot, en 't oorlogh is gedaen. De ti jdingh onder dies was in het heir gekomen, Dat Iacobs dapper volck de ftadt had in-genomen, Dat Atniel airee de wallen had befet, En dat iyn vorder-tochc in haeften dient belet. Elbafinagh., die het hoort, ieyt dat de boden liegen, En dat des vyants heir niet machtigh is te vliegen. Maer tVvijl hy ftaet en fvvetft, en al het ftuck ontkent, Soo ipoethem Atniel, en vint hem daer ontrent. Syn mannen vallen aen gelijckals jonge leeuwen, Met wonder vreemt gebaer, en met een moedigh ichreeuvve. Een yder vordert wegh, en roept al even fel : VVijck 3 onbeihede, wijck den Heer en Atniel. Stracx heeft de bleecke icfarick sanfeh Midian bevangen. De ftoutfte van den hoop die krijgen bleecke wangen, Niet een en heefter kift, ofi/I�r om begaen, Om foo een flucxe jeught in't aengeiicht te ilaen» Aldumai onder dies met uyt-geleie gaileii; Die pooght in grooten ernit den ridder aen tetaften. Hy toont hem wonder ftout, fchoonhy van binnen fucht, Op dathy noch het volck mocht houden van de vlucht. Maer Kenas rappe foon die koomt op hem gereden, En velt een ftijve lans, en ftoot hem door de leden. Siet daer een ridder fteeck, ter eeren van de bruyt. De koningh gaf een ichreeu, en blies het leven uyt. Daer

-ocr page 131-



			HOUWELICK VAK STATE. 87 Daer mede valt den moet aen al de Philiftij nen, Die als een lichten roock van ftonden aen verdwijnen. Sy fvveven al-te-mael als fchapen op het velt, En niet een eenigh menich die figh ter. vvere Helt. Dat over-moedigh volck ₃ foo hoogh gewoon te trotfen, Verhaeft fyn eygen doot in't ipringen van de rotfen; Soo datter in het velt geen tegen-ftant en blijft. Hoe licht verftuyft een beir als God den vy ant drijft!

		Soo haeft als Kaleb hoort de bootichap van den fcgen, Hy maeckt hem veerdigh op, en koomt den ridder tegen Te midden op het velt. de nieu-gevvonne bruyt Die quam benevens hem getreden voren uyt. Daer

-ocr page 132-



		W HOUWELICK VAN STATE. Daer voeght iigh by den fleep een rey van jonge maeghden, Die met een geeitigh liet van al den tocht gewaeghden, Die preien Kenas ibon met fangh , en maren-ipel_; Maer loofden boven al den God van Iirael. Soo ras als dei� ftant is by den helt geweten, Is hy met eenigh volckin haeiten op-gei�tcn. Het ganiche leger volght met al het krijghs-cjeraet, Een yder �n'tgeiit , en op de rechte maet. Hier fiet men op een ry in lange drachten komen Het ichoonfte van den buy 1, den vyant af genomen , Gout 3 perels, diamant, ju weelen oude ichat, En nienigh kunfligh vverck , en menigh aerdigh vat; ; Voor al des koninghs helm, iyn ichild.cn > ipieileiij fvveerden, Syn kroon , en gulden (taf, iyn uyt-gelci� peerden, Syn princelick karos , iyn dochters boven dien, In defen tocht alleen voor ilaven aengeiien. Een gifte voor de bruyt _s om haer tot kamer-maeghden Te dienen na den eyich, ibo die haer ilcchts behaeghden. Siet, dus treckt Atniel, tot Kalebhem ontmoet, Die eerii met bly gelaet den over-vvinner groet; Zijt vvel-korn, edel helt, die met u vrome leden Hebt voor den ganichen iiaet en uwen God geftreden, Hebt door u kloecken arm gevvonnen dcie maeght, Die u van heden af de vader over-draeght. Koom hier ontfanght u loon, die God u heeft gegeven, Mits ghy door kloeck bcley t den vyant hebt verdreven. Sy is Li eygen goet, uyt kracht van ons verbont. Ontfanghtie , weerde vrient, fy is u wel gejont, Dit feyt hy, en met een ioo koomt hy toe getreden > En voeght hem na den helt, en tot iyn vrome leden. Hy ieyc iyn dochter met, en neemt haer rechter-hant, En feyt noch ander-macl: Siet daer mijn eenigh pant. Siet

-ocr page 133-



			�

		HOUWELICKJAN STATE, «ί> Siet daer mij η dierfte ichat, voor ti alleen geboren, Die zy van heden af u lief en uy t- verkoren.^vSiet daer benevens hater myn toe-genegen hert, Dat even met de maeght aen u gefchoncken vvert. De ridder in den geeft van blyfchap over-goten, Een blyfchap dien hy noyt voor dei�n had genoten, Ontfanght de jonge maeght , en naer een heufchen Coca. Beftaet ny voor het volck fyn vvoort aldus te doen; lek danck u. machtigh God, c�elacobs groote fcharen V gunft foo menigh-mael hebt willen openbaren, Die met een hoogh beley t, en wonderbare macht, In dit ibo rijeken lant ons vaders hebt gebracht. lek danck u, grooten God, met al mijn ganfche krachten, Met lijf, gemoet, en ziel, met woorden, met gedachten. Ick danck u, grooten God, dat ghy in dit gevecht Hebt met een volle gunft .gefegent uwen knecht. Ick danck u boven al van uwen milden iegen, Dat my dit weerde pant ten leften is verkregen, Dat my nu defe maeght j dit wonder ichoon juweel, Is voor myn eygen lot, en voor myn echte deel. Geeft dat wy nu ter tijt, met onderlingh vernoegen, Ons handen over een, ons herten mogen voegen. Vergunt ons t' uwen lof, vergunt ons vruchtbaer zaet, Ter eeren uwes volex, en voordeel van den ftaet. Ick danck u, moedigh vorft, die God hebt voor gefproken, Doen aen het ganiche volck de moet waer af-gebroken, Aen wien op deicn gront is Hebron toe-gei�y t, Aen wien, tot fynen loon, is Sepher t�e-geley t. Ick danck u, deftigh man, en weerde vrient4es Heeren, Van u geftreckte gunft, en van ibo grooter eeren. Ick danck u noch een-mael, ick danck u menighfout, Dat ghy u befte pant op heden my betrout. Μ Ick

-ocr page 134-



		₉o HOUWELIGK VAN STATE. Ick danck u fehoone niaeght, � blom van onfe tijden, Dat ghy oock heden felfs mijn herte koomt verblijden, Dat ghy oock hier verfchijnt, en wel te vreden zijt, Tot mijn vermaeck alleen te leven uwen tijt, Te geven uwe jeught, en uwe teere jaren Voor mfjn gebruyck alleen voortaen te willen iparen. Ickdanck u fchoone niaeght, � langhgewenfte bruyc , Die al mijns herfens luit in u alleen befluyt. Ick ial, wat my belanght, ick fal mijn Ie ven-dagen, Ick fal van nu voortaen u reyne liefde djragen, lek fal ti eygen zyn in vreught cd tegenipoet, En noyt fal ander min verrucken mijn gemoet. Noyt folder ander wijf mijn vafte finnen buygen, Des neem ick ai het volck ons heden tot getuygen ₃En uwen vader felfs, en onfe η grooten God; Ghy zijt van heden aen mijn deel, mijn echte lot - En om met eenigh pant mijn woorden vaft te maken ₃Gelijek men veeltijts doet in diergelijcke iaken, Siet hier tot u gebruyck, fiet hier een grooten fchadt, Siet hier tot u wen dienft de fleutels van de ftadt �, Die hoort u eygen toe met al haer groote palen, Daer in een wacker oogh ten vollen iou verdwalen. Dat ial de trou-ringh zyn, die ick u heden geef ₃Dat Cd u trou-ringh zyii, oock als ick niet en leef. De maeght in dit gewoel en kan niet over-leggen Wat datter is te doen, of watfe dient te feggen. Sy voelt in haer gemoet de fchaemte van de jeught, En efter feyti� wat, verwonnen van de vreught : Ons huysis over^-ftort, door veelderhande wegen, Met Godes rijeke gunft, enalderhande i�gen: Maer dat ick meeil verhef, en voor het hooghfte weegh, Is dat ick tot myn deel u_} edel ridder, kreegh, V puyck-

-ocr page 135-


in

	HO U WE LICK VAN STATE? V puyekje van de jeught. 'k en wil u niet gelijcken By ^out _y of grooten ichat > jae ganfche koningh-rijcken_;Ghy zijt al dat alleen, ghy zij � in myn gemoet Naeft God myn eenigh heyl_} myn alderhooghfte goet. V Vel, koom dan ₃ edel helt ₃ ghy kloeckile van de mannen, Die met een ftijven arm de ftale bogen fpannen_} Befit myn innigh hert, befit myn jeughdigh lijf j lek ben van defer uyr u lief u echte vvijf. Met dat de juffer fvvijght foo komen duyfent menfehen ₅Die aen de jonge maeght geluck en fegen vvenfehen, En brengen uyt het heir, en leggen voor de bruy t Het befte van den roof, het puyekje van den buyt. Tapijten naelde-vverck, hayr-banden, arrem-ringen, Hals-fpangen, gout, korael, en duyfent moye dingen, En koppen voor den dranck, en ichotels voor de ipijs, Al konftigh uyt-gevvrocht, en op een vreemde wijs. En t'wijl de ganfche fhdt van defen fegen melde, Soo worter tweegekroont te midden op den velde; De maeo-ht van t vrou gedacht, de ridder van de mans. Sy kreegh een roofen-hoet, en hy een lauvver-krans.
				<n


			� � �-
		�	� � �-
		�

-ocr page 136-



		$� Of ASCMA WEL BESTE�T IS. Philogamvs. Dmaus heeft in de vorige eeuwen op dien WAt is u oordeel van dit houvvelick , voet op eencn tijt acht-en-veertigh dochters weerde man i als priji�n voor-geftelt a� die gene diefnelfte S o ρ Η. Ick mereke dat daer verfcheyde foude bevonden werd� geloopen te hebben, bedenckingen uyt konnen genomen werden, wefende altijt het voor-recht va eerft te mo- oiste weten j ' gen kiefen by de gene die beft gedaen hadd�. ι. Of men houwelicken mach gronden op Even het felve is gepleeght by Anteus in een gaven des lichaems,als fnelheyt, fingen, ftadt van Libyen, irafla genaemt. want heb- ibringen, en dierg'elijcke. bende de felve vorft een geheele fchoone eii 2. v/at eygentlick houwelicken van ftate bevallicke dochter, die veel verioecx haddc, genoehit werden, en hoe die aen dienen heeft de felve inde loop-bane der felver ftadt gedaen. neder doen ftellen , ende openbaerlick doen 3. \V"at van Kalebs maniere van doen te ge- uyt-roepen,dat de felve als een prijs met fnel voelen ftaet, in't befted� van fyn dochter, loopen te winnen ware, en dat de gene die na 4. Hoe groot de macht is van de ouders on- den loop eerft haer hooft-cieraet foude be- trent het uyt-houwelicken van hare kin- vonden werden metter hant aen-geraeckt te deren. hebben _s haer ten wijve wech foude mogen 5. Of vader ende moeder beyde hier in moe- leyden. Het derde exempel, dat ick hier van ten bewilligen, en wie derhalven meerder gelefen hebbe, is te vinden by de Po�ten uyt macht moet verftaen werden te hebben. de Hiftorien in hare fchriften over-gefet, en Ρ η I. Ick hebbe oock even de felve aen- ( na hare maniere van doen ) met fabul� ver- merekingen uyt defe gefchie deniiTe te ge- blonit. Onder andere vindeick de gefchie- moet gehemen make vaft een vergelijckinge denifTe van Atalanta by Ovidius befchreven, met dit werck,en met het gene Laban dede. in fyn boecken van de Veranderinge, die ick Soph. ^JTisvryeenloftelickermaniere leftmael in onfe Nederlantfche tale hebbe I. van do�jdie alhier bv Kaleb wort gebruyekt, leeren fprek�,om mijn penne wat te oerTen�. als wel is de voet by Laban te voren gehou» Soph. Laet ons die uwe oeiFcninge eens den , gelijck ghy wel oordeek. Men vint hoor�, al eer voor te gaen. want 'tfelve en fal in de oude Hiftorien, dat in voorlede tijden hier niet buyten onfe ftofre, of tegens ons by de groote dit wel meer in 't vverek is ge- voor-neme wefen,m�er eer het Mvc helpen, ftelt geweeft; in voegen dat by wapenen, en Ρ η ι. Ick en wil des niet fparigh weien; door middel van �chamelicke fterekte_} en wilt ghy maer verweerdig� my een weynigh wackerheyt edele jonck-vrouwen, ja groote uwe oiren te leenen, en dan weder te komen Prin^efl�n by wijlen zijn te winnen geweeft. tot ons begonnen werek. Ρ η 1. 'Tisfoo ghyfeght, weerde man. Soph. Ick ben fulcx wel getrooft te En ick felfs (niet van de ervarenfte inde oude doen. Begint Oechts, en leeft. wy willen gefchie de niiTen ) kan exempelen by brengen dan van dele foorten van houwelicken nader daer alleen met fnelheyt van loop� in die ge- reden-cavelen. legentheyt groot voordeel is te doe geweeft. Ρ η ι. Wel aen ick beginne . TT' Oomt hier^nieufgierigh volck,ee iehaem Ιοορ-ipel kijeke, Daer een behaelt den prijs, en hondert in beivvijeken. Men wint hier ichooae vcrw, ofwel een duyfter graf. De vryfter is de loon, de doot een wii�� ftraf. Hier is een rappe maeght, die kan geweldig h loopen ; Maer wie verwonnen is die moctet dier bekoopen. Het is een vaft beiluy t_; al wieder blijfc te kort, JDien wort iyn jeughdigh bloet, als water ₃ uy t-geftort. Daer

			y

-ocr page 137-



		SNEL L O O � E � ATALA.N'T A, tf Daer is s;een ièggen aen, wie achter is gebleven Die mift den hooghften prijs, die miilfyn eygen leven ; Enichoon hetdunct u � vreet j men doet hem geen gevvelt, Het ipel dat heeftet in, de wet is ibo geftelt . Noch zijnder even-wel > die met haer fnelle leden, Die, met een moedigh hert > in defen handel treden; Sy (potten met gevaer, en trachten na gewin . Soo veel heeft onder hen een fchoone vrijfter in. Maer niemant van den hoop en kander troofl; verwerven. Dies iifer menigh helt gedwongen om te fterven. Ach i voor een blijde feeft, met diepe luit verwacht, Soo wort de jeught betreurt ₃ en in den kuyl gebracht. De ganfche werelt lucht _? vermits de jonge heden Den hals van ftonden aen ten fvveerde moeten bieden. Te meer om dat de wet niet eens gedoogen wou, Dat yemant aen de maeght een kusjen geven fou, Een kusjen voor het left. Dat fnijt hun in de zielen; Maer des al niet-te-min fy moeten neder-kniele�. Al dunckt het yemant hart, en uyter-maten ftraf, Sy reyfen uytet vleefch, en vallen in het graf. Iuyft onder dit gewoel foo iifer een gekomen ₃Die heeft af ftrenge wet noch een-maelaen-genomcBj Hy fprack met bly gelaet ₃ en uyt een vollen mont, Dat hy daer ojn de doot, of om de vrijfter ftont. Het was een ruftigh quant van boven tot beneden _�Een yder had het oogh ontrent fyn rappe leden. Het bleeck aen fyn geftel > en uyt fyn rijcke dracht ₅. Dat hy was af-gedaeit van eenigh hoogh geilacht-. Veel menfchen zijn bedroeft, veel jonge lieden klagen ₃Dat hy ioo flucxen lijf aldaer beftaet te wagen. Veel feyter ₅ dat de man wel licht een fchoone vrou ₃Oockfonder datgevacr, voor hem bekomen ion. � 3 Doch

				■

-ocr page 138-



		%A SNEL LOOPEH ATALA NT A. Doch hy ftont niet alleen op fyn gefvvinde gangen, Maer heeft een beter raet van feker vrient ontfang�n : Ghy (ibo het lijf befwijckt) brengt my den geeft ter baen; Het befte meefter-ftuck wort door verftantgedaen . De moeder van de min, van ctei�n helt gebeden, Was in der Goden hof, op iyn verfoeck_} getreden; Daer heeftfe, t fynen dienft _y drie appels uyt-gebracht, Van wonder fchoone vcrvv, en wonder groote kracht. Sy fagh de vruchten aen, en vvaer yet mocht ombreken, Daer heeftfe metter hant een weynigh aen geftreken ■> En t* wijl fy op het ooft met iachte vingers dout, Soo blonck het over-ai, gelijck als enckel gout. Sy heeft het acrdigh fruy t den jongeiingh gefchoncken, En heefter in geftort den keeft van hare voncken, Yet ick en weet niet wat, yet dat men niet en kent, . Yet dat een foet vergif tot in het herte fent. Sy leert hem boven al_} door onbekende reden, Hoe dat hy dit geichenck met voor-deel fal hefteden. Hier op foo trat hy voort, en gaf hem in het velt, En heeft hem tot den prijs, of totdedootgeftelt. Daer iloegh hetfnar trompet. De friifche jonge lieden Beginnen tot den loop haer leden aen te bieden. * Men blaeft noch ander werf, en met den derden flagh Soo fchiet een yder uyt ibo veerdigh als hy magh. En fchoon de vrijfter liep gelijck de fnelle winden, Noch weet Hippomenes haer gangen in te binden; Want 't geen dat aen de maeght de fchreden weder-hout Dat is de ichoone vrucht ₃ ge^iert met edel gout. Hy goyt het aerdigh freuyt te midden op d©n velde, Als liem de rappe maeght den prijs in tvvijfi�l Helde; En t wijl iy neder buyght, en naden appel taft, Soo is dat hy te meer op iyne gangen paft. Hy

-ocr page 139-



		SNEL LOOPEN ATALANTA. 9 Hy liep gelijck een hart, en quam ibo weder voreri > En won het wederom al watter is verloren -, Maer, ichoon hy dapper (helt ₃ de vrijfter niet-te-min Die haelt van ftonden aen den moeden looper in. Sy fweefde door het velt, gelijck de paerden hollen; Dies liet de jongelingh den tweeden appel rollen> Die had noch fchoonder glans > als d'eerfte gulde vrucht > Dies ftremtfe wederom de maeght in hare vlucht, Want als fy iagh het ooft > het fcheen, fy vvert gedwongen Te ftaken haren loop, en ongetoomde iprongen. Sy greep het veerdigh op, en weder even fnel Loopt inder haeft voor-by haer droeven loop-gefel. De jonck-heer vvert bevreeft_} onfeker wat te maken ₃ Hy i�et den leften peyl, hy ilet het eynde naken, Hy fey t in fyn gemoet: lek ile de bleecke doot, Of win ick defen loop ibo ben ick uyt den noot. V Vel aen nu*> Venus help ₃ en ftijft mijn fvvacke leden - Want ick heb over langh om def� kans gebeden. 'T is nu de rechte tijt ♦ want blijf ick nu verftelt, Soo word' ick hier onthalft te midden op het velt. Hier gaet den jongelingh den leften appel werpen; Maer gingh noch boven al fyn ganfche finnen fcherpen, Op dat hy voor het left den voor-toght houden magh, En goyt daerom de vrucht oock verder als hy plagh. De nimphe fiet het gout, ert fyn vergulde ftralen, En ichoon het verre rolt, fy gaet den appel halen, Sy fteeckt het aerdigh ooft in haren teeren ichoot, En ilet! ( door Venus lift ) het vvoegh gelijck een loot. Dit gaf den vrijer tijt, om voor de maeght te komen, Soo dat hy wederom heeft nieuwen moet genomen i Want hoe hy verder quam, en raifer henen liep ₃Hoe dat de blijde jeught met luyder Hemmen nep; Nu

-ocr page 140-



		<$ SNEL LOO�EN ATALANTA: Nu loopt, o vrijer, loopt_} en dat met alle krachten, Nu loopt, ey lieve, loopt, de prijs itaet u te wachten _sNu loopt ,"-o ridder, loopt, ten eynde van de baen; VVy /icn de fchoone maeght voor u als eygen flaen. Dit was de jongelingh een dapper ipoor gegeven ♦. Dies liep hy over vv�gh, als van den wint gedreven, En fchooft iyn herte iket ₃ en dat hy dapper hijght, Hy maeckt dat hy de maeght voor hem ten Ioone krijger .� Daer juyght al vvie hetiagh met uyt-gelate kelen, Daer koomt de ibete jeught het bruylofs-deuntjen quelen, Daer hoort men iharen-ipel, en ander foet geluyt, En al wat ipreken kan dat groet de jonge bruy t. Siet daer mijne Hollantfche Atalanta. Maer oordeels,behoevender al vafter gronden, om feght my nu, watu gevoelen zy van defe een foo gewichtigen werckop te bouwen; houwelicken, en voor al van die voren ver- en daerom dunckt my onwijfielick gedaen te haelde gefchiedenii��. zijn van de ouders,en oock van de jonge-lie- S o ρ H. Mijn dunckt dat de Po�ten door den,, datfe door foodanige middelen figh tot dat gedightfel hebben willen aen-wijfen een een houwelick lieten bewegen, gebreck van onfe₅ en miiTchien mede van de Pm. Maer iiTet niet een aengename fake vorige eeuwen,teweten,dat de gout-appels, foo rappen ende wel geftelden lichaem ten dat is, geit en goet op de vryfters foo veel houwelick te krijg�? ende en heeft men niet vernietigen , dati� haer in de loop-bane der ghel�en dat veel jonck-vrouwen daer op het liefde laten ovcrwinn� van de gene die voor- ooge hebb� laten vallen ? Weet ghy niet, dat raetliebben van foodanige llralende fruyten, noch niet feer lange .gelede, in den 'Hage een loopende alle andere, die haer daer mede niet fekere in fchoonheyt wel vermaerde jonck- en konn� ballaften,ganfch fnellick� voor-by. vrouwe (die ick niet en wil noemen ) fiende Ρ η i. Dat is een goede op~merckinge, in een kamer-fpel een rappen jongelingh op roerende het geheym , dat de Po�ten onder een houten-peert geeftigh op en af ipnngen defe gefchiedeniiTe ofte gedichtfel hebben (dat men voltigeren noemt) foo feer haer aen vermomt. Maer ick wenfte te weten, wat fyn wackerheyt quam te vcrgap�, datfe haer ghy van def� fiagh van hoiiwelkk� oordeelt, linnen ganfch en al op den felven liet neder- S o Ρ H. Wat defe lelie gefchiedeniiTe vallen, foo datter meer op is gtvolght als aengaet, die fegh ick geheel en al van min- eenige meynden haer wel te betamen ? Dat, der ltoiFe, en flechter van beleyt te wefen als en diergelijcke gevallen en konnen u, weer- ³t gene by Kaleb is gedaen geweeft. want ick de man (nae ick meyne) niet onbekent zijn. fie , dat alleen op het fnel loopen dit houwe- Soph. ^JT is foo ghy feght, lieve Philo- �ck is gegront geweeft, en dat dunckt my game. Ick hebbe al mede vrijfters en vrou- wey nigh redens te hebbe; de wijle geen man wen gekent van gelijcke in-vallen, dat is, die vanfoohoogenftaetengelegentheyt (.alsde om eenige lichamelicke wackerheyt ofte voor-feyde jonge lieden 'waren ) gebiuyckt behendigheyt op jonghmans zijn verflingert kan vverd� tot e� loopende bode ofte poftil- -geweeft. Daer is ia mijn jonckheyt in Zee* lion, om alib door fnelligheyt het Lant ofte lant een wel-geftelde weduwe te vinden ge- yemantin'tbyfonderdienfttedoen. Oock weeft, die een flucxen jongelingh, uyt fake en fie ick niet wat in-llght fulcx kan hebben, van een wet-lpel, over e� koetf-wagen hcb- em een goet houwelick te maken. Mijns bende fienipringen, foo grooten genegent- heyx

-ocr page 141-



		Of Α s c η α we heyt daerom aen den felven leyde, datfe hem ( een geringh gefel vvefende ) tot haren man verkoos, jafelfsdaertoe verlockte. Eenan- dere rijcke weduwe ifier in e� ftadt van Hol- lant by-naeft op dien eygen tijdt gevonden, dieeenmanaen-floegh, vermits fyhemop eenmaeltijt foet-aerdighlick hadde hooien fingen. En dit beyde met ongeluckige uyt- komfte , en ganfeh weynigh genoegens, als kk wel omftandelicker(des noot zynde }fou- de konnen verhalen. Derhalven foo verklare ick,my fodanigh bedrijf geenfins aen te ftaen. Ρ η i. Wel hoe ! weerde man. Zijt ghy dan e� grijnfpens,en geen liefhebber van foo edele kunften ? Seydt niet de oude ende ver- maerde leer-meefter in de hooge fchole der liefden van defe frayigheden aldus ? Sangh dient tot het minne-fptl. Laet de vrijfters leeren (innen . Laet de vrijersleeren inringen , Want het voeght de maeghden wel. S o p H. Dat yemant een fris en vvacker lichaem heeft, of een goede bequaemhey t van fingen, of diergelijcke, dat weet ick aen- genaem en foet te zijn, fonderlinge in jonge lieden oogen en oiren; maer daer op e� hou- welick,als op e� gront-fteen, te will� bouw� dat vinde ick ganfeh ongeraden. En tegens het veeriken, by u verhaelt,fet ick een ander, en yan meerder vaftigheyt, dat aldus luyt; VVie een vrijfter om haer fingen, Om haer fnringen heeft getrciit, Acht het eertt voor move dingen ; Maer als noot begint te dringen , Is de liefde flrr.cx verkout. Daer behoort en behoeft beter ftoffe (als ick te vore feyde) tot e� wettige by-een-komfte van man �n vrouwe , als foodanige lichame- �cke by vallen ( want daer voor mogen defe dmgen maer gerekent werden ) dewijle de felve niet als weynigh en konnen by-brengen ten goede van het gefelligh levenden in aller manieren zijn't al faken die licht vervallen. En alifer dan niet inwendighs over en blijft, dat het werck ftaende kan houden, foo rijiler licht e� jammerlicke geftalte onder foo licht gevoeghde perfonen, gelijck de droeve eer- varenthevt niet dan al t� veel uvt en wijft. Hi. Hce ! vviljedan het middel, by Kaleb ghebruyekt tot het houwelick van Afcha, mede (als enwijifehek ter hant geno- men ) verwerpen < S o ρ η. Dit �s een geheel andere fake , lieve Philogame ; en fodanigh beleyt noemc ick eenhouwelick van State, wantfodanige
				L BESTEE Τ IS. 9 γ worden in 't werck geftelt ten dienfte van '^cgemeene befte,en om vet uyt te de� voeren, daer van de geheeleStaet voordeel kan ge- nieten . Soo dede Saul openbaerlick uyt- kondigen, dat hy die den trotfen Goliad fou- de verllaen 's koninghs fwager foude zi;n,om alfoo dat monfter ( 'twelck den heir-leger Ifra�ls dagelicx quam befpotten j van kant te helpen. Even foo beloofde hy aen David f, π dochter Michal, mits hondert voor-huvden der Philiftijnen hem over-brengende . Van gelijcke ftoffe is geweeft het middel dat Ka- leb hier ter hant nam , t� aenfien van het win - nen van Kiriat-Sephe-r, ftellende tot een prijs van de overwinninge fyn dochter Afcha, als de hiftorie uyt-wijft. Ρ Η 1. Maer ick en kan daer alfoo groo - ten wijsheyt mede niet in fien, magh ick met eerbiedigheyt alfoo fpreken van foo ouden fake. want openbaerlick te beloven een 'sko- ninghs of vorftens dochter te fullen geweide tot een wijf aen de gene die foo een reufe fal veiflacn, ofte foo een fterekte fal in-nemen , is dat niet geheel vol gevaers ί Hoe en foude niet licht een vreemde ihaeck , jae felfs wel een rouwe ftruyck-roover,immers een flecht ofte veracht perfoon fulex konnen ter hant nemen, endc uyt-wereken ♦ En foude men dan niet verftelt ftaen i S o ρ H. Men vint doorgaens,dat in oude tijden dufdanige maniere van doen is ghe- bruyekt geweeft, en datter dickmaels voor- name vrijfters, javorftelicke jcuck-vrouweii zijn voor-geftelt geweeft, tot vergeldinge van kloecke daden van wapenen. Agarifta, dochter va Cliftenes koningh van Sicycnien, is by haren vader openbaerlick gedaenuyt- roepen, een prijs te fullen zijn aen den genen die beft foude bevond� werden met de lance gcientte hebb�.Totwelckridder-fpel meeft al den adel van de Griecxfe jeught wort ghe- feytte famen gekom� te zijn.Τ e Numantien (als in voorlede tijde aldaer twee jonge edel- lieden met groot� ernft gelijckehck ftonden naer eene van de voorueiTelickfte jenek- vrouwen van den lande } heeft de vader ver- klaertjdat hy de felve ten wijve foude geven aen den gene dieeerft de rechterhant van een Romeyn foude af-kappen, en hem t' huys brengen. Hippcdamia, dochter van Oeno- maus koningh van de Elcken, is eeitijts met een openbaer vecht-fpel te winnen geweeft, onder befpieck, dat de gene die over-wan de jonge prin^eiTe foude genieten, en die over- N wonnen

-ocr page 142-



		₉8 Of Ascha wel besteetis. wonnen foude werden dadelick foude moe- van het over-winnen van den Philiftijnfchert ten fterven. En is alfdoen Phelops door be- reus geweeft te zijn, als vermits David daer hendighevt eyndelick over-winner geblev� , na hondert voor-huyden der Philiftijnen den en heeft alfo de jonck-vrouwe, als fyn� prijs, koningh t' huys brachte, ( Sam. /<f. is. ) en met hem geley t. Maer in allen defeti is waer- oock vermits Michal tot David geneg� was; fchijnelick het gene eenige van de oude ge- waer uyt fchijnt mede te blijck�, in dufdani- meynt hebben, namentlick, dat in dufdanige gen verkondigen een ftil-fwijgende befpreck voor-ftellinge een ftilfwijgende voorwaerde van der vrijfters bewilginge begi ep� geweeft of befpreck fcheen begrepen te zijn geweeft, te zijn, als ick te voren feyde. Het kan oock te weten, in gevalle in de voor-geftelde gelooft werden,dat Saul,eerft uyt een kleyne maeght geen merckelicken af-keer van den gelegentheyt koningh geworden wefende, perfoon die over-winner mochte blijven en foo veel fign. heeft gelegen laten wefen aen't werde bevonden, want anders indien fulcx verflaen van den reufe, dat hy (terwijl de gebeurde, foo foude het ganfch hart zijn ge- noot drongh )te vreden is geweeft, fyn doch- weeft aen een vrye jonck-vrou tegen danck ter te geven aen den genen die den reufe fou~ ycmant op te dringen, ten ware fake dat de de verflaen , wie het oock foude mogen we- voor-ftellinge van prijs niet in 't gemeen aen fen, offerende ende over-gevende alfoo fyn alle, maer alleen aen e� feker getal van jonge dochter (ais het fchijn� mochte ) ten dienfte lieden ( aen de vryfter te voren bekent) ware van den Staet, ende achtende eenen foodani- gedaen geweeft, en dat met voor-weten van gen de princefle weerdigh, die foo grooten de felve. want in foodanigen gevalle foude heyl het volck van Ifra�l foude toe-brengen. fy verftaen moet� werden in den perfoon be- D�fen even-wel niet tegenftaende,lieve Phi- willight te hebben,ende dien volgende geen logame, foo oordeel ick, dat het, na den aert na-klachte te mogen in-brengen. Wy willen en nature van het houwelick, beter is,dat het dan gelooven dat oock Kaleb, in voegen als felve blij ve in fyn volle vryheyt onderde voren is gefeyt, dit ftuck fal hebben beleyt � jonge lieden, om malkanderen met minne en ende vinden ooek de gefchiedeniife hierin yrientfchap daer toe te beweg�. Oock meyne dier voegen in-geftelt. En ick befluyte dien ick dat een prince (willende eenigh heerl�ck volgens, datfulcx by Kaleb wel is geaaen,en ftuck, ten dienfte van den lande, uyt-gevoert dat dufdanige houwelick� zyn ten goede van hebben) beter foude doen, daer toe te ftellen den Staet en ten gemeenen befte aengeleyt. treffelicke vereering� van adel, ftaten, rijck- P Η ι. Wat Kaleb hier gedaen heeft, en dom, of diergelijcke, en nietfyn dochter. kan uyt de gefchiedeniife ( gelijck die kor- Immers indien hy goet mochte vinden fulcx telijckin het boeckderRechteren verhaek tedoen,dathydanniemantdaertoeenriepe> wort) niet geilen werd�. Maer dat Saulfon- als die hem wel mochte betamen, en fyn der eenige bepalinge fynen uyt-roep heeft dochter wel bevallen,om alfoo haer tot geen laten doen,kan daer uyt werden af-genomen, ongelijck ofte onvredelick houwelick te dat aen David, een gcringh fchaep-herder brengen. Houwelicken van ftate mogen wel wefende, is toe-gelaten de kanife te mogen fomtrjts dienen ten goede van een lant,felden wagen, feifs met wei-weten van de koningh. tot vernugen van de gene die het meeft aen- S o ρ H. 'T is foo ghy feght,jongelingh. gaet. En ten dien eynde feyde de Ph�ofooph Maer fchocn David dch. reufe al verflagen F lat o feerwel, dat men wei een houwelick hadde, foo en is van het beloofde houwelick te wege mach brengen door het lot, mits dat oock niet gevalle, want (gelijck het bleeck ) fulcx gefchiede tuflehen de goede, ende niet foo en hadde Merob de oudtfte dochter van in't wilde. En daer mede genoegh van delen den koningh Saul geen gevallen aen David, handel. en foo en heeft het houwelick niet met hem, Ρ Η l. Maer fegh my doch, foude oock maer met Adriel den Meholathiter voort- Kaleb de macht hebben gehadt hier in te be- ganghgehadt. Sam.tf. 1$. fluyten, en fyn dochter alfoo ten houwelick� Ρ η ι. Maer efter kreegh David daer nae uyt te geve tege hare danck? Wat dunckt u< Michal een jonger dochter van den koningh Soph. Defe vrage komt aen op de Saul, als de Schrift getuyght. macht der ouderen in't uyt-geven haerder Soph. Dat is mede waer, Philogame; dochteren, die in den ouden tijt, en fonder- maer dat en fcheen niet fo feer in vergeldinge linge in den ouden Teftamente over-al feer �^root

-ocr page 143-

*■■■

� � � S C � � WEL � � S � � � � � S. �>�

wooewertbevondé; na dien mendegeheele fulcx by hare gefchriften over-al klaeilick

Schrifture deur kan bemercken, dat het met blijckeh. Onder anderen is het félve volko-

het iiuyten van houwelicken in dufdaniger mentlick te fien by feker bruylof-gedicht

manieren heeft toe-gegaen, dat yemant die van den Poëet Catuüus, daer hy den bruyde-

gom in-voert tot fyne bruyt aldus te fprekë ;

'� is heden onfen bruylof-dagh ;
Ghy daerora .watick bidden raagh ,
En ftrijt niet met u lieven roan ,
Vermits het niet beftaen en kan.
Maer fegh , waerom dus langh gewacht ?
V' vader geeft roy volle macht,

V moeder heeft my toe-geitaen.
Met u te bed te mogen gaen.
Het ftuck bevalt hun beyde wel,
En ghy ftaet onder haer bev^l.

V maeghdom hoort ti niet gehee!;

V vader komt een derden-deel.

V moeder heeft gelijcke recht.
Dus ftaen u faken wonder (lecht.
Want van dat teer en foet juweel
En komt 11 maer een detden-deel.
En (treeft dan niet, 6 foetfte kint,
Nu ghy u dus vermeeftert vint;
Maer geeft 11 blomtjen als het dient»
Maergeeftet aen een lieven vrient.
Ey, gunt het my, en fcheyter af,
Na dien het my u vader gaf,

Na dien het my 11 moeder jont.
Wel biet my dan 11 rootten mont.
Want tin; (gelijck een yder weet)
Soo is de maeghdom wel befteet,

In voegen dat hier en over-al blijckt,dat de
macht om kindere ten houwelicke te hefte-
den eygentlick der ouders en niet der kinde-
ren werek is geweeft.

� � 1. Maer hoe is dat te verfhen, So-

een dochter ten houwelicke wilde verfoec
ken hare ouders daer over aen fprack , en dat
de ouders (foo het hun goet dachte) het ge-
heele ftuck af-handelden,fonder dat men be-
vint de dochters daer in eenig gefegh gehadt
te hebben; maer wel datfe ichijnen haer ge-
voeghtte hebben na den wille haerder oude-
ren . Abraham geeft laft om Rebecca voor
Ifaac fynen fone tot een vrouwe in te halen,
en de feve wert hem toe-geftaen , door be-
wilginge hares vaders. Iacob bekomt op ge-
lijcke voet de twee gefufters Lea en Rachel.
In welcke gefchiedeniife fonderlinge is aë te
mereké, dat Rachel, voor-by gegaen zynde,
niet en klaeght,dat Lea aé Iacob in 't duviter
wort toe-gebracht, en, fulcx gefchiet zijnde,
daer tegens niet en ftreefde, tot een teyeken
dat fy haer voeght,ende haren vader alles laet
beleyden. Wie in Ifraë'l een vrye maeght be-
fiiep moeite den vader van de felve vijftigh
hekel filvers uyt-reyeken , en mofte oock de
felve ten wijve nemen , foo den vader fulcx
beviel. Van der dochters bewilginge geen
gewach met allen. Dtut. 22.21?. Tobias ont-
tanght Sara op haer ouders toe-ftaen,fonder
meer. Het houwehek van een beflapé doch-
ter wert in 't geheel aen haer vader geftelt.
Exod. 2j. 17. En op gelijcken voet neemt
Agar,als fy van Abraham was uyt-geftooten,
een wijf voor haren fone, by gebreke van een
vader. Genef. 21. 21. Wat den tijdt van het

meuweTeftamentbeIangt,aldaerwertklaer- phronifce ? Mochte fulcx tegen heugh en
"ick gefien,dat alle de macht van een dochter meugh van de dochters gedaen werden i_

uyt te houwelicken den vader wert toe-ge
fchreven. i.Cor.i.sS. In voegen dat niet een
exempel in de Schrifture te vinden en is,daer
een dochter,buvten confent van ouders,door
het houwelick haer heeft verplicht, In dien
men vorder het ooge wil laten gaen over
andere natiën buyten Gods volck , men vint
over-al het felve. Tyndarus vader van de ver

S o p H. De ouders vermochten , en en
vermogé als noch niet hare macht over hare
kinderen in defen te milbruyeken, ende aen
de felve, tegen wil en danck, vrou of man op
te dringen j maer de bewilginge van de gene
die men uyt wil geven moeite daer by komé.
Immers daer en moeite geen onderlinge te -
genheyt wefé. En hier mede houde ick vol-

maerde Helena, voor hem eenige ongele- daen de voor-geitelde pointen
gentheyt vreefende, in dien hy een fwager Phi. Maer of vader en moeder gelijcke e,
voor hem, en een man voor fyn dochter ver- macht en gefagh hebben , in 't hefteden van

koos uyt al hare menighfuldige vrijers, gaf
de felve fyne dochter de macht om eé uyt de
felve voor haer te mogen kiefen. Daaaus en
Belui voortrefFelicke voriten vint men dat de
houwelicke van hare dochters en fonen heb-
ben beforght. Oock doen de oude Poëten

hare kinderen, weet ick al mede fyn bedenc-
ken te hebben, en woude daer op infgelijcx
uwe berichtinge, en van gelijcke, of beyder
bewilginge hier van noode is, of dat des va-
ders alleen genoegh zy.

S o � H. Detijtjêgenvvoordelick verre
2 ge-

�

-ocr page 144-



	x oo Of � s c � � wel bestelt is,

		u gefeyt hebbc . Phi. Weljdienalle onvermindert,wat my belanght, my dunckt 3 dat Kaleb hier te deun en te hart was tegens den ridder Atniel, hem wevgerendefoo kleynen gunfte, als hy'ftont te gaen tot foo grooté aenllagh. Gevvillelick de jonge lieden van onfe eeuwe en laten haer foo niet vernoegen. want als fy den anderen verftae (fchoon de ouders fich niet en willen voegen tot hare genegentheden ) fy lieden rechte hen fel ven, enuyt eenengendwangh foo berftenfë uyt in eë volie vryheyt; gelijck wy daer van onlanghs al eenige exempelë on- der ons hebben gefien,en felfs by de aenfien- lickfte vandë lande. En de wij Ie tot noch toe is gefprokenvan houwelickédie metbewil- ginge van oudersofte vooghden jimmers van eenige der felver zijn aengegaen , foo wou- de ick jegenwoordelick wel eens hoorë uwe bedenckmgë op foodanige houwelicken die buytë of tegens de bewilginge en toeftandig- heyt van vnendë ter hant worden genomen. 'S o r �. Wel aen > jongelingh, oock dat en is u niet geweygert. En tot dien eynde fa) ons alvoren dienë gelefen de vierde gefchie- denhTe,die in dit nieu werek nu volght. want daer in wert verhandelt de Maeghden-roof by de Benjamijten aengerecht tot Scilo. Phi. Dat is de rechte plaetfe , waer uyt mijn fmnelickheyt voldaen fal konnen wer- den, weerde Sophronifc, e. Ick bidde u, ftaet my oock hier het lefen toe ? foo als te voren meerisgefchiet. S o � �. Sukx doe ick geerne,lieve Phi- Iogame, want terwijleu ghy jefen fult, wil ick mijne gedachten late gaen op de vraegh- ftucken ende de aenmerekingen ,die uyt het verhaelvande voorfc. gefchiedeniiTe lullen komen te vloeyen, om u derhalven nader- hant, foo veel ick kan, vernugen te geven. Phi. Wel aen , weerde man, fonder langen uyt-ftel te nemen ₃ ick beginne.
gegaen zijnde en kan ick hier op niet ftaen ; maer fal u op defe rage verfenden aen de fchrijvers die dier van wijt-luchtigh hande- len . Onder andere fiet Tarnov. ds Cen)ugto lik r. pat, 418.& ^zo. Mier wat fchrijvers dat ghy leeft ■> ghy fult vinden ₃ dat de vader over-al in dufdanigen gelegentheyt de bove- fangh toe wert gelaten, dat is, de hooghfte macht wert gegeven. � � 1. Wei, dat is tot daer toe ; en ick wil liet dacr by nulaten. Maer ick mereke bovenal het gene dat tot noch toe uytdefe gefchiedeniiTe by ons is aengemerekt, noch eenige byfondere en nieuwe bedenckingen die figh hier aenbieden. want doen ick las de vvevgeringe die Kaleb aen Atniel dede, als hyèen gunftigen fo'en van Afcha vereyfte , tot fyn at'-fcheyt , ende totop-weckinge van een mannelick herte₃ en dat de goede jonge- linck dies ongetrooft moefte henen gaen ; foo quam my te binnen, dat hier de rechte plaetfe was om te fpreken , wat gunfte een maeght aen een jongelingh , een vrijfter aen een vrijer? en een bruyt aen hare bruydegom vermagh toe te ftaen ₅ en hoe verre die gaen magh ofte niet. En daer in zijn (mijns oor- deels ) veel foete aen-mcrekingen te vinden, indien de felve met ce vernuftige tonge ver- handelt quamen te weiden. S o � �. Hoe ! en is al die ftofFe niet ge- noegh over-gehaelt in de eerfle deelen van het tiotivvelick, en oock inden Spiegel van Hen ouden ende nieuwen tiJL�) � Sekerlick 3 foo ghy die beyde recht inliet, en met aendacht door-leeft, ghy fulter in vinden al dat ghy hier noch fchijnt te foecken. � � I. Maer ick wonder noch wel by hebben , hoc verre de ouders mogen en be- hoorë te gaen inde vryheyt te geven aen hare dochters > ten aeniiene van de jonge lieden die de felve dagelicx komen onderhouden. S O � �. Oock dat felfs is vinden daer ick


			� � E G H-

-ocr page 145-



				*10 i*

		MAEGHDEN-ROOF

	VAN DE BENIAMYTEN TE S C I L Ttecht.21, !f.i6.&c.

			I Et vvijf uyt Epraim in Benjamijn gefchonden
'■4 Was door het ganfche lant by ftuc- ken om-^efonden> En j mits het vreemt geval . en fchandclick gevvelt. Was Gibea verbrant, en tot den gront gevek. De bloem van hare jeught, haer uyt-gelefe mannen Die lagen door het vier of door het ivveert verbannen. Ses hondert, fondermeer, gevloden in het wout, Die itondcn in gevaer om noyt te zijn getrout. Haer vrouwen > fchoon bevrucht ₃ en in haer befte dagen _>Haer maeghden even-felfs die waren dootgeflagen > Soo dat om dit verderf de ftam van Benjamijn Was op den naeften trap om uyt-geroyt te zijn. Te meer, vermits het voick ten dierilcn hadt gefvvoren Dat voor hen niet een vvijf en mochte fyn gekoren Wt al des Heeren erf, of lacobs edel zaet. Soo diep was Ifraël verbittert in den haet. Maer na dat al hetlant was o ver-hoop geimetcn > Soo is hethevighbloet ten leften eensgcfeten. � �* De

-ocr page 146-



			*�� MAEGHDEN-ROOF De gramfchap, en het doen van foo geftrengen cec Is meeftaen al het voick tot in haer zielen leet. Men focht dan Benjaniijn als weder op te bouwen, En aen het treurigh voick te geven nieuwe vrouwen. Siet � na een harden ftorm foo wort het weder ftil, En even vrientichap vvaft by wijlen door verichil. De ganichen omme-loop van alle werelts faken Beftaetin neder-flaen, en weder op te maken. De nacht verdrijft den dagh > en naer een korten ftont Soo rijft den dageraet, en toont haer rooden mont. Men fietet menighmael dat oock de vafte wallen, Door ick en weet niet wac _? in haeft ter neder vallen; Men fietet wederom, dat oock een eeniaem wout Wort uyt het itofgelicht ₃ en tot een ftadtgebout. Waer eertijts koren wies daer vint men dorre zanden," En uyt een barre ftrant onteringen vette landen. En vvaerom meer gefeyt ? men fiet in alle dingh Eea ronte fonder eynd', en als een ftagen ringh. God flaet by wijlen hart, en, naer het is gelegen, Soo geeft hy wederom een onvervvachten iègen. Hy is niet altijt gram ₃ niet ftaegh al even itraf; Hy vvaft, nae langen rou, de droeve tranen af. De ftam van Benjaniijn die was geheel verdreven, En in een ftant gebracht om niet te konnen leven. Nu pooght de ganiche Staet ₃ en vvatter onlanghs vocht, Datlacobs jonghile fcon in weien blijven mocht. In iabes kreceh het voick vier hondert friilche maeghden, Die noch den onder-^angh van hare ftadt beklaeghden, Die zijn van ftonden aen > in wettigh trou-vexbont, Die zijn van hooger hant aen Bcnjamijn gejont. Noch i/iet niet genoegh. de reile iondcr vrouwen Dient iloffe toe-gebracht^ om oock te mogen trouwen. En

-ocr page 147-


		��^��^�� DER � � � � � � � � � �, *j$ � � als dit by den Raet is naerder overleyt, Soo vvert hun al gelijck een uyt-komft aen-geièyt. Te Scilo was eenfeeft om defen tijc te vieren, Met reuck en offer-wei ck van alle reyne dieren. Daer quamcn, na den dienft, de vryfters aen den dans , En reyden om een mey, of om een rofe-krans. Hier op vvert doen gelet. En 't is de jonge gaften Geoorloft door den Raet, om toe te mogen taften, Te kieièn uyt den hoop en uyt een groot getal Een die hen tot een wijf voor eeuvvigh dienen ial. Noch vvert hun toe-gefeyt, dat ( of miiFchien de magen, Een oom of vader felïs hier over quamen klagen } Men yder , dien het raeckt, voor eeuvvigh houden fal Bevrijt van alle ftraf, en buyten ongeval. De jeught, hier op geruft , die gaet ha er veerdigh maken Tot foo een blijden roof , en foo gevvenfte faken. Een yder komt ge^iert ten beften dat hy magh, En geeft figh tot het vverek , als tot een bruylofs-dagb . Daer was een luftigh dal ge^iert met ichoone boomen, Omringht aen alle kant met klare water-ftroomen, Met heuvels, aerdigh groen, en vvijngaert tuilen bey, En dit was doen de plaets beicheyden tot den rey. Hier fet hem Benjamijn, én in de groene ftruyeken Daer gaet de rappe jeught in ftilheyt neder duyeken, En loert op haer bejagh, en op een gunftigh lot, Gelijck een loofe vos ontrent een hoender-kot. Maer yemant uyten hoop die gaet fyn met-gefellen Een voor-flagh open doen ₃ en in bedencken ftellen, Hoortjfey t hy,vnende hoort: Hier dient eé goet verdragh, Daer op in dit bedrijf een yder lecten magh. V Vant, foo vvy fonder gront, en buyten alle wetten , Ons geven in het velt, en tot den grabbel fetten, Naer

-ocr page 148-



		_ί04 MAEGHDEN-ROOF Nacr ick het iluck begrijp, daer is geen twijfel aen, Of daer ial, om de keus, een harde tvvift oncfhen. Licht falder twee gelijck op eene vryiler wachten, Tot eene vryiler gaen , naer eene vryiler trachten, En dan fal ilracx het voick daer liggen o ver-hoop , De vrienden tegen een, de vryiler op de loop . Hier tegen dient voor al een voet te zijn genomen, Op dat vvy tot het wit van oni�n aeoilagh komen. Indien het u behaeght, dat hier op zy gelet, Laet ons dit heden zijn een onverbroken wet : Als yemant op het velt een vryiler heeft genomen, Schoon dat een ander pooght ontrent den roof te komen, Laet hem de naeile zijn die eerit de juffer nam, Niet hy die naderhant ontrent den handel quam. Maer aliler twee gelijck tot eene maeghtgenaken, Noch dient men even-wel in geen verichil te raken ; Hy wie de vryiler heeft aen hare rechter-hant Die leyde nae iyn huys het uy t-gekoren pant. Maer kan men op het iluck noch efter niet verdragen ^ Noch dienter even-wel gevochten noch geilagen. Kielt liever facbter wegh > 6 jeught van Benjamijn, En dien de maeght verkieil , laet hem de naeile zijn. De voorilagh dus geraemt die wort terilontgeprei�n, En even valt geilelt een wette fu�en vvefen . En dit noch koomter by, dat niemantgrijpen moet, Tot dat haer over-man voor eerit een teycken doet. De maeghden onder dies, die op ten velde cjuamen, Beginnen vail het vverck, en voedden haer te iamen , Sy ijzelen fondcr ergh, en reyen in't gemeen, Doch fonder manne-volck, en vryiters onder een. Daer fagh men Benjamijn in ftilce fitten loeren, VVien yder tot den roof met hem ial mede voeren.

-ocr page 149-



		DERBENXAMYTEN. ίο, D' een laet fyn oogen gacn ontrent een fleren gangh. Een ander prijft de item > en hout hem aen den iangh. De gene kiefter een met wel gevoede wangen, En defen laet het hooft nae teere leden hangen. Een derde foeckter een die trots en deftigh gaet; Een ander vvenil een mont die wat nae t lachen ilaet. Van dei�n wort alleen een blonde maeght gepreien �, Een ander hout voor al, een bruyntjen ichoon te wefen« En vvaerom meer gei�y t ? Het oogh dat wort gevat Door yet,, 'ken weet niet hoe, en ick en weet niet wat. Het trecken van den mont, het ftellen van de fchreden, Het fvvieren van den arm, het reppen van de leden, Yet, vvaer op niet een menich voor defen heeft gelet, Heeft daer in menigh hert de liefde vail gefet. Op tafels aen-gedift met dranck, en rijeke ipijie_}En nae de kunft bereyt op alderhande wijfe, Daer eyfcht d'een ouden wijn, een ander nieuwen moft; Een dat de tonge bijt , een ander foctc koft. Een wilder heet geback, een ander eyfcht gebraden^ Na dat de mont hem leyt, of naer hem dunckt geraden. En noy t en ilTer yet foo felGiem toe-gemaeckt, Of daer is ecnigh menich, aen wie de ipijie fmaeckt. Daer zijn in alle dingh, byibnderin het minnen, Daer zijn in alle dingh vericheyde tuymel-iinnen. Siet j hoe in dit geval des menfehen herte malt. Een vryiter wert gcYvilt, naer dat het ooge valt. Maer als te rechter tijt het teyeken wert gegeven, Daer liep de rappe jeught, als van de wint gedreven. Daer viel aen alle kant, daer viel de jonckhey t uy t, Als arents op het aes, en bijen op het kruyt. Hy die eeril fyn gerief heeft uyt den rey genomen, V Vas Hafor _s van den ber^h in fnelheyt afgekomen. O Niet

-ocr page 150-



		��6 � � � G � D � � - � � � F Niet een van al den hoop die hem Coo reppen kon ; Soo dat hy op den tocht de voorde plaets gewon. En fchoon hy mccgemack een vryfter mocht verkiefen, Hy wou noch even-wel geen tij t hierin verliefen . Hy grepcr een ter loops, die hy de naefte vant_; �/Uer [y geheel verbaeft begaf haer in het zant, En toont aen haer gebaer, geheel te zijn verbolgen, En niet te willen gaen, en niet te fullen volgen. Hy j iiende dat de maeght de fchoonfte niet en was, Nam elders fynen gangh_} en liet haer in het gras. En mits hy veerdigh liep, en paft op alle wegen, Soo had hy metter haeft een nieuwen roof gekregen. Die ftont hem beter aen, en was foo vinnigh niet. Het fcheen aen haer gebet, dat fy haer vangen liet. Maer t' wijl hy beiigh is om defe wech te krijgen, Soo hoort hy daer ontrent een aerdigh meysjen hijgen. Dat quam daer aen gevlucht. Hy figh haer rooden mont₅ Hy figh hoe net haer kleet, hoe foet haer weien ftont, Hy fagh haer fieren tret, hy figh haer rappe leden ₃Hy prees al wat hy fagh, en vry niet ibncler reden. Dies liet hy metter hacft de tweede vryfter daer , En koos al wederom een ander vveder-paer. Stracx liet hy wederom de derde vryfter glippen, En die hem fchoonder dacht die greep hy by de flippen j En dit niet inder haeft ₃ en voor een reys alleen > Maer als nae rijp beraet, en dickmael achter een. Slet, als een grage duyf is om haer aes gevlogen, En met een ihel gefvvier de velden om getogen, Sy eet al watfe krijght, of gerit, of ander gracn, Dat iy vint op het lant, of aen de wegen ftaen ; Maer koomtfe naderhant een beter vrucht te frnaken * Soo vveetf haer vorigh aes ter kelen uyt te braken,

-ocr page 151-



	f.1

		D E R � E � � � � � � � �. ��₇ En als haer dicke krop iy � ballail heeft geloft, Soo wort het gulfigb dier geipijft niet nieuwen koft. Dus gaet de quant te vverck. Daer leggen al de wetten. Niet eene van den hoop en meynter op te letten. Een yder grabbelt toe, al vvaer hy macr en kan, En vvatter yemant knjght daer fcheyt hy nimmer van. En of ichoon Amos roept: lek ben hier eerft gekomen , En hebbe defe maeght tot mijnen buyt genomen i lek bid u vrienden wijekt ₃ en hout u aen't verdragh, Nahuftan draeghtfe met, en paft op geen geklagh. Het is van outs geley t: Het leen is voor den outften , De neil voor dien hem rooft, de vryiler voor den ftoutften. Geen wet of keur en geit in foo een rau gevecht j Wie meeft hier in vermagh die heeft het befte recht, Daer is het danffen uyt, daer icheuren alle reyen , Daer legt de roofe-krans vertreden in de vveyen _y Daer rijft een vreemt getier_} daer valt men over-hoop, Daer tijt in alder-haeft de ipeel-man opte loop, Daer vlucht het maeghden-rot, gelijck ver jaeghde duy ven , Daer vliegen in de lucht de fijnfte doecken-huy ven, Daer valt een arrem-ringb_} een dop, ofhals-^ieraet, Daer wort de befte kap geflingert over ftraet. Wie dat een open het, die ftelt haer om te vluchten, En wie gevangen is begeeft haer om te (Lichten. D'ecn valt en dander rijft ^ d'ecn krijt en d'ander hijght. D'eé fchelt en d'ander vleyt, d'eé ipreccl: en d'ander fvvijgt. Veel die gegrepen zijn die poogen y et te feggen, Om met een foet veriet den grijper af te leggen. Ruth fprack: Ey Iaet my gacn _; ick ben een eenigh kint j Maer ick ben, feyde lor > te meer tot u gefint. En vviltj ó friflehe blom, mijn aenilagh niet beletten -, Ick ui uvvs vaders huys op vafter gronden fetten. O � En

-ocr page 152-



		io$ MAEGHDEN-ROOF En weeft niet onbefint, of buyten reden gram. Een is te kleynen hoop, u dient een grooter (tam. Als Ela dit veriiont, fy liet haer niet genaken, Sy dacht in haer gemoet _y fy vvoudet beter maken.

	Dies ift dat (y in ernft ontfluy t haer teeren mont, En beet den ichaker toe, als op een vafter gront: V Vy zijn veel kinders, vrient, op my is niet te viffen -_s V moeder > feyde Knas, kan u te beter miiTen. 'T was noyt de quaetfte wolf, indienje my gelooft, Die uyt een groot� hoop maer i�echts een ichaepjen rooft. Seraphnis veynit- haer manck, en klaeght van trage gangen �, Geen noot, vvcrt hacr gcfey t > ghy moet geen hafen vangen. Kir riep ick ben te jongh ₃ en noch te lijdigh groen ; Vriendinnc, ieyt haer Sem, wie kan het beter doen ? De

*'2.*

-ocr page 153-



		DER � E � � � � � � E �. fó> De vvaerheyt, fchoone macght, die kan het u betu'ygefi, Dat teer en jeughdigh rijs is beter om te buygen. Maer Thimna riep geftaegh: Eylaes mijn jeught verout; Wel acn, wort naer gefeyt, 't is tijt dan datje trouc. Dinhaipa feyt haer fvvack _s en dickmaei iieck te vvefen; Men antvvoort, dat een man een vryfter kan ^eneièn. En t' wijl Amana klaeght van al te ivvaren lijf, Riep Abner: Vet te zijn dat maeckt een handigh wijf. 'K en wil te geener tijt voor u een ander kiefen_;Men ial u in een voti van't laken niet verliefen. Van achter wel bevleefl, van voren wel geboril Dat is de rechte ilant daer nae mijn herte dorit. Riep Afhach: V Vieje zijt ₃ wilt elders henen treden > lek ben te bijfler fchracl , en mager aen de leden, Haer wort daer op geièy t: Ghy fult vry dickcr zijn, Eer dat de thiende maen ial geven haren fchijn. Ham fagh een früTche macght, die, mits haer (helle gangen, Niet aen en was te doen ^ niet op en was te vangen. Maer �'wijl haer bouvvé fweeft, fo vatf eé fpitièn braem, En dat was aen den vrient ten hooghilen aengenaem. Want, t' wijl iy befigh is om los te mogen raken, Liep Zepho wonder fnel, en quam tot haer genaken - Hy iey: Mijn's hertfens wenfch,ick bid ontvlucht my nies. Ghy voelt dat oock het velt aen my iyn gunfte biet. De braem, al is hy icherp, die laet hem noch bewegen Tot trooit. van mijn verdriet, tot my te zijn genegen. Wel y zijt dan dat ick wenfeh ; Maer iy riep overluyt: V bede koomt te laet, dewijl ick ben de bruy t. De vry er op het woon begon alree te wijeken > Syn herte gaf een fucht, iyn handen die befwijeken. Maer als hy recht beiagh haer oogh vol foeten brant» Doen greep hy weder toe, en vry met vailer bant , O 3 En

-ocr page 154-



		ιιο MAEG Η DEN-ROOF En weder: Frillche blom, ghy zij c aen my verbonden ; lek heb u aen den rey ^ en niet in huys gevonden. Geen wet heefc oyt gei�yt, dat yemant i�gh verloopt Die op een vrye marekt bequame waren koopt. En vvaerom meer verhaels ? Hoe dat de vryfters waren, Kort > langh, gefont, en i�eck, van veel, of vveynigh jaren, Van witf of bruyne verw _f het worter al gewilt, Tot dat den gragen hoop ten leften is geftilt. Hier geit geen deerlick hen. wat onfchult dati� maken, Voor haer en is geen kans om los te konnen raken. Geen lijm , of Frans vernis > geen peck en hout foo vaft Gclijck een vryers hant, die na een vryfter taft. Hier worter een ge wilt, om datfe weet te fuchten, Daer worter een begeert, om datfe ichijnt te vluchten . Hier worter een on tfchaeckt, vermits (y is befchaemt, En mits dat even fulex een vryfter wel betaemt. Hier worter een gevat, om datfe konde vleyen, Daer worter een ontvoert, vermits fy weet te fchreyen. En vvaerom langh verhael ? ν vat rnaeght of vryfter doet, Een vryer uytten hoop die vint haer wefenfoet. Men hoort in dit gewoel te midden in de velden₃Men hoort een gramme rnaeght op haren roover ichelden : O guyt j � f�el j � fchelm, � bouf, en menfehen dief. VVat antvvoort ? Hoeje fchelt, ghy biijfc myn weerde lief 'T fal t'avont beter zijn. Schoon yemant vvortgeilagen > Hy kan het met gedult, en fonder morren dragen. Maer hoe de iaken gaen, of vvatter oyt gefchiet, Wie vanght laet iynen roof, fyn weerde proye niet. Indien men hoort een rnaeght om hare moeder krijten, Men hoort in tegen-roep van onfe Benjamijten : Vriendinne, weeft geruft . Ick ben u lieve man, Die Cal u beter zijn als yemant vvefen kan.

-ocr page 155-



		DER BENIAMYTEN. in Of is haer wrange ipijt met woorden niet te bluil�n, I Soo wort haer mont geftopt met duyfent (bete kuilen. De vryer hreeckt den ichreeu met ioo een ftagen foen , Dat fy door haer gekrijt geen hinder weet te doen. Siet, als men honigh rooft, ichoon yemant wortgefteken, Nochdienter van den korf in't minfte niet geweken. Het is een out gebruyck, dat hope van het ioet Het bitter of verdrijft, of minder ichijnen doet. Maer Tiria, rap te voet, als fy de rauwe gaften Sas;h vallen uyeten bergh, en nae de vryfters taften, Begaf haer op de vlucht, foo veerdigh alile kan, Soo datfe metter haeft een ruytne ftrate wan, En fnelde nae de ftadt. geen duyf kan harder fvveven ₅Wanneer de vogel iiet, her geit haer aen het leven, Vermits een fnelle valek hem in de lucht genaeckt, En nu met fynen beek haer langhfte veren raeckt. Niet verre van de ftadt foo komt haer Ophel tegen _?Die tot de jonge maeght ten hooghften is genegen. En fy, oock even-felfs aen hem alleen verpant, Gevoelt in haer gemoet gelijcken minne-brant. Hy iiet de vryfter aen ₃ hy iiet haer neerftigh vluchten, Hy iiet haer bleecke vervv , en hoortfe dickmael fuchten, Hy iiet haer ganfeh alleen, en (onderkamer-maeght, Hy fiet hoe da tic fnickt, en met den adem jaeght, Hy fiet haer geeftigh hair, en ongebonde vlechten, Gedreven in de luent, en met de winden vechten, Hy iiet haer fonder krans, en fonder half-cieraet, En hy is onbe wuft van datter omme gaet. Hy koomt met grooten ernft, en met gefwinde fchreden, Hy koomt tot haer gegaen, ais met de ganfche leden. Hy vraeght, mits hy de maeght aldus verheyftert iagh, Wat datter is gebeurt, en watter ichuylen magh, Wacr

-ocr page 156-



		«i MAEGH DEN-ROOF Waer dat haer kamer-maeght, en haer geipelen bleven, En wie haer .uy thee wout foo vinnigh heeft gedreven, En vvacrom datfe vlucht. De moede juffer fvvijght, Vermits haer moede ziel noch foo geduerigh hijght. Hy grijpt haer in den arm en kuil haer roode wangen, En vraeght noch ander-mael, met even groot verlangen» Hy leyt haer van de vvegh en wat bezijden af, Daer fy hem op het left het ftuckte kennen gaf: Hoe datter in het vvout zijn roovers aen-gekomen, En hoe daer met ge welt de vrijfters zijn genomen, Hoe dathetganfche rot verftroyt daer henen liep, En met een droef geichrey om hare moeders riep. Mijn nichte, fey de maeght, die was alree gegrepen. Ick iagh haer door het ftof ₃ en nae de peerden ilepen. Ick iagh acn d'ander zy een onbeichoften gaft, Die had een teere maeght wel i�liaem aengetaft. Een ander daer ontrent die hadder een geladen, En kond' hem, foo het icheen ₃ met kuilen niet verfaden. Wat dat hy meer bedreef en iagh ick vorder niet j Sy, denck ick, wecet beft al vvatter is gefchiet. Ick onder dit gewoel, en in het feliaem ftroopen Begaf my na de ftadt, en fteldet op een loop en, lek rende wat ick mocht, en liet oock nimmer af. Het icheen dat my de vrees gefvvinde vleugels gaf. Als dit den vrijer hoort, men iiet de man befterven, Hy greep haer in den arm, hy kuif haer menigh werven, Hy danckt den grooten God, dat hy de vreught geniet, Dat hy iyn weertfte pant alleen behouden fiet. Maer yder, die een maeght heeft van den rey genomen, Maeckt iigh in hacften vvech, eer vrient of ouders komen. Want yder weet genoegh wat hem gebeuren ial, Indien hy langen tijt bleef dralen in het dal. Doe

-ocr page 157-



		DER BENIAMYTEN. nj Doch wie ial Benjamijn op fynen roofbeknippen? Hy doet gelijck de wolf, hy gaet in haeften glippen, Eer dat den harder koomc; hy geeft hem in het bos, En,iiet, dan is het dorp en al de boeren los. Een yder van de jeught die heeft een fnellen wagen, Of muyl j of veerdigh peert, om fynen roof te dragen. Een yder maeckt hem op_} en niemant is geruft, Tot dat hy koomt gerent ontrent fyn eygen kuit. Terwijl nu al het volck hen om te reyfen ftelde, Bleef Egla daer alleen te midden op den velde. Sy had haer niet geroert, niet uytten vvegh gemaeckt _sEn niemant even-wel en had haer aengeraeckt. Sy flough haer oogen om, en iagh de vryers reyfen > Sy ginghin haer gemoet den handel over-peyfen, En t wijl fy daer alleen ontrent de beke iit, Soo berft de vryfter uyt > en feyt ten leften dit; Hoe vreemtgaet hier hetvverck_} hoe felfaem alle iaken ! VVie kan in dit geheym de rechte gronden raken? Het is een duy fter � volck, al waer men henen het, En wat de vverelt is en weet de werelt niet. Hoe rolt het los geluck! Daer zij � verfcheyde menfchen, Die krijgen haren wil, en hebben datfe wenfehen. Sy leven buyten iorgh en hebben geenen noot. Want het het hooghfte lot dat valt hun in den fchoot. Hoe-wel fy met gemack in hare kamers ruften, Sy krijgen 't innigh wit van hare ganfche luften i En waer dat hare fuyck ter neder is gefet, De vangh, by haer begeert, die valt haer in het net. Een ander wederom ₃ hoe feer hy plagh te woelen, En kan in fyn bedrijf geen voorfpoet immer voelen, Hy weet van geen geluck_} oock niet door enckel droom, En waer hy yet begint, daer roeyt hy tegen ftroom. � Dit

-ocr page 158-



		�4 MA EC � DEN-ROOF Dit heb ick menigh-mael ₃ en op vericheyde ftonden , Dit heb ick metter daet noch heden onder-vonden . 'K. en weet in wat planeet dat ick geboren ben; ick weet dat ick geilaegri niet als verdriet en ken. De (tam van Benjamijn is heden afgekomen, En heeft tot haer gerief ons maeghden wech genomen. Dit heek, gelijck ick weet, veel juffers wel geluckt* Die zijn ₃ als tegen danck, met eeren vvech-geruckt. Ick kenner meer als een, fchoon (y haer vreemt geheten ₅En met een droef gehaer de lieden roovers hietcn, Die blyde zijn ge weeft, ontfchaeckt te mogen zijn _rEn in haer bed te iien de jeught van Benjamijn. Maer 't is oock foo gebeurt, dat even fchoone maeghden ₅Die onfe fteedtfe jeught ten vollen wel behaeghden, Zijn mede vvech-gevoert, en vry een groot getal, Daerom de ganfche ftadt 'm rouwe weien tal. . lek had een foete nicht_} aen wie de jonge lieden Om ft rijt nieeft alie dacgh haer trouwequamen bicden> En₃ iiet _y dat aerdigh dieris van een rouwen quant Gegrepen op het velt_} getogen uyttet lant. Mijn buer-meyt, nu gcreet om alledaegh te trouwen, En heeft de grage jeught niet konnen weder-houwen�.. Sy wort van hier geruekt, niet fonder groot verdriet ₉En fy noch eveiv wel en was de feboonfte niet. Daer zijnder boven dien wei honden wech genomen,, Die hebben tegen danck een rijeken man bekomen �» Maer ick ben bier alleen gelaten op het velt, Dat my door enckel ipijt tot in het herte quelt, Wat is dat my ontbreeckt? wat ichort my aen de leden, Dat my geen menfeh en vraeght > geen vryer heeft gebeden Heb ick dan niet met al aen lijf of in de ziel ₅Dat yemantgeeftigh docht _y dat yemant wel bevki ?

-ocr page 159-



�

		D � R B � � � � � � � � �. iij Ben ick foo vreemden ipoock₃ onweerdigh om te paren ? Of is mijn jeught voorby, vermits de lange jaren ? Of ben ick maer een romp, een onbelompen ftuck ? Neen, neen, ó droeve ziel, het is maer ongcluck . 'K en ben ioo leeiick niet_} ick hebbe my bekeken, Ick hebbe mijn gelaet geipiegelt in de beken, Ick hebbe daer gefien ₃ dat jae een eerlick man In my, gelijck ick ben _s verneugen vinden kan. Daer zijnder vry genoegh op dcfen dagh gegrepen, Die ick iagh henen gaen, of uytten velde liepen, Niet friifcher in gelaet, als ick op heden ben, Gelijck ick vry genoegh van deie juffers ken. Maer, iiet, de rauvve jeught die quam met ��/Te iprongen Gevallen aen den dans, en in den rey gedrongen, En greep gelijck het viel en rijp > en bijiler groen, Gelijck noch over-al de mcelle vryers doen. Als yemant in een tuyn de roofen koomt te naken, En wil tot iyn gerief een aerdigh tuyltjen maken, Sy pluckt niet juyil de bloem, die fy met oordeel koos, Maer treckt dat haer ontmoet, ofwel de naefte roos. Soo iifet hier gegaen. vvaerom fal ick my quellen ? Ick wil mijn droeven geeft in rulle neder ilellen. Ben ick niet met den hoop hier op het velt gevat, Mijn kans is nu ter tijt verbetert in de iladt. Daer miil nu al het volck twee hondert witte doecken �, Dies moetermenigh man een ander vryiècr foecken. Ick ftelle voor gewis ₃ dat my dit ongeval, Tot trooil van mijn verdriet, een vry er geven fal. Ick moet noch even-wel het iluck alioo bcleyden, Dat ick niet ichijnen magh gelaten aender heyden, Verlaten van de jeught, als die niet eenen man, Oock by foo gragen hoop, tot haer bewegen kan. � � Het

	I

-ocr page 160-



		ν ιό MAEGH DEN-ROOF Het fou my nadeel zijn ₃ indien men komt te weten , Dat ick hier op het velt alleene ben vergeten. Het dient dan op-gekropt ₃ en niet te zij η verbreyt. Noyt �ijtenisioogoet j dat alles dientgefeyt. Maer als die ieliaem vverek tot S^ilo vvert geweten, Soo is de vreemde daet ganich hatigh uy t-gekreten. Men wil het liftigh rot, vermits het ilout bedrijf, Men wil de rauwe jeught al weder op het lijf. Maer ilracx den breeden raet_} en d'oucile van de ftammen -> Die dit aen-ftaende vier aireede C^gcn vlammen, Die waren daer ontrent, en quamen inde itadt, En vinden al het volck in gramichap op-gevat. Daer gingh het klagen aen ₃ daer roepen alle menichen₅Dat fy al weder krijgh, en nieuwen oorlogh vvenfchen j En ₃ mits nu Benjamijn fyn oude wegen gaet, Dat fyn vernieude lift verdient een nieuwen haet. Den Raet des niet te min die wil hen neder ietten, En bid hen, op het ftuck met vlijt te willen letten. Men feyt, hoe Benjamijn te voren is geplaeght, En dat haer frillche jeught is in het grafgejaeght, Haer mannen uyt-geroyt, i�er vveynigh uyt-genomerij En dat de craniche ftam niet om en dient te komen. Datlacobs edel zaet niet al en dient verdruckt₅En tot den wortel toe ten vollen uyt-geruckt. Dat aen het Heydens volck, dat aen de Philiftijnen Denieu verweckte krijgh fou wonder ieliaem fchijnen _yAls of des Heeren erf fyn eygen broeder at, En met in-lantfchen haet geduerigh bei�gh fit. Dat even dit gewoel hun oorfieck mochte �even, Om tegen Ifra�l te werden aen-gedreven, En tegen Godes volck_} als op een vaften ^ront > Te maken onder hen een hatigh krijghs-ver bont. Hie

-ocr page 161-



		DERBENIAMYTEN. �� Hier dnnght men wonder op, en geeft hacr in bedencken ₃Of nut en dienftigh is fyn eygen bloet te krencken. Men ièyt ^ hoc defe ilam is uytter-maten rijck, En dat in al het lant is niemant haers gelijck. Men feyt, dat maer ontrent fes hondeit jonge menfchen Zijn heeren van het lant, en hebben datfe vvenfchcn, En oft niet beter is ( dewijl het is gefchiet) Door onderlingh verdragh te ftillen dit verdriet. fc> � Men feyt, dat in de ftadt veel hondert maeghden waren Genegen tot de trou _y en veerdigh om te paren ; Maer dat het manne-volck door krijgh en ongeval Of doot j of buytcns lants is minder in getal. Men feyt, dat even nu verfcheyde jonge maeghden, Die ( foo hetfehijnen mocht) geen vryer oyt behaeghden, Stracx fullen zijn gevvilt, vermits den ichaerièn tijt, En foo van hare fmaet ten lellen zijn bevrijt. Naer dit en meergefprecx_} de vrienden > ouders, magen Die fchijnen met gedult het leet te fullen dragen . De rijekdom van het volck verfoet het ongeval; Men hoopt dat figh het (tuck tot vrede wenden fil. Maer onder dit gefpreck zijn vrijers aen-gekomen_}Aen wie een lieve bruyt ot vrijfber is genomen. Daer gingh het over-kant, daer roept men over-hoop ₃Daer raken wederom de (innen op de loop. Daer riep men overluyt, oock fonder yet te mijden : Hoe fil men dit gevvelt noch vorder konnen lijden ? Veel liever Benjamijn met voeten doot getrapt ₃Of met een felle bijl de leden af-gekapt. Och! had men dit geipuys doch leilmaei doot gefmeten, Sy waren altemael op heden al vergeten, Sy hadden even ons dit fpijt niet aengedaen, Noch hier tot S9I0 felfs 100 fnooden daet begaen. � 3 Hoe

-ocr page 162-



		ϊ 18 MAEGHDEN-ROOF Hoe Cal een eerlick hert dit vuyl bejagh verdragen, En iien de vryfters felfs aisichapen henen jagen, En fien een eygen bruyt, een uyt-geleien panc Geflingert door het ftof, en fleuren door hec Iant ? Zijn niet , om minder quaet, ons heiden op-getogen, En hebben totten krijgh het ganiche iant bewogen ? Is niet heel Iira�l van Berieba tot Dan Veriamelc tot den krijgh, gelijck een eenigh man ? Heeft niet het vvettigh fweert veel duyi�nc man verflondcn, Vermits in Benjamijn een hoere was geichonden, Een floir die by hen quam, en die hun tot gemack Haer man ten beften gaf, en uyt den huyi� iiack ? En hier koomt ditgebroet, en naerdert onie kuilen, Om met ons befte jeught te boeten hare luften. Ons maeghden zijngeroofc en uyttet iant ge voert. Hoe fit dan nu het volck hier dus en koeckeloert ? VVaerom het ftuck verichoonc door enckel faly-vouwen ? Ey, laet ons defen hoop doch eens terneder houwen, Laet ons gaen royen uyt hetichuym van Benjamijn -₃ Het Iant en al het volck ial maer te beter zijn. Dus gaet de jonckheyt acn, men flater op de fvveerden, Menipreecktereven-ftaeghals boomen uyttereerden. Het fchijnt dat hy het hertaen dei� menichen breeckt, Die met een enckel vvoort haer heden tegen ipreeckt. De Raet is ionder raet, en vveetie niet te ftillen ; Sy ichreeuwen over-hoop, enieggendatfe willen. Den vader wort gepacyt , hoe feer hy is ontftelt; Maer niemant vvcter raet, alft yemants vryfter geit. Wat is dan beft gedaeu ? de fiken uyt te letten, En door een ftil beleyt den eerfteii tocht beletten. De Raet die neemt vertreck, en icheyter heden van. -De tij c geeft mcnighmael dat reden niet en kan. Ter-

-ocr page 163-




	DER BENIAMYTEN.	1 i'y
		1 i'y

Tcrvvijle nu het volck en al de vryers wachten, V Vat dat hier op de Stact fal nut en dienftigh achten , Een yder die het raeckt die iuyftert wat hy magh; Maer, iiet! uy t Benjarnijn en hoort men geen geklagh. Als ecrftmael in het wout een vogel is gevangen, En dat hy in de koy moet op-geiloten hangen, Soo ipringht hy ionder ruft, en maeckt een groot gefchal. Het fchijnt dat hy den kop aen ftucken loopen fal. Maer als hy koy-vaft wort, en i�gh nu gaet bedaren, Dan laet hy fyn getier en harde ip rongen varen, En naer een kleynen rij c hy iinght een vrolick liet, En van fyn eerfte leet en weet hy vorder niet. Dus evengaen te werek de wcch-gevoerde vryfters ₃Sy doen in dit geval gelijck ^evange lijfters. Sy varen mette mans, fy rijden door het lant, Eerft droef en ongeiint, maer vrolick naderhant. Hier toe doet yder man al wat hy kan bedencken, Hy ipreeckt fchier alle tijt van koopen, geven, ichenckcn _?Van alle vrouwen tuygh, vankleeren ₅ van ^ieract, En wat de jonckheyt prijft, en wel te iinne ftact. Veel gater op het lant, en fpreken mette vrouwen, Hoe eenigh cierlick huys of ander ilot te bouwen, En of het open dient, of om en om bevvalt, Of immers hoe het werek haer alderbeft bevalt * Hoe wijt fy is gei�nt de kamers uyt te ftrecken, Hoe verre fy den hof wil in de velden trecken, VVaer fy e� boomgaerc wenicht, en vvaer e� groene ben, En watfe maer en feyt dat is terftont gedaen. Een ander leyt fyn lief, en toont haer fchoone dreven, En groote ftreken lams -_} hem by het lot gegeven. Hy wij ft al wat het oogh van daer bereyeken kan, En feyt: Hier ben ick vorft en ghy vorftinne van. Een

-ocr page 164-



		tas � � E G � D E � - R O O F Een ander wederom die laet fyn troutfte flaven Gout, koper, diamant uyt ftof en ailchengraven, Verduyftert in den brant , of anders daer verviiylt, Of even in den noot van yemant daer gekuylt. En alifer dan een klornp wort in den puyn gevonden, Dat wort van ftonden aen de vrouwe toe-geibnden, En haer wort af-gevraeght, wat kop, of ander vat Sy liefft, tot haer vermaeck, hier uyt geimcden hadt. Maer onder dit beflagh, en naer eèn weynigh dagen, Soo vont men menigh wijf die kint begon te dragen. Sie daer is nu de man geduerigh ongeruil, Hy vraeght, wat datiè wenicht, of wat haer herte luit.. En als haer y et bevalt, dat laet hy veerdighkoopen, Al ibu men door het lant en alle fleden Ioopen. Geen moeyte wortontfien, geen geiten wortgeipaert, Tot eens de jonge vrou ten leften heeft gebaert. Dan gatet weder aen. men denckt om nieuwe vonden, V Vaer door de jonge vrou vvert aen den man verbonden. Hy voegt hem tot haer bed, hy danckt haer van de vrucht, Hy toont haer nieuwe gunft, en vry al meerder iucht. Hy feyt met blijden monc: Dit zijn de rechte banden Van ons gevvenile trou, dit zijn de foete panden. Hy toont haer dat het kint, � vaer met hy is verrijckt, Syn vader wel bevalt, fyn moeder wel gelijckt. In't korte, wat hy weet hacr vreught te fullen geven, Of nut te mogen zijn, om vvelte mogen leven, Dat haelt hy met beleyt, en brenghtet aen den dagh, V Vaer hy het vinden kan, of immer halen magh. De vrouwen j tot beiluyt, die hebben datiè willen. En dit kan boven al vciifoorde. (innen ftilien. Een wijf, aen wie de man geilage gunfte biet, Denckt aen haer vaders huys, of om haer moeder niet.

-ocr page 165-



		D E R � � � � � � � � � �. iu Soo iiTet hier gegaen. nae dat men vint befchreven, Het ftuck ₃ hoe vreemt het was, dat Uier by gebleven. Niet eene dien ick weet ₃ al fcheeniè bijfler gram, Die van hacr man omvloot, en tot haer moeder quam. Macr fooder yemant vraeght> wat al de vfyers deden, Die 't hooghfle ziel-verdriet uyt defen handel leden. De tij t verfoet het leet. VVat Cd. een deftigh man _%Wat fal een vryer doen, als hy niet meer en kan ï De noot is fonder wet. Wat baet hier vinnigh belgen ? Het is een hoogh gcmoet, dat onluft kan verfvvelgen. Het is een billick hert, dat iïgh na reden voughc, >■ En, als het weien moet, hem in den cijt vemought.

-ocr page 166-



		Onderfoecl^ Van de ontichakinge ondernomen byde Benjarnijten over de dochters van Scjlo. ι. η Quwelicken , door middel van ont- het by-flapen, maer door e� foete onderlinge IJ, fchaken te wege gebracht, mifprefen. bewilginge het echte bont volmaeckt en tot z. Wat tot onfchult van het ontfchaken van fyn recht ooghmerck gebracht wert. En de dochteren van Scilo door de Benja- t'wijle al dit werck door minne en vriende- mij ten gefeyt kan werden. lick onthael,ende niet door ge welt is te vor- 3. Swarigheden ontfhendeuytgedwongen deren, fooverklare ick rondelick, datmy houweIicken,en droevige exempels op dit geheel beleyt ganfch niet en bevalt. die gelegentheyt. S o ρ H. Maer duncktu geen onderfcheyt 4. Vreemde �enijn-menginge, efidewerc- te wefen tuifchen ontfchakinge, die by een kinge van de felve. byfonder man,ofte by eenige weynige jonge 5. Of yemant die een jonge deerne met ha- lieden wert gedaen, en tufichen een fooda- ren wille vervoert moet verftaen wer- nigh beleyt, dat van hooger hantenbyde den een ontfchaker te wefen, en daer machten va het lant wert aengevang�,en om voor mach geftraft werden i eenige redenen van State te wege gebracht t 6. Of hetfoois, dat een jonge deerne uytter ρ η ι. Iae gew�Telick ick fie daer in een aert d�en lief krijghtdie haer eerii van mercke�ck verfchil te wefen. Maer hoeder haren maeghdom ontfet, gelijckfom- meer dochters ontfchaeckt ende gewelde- mige voor-geven ? lickwech werden gevoert, hoe my dunckt 7. Of ee vrou-menfch willende trouwe met dat het aenftootelicker is, en des te meer als haren ontfchaker, fulcx by de Overig- fulcx gefchiet met toeilandigheyt ofte oog- heyt behoort te werden toegeftaen? luyekinghe van de hooge Overheyt _? de S o ρ η. Wel 5 Philogame -₃ wat is u ghe- welcke in dien gevalle ichijnt als een cop- voelen van defenhandel? peleriTe ( met eerbiedigheyt moet ick foo Ρ η 1. Dit werck gaet regel-recht aen te- {preken) van foodanige onwettige t' famen- gensde gronden van al dat houwelick ghe- voeginge. noemt wert. want nadien hetfelye te rechte _Te _hoogeryeffli,_m _is _verheVen, woit gefeyt te wefen een wettige by-een- Die eenigh bouf-ftuck heeft bedreven, komfte van man en wijf m�t onderlinge be- Te vqyider is de boofe daet, wilginge van de fclve : foo fien wy hier een . ^En ^daerotn ^wetldi^ ^ffi"^ertIer ^haec � ganfch onwettige t'lamen-komile, als aen- De Romeynen in haer begin hebben dit gegaen tegen danck van de gene fonder wille werck mede eens ter hant genomen, en doe van de welcke fulcx niet en kan ofte en be- vviert op dat mael bevonden, datter 683. hoort te gefchieden. En wat kander meer jonge deernen gheweidelicken waren ont- gaen tegens alle goede wetten,als dat yemant fchaeckt, felfs mede door beleyt en bewil- hetfyne ontweldight, en een ander toe-ge- gin ge van haren nieuwen koningh Rpmubtf. eygent wert₃ als 'm defen is gefchiet ? En wat Maer hem is oock ter dier oorfake e� recht- kaudcr ongeregelder in een lant bedrev� wer- veerdige oorloge aengedaen by ^Jde om-leg- den, als dat aen een vader fyn kint-, aeneen gende volcken, figh hier door gehoont ende vrijer fyn geminde, en aen een bruydegom mifhandelt vindende. In voegen dat hy licht fyn bruyt af-handigh weit gemaeckt? gelijck fyn� nieuwe ilaet t'eenemael te gronde fou- ick niet en wil twijffelen ■, of daer zijn onder de hebben geworpen, door foo ftouten ver- de twee hondert ontfehaeckte maeghd� van metelheyt, t� ware eenige wijfe en befchey- Sjilo vrijiters van andere bemint, enbruyts dene onder de vrouwen fulcx hadden af-g�- aen andere verlooft vermenght gevveefi:; foo beden ende belet. Engewifl�lickwarehet als men nae alle waerfchijnelickheyt kan af- mijn fake geweeft ( als her doen ter tijt der nemen. Nu foo ii�et bekent? dat niet doof Sabinen was) ick hadde aen dien rouwen hoop

-ocr page 167-



		W �- � � � G � � U hoop haren moetwil wel dapper uyt-gewet> en aen de felve haer ongelijck met de wape- nen fcherpelick doen gevoeleH, tot wrake van haer bedrogh en roeckeloofe ongebon- denheyt. S o � �. Maer , lieve jongelingh , dat heeft al mede fyn bedencken, de iake wat dieper zijnde ingefien. Hoe! dunckt u niet dat het ontfchaken al te laet gewroken wertj foo wanneer het gewelt aireede in liefde , en het wech-voercn in eë houwelick verandert is � ja foo wanneer dat aireede uyt dat felvige houwelick kinderen zijn voort-gekomen ! Wat batet doch den genomen maeghdom te gaen wreké,als die gene die onlangs maegh- den warenjtot vrouwen jae moeders gewor- den zijn � Soude niet foodanige wrake de wrekers en de hare meeft befchadigen � � � i. Ick mereke dat dit bekommer- licke gevalle zijn, en van fonderlinge inficli- ten^ even-wel ick fegge als noch , dat ick defe maniere van doen ganfeh ftrijdigh achte met de gronden van een wettigh houwelick (immers nae dat ick het werek infie) Maer 't heeft u gelieft mijn invallen hier over te hooren, die ick rondelick hebbe verklaert. Laet my nu verftaen,wat u gevoelen op defe gelegeritheytwefen magh. S o � H. Wat ontfehakinge van maegh- den ofte vrouwe-kracht aengaet ,ick ben met u van het felve gevoelen, dat fulex een eerlick houwelick regel-recht tegen is, alfo alle houwelicken op onderlinge bewilginge nootfakelick gegront moetë werden; Maer die dit ftuck Yan de Benjamijten wat dieper inficn 3 die meynen hier geen ontfehakinge, en min gewelt gefchiet te zijn , maer yet fulex dat foo eenige goede redenen van on- fchult voor figh is nebbende. Phi. Hoe kan fulex met eenigen fchijn van redenen gefevt werden ? daer wy ganfeh anders uyt de gefchiedenifle konnen af-ne- men. Seght my doch eens , wat glimp hier, toe gebracht wert ? Soph. Men hout, weerde Philogame, dat de Benjamijten de maeghden van S$ilo figh qiet en hebbë toe-geeygent,om de felve orte haer ouders onluft, gewelt, of fchande aen te doen �_} maer hier is te letten, dat de felve (va hooger hant des gemachtight zijn- de ) de dochters van Scilo tot hen hebben genomen, om te bate te komen , en als te vervullen de onmacht doen ter tijt in de ou- ders wefeode, die om des gedaen eedts wille
				¹ S C � � � 1 � 6 �. 123 ( als ghy weet) haer dochters niet en ver- mochten de Benjamijten tot vrouwen uyt te geven, fchoon de felve wel hadden gewilt fulex te mogen doen. In voegen datfe ver- moedelick blijde zijn gheweeft, dat de fake nae haren wenfeh, quam uyt te vallen , fort- der figh van meneedigheytfchuldigh te ma- ken, dewijle dat het" blijekt uyt het geheel verhael van de gefchiedeniife, 'dat fy luyden» door den onbedachte eedt veiftrickt zijnde , niet anders als een bequame uyt-komfte en fochten,om van den felven eedt ontflagen te zijn, en alfo de bedorvé en vervaüen ftarnme haer der broederen weder op te rechten; en het felve is gefchiet even door denaenflagh van de Benjamijten. Phi. Ick en kan dit niet foo geheel voor goede ende ganghbare munte ontfangen. Want te feggen > dat de Benjamijten van hooger hant gemachtight zijn geweeft, om den eenen fyn vrijfter, den anderen fyn kint, den derden fyn bruyt af-handigh te makë en weet ick niet of fchijn van rede heeft, te min dewijle datter doen geen hooge macht by dat volck te vinden en was. ' Want ten dien tijde ( feydtde Schrift) en waifergeen ko- ningh in ïfraël, en yder dede wat hem wel geviel. Soo is dit werek dan veel eer voor een dom gewoel van een ongeregelde ge- meente, als ee wettigh befiuyt van de Over- heyt te rekenen. Soph. Het zijn even-wel de outfte en aenfienlickfte van den volcke geweeft, dié het ftuck hebben aen-gedreven, en voor eèn gront-flagh ( foo het blijekt) hebben ghe- meynt gelegt te moeten werde, dat de wel- ftant van dé Staet de hooghfte wet is, en dat dufdanige groote gevallen veeltijdtsfoo wat rouwigheyt en onbillickheden in fich heb- ben ; doch verbeteren het al met den dienft van't gemecne befte. Phi. Wel, om hier op niet langer te ftaen , foo wil ick dat nu niet dieper onder - foecken, tot naerder gelcgentheyt. Maer dit verftaé zijnde gelijck men wil, 'tis even-wel de waerheyt, dat de dochters van Scilo, hier van niet wetende, gewelt is gefchiet, en ten dien aenfiene en zijn de Benjamijten van vrouwe-kracht niet onfchuldigh te houden. Soph. Ick weet niet of dat alfoo vaft gaet, als het wel fchijnt ten eerften aenfien. Goede Philogame, ghy weet dat de Rechte duvdelick feggë, dat ee dochter ontfehaeckt zijnde, fchoon het bleke, jae fchoon fy felfs Q 2 ver-

-ocr page 168-



		tH Wettige O � � s e � � � � � © e. verklaerde fulcx met haren wille gefchiet te . L/ttiflatit koningh van Napels,e� kloeck- zyn, dat fulcx den fchaker geenfins en foude moedigh krijghs-man, maer even-wel mede verloffen van de ftraffe des doots, uyt rede- een in-volger van fyne dertele wel-luften, nen,dathy niet en heeft gehadt de bewilgin- door eenwel aen-geleyt belegh hebbende ge van de ouders, ofte de gene die macht benaat de ftadt vanrlorencen, infoodaniger over de deerne waren hebbende. (L. Vnic.C, manieren, dat defelve alle ure ftont, door. at rapt» virgin. She voleetibu$,five noUnnhut verdragh ofte gewelt, in fyn handen te val- vbfimüm ,/ive �� mulieribm taltfacitiuifue- Jen, liet hem even-wel payen, en nam aen rit ptrpetratam.) Indien nu yemant, foodani- op te brekê, indien men hem liet toe-komen gen macht hebbende over eë jonge dochter, een jonge deerne in defelve ftadt woonende, aen eenigenjongelinghtoeftont,de felve tot vermaert van fonderlinge fchoonheyt. De hem te, mogen nemen, fchoon fy daer tegen Overheyt het ftuck in beraet hebbende ge- ftieefde ,, en dat hy fulcx in 't werek ftelde, leyt, vont ten lellen geraden, door het on- foude niet de jongelingh kennen feggen, by gelijck van eenen borger het ongeluck van hem geen ontfehakinge te zijn gepleeght, de geheele ftadt af te koopen. De jonck- als niet konnende gefeyt werdé by hem met vrouwe, by den koningh begeert, was een gewelt ontvoert te zijn, dat hem te voren al dochter van een voortreffelick Medecijn,en eygé was gemaeckt, door den gene die fulcx fyn konftes halven feer vermaert in dien tijt. vermochte te doen i Want koomt de bewil- Defelve vervoert en als uytfinnigh, vermits innge van de dochter in geen achtinge ,als foo fchandelicken ongelègentheyt, hem in iy die met hare wille ontfehaeckt heeft, om fyn dochter op-gedrongen, nam by figh fel- hem vande ftrafFe des doots te verlofTen,ver- ven op een felfaem en hart voor-nemen, mitshy niet en heeft gehadt de toe-ftem- Want terwijlen dat een yder befigh is fyn minge van de ouders,foo en moefte (foo het dochter met kleederen , juweelen , ende an- fchijnt) aen de andere zijde de onwille van dere vercjerfelen fchoon voor te doen, om de dochter niet befwaren den fodanigen, die haer alfoo den overwinncr toe te fenden , en gehadt heeft den wille van de gene die over de felve aen hem dies te aengenamer te nia- haer en haer lichaem te feggen hadde. Doch ken, foo bracht hy onder andere te voor- hoe men fulcx kan of foude mogen duyden, fchijn een koftelicken neufdoeck, in reuck ick houde verre het befte te weien, dat alle en kant-werek uyttermaten behagelick, ten d^Cc en diergeiijeke faken met bewilginge eynde om haer te dienen 'm de eerfte by-een- cn goetvindé niet alleen van de ouders, maer komfte met den voornoemden koningh,een oock van de jonge lieden ter eender en ter ftuck huyfraets dat in foodanigen gelegent- anderer zijden gedaen werden, anders fiet- heyt in die landen van grooten g'ebruycke is, men veel ongemacken uyt het tegendeel, en en dat daerom noyt of lelden vergeten wort. veeltijts een ganfeh droevigh befluyt. Dek neufdoeck innerlick zijnde vergiftigt, � � �. Ick fie, goede Sophronifc, e, dat na de hooghfte kunfte van den voornoemde ghy my fomtijts wat oeffent, en in mijn feg- Medecijn , en niet te min van Teer aengena- gen wat fpelens geelt; maer dat ghy dies men geur, gewreven zijnde aen de beroerde niet tegenftaende de gronden van eé eerlick en geopende leden foo van den voorfz. jon- houwelick fet in een wettige bewilginge gen prins,als vande ongeluckige maeght,ten \m man en vrouwe . tijde 4e felve te famé in het bedde verwermt S o f H. In trouwen ja, goede Philoga- waren, fchoot de felve neufdoeck het vergif me. En hoe anders ? In gedaen faken wort foo vinnighlicken uyt, dat harer beyder hït- men fomtijts gedwongen, niet na raet, maer tigh fweet teiftont in een koude ea klamme na noot te doen ■, maer het ftuck noch in fyn vochtighe) t quam te veranderé. Wat meer � geheel wefende, en moet men geenfins af- wijcken van de oude gront-flagê van eemgh J^Kïï Ï^ÏÏ' �'� ^de ^ï j"? � � �- � ��*P_n. ^b � ioo is hun bey geii cfc het leviii nyt-peblu!t. dingh. Ende tot beveltinge van t gene ghy, Haer geeften zyn beroert, haer eanfcheieden open , nopende de droevige US t-komfte van 't ge- E" tt^x is hun het gift door alhet lijf gekropen , welt van defen aert te Voren gefeyt hebt, f"^aen ^het ^he" �*L' ^D;!er ^�«�* h«. jeugbdigh paer, , , � _r , �^b , �. � , � Enuyt een viohck bed foo rees een droeve baer. koomt my te binnen een geichiedeniüe j die ick tot aaerder befcheyt van ons gevoelen (Sieteen fonderlinge exempel by Vlut&é. nier wü verhalen . in brojico, mmpe CAmma, Simti GalatU R\|# *ftxortt,*

-ocr page 169-



	_J

Wettige On Hxer'ts, & Sinorigis <juem i�tt venene fujiulit, ψ-iiaipfe Sin ai urn occiderat, ut ipfapotiretm.) Siet hier den rechte loon voor de gene die anders als metter minne een aen-lockende fchoonheyt figh toe foecken te eygenen. En daerom befluyte ick met den 'Franfman. leut f «f moHr, run par ferce.* W�lje vrouwen herten winnen, ₉ Doet het door een ^eeftigh minnen . Wat door kracht hier in gefchiet Is de rechte middel niet. Ρ Η I. Maer dat was e� uytl�nnige wrake in den Medecijn. De kunfte hadde foo- danigen werckinge moeten doen, dat fyn dochter buyten gevaer hadde gebleven,ende dat de geweldiger alleen de ftraffe van fyn overmoet en vuvligheyt hadde gedragen. Soph. Ghyfiet, weerdePhilogame, hoe diep aen de ouders foodanigen oneere van haer dochters ingaet,en datfe haer eygen vleefch en bloetin dien gevalle nietenver- fchoonen. Gedenckt eens aen het gene Vir- gfoins dede , als ^Appim Cbtttains ( Val. max. Ui. s. cap.r.)Csn dochter mede door gewelt (fchoon onder fchijn van recht) figh meyn- de toe te eygenen, om fyn luft daer aen te plegen. Sneet hy haer niet met een vleefch- houwers mes d�ftroot af, fonder den genen die het quaet broude te rake ? houdende den felven genoegh geftraft, hem van fyn ver- hoopte luft te berooven, efi liever hebbende dootflager te zijn van een maeght, als vader van een gefchcffierde. Ρ η i. Maer ick vinde , dat eenige nati�n h�t fenijn al kunftiger hebben weten te han- delen , als de voorfz. Medecijn dede. Want eenige (foo men verhaelt) wiften te wege te brengen? dat een fchoon vrouwen lichaem metter tijt foo konde vergiftight werd� > dat hetfelve , gefont en fris blijvende, de gene die het felve in oneere wilden genaken, da- delkken den luft en het leven met eenqua- inen te verliefen ;gelijck verhaelt wert, dat Alexander de Groote by een feker Indiaen- fen koningh een foodanigen jonge deerne is aen-geboden geweeft , wel fchoon tot ver- wonderens toe, maer in de leden door fenijn foo meefterlick doorwrochtjdat fy,felfs ion- der letfel blij vende, Alexander d� doet foude hebb� aenp ebracht > in gevalle hy maer eens beftaen hadde haer in't bedde te genaken �, het welck vermcedelickfoude hebben ghe- fchiet, indien Aiiftoteles fulex niet tijdelick en hadde ontdeckt , ende den helt van den
		Τ SCHAKING E. 'M liftigenaenflagh hadde gewaerfchout. (Cam. j.pgrt.hifl.med.Cap.fp.) daerhy verhaelt,dat foodanige lichamen foo feer door het vergif konnen ingenomen werden dat_} de felve �n- befchadight blijvende,, de vliegen die daer aen komen te fuygen dadelick fterven. Maer de kunfte van fenijn - menginge van mijn > voor-neme niet wefende, wil ick die daer la- ten j en vorder gaen tot nutter faken, en die hier beter op fiaen. Hier voren dunckt my van u gehoort te hebb�, dat de rechten, foo wanneer een jonge deerne ( oock met haren wille ) vervoert wert, den jongelingh fulex doende efter niet ontfchuldigh en houden van ontfehakinge ende vrouwe-kracht. Dat klinckt my al vry wat vreemt in de ooren, en is tegen den gemeenen regel, mede-bien- gende dat den willigen geen ongelijck en gefchiet. S o ρ H. En laet u dit foo felfaem niet dencken , lieve vrient. Want ick ftelle vaft, dat een jongelingh ofte ander mans-perfoon een jonge deerne vervoerende, fchoon fy tot fulex felfs bewillight heeft, jae fchoon fy felfs fulex mochte verfocht hebben, echter voor een ontfehaker moet gehoud� werden, ende de ftraffe daer van nacr rechte verdient heeft, gelijck ick hier te voren daer van wat begon te gewagen. Ρ Η i. Maer dat is een ongerijmde won- der-reden na my dunckt. En waer fagh men oyt foodanigen exempel i Soph. Een ongerijmde wonder-reden, jongelingh ? En waerom foo < Of en weet ghy niet j dat de rechten uytdruckelickal- fo� fpreken,vaft ftellende,dat de bewilginge vaneen ontfehaeckte deerne den ontfehaker niet en verfchoont, dewijle fodanige deerne, onder ouders ofte vooghden zijnde, niet en wert verfta� te mogen willen, als geen wille hebbende, ofte haers willens niet machtigh wefende � gelijck als hier voren mede is aen- geroert. En wat d' exempelen hier van be- langht, het gedenckt my feer wel, dat hier in ons lant is geweeft een dochter van een voortreffelick perfoon, en doen ter tijt een aenfienlicken ftaet bedienende,de welcke,na hare vervoeringe, met den perfoon die haer vervoerde gevangen zijnde, verklaerde de waerheyt fulex te wef�, dat fy f�lfs ee wagen hadde gehuert, en, met haer kamer-maeght daer op fittende, den jonck-heer ( die haer werde gefeyt ontfehaeckt te hebben) felfs hadde verfocht de reyfe met haer te willen Q_ 3 doenj

-ocr page 170-



			Wettige Ontschakinge.
		<χ-ι6


	. doetij foo als het naderhahc gefchiede. En des niet tegenftaende de vader vm de felve jonck-vrou we fchcrpclick aenhoudende,ten eynde datter recht en ftraife geoeifent foude werden,hadde het ftuck foo verde gebracht? dat het Hof in pointen ftont > om den jonck- heer van levenden lijve ter doot te wijfen, en fulcx ware fekerlick al gefchiet geweeft, ten ware de vader , door tuiTchen-fprekende vrienden verfacht zijnde, af hadde gelat� van fyn vervolgh,en dat daer op vergeef-brieven voor hem bekomen waren geweeft. Ρ Η1. GewifTelick, Sophronif^e, iflet alfoo gelegen met jonge deernen,foo dienen alle jonge lieden de handen wel t'huyste houden,immers niet te befta�, dan met wille en voor-wete van de gene die hier in te feg- gen hebben, Maer nu vrage ick, Of na rech- ten of om goede redenen van State tui�chen e� ontfchaeckte dochter en hare ontfchaker een houwelick ( fulcx verfocht werdende.) behoort te werden toe gelaten <? S o ρ η. De vrage is wel te paffe aenge- roert,en dienftigh onderfocht te werd�jieve Philogame. Ende hoe-wel daer op yeel ge- feyt kan werden, foo is dit mijn ront gevoe- lende wet�, fchoon al iifet foojdat voor foo- danige hoiiwelick� uyt de geeflelicke rech- ten al cenige plaetfen konnen werden in-ge- bracht (als eap. uit. exlra. de rflpmib.) by welcke fchijnt toe-geftaen te werden , dat tuifchen den ontfchaker ende ontfchaeckte ■houwelick magh vallen, by foo verre de on- willjgheyt van de ontfchaeckte in bewilgin- ge koomt te veranderen; dien nochtans niet tegenftaende, foo meyne ick dat het keyfer- lick recht beter doet \ fulcke houwelicken geheelenalaftefchaffen [L. Vnie. C ds rapt. Virg. Nevell. 14$. &iso.) ende de felve niet toe te ftaen, fchoon de ontfchaeckte deerne fulcx naderhant goet mochte komen te vin- den ; gelijck oock eenige plaetfen in de gee- llelicke rechten daer toe leggen (c flacuit. & e- defut��s 36.4.9.) De redene daer van is rechtveerdigh, dewijle de ontfchaker vyant- licke wijfe, ende niet na den aert van't hou- welick fyn faken heeft aen-gevangen, het welck oock den fchaker ganich hatigh moet maken in het herte van de gene die met ge- welt haer eere ontnomen is. Ρ Hi. Maer mydunckt by de Philofo- phen geleien te hebben een anderen regel, die een feker Po�et aldus heeft uyt-ghe- druckt:
				Het is van otits gelooft. dat alle jonge vrouwen Hem diehaer maegluloni nam in eer en weerde houwen; Maer Jat een jongh «efel het wijf gemeenlick haet. Die iiyt een geyle lnft met hem te belle gaet, iAd hdc Uk. Neviztinus in Sylva nuptiati lib. 2. num, 41. Muiier (inqttit Pbilofophus 4. parte, Prcblsm, 11.) fempur plus d'tltgit vi- rttm , α %no defloratafuit, quia ah ta ptrfei�io- nem {uAm acetpit; imb φ locum diligit» in qm iAfaSum* In vin vers cmtrarium tbiinet. S o ρ η. Maer dat wort hier ganfeh qua� lick in-gevoert. Want het felve en is niet te verftaen,dan als een jonge deerne,geprickek van e� gulle jeught,haer vemoeg� ontfanght va e� diefe daer toe uyt liefde verkor� heeft» en niet die hare eerbaerheyt gewelt doet. Ρ η 1. Dat houde ick de waerheyt te zijn, Sophronifge, en daerom foo keert we- der tot de fake. S o ρ η. Boven dat nu gefeytis, foo is het oock vanfeer quad� gevolge in e� Staet, yemant een dochter te laten gewerden door gewelt, die hy metter minne en behoorlicke middelen niet en heeft konnen bekomen. Welcke redenen van State (mijns oordeels) behoorente overwegen de inlichten van ye- mant in 't byfonder, ten eynde de woefte en onbetoomde jonckheyt geen aenleydinge en werde gegev� tot foodanige onbehoorlicke manieren van doen, die wy met droef heyt in onfe tijden by wijlen hebben moet� aenfien. Ρ Η 1. Ick gevoele mede alfoo, lieve So- phronifge. Wam al ift foo, dat ick (Ie dat dit hart is, ten aeniiene van een deerne die haer eere heeft verloren, haer het houwelick met hare ontfchaker af te fnijd�, fo fie ick weder- om aen de andere zijde, dat het goet is voor het gemeen. En 'tis feker datm� hinder doet aen de vrome, foo men een boof-wicht niet en ftrafr. Maer daer nu de rechtert,ofte 't ge- bmyek van den lande fodanige houwelicken toelaten, fegh my doch, ii�et na u meyningc een vrou-menfeh oock geraden hare fchaker voor haren man aen te nemen f S o PH. Die vrage is vry mede van be- dencken, en weerdigh onderfocht te werd�; maer alfoo wy nae defen in dit werek noch een andere gefchiedenifle fullen ontmoeten» daer defe en diergeliicke ftoffe met beter ge- legentheyt verhandelt fal konn� weiden, lbo meyne ick beter te zijn,het vraegh-ftuck,by u aengeroert, voor als noch daer t� laten, en te letten, watter n« in het werek, by ons be- gonnen te Iefen, is volgende. Ρ Hl-
6,

-ocr page 171-



	W � � � I G � � � � S C � � � 1 � G �.
	W � � � I G � � � � S C � � � 1 � G �.			�'27
				�'27

		fetten. want daer mede fullen wy de gefchie- deniffen, die uyt de Schrifture ontleent zijn, uyt-gelefen en ten eynde gebracht hebben , en dan mogen wy óp een anderen tijt het ooge laten gaen over faken die uyt andere fchrijvers haren oorfpronck nemen . Soph. Welaen,dewijlehet ufooge- valt , Philogame, foo gaet oock voort tot defe gefchiedeniife , doch laet ons der kort- heyt bevlijtigen. � � i. Ick ben des te vreden, Sophro- nifce, en daerom begin ick.
� � � Daer volght nu, naer ick iie , het houweïick van den koningh David en Abi- gajl 5 weduwe vanden ftuerfchen Nabal. S o � �. Die gefchiedeniflc , hoe-wel niet beftaende in fecr uytmuntende gevallen, is mede van foet bedencken , Maer de tijt nufeer verloopen zijnde, dunckt my beter te zijn,het werck hier by te laten, tot op een andere gelegentheyt. � � i. Ick bid u, weerde man, laet ons defe gefchiedeniife ter hant nemen, en de bedenckinge daer uyt rijfende op de preuve.


			� O V-

-ocr page 172-

118

HOVWELICK

VAN DEN

� O � � � G �

� V I D

MET

� � I G

i JLj

WEDU-VROU

VAN DEN

S � V R E �
� � � � L.

Ls Davidinhet wout, geüjck een

velt-hoen, fv veefile ,
En fchierte geener njt in vafte (le-
den leefde,
Had Nabal groot beilagh te Maon

op het velt,
Soo dat men naeu den hoop van
fyneichapen telt.

Syn lammers, uyt-gebreyt door al de naeile palen,
Gaen op een vlacken bergh ofacnderheydc dwalen_;En tVvijl het dertel vee ontrent de bochten fpeelt
Soo iil dat Coridon een harders deuntjen queelt.
Hy liet om defen rijt een maeldjt toebereyden,
En nooden tot het feeft fyn harders uytter heydcn,
En mits het vvacker volck. iyn ruyqc kudden fchoer,
Soo teerd' hy als een heer > al was hy ma er een boer.

Syn

-ocr page 173-



		DAVID TROUWT ABICAIL, 129 Syn eygen huys-gevvas, en dat de fchapen gaven V Vas machtigh iyn gefin, na vollen eyich, te laven. Hy kond' een maeltijt doen met ongekochte fpijs; Maer hy was byfter norts, en uytter-maten vijs. En fchoon de man genoot des Heeren vollen Tegen , Noch was hy lijcke-vvel tot ruilen niet genegen. Hy had een foete vrou j doch, mits iyn onverftant, En fmaeckt hy noy t den geur van ioo een vveerdigh pant. Maer David ₃ doen ter tijt van Sa�l wech gedreven, En vvift nau wat te doen, of hoe te fullen leven ; Syn leger icheen een bergh geimeet van enckel itael, Wel veerdigh totten krijgh, maer uytter-maten kael. En daerom vont hy goet, tot Nabal af te fenden Thien gaften uyt den hoop van fyn geivvinde benden. En als het happigh volck ontrent den harder ftont, Ontiloot een over-man aldus fyn heufchen mont: De God van Ifra�l wil u een vrolick leven _sWil over u bedrijf een rijeken zegen geven, O vorft van dit gefin . vvy zijn van Davids rot, En komen uyt het heir, en dat op fyn gebot. De Faem heeft ons gei�yt, dat ghy voor uwe knechten Op heden hebt beftaen een maeltijt aen te rechten, En David weet oock felfs, dat ghy te defcr tijt Met al het dienftbaer volck in luft en vreughde zijt. V harders _? weerde man ₃ die hebben lange dagen Haer hutten in het wout benevens ons geflagen, Haer kudden even-ftaegh ontrent het heir gevveyt, En even met gemack in uwen ftal geleyt. Geen rnenfch en heeft u volck oyt qualick toe-geiproken ₃En niet een eenighfehaep en heefter oyt ontbroken. Bevraeght u daer het dient. 'k en weet niet een en man, Die figh met eenigh recht van ?ns beklagen kan. R Wel

-ocr page 174-


		----------------~~��.~~ � ��«�■■■ll~~lll.....~~■~~miTifMOIMHIII^lMMMMIUI~~ 150 D..AVÏD TROUWT ABIGAIL Wel dan > mits al 't gefin met u ial komen eten, En vvilt in deCt feeft u knechten niet vergeten, Sent aen de gragen hoop, fent David uwen vrient Dat ons voor hongers noot , en hem ter eere dient. V Vy lullen wederom op uwe kudden letten, En oock ons leven feifs voor u te pande fetten. D'een gunil lockt d'ander uyt, en fet de vrientfchap vaft.. Het is een foet bedrijf, als d'een hant d'ander vvail. * Nae dat op defe wijf de lanfer had gciproken,, is Nabal inder haeil in gramichap uyt-gebroken. Wat David ( feyt de man ) brcnghc ghy hier in het fpel ? Men kent doch over-al iyn loofen handel wel. Daer zijn maer al te veel van defe fnoode lieden, Die rechte muyters zijn , en van den koningh vlieden, f En wie oyt oproer rmeckt verdient in't minfte niet j Dat yemant hun behulp of trouwe gunfte biet. V rot is j naer ick hoor, een fchuym van alle bou ven., Die niet als hinder doen, en alle man bedrouven, Die om haer ilim bedrijf, of om haer groote ichult _rGeen rechter in de iladt of op het lant en duit. S2I ick u ipijfe doen_} en latent hen ontberen, Die metgevoeghde macht mijn ichapen heden icheren ? Neen, linckers, dencktet met. wie met ons niet en vverekt En hoeft met onfen kof]; oock niet te zijn geiterekt. En waeromeyfjedit? ondeckt ons eens de reden.. j 'K en heb door u bedrijf geen hinder oyt geleder*, f Geen ichapen oyt gemiif. dit wort van u geieyt; \| Maer 't is, na mij � verftant, een lollen gront geieyt. ( Geen cjuaet doen noem je deught, zijn dat niet moye faken ? f Kont ghy hier op een eyfch, tot uwen voordeel, maken ? \| Het fchijnt 't is groote gunil:, gelijck als ghy gelooft > j Indienje niet en ftroopt, of eenigh huys berooft. j Flucx, l

-ocr page 175-



		DAVID TROUWT ABIGAIL i₃' Flucx _y fchuymers > packje wech, en gaet den vyant tergen j Hier woont maer vreediaem volck aen defe groene bergen. 'T is beft dat ghy het lijf voor uwen koningh vvacght. 'T heeft langh genoegd geducrt,dat ghy de boeren placght. Men acht hier in het lant geen ongenoode gaften. Want die zijn anders niet als Hechts gevviffe laften. Van hier, ongure � hoop, die van de koningh vliet, Gaet voor een ander deur. want hier en deelt men niet. Daer ftont de jcught bekaey t, en kreegh beichaemdc wangc, En voelt een diepen fpijt haer op de finnen prangen. Dies keert het rot te rugh en ieyt den koningh aen Wat hun voor ongelijck by Nabal is gedaen. De vorft op dit verhael die wort geheel verbolgen, Hy gort fyn vvacker fvveert, en hiet den leger volgen, Hy fielt hem op de reys, en feyt 'm fyn gemoet: Nu iie ick Nabals huys een bat van enckel bloet. De vreck heeft onverfcert fyn landen mogen bouwen. Want ick heb door bedvvangh mijn gaften wcdcr-houvven, Al ben ick fchrael gevveeil, jae ichicr in hongers noot, 'K en hebbe niet een bock van fynen hoop gedoot. Sal hy met vollen luit iyn vette fchapen eten, En even geenen danck voor onfc dienften weten ? Sal mijn ontfchuldigh volck met fchelden zijn geloont Voor al de trouwe gunft, aen dcfen hoop getoont ? Neen feker, defe trots en ftaet my niet te lijden, Hy moet een koninghs heir al beter leeren mijden. Wie aen die wapens draeght dat billick is ontfeyt Die heeft als voor het fvveert een blooten hals geley t,. Ick wil den nortfen kop, ick wil fyn huys bederven, En wat een man gelijckt dat moet op heden fterven. Tia₅ mackers > gort het fvveert, en paft op u gewin j Hier fteeckt ons grooten roof en enckel voordeel in. R � Het

-ocr page 176-



	*■ymwmrwwwi*

�� DAVID TROUWT � � I G � I L. Het vvoort is nau gefeyt, men fiet de rappe gaften Of nacr een fvvacke lans, ofnaer een degen taften, Haer breyn is op den loop, haer tanden zijn gewet, Haer oogh is naer het dorp , en op den roof gefet. Maer een van Nabals volck, die al de faken vvifte , En niet als enckel leet uy t defen handel gifte, Gingh na Abigil toe, en feyde: Weerde vrou, lek iie voor defe vreught wel haeft een grooten rou. Hoort vvatter is geichiet. 'T en is als niet geleden Dat hier ontrent het ilot th'ien mannen quamen treden, Van David af-gefchickt_; fy ipraken met befchey t_; Maer Nabal heeft het volck ten hartften af-gefey t. De lieden even-wel en al haer met-gefellen Zijn wonder nut gevveeft aen al de naefte ftellcn, Haer rot heeft onfe koft of voeder niet gequift, En daer en is noyt fchaep van al den hoop gemift. Sy waren aen het vee gelijck als vafte muren, En daer en mocht geen wolf ontrent de kudde duren > Sy waren nevens ons, oock in de middernacht, Met vlijt en ftage forgh geduerigh op de wacht. Ick houde voor gewis, het fil den Nabal gelden, Dat hy ge wapent volck ioo vinnigh dorfte fchelden. Ick wou hem dit gevaer wel hebben aengedient -₃ Maer hy is my te fris, en hiet hem niemants vrient. Wil ycmant daer het paft een vvoort ten beften iprcken, Hy ial hem ( foo het fchijnt) den kop aen-ftucken breken, Hy is (gelijck ghy weet) een wonder haeftigh man, Die veel geen tegen-ipraeck of reden lijden kan. Dit fchaet hem menighmael, vermits fyn trouwe knechten ( VVat onheyl dat men vreeft ) hem noyt en onderrechten . Men ièyt hem niet een vvoort, al wierdet al gerooft, En fiet dat is de loon voor fyn onftuymigh hooft. Maer

		J

-ocr page 177-



		DAVID TROUWT ABIGAIL. 133 Maer ghy dient in der haeft op dit geval te letten, Om u en al het huys niet in gevaer te fetten, Ey , denckt hoe fouter gaen, als hier een leger quani. Wel fchut danjt'vvijl ghy meught,de fohap� voor d� dam, Ick bidde, laet het dorp geen onheyl over-kornen, Een die gewapent bidt die is voor al te (chromen. En wie een voril ontfeyt dat hem de reden geeft Die fteltetin gevaer, oock dat hy fekers heeft. Abigil greep het ν voort, en fprack in haer gedachten: Den raet oock van een knecht en wil ick niet verachten. Al is fyn vvefen flecht, des efccr niet te min De reden dien hy ipreecktdie hebben kruymen in. Sy trat befyden af, en gingh haer wat bedencken, Hoe iy, ter befter eer, den koningh fal befchencken, En hoefe, naden eyfch, haer woort beleggen fil, Om vry te mogen zijn van druck en ongeval. Hier dient geen langh beraet, fy moet de kanfe wagen . Dies ( fonderharen man hier over yet te vragen) Soo neemtfe broot en wijn, en freuyt, en fchapeivvleys _y En packt het altemael, en geeft haer op de reys. Sy laet voor eerft de knechts haer efels henen drijven �, Maer wat dat haer belanght, fy wil wat achter blijven, 'T gefchenck gingh voren uy t, en fy quam aldcrleft. Het licht dat voren gaet dat licht fyn mcefter beft. Het dacht Abigil goet haer gaven eerft te fenden, Om onder dat beleyt het onheyl af te wenden. Sy had (gelijckhet fchijnt) van Iacob dit geleert,. Die heeft eens Efaus haet op defen voet gekeert. Daer reet de jonge vrou, verfelt met fevc knechten, Om watter qualick ftont door goet beleyt te rechten. En t'wijl fy van den bergh en na de laeghte (poet, Soo ift dat haer de vorft met iynen hoop gemoet. R 3 Daer

-ocr page 178-



			i₃4 DAViD TROUWT ABIGAIL. Dacr zijghtfe van haer beeft, en valt hem aen de voeten, En vanght met ootmoet aen den vorft aldus te groeten : lek bid u _y machtigh prins, geeft � we maeght gehoor, En jont tot defer uyr aen my een gunftigh oor.

		V knechten �ick bekent) is fmaetheyt o ver-komen. Och! dat �� lofTen daet niet qualick zy genomen. Gclooftet, edel vorft, al datter is gefchiet En komt van mijn beleyt, van mijn bevelen niet. Ick heb een vijfen man, een lof-hooft ibnder reden ₃ Die niet beleefs en heeft in al de ganiche leden, Hy graut een yder toe_} hoe-wel het niet en fluyt, Het is een rechten nar, fyn naem die wijftet uyt. En

-ocr page 179-



		DAVID TROUWT ABIGAIL. 13$ En wilt om fynent wil u herte niet ontfetten. 'T is niet de pijne weert op fyn bedrijf te letten. Geen leeu be Heet fyn macht ontrent een kleyne muys, Geen arent jaeght een vliegh , of ander vuyl gefpuys. 'T is vvijfe lieden vvcrck een dwaes te konnen vieren , En wat hy qualick doet tot nut te konnen ftieren. . ^ Weeft niet op al het dorp om eenen dwaes geiloort, En doet, geduchte vorft, geen onverdienden moort. Ghy zijt alreets gefalft, en fult in korte dagen De kroone van het rijck op uwen hoofde dragen. Befmet dat heyligh anlpt met geen ontfchuldigh bloet, Dewijl u ν vettigh fvveert de moorders ftraffen moet. Bewaert u handen reyn , dat fal een vreedfaem leven > Dat fal u aen de ziel een ftaegh vernougen geven , Dat fal tl dienftigh zijn, en ftellen buyten fchult, Als ghy des Heeren volck als koningh rechten fult. 'T is vry een groote faeck, en over-al geprefen, Met onichult voor den Heer een vorft te mogen vvefen _rEn noy t door onverftant of feilen overmoet, Te hebben uyt-geftort het edel menfehen bloet. 'T is jae des Heeren werek dat ick hier ben gekomen,. Op dat het ongeval vvech mochte zijn genomen, En dat ghy niet en fout ( al is de misflagh groot) Ons ftorten over-hoop, en geven aen de doot. Ghy die wel eerden reus nebtkonnen overwinnen, Verwint te defer uyr u omgeroerde finnen. En die den vyant ilaet, dat hy te rugge vliet , Envvijckt, � machtigh prins, voor uwe tochten niet. lek heb een kleyn gefchenck u knechten aen te bieden, Laet dat tot voe�fel zijn van defe jonge lieden. Ick weet het is geringh � maer efter, groote vorft, Heckoomtuyt ware gunft, enuyt een reyne borft. Ont-

-ocr page 180-



		i₃6 DAVID TROUWT ABIGAIL. Ontfanghtet, ons te gunil, foo wil God uwe iaken, V rijck , u ws vaders huys in als beftendigh maken. Ick weet 't en is geen roof, vvaer op ghy koningh loert; Het is des Heeren krijgh dien ghy van herten voert. Laet itroopers uyt het wout, laet onbefchofte bouven Met rooven , metgewelt hetganiche lant bedroiiven; Ghy hooger van bedrijf en beter van gemoet En ftreckt geen handen uyt tot ander lieden goet. En ichoon daer eenieh menfeh is tegen u verbolgen, Die met een vinnigh hert u koningh ial vervolgen, V ziele niet te min die fal in Godes hant Ganfch vaft veri�gelt ftaen, ten goede van het lant j Maer die u tegen zijn, en ihoode rancken drijven En fullen voor den Heer niet ilaende konnen blijven. Hy die haer ilim bedrogh en lagen onderwint Sal wat u deren kan verftroyen in den wint. Maer (als des vyants macht ial cenmael zijn gebroken ) Sal God ten vollen doen wat door hem is geiproken, En als dan uwen throon ial vait en feker ftaen, En dat u hooge naem ial tot den hemel gaen, Dan fal u itil gemoet niet anghftigh liggen vrougen, Vermits te defer tijt u knechten yemant llougen > Of dat hier eenigh menich is in het lant verkort, Of datter eenigh bloet uyt moet-wil is verftort. ick weet ghy fult den Heer hier over namaels prijfen. En met een vrolick hert hem danck en eer bewijfen. Ick weet dat ghy met ernft., door luft en heyl vervult, Mijns u geringer maeght oock dan gedencken fult. Met dat Abigil ivveegh gingh David overleggen, Wat op haer ibet geipreck tot antvvoort is te feggen. Lof Gode ( fcyt de vorft ) die in der hooghten fvvceft ? En u te defer ftont tot my geibnden heeft.

-ocr page 181-



		DAVID TROUWT ABIGAIL. 13; Gefegent zy het vvoort door uwen mont gcfproken, Dat juyft te rechter uyr mijn opfet heeft gebroken, Gefegent zijt ghy felfs ₃ die heden hebt belet, Dat ick door menfchen bloet my niet en heb beimet. Daer is geen twijfFel aen^ vvaert ghy niet aen-gekomen, Soo had ick uwen man het leven af-genoraen, Ick hadde door het fvveert gedoot op eenen dagh Al wat in u gei�n een man gclijcken magh. Maer iiet om uwen t' wil, om uwe wijfe reden, Soo wil ick defen hoop te rugge laten treden. Ick wil noch boven dien ontfangen u gefchenck ₃Vermits ick ovei; u geen onheyl meer en denck. Ghy keert dan wederom > en hebt gerufte finnen. Ghy kont oock fonder fvveert een leger overwinnen. Siet wat een foete tongh, en haer beleeft geklagh > Sict wat een wijfe vrou oock op een heir vermagh. Als David dus befloot, een deel van fyne gaften ₃ Die nu als metter hant in Nabals have taften, En zijn in haren geeft ten beften niet gefint, Vermits de jonge vrou by hem genade vint. Gewis ( foo haren raet maer hadde mogen gelden ) Daer hadde bloet gevl�eyt op al de naefte velden, Daer was maer ftofs te veel (ibo vvert het ftuck gevat) Te gewen tot een buyt wat Nabal oyt bcfat. En hadden fy gevveeft beieyders defer faken, Sy wouden onder een aldus haer deelingh maken, Dat voor hen Nabals goet_} en dat de jonge vrou Tot luft en tijt-verdnjf aen David vvefen ibu. De vorft noch even-wel geboot de rappe benden Te keeren van den tocht ₃ en naer het heir te wenden. Hier dey lt hy aen het volck al wat Abigil gaf, Doch nammer ( haer ter eer ) voor hem een wey mgh af. S Daer

-ocr page 182-



		ί₃8 DAVID TROUWT ABICAIL. Daer fchickt figh al het heir ontrent de dichte boomen, En in het groen gewas, en aen de koele ftroomen; De tafel is het velt, en ftoelen 't jeughdigh gras, En niet een menich en icheyt, voor dat het avont was. Abigil j onder dies in haer bedrijf gekomen, Die vint hetganichgefin met blyichap in-genomen ₃Bevintdoor al het huys gelijck een koninghs feefL Een yder is verheught j maer Nabal aldermeeit. Die hadde ibnder maet en boven meugh gedroncken, Soo dat iyn grilligh breyn ten vollen is befchoncken. Ey iiet wat defcn man en menigh menich gebeurt, Hy fvvom in cnckel vrcughc,wanneer hem dientgetreurt. Abigil iagh het aen al wat de gaften deden, En boeicgaen te vverck ₃ en in de bouten meden, En hoe het maeghden-rot een harders deuntjen iongh, En in het groene iat ₃ ofaender heyden iprongh, En hoe dat Nabal woelt, en yder dede drincken > En ftracx al vvederom een vollen beker fchincken. Maer fy ₃ terwijl hy bralt, en i�yt hem niet een vvoort Wat David had bcftaen, en hoe hy was geitoort » Doch ais hem naderhant en aen fyn rauwe knapen De broeken zijn verteert, de dampen uyt geilapen, Soo tijt het wijf te vverck , en ieyt met heuil.cn mont, Dat hem geweten dient ₃ en haer te ieggen ftont : Het is genocgh bekent hoe Davids rappe benden Ons vee geen hinder doen, ons kudde niet en ichenden, Maer datfe vreediaem zijn ₃ en datter niet een beeft Voor diefce, voor gevvelt j of ander hinder vreeil. Noch weet ghy, weerde vrient, hoe David al te voren Is uyt des Heeren naem als hooghftc macht gekoren ₃En dat hy metter tijt ₃ nae menigh ongeval, Eens rechter in het lant, jae koningh wefen ial.

-ocr page 183-



		DAVID TROUWT ABIGA�L. En ghy noch even-wel > wanneer fyn boden quameh ₃En met een heus gelaet tot ons haer toevlucht namen, Hebt fyn manhaftigh volck ganfch qualick af-gerecht, En David uyt-gemaeckt gelijck een boofen knecht. Hoe 1 vvaft niet beft geweeft ( nae dien u dienaers faten ₃En met een vollen mont van onfe kudden aten ) Te lenden eenigh deel aen ibo een trouwen vnent, Die al het ganfche laht en ons ten goede dient ί 'T is jae een nutte kunft voor die by mentenen leven Te fchencken als het dient, en vvech te konncn geven. Want die te rechter tijt fyn hant ontfluy ten kan, Dat is een vvel-gewilt, een wijs, en geeftigh man. Ghy wetet even felfs, dat uwe rauwe zeden By niemant van het volck en konnen zijn geleden, En dat u grilligh hooft in vollen brant ontfteeckt, Soo haeft als eenigh menfeh u niet te pas en ipreeckt. Ick hebbe menighmael, oock met geftorte tranen, V tot een foeter aert beviijtightaen te manen; Maer wat ick oyt begon, ghy hout u wrangen aert , En blijft juyft even foo , als ghy te voren vvaert. Ift niet een oude les j dat heus en wel te ipreken Kan tvv�ft j en ongemack, en quade ilagen breken , En dat in tegendeel een fel en vinnigh woort, Oock fachte lieden felfs en ftilie iinnen ftoort ? Ick hebbet metter daet ₃ en op gevvifle gronden, Ick heb het even felfs ten vollen ondervonden, Ick heb het bey gelijck geilen op eenen dagh_}En wat een vinnigh woort, en foete tael vermagh. Mijn hert dat fchrickter af, wanneer ick gae bedenckcn, Hoe dat het leger quam, om al het huys te krencken, Om ons j en ganfch het dorp, te brengen in den noot, En Li voor alle dingh te geven aen de doot, S 2.

-ocr page 184-



		Ho DAVID TROUWT ABIGAIL. 'T cn ware Godes hant, tot ons behout genegen, Het quaet had af-gekeert, door onverdienden zegen. Gewis het ganich geiin dat lage nu vermoort, En ghy in't ftof gedruckt, en in u bloct gefmoort. VVant als ghy vinnigh ipraeekt tot Davids trouwe knechten, En dat fy haren heer des gingen onder-rechten, Doen wert fyn geeft verruckt, ioo dat de goede vorft Nae vvraeck 3 cn ons bederf met al de finnen dorft. Hy liet van ftonden aen den feilen horen blafen, En ded' het ganfche rot van ipijt en wrevel rafen, En daer quam flucx het heir met raiTe ichreden aen, Met opfet ons gei�n_} en u voor al te ilaen. Ick ₃ hier van onderrecht, ben ₃ na mijn kranck vermogen, Tot David af-gereyft, en tegen hem getogen > En God heeft mijn geimeeek gegeven dei� kracht, Dat hy is van den ipijt tot beter iin gebracht. Wel, geeft den Heere danck, en vry met volle leden, Dat u des levens draet niet af en is gemeden , En, wat ick bidden mach, betracht een beter aert, En wort een vvijfcr man, als ghy te voren vvaert. Men leert uyt ongeval, uyt druck, en harde ilagen, Hoe dat men leven moet, en i�gh behoort te draeen . Doet hier dan vordcel met. want die uyt droefheyt leert, Die vint fyn ongeluck in biyichap omgekeert. Als Nabal 't ftuck door-figh gelijck het was gelegen, Soo is een koude ichrick hem op het hert gezegen, 'T ichijnt dat het levens-vocht hem in de borft vervneil:, Soo dat hy neder zijght, en alle kracht verheft. Siet daer een menich vervremt van alle cmcde zeden ; Hy danckt de vrouwe niet voor haer befette reden, Noch voor haer wijs beleyr, noch voor haer kloecke daet, Soo dat haer ioet bedrijf ais roock daer henen gaet. En,

-ocr page 185-



		DAVID TROUWT � � I G � � L. * �₄� ��> dat het ilimfte was, geen item en vvert verheven, Om voor des Heeren gunft een danckbaer hert te geven. Noch min ilek Nabal vaft, dat hy na deièn tijt Sal toornen fyn gemoet, en hoeden voor den fpijt, Dat hy fal vvijfer zijn, en fachter leercn ip reken, Dat hy ial beter doen, en weeren fyn gebreken. Dit had hem wel betaemt; macr neen, ó leyder! neen > Syn hert is als een block, fyn geeft een harde ftcen. En eer de thiende ion quam aen den hemel ichijnen, Soo iagh men als een roock fyn bange ziel verdwijnen. God floegh hem dat hy fterf. Siet hier ₅ ó vrienden ₃ fiet l Dit heeft de werelt in, de vreughde baert verdriet. Stracx einder door het Lint, dat Nabal was geftorven, En dat de jon^e vrou haer vryheyt heeft verworven, Dit riep de ihelle Faem_} als met een vollen mont, En Kenashoordet eerft, daer hy op fchilt-wacht ftont. Hy was een hups gefel ₃ en h'adde lange dagen Met David onremack en enckel leet gedragen. Hy ftont doen op den wegh een vveynigh uyt het heir, Hy lett' op iyn beroep en paft op fyn geveir. Hy wandelt aen den bergh _y en gingh een deuntjen imgen,. Ten eynde dat de ikep hem niet en ion beipringen. Al is het lant in roer, hy voed' een ftillen geeft_;Het blijekt uyt fyn gefingh ₃ dat hy den Hecrc vrceft. G E S � � G � Voor een krijghfman op de fchilt-wachtftaendc. Op de wijfe, Iamais unefi belle Dame, &c.

	f~\ Ghy j die noyt gewoon te fiapen , V^ Koch echter ftage ruft geniet, Weeft, Heer ₅ een harder uwer fchapen_:En op u knechten neder fiet, Eylaes! ons waken En kan niet maken ₃Ten zy ghy ons u gunile biet.
			Wilt u tot onfen leger wenden_} Waer dat hy figh ter neder ftelt, En hout de wacht voor onfe benden, Wanneer wy trecken in het velt .■ En lact ons wallen Niet overvallen ₃Noch docr verract > noch door gewclt. 3 Ghy


ae

-ocr page 186-

1AVID TROUWT ABIGAIL

■ι 4'i.

Laet noyt den flaep mijn oogh bekruype»,

Terwijl ick hier dus eenfaem ftae >
En laet noyt vyant komen fluypen,
Dat hy my in het duyfter flac.
Laet my de linnen
Niet overwinnen _}Dat ick verkeerde wegen gae.

Maer t'wijl ick hier ben om te wachten _t

En dat ick vlijt noch moeyte ipaer,
Beftierc, � Heere , mijn gedachten >
Dat ick mijn eygen ziel bewaer.
Sent uwen fegen
Op mijne wegen ₃j En hoet mijn geeft voor hels gevaer.

-Ghy kent des werelts groote wercken,

Als fchepfels van dijn eygen hant.
■Ghy kont oock inder haeft bemercken
De gronden van het ganfehe lant.
Laet uwe ftralen,
Maer neder-dalen,
En j Heer, vvy ζ ij α in goeden flant.

Ons fweert en kan ons niet befchermen j

Daer in beftont noyt onfe kracht.
Ghy wilt maer onfer, Heer, erbermen_}En hout voor ons geftage wacht.
Soo kan noyc quellen,
Noyt ons ont�ellen
Al vvatter hindert in der nacht.

Terwijl de krijgbfinan ibngh begon de ibn te rijfen,
Om.al wat duyfter is de menfehen aen te vvijfen,
En fiet, een harders knecht ₃ die na iyn kudde gingh,
Die iprack de lani�r aen, en feyt hem alle dingh,
En feyt hem boven-al, hoe Nabal is getreden
Den vvegh van alle vleeich > en ₃ van de doot beilreden,
Den leften adem gaf, en dat iyn jonge vrou
Is Tonder eenigh kint gelaten in den rou.
Iuyil op dien eygen dagh was David op-gerefen,
Om vroegh op iyn bejagh ₃ en in het velt te weien.
Hy ftont alree begort met iyn manhaftigh fweert,
En iagh voor hem getoomt een fris en moedigh peert.
Maer fiet in defen ftant is Kenas aen~gekomen,
En fchcen aen iyn geiaec met blyichap in-genomen.

Hy buyght hem voor den helt, hy biet hem goeden dagh
En ftort hem in de borft dat op fyn herte lagh:
Geluck, � machtigh vorfr., u Ie et is nu gewroken,
V ichaemte vvech gedaen > ons imaetheyt af-gebrokcn_;Siet! Nabal is gereyft nae 't ondcr-aertfche dal,
Soo dat hy nimmermeer ons weder hoonen ial.
Het was hem aengedient, wat ghy had voor-genomen,
En daer uyt is een ichiick hem veerdigh o ver-komen,

Een

Lti.

-ocr page 187-



		DAVID TROUWT ABIGAï'E, �_�� Een ichnck vol diepen angft ₃ foo dat hy neder viel, En is te defer (lont een lichaem fonder ziel. Soo haeft de vorft het vvoort quam in fyn oore zijgen, Soo voelt hy fynen geeft tot in den hemel ftijgen. Lof, feyt hy ₃ zy den Heer, die mijnen vvegh bevvaert _rEn even wrake doet aen Nabals harden aert. Dien eygen oogenblick hy voelt fyn jonge finnen Door feker diep gepeys in ftilhcyt overwinnen . Hy fagh Abigaïl, en haren rooden mont, Als of de jonge vrou hem voor het ooge ftont. Hy dacht aen haer gelaet, aen haer bevalligh fpreken, En hoe haer foeten mont fyn gramfchap vvift te breken, En hoe fy rechten kon, door heus en wijs beleyt, Al wat door on verft ant by Nabal is gefeyt. Hy voelt in dit gepeys fyn ganfche ziel bewegen, En al fyn innign mergh dat wort tot haer genegen. En vvaerom langh verhael? Hy maeckt een kort beiluyt,, En ftiert dien eygen dagh een deel gefanten uyt. Die gaen tot Maon op, die gaen Abigil groeten , En met een blijde tael haer droeven ftaet verfoeten. En Sem, aen wien de vorft den laft had op-geleyt, Die boogh hem voor de vrou , en heefter dit gefeyt: V wijiheyt, fchoone bloem, heeft onfen prins bewogen,, Dat hy fyn hoogen geeft tot uwaerts heeft gebogen, Soo dat fyn innigh hert u vvare liefde draeght; Dies naeckt u groot geluck, indien het u behaeght. VVy hebben vollen laft , u dit te komen feggen. Ghy wilt het deftigh ftuck nareden overleggen. Een prins die biet u aen fyn onverbroken trou, Indien het u bevalt, ghy wort fyn echte vrou. Hy die u gunft verioeckt is tot de kroon geboren, Is tot een vorft gefalft, en tot het rijck gekoren, Soo

-ocr page 188-



		14+ DAVID TROUWT A&IGAIL. Soo ghy hem gunnen wik u trou > en rechterkant, Ghy zijt van heden aen prin^eil� van het lant. Den�l vvaerghy voortij es vvaert, en vvaerghy ftaet te komc, Indien maer deie kans voor u vvert vvaer-genomen. Weet dat u dit geval tot hooier ilaet verheft, Soo verIer.ulalern uw iVTaon overtreft. Ghy _y die te voren iaet te midden in de ichapen, Suk vvoonen in het hof, en by een koningh ilapcn, Suk harderinne zijn van lacobs hooge ftam, En van des Heeren v�lck, hetzaet van Abraham, V fal geen nortfc kop, geen wint-geck meer onti�ellen ₃ V ial geen griJIigh hooft de teere finnen queJIen ; Een wijs een deftigh vorft, een ipiegel van de deught Die fal een troofter zijn, een leyder uvver jeught. Bedenckt hoe veelder zijn, oock van de grootile vrouwen , Die wenichen van den Heer, aldus te mogen trouwen. Maer ibo een hoogh geluck en is voor yder niet. Ghy daerom neemtet aen, dat u de koningh biet. Abigil op het vvoort die liet haer neder zijgen, En icheen een diep gepeys op dit verioeck te krijgen. Sy weet wie Davidis, al lijdt hy tegenipoet, En f�ek het voorgevvis, wat hem geworden moet. Sy weet, dat alle daegh geen goede i�onden komen, En dat een ichoone kans dient vvaer te zijn genomen. Sy weet noch boven al, dat God is metten man, En datfe mette vorft niet qualick vvefen kan . Sy ipreeckt dan in haer felfs: God geve iynen zegen, lek vinde mijn gemoet tot defen helt genegen, lek fie hoe dit geluck my van den hemel daek, En dat op dei� kans niet langh en dient gedraelt. Het is des Heeren vverek, dat ibo een machtighkoningh Syn oogh heeft laten gaen op mijn geringe woningh,

-ocr page 189-



			DAVID TROUWT ABIGAIL 14J Dat David over my iyn edel herte ffcreckt. Wel aen ₃ ick neem den gangh daer my den hemel trcckt� Sy keert haer tot het rot van David uy t-gefonden, Sy fpreeckt de mannen aen, daer fy te (amen ftonden: Ick ben, manhaftigh volck, voor uwen vorft berey1₈V Vaer dat hy trecken ial, of vvaer hy my geleyt. Ick wil op fyn bevel ₃ op fyne dienden paffen, En aen fyn knechten felfs haer moede voeten vvaiTen, lek wil hem eygen zijn in vreught_} en fvvaren rou _sEn, met een vvoortgefeyt ₃ ick ben fyn echte vrou. Tcrftont nae ditgeipreck, de bmyt gaet haer bereyden _sEn kieil vijf maeghden uyt, en doet haer foo geleyden. Sy tijt tot David in, foo veerdigh aliTe kan, En hy onthaelt de vrou gelijck een echte man.

		� SAMEN-SPRAKE o � 'T � O V VY E L I C � VAN DAVID E � ABIGAIL. Kort begrijp nxm de ^volgende �[<tmtn-ftuke. 1- f\F een man wel doet> een wijf te 4. Of een vrouwe qualick van haer man ^-^trouwen wijfer als hy is, en of een magh fpreken, en wanneer ? vrou wel doet, een'man te nemen 5. Wat van weduwen te trouwen te ge- minder in verftant als fy is ? voelen is ? 2. Of een vrouwe de fchuldige goet-wil- 6. Watter beter is, een quaet of goet mans Iighevt aen een dr'oncken man ver- na-gelatëweduwetenwijvetencmé? bonden is te betalen i 7. Offet goet is door tulTthen gefielde 3. Of een vrouwe yet magh verfchenc- perfonen een houwclick te wege te ken fonder weten van den man ? brengen ? � 8. Van

-ocr page 190-



		1.0 W Ε Ρ V VV Ε Ν Η ■8. Van hoiivvelicken van State ₃ en bruyts in 't harnas te beflapen. 9. Of een gehoude vrouwe yemant magh beloven te trouwen als haermanlal geftorven zijn, en of, fulcx gefchiet zijnde, ende de man geftorven we�en- de, fy uyt krachte van foodanigen be- lofte gehouden is de trouwe te vol- trecken. 1 o. Of een man fyn wijf bv teftamente aen een ander magh befetten. Ρ Hl. Neemt my ten goede, vveerde Sophronifce ,"dat ick 11 geen tijt en geve, nae 't iefen van defe gefchieoenifTe yet te leggen, want ick oordeelde, dat ghy, hier op u be- denck� openende,dadeIick fout fprek� op de gelegentheyt van't houwelick van David en Abiga�l, daer vaxi wy de hiftorie hebben ge- lefen, daer ick wel eerlt een woort wilde hooren over het houwelick van Nabal en Abiga�l, en dat op defe twee vragen, te we- ten , Eerftelick, of Nabal wel dede een wijf te neme fneger ende wijfer als hy felver was. En ten tweeden, of Abiga�l wel dede, een man te trouwen minder in verftant als fy, dewijle fy hem voor haer hooft en vooght hadde te kennen , gelijck alle vrouwen fulcx toeftaet te doen. S o ρ η. Hier foude veel op te feggen vallen ter eender en ter anderer zijde, vveer- de Philogame � maer om daer op niet lange teftaemals buyten onfe hiftorie wefende,foo iflet kennelick, dat in alle manieren Nabal in defen ganfch wel heeft gedaen voor hem en de zijne, want t� ware fake geweeft dat fyne Abiga�l van meerder befcheydentheyt ware geweeft als hy felfs, foo hadde hy en fyn ge- heel huys gewiifelick in den gront uyt-ge- royt ende bedorven geweeft , gelijck ons de jegenwoordige gefchiedenifi� klaeiiick uyt- wijft. En wat het geheelbeleyt van dit hou- welick aengact, my dunckt, dat het fel ve een geftalte heeft gehadt na de regels, die eeuige geleerde , en onder anderen oock Erafmus geerne in de houwelicken fagen in-gevoert. Ρ Η 1. Wat ghy door die regels verftaet, vveerde Sophromfge, en weet ick evgcntlick niet. Maer wat my aengaet, foo meyne ick, dat dit houwelick ftrjjdigh is geweeft met de gemeene gronden, in gelijcke faken akijt geprefen, en voor de befte geoordeelt. want ichoon de meefte gelijckheyt van gelegent- heyt en genegentheyt tuiTchen de gehoude perfonen de befte houwelicken wort geoor-
				OVVVELICK. deelt te maken,foo fie ick hier e� feer groote ongelijckheyt tuiTchen defe twee. want aen de eene zijde fie ick Abiga�l verftandigh,be- fcheyden, vriendelick, en gefeggelick, oock a� d'ander zijde Nabal dwaes en onredelick, daerenboven norts en dwars. En of foo grooten ongelijckheyt tuiTchen de gehoude een goet houwelick kan maken , duncktmy ganfch bedenckelick te wefen. Soph, Erafmus,eneenige voortreffe- licke mannen zijn van gevoelen,dat die hou- welicken de bequaemfte zijn, indewelcke de gebreken van den eenen door een beter geftalte van den anderen konnen geholpen, ofte immers verfacht worden � en daerom meynende felve, dat foo wanneer een man te open van hant ofte te quiftigh is, dat hem een vrouwe dient die wat vaft-houdende en fchaers is. Als de man te haeftigh en op- loopende is,dat hem dane� vrouwe behoort toe-gevoeght te werden, die facht, koel en langhmoedigh is. Als de man uyt-huyfigh ende woelende is, dat hem een wijf dient die ftil en gefet is. Als de man wat te dom, van weynigh begrijps of te flap gefouten is, dat hem in dien gevalle een gauwe, fnege, dap- pere en deftige vrouwe vannoodeis� oor- deelende voorts in 't gemeyn, dat een huyf- gefin niet wel en isfonderfooeenbecjuame vermenginge. Ρ Hi. Maer foudet niet beter vrede 'm huys geven , indien man en vrouwe eens ge- fint en van eenen aert waren, nae den ouden regel. Soph. Wat den uvtterlicken vrede en- de rufte van 't huys aengaet, dk geloove ick dat door gelijckheyt van aert ende gelegent- heyt beter gehouden kan werden ; maer wat den oirboir van 't huyfgefin en den wclftant van 't gemeene raeckt, meyne ick, dat het gevoelen van Erafmus beter is. En op dat de vrede van de huyf-houdinge niet geftoort en vverde door dufdanige ongelijckheyt van aert, foo ijfer grooter befcheydentheyt van noode, opdat yderfyn partuvr magh doen begrijp�, wat beft is voor de hu\ f-houdinge. Ρ Η I. 'T is foo ghy feght, weerde So- phronifce . want ick hebbe wel ervaren en wajfe lieden hooren feggen, dat een andere te doen gevoelen als ghy gevoelt, een van de meefte kunft� ter weidt is. Dies foo mereke ick, dat my aen alle kanten in defe gelegent- heyt voor komen dingen , die naerder te be- dencken zijn, en onder de felve fielick oock dele

-ocr page 191-



		W I D V VV E N I defe uave aenmerckinge ₃ die ick tot andere gelegentheyt daer nu wil laten blijven. Maer nadien wy nu in Nabals huvf-houdinge zijn getred�,foo koomt my jegenwoordigh hier noch te voren een vrage, die my door de dronckenfchap Nabals ter eenre, en door de wijiheyt van Abiga�l ter anderer zijde in den fin weit gebracht. Ick fie dat Nabal na fyn gehouden maeltijt ganfch van den dronck is overwonnen geweeft, en foo in fyn kamer en by fyn wijfis gekom� ; hier op vrage ick, of een echte vrouwe , des geverght zijnde > aen haren befchonck� man de gemeenfchap van haer lichaem magh weygeren, tot op een anderen tijt. S o r H. Tot antwoorde fegh ick, dat foodanigen verfoeck met behendigheyt af te keuren ganfch prijiTelickis, en dat'een echte vrouwe in die gelegentheyt niet alleenlick en vermagh, maeroock behoort vvevge- righ te wefen van gemeenfchap van bedde. Ρ η ι. Hoe dat? En moet niet de wille van het wijf den wille des mans onderwor- pen zijn ? S o p H. Iae in trouwen. Maer hoe fal de vrouwe hare wille d� man onderwerpen , ten tijde de man felfs geen wille , jae geen rcdelick vernuf en heeft i Een droncken man dit: is van hiiys , Dus ι vi'Gutjen, hout u leden kuys . Hierby gevought, dat het kennelick is, wat vrucht datter voort-koomt uyt het gefel- fchap van een droncken man,daer de natuyr- onderfoeckers met goede redenen vry wat veel van feggen, hier nu te langh om verha- len . En , om hier van te fchevden, ick hou- de dit vers een goede lciTe te wefen voor een man in foodanigen ongeftalte : En raeckt geen jonge vrou , wanneerje zijt befchoncken; Ghy zijt dan niet beqtiaera , als om te legden roncken . Wat kan het anders zijn als fchuym van lichten aert, Dat Bacchus heeft geteelt, en Venus heeft gebaen . Ρ Η i. Maer het is tijt te komen tot defe onfe jegenwoordige gefthiedcniife, daer op ick vry wat te vragen hebbe , en ghy al vry Wat te doen fult vinden, om my te vernou- gen . Voor eerft hoor ick dat ghy Abiga�l leer geprefen en als tot den hemel verheven hebt, om verfcheyde redenen, daer toe by- gebracht -₃ maer ick beelde my in , veel din- gen in defen handel te fien , die ( mijns oor- deels ) vry al wat op-fprake en tegen-fprake onderworpen zijn. Voor eerft foo fie ick, dat Abiga�l beftaet? haers mans goederen > fon-
				� Τ VV E L � C Κ. Ι47 der fyncn weten, vvech te fchenck� , en daer paffe ick op een goet Duyts fpreeck-woort> Ei fetnt boje hennen die aufz, leggen. 'Tzijn qua- de henn� die haer eyeren buytens huvs gaen leggen . En dit dunckt my te meer hier te pafle te komen , vermits fchenkat^n , ko- mende van een vrouwen-hant, van allen tijt als verdacht zijn gehouden geweeft. Geen vrou en kan aen yemant fchencken , �f wis fy moet haer eere krenckeh . Ten tweeden merek ick,dat Abiga�l qualick fpreeckt van haren Nabal,ten aenhooren van Davidende fyne mannen , en gedencke daer by dit Frans fpreeck-wooit: Qj^and une fem- me blafme [on mari e'le dtmande U dance d� jon voifin. Als 't wijf fnreeckr qualick van de man , Gevoelter niet ten be.ien van , En noch is my te binnen gekomen in't lefen van defe- gefchiedeniil� , dat het onbetame- lick wasjdatfe foo haeft veerdigh was om jae te fegg�, en David fyn verfoeck toe te flacn, als hy haer ten houwelicke dede verfoeck� > {onderlinge gelet,dat fulex gefchiede ganfch onlanghs nae haers mans overlijden. Oock kan ick noch al meer feggen tot haren lafte -_ymaer wil het voor dit mael hier by late , ver- wachtende , hoe ghy al dat nu gefeyt is voor haer goet fult maken. S o ν H. Ickbekenne,goedePhilogamc, gelijck al het gene, dat ghy hier tot nadeel van onfe Abiga�l hebt voort-gebracht, vry wat bedenckens heeft, dat aen de ander zijde al het felve, tot hare verfchooainge , wel is vvech te nemen , als men inlicht wil nemen op de omftandigheden van de geheele fake. want watae.igaet, dat ghy vooreerft meync by haer qualick gedaen te zijn, de goederen hares mans buyten fyncn weten vvech te ge- ven, daer tegen koomt in aenmerckinge, dat de wijle Abiga�l hier in met erger en heeft ghedaen , dan als, een koop-mans dicnaer, ichipper of diergchjeke doet, die ten tijde van e� groot tempeeft over boort werpt een deel van fyns meefters befte koopmanfehap- pen, om de refte te mogen behouden . Wat het tweede belanght, en dat fy haren man mifprijft , hem eendwaesnoemende,dient gelet, dat, gelijck fomtijts yemant kan ge- prefen werd� tot fyn bederf, dat van gelijcke yemant fomtijts gelaeckt kan werden tot fyn behout. De vos ( feggen de fabulcn ) prees eens den haes , ten by-wefen van den leeu , vermits fvn leckere bouten en malfche len- T 2, ' denenj

-ocr page 192-



		I4S W E Ό V VV E Ν Η denen , en miiprees ten f�lven tijde fyn wijf, datfe mager en tay was. Wie van beyde meynt ghy wilde hy behouden of bederven? De fake fpreeckt felfs. Dat Abiga�l haer man een dvvaes hiet en ftreckte tot geen an- deren evude, als om hem tebehouden,ende op dat David geen hant aen hem en foude leggen, als deffelfs gramfchap onweerdigh wefende, hebbende liever haren man voor een dwaes tl doen achten, en alfoo uyt het gevaer te trecken,als hem voor een wijs man te laten dooden. Soo hadde oock David ontrent dien eygentijt liever, voor een nar aengefien te worden in 't hof van Achis ko- ningh tot Gath, als voor een wijs man in 't felve hof om de hals te rak�.(r.Sam.2i,xj,) Beroerende het derde van dat ghy meynt, datfe te veerdigh is geweeft de aenbiedinge van David aen te nemen; daer tegen is te let- ten, dat men 'm oude tijden de vryagienfoo grooten fwier niet gewoon en was te geven als wel hedenfdaeghs,blijckende uyt de hou- vvelicken van Ifaac en Rebecca, Moyfes en Siphora, ObedenRuth, Tobias en Sara, die alfonder groot beflagh zijn toe-gegaen . Het welck ten aenfiene van weduwen en groote ριϊηςε infonderheyt plaetfe heeft ge- nadt, en noch heeft. Maer of dit is gefchiec korts of lange naer het overlijden van haren man en kan niet fekerlick uyt den text wer- den befloten,en is te dcncken,dat David haer eerft heeft laten uyt-treuren, en dat hy haer daer naer ten wijve heeft verfocht, gelijck by hem t� aenfiene van Berfeba is gehandelt. ( De jure annus Uillns[crvandm malieribus (L, J.C.defecand.mtpt'.Semcaepifl.6j.) Nee obft&re dic�a Apofio� Rgm. 7. & ^r- Cor. 7. contra com~ tnunem Cariomflarwn opiniontm ■> ^rnifius in ttaBat. de jure connttb, cap. }. feil. 4. num. s. fnnltii ajferit. Sed principes Ma non curajfe, & gravidas ad fefe traxiffe ibidem exemplis teftattir.) Of milTchien magh hy gedaen hebben als het Frans fpreeck-woort feydt, daer mede het oudt feggen van de Spaengjaert over een koonit: La vtfne avec Ie deuil, & lafille α ν ede morveau, Ρ Η 1. Wel, laet ons dan van Abiga�l ons af-fcheyt nemen,ende het ooge eens werpen op David. Voor eerft dunckt my bedencke- lick geweeft te zijn voor David, e� weduwe voor fyn partuyr te verkiefen , ende dat van een foo felfamen hooft als Nabal is geweeft, wiens gebreken fyn weduwe lichtelick aen David ten houwe�ick foude hebben mogen
				O V W E L I C K. Brengen, gelijck by de oude gelooft is, dat weduwen niet alleenlick haer eygen, maer oock haer voorleden mans feylen ten twee- den houwe�ick veel plachten in te brengen. Ick fie oock,dat de Ifra�liten van de houwe- licken van weduwen ten beften niet en heb- ben gevoelt. Van haer Priefter weit gefeyt, dat hy ge� weduwe, noch verftootene,noch gefchoffierde, noch hoere, maereen maeght fyns volex ten wijve moet neme. (Levit. 21. 14. E^ecb. 44. 22.) Oock lefe ick, dat de Ifra�lit� eenige fted� ofte lande in-nemende veel zijn gewoon geweeft, alle vrouwen die by mannen gelegen hadden om hals te hel- pen, ende de maeghden alleen voor haer te behouden. (Ne meminer'mtpriftinarum volup- tatttm, ait Uur. ad. Fabiolam.) Het welck felfs mede by hun is gepleeght, ten aenfiene van haer eyg� volck,als te fien is uyt het ver- delgen van de ftadt Iabes in Gilead. ( fycht. 21.12. J Soo is dan de vrage, of David, ai- reede zijnde een gefalft koningh over Ifra�l, wel dede,een weduwe,ende fonderlinge van den roeckeloofen Nabal, t� wijve te nemen? S O ρ Η . Ghy opent hier een deure tot e� wijtloopigh gefpreck, dat vry onderfoec- kens weerdigh is. Maer voor eerft, wat het trouwen van een weduwe belanght, ick be- f vinde, dat veel geleerde daer van foo af-kce- righ nieten zijn, als fommige naeu-keurige jongelingen, die meer op welluft, als op den vvelftant van de huvf-houdinge het oogh zijn gewoon te flaen'. Ick hebbe in fekeren brief van onfen Erafmus, gefchrevenaerreen PenuOnaris van Haerlem , geleien , dat Tho- mas Morus, die groote Can^elier van Enge- l'ant, gewoon was te feggen, dat, fchoon hy hondert vrouwen voor hem te trouwen hadde, dat hy niet eene jonge dochter, maer al weduwen foude verkleien, foo wel hadde die foete man figh by de weduwen bevon- den. Hy oordeelde van de vrouwen, als van de peerden, en meynde, dat het beter is een befet, getemt, en wel-gemaeckt huvs wijl tot hem te nemen, als een dertel, onervaren en weeligh meyfjen in huys te brengen. Ρ Η 1. De fpreeck-woorden ( van de vvelcke ghy al vry wat veel pleeght te hou- den ) die en zijn nochtans foo gunftigh niet voor de weduwen. Ick fie dat men dit meeft al voor vaft fielt: Een huys dat is gemaeckt, een vrouwe noch te maken, Dat acht men over al voor wonder nutte faken. Een fchoen die aireede nae eens anders voet haer

-ocr page 193-



	W � D V VV � � � � V VV E L ï C �. �9

		door een derde perfoon werden gedi'even en gefloten,en wat u gevoelen derhalven magh wefen. S o � �. Om kort te fprekë,Philogame, geen bode beter als de man felfs. In de eerfte mfettinge des houwelicxfchiep God niet al- leen de vrouwe, maer brachtfe en fteldefe voor Adam (Genef.2.23.) teneynde hyfien mochte met wien hem te verfellë ftont. My dunckt, dat een vrouwe ofte oock een man aente nemen door boden, doorgefanten , en diergelijcke tuifchen--geftelde perfonen, fonder malkanderen gefien en beademt te hebben , een ganfeh bekommerlick iluck wercx is, en veelderley ongemacken onder- worpen. . want neemt dat yemant laft heeft gegeven om uytfynen naem een houwclick te gaen verfoecken , en oock fluyten , en dat hy daer nae berou krijght, en fchrijft fyn laft op, als het houwelick al gefloten is, wat dunckt u j fal het houwelick beftaen f Ofte in gevalle hy aen een jonge deerne gefchrc- ven heeft, dat hy haer fyn trouwe aenbiet,en dat fy fulex aen-neemt,met kenniffe felfs van getuygen � maer, eer fyfulex hem kan laten weten, fchrijft hacr, dat hy van fin verandert is. Siet, wat een ongelegentheyt! � � �. Even-wel lbo vinden wy, niet al- leenlick fulex bv de oude veel gefchiet te zijn, gelijck ten aenfiene van Ifaac enRe- becca ( Genef. i<t.) een merckelick exempel weit gevonden , maer hedenfdaeghs onder de groote noch is gefchiedende . (Cypr. cup, 9. §.2.) Gelijck men weet, dat de felve op andere lieden oogen, en op hetgeficht van een contrefeytfel alleen veeltijts haer houwelick zijn gewoon aen te gaen : Omturn mifiproceres, quifroxima, nob'n lurn teneni. fateor, Siiiico, non parva popofci Ick heb hier uyt het hof veel princen af-gefonden , Die hier benevens my in vollen luyfler Honden , Cp dat myn hoogh verfoeck door hë mocht zijn gedaen. Ick. wenfgh een deftigh ftuck. God laet het wel vergaen. S o � H. Aengaende het exempel vaa Ifaac en Rebecca, in al dat vverek net men als Godes eygen hant en beleyt, behalven het nae bloet-verwantfchap, en vermoede kenniffe tuffchen de felve twee perfonen; fulex dat daer uyt geen regel te trecken is. Maer wat belanght princen, koningen, en diergelijcke uyt-muntende perfonagien, de- wijle de felve als aen haer rijeken gebonden zijn, en dat der felver af-wefen ganfeh be- kommerlick is voor haren ffoet, foo en kon- � 3 nen.
haer bochten genome heeft moet aiet alleen haer eerften ftant veranderen,maer oock een anderen aen-ncmen, het welck beyde niet fbnder moeyte en gefchiet. In't korte ghe- feyt, ick en geloove niet, dat ghy het met den CaiKjelier van Engelant nier houden fout, weerde Sophronnge . S o � H. Maer, dat nu daer latende, foo feght my doch, wat van beyden beter zy, of dat yemant figh ten wijve neme een we- duwe van een goct enfachtfinnigh man,ofte wel van een harden en rauwen quaft, gelijck Ka-bal befchreven weit � � � �. Voor my, ick houde dat de keufe van die beyde licht te doen is, en foude wel vaft derven ftellen, dat een weduwe by een foet en befcheyden man een tijde langh ghe- weeft zijnde, en by gevolge deffelfs recke- licken en gevoughelickë aert haer felfs toe- geeygent hebbende, ontwijfïelick een eer- lick man nutter fal wefen inde by-wooninge, als een vrou-menfeh dat,by eenen herfeloo- fen kop hebbende geleeft , vermoedelick voor een goet deel van deffelfs norfche ranc- kenfal errgenaem gebleven zijn, gelijck het qualick anders kan gefchieden,of yemant die by den krepelen woont moet leeren hinckë. S o � H. Maer, foete Philogame, foude menaen d'ander zijde niet wel glimpelick konnen feggen, dat yemant een weduwe ten wijve nemende van een ftrafen norts man,en die haer te voren qualick en hardelick heeft bejegent veel meer dancx fal begaen,en haer veel ftereker aen hem fal konnen verbinden, foo wanneer hy de felve heuffelick, en met foete befcheydentheytfal handelé, dan of hy eene hadde getrout die al te vore als op rooi- kens heeft getreden, ende eë geducrigh foet onthael by een beleeft man ten vollen heeft genoten¹; Voor my ick foude wel exem- pelen konnen aenwijfen,daer de uvt-komfte heeft geleeit, 't gene ick nu hebbegefeyt waertezijn. � � i. Ickbidde u , weerde man, en laet ons voor dit mael niet dieper gaen in de on- derfoeckinge van defe gelegenthevt. want ick ben gefmt, dit voor een tafel-reden eerft daeghs op te werpen onder een goet gefel- fchap, daer ick weet dat reden voor en tegen niet en fullen ontbreken, en dan wil ick eens naerder hier van met u handelen. Nu bid ick �, my een woort te willen feggen op de ge- legentheden van de houwelicken , die met door de eygen perfonen diefe aengaen? maer

-ocr page 194-



	150 W E D V W � � � ,nen der felver houvvelicken niet. wel anders ...beleyt werden,als door tuifchen gaende per- ibnen,en onderlinge af-beeldinge, ter weder zijden toe-gefbnden . Maer ondertuffchen hoort men al dickmael: Le diabk depüntre ma trompL En té moet niet vreemt geacht wer- den, dat foodanige houvvelicken in af-weien vanden bruydegom werden gefloten, de- wijle de bruyt oock, in 't af-wefen van den bruydegom , by andere , doch uyt des felfs naem, dickmael wert beflapen . � Hi. Wel! hoedat? Soph. Door eenightrefFelickaf-ge- fanter,fonder!inge daer toe gelaft van wegen fyn meefter. � � i. Ick en wil niet gelooven., dat ee- nigh prins oyt ambaiTadeurtot fulex foude willen gelaften , te ware de felve van gevoe- len mochte vvefen als die van Lacedemonié eertijts werden gefeyt geweeft te zijn, alleen, foo men meent, forge dragende om deftige borgers den Staet voor te brengen , en mitf- dien wel mogende lijden, dat hare vrou- wen by eenige treffelicke perfonagien be- vrucht werden ( Plutarch. in Cic.) gelijck oock ^lcibiades een koninghs gemalinne, ten tijde hy ballingh was by die van Lace- demonien, ren eynde als vore, toe werde ge- ftaen, gelijck Plutarchus in fyn.leven is ver- halende . Soph. Het gene ick fegge getuygen ons v.erfcheyde hiftorien ; maer daer komen by fekere fonderlinge omftandighcden, die de fake buyten verciachtheyt van onbetame- lickhevt zijnftellende,devvijle het gebruyek van die van Lacedemonien by ons in onge- bruyek is gegaen, � � i. En hoe doch,weerde Sophronifce ? 'S o � �. De.bruyt, na gehouden maeltijt, danferijen, tournoyen, mommerijen endier- gelijcke, wert in 't gelichte van de aenfiene- Hckftevan'trijck in haer kamer gebracht, ontkleet en in 't bedde geleyt, waer by dan wert gehaelt de af-gefanter in vollen harnas, die in foodanigen geftalte in den naem van fyn koningh mede te bedde wort geholpen , en by de bruyt geleyt, een been tot de knye toe onder,enfyn ander been buytë het deck- fel zijnde. In clefer voegen is Maria van Va- lois, als fy aen Maximiiiacn aertf-hertoogh van Obftenrijck troude, beflapen geweeft by Lodowijck van Bcyeren, als Pontus He«- term, en andere verhalen. Gelijck oock Poly- derus Virgilim in fyn Engelfche hiftorie ghe-
		o � vv E L � c K. lijeke exempelen verhaelt, daer uyt blijeken magh , hoe de groote door aadere peribnen haer bruyts plachten te doen beflapen. (Sic Maria Valefia 'm Ludovki Bavari legati pi~ mart} & MaximiVtani lAuflria archïdiuis ma- num convenimte, ac folemni printipum more in eodem thoro itti dexteram tibiura armato accum- bente,conjugium initum fuit. (Marchanttj Flan- dria lib. j. ) Pontm Heuterus in Atifiriacis de eo ■verba faciens , dicit, Bavarum femiitrmatum, nomine Maximiliani, cum�Maria, principitm more�, concubuiffe. Polydorm tiifior. Angl. lib, iC. fub Henrico vil. fcribit, Maximüianttm id temport; ccelibem nuptias cum Anna Francifci duciifili'i per procuratoram fecijfe. Et, ut puella (inquit) quodpremiferat fervare rcligione tene- retur, novo modo rem fitiffi peraéfam . Notie tnim infequente Annam nudam thorum conjuga- lem, matronis nonrmüis ac principibus teftibm, fuijfe ingrtffam , én procuraiorem , mariti vice, cttjfts in eo negotio vicarius er at, altertimcrus genti tentis intra flragula injeciffè, perinde quafi itaptiella notitia habita matrimomum procon~ fummato baberetur. Quod tarnen aliquanduïn controverfiam vocatum efi. ) � Hl. Dit kan ick nuvoordewaerheyt op-nemen, weerde Sophronifce. want foo- doende en lijden de faken geen laft, daer ick te voren bedencken op hadde. Maer waer- om foo veel fatfoens , dewijle men doch niet en verftaet te laten gefchieden, dat men nochtans fchijnt te willen doen ? Soph. Het gefchietdaerom, lieve Phi- logame, op dat de handelinge des te bondi- ger en vafter zy, en dat haer niet alleen den koop, maer oock eenleveringe mochte ver- ftaen werden gefchiet te zijn. En 't fchijnt dat men hier het oogh heeft geflagen op fe- kere wet in deïloomfche rechten (L.mnlie- resff, denuptijs) mede-brengende, dattet ge- oorloftis door eë gemachtighde eë vrouwe te trouwen, behoudens dat de felve wert over-genomen in deflelfs huys, en dit over- nemen fchijnt na-gekomen te werden door 't gemaeckte byflapen ₅ voren geroert. � � �. Maer is dit al hecht werek > en wort de trouwe , foo doende , gehouden als of die met waerachtige gemeenfehap van bedde beveftight en dien volgende een hou- welick in fyn vollen leden gemaeckt ware ? My dunckt verftaen te hebben, dat het fom- wijlen noch al wat gehapert heeft, Soph. 'T gedenckt my geleien te heb- ben j dat Maximiliaen aertf-hertoogh van Üoften-
8.

-ocr page 195-



		Wbdv vv e ν Η Ooftenrijck > willende ten wijve nemen een jonge pringeffe , Anna genaemt, zijnde een dochter vanden hertooghvanBretangien, de felve hadde doen beflapen door fvnen af- aefanter, zijnde daer toe ionderlingh gelaft , en dat na der pringen wijfe, en in der maniere als voren is verhaelt. Sulcx dat de voorfz. geianter oock het een been onder hetdexel ncveris de pringeffe hadde geftrecT:, en voorts gedaen volgens fyn volle macht�, maer delen al niet tegenftaeride, foo heeft Carel de ach- fte, koningh van Vrancrijck de voorfz. prin- geffe (die in voegen als voren getrout en be- flapen was j fighfelven toe-geeygent, ende niet als voor beufelingen geacht alle de ge- maeckte fanfaren, heeft mede de felve vry meteenvafter en naerdergemeenfchap van bedde de fyne gemaeckt, geleek Polydorus 'm fyn fes-en-twintighfte boeck en oock andere meergetuygen. Ρ Η i. �Dat koomter van, lieve man. Sa- ken die metter daet felfs moeten voltrocken werden en zijn niet vaft te maken met hoof- fche vijfe-vafen, en fodanige kromme fpron- gen ■ als voren is verhaelt. Tis dan beft (als ghy wel hebt gefeyt ) dat de man felve fyn laken doe; en dat hy 't op geen waen en laet aenkomen in dufdanige gelegentheyt. Maer dewijle by u jegenwoordelick eenige fon- derlinge maniere van doen ontrent der prin- cen houwelicken zijn aensjemerekt ■> foo koomt my by die gelegentheyt in den lm>dat foodanige groote perfonagien dickwils hou- welicken aengaen tot beveftinge van eenige verbonden onderlinge gemaeckt, ofte om eenige oude verfchillen aifoo te heelen. Soa focht figh Pompeius met Cato , en Gsefar niet Pompeius te verfell�. (Suet. in Auguflc.) Auguftus nam op dien voet ten wijve Clau- dia, voor-dochtervan Antonius gemalinne , eerfc fchier houbaer was. Ptolom-tm Phila- delphus vohm foj�multos annos tnoleflumfinire certamen, filiamjuttm, Bernicen Antiocho uxcrem dedit{i»quit HuTcn.ad Oanul//.jWatdunckt v: van foodanige houwelicken i Soph. Dit zijn mede houwelicken van State , daer wy te voren wat van feyden , dat is, te goede van't gemeene befte in-gevoert, maer dickwils niet met het meefte vernugen van de princeflen , die in foodanigen geval werden befteet, niet naer haer eygen wel ge- noegen, maemaede faken van't rijck ofte immers de driften van haer ouders fchijnen te vereyfehen. Siet oock hier de ongemac-
				OVVVELICK. 151 ken van de grooten in de werelt. Pringen en koningen dochters vinden dickwils maer een of twee in e� geheel gedeelte van de werelt > met de vvelcke fv, nae de grootheyt van haer huys,vermogen te verfellen , en dan werden fy aen de felve dickmael daer hene gegeven > fonder malkanderen eens te voren gefien te hebben, en mitfdien fonder genegentheyt of liefde . Oock foo worden de felve dickmael befteet aen yemant van een vreemde geftaltc van lichaem ofte verftant, en dit al uyt rede- nen van State( als gefevt weit) daer de doch- ters van gemeene ofte middelbare lieden in dit geheele werek niet anders'en doe als met een vrije verkicfinge, nae met malkanderen een tijt Iangh te hebben om-gegaen, en eyn- delick nae gefette liefde en genegentheyt � En hoe veel fulex foeteren aengeuameris als het andere, kan yder lichtclick by figh bedencken. Ρ η 1. Maer my valt hier in (by de ghc- legentheyt dat David foo veerdigh figh ver- toonde in 't verfoeck van het houwelick van Abiga�l) dat hy, al van den tijt af dat fy hem quam ontmoeten, en door haer wijs en def- tigh gefpreck(Me#«fa oratio mirabilis fa>min<x_tfevt hier een geleert fchrijver) fyn oplet ont- riet en belettede, yrv al wat wel-gevallens in haer moet gehadt hebben , en dat van doen aen die liefde haren gront heeft geleyt,die na den doot van Nabal haer opentlick heeft vertoont. En dit gepevs doctmy indachtigh worden een feker geval, datickonlanghs ontrent defe ftadt weet gefchiet te zijn , daer op ick wel een woort met u foude wille ver- wiffelen , als het u behaeghde . Soph. Wat is dat voor een geval? daer vanghygewacght? Phi. 'T is noch maer weynige maende geleden , dat een gehout vrou-menfeh had- de een fchriftelicke trou-belofte gegev� aen fekeien jongelingh , met toe-fegginge hare belofte te fullen voltreck�, foo haeft als haer man foude mogen kom� te fterven. De man eenigen tijt daer nae overlijdende , foo quam de jongelingh met het vooifz. gefchrifte, en verfocht, volgens den inhoudt van het felve? de voldoeninge van de voorfz. trou-belofte. De weduwe ( foo het fehijnt ) het oogh , ende genegentheyt aireede tot een anderen- gekcert hebbende , toonde haer vveygerigh i�lcx nae te komen , en behielp haer tegens de voorfz. hare fchriftelicke belofte met al' de middelen₃die fy,endeal die van haren raet wa-

-ocr page 196-



		�)�1 � � D V VV � � J waren konde bedencken,drijvettde boven al, dat een getroude vrouwe foodanigen belofte niet en vermochte te doen, ende dat de felve micfdië gehoudë moefte werdé voor krach- teloos, en van onweerde. De fake en is noch nietgewefen( datickweet) dies wilde ick wel u bedencken hier op in't korte verftaen. S o r H. Om ront te fpreken, enfonder -om-wegë hierin te gaen (lieve Philogame) ick houde foodanige trou-belofte onbeta- melick, en tegen alle goede zeden te wefen, en ick oordeele,datfoo wanneer een getrout vrou-menfch foo verre is komende , datfe belooft aen yemant anders te fullë trouwen, als haer man fal komen te fterven , fulcx niet en doet, of fy en heeft aireede binne haer ge- voelt een ftillen vvenfch van deifelfs doot; en als ick in dit verfchil als rechter hadde te �wijfen, foo en wilde ick niet alleenlick foo- danigen trou-belofte krachteloos ende van onweerde verklaren ■ maer vvoude oock de gene die de felve onderlinge gemaeckt had- den,beyde man en vrou-perfoon,niet fonder harde beftraffinge naer huys laten keeren. En 'in gevalle ick een wijf hadde,die ick bevont, fulcx ondernomen te hebben, gewiifelick ick en foude van de felve niet ten beften ge- voelen . De begeerten van echte heden be- hooren in malkanderen ftille te ftaen, en daer vernoegen te vinden , fonder het oogh ofte genegentheyt vorder te laten gaen. Als men moilelen eet, foo hout men goet te wefen, een in den mont, een inde hint ,en een in't ooge tehebbëj met echte mans en vrouwen en dientet foo niet te gaen . Pralen en ge- houdë lieden en willen van haer na-volgers in't gemeen niet hooren fpreken. Die rijlen- de fonnen Akkeren aen de felve al te feer in't ooge, en konnen, fonder quetfinge van de felve, niet geleden werden. � � i. 'T en is dan ( naer ick hoor ) aen gehoude vrouwen niet te raden, foovoort- varigh te wefen in hare trou-beloften. Maer ick hebbe nochtans wel gehoort en oock met goede uyt-koomfte gefien,dat een vrou aen haren man, en een man aen fyn vrouwe {oock in haer leven ) een toe-komende par- tuyr heeft aen-gewefen, jaby uytterfte wille he'eft toe-gefcliickt» en het is by de felve, en by een yder voor goet gekeurt geweeft. S o � H. Maer dat is een geheel andere gelegentheyt, als de gene daer wy nu van Ipraken. want daer verkieft de ftervende man ofyrouwe een partuyr voor fyn'over-blij-
				o � vv e L � c �. vendeweder-helft, uyt foodanigen bedenc- ken , dat de perfoon, by hem aen-gewefen, (ende niet byde o ver-blijvende verkoren) voor fyn achtergelaten man ofte vrouwe een bequaem gefelfchap fal wefen, het vvelck niet als uyt een goede voor-forge,ende foete toe-genegentheytis herkomende , daer uyt het geval,by u te voren verhaelt, niet als ge- dachten van quaet en konnen rijien. � � i. Hoe ! Vermagh dan wel een fter- vende man fyn wijf by teftamente, ofte an- dere uytterfte wille, aen een ander over te fetten, en wech te maken, gelijck ick mede leftmael daer van een exempel hebbe hoo- ren verhalen ? S o � �. Een yder is man en vooght van fyn vrouwe foo langh hy leeft; maer hy fter- vende, foo is het vvijfvry van de wet des mans, en dien-volgende foo en gaet fyn wille over haer niet langer, dan als hy eh leeft. Derhalven , al hadde fchoon een man by teftamente fyn wijf gemaeckt aen eenë fynen vrient, de man den afem uyt den mont ge- gaen zijnde , foo is de vrouwe vry, en trout dienfe wil. � � i. Maer ₅ of het wijf in de uytterfte wille van haren man hadde bewillight, foude fy naer fyn doot daer van niet wijeken mo- gen , foo fulcx haer goet dachten S o � �. Als fulcx gefchiet ware buvteti weten en in het af-welën van den vrient, foo en iïe ick niet, waerom de vrouwe verboden foude zijn te trouwen aen yemant die figh aen haer niet en heeft verbonden, maer in fyn vryheyt is gebleven. P.H i. Maer ofFet gebeurde, dat een man kranck wefende fyn vrouwe dede beloven aë foo een vrient daer jegenwoordigh zijnde, ende daer toe bewilligende , nae fyn doot te trouwen, foude de vrouwe, me fyn overlij- den andere finnen krijgende, ofte een aenge- namer perfoon haer voor-komende, van de gedaen belofte met mogen wijeken? S o � H. In dat geval, Philogame, is de mate vry wat naerder geleyt, als in den vo- rigen gevalle; en even-wel foo vinde ickcr bedencken in. � � �. Laet ons hier doch wat omftande» licker van fpreken . want dit geval is in der daet onlangs my voor-gekomen, en de we- duwe wilde wel weder in haer vryheyt zij" j fooder middel toe ware. S o r H. Wy moeten dit daer laten tot op eenander tijt. want ick ben genootfaeckt hiei'

-ocr page 197-



				Vragen. 153 Of het beter is te trouweü met ef fonder houwelickfe voorwaerden ? OfFer inde Schrifture eenigh houwelick kan aengewefen werde dat onder houwelickfe voorwaerden isaen-gegaen � Öf( indien Adam nieten hadde gevallen ) onder de menfehen voort-tcehnge plaetfe foude hebben gehadt � Of de woorden IVafl en vermemghfuldigkt, by God tot de cerft-gchoude gefproken, een gebodt in hebben dan niet. � Öf Adam Eva befiapeu heeft noch in deu paradij ie wefende? Weyger-kunft met heufche eerbaerheytj gebruyekt ontrent het geheym des hou- welicx 3 de vrouwen aen-geprefen. Ten wat tijde houwelickfe bv-een-komik beft is 1 Bj l&cobs houwelick met Lea en Rachel de volgende. Of Iacob wel dcde, Rachel eeu jonger fufter' voor hem tot een vrouwe te verkiefen, en dat om haer fchoonheyts wille ■ waer uyt dan voort-komt de vrage, of men een vrouwe eygentlick om haer fchoonheyts wille vermagh te verkiefen ? Of Iacob aen Lea in'tftuck van trouwen konde verftaen werden verbonden te we- fen, ter fake van gemeenfehap va» bedde met haer gepleeght? Wat van Laban te gevoelen is, vermits hy Iacob fyn outfte dochter Lea voor Ra- chel de jonghfte quam toe te fteken � Of Jacob wel dcde Lea te behouden, en Rachel noch benevens haer te nemen ? Op 't houwelick van \^4tnielen i^dffcba de volgende. Of men houwelicken magh gronden op ga- ven des lichaems , als ihelheyt, fingen, fpringen , en diergelijcke i Wat eygentlick houwelicken van State ge- noemt werdë,en hoe die aen diené gegaé? Wat van Calebs maniere van doen te gevoe- len ftaet, in't hefteden van fyn dochter ? Hoe groot de macht is vandc ouders ontrent het uyt-houwelicken van hare kinderen ? Of vaderen moeder beyde hier in moeten bewilligen , en wie derhalven meerder macht moet verftaen werden te hebben t V O_h
		S � � � � �� hier nu onfe t'famen-fprake te eyndigë, ver- mits ick om een gewichte fake,my nu voor- gekomen , van hier moet vertrecken - � � i. V te beletten van grooter faken, weerde man, en wil ick niet onderftaen, en daerom befliiytende met danckfegginge , fal naerder gelegenthe^t verwachten, om noch eenmael van dit vverckt'famente fpreken .. �\ hebbe nu gelefen niet meer als vijf trou- gevallen,en daer over onfe bemerekinge en- de t'famen-fprake laten gaen. Maer fiet eens hoe veel bedenckelicke en nutte vraegh - ftucken datter aireede in achtinge zijn ge- komen . S o r H. Sout ghy de felve byvcrhael vvel konnen vernieuwen, ende alfoo onfe memorie derhalven ververichen i � � i. My dunckt, dat ia, weerde man. mijn finnen hebben daer op in onfe t' iamen- fprake als gedurighiick gefoeelt �> en al hoe- wel ick mijn memorie door geen kunfte en hebbe geoeffent, gelijck ick weet dat lbm- migc van mijn bekende hebben gedaen , foo kan ick u reden en rekenfehap geven van het gene ick jegenvvoordelick van u gehoort hebbe . Voor eerft vinde ick, by gelegent- heyt van Adams houwelick , verhandelt de volgende faken en vragen. Of het dienftighis te trouwen * Of liet beter is getrout of ongetrout te we- kn < Of kerckelicke perfonen behooren te trou- wen � Of yemant God om een goet partuer bid- dende, en daer na een opfet nemende,om het eerfte vrou-menfeh dat hem tegen komt tot een wijf te kiefen^en goet mid- del is om wel te mogen trouwen ? Of het wijiheyt is, op fchijn van Godfalig- heyt, plotfelick yemant te trouwen ? Ofs emant behoort te trouwe die geen mid- del en weet om de huvf-houdinge voor te Of alle manf-perfoné in het fweet haers aen- fichts haer broot moetë eten, en wat fulex cygenthek feggen wil? Of het beter is dat yemant met geerft goet fyn huyfgefin onderhout, ofte vvel door middelen by hem felfs gewonnen <■ Of vrouwen die meer tot de huyf-houdinge door haer verftant ofte vlijt in-brengen als de mans, de heerfchappije ofte vooghdije over de felve toe komt �

-ocr page 198-



		5M4- S � � � � � : Op de öntfchdkinge bêfl<ten by de Ben~ jamiften de volgende. Houwelicken , doormiddel van ontfchaken te wege gebracht,of dienftigh en nut zyn? Wat tot onlchuit van het ontichaken van de dochteren tot Scüq door de Benjamijten gefeyt kan werden. Swarigheden ontftaen uyt gedwongen hou- welicken, en droeve exempels op die ge- legenthevt. Vreemde feni jn-menginge , ende de vverc- kinge van de felve. Of yemantdie een jonge deerne met haren wille vervoert moet verftaen werden een ontfchaker te vvefen ,en daer voormagh geftraft werden i Of het foo is, dat een jonge deerne uytter aert dien lief krijght die eerfthaer maegh- dom ontfet,gelijckfommige voor-geve ^e. Of een vrou-men'fch willende trouwen met haren ontfchaker, fulex by de Overigheyt behoort te werden toegeftaen � S o r �. Ghy hebt de memorie goet en vers (foo ick mereke ) lieve Philogame , en hebt in goede ordre verhaelt al ons vorigh verhandelde. � � 1. Maer zijnder oock veel meer dier- gclijcke bedenckelickhedë ontrent het hou- welick te vinden, als vvy aireede aengeroert hebben, weerde Sophionifcje ? S o r �. Meer, Philogame � jaby-naeft fonder getal. � � 1. Hoe ! is hethouwelick foo lange in de werelt geweeft, weerde man, en zijn- der noch foo veel fake ontrent die gelegent- heyt te vindé,die hedë noch in twijrFel ftaen? S o � �. Ickfeggeu jae, Philogame, en op dat ghy des eé preuve mooghtfien, fo let vooreerft op hetpointby ons aengeroert, Wie datier behoort te trouwen, en merekt doch hoe veelderhande vragen (alle hebbende re- denen ter weder zijden ) deihalven konnen werden by gebracht; en even-wel en wil * icker maer eenige verhalen,die my nu voor- komen , als te weten, Of een oudt man behoort te trouwen � Of een geleert man behoort te trouwen � Of een arm man behoort te trouwen � Of lieden verfcheyden in gefintheyt van den Godi-dienft onderlinge wefende behoo- ren te trouwen t QfFet beter is dat tweegebreckjge, alsby exempeljtwee ftomme> blinde? of halve -
				ï V R � G E N. gecken te famen trouwen, ofwel dat een {prekende, fiende, en verilandigh perfoon trouwe met een ftomme, blinde j ofte an- der ongefonden menfche. Noch wijder, Of een veroude vrijfter behoort te trouwen? Of een weduwenaer, eë goede vrouwe heb- bende gehadt, behoort te trouwen ? Of een man of vrou-perfoon boven vrucht zijnde behoort te trouwen ? Of ftervende menfehen , nu den doot op de lippen hebbende, vermogen en behooren te trouwen 't � �1. Hoe ! al dit ontrent dat eenigh point i S o � � . De menfchelicke faken, lieve Philogame 5 zijn by-naeft alle foo geilelt, dat de felve met voor en tegen-fpreken in twijifel zijn te trecken; jae dit point felfsj of alle dingé in twijifel getogen konnë werden daer kan oock felfsaen werden getwijffelt. Maer even-wel daer zijn oock onder ons ee- nige vafte en blijckelicke gront-ftuckë, daer op men ftaen magh, alfmen plaets wil geven aen menfchelicke redenen. � � 1. Maer zijnder oock fodanige twijf- felachtigheden ontrent den ingangh van het houwelick,daer ick te vore van gewaeghde? S O r H. ^JT is al het felve, lieve Philo- game , en miflchié fouder noch al een meer» der getal te vinden zijn . � � 1. Ick biddc , laet ons daer mede al eenige ibeltjens van hebben. S o � � . 'T is nu al een geruymen tijt, dat ick de gedachten daer over niet en hebbe laten gaen , weet-gierige jongelingh, daer- 0111 en hebbe ick de memorie over die faken foo vers niet, als wel voordelen �₃ maer dien onvermindert, foo gedenckt my, dat ick 'm mijn jonckheyt over defe gelegenthevt in bedencken plagh te nemen defe of dierge- lijcke vraegh-ftucken, als te weten, Of yet lief te hebben , ofte te begeeren een en de felve fake zy � Of de liefde voort-komt uyt eygen verkie- finge, ofte uyt heymelicke in-vloeyinge ? Of het verbieden van de geminde te mogen genaken een belet is van voort-gangh van de liefde i Of de liefde jonge lieden dienftigh of on- dienftigh is 1 Of het beter is uyt voorgaertde onderlinge liefde te trouwen , of door verkiefinge van ouders en vrienden? Of

-ocr page 199-

Saku En V».agen.

*5i

Of het beter [is lange of korte vryagien te deren haer wooninge blijven houden ?
«"Vm <� Of men aen vemant die niet tegenwoordigh

en is magh trouwe beloven, ende belo-
vende , of men daer in gehouden is?

Hoe verre dat vemant het houwelick van
een derde belovende verbonden is ?

Of trou-beloft�, nvt fake van eenige fonder-
linge mifmaeckthevt, d' een of d' ander
van de verloofde over-gekomen, mogen
gebroken worden?

Of vemant in het gevoelen zijnde , dat eert
deerne creote middelen heeft ten tijde hy
haer ten houwelicke verfoeckt, een vader
ofte vooght (foo het anders weien moch-
te ) fulex den vrijer gehouden is te open-
baren ?

Of e� deerne haer rruTgacn hebbende in haer
cere, verfocht weidende ten houwelicke»
een vader of vooght van fulex is gehoude
den verfoeckcr te waerfchouwen ?

Of een man noch bequaemheyt hebbende
om kinderen te telen magh een vrouwe
nemen die boven vrucht is ?

Of vemant laft gegeven hebbende om een
houwelick voor hem te verfoecken endo
tefluyten in een ander plaetfe > indien hy
i\n laft (^daer hv is ) quamete wcder-roe-
pen , of het houwelick fal voor gefloten
gehouden moeten werden, dan niet?

Ofe� verloofde vrijfter yemant trou-belofte
dede, om uyt fchip-breucke of een ander
merckelick perijckel bchoud� te werden,
wie voor foude gaen, de eerfte of de lefte?

Of het beter is een vrijfter te nemen die veel
of weynigh vrijers heeft gehadt ?

Of het goet is malkanderen voor het trou-
wen met trou-belofte te verbinden ?

Of men dan niet malkanderen van trou-be~
loften magh quijtfchelden ?

Of men Heide kan fetten ter plaetfe daer
men wil ?

Of men fyn liefde kan in-trecken en af-leg-
gen als men wil�?

Of het af-wefen van dat men bemint de lief-
de vermindert of vermeerdert ?

Of het verkrijg� en befkten van datmen Heft
de liefde uyt-bluft of grooter maeckt ?

Of men op eenen tijt twee te gelijck kan
lieven ?

Of het foeter is te liev�,of gelieft te werden¹?

Ofyemantdie gelieft wort is gehouden tot
weder-liefde?

Of jaloefie of yver-fucht een teyeken is van
ware liefde dan niet ?

Of het trouwen beter is voor e� man of voor
een vrou-menfeh ? *

Of een droeve of een blijde verlieftheyt be-
quameris?

Of in't begin van de vryagie cerft de ouders
of eerft de vrijfter dient aen-geiproken ?

OfFet geraden is voor een vrou-menfeh een
vrijer te trouwe die noyt 't gefelfchap van
een vrouwe te voren gehadt heeft ?

Of een jongelingh by een jonge deerne be

vonden zijnde , ende aldaer gedwongen Of een recht verheft jongelingh teftament

werdende haer trouwe te belov� des ver- magh maken ?

bonden is, dan niet ? OfFet beter is een weduwenaer of een vrijer

Of tuffch� een man en vrou-perfoon vrient- van gelijcke jaren te trouwen ?

fchap kan gehoudS werden fonder inficht Of het betamelick is_;dat een vrijfter e� vrijer

te hebben op gemeenfehap van bedde ? te gaft noodt ?

Ofniennaukeunghmaghzijn,om te onder- Of een jonge deerne van vryagie aen-gefpro-

foecken door vvaer-i�ggers ofte diergc* ken zijnde fulex aen hare ouders terltont

lijcke , wat man of vrouwe men voorlyn
echte deel fal bekomen, en of men meer
als een man of vrouwe hebben fal ?

Of trou-beloften moeten gedaen werden ter
weder-zijden, en of een vrijer belovende
te trouwen aen fulcken eenen daer in ver-
bonden is 3 fchoon fy van haerder zijde
geen belofte en doet ?

Of het beter is dat jonge lied�,ecrft ten hou-
welick gekomen zijnde, ftracx op haer
felvengaenwoon� enfelfs huyf-houden,

dient te openbaren ?
Of vemant laft hebbende, ten houwelicke te

verfoecken de cameniere , en kans fiende

tot de juffer felfs > fulex foude vermog� te

doen ?
Of cen deerne met oncerlick aen-raken mif-

handelt zijnde aen den rechter haer dient

te beklagen?
Of het geraden is te trouwen op eenfchil-

derije van de vrijfter, fonder haer te fien ?
Of tweede en voordere houwelickcn prijiTe*

lick zijn?
haerouders^of de ouders by gehoude kin- Of deouders even groote macht hebben om

V ι cen

-ocr page 200-



		jj� Saken En Vragen. een honweiick door te dring� als hetfelve daen zijnde , of, een van beyde de gelxm- te beletten? dedaervan willende af-wijck�,de tweede Of vader en moeder gelijcke macht hebben fulcx magh vveygeren ? in 't toeftaen en affiaen van de houwelic- Of een manf-peribon kan ontfchaeckt Wer- ken haerder kinderen ? den ? Of yemantby een jonge deerne fyntrourjen Of men onder conditien een vrouwe magh verquackelt hebbende , magh naderhant * trouwen, te weten , indienfe een fonc feggen, fulcx alleen om 't jocx gefchiet te krijght, ofte indienfe maeght bevonden zijn,en daer mede magh ontflagen wefen? weit, of diergehjeke ? Sietdaer, Philogame, een deel voor-loo- Of het tot een i�keren tijt geoorloft is te pers van mijn vraegh-ftucken op defegele- , trouwen? gentheyt. Of d'overheyt haer borgers magh dringen Ρ η i. Ccwiifelick ick en haddc noyt ge- en dwingen om te houwelicken ? dacht , dat in het vverek der jonckheyt lbo Wat het eygentlick te feggen is, dat men va- groot� ftoffe was om de verftanden te oeffe- der en moeder fal verlaten en den man tien j maer ick achte dat hier mede de fchat- aen-hangen ? kamer van uwe memorie is uyt-geput,of dat Of een vrouwe haren vader ofte haren man de faken, uyt de vervveninge van de vryagie moet toe-vallen in eenigh verfchil daer gebracht zijnde, geen ofte weynigh fooda- haer man ongelijck in heeft ? nige bedenckelicke vraegh-iluckenmeerte Of een vrouwe haren man magh verlof ge- vinden zijn. ven om een ander wijf te gebruyeken , in- S ο-γη. 'Tisal mede een misflagh, foctc dienfy onvruchtbaeris, ofdiergelijcke ? jongelingh. want foo voor het maken, in Of e� man of vrouwe in haer t¹ famen-kom- het maken, als naer het maken van houwe- fte een fchoonder figh mogen inbeelden ? �icken kom� allenthalv� dufdanige twijffel- Of om oneerlick en dertel hant-gefpel een achtige bedenckinge voor den dagh j en, als beloofde verlaten magh werden ? ick mijn memorie wat ververfchen mochte, Of een Vafael het wijf van fynen leen-heer ick foudcr u e� groote menighte uyt konnen oneerlick hetaflet of gekuit hebbende van brengen op alle de gevalle by u voor-geftelt. fyn leen kan verftaen werden vervallen te Ρ η i. Zijnder dan oock eenige nae den. zijn? in-ganck van het homvelick ? Of een vrouwe hertneckelick weggerende S'Oph. Iae niet weynigh , foete jonge- haer in redelickheyt te voegen, verlaten hngh, en ontfanght my defe ter goeder re- magh werden ? keninge . Voor eerft, Of een man moetwilhgh figh ontmannende Of een vrouwe merekende dat haer fchoon- van de vrouwe magh verlaten werden ? heyt yemant gaende maeckt gehouden is Of een vrouwe magh trouwen met een man die te bederven ? diefc weet onmachtigh te zijn totte voor- Of een man belovende aen fyn vrouwe haer teelinge,en fulcx geweten hebbende, offe mifdaet te vergeven, foofe haer fchult wil naderhant, om de felve redenen, van hem bekennen, ende daer nae overfpel beken- vermagh te fcheyden ? nende , hy de felve magh verlaten ? Of een vrouwe gehouden is te volgen een Of een vrouwe die in't heymelick verkracht man genegen tot lant-loopen ? is wel doet fulcx te openbaren ? Ρ η ι. Maer wat raet om de gronden defer Of de nati�n die veel wijven trouwen meer faken , immers van de byfondeifte der felver, vernugen hebben uyt veel vrouwen, als wat naerder te onderfoecken, op dat ick niet men hier uyt eene doet ? alleen de vragen, maer oock de redenen der Of een vrouwe verlaten magh worden die felver voor en tegen, en eyntelick u gevoe- voor haer houwelick haer in haer eere len over de felve mochte verftaen? heeft verloopen ί Soph. Een groot getal van de felve fou- Of een bruvt verlaten magh werden vermits de verhandelt konnen werden by gelegent- fv bevonden weit fogh in haer borilen te heyt van de volgende trou-gevallen; maer hebben ? het is nu eenmaei genoegh voor defen tijt de Of nien magh beding�jvoor het houwelick, tongh en finnen nier op geoeifent te heb- dat, het wijf fal vooght zijn > en fulcx ge-' ben. Phi.

-ocr page 201-



		Saken En Vragen. � � 7 � � �. Dewijl het dan , weerde Sophro- foo als hoenders of duyven, en dïergelijcke nif^e, ualfoo gelieft, foo wil ick hier een tamgevogelt uyt fyn korgaet of viieght, evnde makë. maer weet dat ick iegenwoor- houden ftaegh een opfct en voornemen om delick van u fchevde, niet gelijck leeuwen of haeft weder te keeren. beiren, ofte ander wilt gedierte, haer banden S o � H. Ick verftae wat ghy feggen wilt, af-gebroken hebbende , naer het wout loo- j₀ngelingh, doet foo, en vaert wel. pen, om noyt weder te komen _:, maer even oAlis een fake noch foo goet, Weet datjermaet in houden moet.

			V 3

-ocr page 202-



	*Jl �\.* V-Z !i � �3 JL �~ JLi JL^i**

			VAN DEN

TROVRINGH.

				HET

		TWEEDE DEEL.

-ocr page 203-


			��---------------------------------------------------------------■»"'■"* -...*-�.■.

		C '-Va � qLLcborenfcutpfit

-ocr page 204-



		PROEP-STEEN VAN DEN T.ROV-RINGH. TWEEDE DEEL. IN-LEYDINGE. JEi was dregde over den middagh₃ en definne hielt haer noch bedeckt onder een duy fiere wolch de wekke haer eyntelic^ ontfloot in een dichten mot-rcgen ₃ finder datter eenïgh he~ mels-blau ₃ door 't fiheyden wan 'tfvverc\, fighfiheen te Willen openbaren. Vhilogamus ₃ defe gefidte da luchts bemerckt heb- bende ₃ oordeelde daer wt ₃ dat hyfynen wricnt Sophroniffus wermoede- lick/ buysfiade winden ₃ en mitfdien gelegentheytfiude hebben ₃ om met den fehen woon te gaen in de f fimen-f]>rake op de trouwgevallen ende houwelickfihe bedenc kingen > woor defen onderlinge gehouden ₃ en daer om uyt~gaende qmm den fehen winden in ftker pil werirec^ daer byghe- Woon was in fin eenigheyt de finnen by wijlen inneWaerts te trecken ₃omfigh de uytterlicke dingen te ontrecken . By dan den fehen al vorens gegroet hebbende, wertyaerde daer te �^� gekomen tot worderinge ende wol-tree kinge (konde hetgefihieden) wan haer lieder worige atn-mtn- kjnge op de howvelickfche faken. Den regen juyft ontrent den noen Is om den ganfchen dagh te doen, (fi)dePhilogamus)fitlcx dat ghy belet zijnde om in uwentnynte gjen Wandelen ^ en wan geHjcfy om defiraten te gebmyekn ₃ maer eenfaem Vvefinde 'm dit u fiil wertrec^ fioo kome ick^ u aen-manen tol wol-voe- ringe wan ons begonnen Werck^s üenmy bekent. Is dat alfoo ₃ wrient ? fiyde Sophronifcus. Voor defen hebt ghy my hier toe werficht by gelegcnt- � � heyt

-ocr page 205-



		>** IN-LEYDINGE. heyt <~�� eenfchomen dagh en een <vemakelkke plaetfe ₃ en nttgebmycty ghv in defelvefike <voor een aen-radende reden dit regenachtig Weder j en defen "verschoven en eenfimen hoeckjum mijne vvoonmge. hoe meynje ditronttefchieten? Genegentheyt^antwoordePhiLgamus)maecktge* legentheyt, en een diey et fier begeert, die weet ooc ^allerhande tijden en fionden daer toe te paften > en beqmem te maken . Ickbidde u, Weerde man, loet ons geen tijt <ver\ïefen> dewijlickgemerckt hebbe> dat defehe in aengename fitsen altijt fihaers uyt komt te wallen. Wel aen ( fyucl^ Sophrontfftts) fit u neder > en begint te lefin> als ghy rvoof definplaght te doen; icky vil � dat ampt als noch laten. Wyfullen jegetiWoordelicl^ njm Valefima na Griecken-lant over-gaen in den draet njan ditwerc^ foo ickj* otdre <van onfin Schrijver wel gevat hebbe. Wel aen ₃ Uet ons dat Untfchap mede eens door-wandelen (Jeyde Philogamus*) om daer na te dalen tot bekende rijcken en tijden. Jck ft te dan neder > neme het boeck^ in handen> en beginne te lefin, met ^rverWachtinge_} wat in-vallen~ de gedachten u hier doorfailen werden <%>erweckt.

			EER-

-ocr page 206-



		l6j

	EERSTE

GESCH�EDEN�SSE, Beflaende in bet verhael va?i bet ongehjckhoHvvelkk^ VAN C R Α Τ E S* E Ν HIPPARCHIA. lErnuftigh Griecken-lant > wilt he- den laten varen Wat in u is gebeurt in menigh hon- den jaren, Alvvat heteerfte volckcens fel� faem heeft gedacht, En wat een jonger tijt te voor fchijn heeft gebracht. Wilt 3 door een langh verhael, hier niet te fanien rapen Noch hoe, door ilim bedrogh , Alcmene vvert beflapen, Noch hoe dat Ceres kintby Pluto was ontfchaeckt > En van den fvvarten poel princeffe vvert gemaeckt, Noch wat Paiipha� voor defen heeft bedreven, Dat van den ouden tijt niet recht en is befchrcven, Noch hoe dat over langh een ganfch verfcheydcn aert Te (amen is gebracht, en door de trou gepacrt. Laet ons een ander ftuck op heden gaen bemerckcn, En laet op dit verhael de jonge finnen we reken. 'Ten is geen wonder meer, al troudc Galatce Eendodden uyt het wout, of monfter uyt de zee. X 3 Sict

-ocr page 207-



		ι66 ONGELYCK HOUWELICK. Siet hier een jonge rnaeght, tot hoogen drift genegen, Die ftelc haer teeren voet op ongebaende wegen, Sy doet een feliaem vverck, en, met een vreemt beleyt, Sy fchout die haer begeert, fy wil die haer ontieyt j Sy vleyt een bukigh man ₃ fy vliet de ichoonfte menichen, Sy hatet altemael dat jonge lieden vvenfchen. Op op, gefvvinde pen, beichrijft ons dit geval, Dat aen ons Hollants volck een wonder fcbijnen ial. Hipparchia geftreelt van al de jonge lieden, Meer aliTer eenigh menich te voren iaghgeichieden ₃Is quelligh in den geeft en bijfter onge�int > Ais haer een jongh gei�l met ioete vvoorden mint. Het is haer meerder luft gedurigh yet te lefen ₃En in een ii� vertreck alleen te mogen weien₃Om door een rijp gepeys te toornen haer gemoet, Wanneer het buyten ipoor verkeerde gangen doet, Sy vint in haer geen luft ₃ gclijck de maeghden plegen, Sy vint tot naelde- vverck haer finnen niet genegen ₃Sy wil geen tijt~verdrijfgelijck de ioile jeught, Sy wil geen mal geraes, of ongefouten vreught_;Haer geeft flijght hooger op, fy geeft haer om te ioecken Al watter fchuylen magh in ongemeene boecken, Sy fpot met fpelde-vverck, en al het aerdigh doeck, En iaet het vrotivven-tuygh verichoven in den hoeck. Een ichrift dat hooge fvveeft > en boven alle vrouwen Dat ruft op haren ichoot, en leyt in haren bouwen ; En fchoon hetduyfter wort ₃ fy draeght de boccken met, En leyti� nevens haer oock in het lachte bet. Al wat de jonckheyt acht, dat is in haer verdwenen, De befte van het lant die loopen blauwe fchenen. Een joncker uyt het hof, en fyn uyt-vvendigh kleet Dan is haer als een walgh, en enckel herten-leet. Ma er

-ocr page 208-



		Ο Ν G E L Υ C K HOUWELICL 167 Maer des al niet-te-miu de grage jonge lieden En laten efter niet haer gunil; te komen bieden, En hoe de juffer meer de vrijers weder-hout, Hoe meer fy wort geverght, om liacil te zijn getrout. Meeft al haer naefte bloet is befigh haer te raden, Sigh met geen droeve ibrgh te willen overladen, Maer liever bly te zijn, gelijck de jonckheyt plagh, Terwijl het haer betaemt, en oock gebeuren magh. De moeder is gefint haer ipoedigh uyt te geven, Om in den echten-ftaet haer da^en af te leven, Sy roept fchier even-ftaegh: Het is my groote ipi j t Dat ghy fbo bijfter ft�, en ongefelligh zijt. Ghy fpaert u jeught te langh , dies word' ick onvcrduldigh, Ghy zijt aenonie ftam een nieuwe jonckheyt ichuldigh, Ghy moet voor al het rijck gaen brengen aen den dagh _yVVaer door het even-ftaegh in vvefen blijven magh. Ontiluyt den weerden fchat in uwen fchoot verholen ; V vader even-i�lfs die heeftet u bevolen. Kieil uyt de ganfche iladt een rufbigh edelman, Die tot foo nutten vverek u dieniligh vvefen kan. Om lant-koop wel te doen, en wel te mogen paren En koomt nau eens 't geluck in feven ganfche jaren, En mits die ichoone kansioo wonder feliaem valt, Soo dient hier vaft gegaen, en met te zijn gemak. Maer wat haer yemant raec, fy gaet haer oude wegen , Tot vrijers niet gefint, tot vrijen ongenegen , En fy en kent voor al geen aengenamer dagh, Danalil� boecken leeit, en eeniaem vvefen magh. Het viel op defen tijt haer vader hadde gailcn �, Maer hy en liet met dranck geen vrienden ovcrlaften , Een yder eyfte wijn foo veel het hem geviel, Soo dat meeft ai het volck de finnen nuchter hiel. De

-ocr page 209-



		i68 ONGELYCK � OUWEL l G..K. De vreughdelijcke-vvel en is niet vvech genomen. V Vant na het derde glas begonder praet te komen, De wijn heeft yders breyn tot (preken op-ge weckt, En yder vogel fongh, na dat hy was gebeekc. Hier gaet Archidamas, met wonder hooge ftreken ₃Van iyn door-luchtigh huys en grootcn adel ipreken, Hy roemt hem af-gedaelt van Cadmus oude ftam ₉Die (fchoon het Bachus ipeet} den drasck het leven nam, Maer Hylas pooght het gek, het larif, en oude renten , Als vry van meerder nut, de gaften in te prenten, Hier weyt hy wonder breet. Arifto prees de jacht _sDie hy van grooter vreught voor rechte mannen acht. Maer Hedon vaker in > en looft de ichoone vrouwen, En wil, tot iyn vermaeck ₃ maer deièn acker bouwen. Candaules loegh hem uyt ₉ verhief den koelen wijn ₅En noemt fyn hooghfte goet ₅ te leven ioader pijn. Phryx fvveegh een langen tij t, terwijl de gaften aten ₃Maer beril: ten leften uyt, en prijft de groote ftaten, Hy meynt dat ftaegh te zijn ia 's koninghs vaftegimft Is ver het hooghfte luck, en vry de meefte kunft. Doch Calchas, om den tvvift in dit geval te mijden ₅Gingh halen aen den dagh den loop van oude tijden ₃Hoe dat eens overlangh Leander had gevrijt, En door de baren drongh met onvermoeyde vlijt ^ � Vat Thaïs heeft gedaen in haer ontuchtigh leven, En � vat oyt Canace voor defen heeft bedreven, En meer van defen aert., vvaer van hem yder prees _yTot datter op het left een groote ftilte rees. Wat lager aen den diich, daer jonge lieden iaten, En niet als van een bruyt, of van het vrijen praten ₃Daer gingh een yder aen, na dat hy is geimt, Of na de reden leyt, of naer hy ftoftc vint. Acce-

-ocr page 210-



		ONGELYCK HOUWELICK. ��₉ Accetes, uytcer aert een hater van de vrouwen, Befoot al vvatter fcheen genegen om te trouwen, Hy noemt het echte bed een jock, een laftigh pack, En ftage ilavernij, een vvilligh ongemack j Hy fv voer, noy t tot een wijf fyn hert te fullen geven , Al wou de VVijfheyt felfs met hem in echte leven. Dit hielt meeft al de jeught al wat te rau gefeyt, En meynt dat hy te breet in defen handel �veyt. Maer Arcas wederom, genegen om te paren, Hielt trouwen wonder nut voor fynsgelijcke jaren, Hy noemt het echte bed des vverelts hooghile vreught, Een ileunfei voor den Staet, een haven voor de jeught, Hy riep: lek wil een wijf, ick ialder een belefen, Ai fou de Sothey t felfs mij � byflaep moeten vvefen. Siet daer een groot verichil, door ongelijcken aert, Deen vvenft te zijn getrout, en dander ongepaert. Maer onder dit gewoel quam Cclon tuil'chen beyden, En hieltet fonder gront al wat de vrijers feyden, Hy iprack; Indien ick oyt Gil komen tot de trou, 'K en wil geen ilechte duyf, 'k en wil geen vvijfe vrou. Siet dus fwetif al het volck, en weet bequame reden, En wat hem dienen magh tot fyn gebruyek te imeden_;D'een doet het in der daet, en d'ander in den fchijn. Dus het men over-al de krachten van de wijn. Hier na gingh Crates aen, onaerdigh in de leden, Maer geeiligh in verilant, en deftigh in de reden. Eeril iprack hy van het ooft, dat op de tafel ftont �, Maer uyt een diepen geeft, en op een vaflen gront. Doen trad hy vorder uyt, en quam tot hooger faken, Soo dat hy menighmael den hemel fcheen te raken, Hy fprack van vvaer de vorft, van vvaer de donderOagh, Van vvaer dat ebb' en vloet met beurten komen magh. � Hoe

-ocr page 211-



		�₇� ONGELYCK HOUWELXCK, Hoe dat hen met de lucht en aertrijck is gelegen, En wat het wonder Al gedurigh doet bewegen, En hoe een hooger geeft bewoont dit machtigh lijf, Die al dit groot beflagh heeft onder fyn bedrijf. En of geheel de menfch, wanneer hy komt te fterven, Sal in het graf vergaen, en in het flof bederven ; Of dat fyn innigh deel ial fweven in de lucht₃En komen even-felfs daer noyt en wertgefucht. Hy koomt ten lellen af en ftraft de vreemde ftreken, V Vaer toe van langer hant de menichen zijn geweken _rHy fhijckt de rancken deur > hy ichelt de lolfe vvaen, V Vaer mcd' in fynen tijt de lieden fvvanger gaen. Hy leert, dat geen bejagh magh nut of voordeel hieten, Indiender goede trou geen deel en magh genieten. Hy ichaft den rijckdom af, vermits de middel-maec Al wat ter vverelt is in prijs te boven gaet ... Hy leert, hoe dat de geeft ons tochten moet betoomen, En dat al 's menichen doen beilaetin lofTe droomen. Hy fpreeckt van 't lompe vleeich, en van de rappe ziel, En meer van clefe ftof, na dat de reden viel. Hierin ichiep onfe maeght eenwonder groot behagen_}En fcheen in ditgefpreck als buyten haer gedragen ₃Haer dacht ₃ dat fy niet meer by fvvacke menichen fat _>Maer in des hemels troon en by de Goden at. De maeltijtis gedaen, de gaftengaen vertrecken -_}Maer fy gaet des te meer haer ganfche finnen ftrecken Tot Crates hooien geeft, fy wiekt en overleyt, Wat Crates heeft gedaen > wat Crates heeft gefey t. Syn ftant, fyn wijs gefpreck, en fyn manhaftigh weien Dat is in haer gemoet als in een boeck te lefen, Dat is in haer gemaek, en wonder diep geprent, En vvaer de juHcrgaet daer fcheen de man ontrent> Hy

-ocr page 212-



		OKGELYGK HOUWELICL 17 Hy fyvccfc haer voor het oogh, hy ley t haer in de finnen, En fy en kan geen ruft op haren geeft gewin � en, Sy noemt hem menighmael, oock tegen haren danck, En dus maclt haer de ziel geheele nachten lanck. Doch fchoon een foete flaep koomt over haer gevallen, Noch vvortfe nimmermeer genegen om te mallen 5 Haer breyn is even dan met reden in-getoomt, 'T is tucht al vvatfe prijft > en wijiheyt datfe droomt. Sy, geeniins door het oogh, maer door het oir gevangen., Gevoelt in haer gemoct een wonder ibet verlangen, Sy prijft den jongelingh ₅ en fynen hoogen geeft > Sy pnjft fyn diep vernuft en fchoone reden meeft. Wel! wat is dit gefeyt (dus gaetde vrijfterfpreken ) Wat voel ick voor een brant 111 dit gemoet ontftcken ? Word' ick nu minne-fieck van ioo een vijfen man, Die 't ray niet vragen fal, en ick niet vragen kan � Siet, wat een felfaem werek! de befte van den lande Die ftellen hare trou aen mijne jeught te pande, Die bieden my geftaegh haer trou en rechterhant, En ick en bood hun noyt een eenigh minne-pant. Ick worde t' aller tijt gevleyt > geftreelt, gebeden, En deftigh aen-gefocht, en wonder hart beftreden, En des al niet-te-min ick blijve die ick ben ₃Om dat ick niet een man voor my bequaem en ken. Hoe! fal dan nu een menfeh van wonder ftrengc feden ₃Die geen cieraet en lijt ontrent fyn rauwe leden, Qntftellen mijn gemoet, en roeren mijnen geeft, Daer voor ick van der jeught ten hooghftcn heb gevreeft > Ach 1 dat fou voor het volck een vreemden handel weien, En daer in d' oude tijt noyt van en wert gelefen , En om �00 vijfen gril, en ongehoorden brant, Sai ick een ftraet-maer zijn door al het ganfche lant. � � Maer

			I

-ocr page 213-



		,₇� ONGELYCK HOUWELICK. Klaer neemt, ick vond het goet foo harden aert te minnen , Koomt fegh eens mijn vernuf, hoe ial ick dit beginnen3 Ach i Crates is van outs een hater van de vreught, Hy kent geen foete min, geen luymen van de jeught, Svn hert is even-ftaegh als buyten hem gevlogen , En boven aertichen draf ten hemel op-getogen, Hy voed een hoogen geeft, van alle tochten vry, Erkent niet wat de jeught of wat het minnen zy. VVil ick hem voor een man , ick ial 't hem moeten vragen _?En met een groot gevaer mijn eere moeten wagen, Ick ial hier moeten doen al wat een vrijer ptagh , En dat noyt teere maeght met eere plegen magh. En foo ick dit beftae , hoe ial de werelt iprekeii ? Hoe ial het fchamper volck met felle tongen fteken ? Hoe ial de fteedtiche jeught verfoeyen mijne daet, Als die ganfch buyten ipoor en uyt den regel gaet ? Ey, wat ick bidden magh, bedaert u loife iinnen , En wilt foo vreemden ftuck u leven noyt beginnen. Kieft lieverjt'vvijl ghy meught,een man,een echten vrient₃" Die ioet, die ^eeftisli is, en u tot vreuehde dient. Τ is vry een wijt verichil te werden aen-gebeden Door yemant van de jeught, verciertmet�niTche leden, Als aen te moeten doen een ichaem-root aengeiicht , En af te moeten gaen van alle maeghde-plicht, Als foo een vijfen kop, verOingcrt op de boecken, Te ilreclen met den mont, tot vrijen aen te foecken. Ach 1 (iet doch, mijn gemoet, dat ghy die klippen mijt; Een rnenich die leelick is hoe kan hy fyn gevrijt ? Sy wou na ditgeipreck haer geeft in rufte ftellen, Maer voelt al wederom haer ziel gedurigh quellen � Dat hoogh verheven breyn dat fvveefc haer in den kop , En, vvaer de juffer gaet, het draeyt ^elijck een top. Sy

-ocr page 214-



		ONGELYCK HOU WE LIC �. �₇₃ Sy gaet als wederom hier over liggen malen, Soo dar in dic gewoel haer ganfche finnen dwalen. YVel hoe I befchroomde ziel, is dit lbo vreemden iluck , Dat oock een juffer vrijt, en let op haer geluek ? Of moet een jonge macght haer finnen laten binden _yDaer niet als tegen-aert en leet en is te vinden ? Moetick en mijns gclijck voor eeuwigh zijn befchroomt ,. En trouwen naer het valt ₃ en nemen datter koomt ? Neen > neen > na mijn begrijp, dit zijn maer vijfe grillen ₃Die ons, als voor een wet, de menfehen ftellen willen. Een vrijfter heeft de macht, foo yvel als ecnigh man, Te nemen haer gerief, daer iy het vinden kan. Me.dea, vvech geruckt door Iafons fchoone leden, Heeft met een loeten mont den ridder aen-gebeden, Den ridder op-gedaen haer toe-genegen hert, Tot dat fyn friiTche jeught tot haer genegen wert .- Heeft Dido niet gevnjt, en metgeheele finnen /Eneas aen-geleyt ₃ om haer te komen minnen ? Heeft Sappho boven dien niet Phaon acngcfocht, En door een (oet gevley tot haren wil gebrocht ? Hoe ! fal ick dan ontiien, dat hondert fchoone maeghden Eens (lelden in het werek ₃ en fonder ichroomen waeghden 1 Hoe kan het hedenfdaeghs alleen my qualick ftaen , Dat in den ouden tijt ioo dickmael is gedacn ? Soo ick op luften iagh dat waren vuy Ie faken �, Macr nu ick wijfheyt foeck, wie kan mijn voordel laken ? Ick, die een man begeer, niet foo de jonckhcyt plagh, Magh doen in dit geval dat yder niet en magh. Maer Crates is mifmaeckt. Dit hoor ick op hem fchieten j Hem dien de deught versiert wie kan dien leelick hieten ? Maer hy is bijlter arm > en uy ttcr-maten kacl �, Die vvijfe finnen, heeft befitcet akcmael. � 3 Maer

-ocr page 215-



		m ONCE.LYCK Η O U W E L I C Κ/ Maer hy en heeft geen ftaet, om van te mogen leven; Al wat op aerden waft dat kan hem voedfel geven. Maer hy is noyt gefGt ₃ en dwaelt aen alle kant �, Al waer den hemel ftreckt daer is ons vader-lant. Maer wat heeft foo een menich als enckel leet te wachten ? Een wijs en billick hert kan alle dingh veriachten. Maer hy wort ftaegh beipot, dat hem tot fchande ftreckt j V Vie dat den vviji�n fchimt noch wort hy niet begeckt. Maer ghy zijt bly van aert , en hy een rechte fuffer; iae hy een.deftigh man, en ick een Hechte juffer. Maer hy een vuyle ilon§, en ghy een nette maeght; Ghy ipraeckt een ander tael, foo ghy hem innigh iaeght. V Vacr woont oyt kloeck verilant in ioo miimaeckte leden? lek bidde vraeght my niet; maer hoort fyn wijie reden. Maer 't is niet dat alleen. wan t hy is oock gebult; Geheel dat groot gefvvel is met verilant gevult. Maer 't is een vijien kop, hy kan geen vrouwen ftreelen; Hy kan my iyn vernuf en deughden mede deelen. Maer hy is ftaegh alleen in eenigh i�liaem dal �, Wat raeft het ichamper volck! is God niet o ver-al ? Maer hy baft yder toe, geen menich kan hem behagen �, Dat is een va ft e peyl, dat fy hen qualick dragen. Maer hy veracht hertelt, een teyeken dat hy raeft \ Wie daer niet op en paft die koomt de Goden naeft. Maer hy lijc ftaegh gevaer > met veel in't wout te fvveven -_tAl wie geen doot en vreeft die kan eerft ruftigb leven. Maer hy komt in geen huys, oock op een verre reys; Des hemels fchoon vervvulf dat noemt hy fyn paleys. Maer hy en drinckt geen wijn, wat kan hem oyc vermaken ? Wie drinckt wanneer hem dorft^die kan oock water imakc. Maer hy nut Hechte fpijs > en dickmael niet een beet_;"Tisgoet al wat hy nut, die maer uyt honger eet. Maer

-ocr page 216-



		ONGEL Υ C Κ HOU WE LICK, 175 Maer hy en lijt geen kunft of c^erfel aen.de leden ; Een wijs een deftigh man vernoeght hem met de reden. Maer dit is enckel leet voor uwen teeren aert j 'T is my de meefte vreught met hem te zijn gepaert. Maer hy vvaeckt menighmael, oock dickvvils ganiche nachte; VVanneer hy niet en ilaept dan voed hy fyn gedachten. Maer fco een felfaem hooft en dient geen jonge vrou -₃'K en name Crates niet, indien ick mallen wou. Daer ftaet de vrijfber vaft, fy roept haers vaders knechten ₅. Sy laet in haren tuyn een hooge ladder rechten, Sy gaert in haren fchoot het fchoonfte boom-gewas, Dat oyt een iinnigh menfch van fchoone boomen las> Dit lietfe nae de kunft met aerdigh kruyt belleken, En vvrochtcr rooien om met hondert minne-treken. Een yder, die het vverck maer eens met oordeel fagh, Vcrftont vvaer. heen het wou , en vvatter onder lagh ₅ Verftontin volle daet, en wat de groene kruyden, En wat het bloem-gevvas in dei�n wou beduyden. Men iagher fnecs;h beleyt _y men iagher vonden in, Vry teykens van verftant, en van een diepe min. De fchotel boven al, daer in de fruyten lagen, Dieicheen oock even-felfs haer foeten noot te klagen ; Men iagher menigh hert bezijden op gemaeckt, Met pijlen (ibo het fcheen ) tot in de grontgeraeckt, Sy geeft het reyn geichenck een van de kamenieren, En hiet het by den man met heufche woorden gieren ; Doch hoefe (preken moet en vvatter dient gefeyt > Dat wort haer voor gcipelt, en in den mont geleyt. De dienft-maeght doet haer vverck, ten beften datfe konde _? Hoe-vvei fy metten geeft de iaken niet door-gronde. Ten valt haer geenims in > dat aen de foetc maeght Soo viji�n hooft bevalt, foo ftrengen aert behaeght. Sy

-ocr page 217-



		�~~��,��,~~ � ~~.. j~~ � .� � �� ^-�»^-^� �»^^^��.^-^^^^^ �₇5 � � G � L � G � HOUWELIC �. Sy koomt dan met het ooft tot Crates in-getreden, Sy groet den jongeiingh ₅ en (eyt hem deiè reden : Mijn jufier, weerde man, ("ghy kentfe foo ick denck) Die biet u goeden dagh, en fent u dit geichenck. 't Zijn fruy ten > na de kunft geciert met veriche roofen, Die vvy, tot uwer eer, uyt meer als duyfent koofen. Vermits ghy giller noen foo wel en bondigh ipraeckt Van al dat 's menichen oogh en oock den mont vermaeckt. Hipparchia die wenil, ioo ghy het wout geheugen ₃Eens meerder herten-lui]: u toe te mogen brengen ₅En 3 om u kont te doen haer toe-eeneeen hert, Soo ift dat dit gefchenck u toe-gcionden wert. De man die hoortet aen , maer hielt figh onbewogen ₃Vermits hem even doen de finnen elders vlogen � By hem wert, fonder Hot, 'k en weet niet wat, gefeyt ₃En hy gaf even-felfs geen drinck-gelt aen de meyt. Syn ivvaer en killigh breyn dat blijft gelijck vervrofen Te midden in de jeught van al de friflche rofen, Hy laet de fruy ten daer_} en hy en proeftfe niet, Het fchijnt dat hy geen kruyt of fchoone vruchten fiet. Dit fpect de kamer-maeght, en mits fy konde mereken, Dat aen de jongclmgh de /innen elders wereken ₃Soo keertfe wederom, en ièyt de juffer aen > Wat datter is gebeurt, en hoe de fiken ilaen. V fruyt > begon de meyt, dat fvvaer-hoofc toe-gefonden ₃En heeft in fy ncn geeft geen luit. met al gevonden. Want i of men defen kluts al moye dingen geeft, Hy weet van buyten niet of hy van binnen leeft. Hy is als ihegh van huys . Ghy (hebje wat te fchencken ) Wilt niet om defen. bloet, maer om een ander dencken. Een gifte (na my dunckt) is fonder gront beffceet, Als hy dien ghy befchenckt aen u geen danck en weet. De

-ocr page 218-



		� � G E L Y C K HOUWELICt 177 De maeght had u yt-gefey t. De juiFer is verflagen, Sy geeft haer nae den hof, om daer te mogen klagen, Ach! feytfe, 't is een block, en niet een geeiligh man, Aen vvien mijn groen geichenck geen luft vervvecké kan, Ach I 't is een deuiigh breyn, dat niet en kan bedencken, V Vat dat het (eggen wil, als jonge vrijitcrs ichencken. Ach 1 had ick dcie �unft aen Lycias betoont, Ick ware mettcr daet door vveder-eunft eeloont. Op Had ick het aerdigh freuyt Eudoxus toe-geionden, Ick hadde voorgevvis iyn hert aen my gebonden, Ick weet, hy had vereert aen mijne kamer-maeght Vry meer als dit geichenck en al het freuyt bedraeght.'' Had ick aen Eutrapel het minftc dingh gefchoncken, Hy kreegh in fyn gemoet wel duyfent minne- voncken; Sont ick hem maer een blom of maer een verfche roos, Wat ifler dat fyn hert voor mijne gunft verkoos ? Een peer hem toe-geichickt, een appel hem gegeven Die fou als van der doot hem brengen in het leven > Die fou den edelman verfraeycn fyn gemoet, Gelijck een foeten daeu de flauwe kruyden doet. Voor minnaers is het ooft van alle tijt geprefen, Cydippe kan voor al my des getuyge weien. Een appel heeft wel eer een ongetemde maeght Tot in den lieven arm" van haren vrient gejaeght. Door ooft en fyn behulp foo maeckte Pluto zijne, Den roof by hem ontvoert ₃ de ichoonc Proferpijnc; En koomter aerdigh freuyt van eenigh herders kint, Het is van outs een peyl, dat hy van herten mint. Dit al ( gelijck ick weet) heeft Cratcs wel gelefen. Hoe kan dan fyn gemoet ibo ongevoelick � vefcn ? Voorwaer hy is te ftuer, daer is geen foetheyt in, Daer is in fyn gemoet geen vvoon-huys voor de min. Z⁽ Ghy

-ocr page 219-



	r;S ONGEL�CK HO�WELIC K-. Ghy wilt dan uwen geeft tot foeter vrijers geven _sVcrkicil een edelman ₅ die beter weet te leven, Vcrkieil een foeter aert, die op u dieniten wacht � 'Tis dwaefheyt gunft te doen een diefe niet en acht. Sy heeft na dit gepeys een langen tijt gefwegen ₃Maer heeft al wederom haer oude luym gekregen: TTy ₃ feytfe ₃ grilligh menfcli, hoegaeje dus te vverek _plek bidde ₃ icgh een reys, wat is u oogh-gemerek

		5
Wilt ghy een jongen laf tot uwe gunft verwecken ? Wilt ghy een Venus-wicht tot uwe liefde trecken ? Neen_} dat is niet gemeent, ghy ioeckt een deftigh man_?Die ₃ met een hopgh gemoet, fyn tochten dempen kan. Wel aen dan, grilligh breyn, en wilt u niet bedriegen > Het is van outs gei�yt; Geen arent jaeghter vliegen, Geen man ioeckt kinderspel: en wieder hooge ivveeft_PWeet dat hy geen vermaeck in Hechte dingen heeft. De meyt die quam daer aen en gingh de man beioecken, Daer hy ganich befighfiit te midden in de boecken, Sy itelt hem freuyten voor met roofen overdeckt; Voorv vaer (beclencktet wel) het is met hem gegeckt. Hy was met fVnen geeft tot in de lucht irevJogcn, En by de Goden felfs ten hooghften op-getogen, Hy wift � grillen niet ₅ η och hoe het meyfen rak ₃Vertmts f/n hoogh �remoet ioo lacre niet en valt , Γ" ^J Ou CD En liet, vermits de man veracht ioo kleyne dingen ₅ En niet en is ge vvieght met Hechte beufelingcn ₅ Daerom verflaeut u geeft, en krijght een dwariTen fin ₀En 't is nochtans de gront van u beo-onnen min. Om dat geen oogen-luftfyn hert en kan bekoren > Om dat de leckernij by hem is af-gefworen, Om dat geen fchoonheyt felfs fyn reyne finnen treckt₅Dit lil dat u gemoet tot fyne gunft verweckt. Om

-ocr page 220-



		� � G EL � C � HOUWELICK. 170 Om dat hy niet en doet, gclijck geringe menfehen, Die rijekdom , die vermaeck, die iachte dagen wenfchen ₅Om dat hy over langh fyn tochten over wan, Siet daerom wil ick hem_} en anders gecnen man. Maer daer is boven dien een misflagh hier bedreven, Ick hebbe defen laft een loile meyt gegeven, En die heeft (nacr ick merck) mijn gronden niet verilaen. En daerom als het dient haer boodichap niet gedacn. VVie iicck is van de min, en foeckt te zijn genefen ₅Hy die de pijne voelt die moet de boodc weien > Hem is het droevigh leet tot in de ziel geprent > Dies is hy Oecht bedacht als hy een ander fent. ick wil mijn cygen felfs aen Crates gaen vertoon en, Soo ial ditkloeck verftant mijn gunften wel beloonen. Wat doet ons vvacker ooghen ffeeifeh weien niet, Wanneer het op een man gefwmde pijlen fchiet. Maer hoe 1 fal ick een maeght tot Crates nu genaken \ Sal ick in volle daet den vrijer moeten maken ? Sal ick met ftout gevaer hem vallen in den fchoot, En met een vollen mont hem klagen mijnen noot � Kan dit een vrijfter doen ? kan dit mijn tonge (preken ? Gevvis mijn eerbaer hert dat fchijnter af te breken, Mijn bange geeft verdwijnt, mijn teere ziel verfchict, En mijn bevreefden aert en heeft de ftouthcyt niet. Macr fchoon ick had de kracht, mijn voorftel uy t te brengen ₅Mifchien en fou de man mij � ftreclen niet gehengen, Miichien ial hy terftont, met hert en ftucr gclact ₃My ftelien buyten trooft, en buyten alle raet. Maer hoc ! bedruckte ziel, wilt ghy geduerigh hellen, Om dit onruftigh hert met fvvaren angft te quellen ? V Vaerom �-een (achter vvesh en beter raet bedacht ? VVaerom niet wat ircmacx tot uwen druck gebracht ? � % Ken
				/

-ocr page 221-



		tto ONGELYCK Η OUWE LICK. 'K en hoefin dit geval mijn eere niet te wagen, Noch met een open mont mijn herten-leet te klagen % Men kan in dit geval bedeckt en i�ker gaen , Mijn eer, en dit verfoeck dat kan te iamen ftaen. Wie geeft heeft in de boril die kan, oock fonder ipreken, Acn y e mant doen vcrftaen al wat haer magh ontbreken . Al ivvijcht een vrijfter ftil, een vvinck > een foete lagh Die ieyt, oock fonder tael , ai wat haer fchorten magh, Sy gaet_} nae dit gcpcys , in hare kamer treden, Sy neemt een fuyver glas , en fpiegek hare leden , Sy doet haer koffers op, en haelter aen den dagh Al wat tot meerder glans haer leden dienen magh:: Sy troft haer geeftigh hair , en c^ert aen alle kanten Haer vlechten met Topaes, en rijcke diamanten , Met peerels haren hals, dat net en geeftigh ftaet, Mits fy het aerdi^h tuygh in wit te boven gaet. Een tabbert, nae de kunft gefchildert met de naelde, Daer in een vvacker oogh met groot vernugen dvvaelde _yDie fvveeft haer om het lijf j en, mits haer rijcke ftof? Vertoont , in blocm-gevvas, gelijck een vollen hof. Maer fchoon fy is ge^iert met hondert inoye dingen, Die 't oocrh van al het volck als tot haer leden dwingen , Sy heeft noch beter glans. want al hen ichoon cieract En is foo luftigh niet gelijck haer ibet gelaet, Gelijck haer geeftigh hair, en roos-gelijcke wangen, Al net, en rechts bcquaem om harten in te vangen. En dus foo treetie voort, en geeft haer in de ftadt, Doch mceft ontrent de plaets daer Crates dickmael fat. Daer Crates befigh was, iyn finnen op te fcherpen, Daer iiet men onfe maeghthet oogh gedurigh werpen. Maer offe iomtijts lacht, en fomtijts deerlick fiet, De man is onbeweeght, en hy en groetfe niet.

-ocr page 222-



			ONGELYCK HOUWELICK. �B� Hier op ipreeckt haer gemoet: Het ftuck moet verder komen. V Vant hy is met den geeft te bij 'ter op-genomen , lek wil hem naerder gaen, en met een heufen mont Hem feggen dit geheym tot in den diepften gront. Dat is de rechte ftreeck die my fal konnen baten. V Vaer fchaemte fchade doet, daer dicntfe na-gelaten . Dat is een nutte ipreuck, beveftight van den tijt, De wijfhey t is het weert dat haer een maget vrijt. Sy koomt op dit gepeys tot Crates in getreden, Maer iiet, een koude ichrick die rijft haer in de leden , Haer innigh herte klopt, haer ganfche lichaem drilt _?Sy weet niet watfe doen of vvatfe laten wilt. Sy gingh tot driemael toe om aen de klinck te roeren , Maer fy voelt haren geelt als uyt de leden voeren, Het fchijntdat fy in fvvijm ter aerden neder hnckt ₃Of dat de ftrate felfs haer in het aeniicht fpringht. Sy keert dan wederom, en gaet vaft overleggen, Of fy dit niet en dient haer moeder aen te leggen . Dat vontfe voor het left nae langhbedencken goct > Dies gaetic tot de vrou en opent haer gemoet. Vrou-moeder ( feyt de maeght) het is een wijl geleden _sDat ghy hebt in der ernft gelet op mijn hefteden, Ghy hebt my duyfent mael tot trouwen aengemaent ₃Maer ick en figh den vvegh daer gecniins toe gebaent» Mijn ongevoelick hert en mijne tuymel-iinnen Die waren even-ftaegh onluftigh om te minnen, 'K en wift niet eenen man die my ioo wel beviel, Dat ick aen fy η beleyt wou gunnen defe ziel. Maer iiet hoe aliedingh ter werelt kan verkeeren: �ck voele door de min mijn finnen over-heeren, Ick voele dat mijn hert nu anders is gcftelt, En dat een felfaem vier mijn teere finnen quek, Ζ 3 In-

		lUi

-ocr page 223-



		�8� ONGEL � C � � OU � E L I C K. Indien het u belieft my des verlof te geven, Ick wil van nu voortaen, ick vvenich een ander leven., Ick wil oock heden ielfs verkiefcn eenigh man, Die mijn onftuymigh hertin rulle (lellen kan, Die mijn onrijpe jeught ten goede fil bereyden, En tot de ware deught mijn driften ial geleyden. Ghy doet in dit geval gelijck een moeder plagh _?Op dat ick dit begin ten eynde brengen magh. De moeder is vcrheught van ioo gevvenile reden, En ioeckt van ilonden aen hier naerder in te treden. Wel dochter (Teyt de vrou} zijc ghy aldus geimt, Soo opent even hier> wie van u wert bemint. Ick ial, eer dat de ion is in de zee geweken, Ick fal noch heden felfs met uwen vader ipreken, Ick weet geen meerder vreught en fal hem oyt geichien _vAls � fyn lieffte kint getrout te mogen fien. De maeght gaet weder aen . Ick hehbe lange dagen Mijn imnen om-gevoert, mijn oogen om-geilagen, Op datick met befcheyt ten lellen vinden fou, Aen vvien ick mijn gemoet iou binden in de trou. En naer ick menighmael met alle mijn vermogen 11 � Het iluck heb overleyt, en dickmacl overwogen, Soo oordeelt mijn gemoet, dat Crates is de man _yDic.my in dit geval alleen vernugen kan . Indien het u bchaeght ten echte my te geven _yIck ben met hem geimt mijn dagen af te leven, En dat in vreught, in pij �, in kift, in ongeval ._sEn wat my voor een lot den hemel gunnen fal, Hoc I Crates (Teyt de vrou) wel dat zijn vijfe grillen, Die ick niet kan verftaen vvaer henen datfe willen j Hoe � Crates, lieve kint, dat is een felfiem menfeh, Hy kent ^cm lief, of leet, geen luft, of herten wenfeh. Hr é

-ocr page 224-



		� � G E L � C � HOUWELICK. 183 Hy heeft jae vieys en bloet te iamen uyt-getogen > De gronden van den menich, de vverelt uyt-gefpogen, Hy heeft fyn eygen aert en alle vrenght verfieckt, Soo dat ghy boven al daer qualick zijt geraeckt. Soo ghy fyn lichaem fiet, hy heeft mifmaeckte leden, En vvaer men hem ontmoet daer gaet hy eenfoem treden ₃Syn aeniicht ftaet geftreckt, en als in (lagen rou, In't korte defen man en dient geen jonge vróu. Ghy in het tegendeel zijt prachtigh op-getogen, En hebt geilacgh verkeert by luyden van vermogen ₅Ghy zijt van ons ge$ien: ,. en vandcr jeught gcklcet. Niet uyt een fchaerfe beurs , maer uytter-maten breet. Ghy zijt een fchoone maeght, en hondert jonge mannen Die hebben, t uwen dienft₃ haer finnen in-gefpannen, Offoo ghy rijekdom foeckt ₃ de rijekfte van de fbdt Die zijn door uwen glans ten vollen op-gevat. Soo ghy op adel iiet > de belte van den lande Die bieden hare trou aen uwe gunffc te pande. Ghy daerom, friifche bloem ₃ gaet neemt een luiligh man, 'T zy edel j rijck , 'of fchoon₃ ghy hebter keufe van. Maer foo een vijfen aert voor u te willen kiefen, Dat is met eygen wil fyn lieve jeught verliefen, Dat is het malde ftuck ₃ en wel de vreemile flagh Die ïck in dit geval van al mijn leven iagh. Hy is een leelick menfeh₃ en ghy van fchoone leden, Ghy van een foeten aert_} en hy van flure zeden. Hy wonder rou gekleet ₃ ghy net in u ge vvaer, Hy droef in fyn gebaer, ghy bly in u gelaet. Hoe fal dit groot vcrfchil ikh oyt te iamen voeden ? Hoe kan dit itrijdigh vverek oyt herten vergenoegen} Gelooftet, weerde kint, foo ongelijcken aert Kan noyt als met verdriet te iamen zijn gepaert.

-ocr page 225-



		i8₄ -ONGELYCK HOUW E LICK. De moeder had gefeyt. De dochtergingh beginnen ₃Niet door een fchieiick hooft maer wel bedachte imnen_?Met oorlof, i�yt de maeght , al wat men fclioonheyt hiec En heeft foo goeden naem in mijn gedachten niet. En dat ghy leelick noemt en kan ick niet verroeyen, Maer voel in tegendeel mijn liefde dieper groeven. De (choonheyt ₃ na my dunckt, byfonder in de mans En f^eeft noyt ware kift, en heeft geen rechten glans * Vlyiles hadde noyt de gaef van fchoone leden, Noch wan hy menigh hert door fyn bcfette reden, Noch heeft hy Nympheii felrs tot fyne min gebracht. Soo dat ick kloeck verftant voor alle dingen acht. Al is een lichaem ichoon, wat vreughde kan het geven, Om daer aen vaft te zijn voor al iyn ganfche leven ? 'T en is maer een geiicht. wat kander meer gefchien} Al wie het eens bekijckt, die heeftet al geilen. Of fooder naderhant yet anders is te vinden, Soo blijcktet dat de tijt de fclioonheyt kan verfiinden. In voegen dat men noyt, als met een groot verdriet, Het af-gaen van de jeught en van de ichoonheyt fier. 'T is anders mette geeft, die kan tot alle tijden Verfraeyen ons gemoet, en op een nieu verblijden, Die weet, tot onfe vreught, geftaegh een nieuwen vont₃Of met een deftigh ichrift, of met een foeten mont. En als dat hemels vier genaeckt iyn alderlefte, Dan.koomt de mcefte glans, en ver het alderbefte ₃Het is in dit geval de witte fvvaengelijck, Die iinght haer foetfte liet ontrent haer droevigh lijck o Een geeft van hoogh vernuf die kan op vveynigh uren My itorten in de borit, dat my fa] eeuvvigh duren, Daer my het frifte lijf, oock van den fchoonften man, Noch vvijfer m verftant, noch beter maken kan.

-ocr page 226-



		ONGELYCK HOUWELICK. if, Het lijf 5 hoe fchoon het is, en kan my niet vermaken, Goet, adel, fchoone verwen zijn maerbeufel-faken. Het lijfis maer een block, een ongeibnden romp, En > met een^woort gefey t, niet als een aerden klomp. Indien ghy my een man oyt zijt geneyght te geven , lek ben met defen vrient alleen geiint te leven, En daerom tot beiluyt> vrou-moeder, weeft geruft ; In dat ghy leelick noemt, daer is mijriherten-luit � Al wat de goede vrou hier tegen quatn te feggen ₃Dat kon de jonge maeght met reden we der-leggen. De vader evcn-felf die is hier in ontftelt, Als hem, gelijck het lagh, fyn vrouwe dit vertelt. Hy, naer het gani�he ftuck te hebben overwogen, Meynt dat hier Cmtes felfs wel meeft in ibu vermogen, Hy voeght hem by den man, hy opent fyn verdriet, En bidt met grooten ernft, dat hyder in verfiet. Dat hy ( die niet en is genegen om te trouwen ) Het opfet van de maeght vvil krachtigh vveder-houvven, Dat hy (die met een Woort veel menfehen beter maeckt) De vryfter neder iet, en hare luymen ftaeckt. Dit wert van ftonden aen by Crates aen-genomen, Hy fey t dien eygen dagh by haer te willen komen, Hy feyt, dat hy den loop van ibo een vreemt geval _aOock in een oogenblick, in ftilte brengen fal. In 't huys vvaer Clito woont daer was een ftille kamer, Hier tijt de man te vverek, en met een fluxen hamer Soo maeckt hy daer een gat, ioo dat hy konde fien AI vvatter omme gingh en vvatter magh gefchien. Maer eer hy weder koomt gaet hy fyn dochter fpreken, En pooght met alle macht haer voorftel af te breken i Doch fy blijft onbevveeght, en fee haer even vaft, Soo dat haer vreemde luym gedurigh hooger ν vaft. Aa De

-ocr page 227-



		t§6 ONGELYCK HO � WELIG �, De man, ais uyt-geput, gaet nu fyn befte reden, Gaet al fyn ganiche kracht op haer gemoet hefteden _rHy klopt aen haren geeft met foo een harden flagh ,'■ Als oyt een felle tonghaen yemant geven magh. O wat een fchendigh ftuck � vvaer zijn u teere jaren ? VVaer is u fedigh hert, u ichaemte vvech gevaren ? VVaer is het eerbaer root, der vrouwen hooghfte dcught ? Dat ghy u reynen plicht aldus vergeten meught. VVaer rolt u los verftant ? vvaer dwalen u gedachten, Dat ghy wilt onderftaen een man te gaen verkrachten, Een man ganich tegen aert te dringen in de trou , Dat noy t en vvert gedaen als van een geyle vrou ? Quelt Li een heeten brant, of worden u de leden Van krevel aengeritft, of van het vleys beftredeii, Soo maltgelijck het dient, en kieft een ruftigh man, Die met een ibet onthael u jeught vernuegen kan, Maer by een vijfen grieck u luft te willen ibecken, Die noyt geen luft en vint als m vermufte boeeken, Dat is het ibtfte ftuck dat ick mijn leven iagh, En dat oyt menichen breyn met reden lijden magh. Hoe! ial een bultigh vent een ichoone maeght vervoeren ? En die geen liefde kent u finnen konnen roeren ? O monfter van de ftadt, en van het ganiche rijck! Wie figher immermeer, wie kender uvvs gelijck ? luyft op dit eygen vvoort ibo komt de moeder binnen. Die ièyt: Verdvvaelde ziel, wat mooghje doch beginnen ? Ghy hebt in grooten ernft op my wel eer veribcht, Dat ghy eens metgemack tot Crates /preken mocht. Koomt nu, en neemt de preuf van fyn verkleunde finnen ₅ En fiet wat u geipreck op hem ial konnen winnen. Hy is hier binnens huys in feker ftil vertreck, Gaet ipreeckt hem, fooje wilt, en opent u gebreck. Als

-ocr page 228-



		ONGELrCK Η OUWEL IC Κ. Als dit de juffer hoort _y al is haer geeft verflagen, Sy is noch even-wel het ftuck gei�nt te wagen, Sy vveeght in haer gemoet het onverwacht geval, En peyft een korte wijl hoe iy het maken fal. Maer alile Crates iiet, haer ganfche leden beven, Soo datfe geen geluyt voor eerft en konde geven» Sy ftaet gelijck verbaeft van foo een deftigh man j Maer groet hem lijcke-wel ten beften datfe kan: In wijfhey t₅ klocck vernuf, en luft tot hooge iaken Daer in, � weerde vrient, beftaet mijn ganfeh vermaken ^ En, i�hoon ick ben gevleyt van al de frii�che jeught > 'K en vinde geen vermaeck in al die malle vreught . V Vant naer ick even hier u left eens hoorde (preken, Ben ick van ibtte min ten vollen af-geweken, Ick ben > nae dat geipreck, gedurigh ongeruft, En, fiet! in u alleen befluy t ick mij nen luft, Soo ghy het, weerde man, nae defen wilt gehengcn,.. Ick fal al wat ick kan tot uwen dienfte brengen, Ick fal al wat ick heb u ftorten in den fchoot, En blijven u getrou tot aen de bleecke doot. Ick heb van ugeleertin tucht alleen te ipreken, En al het los gevley ten vollen af te breken, Ick heb van u geleert te lijden met verdragh, Al wat het ichamper volck op yemant ieggen magh, Ick heb van u geleert niet meer te willen achten Dat yder een begeert, dat alle menfehen wachten, Dat oyt een prachtigh wijf om hare leden droegh, Ick heb van u geleert, dat vveynigh is genoegh. Ick heb van u geleert in voorfpoet niet te fwellen, En als het quaiick gaet fyn herte niet te quellen, Ick heb van u geleert, dat ons de bleecke doot Stek bove η alle forgh, en buyten alle noot. /\ a ζ

-ocr page 229-



			m ONCELYCK HOUfELICK. Ick heb van u gelcert, mijn los gemoct te dwingen, lek heb van u geleert, dat God in alle dingen Syn woon-plaets heeft gefet, dat God is over-al, Dat God te fyner tijt de vverelt rechten fal; Dat vvaer hy is ontrent geen quact en dient bedreven, Geen boofhey t aengerecht door al het ganiche leven. Want hy vervult het Al. Ick heb van u gelcerc Hoe druck en tegenipoet ten goede dient gekeeit. Ick heb van u geleert, dat ftil te mogen weien De menfehen voordeel is_} en driften kan genei�n , Ick heb van u geleert ₅ dat gullen overvloet De leden niet en helpt, maer enckel hinder doet, Ick heb van u geleert, en wilder in volherden, Ick heb van u geleert, een nienich te konnen werden. Ick meyn het metter daet, en niet in loofen ichijn _?En > acht ick uwe leer, ioo moet ick uwe zijn. Met fy haer reden iluyt haer ganiche wangen bloi�n, En gloeyen even foo gelijck als verfche rofen. Daer was een itoe� ontrent, vvaer op fy neder feegh, En fiet > haer vvei�n iprack, fchoon dat haer tonge lvveeghv De man _y op dit geficht, voelt fyn gewrichten drillen, Syn geeften overhoop ₃ �nfeker vvatie willen, Syn over-itrengen aert wort iacht in dit geval, En weet niet vvat hy doen, of wat hy laten (al. Hy ilaet dan fonder ipraeck > veritelt in fyn gedachten _? Hy voelt in dit gewoel fyn herte fchier verkrachten. Ten leiten > wat bedaert, foo leyt hy fynen flaf, Syn af-gefleten mael, en rauvven mantel af. Daer itont hy doen ontbloot. hy toont fyn ganiche leden, Hy toont fyn kranck geitel van boven tot beneden, Hy toont de jonge maeght fyn heymelick gebreck ₅En, i�ec! in defen ftanc begon hy dit geipreck: Het

		__�.^�"^-

-ocr page 230-



ONGELYCK HOUfELICK. i8₉ Het koomt my fekaem voor, 6 fchoonfte van de macghden, Die oyt door foet geket aen ecnigh man behaeghden, Het koomt my felfaem voor, óblomtje var> het lant, Dat o-hy, fchoon onverfocht_} my biet u rechterhant,

	Dat ghy ( des noy t geverght) aen my � vilt o ver-ge ven V friffche maeghde-blom, u foet en jeughdigh leven, Dat <*hy my zijt gefint, als uwen bed-genoot > Tebteden uwenmont, te jonnen uwen fchoot. Wat koomt u in den fin, my dit te komen feggen! Gewis ghy moet het ftuck vry nacrder overleggen. Bedaert u, foete maeght, en kent, eer datje mint, En eer ghy door de trou u vrije finnen bint. Ick wil u nu ter tijt, ick moet het u ondecken, Dat ick geen man en ben om vrouwen aen te trccken, � a 3
		Ick

-ocr page 231-



		i9o � � GEL � CK HOU WE LICK. Ick ben een flecht gefel, en van geen hoog-e ftam , En t huys is londer glans, daer uyt ick ooripronck nam. 'K en heb geen koren-lant, geen klaver-rijcke dalen, Geen heuvels in het wout, daer duyiênt fchapen dwalen«, 'K en heb geen boom-gewas, geen vvijngaert op het velt, 'K en heb geen prachtigh huys, en min noch machtighgelt. Dees male, die my dient om boeckenin te (teken, En wat my op den vvegh, noch vorder magh ombreken, En defe ftaf alleen dat is mijn ecnigh goet, Mijn fchat, mijn ganiche kraem, die my vernuegen moet. En wat mijn lichaem raeckt, 'k en ial u niet bedriegen., Oock ben ick niet gewoon aen yemant oyt te liegen; Ick heb my bloot geftelt voor u, beroemde maeght., Op datje mijn geitel en fvvacke leden faeght. Men-.houtet voor gewis, dat, als mijn moeder baerde, Ick haer en al het volck met defen romp vervaerde; Ick word' als voor een fpoock van yder aengefica, En ick en heb noy t vrou mij rrleden willen bien. Daer is een ronde bult my op den rugh gewaifen ; Hoe kan dat immermeer u friiïche leden paffen ? Hoe ialu geeftigh lijf, u aengename jeught - � � my onaerdigh menich oyt vinden hare vreught2 Hoe ial ti hoogh gemoet iigh neder konnen geven ? Hoe lal u vrolick hert (bo ièrengh oyt konnen leven ? Ghy Tuit, voorvvaer ghy fult, indien je my gelooft ₉Vertreuren uwe jeught by ibo een feliaem hooft. lek ben meeft alle tijt genegen om te dwalen Nu in het naefteJant, en dan in verre palen. En dit is mijn gebruyek j al is mijn lichaem fvvack* Noch doe ick even-wel mijn leden geen gemack. Jn't holite van de nacht, als vee en menichen ilapen, Of by haer vveder-paer haer foete luiten rapen, Dan

-ocr page 232-



		ONGELYCK HO U WEL ICK. Dan leyt mijn bei�gh hert* mijn deufigh hooft en maelt > Soo dat het even dan in verre landen dvvaelt. Mijn huys is fonder glans_} en fonder gnlde vaten_;ick hebbe dat beflagh al lange na-gelaten. Een kamer fonder pracht dien acht ick voor geluck, Een peert al vvaeret blint en bracker niet een ituck. Een kleet is my genoegh, kan't maer de leden decken, En, fchoon der yemant lacht, ick laet de vverelt gecken. 'K en foeck ^cq�\ leckernij, geen mont ofoogen luft, Ick noem het goede fpijs al wat den honger bluft. Aen tafel > daer het volck fyn hooghmoet plagh te toonen > Daer nut ick enckel moes of dickmael rauwe boonen . Ick flape daer het valt, en ben oock dan alleen, En voor een fachte peul neem ick een harden fteen. Voor wijnen, die het breyn met heeten damp ontfteken ₃Soo les ick mijnen do ril met water uyt de beken ₅En voor een gulden kop, of ander rijeker vat, Soo fchep ick metter hant een fchrael en killigh nat .* Ick leve foo ick magh ₅ en nae de faken vallen, Vol hoogh en diep gepeys, terwijl de lieden mallen. Maer hoe een jonge vrou dient aen te zijn geraeckt _αDaer heb ick noyt mijn werek voor acihn af gemaeckt ♦ � Denckt nu ₃ ghy die ibo teer van jonghs zijt op-getogen, En uyt uvvs moeders borft maer vveeid' en hebt gefogen, > Denckt wat ghy maken fout by foo een vijfen man, Die aen het echte bed geen vreughde brengen kan. Indien ghy zijt geneyght ons regels aen te veerden, En leeren nae de kunft de gronden van der eerden ₃En hoe in ouden tijt de vverelt is gebout, Soo bleef je, foete maeght_} al beter ongetrout. Dan zijn de finnen vry, om hoogh te mogen fvveven ₃. En nutter tot de kunft als die gefelligh leven.

-ocr page 233-



		i₉.a O � G E L � C � HOUWELICK. Want al vvaer kinders zijn daer is het nimmer ftil _%En wieder moeder is en doet niet datiè wil. Maer wat dat u belanght, o perel van den lande, Doet ghy met uwe jeught aen Hymen offerhande. VVant als ick u bemerek en uwen Toeten aert, Soo dient u geen beroep, als wel te zijn gepaert. Ghy moet met eenigh prins in echte banden leven, En aen het vaderlant van uwe vruchten geven; De loten uwer jeught, u gul en edel zaet Dat moet hier namaels zijn een fteuniel van den (het* Het root van uwen mont, het wit van uwe borften, Een vvenfch van al de jeught en honden jonge vorften^ En daer van yder ipreeckc door al het ganfche rijck, En is niet voor een romp , als ick of mijns gelijck. VVy fitten menighmael veel uren op-getogen, Het fchijnt dat ons de ziel is uyt het lijf gevlogen_;Maer van het echte bed of vrouwen geen gevvagh. En fvat is edel fruyt voor die het niet en raagh ? Wat is u, fchoone blom, aen dit beilagh gelegen > Gaet kieft een luftigh man, gelijck de vrijfters plegen ₃Gaet neemt tot u behulp een ibeten bed-genoot, Soo magh een aerdigh kint vergieren uwen ichoot. Dat fal u beter zijn , als in geleerde boecken Den aert van alle dingh te willen onder-ibecken. Ai dat en is geen vverek dat jonge vrijfters raeckt; Het fchepfel dient gebruyckt daer toe het is gemaeckt. De man betaemt de forgh, de kinders moeten ipelen, Een vrij fter dient gepaert > om vrucht te mogen telen. Ghy daerom ₃ friifche roos, gaet neemt een edel man ₃Die u tot echte lufl en vreughde dienen kan. Dit loom en bultigh lijf voor u te willen kiefen, Dat is u focte jeught, u foete vreught verliefen,

-ocr page 234-



		ONGELYCK HO U WELIG Κ. Dat is Li jeughdigh lijf te brengen in den noot, Dat is by een geley t het leven en de doot. Dacr zijnder in de ftadt die hen geluckigh achten, Dat fy tot in der nacht op uwe diende wachten, Ai geeftigh, edel ₃ rijck, en rappe jonge lien, Voorvvaer het is u beft op haerder een te i�cn. Kieft daer wat u bevalt, dat ial u beter vougen. Want met een edel peert en magh geen efel plougen. Niet dat met vafter knoop twee herten t' (amen bint, Dan als men haren aert in een geftalte vint. De vader hoortet al wat Crates heeft gefproken, ( Vermits hy door een fpleet, te voren op-gebroken, Aenfagh het felfaem ipel) hy dan met fyn gemael Koomt onder dit gefpreck getreden op de zaei. Het dacht hem tijt te zijn ₃ fyn dochter aen te fpreken, Om al dit vreemt gepeys haer uyttet hooft te fteken; Hy feyde ; Weerde kint ₅ hoort nu den lellen raet; Ghy fiet aen alle kant hoe dat u iake ftaet, V moeder raetet af, u vader �Ter tegen, En Crates even-fclfs tot trouwen ongenegen, En dan noch boven al foo meynt de vvijfe vrient, Dat ghy hem niet en voeght, en hy u niet en dient. Ghy wik dan even noch u loiTe finnen ftillen ₃En doet dat u betaemt, en dat de vrienden willen. Wie nae geen vader hoort, en nae geen raet en doet $ Die haelt figh op den hals gevviiTen tegenfpoet. De maeght in dit gewoel ₃ bedroeft tot in de zielen, Gaet met een bangen geeft voor haren vader knielen ₃Sy geeft een diepen fucht, als in den leften noot > En toont in haergelaetgelijck een volle doot; Ach vader! 't geen ick eyfch dat moet ick hier verwerven, Or laet my nu terftont en hier ter plaetfe fterven. Β b

-ocr page 235-



		r₉4 ONGELYCK HOUWELICK. Of, ibo oock dit verfoeck my niet gebeuren magh, Hout dei�n even-wel voor mijnen leiten dagh. Ick fal veel eer een fv veert in defen boefem drucken, En mijn bedroefde ziel uyt hare woon-plaets rucken, Als dat mijn treurigh hert fal fcheyden van den man, Die ick niet m�Ten wil, en noyt verlaten kan. Sy keert haer met het ν voort , en laet haer vader blijven _yEn laet haer broeder ftaen , en laet haer moeder kijven, O peerei van het rijck , ick fweere by de ion, Ick wou u dienft-macght zijn indien ick maer en kon�. Ick ben met ai mij η hert tot u alleen genegen, Maer niet om mijn vermaeck met u te mogen plegen. Neen neen> gelooftet vry, ick heb een ander wit_}'T en is geen geylen brant, die mij η gemoet verhit., Zij t ghy, naer u gebruyek, genegen om te waken,., En efter nietgeftelt om vrouwen aen te raken,, Ey lieve weeft geruft � ick �c maer op den geeft, En met u wijs te zijn dat is mij η bruylof-feeft. Dat is mijn hooghfte luft; 'k en fal niet anders wenichen� Gemeenfchap in het bed is voor geringe menfehen. Κ en achtet niet een fier ai wat men daer geniet, 'T is al maer vvater-vervv voor een die hooger i�et. Schoon ghy my niet en raeckt, noch ial ick uwe blijven,. Laet ilechts maer op mijn graf den naem van CratesCchri]vcn ₃Dat is voor my genoegh. De gront van mijne vreught En heeft i�gh noyt gefet op rancken van de jeught. Hoogh oordeel, diep verftant, en wel bevvrocfate finnen Die konnen maer alleen my krachtigh over-winnen, Daer ben ick op verliefc, daer ben ick om beluft, En f�nder dat vermaeck foo blijf ick ongeruft. Hoe ! kan oock niet een vrou haer finnen over-geven ₅Om met een deftigh man haer dagen af te leven

-ocr page 236-



		ONGELiCR HOUWELICK. i₉j In vricntfchap _� ibnder meer ? kan niet een billick menfch Ontfangen, buyten luft, fyn vollen herten-vvenfch ? Voor my ick fegge, jae. ghy fultet haeft beproeven Dat ick tot mijn vermaeck geen man en fal behoeven, Geen man en heb geiocht. noemt my ilechts echte vrou, En ick en wil van u. creen plichten van de troti. Geen vvel-luft in het bed. Ick fal my konnen geven Om als een deftigh man naer u gebruyck te leven, Ick fal mijn hooft-cieraet geboort met diamant, Ick fal mijn rijck geipan gaen leggen uytter hant. Ick fal dit edel kleet niec laten af te keuren, Ick acht het jufFer-tuygh alleen voor Hechte leuren, Ick achte niet een dingh als dat de wijfheyt raeckt, En dat in ons gemoet de finnen beter maeckt. Gout > peerels,diamant, en al de rijeke fteenen En zijn niet inder daet gelijck de lieden rneenen; 'T is maer 'k en weet niet � vat, dat om het ooge fpeelt * En dat een ydel hert figh in de finnen beelc: � en is maer rau gewas gekomen uyt de rotfen, En geeniins van den aert om des te mogen tro.tfen_a'T en is maer oefter-quijl , bevrofen in de zee, En met een harden ftorm geilingert aen de ree. 'T en raeckt niet aen het hert ,'ten kan geen menich verblijde, 'T en baet geen ffcille ziel in druck en bitter lijden ; Het maeckt in tegendeel een ongeruften geeft. Want een die veel befit is alle tijt bevreeft. 'T is vry een meerder luft, de fterren aen te fchouvven, Als ydel poppe-goet en leuren van de vrouyven. Voorvvaer, het minfte licht dat aen den hemel ftaet Is foeter in vermaeck, en hooger in cieraet. Dat magh een menfehen oogh oock iönder koft genieten, En foo een reyn geiicht en kan hem noyt verdrieten. � b � Noyt

-ocr page 237-



		*j₉6* ONGELYCKHOUWELICK. Noyt boven iyns gelijck doen fvvellen door de pracht* Gelijck haer flicker-glans van alle tijden placht. Wel vrient, wilt ghy den aert van mijne luften weten _ylek kan oock enckel moes en rauwe boonen eten, lek kan oock dolen gaen, ick kan oock iober zijn > En flapen in het wout, en leven (onder wijn. ick fal benevens u een rouwen mantel dragen _xEn wat ghy vorder doet en ial my niet miihagen. Ghy lult te geener tijt vernemen mijn geklagh/, Indien ick maer alleen ontrent u vvefen magh. Maer wat ick heb gefeyt ₃ ghy laet u niet bewegen, Ick fie aen u gelaet, het is u bijfter tegen. VVel Crates, wilt ghy dan mijn liefde tegen-ftaen _rSoo moet dit treurigh hert van droefheyt onder gaen, Soo moet mijn vvoonplaets zijn ontrent de droeve maeghdc_pDie haer benaude ziel uyt haren boeiem jaeghden» V Vt iake van verdriet en heeten minne-brant _rDaer niemant ibet behulp of hope toe en vant. Als Dido niet en mocht haer weerden vrient genieten, Soo gingh fy metter daet haer edel bloet vergieten. Want eer hy met de vloot verliet het komnck-rijekj Soo was de jonge vrou terftont een droevigh lijck. En als de Grieciche maeght Leander moeile derven, Sy wou geen vreughde meer, maergafhaer om te itervefK En Thiibe, by geval van haren vrient ontbloot, Begaf haer door het fvveert gcvvilligh in de doot. En vvaerom fou de menich op aerden langer leven, Ais aen iyn droevigh hert geen trooif en wert gegeven ? Voor my, � weerde man, ick gae den cygen gangh, Magh ick niet uwe zijn mijn leven dagen langh. Ick gae den eygen vvegh ₅ ick zijge na beneden, Ick gae na Charons boot, en dat met raffche fchreden, 'Ken

-ocr page 238-



		ONGEL � C � � O U WELI C KV t₉₇ *K en vreefe nu voortaen geen droevigh ongeval, lek heb hier byder hant dat my verloiïen (al. ïuyft op dien eygen tijt fy greep een blooten degen, Die onder feker kleet verholen had gelegen, Sy voeght haer op den punt. Maer Pytha ganfeh ontftek Die valt haer om den hals, eer fy het wapen velt. VVat fal de vader doen ? wat fal de moeder fpreken? Hy fiet haer tranen aen, die fchijnen ftage beken ₃Hy fiet haer droef geia et, en haren bleecken mont₃Soo dat hy fyn gemoetin duyfent prangen vont. Hy geeft hem uytde zael, met droef hey tin-genomen ₃ En fyn bedroefde vrou is tot hem af-gekomen ; Die toont haer ganich ontftek, en boven al bevreeft ₅Het fchij nt dat iy de maeght fiet geven haren geeft. Sy valt hem om den hals, en met een drocvigh kermen Soo bidfe dat de man iyns dochters wil ontfermen. Hy van een fichten aert, en even feerontfet, Vergunt, nae groot beklagh, de moeder haer gebet. Daer gaetet felfaem toe, daer laet men Crates halen, Die koomt met ftil gebaer getreden opter zalen. De vader feyde niet, hoe na de jonghman quam, Soo dat de droeve vrou het woort ten lêften nam'. Sy fprack dan Crates aen ₃ met tranen op de wangen :; Ach i hoe is deie maeght met uwe min bevangen 1 Daer is geen nyt-komft aen, ick (ie het metter daet, Dat al haer ganfche luft in u alleen beftaet. Voor defen, weerde man, foo was het ons begeren,. Dat ghy de jonge maeght fout van u liefde weren, En hier is toe gedaen al wat ick oy t bedacht, En daer is niet met alby haer te weegh gebracht; Des koom ick wederom met uy t-geftorte tranen, Om tot het tegen-deel u finnen aen te manen. � b 3 VVel

-ocr page 239-



		x₉S ONGELYCK HOUWELIGK. V Vel aen dan, lieve vrient, ontfanght de jonge maeght, En doet met hare jeughtgelijck het u behaeght. De man die.ftelthem vreemt, en wil hetftuck omleggen^, Maer echter op het left hy liet hem noch gefeggen« Cupido quammer by en fchoot hem in den bult�, Tot dat fyn koude borft met vlammen is vervult. Het wicht dat.had een pijl in yEtna laten imeden, Die nut en dicnftigh was totibo verkleunde leden, De fchicht was bijfter Iangh, en wonder fijn geftaelt, So� datfe door de borft tot in de lever daelt. Daer gaet de bruyloft aen, maer Tonder hruylofs-gaften, Geen maeghden by de bruyt die op haer dienften paften, Geen ipel, of bly geiangh, geen kruyt, of roofe-krans , Geen vrijers op de fael , geen vrijfters aen den dans. De maeght die wort een vrou,door wonder vreemde wege ₉Haer luit is even-felfs in luiten niet gelegen» En des al niet-te-min foo is de vrijfter bly, En niemant (ibo het fchijnt) en houter feeft, als fy.. Maerfy verlaetterftont al wat haerplagh te eieren, En wort tot in de ziel verandert van manieren, Sy draeght een rou ge waet, al iflc ν vonder teer, Sy wil geen diatnant of rijeke pecrel meer. Dat fchoon , dat geeftigh hair ₃ foo net wel eer gevlochten ₉Dat ibnder heeten brantgeen vrijers fieti en mochten, Is nu in een gerolt, gedwongen o ver-hoop., En 't is nu maer alleen een onbelompen knoop. Sy gaet door al het lant , en dat met naeckte voeten, Gelijck die haren koft met fpitten winnen moeten : Haerbed is tnenighmael het gras en jeughdigh velt, Daer fy by wijlen ruft, of om te flapen ftelt. Sy eet maer voor de noot, en drinckt uyt klare beken_&Sykaningrooten.ernftdefeylentegen-iprekenj Sy

-ocr page 240-



	ONGEL YCK HOUWELICK. Sy ftraft het noeft gewoel j en ick en weet niet wat ,. De rancken van het hof, de grillen van de ftadt : Sy taft oock prinsen aen ₃ en die figh heeren noemen, Oockdie met vollen mont op haer gcleertheyt roemen ₅Maer boven al het volck dat alle dingen leert > En tot fyn eygen hert geen finnen oyt en keert. Siet daer de lieve twee, verwondert van de menfchen, Gaen dolen fonder huys, maer hebben datiè wenfchen, Sy leven buyten forgh en met een bly gemoet, Geluckigh fonder ftaet, en machtigh fonder goct.

		rSAMEN-SPRA K-E o � Het ongdijck houwelick van C R � � E S E ͷ � � � V � � C � � �. Kort in-houden van de volgende t'famen-firake*

i'. /"> F het in 't gemeen waer is, datyder \~) fyns gelijcke moet trouwen ^é. ï. Of men een houwelick magh aen-gaen, fonder oogh-merck te hebben op ge- meenfchap van bedde ? 3 � Of het goet is ₅ een mifmaeckt, maer een wijs man te trouwen t 4� Of yemant hebbende eé uyt-muntende lichamelick gebreck dient getrout i 5 � Of Yemant te trouwen met eë uy t-wen- dlgh of met een in-wendigh gebreck beter zy 1 ⁶� ■ Of de gene die te famë ftaen om te trou- vven malkanderen haer heymelicke gebreken gehouden zijn kennelick te maken ? 7� Of nieu-gehoude niet een voet en die- nen te neme in 't beginvan haer hou-			welick j hoe malkanderen in hare on- derlinge fwackhedë beft te verdragë C 8. Of een jonge deerne een kint buyten echte gewonnen hebbende ■> en ten houwelicke verfocht werdende,fulcx dient te openbaren ? 9. Of 3 fulex eerft naer het vol-trecken van 't houwelick openbaer werdende₅hct houwelick daerom kan ghefcheyden werden i 10. Of een geleert man behoort te trou- wend 1 ï * Of een jonge deerne magh vrijen, dat is, een man aen-foecken om haer te trouwen * 12, Of lief-hebben en begeren een en de felve fake zy? 13. Of een manf-perfoon een vrou-menfch kan

-ocr page 241-



		^00 � � D � � C � kaa Hef hebben fonder in-iicht op ge- meenfchap van bedde ^e. 14. Verfcheyde feliame en gedenckwaerdi- ge in-vallé van jonge deernen ontrent het verkiefen van yemant in't ftuck van liefde. Pei. Hier is (nae ick fie) groote ftoffe voorhanden? endaerom is met vlijt te let- ten,hoe die beft ten nutte fal dienë gebracht. Voor my, ? ick vinde hier eerft een gelegent- heyt regel-recht gaende .tegens uwe befte gront-fiagen, die ghy over-al foo hoogelick inde gelegentheden van de houwelicken zijt prijfende. Want ick fie aen d'eene zijde een njeke, nette, fchoone, jonge₃ op-gepronck- te, wel-gemacckte , lacht op-gevoede > jae vveelige joffrouwe ; en aen d'ander zijde een .armen , mifmaeckten �> ouden , (lordigen , ilofrigen, ongueren, harden, bultigen₃en geheel in-getogen ₃ en deunen boeck-man ? ende boven al een quaet doeck-man , en van defe twee weit een houwelick» volgens dele gefchiedenifle. Nu bidde ick u my te feg- gen_Dhoe kan defe Philofooph gefeyt werden nae-gekomen te hebbenjdelefle v.an.fynen mede-broeder, aldus luydende; Vrienc, woont en troiit met uws gelijck, Dat is by-naeft een hemwl-rijck . Soph. Jck ben wel gefint hier van een vveynigh m,et u te fpreken.. En voor.eerft, :lieve Philogame₃ foo weten wy beyde₃ dat- ter novt foo algemeenen regel is , of daer en kan � vel eenige uvt-neminge ofte bepalinge op gevonden werden . Leeren ons niet de Phüofopheii ( ^Arifi. Ub. S. Ethic. ) en oock d'ervarentheyt, datter vrientfehap kan op- gerecht ende gehouden werden tuflché per- ionen ongelijck van ftaet en van andere ghe- legentheden ? te weten foo wanneer de wel- daden van de hooghfte zijde komende met befcheydentheyt ende wijs beleyt van de an- dere zijde werden vergolden ; en foo fulcx in 't ftuck van vrientfehap kan ghefchieden, vyaerom niet mede in'c ftuck van houwelick, _:dat immers voor ,e.en fonderlinge foorte van vrientfehap by yder vv.ert gerekent'? Ten an- deren foo ftaen de wi jfe toe, dat d' ongelij ck- heyt in eene fake (als van adel, rijckdom₃ of diergelijcke) aen d'eene zijde wefende₃door andere faken van de vveder-zijde ( als kunftë₃geleertheyt, ofte diergelijcke ) kan werden ghelijck ghemaeckt ₃ en die gehjekmakinge heeft Hipparchi.a niet alleen voor aen-ge- naem,maer voor een groote weldaet gehou- den. (Erafmus de Ckrifl. matr. fol. 1 cS.)
				ï � ,G E � � � � � �. 'T is wat gefeyt ₃ weerde'Sophro- nifce, maer ten neemt den knoop niet wech, waerom dat ongelijcke houwelickë werden tegen-gefproken» te weten de verwijderinge van gemoederen, die eS feker gevolgh is van foo verfcheyde en ongelijcke gelegentheyt, Soph. Ick wil dm naerderkomen,foe- te jongelinghj en ick fal u feggë, dat dit geen ongehjek, maer een ganfeh gelijck houwe- lick is gevveeft. � Hi. Wel! hoe dat ? Soph. 'T is waer Hipparchia ₃ onge- trout vvefende, was ■> foo ghy gefeyt hebt₉rijck₃net₃ fchoon₃ weligh₃&c. maerfoo. haeft fy met Crates den koop aen-gingh₃foo is fy niet gebleven dat fy te voren w'as; maer is dadelick geworden als hv was ₃ dat is ₃ in plaetfe van njck, arm. vvanr fy liet aen haren vader fyn goet; in plaetfe van net ₃ flordigh. ( als ghy het noemt) ofte na-latigh van §ie- ragie. want fy leyde al de j uffer-ki aem dade- lick af j in plaetfe van fchoon ₃ mifmaeckt. want fy ftelde figh nae haren man_} in plaetfe van dcrtel ₃ in-getogen en deun. want fy en pafte niet meer op weelde ,ofte (om beter te leggen) fy ftelde nu haer vermaeck en weel- de in niet weligh te zijn. En de foodanige zijn oock heden noch wel te vinden > maer op een anderen in-fight. Pm. Soo wilt ghy danbefluytë (als ick mereke ) dat dit geen ongelijck₃ maer een gelijck houweiickfoude geweeftzijn. Soph. En waerom niet � Het felve te willen en niet te willen is dat niet recht ge- lij ckheyt en ware vrientfehap i � � �. Ick bekenne> dat ick hier in wat verfet ftae, eu moet my naerder daer op be- dencken. Soph. Maer al eer hier van te fchey- deiij'foo dunckt my noch wat aen-merckens weerdigh te wefen ontrent de gelijckheyt van de gehoude perfone. Ick en meyne niet dat het de meyninge zy van de recht -{innige oordeelders van de houwelicken ₃ dat die de befte houwelicken zijn₃daer man en vrouwe in allen malkanderen ghelijck zijn ; maer in tegen-deel van dien ₃ foo meyne ick, datter veel faken zijn ₃ daer in dat het beft is dar de felve malkanderen niet en gelijcken. Neemt dat de man uytter aert is een flap-gefoute» een lan-treet-facht > eê lanterfant of vet dies gelijcke; foudt (meynt ghy) een goet hou- wehek wefen , foo.het wijf van gelijcke dan ware een fleep-lende > een flappe gane > een labbe-foetj ofte vet fulcx? of foo de man ware

-ocr page 242-



		Ο Ν G E L Γ C Κ E Η O V VV E L I C Κ E N. 20I Ware-een op-fnapper, fmeert-de-borft > of dat een man uytter aert ganfch en al quiftigh lichte-voet» foudt wel gaen» indien het wijf ware» ick meyne dat het voor de huyf-hou- van gelijcken bevonden werde te wefen een dinge beter ware » dat het wijf helde eer nae ruy nirkeuck�»ilampamfter» of felden-t'huys, wat te grooten karighey t₃ als datfe even den ick fegge ront uvt, dat foodanigen gelijck- felven aert met hare man foude hebbe. want heyt ganfch fchadelick is voor 't houwelick de fake in't ongelijck ftaende ₃ foo iifet waer- ende voorde huyf-houdinge^maer in tegen- fchijnelick₃dat(elckhet fijne willende voor- deel van dien houde ick» dat in foodanigen fpreken ) fy luydenden anderen onderlinge gevalle de ongelijckheyt beter zy als de ge- fouden konnen dienen tot onder-j-echringe» lijekheyt₃ en dat dien volgende in dien ghe- en in allen gevalle en fal de huyf-houdingc valle .daer de man wat te veel ftruyfs .magh op dien voet niet foo grooten fchade hebben niet als dienftigh en kan wefen» dat het wijf te lijden, als in den gevalle dat man en wijf de panne by de ftele houde. Ghy verftaet wat beyde 't huys ( foo men feyt) te venfter uyt ick feggen'wil. wilden werpen» en even quiftigh mochten Phi. Wel! wat ifl�r dan ftaegh foo veel wefen, te feggen van de gelijcke houwelicken, en Phi. Ick fie dat een goet deel van u reden waerom die foo geduerighlick ons aen-ge- aenmerekens vveerdigh is ; maer in dit lefte prefen? Segh my eens onderfcheydentlick » gheval van ongelijckheyt foo begrijpe ick wanneer gelijckheyt en wanneer ongelijck- wel, dat de felve wel voorde huyf-houdingc heyt in de houwelicken dienftigh is. profijtelickfoude moge wefen₃en oock voor Soph. Ick bekenne van dat onderfcheyt net gemeene beften» maer ick fie wederom noyt eygentlick te hebben gelefen ; ma�r dat fulex licht wel oneenigheyt foude moge even-wel foo dunckt my» dat hier toe gefeyt maken tuflehen de gehoude p�rfonen felfs. foude konn� werden » dat het dienftigh is tot Sop H. Maer als men van twee quaden vrede van de gehoude per&nen » datfe in vier eene kiefen moet» �Tet dan niet beter (alft ■faken gelijckjofte immers niet fonderhnge in immers anders niet en foude konnen wefen ) veifchil en zijn > te weten in ftaet » in midde- dat de gehoude malkanderen by wijlen eens len » in de jaren » ende in de gronden van den haer onderlinge faligheyt feggen, dan dat de Godf-dienft. Vorder datfe gelijck zijn in alle huyf-houdingc door een quade eendrachtig- inwendige goede gaven » als te weten> datfe heyt verloren gae < beyde zijn verftandigh, vreedfaem» eerbaer, Phi. Wel» my dunckt ick foude aen u gevoughelick. Even-wel als het te wenfch� gevoelen mijn fegel konnen fteken, en » om ware» foo woude ick dat de man in alles wat niet langh op een dingh te ftaen, foo gae ick hooger begaeft mocht wefen als de vrouwe» vorder. Ick hebbe onder andere gemerekt» riewijle fulex h� als het hooft meeft betaemt. dat Hipparchia indefe gelegentheyt niet en En» om kort te fprek�»ick oordeele dat hier fagh op gemeenfehap van bedde, voort-te- wel een over-een-komfte en accoort foude �nge van kinderen» ofte diergelijcke faken » dienen, als in de Mufijcq de ftemmen of de daer de echte lieden veel het ooge op flaen» fnaren hebben»dat is»foo over-een-luyden- maer dat fy alle�nlick trachte het gefelfchap de»dat nochtans over al een boven-fangh ge- van Crates >en fyn wijiheytte mogen genie- kent mocht werden. Maer wat de feylen en ten» fonder meer. Soo valt my nu een vrage gebreckelickheden aengaet »ick meyne dat in,offet geoorloft is houwelick� aen te gaen, het beter zy» dat man en wijf niet in als ghe- fonder oogh-merek te hebben op gemeen- lijck en zijn» maer indien het gebeurt datter fchap van bedde»en voort-telinge van kin- een van hun beyde wat te veel helde tot ee- deren'₃ en of men dien volgende wel een on- nige fwackheyt» dat het dan oirboor is dat derlinge voorwaerde foude mogen mak� ten d'andere in dien gevalle meer geneg� zy tot aengaenevan eenigh houwelick» dat men e� tegen-geftelde deught»om alfo de waegh- boven onderlingh behulp» aen-fprake en ge- fchale onder hen luyden eeniger maten recht felfchap» niet meer en foude vermogen van te houden. lae indien fulex niet en geviele» malkanderen te vorderen 't ( Vtdt Cyfr. caf.* foo twijffele ick feer,offet niet beter en ware f. §. x. foL 269-)* dat eene van bevde helde tot een tegen-aer�» Soph. Die faken en zijn niet fonder digh gebreck, als dat hy of fy met het ge- exempel»foo de hiftorien getuygen. want breek van haer partuyr geheel en al over een Entheltrudis een koninginne van Engelanr. quame... By exempel, indien het gebeurde heeft (foo de hiftorien^geuiygen ) aen twee C c ver-

-ocr page 243-



				I � G E. � OP dingh en fal noyt bevonden werden > en dat niet gefchiet zijnde, foo ift klaer, dat gehou- de liedé met onderlinge bewilginge figh van den anderen wel mogen onthouden, geenen noot hebbende. Maer ick houde van gelijcke dwaefheyt te wefen, eerft te trouwen., ende dan aen malkanderen onthoudinge te willen beloven. ( CeUntia ab Hitronymc reprebefffs quod continenüam vwijfet infcio* marito*. ) � � 1. AI weder wat anders. Kan een jonge jufFrou gefeyt werden wel te doen,een fchoon en fris jongelingh af te feggen, ende een mifmaeckt lichaem daer voor te verkie- fen, als hier Hipparchia met een vreemt öp- fet onderftont te doen < S o r H. Hoe, jongelingh � gedenckje niet aen het out veersjeu: ^ VlylTes was niet fchoon, maer konde deftigh fprekeh; Noch heeft hy door de min de Nymphen aen-gefteken? Zijt ghy foo onbewuft in de faken van de wereït, datje niet en begrijpt, dat verftant, geleertheyt, wel-fprekentheyt, en dierge- lijcke gaven verre over-treffen het wacke en licht verganckelkke bloemtjen van fchoon- heyt < Ey fegh ons doch, wat houwelick ifler fwackeren meer veranderinge onderworpé, als het gene dat uyt lichamehcke fchoonhevt fyn begin genomen heeft i Moet niet de werekinge op-houden, als de oorfake van de felve een eynde neemt � Kan de liefde wel ftaende blijven , als de fchoonheyt, die daer toe oorfake geeft, komt te vervallen? En dat fulcx ( boven den ouderdom ) door veel ongelegentheden gefchiet en kan nie- mant onbekent welen. In tegendeel van dien de genegentheyt tot yernant uyt inwendige gaven gefproten zijnde, en kan naeulicx te niete gaen, maer moet eer dagelicx vermeer- deren , nae dien foodanige gaven van nature zijn, datfe met de jaren toe-nemen, daer alle lichamelicke dingen nootelick door de tijt en jaren komen te vergaen, efi worden daer- om wel te rechte een roof van de tijt gehee- ten'by de Poëten . � � I. Met oorlof, Sophronifge, 'tis wat 4 anders (na mijn begrijp) niet fchoon te zijn, en wat anders ilTet krom, fiom , bultighen jmifmaeckt te wefen, fulcx datmer kinders met te bedde foude jagen, als ickfehiervan Grates my in-beelden derf. Ick hebbe left- mael vaneen oudt wijs Heer verftaen, dat hy voor ganfeh bekommerlick hielt, een man ofte vrouwe te trouwen die een openbaer, fienlick en taftelick gebreck heeft, foo voor
		■�� � E D' E � C � verfcheydemansïn echte verbonde geweeft, fonder dat yernant van defelve de fchtüdige goetwilligheyt aen haer heeft betaelt, of van haer heeft genoten . Boleflaus en Cunigun- dis fyn gemale koningh en koninginne van Polen beloofdé,met onderlinge bewilginge, malkanderen als man en vrouwe niet aen te lullen roeren , en hebben fulcx uyt-geftaen ten lellen toe, lbo men de hiftorié magh ge- looven. Het felve wert getuyght van Ste- phanjus koningh van Hongarien, en fyn ge- male . (sArmfaui ds \un ccnnubiorum. cap, 4. ficï.4. num.13.) Daer zijn oock andere rede- nen van onthoudinge by fommige geweeft , die noch felfamer luyden. Men leeft van Thrafonides een Griecx jongelingh , dat hy, met groote liefde bevangen zijnde geweeft, en de gunfte va de gene die hv beminde eyn- telick hebbende gewonnen, figh echter ont- hielt van haer te genaken , fchoon hy fulcx vermochte , en dat alleenlick ( foo gefeyt wert ) om door het genieten van dat hy foo lange gefocht hadde niet te doen verlem men en Haeu worden dien fonderlingen treek, luft en begeerte, met de welcke hy gewoon was figh ielvé met groot vcrnugen menighmael te onderhouden. � � �. Maer fulcken flagh van vrijers en ïijn my noyt voor gekomë. wat u gebeurt is en weet ick niet. wat is dat anders als (fchoon men dorft heeft) niet te willen drincken, om gedurighlick te mogen dencken, hoe wel het fmaken foude 5 foo men eens een friilèn dronck in de hant kreegh. (Arnif, dejur. con- nub. cap. 4. ftü. 4. nttm. 13.) Doch om daer "mede geen tijt te verliefen, foo fegge ick,dat onfe vrage niet eygentlick en is, wat hier of daer gebeurt magh zijn , maer wat nae recht en reden behoort te gebeuren j en dat foeck ick van u te verftaen, foo 't u belieft. S o � �. Voor mijn gevoelen,ick fegge, dat foodanige mans niet alleenlick haer wet- tige trouwe breken, maer oock tegen God den in-fetter van't houwelick groffelick mif- doen, en dat de felve noch daer-en-boven ongelijck doen aen de nature, en het gemeen wefen der menfehen. � � 1. Ick ben eyen van dat gevoelë,weer- de Sophronifce. Maer fommige willen hier tegen werpen het exempel van lofeph en de maget Maria, want, feggé die,fy hebbê haer van dé andere onthoude in die gelegentheyt. S o � H. Tis als ghy feght, weerde Phi- logame \ maer dat fulcx ghefchiet foude ��* uyt krachte van voor-saende onderlingh be-

-ocr page 244-



		~ "■ ..�?■-*-■-"-!«-��-��-�pwr?

� � G E L Y C � � � den per'foon felfs die fulcx doet ₃ als yoor de nakomelingen. S o � H. Ick en ben oock die niet, lieve jongelingh , die yemant foude willen aen- radcn totfodanige uyt-muntende gebreken , immers niet om des rijckdoms wille ; Ick houde niet fonder oorfake gefeyt te wefen, dat men fich heeft te wachten van de geteec- kende . Ick mercke oock dat de foodanige werden geweert van het Priefterdom in den ouden tijt, op het welcke wel te letten ftaet, om het gevolgh datter in fteeckt. Maerdien onvermindert, ftelt my eens de vrage aldus, of ghy nootelick voor u hadt te kiefen een vrou-menfch hebbende een openbaer licha- melick gebreck, 't zy dan een bult of dierge- lijcke,oïte een ander hebbende een openbaer inwendig h gebreck » en die van binnen foo gewent ware te fwellen van boofheyt als de vorige op-fwelt door haren bult j ick bidde ufegh my doch, met welcke van beydëfoui ghy beft u deel levens willen over-brengen i � � i. GewiiTelick> weerde man > ghy hebt my� het ftuck wel fcherpelickvoor-ge- ftek; en even-wel en weet ick niet of de oo~ . gen mijner ydelheyt noch al niet en fouden valléop het gene de jonckheyt foo aen-loc- kelick ende bevallick acht te wefen , te we- ten de fchoonheyt j en dat op hope dat ick een fchoone vrouwe foo veel liefde foude meynen te toonen, dat de boofheyt van de felve eyntelick daer door overwonnen foude mogen werden. S o � H. Neen > vrient, van de boofheyt te verwinnen ende van de bult te genefen en moefte niet gefeyt werden, maer beyde die dingen moefté geftelt werden in pointen om .alfoo gedurigh te moeten blijven. Wat dan? � � i. Ey lieve, en perft my hierop niet naerder, dat ick niet dwaeffelick en werde gedwongen te antwoorden, ofte anders foo foude ick noch tijt verfoecken van twintigh ■ of dertigh jaren, dat is, tot my het gefichte wat verandert fal wefen. Hoe het zy, laet dat blijven . Maer alfoo wy hier van gebreken hebben beginnen te handelen, en dat ick uyt onfe voor-gelefen hiftorie hebbe verftaen ₅dat Crates. lyn bult en vordere gelegentheyt voor Hipparchia ganfch en al open ftelde > foo is nu mijn vorder vrage, of jonge lieden ' ftaendeom met malkanderen in trouwe te verfamelen, gehouden zijn onderlinge d'een den anderen hare heymelicke gebreken ken- nelick tg. maken, en hoe verre i S o � �. Op dit Yoorftel valt vry al wat
	O V VV E L I C KEN. 203 veelte feggen, lieve jongelingh, en ten is geen onvermaeckelicke ftofFe om te verhan- delen . � � I. Ick heb al dickmael hier op by ge- legentheyt gedachten fommige dingen daer op aen-gemerekt, die ick als by in-leydinge hier moet verhalen. 'T is niet lange geleden dat my in handë viel een boeckje dat 'Thoma* Merm eertijts Cancelier van Engelant ghe- fchrevenheeft, genaemt Viopia (men meynt dat hy daer in een geftalte van een goeden Staet van regeringe heeft willen af-beelden) de felve Moras verhaelt in fyn tweede boeck, dat fekere natie , by hem aldaer hooghelick geprefen ^ een maniere van doen heeft, dat alffer eenvrijfter of een weduwe koomtte trouwen , men dan ( al voren te komen tot liet fluvten van't houwelick) een deftige en- de bejaerde vrou-perfoon van de zyde vandc toe-komende bruyt de felve bruyt de«i jon- gelingh in eë kamer naeckt voor oogë fielt \ van gelijcke dat aende ander zyde een trefFe- Hck manf-perfoon van de zijde des toe-ko- menden bruydegoms den felven bruydegom de toe-komende bruyt naeckt ia 't heyme- lick vertoont, ten eynde elck van fyner zijde het lichaem dat hem ofte haerten declefal vallen met kenniffe van faken magh fien of hem ofte haer 't felve recht bevalt. En alfoo eenigh vreemdelingh dit gehoort hebbende daer van ganfch fpottelick quam te fpreken, foo hadden de lieden van dien lande haer ge- bruyck( feyt Moms )deftelick met rede voor- geftaen,eri in tegendeel onfe maniere in dier- gelijck geval (als ganfch dwaes)verworpen. Hare redenen waren, dat wy fwarigheyt ma- ken een peert van kleynder waerden te koo- pen (fchoon men 't felve by-naeft geheel bloot fiet,en fchoon men 't felve magh quijt maken als men wilt) ten zy dan fake dat wy de fale, de ftal-kleederen , en diergelijcke omhanghfelen van het peert ganfch en al af doen leggen, om alfoo te letten offer niet eenigh hcymelick ghebreck in het dier en fchuyle ; daer men nochtans in't verldefen van éen(die men al fynleven houwen moet) foo onachtfamelick toe-gaet, dat men naeu- licx een hant breete van haer bloot fiende, even -wel ghetrooft is de kanffe met haer te wagen. PUto {IA. C delegib. ) prijft dit of diergelijck gebruyek. Van gelijcke fekere volcken in Indien TaxiÜ genaemt ( als Stmbo Ub.rs. verhaelt) doé even by-naeft het felve, ende alle voorname perfonen in Mofcovien, mitfgaders die van de huyfe van de Ocomans C c * in

-ocr page 245-



		204- � � tr � � C � inTurckien al het felve (F. lov/w; in Legat. Mofcho.)en die alle meynë goede en bondige redenen te hebben om'fulcx te plegen. De vader van den kevfer Sergim Galba ( Suetonius Tra/iqmB.) by eë rijcke en fcjiöone Romeyn- fchejonck-vrouwe LiviaOceilim ghenaemt ten houwelick begeert? en het felve gebreck hebbende dat onfe Crates dede,te weten een bultopdenrugh, heeft voor de felve Livkt fyn lichaé in '< gebreckelicke deel ontdeekt, ende aen de jonck-vrou opentlick getoont, op datfe, fyn gebreck fiende, haer mochte beraden₅en in allen gevalle haer namaels niet en foude hebben te beklagen. S o � H. Als ick wifte, lieve Philagame, dat ghy uyt defe exempelen eyntelick een regel foudt willen maken, foo foude ick feg- gen dat defe dingen zijn van den ouden tijt. � � i. Wel wilje eenen anderen en oock een naderen tijt � Franfois Sfertia, hertogh van Milanen verfoeckende voor fyn fone Ga- k/ttius ten houwelicke de dochter van den Marquis van Mantua, Oorothea ghenaemt, verftont het felve houwelick niet te late fluy- ten, ten ware de jonge prin^eife aen fekere gefanten (Medicijnë wefende ) by hem daer toe fonderlinge gelaft, al vorens naeckt vver- de getoont. Waer toe de voorfz. Marquis niet en heeft willen verilaen; maer wel dat de felve foude werden ghefien in feker lucht onder-kleet, het welck de toe-komenden bruydegom de jonge prin^eflTe hadde toe- gefonden. Waer op onderlingh verfchil zijn- de gevallen, foo heeft een van de verrnaeifte Rechtf-geleerden van dien tijt fyn gevoelen hier ©p by gefchrifte geopent, ftellende in't ongelijck den Marquis van Mantua, en be- iluytende voor de hertogh van Milanë dien- volgende,dat detoe-komende bruyt naeckt moeft werden geftelt, het welck by ee ander groot Rechtf-geleerde vverde beveftight. ( Francifc.Aret.eonf. 142. fhil. Det. ia d. c. po- fof.ifltim.2.notab, Tiraq. L.-f,. conub, nUm. 38, Cam. tned. hifi. cent. f. cap, 33.) S ó � �* Na dat ick kan af-nemë uyt defe uwe in-leydinge, fo fout ghy geé fwarigheyt maken die confultatie benevens de Rechtf- geleerde , by u genoemt, al mede te onder- teyckenen. Doch wat my aen-gaet, ick oor- deele dat de Ma^is van Mantua ten volle mochte volftaen,mits de jonge prin9e{fe fyn dochter latende fienaen-de af-gefanten van den hertogh van Milanéin haer onder-kleet, en dat behoorde de vooifz.hertogh genoegh geweeft te zijn, om te yoldoe^i het oogh-'
				r � G E N' Of merck dat hy daer in behoorde te hebben _?dat is, om te fien of de felve geen uyt-muy- tende gebreke aen haer Hchaem en was heb- bende , waer door de felve miffchien onbe- quaem foude geacht zijn gheweeft om een wel-gemaeckte vrucht, ten goede vaneen vorftelick huys, voort te brengen, dat is ver- lemtheyt, bultigheyt of diergelijcke. En voor dat gevoelé enfoudë ons geen Rechtf- geleerden ontbreken, gelijck ick uyt goede lchiijvers wel hebbe gemerckt. � � 1. Maer dit en foude niet genoegh- zijn om mijn naeiikeurigheyt te voldoen, als� ick hertogh van Milanen ware geweeft, dac is een Italiaen, hebbende te doen met eë van de felve natie �, dewijl ick weet datter gebre- ken zijn van fulcken gelegentheyt datfe wel een houwelick foude konnen om-ftootë, en even-wel door een onder-kleet niet enfou- den te fien wefen. S o � H. lae,maer uwe naeu-keurigheyt mochte wel foo verre gaen, dat ghy uwe AmbafTadeurs onverrichter faken, ofte niet een blauwe fcheen foudt f huys doen keerë. � � 1. Dwaes moeite de prin^e ofte prin- �� wefen, die om foo een beufelingh een goet houwelick foude te rugge laten blijven Voorvvaer CkwentL� dochter Ym-Kjtrel de tweede koningh van Napels was beter be- dacht, en op haer ftuck lettende, want alfoo de gefanten van Vrancrijck mede laft hadden om haer in de geftake van haer lichaem wel naeute befichtigen, aleer het houwelick te. fluyten, en dat eenige vrienden van de jonge princeffe fterck aen de felve rieden, haer foo- daiiige kleynigheyt geenfins aen te late doen, maer op hare achtbaerheyt te ftaen ende het verfoeck af te flaen, fy, het ftuck anders op- nemende, verklaerden, datfe om eeurocxjen min ofte meer aen of af te doen het koninck- rijck va-Vrancrijck niet en verilont te miiTen» Ick hebbe oock vernomen van geloof- weerdige perfonen, dat felfs een feker ko- ningh van Engelant, en mitfdié geen Italiaen weiende, oock niet met Italianen te doen hebbende , willende van een hertogh van Gelderlant eene vanfyne dochteren (want hy hadder verfcheyden) voor fynen fone den Prins van Wallis ten houwelicke verfoeckë > gaf fyn Ambaifadeurs in lafte alle de jonge ��.,�� door eë dun camericxdoeck hun te doen vertoonë, om alfoo een goede keufê' te mogen doen,gevende vorder ordre aen de- felve fyne AmbarTadeurs, te verkiefe/i eene. van de felve die beft in't vleys was,.ofte, ge-

-ocr page 246-



		Ongelycke Η �ijck men my feydt dat haer inftru&ie luyde , die beft geborft'en gebilt was. En wilje dat ick noch naerder kome, foo weet dat oude geloof-weerdige lieden in ons Hollant ver- klaren,dat noch niet feer lange geleden (felfs hier inonf� ringh )het gebruyck is geweeft , dat als twee jonge lieden foo verre onderlin- ge waren verfproken dat haer h�uwelick op het fluyten ftont,dat in dien gevalle aen twee van de oudtfte vande bruyts vrienden de toe- komenden bruydegom,en aen twee oudtfte van de toe-komende bruydegoms vrienden de toe-komende bruyt genoeghfaem naeckt werde vertoont , en dat alles ten eynde als voren; en't is niet onwaerfchijnelick, dat het quetflen, in de Noorder quartieren ghe- bruyckelick , daer noch foo een overblijtfel van magh wefen. Nu dit zy ghefey t tot in- leydinge, weerde Sophroniffe. Maer dat al'over-geflagen en infyn weerde gelaten> foo woude ick geerne weten wat u gevoelen is op ons eerfte vrage, te weten , of jonge lieden ftaende op haer trouwen malkanderen. haer hey melicke gebreke behooren te open- baren dan niet. S o ρ H. Wel aen, alft u foo belieft, ick kome tot de fake,en fegge dat de Rechtf-ge- leerde vaft houden, dat yemant een llaef, ge- dierte 5 ofte oock eenige roerende ofte on- roerende goederen koopende de kooper ge- houden is te openbaren de gebreken van alle de felve. ( L,r. §i vendkor.ff. de ttSt.empt. L. i. & tot. ut. ff de JEd�. ediB. Cic. lib. 3. fff. Ambrof. lib, 3. off. D.Thom. *. qutft. 77. art,* 3.Tiraq.l.4.conub. num. 3) De Philofophen en fonderlinge de God-geleerde fegg� even het felve, of anders vermogen de koopers den verkooper, als bediiegelick gehandelt hebbende >-in rechten te betrecken, en het ftuck te doen rechten, het welck indient al- foo plaeti� magh grijpen inkoop van foo geringe dingen, die een yder figh dade�ck ( alft hem maer gelieft ) magh quijt maken» "wat fal men fegg� imfoo gewichtigen handel als is het h�uwelick (wefende het felve ey- gentlick e� handehnge daer de goede trouwe fonderlinge moet boven fweven , en geen bedrogh plaeife en behoort te hebben ) ick fegge daerom, dat ja de jonge lieden gehou- den zijn malkanderen haer gebreken oprech- telick kennelkk te maken. want fulcx niet doende, en de felve gebreken daer na gewe- ten werdende (dewijle doch man en vrouwe aen malkanderen niet en konnen verbergen ) ίοfoud�defelve, lichtelkkee bedorv�kou-.
				� V VV E L 1 C Κ E N. 205 welick konnen maken. Maer wat de naeckt-- heytaengact, fulcx en kan ons landt, onfc eeuwe , oock de eerbaerheyt niet lijden. Ρ Η1. Mijn heere { met uwen oorlove ) ghy mooght tot dit u voorftel breng� fo veel redenen en wetten als ghy meynt ter faken te dienen; even-wel fult ghy met my bekennen dat noch in gemeene handelinge van koopen noch in ftuck va h�uwelick fulcx gebruyekt wert. Ey lieve,wat koop -man fal de feyler�- van fyn waren den kooper opentlick voor oogeh leggen ? en wat vrijer of vrijfter ten h�uwelick verfoeckende,ofte verfocht wer- dende , fal feggen wat in hem ofte in haer voor heymelicke ghebreken te vinden zijn ί GewuTelickbeyde doenfe het tegendeel, en foodanigen onderrechtingehebbenfe van ha- ren ouden leer-meefter dien geilepen Nafa duydelick ontfangen, want die leert niet fyn�� gebreken te openen, maer wel de goede ga- ven die yd�r magh hebben, Deckt o vrtjfiers u gebreken, Die in uwe leden/leken-, Maer wat u vvtl voegen magh Stelt dat in den lichten dugh. Soph. Wat de koop-lieden, kramers?� ende onfe amoureufe hedenfdaeghs plegen ■> of niet en plegen , en raeckt eygentlick onfe onderfoeckinge niet. Maer ick vrage u , of ghy niet en meynt dattet foo in de koophan- del , als in de houwelickfe faken beter foude gaen, in-gevalle datter gehandelt wierdc op den voet als ick nu hebbe gefey t, dat is, op- recht ende ter befter trouwen, Ρ η 1. Ick bid-u, weerde man,lact ons dit- voor defe mael daer by laten, ter tijt toe, ick dit te paffe fal hebben gebracht in een gefel- fchap van eenige fnege jonge lieden,my be- kent , en tot ick de felve hier van eens ernftc- lick fal h�bben hooren fpreken: en der felver in-vallen verftaen hebbende ,foo wil ick dan� naerder met u derhalven in gefpreck komen. & o ρ η. Ick hoore ghy wilt den fchilder flachten , die een ftuck ten halven hebbende op-gemaeckt het felve voor fyn deure voor den voor-by gaenden man liet uyt-fetten> en * gincker felfs achter fittea, om te hoore wat- ter in't gemeen van geoordeelt werde, om het werek in't op-maken daer na tefchicken. Wel aen, ick hebber niet tegen, dat de jonge lieden defe en andere fake wat over d� hekel halen. Avant, wat my aengaet, of fy luyden het proces aldus of alfoo beflichten , ten fal my fchaden noch baten, Ick ben dien houck G e 3: [God

-ocr page 247-



		t6 S O ET VERDRAGH (God lof) al te boven gefeylt,en ben van die fouden blijven: en wat my beiangtick oor-» onbermhertige heer�( gelijck de Philofooph deele, dat het noch al van de quaetfte liedea feyde) door weldaet van den tijde al verkil. niet en zijn ₃ die als de bruyloft geeyndight, Maerals ghy dit aen jonge lieden wilt voor- en de fpeel-manvertrocke is, dan n�ch mal- dragen, foo let dan al mede wat iy l�yden ge- kanderen haer fwackhed� bekent maken, en voelen van inwendige gebreken,die d'een of te famen een goede regel ftellen,hoe die on- d' ander foude mogen hebben , en of die al derlinge ten gemeenen beften inden toom te mede niet en dienen bekent te werden ghe- houden , immers hoe malkanderen te ver- maeckt, de welcke dickwils vry al hinderlic- fchoonen tot geruftigheyt van de huyf-hou- kerzijnin'thouwelickaisdelichamelicke. dinge . En fulex met goede, uyt-komfte ge- P ΗI. Wel hoe ! fout dan de meyninge daen te werden by twee nieu-getroudc heb zijnjdat men ten aenfiene van inwendige fey- ick onlangs verftaen. Op wekker gelegent- . len malkanderen al mede ronde openinghe hevt, ende met eenen, tot onderlinge vrede foude hebb� te doe ? Als byexempel,yemant tuftchen mans en vrouwen heeft feker lief- ware met den kop gequelt, ofte tot drinck�, hebber van de kunfte een gedicht onlanghs ' tot fpelen, tot fnoep� ofte tot andere nucken uyt-gebracht, dat my in handen is gevallen,, genegen, foude yemant fyn toe-komenden het welck ick by defegelegentheyt u moet partuyr des hebben te waerfchouwen, oock deelachtigh maken; miffchien of ghy in die voorhetfluytenvan'thouwelick? maniere van doen fmake mocht vinden, in S o ρ H. Wel wat dunckt u, als men het plaetfe van dat ghv nu gefeyt hebt. vorige point vaft ftelt, dat tot.dit minder re- Soph. Wel laet hooren, goede Philo- denen dienen i ' game, het fal miflehien eenigh licht geven Ρ Η I. Wifl�lickvrientfooditgefchieden m defe bedenckelicke overlegginge. foude, ick meyne dat het de gemeene fake, � Ρ η i. Wel hooit dan aen de houwelickfe _ jae de werelt felfs ganfch fchadelick foude by-een-komfte van Philetas en Pfyche. want wefen. want foo doende houde ick vaft, dat- ©nderdienacm fuilen hier defe twee jonge ter menighte van houwelicken ongedaen lieden in't fpel werden gebracht. ^v TC En jongh en aerdigh paer , een weynightijts geleden, Was, naer een langli gevry in echten ftaer. getreden. ■;' De tijt doet haren gangh, de bruyloft is gedaen, De vrienden zij η verreyft en hares vveeghs gegaen. JDe nieu-gepluckte bloem, nietiange na de dagen jD.at iy den maeghde-krans niet meer vermocht te dragen» Die nam haer nieuwen vrient foo wat ter zijden af, Daer fy hem ondergingh ₃ en defe leil� gaf : iPhileta (fooje weet).wy zijn nu echte lieden \ En moeten by gevolgh verfchil en onlufl: vlieden._;De vreed' is voor de vrou en even voorden man . Het befte dat men oyt ten echte brengen kan. Ick wil in dit beleyt mijn kracht en jonge leden, Ick wil tot ons gemack mijn ganfch vernuf befteden4 Ghy tracht gelijck als ick, tot ons gemeene ruil:, Soo wert ons \ huyigefin tot enckel herten-luft. Wel

-ocr page 248-



			VAN PHILETAS EN PSYCHE. xof VVel aen nu tot een gront van dit geluckigh leven VVil ick tot u bericht een nutten regel geven, lek bidde letter op . want fooje dat betracht, Soo wort ons ganich bedrijfin goeden ftant gebracht. Ick heb een felfaem hooft, en dickmael loiTe vlagen, Die ibmtijts verre gaen, en niet en zijn te dragen �, Maer wie flechts voor een wijl mijn luymen vieren kan En krijghter nimmermeer verdriet of hinder van.

		Siet als mijn fchorce-kleet is uyt fynplaets geweken, Of dat het metter hant ter zijden is geitreken, Soo weet dat my de fchroef dan niet te vaft en ftaet > En let dat ghy voor al mijn luymen gade-flact. V Veet ghy dan mijn gebreck een weynigh toe te geven > VVy fullen metvermaeck en in geruftheyt leven, Wy

-ocr page 249-



		�o8 S O ET V ER DR AGH VVy fullen buyten tvviit verilijten onfe jeught,,� En leven onder een als in geftage vreught. Philetas hoortet aen al wat hem P�yche feyde, Het fchijnt dat hy haer woort als aen fyn herte leyde, En , naer hy i�gh hier op een weynigh had bedacht, Soo heeft hy met befcheyt fyn antwoort in-gebracht ι, Hetis my, weerde lief, een wonder groot behagen, �Dat ghy de gronden leght voor onfe goede dagen ; pnm^wfckvviruw-etfer zijn een foetenruftighman, En brengen tot het vverek al wat ick immer kan. �ck heb van u verflaen , en wil het over-vvegeii, Hoe dat in u gemoet de faken zijn gelegen. [; . Ick wil u van gelijck ontdecken mijnen aert, Γ En 't is de rechte wegh om wel te zijn gepaert. Ick heb een vijfen kop , en wonder vremde kueren, j Soo datter niereen menich. by my en kan gedueren; Maer wie mijn grillen viert, of handelt met beicheyt₅, Die i�et den vvrock verfoent en liaeiligh af-geleyt. Maer op datghy verftaet, wanneer ick ben te mijden, j ..En hoe dat met gedult mijn rancken zijn te lijden, f Soo let op dei�n peyl; De roos van mijnen hoet i Sal u een teyeken zijn, wanneer ghyfvyichten moet» .; ,Als die niet recfat en ftaet, dan heb ick vremde trillen; ;Siet dan mijn hevigh breyn met alle macht te ftillen. ; En foo ghy dat beibrght en hier op vlijtigh achc,. φ, Soo word ick metter daet in beter ftant gebracht. Hier op wert onder hen een ibet verbont gefloten, Beveftight door een kus, en met den wijn begoten_;. Een yder die belooft, te paffen op het ftuck, Op dat haer ftil gefin mocht weien buyten druck. Maer let, hoe dat het volck den wegh hier toe bereyden^ �p hoe fy natierhant haer faken o vcrlcydca. ,-.-. Soo

-ocr page 250-



			^^�^�^^^-^^^

		VAN PHILETAS EN PSYCHE. *xo₉* Soo haeft het vrouvven-kleetis icheef en buyten ftant > Soo haeft was oock de roos verdraey t en over-kant. Want als Philetas figh, dat Pfyche ibu beginnen Te (lellen in het vverek haer ongetoomde finnen, Syn geeft was in de weer, fyn bant die wert verfet * En foo wert alle twift van ftonden aen belet. De vrou in tegendeel had ftaegh het oogh geilagen Op fyn verdraeyden hoet, en fyn verkeerde vlagen > Sy viert hem watf� magh, en hy verfchoont net wijf, En foo blijft yder een geruft in fyn bedrijf. Wel aen dan wieder is in echten ftaet getreden Die prent in fyn gemoet den gront van dei� reden: Ghy vrouwe eert den hoet, ghy mans het vrouwen-kleet, Soo blijft het huys geruft en buyten alle leet. *. ■ i-'.� ,-■ V'.' � ', " ■ ; '** Wat dunckt u, weerde Sophronifce, waft rechtelick geda� werde. want ick ftelle valt» niet ront ge�a� voor Pfyche haer foo te ope- dat in dien geValle e� yder figh vry wat meer nen, en walt niet handigh gedaen van Phile- foude wachten van verfcheyde misflagen te tas het ftuck foo te grijpen ? begaen, en oock gebreken in figh te laten Sop η. 'T is beter ten halven gekeert wortelen» om figh Jelv� daer door geen goet als t' eenemael gedwaelt (feydt het fpreeck- houwelick te beletten. woort) en voor de gelegenthey t van die luy- Ρ η ι. Voorwaer hier in fteken meer be- den meyne ick dattet wel bedacht was foo te denckelickheden, als ick ten eerften aenfiene doen. T Hooghduyts ipreeck-woort feydt mylietvoorfta�. En miifchien zijnder oock wel, Eh bo[. wiib ifl nicht boft., wann mans al faken die men by defe gelegentheyt hier kent. Als men een klippe boven water fiet dient te verhal�, in de wekke ghy u al mede uyt-fteken foo kan menie mijden in't feylen, verftelt foudt vinden, weerde Sophronifge. anders lijdt men licht fchip-breucke. Als Onder andere moet ick u e� geval voor ftel- een man weet wat vleefch hy in de kuyp len> en u gevoelen daer op verftaen. Neemt heeft, foo kan hyder pekel na maken �_} en de datter e� jonge dochter warej die in-brake in vrouwe oock van haerder zijde. Soo oordeel haer eere hactde geIed�,ofte>om ront te fpre- ick dan dit tot daer-en-toe goet. Maer ons ken» die een kint buyten echte mochte ghe- Kederlants fpreeck-woort vermaent ons te wonnen hebben, fonder dat het nochtans by kennen al eer te minne? en daerom veel meer yemant bekent ware, en dat de felve by een al eer malkanderen in echte te verbinden. eerlick jongelingh t� houwelick werde ver- Ρ η i. Maer hoe (ter goeder trouwe weer- focht > fal de felve den koop en knoop niet. de Sophronifce) foudt u meyninge zijn, dat mogen laten toe-gaen, fonder haer eygen jonge lieden foo ront tegen malkanderen be- fchande bloot te leggen ί hoor� te gaen,datfe beyde haer uyt-wendige S o ρ h. Wel > wat dunckt u < ende in-wendige gebreke onderlinge fouden Phi. Voor my ( fonder voor-oordeel hebb� te openbaren»haer iaken noch in haer van u gevoelen )ick en meyne niet datter een geheel en fy luyden «och vry van denande- eenigh exempel te vinden foude vleien van ^ren zijnde f eene die haer felven hier in gemelt heeft. S o ρ η. Het ware te wenfche datter mid- S o ρ h. Om het lefle van u reden voor o oei mochte gevonden werden, datfulcxop- defemael eerft te beantwoorde, lieve Philo-. D d game»

-ocr page 251-



			^^^^^^�^^^^^ϋ^"ϋ^^""β«ρ\|
	■f^^^^^^^^^i^


		INGE.» Οί de fake,foo diein der vvaerheyt was gelegen, en tot befi uy t vraeghde hem , of hy flilcx nu \| wetende efter tot fynnichte gefint bleef als voren, en of hy fyn verfocht houwelick ver- flont te vorderen, dan niet ? Celadon niet weynigh verftek zijnde in dit verhael, ende een wijle fonder fpreken geftaen hebbende, feyde eyntelick, dat hem fulex als hem nu ghefeyt was ganfeh vreemt en onverwacht voor quam,dat het voor hem een ganfeh be- denckelick geval was, dat hy daerom op het ftuckfigh dien nacht wilde beraden; maer dat hy den volgenden dagh ten felver ure fyn belangh hier op foude komen feggen \ ghe- lijck oock gebeurde, want Celadon,,den volgenden nacht in veelderhande gepeyfen ( als wel te dencken is ) over hebbende ghe- bracht, heeft ter gefetter ure wederom by de oom van Lucille figh laten vinden, endeal- daer ronde verklaringe geda�,dat, niet tegen- ftaende de ongelegentheyt Lug ille over-ge- komen, hy foo veel eerbaerheyt ende heuf- heyt in haer perfoon hadgevonden , dat hy de felve voor-fyn wettige huyf-vrouwe ge - trooftwas aente nemen, bereyt zijnde de felve dadelick daer voor t'ontfangen � gelijck, oock gefchiede met groot vernoegen van hare vrienden, die het ftuck foo goet niet en hadden genomen - Ρ η i. Ick en weet niet, weerde S�phro- nifce, wk van beyde defe lieden dwaeifelic- ker handelde., of'de oom of de vrijer. De eerfte was dwaes, foo ick het begrijpe, ver' mitshy ditftilen bedeckt ongeluck van fyn nichte a�n een vrijer van de felve gingh bloot, ftellen... De tweede dede geckelick, na mijn gevoelen, vermits hy (defchande hem ge- openbaert zijnde.) noch efter bleef volher- den in fyn gedaen verfoeck, om Lucille ten houweireke te moge verkrijgen. Voorwaer ickhebbe voor delen wijfe liedenwel anders hooren fpreken. Een fake my voor-geko- men op defe ftofFe moet ick u hier verhalen, alsweerdigh zijnde in achtinge genomen te. werd�. De Prince van Oraengjen van wegen defe vereenighde Landen indenjarei63i. de ftadt van MaeftHchrbelegert hebbende, ende de faken wat fcherp gaende, was by de aen-wefende Heer� goet gevond�, alle brie- ven , die jTien foude konnen bekomen, af te werpen, en defelve.te ond�rfoecken, om te fien, of men yet van des vyants voor-nemen daer uyt foude konnen ontdecken, gelijck fulex veel in foodanige gelegentheyt ghe- fchiet.. Jvlenighte van blieven op dat gebodt de J
2.10 Β Ε D Ε Ν C Κ gamcfoo word' ick indachtigh een gefchie- demiTe die ick niet feerlangh geleden weet onder ons in der vvaerheyt te zijn ghebeurt > defe vinde ick goet jegenwoordelick u te openen, als hier recht dienende, doch fonder namen, om {onderlinge redenen. Ick hebbe gekent e� noch feer jonge en eerbare deerne, ichoon van gedaente ,enin eenvoudigheyt op-getogen. Haer ouders waren overleden, en fy woonde by een-broeder,jonghman we- fende, die gebruyckt vvertby feker koop- man van groote middelen , om fyn faken te doen .De felve koop-man fomwijlen over- komende , om met den felven haren broeder fyn dingen te effenen, hadde de oogen fyner ydelheyt laten vallen op defe jonge ipruyte., en mits hy altijt vryheyt hadde ofte nam om daerin huys te komen, dat-mede de broeder van de dochter jaerlicx e� fchoon� penninck in de faken van defen koop-inan verdiende, foo vont figh het jongh dier als over-vallen, ten deele door ontfagh, ten deele door aen- lockingevan den voorfz. koop-maa. Wat fa) ick leggen ? Weynigh tijts daer na Lusille (laet my toe. dat ick defe onfe vryfter foo noenie) vandt haer be,vrucht,en,met groote forghfuldigheyt in ftilheyt verfonden zijnde wort van kinde verlqft en'ghenefen, en gaet, woon� by een van hare oomen. 'T gebeur- de eenigen tijt daer na, dat Lug�le ten hou- welicke wert verfocht by een feer eerlick jongelmgh in middelen en gelegentheyt,van vriend� merckelick aenfienelicker als fy felfs was. De oom (een vroom en Godfaligh man wefende ) vont figh verftek in dit verfoeck, ontbiet eenige van de outfte en naefte vrien-. den van onfe Lucille, opent acn de.felve wat hem voor quam, en met eene fyne befware-. nifl�, verklarende geen eerlick jonghman in defe gelegentheyt t� willen bedriegen, maer. open en ter goeder trouwen hier in te willen. ga"en, ende aenden jonghman hetftuck (foo het lagh) te fullen openbaren, ten evnde hy- daemaefigh mochte bedencken, �fhy met. fyn voor-nemen dan voort wilde gaen, dan niet. De vrienden vonden fulex geheel on- - geraden, en bracht� voor haer gevoelen ver'i' icheyde reden� by, nopende het perikel dat- ■ ter in ftack voor de dochter, en diergelijcke.. Maer dien allen niet tegen-ftaende, de man volharde in fyn voornemen, en dien volgen- de ontbiet den jonghman f dien ick Celadon fal noem�) en hem den eet af-genomen heb- benderat hy niemanten fal openbare 't gene Jhy hem fa] kennelick maken ? verhadt hem

-ocr page 252-



		OWGELYCKE H de voorfz. Heeren zijnde toe-gebrachte is in 't overfien va defelve gevonden eé brief met een vrouwen hant in ltaliaenfche letteren en in goede termen gefchreven, en is bevonden dat daer by fekere jofFrou van aenfien haren man liet weten , dat voor haer beyder nichte een feer goet houwelickwas voor-gevallen , en dat het verfoeck aireede aen haer was ge- daen van wegen een jonghman van feer goe- den geflachte en middelë,datfe nu bemerck- te waerachtigh te zijn , dat wel dickmael die haer flimft gedragen hebben door (men weet niet door wat) geluck de befte houwelicken deden . Dat haer man bekent was, dat de voornoemde hare nichte onlanghs een fpeel- kint hadde voort-gebracht, dat fy fulcx met alle middelen verltont nu by defe gelegent- heyt bedeckt te moeten werden gehouden, verfoeckende dat haer man immers geen ge- wagh hier van en wilde maken,en dat fy haer nichte wel foo foude onder-richten» dat haer bruydegom in tijt en wijle niet als het hoog- fte vernoegen en foude hebben van hare eer- baerheyt en maeghdom. Als ick de jonck- vrouwe noemde j ick geloove datfe aen u en andere wel bekent foude vvefen. Dit hou- welick is aen-gegaen, en daer en heeft tot noch toe geen hane na gekraeyt. Soph. Wel,Philogame,duncktudit al ter goeder trouwen gegaente zijn van de gene die de vuyle bruyt foofe was( vuyl vind* ick u, vuyl laet ick u) een eerlick jonghman t'huys lieten komë,fonder yet te feggen ofte hem te waerfchouwé � Ick bidde u, wat fout ghy tot verfchooninge vande felve (des noot zijnde) by konnen brengen ? � � I. Voor eerft, dat men he een vrucht- baer wijf en die ervarentheyt heeft t' huys brengt: dat men niet gehouden en is oock niet en behoort heymelicke gebreken van ycmant te ontdeckë: dat eenige fake,fchoon die quaet is, nieten dient geroert in gevalle de felve door fulcx erger foude werden : dat il"-* de feylen van yemant ( als hy de felve verlatte _aecf_t j nieten behoort open te leg- en j en aeu een bekeerden fondaer fyn fon- en niet en behoort te verwijt! ofte aen den dagh te brengen, &u S o � �. Maer hoe! Philogame , ift niet een ouden jae een gouden regel: En doet het aen een ander niet, 'T gunt ghy niet wilt dat tt gefchiet t Niemant enfoude het ontwijffelickaenge- naem zijn geweeft, dat men hem foude ver- fwijgeH 't gene de oom aen den vrijer van
				O V VV E L 1 C � E N. ■! 1 Lügille feyde. Dan ick en wil jegenwobr- delick my niet in laten,om vande handelinge van dé voorfz.oom breeder te fpreken. Maer wat de daet van den jongelingh aengaet, het kan wefen,dat hy eenige ganfch merckelicke en uyt-muntende gaven in de voorfz. fyne Lu9ille magh hebben gemcrckt , waer door hy bewogen is gheweeft de voorfz. hare on- gelegentheyt over 't hooft te fien, en over te lchrijden ; anders dunckt my dat het al wat vreemt by foude komen, datyemantvanfyu gemoet foude konnen verwervende volher- den in de liefde van foo een jonge deeine,die hy als maeght en eerbaer heeft begonnen te beminnen , en die hy onder de hant anders bevint gheftelt te vvefen , fulcx dat hem fyn ooghmerck geheel komt t'ontvallen. � � �. Maer in gevalle die oom van Lu- cille hadde gefwegen > en dat het houwelick voortgangh hebbende gekregé het ftuck na- maels ontdeckt hadde geworden, foude Ce- ladongeen recht hebben gehadt, de voor- noemde Luc,ille wettelick te verlaten, ende een ander te trouwen, als leelicken mifleyt en bedrogen zijnde ? Soph. De fake die ghy hier nu vóor- ftelt is van bedencken, en heeft merckelicke redenen voor en tegen,hier te langh om ver- halé. Sulcx dat ickfomwijlen de felve over- wegende twijffelachtigh ben geweeft, wat hier in voor het befte gevoelen aen te neme ; al hoe wel ick fie dat het meerendeel der ge- ner die op defe gelegentheyt hare finne heb- bë gefcherpt beft oordeelë,alle middelë aé te leggen om de fake by verdragh af te doen, en fulcx niet willende vallë, den bruydegom los te ftellen van fyne beloften, en vry te verkla- ren figh tot een ander te mogen voegen. (In confiflorijs Eleftoralibus Saxonid, »bi reconcili- atio frttftra tent Ai tt fuiu, pars innocent libera pronuniiarifolet. Beufi. de matr't. c. Jf, Sneijd. de nupt. part. 3. num. Gr. Conf. Sax. lib. �. p. r. in qq. matr. qurf. 8. lnque in Genevcnfi EccUfi obfervari tefiis efl Bezit de divort. Q* rt- pud, pag. 87. Et in Dania exconfiitm'tone Fre- derici 11. anno J$82. Cypr. e. 13. de Spenf. §. 40. Mtlanchth. in loc. di conjugio, & ty� Oif- fentit tarnen Wefenb. in Comment. ad Tit. de nupt� num. 8, ttbi muit � pro contraria [enten tin alkgat.) � �1. My komen even-wel veel redenen voor om het tegendeel voor te fpreken. Ick fie 5 weerde Sophronifc,e, dat over dit werek merder te willen reden kavelen ons foude af- leyden van het gene dat �� jcgenwoordelick D d % ■ voor

-ocr page 253-



		til Β E D E Ν C Κ voor hebben , ende daerom weder keerende tot ons eerfte voor-nemen, foo dunckt my §anfch hart te wefen, te willen vaftftellen ^ at een jonge deerne, geftek zijnde als voren is gefeyt, gehouden foude zijn haer heyme- Hck gebreck(in gevalle als te vorenjte moe- ten openbaren;en voor my (ront uyt gefeyt) k en foude het felve noch fufter, hoch nich- te willen raden. Doch een woort van u ge- voelen. Soph. Ick weet dat eenige in defe g�- legentheyt in bedencken geven , of het niet genoegh en foude wef� in-gevalle de deerne recht leet-wefen hebbende van haer begaen mif-gfepe, en voor God figh ten dien aen- fiene verootmoedigend�,haer ten houwelic� ke begave met dat vaft voor-nemen om van alle foodanige oneerbaerheden ten vollen af- ftant te doen, en van dan voorta� figh ganfeh eerlick te fullen dragen , met voor-nemen haren man des te vriendelicker te wefen, om aen den felven alfoo ftilfwijgendein nederige gehooriaemheyt te vergelde het gene fy» om de voorfz. ongelegentheyt wille, in haer niet en is genietende. Ρ η i. Voor my, ick oordeele, dat een jonge deerne metfulex als gy nu gefeyt hebt behoort te mogen volftaen, en datfe na hare gelegentheyt haer wel heeft gequeten, mits datfe volharde in dat voor-nemen . S o ρ η. Wel, Philogame, of u fulcken partuyr ware ten deele gevallen, en de fake quame naemaels tot uwe kennilTe, foudt ghy oockdanwelfoo ipreken , en haer de hant opt. hooft leggen, fonder meer -, ofte foudt ghy liever hebben, dat fy noch in haer ghe- heel vvefende u het Mve hadde bekent ghe- maeckt i Ρ Η i. Sekerlick, wat my belanght, de- wijle ghy my foo naeu perft, ick hadde liever dat het my te vore kennelick ware gemaeckt geweeft. Maer wat de deerne belanght, foo kan ick wel l�en; datfe metfulex te doen haer houwelick gew�Telick bederven fou. want datter meer gevond� fouden vverd� van foo- danigen aert als Celadon, van wekken ghy hier voor gewaeght hebt,kan ick ganfeh be- fwaerlick my inbeelde, en daerom en is fulex (mijns oordeels) geen vryfter te raden. Soph. Die fyn achterfte verbrant (feyt het fpreeck-woort) moet op de bleynen fit- ten . Mift e� foodanige eeh goet houwelick, fy magh en moet fulex met gedult op-ne- men,tot boete van de dwaesheyt diei� beftae heeft, en dat meyn ick gerufier voor haer te
				Ι Ν G E Ν θ! wefen, als datfe, naer haer felven eerft heb- bende laten bedriegen van e� boef voor eene reyfe, daer nae een eerlick man gaet bedrie- gen voor al fyn leven-dag�,daer over fy noyt een geruft gemoet kan hebben, wetende dat al de eere en vrientfehap, diefe van den tnan ontfanght, by haer fonder rechten titel weit ghenoten,. Ρ η i. Hy moeite vry wel een groote wel- fprekentheyt hebben, die my dat foude wijs maken, als ick een vrijfter ware» en in die gelegentheyt ftonde. Soph. Maer dat ghy qualick hier in ge- voelt blijekt uyt de ftrijdigheyt die in uwe reden fteeckt, dewijle ghy de vrijfter wilt ontraden te doen dat ghy nochtans tenaen- fiene van u felv� wenfcht gedaen te werden. Ρ Η i. Laet ons van reden veranderen, lieve Sophronifge,en tot onfe gefehiedeniffe keeren. want ick en fie geen uyt-komfte uyt defe draey - ftroom , ofte ick moefte my eeift wat naerder beraden hebb�. Maer daer zijn noch twee vragen over geblev�, die my uyt onfe voor-geiefen gefchiedenifl� in den fin zijn gekomen, daer op verfoecke ick een geheel korte antwoorde, dewijle wy ia de voorgaende wat te langh zijn blijv� hangen. , D'eerfte is, of het vooreen deftigh man, die fyngeheel werek va wijfheyt en geleertheyt heeft voor-genomen te maken, geraden is figh ten houvvelicke te begeven < En ten tweeden, of een jonge deerne , figh vervoert ende door liefde wech geruckt vindende, en niet verfocht werdende , van den genen daer op haer oogh is gevalle felfs het verfoecken ter hant vermagh te nemen ? Soph. Tot kortheyt ben ick wel te ver- man�, foete Philogamcfonderlinge in ftoffe van dufdanige gelegentheyt. Nopende uwe eerfte vrageibo fegh ick,dat hetgeen tegen- fpreken en kan lijden of alle geuachten van menfehen worden van de nature tot onder- linge echte by-wooninge krachtelick geroe- . q pen, van de vvelcke ick de geleerde er wijfe f eenfins en verftae uyt te nemen. Oock en ou ick niet met allen van diegene die on- trent haer vrouwen wefe«de noch met haer boecken befigh zijn,oite in den geeft,of felfs met den lichame, ende en kan oock niet ver- ftaen, dat e� man die niet allee enflaept recht ofte macht heeft boecken ©p fyn bedde te mogen brengen, gelijck breeder te fien is in fekeren foet� en geieerden brief van de Heer Dani�l Hein f fis. ('.* trtmerium infrim� pr'�)* Ρ ΗI. Maer terwiilen dat de geleerde dif- pu-

-ocr page 254-



Ongelycke Η yuteren, of oock e� geleeit man een vrouwe behoort te nemen , foo wilde ick wel eens vragen ,of oock eenfoete jonge jufFrou een geleert man dient te trouwend die lieden zijn dickvvils te veel op-getogen om een jonge vrouwe wat goets te doen. De vermaerde rechtf-geleerde Wefenbepm ( foo van hem verhaelt wert) vergat fyn trou-ure , ten tijde hy met de bruyt en vriend� ter kercken fou- de gaen , foo leer fat de man verwert in fyn boecken, en foo veel muyfe-neften hadhy daer over in't hooft gekregen,en daer en bo- ven is dieflaghvan volck gewoon, niet al- leenlickhare forge,maer oock hare boecken op het bed te brengen , gelijck ick by wijlen oogh-fchijnelick nebbe gefien, S o ρ H. 'T en is noch huyifelick noch heuifelick gedaen, boecken op het bedde of aen tafel te brengen. Maer ick hebbe left eens gehoort van een verfchil tui�chen man ende vrouwe,vermits de man, e� jongelingh tot de jacht genegen, fvn jacht-hont, nu ge- trout zijnde, noch wilde op het bedde des nachts blijven houden als te voren, daer haer de vrouwe tegen-ftelde, drijvende fulcx on- behoorlick te zijn, en dat fulcx van een on- gehout man geleden kan werden, maer in e� man die e� jonge vrouwe heeft geenfins. En 't foute befien ftaen, wie de vrouwe meer ongemacx en ongelijck verght, die e� hont, of die fyn boecken op 't bedde brenght. Wat aengaet de tweede vrage, te vveten,of , een jonge dochter felfs vermagh te vrijen j my dunckt dat die foo qualick niet en oor- deelen die meynen, dat fulcx eeniger-maten maghgeleden werden (Cypr. demtr, ^eaPhL�* met eenV^ttW oenendigheyt en eer- i^vineyt ghefchiede door eenige bequame tuffche gelelde perfonen, en niet door haer felfs. De deught en de maeghdom zyn ellen- digh alfl� eyichen moeten. Ρ Η i. Ick hebbe luyden van de grootfte van't Lant wel ront uyt eertijdts hooien ver- klaren , datfe wevnigh meerder fwarigheyt fouden mak�, als fy een bequaem jongelingh in 't ooge kregen, daer mede fy meynen dat haer dochters wel bewaert fouden wefen, de felve tot haer te treck�, en haer dochters aen de felve heymelick ende heuifelick aen te doen bieden > als offe voor e� fone fulcx fou- den doen. Menuet oock by de oude fulcx wel gebruyckelick geweeft te zijn. Ick heb van e� oudt, wijs, en aenfienelick man hoor� verhaleu> dat de felve aen fyn tafel hebbende
		O V WE % I C Κ E S ,- 213 onthaelt een bequaem jongelingh»■ die hem wel beviel > ende alfoo de felve ftont om fyn af-fcheyt aen hem ende fyn dochter te ne- men , hy een friifchen roomer dede fchenc- ken, eft den jongelingh by der hant nemende feyde hem,als tot fyn af-fcheyt,dat hy fyn va- der ende moeder lange hadde gekent, datfe beyde feer eerlicke luyden hadden geweeft, fulcx dat hy niet en hadde willen tvvijffelen ofte hadd� hare kindere wel en Ioffelick op- gevoedt, te meer hy fulcx aireede a� fyn per- foon gewaer was geworden , dat hy daerom in fyn herte bewogen wert, hem jegenwoor- delick dien dronck toe te brengen, en met den felven oock fyn. lieffte dochter, die hy daer voor hemfagh ftaen; en dat hy niet en wilde twijffelen, aademael hy en fyn ouders hem foo wel hadden bevallen,of hy en foude hem mede late bevallen de perfoon en oock de ouders van foo heven dochter. De jonge- lingh hoorende fop e� deftigh man foo ront fpreken, en fyn dochter foo gunftelick aen- bieden, en de dochter felfs fulcx met ftilfwij- gen toe-fta�, en fagh niet dat fyn eerbaerheyc en d'eerbiedigheyt, die hy den ouden man fchuldig was, eenige fyne weygeringe op dit gheval konde lijden. Hy daerom , al hoc wel van merckelicke grooter middel� als de voorfz.dochter,nam deaen-biedinge gunfte-� lick en met danckfegginge a�,kufte de juffer ganfch vriendelick,en wert dien eygen avonc een bruydegom in volle leden. S o ρ η. Dat heeft foo zijn befchcyt y Ph�ogame. Maer wat jonge deerne en vrou- wen felfs aengaet, en of de felve in eygen� opd�ent voor antwoorde, dat ick niet en fie hoe fulcx de eerbaerheyt va dat teer geflaeh- te immer kan toe-laten. En fulcx door ee- nige teyckens, gelaet of diergelijck bedrijf te doen' fie ick niet dan vol gevaers te wefen. Ick weet datter zijn gevonden geweeft, die hier toe ftreken hebben gebruyckt, die be-� denckelick zijn. Ten geluckt yder niet als het Ruth eens dede op foodanige gelegent- heyt. lctifia wert om een vry woort alleen van den keyfer Theaphilus gelaten, ende een ft�dermaeghtin haerplaetfe verkoren, ge- lijck de hiftorien daer van getuygen. Ρ Η1. Maer Iaet ons dat daer by laten» want hier ontdoen figh eenige vraegh-ftuc- ken, daer van ick hier voren u hebbe hooren gewagen in 't verhaei van de menighfuldige twijffelachtigheden die figh vertoonen on- trent de houwelickfe faken, te weten, Eerft d i ©f


	*

-ocr page 255-

Β E D Ε Ν C Κ Ι Ν G Ε Ν Ο ?

2 14

of lief-hebben ende begeren een en de felve
fakezy, en ten tweeden , of een manf-per-
foon vrientfchap kan onderhouden meteen
vrou-menfchs fonder ooghmerekte hebben
op gemeenfchap van bedde, want bevde
defepointen vloeyen klaerlickuythetghe-
fpreck van Hippar'cliia tot haren Crates..

S o ρ H. Wel wat dunckt u van heteerfte.
want dit zijn recht jonge Heden vraegh-ftue-
ken. Soo dient dan gelet of lief-hebben en
begeren een dinghzy, ofte om klaerderte
fpreken, of men kan lief-hebben fonder tot
.fyngebmyck;te,begeren het gene dat men
liefheeft.

Ρ η ι. Wat my aengaet,lckoordeele dat
die voorftellinge geen twijffel en heeft, want
liefde en is niet anders als een begeerte om te
mogen genieten dat menlief heeft.

S o r H. Niet te ras j Philogame. Weet
, ghy niet datter zijn die met groote en goede
reden�" drijven,dat defe de fijnfte en fuyverfte
liefde is, die niet alleen niet en begeert₅maer
weygert te gebruyck� het gene m� liefheeft?
By exempel, Thrafinides was ten hooghften
verlieft op fyn Piandre, als vvy voor defen
hebben aen-geroert ■> en nae hy de felve met
langh vervolgh tot weder-liefde hadde ver-
weekt j en vvoude hy haerder nochtans niet
geniete > fchoon hy mochte en fy oock fulcx
toe-ftont, en dit om door de daet niet te ver-
liefen die foete in-beeldinge die hy tot noch
toe in fyn gedachten hadde gevoedt. Daer
zijn bloemiften hedenf-daeghs , die als ver-
heft zijn op fekere foorte van bloem� , even-
wel fy laten de felve op haer fteeltjen,en ver-
noegen haer met het gefichte,fonder meer.

Ρ Η I. Ghy foeckt my, weerae mau ,at
fchermutfende in te leyden ( foo ick fie ) in
een reden-ftrijt, daer ick naderhant qualick
uytfoude konn� geraken; en om fulcx voor
te kom�, Jbo dunckt my dat men met onder-
fcheyt hier dient te ipreken van den gront en
ooriake van de liefde. want nae de felve van
aert is, foo is oock de begeerte van genieten.
By exempel , neemt dat ick yemants man of
vrouwe lief hebbe , om fyn �f hare wijiheyc
wille, indien ick dan fyn of haren raet magh
gebruycken, daer ick die van noode mochte
nebben , foo geniete ick dat ick vvenfchte >
en hebbe mijn begeren, als Ioabdede van de
wijfe vrouwe va Thekoa. Hebbe ick yemant
lief't zy man of vrouwe, om fyn ofte hare
vvel-fprekentheyt , hoorende de deftigheyt
of foetigheyt van hare reden, hebbe ick dan
niet het eynde van mijn begeerte ί JMaei'als

yemant een vrouwe ofte jonge deerne lief
heeft,om hare fchoonheyts wille, ick meyne
dat het gefichte allee hem niet en fal vernoe-
gen , fchoon hy het felve ten vollen mochte
genieten; en daerom meyne ick, dat in die
gelegenthey t lief te hebb�n, en te begeren
een en de felve fake is. En ick verwerpe het
exempel van Thrafonides&h fonder exempel,
immers ganfeh felfaem wei�nde , en fegge >
.dat e� bonte-kraey ge� winter en kan mak�.
$ofh. Wel hoe, jongeling? is de fchoon-
heyt door eenigh ander middel beter te ghe-
nieten > als door het ooge, nadien de ielve
eygentlick is een fake die voor het oogh ge-
maeckt is,als beftaende in e� goede geftalte �
of in lieflfelicke verwen, daer van het oogh
alleen kan oordeele ? Oock zijnder veel ver-
liefde gheweeft die ten dierjften hebben ver-
klaert s datfe door het gefichte alleen van de
beminde haer hooghile vernoegen waren
genietende.

Ρ η ι. Dat fulcx gefchiet is, en noch da»
gelicx gefchiet, weerde man, en wil ick niet
tegen-fprek�. Maer de faken wel onderfocht
zijnde, foo fal men bevinden, dat de liefde
van onfe jonge lieden in defe onfe eeuwe op
het gefichte alleen niet ftil en ftaet. Geen
vryfter en dient haer daer op te verlaten, wat
oock een verheft jongelingh haer daer over
foeckt wijs te mak�. Ick weet, dat een recht
lief-hebber plagh te φι-eken en te gevoelen
volgens dit veers > vvefende de befchrij vinge
van den rechten aert van de foodanige :

Als ick de liefde fagh, doen woud'ick haer genaken l
Stracxriep ick om de fpraeck, flucx haer te mogen raken»
Doen bad ick om een foen; en fchoon ick die beijiiam,
Vr,_cn _vontf i_ck d_at myn h_ert oeea recht vernoeg� nam;
Ick voelue uc, �. 4,_a _�f _duri . _h.. *

En wenlclne hoven dat een hkw*v, _vP�_r t�Jujaoen
O luften fonder end! � wifpelturighfpel! ^BAl krijght den hont een ftnek > hy gaept noch even-wn,

Siet daer de rechte trappen door de welcke
alle verliefde gewoon zijn te klimmen tot de
nyterfte fporten toe, fien, genaken, fpreken>
raken; en datter volght zijn alsfchakels van
dien keten_} en hangen als aen malkanderen.
S o ρ H. Wel, Philogame, dewijle wy in
de fcholen leeren, dat men een yder moet
gelooven in fyn eyg� kunfte, en dat ghy hier
foo werckelick van fpreeckt,foo en wil ick u
dat gevoelen niet ontnemen, en laetenghe*
l�oven j dat verlieftheyt op fchoonheyt figh
met het gefichte alleen nietenlaet vernug�. >
en met eene wil ick alle die gene die de felve
gaven hebben vermanen, op haer hoede te
willen wefen > en figh niet te lacten wijs ma-
ken

12.

-ocr page 256-




	� � C � � I C � � O V VV		E L I C � E N. �15
	� � C � � I C � � O V VV
		en oock de penne laeten gaen op een fekere gefchiedenifie, die u miifchien in defe gele- gentheyt klaerder fal doen iïen. Soo het u gevalt j ick wilder u deelachtigh van maken. Siet hier onder defe mijne oude papieré zijn verfcheyde uyt-werpfelen van mijn jonck- heyt, en onder andere mede de befchrijvinge van eenen A&ason van onfe eeuwe, maer die een betere uyt-komfte vint als de neef van Cadmus, daer onfe poëten van gewagen; en dat door een gunftige in-val,die fyn geminde eens fchielick in 't breyn viel. � � i. Niet liever als dat, weerde man . ickachte van over lange de in-vallë van def- tige liedë, die de felve in hare jeught hebben gehadt. Langht my dat papier,, believet u » herwaerts ick fal leier blij ven als voor defen. S o � �. Wel aen Philogame. Maer al en gaet het veers foo net op f\ � fnede niet, als nu onfe dicht-konft verevft, en ftoot u daer niet aen. ick wilder eens by gelegentheyt de penne.over laten gaen , om het felve wat te vormen nae den heden-daeghfchen trant. P. ai.' Wel aen dien alles onvcrmindcrt ick beginne te lcfen..
ken,dat het by het gefichte alleen blijven fal, indien fy aen yemant eenige vryhcyt komen toe te ftaen. � � i. Maer dit al te famen daer latende , foo woude ick noch wel een weynigh vrage, nopende de beginflelen ende de bewegende oorfaeck van de menfchelicke genegenthevt die wy liefde noemen , uyt wat ooifake die herkomt>,ofdie rijft uyt eé vrije verkiefinge, ofte door eenige heymelicke in-yloeyingen uyt onbekende oorfaken, ofte uyt een over- een-komfte van den innerlickë aert der gener die malkanderen lieven > ofte vanvvaerdit werck eygentlick fyn beginfel neemt, � SoPH. Eylieve, jongelingh, laetaf van alle defe naeukeurige onderfoeckinge, en denckt datter ontallicke dingë zijn van de welcke ons ydel vernuft geen reden geven of vinden en kan. 'S menfchen herte is een wif- pelturigh dingh, en gaet fomwijlen plotife- lick over tot andere genegenthedë, op gron- den die men van buyten niet fien of weten en kan, de wijle de felve gefmeet werden in een duyfterholvan een gefloten boefem. Ick hebbeinmijn jonckheyt eens de gedachten


				� O V-

-ocr page 257-



		*11,6*

			� � V WELICK Veroorfaeckt uyt mede -lijden, O F T)ooreenfchielickgn in-valvan een Italiaenfche lonck^rvrotwvt\ Hoc dat de liefde fpeelt ontrent de jonge finnen, En maeckt een küligh hert genegen om te minnen Is weert te zijn bemerekt. Weeft gunftigh foete jeught j Eens anders herten-leet is dickmael yemants vreught. CtiEon ₃ uytter aert tot vliegen feer genegen, En met een inellen valck fyn luft te mogen plegen, Was van een edel huys en van een hooghgemoet, Was uyt ee volle beurs en vveiigh op-gevoedt, V Vas vrolick in gelaec. Syn geeft voor vveynigh dagen Was aen een jonge maeght ten vollen op-gedragen: lolinde was fyn wenfch _y fyn trooft, fyn herten-luft, En buyten haer gelicht en was hy noyt geruft. Hy pooghde wat hy mocht en met de ganfche finnen Den tocht van haer gemoet voor hem te mogen winnen, Hy dede jaren Iangh al wat een edel man Met geeft en groote koft te vvege brengen kan. Hy liet meeft alle nacht voor hare kamer ipelen, Of fchanck haer ftaegh den galm van al de ibetfte kelen. En als de lente-tijt haer jeughdigh loof ontfloot, Soo waft dat hare ftoep het cerftc groen genoot. Hy

-ocr page 258-



		PLOTSELICKE LIEFDE, 257 Hy rechte fpelen aen, en maeckte groote feeften, Hy trock in fynen dienft meeft al de fraeije geeiten, Hy gaffe t' huys den koft, en buyten vry gelagh, En gaet in alle dingh Coo quiftigh als hy magh. Hy nam veel dienaers aen, veelpagjen, veel�ackeijen, Die vry een vetten gront haeft weten af te vveijen, Die kleed' hy bijfter vveyts en verre boven maet, En even in de vervv gelijck Iolinde gaet. Syn lijf is op-gepronckt met alle moye dingen, Syn vingers ais een kraem van ai de ichoonfte ringen : Daer koomt geen nieuwe fiiuf van eenigh feliaem kleet, Of't wort tot fyn gebruyek in haeften uyt-gereet. Hy maeckt eenfehoonen hof, daer ftaeghin is te vvercken Met beelden in het kruyt, met duyfent fchoone pereken Getogen op een draet, en ichier in yder deel Een fpeel-huys nae de kunft, of eenigh ichoon prieel. Maer dat is niet genoegh, geen tuyn en kander helpen, Hy maecktef grotten in van alderhande fchelpea, Van aerdigh hooren-werek, en tacken van korael, En wat de zee oyt fent uyt haer verglaefde zael. Hy maeckte boven dat oock fchoone water-sprongen, Die worden door het vverek behendigh uyt gedrongen, En gaven beelden uyt van wonder vreemden aert, Soo dat oock even daer geen koft en is gefpaert. Hy maeckt een ruym gebou voor doggen, bracken, winden, En wat van dei�n aert by menfehen is te vinden. Hy brachter vogels by, de fnelfte die men vont, En wat van defen aert oyt noortfe klippe font. Hy maeckte by de ftadt waeranden voor de dieren, En koyen boven dien, ν vaer in de vogels fvvieren ; Daer fet hy harten in, en menigh ander wilt, En dus vvert over-al fyn befte geit gefpilt. E e Hy

-ocr page 259-



		tiS PLOTSELICKE LIEFDE. Hy kocht de fchilder-kunft van al de befte geeften, Een lantfchap ₃ boeren-houf, een wout vol felle beeftcn ₃Een zee van wint beroert ₃ en uy tter-maten ftraf ₃Al wat de rijeke kunftaenydermeeftergaf. Het oudtile beclde-vverck beroemt voor duyfent jaren Dat weeght hy op met geit, al fonder yet te iparen. Hy maeckt een boeck-vertreck, dat wonder deftigh was ? Schoon dat hy jaren Iangh niet eenen boeck en las. Noch hout hy boven dien een fbl vol fchoone peerden > En koeti�n op f en hoofs, en al van grooter weerden, Oock jachten op het meir, en gondels in deftadt \ En dus verquift de man een over-grooten ichat. Iolinde, ichoon ver weent en tot den pracht genegen, Miiprecs dit even-wel en ipracker deftigh tegen, Actaron � was haer vvoort} u dient of minder moets, Of j nae dat ick het merek ₃ al vry wat meerder goets, Gedenckt aen feker prins ₃ die van iyn eygen honden ₅Vermits haer groot getal, ten leften is verilonden, En let op u bedrijf, u ichip dat gact te diep. Maer 't was om nietgefey t al wat de juffer riep * Hy gingh iyn ouden gangh, hy liet Iolinde praten, Hy wil iyn hoogen fvvier in geenen deel verlaten , Hy quift gelijck hy plagh ₅ en flaeter dapper in, Hy paft op geen verlies, en let op geen gewin. Maer wat hy neemt ter ha.nt, of wat hy weet te plegen> Iolinde blijft gefet, en laet haer niet bewegen. Men feytet over ftraet, in't hof, en over-al, Dat hy wel jagen magh, maer nimmer vangen ial. Noch hout de joncker aen door aiderhande vonden,. Die hem tot grooten laft en fvvare kofte ftonden j Soo dat fyn huys_} iyn hof, fyn vee, iyn befte lant Aen ick en weet niet wien ten leften is verpant, Ten

-ocr page 260-



		PLOTSELICKE LIEFDE. *«_y Ten leiten is verkocht, en al ten kleynen prijfe, Gelijck het veeltijts is beroyde lieden wijle. Maer doen hy had gefpilt fyns vaders leite flot, V Vert hy door al het lant een algemeene ipot, Een gecx-maer by het volck. Siet hoe de faken loopen. Wie alle dingen koopt die moetet al verkoopen. Eet ibo wie datje zijt op 't-eertte van den aagh, Dat voor het avont-ruael yet over-blijven magh. Daer wert de jongelingh van al fyn fpeel-genooten, En van Iolinde felfs verfmaet ₃ en ganfch verftootcn. Het is van outs geilen > dat waer een autaer breeckt Geen meniche naderhant voor haer een keers ontiteeckft. Als nu de joncker vont fyn hope ganfch vervallen, Liet hy ten leftcn af van dit uyt-i�nnigh mallen, En om door ai de ftadt niet meer te zijn begeckt, Soo ift dat hy verhuyit, en naer het lant vertreckt. Daer heeft hy langen tijt niet als benaude dagen, Hy raept den fchralen koft met vliegen, vincken, jagen ₃Met ick en weet niet wat. Maer dat is kleyn beflagh , En dat geen edel-man, of ridder voeden magh. Hy teert allencxen uyt, en wat hem is gebleven Dat wort voor mont-behoef ten vollen uyt-gegeven. Hem bleef geen nootdruft felfs van al fyn vaders erf, Geen knechten in het huys > geen honden op de werf. Hem reit Hechts maer een valck van al fyn fchoone panden \ Maer die is wijt beroemt in al de naeite landen, Vermits hy met den beek of door fyn foelie vlucht Is heerfcher in het wout, en meeiter van de lucht. Dit was fyn eenigh al > het iteuntfel fyner faken, En plaght hem in den druck een vrolick hert te maken. Hy kreegh geen wilt-braet meer, al is hy des beluil:, Wanneer de rappe klau van dei�n vogel ruit. E e ζ De

-ocr page 261-



		«� PLOTSELICKE LIEFDE. De juffer had een neef ter jacht alleen genegen, Die had om deièn tijt een vreemde luym gekregen, Geen meefter is bekent wat fieckte dattet was, Men vont geen heyliaem kruyt dat fyne quael genas. Men iagh des niet-te-min dat figh de joncker quelde , En dat hem eenigh dingh het grilligh hooft ontfteldc. De moeder is bedroeft, het was haer eenigh kint, Om dat men geen behulp voor haren ibon en vint. Sy doet hem menighmael, en fchier gedurigh vragen _yV Vaer toe hy is beluil:, en wat hem magh behagen_}Sy riep uyt ftage forgh: En doet u niet te kort, Seght maer wat ghy begeert, en � vat u finnen ie hort. Hy 3 dickmael aen-gemaent waer toe fyn luften ftrecken, Gaet fyn genegen hert aen feker vrient ontdecken > Hy feyt hem: Krijght den valck van ibo een edel-man ₃Dat is de rechte ialfdie mv genefen kan. De moeder was een vrou van wonder groot vermogen > En hy een jonge wulp ganich dertel op-getogen _yHy had A&ax>ns valck by wijlen eens gefien, En vviit hoe weert die was by al de jonge lien. Pnfcilla was verblijt, vermits fy mochte weten, Wat aen haer krancken foon de finnen heeft befeten _v. Maer hoe men krijgen fal waer toe hy is beluil, Dat maeckt haer killigh hert al weder ongeruft. Haer koomt nae diep gepeys gevallen in de finnen, Hoe dat Actaeon plagh haer nicht wel eer te minnen > En dathaer oude gunitmiifchien in dit geval ( Soo hy des vvert verfocht) noch yet vermogen lal, Sy gaet het ganfche ftuck wat naerder over-leggen, Sy gaet de jonge maeght den ganichen handel feggen: lek bidde _s Uefite nicht, doet hier in watje meught, Ghy weet dit eenigh kint dat is mijnganiche vreught.

-ocr page 262-



		PLOTSELICKE LIEFD E. txx De joncker is beroy 1₃ en by de fchrale lieden Daer heeft de penningh kracht, het geit kan daer'gebieden. Want noot is fonder wet j ghy looft hem watje kont, Op dat het edel dier mijn (bon magh zijn gejont. Iolinde nam het aen hier op te fullen letten, En gaet op dit geval haer fnege finnen wetten. De iieken is haer lief, fyn moeder boven dien j En fy vvenfcht haren neef gefont te mogen iien. 'T geviel om defen tijt dat uyt de naefte fteden Veel friiTche jonge hen, veel foete vrij (Iers reden Nae feker luftigh flot , om op eenbruylof-feeft Al wat men droerheyt noemt te jagen uyt den geeft. Iolinde was een deel van al dees lieve bende, En kooiTer fes of acht die fy voor luftigh kende. 'T is heden, i�yt de maeght, de derde fonne-ichijn Dat vvy in dit kafteei als op-gefloten zijn. De feeil die heeft haer recht, de bruyt die is beilapen, V Vy moeten elders gaen, om nieuwe vreught te rapen , VVy moeten uyt den dvvangh, en in het jeughdigh groen:: lek heb een aenflagh voor die moet ick heden doen. 'T is langh genoegh gebraft, ick foecke nieuwe dingen, VVy moeten hier ontrent een ridder gaen befpvingen, Een vrient ons wel bekent; en, om hier rontte gaen�, A&aeon is de man, die moeter heden aen. Ghy weet het al gelijck hoe dat hy plagh te leven, En hoe hy nu ter tijt te gronde ley t gedreven �, VVy moeten gaen befien wat nu de joncker doet, Terwijl hy nipt en heeft als enckei tegen-fpoet. VVy moeten gaen beften fyn huys en alle faken, En wat hem nu ter tijt de finnen kan vermaken, VVy moeten gaen beiien wat hy voor landen bout, En letten boven al wat huys de ridder hout, E e 3; En;

-ocr page 263-



		%%% PLOTSELICKE LIEFDE. En hoe fyn keueken roockt ₃ en wat de velden geven, En of hy beter vaert in dit fyn eeniaem leven, En of hy blijder is als hy ce voren plagh, En wat hy t' onfer eer ial brengen aen den dagh � (Iolinde was gegaen tot aen haer rijpe jaren, En fneger in vernuf als haer geipelen waren, Maer weeligh boven al ₃ en van een vrijen mont, En kluchtigh uytter aert, en in het ip reken ront. Haer moeder was geruft, haer vader overleden, Haer fufters al gelijck den eygen pad getreden: Een die haer jeught befti�rt dat is haer moeders oom; Maer die gaf aen de maeght al wat te ruymen toom,) De voor-ilaghdus gedaen vvert veerdighaen-genomen, Men bootichapt aen de vrient > wat gaften datter komen ₃Men i�yt hem boven dien, hoe dat men op de noen Heeft voor aen fynen diich het mael te komen doen. De bode was gegaen, en, ionder lange peyfen, De jeught die is gereet en veerdigh om te reyfen. Iolinde leythet rot tot enckeltijt-vcrdrijf, En ftracx is al het volck Adixon op het lijf. Syn tafel is gcdeckt, maergeeniins overladen, Men iagher niet als groen ₃ en veelderley iaiaden, Niet dat de vley�hal i�nt, of dat de keucken geeft; Maer dei�n onverlet de joncker is beleeft, Hy toont hem wonder heus, en bijfter wel te vreden, Hy touft het ganiche rot met ipijs van i�ete reden > Hy gaet in woorden breet, al is fyn tafel kort, Hy vultet metten mont wat aen de keucken ichort. Te midden op fyn difch daer ftont een ftuck gebraden j Maer vvattet vvefen mocht en konde niemant raden. Hy voor vvien dattet ftont, en die het beeft ontleet Verklaert oock evcn-felfs_} dat hy het niet en weet.

-ocr page 264-



		PLOTSELICKE LIEFDE. ai De vogel wort geproeft, de vogel wort gebeten, De vogel wort gekaut; maer niemant kander eten. De vogel wort gekeert, en om en om gewent; Maer watter yemant doet het dier is onbekent. Dit gaet het fchamper volck aen haren vvaert verwijten: Wel! dit is feliaem vleefch, geen tand en kan het bij ten,, .�... Ey 3 iegh ons doch een reys, wie heeftet u gekocht■ j : Of voor een moy gefchenck hier in het huys gebrocht ? . Een ander valter toe ₅ en gaet wat anders fegg�n, -» En weet dit vreernt geval noch breeder uyt te leggen: Dit is ganfch nutte koft, en dienftigh in den noot, Een yder eter van _a en 't blijft al even groot."" Een yder ieyt het zijn j maer niemant kander weten, Hoe dat de vogel hiet > of watter is gegeten. De praet op dit geval ver�orfaeckt grooten ftrijt, En dient hun tot vermaecjc, en duert een langen tijt. lolinde lijcke-wel ,.oock midden in het eten, En had haer fieken neef niet altemael vergeten ; Maer focht b�quamen tijt; by-naeft den ganfchen dagh, Dat iy eens van den valck A�ta:on fprcken magh. En juyft op dit geval ₃ daerom de gaften lougen, Soo gaetfe met beleyt haer by den ridder vougen, Sy leyt hem van den difch ₅ en wat ter zijden af, Daer fy hem in'tgemeen voor eerft eenpraetjeri gaf. Doch feyt hem niet-te-min , dat fy eens vvenfcht te vveten Wat dat men voor gebraetaen tafel heeft gegeten. Sy bid hem menighmael, dat hy van dit gefchil ( De gaften tot vermaeck ) een eynde maken wil. Hy ftont een wijl en keeck, onfeker wat te maken, Hy wort geheel ontftelt, en krijght befchaemde kaken. Hy weet niet ν vat hy ial. Ten leften tot beiluyt, Soo berft hy met verdriet in defe woorden uyt: Ghy

-ocr page 265-



		ti4 PLOTSELICKE LIEFDE. Ghy dwingt my,fchoone maeght, mijn droeve ftact te melde. Eylaes! mijn fot bedrijf dat moet ick nu ontgelden. Ach 1 dat op tafel ftaet dat is mijn lefte goet, Dat hier > tot uwer eer, alleen het befte doet.

			Iuyft als ghy voor den noen my liet in haeften weten, Dat ghy met u gevolgh hier woud' te middagh eten, Doen was ick wonder bly, en niet-te-min begaen, V Vat dat tot uwen dienft op tafel foudc ftaen. Ick iprack in mijngemoet: O mocht ick heden wenfchen, Dat ick eens heb gefpilt ontrent onnutte menichen I O had ick nu ter tijt, datin mijn overvloet De Imckers heeft vermaeckt, de vleyers heeft gevoet � Achi

-ocr page 266-



		� L � � S E L i C � � LIEFDE. -:} Ach! had ick nu het wilt, dat ick foo menieh werven, Oock buyten alle noot, voor yemant dede Iterven ! Ach j had ick maer een deel van da^r. ick heb verquiit, En dat nu ₃ \ mij ner fmaet, mijn ichrale keucken miit i Maer 'tvvas om niet gevvenicht,dies ftont ick ganfch verflage, En fagh den handel in gelijck verdiende plagen. Maer hoert noch e ven-v Vel hoe dit mijn ongeval My trooft in dit verdriet, en eeuvvigh trooften ial � Mijn goet is niet verquiit. met fuypen > vreten ₃ braiïèn; Maer om ₃ tot u vermaeck ₃ op uwen dienft te paften. Heb ick een prachtigh huys ge bout tot in de locht _�Het was om dat mijn ftaet aenfiedick fchijnen mocht - Heb ick in mommery ₃ of diergelijcke iaken Mijn befte geit geipilt, het was tot u vermaken. in 't korte > wat ick oyt voor defen ondernam, Ghy weet dat al mijn doen uyt enckel liefde quam - Hier door zijn metter tijt mijn faken ioo verloopcn, Dat my niet over bleef om yet te mogen koopen ; Dies ben ick met verdriet getogen uyt de ftadt, En leef hier op het lant met ick en weet niet wat. Ick woon hier op een hof gehuyrt van flechte luyden ₃Het tuyntje ;datjeiiet₃ dat geeft my groene kruyden, De boomgaert ooft en hout -, en dat is my genough, Vermits ick my voortaen na noot en reden vough. De noot kan malle drift en gulle weelde ftaken, De noot kan ons befet en vry al beter maken, De noot kan open doen, en brengen aen den dagh Al wat een dertel oogh te voren met en iagh. Dit heb ick nu geprouft. Doch mocht ick weder keeren, Geen drift en fou voortaen mijn iinnen over-heeren, Geen pracht of fotte waen verrucken mijn gemoet. In droefheyt vind' ick vreup-ht en inliet bitter foet. F "f De

-ocr page 267-



		zz6 PLOTSEtICKE LIEFDE, De boccken ₃ die ick kocht, maer noyt en plagh te leien, Die moeten my voortaen een trooft en toevlucht weien, Sy geven my vermaeek, en vry al foeter vreught. Als ick wel eer genoot ontrent de domme jeught» In plaetfe van te gaen in alle blijde feeften, Soo ipreeck ick even-ftaegh met al de befte geeftcn, Die oyt de werelt fagh oock over duyfent jaer_}En wat gcleertheytis dat word' ick nu gcvvaer. Ick leere mijn gemoet ₃ en alle iinne-droomen, Ick leere llim bejagh en alle driften toornen. Siet wat een deftighboeck> gelefennae deneyfch, Kan geven aen den geeft, en nemen aen het vleys. Ick lefe boven al dat Moyfes heeft gefchreven : Wat Godes eygen Soon de werelt heeft gegeven, Dat geeft my dieper trooft, en fet mijn finnen vaft, Schoon wan-hoop _s ziel-verdriet, jae hel en duyvel baft. Ick heb den grontgeleert van bouwen ₃ maken, breken, En heb met Salomon nu deftigh keren (preken, Dies fcgh ick rnenighniael: Al wat het ooge fiet Is ydel fonder gront, enenckel ziel-verdriet. Een fake niet-te-min die moet ick noch beklagen, Dat ick geen meerder eer u toe en weet te dragen _�Dat ick geen macht en heb te toonen metter daet , Hoe diep ghy heden noch in my ge wortelt ftaet. 'K en heb van nu voortaen geen fchapen aen der heyden^ Geen peerden op den ftal , geen oflen in de vveyden, Ick heb maer eenen valck, die haelt my uyttet rijs Een kor-hoen, als het luckt, of eenigh jongh patrijs. Maer iiet op defen dagh en had ick niet gevangen ; En du bracht my by-naeft de tranen op de wangen , Vermits ick even nu als ghy juyft tot my quaemt Dus qualick was geftelc, en ftont geheel befchaemt ^

-ocr page 268-



		PLOTSE LICKJE LIEFDE. ��-, Ick gaf my in den hof, en met een angftigh fuchten Soo pluckt' ick moef-gevvas, en niet als boogaert-vruchten, Ick pluckte metter hacft al wat ick plucken kont; Doch freuyt dat is alleen maer voor een gragen mont. My docht ick moft voor al wat anders veerdigh maken, Op dat mijn ichrale wijn de vrienden mochtc fmaken; Dies iloegh ick inder haeilmijn ooghaenalle kant, Op dat ick cenigh dingh tot uwen dienfte vant. Maer vvaer ick henen kecck, 'k en vvift ons niet te vinden, 'K en had geen hacs, geen ree _a geen harten, boeken, hinden, Geen pauwen op de werf, geen duyven op het kot, Geen ganfen in de graft , geen fvvaen ontrent het flot, Geen eyers in de neil. war eyers fou ick weten ? Mijn hinnen even-felfs die waren op-gegeten, Mijn hanen bovendien. Sietdaer een hoogen noot, En my is niet een end gebleven in den iloot, In huys geen rauwe koft tot voor-raet van de boden, Geen os of iwijnen-vleeich bequaem te zijngefoden, Geen hammen in de ichou, die ons V Veftphalen fent -₉ Ach 'k heb in langen tijt dat voedfel niet gekent. Siet daer mijn droeve ziel met grooten angft beladen, Ick had, indien ick kon, mijn nerte willen braden -₃ Maer dat was fonder gront. 't en dient de vrienden niet, Schoon ick mijn leden foodj of aen den viere briet. Ick &gh dan over-al mijn iaken ganfeh verloop e �, Oock had ick geen geloof om yet te mogen koopen ₅ En, dat het ilimiie was, geen panden in de kift; Soo naeu is alle dingh in uwen dienil gequift. Als nu mijn treurigh hert geen raet en fcheen te weten, Sagh ick mijn lieven valek, gelijck hy was gefetcn Tot mijnen dienft bereyt, ick figh den vogel aen, En feyde binnens monts: V leven heeft gcdaen, F f 2, Trou

-ocr page 269-



		128 PLOTSELICKE LIEFDE, Trou beeft 3 al ift my leet , ick moet u heden dooden ₃lek moet tot Livven koft mijn befte vrienden nooden, Ick moet u hinder doen , hoe vveerdigh datje zijt, Dat eyicht de ftrenge noot en even dei� tijt. De vogel ftont verbaeft, en fcheen te willen klagen, Of van mijn vvrcet bedrijfden gront te willen vragen �, Maer deien onverlet, ick greep het edel beeft, Ick dood' het met verdriet, en met een bang en geeft, Maer als ick weder fagh, vvaerom het ibo gebeurde, Gevoeld' ick dat mijn hert in geenen deel en treurde'; Maer die in dit geval mijn bioet niet (paren ibu, Hoe kan ick om een valck my vinden in berou ? Siet daer, eer-weerde macght, hier uyt foo konje weten, Wat datje voor gebraet aen tafel hebt gegeten. Ick weet 't is taeygevveeft, engeeniins nadeneyich; Maer 't is mijn lefte goet, en 't is mijn befte vleys» Wat kan een edelman van yemant zijn geweten, Die iigh met alle macht aen vrienden heeft gequeten _r Die met een open hert het al ten beften geeft, Wat hy-voor hem bevvaert of in de vverelt heeft ? Indien ghy meer begeert, ibo neemt ten alderleften Mijn hert j mijn lijf, mijn ziel ₃ ick gevet al ten beften * Gaet fent my na de doot > of na een meerder pijn ;. Soo ghy maer eens en winckt, ick ial gehoorfaem zijn _βDit druckt de joncker uyt als met de ganfche leden, En tot een vaft bewijs van fyn gefeyde reden, Soo toont hy daer het hooft, en klaeuwen van den valck,,« ' Iuyft op de verfche daet genagelt aen den balck. Iolindc ftaet verfet, en wonder i�er verflagen , Sy vont dat na het beeft onnoodigh is te vragen, Tot dienft van haren neef. want dat is nu ge^aen, Men iietden ruygen kop hier vaft geipijekert ftaen,._; Ma*er

-ocr page 270-



		PLOTSELICKE LIEFDE. u Maer fy is boven dat tot in den geeft bewogen, En door een vreemt gepcys ten vollen op-getogen. Sy fiet den joncker aen ₃ en met een diepen iin Ontleet fy dit geval, en weeght fyn trouwe min. Daer is een vreemde luym die alle vrijflers krijgen, En koomt men weet niet hoe haer in den boefem zijgen: Wie na den rechten eyfch dat uyrtjen treffen kan _yMen houtet voor gewis die vvorter meeiter van. Het fchijnt dat dei� ftuyp was op de maeght gevallen Terwijl A�tceon fprack. Haer ganfche finnen mallen ₅Haer breyn dat fuyfe-bolt, meer alflet is gewent, Gelijck een wagen doet die fonder voer-man rent. Sy beril ten leiten uyt > fy voelt haer geeft ontfermen, Sy valt den joncker toe, en perft hem in haer ermen ₃Sy geeft hem boven dat een onvervyachten kus, Sy recht haer weder op ₅ en feyt ten leften dus: Svvijgtj trouwe ridder, fvvijgt/t is langh genoegh gefprok� , Ghy hebt door langh gedult mijn fteenigh hert gebroken. Siet daer, tot uwen trooft j mijn trou en rechter hant > Siet daer noch boven dat een fchoonen diamant, Den beften dien ick weet, Siet wat u wort gegeven Van eene die verklaert met u te willen leven, Met u te willen zijn als met haer echten man In al wat bitter is of vreughde geven kan. Is ai u goet verteert ₃ ghy hebt u met te fchamen -, Ick hebbe goets genoegh voor u en my te famen , Ick hebbe lant en zant, en vee, en machtigh geit ₅En dat wort al-te-mael in uwe macht geltelt, En ick noch boven dien. Adaron is verflagen, Bekoort in fyn gemoet door vreemde finne- vlagen, Hy weet niet of hy' droomt_} of wat hem is geichiet> Hy weet niet of hy vvaen, of rechte vreught geniet _? F f 3 Hy

-ocr page 271-



			_Ηο Ρ L Q Τ S E L I C Κ Ε LIEFD E. Hy ftaet geheel verdwelmt. De gaften ondercuiTchen Die fagen haren weert onthaelt met fcete kuilen, Dat fchijnt hun wonder vreemt; maer op den eygen ftont Ontfluyt Iolindc felfs aldus haer rooden mont: ■Geipelen al gelijck, ick neem u totgetuygen , Dat met den loop van tijt verharde finnen buygen. Dees is mijn ipot gevveeft, meer als ick i�ggen kan, En hy wort nu ter tijt mijn vrient en echte man. Niet als de bleecke doot en ial ons konnen fcheyden, ick ial in korten ftont de feefte doen bereyden. Oock wil ick geen beipreck ontrent ons trou-verbont _sAl wat ick oyt beiat dat is aen hem ge jont. Gemeenfchap in het goet, gemeenfchap in de finnen, Gemeenichap in het bedt dat is een fuy ver minnen, Dat is het oudtfte recht, dat ick voor heyligh ken _sEn fiet op dei�n voet ift dat ick fyne ben. Aitaron, weerde vrient, wie dathetmagh verdrieten, rGhy fult mijns vaders erf en my voor al genieten, Stelt dat op heden va ft. En ghy ₅ o foete jeught > (ick nood' u tot de f eeft ) hebt deel in onfe vreught, En draeght hier kennis van. Daer is de koop gefloten, ,En met een friilchen dronck van ftonden aen begoten. Daer na fat yder op, en tot een vaft befluyt Soo dronck men noch een reys ten huyfe van de bruyt. S o ρ η. Wat dunckt u, Philogame> ifi�t bertus moedelick bevochten > en by de ver- niet een vreemde beweginge van een jonge eenighde iand� kloeckelick befchermt wert, deerne, een vrijer af te feggen ten tijde hy in 'en dat de hooge fchole van den oorlogh van volle eer en goet fit > en den felven aen te ne- geheel Europa aldaergeplaetft.was, dat feker men als hy beroyt, kael > en een ydersfpot is trei�elicken my wel bekent edel-man met geworden ? grooten ernft ten houwelick hadde verfocht Ρ Hi. Maer, lieve man, iifetnonbekent een fchoone en geeftige Hollantfchejonck- datter oock een forte van houwelick is, dat vrouwe, fonder die tot fyn voor-nemen te uyt derenis, uyt mede-Iijden,uyt enckel me- konnen bewegen. 'T geviel dat de voorfz. dogentheyt g�fchiet f en datis meeft te vin- edel-man,gedurende de voorfz. belegeringe, den ontrent de befte en buyghiaemfte zielen, in de'Voorfz. fladt fyn� dienil waer-nemende My gedenckt gehoort te hebb� dat ten tijde het een ooge wei de uyt-gefchoten , en alfoo de ftadc van Ooflende by den Carc�nael Al- gheftek zijnde wederom in Hollant quam te kee-

		j

-ocr page 272-

Liefde-brant W � � o "� ö e.

een hooghje , een diepje, een onefFentje ver-
toont ftracx figh weet vaft te maken. Die
gefint is te lieve weet alle dingë tot fyn voor-
deel te trecken,en hem toe te eygenen. Defe
jonck-vrou geeft haer geheel lichaem aen de
edel-man, om dat hy fyn een ooge aen 't va-
derlant hadde gegeven,oftc,om beter te feg-
gen , hy wint haerhertein'tbyfonder , om
dat hy fyn ooge verloren hadde voor 't ghe-
meen; maer mydunckt dat een 'Zecufchc
vrijfler wel foo veel reden hadde eenjonge-
lingh ( die fy en haer ouders te vore fcherpe-
lick en fchamperlick haddé af-gefeyt) aen te
nemen , vermits hy niet fyn ooge voor het
gemeen, maerby-naeft fyn leven voor haer
ofte om harent wille verloren hadde. En de-
wijle ick dat geval hier oock onder de papie-
ren van mijn jonckheyt befchreven vinde ,
foo voeght dat al mede by defe gelegentheyt
van gefchiedeniifen � miflehien wat nieuwe
aen-merekinge daer uytrijfenfal.

� � i. Wel aen, Ick beginne al wederom
te lefen, Sophronifc^e , en houde als noch op
het bedenckeu, dat de vorige gefchiedenifie
inmy heeft verweckt tot beter ghelegent--
heyt.

kcereii) ftellende nu ganfch en al buytë hope
van oyt te mogen ghenieten (dus rnifmaeckc
zijnde ) eene die hy fris en gefont zijnde niet
en hadde konnen bekomen. Hy lijcke-vvel
gingh de felve begroeten in die geftalte,haer
fëggende onder andere , dat hy nu ftont in
volle wan-hope van haer te behagen in die
fyne verdrietige gelegentheyt, daer hy haer
miihaeght hadde ten tijde hy een wacker ge-
fichte en een gaef voor-hooit hadde gehadt.
wat ghebeurter ? De fake viel geheel anders
uyt als hy figh hadde in-gebeelt. want de
voornoemde jonck-vrouwe haer een wey-
nigh bedacht hebbende viel uyt in defe ofte
gehjcke woorden, foo my van geloof-weer-
dige lieden is verhaelt:

Hebt ghy my lief gehadt en dickmael aen-gebeden ,
Ten tijd' u wacker uogh en wel-gemaeckte leden
Bekoorden menigh hert, en datje w.iert bemint
Al waer men foete jeught en fchoone maeghden vinr;
Ghy lult op heden ziin mijn lief en uyt-verkoren ,
Schoon datj' 'u rechter oogh ren vollen hebt verloren ,
De wonde dieje draegbt is my een weerdigh pant,
Ghy lietfe c' uwer eer , en voor het vaderlant.

S o p H. Plutarchus heeft , mijns oor-
deels wel gefeyt ₃ Dat de liefde het klim ge-
Iijck isjom dat'het felve kruyt waer figh maer

LIEFDE

yjot met gevaer des levens.

Aerlight een rijeke kuil te midden
in de baren,
i Soo dat rontfom het lant de fchepen
konnen varen,
De ringh is niet te groot > en des al

niet-te-min
Me vinter menigh dorp en ichoo»
ne fteden in.

Ter piaetfen daer de Son komt uytter zee gerefen
Daer plagh in ouden tijt een fchoone ree te � vefen,
Het was een vierkant diep, en menigh fchippers-gaft.

Schoof hier met groot vermaeck de itengen van de mail:.

-ocr page 273-



		il% LIEFDE-BRANT De ftraten van de ftadt die krielden van de menfchen, De zee gaf aen het volck al wat de finnen vvenichen, Al wat het oogh begeert. En wat en vontmer niet ? Hetfchijnt een ftage mart, al vvaer men henen ilet. Maer wat de Son befchijnt met haer vergulde ftralen, Al fchijntet wonder hoogh > het fal voorieker dalen -_tDe tij t verkeert haer loop ₃ de tijt verkeertet al ₃En niet en ftaeter vail hier in het aerdfche dal. Wat hoeft men eenigh boeck op dit geval te lefen ? Armuyde flechts alleen kan mijn getuyge vvefen i V Vaer iiTcr nu een menich die hier fyn handel drijft ? 'T is maer een hoopje puyns al vvatter over-blijft. Daer is geen haven meer; alleen de ichorre meeuwen Die vallen op het ftrant, om daer te komen ichreeuvven.. Daer eertijts neringh was, en vollen herten-wenich, Daer ilet men niet een (chip ₃ jae niet een eenigh menich, Daer komt geen vreemt geiel, om yet te mogen koopen ₃De bakens zijn verfet₃ het diep geheel verloopen: En vvaerom langh verhael ? men ilet hier rader daet, Dat al wat werelc hjet gelijck een roock vergaet. 'Ten tijd' als defe ftadt ten hooghften was gereien, En fcheen een gulde fon in haer volkomen weien, Doen wert in haer begrijp een vrijfter op-gevoet, Fris j geeftigh ₃ eerbaer ₅ heus, en uytter-maten foet. Haer vader in het lant en even daer geboren Wert dickmael in de wet als eerfte Raet gekoren ₃Soo dat hy menighmael in iaken van de ftadt Als hooft en opper-vooght in vollen luyfter iat. Lycoris wert ge vrijt, Lycoris aen-gebeden, Lycoris was vermaert in al de Zeeuiche fteden. Haer geeft en eerbaer root ₃ met geene irnaet bcvleckt, Die was gelijck een aes dat alle vrijers treckt. Mc

-ocr page 274-





		W � � O U D E. ijj Men vont daer in het lant veel friifche jonge lieden, Die aen het aerdigh dier haer gunde komen bieden, En yder brocht verftant of rijckdom aen den dagh > Nae dat de geeft hun geeft, of nae de beurs vermagh. Hier laet een vrolick quant voor hare kamer fpelen, En wil door iöet geluyt haer teere finnen ftelen. Daer recht een vveeligh hert een rey of danf-ipelaen, En brenght van alle kant de vrijfters op de baen. Hier is een rijcke beurs, die wil haer meeft behagen, Door menigh luftigh velt te rijden met den wagen. Daer is een loiTer hooft, die kan geen vrijer zijn, Of moet fyn minne-dranck gaen halen uyt den wijn. Een die Elpenor hiet die wiliè meeft believen Met rijmen, met gefangh, met foete minne-brieven, Hy maeckt een aerdigh veers, of dicht een geeftigh liet , Dat hy voor iyn gefchenck de jonge vrijfter biet. Hy is een hups geiel en in de ftadt geboren �, Maer echter wat hy doet fyn dienften zij � verloren, Hy vordert niet een dingh, hoe-wel hy deftigh fpreeckt, De kunft heeft vveynig krachts vvanneerder gek ombreeckt. Lycoris luyftert wat_; maer defen onvermindert, Wat hy op haer gewint dat wert hem ftracx verhindert. Al is hy � vel ter tael> al heeft hy goet beley 1₃Hem wert noch even»wel het droevigh Neen gefeyt. Hy denckc: 'T en heeft geen noot, de fake dient hernomen; Dat eerft niet vallen wil dat kan ten leften komen. Hy is van vveynigh moets, en fonder goeden raet Die op het eerfte Neen een lieve vrijfter laet. Hy valt dan aen het vverck, en gaetet weder wagen, Hy gaet het op een nieu met grooter yver vragen > Hy doet al wat hy magh, en hout gedurigh aen; Maer 't is al fonder vrucht, men hiet hem weder gaen, G g Men

-ocr page 275-



		54 LIEFDE-B RA Ν Τ Men hiet hem uyt het huys en van Lycoris blijven. Ach! fcy* de jongelingh, dit doen de ronde fchijven. Hy mcynt dat van hetquaet de gront en ooripronck zy Vermits daer vrijers zijn van meerder geit als hy. Eens na een langen tijt ontrent de kortfte dagen Soo quammer harde vorft, en bijfter ftuyre vlagen. Dies vroos het water toe , foo dat een klare beeck Een fchoonen diamant of fuyverglas geleeck. Daer gingh het vveeligh volck op alle ilooten rijden,. Daer gaet de loile jeught op gladde banen glijden, Hier gaet een jonge vrou ₃ en daer een friiiche maeght? Die op het brackigh ijs haer teere leden vvaeght. De grachten van de ftadt aen alle kant bevrofen Die worden tot een baen op defen tijtgekojf�n. Dit acht het dertel rot het befte dat men vint , Mits daer een hooge veil belet den Noorden wint. Het is wel eer gevveeit. een wijs in onfe landen, Dat midden in de kou de jonge lieden branden. Het ijs was als een perek daer in de liefde jough , En menigh aerdigh wilt na iynen tempel drough. Lycoris (na den noen tot defe feeft gebeden ) Quammet haer neef verfelt op fchaetfen aen-gereden j> �lpenor paiter op, hy vint hem daer ontrent _yEn heeft van ftonden aen iyn loop tot haer gewent. Hy gaf den neef een praet met foo beleefde reden, Dat hy de vrijfter kreegh. De neef die is te vreden > De neef die heeft uyc gunft Elpenor toe-geftaen Dat hy iyn lieve nicht magh leyden op de baen. Maer hy die met de maeght in vryheyt foeckt te ipreken ₃Is uyt het dichte volck allencxcn af-ge weken, Hy reet ter zijden uyt_} daer klaeght hy fyn verdriet, En Wat om ha rent wil hem dickmael is gefchiet _y

-ocr page 276-



		W � � � U D �. En wat hy heeft gedaen j en wat hy heeft geleden, En hoe hy wertgequelt, oock tegen alle reden, En hoe dat mcnighmael haer vader hem ontmoet, En dat ( gelijck hy feyt) alleen maer om het goet. Hy heeft foo veel te doen, ibo veel te vveder-leggen Van dat tot fynen fmaecde quade tongen feggen> Dat hy niet eens en let vvaer henen dat hy rijt, Engeenfins, als het dient, de quade flagen mijt. Lycoris ( foo het icheen ) begon het oir te leenen, En toont aen haer gelaet de iake wel te meenen. Dit maeckt den jongelingh (oo wonder blijden hert, Dat hy geheel vervoert en op-getogen vvert. Daer was een feker rack daer in de � vinden bliefen, Dies konde mits de ftroom het water niet bevricfen. Doch mits een ftilder lucht ontftaen op defen tijt, Soo was een dunne ichors gevvaifen op de bijt. Elpenor wech-geruckt door haer begonnen reden, Komt met een vrolick hert en fonder angft gereden \ Maer als hy naerder quam > en raeckt den loofen �vrack > Doen vvaflet dat het ijs in duyfent ftucken brack. Daer is de jongelingh ₃ daer is de maeght gevallen, Daer ftort het lieve paer in 't diepile van de wallen �, Men fagger niet een dingh dat op het water bleef, Als dat fyn hoet alleen en dat haer moffel dreef. Hy rap op iyn geftel, al is hy diep gefoncken, Eer dat fyn vochtigh kleet vol Water is gedroncken, Begaf hem uyt den gront, en door een fnelle vlijt Soo licht hy metter haeil fyn leden uyt de bijt. Daer koomt ftracx al het volck van alle kant geloop en, En fiet wie fyne vreught met droerheyt fal bekoopen, Daer krielt men over-hoop, daer rijft een groot gevvoe Maer laes � de teere maeght die dompelt in den poel. G g �

-ocr page 277-



		i₃ö L ï E F D E - � R � � � Al wat Ëlpenor doet hy kaniè niet genaken, Vermits aen alle kant de naefte ichorien braken. En fchoon hy haer een kleet, een hant, een mantel biet, Eylaes i hy reyckt te kort ₃ ofiy en vat het niet. Ten leften als de maeght nu fchijnt te willen iincken, En met haer bleecken mont het water in te drincken, Soo roept hy : Weerde lief, ey weert u watje kont > En j wat ick bidden magh > onthout u van den gront ♦ lek kom e t'uvver hulp, ick kome t'uvver baten, ' � en wil u nimmermeer, 'k en ial u niet verlaten In leven of in doot. En tot een vaft bewijs, Soo ipringht de jongelingh te midden in het ijs, Hy gnjpt haer in den arm, en fielt hem om te ivvemmen �,, Maer voelt hem in den vvrack aen allen zijden klemmen. Hy wort van 't ijs gevvont, iyn hant en aenficht bloet _%Endaer enisgeenbaet, wat d'een of d'ander doet. 'T gewicht is al te ivvaer om uy t te zijn getogen > Vermits haer beyder kleet vol waters is gefogen. Geen kant en blijfter vaft> en yder fchorfe breeckt _? _KWaer dat Elpenor raeckt, of eens fyn handen fteeckt.. Daer is hy ganfch verftelt, iyn krachten zijn befweken, Syn moet oock even-felfs die ichijnt te zijngevveken. Eylaes � de ftrengc vorft die ilaet hem om het hert, Soo dat iyn jeughdigh bloet nu kout en killigh werc* Maer fchoon de bleecke doot hem iit als op de lippen , Hy laet hem even-wel de vrijfter niet ontglippen, Maer houtfe ftaegh om hoogh, foo datic niet en finckt* En in foo diepen kolek maer luttel waters drinckt. Siet, onder dit gewoel ibo is ten langen lellen Haer beyder naefte bloet gekomen op de veilen; Daer is een herder by, een hoeder van de kerek, Die dek oock even daer iyn wapens in het werek,

-ocr page 278-



		W T KOUDE. �� knielt daer in het ftof, en met een groot bewegen Soo roept hy om behulp, en om des Heeren fegen. De vrienden en het volck die bidden nevens hem s Dies rijfter in de lucht een algemeene ftem >

	Een toe-roep van de ftadt. Het ichijnt dat alle menfehen Om byihnt in den noot van defe lieden weniehen. Maer, fiet, om defen -tij-t foo wort Lycoris flaeu ₃ En in haer aengeiïcht daer rijft een duyfter blaeu, Het ichijnt haer bloet vervrieft, haer mont en teere wangen Zijn jammerlick geftelt, als van de doot bevangen* Sy fnickt als een die fterft, en feyt; 'K en magh niet meer. Mijn ziele die verhuyft, Weeft my genadigh Heer. G g 3 Vaert

.

-ocr page 279-



		2_?8 L I E F D E - � R � � � Vaere wel, geminde vrient. Het vvoortis naeu gefproken, Sy heeft van (tonden aen haer oogen toe-geloken, Haer hooft zijght op de borft. Dit iien de lieden aen ₉En daer op roept het volck, De vrijfter is gegaen. Elpenor op het vvoort die is geheel verilegen s Nochgaet hy door het ijs iigh op een nieu bewegen, Het ichijnt dat hy het lijf als voor het lefte roert, Dies wert hem van het volck een ladder toe-gevoert j Die heek hy by een iport ten leiten aen-gegrepen, En met een groote kracht fy� vingers toe-genepen, Iuyft foo als yemant plaght die harde ituypen krijght, Of van een ivvijm verrail: ter aerden neder iïjght. Daer quam een bootf-gefel, een van Neptunus bende, Die onfen jongelingh en oock Lycoris kende, Hy voeght hem by den hoop, en treckt met alle kracht, Soo dat het jonge paer is op het ijs gebracht. Maer iehoon fy op het droogn ten ieiten zij � getogen, Het fchijnc dat bey gelijck haer zielen zijn vervlogen, Haer leven uy t-gebluft. Lycoris ftreckt haer uyt, En van Elpenor ièlfs en hoort men geen geluy t. Hier baet geen deerlick ilen ₃ geen ongetijdigh klagen, l^oept yemant van het volck ₃fy dienen vvech gedragen. V Vant foo men langer beyt, daer is geen tvvijffel aen De koude ial gewis haer om het herte ilaen, Daer pooght men na de ftadt, daer koomt een yder kijcken, En fiet de lieden aen als twee bedroefde lij eken. Sy werden op den vvegh en over ftraet befchreyt, Om datfe door de Faem zijn beyde doot gefey t. Als yder op het leffc is in het huys gekomen, §00 vvorter overleyt wat nut is in-genomen, Wat voor een krachtigh nat, � vat kruyt hun dienen fal j Voor foo een ftrenge kou en foo een hart geval. Elpe-

-ocr page 280-



		W T KOUDE. 3�� Elpenor hoe hetgaet en wil geen medelijnen , Geen drancken van de kunft, geen kruyt of heete wijnen, Hy wil dat hem het volck voor-eerft te kennen geeft, Hoe dat Lycoris vaert, en of de vrijfter leeft. Want s feyt hy, foo de maeght is uytter tijt gefcheyden, Soo lact my die ick ben , en doet het graf bereyden : Dacr is geen feggen aen, vvy moeten bey gelijck Of hier op aerden zijn , ofin het hemel-rijck . Hy bleef in defen ft ant wel Ces* of feven dagen _>En hy doet anders niet als na Lycoris vragen. Maer wat iïgh yemant pijnt men krijgt geen vaft befcheet, En dit is aen den vnent een innigh herten-Ieet. Hy ley t hier op en maelt by wijlen ganiche nachten, Gedurigh om-gevoert in veelderleygedachten. Dan is hy fonder hoop, dan krijght hy weder moet. Siet dit is veel de ipijs die alle minnaers voet. Lycoris onder dies had overdootgelegen, Maer heeft door goet behulp haer adem weer gekregen, Sy was des niet-te-min ganfeh jammerlick geftelt, En fiet de doótor ièy t dat haer de vrij fter quek. Hier op is al het huys met grooten druck bevangen _>En foeckt wat haer ontbreeckt met over-groot verlangen. De vader koomter by, en toont hem wonder foet , En feyt haer, lieve kint, ey ïchept doch goeden moet. Light u yet op het hert �� vviket my ontdecken, � en ial u geen behulp ofgeenen raet ontrecken. Sy antwoort niet een vvoort, als datfe dickmael fucht, En hierom is de man noch des te meer beducht, Hy vraeght haer op een nieu, hy vraeght haer ander-werven. En denckt op yder fucht ^ fy moet voor-feker fterven ■ Dies ftaet hy ganfeh verbaeft, en weet geen ander raec,. Als dat hy tot fyn vrou, fy tot haer dochter gaet.

-ocr page 281-



		Ρ.' -"""'■ ' ^' - ' ^; ^4<j HIEFDE-BRANT De moeder koomter by ; maer watfe mochte vragen Het antwoort datf� geeft is (ionder woorden ) klagen. Sy doet ter werelt niet als datfe deerlick kermt, Soo dat de vreemfte menfeh figh over haer ontfermt. I-uyft is op defen tij c de doctor in gekomen, Die heefc haer ganfch gelaet wel neeriligh waer-genomen, En naer hy haren pols tot drie-mael had gevoelt_}Tot drie-mael had gelet hoe dat haer herte woelt, Tot drie-mael haer geficht ten vollen had bekeken, En noch had onderfocht vericheyde binne-ftreken, - Al dingen van de kunft, foo fey de Medicijn: De fieckte die haer fchort dat is de minne-pijn ₃De koude die haer let die kan men wel genefen ₃Maer heete minne-brant en is niet af te lefen, Daer baet ge� machtighgom, ge� dranck of heyliaem kruyt, Hy moet de plaefter zijn van wie de iieckte ipruyt. De moeder ftaet verftelt, fy hietden doctor fwijgen, Sy meynt het ganfchgeheym wel uyt haer mont te krijgen, Sy gaet haer iaghjens aen, en iey t haer wonder veel_;Maer niet een eenigh ν voort en komt haer uyt de keel. De vrou, al wederom en op een nieu verflagen, Tijght haer het minnen op, oock fonder meer te vragen, Lycoris 3 feyt de vrou, ick vveetet datje mint, Segh j wat ick bidden mag'h ₃ tot wien ghy zijt geiint. Ick wil (indien ick kan ) om u verdriet te flelpen, Ick wil u over-al gelijck een moeder helpen. � Ghy maer ( � weerde kint) en doet u niet te kort, Maer opent u gemoet, en iegh ons watter fchort. Dit vvoort bevvough de maeght, fy fchijnt te willen fp reken; Maerfiet als fy begint foo blijft haer rede fteken. Doch naer een langh gedrael, foo komter tot befluyt, Soo komter 'tgroore vvoort ten langen leften uyt. Hy

-ocr page 282-



		■��^��^�ѷ!��їw�■�� . _ ...�� . . ..».. ,, .u j.iijijiu�. ��. ,�. j �.... J_;...i j......,,_m J(,'U..... .,.,..■,.,- W � � O U DE, - Z4r Hy die te vreden is om mijnent wil te derven Die moet , indien ick leef, die moet eens trooft verwerven. Siet, moeder, met een wooit, foo dat my vyert gejont, Ick (al, met Godes hulp, in korten zijn geibnt. Maer foo dien ick bemin my niet en magh gebeuren, Soo moet ick mijne jeught tot in de doot betreuren, Soo moet ick Uytter tijt, daer is geen tvvijffcl aen, Ick ben doch op den wegh om na het graf te gacn. Maer fegh doch eens vvaerom Elpenor wort verftekcn.? Magh hy met Corydon niet werden vergeleken ? Is hy niet fraeyer geeft, en vry al (choonder man Als Hylas immer was, en Philos werden kan ? 'Tis waer dat onder hen zijn rijcke jonge lieden, Die groot en machtigh gek u plegen aen te bieden; (goet, Maer fegh my doch een reys, wat vreught geeft doch het Indien men tegen danck met yemant trouwen moet ? Hoe kander dimmer dingh ter werelt zijn gevonden, Dan als men tegen aert te (amen is gebonden} Men fegge wat men wil, my dunckt ick heb gelijck, 'T vernuegen is den menich gelijck een hemelrijck. Elpenor, foo ghy weet, die is van kloecke finnen, Hy fal te fyner tijt wel geit en rijckdom win nen. En foo, door Godes hulp, de faeck eens wel geviel, Soo had ick boven 't goet een wel vernueghde ziel. Maer foo eens Corydon fyn rijckdom quam ce miflen, ( Gelijck fyn los beleyt figh lichte kan vergiffen ) Hoe waer ick dan, och arm! hoe vvacr ick dan geftclt! Ick had een donimen bloet, en even fonder geit, VVil yemant van behulp of van getrouheyt (preken, Mijn vrijers al gelijck zijn in den noot geweken. Wie heefc in rechten ernft met handen toe-getaft Als defe vrient alleen, en noch een fchippcrs-gaft ? � h ��-

-ocr page 283-



	'"'~~■"■"■�»~~^»i��1��

*4* E I E F D E - � R � � � Palcemon was bevreeft j en Celadon beichoncken _? En Hylas met fyn maet gingh achter ftrate proncken. De moye Corydon die ftonter by en keeck, Niet anders dan gelijck een poel-feip op een kreeck. En foo maer eens het ijs een vveynigh quam te kraken ₃ Stracx dorft hy (naer ick hoor) niet aen den vvrack genaken, is dat niet fchoone gunft en grooten dienft getoont Van yemantdie verfoeckt met trou te zijn geloont ? 'T is noot die vrienden prouft. Ey laet de linckers varen, Die in mijn diepen angft foo ongevoelick waren, En foo ick bidden magh, foo geeft my doch een man Die voor geen doot en vreeft, als hy my dienen kan. Ey geeft my dien ick vvenich, geen druck en fal my letten<;. Want met een lieven man foo kan men leet verfetten. Hier baet noch machtigh goet_} noch uy t-geleien gout> Vernugen is het al wanneerder yemant trout. Lycoris had gefeyt. De moeder is bewogen, Het fchijnt dat haer de ziel is uy tte borft getogen * Terwijl Lycoris ipreeckt, fy gaet tot haren man> En raet hem tot de faeck foo veel fy raden kan, De vader hoort de vrou en alle rnenfehen fpreken _? Hy weeght in fyn gemoet de foete minne-t reken _rHy weet dat y der fey t, hoe deiè trouwen vrient De vrijfter inder noot heeft over-al gedient. Hy weet hoe tot de iaeck fyn dochter is genegen, Soo laet hy voor het lcil fyn geeft hier toe bewegen, En feyt haer tot befluyt: Nu dochter zijt geruft, Ick ben bereyt te doen al wat u hert gcluft* Laet vry u fvvaer gepeys en droeve klachten varen, Het vvert u toe-geftaen met hem te mogen paren, Met hem die u gemoet uyt eygen im verkoos. Sy op foo blijden woort ontloock gelijck een roos,

		sy

-ocr page 284-



		W T KOUDE- »4.3 Sy krijght dien eygen ftont een bly en geeftigh vvefen, En naer een korten tijt Lycoris is geneien. De vader geeft verlof aen haren medelijn, En feyt hier moet voortaen een ander doctor zij η. Een man Elpenors vrient die hadde dit vernomen , En is met blijden geeft daer in hethuys gekomen. Daer feyt hy hoe het ftuck met iyn geminde ftaet, En vvatter in het huys van Thyri�s omme-gaet. Hy feyt hem boven dat, Nu vuTer fpreyt u netten, En wilt te defer ftont op uwe faken letten. Het roosje dient gepluckt terwijlendattetbloeyt, Het iji�r dient gefmeet terwijien dattet gloeyt. Lycoris meer ais oyc is tot de faeck genegen » De moeder ( eerft verftoort) die laet haer nu bewegen, De vader ftatet toe, dies gaen u faken vaft, 'Tis maer u eygen ichult ioo ghy niet toe en taft . Elpenor in't gehoor van foo gewenichte faken Begint als uy t een droom wel vrolick op te waken, Hy danckt den goeden God ₃ dat hy noch heden leeft, Hy danckt des Heeren gunft, die hem den fegen geeft: Hy danckt de ibete maeght _ydie op fyn lijden dachte, Hy danckt deh goeden vrient, die hem de bootfchap brachte: Hy danckt het gunftigh volck j dat hem de vrijfter jont, Hy danckt den medecijn, die hem ten dienfte ftont, Hy wil oock even-felfs de moeder niet vergeten, Hy wil iyn danckbaer hert den vader laten weten; VVant fchoon eerft dit beleyt was tegen haren raet, Die wel doet op het left en komt niet al te laet. Soo haeft haer dan de koorts wat af begon te breken, Soo wenicht hy om de maeght alleen te mogen fpreken. Hy f�nt een goeden vrient, hy foeckt de moeder aen, En naer een kort beraet het wert hem toe-geftaen ♦ Η h ζ Hy

-ocr page 285-



		14+ VERDIENSTEN VAN VRYERS, Hy geeft hem naer het huys, men laet hem binnen komen, En i�racx ichijnt alle druck hemaf te zijn genomen. Siec, als een fwanger wijf met lief verloft van fcint, En dat een fchippers-gaft magh zeylen voor den wint _yEn dat des vyants heir is uyttet velt geimeten Soo is het vorigh leet van yder een vergeten. Hoe veel een vrijer leet ₃ verkrijght hy dat hy ibcht >. Hy is van ilonden aen in beter ftanc gebrocht. En mits Elpenor voelt fyn vrolick hert verkloecken* Soo laet hy na den eyich het lieve pant verfoecken, En, ilet, het goet begin dat kreegh een fcet beiluyt. Want. eet de maent verloopt Lycoris is de bruyt . W�l zij t van my gegroet, �ibete jonge lieden. Mijn pen isnochgei�nt om u geluck te bieden.. Vaert wel oock heden felfs ₅ vaert wel, geluckigh paer_?. En, ibo Vu faligh is, God geef u hondert jaer . S � r H. Wat dunckt u , Philogame, lincker met haer bezijd� af rijden op een on- waiTer reden om Elpenor fyn verfoeck langer gebaendewegh, .en dat foo onvoorfichtelick te weygeren nae foo merekdieke preuve van (indien niet ter quader trouwen) dat hy haer fyn trouhertige gencgentheyt t en hem felven neder-ftort in den afgrontvan Ρ Η I. Voor my ick meyne neen., weer- een diepe gracht. En of hv fchoon de felve de Sophronifge, want ick oordeele dat hy al met perikel van fyn leven daer eyntelick iyne Lycoris wel dubbel verdient hadde, de- uyt kreegh ,fout ghy dat wel een verdienfte- wijle hy met het hooghite gevaer van fyn Ie- lick werek derven noemen ί fou de vrijfter ven het hare behouden hadde . in tegendeel haer niet dapper hebben t' on- S o ρ η. Maer de fake wat anders op-ne- dancken, fchoon nu al uyt het ijs en op het mende, foete jongelingh, foude men niet drooge wefende-,dat fy door fyn beleyt was met reden konnen {eggen, dat hier geen ver- nat en kout gjiewordeti, haer ideederen be- dienften, maer groote ondienften zijn van de dorven > en fy beyde als tot een fchou-fpel zijde van Elpenor ? want hoe kan een alfulc^- van de geheele ftadt waren geftelt ί ken vet verdienen die yemant in het perikel Ρ η ι. My dunckt, Sophron�^e, dat ghy fyns levens gebracht hebbende > d�felv� daer dit ftuck al wat hatelick uyt-m�et, te meer na daer uyt verloft ? want behalven dat de dewijle ghy noch wel fchijnt te wille twijiFe- gene die verloft is niet beter van gelegent- len, of Elpenor hierin al ter goeder trouwen heyt en is geworden door de verloflinge als heeft gegaen, welcke twijff�lachtigheyt in hy te voren was, foo is de felve eer erger, als my in allen gevalle niet en kan komeo. h�bbende uyt-geftaen de vreefe en Ichrick Sap h. Hoe, jongelingh < en is u niet fre- van het gevaer. Elpenor ontfutfelt de vrij- kent hoe menighfuldigh de krommegangen fier uyt haer neefs handen , en in plaetfe dat zijn der gener die met liefde bevangen zijn,, de felve alleenlick op een wel-bereyde bane om tot haer ooghmerek tcmOgen geraken f midden onder het volck en mitfdien buyten Hoe 1 en iifet niet tot uwer kennifie gheko- ecnigh perikel haer vermaeck door het ijs- men,dat leftelick e� Hollants vrijer (die men rijden foude ghenomen hebben , foo�gaet de nochtans d' eere plagh te geven van ter goe- der

			;./.

-ocr page 286-



			V � � � � � �S �_� � V � � V' R � � R 5 . �41 der trouwe in alles te gaen )dat fegh ick feker � � � . Als ghy dat woort mtetvvillighïuk jongelingh een jonge deerne benevens ander daer by voegen foudt in defe en andere dier- jonge lieden in fyn lacht hadde weten te loc- gelijcke faken, foo foude de vrijer fyn pro9es ken , onder dexel van daer mede wat uytipe- by my verliefen. Maer wat hoefde hy fyn len te varen, en dat de felve op-fettelick de opfet en wat hy voor hadde te openbaren ? lacht om zeylde, opdathy ( welkonnende Soph. Hy meynde dat fulcx tot fyn fwemmen )aen fyn geminde foude mogen meerder voordeel foude gedient hebben,om toonen de trou-hêrtige genegentheyt( quan- dat hy met voor bedachte finnen figh in dat fuys) die hy haer toe-droegh � perikel hadde geworpen. Maer laet ons hier � � �. Wel wat dede hy dan, als de lacht af-fcheyden, ende defe ftoffe fparen tot een om-viel i. anderen tijt en plaetfe,daer wy oorfake fullen Soph. Hy op fyn hoede wefende greep hebben te fpreken van de gene die door be- de fyne in den arm, en liet al het geheel an- driegerije enflimme wegen hare houwelic- der gefelfchap fincké of drijven, foo die beft ken hebben te wege gebracht. By defe ge- konden ,� en eer hy aen lant quam dede hem legentheyt fal het beter zijn, mijns oordeels, trouwe beloven van de benaeude vrijfter, en, hier noch by te voegen een Hollantfche ge- de felve fulcx -ettelicke male weygerende, fchiedeniife , daer by verdienfte een vrijfter geliet hem onder-wijlen of hy en fy beyde gewonnen wert, de welcke nochtans niet in fouden hebbé moeten verdrencké, ten ware haer, maer ten aenfien van fyn eygen perfoon hy door het trooftelick jae-woort by haer in'twerck wert geftelt. verfterekt ende gehart zijnde ? als van nieus � � �. Wel, hoe konde dat gefchieden , krachten mochte verkrijgen om haer beyder en ten goede van de vrijfter gherekent wer- lichamenaen lant te brengen. den, de wijle ghy feght dat hy aen fyn ey- P � �. Dat was ghewiifelick een flimme gen felfs en niet aen haer de verdienfteh uyt- ftreke ,�� niet voort-komende uvt een recht� wracht ? Hollandtsherte, eengeheel gefelfchap, en Soph. Dat fuk ghy beft af-nemen> met eene haer die hy bovenal beminde in Philogame, fo ghy dit gedicht by de andere, foo openbaren gevaer'te werpen, om totfyn die aireede geleien zijn, genegen zijt te voe- voor-nemen te geraken. gen, en tijt wilt geven om het felve mede Soph. Wel wat dunckt u> Philogame, af te lefen. Het welcke ick u tot dien eynde hadde defe jongelingh oock recht te feggen, jegenwoordelick ter hant ftelle. dat hy haer lierde en trouwe verdient hadde , � � �. Wel aen, ick neem aë fulcx te doen, om dat hy de vrijfter uyt een gevaer verloft op dat wy fien mogen , wat ons Hollant op. hadde, in het welck hy figh felfs en oock die gelegentheytfal konnen uyt-brengen, ca haer moetwillighlick hadde gebracht � daer op begin ick.

		(jebred^genefenom een hmivvelkkte vorderen. Ntfanght oock dit verhael, o foete jonge lieden, Datu mijn fvvacke pen hier aen beftaet te bieden:; Ten koomt niet uyt een lant dat naeu geen men- . fchenkent,, Het is een nieu geval > dat Hollant over-fent. Ghy mooghtet als gefchiet en voor vvaerachtigh lefen, Het machtigh Amfterdam iai des getuyge vvefen. � h 3 Want

-ocr page 287-



	*&. �� NB � ER GEBRECK Want binnen haet begrijp daer is het ftuck gefchiet, Dat ghy hier in de plaet of in de veerien fiet. Iefron een hups gefel die gingh met rijpe finnen En naer een langh beraet de ioete Rachel minnen. Het ftuck is wel gevat₃ fy waren beyde rijck, Heus, eerbaer, welbefaemt, enichierinals gelijck. Daer is maer een verfchil, fy koomt met vafte fchreden, En recht gelijck een keers en veerdigh aen-getreden, Maer iïetde vrijer hinckt, wanneer hy pooght te gaen ₃En 't ftont van eerften af de vrijfter cjualick aen. Iefron was over langh en in fyn jonge dagen > In 't hollen van een dijck, gevallen metten wagen; Soo dat hier uy t ontftont een droevigh ongemack, Vermits dat hem het been ontrent den ichenckel brack > De meefter (ibo het bieeck ) aen vvien het wort bevolen Was vry al wat te vroegh gekomen uyter icholen : Hy bracht niet foo het dient de ftucken over een, _yEn daerom hielt de vrient een ilim en krepel been. Iefron noch even-wel engaffet niet verloren, Maer hout gedurigh aen de vrijfter na te iporen, En fchoon hy krepelgaet, des echter niet-te-min Hy krijght haer vaders gunft, en wint des moeders fin. De vrijfter is voortaen voor hem alleen te winnen 3 En daerom hout hy aen als met de ganiche finnen. Doch ichoon hy aen dit vverck fyn ganfche krachte hingh > Hy blijft gelijck hy was, en vordert niet een dingh. Hy doet al wat hy kan, en wat de vrijers plegen. Doch fy noch even-vvel en liet haer niet bewegen. Hy bid, hy imeeckt > hy vleyt, hy gaet haer deftigh aen, Maer wat hy neemt ter hant, hy wies den Moriaen. Ten leften ftelt hy vaft en wil haer naerder proeven, Of fy tot icheydens toe fyn herte ial bedroeven, Dan

		-■� ■��- *..... ■��■
			��-�

____________

-ocr page 288-



		� E y � E L 1 C � GE � -E S Ë N'�� *%? Dan ofhy voor het left, na menigh ongeval, Op haer veryrofen hert noch yet gewinnen Cal .- Hy gaet haer weder aen, en fey t met lange reden Al wat hy heeft gedaen, en wat hy heeft geleden Nu foo een lange wijl»en foo geruymen tijt, Als hyfemetverdriettereerenheeftgevrijt. 'T is eenmael Iangh genoegh van defe faeck gefproken _yEn mijn bedroefde ziel niet langh verdriet gebroken. Vergunt my nu een rcys > dat ick eens weten magh Mijn hooghfte ziel-verdriet of mijn gewenfchten dagh, V Vacrom fal ick voortaen in tvvijfFel blijven hangen? Ghy weet mijn innighleet en mijn bedroeft verlangen, Ghy weet hoe mijn gemoetna weder-liefde dorft; Maeckt hier een eynde van_} en fpreeckt eens uy t de borft. Ghy weet van mijn bedrijf > van alle mijne faken, Ghy weet ( foo God ons voeght) hoe wy het fullen maken, Ghy weet wie dat ick ben, en kent my vander jeught, Soo dat ghy nu voortaen geen uyt-ftel nemen mcught. V moeder vintet goet, u vader is te vreden > Ghy doet wat u betaemt, en voeght u na de reden. Want dat een vader prij ft, een moeder dienftigh vint, V Vort fonder eenigh recht geweygert by het kint. Mijn ouders ( fprack de maeght) ick moetet u bekennen, Die fouden, foo het fchijnt, haer licht aen u gewennen > Ick fie dat u bedrijf, daer me ghy omme gaet, Ick fie dat u beleyt haer wel te finne ftaet. lek vond' oock in u doen al eenigh goet vernoegen ₉En fou tct u müTchien mijn finnen konnen voegen. Maer fiet daer hapert wat dat my niet aen en ftaet, Dies iiïet fonder vrucht al wat hier yemant met. Ick hoord' een deftigh man eens defe reden feggen, Enfyn beftendigh woort is niet te vveder-leggen: Wan-

-ocr page 289-



		t8* OPENBAER GEBRECK VVanneerder yemant trout een openbaer gebreck, Noemt dien een gierigh nienich , ofwel een rechten geck. Dit heeft nu langen tijt in mijnen geeft gelegen > En wat gebreckigh is dat is my bijfter tegen. Word' ick mijn leven oyt tot yemants echte wijf, Ick wil een fris, een gaef, een rap, een wacker lijf, Ick wil voor al een man die met gefvvinde ichreden Kan veerdigh op den dam, op beurs, en ftraten treden, En wie dit niet en heeft, hy zy dan wie hy magh, Dien wenfchicknu ter tijt voor eeuwigh goeden dagh. Hy ial noyt mijne zijn, en dat op vafte reden, Daer fal noyt krepel been op mijnen leger treden . Want foo dat oyt geviel, ick waer een droeve vrou, En kreegh gewis een kint dat krepel vvefen fou -₃Soo maelc my dit gebreck tot in de diepfte finnen, En daerom, vrient , vertreckt, op my is niet te winnen. Gaet heen. want u bedrijf heeft my nu langh verveelt. 'T is beter korte pij � als lange tijt gequeelt. De vrijer die befterft van ibo een harden donder, Syn breyn en ganfche kracht, fyn hert beivvijckter onder, Het fchijnt als of de man fyn lefte vonnis kreegh, Of, door een fvvijm geraeckt, ter aerden neder feegh. Ten leften gingh hy wegh met vvanckelbare gangen, Het fchijnt de bleecke doot die fit hem op de wangen, Hy vvift in dit geval niet wat te fullen doen, Hy laet de vrijfter daer, en biet haer niet een foen. En mits hy nuxlen moet ten vollen heeft verloren, Soo hinckt fyn krepel been noch ilimmer als te varen, Syn ooghis fonder glans, fynxonge ibnder tael, Het waggelt al gelijck, en 't hapert altemael. Hy geeft hem na het bed', daer gaet hy leggen duchten, Daer gaet hy met verdriet veel uyren leggen fuchten, Daer

-ocr page 290-



		� � � � E L I C � C � � E S � �. ��> Daer peyil hy al den nacht tot aen den dageraet, Of hem in dit geval geen uy t-komft open ftaet. Ten leften roept hy uyt; 'K en gevet niet verloren, My dunckt ick weet een dingh rny dieniHgh na te iporeii. Te Giip is nu ter rijt een wonder handigh man, Die oock het flimfte been te rechte brengen kan. Ick moet het nu ter tijt, ick moet het heden weten Of hy iïgh over my geen kracht en ibu vermeten. Daer mede fchcyt de man uyt iyn bedroeft gepeys, En ibnder langh verblijf₃ foo tijdt hy op de reys. Hy koornt naeu in het dorp, hy laet den meefter halen, Hy feyt: Hier is een man die ial u wel betalen, Hier is een krepel been, indien ghy dat geneeft, Geen meefter iiïer oytibo wel betaelt ge weeft. De meefter doet de man iynriofenftracx ontbinden , Om watcer ichuylen magh te beter uyt te vinden, En naer hy heeft betaft het voughfel van het been ₃Soo vint hy ftracx de pijp gewailèn over een. Hy voelt noch andermael, hy raeckt aen alle zijden ₃Hy gnjpc wel happigh toe, oock fonder yet te mijden. Ten leften quammer uyt: Ick fie het watter fchort , Alleen door quaet beleyt ioo is het been te kort. En om dit wederom in goeden ftant te brengen , Soo moeftje vry de ilagh van deiè vuyftgehengen, Ghy moeii niet zijn beichroomt voor ongevvoone pijn > En moght al beter koop den beul gelevert zijn. Maer al dat meepfche volck, geboren in de fteden, En is geen praem gewent ontrent haer teere leden, 'Ten ibeckt maer iyn verniaeck, al wat het hertje luft, Ghy daerom keert te rugh , en hout u hooft geruit. 13 ey holla, ièy de vrient ₅ ick bid u niet te vragen, Of oock mijn tanger lijf ial pijne konnen dragen, I i Stek

-ocr page 291-



		ijo 'OPENBAER G E � � E C � Stelt dat tot mijnen laft, en iègh my flechts alleen, Ofghy een uyt-komft weet voor dit mijn krepel been. Soo ghy u dat vermeet, en gaet op vafte reden, Daer ial geen mangel zijn aen mijn geheele leden: Begint ghy flechts het werck, en doetet na den eyich, En acht ditganfche lijf niet meer als peerde-vleys. De meefter ftont verbaeft van foo geftrenge woorden, Tfa, feyt hy, vvacker, knecht, loopt haelt ons nieuwe koorde, Loopt haelt ons waf ter dient, en bint my defe gaft; Maer bint hem �� het hoort aen alle kanten valt. .'_f, .; Iefron fey t wederom: 'k en wil niet zijn gebonden > lek kan oock fonder fchrick beiien mijn eygen wonden. VVaer toe ioo veel geruchts ? doet yvatter dient gedaen, En taft my �� ghy wilt met rauwe duymen aen, lek ben des wel getrooft. De meefter is verwondert, Hy kent niet eenen boer �� hertigh onder hondert, Hy fiet den vrijer aen, hy fiet het ivvacke lit; Maer weet niet watter ichuylt, of watter achter fit, Hy weet niet dat een maeght, een maeght van teere zeden Een vrijer ftij ven kan mét krachten in de leden_;En ichoon hy wonder diep in alle kruyden fiet _�Soo kent hy lijckevvel de kracht der minne niet. Hy tij t dan aen het werck, en ibnder yet te binden, Soo gaet hy eerft het been in groene kruyden winden, Hy ftooftet voor een wijl, en des al niet-te-min Hy breecktet metter bant, hy fettet � veder in. Hy doet den jongelingh gelijck de rauwe gaften, En als hy voortijts plagh de boeren aen te taften. Hoe feer dat yemant kermt, ja fchoon al riep hy moort _?Hy gaet noch even-wel met fynen handel voort. 'Ten lijdt ( na mijn onthout) naeu fes of feven weken, De man koomt uyt het dorp gelijck een pauw gcftreken Bly-

-ocr page 292-



	HEYMEEICK GENESE Ν. Bly-geeftigh, fris, gefcnt, het been wel in-gefet, En recht gclijck een keersj en met een vaften tret. Stracx na de vrijfter toe > en dat met rappe voeten, Hy gaet de foete maeght met vrolick wefen groeten, Hy treet vrymoedigh toe, en met een foeten lagh Soo geeft hy haer een kus, en bietf� goeden dagh.
			ijr


De vrijfter fiet hem aen, en is geheel verwondert, Van vvaer hy komen mocht foo ichiclick op-gedondert Daer midden in de zaci. want fy en wifte niet Wat dat hy had gedaen, na dat hy van haer fchiet. Sy (�yt hem: Lieve vrient ghy zijt hier al vergeten, Geen menich en is bekent vvaer dat ghy hebt gefeten, Wat jaeght u weder hier ? dat wil ick eens verftaen, Het is u wel bekent, u faken zijn gedaen. I i ι
		Ick

-ocr page 293-



		r₅z OPENBAER CE: BiR.E C IC Ick kome ₃ feyt de vrient, om noch een ..macl te vragen ^ Of ghy nu eens de kans met my fout willen wagen. Ick hebbe dit geluck my heden toe geleyt, Dat ghy fult beter doen als eertijts was gefeyt. Sy antwoort met een lagh: lae 't ial eens beter wefen,.. VVanneer u krepel been van hincken is genefen, Dan wil ick eens met trooil: verfetten u verdriet ;�. Maer dat is, na ick acht, u leve dagen niet. De vrijer nam het aen > en i�yt: Ick ben te vrede η Te doen in dit geval na u geilrenge reden > Ick ial verfteken zijn, indien ick krepel blijf; Maer word' ick eens gefont₃ foo wort mijn echte wijf. De vnjiler ftonthet toe, en winckte metten hoofde, Dan 't was maer enckel fpot ₃ gelijckfe doen geloofde; Maerlefron op het woon die maeckt een capriool, En toont fyn rappen voet tot onder aen deibol. Hy fprongh noch andermael, engingh met rappe leden_y En om en wederom voorby de vrijfter treden �, En naer een korte wijl foo ipringht hy noch een macl � En Iaet fyn blijde ftem dus hooren op de zael: Wat fchort nu, foete maeght, wat fchort my aen de beenen ?- Κ en ben foo krepel niet, gelijck de lieden meenen. De vrij (Ier itont en keeck, fy vvii� niet watfefigh, En off haer eygen oogh geloove geven magh�. Sy vraeght den jongelingh, hoe dit foo konde wefen, En vvaer hy was gereyft _? en wie hem had genefen, En wat hy had gedaen ? Hy feyt: Door groote pijn Soo zijtghy, weerde maeght, ten langen leften mijn. Daer gaet hy met beicheyt de vrijfter openbaren, En vvaer hy is ge weeft, en hoe hy is gevaren, En wat hy voor verdriet te Gifp had uyt-geftaen, En wat de rauwe gaft hem pijn heeft aengedaen >

-ocr page 294-



		HEYMELICK GEHESEN. 153 En hoe hy menighmael in flaeutcn had gelegen ₃En hoe hy wederom den adem had gekregen, Niet door een vreemde falf of dingen van de kunft, Maer door een ibet gepeys van haer gevvenichte gunil. En c' wijl hy dit verhaelt, foo geeft hy ondertuiTen Soo geeft hy aende maeght niet vveynigh foete kuilen j En fchoon fy dat verbiet en weert hem dickmael af, Haer woort is niet te fel, haer vvefen niet te ftraf. En hier uyt heeft.de vrient ten vollen ondervonden, Dat even by de maeght fyn dingen beter ftonden. Hy paft dan op het ftuck, en dringht de iake voort, En kreegh dien eygen dagh van haer het gunftigh � voort. � � I. Aleer u oordeel op dit trou-geval my hebt gelieft te befteden. Maer ick fie te verwachten ( weerde man ) foo dert ick noch daer (fo my dunckt) eenige over-blijf- met vollen monde feggen , dat defe onfe felen van uwe jonckheyt; ick bidde u laet Hollantfche* vrijfter wijfer is in haer beleyt my de refte van dien bondel papieren met my als de Griecfche jonck-vrouwe Hipparchia , dragen , ick fal- de felve met gelegentheyt van de wclcke hier voren is gefproken; De- doorlefé, en fien waer toe die beft gebruyekt wijle onfe Hollantfche niet en verftont in en gepaft mogen werden . trouwe te verfamelen met hare iefron, voor Soph. Dat, en wat ick van die oefFènin- dat de felve van een openbaer en fienelick ghe noch overigh hebbe is t' uwen beften j gebreck gebetert was, daer Hipparchia ha- lieve Philogame , ghy fulter noch al wat in ■ ren Crates ,foo gebult als hy was? niet alleen vindë dat op defe onfe vorige t'famen-fprake aen-nam , maer aen-lockte . wel paffen fal. want foo ghy gefihtzijtexem- S o � H. Ick fie ghy foeckt nieuwe ftoffer pelen te fien, daer liefde door eenen plotfe- jongelingh, om my weder uyt telockentoc licken en onbekenden in-val verweckt» of u voor-nemen; Maer de ure geflagen wefen- daer de felve door fchielicke en onverwachte de, ende de tijt hier zijnde dat ick elders be- ghedachten af-gebroken is, beyde zijn die ftemtben, foo enkome ick daer niet aen. hier te vinden. Wy hebben den Nederlandtfchen Helicon Phi. Dit zijn altemael faken tot mijn voor defen mael genoegh betreden, laet ons voor-nemen dienende ; ick neme de felve befluyten,en tot andere faken overgaen, yder met uwe toelatinge mede, en fal van geleent in het zijne. goet eygen foecken te maken, foo ick kan. Phi. Dewijle het u foo gevalt, weerde Soph. Soo ghy dat gefondelick verftaet». Sophronif^e, foo en kan ick daer niet tegen foo en wil ick het niet tegen-fpreken. Maer hebben, en wil mitfdien oorlof nemen met hoe het zy, ick fal u daer mede laten gewer- danckfegginge ? dat ghy oock defen tijt aen den. Ghy vaat wel tot beter gelegentheyt. I i _�� ON-

-ocr page 295-



254
254		ONLVST
		ONLVST

	MIDDEN INDE L V S Τ PLOTSELICK VERWECKT. Ift niet een felfaem werck ? dat niet en is te krijgen > Daer liet men alder-eerft de luiten henen ftijgen. Geen vrucht is aengenaem_} geen ooft en ifl�rfoet Dat yemant piucken magh, aleer hy klimmen moet. Wat yemant moeyte koft dat fal hem wel bevallen, En waer het lijven geit, daer wil de jonckheyt mallen. En fchoon men over-al yan defe rancken melt, Een acht ick heden nut, om hier te zijn geftelt. En feker edelman, begaeft met goede zeden, Maer door fyn gulle jeught geweken uyt de reden, Ontmoet een jonge vrou dien ey- gen maent getrout, Die hem fyn hert ontftal en ftaegh gevangen hout. Haer fchobnheyt, vvacker oogh, en foet bevallick wefen Wort vafl: in hem gefet, als wonder hoogh geprefen * VVaer dat de joncker gingh, haer beelt was daer ontrent, Het fchijnt hem in het breyn of in den geeft geprent. Hy doet al wat hy kan, en als de linckers plegen, Die, met eens anders imaet, tot mallen zijn genegen, Hy treet haer gangen na, hy lonckt, hy fent, hy fchrijft; Maer vint dat haer gemoetin eer ve.rfegeltblijft.

-ocr page 296-



		ONLUST ONTSTAEN INDE LUST. �_5� Al ftelt hy fchoon te vverck verfcheyde minne-treken > Sy ftaet op haer verfet, en vveygert hem te (preken. Hy troetelt haer het oogh > en vleyt hacr door een brief; Maer fy heeft even-wel haer echte plichten lief. 'T geviel op defen tijt en onder defe iaken, Dat fy met haer geiin gingh buyten haer vermaken, En Hylas haren man ₃ een breyn van hoogh verftant, En 't maeghfchap vveder-zijdts de befte van het lant. Een luftigh buyten-hof omringht met ichoone dreven , Dat aen een koningh felfs vernugen konde geven, Was doenmaels haer verblijf > om daer een ruymen tijt Te leven met vermaeck, en buyten alle nijt. Als Probus dit vernam, fyn hert dat fcheen te iluyten, Hy maeckt hem uyt de ftadt, iyn brant die drijft hem buyten, Hy ftelt hem in gebaer als of hy jagen wou �, Maer 't wilt ₃ dat hy vervolght, dat is een jonge vrou. Hy geeft hem naer het ilot met wonder groot verlangen, Daer in fyn ganfche luft, iyn herte ley t gevangen, Hy dvvaelter ftaegh ontrent, tot dat hem Hylas fagh, Die hiet hem wellekom > foo gunftigh als hy magn, Hy noot hem boven dien > om daer te blijven eten, ( VVant 't geen de joncheer focht en kond' hy niet geweten ) Maer Probus flouget af, fchoon tegen fyn gemoet; Het fchijnt dat hy vertreckt > en elders henen ipoet. Hy dorft, gelijck het fcheen ₃ haer vvefcn niet genaken, Die hem flechts met een oogh kan droef en vrolick maken, Hy vreeft dat fyn gelaet hem licht ontdecken fou > Indien hy wert geplaetftOntrent de jonge vrou. Hy gaet dan fynes weeghs > en mits hy was vertogen, Soo koomter uyt het wout een vek-hoen op-gevlogen > Daer op ioft hy een valck, die gaf haer in de lucht, En jough door al het velt den vogel op de vlucht. Doch

			i

-ocr page 297-



		zj� O Ν L U S Τ ONTSTA E 'N Doch mits hy naer het wout geen open wift te krijgen., Soo gingh hy langhs den hof van Hylas neder zijgen . Maer daer quam ooek de valck ibo veerdigh als hy kon.» Soo dateer in den tuyn een harden itrijt begon. Dit was van ftonden aen door yemant waergenomen* En Hylas vvert veribcht, om daer te willen komen, Om dit gevecht te iien. Hy kij ckt te venfter uy t, En iagh de vogel-jacht te midden in het kruy t. Hy iiet het vluchtigh hoen van alle kant befprongen ₃En dan eens op een boom > of in het gras gedrongen. Doch waer hetfigh verberght ₅ 't en ifter niet bevrijt. Want ftaegh en over~allbo vintet nieuwen itrijt. Maer t'wijl de jonge lien op dei�n handel lagen, Ueftont de jonge vrou aen Hylas af te vragen, Van waer de ilielle valck, die fooBehendigh vocht, Quam vallen in den hof_} en wiens hy weien mocht. .Hier op beftont de man haer Probus aen te vvijfen, Als meefter van de valck, haer Probus aen te priji�n Van adel, diep verftant ₃ en wonder, foeten aert_aEen lof die in de vrou een ander vvefen baer,t. Want fy, die noyt tot luft haer jeughten konde ftrecken, Gevoelt in haer gemoet een vreemt gewoel verwecken, Gevoelt een ��liaeni vier, een heeten minne-brant, Die fy in haren geeft voor defen niet en vant. En t'wijl iybefigh is, �p dit geval tepeyi�n* Soo vvert haer man gelaft, van huys te moeten reyfen. VVanthem was op-geleyt, te trecken alsgefant By feker machtigh vorft ₃ enin een verre lant_;En fchoon hy pooght het vverek een ander op te leggen, De Staet eyicht iynen dienft, hy kan het niet ontfeggen, Het is een noodigh ampt, dat hy voltrecken moet, Soo dat hy figh berey t ,.en tot dexeyfe ipoet.

-ocr page 298-



		� � D � L U S �. %� Cyprine J fonder man en buyten alle banden, ■ Gevoelt haer gulle jeugbt in heete luilen branden. Het beek van die haer man iöo ièhoon en luftigh hiel Dat maelt haer in het breyn, en ipeelt haer om de ziel. Sy geeft haer driften loop tot ongeregek minnen, Het heek is van den dam ₃ en baert haer ftoute finnen . Een die fyn kiften ftreelt, en geyle driften voet, Leert in een korten tij t dat hy noyt weten moet. Daer blaeckt haer ganfche ziel in onbekende kiften, Daer woelt haer deufigh breyn in plaetfe van te ruften, Daergatet overkant te middenin den droom; Soo rent haer gnlligh hert ten vollen uyt den toom. Sy voelt in haren ilaep den jongen ridder komen, Met liefde, geylen brant, en tochten in-genomen, Sy voelt hem in het bedt, fy voelt hem nevens haer, Sy wort fyn aerdigh beek en geeftigh oogh gevvaer; En of al ichoon de ilaep is van haer af-geweken, Noch voekie lijcke-vvel geen kleync minne-fteken, luyft foo gelijck de zee haer noch onruftigh vint, Al is de blaeuvve ftroom verlaten van de wint. Sy, naer een diep gepeys, en fonder hevigh ftrijden, Laet daer het vleys gebiet haer vvilligh henen glijden, Verkracht haer eerbaer root, en fet ten leften vaft, Te touven in het bedt een ongenooden gaft. Sy roept een kamer-maeght, die fy voor al betroude ₃En hier dat iy haer groet aen Probus cfragen ibude, Met laft, dat als de nacht fou dalen uyt de locht, Hy dan tot haer vertreck in ftilte komen mocht. Florinde doet de reys, fy gaet de ridder fpreken, Sy blies hem in het oir verfcheyde minne-treken, Meer als haer was gefeyt. Sy liet hem wel geiïnt, Vermits hy buyten hoop iigh foo bejegent vint. � k Daer

-ocr page 299-


		fl^F	�^w
		fl^F

sjS ONLUST ONTSTA �� Daer was geen mangel aen, hy.quam ter rechter uren Hy vont een rijcken difch, en ichoone confituren, Hy vont een jonge vrou gekleet in edel wit, Gelijck de jacht-godin in haren tempel fit.

	Hy fiet haer reyn gevvact, hy fiet haer jeughdigh vvefen> Hem docht daer was een vreught in haer geficht te lefen. Sy hiet hem vvelle-kom ₅ hy kuil haer rooden mont, Daer fy geil jck het fcheen geen hinder aen en vont. Heer ridder ₃ fey de vrou, het is een wijl geleden Dat ghy om defe gunfl: my dickmael hebt gebeden > Maer fchoon ghy hebt geklaeght en menighmael gefucht, V klachten even-wel die waren fonder vrucht . Ick had een killigh hert, en wonder harde finnen > lek had een vijfen geeft ₃ die niet en was te winnen.

				Maer

-ocr page 300-



		IN DE LUST, *5_? Maer dat is nu gegaen > de kans die is gekeert, lek voele mijn gemoet ten vollen overheert. Ick vinde my verruckt door u volmaeckte leden, lek vinde my verplicht aen u beleefde zeden > En naer ick op het ftuck my dickmael heb bedocht, Soo kan het nu geichien dat ghy voor defen focht. Sy nam een gulde ichael, en heeft hem toe-gcdroncken Niet flechts alleen den wijn > maer duyfent minne-voncken Gefchoten door het oogh. De ridder is verblijt Van foo een gunftigh vvoort, en langh verwachte tijt. Hy dranck het edel vocht, en at van haer fuccaden; Maer al dat foet onthael en kon hem niet verfaden. Hy wacht een naerder gunft. En vvaerom meer gefeyt ? De maekijt is gedaen, het bedde toe-bereyt. Sy geeft haer na de koets, en ifler in gefegen, En hy met blijden geeft benevens haer gelegen. Maer onder dit beflagh foo ifler foet gevley, En menigh dertcl vvoort gevallen tuflen bey, Van datter is geichiet en eertijts voor-gevallen, Als hy tot haer verviel, en eerft begon te mallen, En hoe fy killigh was, en hy te meer verhit, En onder defe praet foo vraeght de ridder dit: Ey fegh my doch, Me-vrou, hoe iflet by-gekomen Dat ghy zijt door de min ten leften in-genomen, Dat ghy ₅ die ibo befet, foo wonder deftigh vvaert > Ten leften zijt verfacht van uwen harden aert. Wat ift dat u tot my ten leften heeft bewogen, De geeften facht gemaeckt > de finnen om-getogen. Wat is dit voor een werek ? Sy met een blijden mont Vertélt hem 't vreemt geval, en hoe den handel ftont. Heer ridder, feyt de vrou, ick moet het u verhalen, Hoe dat oock menighmael befette lieden dwalen, � k � En

-ocr page 301-



		₃6� ONLUST ONTSTA EN En dat tot haerder fmaet. voorvvaer mij � eygen man Die vvas het even-felfs die my de finnen wan. Want left doen uwe valck, door jacht-fucht op-getogen,; Was, ick en weet niet hoe, in onfen tuyn gevlogen ,- En viel dacr op de proy te midden in het gras, Soo vraeghd' ick aen het volck, aen v.vien de vogel was. Daergingh mijn goeden man van u foo gunftigh fprcken, Als offer niet een menfch met u mocht zijn geleken. Ghy vvaert een vvacker helt > en beter edelman Als yemant in het hof of elders � vefen kan. Ghy vvaert in. fyn gemoet een fchat van goede zeden , Een peerei van de jeucht, een woonplaets van de reden _y Een ipiegel van het hof, jae niemant uv vs gelijck. Ghy vvaert gelijck de glans van al het koninghrijck .- Ick voeld' in dit verhael mijnganfche ziel beroeren,, Ick voelde mijn gemoet gevveldigh omme-voeren, Ick voeld' een ftillen brant_} tot nadeel van de trou, Soo dat mijn ganiche ziel naer li verhnyien wou. Ick dacht: dit edel hert dat magh ick eygen hieten, Dat magh ick als ick wil tot mijne vreught genieten > Dat magh ick even-felfs gebruycken in het bed. Want iyn verheven geeft die is op my geièt. Dit kroop ftaegh dieper in > en gingh mijn hert bekoren, En ftracx was ick verruckt en anders als te voren, Siet hier van komtet ₃ vrient, dat ghy te defer tijt Hier in dit ml vertreck en op mijn leger zijt. Daer mede fvveegh de vrou, en gaf hem duyfent kuifen, Dat vvas genoeghgefeyt; Ghy mooght u liefde bluilèn. Doch fy wort ganfch verbaeft, vermits de ridder fvveegh _P En datfe niet een foen van iynen mont en kreegh. Sy weet niet wat hem ichort, of wat hem magh bewegen:, Of wat hy door het breyn yoor ftuypen heeft gekregen¹. Haer

			/

-ocr page 302-



		� � D E L U S �. �6� Haer dunckt dat hy verftek, en ganich verflagen fit. Maer hy komt tot hem felfs ₃ en iey t ten leften dit: Vriendin, hetkortverhaelen uyt-komftdeferiaken Koomt vry geen kleynen ftrij t in defen boefem maken. Mijn ziele light.en flaet ₅ mijn angftighherte woelt, Om dat het grootcn ftrijt in al de finnen voelt. My dunckt ick iïe het vleeich met fyn gervvinde knechten , My dunckt ick voel den geeft met reyne wapens vechten. Dies was ick eerft ontruft en wonder vreemt geftelt, Maer, God zy eeuvvigh danck, de deught behout het velt. Wel! isditfoogeichietjgelijckickmoetgelooven, Sal ick dan ibo een vrient fyn befte panden rooven ? Sal ick een vyant zijn van die my liefde toont, En ial hem fyne deught met fchande zijn geloont ? Sal ick een eerlick man fyn bedde gaen bevlecken, En by fyn echte wijf mijn geyle leden ftrecken_} Tot hoin van fynen naem en van fyn edel huys ? Neen, neen, gelooftet vry, mijn hert is al te kuys. 'K en f il het nimmermeer, al moft ick heden fterven, 'K en ial het nimmermeer van mijnen geeft verwerven * Syn gunften u verhael heeft my de vuyle luft, Heeft my het dertel vier ten vollen uy t-gebluft. Het was u eygen man die heeft op u gewonnen, Dat ghy tot mijn vermaeck u ichoot hebt willen jonnen, En ghy hebt wederom mijn finnen af-gevvent, Dat mijn ongure luft u bedde niet en ichent. Het eerfte �vas gebeurt ganfch buy ten fyn gedachten, Het tweede wederom ganich buyten u verwachten. Gewis God heeft het vvoort u in den mont geleyt,. * En 't gaet my tot de ziel al vvatter is gefeyt. Nu wil ick een verbont met oogh en handen maken > Van niet te willen fien > en niet te willen raken � k 3 Dat

-ocr page 303-



		Mi O � L U S � O � � S � � � � Dat my de finnen terght en tot de luit verweckt ₃Vermits het aen de ziel tot enckel hinder ftreckt. Het vleeich had my verruckt, het oogh had my verraden, En ick ftont nu bereyt om in de luft te baden, Om met een.vollen loop te rennen op de baen, Daer linckcrs, vverelts-volck en bouven henen gaen; Maer God heeft my bevvaert; die gaf my beter finnen, En leerde mijn gemoet fyn tochten overwinnen. 'Tis mijn deught niet geweeft dat ick de fbnde liet. Het was Gods reyne Geeft die my tot beter riet. Hem wil ick alle tij't van ganicher herten dancken, En laten dit bedrogh en al mijn oude rancken. Ghy doet gelijck als ick, en, wat ick bidden magh, Verandert u gemoet oock heden op den dagh. Heb ick den gront geleyt door mijn ongure loncken, Dat in u teere borft de luft heeft konnen voncken, Laet nu eens wederom de kracht van mijn berou V brengen tot de tucht ₅ en veften in de trou. Ghy zijt een friilche blom en van een eerbaer wefen, In adel, in verftant, in ichoonheyt uyt-gelcfen, En hebt oock boven dat een jongh en ruftigh man ₃Die, na den rechten eyfch, u jeught vernugen kan. VViltdaerom nimmermeer u reyne trou befmetten; Maer blijft in u beroep, en binnen echte wetten: Datial u beter zijn als al des werelts vreught, En wat ghy tot vermaeck op aerden kleien meught. ick heb 'tis waergetracht u eere t'onder-graven, Pm mijn luft-gierigh hert tot uwer irnaet te laven j Maer ick ben nu verloft van bram en geyle pijn, En wil van nu voortaen u vrient en broeder zijn. Het vleeich en fyn gevolgh heeft fyn gevvelt verloren, Soo dat u ioete mom my niet en kan bekoren �

-ocr page 304-



		in de lus t. i6₃- En of fchoon in de kift beftont mijn herten vvenich, Vriendin, het is gedaen, ick ben een ander menfch. 'K en ial van heden af u nimmer komen tergen, 'K en ial u g'een bedrogh of luiten konnen vergen . Ick wil u eere doen, al vvaer ick immer kan; Ghy, blijft een eerbaer wijf en trou aen uwen man, Cyprijnop ditgefpreck begon geheel te beven, Iuyft als een tanger blat van harden wint gedreven: Het onverwacht geval is haer een donder-flagh, Soo datfe voor een wijl als fonder adem lagh. Doch vingh ftracx weder aen tot hem aldus te fprekcn: O ridder, weerde vrient, dit zijn ongure ftreken j V Vaer hoorder oyt een menfch van foo een vreemt bedrijf? Ghy fpot, na dat ick iie, met my ellendigh wijf. Ghy hebt na my gepooght als met de ganfche leden, Ghy hebt my duyfent mael enduyfent mael gebeden , Ghy hebt my ftaegb vervojght als met de ganiche kracht, En word' ick nu ter tijc met fpot by u veracht ? Ick hebbe noytgemalt of dertelheyt bedreven, lek hebbe ftaeghgeleyteen reyn en eerbaer leven j Maer u fenijnigh oogh dat heeft op my geloert, En mijn gedvveege ziel ten leften wech-gevoert. Maerinden heetften brant, door u bedrijf ontftëken, Beftaetghy, t'mijner fchand', u luften af te breken, En fchiet my fehendigh op. O fpijt � o wrange iinaet^ Die al wat bitter hiet in leec te boven gaet 1 O mocht ick nu ter rijt > ó mocht ick hedenfterven! Ick ledet met gedult, al vvaer het duyfent werven, Ick leet oock heliche pij �. ó vvaer ick uytter ti j t � Soo vvaer ick van de ipot en van de fmaet bevrijt. VVel � is uyt uwen geeft mijn liefde dan geweken, Of iilet u vermaeck mijn vrientlchap af te breken, En

			�I III^M

-ocr page 305-



		zet- ONLUST O � � S � � E TM En zij t ghy dus gefinc my fmaetheyt aen te doen, Soo gunt my nicc-tc-min een droeven af-icheyt-iben * Laet my den leften kus aen mijn bedroefde wangen, Laet my een trooftigh woort van uwen mont ontfangen, En gaet dan uwes vveeghs; maer laet een jonge vrou Noyt midden in den brant , of midden in den rou. VVac my dan vorder racckt, ick fal mijn dwafe finnen, lek fal oock even-felfs mijn driften overwinnen, Ick fal oock vorder doen , gelijck het my betaemt, En noyt in dit geval van yemanizijn befchaemt. De ridder wederom: Begon ick hier te mallen , Ick weet, mijn deftigh hert fou licht ter neder vallen. Het kuilen leyt de gront, en baent gelijck de pat Tot vorder ongemack ₃ en ick en weet nier wat. Een keers eerft uyt-gebluft, al is haer vlam geweken, Die fal van ftonden aen in vollen brant ontfteken, Genaecktfe maer het vier of koomtfe by de vlam, Van vvaer fy voor een tijt haer kracht en voedfel nam. Dit heb ick inder daet ai dickmael ondervonden, Hetminfte (lootje let aen nieu-genefe wonden. Ick ken mijn broos gemoet> en wat ick dragen kan, _ . s Ick ken mijn boofen aert. Maer, iiet ₃ ick fcheyder van. Ghy vaert voor eeuwigh wel, 'ken ial u niet genaken, 'K en fal noch uwen mont, noch uwe leden raken. Dat lock-aes is te fterek . Wie roode wangen kuft Verweckt een nieuwe vlam, al vvaife ichier gebluft. Soo haeft de jongelingh fyn reden gingh befluyten, Slough hy fyn mantel om, en maeckt hem veerdigh buyten. Hy weet wat over langh aen Ioièph is geichiet, En daerom fnelt hy vvegh, en wacht haer antwoort niet. Wat in-d.ruck dit haer gaf, die met de ganfche krachten De luften vanhet vleys nu koockt in haer gedachten,

-ocr page 306-



	�

� � D � L U S �. *�,;* Is lichter hkr bedacht, als naer den eyfch verhaelt. Haer breyn is op de loop ₃ haer geeil die is verdvvaelt. Haer rilt een killigh bioec van boven tot beneden, Haer rijt een koude fchrick door haer verhitte leden , Sy fvvelt van enckel fpijt j maerdes al niet-te-min Sy kropt haer gramme ilem, haer droeve tochten in. Sy vvenichc dat eenigh menfch haer leven wou verkorten, Sy vvenfchc dat al het hnys quam op haer neder-ilorten, Sy vvenfcht niet als den doot en haren lellen dagh, Op dat het duyiler graf haer ichande decken magh. Maer vvatfe vorder meynt in. dit geval te plegen, En offe naderhant tot lullen was genegen ,� En dient te defer tijt niet bloot te zijn gclcyt. Het is een lolle tongh die alle dingen (ey t.

		Li SCHOON-

-ocr page 307-





		*146*

			S C � O O � � � � � Bedorven om een man te behagen. Rlande ( wiens gelijek in deught en ichoon e leden Niet uy t te vinden was in al de naeite ftcden) Is, naer fy twintig jaer haer maeg- dom heeft bewaert, Tot vreught van al het landt met Agatongepaert, Niet met het lijf alleen , maer met geheele iïnncn. Want fy was uyter aert geboren om te minnen ; En hy in tegendeel een ruftigh edelman Brenght al tot haer vermaeck wat hy bedencken kan _r Hy lieft, en wort gelieft,. en dat met ganfche krachten. Sy woont in fyn gemoet, en hy in haer gedachten. Men ioecke wat men wil. Twee herten eens geiint Dat is de meefte luil die menich op aerden vint. Maer, fiet leen hoogh geluck en kan niet lange duren; Wie hier wat vreughts geniet die moetet haeft befuren. Het is een grillign rat daer in de werelt fvveeft. Ach ! waer is oyt een hert dat iangh in vreughde leeft ? De Prince van het lant genegen om te mallen , Liet op de jonge vrou een los gehchte vallen ^ En ichoon hem wort geièyt: Het is een anders wijf, Noch foeckt hy lijcke-vvel oneerlick tijt-verdrijf. Hy weet in grootcn ernfl fyn vooritel aen te binden, En waer fy vvefen magh daer weet hy figh te vinden. Is fy in eenigh feeft, hy iflerflücx ontrent, En toont hem even-ftaegh waer fy de gangen went. Hy

-ocr page 308-



		-~"-�^�

SCHOON �. VERL. EERE BEHOU. tey Hy laet haer boven al met ftage brieven weten, Wat voor een feliaem vier fyn finnen heeft befeten; Maer fy, een reyne ziel, iet vaft in dit geval, Dat fy noyt echte gunftaen vreemde geven fal. Sy gaet na defen tijt haer eygen vrienden mijden, En ftelt haer iaken aen. > om felden uyt te rijden. Sy fcheyt haer van het volck, en bant haer van de ftraet, En toont dat fy 't gewoel en alle feeften haet. Hier door ibo vvert de vorft in heeter luft ontfteken, Sy � tochten, eerft bedeckt, beginnen uyt te breken , Hy dvvaelt ontrent haer ilot, met ibo een droef gelaet, Dat Agaton ontdeckt al vvatter omme-gaet. Orlande lijeke-vvei verfvveegh de vreemde (treken, 'T en dacht haer geeniins nut haer man hier af te (preken. Sy is foo vaft gefet op haren reynen geeft, Dat fy geen flim gevley of hooffche lagen vrceft. Daer was een kleyn vertreck daer fy haer moye dingen, Haer hooft en hals-cieraec, haer oir en arrem-ringen, Haer doofen vol civet, haer poeyers in bevvaert, En wat fy vorder heeft van diergelijcken aert. Hier mits het open ftontquam Agaton getreden , En vvert in fyn gemoet van ftonden aen beftreden, Vermits hy daer een briefin feker kafjen vant, Vol treken na de kunft en enckel minne-brant. Daer was geen onder-fchrift in defen briefte lefen, Maer 't was genoegh te fien wie dat hy mochte vvefen Die ibo van liefde klaeght. Het ftout en hoogh beiluyt Datdmckteen machtigh vorft, een prins, of koningh uyt. De man hier in ontfet en nam het niet ten beften, Maer krijght van ftonden aen een hooft vol muyfe-neften. De nare jalofy die vvaiTer flucx ontrent, En heeft een fwarte gif hem in de borft geprent. L l 2. , Daer

	..-■_..

-ocr page 309-



		68 SCHOONH �� V � RLORE �, Daer Ieyt hy ftaegh en maelt in duyfent na-gedachten, En beril by wijlen uytin bijftcr hooge klachten. Hy ducht veel ongemacx en menigh ongeval, Dat noyt en is gcvveeft en nimmer vvefen fok Stracx wort fyn weien bleeck ₃ en al fyn ganiche leden Zijn door een ftage ibrgh gedurigh af-geredcn. Syn blijdfchap is gedaen, fyn ruft die is geftoort j Maer des al niet-te-min hy feyt haer niet een woort. Hy kropt fyn droé&eyt in y maer Cv verftaet de gronden�, En heek van fyn verdriet de reden uyt- gevonden, Sy voelt het metter daet wat hem de ziele knaeght,. En wat fyn innigh hert in droeve tochten jaeght. Dit heeftfe langen tijt met reden overwogen , Hem fiende langhs om meer in droefheyt op-getogen; Seyt hem ten leften dit: O trooft van mijn gemoet, lek iie dat ghy verteert u innigh herten bloet lek iie dat ghy verfmelt, en dat u droeve finnen V jeught, u goet beleyt, u krachten overwinnen. Ick bid ontranght een woort tot onfchult mijner eer�. En voed in uwen geeft geen nare tochten meer. kk heb een rey� gemoet, dat mooghje vaft gelooven> Daer fal noyt machtigh vorft van eere my berooven. Neen, liever in het graf een proye voor de doot, Als ick onteeren ial mijn weerden bed-genoot. 'Tis waer ick heb een brief van onfen vorftontfingen , En dat heeft my gebracht in duyfent herte-prangen. Niet dat ick my beriet of in mijn herte docht, Of ick hem gunnen ibu dat hy van herten focht. Neen, dat en heb ick noyt in mijn beraet genomen, Daer fal geen vuyl bejagh in mijn gedachten komen. lek hebbe dit alleen gedurigh overleyt, Qfu die vrecmt geval is nut te zijn gefeyt.

-ocr page 310-



		EERE BEHOUDEN. *6₉ Dit heb ick menighmael, oock dickmael ganiche nachten,� Die heb ick even-ftaegh gekeert in mijn gedachten, Dit vraeghd' ick heden felfsaen mijn benaeude ziel, Tot my een fwaren flaep ten leften overviel. Maer hoe dat ick het ftuck met reden overleyde > Het dacht my beter zijn dat ick het niet en feyde, Maer dat ick onder dies den princ/e toonen foti, Dat ick ben door de tucht verfegelt aen de trou, Dat ick veel eer het graf oock heden fol verkiefen, Als dat mijn reyne jeught haer eere fal verlieten. God weet het., weerde vrient, die hert en nieren kent-, Dat in mijn reyne ziel de fchaemte ftaet geprent. Heb ick hier in mifdaen, wik my de feyl vergeven; Ick ben naer uwen raet voortaen gcilnt te leven, Ick ben geneyght te doen en heden uyt te ftaen Al wat na uwen raet is nut te zijn gedaen. Sal ick den jongen prins met harde woorden tergen, Als hy my wederom ial liefde komen vergen ? Of fal ick voor een tijt gaen woonen in het wout, Daer Hechts het dienitbaer volck de rauwe landen bout ? Of ial ick in het huys mijn teere leden bannen-, En blijven uyt het oogh van alle jonge mannen ? Of fal ick heden gaen na eeni^h verder lant, Oock daer een itage fon met neete ftralen brant? Of ial mijn vvooningh zijn ontrent de koude rotfen, Die met haer fteylen kruyn de noortfehe winden trotfen ΐ Of fal ick henen gaen daer v�tna fvvavcl braeckt, En met een blauwe vlam tot aen den hemel raeckt 1 Of fal ick heden felfs een kloofter gaen verkiefen, En daer mijn ibeten tijt mijn friilche jeught verliefen ? Of fal ick my een kluys doen maken in het velt_}Om van een krielen vorft niet meer. te zijn gequek ? L 1 3 Seght

-ocr page 311-



		tjo S C � O O � � � � � VERLOREN, S eght maer wat u gevalt. Ick fel mij � ganfche leden, Ick fal mijn droeve zielnaer uwen wil beileden. Leght flechts te defer tijt u droeve Qnnen af, En wat u, t mijner imaet, een vreemt bedencken gaf. De man na dit geipreck heeft langen tijtgefvvegen; Maer toont tot haren raet hem niet te zijn genegen. Ten leiten feyt hy wat j maer feyt. dat haer beilagh Geen uyt-komit, geen behulp, geen bate geven magh. Hy fielt het al bekaey t, vermits der prinsen handen Zijn langh en ilrecken uyt tgt in de verite landen. Hy feyt dat hy een raet voor hem beiluyten fal, Om vry te mogen zijn van druck en ongeval. Daer op vertreckt de man, en iaet Orlande klagen, En laec een ibgen worm in haer gedachten knagen. Maer 't is fyn valt befluyt te reyfen uyt de itadt, Te laten iy � gemael en wat hy daer befat, Te trecken uyt het lant naer ver gelegen ftranden, Te fvveven buytens rij ex in onbekende landen, Te dolen evcn-ftaegh in eenigh felfaem dal, Daer niemant oyt een lucht van hem vernemen fal. En ichoon hy dit beftont in ftilhey t uyt te vvereken, Orlande lijcke-vvel die kan het voorftel mereken, Sy let op fyn bedrijf, en vont ten leiten uyt VV⁷at hem de iïnnen drijft ₃ en wat de geeil beiluyt. Sy gaet in haer vertreck, fy gaet daer over peyfen, Hoe fy hem trecken magh van dit wanhopigh reyien, Sy roept daer menighmael, als buytcii haer geruckt: Och! was ick niet te fchoon, foo waer ick niet bcdruckt. De fchoonhey t heeft mijn hert in dit verdriet gedreven, De ichoonheyt leyt den gront van dit ellendigh leven, De ichoonheyt heeft den vorft tot vuyle luit verweckt, Dat Agaton tot druck en my tot fchande itreckt. De

-ocr page 312-



		E E R E BEHOUDEN. �;i De (choonhey t moeter aen > en dat ick menigh werven Soo teerlick heb geviert dat wil ick nu bederven, En dat is licht te doen. Het is een fvvack gewas, Het is een enckel vlies, het is een teer gelas, Het is men weet niet ν vat ₅ dat even met de jaren Moet haeft daer henen gaen en in het duyfter varen. 'T is beter dat ick heb een aeniicht (onder glans, Als dat ick ben een brant voor alle jonge mans. Een aenftoot voor de jeught, een fpiegel voor de bouven, VVaer door ick mijnen heer ten^^hften fie bedrouven. Wel, fchoonheyt > \ is gedaen, u vonnis is geveit, Ghy iult in korcen tijt wel anders zijn geilelt, Ghy fuk in korten tijt geen itllle finnen ftoren, Ghy fult in korten tijt geen prinsen meer bekoren, Geen jonckheyt hinder doen. Sy maeckt een kort beraet, En koomt van ftonden aen van woorden tot de daet. Sy laet een flim vergif uyt veelderhande laken, Sy laet een {eliaem moes uyt heete kruyden maken, Een tuygh dat vinnigh is, en als een kancker eet, Dat vvaes en blos verteert, ichier eer het yemant weet. Dit heeft de jonge vrou in doecken op-gewonden , En om haer aengeiicht aen alle kant gebonden. Sy geeft haer op het bed, en fiet i in eenen nacht Soo is haer jeughdigh root gelijck als enckel dracht. Soo haeft den dsgh genacckt fy ipiegelt hare wangen, En fiet een dick gefvvel haer om de leden hangen, Haer neus gelijck een ey, en uyttermaten groot, Haer oogen vuyl begaet en even bijfter root, Haer mont aen alle kant met bobbels op-gcfvvolien, Het vel gevveldigh rau gelijck gedrooghde fchollen �, En vvaerom meer ^eiey t ? een moniter van een menfch. En 3 fiet! hier vint de vrou haer vollen herteiwvenfch. sy

-ocr page 313-



		%n SCHOONHEYT VERLOREN, Sy liet van ftonden aen haer ketens, fchoone ringen, En peerels om den hals, haer befte cieri�l bringen ; Meier deckc haer aengeiicht., ioo dat men niet en fagh, Hoe dat het vvefen ifcont, of vvatter onder lagh. De vorft plagh in de kerek op f�ker fee ft te komen , En die had onie vrou voor deien vvaer-genomen ₃Sy ftelt haer daer te gaen, en treet ten huyfen uvt, In uyterJick <?ieraetgelijck een jonge bruyt; Maer bmnen fchuyit de vvrack. Sy quam met friiicheleden, Sy quam met fchoon gevo^^n geeftigh aen-getreden, Sy gaf haer na den prins, oock naerder alile plagh, Soo dat hy met gemack haer fchoone leden fagh. Dit heeft fyn ydel oogh ten hooghften wel bevallen ₃Soo dat fyn los gepeys op haer begon te mallen. Hy dencktdatfy tot hem nu beter is geiint; En in fyn ftaegh vervolgh een foeter fmake vint. Maer Cy heeft even doen haer fluyer op-geflagen, Soo dat haer ftracxde vorft en al.de liedeniaeen. Haer neus is fonder vorm, haer oogen fonder glans, Haer mont niet als een ichriek voor alle jonge mans. Ontrent haer teeren hals daer Honden vreemde puyften ₃Daer hingen quabben aen gelijck als gtooce vuyften , Geftreept met etter vervv -₃ foo dat in haer gelact Al wat men leelick hiet by een verfamelt ftaet. De jonge prins verflough tot in iyn diepfte finnen, Hy wilt niet wat hy fagh, of wat hy fii beginnen, Hy twijftelt aen de faeck, hy berft van ongedult, Hy meynt een ipoock te iien, hy geeft fyn oogen ichulc. Hy fiet haer weder aen, hy vintgehjeke vlecken, Die hem in diepen fchrick van hare liefde trecken. En vvaerom langh verhael op dei�n vont gedaen ? Syn luil: wort derenis, fyn brant die* heeft gedaen.

-ocr page 314-



		E 'E RE 'BEHOUDEN. 73 'Hy geeft hem uyt de kerck, fyn quael die is genei�n, En, i�et! dit is de vrucht van haer onaerdi^h vvefen. Hy kent geen liefde meer, geen dwafe minne-pijn. Siet, hoe het menighmael is dienftigh leelick zijn I Maer of fchoon Agaton iagh haer ontftelde leden, Hoe vreemt haer weien fcheen, noch is hy wel te vreden. V Vant door het leeiick vel, dat haer het lijf bedeckt, Sagh hy een fchoone ziel die na den hemel ftreckt, Hy iagh een fuy ver hert in haren boefem fvveven, Hy fagh de reyne trou in haer gewrichten leven, Hy iagh een hoogh gemoet ₃ dat op geen fchoonhcytpaft _tHy fagh dat haer de ziel is aen den hemel vaft. Sy was hem eerftmael lief om haer gebloofde wangen; Maer nu is hem de geeft met beter min bevangen. Sy was helm eerftmael lief, vermits haer friilche jeught; .Maer nu beftaet fyn luft in haer verheven deught. Sy was hem eerftmael lief, vermits de klare ftralen, Die uyt haer geeftigh ooghgedurigh quamen dalen ■> Maer 't is haer eerbaer hert dat nu fyn liefde treckt, En dat in fyn gemoet een meerder gunft verweckt. Aftolphus even-ielfs verandert in gedachten, Vexlaet fyn eerfte luft_} maer doet haer hoogcr achten ₃Vereert oock haren man, en iet hem in den Raet, En toont geftage gunft aen al haer echte zaet. Maer ftracx na dit geval hy fent ervare luyden., Die met geftage forgh en vvel-bereyde kruyden Doen wat de kunft vermagh. Soo dat de vrou genas �, Maer vvert te geener tijt als fy te voren was. 'Mm* >_T _s _A_

-ocr page 315-



		'T S � � � � - S P R � � � � � D E GELEGENTHEYT VAN Twee houvvelkx - gevallen DOOR D' ONTSCHAKINGE VAN" Twee edele jond^rüroumen toe-geh$men. Sophroniscvs. Phi. Maer bevalt het u niet dat wy al- GOeden dagh,Philogame, wat maeckje � ^vorP, ^wat �^^a �J}^et Sj^ne f � « "?^^� Tuytenu de oiren noch al niet van de eenigheyt ghelefen hebbe, dewijl ick daer raenighfuldighe trou-gevallen die wy defe ^over verfcheyde faken heb te openen � voorlede dagen te famen over den hekel heb- SoiH. Dat en zijn maer toe-vallen, en ben gehaelt i mijn eygen by-voeghfels tot het werek , als Phi. Zijt wellekom, weerde man, hier ghywéet; laet die in haer weerde tot op een 'm mijn vertreck. want niet alleenlick mijn andere ghelegentheyt , en laet ons nu ter tijt oiren maer alle mijn finnen fpelen noch ��- volgen den draet van den Schrijver. En de- trent uwe laetfte redenen op de gelegentheyt wijle ick mereke dat hy eerft heeft verhan- vande houwelickfche faken, en haddeick dek de trou-gevalle van de eerfte tijden, ver- gedorft, ghy had my al weder t' uwen huyfe volgens af-gaende tot onfe eeuwe, en dat wy gehadt , ten eynde rek u bedencken moght noch de palen van de oudtheyt niet en zijn hooren op de gevallen die ick met my hadde voor-by geleden, foo laet ons daer in jegen- ghenomen, om bymyalleen over-lefente woordelick voort-varen. Hiervolghteen werden. Maer ick weet dat uwen tijt nau- geval dat wat byfonders in heeft, daer op wer is beiheden als de mijne, en daerom heb oock eenige byfondere aen-merckinge fullen ick u tot noch toe verfchoont en in rufte vallen. Ghy doet als te voren, en begint te gelaten. lefen , en dat gedaen zijnde wil ick u hooren S o � H. Ick hebbe uwe groote toe-ge- op de vraegh-ftucken , die daer uyt fufien negentheyt tot defen handel nu al dickmael ontftaen. geiien, foete jongelingh, en daerom, my nu Phi. Ick onderwerpe my in alles u goet tot wat uyt-fpanninge genegen vindende, vinden, weerde Sophronifge , en doende kome ick tot u, om voorts te gaen in liet Ie- beginne ick te lefen ter plaetfen daer wy het fen van ons begonnen werek, gelaten hebben. TWEE

			/

-ocr page 316-



			*7*

		TWEE VERKRACHT, E � , � E � D E G E � R O V T. � dat de gulde tijt ten eynde was gekomen, En dat een flimmer eeuw haeraeiv vangh had genomen, Doen is de ware deught getogen op de vlucht, En uyt het aerdfche dai verheven in de lucht. Stracx heeft de fwarte poel veel grouwels uy t-gefpogen, Die met een fnelle tocht door al de landen vlogen, � vyift, leugens, vuyl gewin, bedrogh en quade luit > En fucht tot felle wraeck, die noy t en is geruit. Daer gaen de menfchen aen, na dat haer tochten raden, En poogen haren geeft als in de vreught te baden; Men vint geen ware trou, geen reynen handel meer, De jeughtis buyten tucht, de vrouwen fonder eer. De Machten van het lant, verplicht hier op te letten, Die gaender tegen aen, en maken'nieuwe wetten. VVtquaetontitaethetgoet. Soo haefthctonkruyt vvaft Soo dienter na geilen ₃ en op te zijn gepaft. Ontrent de Griecfche ftrant, te midden in de itroomen, Daer ley t een groene kuft belommert van de boomen ₃Verciert met groen gewas, met vet en machtigh vee₃Met fchepen aen de kaey, en neeringh uyt de zee. � m 2 Het

-ocr page 317-



		�� TWEE VERKRACHT Hetlailt was wonder rijck > en rijckdom baerde weelde,, En ftracx verliep de tucht _x als fy het monftcr teelde. Daer is geen regel meer. Want maeght en jongh-geiè! Is beiigh even-ltaegh met alle dertelipel. Wat is uyt dit gewoeLals enckel leet te wachten ? Sy rafen onder een by wijlen ganiche nachten � Geen toeiiche₃ geen ontiagh. Een ongetoomde vreuchr Vervoert het dertel volck ₃ en maeckt een geyle jeucht. By-naeil het ganiche rijck is buyten alle banden, Men fiet in geyle luft de jonge heden branden. En niits daer menighmael een vrijfter wert ontichaeckt* Is op de maeghden-roof een ftrenge wet gemaeckt. Men heefter vaft geftelt> dat wie een dochter fchende, En tegen haren danck de jonge maeght bekende Sou vallen door het ivveert, of (ibo de vrij fier wou ) Moeit haer voor eeuwigh zijn verbonden in de trou. Sy die gefchonden was had recht te mogen kieièii_sOf aen den jongen wulp den kop te doen verheien- _f. Of hem j uytioetenaertj te gunnen 't echte bedt;, En wat fy dus verkoos dat bleef een vaile wet * Niet langh na defen tijt > een ridder van Mileten) Heeft aen een ichoone maeght iigh even dus vergeten r De vos had menighmael op defen roof geloert, En met een ilimme greep Triphofe wech-gevoert,. Triphoie kracht gedaen ₃ en even ibnder vragen - Haer maeehdelicke blom ten roove vvech-gedrap-en .- Doch mits hy wort vervoight door menigh edelman, Soo vlucht hy door het wout ten beften daer hy kan; En naex hem door het volck de juficris ontnomen, En hy te naeuvver noot met vluchten.wech gekorften,._;Soo raeckt hy by een maeght wel eer van hem bemint> Die hy doen juyft alleen en ionder hoeder vint.

-ocr page 318-



		TWEEGETROUT. 2; Fiy weeti� van haer Hot met woorden af te leyden ₃Te locken op het velt, te brengen a�nder heyden ; En t'vvijl hy daer alleen met haer in 't groene ruft > Soo ftelt hy in het werck fyn ongetoomde luft. lokafte weert hem af voor eerft met goede reden, En > als dat niet en hielp , met haer geheele leden . Doch mits de rappe gaft de juffer is te ilerck, Soo gaet de lincker voortin fyn oneerlick werck. Dit wert van ftonden aen door al het lant geweten, En door de fiielle Faem ten luytften uyt-gekreten. De fchender wert gefocht, en in het wout gevat, En als gevangen man geibnden in de ftadt. De Wet die ftelt een tijt > en laet de juffer klagen, Om iigh op 't ganfche iluck te mogen onder-vragen. Dies quam een yder fien, hoe ibo een vreemt geval Daer in het hooge recht een eynde nemen ial. Soo haeft te fyner plaets de rechter is gefeten, Om van het ilim bedrijfden gront te mogen weten ₃Soo wort van ftonden aen Menander in-gebracht, Daer hem het nieuigier volck met groot verlangen wacht. Syn vvefen is bedroeft, iyn oogen neer-geilagen, Het fchijnt dat hy het lijf onmachtigh is te dragen > Syn handen iyn geboeyt > fyn hooft is ionder hoet _rEn hem wort aen-gefeyt, hoe dat hy knielen moet. Daer zijght hy in het zant met wonder bleecke wangen, Syn mont is fonder ipraeck, als van de doot bevangen, Syn innigh herte klopt ₃ fyn ganiche lichaem drilt, Het fchijnt dat hem de ziel alree verlaten wilt, Syn aenficht ftaetgeftreckt, fyn hairen op-gerefen > Daer is een diepe fchrick in fyn gebaer te leien. Men fiet een vreemt gewoel ontrent fyn droeve borft, Soo dat fyn tonge kleeft, verwonnen van den dorft. Mm 3 Syjsi

-ocr page 319-



		f vf% TW.E E VERKRACHT Syn geeft verdwijnt in angil ₅ fyn herte gaet verfmachten, En fchept een volle doot uyt foo een droef ver wachten. Of hy het weligh volck of ftrengen rechter fiet, Hy vint in datgeficht de doot, en anders niet. Stracx na de jongelingh fco koomt Tryphoi� treden, Een maeght van ftrenghgelaet en deftigh in de zeden; Sy en haer ganicn gevolgh is in het fvvart gekleet _sMen ilet aen haer gelact een innigh herten leet.

			Sy draeght �ecn diamant, geen gout of fchoone ringen, Geen peere�s in het oir, geen koi�elicke dingen, Sy draeght geen hals-^ieraet veel duyfent ponden weert, Maer in haer rechterhant daer is een vinnigh fvv�ert. lokafte koomt daer na iigh op de fale toonen, En fy en haer gevolgh ge^iert met groene kroonen. De

-ocr page 320-



		TWEE GETROUT. 279 De fleep dje by haer is die gaet als tot een dans, , En in haer rechter hant daer is een rofe-krans, Haer kleet is wonder netgeichildert met de naelde, Haer borft vol diamant, daer in het oogh verdwaelde. Waer dat de juffer trat daer ftroyt men edel kruy t» Soo datfe quam ter iael gelijck een volle bruy t. De Meyer van de ftadt begon voor eerft te (preken, En heeft met ftrenghgebacr den joncker door-geftreken: Ghy dient (feyt hy) geftraft naer eyfch van uwe daet �, Maer fegh noch even-wel wat u te feggen ftaet. Soo haeft de koude ichrick een weynigh is geweken, Soo keeck Menander op ₃ en gaf hem om te ipreken: Mijn heeren (is iyn vvo�rt) i�et hier een ichuldigh man ₃Die niet ontkennen wil 3 die niet veriaken 'kan Het droevigh ongeval van mijn onvviji� jaren. Eylaes ί ick vvas te vroegh genegen om te paren. Ick heb, en ick bekent, ick hebbe groote ichult _TMaef efter mijn miiHaet en is maer ongedult. Ick ben hier in het lant een edel-man geboren, En van mijn ouders glans en heb ick niet verloren, Had ick maer in-getoomt mijn grilligh onveritant, Ick hadde nu getrout de befte van het lant. De Nymphen bey gelijck, die figh alhier verroonen> Die fullen even-felfs foo verre my verichoonen, Dat ick een ridder ben, en dat mijn ftoute daet Niet aen en heeft geroert een maeght van hooger ftaet. V Vy zijn in een gevveft te iamen op-getogen, En van gelijcken ftam ₃ en even van vermogen : Had ick in dit geval niet al te ras gegaen, *K en hadde (na my dunckt) niet quaets hier in gedaen. Heb ick haer tegen danck een kus of twee gegeven, Daer is geen t�ioort gefchiet, geen meniche door gebleven, Geen

-ocr page 321-



		*!$�* � W E :E V -E R � R � C � � Geen tempel, geen autaer en ifler door ontvvijt, lek heb maer wat te vroegh en wat te rau gevrijt. De weelde van het lant, de jeught en hare vlagen Die hebben metgevvelt mijn finnen vvegh-gedragen, Mijn herte wech-geruckt, en even defe macght Die heeft mijn ydel oogh maer al te veel behaeght, Die heeft tot dit bejagh nier vveynigh voets gegeven, Mijn finnen vvegh-geruckt, mijn luften aen-gedreven, Niet door een dertel oogh, datgeyle loncken fchiet_>Neen, dat en is voor al m defe juffer niet. Sy heeft een ilil gelaet, een reyn , en deftigh weien ₃En daer is ftrenge tucht in haer geficht te lefen; Enefterhaergelaet, dat noyt tot luit en ftreckt, Dat heeft in mijn gemoet de luften op-gewe,ckt. Ift niet een felfaem dingh met ons aelvveerdigh leven i De deught heeft even-felfs tot ondeught my gedreven, De ftilheyt tot gevvelt, de tucht tot vuyle luft₅En, fiet, dus is de menfehgedurigh ongeruft. Iokafte wederom heeft door een vrolick vveièn, Heeft door haer ibeten aert ₃ van yder hoogb geprefen, Heeft door een geeftigh oogh mijn geeft alioo verruckt^ Dat ick, geheel vervoert, haer blomtjen heb gepluckt. Is dit ibo grooten quaet ? befiet ons eyge goden, Sy doen het altemael dat fchijnttc zijn verboden.; Niet eene van den hoop die niet fyn geyle kift, Door lift of door g-e welt ten leften heeft gebluft. Is nier de groote Mars in overipel gevonden ? En fchoon hy in het bed icheen vaft te zijn gebonden, Des efter niet-te-min de ftraffe van den God En was hem geen verdriet, maer niet als enckel ipot. Hy die denblicxem voert wat heeft hy niet bedreven, Wat voor een ruymen loop aeniynen Juft gegeven ? Dan

-ocr page 322-



		� � � � G � � R � U �. �«� Dan was hy eens een ftier, en dan een witte fwaen, En heeft foo maeghde-kracht of overipel gedaen. Het ambec treckt het ftroo door onbekende krachten, Men fiet het harde ftael als op den feyl-fteên wachten, En als het tot hem naeckt, foo fchiet het veerdigh toe, En hecht figh aen de fteen, en niemant weter hoe. Het amber dat ons treckt dat zij � de ichoone ftralen > Die uyt een geeftigh oogh in ons gefichte dwalen. De feyl-fteen onfer ziel dat is een heus gelact, Dat ons, men weet niet hoe, tot aen het herte gact. Hier door wert ons gemoet met krachten wech-getogcn, Soo dat wy menighmael hier tegen niet en mogen. Eylaes i ick was vervoert en � vift niet hoe het quam, Sy had my eerft verkracht, eer ick haer maeghdom nam. Macr yemant fal müTchien figh hier aen mogen ftooten, En door een hart gepeys mijn fctte daet vergrooten, Omdatick t'eener tijttvvee maeghden heb ontfchaeckt, En door ibo vreemden flagh mij � faken vuyl gemaeckt, V Vaer fiet men (roept het volck) dat yemants loiTe finnen Oyt aen-gedreyen zijn, om twee gelijck te minnen. Of foo dat oyt gebeurt, het is uyt geyle luit, Die niet als met het ivveert en dient te zijn gebluft. Dit had ick oock gelooft j maer > fiet, ick ben bedrogen, My hebben twee gelijck tot hare min getogen. Als ick Iokafte fie, mijn ganiche ziele mint, Als ick Tryphofe fie, ick ben tot haer gefint. Ick heb Tryphoiè lief, vermits haer wij ft reden, Ick heb Iokafte lief, vermits haer friflche leden. Ick heb Iokafte lief, om haren foeten praet, Ick heb Tryphofe lief, vermits haer fier gelaet. Ick heb Tryphofe lief, vermits haerdeftigh fpreken, Ick heb Iokafte lief, vermits haerfoete treken, � � Ick

-ocr page 323-



		�$� TWEE VERKRACHT Ick heb Tryphofc lief, haer dient een deftigh man j lek heb lokafte lief , vermits fy jocken kan. En ichoon ofdefe twee in weien zijn vericheyden, Noch � weeft des niet-te-min mijn liefde tuffen beyden, En ais mijn innigh hert hier van een proeve doet, 'K en weet niec wieder ftaen, of wieder vvijcken moet. Wat fal ick nu , eylaes! wat fal ick vorder feggen ? Ick wil my voor de wet in ootmoet neder leggen, En wachten met gedult, wat over dit geval De wij ie nymphen doen, de rechter vvijfen ial. Soo haer lokafte toont genegen om te paren, Ick wil tot haren dienft mijn jonge leden fparen -₃Sy is my liefgetal, fy weerdigh dat ick leef, Soo dat ick wat ick ben haer vvilligh over geef, Maer ibo Tryphoiè wil dat ick ial moeten fterven, Sy kan oock even dat van mijnen geeft verwerven j Ick ftae op haer gebodt hier tot de doot berey t. Koom, doot my dien het luft, als fy het maer en fey t. Prin^eiTen allebey, wat fal ick my verièhoonen ?� Ghy kont, wanneer je wilt, my ftrafFen of beloonen. Brenght hier een rofe-krans, ofwel een winnigh fvveert � Want, 't zy ickleef of fterf, ghy zijt het beyde weert. Soo haeft Menander fweegk, men hiet Tryphofc ipreken, En die heeft even ftracx haer degen op-gefteken_} En, na een droeven fucht, als uyt haer hertfen gront, Ontdoetfe voor den Raet aldus haer bleecken mont:. V Vaer ick een lichte-koy of van de geyle vrouwen, Die uyt een krielen aerc de vrijers onderhouwen _yOfwaerick van den hoop, die, als het haer gevalt, Rijt ipelen in het la»t ,en ganfche nachten mak, Soo woud' ick mijn verdriet met ftille finnen dragen, En hier aen defen Raet mijn droemeyt nimmer klagen, Ick

-ocr page 324-



		TWEE GETROUT. t«? lek kropt' het onheyl in, ick droegh het met gcdult, Ick'lect het ongemack, gelijck als eygen fchult. Maer nu ick vander jeught ben eerlick op-getogen, En heb uyt 's moeders borft maer enckel tucht gefogen, Soo koom ick aen het hof, en uyte mijn beklagh, Om dat mijn bange ziel niet langer Twijgen magh. Doch wat heb ick den Raet veel dingen aen te feggen ? *K en hebbe maer de wet den rechter voor te leggen, En by de wet het fvveert. Het feyt dat is bekent, En hy is 't leven quijt ₃ al die een vrijfter fchent. Slampamper, weefde kint, wijn-fuyper, erref-banckcr, Nacht-lincker, bouve-ichuym ₃ op-fnapper, venus-janckcr, Leegh-ganger, ture-luer_} luft-fbecker, lecker-tant, Eet-roover, opper-fun, trou-hater, lanter-fant, Bordeel-broek, hoerc-vooght, gebuer-ftier, maeghde-fchen- Ick fvveere by de Son, by God den herten kender, (der, By Styx den fwarten poel, tot uwer ftraf gemaeckt, Dat my geen dertel wicht voor defen heeft geraeckt, Dat my noyt krielen bouf de leden quam beftoken, En noyt het maeghden vlies in my en is gebroken, Totghy u dertel vleys tot myvvaerts hebt gewent, En hebt, tot mijn verdriet, mijn teere jeught gefchent. KonijbeuLen doet u vverek, kom laetdé deugh-niet knielen» En wilt hem door het fvveert van ftonden aen vernielen. Siet, dacr ift al gefeyt. Men doet het recht te kort > Indien men niet terftont het fchendigh bloet en ftort, Wat gaetde flimmc gaft alhier te voorfchijn halen, Of fabels fonder flot ₃ en oude leugen talen � O rechters, achtet niet al wat de bouve feyt. Ten heeft geen ander flot, als ilechts een loos beiey t. Een fake vint ick vremt, dat ick hier rofe-kranffen, Dat ick hier lieden Ge, die fchi jnen als te danilèn. � � � Dat

-ocr page 325-



		t4 TWEE VERKRACHT Dat hier een jonge maeght vvert in het fpel gebracht, Die met een vollen mont hier i�yt, te zijn verkracht. Maer gaet des niet-te-min in rechten openbaren, Dat fy met dcien bouf genegen is te paren, En dat de rechter felfs haer niet beletten kan _tDen vuylen onverlaet te noemen haren man. O fon keert uwen loop, en komt by nachte fchijnen, O nacht verkeert in dagh, en doet de maen verdwijnen _fDe iomer ftorte ihee, de winter jeughdigh kruy t, Het aertrijck geve vier, enfehiete donder uyt. Laet al ν vat immer was fyn eerfte ν vefen breken. Hier komt een jonge maeght voor haren ichender ipreken, En eyfcht hem tot een man. Hier komt een teere maeght, Aen wien een maeghden-dief in volle daet behacght. Hier komt een teere maeght, die wil haer fchender loonen..,. Die wil een vuylen bouf met reyne bloemen kroonen. Hier komt een jonge maeght, die biet een rofe-krans Aen def�n onverlaet ₃ een ichuym van alle mans. Maer dat is niet genoegh, fy wil het recht beletten ,, De fchande my gedaen te ilraf��n na de wetten _rEn dat op dcfen gront, vermits de roffiaen Heeft haer benevens myoock oneer aengedaen. Wel hde! ial dan een bouf het leven hier verwerven_} Om dat hy tweemael doet daerom hy dient te fterven ? Wie eene maeght verkracht die is voori�ker doot, En dei� ichenter twee. is hy nu buyten noot ? Siet! wat een vremt beiluy t. de fun die wort het leven _y En even boven dien een jonge maeght gegeven, Om dat hy tweemael doet ₅ dat (vvaer het eens gedaen) Hem door een feilen beul ter aerden i�ude ilaen. Wel neemt dat onie fchrouf een man-flagh had bedreven, En ichent daer na een maeght, fal hy noch efter leven ? Sal

-ocr page 326-



		� TWEE G E Τ R O � Τ. tSj Sal 't recht ontwapent zijn , de rechter zijn geit�t, Omdat een dwaie maeght haer ichcnder trouwen wilt ? Voor my, ick feggc neen , hy moet als moorder fterven ,� Schoon dat hy al verlof als fchender moght verwerven. De ftraff� van het quaet, voor eeril by hem begaen, Kan door geen tweede feyl te niete zijn gedaen. Indien het anders gingh, wie ibu het vrouwe fchenden Of van het platte lant of van de fteden wenden ? Sal niet de flimfte bouf, wien dat hy oock verkracht, Stracx vvefen boven recht en buyten onfe macht ? Wat heeft hy meer te doen die vrijfters wil ichoffieren, En plegen vuyl bejagh ontrent de jonge dieren , Als dat hy (vvaer hy kan) maer vrou en maeghden fchent, En dan eens om een iloir van minder adel fent ? Die ial hem metter daet in alle dingh gerieven, En even boven al met trouwen hem believen, Soo haefthy maer en ipreeckt. Siet, wat een i�liaem ftuck i Iae 't is de rechte vvegh tot fchand' en ongeluck. V Vaer flechts,'k en weet niet hoejc� bouf ial willen trouwe, Daer leyt ons moye wet, de lincker is behouwen. Siet wat een groote deur men hier ontfluyten fal, Tot oneer, tot verdriet, tot enckel ongeval. Wel aen, vermeynde bruy t, een woort heb ick te feggen; Vintghy bequame ftof, ghy mooghtet weder-leggen: De bouf heeft my verkracht, op dat fyn vuyle luft E)oor mijn verloren eer fou werden uyt-gebluft ■, Maer ghy hebt maer alleen dit vuyl bejagh geleden, Op dat door u de ftraf ibu werden aen-gebeden. De bouf heeft noyt gefocht met u te zijn getrout j Het was hem maer te doen, dat ghy hem loiTen fout ,#« Dat ghy hem metgevley de rechter fout ontrecken, En hy dan naderhant u domheyt fou begecken. Ν η 3 Maer

-ocr page 327-



		tS� TWEE VERKRACHT Maer fchoon ghy vvacrtfyn wijf_vcndat het mocht beftaen, Gaet denckt eens, flechte duyf, hoe ial het u vergaen ? Hy voet een geylen brant in fyn onkuyiche leden, Hy is (geJijck het blijckt) met eene niet te vreden, Hy heeft in korten ftont, en Tonder tuilen-nacht Twee vrijfters aen-gerani�, en om haer eer gebracht. Wat ial 't hier namaels zijn > als ghy hem fult vervelen ? Hoe ial den flimmen guyt a�Han den bouve ipelen ? Mijns oordeels,dvvaie maeght, u naeckt een groot verdriet. Dan hoe het u vergaet, dat ftuck enraeckt my niet. Ick fou oock tot een man mijn leden konne-n vougen, En in het echte bed wel ibecken mijn vernougen; Maer trouwen door ge ν velt, en paren uyt bedvvangh , Daer toe verllae ick noy t mijn leve-dagen langh. Maer dit is mijn befluyt, ick wil mijn linnen geven Veel liever ibnder man als met een bouf te leven. Men doe gelijck het dient, het is om nietgefeyt, Ge welt.en is geen Vvegh die ray tot vrientfehap leyt. Maer hoort my noch cenmael, dit heb ick u te vragen ,. Wat maeght is oy t geichent die niet en piagh te klagen ? Voorwaer,die vrouwe-kracht met iiillen monde draeght, Men feggc ν vat men wil, ten is geen rechte maeght. Maer ghy, δ weelde kint, hebt noch al vremder treken, Ghy klacght niet van d� bouf, maer pooght h� voor te ipreke. Dit iluy t doch niet een fier, en daerom fegh ick noch, Dat al u ganfeh beieyt is niet als flim bedroch. Maer al u loos bedrijf en kan u geenfins baten , Ghy moet doch aen den beul den vrouvven-fchender laten, 'T en is u beurte niet met hem te zijn de bruyt ,. �Hhooft daer op een woort, alleen maer tot befluyt. 'T is feker dek gaft heeft eeril by my gelegen, * En 't recht tot fyneftraf is my .alleen verkregen, Dies

-ocr page 328-



		TWEE G E � R O U �. �$₇ Dies fegh ick vat hem aen, en handelt na de wet. Hoe kan doch mijn verfoeck door yemant zijn belet t Ick magh hem metter daet den kop af laten houwen.. Ghy doet dan watje kont om hem te mogen trouwen. Straft eerft het vorigh quaet. want dat is my gefchiet. Het tweede laet ick u. want dat en raeckt my niet. Wel laet dan uwen bouf door 't fweert fyn leven enden, Of laet de befte jeught van alle bouven ichenden. Want als men vuyl bejagh laet ibnder ftrafFe gaen, Soo heeft het iacht gedult de goede quaet gedaen. Wat batet of een maeght haer eere wil bewaren, En tot het echte bed haer teere leden iparen , VVat batet of een maeght haer in den huyie iluyt , En drijft met alle macht haer lofle finnen uy t, indien eenfchuyfel-bout de flimfte van de bouven Magh fooien hare jeught, haer teere ziel bcdrouven, En fchoon hy wort betrapt, en voor den rechter ftaet, Dan even loon ontfanght voor fyn vervloeckte daet ? Dat is, na mijn begrijp, de poorten open fetten Om al de geyle jeught in haren luft te wetten, Dat is de ganfche ftadt en al het vaderlant Te ftellen tot een roof, en al in vollen brant. Wel laet vry defen bouf, en fyns gelijcke benden V dochters altemaei, u jonge vrouwen ichenden; Het kan niet anders zijn: Al wie rabouwen loont Die heeft de vuyie luft een open deur getoont. Neen, vorften weeft geftrengn, en laet den bouve lijden, Soo magh al wie het (iet iyn quade gangen mijden. Al ben ick maer een maegnt, dit heb ick eens geleert, Dat een aldus geftraft is duyfent af-gekeert. Iokafte ftont verfet van foo geftrengc reden > En had in dit gefpreck een ftaegh verdriet geleden, Haer

-ocr page 329-



		«88 TWEE V E R � R � C � � . Haer ziele lagh en jough, ha er weien is geftoort. Dus met Tryphofe fvvijght, foo neemtie ftracx het vvoorti Hoe lange (felle maeght) wilt ghy foo vinnigh (preken, En met u wreede tongh ons in den boefem (leken, Ons drucken in de ziel ? Voorwaer ick ben befchaemt, Dat ghy hier onderneemt dat geenims en betaemt. Ghy komt hier in den raet, en toont een blooten degen» En toont met ugelaet vvaer toe ghy zijt genegen. Men hoort dat u de tongh gelijck een adder (leeckc; 'T is bloet al watje roept, en wrake dacje (preeckt. Voorwaer het vinnigh ftael en is geen maeghde wapen j VVy zijn tot (achten acrt en foete min gefchapen. V Voont in een vrijfters hert maer ipijt en enckel gal, Segh vvaer dat foet verdragh en liefde vvoonen (al, Ick werd' van u berifpt, dat ick my kom vertoonen Met bloemen aerdigh kruyt en verfe rofe-kroonen. Maer fegh kan oy t een maeght voor haer yets beter doen, Als datf haer leden cjert met kruyt en jeughdigh groen ? Ick wil een edelman uyt harde banden (laken, En wou van defe piaets een bruylofts-kamer maken, En veilen even hier een wettigh trou-verbont, Indien my van den Raet dit mochte zijn gejont. Hier na ben ick gekleet, en in mijn ganfche weien En is geen gramme fucht, geen overmoet te lefen; Mijn kleet is na de iaeck die my hier komen doet, En na mijn cjerfel is, (bo is mijn (lil gemoet. Maer ghy, ó vinnigh menfch ₅ en wilt geen rofen vlechten, Ghy wilt een vvreet fchavot hier onder laten rechten, Ghy � vilt een feilen beul hier brengen aen den dagh, Op dat hy menichen bloet als water ftorten magh. Wie ons maer beyde fiet die kan terftont ontdecken, VVaer heen mijn oogh-gemerck en uwc finnen ftrecken.

-ocr page 330-



		TWEE G E Τ R O U Τ, «» En wat u beter vought, en wat my beter ftaet Dat ftel ick aen het volck en aen den ganfchen Raet. Maer ick fie vvatter ichort. ghy zijt van hem gefchonden; Maer hy heeft meerder luft in mijne jeught gevonden. Sie daer leyt u de knoop. het is ugroote ipijt, Dat ick hem liever was, en ghy verlaten zijt. Ghy eyfcht hem nu den hals, en ftaet hem naer het leven > Niet om dat hy axn u fyn kiften heef c bedreven ; Maer om dat �y nen brant in u niet ftil en ftont, En ftracx een nieu vermaeck in mijne leden vont. Sal dan uyt fpijt alleen een ridder moeten fterven, En om uw ftillennijtfyn leven moeten derven? Dat vvaer een felfaem recht. voor my, ick fegge neen; De rechter die* ons hoort en is geen hardereen. De gunft die moet den haet na reden overwegen, En daer zijn even-felfs de rechters toe genegen. Ick lieve, ftrenge maeght, dat ghy ten vollen haet; 'T is beter datj e my den jongen ridder laet. Ghy roemt u op de wet i wel laet haer ν voorden lefen, Ick weet fy moet in.als tot mijnen voordeel vvefen. Let op haer rechten gront, en onderfoecktfe vry. Haer witen.oogh-gemerck dat is alleen voor my. E5 maeght (dus luyt het recht) die magh haer fchaker trouwe, Of magh hem door een beul in ftucken laten houwen. Wel aen nu, felle maeght ₃ ghy feght te zijn verkracht, Ghy i�ght dat dei� menich dient om den hals gebracht. Gewis, vvaert ghy alleen, ick liet u felle finnen, # Oock op de ftaende voet ₅ het vinnigh iluck beginnen. Maer ick ben even-felfs gelijck als ghy ontfchaeckt, Soo dat het eygen werck oock my ren hooghften raeckt. Ick dan, die nevens u ₃ heb recht te mogen kiefen_}En wil niet dat de man het leven ial verliefen, O o Ick

-ocr page 331-



			t₉₉ TWEE VERKRACHT lek foecke trooft en hulp voor mijn bedroefden val, En wil dat echte trou my weder eeren ial. Wat raet in dit verfchil ? kom latet overleggen, Laet die het recht verftaen hier op haer reden feggen. Hier is ₃ gelijck ghy fiet, alleen een edelman, In vvien dit bey gelijck geen piactfc grijpen kan. Hy magh niet zijn gedoot, en efter blijven leven. Aen vvien fal nu het recht den jongen ridder geven ? Haer die fyn doot begeert, of die hem trouwen wil ? Mijn heeren, foo ghy fiet, het is een wijt verfchil. Ick wil mijns vaders huys en defe ftadt vermeeren, * En mijn vervallen naem door echte banden eeren. Maer defe juffer haet de naem van echte wijf, En wil een cde4man doen brengen om het lijf. Ick ben een eenigh kint, den ridder van gelijcke, En fy noch boven dat. lil reden dat ick wijeke ? Sal haer kop zijn gevolght die ibo vvijt-mondigh kijft? En voor de ganiche wet �� vremde rancken drijft ? Ach! foo men in den Raet haer voorftcl wil gelooven, Men fal dan qnfe ftadt van menigh huys berooven, Men falder drie in een gaen ftellen buyten raet, Men filder drie gelijck gaen ftellen buyten ftaet. 'T is feker dat het recht (als twee verfcheyde faken Niet t'iamen konnen ftaen, noch effen zijn te maken} 'T is feker dat het recht den fichften middel kieft, En dat het hartfte deel fyn feilen wil verheft. Soo ick � # defe ichult den ridder wil vergeven, En dat ick met den man genegen ben te leven In blijdfehap, in verdriet, in vreught, en fvvare pijn, Wie kander van het volck, wie kander tegen zijn ? Men heeft hier in het lant by wijlen goet gevonden, Dat fchoon daer eenigh man in ketens was gebonden, En

		�■-■-■ ■■......

-ocr page 332-



		� W E E G E � R O V T. 19 En van de ganfche wet geeygent aen de doot > Dat hem een jonge maeght mocht treckcn uyt den noot * . Dat iigh een jonge maeght mocht aen den rechter toonen, En met een rofen-krans den droeven vrijer kroonen, Ia kiefen tot hacr lief j en als het was gedaen, Soo liet de ganfche wet de twee gelieven gaen, Men liet de koorden los, men hiet de banden ilaken, En, iiet 1 geen vinnigh fv veert en mocht den man genaken, Geen beul de ftrarFe doen > ter eeren van de maeght, Die voor het ichuldigh hooft den rechter hadgevraeght. Soo gunftigh is van oiits een man te willen trouwen» Het kan een feilen beul van ftrarfen vveder-houwen, En dit is menighmael voor defen hier geichiet > V Vaerom doch gunt men my het cygen voordeel niet ? Indien een ichuldigh man een vrijfter wert gegeven, Schoon dat hy aen de macghtgeen moetwil heeft bedreven, 'T is reden dat een man om mijnent wille leeft, Wanneer hy door gevvelt mijn weerde maeghdom heeft. Ick ben met ongeval geraeckt in dc(c fchande, En al mijn vrienden zijn de befte van den lande : Ghy doet het recht gevvelt, ghy doet de waerheyt kracht, Dat ghy mijn teere jeught hier voor de wet veracht. Ick ben van goeden lof > en even quade tongen En hebben mijnen naem voor defen noytbefprongen, 'K en ben geen lichte-koy, of van den Hechten hoop, En feker ick en drocgh mijn eere noyt te koop. Laet al het naefte lant, laet al de buren fpreken, Hoe menigh edelman, door heete min ontfteken, My ftaegh ten dienfte ftont, my hingh als aen het lijf ₃En dat om echte trou > en niet om tijt-verdrijf. Iae defe joncker felfs (ick moet het heden feggen, Om u met beter gront te mogen weder-leggen ) Ooi Die

-ocr page 333-



		z₉i TWEE VERKRACHT Die heeft ray langh gevrijt ₃ eer dat hy oy t beftont Tefoecken uwegunft, tekuiTen uvvenmont. Wat heefc hy menighmael om ons kafteel gereden ί Wat heeft hy al gedaen! wat heeft hy niet geleden! Men hielt dat hem de geeft uyt liefde ichier verdween; . En defen onverlet hy liep een blauwe fcheen. Ick heb hem af-gefeyt, gelijek fyn vrienden weten, Die heden aen den dagh op my noch zijn gebeten. 'T is dan de vvaerheyt niet, dat ghy maer zijt verkracht, En dat ick als een floir word in het fpel gebracht. Ick ben een eenigh kint. Laet vry het oordeel ftrijeken; In adel, eer, of goet en wil ick niemant wijeken. En wat de ichoonhcyt raeckt, voorvvaer de iake ipreeckc> Dat u in dat geval maer al te veel ontbreeckt. Wel hout dan eenmael op hier voor het recht te i�ggen. Dat ick door llim beley t het ftuck gingh weder-leggen. Ick mis in ware daet mijn eer, en hooghfte goet, En \ is mijn diepfte leet, dat ick het feggen moet. Maer nu dit fvvaer verdriet is over my gekomen, Soo dient het even-wel ten beften op-genomen. Eylaes ί wat fal ick doen? ick ben mijn eere quijt, En ben tot aen de doot gequollen van de ipijt. Maer, i�et, des ridders bloet en kan my nietgenei�n : Ick fal hoe-wel hy fterf een droeve vrijfter wefen > Een vrijfter ibnder eer, een vrijfter, niet een maeght* En dat is, na my dunckt, al beter niet gevvaeght. Ick wil dan, foo ick kan, ick wil my gaen begeven, Om liever met een bouf als fonder eer te leven. En of hy quaiick gaet en my geen ν voort en hout, Noch fal ick eerlick zijn, dewijl ick ben getrout. Wat kan ick beter doen in ibo verbofte faken ? 'T is vvijfheyt, van de noot een deught te konnen maken. Dit

-ocr page 334-



		� W � � G. � � R � U �. �₉ Dit wort alibo betracht oock by den vvijften man j Magh hy niet foo hy wil, hy doet gelijck hy kan. Doch ick kan van den helt foo qualick niet vermoeden, Ick hoop dat fyne gunïl mijn fchade ial vergoeden, Te meer nu fyn behouc my foo veel moeyten koft , En dat mijn (acht gemoet hem van den doot verloft. 'T is beter, na my dunckt , de dochters der Sabijnen In dit geheel beleyt gelijck te mogen fchijnen, Als hier te willen doen gelijck het moedigh wijf, Dat iigh uyt enckel fpijt gingh brengen om het lijf. Maer defe was getrout wanneer fy was gefchonden, En heeft daerom miilchien geen beter raet gevonden. Maer ick die vrijiter ben, en buyten echten ftaet, Magh doen gelijck de noot mifbruyckte vrijfters raet. Doch, naer ick aen u merck, ghy vviltet nietgcdoogen, Ghy wilt u feilen aert voor al de vverelt toogen; Maer des al niet-te-min dat ghy my niet en jont Komt my ten vollen toe, alleen op defen gront. Siet als men befigh is een vonnis uyt te fpreken, En dat na langh beraet de ftemmen eftcr fteken, Soo wort de Jsange ziel, die voor den rechter ftaet, Ganfch vry en ongeftraft getogen uyten Raet. Dat is een oude wet, gebout op goede reden _yEn menighmael gebruyckt in al de naefte fteden . Het recht is over-al van goedertieren aert, Al vvaerdat tvvijffel is daer wort een menich gefpaert. Wel aen, ons out gebruyck heeft u en my gegeven, Dataen dit fchuldigh hooft magh werden voor-gefchreven Het leven of de doot, na dat het ons behaeght, En watter fal gefchien dat wort hier nu gevraeght. Ghy feght met vollen mont: De fchender dient te fterven j En ick in tegendeel: Hy moet het leven erven. O o 3 Soo

-ocr page 335-



		�4 TWEE V E R � R � C � � Soo is dan tuiTchen ons een wonder harden ftrijt, Dies is Menander los en van de doot bevrijt. V Vat üTer meer te doen ? wat iiïer meer te feggen ? V Vat houf ick wederom u gront te vveder-leggen. Ick wil het echte bedt, dat rijeken doet beftaen j En ghy. het bloedighfweert, dat landen doet vergaen. Wel aen dan tot befluyt, ick ial een eynde maken j Hier is na mijn begrijp, hier is wel uyt te raken. Ghy, wat ick bidden magh, doet hier ₃ 6 wijfen Raet, Het befte voor de ftadt, en 't nutfte voor den ftaet. Soo haeft Iokafte fvveegh, men iagh de lieden woelen, Schier yder, foo het icheen, is anders van gevoelen . D'een houtetmetde maeght, diemethaer tonge ftack; En dander mette maeght, die voor den joncker iprack. Te midden uyt den hoop daer quam een ilemme rijièn, Die wou, gelijck het fcheen, het fchuldigh hooft verwijfen: Breng vvacker (Vvas de roep^ breng hier eé bloedig ivveert, Wie jonge maeghden ichent en is geen leven weert. Een ander wederom, die anders vvas genegen, Die toont wat hy gevoelt, en roepter hevigh tegen: Onthout u, wreede beul, hier dient ^een hange-man ; Hier is een ruftigh quant ₃ die vrouwen dienen kan. Hier op ibo gaetde wet de hoofden t'iamen fteken ₃En in een ander zael van defen handel fpreken. Hier Wort in aller ernft teii naeuften overleyt, Wat datter is gedaen, en watter is gefey t. Na langh en veel beraets, Tryphofe wert geprefen, Iokafte niet-te-min den vrijer toe-ge � vefen. Doch onder dit verftant, dat fy verhuyfen ial > En nemen haer vertreck in feker ander dal. Soo haeft als dit befluyt is by de wet genomen, Soo tiet men op de zael terftont een priefter komen >

-ocr page 336-



		� W � � G � � R � U �, *�?₅* Die heeft het jonge paer verfegelt in de trou, En die gefchonden was die vvert een echte vroa . Een ridder in den Raet aenhoorde dcCc faken, En wat de jongclingh, en wat Je juffers fpraken, Hy vvough de ftrenge wet, hy wough den fellenf yich, En valt met fy� gemoet hier over in gepeys. Hy fiet Tryphofe ftaen, hy fiet haer deftigh vvefen, Hy kan in haer gelaet een moedigh herte ïefen. Hy denckt: Sie daer eé maegnt, die vry wat hooge fvveefty En die een rey ne ziel in haren boefem heeft. Sy doet in haer gefpreck van haren inborft blijcken, En foo een hoogh gemoet dat fou my wei gelijcken. Sy is gelijck als ick, en paft op geenen praet > Die by het Hechte voick gemeenlick ommc gaet. Het lijfis maer een romp > en ₃ fchoon het is gefchonden, 'T is reyn indien de geeft maer fuyver is bevonden. De maeghdom is een deught, een onbegrepen goet, Die in geen vleefch en woont, maer in een reyn gemoet. Hier maelt de ridder op by wijlen ganfche nachten, Vint tvvift in fyn gemoet, en ftrijt in fyn gedachten. Dan is hy voor de maeght, dan van haer af-ge went, En al op defen gront, vermits fy was gefchent. Ten leften als de tijt wat langer is verftreken, Soo koomt hy tot de faeck, en laet de juffer fpreken. Sy wcygert, fy bedenckt; maer op foo vvijfen voet, Dat fy den edelman te meer verlangen doet. VVaer toe hier op geftaen ? het ftuck � vort aen- gebonden, De juffer vvert verhooght ,die eertijts was geichpnden. Want haer vvert toe-geftaen, dat fy haer bruylofs-dagh Met kruy t, en maeghde-palm, met bloemen krooné magh, Dat fy de ganfche zael, geeygent om te danifen Magh eieren o ver-al met veifche roiè-kranflen. De

-ocr page 337-



		■""
mm		■""
mm

	i₉6 TWEE GETROUT TWEE VERK.RACHT. De wet s nagoetberaet, die heeft haer dit ge jont., En vry, gelijck men hout, niet fonder vailen gront. De feeft die wort volent met wonder groot vernougen* Men iiec hetdeftigh paerhaef*geeft enlichaem vougen, Niet f als een jongen hoop, door grillen van de min _sMaer door een wijs beleyt en met een rijpe fin. Sy eert haer weerde man, vermits het treurigh leven, Alleen uyt fyne gunft, is uyte ihiaet verheven. Hy viert haer wonder feer, om dat de jonge vrou Haer droevigh ongeval te fachter dragen fou. Men fagh uyt dit verbont een van de befte paren Die in de ganfche ftadt of in den lande waren_; Soo vreediaem is het volck, ibo wel op een gepaft. 'T is net en iuy ver vverck, als d'een hant d'ander vvaft,

			r s �

-ocr page 338-



	i₉₇ ■SPRAKE ENDE � � � � G E. kan werdê by viijfters of vrou-menfehë ont- fchaeckt te konnen werden. Soph. GewiiFelick, weerde Philoga- me, indien wy aen alle defe ghefnedenftof fatfoen moeten geven, foo hebben wy vry een langen tijt van doen. � � i. Maer, weerde man, als het u ge- lieft , foo kont ghy hetwerek wel wat ver- korten , indien ghy (in plaetfe van een langh verhael van reden te maken ) fonder grooten omflagh, kortelick u gevoelen op yder ftuck gelieft te openen. Soph. Indien ick u daer mede vernoe- gen kan , Philogame, ick lal onbefwaert we- ien dien voet te volgen. En fonder langer voorfpelte maké, aengaende d'eerfte vrage * te weten, of een j onge dochter wel doet ha- renfehaker te trouwen ; foo dient voor cerft geweten, dat nae de Romeynfche rechten iulex duydelick is verbodé. want na de felvc en vermagh geen vrou-menfch van yemant verkracht zimde, den felven voor haren man te verkiefen, op dat alfo de ftrafFe > tegens de fulcke geftelt,by de Overheyt geoeffentfou- de mogen werden. L. unC.de rapt». De Theologanten in Confilio Meldenfizijn van gelijcke bedenckinge geweeft. want de felve hebben aldaer vaft geftelt, dat de gene die eê vrou-menfch ontichaeckt, fteelt, ofte verleyt, de felve geenfins ten houwelick en magh te verkrijgen ofte behouden , fchoon hy de felve naderhant, met bewillinge van ouders en vrienden,mochte hebben getrout. Dan eenige hebbé het gene voorfz. is ver- ftaen alleen plaetfe te moeten hebben, inge- valle dat de ontfehaeckte te vore aen yemant andeis by trou-belofte was verbonden ghe- weeft > latende anderfins en buyten dat geval toe, dat eë verkracht ofte ontichaeckt vrou- menfch, indien het haer gevalt, haren fchen- dertot een man magh verkiefen > om^Jfoo haer eere eeniger maten te beteren. En daer toe fchijnt te ftrecken den text Otuur.1x.2S, en de geeftelicke rechten laten fulex duyde- lick toe (t.fin. At Raptor. Thomas ^Aquinen 2, *ftü.^Hdfl. 134. Art.7.ctiiajfmtimr Hitron. lul,* � ' *Clar.*
. � S � � � � ROER ONTSCH » Philogam.vs. DTt is een gedenckweerdige ghefchiede- nifiè, weerde Sophronifc,e. Maer zijn wy defe ftofFe van ontfchakinge van vrou- wen niet al voorby � Soph. Wy hebben ('t is waer) eenigcr maten van de houwelicken uyt ontfchakinge veroorfaeckt hier voren gefproken,te weten, daer wy het ftuck van de dochtei é van Sc,ilo> ende wat haer van de Benjamijten is over- gekomen , verhandelt hebben. Maer dat is een geheel ander werck , en t'eenemael ver- fcheyden van vrouwe kracht in't byfonder gedaen, daer van in defe gefchiedenhTe wert gewaeght. � � i. Wel aen, feght my dan,wat nieuwe aen-merckinghe rneynt ghy hier uyt nu te treckeri ? Soph. Verfcheyde ₅ en die van foete be- i denckinge. Vooreerft, OfFet voor een , verkrachte dochter beter is dat fy haren ontfchakertrout, ofte wel datfe denfel- ven, volgens de wetten, met den doot laet 2. ftrafFen. Ten tweeden, Of een jonghman wel doet een vrou-menfch die een ander verkracht heeft hem ten wijve te nemen. Waer uyt dat by gevolgh komt te fpruy- 3 ten een derde vrage, te weten, Of yemant wel doet te trouwen een beflapen vrijfter, die by linckernije door yemant miibruycT: is. Waer by dan komen kan een vierde be- 4 denckinge, Of een courtifane of die met haer lichaem opentlick gewin heeft ghe- daente trouwen , goet en betamelick is. 5 Endé voor een vijfde aen-merekinge ■> Of het aen de zijde van de vrou-perfoon een wettige maniere van houwelick zy, een mifdadigen te verbidden > en of de Over- heyt gehouden is foodanigen verbuidinge plaetie te geven. � � I. Ick en meynde niet foo veel ftofFe te fteken in defe gefcbiedenuTe. Maer in't ver- halen van uwe bedenckinge is my noch te binnenghekoroen een fefte vrage» die hier mede dient onderfocht, by naburigheyt van defe ftofFe, dat is, Of eenjongelinghgefeyt


		*

-ocr page 339-



		��>8 Roerende On Clar.§. raptor, num. S. & feq, Ende dien vol- gende zijnder oock verfcheyde Parlementen en hooge rechters die fulcx by haer gewijfen alfoo hebben verftaen. � � �. Maer wat is in u gevoelen het befte te zijn in dufdanige gelegentheyt voor het borgerlick leven i lek hebbe geleien darter eë feker koningh in Spaengjé is geweeft, die in fodanigen geval eé lchaker met feker ver- krachte jonge deerne dede trouwen, ende de trouwe beveftight zijnde ₃ dede den gewel- diger dadelick onthalfen . ^Affliói. fuper. i. part. confl. regni. rubr. i$. num. 13. S o p H. Om foodanigen exempel uyt te vindë en behouft men nies: eens na S'paengjen te reyfen, Hertogh Karel van Borgoengjen heeft des het merckelickfte hier in Nederlant uyt-gebracht dat ergens gevonden kan wer- den . want bevonden hebbende dat een van fyn gunft-genoten een eerlick borgers wijf cotfynen wille hadde gebracht , met belofte dat hy haren man uyt de hechtenirfe foude laten, daer hy den felven (wefende Gouver- neur van een ftadt in Zeelant) in hadde ghe- daen werpen, en dat hy, in plaetfe van fulcx na te komé, den man echter in de gevancke- nüTe hadde gedaen onthalfen, heeft den fel- ven met dreygementen daer toe ghebracht, dat hy de weduwe van den felven onthalfden borger tot fyn wettige huvf-vrouwe troude, en dat onder een houwelicxe voorwaerde, dat fohy fonder kindere voor haer af-lijvigh quam te worde, fy in dien gevalle volkomen erfgenaem foude wefen in alle des felfs nae te laten goederen. Ende, nae de houwelicxe voorwaerde was geteyekent, en het houwe- lick in fyn by-wefen door een Priefter be- veftight, vraeghde hy de voornoemde vrou- we j of fy nu �ernuegen hadde over't gene haer by hem gedaë was t ende fy geantwoort hebbende, dat jae ,,verklaerde dat nu hem en de Jufiitie mede voldoeninge moeite werden gedaen , ende dede hem dadelick doen even lbo als hy de man. van't.voornoemde vrou- rnenfch te voren hadde gedaen. Sulcx dat hy fonder kinders voor de felve vrouwe overlij- dende , fy dadelick volgens de houwelicxe -voorwaerde erfgenaem bleef in alle fyne na- gelaten goederen . Lip f. exemp. & menit. po~ Jit.cap.f. de luflitiaquamprimepsinfuisfervet. � �1. Dat was voorwaer een ftrenge oeffeninge van ftrarTe,felfs tegens een gunlt- -genoot van den Hertogh. S o � H. Het foude ontwijffelick beter .gaen₅ ingevalle ia alle hoven 'tvoorfz.exem-
						TSCHAKINGE. pel na werde gevolght, en de toom rriet foo los gegeven aen foodanighe vuyligheden. Maer of fchoon eenige rechtf-geleerde toe- ftaen, dat een ontfehaker vermagh te trou- wen de gene die hy gewelt heeft gedaen, in- dien hv He Cehe daer toe kan bewilligen, foo en wort nochtans niet verftaen, dat de lelve daer mede oock vry is van de verbeurtefyner goederen ; maer in tegendeeLvan dien wer- den de felve gehouden voor geeygent aen de gene des recht hebbende. Idem etiam de jure canonic. lul. Clar. d. $. & glcjfa in c. cumfecun- dum \ in verbo, Certoque cafu , de baret, in fexta. quam dicit communiter approbatam Mare. decif. *. nu. j. � h'i. Maer dat nu over-geflagen,fchoon hier ofte elders mochte werden toe-geftaen , dat het een gefchoffierde vrou-perfoon ghe- oorloft mochte zijn hare ontfehaker te trou- wen , foo foude alfdan noch vorder te letten ftaen , of het haer oock oirboir en dienftigh is fulcx te doen ; en daer op dient naerder openinge gedaen, die ick van u verwachte, weerde Sophronifce. Sorn. Ick vinde daer in vry groote re- denen van bedenckelickheyt, foete jonge- lingh, en oordeele dat in fulcx yet fonder onderfcheyt te willen befluyten geen wijf- hey t en foude wefen. Want het kan gebeu- ren , dat eenigh vrou-menfeh wert tegen ha- ren danck onteert van een onverlaet, van een ftruyek-roover, ofte eenigh ander fchuym vanbouven; foude haer in dien gevalle wel yemant wille raden, allee om datfe verkracht is, foodanigen roeckelcofen meiifche tot ha- ren man te nemen. Voor my, ick meyne neen. Maer indien aen de andere zijde haer in hare eerbaerheytgewelt ware gedaen door een jongelingh te voren voor eerlick gehou- den, en haer ofte ontrent haers gelijck,en die �fulcxdoorcngedultvan liefde, ofte anders door den eenen ofte den anderen fchielicken inval mochte beftaen hebbenen dien gevalle foude foodanigen vrou-menfeh konrien wer- den geraden, figh liever in houw'elick met den ielvé te verfèllen, als haer geheel vorder leven in dien droevige ftaet over te brengen. Anders, ten goede van het gemeen e befte en tot weringe vanfodanige vuyligheden, oor- deele ick beter te wefen, dat geen houwe- lick,maer ftraffedéfchakerovt toe en kome. � � 1. Maer wat fal de rampfalige die haer eere met gewelt, ende fonder haren fchult, verloré heeftin dien gevalle ter hant nemen? S o � �. Wat anders, als God bidden dat

-ocr page 340-



		Roerende �� fy haer ziele in lijdfaeraheyt magh befitten, ende fien wat uyt-komfte haer de goedeGod ial willen geven' i In magnis malis magnum remedium e/i pati. � � i. Maer > weerde man, ( nemet my ten goede dat ick fulcxu hier voor-ftelle , 'cis om eens des uyt den droom te wefen) ick fegge dat ick by wijle bv de /onckheyt hoore 'm twijffel treckë,of occk een rechte maeght gewelt in haer eere kan gefchieden , en ot de felve oock verkracht en tegen haren danck gefchoffiert kan werden, S o � �. Ey lieve Liet dedertelejeught hier van gevoelen foo het de felve magh ge- luilé, Gods woort (mijns oordeels) fpreeckt hiervan klaerende duydelickop'verlcheyde plaetfen. Hoe ! wort niet Dina van Sichem, Thamar va Ammon hare broeder verkracht, dat is, tegens haren danck bekent i En foo ghy des noch fekerder wilt gaen , leeft Deut. 22.13. Wmmtr een maeght^ f feyt den text) yemant beloof is, en een man hijgt haer in deftadt en beflaeptfe, foo fult gkyfe beyde doenfiervnn , de maget varmils fy niet gheroepen en heeft, devvijle fy inder fladt was &c. Wanneer daer-en-tegen yemant een beloofde maeght op den -velde krijght en grijpt[e enflaept by haer, foo f al de mm alken f er- ven, en de maeght^ en fulcghy niet doen. want fy en heeft geen fonde des doots vvattt gedaen, maer ghelijck als vvannetr fi� yemant tegen fynen nae- flen verhief ends fiottgh fyn zielen deot , foo is dit oock. want hy vantfe op den velde, ende de ver- loofde maeght fchreyde, en daer en was niemant die haer hielp. Defe wet (gelijck ghy fiet) en konde van Gods wege niet ghefcelt werden , ingevalle het voorgeven van de jonge lieden (daer ghy van gewaeght) de waerheyt ghe- lijckfonnigh ware . Meer en ben ick.niet gefint hier van te fpreken. ghy weeght, en oyerleght dat nu geiêyt is. '� � �. Met oorlof, weerde man, magh ick Li bidden, foo laet my toe op noch een fake u gevoelé met een woort te mogen vra- gen, dat is, of een vrou-menfeh geweldigh- lifken lijdende de bv-wooninge van eë man, of fegh ick de felve daer uyt kan ontfangen ? hetwelck medeby vele met een volkomen Neen wert verfegelc. S o � �. Dewijle ghy maer met eë woort mijn ghevoelen hier op begeert te verftaen, foo vernoeght u met defe antwoorde, dat de geleerde houwen , dat jae eé verkracht vrou- menfeh kan bevrucht werdé door den genen die haer gewelt doet. En boven dien noch dit, dat foodanigen kintna, rechten voor een
				ITSCHAKINGE. 29* wettigh kint weit gehouden, ten aenfien van de moeder, en niet voor een baftaert. Maer de redenen die ick daer toe meync te hebben en hebje geenfins te verwachten. Laet ons weder komë tot onie voor-geftelde vraegh- ftucken. Hippel, ad l. /. Item Divus ff. adt. Corn. de Sicar. 'loach. Bettfi. 1. part. dtfponfal. num. }}. � � I. Maer ick bidde u andermael, befte Sophronif^e, en dat voor liet lefte, niet voor onaengenaem op te nemen , dat ick u noch eensverge,u oordeel te feggenopeenfakc die hier niet en is buyten ons voor-nemen, Ick mereke dat de wet aen de lodë gegeven [van de vvelcke vvy nu ghefproken hebben) (onderlinge fiet op den tegenftant, die een maeght biet tegen het voorftel van de fooda- nige , die de felve in haer eere gewelt foude wille doen , ten eynde om de felve fchuldigh ofonfchuldigh te oordeelen . Nufooiiiet gebeurt dat ick, onlanghs in feker gefelfchap vyefende , aldaer hebbe hooren voor-ftcllen dit bvfonder gheval, te weten, Of het ghe- beurde dat eë jonge deerne in eenigh kafteel haer op-gefloten hebbende , ende aldaer in- ee opper-kamcr werdende aen-gevochtë van eenige haer eere willende krencken, ende nu in feker perijckel ftaende , door de geweldi- gere over-vallen te werden , mits de deure van de kamer by de felve op de vloer wert gheloopen, ofi fegh ick, de felve deerne, hebbende gelegentheyt om haer uyt ee ven- fter te werpen ende alfo door de doot de on- eere te ontgaen, fulcx vermagh en behoort te doen, dan oife, fonder fulcx te doen, de uyt-komfte van de fake moet verwachtend ' S o � �. Wel, Philogame, wat wert van defe uwe vrage gheoordeelt by het ghefel- fchap,daer ghv de felve hoorde voor-itellen? � � 1. t".en uvt het ghefelfchap, weerde man j die hadde defe vrage voor-gefteltaen -eé fnege hooffche juffrouwe, die ick merek- te wel ter tale te wefen,en haer ftuck fonder- linge wel te verftaen in faken die te voren al- daer waren by-gebracht, de felve vont haer onbefwaertjhaer gevoelen daer op te verkla- ren , en feyde , des verfocht zijnde, datfe wift dat het niemant toe en ftont figh felven te dooden, dat het felve een algemeenen regel was fonder bepalinge; dien volgende datfe beterfoude vinden, xn dien noot geftelt zijn- de , af te wachten de aen-kómfte van de ghe- wekiigers, ende de u> t-komfte van de fake, als haer felve de venftér uyt-werpende feker- lick om den hals te brengen . � � 2 S o � �.

-ocr page 341-



		3oo Roerende Ou S o � �. Wel > oordeelde het gefelfchap dat de juffrou qualick hadde geantwoort i � � i. Dat en heb ick niet verftaen- maer even-wel ick merckte.datter eenige, en die niet van de geringhfte₃foo watfchamperlick, doch bedecktelick om lougen,en malkande- ren op een byfondere wijfe aen-fagen , doch de redenen van fulex en begreep ick niet ey- gentlick,en wilde hier op u oordeel wel eens hooren, Soph. Watmybeianght, ick meyne dat de juffrou wel Chriftelick en na de waer- heyt van het ftuek heeft geoordeelt, als we- fende daer in van een en het ielve ghevoelen met den oudt-vader Auguftinus.Maer even- wel oordeele ick, datfe betamelicker, en ,na de ghelegenthevt van haren maeghdelicken ftaet, beter foude gedaen hebben, in gevalle fy foo bekonimerhcken vrage (w-at haer aen- gaet)onbeantwoort hadde ghelaten . Daer ichuylt foo wat in (nae mijn ghevoelen) dat bequamer voor een maeghdelicken mont vbor-by waregegaen geweeft met ftü-fwij- gen,ofte met een heufche verontfchuldinge, als de rijpheyt van haer oordeel hier te too- nen . Ende dat meyne ick d'oorfake geweeft te zijn,dat eenige van't gefelfchap fchamper- lick daer over grinneckten. B^tiones contra-* *tias in* ca/u fimüi vide apud Camer. part. j. Medit. Hiflor. e ��. >?8. � Hi. Wel hoe ! mocht dan de juffrou, . het ftuck grondelick wel verftaende, haer rerftant niet doen blijeken in foo eerlicken gefelfchap < Soph. Wat my aengaet, had ick in haer plaetfe ghevveeft, ick hadde een eerbaer ftil-fwijgen voor een verftandige antwoorde op die gelcgenthevt in't werek gheflelt; En dat.even-felfs konde wel met foodanigen' maniere van doen gefchiet hebben , dat men beyde en haer goet oordeel, en haer maegh- delicke ingebondenheyt foude hebben kon-s nen befpeuren . Veel faken van foodanigen ftoffe dienen by jonge maeghden veel eer met frillen mont, als met fpreken, en beter met een foet blosjen, als met een fcherp-fin�; nigh verftant beantvvoort te werden. Daer en is noyt foo vrijen tijt of plaetfe, dat men't al moet of behoort te feggen, en het ftil- fwijgen is al mede by wijlen een antwoorde , en vry niet fonder Vacht. Maer tot onfe tweede vrage , die nu met al de refte al hadde beantwoort geweeft, té ware ghy defe tuife- vallen hier in't fpel had gebracht. � � �. Neemt my fulcx ten beften, weer-
				TSCHAKIN GE, de vrient, ick en beklage des mijnen tijt nietp maer houde my derhalven aen u foo welver- bonden als voor de refte . Maer ickfwijge hiervan, en verwachte nu vorder wat ghy fult goet vindé op de over-gebleven vragen, hier te voren aen-geroert. Soph. De tweede voor-ftellinge was, Of yemant wel foude doen, op het exempel van den Raetf-heer in defe ghefchiedeniiTe vermeit, ten wijve te nemen een deerne by een anderen tegens haren danck ghefchent. En daer op meyne ick , nademael dat het lic- haemby de wijfe niet en wert verftaen ghe- fchonden te zijn, als de geeft en de wille daer uyt rijfende ongefchent in haer geheel zyn gebleven; en dat de maeghdom veel eer is een deught des geefts als des lichaems. Dat een vrouwefchoon ontfehaecktaen haer lic- haem byeen boofwicht, even-wel ghefeyt kan werden eerlick te zijn gebleven, ja haren maeghdom te hebben behouden, en daerem niet oneerlick te zijn fodanigh vrou-menfeh tot een vrouaen te nemen, fcnderlinge in- gevalle de felve met eenige uyt-muytende deughden is begaeft, . � � �. Ick en kan dat foo niet recht be- grijpen , ende en weet niet of ick het felve in t werekfoude konnen ftellen . My ghe- denckt ghelefen te hebben , dat Catharina Hauard koninginne van Engelant by'Hen- drick de achtfte anno 1542. wert onthalft , fonderlinghe vermits fy aen eenen grooten edelman, Colpeper genaemt, verlooft was geweeft, ende datfoo verre_;dativ luyden een onderlinge voorwaerdet'famen hadden ghe- maeckt,en dat de yoorfz. Catharina fulcx niet en hadde geopenbaert. Ickgeloovedatde koningh dit foo ernft op nami vermits hy ge- loofde dat jonge luyden die foo verre t'famen zijn gegaen felden van den anderen geheel vry zijn- Gelijckhvoockden voorfz. Col- peper naderhant dede befchuldigen, van te grooten kenniffe met de koninginne gehadt te hebben, en dede hem daer nae mede den kop af-fiaen, Wit* foude dan eë ontfehaeckte ten wijve hemen willen , daer het feker is dat de felve gefchonden is f S O r H. Wat my beianght, ick achte be- ter te zijn eene te neme met rechte gefchey- den, als met deltelheyt mifbruyekt. Hoort, ten eyndeals vorë,een exempel va een groot en godfaligh prins, die miffchien ghefe)t kan werden meer te hebbé gedaen als dat nu ge- feyt is. Is u niet indachtigh, gelefen te heb- ben, hoe Dayid vluchtende voor de rafernijc van

-ocr page 342-

Roerende On

van Saul j fyn vrouwe Michal Sauls dochter,
hoe welfy David fonderlinge lief hadde» (als
de fchrift betuyght )door Saul als gedrongen
is gheweeft in het af-wefen van David, haer
te geven tot een anderen man^ te weten tot
eenen Palthielde fone La�s, die de felve al
een gheruymen tik by figh heeft behouden ,
namentlick,tot na de doot van Saul? En efter

TSCHAJK.INGE

30I

fcheyt, ghy fiet den langen tik die Michal by
Pakiel is geweeft ₅ uyt allen welck klaerlick
is af te nemen, dat de voorfz. twee onderlin-
ghe geleeft hebben als echte lieden.

* Ρ η 1. Soo fie ick dan uwe meyninghe te
wefen, dat Michal by Pal tiel, als fynhuyf-
vrouwe, voor een tijt langh gebruyckt zijn-
de , efter by d� koningh David weder is aen-

heeft de kcningh David met ernft op Abner ghenomen', op dien gront, dat het gene by
verfochtjt� eynde die hem weder foude wei- Michal in def� deele is gefchiet,uyt dvvangh,
den tce-gebracht, gelijck fulcx is gefchiet, en dien-volgende uyt gewelt is gliebeurt j en

gelijck de felve oock wederom by David is
aen-genomen , ontwijfFelick op dien gront >
dat al watter gefchiet was uyt bedvrangh , en
niet uyt vrijen wille was gedaen.

Ρ Η1. Maer iifet wel te ghelooven ₃ dat
foogrooten koningh enfoo wijfenman,als
David was, in de gemeenfchap van fyn bed-
de weder foude hebben willen aen-nemen,
een wijf die buyten echte foo lange met een
ander haer lichaem hadde geme� gemaeckt �
GewiiTelick ten dunckt my niet waerfchijne-
lick, fulcx gefchiet te zijn,'dewijle ick merc-

dat de voorfz. Michal mocht feggen

Crimen erat nofirum, fi delfaitafuijftm;
Cumfimrapt*, me»m quid nifi nolle fttit ?

Gewis ick hadde fchult, had ick mijn teere Jeelen
VVt luit, of geyle jeught van yemant laten ftreelen; .

Maer, fiet,ick ben verkracht, en roet gewelt ontfchaeckt.

Dus hub ick niet verdient om des te zijn gelaeckt".

En met ^Artiobio, Non tfi nocem quicunqui
[po-nte non efi nocens, qui» Atliila firn ddinquen-
di animo non conflituuntur.

Soph. Myenkoomtjegenwoordelick

ke dat de f��ve vorft op een diergelijcke ghe- geen bequamer'uyt-legginge voor. Soo ghy
legentheyt wel anders heeft gegaen . Want wat beters hebt, laet ons hooren .
ten tijde als fyne by.-wij ven , uyt ick en weet Ρ η ι. Wat my aengact, ick en wil u ge-
niet wat reden van State, door den riet Achi- voelen niet feer tegen-ipreken, weerde man,
tophels bv Abfolon waren befiap�, foo heeft Maer had ick in des koninghs Davids plaetfe
hy efter op fsn wedcr-konifie (fchoon fulcx geweeit,foo en weet ick metjof ick het ftuck

allbo foude hebben konnen op-nemen, als
hy dede. My dunckt ick ben wat vijferin
die ghclegentneyt ; Ickweetdatderechtf-
geleerde leggen ₉ datingevalle vemants ver-
loofde bruyt met gewelt quame gefchoffiert
te Werden ₅ dat de bruydegom haer, om die
oorfake wille > niet en vermagh te verlaten �₃en veel meer heeft fulcx plaetfe in een wetti-
ghe huyfvrouwe. Maer in het voor-geftel-
de ghe val van Michal vinde ick al andere in-
fichten (Cypr. traii. de Spon/ai cap.13. $. -f 7.)
Maer of een man wel doet, een vrouwe die
haer in overfpel verloopen heeft wederom
aen te neme , en of oock de rechter de ftrafTe
magh vergeven, daer op u gevoelen.

Soph. De Evangelifche kereken (feyt
een geleert man) zijn gewoon,den genen die
het ongehjek heeft gelede te verman�₅ fulcx
aen den fchuldigen perfoon te willen verge-
ven , ende indien fulcx gefchietj foo hout de
rechter de flrafFe op _s ter eeren van't houwe-
lick 5 ende laet den fchuldigen los . Maer of
de felve weder in by-wooninge behoort te

mede met dwangh was gefchietjalle de felve
vooralle tijt befloten en noyt meer tot hem
genomen , Ickfoude daerom in bedencken
geven ₃ of oock niet hier verftaen foude be-
hooren te weiden ₃ dat Michal den Pakiel
door den koningh Saul is toe-geeygent ghe-
weeft ; maer dat Pakiel efrer haerder geen
befit en heeft genomen, maer heeft al voren
gelet ( alfoo men dagelicx befigh was om
David van kant te help� ) hoe het daer mede
foude af-loopen.

S o r H. Ick weet welylieve Philogame,
dat eenige van de oude, en cock Lyranus van
gevoelen is, dat Pakiel met Michal geen ge-
meenfchap van bedde en heeft gehadt � maer
fulcx ftrijt ( mijns oordeels} met de waer-
fchijnelickheyt der faken, want als libofeth
de koningh Sauls fone haer dcde halen , ten
verfoecke van David ₅ van Pakiel > de jam
La�s haer man, feyt den text, givgh met haer, en
vveendt baerna tot Bahunm 10e, s.Sam. j.>(.
fulcx dat hy van haer niet fchevden en konde
Voor hem Abner dcde wech gaen , en weder

t'huys keeren. Ghy fiet hoe "den text Pakiel werden aen-genomen , dat heeft meerder

noemt den man van Michal > ghy fiet hoe fwarigheyt. 'T is waer datter veelfchnjvers

teeren genegentheyt hy toont in haer af- lae toe feggen � maer die zijn meeft van die

ρ ρ 3 gene

-ocr page 343-



				#.-■■ ■ � S CHAKINGE. fpreeck-woort feyt, Syn vuyligheyt doen ia een korf, en den felven daer na bp het hooft fetten. Ick fpreke in gelegentheyt als voren is ghefeyt. Anders foo yemant een eerlicke- deerne met fchoone woorden,beloften,linc- kernijen, en diergelijcke tot een val hadde ghebracht, en niet felfs by haer en ware ver- lockt geweeft ; foo meyne ick, dat een foo- danige niet alleen en vermagh, maer oock behoort de felve deerne weder ter eeren te brengen door een wettigh trouwen ; gelijck in veel wel gheregelde landen en fteden wert ghebruyckt, en oock by de wet Moyfis was vaft gheftelt. ( Montagw iiv. 3. cap, s. furies vers de VtrgiU.) � � i. Ick mercke met wat onderfcheyt ghy dit voort-brenght,weerde Sophronif^e, en daer op diené jonghmans, en jonge doch- ters, wel te letten. Maer ick hebbe eé jongh edelman ghekent die geheel andere infichten hier op hebbende ( als ick fie dat ghy doet) vaftelick hadde voor -genomé,niet alleen een by-fit hem tot een wijf toe te eygenen, maer felfs een fodanige die eerft by een jonghman alleen, en daer na een wijle tijts openbaerlick winfte met haer lichaem hadde ghedaen, en dat om redenen , die hy my feyde, fiende op fyn vleefelickheyt, die ick hier niet en wil verhalé, meynende daer in voor hem te heb- ben de geeftèlicke rechte, die fulcx voor een verdienftigh werek zijn ftellende. ( C. ïnttr opera chxritatis de Sponfol. iG. iAbelard. & Vrjtpof. Couver. part. 2, dematrim. c. vet. §. rr. num. J.) S o "� �. Wat de geeftèlicke rechten ten dien aenfiene is betreffende , die hebben een ander ooghmerek als de onbefuyfde, en in luften verfmoorde jongelingh dede. want de fdve rechten fien alleenlick in defen gevalle op yemant die uyt enckel yver, om een ziele te behouden en eë menfene uyt dé verderve te trecken, fulcx aen de hint nemen, niet op degene die by de foodanighe meerder luft meynen te rapen_} als by eerlicke vrouwen. Maer fodanige yver is van felfaem gebruyekj en weynigh (foo ick meyne) te vinden. � � 1. Nu een woort van de by-fic eens a, anders te trouwen, S o � �. Een by-fit van een ander te trou- wen heeft vry mede fyn bedencken. De ou- de Hebreen hebbe een beflapen dochter een vernederde genaemt. Gen, 34. 2. want fy ver- viel van haren ftaet nae Gods wet Deut. *** wiert eerloos ende een ilavinne van de ftraffe. Maer nae de woorden des Apoftels? Heb. //» moei
		30« Roerende On gene de welcke de kleynigheyt niet en kan 'werden aen-gedaen, als geen vrouwen heb- bende. Maer weder andere, en vry deftige lieden, zijn van gevoelé, Dat een overfpeel- fter weder in te nemen_} niet alleenlick fchul- digh is voor de man, maeroockfchadelick voor 't gemeen , als oorfaeck gevende aen ontuchtige vrouwen tot onkuyiheyt. Indien nochtans een man, na gedaen ichip'-breucke, de felve zee noch eens wil bevaren, daer en is noch recht noch regel van Godf-dienft die hem fulcx is belettende,indien fulcx gefchiet nae ghedaen boete , en met kennifie van de ovengheyt, Maer die een onrechtveerdige overfpeelfter by figh behout, wort verftaen als een roffiaen van fyn wijf te wefen. Qum uxore fub malediflo cfl, inquit Hieron. Atnif. de jut. Connub, cap. $. ��. r>. num. r. � � l. Maer wort in de fpreucken Salo- mons niet onder andere ghelefen, dat die een overfpeelfter behout dwaes is en godloos i S o � �. 'T is waer, lieve Philogame . Maer behoudens dat in de Hebreeufché text die fpreucke niet en wert bevondë, foo wort de felve by de fchrijv.ers verftaen van eene foodanige die noch haren ouden naet naevt - Tot weïcken eynde Hieronymus feyt : Hy is enrechtveerdigh die een onfchuldigebefchuldight; dwaes die een fchttldige behout. � � i. Maer, om verder te gaen, ick ver- wachte u gevoelen op de derde vrage,te we- ten , of yemant wel doet een vrijfter, by hem te voren ghebruyckt tot fyn by-fit, ten wijve te nemen,en fonder voor-oordeel van 'tgene u believen fal hier op te feggen, foo meyne ick dat ghy fulcx veel min f uk goet vinden, als van eene die met enckel gewek hier in is mifhandelt. S o � H. Het gheval foo ftaende als het felve is voor-geftelt, ende geen wet, ghe- bruyck, ofte lantf-recht yemant tot trouwen in dé voorfz,gevalle verbindende,foo houde ick het met die gene die het felve voor een jongelingh ondienftigh meynen te wefen; En vveynigh zijnder die foodanighe by-fitten (figheygentlick tot enckele dertelheyt van de uyt-fchuymende jeught hebben laten ge- brnycken) trouwen,die daer over niet groot berou namaels en hebben gehadt, De Poë- ten hebben fulcx willen af-beelden door het houwelick van Jupiterenluno, diebuyten echte te voren onderlinge haer lullen hadden gepleeght. Siet,wat eé huys tot in de andere werelt toe by de felve wert gehouden , vol oneenigheyt en yver-fucht. 'T is als het

-ocr page 344-



		Roerende On moet hethouwelick eerlick en Tonder vlecke weien. 'T is oock kennelick dat felfs by de Romeyneneen ibdanigen vrou-menfchniet alleen in haer felven eerloos wert gheacht , maer datfe oock oneerlick maeckt den gene die de felve in fyn by-wooninghe op-nam . Men leeft by de oudt-vader Chryfoflomus defe fpreucke, ten felven eynde dienende: Geli/ck (feyt hy )yemant vvreet en onredclick is, die een $erlicke vrouwe vtrlaet, foo is hy dvvaes ende onrechtveerdigh die een hotte by hem behout. De Hoogh-duytfche fegg�,dat hy,die een hoere trout, is een fchelm, of haeft een worden fal. En dat is van heden of gifteren niet , datfe fulcxhebben gevoelt, dewijle Corn. Tacitus getuyght, dat van outs onder de felve geen genade en was, ten aenfiene van eene die figh in haer eere verloopen hadde, en dat noch �jonckheyt, nochfchoonheyt , haer in dien gevalle tot een goet houwelick konde bren- gen . (Muitis itluftribuMedeeorifuit (tut inccn- fultiut uxor ajjiitnpta, aut retenta patienttus, Plin, Paneg. Sicui crudelis & iniquusefl qui caflam dimittit uxorem ; fit fatuus & in)uflus tfl qui retimt mt- retricem. Chryf. ad 9. cap. Matthf i. Ptiblicatu pudititia apud Germanos nullatrat venja_t non forma, non Mate maritum invenerit. Tacit. de morib. German.) ■^ lek kome dan tot de vrage by u te berde gebracht, te weten, of oock een jongelingh na rechten magh gefeyt werden ontfehaeckt te konnen werden, en dacr op antwoorde ick met een woort, dat jae ; gelijck niet alleen- 'lick de rechtf-geleerde over-al ghctuygen, maer de hooge recht-bancken en parlemen- ten oock dickmael gewefen hebben . Maer dat vrouwe fulcx beftaende metier doctfou- den behooren geftrait te werden,daer in fou- de ick het houden met de gene die het felve ten aenfiene van vrouwe oltc maeghden wat fachter op-nemen, oordeelende,dat de felve, na gelegentheyt van faken, niet met de doot, maer met minder ftraffe, na befcheydentheyt van den rechter,behooren te mogen beftaen. (lul. C/ar. §. rapt uu r.um. 6. ubi dijfint tentet doftores & ejtempla contraritt recenfet. ) Phi. Maer hoe kan fulcx doch ont- fchaken of verkrachten ghenoemt wer- den i Voorwaer indiender eenige gevonden werden die met fchijn van redenen derven fegg�,dat geen vrou-menfeh recht verkracht en kan werd�,en geen gewelt in haer lichaem en kan lijden, fonder ten minften eenige toe- ftandigheyt, hoe kan doch aen e� jongelingh
				TS. CHAKINGE. Je? fulcx gebeuren f Maer kan'teenighfinsge- fchieden oock tegen danck in defe gelegent- heyt, een man te dwingen om-te doen het gene dat niet als uyt rechte goetwilligheyr en kan gefchieden,"dat dunckt my een van de grootfte vreemdigheden te wefen , die men kan bedencken -_? en't is mijns oordeels wel gefeyt: Al is de vi ijfter ftecgh , noch wortfe wel de biuyt; Maer wil de vrijer niet, foo is de vrierttfehap uyt. S o p H. Een vrou-menfeh wert ghefeyt een jongelingh ontfehaeckt te hebb�,fchoon fy den felven niet met gewelt, maer met be- drogh of vleyende woorden tot haer lockte. Phi. Wel, dat en kan immers geen ver- krachten ofteontfehaken (dat gewelt in figh begrijpt) ghefeyt werden , en derhalven en meyne ick niet dat een rechter daer op foud« ,'¹willen acht nemen in wijfen van vonniiTen . S o ρ H. In trouwen jae. Papon�nfsn ij. boeck in den r 6. titel, arreft 3, verhaelt, dat een dochter fchoon van haer perfone, om foodanigen verlockinghe is verklaert geen houwelick te hebben met den voorfz. jonge- lingh . Een vrufter, feyt Papon, niet anders hebbende als de fchoonheyt van haren per- foon, hadde door haer aen-lockende gelaet het beleyt, dat e� jongh en rijck jongelingh, noch onder vooghdijc ftaende, met haer een houwelick hadde ghefloten . De vooghden van den felven jongen edelman ftellen haer aen, om dit houwelick, als by ontfehakinge ghefchiet zijnde, te doen vernietigen . De fake komende voor het hoogh gerichte van Parijs, ifmen bekommert, hoe men dit ftuck noemen fal. Om niet langh te wefen in dit verhael, het houwelick is verklaert, niet te mogen beftaen, de vrijfter ter naeuwer noot fonder ftraffe op haer perfoon ontkomen -_}maer de moeder en haer helpers , en de No- taris felfs , die de houwelicxe voorwaerde hadde gefchreven , alle veiwefen in mereke- Iicke gek boete. Tot bcfluytfeyt de voorfz. Iean Papon, dat hier uyt blijckt,dat een manf- perfoonfoo wel ontfehaeckt kan werden als een vrouwe, (perglojf. in. I. un. C. der»pi»in vtrb. fponfam. in p. qua f uit opinio lohatt, ttm't- qui glojfatoris} en dat fulcx dagelicx in Vranc- rijck alfoo wert verftaen. Phi. -Voor my, ick en kan dat foo niet op-nemen, om deredenen te voren by my verhaelt; gelijck ick mede niet en wil ghe- looven, dat eenige rechters, rechtf-geleer- den en naturaliften wefende > het felve alfoo fou-

-ocr page 345-



			^

304 Roerende On ibude verftaen.. Soph. En werpt dit foo verre niet, lieve Philogame. want daer zijn al te verfche exempelen , om fulcx te willen loochenen, en dat fejfs in vorftelicke perfonen. Hoe ^e. is tot uwer kenniffe niet gekomen, dat nu on- langhs, jae felfs in den jare 1 6 3 4. op den 5. September het parlement van Parijs een wijfdom heeft geuycet, door het welcke het houwelick van Monfieur, broeder des ko- ninghs, ter eenre, en de pringeife Marguerite va Lotteringen ter anderer zijde, is verklaert nietigh en geenfins te konnen beftaen, en dat hertogh Karel van Lottering� met Nicolaes Franc, oys des felfs broeder, en Henriette van Lottering�jpringeife va Paliburghfynfuiter, ter fake va ontfchakinge gedaen inde voorfz. broeder des koninghs , gebann� zijn uyt het rijck va Vrancrijck,met verbeurte va alle der felver goederen i Soo ghy datniet en weet, iqk kan u dat wijfdom noch terilont doen hebben,gedruckt tot Parijs in de Druckerije vanfyneMajefteyt. Pil 1. Maer heeft men wel oyt vanyet fulcx in andere deel� van de werelt gehoort i Soph. Ickfeggeu, dat ja, goede Phi- logame, en ickhebbe felfs weten ghebeuren in Engelant,dat een feer eerlicke, bevallicke, en aenfieneli.cke jonck-vrou in Engelant be- fchuldightisgeweeft, vaneen jongen graef ontfchaeckt te hebben, en nae ick de fake hoorde verhalen, en foofe vers gefchiet was, .en wafler anders tuifchen hen lieden niet om gegaen, als dat men oock hier te lande voor goeten eerlickfoude ge keurt hebben. De voornoemde jufFrou was te gafte genoot met haren broeder op een promoti-feeft van een jongh edelman ( ghelijck in dat rijck veel plagh te gefchieden ) en alfo fy feermeefter- lick op de luyt w'A te flaen, ende niet het fpel haer fte'mme te vermengen, wert haer op'tleftevandemaeltijdt een luyt toe-ge- bracht, en met een w�rtfe verfocht, het ge- felfchap met e� deunden te willen vereeren. Sy, nae eenige heufche weygeringe, begon werck, waer in fy foo wel beviel een fekeren jongen graef, regelrecht over haer fittende , dat cie felve jin't af-gaen haer waer-nemende, na veel tot haren lof gefproken te hebben, eyntelick fyn rechter-iunt uyt-ftack, verkla- rende datfe in hem een man gewonn� hadde, foo fulcx haer mochte ghjeyallen, het felve fyn voorftel foo dapperlick aen-dringende, jdat hy toonde, dat het hem ernft was. Sy, door dit onverwacht gheval niet weynigh
		TSCHAKIN4SE. onti�t wefende,en onfeker wat te doen, oht- feyde voor dat mael den Graef fyn Kerfoeck, met de meefte heufheyt diefe konde. Maer terftont daer nae haren broeder in een ka- mer byfonder geroepen hebbende, verhael- de aen denfelven haer weder-varen,verfocht raet, hoe te doen, ingevalle haer fulcx ander- mael mochte voor-komen. De broeder, figh wat bedacht hebbende , riet haer, dat fchoon haer ouders niet daer ter plaetfen, maer tot Londen waren, ende dien volgende als nu niet gehoort kond� werden, datfy (in- gevalle delake haer noch eenmael fchoon mochte voor komen ) den grave den koop foude toe-flaen, ghebruyckende daer in de meefte beleeftheyt haer doenlick wefende» met dat vertrouwen dat haer luyden ouders (vermits de fchoone ghelegentheyt figh nu biedende , en die vermoedelick niet licht weder figh en foude vertoonen ) fulcx haer niet als ten goede enfouden af-nemen. De jonck-vrou , met den raet van haer broeder gheftijft zijnde, maeckte wederom de luyt by de hant te hebben , en beftont weder te viflen met het eyge net als voren. De jonge graef daer ontrent zijnde, en noch de felve beweginge in figh gevoelende, heeft ander- mael met groote toe-genegentheyt gelijcke aen-biedinge als te vore aen de vo�rlz. jonc- vrouwe geaaen,die,fy oock danckelick heeft aen-genom�, en terftont daer na fulcx haren broeder aen-gefeyt, de welcke, daer op niet flapende, wiftetewegete brengen (gelijck in dat rijck niet nieu en is) dat de jonge lied� noch dien eygen dagh by e� kercken-dienaer in haer trouwe zijn beveftight geworden, die oock de volgende nacht haer bedde gemeen hebben ghemaeckt, ende zijn eenige wey- nige dagen daer na te famen tot Londen , als echte iieden,aen-gekomen. Doch de ouders van den voorfz. graef, van 't gene datter tot Oxfort ghebeurt was verwitright , en des ganfch t' onvreden wefende , hebben beyde de voorfz. jonge lieden verfekert, en de felve van den anderen gefcheyden, hebben elck in een b^fondere plaetfe doen bewaren, en daer opisgevolght dat de voorfz. jonge juifrou is befchuldight geword�, van door het gene voorfz. is ontfchakinghe in de perfoon van den jongen grave begaen te hebben, wer- dende de omftandigheden ten naeften by als voren is gefeyt,maer met hatelicke woord�, op-gehaelt, en foo geduyt, als of de felve geleyder lage daer op hadde geloert, om den voorfz. grave in 't net te krijgen , daer het tegen-


	/

-ocr page 346-



		Roerende On tegendeel van de andere zijde ernftelick wert ghedreven. Defe fake verhaelt werderide over tafel van de heer Ambaifadeur van de- fen Staet, daer ter felver tijt verfche vde jonc- vrouwen en andere jonge lieden wefende, wert oorfake ghenomen , voor en tegen de jonckvrou difcourfen te maken, en weit fon- derlinge daer op gefta�,dat de voorfz. jonck- vrou tenminft� haereygen ouders eerft ken- niife hadde behooren te doen van de fake, al- eer figh in gelegenthevt van trouwe te ver- binden . Maer andere meynden, fulex ver- fchoont te konn� weiden ex prafumpta meute farentum, vail ftellende , dat de felve, om de ganfeh vordelicke ghelegenthevt ► ftil-fwij- gehde , moefte verftaen werden hier in be- willight te hebben, jae dat de felve vermoe- delick de jonckvrou (indien fy niet en hadde toe-getaft) befchuldight fouden hebben van gebreck van oordeel � vermits fy foo fchoo- nen kans haer vruchteloos hadde laten ont- glippen. :>.�'.' Phi. Maer hoe is het eyntelick daer mede af-geioopeni S o f η. Mydunckt verftaen te hebben, dat, naelangemoeyelickhedenen tuifchen- fprake van vrienden, het honwelick eynte- lick by de ouders van den gracf voor goet is erkent. Voffe autem ratas habeti nuptias η pa- rent ibus , etiamfi fim if forum confenfu contra�l4 fint, late dem�nflrat Betfil. Monerns trad. de tnatr. tap. to. Phi, Of een jongelingh op die maniere als nu verhaelt is kan ghel�yt werden ont- fchaeckt of verkracht te zjjn , daer op vak (mijns oordeels) noch vry al wat te feggen. Maer ick weet onlangs een geval gebeurt te zijn, dat ick houde op beter gront ontfeha- kinge ofte gewelt ghenaemt te mogen wor- den . Een vader en andere vrienden heb- bende onlanghs e� jongelingh op het bedde betrapt, daer hy met de dochter vand� huyi� fyn luft hadde gepleeght, hebbenden felven metdreygementen daer toe gebracht, dat hy ( anders geen uyt-komfte nende ) de felve heeft belooft vvettelick te fullen trouwen; en hebben den felven oock een fchriftelick be- fcheet af-geperft. De vrage is, nademael by Een yder vaft wert geftelt, dat alle houwelic- ken uyt bewilginge moeten gefchieden, en anders niet, ot de l�lve jongelingh gehouden is fyn trouwe, in vougen als voren hem af- ghedwongen, te voltrecken> dan of hy vry- neyt heeft, figh elders te mogen verbinden i %
				Τ S C Η Α Κ Ι Ν G E. JOJ L, ncqui ab iniuo, 14. C. de nupt. I. Titi 13+.* ff, ik verb. oblif, S o p H. Ghy fchijnt de vrage by u voor- gheftelt, lieve Philogame, aireede felfs be- antwoort en voor den jonghman beflicht te hebben; en mifchien meynt ghy des wel ge- gront te wefen. En even-wel ick ben anders van gevoelen, en fegge, dat foodanigen jon- gelingh (ten zy de dochter daer hy mede te� doen'heeft anders va onecrlickheyt befchul- dight kan werden ) verbonden is fyn belofte na te komen,en meyne boven andere redenen daer toe te dienen de volgende Schriftuer- plaetfen, Exod. zz. 16. Wanneeryemantee» tnaeght bekottt _t die noch niet vertrout en is, ende beflaeptfe, die f al haer geven haer bruyt-fchat, en- de haer ten wijve nemen. Deut. zz. zi.zp. Wan- neer yemant aen een ma&ghi komt dit niet btloeft en is, ende grijptfe enjiaept by haer, ende het wort alfoo beven den .� Soofaldie, dit-[e btftaptn heeft haren vader vtjfiigh ficfol(ilvers geven, enfalfe ten vvijve hebben _tdaerom dat hyfe gefehendet beeft, hy en kanfe niet ver tat en fyn leef-dage. (Om fonflitutio\urisdivini cumnatural��qm- tatem & rationem in habeat (etft lex Mcfis noi nonobliget) omnibus humanis, irndition'tbus de- bet pr&ferri. Vide late Bafil, Monrr, tra�. de matr, tap. it. nam. 4. & 's.) Mitigaders op datdeweelige jonge lieden haer keren ont- houden, en tot eeilickehouwclicken,nict tot vuyle dertelheden figh leeren begeven. Phi. Gewiffeiickdat komt my ganfeh vreemt voor, en is t'eenemael buyten mijn gevoelen . Wel, ick wil dat eenige van mijn kennifie mede deelen, die het wel fal te pafle komen. Maer noch een vrage, foo 't u be- lieft . Soph. Is 't nietgenoegh (dunckt u ) van defe fioffe i Phi. Dc vrage fal kort zijn, en ghy kont u antwoorde even alfoo maken , en fy vloeyt klaerlick uyt onfe gefchicdeoiiTe. Ick hebbe van mijn ouders wel gehoort, dat eenige 5 ' vrijfters eemjts hebben beftaen eenighe mif- dadigen, nu ter doot venvefen zijnde, te ver- bidden, endefelve figh tot mansteverey- fchen . Is de rechter μγι eenige lant-rechten ofte oudegebruyeken gehouden, foodanige mifdadige aendefodanige verbidtfters te la- ten volgen, en dat uyt gunfte van 't houwe- lick, gelijck men my heeft willen doen ghe- looveni Soph. Het is hier en oock in andere Rijckenby eenige eertijts gelooft gheweeft; Q^ q Maer

-ocr page 347-



ïèö R 0 E t. E W O S O � Maer de fake nae rechten onderlicht zijnde, wen fonder gront en redenen bevonden , als ghynaerderkont fienby verfcheyde rechtf- geleerden , daer vanghewagende , onder an- dere by Titaqueütis de fcenh mitig. concluf. s6. Wel 5 dat is nu daer, Philogame, en indien het u noch geen rijt en dunckt van fcheyden, foo moeten wy nootelick tot een geheel an- dere ftoffe vervallen, daer niet van ghewelt, niet van ontfehakinghe, maer van een uyt- muytende toe-val van ghenegentheyt weit gehandelt, � � I. Dat is te foeté ftofFe, weerde man, en wy zijn te wel ghefeten om het begonnen werek foo haeft te ftaken \ ick bidde u laet ons over-gaen van gewelt tot liefde. En ftaet my weder het lefen toe, als voor defen.
	TSCHAKINGE. S o � �. Wel, foo u dat alfoo ghevai _vPhilogame, foo beginne ick, en fegge: Oaer « genoeghvan kracht gefeft, tietfluck dient anders aen-gelcyt. Ghy hoort te» blij der treté-gevül, Dei � een wonderfihijnen fel. Vfamfiet hier koomt een edel vorft, Oienaer een hoogt fcheonheyt dorfii En hier verfchijnt een jonge tnaeght. Die van een diep verlangen klaeght\ Schoon geen van beyden oyt en fagh, Wat hoer den bram verwecken magh. Hic nunqua vifg flagravit amore puellf. � � I. Wel aen, fonder langer voor-fpel» ick beginne.


		HOT-

-ocr page 348-



		*S°J*

	� O Yi..VV E LIC �

VER OOR SAEC � � D 0 0 R DR O O � � � F oyt een nacht-geficht, of vvech- geruckte finnen, Den droom en iyn gevojgh yet gel- den in het minnen, Yet brengé aen de trou, ftaet hier tezijngeieyt, En daer is even nu mijn peone toe bereyt. Een wonder trou-geval, by niereen menfch verhandelt, Die oyt ParnaiTus bergh voor defen heeft bewandelt, Stact hier verhaelt te zijn, ten goede van de jeught. Wat nieu en felfaem is dat geeft de meefte vreught, Dat geeft de meefte vrucht, byionderals de reden Het ftuck wil ondergaen tot in fyn diepfte leden. Wel aen dan, geeftigh volck, vvy komen tot de daet. , Ghy let, na dit verhael, wat hier te leeren ftaet. Terwijl Hyftaipes drough den fchepter van de Meden, V Vas heerfcher van het lant en al de rijckc fteden, En dat fyn broeders heir ( die Zariadres biet) Tot aen den gullen ftroom van Tanaïs gebiet, Doen was Omartes prins van al de groote rijckcn, Die van den fnèilen golf tot in het Ooften wijeken. Hy, ichoon nu wel bedaeght, had maer een eenighkint, Een maeght die geeftigh was en over-al bemint, Q, q � Een

-ocr page 349-



			-."'

		_So8 HOUW EL I CK Een blomtjen n�yt gepluckt > een r�ofjen verfch ontloken , Van wiens vermaerde jeught wert over-al gefproken. Sy was naer hooffche wijs en geeftigh op-ge voet _? Van adel wonder hoogh, maer hooger van gemoet. Daer was een hollen bergh in ouden tijt te vinden, Gelegen in het kalm en buyten alle winden , Men iagh hiergeenen daghof ftralen van de ibn, Vermits het duyiter hol geen licht ontfangen kon. De deur was Tonder har om geen gerucht te maken, En dat door haer gekir geen ��gh en fou ontwaken. Daer vvas geen ambachtf-man die met den hamer vvrocht _y Geen ongeruftigh hooft dat op fyn handel docht. ; Daer quam geen hagel* buy gevallen op de bergen, Daer quam geen donder-ilagh de ftille velden tergen. ;-.;?" ■■; '■■ Daer vvas een foete beeck die over keytjens liep, En door een facht gefuys het oogh tot flapen riep. Op't voor-hof was een tuyn gebogen naer het zuyden _yBeplant met mane-kop enduyfent groene kruyden, Verweckers van den ilaep. geen hont baft op het erf. Geen gans of ander, dier en queeckter op de werf. Daer vvas geen yver-fucht, geen ongerufte (brgen; Maer niet ais ftage ruil: tot aen den lichten morgen. Daer was geen haet bekent, geen druck, of fvvarte nijt. Geen nare dweeperij, die in deiirinen bijt.■ Daer quam een dicke vvolck ontrent het ilot gef�gen, En maeckten wieder quam tot fluymer-iucht genegen. , Siet daer een vreemt geheym, daer iigh de Slaep onthout _? Door vrou Naturaifelfs meteyger hant gebout. Door al het ftil vertreck zijn duyfent ledekanten;( Daer liggen op een ry fyn weerde lijf-trawanten» , Enyvat men droomen hief, een wonder vreemt gebroer, Dat bijfter feliacm ipoockt en vreemde faken doet�;7 vr,2* & j $)_{ Eei>

-ocr page 350-



		DOOR D R O O � � �. 309 Een deel kan aen het volck een blijden geeft verwecken_;Maer vvatter omme-gaet en is maer om te gecken. Eylaes! haerganfch vermaeck en is maer enckel vvaen , Want als de ilaep verfchiet, dan is de vreught gedaen. Een deel kan yemants heirin bange droefhey t (lellen ₃En met een grooten fchrick tot in de ziele quellen j Een deel ftort yemants hert als midden in den doot j Maer als de flaep verloopt, foo is hy buyten noot. Een deel is wonder licht om op te zijn gedreven, En leert een menfchen kint gelijck een vogel fvveven. Een deel heeft iy � vermaeck ontrent de vvoefte zee _JEen deel in 't groene wout, en by het jonge vee. Een deel doet yemants hert gelijck een fteen verherden, Een deel leert eenighmenfch een peert of ezel werden. Een deel , een machtigh vorft. *en vvaerom meer verhaelt > Het is een kluchtigh volck dat om de geeften dwaelt. Soo veel de dieren zijn, die op der aerden leven, Soo veel de fterren zijn, die om den hemel fvveven, Soo veel het blom-gewas is in een luftigh dal _xSoo groot is haer bedrijf, foo veel is haer getal. De Slaep om defen tijt , de �� van de bende, luyft als hy met gemack fyn leden omme-wende, Sprack dus fyn gaften aen: Wie ial op defen nacht Gaen (poken door het lant > en toonen oniè macht ? Wie (al den bulle-man₃ wie (ai den nicker maken ? Wie fal het ilechte volck en wie een prins genaken ? Wie (aleen jonge maeght gaen ftorten in den fin . Het foetfte van de jeught, de krachten van de min ? Wie fal een jongh gefel iy � lieffte doen genieten, En met een gulden fchicht hem in den boefem fchieten ? Wie fal of dit beftaen, of grooter wonders doen ? Op, mackers, uyt het bed, op > geeft u in het groen. Q_q 3 Op,

-ocr page 351-



		₃4o � � U W � L � C � , ��, ivveefc ontrent de jeughc, of om bedaeghde menichen, Die eer ₃ of machrigh goer, ofgroote ftaten wenichen. Gaethandelt yder een, nadat het u bevalt, Terwijl de wij il e man op iynen leger malt. Hier op quam Soct-bedrogh iigh toonen op de kamer, Enfeyde tot den Slaep: Geen ipoock en is bequamer Te doen watghy beveelt als ick en mijns gelijck i Laet my te defer uyrgaen fvveven door het rijck. Ick fal al vvaer ick kom gaen drijven vreemde rancken; De menfchen even-wel die fullen my bedancken. V Vanc fiet een flechten bloet, een klunten aen den dijck Die ftel ick uyren langh een grooten prins gelijck. Ick hebbe left een bloet geluckigh konnen maken, Vermits ick maer alleen iyn leden quam genaken. Hy was Alexis vrienteen^klunten uythet larie, Soo rouwen harders kint als ick voor deièn vant. Noch gingh ick even-wel my dcCc kracht vermeten, Dat ick den kalen droes fyn leetfou doen vergeten. Hy lagh ontrent een ieugh te midden in den ital Out, ichamel, overftolpt van enckel ongeval. Ick quam hem door het oir tot in het breyn gefegen, Ick Cigh wie dat hy was en vvaer hy was gelegen, Ick blies hem in den kop een foete dweeperij, En ftracx was hem de geeft van alle kommer vry. Ick gingh mijn wonder-kunft noch vorder openbaren, Ick nam hem uyt de kop de ivvaerte van de jaren, Ick gaf hem jeughdigh bloet, ten minften na den ichijn, Ick maeckte dat hy meynd' een edelman te zijn, Den ftal een prachtigh hof. het loeyen van de beeften Dat nam hy voor geiangh van al de fraeyfte geeften. Ick gaf dat hy de lucht als ibet en luftigh prees, Hoe-welder van het vee maer enckel ftanck en rees.

-ocr page 352-



		DOOR �> R O � � E �. ff Al was hy gariich begaet, en bijfter vtiyl bekroofèn, Hem dacht hy lagh geftreckt te midden in de rooien. Ick gingh hem boven dat beiloken door de min. Een fogh die by hein lagh die icheen een koningin-. Die icheen tot hem geiint, en quam tot hem genaken , En wou door (bet onthael den harder vrolick maken. Hy nam haerin den arm , fy biet hem haren mont, Die hy gelijck een roos en noch al foeter vont. Hy taft haer naerder aen , om volle luft te plegen, En j naer het fchijnen mocht, fy vvaifer toe genegen j Maer fiet dien eygen ftont ibo kraeyder juy ft een haen,. En ftracx ibo was de flaep en alle vreught gedaen. Ach! Mopfus liet terftont fyn rauwe vingers glippen. Want fiet een vuyle ibgh die lagh hem aen de lippen. Daer vvenfcht de rauwe quanrdoor ongeftuymigh bloet , Dat noyt in fyn bedrijf een hane vvoonen moet. Hy vvenfcht dat hy terftont den kracyer mochte grijpen, Om hem van ftondeii aen den roeper toe te nijpen. Maer wat de man bedrijft, 't en gaf hem anders niet, Als dat hy des te meer iyn eygen weien (iet. Wel, dit is mijn bedrijf,^n door mijn fbete grillen Soo doe ick menighmael al wat de menichen willen, lae meer als yemant vvenfcht. Dus geeft my nu verlof, Dat ick voor onfèn bergh magh kiefèn eenigh hof, Magh fvveven op een ilot, of op een ichoone vvooningh-* Of plegen mijn bedrijf ontrent een grooten koningh. V Vaer dat ick immer gac, of waer ick komen fat Daer is mijn fpokerij de menichen lief-getal. Soo haeft als Soet-bedrogh fyn reden had geiproken, Soo heeft hy wederom fyn oogen toe-geloken, Verwonnen van den flaep, ibo dat hy fuyfcbolt, En in het iachte dons als eerftmaelhenen rolt. Doch

-ocr page 353-



		yit HOUWBLTCK Doch V Vaer-droom nam het vvoort: O foetfte vandc goden, Die al wat adem blaeft hebt onder u geboden, Verquicker van de menfeh, die bange zielen ftreck., En moede leden itijft, en fiecke lieden heelt, � is eenmael langh genoegh een mallen aert gedreven, En met den neus geley t die op der aerden leven. Ey j laet my gaen te vverek gelijck ick ben genaemt. Draeght u van nu voortaen gelijck het u betaemt. Ick weet een jonge maeght in hoogen ftaet ver-heven, Die aen een ruftigh man is weert te zijn gegeven, Niet in eenloofenichijn, maerin de waredaet, En, foo het u bevalt, ick weet haer goeden raet. Ick fal een vorften hert tot hare liefde trecken, Ick fal haer teere ziel tot fyne gunft verwecken, En beyd' op eenen nacht; en wat haer vorder ichort Dat ial haer inden fchoot ten vollen zij � geftort. Laet my Hechts heden toe , dat ick magh henen vliegen j 'Ken fal geen jongh gefel, geen teere maeght bedriegen, Geen malle grillen doen, maer dat de goden vought, En na den rechten eyich de menfehen vergenought. De ilaep-god gaf een knick ontrent fyn lefte reden, En V Vaer-droom nam het aen, als of hy was te vreden. Dies tijt hy op de reys, en gaf hem in de lucht, En ichoon hy dapper ipoet, hy maeckte geen gerucht. In 't holile van de nacht, doen al de dieren fvvegen., En ganfeh het hof-geiin in rufte was gelegen, Genaeckt hy tot de koets, waer in Odatis lagh, Daer hy geen kamer-maeght, geen licht ontrent en iagh. Hier ftelt hy in het vverek fyn alderioetfte ftreken, Hy deckt de ganfche maeght met fyn gefvvinde vleken , Hy fprenght haer om het hooft een wonder krachtigh nat > Dat haer met vreemt gewoel in al de leden fat, Het

			\

-ocr page 354-



		DOOR D R O O � � �. 315 Het vocht doorkruypt de maeght tot in haer diepfte finnen, En roert haer geeften om, en leert de viïjfter minnen, En beek haer dingen in die fy voor oogen ilet, En, �00 het ichijnen mocht, in volle daet geniet. Sy vont haer aen een beeck die met gefvvinde ftroomen Gingh (wieren in een dal, en om de groene boomen \ Ter zijden lagh een bofch daer uyt een ridder quam, Die met een bly gelaet tot haer de reyfe nam.

			En als de jonge vorft het water quam te naken, Soo hiet hy fyn gevolgh haer (helle gangen ftaken, En gaf hem by de maeght ₅ en boot haer goeden dagh, Soo geeftighals hy kan > (bo gunftighals hy magh.. Prin^eile, met verlof, ick koom tot u getreden, Bekoort in mijn gemoet door uwe frifiche leden ,* R r Vbeelt

-ocr page 355-



		3H HOUWELIC.K V beelt is my vertoont te midden inder nacht, Daer ick in ftilte was, en om geen vrijen dacht. 'T is (ick en weet niet wie) 't is yemant van de goden Die heeft my in den droom uy t hooge macht geboden, Te komen in het rijck daer ick op heden ben, En daer ick niet een menfch als u alleen en ken. V mont, u geeftigh oogh, en u bevallick vvefen Is my te geener tijc by menichen aen-geprefen, Het is een diep gcheym dat my de finnen drijft, En dat u Toet gelaet in mijn gedachren fchrijft. Ick iagh u doen ick Hiep, ick fagh u foete wangen, En kreegh van dat ick iagh een wonder groot verlangen. Ick iagh u Tonder fien, en<ioen ick niet en iagh, En doen ick in het bed en in het duy fter Iagh. Nu doe ick inder daet dat my de goden rieden, Ick kome, friffche blom , acn u mijn herte bieden. Ick wenfeh oock heden felfs_} indien ick maer en kan, Te weien uwen vrient, te werden uwen man . Maer eer ick vorder gae,ibo dient het u geweten Wie dat ick weien magh, en waer ick ben gefeten. Godin j ick ben een vorft, oock van een machtigh rijck, Soo dat ick even-felfs u vader niet en vvijck. Siet daer een ichoon juweel, ge^iert met rijcke ileenen, Wel duyfent jaren out, gelijck de vaders meenen. Het is wel eer ge weeft een pant van foete min Aen Tamb�s deftigh wijf die groote koningin. Indien het u bevalt, ghy kont het nu ontfangen, Ghy kont het, t' mijner eer, om uwe leden hangen j En ick fal inder daet en op een vaften gront V trouwen dicnaer zijn, tot aen mijn leften ilont. Met dat de jonge vorft het pant haer ichecn te geven, Soo quam een dicke lucht ontrent het hof gedreven, Een

-ocr page 356-

DOOR _D R O O Μ E N.

3¹*

Een lucht die enckel vier en feilen donder fchoot,
Soo dac de ibete ilaep van alle menfchen vloot.
Sict daer voer VVacr-droom vvech, en gingh d� vorft geiiakc,
Dien hy van dcCc maeght een man verftont te maken.
Hier doet hy even ioo en met het eygen beek,
Gclijck hy met de maeght te voren had gefpeek.
Odatis gaf haer op, maer 't beek dat is verdwenen,
En wat haer in de nacht te voren is verichenen.
Daer was de juffer gram en bijfter ongeiint,
Dat fy haer in het bed alleen gelaten vint.
Sy hadde welgevvenft een ilaep van hondert uren,
Op dat hetfoetgeficht had langer mogen duren.
Maer i�et het is gegaen, en waer Odatis keeck
Daer is geen luftigh velt, daer-is geen reyne beeck.
Daer is geen jongen vorft. Sy wou haer geeft en ftellen,
Maer iiet een diep gepeys dat koomt haer linnen quellen.
Het beek ₃ het aerdigh beek ₃ dat haer ibo wei beviel,
Dat maek haer in het breyn, en fpeelt haer in de ziel,
En fvviert haer om het hert. Den vorft fyn deftigh vvefen,
Syn kloeck en fchoon gcftcl dat is in haer te iefen.
Sy beek haer fcker in > en hout het voor gewis,
Dat dit geen loiTe vvaen₃ maer vry wat anders is.
Sy meynt dat inder nacht ₃ als alle dieren fvvijgen,
De goden in de ziel der menichen komen zijgen,
En maken dan bekent ₃ wat hun gebeuren Cal,
Het zy dan bly geluck ₃ of droevigh ongeval.
Sy meynt dat als een droom de menfchen koomt beftoken,
Wanneer den dageraet aireed' is uyt-gebroken ,
( Gclijck hier is gebeurt) dat jae het nacht-geficht
Heeft dan een vaften gront, en vry een groot gewicht.
Sy meynt dat haer de Slaep of een van fyne knechten
Koomt, dooreen ftil geheym, de finnen onderrechten

Wie

R r

-ocr page 357-



		316 HOUWELICK Wie dat haer fchoonheyt acht, hacr edel huys bemint ₅En wie tot hare jeught ter eeren is geiint. Of dat een hooger God haer dus koomt openbaren, Met vvien haer noodigh is > en hoefe dient te paren, En dat het eygen beelt, dat fy in 't duyfter iagh, Sigh eens vertoonen fal te midden op. den dagh. Maernaer een langh gepeys gaetfy hier tegen ftellen* Wat vreemder dvveeperij dat ons de iinnen quellen, Wanneer men leyt en ilaept, en dat op enckel vvaen Noy t gront en dient geley t, of vail en dient geftaen. Dat jae den hemel felfs met harde donder-ilaeen De nare ipokerij heeft vvech beftaen te jagen ,* En dat een meerder God ₃ gefegen uyt de locht ₃De flaep en fyn bedrogh hier geeniins lijden mocht. En mits fy niet en weet het rijck, en min de wooningh ₃iae niet den blooten naem van dien gedroomden koningh ₇Dat op het naer geipoock niet eens en dient gelet, Maer voor een nacht-bedrogh gelaten in het bed . Siet dus maek haer de geeft, tot dat haer maeghden quamen, En door een ander vverck haer dit gepeys benamen. Men fey t haer, dat het hof ial rijden op de jacht, En dat de koningh felfs op hare komfte wacht. Sy, ichoon wel eer gewoon de bollen af te drijven ₅Die vvenft in dit geval, in huys te mogen blijven. Wat eertijts haer beviel dat is haer heden pijn � Sy wou voor defen tijt vry liever eeniaem zijn. Sy vought haer e ven-wel ₃ en ftelt haer om te jagen, En bleef op defe reys wel fes of feven dagen. Daer was een deftigh flot gctimmcrcin het wout, Daer fy met haer gevolgh by nachte ilgh onthout. 'T geviel op defen tocht, dat fy met raifche fchreden Een hert_} nu langh gejaeght, quam happigh na-gereden. Haer

-ocr page 358-



		DOOR D R O O � E �'. ji? Haer maeghden zijn vermoeyt, en quamen achter aen, En fy bleef even-fclfs ontrent een heuvel ftaen, En wacht de jagers in. Doch eer de ridders quamen, Die acht op haer gevolgh en op den koningh namen, Ondeckt figh op het velt een geeftigh edelman, Die, naer het fchijnen mocht > niet langer rijden kan. � Hy gaf hem na de maeght ₅ en boogh de ganfche leden, Hy groet het vrouvvelijn, en feyt haer defe reden: Prin^eiTe, defe � brief die koomt u van een vorft, Die met fy � ganfche ziel na uwe ichoonheyt dorft. Ontvout het kleyn papier , het fal u kondigh maken Den brant van fyn gemoet, den gront van alle faken, En wat het vorder faeckt. ghy fult in korten fien, Wat u den hemel verght ₃ en watter ial geichien. Hy gaf, flucx naer het woort_y fyn pec*rt de volle fporen _yEn heeft figh wech gemaeckt_} en in het wout verloren. Odatis ilont verbaeft. den brief lagh in haer hant, Daer fy in Grieciche tael aldus geichreven vant: Den brief die ghy ontfluyt, ó blom van alle maeghden > Die door een foet gelaet aen prinsen oyt behaeghden, Koomt u van feker vorft, die noyt u fchoonheyt fagh, En figh noch even-wel ü dienaer roemen magh, V dienaer wil ick zijn, en mochtet u behagen, Ick wil u zijn verplicht voor al mijn leven-dagen. Soo dat de doot alleen, en anders geen geval, Ons banden open doen, ons handen icheyden fal. 'T en is geen menfchen vverck, dat ick u gae beichrij ven,. Ghy moet in dit geval u finnen ho.oger drijven. 'T en is geen aerdfche tocht_} daer uyt mijn liefde vloeyt; De goden even-felfs die zijnder ingemoeyt, Het is op defen dagh by-naeft een jaer geledgn, Dat al het hof-gefin_} dat al de groote fteden, R r 3 Dat

-ocr page 359-



		ji8 HOUWELICK Dat ichier geheel het rijck tot my in ootmoet quam, En net my tot behouc van ons vermaerde ftam. Mijn Raden al gelijck, die by den handel waren, Die hielden deftigh aen om my te mogen paren, Men ipracker van een feeft, en van een jonge vrou, Op dat het ganfche rijck de vrucht genieten ibu . Mijn eerfte kamerlingh, van yder een gepreien, Heeft my nu menighmael prin^eiTen aen-gevvei�n, Prin^efl�n op~gelpoort, prin^eiTen toe-gedacht, En even metter daet prin^eilen toe-gebracht. lek iagh de luyden aen > die my den handel rieden, Maer dacht in mijn gemoet, 't en konde niet gefehieden. Ick was van mijner jeught genegen tot de jacht , Soo dat ick nimmermeer op echte vrouwen dacht. Noch ieyd' ick even-wel, ick wilde my beraden, En dencken om het ftuck, dacrom de Stenden baden. Dan 't was maer om de fleur al wat ick doen beilont_;Want ick en had geen luft tot vrou of trou-verbont. Ick bleef dan als ick was, ick bleef als noch genegen, Om in het vvoefte boich mijn vreught te mogen plegen; En fchier dien eygen (lont, feyd' ick mijn ridders aen> Dat ick den nacften dagh ter jacht verftont te gaen. Daer ftelt figh yder fchrap, en gact hem toe-bereyden, Om met een moedigh peert te rennen opder heyden, Te (weven door het bofch, en met gchecle macht Het hof met iyn gevolgh te leyden op de jacht. De nacht quam onder dies figh om den hemel ftrecken, En met een duyfter kleet het aertrijck over-trecken. lek gaf my nacr het bed dat my tot flap e η riet; Maer, fchoon het lichaem iliep, de finnen ruften niet. V Vaer toe men is geneyght > wanneer men plagh te waken, Dacr in gaet oock de ziel haer inder nacht vermaken. .

-ocr page 360-



		DOOR D R O O � � �- 319 Het fchijnt dat ick gcftaegh in nare boffen dvvael, En menigh vluchtigh hert met rennen achterhael. Daer was een luftigh dal te midden op den velde, Dat iachtjens neder-fchoot en naer een water helde, Een water wonder fchoon , en klaer gelijck een glas > Verluftight met een wout vol aerdigh blom-gewas. De kanten als geboort met hooge myrte-boomen , En met een hoogen bergh, die ipiegelt in de ftroomen. In dit bevallick plëyn, ontrent de reyne bceck, Daer ftont een jonge maeght die in het water keeck. Sy had een vvackcr oogh, een bly, maer defcigh weien, Het fchecn Diana felfs die vvailèr in te lefen ; Want fy was langh en fris, en eVen ibo ge^iert Gelijck de jacht-godin , als fy haer feeften viert. Terwijl ick naerder quam �00 reeifer uy t den velde Een wonder vreemde galm, die mijn gemoet ontftelde, Een ftemme iprack aldus: Siet hier een ichoon juweel ₃Siet hier ₃ geduchte vorft., dit is u echte deel. Ick focht wie datter iprack ; maer die is niet te vinden, De ftem was, als het icheen, geboren uyt de winden, Of uy t de lucht gedaclt. ick ftonter in befchroomt, Het was een grooter ftem als van een menfchc koomt. Doch ick voeld' onder dies mijn herte ganich beroeren, En, ick en weet niet hoe, mijn finnen omme-voeren. Ick vvert dien eygen tijt gelijck een ander menich, En ick verliet terftont mijn 's hertfens ouden vvenfch. Mijn geeft vvert tot de maeght met alle kracht gedreven'; Dies fcheen ick maer alleen in haer voortaeh te leven. Ick kreegh een groote luft, om haer te mogen iien, En om mijn eygen hert haer aen te mogen bien. � en had voortaen geen luft, met hondert fnelle bracken Te rennen door het wout ₃ en door de dichte tacken. Daer

-ocr page 361-



		^* HOUWELICK" Daer was geen oorlogh meer in al het naefte velt, Geen haes, of hert, of vos, geen beir en is gequek. Ick voelde mij η gemoet tot haer gevveldigh drijven; Dies hiet ick mijn gevolgh een vveynigh achter blijven. Ick had een fchoon juweel, dat om mijn leden hiflgh, Daer meed' ick aen de beeck en tot de nymphe gingh. Maer t'wijl ick befigh ftae, en yet begon te feggen ₃En mey η het aerdigh tuygh haer om den hals te leggen, poen hoord' ick inder haeft een wonder hart geiuyt, En ftracx foo was mijn droom en al de blijdichap uyt. Doch of al fchoon de ilaep van my was af-ge weken, Noch bleef het foetgeficht in mijn gedachten fteken, Ick fagh het aerdigh beelt daer ick in 't duyfter lagh _?Ickfagh het foo het is, oock doen ick nieten iagh. De ion rees onderdies, ick liet het jagen blijven, En gingh van ftonden aen den ganfchen handel ichrijven, En hoe de nymphe ftont, en hoefe was ge^iert, En hoe het geeftigh hair haer om de wangen fvviert. In 't kort haer ganichen ftant. Ick gingh het wonder i�ggen Aen hun die zijn gewoon mijn droom en uyt te leggen, Een diep-geiinnet volck, dat vreemde dingen weet, En (naer het ichijnen magh) als met de goden eet, Als in den hemel woont. dit gingh daer openbaren Dat my den hemel verght om my te willen paren, En dat ons Hymen felfs vertoont in dit geval, V Vaer dat my dient gegaen ₃ en wien ick kiefen ial. Maer vvaer fy woonen magh, die my is aen-gev vefen, En by de goden felfs ten hooghften is geprefen, VVaer (fegh ick) dei� maeght voor my te vinden ftaet, Daer toe en win de kunft voor my geen nutten raet. Hier op is my-de geeft door gramichap aen-gefteken, Ick dreyghd' hun al gelijck den kop te laten breken, Ten

-ocr page 362-



		DOOR D R O O Μ E N. ju Ten zy men even ftracx de vrage my ontbint, Eavvijf in wat gevveft haer defe nymphe vint. De lieden zijn verbaeft, en weten niet te i�ggen, Haer ambacht ftreckt alleen om droomcn uy t te leggen. Maer vvaer fy vvefen magh, die ick niet noemen kan, Daer weet, gelijck het bleeck, geen fterre-kijcker van. Wat raet in dit geval? Ick liet een fchilder halen. Die menfchen is gewoon ten beften af te malen , Dien geef ick mijngeichrift, en fegh hem boven dat, Hoe ick haer foet gelaet voor defen heb gevat. Ick fegh hem, ibo hy weet haer wangen na te maken, En kan na rechten eyich haer edel vvefen raken, Dat ick hem loonen ial ioo wel als eenigh menfch, Oock boven fynen eyfch, jae boven fynen vvenfch. De meefter tijt te vverck. ick fegh hem alle iaken, Die hare friifche verw, en die haer vvefen raken, En hoe dat haer de mont, haer oogh, en foet gelaet, En hoe dat haer de borft, en ai het lichaem (kacc; Ick fegge dat hy moet doen bloi�n hare kaken, En dat hy als een gout haer vlechten heeft te maken_;Haer aeniicht niet te vet, en even niet te ichrael, Haer tanden als yvoir, haer lippen als co ra el, Haer oogh van ichoonen glans gelijck de gulde ilralen Die uy t een klare lucht op aerden neder dalen, Haer leden net gevought gelijck een jonge ree, Haer mont gelijck een roos ₅ haer borft gelijck een mee, Haer kinne wat geklooft, en putjens in de wangen, Haer vlechten als een net om herten in te vangen. In 't korte wat de �laep mijn hert had in-geprent, Dat maeck ick ₃ foo ick kan, den gpeden man bekent. De goede fchilder wrocht, als met de ganiche finnen, Om prijs, maer boven al om gek te mogen winnen. S f Dan

-ocr page 363-



		μ* HOUWELICK Dan flreeck hy vvack�r toe ₃ dan vreefhy weder uyc, Maer wat hy pooght te doen, hy quam tot geen beiluy t, Tenleften quam de man een foeten ftreeck te geven, En fiet ! na dat my docht het beelt dat fcheen te leven. Dies riep ick: Weerde vrient ₅ bedvvinght u rap pingeel, Ick iie het aerdigh dier, ick iie het fchoon juweel, Ick iie mijns herten vvenfch, ick ile haer deftigh weien; V kunfte, geeftigh man ₃ is weert te zijn geprefen. ■ Ick gaf hem lofs genoegh, en al met vollen mofft; Maer, dat hem beter Was ₃ ick fchonck hem duyfentpont^ En dan noch boven dat een wonder ichoone keten, En macht om in het hof voortaen te komen eten. Dit maeckt de man verblijt, hy gaf my grooten danck _yEn wou mijndienaer zijn fyn ieven-dagen lanck. Ick liet terftont het beelt, met wonder groot verlangen _yIn mijn verheven zael voor alde werelt hangen, Op dat al wieder quam mocht brengen aen den dagh ₃Of hy fyn leven oy t dit vvefen elders iagh. Hier fteld' ick prijfen toe. voor eeril een gouden keten Voor die het ftuck ontdeckt, en my fou laren weten . Dies fagh ick dat het volck hier op gedurigh peyft. Doch meeft dat even-ftaegh in verre landen reyft. Iuyft als de derde fon quam uyt de zee gereien, Verfchijnt ons fekcr man ^ die* kent haer eerbaer vvefen, Die feyde met beicheyt, en met een vollen mom � En nadat ick het greep, als op een vaften gront >, Die feyde ₃ dat het beelt geleeck in volle leden Een nymphj om hare deught van yderaen-gebeden_?Een dochter van een vorft _t die hy Omartes noemt, Van wiens doorluchtigh huys de ganfche vverelcroemt. Stracx koos ick een geiant_} en ftierd' hem na de landen, Die Tanais omvanght in iyn bemofte ftranden♦

-ocr page 364-



		DOOR D R. O.O � -E �» jtj ick gaf hem laft, te fien door al het ganfche rijck, Wie met het geeftigh beelt in vvefen is gelijck. De man die loopt te poft met onvermoeyde leden, Doorrent O marris lant, en hondertgrootefteden₃Tot dat hy in het hof ten leften eens belent, Al vvaer hy figh vertoont > maer hout hem onbekent. En om van alle dingh den rechten grónt te weten, Soo koomt hy op den noen, en fagh den koningh eten, Hy fagh een jonge maeght, die aen de tafel quam > En even hare plaets ontrent den koningh nam. Dit vvaert ghy, ichoone blom, ó peerei van de vrouwen ; Dies kon mijn af-ge-iant iigh geeniins vvederhouvven, Hy weet niet wat te doen, of vvat hy vorder wil ; V vvefen en het beek en hebben geen verfchil ♦ Dit vint hy maer alleen, dat u bevallick (preken Niet met het ftomme beelt en dient te zij � geleken, En dat noyt fchildery en heeft het innigh foet, Gelijck een ware maeght, en als het leven doet. Hy rent dan wederom, om mijn fyn weder-varen ( Gelijck hem was gelaft) te kómen openbaren. Hier door vvert ick verruckt, en uytter-maten bly, En kufte duyfent-mael u foete fchildery . Wat ftaet my nu te doen, o vvenich van mijn gedachten> Als trooft in dit geval van u alleen te wachten ? Wat ick u bidden magh vervult nu metter daet Dat ons het diep geheym, dat ons den hemel raet. De Slaep, gelijck ghy weet, is cene van de goden, En heeft in fynen dienft wel hondert fnelle boden, Die ftaen voor hem bereyt, die fent hy over-al, En dwinght met dit gefpoock geheel het aerdfche dal. Hy kan > wanneer hy wil, ons finnen ganich verblijden, En rucktfe wederom in wonder bitterdijden _t S f � Hy

-ocr page 365-



		P4 HOUWELICK Hy is een opper-vorft , een koningh van de nacht, En heeft op alle vleefchgewelt en volle macht. Indiender yemant meynt iigh tegen hem te ftellen, Hy kan hem evcn-ftaegh met hondert ipoken quellen, Hy leyt hem, dien hy wil, aen Charons fvvarten boot, En druckt in fyn gemoet de prangen van de doot. Ick bidde, ichoone blom, koom doet fyn � vel~behagen, Ghy fult u jonckhey t fien in wonder blijde dagen, Ghy fult princ^eife zijn, en even mijns gelijck, En plegen hooge macht door al mijn deftigh rijck. Ick fal u boven dat , ick fal met al de finnen, Ick ial Li tot het graf en na de doot beminnen. Hoe kan het anders zijn. Ghy zijt een heyligh pant, Dat op tny neder daelt als uyt der goden hant. Maer 't is > beroemde maeght, al langhgenoegh gcichreven, Ick fend' u mijn gefant, wilt dien het oire geven. Hy is mijn eerfte Raet, mijn dienaer inder noot, Hy fal mijn innigh hert u ftorten in den fchoot. Soo ras het vrouvvelijn den brief had over-lefen , Soo is in haer gemoet een koude fchrick gereien, Sy vint dat haer de prins heeft in den droom gefien j Maer weet niet hoe het koomt, of hoe het kan gefchien. Sy vint dat haer de vorft juyil: doen begon te minnen, Als hem de fbete flaep beiat de ganfche finnen, Sy vint dat haer de gunft ₃ die iy den koningh draeght _yMet droomen is verweckt en in de borir gejaeght; Sy vint als dat de prins haer gunft heeft in-genomen, Met dat het nacht-geficht is over hem gekomen, Sy vint als dat de flaep, gelijck een ichilder doet, Heeft met iyn edel beeltgeichildert haer gemoet; Sy vint dat haer de vorft bemint uyt alle krachten, En dat iy wederom hem ftreelt in haer gedachten,

-ocr page 366-



		DOOR D R O O � E N. ₃fe'j Sy vim dat hy verfbeckt haer trou en rechter hant, En dat haer ziel begeert het eygen minnc-pant, O goden, fcyt de maeght, fiet daer twee jonge meriichen, Die beyd' het eygen dingh van ganfcher herten vvenichen. O ghy die aen het vverck fyn gront en vveièn gaeft, lek bidde vvatick magh_} dat ghy ons herten laeft. Ick bidde datje wilt het ftuck alioo beleyden, Dat ons de bleecke doot alleen fal konnen icheyden. Eer dacfe vorder iprack foo quam het ganfche rot, En leyt haer uyt het boich en naer haers vaders flot. Hier ftaet een yder ftil, hier doet de koningh langen Al vvatter met den hont of netten is gevangen i Hy fiet, hy tart: het aen met wonder groot vermaeck, En geeft hem voorts tot ruft verwonnen van devaeck. Met dat de fvvarte nacht ten leften was verdwenen ₃Is in het naefte dorp een groote ileep verfchenen, Een fleep van deftigh volck ₃ maer anders in gevvaet Als yernant daer ontrent of in de fteden gaet. Haer kleet dat vvijftet uyt, en doet genoeghiaem blijcken, Hen af te zijn gedaelt uyt verre koninghrijeken. Een die het opper-hooft van dit gefelfchap was, Die voed een langen baert, en witgelijck een vlas. Eer dat hy vorder gaet, befchickt hy trouwe knechten Die eerft, van waer hy quam > den koningh onderrechten. Omartes, des veribcht, bereyt een gunftigh oir, En eer de middagh koomt foo krijght de man gehoor. � en wil op fyn geipreck niet lange blijven malen, Oock vvatter ornme gingh en ial ick niet verhalen s Het ftuck dat dient bekent. een woort is hier genough .� Odatis was de gront daer op fyn rede flough. Die is de friifche blom ₃ de kroon van alle doucken, Die hy voor fynen heer ten echte komt verfoucken, S f 3 Een

-ocr page 367-



		*_yt6* Η O U W E L I C Κ Een heer die machtigh is ₃ en al het rack beftiert* Daer om dat Tanais met gulle ftroomen fvviert. Omartes kent den vorft, en dat in volle leden_;Maer wil fyn eeni^h kint foo verre niet beileden. Hy ipaert de icnoone maeght voor ibo een edelman, Daer hyie dickmael fien en veel beibecken kan. De vorft wort dan ontfeyt, en hy die vvasgeibnden Heeft figh als buyten hoop en ibnder trooil gevonden �, En des al niet-te-min , nadien hy fcheyden moet ₅Soo vvertJiem toe-geftaen, dat hy Odatis groet. Hy dient hem van den tijt, .hy feyt haer vveynigh reden, Maer die noch e ven-ν vel haer rillen door de leden. Een poel die in haer felfs noyt fonder water ftont Knjgtjfchoonhecmaeren mot, wel haeftee vveeck� g Omartes, nu be wuft dat ver-gei�te vorften Op iyn Odatis fien, en na haer ichoonhey t dorften, Stek vaft in iyn gemoet ₃ dat fy daer in hetlant Is nut te zijn befteet en haeft te zijn gemant. Hy wil haer niet- te-min in vryhey t laten kiei�n Door wien fy in het rijck haer maeghdom wil verliei�n. Hy ieyt haer iyn ontworp, en ftelt een vaften dagh, Soo kort in haer begrijp als immer wefen magh. Sy ₃ die tot defe keus niet is gefint te komen, Bidt dat de korte tiμ magh langer zijn genomen> Seyt dat haer teereziel is fwack.enganfch verbaeft, En dat ibo grooten ftuck toch niet en dient verhaeib Omartes even-wel, beducht op alle iaken, En wil hoe dattet gae den tijt niet korter maken. Hy geeft dan vorder laft, dat alles zy berey t �, En ftracx foo gaet het werek ₃ na dat de koningh i�y t, Men liet door al het rijekaenyder openbaren, Dat hy een dochter heeft van drie-mael feven jaren,

-ocr page 368-



		( I D � � R D R � � � � �. *37** En dat hy haer vergunt, dat fy een bruylofs dagh, Dat fy naer eygen fin een man verkiefen magh. Daer maeckt figh yder op als met de ganiche leden, En komt in volle glans en deftigh aen-getreden. V Vie vveter ( mey nt de jeught) aen vvien het bly geval, Aen vvien de fchoone kans ten deele vallen ial. Odatis onder dies roept een van hare knechten, En gaet hem van het ftuck wel grondigh onderrechten, Seyt dat hy nachten langh en met een raiTen ipoet , Seyt dat hy wonder ftil fyn reyfe ihellen moet. Sy geeft de poft een brief met loeten in�t geichreven, En hy tijt op de reys> als van den wint gedreven?, Hy rent met alle vlijt, ibo ras hy immer magh ,� Daer Zariadres heir als doen te velde lagh. Het leger was geftreckt ontrent de gulde ftranden, Daer Tanais beipoeyt de vette koren-landen ; En mits de ihelle poft ontrent den koningh ftont, Ontfluyt hy met beicheyt aldus fyn heufchen mont: De fchoonfte, niachtigh vorft, van die op aerden leven Heeft my dit kleyn papier aen u gelaft te geven. Door-leeft maer ditgeichrift, ghy fult terftont verftaen _r. Waer toe Omanes tracht ₃ en hoe de iaken gaen. De vorft ontvvint den brief, en vinter in te lefen, Dat hem ontfteken doet in fyn manhaftigh vvefen. Hy vveeght het vreemt geval, hy fiet een korten tijt, Hy vint als dat het werck geen uyt-ftel meer en lijt. Hy telt de dagen af, die hem noch over bleven j Maer 't ichijnt te laet te zijn hem op den vvegh te geven ₃Hem dunckt dat hy geen raet om daer te zijn en weet, Al had hy ichoon het peert dat Perfeus eens bereet. Hyièytdes niet-te-min: Wat ial ick langer peyfen? lek wil van ftonden aen my ftellen om te reyfen... �� r* ■ÊÈ&'

-ocr page 369-



		*38 � O U W E L I C �** Op 5 op, iVvacrmoedigh hert, de kanffe dientgewaeg lek fal doen wat ick kan, en -God wat hem behaeght. Twee dienaers ibnder meer, die van den handel weten, Zij � met den jongen vorft in haeilen op-gefeten, En fpoeyen haren vvegh, en rennen door het wout. Van 't leger blijft de forgh aen die het is betrout. Den adel onder dies met al haer ganfeh vermogen Quam na des konjtfghs (lot in alle macht getogen. Al is het ichoon paleys van wonder groot beflagh , Noch vont men dat het volck niet in het hof en magh.. Omartes maeckt een wet; die min ais twintigh waren, Of die nu zijngegaen tot twee-en-dertigh jaren, m En vvert geen plaets vergunt. en, iiet ₃ op dit geval Vermindert van den hoop al vry een groot getal. Als nu de friffche jeught te ümen is gekomen, Soo heeft de groote vorft een kop ter hant genomen, Een kop van enckel gout. hy fprack fyn dochter aen, En hietfe voor het volck en om de kamer gaen: Odatis ( feyt de prins) iiet, duyfent edel-lieden Zijn even nu geiint haer trou aen u te bieden, En ghy zijt heden felfs door my een vrije maeght, Verkieft de frifte vorft, of dien het u behaeght. En als ghy fult een prins, een graef, of ridder vinden, Aen vvien ghy zijtgeneyght u teere jeught te binden, Soo geeft hem defen kop, en die ghy biet den wijn Die ial voor eerft u man, en daer na koningh zijn. Odatis op het woort die ftaet geheel verflagen _;Sy moet des niet-te-min, fy gaet de kanffe wagen, Sy geeft haer tot het werek, fy wandelt door de zael Niet flechts voor eene reys, maer fes of feven mael 4 Al vvaerfe maer een reys haer lieffelicke ftralen Laet op een jongen vorft of op een ridder dalen,

			*~i.*

-ocr page 370-



		DOOR D R O O � � �. *39** Die is terftont in hoop dat hem een ichoone vrou, Dat hem de kroone ielfs ten deele vallen ibu. Maer als de jonge maeght de icEafcr heeft over-keken, Soo iile wederom tot hare plaets geweken, En iprack ten ieften dus: Mijn oogh is ganich verblint, Om dattet o ver-al foo grooten keufe vint. Schier yder die ick fie is weert te zijn gekoren, En j foo het fchijnen magh, als tot een kroon geboren. Voor my ick ben verdvvelmt in foo een rijeken glans, In foo een fchoonen hoop van uyt-gelefe mans. Dacr is na voor het rijck geen koningh op te rapen, Ick moet noch de\|è nacht hier over my beflapen; Het is een vvichtigh ftuck voor al den ganfehen ftaet. Hier dient niet in gedaen als naer een diep beraet. De vorften al gelijck die by den koningh faten, Die hebben nevens hem haer voorftel toe-gelaten. Een yder prees de maeght, dat fy met oordeel gingh, En niet in haeft en koos een rauwen jongelingh. Odatis was verblijt, fy had een dagh gewonnen; Maer iiet het tweede licht dat was alree begonnen, En fy vernam geen poft, en min den jongen voril, V Viens beek gedurigh fpeelt ontrent haer jonge borft . Daer gaetei weder aen. de koningh is gefeten ₃Die laet aen al het volck en al de ridders weten, Dat nu de foete rijt de blijde ftont genaeckt, Dat hem een edel vorft tot fvvager zy gemaeckt. Daer koomt het vrouwelijn ter zalen in-getreden, Van yder een geftreelt, van yder aen-gebeden j Daer wort haer wederom de kop ter hant gedaen, En fy is op een nieu de kamer om-gegaen. Maer hoort een feliaem dingh, haer teere voeten glippen, En dreygen haer een val ₃ foo dat haer roode lippen � c Ver-

-ocr page 371-



		jjo HOUFELf. C Κ Verbleyckcn van den fchriek ₃ en dat de gulde ichacl Verloor haer edel nat te midden op de zael. Een priefter daer ontrent, die gaet den koningh (preken, Die gaet van ftonden aen den ganfchen handel breken. Hy feyt_y hoe dat de fchrick > en 't ftorten van den vvijn> Ontrent het deftigh vverck ongure teyckens zijn. Hier op foo heeft de vorft van ftonden aen geboden> Een noodigh ofFer-vverck te brengen aen de goden, En 't vvert terftont gedaen, en alle dingh geftaeckt j, Dat aen het vrouvvelijn een vrolick herte maeckt. Men hier van ftonden aen een witten os te brengen, Men liet het vveligh beeft met rooden vvijnjbeiprengen, Men c/ierdet met een krans van edel blom-gewas, Dat uyt des koninghs huys een jonge vrijfter las. En_} naer een vreemt gelol hier over uyt-geiproken > Soo wort ftracx aen het dier het moedigh hooft gebroken >. En Hymen toe-gewijt., en metter daet verbrant, Ten goede van de maeght en van het ganiche lant. De priefters die met ernfthetingevvant befigen, Voor-feggen groot verdrieten wonder harde plagen, En feggen, dat het vverck niet langer ftaen en magh , Als tot het eerfte licht en aen den naeften dagli. Hier wort de maeght verfocht, en niet-te-min geboden Te doen als dat behoort den wille van de goden > Op dat geheel het rijck, en fy noch boven dat> Met peft en haeftigh vier niet vvegh en zy gevat.. De tijt doet haren loop > fy moet op heden kiefen _yOf moethaer vaders gunft en eygen heyl verliefen \ Hier gaetet aen de man, Odatis herte drilt, Onfeker watfe doen of vvatfe laten wilt * Sy wort hier op veribcht, f�gh op de zael te vinden,. En door een foeten knoop haervaft te late&binderw De

			t �

-ocr page 372-



		DOOR D R O O � E N. 3$« De koningh feyt haer aen : Dit is de lactfte keer � Kieft dochter, kieft een man, of nu, of nimmermeer. De juffer op het vvoort begon eylaes te vveenen � Maer gceniins op den gront gelijck de lieden meenen. 'T is maer een eenigh point. dat maeckt haer dit verdriet, Dat fy geen vreemden prins daer in den hoop en fiet, Sy gaet ten leften voort, metgrooten angft bevangen, Met droefheytin de ziel, met tranen op de wangen. Men let vvien fy den koop fal hebben aen te bien; Maer die haer geeft beiit en iifer niet te fien. O goden ₃ feyt de maeght, hebtghy mijn hert bewogen, En uyt mijn cygenlant met krachten vvech-getogen. Voltreckt het diep gcheym > dat ick in't duy fter fagh, En geeft dat ick mijn ziel eens weder vinden magh. Tervvijlen datfe iprack, de rond' is om gekomen, En fy en heeft geen vorft of ridder aen-genomen . Haer vader is verbaeft, en weet niet watter fchort > � Dat fy niet anders doet als datfe tranen ftort. Daer fiet een yder toe, wat datter ial gefchiedcn, Of � vat in dit geval de koningh (al gebieden. Maer juyft dien eygen ftont een jongh een vvacker belt Heeft figh ontrent den vorft en voor de maeght geftelt. Syn kleet is niet gemaeckt ₃ gelijck in onfe dagen De ridders van het rijck of als de prinsen dragen, Maer op een vreemde wijs; en des al niet te min Daer ftack een groote koft en rijeke fteenen in. � geveft van fyn geweer dat is aen alle kanten Ganichheerlick op-ge^iert met groote diamanten, En al fyn ander tuygh dat blonck gelijck de fon, Soo datter niet een menfeh den glans verdragen kon * Hy iprack Odatis aen: Aenfiet nu meiter oogen Hem die u in den droom de goden quamen toogen. � t � Ghy

-ocr page 373-



		5ί» HOUWELICK Ghy weet ₃ � ichoone maeght, al watter is gefchiet j Voltrecktdan nu het werck dat u den hemel riet. Sy flough haer oogen op, en fegh het edel weien, Dat iy, oock Tonder ilen, te voren had geprefen. Sy kent iy η heufche tael, iyn oogh en hupfen mont, Gelijck fy aen de beeck te voren ondervont. Sy kent fyn ganich gcftel van boven tot de voeten, luyft als hy in den nacht haer eertijts fcheen te groeten. Sy treet dan naerder toe, en i�yt hem: Edel vorft, Qntfanght dit ichoon juweel, en left hier uwen dorft.

			Ontfanght oock boven dat een hert tot u genegen, Ontfanght mijn reyne trou ; want die is u verkregen Ontfanght mijn die ghy fiet, en foo ick heden ben ^ En vveet, dat ick geen man als«_} � prins, en ken.

-ocr page 374-



		DOOR DROOME �. ftf Hy nam het edel vat, en heeft terftont gedroncken, En ftracx is aen de jeught de moet geheel ontfoncken . Een yder ftont verbaeft van dit beleeft onthael, En fiet, daer rees gewoel door ai de groote zael. Een �� e daer ontrent > die al voorfeker ftelde, Dat hy dit aerdigh wilt: ibu lichten uy t den velde, Riep : 'T is een vreemdelingh die hier fyn trouwe biet _y En dat en is voor al des koninghs wille niet. T'ia rept u, friifche jeught, en wilt het ftuck beletten, En ftuert het deftigh werck na luyt van onfe wetten, En weert den vreemdelingh. Op dit onruftigh woorc Soo rees een yder op , een yder is geftoort. Een yder maeckt gewoel, gelijck de bijen plegen, V Vanneerder in den korf een hommel koomt gefegen» Daer rijft de koningh op, daer gaen de degens uyt, Daer fvviert het groote rot ontrent de jonge brtiyt . Als Zariadres iagh hoe dat de faken ftonden, En hoort het fnar geroep van al de grage monden > Hy nam de (oete maeght, en leytfe metter hant, Tot hy die van de zael en in de ruymte vant. Daer ftont iyn trou gevolgh met feven verfche peerden_yAl fnel gelijck de wint, en ai van grooter weerden. Het befte van den hoop dat vvert hem toe-gepaft, Hy veerdigh in de zael, en hout Odatis vaft, Hy veerdigh op den loop, al wat de peerden mogen; Het fchijnt niet datfe gaen, maer fnelliek henen vlogen.� Hy roept by wijlen uyt: Pyrois, edel dier, Ghy voert mijn befte pant, mijn ziel, mijn eerfte vier ? Mijn trooft, mijn herten luft. wilt nu geen leden iparen, lek fal u naderhant mijn vrientfehap openbaren, Mijn gunfte laten fien. Het fcheen als of het woort VVert by het peert verftaen, foo veerdigh gingh het voort■.� � t 5. Wac-

-ocr page 375-



		534 « ,Ο U W E L I C 'Κ Wat doelde ridder vlijts, om niet te zijn gekregen ί De peerels van de maeght die ftroyen op de wegen: Haer fnuyel_y haer gefpangh ₅ en mcnigh aerdigh pant Die rollen in het ftof, en in het mulle zant. Odatis roept: Eylaes > mijn befte dingen vallen. De ridder wederom: 'T is hier geen tijt te mallen, Mijn rijck is rijck genoegh, vriendinne ₃ weeft geruft, Ghy fult haeft weder fien u vollen herten luft. Soo haeft als defe vlucht is in het hof ge weten, Zijn flucx ingrooten haeft de ridders op-gefeten _yDie rennen uyt de ftadt, die fweven over-al, En op den hooghften bergh, en in het laeghfte dal � Men vont.cr in het lant en al de groene velden, Die figh tot ftrengh vervolgh en na te jagen ftelden, Dat had de gramme vorft aen al de jeught belaft, En dae� op»vvert terftont met alle vlijt gepaft. Odatis onder dies. door ftaegh en haeftigh rijden, Heeft leet en ongemack, heeft pijn genoegh te lijden, Tot dat de jonge vorft in i�ker wout belent, Daer hy geen uyt-.komft fiet en geenen vvegh en kent. Hoe dat hy vorder rijt ,hoe dat de dichtetack^n Hun dreygen meerder nacht, en grooter ongemacken. De velden zijn bedeckt door ruyghte van den braem, En ftracx is al de pat tot rijdenonbequaem. En t'vvijl hy befigh is in dit ellendigh dwalen,, Soo koomter van den bergh een bende ruyters dalen, Die krijgen hem in't oogh, en door een engebaen Soo quam het vinnigh rot op iyn gefelfchap aen. Daer ftaet de prins verftelt ₃ hy i�et de gaften naken.* Hy kan niet uyt het wout niet op den vvegh geraken. Syn peerden zijn v�rmoeyt, Odatis ganich veriaeght ,' Enipreeckt geen ander taelals datfe byfterklaeght.

			f

-ocr page 376-



		DOOR D R O O � E �; 3J5 Hy doet al fyn gevolgh haer geven van de peerden, Hy grijpt de jonge maeght en fet haer opder eerden, Hy fet haer aen de vvegh, en in het groene kruyt, En hy ftracx na de vvegh, en flucx den fabel uyt. Hy geeft fyn knechten moet, en met den blooten degen Soo treet hy voren uyt, en gaet de ridders tegen. T'ia mannen (feyt de vorft) watift dat ghy begeert ? En doet geen overlaft een die u niet en deert. Voor my, ick ben een prins, ick kan een vrient beloonen, En die my gunftigh is die kan ick gunile toonen. Ick bidde, weeft geruft, en hout u wapens ftil. Heb ick het vrouvvelijn, het is haer eygen wil. Koomt ftelt vry in het vverck dat fy u ial gebieden, Ghy fult in korten iïen vvatdatter ial gefchieden, Ghy fult in korten fien wat haer uyt dit geval, Wat u oock even-felfs ten deele worden ial. Koom doet mijn bruytgeley ₃ ickial u dienft vereeren, Ick wil u voordeel doen, en uwen ftaet vam-eeren. Ick iil u laten fien, hoe dat een edel hert Door wel onthaelt te zijn tot gunft gedreven vvert. En tot een vafte peyl dat ick vermagh te geven» En dat ick heb geleert ₅ hoe dat men dient te leven, Soo neemt my ditgefchenck, als tot een kleyn begin» Van mijn onfeylbaer hert en toe-genegen fin. Te midden in het woort foo nam hy van den hoofde Syn rijcken Tulibant, die hy met een beroofde Van menigh fchoon juweel. hy trocker baggen af, > Die hy met volle gunft de grage quanten gaf * Odatis quammer by, en met een gouden keten* Die fy den hopman fchonck, liet fy de gaften weten i Dat fy den vorft bemint. Siet daer het ganfche rot Ten dienfte van den vorft, en dat op haer gebodt» luyft

-ocr page 377-



		SS* «OUWELipK luyft uy t het naefte dorp edn van de rouwe bende , Die even daer ontrent een hupi�n joncker kende, Ontleend' hem fyn karos, en al het ganfch geipan, Een gifte ibo bequaem als yemant brengen kan Ten dienfte van de bruyt > vermits fy met den wagen Vry beter was gepaft, en fachter Vverc gedragen Als met een vluchtigh peert. Noch vint hem daer ontrent Een vorft die aen de bruyt fes kamer-maeghden fent, Oock ander vrouvven-tuygh, gemaelt> genaeyt, gefteken _sEn wat haer op de reys noch vorder mocht ombreken. Daer is de vorft geruft, daer reyft hy metgemack, En daer is niet een menfch die hem den vrede brack. Daer koomt hy metter tijt tot iynen leger naken, Daer hiet hy door een poft, iigh yder veerdigh maken; Daer koomt het machtigh heir, de ruy ters voren uyt, Ter eeren van den vorft, en van de jonge bruyt. Daer i�et men over-al veel duyfent velt-banieren > Veel wimpels door het wout en op de tenten fwieren, Dacr hoort men trommels gaen, en alle vreemt geluyt, Ter eeren van den vorft, en van de jonge bruyt. Daer fiet men inder haeft veel tenten op-ge (lagen, Die van de nieuwe vreught de blijde teyekens dragen. Daer fiet men al het velt beftroy t met edel kruyt > Ter eeren van den vorft, en van de jonge bruyt. Daer riep men vvillekom door al de groene velden, Daer hoort men 't loet gevry en al den handel melden % � Soo dat hetaertrijck loeyt, en Echo weder tuyt, Ter eeren van den vorft, en van de jonge bruyt. Daer loopt de rafle Faem door al de naefte landen, En roept met volle mont van defe nieuwe banden. '_m Daer is het ftuck gefet { en tot een kort befluyt, Wie dat het ipijten magh, Odatis is de bruyt, Oda-

-ocr page 378-



	DOOR DROOMEN. 3 Odatis is gegaen. Wat fal de vader maken � $y is een koningin, hoe kanfe beter raken > Met oorlogh yet te doen is vry een harde kans,' En noyt rees uyt het fvveert een nieuwe maeghde-krans. Al wat het bedde rooft door lufl en vierigh minnen, Is in het vlacke velt met oorlogh niet te winnen. Want als een jonge maegnt verheft haer teere blom, Sy krijghtfe nimmermeer door wapens wederom. De pays wort dan gemaeckt. Omarces is te vreden, Te laten foo het was al watcer is geleden: Odatis is geruit ₃ fy krijght, en hout gelijck Een man die haer bemint > een machtigh koninghrijck.

		Onderfoed^van wat klacht droomen zijn in het

			den koningh Pharao,als hem de feve vrucht- bare ende leven onvruchtbare jaren werden kennelick ghemaeckt. Genef.^r. /. en daer te voren aen lof�ph, als fonne, mane , en Her- ren figh voor hem neyghden. Genef,37. s. en bov� alle defe en menighfuldige andere me- de in het nieuwe Teftament, als lofeph, de man van de maget Maria, in den droom ver- maent wert haer niet te verlaten, als, Hero- des geftorven zijndej hy vermaent wert met het kindeken in't lant Ifraels te keer�. Matth. 1. ze. Matth. i. 20. en diergelijcke meer. Dek droomen en zijn immers niet ydel, en mitfdien oock niet te verwerpen gheweeft. Van gelijcken foo fie ick dat Vahrius Maxi- mus , een heydens fchrijver , in fyn eerfte boeck in 'tfevende capittel feerveel exem- pelen by-brenght de droomen rakende > die voor waerachtigh gehouden en van grooten gevolge zijn geweeft; ghelijck in andere hi- ftorien mede hier en daer wert gefien. Hier op een woort tot berechtinge, weerde So- phroniije, Soph� Ickhebbefomwijlenmijnghe- dachten over defe gelegentheyt van de droo- men laten gaen, goede Philogarne ? om een ν uyt-
Philog.amvs. \X7 Υ zijn hier op droomen gevallen, ghe- * * lijck ghv fiet j Sophronif^e; en om van alles wat te hebben,foo moet oock van defe ftoffe wat gefproken worden, en des te meer vermits veel jonge lieden j die op haer trou- wen ftaen ₅ al dickmael met defe dweperije behebt zijn, dofelve poogende uyt te leggen yder nae fyn gelegentheyt. Wat houtghy "doch vandefen handel ? S O P H. Waer veel droomen zfadaer isydel- heyt ( feyt de Wijfe-manEccl. j. 6.) en droo- men j feydt Syrach 3 4. %, 3. en zijn niet anders dan beelden fendtr vvefen, en wie op droomen achtet diegvijft als niter een fchaduvve, Der- halven foo wort dickmaels in Gods woort verboden, op droomen acht te nemen. Deut. jj. 3. Levit. ip.Scc. Pm. Maer in tegendeel foo fie ick, dat in veel meer plaetfen van de heylige Schrift God de Heere fyn wille door droomen heeft gheopenbaert gehadt; aen Abimelech, ten eynde hy Sara aen haren man weder foude geven. Gemf.io. 6. aen twee mede gevange- nen van Iofeph,Gi«e/".*o. i.als d'een fterven, d'andere weder tot eere komen foude > aen V

-ocr page 379-



		j}8 D β. σ.- o Μ Β Ν Εν Der uyt-komfte ende onderfcheyt te vinden in de felve flaen op deaStaet of op dl koningh defe en andere plaetfen der Schrifture en van felfs. Efliene Pafquir, hier op fyn bedenckin- andere fchrijvers. En voor eerft foo is my ghe voort-brengende, verhaelt verfcheyde te binnen gekomen op defe ghelegentheyt', exempelen, die het feggen van den po�et dat God de Heere gelijck de prophetien alfo Homerus waer hebbe gemaeckt, die ick hier? mede de droomen in oude tijden veel meer om kortheyts wille, niet en wil verhalen. heeft laten gebruyckt werden, als in de vol- Eene en kan ick even - wel niet voor - bo- gende eeuwen. En dan vorder foo is het gaen, als fonderlinge aenmerckelick wefen- kennelickj datter veel droomen zijn, die uyt de. Marguerite van Borgogne, feydt hy» natuerlicke redenen voort-komen , onder was? feerjongh zijnde»belooftaenKarel den andere als yemant faken voor komen die hy achtften, koningh van Vrancrijck, en was de veel wakende is gewoon te doen ofte denc- felve over-gelevert in fyne handen, om de ken. Hoedanige droomen gelijck zijn een felve op te voeden na wijfe van 't rijck, ende luyt ofte cyther, die, met de hant geroert van fyn genegentheden, om de felve, tot be- ende neder-geleyt zijnde, noch fooeenigh quamenouderdom ghekomen zijnde,hem geluytplagh te geven, fchoon niet foobe- tot een vrouwe te mogen toe-eygenen. Ge- fchey den en helder als te voren. En van foo- durende welck� tijt, boodt figh aen het hou- danige wil ick houd� dat Salomon fpreeckt, welick van de pringeife Anne eenige erfge- en feyt die ydelheyt te wefen; gelijck 't gene name van den Staet van Bretagne, ende het de menfchen wakende doen mede al meeft ftont tot verkiefinge van de voorfz.koningh, is van die ftofFe. Even-wel uyt eenige der d'eene ofte d'andere voor hem ten houwe- felven ( alfl�rnatuerlickereden� toedienen) licke te mogen nemen. Het is dienftiger kan fomwijlenyet getogen werden; behal- bevonden gheweeft voor het rijck, dat de ven dat nae de geftalte van de lichamen veel koningh figh foude verfellen met de herto- droomen nu en dan de menfch� voor-kom�, ginne Anne, ten eynde op dat, door dat hou- daer van is te handelen. Daer is een tweede welick het hertoghdom van Bretagne zijnde forte van droomen die van de quade geeften vereenight ende verheelt met de kroone van de menfchen in den fiaep werden in-geftort, Vrancrijck, daer mede foude komen vernie- om fijoode beweginghe, gramfchap, haer tight te werden verfcheyde ghefchillen, die vuyle luft o'f diergehjcke in de felve op te men t'anderen tijden hadde meynen te ver- wecken , of tot onderfoeck van toe-komen- effenen met den punt van den degen. Nu de ding� gaende te maken \ ende van de felve foo is te letten op feker�droom,die de voor- meyne ick dat Syrach gefeyt heeft: Dt oomen feyde pringe/Te Marguerite voor quarh, de- bedricgen veel lieden, ende die zfo bedrogen dit wijle de felve haer woonplaetf� was hebben- de ψ ^«wf» cap. 34. verf. 7. Daer is een de op hetkafteel d'Amboifei al waer de felve derde gedachte van droomen die van God in voor den koningh wert op-gevoedt. De de gedachte der menfeh� w�rd� in-gevoert, kht op een morgenftont wandelende in den door middel van de goede Engelen, ofte an- hof van het felve ilot, gevolght van veel derfins ; hoedanige exempel� niet alleenlick edel-lieden ende edele jonckvrouwen, wert velein de Schrifture, maer oock in de hifto- ghevonden fwaerder van geeft te wefen als rien werden ghevonden, daer van gefproken naer gewoonte, Yemant van haergevolgh wert by Daniel in vougen als volght: God nam de vrymoedigheyt, haer te vragen, van vanden betnel kan verborgen dingen openbaren, tn waer haer die fwaermoedigheyt was her-ko- heeft den koningh kont gedaen wat in toekomende mende . waer op de felve tot antwoorde gafj tijdengefchieden[al. Dan. �. 27. Maer onder dat fy dien voorleden nacht in groote onge- andere foo en is niet fonder bedenckinghe ruftheyt hadde deur-gebracht, uyt redenen voor-by te gaen,dat h�omtrus> ertz-vader van dat haer docht in den �laep, datfe was in feke- de po�ten, op het ftuck van de droomen van ren fchoon� hof, in 't midden van de welcke outs heeft gefeyt, gelijckfulcxby de geleer- ftont een fchoone madelieve, in't Frans Mar- de is bemerekt. De felve , doende fpreken gueriie ghefeyt, van de welcke haer de be- dien oude en wijfen Neftor op feker� droom waringe was op-geleyt, en befigh zijnde die die de koningh Agamemn�n was voor ghe- wel gade te flaen, Hy efl arriv� vn Afne f feydt komen, feyt, dat men in achtinge moet ne- de Franfch� text) die met duyfent loofe ft're- tnen de droomen van prinsen ^ foo wanneer kende voorfz.bloemefocht van daer te lich- ttn^

-ocr page 380-



		S E L V � �. een, hetwelck fy met alle middelen hadde getracht te belette; maer dat dien niet tegen- ftaende lediS Afne eyntelick de voorfz. bloe- mehaer hadde weten van daer te gekrijgen. De voorfz.pringeflè voeghde hier by,dat de- fen droom haer in den flaep feer hadde ont- ftclt, en dat de felve ontftelteniiTe_} oock als fy wacker was geworden» haer niet en hadde verlaten. Ten tijde dit verhael by de jonge pringeife wert ghedaen, en waiTer niemant van het gefelfchap die daer op eenigh fooda- nigh bedencke® hadde , als namaels daer op is gevolght; maer het houwelickdat Anne van Brptagne dede met den voorfz. koningh Karel den achtften, tot nadeel van de voorfz. Marguerite van Borgogne» heeft wel uyt- gewefen > dat de dubbel-finnigheyt ende ge- fijck-naminge, fchuylende onderde woordë van Marguerite ende Afne, niet fonder werc- kinge en zijn geweeft. tafa. Rtcher. de Irma lib. $. cap. 4. � � �. De fpreucke van Neftor by den poëet tiemerus is van diepen infichte , ende het exempel daer op gepaft is aenmerekens weerdigh; dan ick en wil daer op nu niet ftaen. Maer feght my doch * wat raet nu om goddelicke droomen, mitfgaders de ydele bedriegerijen van de boofe geeften te onder- fcheyden ? S o � �. De goede ofte quade werekin- ghe uyt de droomen volgende kan daer in al eenigh licht toe-brengen ; Maer om ten vollen daer van tefpreken foude ons al vry wat langer tijt van noode wefen, als die ons jegenwoordeliek over is, en daerom fal icker alleen weynigh toe feggen, te weten,dat ick vaft houde en fekerhek geloove, dat als van Gods wegen den meniche een droom toekomt, dat Godmeteenefodanigen men- fche fekerheyt doet ghevoelen, dat de felve droomen hemels zijn , en van hem den vader der lichte zijn herkomende. En als my fulex voor quame, foo wilde ick des met de har- ders der zielen ofte andere godfalige luyden in befpreck komen, ende haren raet en be- denckinge daer op grondelick verftaen. � � 1. Onder watfoorte van droomëfult ghy nu ftellen het exempel dat wy voorhan- den hebben � want, voor my, ick oordeele , datfoodanigen droom ,ghelijck ons hierbe- fchreven is in defe ghefchiedeniffe, uyt geen natuerlicke redené en kan her-gekomen we- fen . Soo moet dan de felve ot van goede of van quade geeften fyn oorfpronck hebben.
				Kracht. 559 Wat is u gevoelen � S o � �. Voor eerft vaft zijnde gheftelt _tde fake alfo o gefchiet te zijn als die hier is verhaelt ( het vvelck voorwaer fchijnelick kan werden op-genomë, dewijle beyde oude en nieuwe geloof-weerdige fchrijvers daer van gewagen ) foo foude gefeyt mogen wer- den , nademael deCö vertooninghe, in den droom gedaen, was ftreckende niet tot vuylc luft , maer tot een wettigh houwelick, dat mede defe fake voor-viel tuifchen twee vor- ftelicke perfonen , en dat door haer lieder houwelick twee rijeken te famen ftonden gebracht te werden, fonder bloet te ftoiten > dat weynigh gebeurt: dat miflehien hier in wat goddeiicx magh hebben gefcholen , niet tegenftaende defe lieden Heydencn waren; dewijle oock aende Heydencn foodanigen openbaringe dickmaels zijn gefchiet. Maer in foo oude fake derhalveri wat fekers te ftel- len ea is ons dinghs niet- Vide Aiex. nb. AUx~ and. Ub, �. cap, 2,f. Sard. demoribjib. x. cap.-f. Mart. Delriodifquif, tnag.Tom�. lib.^.cap.j. � � 1. Ghy feght wel, goede Sophro- nifge, en daer op verandere ick van propoo- fte , en vrage u : Nademael oock het alder- eerfte houwelick door een diepen flaep is te wege gebracht en in't werek geftelt , gelijck ons Moyfes dat getuyght, of u in een droom voorquam fulex als Qdatis en Omartes hier wert verhaelt ghefchiet te zijn, of ghy niet vaft enfoudt ftellen , dat u God foo een par- tuyr j als u in den droom foa duydelick ver- toont ware , hadde toe-gefehickt i S o � H. Indien ickftont inpointen van een vrouwe voor my op te fpeuren, en daer op mijn finne krachtelick wrochtë, en voor- al foo ick tot dien eynde door den gebede by God meer-malen hadde aen-gehouden , om my een gevougelick partuyr toe te fchicken, en dat daer op quame te volgen, dat my foo een geftalte in den flaep quame voor-geftelt te worden, met foodanige omftandighcden als in defe gefchiedenifle is verhaelt; (onder- linge datter een jongh vrou-menfeh aen de ander zijde mijns perfoons halven eendier- gelijck gefichte ware voor-gekomen, en dat ick daer over mijn genegenthedë foo geroeit mochte vindë, als aen defe twee jonge lieden fchijnt gefchiet te zijn, foo woude ick ghe- voelen , datter yet goets en goddeiicx in ver- menght ware; immers ick foude het de pijne waert achten fulex in ernft bedencken te ne- men , om goet onderfoeck te doen, hoe het � � ge-

-ocr page 381-





	5�� Droomen En � � � geheel werck figh toe drough. komfte te bidden, de wij Ie het vry veel kf � � i. Ghy en foudt het dan noch al, foo heeft fonder bewilginge van den vader een ickhoore j opdat nacht-gefichte niet alleen houwelick aen te gaen. Maer dit alles nae laten aenkomë; maer woudt noch al midde- behooren gedaen zijnde , ende de vader vol- len en omfichtigheytgebruycken . herdende in fyn voor-nemen, foo foudë eyn- ₍Soph, Buy ten twijffel, goede Philo- telick de faken aen den rechter moeten wer- game , fulcx behoort in alle foodanige ghe-* den ghebracht: de welcke alfdan met goede wichtige faken alfo betracht te werdé. Want kenniiTe van faken foude hebben te letten, of die op foo bedriegelicke, twijfelachtige , en des vaders redenen van foodanigen gewichte onfekere gronde bouwen, achte ick geeniins zijn> dat niet de finnelickheyt va fyn dochter, te wefen na de weerdigheyt van het werck. maer de zijne plaetfe behoorde te grijpen. � � I. Ick hebbe nu des u meyninge ten Thilip. Melmt. loc. commun. tit. de conjugio, Ad Vollenverfiaen. Maer hier doet figh open offiaum]ndktttnpertintttconfiderctre anparentes een andere vrage , te weten. Wanneer ver- probabilem caufam habeant refragandi. Et id in fcheyde jonge lieden een jonge deerne ten multis Germanig vrbibus fieri aflerit. houwelick verfoecken, en de vader den ee- � � �. Als de fake met foo veel omme- nen , de dochter eenen andere wil verkiefen , flagh en beleyts foude moeten gaen ( als ghy wiens verkiefinge in dien gevalle plaetfe be- verhaelt) foo ducht ick dat de deerne licht hoort te grijpen ? . haer proges foude komen te verliefen, dc- Soph. Hier foude al wat veel op ghe- wijle dat d'ervarentheyt veeltijts leert, dat feyt konnen werden; Maer vermits wy in de jonge lieden aen icken weetniet wat dick- dweperije van de droomé een deel tijts heb- wils haer finnelickheyt zijn vaft makende, en ben verlieten, foo wil ick hier kort zijn, en over het hooft fien faken 'die in 't houwelick fegge daerom, dat de dochter ernftelick ver- van groot bedencken zijn ; daer in tegendeel maent zijnde haer nae den wille hares vaders ouders en vriendé( die de fake recht meynen) te vougen , en daer toe goede vlijt ghedaen op vafte gronden gaen, en niet als dingen van wefende, ende dat de felve bleve valt ftaen gewichte in bedencken plegen te nemen. op hare verkiefinge, foo ben ick van gevoe- Soïh. Ghy hebt wel geoordeelt, lieve len, Dat ingevalle de vader geen genough- Philogame. want jonge liede ( feyt tot dien fame redenen en hadde om den jongelingh, propoofte een wijs man) nae den aert en ey- daer toe de dochter genegen is, te verwer- genfchap van de jeught, hebben in't gemeen pen ( wel verftaende ingevalle de dochter is geen ander ooghmerck in 't verkiefen va een gekomen tot behooi licke jaren van befchey- man ofte vrouwe als haer foete vermakelick- denheyt j de vrijiier behoort te werden toe- heyt; en wenfchen daerom dat de gene,diefe gelaten , om.haer keufe te mogen genieten . by de hant willen nemen , zy jonck, fchoon, VtdeCypr4. quipo(l varias fententias rehtasit» vrolick, en vriendelick, en dat naer haren ipnchiditTraff.cteSponfyl.cap. 7- §. S.num..* fin. Maer ouders, die het ftuck wat dieper � � �. Wat noemt ghy behoorlicke jaren inficn, die wouden wel voor haer fonen ofte van befcheydenheyt ? dochters een paituyr hebben daer wijfheyt S o � H. Defclve konnen by ons, volgens en befetheyt by ware,oock een gpet gefiacht d'ordonnantien van de lande, genomen wor- en goede middelen, de fchoonheyt en het den op twintigh jaren voor eé jonge deerne, jeughdigh groentje ,.daer de jonckheyt foo en op vijf-en-twintigh voor een jonghman. ikrlinghs op fiet, koomt by hen lieden wey- Ph'i. Maer de vader, foo ny de fake ge- nigh of niet in achtinge � en daerom't ver- fint is hart te drijven, fal altijt "konnen leg- moeden dat de rechten hebben is akijtvoor gen genoeghfameredenë te hebbë tegens de de ouders, en dat die* felve het wel mecnen perioon by de dochter verkolen , en fal daer mst haer kinderen. Sulcx dat het remedie op het werck gedurighljck konnen beletten, daer van ick nu gewaeght hebbe,is alleenlick S ö � �- Verftaet my wel, goede Phi- gevondé tegens eenige felfame hoofden van logame , ick hebbe voor delen ghefeyt ,�� vaders,die uyt gierigheyt,of om andere rede-- iegge het noch, dat alle dochters in dufda- nen de houwelickë van haer dochter niet feer n;ge bekommerlicke ghevallen, te weten, geerrie gevordert en fagen,en alfo een knoop

		c
daer haer vuile met haer vaders ofte ouders inde biefen foecken te brengen. Nuditzy Wilie flrijdigh is, ganfeh wijfïèlick hebben genoegh gefeyt op de gelegcntheyt van een te gaen, God smilelick voor een goede uyt- Houwelick, op cé droom gegront. Laex ons nu-

-ocr page 382-



		Selver Kracht. 341 nu fcheyden , of yet anders ter hant nemen. nen werden, dat alle menfchen noch in haer � � 1. Voormy > Sophronifce, ick hou- geheel en niet vervoert zijnde door liefde, de dit trou-geval voor een van de felfaemfte aenfiende een jonge deerne> de felve fien als en byfondeme, daer ick oyt van gehoort of met een gemeen ooge en op een en de felve geleien hebbe, enmy dunckt dat men het wijfe,ghefamentlkk oordeelende van haer iëlve foo licht niet en dient te verlaten, en "gedaente fidcx, als hetinder daet is, dat is, van de hant te fiaen. wit voor wit,bruyn yoor bruvn, bleyck Voor S o � H. Hoe! meynt ghy dan, Philoga- bleyck , en foo vervolgens ghelijck'de faken me , dat liefde ende houwelicken door droo- leggen ; rnaer de gene die door de liefde al- men veroorfaeckt foo felfaem zijn in de we- reede in flaep zijn gewieght , en in die foete relt , en dat de felve foo weynigh onder ons droomen verdwelmtleggeia,die fien en hoo- ghevonden werden � Wat my aengaet, ick ren dan yder in het byfonder,dat nieniant in't nieyne datter naeuwelicx geen.liefde , en gemeen fien of hooien en kan» enfyverne- weynigh houwelicken te vinden en zijn, die men een ander gelichte, een andere fprake> niet op droomen gegront , en door droomen en een geheel ander gelaet in de gene op de zijn gevoedt geweeft . welcke haer droomen en gedachten zijn fpe- P � 1. Hoe dat, weerde man ? lende, als oyt yemant met wakende oogen S o � H. Ick heb al lange een goet geval- daer in heeft'kohnen fien. Jen gehadt in het feggë van feker oudt Philo- ■■ lpfifibifomnifingit* fooph, die hout, dat ,fchoon datter veel men- Quifyas amat. fchen in een plaetfe zijn , dat de felve efter � � �. 'T is wiiTelickalfoo /weerde So- al te famen rnaer eene werelt hebbë foo lange phronifce. want hoe weynigh ick van de fy luydë wacker zijn; rnaer flapende en droo- voorfz.foete dweperije geraeckt bé geweeftj mende , dat de felve dan elck een werelt in't foo vinde ick efter inder daet, dat uwe reden bvfonder heeftop fyn felve. want foo langh waerachtigh is, en uwe gelijckeniife wel te fy luvden wacker zijn , foo fien de felve in 't paffe gebracht. gemeen de gedaenten foo die zijnen voor S o � h. Maerhetisfcheydens tijt ,Phi- oogen ftaen; rnaer flapende en door droo- logame , ick wenfeh u goeden dagh , en gae men vervoert wefende ,foo fiet een yder niet mijns weeghs, dewijle my fekere huyflelicke ons algemeene werelt, rnaer fiet in 't byfon- faken elders roepen. der lantfehappen, bergen, dalen, revieren, � � 1. Ick en wil u niet op-houdé, wecr- toorens, gehuchten, na de inbeeldingen die de man, om u geen oorfake te geve, namaels hem dan in fyn droomé zijn voor-komende. mijn huys te fciiouwen . Vaert wel tot uwe Op gelijcke wijfe dunckt my gefeyt te kon- naefte gelegentheyc. B� vrienden aldus in (lant wefende om te fcheyden , foo viel Vhilogamus in de gedachten, dat het tweede deel van het voor-genomen werck(infigh hehelfende de trou-gevaffevan de oude werelt) Veel bae/l met lef en ten eynde mocht zt/n gebracht: hy daeromftgh omme- keerende na Sophronifcus, vraeghde hem hoe veel trou-gevallen datter nochoverigh tt aren te lef en in het voorfz. tweede deel. Met meer als een (anfftoorde Sophronifcus.) Tis Wel^aer (feyde hy vorder) dat in het werck noch een andere gefchiedeniffe van den ouden tijt te vinden is ₃ doch niet in defeplaetfe, rnaer in het lefle deel: bef® elck hy den Schrijver alfoo is gedaen cm redenen die ick (enyder die met oordeel leefi ) vermoedelickfoudc konnen uyt- vinden. Hoe ! feyde Philogamus, iffer rnaer een gefchiedeniffe over van het jegen- ^oordigh deel.^? foo gunt my doch foo veel tijt s, dat ick het felve nu mede magh af- lefen, ick verhope dat fulex geen ongelegentheyt over uwe faken enf albrengen,, Kan ick een vrtent foo vriendeHeken bede ontfeggen ? ( antWoorde Sophronifcus ) 'Btghn, jongelingh_} en ick tvilu het oir e leenen. Philogamus, op het woort hem ^ederfettende, begantelefen als volgbt. V � 3 SPOOG K*-

-ocr page 383-



		34ï

			S � O O C � - L I E F D E, BESLOTEN � � � � � � HOVWELICK VAN, C � R V S E � � S � � S � �. Ie meynt dat God, terwijl hy boven is gefeten, Niet kan dé rechte gront van 's we- relts faken weten, Maer houc dat ons bedrijf en gans het acrtiche dal Maer ilechts daer henen fwceft, als op een los geval, # Koom hier een vveynigh by; ick wil u heden tooiacn, Een krans van groen gewas verkeert in gouwe krooncn, Een harders boeren tuygh verandert in een ftaf, Die aen een flechte maeght geheele rijcken gaf. Hoe kan een harders kint, geboren aender heyden, Die niet en heeft geleert als hare fchapen vveyden, Oyt klimmen op den top van eenigh prachtigh hof > Ten zy door hocgh beleyt getogen uy t het ftof ? Daer is hier boven ons ₃ daer is een hooger wefen, Wiens onbegrepen aert noyt menich en heeft gelefen, Noyt

-ocr page 384-



SPOOCK-LIEFDE. 343 Noyt breyn en heeft gevat; daer is een wonder geeft, Oneyndigh, machtigh, reyn, en weert te zijn gevreeft. Die ftuert dit wonder Al, na dat hy wil gebieden, En ichrijft de menfchen voor al vvatter ial gefchieden ; .Die treckt een rijs om hoogh, en velt een �eder-boom> Die maeckt van zant een beeck, en demt een holle ftroom, Die fet de prinsen af, en doet de werelt drillen, En gaet dan wederom de groote winden ftillen, Die recht dan weder op dat plat ter aerden lagh, Soo dat men aen het vverek iyn krachten kennen magh. 'T is God_} 't is God alleen die geeft de groote rijeken, Die breeckt wat machtigh is, en doet dé hooghmoet vvijeke. Daer is geen vafter peyl daer in men God bekent Als dat een lage ziel tot hoogen ftaet belent. Een rriaeght, een harders kint, in Griecken-lant geboren, Is hier tot ons bewijs op heden uyt gekoren. Ontrent een fchralen berghdaer weynigh menfchen gaen ₃Vintyemant al-te-mets een aerdigh bloemtjen ftaen. Veel harders uyt het wout ₃ veel uyt de naefte vlecken Die poogen hare gunft tot hen te mogen trecken j Maer vvatter yemant doet ten moeyt de vrijfter niet ₃Vermits fy focte min en echte banden vliet. En fchoon of Hylas koomt ontrent haer deure ipclen, Of Thyrfis inder nacht een deuntjen plagh te quelen _rSy � vil geen boeren praet, geen (bet en aerdigh liet, Sy wil geen harders iangh of nieu gefneden riet. Maer Damon niet-te-min die wou haer gunft verwerven_yEn ibtr, gelijck het ieheen ₃ in druck en liefde fterven � Hy doet dan op een nieu al wat een harder kan, Op dat hy metter tijt eens rechten trooft gevvan. Hy weckt de finnen op ,cn ftelt hem om te dencken, VVaer me hy, na den eyfeh, de vrijfter fal befchencken■; AI

		I

	m

-ocr page 385-



		344 S Ρ O O C Κ - L I E F D E. Al wat de lente-tij t, al wat de fomer draeght, Al wat de winter brenght dat geeft hy aen de maeght.« Hy gaet tot haer vermaeck ontrent de Mey verkiefen Een koytjen voor een mufch gebreyt van groene bief�n, Hy let vvaer dat een vinck of vvaer een pitter broet ₃En noemt een vogel-neil een par c van fyn gemoet. Soo haeil de gulde fon is hooger op-gerefen, En datter jeughdigh freuy t van boomen is te Iefen _?Of datter oyt een roos is vrouger alil� plagh, De vrijer ifler by ibo veerdigh als hy magh. En als ontrent den herfft de vrouge druyven rijpen, Hy weet van itonden aen een trosjen uy t te grijpen, Te brengen uy t het hof > eer datter eenigh man Een vrucht van defen aert om geit gekrijgen kan. En fchoon de winter raeft, hy laethem niet verdrieten Een vogel op het ijs of in de fnee te fchieten; lat kort ift kout of heet, de velden dor of groen, Hy vint gedurigh yet om haer vermaeck te doen. Noch baetet niet een fier. het flot van hare finnen En is niet door gevley of gaven in te winnen, Wat haer de vrijer feyt, of vvatter oyt geichiet, Sy blijft gelijckfe was > en Damon vordert niet. Hy vraeght haer vvatter ichort, en wat haer magh beletten Dat fy geen gunftigh hert op hem begeert te fetten? Hy vraeghtet menighmael � hy vraeghtec alle daegh; Maer wat hy poogen magh_} geen ant woort op de vraegh.. De reden ( feyt de maeght) en kan ick niet verfinnen, lek kan u lijcke-vvel, � harder, niet beminnen. Ick vveet ghy hebt verftant foo wel als yemant doet, En vind' u heus in tael, en in gefelfchap foet. Ghy hebt beleefder aert als onfe rouwe gaften, En vypetgelijck het dient een vrijfter aen te tallen ; Maer

-ocr page 386-



		S � O O C � - L I E F D E. Maer echter,, lieve maet, en des al niet-te-min ^� Voor u en is geen plaets in mijn verdraeydcn fin. V Vat fil de minnacr doen ? hy gaet gedurigh klagen, Hy gaet, 'k en weet niet wat, by alle menichen vragen __$Hy luyftert, hy verneemt, wat hem in dit geval Ten leiten rechten trooft of uy t-komft geven fel . Hy Teyt in fyn gemoet : Ick hebbe lange dagen By-naeft den hemel felfs de vrijfter op-gedragen. Want al dat uyt de lucht, of ion, of mane quam V Vait dat ick my totliulp en haer ten dienfte nam. Wat heeftet my gebaet ? iy heeftet al gevveygert, En is tot felder aert gedurigh op-gefteygert, En fchoon fy, hart geparil, by-vvijlen yet ontfingh, Het was haer enckel ipel en als een nietigh dingh . Wel, om eens uyt de klem van dit verdriet te komen, Soo dienter ander raet ter hant te zijn genomen. Kan ick door heus gelaet niet winnen hare gunft _sIck gae tot hels gefpoock, of tot de fvvarte kunft. Ick laet den hemel daer, en � vil gaen neder klimmen Tot aen den fvvarten kolck en onder-aerdfche fchimmen, Tot aen de nickers felfs. Siet wat het grilligh bloet En wat, uyt heete drift, een vrijer niet en doet! Daer is een Eunjer-wijf in dit gevveft te vinden, Die gaf, gelijck het fcheen, geboden aen de winden, En regels aen de lucht en aen de klare maen, En dede met een vvoort de lierren onder gaen. Sy jough, vvahneerle wou, de viiTchen uyt de ftroomen, Het kooren van het velt, de freuyten van de boomen. Sy niaeckte groote ftorm en onweer in de zee, Soo dattcr niereen (chip mocht duren op de ree. Sy deed' hetganfche wout en al de rotien drillen, Sy konden raflènloop van melle beken ftülen, � �

-ocr page 387-



		346 S � O O C � - L I E F D E. Sy toomd' oock aen den leeu fyn ongetoomdcn muyl, En riep de koude ilangh uy t haren diepen kuy 1. Sy dede door het lant de geeften henen draven _�En dvvongh, vvanneerfe wou, de dooden uy t de graven. Sy jough den donder uyt ₃ en dreef een machtigh fchip Of in eengroufaem diep, of op een hooge klip. Sy vvift cock boven dat verfcheyde minne-ftrekcn, En konde, daeriè wou, een killigh hert ontfteken, lae vvift al wederom te koelen defen brant j En 't wert alfoo gelooft door al het naefte lant. De malle jongelingh, bekoort metdefe grillen, Laet fyn gedachten gaen na dat de lieden willen. Het dal hiet Gogh Magogh, daer in het felfaem wijf Hadt over langen tijt genomen haer verblijf. Maer Damon, onbevvuft waer dattet is gelegen, Gingh dolen in het wout en wonder vreemde wegen, Tot hem een kool-man bracht ontrent het duyfter hol, Daer in Lodippe fat gedoken als een mol � Hy iagh het lantfchap aen. het fcheengelijck te treuren. Want daer is niet een menich ontrent naer fvvarte deuren, Daer is_} gelijck het fchijnt, een wopningh voor de doot, Geen hoenders op de vverf _a geen enden in de floot. Daer kan geen jonge maeght een aerdigh kranfjen weven, Om tot een minne-pant haer vrient te mogen geven, Daer is geen blom-ge was, geen groen of aerdigh kruyt, Daer is geen früTche roos, die aender heyden fpruy t. Daer kan geen dorftigh menfeh een peer of appel krijgen, Schoon hem de moede borft en al de leden hijgen ₅Daer is geen boom ontrent, daer is geen edel fruyt, Daer is geen nachtegael, die in de boomen fluy t. Men hoorter niet een mees of ander vogel fingen, Men iieter niet een ree ontrent dl klippen ipringen.

-ocr page 388-



		*SPOOCK LIEFDE.** H7 D e raef, een leelick dier, fit daer alleen en kraft, Ter plaetfen daer het moich op dorre rotfen vvaft. Men fiecden vleder-muys, en wonder vreemde dieren Ontrent haer dorren bergh en om haer gevel fvvieren, Tot in haer kamer toe; en uyt een diepen kuyl Daer hoort men even-ftaegh de ftemme van den uyl.

			Haer ingangh is geront niet met gehouvve ftccnen, Maerdoor een vreemt verwelf van dorre menfche-bcenen, Geichakelt over een. Siet daer een vreemt gebou, V Vaer van oock Roelant felfs een fchrick ontrangen fou. Hier iagh men vuyl gebroet van alderhande ilangen Of fvvieren door het huys, of aen de muren hangen. Een dick-gebuyckte pad ^ en aller padden moer Die kroop ontrent hét vvijf te midden op den vloer. f' � � % Hier

-ocr page 389-



		\|4« $ � � � C � - L � � F D �. Hier zijn gef aemten by van honderc doode beeften, Van kinders noyt gebaert, en lijven fonder geeften �, En wat Lodippe raeckt, fy ftreelt een fvvarte kat, » Die met een vierigh oogh ontrent haer tafel fat. Haer fetel is een rif met vuylen ilijm bedropen, Daer op aen alle kant vernijnde flecken kropen. In 't korte > vvaer men koomt men iieter vuyl gcbroedt, Datfy met groot vermaeck aen hare tafel voedt. Hier fat de nare kol te midden in gedoken, Ganfch beiigh aen het vier om haren pot te ftoken, Een pot vvaer uyt een damp quam rijièn in de locht, Die niemant als met ichrick of iïen, of riecken mocht. Haer lijf is enckel vel, haer oogen diep geioncken ₃De lucht uyt haren neus en haren adem ftoncken, Een hair gelijck een peck dat fvveeft haer om den kop > En vvaer een krinckel is daer fat een adder op. De vrijer, op de zael van ditpaleys gekomen, Js van een diepen fchrick gevveldigh in-genomen, Daer rees een killigh fvveet hem uyt hetganfche lijf, Met dat fyn ooge viel ontrent het feliaem wijf. Hy vonter over-al meer dingen aen te mereken; Maer fyn benaeude ziel die fchroomter op te vvereken. En mits hy ftont en keeck, en niet een vvoort en fprack, Soo vvaft dat hem de kol voor eerft de ftilte brack. Sy gaf een hees gehiyt, dat van geen meniche tongen Oy t uyt en is gebracht, geen vogel heeft geibngen, Geen hont en heeft gebafl:, geen leeu en beeft gebrult, En dat noch even- welgeheele rotfèn vult. Een ftem in haren galm gelijck de grove baren, V Vanneerfe_} met den ftorm g-eweldiffh uvt-eevaren * Den harden ouver fiaen, of als een donder raeft, Wanneer hy uyt een vvoltk en vier en water blaeft. Een

-ocr page 390-



		SPOOCK-LIEfD �, fr₉ Een ftern by een gebracht uyt veelderhande ftucken, By niemant oy t verftaen, by niemant uyt te drucken. Het lantfchap ftaet en drilt by-naeft een uyre Ianck, En Echo j ganfch verbaeft, en maeckt geen vveder-klanck, Maer gaf haer in het wout > om daer te mogen ichuyleji, Tervvijlen van 't gedreun de fteyle klippen huylen. Ten leften fprack het wijf wel met een heeichen mont, Maer daer men even-vvel den fin van grijpen kont : Wat is u > jongh gefei, wat is van uwc faken ? Wat magh een herders kint hier onder komen maken ? Hebt ghy u beurs gemift door dieft of ongeval, En vvilje zijn bevvuft, wie dat u dingen ftal ? Of vvilje fchoon gewas in korten tijt bederven ? Of vvilje dat de vrucht ial op den acker fterven ? Of vvilje dat geen melck fal komen uyt den ftal ? Of vvilje dat geen room oyt fuyvel worden fal ? Of wil je vorder gaen, en grooter wonders brouwen, En (pellen_} naelden, hair, jae bloet, en meflen ipouwen ι Of vvilje datter bloet ial riji�n uyt den gront, Daer heden edel nat en fuy ver water ftont ? Of vvilje voor een wolf gaen huylen achter lande, En brengen alle wilt en alle vee te fchande ? Of wilj' u vader ielfs met al u naefte bloet Gaen fenden naer het rijck daer yder blijven moet ? Of vvilje bijfter haeft, en met gefwinde pennen Tot op den uy ter-kant van lucht en aerde rennen ? Of vvilje nieuwe moft doen halen uytet lant, Al vvaer een heete fon gelijck een oven brant l Of vvilje grooten ftorm doen riji�n op de baren, Soo datter niet een fchip is machtigh uyt te varen ? Of vvilje datter vier m zijgen uyt de lucht? En dat een machtigh hek fal tijden op de vlucht ? Χ χ 3 Of

			«

-ocr page 391-



		5?� S � � � C � - L � � F D �. Of vvilje tot u reys bcquamc winden koopen, Gebonden na de kunft in iès of ièven knoopen ? Of wil j' een fnelle berck _s of ander machtigh fchip Doen iincken in de zee of jagen op een klip ? Of vvilje nu terftont enhier terplaetiè weten, Wat man of vrouwe doet die elders is geieten ? Of vvilje met beicheyt hier in een ipiegel iien, V Vie u te rechter tijt ial rrouvve komen bien ? Of wilj' oniichtbaergaen, om kiftte mogen plegen₅Daer maeght of jonge vrou in't duyfter is gelegen ? Of vyilje door de kunft onwinbaer zijn gemaeckt > Soo daije noyt en bloet, ichoon u een kogel raeckt ? Of vvilje door de kunft een ftege vrijfter trecken, En in een koel gemoet een heeten brant verwecken ? Kom fegh eens watje ibeckt ₃ en boort dan mijnen raet, Ghy fult in korten iien hoe ver de kunfte gaet. De vrijer ftaet en trilt, met grooten angft bevangen, Hy fagh haer fwarten kop_} hy iagh de groene (langen Haer woelen om den hals, hy iagh het vreemt gebroet, Dat om de rotfen fvveeft of in der aerden wroet. Hy hoord' het grilligh wijf verfcheyde dingen rallen, Maer flechts het lefte deel dat had hem wel bevallen, En 't gingh hem in de borft. Dies als Lodippe fvveegh, En dat hy metter tijt fyn adem weder kreegh, Soo koomt hy door het hol wat nacrder in getreden, Hy neyght hem laegh genoegh, hy buyght de ganfche leden, Hy voeght figh by de kol te midden op de zael, En met een heuiche mont beganjiy dit verhael: Prin^eiTe vander nacht en van de rappe ichimmen, Die uyt den fwarten poel hipr op der aerden klimmen, Door vvien het aertrijck loeyt, den afgront open breeckt, Als ghy met Joollen montu nare rijmen ipreeckt; Die

-ocr page 392-



		S � O O C � - L I E F D É. H» Die met een moilcl-fchelp kont zeylen op de baren, Daer noyt een deftigh fchïp is machtigh op te varen, Die met een befem-ftoek kont rijden in de lucht, Daer noyt een vogel quam met fyn gefvvinde vlucht, lek ben niet van het volck dat figh metquade iaken Vermeynt of hoogh geducht of wonder rijck te maken, *K en wil niet fondcr ichip gaen zeylen over zee, 'K en wil geen ipoker zijn ontrent het jonge vee, 'K en wil niet ichoot-vry zijn, om wonder uyt te rechten; lek ben van (achten aertenfoecke niet te vechten. 'K en wil de naefte ftadt, en min het ganfche lant, Niet trecken in verichil of vinnigh onverftant. 'K en wil niet door vergif, en min door harde woorden, Mijn vader hinder doen of naefte vrienden moorden, 'Ken wil geen machtigh vorft gaen brengen om het lijf j Maer al mijn hertfen wenfehdat is een echte wijf. Een vrijfter mijns gelijck geboren aender heyden, Die even �� als ick de ichapen weet te leyden, Buyght die maer door de kunft tot mijn genegen iin _yDat ial my dienftigh zijn, en u een groot gewin. Tot u koom ick om hulp, vermits u fvvarte fleflen > Gaen dieper in geipoock als alle tovcreiTen. Wat ick u bidden magh, laet my door uwe gunft Eens fien, tot mijn gerief, de krachten van de kunft. Ick ben een harders kint, en hebbe lange dagen Aen eene, my bekent, getrouwe min gedragen; Maer, wat ick oyt begon, 't en heeft my noyt gebaer, Het ichijnt dat haer gemoet mijn, trouwe dienften haet. Nu ibnder hare gunft en wil ickgeenfins leven, Maer liever aen de doot my veerdigh over-geven, Oock nu te defer ftont. ghy, fooje wat vermeught, Vcriacht den harden aert vanhare ftegc jeught. ^: ��-

-ocr page 393-



		35* SPOOCK-LIEFDE. Indien u diep vernuf eens kan te � vege brengen, Dat vvy uyt rechte min ons vee te famen mengen , Soo wacht uyt mijner hant voor u het befte lam, Dat oyt in al het rijck op prinsen tafel quam, Soo wacht van mijner hant een kleet van � volle laken, Soo ichoon als oyt prinses haer leven dede maken, Soo wacht noch tot beiluyt een penninckboven dat, Die ick van Corydon en hy van Thyrfis hadt. Een ftuck een deftigh ftuck ₅ dat al van oude dagen By feker machtigh vorft in Perfen is geflagen, Niet van geringe ftof, maer van gefuyvert gout : Men fchat het , na er ick hoor, vvelduyfent jaren out. Lodippe dus gemaent begint haer vreemde rancken, En fey t: Doet mijnen raet, ghy fulles u bedancken. Maer eer op u verfoeck yetvruchtbaerskangeichien, Soo moet ick hier voor al dien ouden penninck iien . Die fal een goet begin, die ial geiijck het leven > Die fal het innigh mergh aen al den handel geven. Het gout van duyfent jaerdat is van groote kracht. Niet een van onfokunft die hier op niet en acht. De vrijer ftont en keeck, en hoorde met verlangen, Hy dacht in fyn gemoet: De vrij fte ris gevangen ; En daerom ₃ ganich vervult met hope van de bruyt, Schut ftracx daer voor het vvijffyn harders beurijen uyt. Sy ftrijckt terftont het geit, en ftelt haer om te feggen, Hoe dat het vorder werck is noodigh aen te leggen. (Een wonder vreemt verhael) De flechte jpiigelingh Siet ilerlinghs op het wijf, en let op alle dingh. In t holfte van de nacht, wanneer de lieden droomen, Soo geeft u (feyt liet wijf) ontrent de foute ftroomen, En keert u leden om tot drie-maebchter een, En > eerje vordergaet, ontbloot uiincker been . Koomt

-ocr page 394-



		SPOOC �- LIEFDE. }jj Koomt dan in defen ftant tot in de zee getreden, En vvaft daer in de vloet tot drie-maei uwe leden, En gaet dan weder op i rnaer eer ghy neder fit, Goy t honigh in de zee , en feght ten leften dit: Dat ick my drie-mael was> dat is om u vriendinne, Wort foeter als ghy piaght, en gunt my weder-minne * Terftont na dit gefpreck ibo neemt my defe falf, Daer in verfoden is een ongeboren kalf, Drie Hangen uyt den Nijl, en feven vale padden, Die onder defen bergh haer woonirtgh eertijts hadden, Dan noch een mane-kint, dat noyt het licht en fagh, Maer in de moeder fterf, en in het duyfter lagh. Hier boven noch het breyn van negen grauwe meeuwen, Die op den midder-nacht hier aen den ouver fchrceu wen ? Een on^e flecken-bloet, en van een fvvarte flangh, In eenen pot gekoockt wel feven uyren langh. Hier by foo dient het fogh van feven viedermuyfen, Eer datfe na de maent met haren neft verhuyfen. Dopt hier in fvvarte wol, beftrijckt u hncker voet. En feght dan wederom, als ghy het drie-mael doet; Dat ick my drie-mael falf, dat is om u vriendirine, Wort fachter als ghy vvaert, en jont my foete minne. Als dit is uyt-gewracht, foo keert u na de ftrant, En geeft u tot een bergh, daer boomen zijn geplant, Gaet pluckt daer myrte-ioof, en vlecht drie groene kroonen, Die aen een harders kint met.eere zijn te toonen. Geeft dan tot drie-mael toe aen yder eenen kus, En goytfe van den bergh, en feght dan weder dus: Dat ick my drie-mael kroon, dat is om u vriendinne, Wort groender als ghy piaght, en vvaft in iöete minne. ^;De nacht-dieni! is gedaen. vexlaet het eenfaem wout, En geeft u na de plaets daer ghy u wooningh hout. � y Brenght

-ocr page 395-



		3�4 S Ρ O O C Κ - E I E F D E. Brenght daer in haeft by een een hoop verdrooghde tacken» En doetfe van den heert enop den viere fmacken, Neemt dan dit ravenf hert, en na den derden ivvier, Soo fteeckt het in den pot, en fet het op het vier. En als ghy defen uyl den kop hebt af-gevvrongen, Soo dopt dan in het bloet drie verfche flangen tongen, Drie ichubben van een pad met dit verivvoren been, En menght dan aen den heert den hutipot onder een. Steeckt voorts drie toortfen aen van maeghde-vvas gegoten, Maer treckt voor u een perck, en hout u daer beiloten, Set voort u keerfen uy t tot aen den uyter-kant s En als het grilligh licht in volle ftralen brant ,, Gaet loeyt dan overluyt met defe nare woorden; Gaet ipout dan drie-mael ooft en dnc-mael in het noorden* En drie-mael in de lucht; ontiluyt dan uwen mont, En brult ten leften dus, ibo luy ghy roepen kont: Lucht-heericher, Duyfter-vorft,V Vint-maker, Sinne-ipoker> Hoogh-vlieger, Tuym el-geeft, Vier-ipouvver, Minne-ftoker, leught-locker, Donder-vrient,Nacht-koningh, VVcrcltf- Kol-rijder/roover-god, Giftmenger,Al-beichick, (fchrick, Thien-duyfent konftenaer, die met de lichte winden, Die in den blicxem felfs u weec te laten vinden, Wiens onbepaelde macht meer trouwe knechten heeft. Als hy die boven woont ₅ en inder hooghten fvveeft. Koom neemt dit offer aen, een offer mij ner handen, Daer in, tot uwer eer, gewiede dingen branden, Al faken vol geheym, die niet een menfch en kent*_:Als die tot uwen dienft voor dci�n is gewent. Veriaehc een hart gemoet, dat niemant wil believen,, Dat niemant gun fte doet, en niemant wil gerieven: Geeft dat een ftege maeght, die alle man veracht,. Magh ondermijn gebiet ten leften zijn gebracht. Ten

-ocr page 396-



		S Ρ O O C Κ - L � E F D E. 355 Ten minften dat haer geeft mijn liefde magh gehengen, Soo wil ick even-ftaegh u nieuwen offer brengen, Een offer t'uvver eer, een of��r van gedanck, En dat by jaren om mijn Ie ven-da gen lanck. Soo haeft ghy dit gedicht fult hebben uyt-geiproken, Sult ghy de kamer iien. vervult met ivvarte ipoken, Van nare borgery uyt 't onder-aertiche rijck, ^ Die vis j noch vee, noch worm, noch vogel is gelijck. Ghy fultgelijck een os hetaertrijck hooren loeyen ₃En iien gelijck als haft de lichte fchimmen groeyen, Ghy fult van alle kant vernemen groot getier, En menigh vreemt geipoock en inenigh feliaem dier. Eer ft ial daer op de baen Pyragm on komen treden, � Met draken om den kop en Hangen om de leden, Hem ial een ftage vlam ontfpringen uyt den mont, Als of het eeuwigh vier in hem verfegelt ftont. Ghy fult dan Scylla iien, die fal beftaen te baifen > Met honden dric-mael vijf, hem uytet lijfgewaffen, Een wonder feliaem ipoock, en wel de felfte geeft, Die Minos vveynigh acht, en Pluto niet en vreeft. Albador wapper-kaeck fal naer hem komen trappen, En als een vvater-hont iyn oiren t'iamen klappen, * Sal rai�n om het perek, en maken vreemt gebaer, Als ofi�r duyfent man ontrent de kamer vvaer. Flucx fulje Brontes iien, die met fyn felle klaeuvven Sal drengen als een beir, en als een katte maeuvven, Sal vullen al het wout met wonder vreemt gefchreeu > Gelijck een felle wolf of als een wreede leeu. V Vaer toe het al gefeyt ? daer fullen vreemde dingen ₅ V komen voor het oogh en om de leden ipringen, Maer ghy, hoe dat het gae, ftaet vaft gelijck een man, Daer is geen leelick ipoock da*t u genaken kan. Υ y 2. Doch

-ocr page 397-



		₃₅6 SEOQG'K --LIEFDE. Doch als de ivvarten hoop ten leften ial verdwijnen, Dan falder op de zael een fchoone vrou verfehijnen, En nevens haer een kinc. Het � vijf ial Venus zijn, De jongen haren foon , de gront van uwe pijn . Terftont ial achter haer een harderinne komen, Die binnen u gemoet haer vvooningh heeft genomen. Maeriy eniiTec niet, 't is maer een ydel beek, Dat in de fchrale lucht en om u finnen ipeelt. Dus fchoon het u belacht, en wilt haer niet genaken, En boven alle dingh en vviket nimmer raken. Want biet ghy eens den mont , ofwel u rechterhant ₃. Ghy fult u leden fien als in een vollen brant, » V breyn ial grilligh zijn, u finnen fullen dolen, V wangen afgerecht gelijck als fvvarte kolen, V lippen foo geftelt gelijck als enekei piek, V geeilen uyt het lijf getogen van den ichrick . De fchim die u genaeckt die koomt u maeu betoonen _TDat iy dk ghy bemint u liefde wil beloonen, Dat fy nu iachter is, en voor u toe-bereyt, Daerom ghy haer in ernft foo dickmael hebt gevleyt. De vrijfter ial voortaen van u niet willen vlieden, Maer fal umenighmael haer jfbete lippen bieden ₃Sal by u willen zijn oockin het dichte vvoui, En wenichen even-ftaegh met u te zijn getrout. Ghy daerom vvatter koomt, en watter magh gebeuren, Al fchijntet dat het huys en al de muren icheuren, En vvijekt noyt uyt hetperck, daeringhy zijt bevvaerc, Hoe feer Pyragmon gloeyt, hoe fel oock Scylla baert. Doch of geen ipoock milTchien figh u en quam vertoonen, De goden, lieve vrient, die willen u verichoonen. V Veeil: des niet ongeruft, maer hout u wel gefint, Ghy fult haeil uwe fien, die ghy van herren mint ♦

-ocr page 398-



		S Ρ O O C Κ - L I E F D E. # f Als nu de fvvarce pot heeft langen tijt gefoden, En dattet vreemt geipuys is uyt hethuys gevloden, Soo maeckt u tot den beert > en neemt het feliaem kruyt, En perfter met ge welt den le^en druppel uyt. Bewaert het dierbaer nat, de keeft van alle faken, Dat kaneen killigh hert tot u genegen maken j En foo men dat gebruycktgelijck ick feggen ial, Het maeekt een jongh gefel de vrijfter liefgetal, Hier fvveegh de fvvarte kol. De vrijer als genei�n, V Vert vrolick in den geeft, en kreegh een ander weien >. Hy vraeght haer ander-werf al vvatter is gefeyt, En heeftet als een ichat fighaen de borft geleyt. Hy neemt de kruyden met in eenen tros gebonden, En wat het fehaem wijf noch dienftigh had gevonden, Hy ftelt hem tot de reys, en feyt haer goeden dagh, En ipoet hem naer het dorp_} foo veerdigh als hy magh■. Koom hier nu foete jeught, en wiltet over-mereken, Wat Damon onderneemt > om uyt te moeten vvercken ₃Alleen uyt dwaii min. 'T is enckel hels bejagh ₃Dat niemant ionder fchrick of fien of hooren magh. Hy ftelt noch efter vaft, oock met een groot verlangen , Het ftuck gelijck het lagh ten eerften aen te vangen, Hy vreeft geen duyvels lift, geen onder-a erts gevaer. Siet hier een oude ipreuck: Dien lieft is niet iefvvaer.* Och of ons hooghfte drift ₃ ons liefde mochte ftrecken, Om goet te mogen doen, om deughden op te wecken! O God vergunt �ns dat_} en weeft ghy 't eenigh wit, Dat onfe ziel begeert en onfen geeft beiit. Als hy nu met vermaeck door-wandelt harde wegen, Syns vaders ouden vrient die koomt den harder tegen. Palaemon hiet de man, die als hy Damon ilet, En vvift niet vvatter i�hort, of vvatter is geichiet, Υ y 3 Hy

-ocr page 399-



		3j8 S ;P O O C � - L I E F D �. Hy vvifl: "niet wat den uyl of wat de vreemde kruyden ₉Noch wat het ander tuygh wil feggen of beduyden j Ey fegh eensfprack de man, O Damon lieve vrient > V Vaer toe u dit gewas en 4^ef^en vogel dient. Ick vind' het wonder vreemt dat ghy ioo vijiè dingen Gaetfoecken in het wout en t'huys beftaet te bringen. Wataenflaghhebje voor? De blijde jongelingh Betrout den ouden man > enfeyt.hem alle dingh. Hy gaet hem met gemack ten vollen openbaren, Al wat hem van het wijf is heden weder-varen, Hy opent watter ichuylt ,,�� al met blijden geeft, Hy ftelt hem voor het oogh een volle bruylof-feeft. Als dit PaLnnon hoort, hy ftaet geheel verflagen, Hy kan het flim bedrogh de rancken niet verdragen; Wel, feyt hy ₃ harders kint wie gaf u defen raet, Dat ghy door cjiiaet beleyt tot goede dingen gaet. Ghy zijt, na mijn begrijp ₃ te bijfter onbedreven ₃Voor foo een vuylen bras u penninck uyt te geven. Indien ghy my gelooft, het is een quade flagh ^ Die u tegeener tijt ten goede dienen magh. Geen nare fpokery, of lift van iiioode vrouwen JEn leggen oyt een gront om wel te mogen trouwen, Ghy doet in dit geval een vvonder quaden gangh ₅En 't ial u hinder doen u leven-dagen langh. Wat raeynje, fal een uyl u aen de vrijfter helpen ? Of fal een vuyle pier u tochten konnen ftelpen ? Ghy zijt, foo ghy het denckt, van u verftant berooft; Het is voorwaer een uyl die dit bedrogh gelooft. ;Laet vry ufeliaem moes en fvvarte kruyden koken; ■Geen lierHewort vervvecktdoor onder-aertfche ipokcn, Doorgeeften uytde.lucht, of ander vuylgebroet. Een maeght blijft dariè was * yyat oock een ipoker doet. Kont

-ocr page 400-



			■--------------------------------------....... ■ ^^^^^^^^"β�ei""

		S Ρ Ο Q C Κ - L Ι Ε F D E. 359 Kont ghy door goet belcyt niet tot een vrijfter komen, St�ght vry een hoogcr macht die heefcfe my genomen, Al wat door nacht-geiol, of vuyi bejaghgeichict Dat wil de goede God ₅ dat^vilden hemel niet. Als dit de jonghman hoort, hy weet niet wat te maken, Hy fucht, hy fwijght, hy dut, hy krijght befchaemde kakeii, Hy opent dit en gint, maer des al niet-te-min, Hy blijft gelijck hy was, en treckt hem weder in. Na groot en langh verhael en veelderhande woorden ₅Die onfen jongelingh tot aen de ziel bekoorden, Soo neemt hy met verdriet ten leften in beraet, Wat in dit vreemt geval voor hem te plegen ftaet. Maer t'vvijl hy ftaet en dut, fo� koonit een harders jongen Daer uy t het naefte dorp in haeftcn aen-geiprongen, En met hy Damon fagh, foo bleef hy veerdigh ftaen, En heeft een kort gefpreck op defe wijs gedaen: Dat jongh dataerdigh dier, ioo langh van u geprei�n ₃ � �n fal voor dei�n tijt niet meer u vrijfter vvefen, O harder_y mijn genan> ick weet een vreemt geval, Dat u tot in het mergh de ziele queti�n fal * Daer is een hoofs geiant hier uyt het hof gekomen, Die heeft de jonge maeght in haeft�n wech-genomen, En fchoon haer vader fqlfs dit wonder felfaem vant, Hem is alleen gefeyt, Het koomt van hooger hant: Menalcas hebt gedult. Wat fal de man beginnen ? Hy is geheel bedruckt tot in fyn diepfte finnen, Hy bad in grooten ernft_} hy imelt in groot verdriet ₃Maer wat hy plegen mocht ten baet den harder niet. Alft op een fcheyden gingh, de man die fcheen te fterven ₃« Hy viel haer om den hals en kuft haer menigh-werven> Syn tranen rollen af tot in fyn grijfen baert , Maer hy wen nietverfchoont > en fy wert nietg�ipaert ί Te

-ocr page 401-



		3«o S � O O C � - X I E F D E. Te midden in het dorp daer ftont een gulden wagen , Daer in vvert fy gebracht, en veerdigh vvech-gedragen. � Menalcas iagh haer na ,tot dat de koets verdween, En gaf daer op den geeft, gelijck het yder icheen. Daer bleef hy fonder fpraeck , en die den harder fagen Zijn met den man bedroeft en aen het hert geflagen -, Dies vvert hy op-gebeurt, en in fyn huys gebracht, Alvvaerhy, namen feyt, den doot alleen verwacht. Als Damon dit verftont, eylaes! fyn roode wangen, Zijn met een bleycke vervv van ftonden aen bevangen'. Hetkruyten wat hydrough ontviel hem uyterhant, En oock iyn tranen felfs die rollen in het zant. Daer leyt de toover-kunft en al haer vreemde rancken, Daer leyt het fvvartgeheym en al de minne-drancken, Daer ieytet akemael, ick trappet met den voet, lek voele, na my dunckt, den doot in mijn gemoet. O fterren ₃ fonne, maen , 6 lucht en koele winden, En wat in eenigh deel des hemels is te vinden, ^j Ten goeden van den menich, ach! ftijft my dit gemoet, Dat niet en kan beftaen in defen tegenfpoet. Mijn hert fmek in den druck, mijn geeft die is befvveken, De kracht van mijne jeught die is alree geweken, O dat mijn bange ziel den leften adem gaf, En dat ick nu ter tij t mocht dalen in het graf! Afpaiia de luft van mijn verdrietigh leven, Afpafia mijn trooft ₃ in defe borft gefchreven, Afpaiia de glans, Afpafia de vreught _sAipafia de kroon van al de frifïche jeught, Aipaiïa de blom van duyfent harderinnen, Aipafia den dauw van mijn verdorde finnen, Afpafia mijn wenfeh, en aller vrouwen eer, Aipafia mijn ziel en is voortaen niet meer.

-ocr page 402-



		CYRVS EN ASPASI A. 561 Is buyten ons bevangh _s is voor de groote jonckers, Is voor het dertel hor en voor de fteedtiche pronckers, Is daeri� blijven moet: wat ial ick nu beftaen ? Ick wou, indien ick mocht, tot inder hellen gaen, Ick wou, indien ick mocht, tot in den afgront dalen, Mocht ick tot mijnen troofl: de vrijfter weder halen . Maer dat is i�nder hoop, ick ben voor alle tijt Mijn troofl, mijn hert� wens, mijn luften vreughdequijc. Hy is dan ganich ontfet en ν vonder fecr verbolgen, Hy wil ( hoe dattet gae ) hylal de vrijfter volgen. Hy krijght terftont een peert uyt Alcons rijeken ftal, En geeft hem om te ficn wat hier van worden fal. Tp En vorft van grooten naem en o ver-al geprefen Die was om defen tijt in Perfen op-gereien, Fris, wacker, onveriaeght, van hoogh en edel bloet Maer des al niet-te-min noch hooger in ge moet. Hy nam veel rijeken in, en wan vericheyde flagen, En wert ichier van het luck als op den hals gedragen, Hy voerd' een machtigh heir en menigh dapper helt, Die voor hem buyten fchrick het lijf te pande fielt. In 't hof was doen 't gebruyck, dat na verrichte iaken, De princen onder een hen gingen vrolick maken Met konftigh fnaren-fpel, met edel druy ven-nat, Met jock en bly gefangh, en vrouwen boven dat. Hier toe was doen ter tijt een hoop geflepe gaften, Die met een ftagen vlijt op dei�n handel paften, Die fochten door de ftadt en door het ganfche lant, V Vaer dat men voor den prins de ichoonfte maeghd� vant. Eens op een blijden dagh, een weynigh naden eten, Als noch in hare vreught de vorften zijn geieten, En tVvijl het hoor�che volck met open kele lacht, Zijn daer op eene-mael vier maeghden in-gebracht. Ζ ζ Vier

			/

-ocr page 403-




		i6t	CYRVS EN ASPASIA.

	Vier niaeghden wonder fchoon en van een geeft�gh weien, �n daerom in het hof van yder hoogh geprelen. Hy die het ftuck beleyt die fteltfe voor den vorft, Met fchoon gevvaet bekleet, maer naeckt ontrent de boril. Dit heeft de jonge prins ten vollen wel bevallen, yy vought hem tot het ipei, en geeft hem om te mallen, Hy fcherft, hy tacketeylt, hy flaet een kluchtjen uyt, Hy doet, 'k en weet niet wat, dat niet te veel en fluy t.

				«wpss&W^p^

Hy �gh hoe datter drie om deien handel lougen, En nam het voor een peyl dat fy haer wilden vougen . De vierde, foo het bleeck > en was foo nietgeiint, Vermits fy geenenluft in hooflche grepen vint. Daer is foo fchoonen roos in geenen hof te lefen, Gelijck een jonge maeght, die met een eerbaer weien

					Haer

-ocr page 404-



		'C X R.V S EN � S � � S I A. 363 Haer oogen neder-flaet, en met de lippen fvvijght, Maer om haer foeten mont een aerdign bloofjen krijght. De prins quam hant-geipel aen haren boefem maken; Maer fy toont ftrengh geiicht, en liet haer niet genaken. Sy keert fyn handen af, niet ibo een fier gebaer, Of fy een prinsen kim, en hy een lecker vvaer. Oock dat beviel den voril, en liet terftent bevragen Wie dat de vrijfter is, en wie haer naefte magen. Hem vvert daer op gefeyt: Het is een harders kint, Geringh in haer bedrijf, maer over-al bemint. Sy is van hoogh gemoct,� en wil geen vrijers lijden > En fyiso verbalgelijckeen ey te mijden. V Vie dat haer heeft geviert, of wie haer heeft verfocht Die heeft ganichfonder vrucht fyn dagen om-gebrocht. De prins, na dit verhaei, gaet op een nieu beginnen ; Sy vveygert even hart, en krijght geftoorde tinnen ♦ En als de jonge maeghthaer dusmifhandelt vont, Ontiluytfe voor het ieft aldus haer rooden modt: lek moet uytalie kracht de goden eeuwigh loven, Dat ick ben ver ge weeft van alle koninghs hoven. Hoe 1 is dit, vverelt vorft, is dit een keyièr zijn _>Geheele dagen langh te fitten in den wijn, Te nemen iyn vermaeck ontrent de lichte vrouwen, En alle mal gelaet met vreughden aen te fchouvven ? O, dat en isgeen werek dat uwen ftaet betaemt; En feker, machtigh prins, ick bender in befchaemt. De plichten van het rijck dat zijn geftage ibrgen, Van dat de fonne daelt tot aen den rooden morgen. De kroon behouft den geeft, behouft het ganfche lijf, Gewis al vviefe draeght en houft geen tijt-verdrijf. Een prins heeft ander werek; hy moet geftrenge wetten, Hy moet voor al het rijck de nutfte regels fetten, � � � Hy s

-ocr page 405-



		j$4 CYRVSENASPASIA. Hy moet het vveligh volck ooek door fyn eygen daet, En leyden tot de deught en houden in de rnaet. Nadien de rauwe jeught door hem dient in-gebonden, Op datter niet een maeght of vrou en zy gefchonden, En dat het flim bejagh en drift tot vuyle luft, Door hem dient af-gekeert en uy t te zijn gebluft. Ghy die ons koningh hiet, en wilt geen vrijiter ichenden, Die noyt een dertel wicht of hooffche linckers kenden, Doet eer dat u betaemt, beftiert het vaderlant, En hout u gulle jeught door reden in den bant. Dat fal u, machtigh vorft, een ftil en vreediaem leven , Dat fal Li door het rijck ontiagh en eere geven. Een die maer ilechts het volck en niet fyn luft gebiet, Verdient na rechten aert den naem van koningh niet. Dit feyt de jonge maeght met foo een defugh weien, Dat in des koninghs hert een af-keer is gerefen Van alle vuyl bejagh. hy laet het mallen ftaen _yEn doet dien eygen ftont fyn Raden henen gaen _rHy gaet in fyn vertreck in ftilheyt overleggen Al wat de jonge maeght hem aen beftont te ieggen, En als haer ganich geipreck by hem ontfchakelt vvert, Het docht hem dat de gront quam uy t een edel hert, Quam uyt een reync ziel, en dat ioo vrije (innen Zijn machtigh om een prins te konnen overwinnen. Hier koomt haer foet gelaet, haer aerdigh vvefen by ₃En ilet daer is de vorft in foete rafery. Hem kan geen ftille ruft ontrent de leden komen , Vermits fyn diepfte mergh aireed' is in-genomen. Wat dienter meer gefcy t ? hy ftelt ten hooghften vaft, Dat geen als defe maeght hem toe en dient gepaft. Maer Damon onderwijl is in de ftadt gekomen, En heeft na fyn belangh aen alle kant vernomen. Maer

-ocr page 406-



		C � R V S � � � S � � S I �. *jj** Maer wat de jonghman doet, of vvaer hy vragen kan , Gee menich doet hem beicfheyt > geé menfch en vveter van. Een boer, een harders kint > gekomen van de ftellen, In kleedingh wonder rou ₃ en ionder met-gefellen, Eenvoudigh uyter aert ₃ en ront gelijck een kloen, En weet niet hoe te ^aen ₃ of wat te fullen doen. Hy fuckeit in het hof, en vvaer de menfchen gingen, En _y na fyn flecht begrijp > doorfnuffelt alle dingen; Maer 't is vankleyn beleytal wat de jonghman doet. Wie fneegh is in het lant is hier een Hechten bloet. Hy iiet een machtigh ilot, hy iiet vergulde zalen, Hy iiet den rijcken glans daer in fyn oogen dwalen, Hy iiet een fchoon verwulf, en wit gelijck een krijt, En al het groot gebou behangen met tapijt. Hy iieter ander volck als die de fchapen vveyden, Hy iiet een friifche jeught van jonge prinsen leyden, Hy iiet dat al het vverck hier vry wat anders gaet, Als daer Alexis fpeelt ontrent fyn mede-maet, Ten leften raeckt de quant daer al de vorften iaten, En met het hof-geiin enby den keyferaten; Daer Cigh hy 't edel nat in gulde vaten ftaen, En dwalen over dis en dickvvils omme gaen. Ten leften is de vorft van tafel op-gereien, En met een blijden geeft, en met een vrolick vvefen Ter kamer uy.t gegaen. en onder dit geloop Quam even met den drangh oock Damon in den hoop. Hy vont een nieu vertreck daer fagh hy ichoone vrouwen By menigh edelman by prinsen onderhouwen. Daer iagh hy dat de vorft een jonge maeght verkoos, Soo fris in haer gelaet gelijck een verfche roos. Daer iagh hy hoe de prins haer door de kamer leyde, Haer ftreelde metter hant, en met den monde vleyde, � � 3 Daer

			**�

-ocr page 407-



		₃66 C � R V S � � � S � � S I A-. Daer fagh hy hoe het volck hier op te famen liep, En heyl en veel gelucx ontrent de keyièr riep . Hy, vvicn al dit gewoel zijn wonder vreemde iaken, En efter niet en derft den grooten vorfl: genaken, Vervought hem by een prins die wat ter zijden itont, En ftort hem in de borft iyns hertfens vollen gront: Ey, macker wie ghy zijt, laet my een vveynigh vragen � 'K en iagh noyt prinsen hof van al mijn leven-dagen ; Ey fegh my doch een reys den gront van dit beïlagh, Op dat ick in het dorp yet nieus verhalen magh. Wat ilfet voor een man die alle menichen groeten, En voor vvien ,.als hy koomt, oock heeren buygen moeten ? En wie is doch de maeght, van alle man beiien, Aen vvien men yder hoort geluck en hulde bien? Ick ben een rontgefel, en bijfter onbedreven, Die niet als op het lant en ben gewent te leven, Die noyt en heb gewoönt als op een boeren-vverf ; Neemt my ten beften af, dat ick u vragen derf. De prins iagh Damon aen ₃ en ichoon hy kan bemercken, Dat hem de leden ftaen om in het velt te wereken, Soo vont hy niet-te-min in fyn gedaente wat, Daer in hy groot vermaeck en goet vernugen hadt. Hy feyt dan; Goede vrient, de man by u gevvefen, Dat is de grootfte vorft die oy t de menfchen preien, Een harder van het volck, een keyfer in het rijck, En daer en is geen menich op aerden fyns gelijck* De juffer dien ghy iiet hem metter hantgeleyden, Dat is een harderin gekomen uyter heyden. 'T en is, naer mijn onthout, nu maer de vijfden dagk, Dat ick haer ionder glans hier in de kamer iagh. Nu ilreckt hy tot de maeght ibo verre fyn behagen₃Dat hy ontrent haer is by naeilgcheele dagen, Dat

-ocr page 408-



		C � R V S EN � S � � S � �. j<5₇ Dat hy ₉ gelijck het fchijnt, van haer niet duren kan, En is haer even-felfs gelijck een echte man. Als Damon dit verftönt, foo gaet hy vorder merckcn, En liet op dit gelicht de ganfche finnen wercken. Eer hem dit was gcfeyt lbo was hy fteke-blint, Hy iagh niet dat hy kent, hy kent niet dat hy mint. Siet wat een felfacm dingh ! wie foudet konnen meenen ₅Dat yemant foo ontlijckt door glans van rijcke ftcenen? Dit feyt de rouwe gaft, en mits hy nacrder rrat, Soo � vort iyn bange ziel van droefhey t op-gevat. Hetfchijnt dat hy verfteent, als hy in deiè bende Syn trooft> fyn herten kift ₃ fyn harderinne kende, Het ichijnt dat hy befvvijckt > als hy iyn befte pant Sagh in �00 grooten hof ₃ en in ibo vaften hant. '. Hy berft ten leften uy t, hy kan niet langer fvvijgen: Die voor een key fer is en magh geen harder krijgen. Vaert wel, mijn tweede ziel. De vorft vernam de ftem ₅En fyn beminde maeghtaenhoortfe nevens hem. Daer ftont de jongelingh met grooten druck bevangen > Daer ftont hy llechteniagh met tranen op de wangen. De prins die in het hof dit niet en is gewent ₃Vraeght aen de lieve maeght₃ of fy den harder kent. Sy , ront enfonder gal > verhaeltin korte reden, V Vie dat de jonghman is, en wat hy heeft geleden, En hier uy t weet de vorft al wat den harder ièhort, En vvaerom dat hy fucht en droeve tranen ftort. Hy ley t fyn harderin een vveynigh uyt de lieden _yEn laet den rouwen gaft in fyn vertreck ontbieden; Daer feyt hy: Vrient ₅ ick hoor ghy zijt van goeden aert, Ick wou j foo 't u beviel ₃ dat ghy mijn dienaer vvaerc. Ick ial u ftage gunft en groote fucht betoonen, En uwen trouwen dienft met rijcke gaven loonen j.

-ocr page 409-



		*y8** C � R V S EN � S � � SAl �. In plaets van defen pij en boeren hongerlijn, Sal u geheele kleet van gulde itoffe zijn. De maeght u wel bekent die heeft u ibo geprefen, Dat ghy, na dat my dunckt, hier moet ge vordert wefen; V Vel aen vertaet den bou, den vlegel en de wan> En wort ontrent een prins een luftigh edelman. Ghy fult hier in het hof, oock fonder yet re zaeyen, Ghy fult al rijcker oegft en beter vruchten maeyen, Dan als ghy ftaetén fpit, of op den velde plought, Soo ghy naer ons gebruyck alleen de iinnen vought, Ghy ilaept of in het ftroo, of op gedrooghde bieièn, Hier fulje fvvanen-dons tot uwen leger kiefen. Ghy hebt een flecht vertreck van kley en ftroo gcbout; Hier ial u wooningh zijn geciert met edel gout. V muren zijn bedeckt met raegh en ipinne-vvebben; Hier fulje ichoon tapijt in zael en kamers hebben. f Ghy drinckt maer fchralen vvey, en eet gedogen koft; Maer hier is ve t gebrae t, en niet als foete moft. Ghy kont in u beroep alleen maer fchapen vveyden; Hier kon j' een machtigh heir en groote benden leyden. Ghy draeght een harders ftaf die uwe boeken dwinght; Maerdit is ander tuygh dat inde fteden dringht. Ghy voert u kleyne bien ontrent de groene linden, En ibeckt in haren korf een koningh uyt te vinden_; Maer lieveiègh een reys, wat u de koningh geeft Die in ibo engenkorf en van de groente leeft? Hier konje grooren ftaet, hier goet en eer bekomen, By ons weit menigh lant door wapens in-genomen. « Daer is geen heerfchappy te rapen uyt het groen; Maer kfc of mijns gelijckdic kan u voordeel doen. Hier leert men geeftigii zijn, hier leert men deftigh (preken, Hier leert men wijs fieleyt enhondert gauvve treken ; Maer

-ocr page 410-



		*C i R V S E � � S � � S � �. ₃<9* Maer die ftaegh met het vee gaet weyden in het gras, Die blijft voor immermeer een klunten als hy was. Ghy daerom, geeftigh cjuant ₃ laet egh en kouter varen, En kieft een beter ftant voor uwe fniïche jaren: Hebt ghy de vrijfter niet tot wie ghy vvaert gefint, Ghy fult van heden aen van prinsen zijn bemint. Als Damon van de vorft aldus was aen-geip roken, De luft tot fyn beroep en is hem niet gebroken; Want als hy voor een wijl het ftuck had overleyt > Soo heeft hy voor den prins ten Ieften dit geieyt. Indien ick bidden magh ₃ o prinsen hooge machten, En wilt ons lagen ftant niet al te feer verachten, En � rij ft oock niet te veel de macht van u gebiet �, Want j na mijn kleyn begrijp, \ en is foo luftigh niet. Ick heb een ouden vrient die in iyn jonge dagen Plagh freuy ten in de ftadt en ander groen te dragen > Die heeft oock in het hof een lange wijl verkeert, En wat daer omme-gaet dat heeft hy my geleert. Hy was in iynen tijt een wonder fnegen jongen, En liet het ooge gaen ontrent de vreemde iprongen, Ontrent het los gewoel dat om de prinsen fvveeft, En leerde wat het hof voor quade nucken heeft. Dit gingh de goede man my menighmael verhalen, Als ick benevens hem gingh weyden in de dalen, En ftaegh was iyn beiluyt, wanneer ick van hem fchiet, En woont niet in het hof, de deught en woonter niet. En dient geen machtigh vorft, ai mochtet u gebeuren > Al fchijntet eerft vermaeck, ghy fultet eens betreuren. Nu weet ick dat de man my riet gelijek een vrient, En houde dat het hof geen vry gemoet en dient. 'K en wil om overvloetgeen fmaet of banden lijden, Een hert dat figh vernought dat kan hem licht verblijden, � a a Heb

			/

-ocr page 411-



		_�7� CYRVS �� ASPASIA, Heb ick tot mijn behoufeen kleynen water-put, Waer toe is my de vloet van gulle ftroomen nut ? Al is het water groot, en dat de holle ftroomen Geen dam kan vvederftaen , geen dijck en kan betoomen, Wat voordeel doet het my ? Al lijd' ick grooten dorft , Een vveynigh is genoegh aen mijn verhitte borft. - lek achtet meerder vreught te leven by de ichapen, En op een groene wey geruft te mogen flapen, Ick achre meerder luft te ipelen op een riet, Als wat een hovelingh ontrent een vorft geniet. Te � voonen in het wout, het j onge vee te wey den, De geyten aen den bergh, de ichapen aender heyden, De boeken aen de klip_} de koeyen in het gras Van daer koomt meerder vreught als oyt in hoven was. Ick ben een ruftigh quant in vryheyt op-getogen, Ick heb een ronden aert uyt 's moeders borft geibgen j My dunckt dat al het volck hier leeft in flavernij. V Vant daer een grooter woont en is geen minder vry. Wat in het hof verkeert, dat acht ick als gevangen, Men fiet de ketens felfs hun om de leden hangen. 'T is waer de ftof is fchoon, foo datiè wert benijt j Maer efcer is het volck haer foete vryheyt quijt. Een flaef is aen het lijf, iy in den geeft gebonden, En dat wort over-al het meefte leet bevonden. Het lijfis maer een fchors; maer wat van binnen raeckt Dat iiTet dat den menfeh ge weldigh bitter finaeckt. Hier woont geen echte trou, maer wel een liftigh ftreelen _>Een hoere met het wijf die moetent'iamen deelen, Het ilfer al bedrogh, en niet als eygen baet, 'T is al vol linckernij al watter omrne gaet. Hier toe word' ick genoot, om dit te komen leeren, En 't is, gelijck men meynt, een lagen ftaet vereeren j Maer

-ocr page 412-



			�

		CYRVSENASPASIA. 571 Maer ick en achtet niet. wat vreught geeft doch het gout i Ick vinde meerder luft ontrent een jeughdigh wout. Hier fai ick blijder zijn, en vry al beter varen, Als daer een ftage wacht de kamers moet bewaren» Als daer men prouven moet, of niet een boos fenijn Is in het fchoon geback of in den foeten wijn. Ey fegh my doch een reys, wat heb ick doch te paiTeu Op ai het hoofs beflagh en overtolligh braflen ? Wie heefter oyt veracht een ham of ichapen-bout Gehangen in den roock, gewreven in het zout? Wie ilechts met honger eet, gelijck wy boeren plegen, Al nut hy ilechte koft, hy vint een vollen fegen, Hy vint dat hem bevalt, hy vint een foete fmaeck; In ipijt van hoofiche pracht > wy leven in vermaeck. Wie met den lijve vverckt en houft geen grage foufen, Wie ftaegh in hofen gaet en houft geen fyde koufen, Die met een grauwe pij ten vollen is vernought, En kent geen (achter kleet of dat hem beter vought. Wat kan het rijck ge waet aen my of yemant geven, Alvvaer het altemael van enckel gout geweven ? Een harders ruyme dracht die ftaet my beter aen Als in een hooffche praem geperft te moeten gaen. Een kleet van eygen wol of eygen vlas geiponnen, En vrucht op eygen lant met eygen hant gewonnen, En moes uyt eygen hof, en vleeich uy t eygen ftai Dat is de ibetfte vrucht van ganfch het aertiche dal. Wel laet dan dien het luft by groote prinsen leven, En aen het dertel hof de leden over-geven, Ick prijfe boven al het vry en luftigh velt, Daer ons geen fvvarte nijt of fucht van eere quelt. *T is fekcr > hooge ftaet en diergelijcke iaken En konnen nimmermeer ons recht geluckigh maken; � a a 1 Een

-ocr page 413-



		37* CYRVSENASPASIA. Een ftil, een billiek hert, dat hem na reden vought, Dat is het dat de mcnfch op aerden vergenought. Ick weet het is een kunft een prins te konnen vleyen, En als het dienftigh is fyn netten uy t te ipreyen, Ick vyeet het is geluck met vorften wel te ftaen; Maer eer het yemant de nekt foo is de gunft gedaen. 'T is ijs van eender nacht, hoe wel het fchijnt te blincken. Hoe vaft dat yemantgaet hy kan noch efter iincken; Een prins heeft groote macht * maer vry geen minder gal _sWie hem eens tegen kri jght hem treft een wiifen val. Wel aen weeft ghy een vorft, en 't moet u wel bekomen, Maer ick en heb noy t luft in hooffche pracht genomen, En foo en doe ick noch. ick wil een harder zijn_}Want al wat eere geeft en is niet ibnder pijn . Daer gaet den ronden gaft daer gaet den harder ftrijeken> En ftelt een vrijen hals voor groote koninghrijeken, Hy paft niet op het hof en op het hoofs beilagh, En vvert eerft wel geiint als hy fyn hutte fagh. Nu , vorft, ick i�gh u danck en wil u God bevelen, Die laet u vruchtbaer zaet en foctc kinders telen, Ten dienfte van het rijek. en ghy, � fiere maeght, Die mits u moedigh hert een keyfer hebt behaeght, Dewijl ghy niet en zijt voor mijne koy gefchapen, Maer om hier in het hof ontrent een vorft te flapen, Ick wenich u veel gelucx; en ais het weien moet Blijft eygen aen den prins, en zijt van my gegroet. Ghy fult noch menighmael en op verfcheyde reyfen, Ghy fult noch voor ge wis op uwen harder peyi�n, De tijt fai alle dingh eens maken openbaer. Al blinckt de gulde kroon»fy weeghtgeweldigh fwaer. Wel moet mijn grauwe pij mijn kleyne wooningh varen y. Heb ick geenhoogen ftaet ^ ick hebbe foete jaren, Ick

-ocr page 414-



		C � R V S 'E � � S � � S � �, ₃?i Ick heb een vrolick hert, en ben mijn eygen man, Dat noyt het prachtigh hof fyn jonckers geven kan. De prins die ftont vérbaeft van dit vrymoedigh {preken , Hy*prees fyn ronden aert al icheen hy wat geileken, Hy feyde tot beiluyt, De man die heeft gelijck; De menfeh die iigh vernoughtbefit een koninghrijck, Hy Iaet den jongelingh een fchoone vvooningh geven, En landen na den eyich, en benden daer beneven, En peerden tot den bou, en ichapen boven dat Meer als in dit gevveft een harder oyt befit. De vader van de maeght en wort oock niet vergeten <> Soo haeil de jonge prins heeft fynen ftaet geweten, In vougen dat de man en al fyn naefte bloet Bekoomt uyt dit geval en eer en machtigh goet. Syn dochter niet-te-min door haer bcquame zeden ₃Door oordeel, goet verftant, en ongeveynfde reden, VVail in des keyfers gunifc, en dat foo wonder diep, Dat fy ais echte wijt op fynen leger fliep . Dit wert van ftonden aen door al het lant geweten, En ftracx wort menigh hert door ivvarte nijt befeten: De juffers van het hof die zijnder om geftoort, Vermits een Hechte maeght een keyfer heeft bekoort. Vermits een flechte maeght een keyfer heeft bewogen�>� En fonder minne-kunfttot hare min getogen : Het is te grooten fpijt dat foo een harders kint Ontrent den grooten voril: de meeftegunftevint. Hier op gaet Achter-klap een vreemde vont bedencken, Om aen de jonge maeght haer goeden naem te krencken, Sy ipreeckt eerft bmnens monts, maer luyder naderhatlt, Hoe dat het harders kint aen Damon is verpant, Met Damon is verfeylt ₃ na Damon is geweken, Door ick en y veet niet wat ₅ door vreemde minne-treken, � a a 3 Door

-ocr page 415-



		j74 CYRVSENASPASIA, Door flimme too ver-kunft, en dat de loofe gaft Ten leden, door bedrogh_} de vrijfter heeft verraft. Dat hy een langen tijtgingh dolen aender heyden, Soo dat om fyn verdriet de teere Nymphen ièhreyden, Maer dat hy op een bot en wonder haeft genas. In 't kort, het was gefey t, dat fy geen maeght en was. Dit quam oock, door beleyt, ontrent des keyfers ooren > Men liet hier alleftns de fnoode rancken hooren. Dies wert de jonge vorft bedrouft en ongeiint, Mits hy de jonge maeght van ganfcher herten mint. Hy weet noch even-wel in fyn gemoet te mereken, V Vat dat de fvvarte nijt in hoven plagh te wereken, Hy weet wat voor een volck ontrent de prinsen leeft, En wat het grilligh hof voor flimme grepen heeft. Hy dan, met dit geval tot aen de ziel beladen, Ontbiet het befte deel van fyn vertroutfte Raden, Hy doet haer al het ftuck ten vollen overilaen, En ftelt ten lellen vaft wat datter dient gedaen. De hac Ontrent een hoogen bergh, niet verre van Epheièn, exfbrandg Daer plagh in ouden tijt een ftil geheym te weien, � �" �� Geen bijl geen menfehen hant en hadder aen-geraeckt _$Statium u- Maer vrou Natura felfs die heeftet daer gemaeckt. j_tem°G^^0,^ⁿ'^c niiiUcn hingh een riet van veelderhande leden, P^r�E"^m_d Dat hadde Pan wel eer met eygen hant gefneden, Sponfkb. Een riet dat ibmtijts gaf een wonder foeten iangh, 5 ïiumfj. Een riet da,t iomtijts gaf een wonder drouven klangh. Want als daer in het Iant een vrijfter wercgevonden, Door.eenigh ilim beleyt verdacht te zijn gelchonden, Soo � vortic van het volck j.n defe rots gebracht, Van vvaer men dan de preuf van haren maeghdom wacht. Want foo milTchien de floir haer maeghdelickc deelen Hadt door pngure Juft aen y emant laten ftreelen, Soo

-ocr page 416-



		C � R V S � � � S � � S I �, ₃7� Soo gaf terflont de fluyt een wonder droufgeiuyt, En wat men poogen mocht, daerquam niet anders uyt � En dan moeft haren naem op alle tongen rijden, En van de ganfche jeught onibete nepen lijden. Sy magh van nu voortaen niet komei>aen den dans > Daer maeght of jongh gefel omringht een rofe-krans. Sy moet een ander kleet ₃ een ander hulfel dragen: Wat fal de vrijfter doen ? het zijn verdiende plagen. Want die haer eere mift_} en dat met eygen fchult > . Moet lijden vvatter volght, en even met gedult. Maer ioo de jonge maeght haer niet en hadt vergeten, En dat haer edel vvaes niet af en was geileten, Soo gaf het vrolick rietfoo wonder blijden ianck, Dat ïyn verheven galm door alle velden klanck. Daêr op weit ftracx de maeght van yder vry geweien > En met een vollen mont van alle man gepreièn_;En die haer reynen naem met fnappen heeft beklat, Die vvert van ftonden aen gebannen uyt de ftadt, Gedreven uyt het velt. hy mochc niet meer verichijnen Al vvaer men bange ibrgh door vreughde doet verdwijnen, Want die met achterklap een jonge vrijfter icbent Is weert om by het volck noyt meer te zijngekent. De Raden van den prins die hebben goet gevonden,. Dat na dit vreemtgeheym de vrijfter zy geibnden, Op dat het feliaem riet mocht brengen aen den dagh, V Vat yder van haer eer voortaen gelooven magh. Maer die de jonge maeght in haer geluck benijden, Die lieten voren af een hooffehen lincker rijden, Die heeft het ganfche riet met aerde toe-gepropt, Soo dat aen alle kant de fluyte was geftopt. En ichoon daer yemant blies oock met de volle kaken > Hy konde geen geluyt, geen helle ftemme maken. Dat

-ocr page 417-



		3₇& tC � R V 'S E N./A#l � � S � �. Dat vvert met -flim beleyt op defen voet bedacht, Op dat de j onge ipruyt in ichande zy gebracht. Maer als het geeftigh dier, een kleynen tijt geleden, Quam met een groot gevolgh tot aen den hol getreden, Ontiloot terftontde deur met onvervvachten ipoet > Oock eerder eenigh menich de grendels open doet. Het riet noch boven dat begon terftonc te ipeien, En dickmael op een nieu een ander liet te quelen, De kley die ftooffer uyt ₃ doch eetfe neder quam Sagh ydcr dat het ftof een ander vvefen nam. Al vvatter uyt de'lucht ter neder quam geiegen, Dat vvert van ftonden aen gelijck een ibeten regen, Van aerdigh boom-gewas, van loof, en edel kruyt, Gelijck men veeltijts ftroyt ontrent een jonge bruy t. Noch is het niet genoegh, het loof begint te groeyen, Te ipruy ten op de zaelen even daer te bloeyen, Dies heeft ftracx al het volck een groote vreught getoont, En met het riieu-gewas de blijde maeghtgekroont. Daer gaen de poften af en rennen door de velden, En gaen het vreemt geval den jongen keyfer melden, De vorft die is verblijt ₃ en 't hof dat vvert ontfeyt Aen al die vinders zijn van ibo een flim beleyt. Daer vvert de jonge maeght met wonder groot verlangen Ontmoet, bevvellekomt, en in het hof ontfangen , Daer vvert de jonge maeght den keyièr toe-gebracht, Die haer met groote vlijt in fyne kamer wacht. Men hout dat hy voortaen den luft tot alle vrouwen Heeft deftigh in-getoomt en krachtigh vveder-houvven,' Soo dat geen hooflehe maeght, geen vrijfter van de ftadt, Maer fy in voile daet fyn heft alleen befat\ � och iiTet niet genoegh * dé vorft die is bevangen, Niet Hechts met hare* jdught en onbevlecktc wangen, Niet

-ocr page 418-



			WEYGERICE VRYSTERS. « 377 Niet mee hacr geeftigh oogh of methaer ibet gelact � Sy dient hem boven dien gelijck een achter-raet: En dat oock niet alleen in alle kleyne (aken, . Maer die het hoogh beley t van groote vorften raken. Sy die geen lant en had ( vermits haer fneegh verftant) Beftiert hetganfche rijck, befit hetganfche lant.

		FFejgerige vrijflers, � E � TOOVER-LIE'FDE. Sophronis cvs. waren, den houwelicken ftaet verachteden» Dit is een ganfeh fellaem trou-geval > foo en haer af-fonderden van alle gefelfchappcn, ghy gehoort hebt_} Philogame; maer dickwils onderden duym en ter imuyekdin- ick wilder kortelick van fpreken _} vermits gen hebben onderftaen te doen > die haer vry mijn tijt > die my overigh is, ganfeh kort is. minder betaemden, die eyntelicken tot haer Het eerfte_} dat my voor-komt uyt defe ge- fchande leelicken zijn uyt-gevallen. fchiedeniflè, is > dat ick bemereké dat Afpa- Soph. Ick mereke uyt uwe redenen , fia niet heeft gedaen gelijck veel onvoorfich- , weerde Philogame, dat ghy geerne de jon- tige jonge lieden en dwafe vrijfters beftaen > ghe dochters wout doen gelooven»dat het haer latende wech rucken tot een ontijdigh ipoedigh trouwen haer beft is, en daer in houwelickjgenoeghfaem met de eerfte aen- druckt ghy den aert van alle vrijers uyt_} en fprake. Ick prijfe het tegen-deel in Afpafia > zijt een raet-gever in u eygen fake. Maer te weten, datfe niet dadelick ₅ op den in-val ick bidde u _s te gedencken dat fonderlinghe van haer eerfte ;eught> haer en heeft laten indufdanige ghewichtige faken plaetfe heeft bewegen tot de liefde van den eenen ofte den d'oude fpreucke, 'Tis licht haefl gmocgh, ift anderen harder ofte huyfman , fchoon des maer welgenoegh. van den eerften aen gedurighlick verfocht � � �. Met u verlof₃weerde Sophronif5e₅ zijnde j haer voor-ftellende (lbo te gelooven ick en wil niet juyft ? dat een jonge deerne is) dat verhaefte houwelicken veekijts met haer terftont tot trouwen fal begeven, mits verdrietgeeyndightworden. Want₅gelijck fy des eens verfocht wert. Neen , weerde het fpreeck-woort feydt _? Wat Venut vottght man ₃ dat en is geenfins mijn meeninghe: dat fcheyt de Hippel. Dan hier van op een an- Maer ick oordeele, dat bet dienftigh, jae dere gelegentheyt > dewijle ick hier ftofFe in noodigh is, dat aen foodanige jonge fpruyten fie die nergens béter verhandelt kan werden, in't ontluycken van de jeught haer laten' be- als by gelegentheyt van defe gefchiedenifle. wandelen_} en heuflelick onderhouden van � Hl. Maer al ïifet Afpafia wel bekomenj eerlicke jonge lieden. dat kan haer fneeg- datfe haer foo ganfeh af-keerigh -toonde van heyt en verftant aen-brengen ₉ en oock lee- alle eerbai-e jonge "lieden, die doch haers ge- ren hoe men met de menfehë in beleeftheyt lijeke ware» foo weet ick doch wel dat even en eerbaerheyt moet omgaen. En ick me-yHe die felve maniere van doen aen andere wel dat de gene die onder fchijn van een groorer fuer is opgebroken. Het is van outs gevon- eerbaerheyt fulex als kax niet en willen ghe- den_} dat vrijfters die foo ganfeh in-getogen doogen j dickwils werden bevonden rechte � b b fluyp-

-ocr page 419-



				V �. � S � E 5. S.' trecken, als de rare contingtntibitt weiènde. En wie kan het felve voor de waerheyt op- nemen en geloovë, dat fulcxin een redelicke ziele , ick laet ftaen een eerbaer herte kaa vallen i � � �. Voor my, weerde Soplironiff e�, ick geloovet fekerlick alfoo gefchiet tezyni en men foude ghetuygen vinden (des noot zijnde j diefulcxfouden waer maken . Wat de jonge lieden in uwen tijt hebben aenge- recht > weerde Sophronil^e , en weet ick niet; maer als ick heden-daeghs fom-wijlen by jongh gefelfchap kome, fo hoor ick dick- wils met verwonderingehoedanige vremde in-vallen datter verhaelt werden de vryfters ( ontrent het uyt-puylen van de jeught} in't hooft te komen. Ick hoorde Ieftmael (het welck ick hierin 't voor-by gaen moet ver- halé, vermits het hier,na my dunckt, te pafle koomt) ick hoorde (feghick) onlangs ver- halen , dat binnen de ftadt van Amfterdam een jonge deerne is geweeft, die by vrienden en vooghden (by gebreck van ouders) wer- dende op-gevoedt, veel verfoucx hadde in't ftuck van houwelick; maer alle de verfouc- kers werden behendeliek over-dweift ende tegen-gegaen, by de gene die liever hadden gelien , dat de vryfter óngetrout hadde ghe- bleven, om van de felve een oude pete-muy te maken; ten eynde fy lieden of hare kinde- ren hare goederen mochten genieten, diefe aireede ichenen in-gefchreven te hebben: haer ten dien eynde dickmael verwijtende datfe hou-fieck was, alflê fcheen tot yemant eenige genegentheyt te toonen. Dit meer- malen gefchiet zijnde , ende de vryfter eyn- delick het bedrogh onder-vindende, kreegh een vremt opfet in 't hooft, om haer des te wreecken. Sy hadde daer in de gebuerte een hups en fiiifchen jongelingh , wefende een droogh-fcheerder ofte laken-bereyder van fynen bedrijve�. fy wifte behendeliek te wege te brengen, dat de felve figh by haer laet vin- den , onthaelt hem heufelick met woorden > en hare flach waer-nemende op eenige voor- vallende ofte gefochte gelegentheyt, laet haer by den felven beflapen drie, vier ofte, vijfreyfen, trekken met tuifchen-val van tij- de , en dit foo lange tot fy haer bevont be- vrucht te wefen. Het welck fy dë jongelingh heufelick openbaert, die daer over të hoog- ften verblijt is, als vaft ftellendc, dat hem na dit houwelick niet en mochte ontfitten, we- fende voor hem enfyne gelegentheyt geheel groot
		3 78 Wet g e �. � g e fluyp-zielen te wefen, die in 't heymelick vreemde gangen gaen. Ick fie dat Sappho, eer fy het oogh op Phaon hadde laten vallen, ganich geen behagen en hadde om by jonge' lieden te verkeeren , maer onthiel fich alleen by jonge dochters en vrou-volek . En wat haer bedrijf aldaer was, wetë de gene die haer verfen gelefen hebben. Ick hoorde eens van een geleert man een bedenckelicke reden op defe gelegentheyt ; hy feyde my, dat God eens hadde gefproken , naer het fcheppen van man en vrouwe , Wafl ende vermenigh- vuldight, en dat het felve woort van dien rijt afkrachtelick wrocht in alle menfehen, in vougen dat de kracht van de jeught figh in haer volte openbarende, een yder menfche 't zy man of vrouwe figh dan moet vougen tot eë wettigh weder-paer , dat is, trouwen ■ ofte dat hy, óngetrout blijvende, fchande- lickheyt moet begaen, ofte dat hy een hoo- ger gave van Gode ontfangen , ofte anders nootelick dul en uyt-finnigh moet werden. En my dunckt datter vry' wat aen is , als ick het ooge kome te flaen op de ervarentheyt , en die dingen die dagelicx hier en elders ge- fchieden. S o � � . Maer waerom dus breet, weer- de Philogame i � � �. Om dat ick uyt mijn kleyne erva- rentheyt oude en nieuwe exempelen op defe- gelegentheyt kan by-brengen , geleerde So- phronif^e, S o � H. En welcke zijn doch deik uwe exempelë^PhilogamCien welcke de befluyt- redenen die ghy daer uyt fouckt te trecken ? � � �. Ick weet dat hier in Hollant is ge- weeft , noch niet te lange geleden, een jonge vryfter van adelické af-komfte (wiens naem ick 5 om redenen ,fal yerfwijgen) de welcke, gevrijt ende gevleyt zynde van verfcheyde edel-lieden, haer ganfeh af-keerigh en in- getogen hiel tegens alle manf-perfonen,fon- derliiige die van houwelickfche faken haer yet gewaeghden ; en terwijlen fy openbaer- lick jonge edel-lieden van de befte van't lant een eerlick houwelick ontfeyde , liet fy haer 'heymelicken en ter fmuyeke oneeiiick ghe- bruyeken by een knecht van den huyfe, een kleermaker wefende, dieoockdes namaels fyn roem drough tot haerder fchande en fyn eygen verderf. iiopH. Dat zijn felfame > vreemde, en ongehoorde gevallen, daer geen ftaet op en is te maken, oock geen regels uyt eti zyn te

-ocr page 420-



			� � � � � �. -Li
			� � � � � �. -Li
		� F D � . 3 79 groot cnde aenfienlick. Hy bevont lijcke- wilt ghy door onfe kuuft geluckigh leeren vrijen, wel ganfch benede fyn anckêr te zijn verval- ^So° ^ueckt ^u ^f,nnen ^af ^van ^alle gerijen, len. want de vryfter hem terftont daer nae En elders, af-gevraeght hebbende ,4l0e veel hy tuflché Verhoet ei, foete jeught, van alle minne-th-ancken; nacht en dagh met fyn ambacht wift te ver- ^Van ^daer ^koomc ^raferv �^en ^ati<i ^bo°^r- "ncken. dienen, ende hy fulcx aen de felve hebbende En, voor my, ick fteke mijnen zegel aen de- geopenbaert, hoorde haer met verwonde- fenraetvan Ovidius, fchoon ick in vele an- nnge leggen : Wel, jonghman , ghy hebt dere faken met hem niet en kan eevoelen. uwetijt ontrentmybefteet:v«fofteicsnach- � _H �. Maer fegh my doch, acht ghy ten langh, fiet daer dubbel foo veel als ghy minne-drancken en foodanige andere faken, met u hant-werck van laken-bereyden in foo die met fwarte kunflë in defen deele werden veel dagen ioudt hebben konnen gewinnen, uyt-gewrocht, van geender weerden, en als ïckdancke u van de genomen moeyte ende fonder kracht ? ofte acht ghy de felve wel en meyne u met meer te gebruycken, ont- krachtigh, maer ongeoorloft k ianght u geit , en gaetuws weeghs; ende S o � h. Ick achte de felve veel ganfch daer op van hem fcheydende, wort gefeyt krachteloos, ende niet hebbende eenige foo- haer kint voldragen en te rechter tijt gebaert' danige werckinge, alfmen die pooght te ge- te hebben, ende het felve als noch naer haren _Ven. Ende ten andere acht ick de felve oock itaet op te voeden , fonder haer den laken- niet geoorloft. bereyder ièdert meer aen te trecké, dan even � _H i. Wat het eerile aengaet, daer op fou- ioo geii/ck men een ambachtf-man gewoon de ick veel konnen feggen � maer een voor is te doen, die m een huys een fiuck wercx hondert nemende, moet ick u, eer gy voort- gemaeckt ofte hermaeckt heeft: houdende _vaert, verhalen, datick in geleerde lieden haer door die maniere van doen genough boucken gelefen hebbe. iiwcois Petraraue gewroke over de gene die figh van haer goet de voornaemfte poëet onder de Italianen, als meeiters meynden te maken. En men wil yder weet, in fekerenfynen brief verhalende my veriekeren, by foo yerre het kint quame fyn weder-vare op fyn Pranfche en Duvtfche te lterven, datle fpoedehek weder foude be- reyfe, vertelt dat hv rijdende door de ftadt iorgen, datter op gehjeke wijfe een ander te Aix aldaer verftont van eenige prieilers een voorlchijn foude komen, in fpijt van die het fonderlinge gefchiedeniiTe die de felve prie- c^lS" �>� � , . r,r ftersverklaerden, van hanttot hant van de 7 ? ^Tj ^H��rP¹¹ ^lf^aI ^mede ^van ^die ^feIfame voor-ouders te zijn ontfange, ende mkfdien gelchiedenifien, die maTchien eens in hon- voor warachtigh te houden«. te weten, dat dert jaren kome te gebeuren; ende mkfdien Karel de groote anders Charltmaw, nae veel van weynigh gewichte, om eenige gront- landen te hebben gewonnen, eyndelick figh regels uytte maken, foo verre vont op-genomen door de liefde � � � IiseenSpaensfpreeck-woortdat van een flechtvrou-menfeh, dat hy, alle fyne in laken die ganfch ielfaem zijn oock een ee- hoogheyt en achtbaerhevt te rusge ftellên- rugh exempel moet kracht hebben. Maer de, niet alleenlick vergat de groote faken dat daer latende , foo dunckt my dat het van 't rijck � maer boven dien oock de forge hoort-ltuck, dat m deie gefchiedemlfe ftaet van fyn evgen perfoon, tot groot leetwefen aen te mereken, is het volgende: te weten, van alle fyn onderfaten, zijnde alleenlick be- ot rechte liefde door toover-kunften, ofte figh in 't ftreelen, ende lieve-koofen van de xmmers door minne-drancken kan verweckt voorfz. vrou-peifoon. De welcke eenige tijt worden, en offet in eenigh geval geoorloft daer nae komende t' overlijden, hebben alle is die ofte diergehjcke middelen te gebruyc- de princen f vei blijt zijnde over de voorfz. ^Ke"* ,_T7 ,. , dootjfekergeftelt, dat de voorfz. koningh 50 � �. Waer toe hier over lange dif- weder foude hernemë fyn vorige deftiehevt, courfen gehouden, lieve Philogame < de- ende forge van het rijck. Maer de voorfz. wijle de qude meefter van de mmne-kunfte prins vont hem foo verflingert en verdwaeli: even Ovidius felfs hier van goet befcheet m de voorfz. liefde, dat hy niet af en liet het geeft-, fpreeckt die niet klaer en rönt op al doot Iichaem van de felve vrouwe als noch defe vreemde buyte-fprongen van fpokerije bv figh te houdë, en alle maniere van vrient- en minne-drancken i fchap aen te doen als te voren, het felve ge- Bbb � balfcmt

-ocr page 421-



			■Liefde. dan het was doen ter tijtin de ftadt Aix, daer Charhmagnc begraven leyt, een gemeen feg- gen. Siet daer een wonderbare kracht van fpokerijen > waer door de liefde niet alleen- lick is verweckt, maer oock nae de doot vaft gefet geweeft. Ick hebbe op defe gelegenthey t in de In- difche gefchiedenifte gelefen, dat hier al wat op loopt, tot een teycken dat de nieuwe ge- vonde werek van die oude fake al mede ken- nifle heeft. Ick hebbe geleert uyt het jour- nael, gehouden by de minifters van de Ooft- Indifche compagnie in de ftadt Surat, anno 1 6 13. dat de groote Mogol, genaemt Cha_tSelim, mede heer van Surat, by figh had een vrou-menfckgenaemt Norttn&el, die va hem verkreegh watfe woude. Van haer wert ver- haek , datfe hadde een feker� gouden keten , ende dien aen-hebbende foo fchee.n de felve ganfch fchoon, byfonder in het oogh van den voorfz. grooten Mog J; maer dieaf-geleyt hebbende was fy geheel anders als te voren.. Daer wort vorder verhaek, dat de voorfz. vrouw Nortmael, op een tijt haer hebbende gewaiTen in feker bat, den voor gemeken keten aldaer by verfuymenis hadde gelaten, en dat e� jonge deerne van den lande den ke- ten aldaer vindende, den felven hadde aen- gedaen , en haer felven toe-geevgent: Dat de groote Mogol in die geftake de felve ont- moetende, dadelick met haer liefde was ver- ruckt» en geen rufte en hadde gehadt, ter tijt toe hy de felve by figh opfyn kafteel had>- de doen komen', om aldaer haer gefelfchap te mogen genieten. Het welck tot kennifle van me-vrou Norm/tel gekomen zijnde, is de felve met foo hevigen ongefintheyt tegens het voorfz. vrou-menfch in-genomen ,datf� niet en heeft gheruft, voor de felve 3 door laeymelick beleyt, om den hals te hebben gebracht. S o ρ η. Hier op foude lange difcourf�n gemaeckt moeten werden, om dit werck fy- nen eyfch te geven. Maer, wat my aengaet» ick kan gelooven ,dat door quade kunften ₃kruydehj ende and're ftoffen, daer toe die- nende , yemant tot gebruyck van vrouwen ofte mans in't gemeen kan genegen werden gemaeckt- maer ick en wil geenfins toeftaen» dat door tooverijen yemants genegentheyt tot fekere ende byfondere perfonen krach te- lick foude konnen werd� gedwongen, ende aldaer vaft geftelt �_} ende dien volgende foo en kan ick het gene dat by u nu verhaek is, geen-
		380 Τ Ό Ο V E R ■ balfemt wefende omhelfende , troutelende > kuflende al op ghelijcke maniere als of het felve noch in levende lijve ware geweeft:, onderhoudende het felve, in plaetfe van ge- fanten te hoor�, met duvfenderley kluchten. Het voornoemde lichaem begoft niet alleen- lick quaden lucht van figh te geven, maer geheelick figh door verrottinge te ontbin- den , en even-wel en waifer niemant , van de gene'die dagelicx ontrent hem waren, die hem van fulcx dorfte af-raden. Hier op ge- viel het dat de ertz-biifchop Turpin, verder fiende als de and're, begon te dencken» dat al het gene hier voren is verhaek niet en konde gefchieden als door middel van eenige fpo- kerije . Hy daerom fyn flagh waer nemende, in 't af-wefen van den koningh , onderftont, het voorfz.lichaem te betaften, ende van alle kanten t'onderfoucken , in vougen dat hy eyndelick in den mont van het felve lichaem onder te tonge ondeckte een fekeren ringh , dewelcke hy dadelicktot hem nam. Dien felven dagh de koningh weder-keerende in de kamer, daer het lichaem ftont, toonde figh ganfch verwondert te zijn, aldaer te fien een doot lichaem , vol vanftanck, ende, als uyt e� droom ontwaeckt zijnde, gaf terftont lift het fdve te begraven, gelijck oockdade- lick is gedaen. Maer 't is terftont daer na ge- merckt, dat de koningh alle fyn gedachten hadde over-gefet op den voorfz. ertz-bif- fchop, nu befitter van den voorfz. ringh , niet konnende gedueren fonder deifelfs ge- felfchap. Het welck gemerckt zijnde by den felven ertz-biifchop » en vreei�nde dat de felve ringh eens mochte komen te vallen in ' handen van yemant anders, die ni�Tchien den felve mochte mifbniyck�> wierp dien in een diepe moras, niet verre va de ftadt; na wek- ken tijtwert gefe\t, den koningh foo ver- voert geweeft te zijn door genegentheyt van de felve plaetfe, dat hy figh ontrock van de ftadt Aixj enbouwed� in 't voorfz. moras een fchoon paleys, ende oock een kJoofter, fighin'teene onthoudende alle de tijtfyns levens, en 'm 't andere nae fyn doot willende zijn begraven, gelijck oock is gefchiet. En met defe gefchiedenifte hebben de lief-heb- bers van de fwarte konftenaers feer wel haer vordeel weten te doen, als daer uyt willende beweren, dat de boofe geeft� in ringen kon- nen op-gefloten werden. Of dit alfoo zy dan niet (feyt Pafquier) gedraegh ick my tot de waerheyt» En het felve feyt oock Petranha*

-ocr page 422-


			w�mmmmm
		�^^^MWI^^^W^M


� O O V E R geenfins op-nemen voor ganghbare muntc. Dit is in't korte mijn gevoelen, en daer toe fou.de ick veel konné by-brengen uyt Theo- loganten en Rechtf-geleërde. � � i. lek rneyne nochtans in de rechten geleien te hebben , datter menfehen zijn die eerbare herté tot vuyle luften hebben weten te brengen, volgens 'tgevoelen van den key- ier Conflantinus; ghelijck oock de Theolo- ganten verklaren, datter boofe geeften ghe~ vonden werdë die aen-ftokers zijn van quade luften , di geeft der hoererije verleydefe, feydt de Propheet Hofeas cap.^.verf.12. tot die eynde. S o � H. Wat voor eerft aengaet de woor- den van dé keyfer Conftantinm by u aengeto- gen, die en feyt niet datter menfehen zijn die eerbare herten konnen bedwingen, om defe ofte gene lief te hebben , maer die de felve konnen buygen tot oneerbaerheyt. En dat is het dat ick geftelt hebbe, te konnen ghe- fchieden , maer niet feet and're. Wat de plaetfe van de Propheet.Hofeas aengaet, be- halven dat te beften ftaet, of die niet wel van
	-Liefde. ?#i Seeftelicke hoererije verftaen en kan werdë, ewijle dadelick daer aen in den text volght, dat fy tegen haren God hoererije dryvtn , foo en kan de i'clve oock niet geduvt werden op de verleydinge tot de onkuyfche liefde van een feker perfoon. want die macht de boofe gee- ften te geven gaet , mijns oordeels , al te verre. 'T is Godes werck alleen te heer- fchen over de geeften, als de vader der gee- ften by uyt-nementhevt werdende genoemt. En hier mede, lieve Philogame, eyndige ick mijn jegenwoordige reden, en met een het tweede deel van ons begonnen werck. Als wy op een anderen tijt luft fullen hebben voort te gaen dan fullen wy naerder komcur tot de gefchiedeniiTen in onfe tijden voor- gevallen. � � �. De lange avonden, die nu dage- licxgenaken,fullen ons (met Godes hulpe) gelegentheyt en oock gencgenthevt geven , om fulex te doen. Blijlt ondertuflehen Go- de bevolen, weerde man, en van my gegroet en bedanckt.

-ocr page 423-

____ , __

_,___.... . _; , '�<*��'«_: ,..jn(|inii[ip..|iiiiij

li^^llPPnmpnmMHiHippi

5?-

^f-yfc i-

-ocr page 424-




	PROEFSTEEN

			VAN DEN

TROV-RINGH.

				HET

		DERDE DEEL.

					■-

-ocr page 425-

Wffl^!«SP"WW?<W«"*pP"lP!

■

�

'■]�..$!!.:

*�?' J$p:� �**^

�......\

*0*

VI �|

■

■' !
.�

»^��""

»�,._##^

�-*»*'

� %*&* �-.

-ocr page 426-



			3(?f

		;, V; 'f

-ocr page 427-


			wwgg. �,.- . . ----------�

		=^jyj!'

-ocr page 428-



			D E

		VV � S � � � � SPREECKT. Totuyt Icgginge van de Titel-plate van hetjegen-* woordïge derde deel, J^g^&l^gft^^ E VY⁷ijfheyt opeen tijt in haren throon Étlè§ Geneyght om aen hec volck yet goets te laten weten, Sagh met een wackcr oogh, uyt haer
	*
verheven ftoel, Sagh door het ganfche iant een bijfter * groot gewoel: Sagh maeghdcnover-hoop _y iagh oud' en jonge lieden, Onfeker wat te doen > en vvatter fal gefchieden: Sagh wat een vrijfter wacht, en wat een vrijer jaeght, En wat een jonge vvccuvv in haren boefem draeght. Sagh hoe meeil al de jeught iïgh veerdigh pooght te maken Om met een ihellen greep een fchoon juweel te raken, Gewis een ichoon juweel, en (naer men heden raemt) Dat, eer oyt Hollant was, een trou-ringh is genaemt. Maer in dit deftigh werek vernamfe loile ftreken, Soo datfe tot de fchaer aldus begon te (preken; Wat grijpt dit jachtigh volck foo graegh na defen ringh > Ge wis het ware beft dat hy wat langer hingh. V Vant voor een die hem felfs niet haeft en wil bedrouven Ift noodigh dit kleynoot na rechten eyfch te prou ven, En dat op defen fteen dien ghy voor handen fiet, En die mijn trouwe forgh aen alle menfehen biet. C c c � Dit

-ocr page 429-



		DE WYSHEYT SPREECKT. Dit gout (al iflet fchoon en luftigh aen te fchouwen ) En paft niet alle mans, en paft niet alle vrouwen j Doch vvien het paften magh, ten paft hem efter niet Die maer op geyle vreught en noyt eens hooger fiet. Hoe vveynigh is het volck %��t my komt genaken, Aleer het aen den ringh figh vaft beftaet te maken! Wie doet hier dat hy fou ? wie pleeghter goeden raet ? Ach! naeu van duyfent een die na den regel gaet. Een yder fnelt om ftrijt, en loopt met raile ichreden, Begeerte ftiert het werek, en niet de wijfe Reden, De dwael-geeft van de jeught verruckt haer ydel hert, Soo dat het van de waen alleen befeten wert. Wat is de jonckheyt dwaes, die tot foo groote faken Geen beter onder-werek en is gewoon te maken! Ey > wat ick bidden magh, en gaet hier niet te ras; Dit ftuck is heden noch gelijck het eenijts was. Het gou t dat van Peru of elders wort gefonden, Of in den gulden ftroom van Tagus wort gevonden Is al geweldigh fvvaer �, maer 't gout van dei�n ringh Dat is een wonder ftuck, een vreemt en feliaem dingh, Dat vveeght noch aldermeeft. Al wie het meynt te dragen En moetet nimmermeer metloile i�nnen wagen. Ey vveeght het fchoon metael, en prouftet niet-te-min; Voorwaer u ganich verderf of wclvaert fteeckter in, Al naer het wort gevat. Ick bidde, jonge lieden, Laet u in dit geval niet van den luft gebieden, Maer hout u gulle jeught gedurigh in den toom. Want die en is maer ichijn, en niet als enckel droom, En niet als maer een vlam uyt lichte ftof gerei�n, Die maer een konen tijt vertoont een ander vvefen. Ey fiet eens hoeter gaet. wat yemanthaeft beviel Quelt hem wel naderhant tot in fyn diepfte ziel ♦ Maer

-ocr page 430-



		DE WYSHEYT SPREECKT. Maer 't is (mijns oordeels) beft hier breeder af te ipreken, En feggen overluyt aen yemant fyn gebreken. V Vant die een lieven vrient wil geven nutten raet Moet toonen yvatter ichort, en hoe de fake ftaet. Voor-eer ft ghy jonge ipruyt ₃ die metgeftreckte leden Koomt uyt een Franfe ichool na defen ringh getreden, En fnelt niet tot het vverck met foo een lonen gangh ; My dunckt, u moeders huyck die is u noch te langh. En ghy, � foete wulp, wat loopje na de banden ? V baert (na dat ick fie) is korter als u tanden > Ghy haeft al wat te i�er, en koomt al vvat te&rough j Eet noch een wijle pap, en dan ift tijts genough, Maer ghy , bedaeghde vrient, die nu behoort te^ weten Dat van u befte ftael al veel is af-gefleten, Ey lieve blijft geruft > en vought u na den tijt s Daer heeft noyt grijfen baert na rechten eyfch gevrijt. Voor al ghy befte-moer, die hier oock tracht te komen ₅ Ghy lieft een jongelinghyna dat ick heb vernomen \ K�, Befje, ftaeckt het vverck, u paft geen dertel ipel, Of paft u noch een man > u paft geen jongh gefel. Maer ginder koomt een hoop die met verminckte leden Schijnt na den ringhtfc gaen^, en al met railche fchreden. O trout niet > ong&r v�lck ■> 't is fchade voor 't gemeen, En _y foo het vvefen niagh ₃ hout u gebreck alleen. Ghy vorder, vlugge maeght ₃ di� hoogh beftaet te recken, Om dit vermaert juweel met krachten af te trecken, En gaet ίοο niet te vverck; 't en vought de maeghden niet. Wacht ₃ tot een geeftigh quant aen u fyn gunfte biet. En fchoon oock dat gebeurt, en wilt niet happigh grijpen, Τ is quaet hier al te licht de vingers toe te nijpen. VVant die na defen ringh met open handen taft Wort veel met leet gewaer dat hem dit niet en paft. C c c 3 Maer

-ocr page 431-



		DE WYSHEYT SPREECKT. Maer hier verfchijnter een die wenfcht den ringh te krijgen > Om datter helle glans van hem komt neder i�jgen ; My dunckt hy foeckt een wijf niet om de ware deught, Maer om haer fchoone vervv ₃ of om haer friffehe jeught. Oock dat is ilecht bedrijf, Eylaes! de fchoonftc roien Die leggen menighmael op eenen nacht bevroi�n, Of worden foo verflenft door eenen fonne-fchijn Dat fy ftracx fonder glans en geeniins toonbaer zijn . Het roofje vande jeught, het bloemtje van de jaren En is het fteuntfel niet om wel te mogen paren; Dus, fooje niet en wilt u quellen met berou, Kieil vafter onder-werck tot ibo een fwaer gebou. Noch fie ick hier een menich figh in den ringh verblijden, Om dat hy effen is, en rontaen alle zijden : Het is een lan-treet-focht > hy ibeckt niet als gemack, Als offer niet als vreught in defe ronte ilack. O vrient ghy zijt verdook. ey laet u niet bedriegen, Sy miffen veel gemacx die jonge kinders wiegen, Men iinght nier menighmael, al is men niet te bly, En daer en was noyt trou vaji alle kommer vry. Ghy moetoni vreught alleen voor u noyt wijf begeeren, Want in het,echte bed daer zijn oock harde veeren, Die tijekis niet alleen met iachten dons ^cvult, Sy dient al nienighmael beilapen metgedult. Wel aen dan ₃ groene jeught_} en ghy oock rijpe lieden, Die aen het trou-juvveel den vinger meynt te bieden, Wilt ghy niet zijn befocht van druck en ongeval, Onthout dit eenigh vvoort.dat ick lier itellen fal. Koomt meteen reyn gemoet voor-eerft tot my genaken, Eer ghy aen defen ringh u vaft beftaet te.maken �, Want die het gout ontfanght, en niet te voren prouft, Schoon dat hy vreughde fojcht _y hy vint dat hem bedrouft. I N-

-ocr page 432-



		INLEYDINGE.

	<Egg3®gjRsT35iSⁱ' Et is nu iuyftdetijt wanneer de kortfte dagen De koeyen uytet velt en na de ilallen ja-

			gen,

De boonien onlanghs groen zijn nu ten vollen grijs, En al dat voehtigh was is niet als enc- kel ijs: De lucht is wonder ftrengh, de noorde winden blafèn, Daer wort een ander glas getogen om de glafen, Ons root is heden blau, en al de velden wit, Een teyeken dat de vorlt het ganfche lant beiït. Voor my 'k en was noyt graegh om op het ijs te glijden ₃Of met een narre-flee de � haten om te rijden ; Een boeck, een luitigh vier, een praet jen aen den heert > Dat acht ick heden nut engroote fchatten weert. J^f Etdcfenjerfen begroete Fhilogamusfynen Sophronifcusin 't begin van de winier-maentfoo hy denfilven by gevalle oppraet gemoete f endefiyder vorder by, dat het nu de rechte tijt was om woon te waren m baer begonnen famen-fprake, en dat terplaetfe daer de winterJyn heer- fchappije niet en kan oeffenen: te Weten, in een Warme k$mer > daer de demefichtjens met een katrolletje toe-loopt. Wel ^feyde Sophronifcus,. dat en is niet buyten eyfih wanfa^en, noch tegens mijnfinnelkkheyt. Ons /loet jegenwoordelick^voor handen een meu deel, en het eerfie trou-gevat <~�� hetfelvefihijnt op defen eygen tijt en in het filve deel des jaers daer tvy nu in zijn gebeurt te Wefen, gelijckjyt de gefihiedenife klaerlickjs af te nemen: Komt Uet ons tot mijnen huyfi in-gaen ₃ en finder meerder otnme-flagh het Wenkasn-vangen. Soo gefiyt > fiogedaen: fy treden U fimen nae de Woon-plaetfe wan Sophronifcus, en de tafel woor eengoet ^ier gefit zynde, mm Philogamusjynghevvoonlick^ ampt Wederom ter hant, en begon te Ie fin de wolgende gefchiedenifie* � xMan-

-ocr page 433-

39*

<s5\dan-dragende maeght,

OFTE

BESCHRYVING E

VAN HET

HO V WE L I C �

VAN

EMMA,

Dochter vanden keyfer Charlemagne,

OFTE

� � R E L de GROOT E,
Met E gin hart deffelfs Secretaris.

Sietopde-
fe gefchie-
deniflfe Lip -
fium in Mo-
nitss � ex-
tmplis Voli-
tic'ti lib. 2.

at.p> *2� En
fietgelijc-
ke hiftorie
in Chronicis
Joh. de Beka
pag. 2$, die

Ls Karel met gevvelt de Gottcn hadt

verdreven,
En nu als vverelt-vorft in pays ver-
mocht te leven,
Stont ganfch het leger ftil, en al de

Franfche jeught
Enfocht maer rijt-verdrijf en niet
alsloflevreught.

te zijn ge- Men iietgeen fvveerden meer, men fiet geen fchildë blincken,

ïaer ons
Heeren
1048.

^i: Men hoort geen hel trompet ontrent de grenfen klincken *
Men vint geen adeiboril die lans of fpiefe drilt,

En al dat wapen hiet en is niet meer gevvilt.
Maer Venus kinc alleen behiel fyn gulde pijlen,
Dk gingh het der.tel wicht vvcihappigh fitten vijlen,

-ocr page 434-



		MAN-DRAGENDE MAEGHT. jjj Begaf figh in het hof, en quetfte menigh helt, Die noyt in al den krijgh ter aerden was ge velt. Wat magh hem ₅ ieyt het wicht, de keyfer laten dencken, Dat ick geen macht en heb om hem te mogen krencken > En dat hy maer alleen geheele rijcken wint ? En dat men fyns gelijck oock elders niet en vint ? Gewis hy is verdoolt. Ick kan oock wapens voeren, En vorften neder-flaen, en landen omme-roeren > I ck ν vil oock aen het volck gaen toonen wat ick kan, En dat ick beter fchiet als eenigh wacker man. Wel vorft, die uwen naem doet in de vverelt klincken, Weet dat u los geivvel in haeft fel moeten flincken, V Veet dat ick boven my geen hooger macht en ken, Maer dat ick nevens u een vverelt-dvvinger ben. Ghy wiert my veel te los, en van te grooten weelde, indien ick in het hof mijn rolle niet en ipeelde ; Nu leert oock van een kint hoc 's vverelts faken ga�n, Geluck en groote vreught en kan niet lange ftaen. Dit fey t het dertel wicht, en ftelt hem om te vliegen, En foeckt door al het hof wie dattet fal bedriegen, En wat het voor een greep ial brengen aen den dagh, Daer van de groote vorft de fmerte voelen magh. p En wacker edelman die geeftigh vvift te fchrij ven, En na de rechte maet de penne konde drijven, Kreegh in het Frans gebiet, by middel van de kunit, Een naem by al het volck, en by den koningh gunft. Syn penne wert gebruyckt in alle groote faken, En vvaer een deftigh fchrift by vorften was te maken: Al wat hy neder-ftelt heeft pit en groote kracht, Soo dat om fyn gefchrift hem al de vverelt acht. Het rijck was doen ter tijt in luften uyt-gelaten, Geneyght tot alle ipel en dertel boven maten ₃ D d d Soo

-ocr page 435-



		394 MAN-DRACENDE Soo Jatter nacht-geloop, en vreemde mommerien Zijn in het vveeligh hoi en over al te fien. De vorftichiep even-felfs een wonder groot vermaken In vrouwen > in gedans ₃ en diergelijcke iaken. Siet daer een geyle tijt. Al wat de koningh doec, Dat vint het hof-gefin en al de werelt goet. Dit vvijft de ftage daet, dit leert de wijfe reden, Als 't hooft niet wel en is ibo quelen al de leden : Het was een out gebruyck> het is een nieuwe vont > Gelijck de juffer is foo is oock haren hont. 'T geviel om delen tijt dat tvvintigh edel-lieden Beitaen een nieu gedans den koningh aen te bieden, Sy koomen in het hof, als harders uyt-gereet, Maer geeftigh even-v vel en wonder net gekleet. Men fagh het ^eefkieh volck met tvvintigh harderinnen In s koninghs ruyme zael een nieuwen rey beginnen , De leyder van den dans dat is de bocx-voet Pan, Die alderhande fpel en harders deuntjens kan. Daer fiet men vreemt gefvvier en duyfent nieuwe iprongen ₃Dan los (gelijck het fcbeen) dan weder in-gedrongen. Dan is het ganfche rot gemengelt onder een, Dan toont de maeghden-rey haer wederom alleen. De ridder Eginartis eene van de gaften, Die op dit harders fpel en op de mate paften, m Men �gh aen iyn gelaet te midden in den dans, Dat hy een ^ierfel is van alle jonge mans. Hier quam doen Venus ioon hem by de reyers vougen, Soo kluchtigh in gebaer dat al de juffers lougen. (fanck ₃ Het iprongh, het liep, het vloogh ₃ het maeckt een bly ge- Maer dede ibo het plagh , en fcheyde met een ftanck, De dochter van den prins ₃ die met de groote vrouwen De fpronge van de jeught is befigh aen te fchouwen _y - Die

-ocr page 436-



		� � E G � �. 39J Die vvert door hem geraeckt en in de borft gevvont _sEer datter eenigh menich de reden ondervont. Sy let op Eginart en fyn volmaeckte leden, En hoe hy op de zael quam geeftighaen-getreden, En hoe hy boven al den ganfehen rey vereert; En ftracx is haer geficht op hem alleen gekeert. Het reyen heeft gedaen, de mommers gaen vertrecken, Maer iy voelt des te meer het vier in haer verwecken; En fchoon iy is alleen, fy voelt een aerdighbeelt, Dat haer ontrent het oogh en door de (innen {peelt. Sy weet nu wie hy is, en hoe in't hof gekomen, Dathadhetvrouvvelijnalinderhaeft vernomen � En fchoon of fy bemerekt haer ongelijcken ftaet, Noch voehfe dat het vier allencxen hooger gaet, Noch voeltfe dat een brant, in haeften op-gerefen, Verweckt in haer gemoet een wonder felfiem vvefen. Wat raet in dit gevaer ? fy leeft in ftage pijn, Sy kan niet by het volck noch in haer kamer zijn. Gelijck een vluchtigh hart, dat, van een vvey-mans jongen Getroffen met een fchicht, begint met loiTe iprongen Te rennen door het wout, en dwaelt een lange wijl, Maer voelt ftaegh in de borft een diep gefchoten pijl. Wat baet het aeh het beeft, wat baet fyn veerdigh loopen, Het moetet met verdriet en met de doot bckoopen, Syn pijn blijft � vaer het gaet, het imelt in heeten dorft, En ftaegh foo vaert het ftael hem dieper in de "borft. Dus leeft de jonge maeght vol ongewoone kuren, Sy kanopeeneplaetsalsgeenentijtgeduren, Haer breyn is op den loop, haer ganfche ziele maelt, Het fchij nt haer geeft die ruft>vvanneer haer lichaê dwaelt, Sy weet tot dit gewoel geen ftil vertreck te vinden. VVant fy en heeft geen macht haer tochten in te binden j D d d � En

-ocr page 437-



		S9<5 MAN-DRAGEKDE En f wijl in defen angtl hacr ganfche leden flaen, Soo ipreecktf op defe wijs baer eyge finnenaen: Ick was voor defen bly dus hoogh te zijn geboren, Maer nu heb ick de luit van defe waen verloren, Ick ben mijn edel bloet en groote Vaders gram, Ick vvenfch een lager huys en vry een minder ftam j Ick wouw, indien ick mocht, van minder adel vvefen, Of vvenfch dat Eginart mocht hooger zijn gerefen j Want foo ick minder vvaer, of hy een meerder vorft, Soo fagh ick heden kans te leifen mijnen dorft. Maer nu ons fiken ftaen op ongelijcke gronden, Soo �vorter geen behulp geen trooft voor my gevonden, Ick moet van heden af verimelten in den druck ; Want hoogh en machtigh zijn dat is mijn ongeluck. Maer wat is ditgefeyt? vvaer gaen mijn domme finnen? Salick door een geficht my laten overwinnen ? Sal ick een ilccht gefel ontfangen in de ziel Die ick van alle brant tot heden fuy ver hiel ? Ey wat ick bidden magh laet defe grillen varen, En biet geen taffen toom aen uwe gulle jaren, Snijt af, brant uyt het quaet, dat in u leden fit ₃ Eer dat het u de borft en al het lijf verhit. Ghy voelt een ilil vergif door uwe leden rillen, Ey tracht dit nieu gewoel in u gemoet te ftillen, - Vergeet u goeden naem u reyne plichten niet; Een vonck dient uyt-gebluft voor die een vlam ontiiet. De fieckte dient verjaeght als die begint te komen, Aleer door haer ge welt het bloet is in-genomen: Het onkruyt dient verdelght en uyt te zijn geruckt, Eer dat het wortels krijght en beter kruy t verdruckt. Wie is doch Eginart, dat ick my fal ontftellen ? Dat ick om iynent wil mijn ziel behouf te q uellen ?

-ocr page 438-



		� � E G H-T. is Al vvat hem achten doet dat is alleen de pen, Daer ick in volle daet een keyfers dochter ben. Daer ick in korten ftont kin hondert vorften trecken, En met een gunftigh oogh haer gunft tot my verwecken, Het ware floiren werek foo los hier in te gaen, En hem te willen doen dat prinsen dient gedaen . Hoe wouw in dat geval, hoe ibu de werek fpreken ? Hoe ibu my al het volck met felle tongen fteken ? Hoe ion het ichamper hof my vallen op het lijf > En fpellen mijnen naem tot enckel tij t- verdrijf ? VVat ibu mijn vader doen ₃ als hy begon te mereken Dat op foo lagen ftofmijn hooge finnen � vereken ? Dat ick een fchrijver gaf, een fchrijver onderftont Dat niet als aen een vorft of keyièr dient gejont ? Maer fvvaer-hooft als ick ben, vvat iffer aen gelegen Dat ick in mijn gemoet tot vrijen ben genegen ? Dat ick vvat liefs verkies, daer in mijn hertverblijt, 'T is jonge lieden werek, en dat van ouden tijt. De ridder Eginartis geeftighin de zeden > En niemant iyns gelijck ₃ in al de naefte fteden ; Schoon ick hem gunftigh waer, vvat ley ter yemant aen ? Dat ick op heden doe > is langh voor my gedaen. VVat fal my doch de pracht, vvat ial de grootheyc baten ? � en wil om dit bejaghmijn liefde niet verlaten, � en wil geen ilave zijn ₅ maer doen vvat my bevalt; Geen eer en heeft ontfagh wanneer de jonckhey t malt. De nacht komt onder dies het ganiche lant bedecken, En met een duyfter kleet den hemel over-trecken, De flaep fijght op het volck, en yder is geruft, Maerfy noch even-wélen heeft geen ilapens luft. Sy geeft haer op het bed, maer gaet daer leggen malen, En laet k en weet niet waer haer finnen henen dwalen; D d d 3 Doch

-ocr page 439-



		₃₉8 MAN-D. RAGENDE Doch vint noch efter niet hoe fy in dit geval Met glimp en go et beley t haer faken redden fal. Ten leften koomt de vaeck haer oogen overwinnen j Maer fy malt lijckewel met haer verdvvaelde finnen, Sy droomt 'k en weet niet vvat^fy droomt en is beichaemt, Om dat foo geylen droom geen jonge maeght betaemt. C Al is de vvey-man ftil en geeft hem om te ruften, Noch keert fy η vvoeligh hert tot fyn bekende luften _>Hem dunckt dat hy een haes of vluchugh harte fiet _yOock als hy in het bed een vollen ilaep geniet. Sy > als het fchemer-licht nu aen begon te breken _?Be vont haer brandigh hert maer des te meer ontfteken . Sy meynt dat fy voor al moet (preken haren vrient > En dat haer fyn geficht alleen tot rufte dient. Hier toe vvert fy geftaegh en krachtigh aen-gedreven, En heeft daer op een brief aen Eginart gefchreven, En fey t hem door de pen, dat hy in alle fpoet Daer in het vrouwen-hof en by haer komen moet. Sy gaet na dit gefchrift ten naeuften over-leggen, Wat hem , wanneer hy koomt, is dienftigh aen te feggen � Ν ukieftfe dit geipreck ,.cn dan een ander tael, En vvatfe fpreken wil dat proufti� menighmael, De ridder, na den briefte hebben over-lefen, Enlaet nietinder haeftin't vrouwen-huys te vvefen, Hy klopt voor haer vertreck,e� maeght_}die hem verwacht, Ontfluyt terftont de deur era heeft hem in-gebracht. Maer Emma vvert van angft ten hooghften in-genomen, Soo hacft als Eginart tot haer begon te komen, Sy beeft, fy fuyfebolt, fy ftont gelijck bekaeyt, Het fchijnt datganfeh het hof en al de kamer draeyt. Haer voorftel, haer ontvvorp > en vvatfe meynt te fpreken Was in de lucht gegaen ₃ en uyt haer breyn geweken, . Nu

-ocr page 440-



			■�

		� � � G � �. 399 Nu vinghf een reden aen, dan lietfe weder af, Soo datf aen Eginart een vreemt bedencken gaf. Maer als, na dit gewoel, haer geeften weder quamcn, En na den reebten eyfch haer eerfte plaetfe namen, Doen (chiep fy weder moet, bedenckteen nieuwen vont, En opent met beichey taldus haerrooden mont: Ick heb een langen tijt mijn finnen onderhouwen, Met priem-en-naelde-vverek, een hant-fpel van de vrouwen, En daer in vond* ick luit, en 't docht my wonder net, j Te fteken aerdigh tuygh van fijd' of van iayet, Van gout en peerels ielfs. maer diergelijeke faken En konnen nu voortaen mijn finnen niet vermaken. Wat nieus verheught den geeft, gelijck ick heden merck, Dies foeckt mijn nieuigier hert gedurigh ander vverek. Ick hebbe tot de pen een grooten luit gekregen, En daer is mijn gemoet nu wonder toe genegen, Om dat ick leilmael iagh een ichrift van uwer hant, Daer in ick groote kunit en ibete itreken vant. Ghy wilt, tot mijn gerief, een voorfchrift toe-bereyden, Ick (al na u ontworp mijn penne hen te leyden. Maer als ghy door den dagh niet al te befigh zijt, Soo jont my doch een deel van uwen vrijen tijt. Koomt fiet hoe ick het maeck, en betert mijn gebreken, Ick wil het naelde-vverek een wijle laten fteken, En fpelen met de pen. dat ftel ick heden vaft, Ick weet dat ledigh zijn geen jonge maeght en paft. Hier fweegh het vrouv velijn, en even na het (preken Soo is haer ganichgelaet gelijck een vier ontfteken. Maer fiet! dien eygen ftont haer aerdigh blofje � veeck _r En fy vvert lely- wit, die eerft een roos geleeck; En dat gingh overhant tot drie vericheyde rcyièn, Dies vvert de jongelingh onfeker wat te peyfen,, On-

-ocr page 441-



		₄�� MAN-DRAGENDE � nfeker wat te doen. hy voelt van (tonden aen Al med' een grilligh bloet hem in de leden flaen: Hy voelt een vreemt gewoel, een wonder hare bewegen, Dat quam hem door het oogh tot in het hert gefegen, Hy voelt een feliaem vier, een nieu ontiteken brant > Die hy in fyn gemoet voor deièn niet en vant. Hy tijt daer op te werck, en heeft een dicht geichreven, Daer achter ₃ midden, voor, haer naem is in-geweven, 'T was Emma waer men iagh > en des al-niet-te-min 'T en bracht geen ongemack , geen hinder aen den fin, Geen nadeel aen het veers; dat bleef al even vluchtigh, En was by wijlen foet, by wijlen wonder kluchtigh, By wijlen al te geyl j maer wat de juffer las, Het fcheen dat al het werck haer niet als honigh was. De letters even-felfs van al de loofe dichten Zijn beelden in den ichijn van kleyne Venus-wichten, En diergelijcke itof, foo dat ( al waer men iagh ) Men fporen tot de luit in allen vinden magh. Al wat de joncker dicht daer leyt hy ilimme gronden, Daer leyt hy angels in en al met nieuwe vonden, De letter had een fteert gelijck een ichorpioen, Soo dat haer leite deel kan innigh hinder doen. Hy fchreef een ABC, met wonder vreemde trecken, Bequaem een killigh hert tot luiten op te wecken, Hy fchreef, en wat hy fchreef dat ketele haer gemoet. En 't lefte dat hy ichreef dat gingh op deièn voet. � Adem mijner ��, � Blom<-vanonjèfleden₃C Gierjèl rvanhet tïjcb D Dalasolfoetigbeden, E Eer njan onfin tijt, F Vackelruandejeught, G Glans rvtin al bet Unt, � Hof atan alle arreuaht. I lont rny dat tckyvenfih, � Komt tot mygenaken ₃L Laefi mijn dorre ��_} � Mint tot ons <uermak$n, � Neemt

-ocr page 442-



		� � E G � �. 4�� � Neemt mijnfmertevvech, O Oeffentmïnne-firijt, � ProuftWat gwnft<vermagh, Q^Jgjtiflgeennuttentijt ₃R Roosje nopgepluckf, S Schoonflenjan den lande, � Trooflnjanmijngemoet, V Vonckjioorvvienkk^unde _�VV VVelluft njan mijn hen, � �der eens wermaec^ � �** �>4» honigh- raet. ach had ick eens dejmaecl^! Hierflaet mijn penne ftil, ickjaet het dichten blijven, �)^� zjjngeen letters meer ₅ hoe kan ick^vorderfchrvfven ? �� 't isgenougb > mijn ABC is tiyt > Chyjont my njoor het lefl een kftsje tot beflup _yEen fytsje > weerde maeght, dat noyt en is gegeven ₃tAb daer h%t ïnnigh hert te pande Was gebleven, Een kusje duyjentmael, en duyfentmaelgekyfi* j ^atflaegh het njier ontfieeckt > en nimmer uyt en blufi. Als Emma dit geichrift met aendacht heeft geleien, Sy kreegh een vrolick hert, fy kreegh een luftigh weien, Sy prees het geeftigh dicht, fy prees den nieuwen vont, En bracht het aerdigh veers aen haren rooden monc. Sy kuftet duyièntmael j doch haer gedurigh kuilen En had niet machts genough om haren brant te bluiTen, Sy voelt noch grooter vier en ftaegh een heeter dorft j Dies ley fy 't aerdigh werck ontrent haer witte borft, Iuyft daer het herte ipeelt > en daer de geeften woelen, En meynde voor gewis het ibu haer brant verkoelen �, Maer fy bleef even-wel gedurigh ongeruft, En onder dit gewoel foo kreeghfe dichtens luit. Siet wat een felfaem werck 1 de liefde maeckt poëten, Oock hen die van de kunft de gronden niet en weten: De liefde geeft verftant, en vvijft de menichen aen Wat dienftigh is gefeyt > en noodigh is gedaen. Vooreerft ibo let de maeght hoe dat de woorden loopen ₃En hoe een aerdigh veers te Camen is te knoopen : E e e Sy

-ocr page 443-



		4oi MAN-DRAGENDE Sy krijght de lul in 't hooft ,� en op den eygen trant Soo vvaft dat fy het vverck aldus te famen bant: � sAes <~�� mijne jenght, � Bluftmijn njierigh minnen_: C Cufthaer die u Heft, D Drenckt mijn dorre finnen > E Edeluyteraert, F Jr'iftchejongelingh ₃G Geeft <~van mijnengeefi ₃ � Hem in die dingb, I leught <V4n mijne jeught ₃ � Kroon <vanalle ftaten_} L Lofnjanonfentijt, � éMontnjolhonigh-raten, � Noyt genoegh gelooft ₃ O Offert aen de min _y� Puyckjvan die mans, QjQuelt nopuwen fin > R Roem a>anal het tijc^, S Schat <-uanfihoone leden, � Ffly» <��<# rf/fe. ^vreught ₃ V �^�^� <~uanfoete reden ₃ , VV VVenfihnjanmijngemoet > � Temantflae mijn doot ^ la Zeergeminde njrient > laétghymyin den noot ? Maer denckf niet, jongelingh, dhebkkdit gefchreven , Z)rfi komijn befte pant u ben ge fint te geven $ .Neen > <vrient\ en dencktet niet _% kkhenn^an keyfirs bloet, Ickyveet dat komijn jeught njoor prinsen ff aren moet\* Ickjijdtr datjef peelt _y kkyvÜ ooc^kfuchtighfthrijven f Maer des alr-met-te^minfoo vvilkh^eerbaer blijven. > Ghy draeght dan eer e toe haer dié u gwftebïet, ; \| lockpydat isugejont �■ maer _s ridder _fhooger nietl;^: Een kuijelijckevvel ^ ontrent mijn teereWangen, ^: T)atfil icl{ om de kunft en t'uVVer eer ontfangen $ éMaer laet het eerbaer zijn, en njanfoo reynen aert, Of ghy mijn naefte bloet, een nicht offufier Waert. Want anders fio defoen vvert harder aen-gedreven ₅,. Ickjaluwoorgewh u kusje Wedergeven, Op dat geenfiimfenijn ₃ uyt uwen mont ontftaen _?éMy kan tot 'm het bloet ofaen mijn hertegaen. V'Vel leert dan ₃ T^dy wijs, een keyfirs dochter mijden _v Of anders ( hout et ruafi^ghyfult deftraffh lijden _x, De

-ocr page 444-

� � E G � �.

Deflraffe nugepyt: enjoojet weder doet,
Soo weet dat ooc{mijn Wraeckjlhooger rtjjèn moet,
Icl^fil in njolle maet > ick^fal u laten finaken ₃V Vat ff el het yemant maeckt een fvroaweltjn te raken,
Ick^falU) maer het is my beter dat icl^fvvijgh ₃Tot ickjens nieuwe ftoftot gramme finnen irijgh,

40?

'K en wil niet njoor den tijt rmjnfiille <z$eln)erfioren.

Uier door heeft men'igh hertfynfoetfie n)reught ^verloren.
Nt4, ridder Eginart j ickyvenfch uqpeaen dagh _yDoet hier en over-al geitjekjen ridder f ��.

Daer ftont een leiTenaer die, na den eyfch gebogen,

V Vas met een groen fluweel ten vollen overtogen.
Hier op fchreef Eginart als hy daer binnen quam,
En van haér foeten mont een kus te pande nam.

E e e

Hier

-ocr page 445-



		404 MAN-DRAGENDE Hier leyt de maeghc haer veers wel netjens uyt-gefchreven, Soo datter niet een lack of klad en was gebleven. En (iet dien eygen tijtfoo quam de joncker daer, En vvert van ftonden aen het aerdigh fchrift gevvaer. Hy nam het veerdigh op, hy ginget over-lefen, En 't fcheen hem als een droom, een ielfaem dingh te vvefen, Een wonder ftuck te zijn; datfy, eenteere maeght, . Soo hoogh gefvveefden geeft in haren boefem draeght. Hier op ontbrant fy� hert, hy kan niet langer wachten, Hy grijpt haer in den arm als met geheele krachten, Hy druckt haer aen den mont met foo een guljen iben, Dat fy daer uyt verftont wat hyfe wenfcht te doen. Dus fpeelt het weeligh volck met vrije minne-treken, Tot dat de reyne tucht allencxen is geweken. De penne met den inct, gefchrifc en geeftigh boeck, Vervallen op het lefl: ₅ en leggen in den hoeck. Want op den looien gront van wel te leeren fchrij ven, Soo gingh men naderhant een vreemden handel drijven. Want onder defen fchijn, door middel van de kunft, Soo dringht de joncker in tot aen haer diepile gunfl:. Hy koomt de jonge maeght fchier even-ftaegh beioecken _yHy brenght haer meu gedicht, en alle foete boecken, Hy brenght haer alle dingh, oock midden op den dagh, En wat haer gulle jeught tot vreughde dienen magh. Hy iprack een vreemde tael vol ongewoone ilreken > Die maeghden hinder doen, en herten konnen breken. Hy fchreef een minne-brief, hy dicht een aerdigh liet, Daer in men flim belcy t en hooffche rancken fiet. Hy doet al wat hy kan om haer te mogen trecken, Om haer tot iyne gunft en vrientfchap op te wecken. Al wat fyn ind, fyn pen, fyn hant, iyn hooft vermagh, Dat brenght de loofe gaft te iamen aen den dagh.

-ocr page 446-



		� � E G � �. ��] Sy, die tot heden toe 'm net gefchreven boecken Haer luit en tijt-verdrijf maer is gewoon te foecken, Scaet eeritgeheel vcrftelt, als haer de fchrij ver geeft Een fchrift dat wilder gact _s en gulle treken heeft. � r De fprongen van de pen, en al de vreemde iwieren, Daer met dat Eginart fyn letter vvift te gieren, Verleyden haer het oogh , en des al-niet-te-min Sy vint in korten tijt en weet den rechten fin . Daer is geen beter vont om fchrift te mogen leien, Ais door een vrijers hant veel aen-geibcht te weien. Een duyf een ileehte duy, ( geeft haer een foete lief) Die noy t geen fchrift en las, die leeft een minne-brief. Sy weet het eygen wit van datter is gefchreven, Hoe weelighfyne pen haer fprongen heeft gedreven, Hoe geyl iy heeft gefpeelc. Siet, jonge-lieden , fiet Wat doet de ftage vlijt, wat doet de liefde niet > Maer fchoon dat aen de maeght de letters wel bevallen, Hy die de letters maeckt behaeght haer boven allen. Sy let niet op het fchrift, maer fagh den fchrij ver aen, Daer is dat haer gemoet en al de finnen gaen. Sy dede menighmael al willens quade (treken, Om hem, die fomtijts fvveegh, te mogen hooren fpreken. Sy fcbreef haer voor-fchrift na, en mits fy dickmael fchreef, Soo ift dat haer de gif als in-gewortelt bleef. Sy drinckt met groot vermaeck > en als met vollen monde, Dat haer tot aen het mergh de ganiche ziel doorvvonde. Een dertel minne-dicht en dan een fnege pen Dat is het flimfte gif dat ick op aerden ken. Dit heeft haer teer gemoet foo verre wech-getogen _rDat fy van heden af is buyten haer vermogen. Sy geeft hem nu voortaen geen naenl van Eginart; Sy noemt hem even-ftaegh haer ziel en eygen hart. E e e 3 Maer

-ocr page 447-



		4�5 � � � - D R � G � � D � Maer onder dit gewoel ( hoe kan het anders vveiên ?) Begon haer defe gaft een ander boeckte lefen: Hy is een der tel quant ₃ en fy te bijfter ichoon_}En hy en wil voortaen niet dienen fonder loon_rSoo haeft fy na de kunft een letter heeft gefchreven, JHy feyt dat hem voor al een kufje dient gegeven, Hy feyt dat hem terftont fyn fchool-gelt dient betaelt, Vermits haer teere pen foo ichoone letters maelt. Hy ieyt haer wonder veel , hy feyt haer vreemde grepen j Ach! een die danilèn wil is haeft genoegh gepepen. 'T is waer , de jonge maeght die weygert menighmael, Doch al met heus gelaet, en met een foete tael. Haer neen is fonder ergh, en fchijnt hem maer te tergen, Om, ick en weet niet wat ₅ hem op een nieu te vergen 3 En dit gingh metter tijt ibo verre buy ten ichreef, Dat hy daer menighmael tot in het duyfter bleef. De lofle vryheyt vvaft, de fchaemte wort verdreven, De maeghdom langh geterght begon het op te geven, De nichte van Pepijn vergat haer edel bloet, Soo dat fy haren luit en fyn begeerte doet. De jeught, de min, de nacht, zijn drie vericheyde faken, Die als.eenfnelle wint de luiten ^aende maken. Ach ! waer men deièn hoop by een vergadert fiet, Daer gaetet over kant > en wat gebeurter niet ? Eens keyfers eygen kint ₃ verruckt door loife finnen, .Liet dooreen fchrijvers pen ibo veel op haer gewinnen, Dat hy door ilim beleyt tot in haer bedde quam ₃En daer haer beften fchat voor hem te pande nam. Sy had 'ken weetniet wat, door af-gerechte vonden ₃Haer maeghden vvijsgemaeckt en uyt het hof geibnden > Soo dat het gnlligh paer, als uyt een volle luit, Ha^r geyle minne-plicht en gragen honger bluft. Maer

-ocr page 448-



		� � E G � �. +�₇ Maer t'vvijl op haer gemack de jonge lieden mallen, Soo iiler uy t de lucht een dichte ihee gevallen, Een fnee die al het lant met hare vloeken deckt, En met een vvinter-kleetde velden overtreckt. Maer Emma itaegh beforght gaet onder dies bemereken, Hoe fiiel de ftille nacht bevveeght haer fvvarte vlercken, Op , feytfe , ridder , op ; 't is tijt en meer als tijt, Dat ghy hier van het bed en uyt de kamer zijt. Dit is een bitter vvoort ontrent de jonckers ooren, Hy magh van geen vertreck, en niet van icheyden hooren ₃Het bed is iacht en warm, 'tgefelichap wonder goet. En 't onderlingh onthaelis uy termaten ioet. Hy foeckt haer, foo hy kan_} met woorden om te leyden. , Twee lieven eens gefint _? hoe nood ift datie icheyden! Sy weder: Ridder op , ick hoor den hane kraeyt> Wis foo ghy langer blijft, iboiiTet al bekaeyt. Ick ducht dat in het hof licht yemnnt fal ontwaken, En die fal hier een deur of venfter hooren kraken. Ghy rijft dan, joncker, rijft, en maeckt u op de reys, Daer fijght in mijn gemoer een wonder fvvaer gepeys. Ick hoor 'k en weet niet wat, ick hoor figh yemant roeren,, Ick vreefe dat gewis ons yemant fal beloeren, En al het ftuck veripien : en ibo ons datgeichiet, Soo is u leven, vrient, en mijnen roem te nieu De ridder is bedrouft, en ftek hem om te klagen, Dat hem de iheile tijt quam uyt het bedde jagen: Hy fchclt den dage-raet ₃ dat hy te veerdigh rent, Hy fchelt den blinden nacht, dat hy geen liefd' en kent ,♦ Hy fchelt den vrougen haen, dat hy beftontte kraeyen, Hy fchelt den hemel felfs, vermits fyn vvacker draeyen, Hy fchelt al vvatter is -₃ en foo hy mocht begaen, Hy liet een itage nacht op al de vverelt ftaen ♦ Maer

-ocr page 449-



		4oS MAN-DRAGENDE Maer als het vycCcti moeit, doen gingh de joncker rijfen_;Doch hy en laet niet af haer vrientf�hap aen te ν viji�n, Dan maeckt hy drouf geiucht en dan een ibet gevley, En dan eens wederom een foentjen tui�chen bey. Maer als het vrouvyelijn haer deure gingh ontfluyten, En dat de ridder volght en trat ten lellen buy ten, Soo vvert het lieve paer in haer gemoet ontftelt, Vermits een dicke fnee bedeckt hetganfche velt. Eylaes ! ( dit feyt de maeght} nu iflet al verloren, Men (al ons voor gewis hier weten na te iporen, Men fal hier in de fnee ontdecken uwen voet, Gelijck men uythetfpoorde wilde dieren doet. Het hof is biji�er flim, en honden loofe gallen Die fullen tot den gront ons fiken ondertailen, Die fullen al het iluck ten vollen open doen; Want die den draet ontdeckt die vint wel haeil het kloen. Soo ghy hier door de fnee gaet uy t de kamer treden, Soo moeter ongemack en�chande zijn geleden ₅ Want als men hier verneemt den gangh van eenigh man, 'T is domhey t, ibo men niet de reifce dencken kan. Wat raet hier Eginart ? Daer ilaet de man verflagen, Hy weet ter werelt niet als iyn verdriet te klagen, Syn geeft is uytter har door ibo een vreemt geval, Hy weet niet wat hy doen ₃ of wat hy laten fal. Hy wouw tot fyn behulp gefvvinde veren vvenfchen, En fvveven in de locht en boven alle menichen, Hy wouw j indien hy kon, gelijck een wilde fvvaen Gaen maken door het fvverck een onbekende baen. Hy wouw, indien hy kon, met twee getoomde draken, Voorby de bleecke maen een fnelle reyfe maken, Tot in een ander rijck, hy wouw > indien hy kon, Gaen mennen door de locht de wagen van de ion.

-ocr page 450-



		� � E G � �. 409 En fchoon hy namaels vlei tot in de ibute baren > Gelijck als Icarus te voren is gevaren, 'Ten vvacr hem geen verdriet , vvaer hy maer uyt de noot; En) ( vvaerom meer gefeyt ?) hy vvenft de bleecke doot,. 'T is nu geen fuchtens tijt � hier dient in korte ftonden, En op den ftaenden voet een middel uyt-gevonden> Een middel (feyt de maeght) om niet te zijn beklapt, Of even op de daec hier niec te zijn betrapt. T'fa_} fit my op het lijf, ick ial met ilille fchreden, Van hier tot in den hof, tot aen de poorte treden: Al ben ick niet gewoon te dragen eenigh pack, Ick ial het echter doen oock fonder ongemack. Prinses* feyt Eginart, fultghy ditlichaem dragen, Dat ick tot in de doot voor u behoor te wagen ? Hoe ial ick dat beilaen ? Ey lieve, feyt de maeght, De noot is ionder wet, de kaniè dient gevvaeght. Sic op, en weeft geruft. De vrient laet hem gefeggen , En gingh fyn wceligh lijfhaer op de fchouders leggen, Maer vvenft in fyn gemoet, en met een ftil beklagh, Dat hy van minder laft en lichter worden magh. Maer Emma draeght het pack, en gaet met ftille fchreden, En door de koude fnee, en door het water treden_; Doch voelt geen ongemack. fiet liefdes felfaem werck! Sy maeckt de bloode ftout ₃ iy maeckt de fwacke fterck. De maen was eerftmael dof, en ibnder gulde ftralen, Maer liet dien eygen ftont haer oogen neder dalen, Sagh op het prachtigh hof en op het lieve paer, En ftracx op dit geacht foo wen den hemel klaer. Diana nam vermaeck in datfe fagh gebeuren, En biet daerom de lucht en al den nevel ichcuren, En maeckt het duy fter fwerek gelijck een helle dagh, Soo dat men al het ipel in volle leden fagh. Fff 'Tg^cr

-ocr page 451-



			₄ιο - MAN -DRAGENDE "Τ geviel om dei�n tijt dat veelderhande forgen, ( Die in der prinsen hert gedurigh zijn verborgen ) Den koningh hinder doen, en prangen aen de ziel, Soo dat geen foete flaep op iyn gewrichten viel: Hy keert hem dickmael om, hy kan niet ftille vvefen, En is na langh gewoel ten leften op-gerei�n j Maerjfietjh� dunckt hy hoort (doch weet niet vvat)geluyt, Hy gaF hem van het bed, en keeck te venfter uyt.

		Daerfiet hy door de fneeeen juffer komen kneden., En j fiet, een jongelingh die fit haer op de leden, Hy i�et haer ongekleet, en lucht daer henen gaen, En 't fcheen fy had alleen haer onder-zieltjen aen. Dit vont de keyfer vreemt ₃ en gaet daer over peyi�n, V Vaer heen dit jonge paer genegen is te rey i�n, Hy

-ocr page 452-



		� � E G � �. 411 Hy weet niet hoe het koomt, datibo een jonge maegbt Een rappen jongelinglrop hare ichouders draeght. Het ftuck dient onder-taft. Hy iènt de rouwe gaden Die even inder nacht op fyne dienften paften, Die roepen: Vrijfter ftae, wie ghy oock wefen meught, VVy komen tot behulp van uwe teere jeught. . Geeft ons dit vvichtigh pack, dat ghy beftaet te dragen , Ghy dient hier in de kou vv u leden niet te wagen. De juffer kreegh een fchriek in haer benaude ziel, Soo dat haer weerde vrient ter aerden neder viel, Te midden in de fnee. hy wert terftont gevangen, Maer fy bleef niet-te-min hem aen de leden hangen. Daer wert het jonge paer den koningh toe-gebracht ₃Die meteen nieuigier hert de jonge lieden wacht. En mits fy binnen zijn, en hem wat liaerder komen, Soo heeft fyn vtfacker oogh op alles acht genomen ; Maer hy wort ftracx geftoort en dapper ongefint > , Vermits hy in het fpel fyn eygen dochter vint, Syn dochter die hy meynt een ftille maeght te vvefen, En die hy menighmael hier over had gepreien, Ach! defe iiet de prins in ichande voor hem ftaen > En haer vermeynden roem verkeerrin enckel vvaen. Hy, die haer heeft gefien een jongen ridder dragen^ En houft geen (aken meer hier op te komen vragen j Het weynigh dat de vorft van deièn handel iiet Getuyght hem klaer genoegh al watter is geicbiet. � Syn ongeftuymigh breyn begon hem om te loopen , Dies raemt hy metter daet wie dattet fal bekoopen, Hy iagh den ichrij ver aen _y en hieltet voor gewis, Dat hy van al het vverek den gront en vinder is. Hy fnelt hem tot de wraeck en doet hem daer bewaren, Tot dat hy iynen wil fal naerder openbaren � - F f f 2, Daer

-ocr page 453-



		412 MAN-DRAGENDE Daer mede treet de voril in feker ander zael, En mee een grammen fin begon hy defe cael: Ach hier light nu mijn glans, om dit oneerlick mallen _%Hier light mijn hooge Faem ter aerden neer-gevallen _%Mijn dochter is onteert, hier ftae ick nu verftelt> Vermixs haer vuyl bejagh mijn eere neder velt. Ick haddc nu een vorft begonnen op te iporen , Die groot, die machtigh is > en wonder hoogh geboren: Dat vvaer een dingh gevveeft dat my en haer betaemt, Maer fiet! ellendigh mcnich, nu ftae ick hier beichaemc. Het ftuck dat is verbrot, mijn luyfter vvech-genomen, 'T is fchande > 't is verdriet, dat my is over-komen» Het is eenleelick vverek, een fchendigh ongeval, Dat my, door enckel leet > ten grave brengen Gil. Wat is een koningh zijn, en al het lant gebieden, Nadien oock ipot en ipijteen koningh kan geichieden ? Men feyt oock menighmaeldat vvy als goden zijn ■ Maer al die groote glans en is maer enckel fchijn. V Vy moeten even-felfs verdriet en harde Hagen, Soo wel als eenigh menfeh, in onfen boefem dragen ₅Hierisgeenonderfcheytvanilechtofedelbloet₃Als dat een hooger ftam te lager vallen moet. Wat heb ick buytens lants al fvvarigheyt te lijden ? Wat heb ick binnens rijcx al ongemacx te mijden ? Wat heb ick binnens huys dat my gedurigh quelt ? En dat mijn drouve ziel in vreemde bochten ftelt ? De fchrijver > die ick heb met alle mijn vermogen Gevordert, groot gemaeckt, en uyt den dreck getogen, Die heeft my voor een loon gebracht in defe fmaet, Soo dat het leven felfs my heden tegenftaet. Ick wil den flimmen guy t tot hutipot laten kappen, Soo kan hy mijn verdriet niet elders loopen klappen,

-ocr page 454-



		� � E C � �. 4�; Ick wil hem ganich het lijf te pletter laten flaen, Soo dier ial dcfen bouf de loofen handel ftaen. Ick wil hem boven dien tot aiTen doen verbranden, En ftroyen 't vuylc ftof door al de Franfohe landen. Hoe kander pijns genough hem werden aen-gebracht, Die niet als vooreen fioir eens keyfèrs dochter acht ? Maer holla, mijn gemoet, eer ick te fcer ontbrande, Weet dat ick rechter ben, en prin^e van den lande: Gaet hierin met befcheyt, en niet door onverduit. Die onheyl is miffchien u eygen dochters ichult. De jonghman dient gehoort, hyis vankloecke finnen, Hy is van heus gelaet; wie fouhem niet beminnen? 'T kan zijn dat Emma ièlfs tot liefd' hem heeft vcrfocht ₅En met haer ibete gunft tot weder-cninft �ebrocht. Sy heeft den jongelingh op haren hals gedragen _yEn dat zijn voor gewis al ibete minne-vlagen, Daer moet vry liefde zijn die al wat verre gaet, Dat foo een teere maeght dien handel onderftaet. En iilet haer bedrijf, wat ial ick konnen feggen ? Wat iiraf is Eginart van yemant op te leggen ? VVaer ifler in het lant foo in-getogen man Die in foo geylen tijt een lofeph weien kan ? Ghy moft in die geval u eygen dochter ftraffen, Vermits fy door ge vley een man gingh liffelafTen. Sy heeft in dit bedrijf een harden doot verdient, En geeniins Eginart fiaer uyt-gekoren vrient. Maer neemt al wederom het wort alfbo bevonden, Dat jae u dochter felfs geleyt heeft defe gronden, Is dit oock itrafiens weert dat fy, een frilfche roos_yEen ruftigh edelman tot haren dienft verkoos ? Naer ick het ftuck begrijp, daer zijn vericheyde Ciken, Die voor u dochter zijn, en haer ontfchuldigh maken, F f f 3 VVeeght

-ocr page 455-


	^�^^^^-

414� MAN-DRAGENDE V Veeght alles na de daet en geenf�ns na den ichijn ₅Ghy fult niet ongefmt op Emma konnen zijn. Een vrijfter van de ftadt en alle flechte vrouwen Die hebben ruyme ftof om wel te mogen trouwen ₅Sy vinden haer partuyr, en hebben vrije keur > Door al het koninghrijck, jae ganfch de werelt deur. Maer hoogh en edel bloet is wonder nauw befiieden, Wie kan eens prinsen kint na rechten eyfch befteden ? In al het gan�che lant en is nauw eenigh man Die haer verfcecken derf of haer genaken kan. Het moet een prin^e zijn die met haer dient te paren, En die is menighmael van onbequame jaren, Of van een dom verftant, of van een felfaem lijf , Of uyter aert geneyght tot ander tijt-verdrijf. En iiler dan een maeght genegen om te trouwen, En die onmachtigh is haer jeught te weder-houvven, Heeft die terftont verdient dat fy het lijf verheft, Om datf op eygen raet een man voor haer verkieft ? Voor my, ick fegge neen ₃ oock moet ick overleggen Dat op mijn leven felfs al vry wat is te feggen, Ick foecke mijn vermaeck al waer ick henen gae, En jage nachten langh mijn geyle kiften nae . Is Emma nu miilchien tot jock en ipel genegen, Soo σ-aetfe regel-recht haers vaders eyge wegen . En vvaerom doch foo fel', ontrent u naefte bloet In iaken die ghv felfs met al de ledeiwdoet ? Ev leert met (achter aert u korfel hooft beftieren, En door een foet gedult de fv vacke menfchen vieren . 'T is fchande y vreet te zijn ontrent een eygen kint, In yet daer in men felfs iigh niet onfchuldigh vint. De vorft, na dit gepeys ₃ Iaet in het hof ontbieden Een deel van fynen Raet en beft vertroude lieden >

		Die

-ocr page 456-



		� � E G � �. 4� Die feyt hy dit geval gelijck het is gefchiet; Maer wie de lieven zijn en feyt de keyfer niet. De mannen ( na het ftuck te hebben overwogen, En langh genough bedacht al watfe dencken mogen ) Verklaren al gelijck de miidaet lijdigh groot, En weert te zijn ^eftraft oock met een vvreede doot. Dacr op foo Iaet de vorft de twee gelieven halen, En fteltfe voor den Raet te midden opter zalen. Siet hier het lieve paer > vvaer van ick heb gefey t, En die ghy tot haer ftraf de doot hebt op-geleyt. Wat houtje (feyt de vorft ) hier langer van te fpreken ? T'fa laetfe door een beul den kop aen ftucken breken; Maer fegh my niet-te-min , ó boofvvicht als ghy zijt, En die nu maer en leeft alleen tot mijnen fpijt , Wie heeft den gront geleyt van defe ilimme ftreken, En wie is aldereerft tot vuyle luffc geweken ? Spreeckt ront , gelijck het dient, en ièght de ware daet, Nadien dat u de doot als nu voor oogen ftaet. Hier op feyt Eginart: Ey wilt niet vorder vragen, Groot-machtigh werelt-vorft, ick moet de ftraffe dragen . Komt_} wie dat maer en wil, vergiet dit fchuldigh bloet, Ick ben het die den doot en wil, en lijden moet � Maer Emma knield' en riep : Ey laet den ridder leven, Ick fal my tot de doot gewilligh over geven, Oock nu te defer uyr, vermits ick fchuldigh ben, En defen edelman ganfch vry en fuy ver ken. De jonck heer wederom: Ickbengereettefterven, " , Laet Hechts dit edel pant u foete gunft verwerven�, Brecckt my van lit tot lit, 'k en acht geen vvreede pijn, Indien ghy maer en wilt u kint genadigh zijn. Maer Emma gaf haer op, en quam voor hem getreden, En toont haer blooten hals, en boot haer teere leden, En

-ocr page 457-



	*¹⁶ _� ^�^^� ^-DRAGENDE En Iprack de Svvitfaert aen: Brengt hier u vinnigh ivvcert. Ick heb den doot verdient , ick ben de ftraffe weert, ick ben hier ooriaeck van, Ickfwcerebydcrfonnen En by den hooghftcn God, ick heb het ftuck begonnen , ick heb een ichuldigh hert, en hy een reyn gemoet, Onthout u, wreeden hoop, van fyn onfchuldigh bloet,

En kapt in delen hals. De ridder daer-en-tegen Quam voor den keyfer fta_en, _en track fyn eygen degen, En gaf het vinnigh ftaei een flucxen lijf-trawant, Die hy daer op de zael ontrent den rechter vant, Ick bid u, weerde vrient > bemint ghy jonge vrouwen, Soo wilt my defen romp '_m duyfent ftuckcn houwen. Ghy maer, ó fchoone blom, geeft my den leftcn foen, En laet aen my den beul fyn bloedigh ambacht' doen.

		Ick

-ocr page 458-



		� � E G � �, 417 lek fal met vreughde felfs ick wil den ilagh verwachten, � Een kus van uwen mont die kan het al veriachten, Een kus , en 't is genough . Hy knielt daer op de zael, En doet een kort gebedt, en wacht het vinnigh ftael. Maer Emma die het fv veert nu iagh ontrent hem blincken, En kon niet langer ftaen., maer liet haer neder iincken ; Haer roode mont verderft, haer wacker ooge iluyL, En ( naer het fchijnen magh ) haer ziel die wilder ��. De prins is ganich verbaeft, als hy de jonge lieden . . ; Siet aen een vvreeden beul haer teere leden bieden, Byibnder als hy merckt dat oock het vrou welija Is willigh tot de doot en duldigh inde.pijn ï; Dat oock een jonge fpruytis veerdighom te lijden, En ftelt haer in den ftant om geen verdriet te mijden*; Hy blijft op defen ftrijt een wijl onfeker ftaén, -;t En (Iet met diep gepeys den vreemden handel aen. Hy voelt fyn innigh mergh geheel te zijn bévivogerï,: En door een fachten aert van vvreetheyt af-getogen >. Hy voelt dat hem de geeft tot beter finnen leyt, \ Dies heeft hy Eginart fyn les dus aen-geieytt Gewis du had's verdient ter doot te zijn geibnderi j Vermits ghy prinsen bloet onweerdigh hebt gcfchonden > Vermits ghy hebt beihen te klimmen op het bed'i Dat Li, een flecht gefel, was buyten reyck gefèt. En ghy, onvvijfe maeght, hebt ftofs genough gegeven Om in dit edel hof niet meer te mogen leven, Vermits u domme jeugh: uyt luit een man verkoor, En uyt een malle drift haer eerfte glans verloor. Ick heb den tijtgefien, waer my dit overkomen , Ick had u bey gelijck het leven af-genomcn, Ick had u voor gewis met voeten doot getrapt, Of met dit eygen fv veert in ftucken vvech-gekapt. G g g Maer

-ocr page 459-



4v8 � � � - D R � G �� DE MAEGHT. Maer nu ('ken Weet niet hoe ) mijn gramfchap is vervvonne lek wil genadigh zijn en u mijn liefde jonnen, lek voel in dit geval een wonder feliaem vverek > Vermits ick over my een foeter aert bemerek, Vermits een fachter geeft als uyt de lucht gefegen, Tot aen het innigh tnergh mijn ziele komt bewegen. Nu komt hier, Eginart * en neemt dit weerde pant > En ghy, verliefde maeght, geeft hem u rechter-hant, En weeft na dcfen een : ick heb het u vergeven, Ghy, leyt van nu voortaen een foet en eerbaer leven: En fchoon ghy hebt verdient de doot of fvvaerder pijn, Ick ial u niet-te-min een gunftigh vader zijn. 'T icheen dat een helle fon met haer vergulde ftralen, 'T icheen dat het leven ièlfs quam uyt den hemel dalen ₃� fcheen dat het drouve paer als van de doot verrees, Als hun de goede vorft fyn gunft aldus bewees. Sy vallen bey gelijck hem veerdigh aen de voeten, Die fy met groocen danck met duyfent kuiTcn groeten. De keyfer, nu verfoent ₃ gebiet haer op te ftaen, En hietfe wederom in hare kamer gaen. Daer wort hun even doen een priefter toe-gefonden, Die heeft hun voor den Raetin echte trou verbonden. Wel aen_} geluckigh paer ₃ geeft danck aen uwen God, Van 's koninghs goeden luy m, en u geluckigh lot.

	Re~

		r

-ocr page 460-

Reden-kavelinge
o �

Het houwelick voren geroerc.

Kort begrijp nj<tn de fehe..

trouw-belofte of by-flapen verplichc

heeft.
Of een vader fyn dochter kan beletten

te trouwe mee yemant aen de welcke

fy haer verlooft heeft) fonderlingeals

de belofte met by-flapen beveftight

is.
Aen-merckinghe op het bedrijf van

�. (T\P het een goeden raet is om tot een
V-Jghewenfcht houwelick te komen,

hgh meefter té maké van de eerbaer-

heyt van de gene die men ten hou-

wélicke begeert.
2.4. Exempelen van ftrenge vaders , die de

onteeringhe van hare dochtei's hart

ceftraft hebben.
3. Of' een vader fyn dochter vermagh te

ontervenj vermits de fclve buyten fyn

wete of tegens fynen danck haer met

levaer hem licht

Eginart , en wat g

hadde mogen over-komen uyt defe
gelegentheyt.

over te geven, ten lufte van den eenen ofte
anderen Venus-jancker < Enfchoon hy fulex
al wifte te doen (als hy geenfins en kan j foo
iffet al vry bedenckelick of uwen do&or C9-
polla dit al wel voor heeft, en offer uyt vol-
gen foude dat hy meent, en de jonge lieden
wil in-beelden.

� �1. Hoe ! iffèr aen te twijffelen , dat
de ervarentheyt nu dickwils heeft geleert,
en dat oock geheel onlanghs i Jck weet een
vader, die met de vrienden vanfekeren jon-
gehngh, fyns dochters vrijer, op de houwe-
hexe voorwaerden malkanderen niet wel
konnende verftaen ( met het maken van de
welcke fy luyden onderlinge befigh waren)
quam fchieriicken met een grammen fin in
de keucken gheloopen , roepende tot de
keucken-meyt �. Spit af, meysje* ; hier vanen
fal niet vallen. Maer fyn fufter , moeye van
de toe-komende bruyt, hem ter zijden ghe-
nomen ende wat in't'oire geluyftert hebben-
de ,te weten hoe het met de dochter al ftont,
en datfe wel korts in 't kinder-bedde mochte
komen te bevallen, is hy plotfelick daer op
van meyninge verandert', roepende op den
ftaenden voet: Spit aen, meisjtn: endefluy-
tende fonder vorder verfchil de houwelicxe
voorwaerden, wenfehte de jonge lieden veel
gelucx. Even den felven in-val hadde ( foo
ick geloove) de kevfer als hy fyn dochter
G g g i Em-

SophRoniscvs.

WAt dunckt u van dit ftuck wercx ? hout
ghy het felve niet voor ganfeh ghe-
deuck-weerdigh 1

Pm. My dunckt dat Eginart moft ghe-
lefen hebben den raet die do&or Cffipolla ,
een groot rechtfgeleerde, geeft aen de jonge
lieden om fpoedelick tot een houwelick te
gheraken , daerfe anders niet wel middel toe
en fien.

S o � �. Wel wat is dat voor een raet i

Pm. Datfe haer meefter moeten fien te
maken van het bedde , en met een van de
maeghdom van hare beminde , en datfe foo
doende wel voorts te rechte fullen komen ,
dewijle de ouders in dien gevalle ende alle de
vrienden die hun tegen zijn daer door ftracx
anders van gevoelen worden.

S o � �. Voor my , ick en achte fooda-
nigen raet niet met allen � want voor eerft
foo fie ick dat den raet van uwen doftor Cse-
polla noch eenander raet van doen heeft,
daer hy voor gewis geen raet toe en geeft of
en heeft � wantfehoon yemant in foo goeden
fake foo quaden wegh ware gefint in te gaen,
weet Caepolla wel raet om fynen raet in 't
werek te ftellen ? weet hy fyn leerlingen wel
foodanigen kracht-werekende woorden in
den mont te leggen , waer dooreen eerbare
deerne fal bewogen werden haer befte pant

-ocr page 461-

-ocr page 462-



	Dochters, Φ- r bende fulex verfben met volle kcnniiTe van-' faken in gelijcke gelegentheyt. Ick vindein dat treffelick werck van Birnart ^Antonim ad l. /. §. fedtt. β qttis, C de r&pit.* daer hy de Romevnfche wetten vergclijckt met het he- den-daeghfehe Franfche recht, de volgende gefchicdenilTe. Eenen Bernart de Lefpes koopman vanTartas f feydthy) hadde een dochter genaemt Marguerite , oudt ontrent feven-en-twintigh jaren, de felve wert be- vonden grootte gaenby eenen dienaervan den felv� Bernart Lefpes, die hem thien jaer langh hadde gedient, zijnde de felve gelie- ven in 'theymelick en fonder vvete van de vader te famen getrout. Hier over proces zijnde aen-gevangen tot lafle van defe jonge lieden, hadde de dochter tot hare verfchoo- ninge in rechte gedaen feggen , dat haer va- der geen forge dragende om haer tijdelick te hefteden , fyfelfsden jonghman hadde aen- gefocht,en haer bedde met hem gemeen ge- maeckt, op belofte van trouwen , en dat de felve trouwe naderhantby hen luyden was voltrock�, naer ordre aldaergebruyckelijck. Het parlement van Bordeaux alles gehoort en overwogen, heeft den 3 o.O�f ober 1593. den jongelingh gecondemneert tuffchen he- mel en aerde gehangen te worde,fulcx datter de doot nae l�ude volgen, en dat voor de deure van den voorfz. Bernart Lefpes : en is daer-en -boven de vader by fententie van den felven Raet toe-geiteen, fyn dochter ( foo't hem geliefde j te mogen ontfermen, gelijck mede de voornoemde vorderis gecondem- neert in de raet-kamer haren vader met ghc- bogen knien om vergiffenii�e te bidden: het welckalfoofy (feytdefchrijver ) befigh was te doen,is aen den vader fyn diepfte ingewant met baimhertigheyt bewogen geworden; in voug� dat hy ds felve fyn dochter al weenen- de in den arm greep, haer kufle, ende vergaf datter gefchiec was. De felve BamartAn- lonim verhaelt gelijcke fententie gewefen te * zijn by 't parlament van Bordeaux den id. Januarij 1 5 5 h, Ρ η 1. Maer de rechten feggen dat men niet na exempelen, maer na wetten behoort tcwijfen: en gelijck ick fulex houdevoor weIgefe)t,foo meyne ick dat op de exem- pelen bv u verhaelt niet veel te ftaen en is, 'ten zy ick wetten of redenen hoore waer mede uwe exempelen ν aft werd� gemaeckt. Oock en kan ick niet begrijpen, dat (een dochter verlooft zijnde, ende met b'y-flapen
Onteerde ondertaft foude werd�. Έη wat my aengaet, ick foude dat exempel late in de ver-gelegen werelt, Tonder vet fuicx hier te lande over te brengen. S o p H. Wat Nederlantfche exempelen aengaet,ick kan u des al mede gerieven, lieve Philogame. Een jongh gefel geboren tot Gent e� wijle tijts lant-looper geweeft zijn- de , en daer door dapper gheflepen welende , brenghc te wegen dat hy weit in-gelaten ten huvfe van een treffelick man te Brugge , aen de'welcke hy wijs hadde ghemaeckt dat fyn ouders inDuytfiant woonachtigh waren, en- de dat hv figH voor een tijt uytcn wege had- de moeten maken, om t'ontgaen feker hou- welick met een jonge jofFrou aldaer,die men hem tegeris danck wilde op-dringen,dewijle hare gelegemheyt hem (lbo hyleyde ) niet aen en ftont. Ondertuffchen rieken delen in- gelaten gafl de kruvmen, en hy dartel wer- dende van't gcet onthael dat hem gefchiede, began vreemde ftreken in't werck te ftellen : en, om kort te wefen, onder belofte va hou- welick miibruvckt hv de dochter van fynen huvf-weert oudt feftliien jaer, in vougen dat de felve fwanger geworden zijnde , ende de moeder yet gemerckt hebbende, hct�uck haer deae bekennen voor haer en haren va- der: welcke vadereen manwefende op fyn tere ftaendc, en hoogh in fyn wapen , en die foodanigen fchant-vleck niet enverftont te verdragen, doet den lincker by den kop grij- pen , en pleeght recht tegens den felven ten ftrenghften hy magh: ende bevonden zijnde dat de luvper in Dirytfiant noch vriend� noch goet en hadde , en'inderdaet niet anders en was als een geflepen lant-looper, van het fiechtfte volcxken hergekomen, en dat hy floutelick hadde onderitaeneen eerlick huys te fchande te brengen ■ Is verklaert het lijf verbeurt te hebben, en is oockopenbaerlick metter doot geftraft geworden, als fulex vcr- haelt wert by Symon Goulart in fyn Schat - boeck der hiitorien in't eerile deel. Chup. de Putllarti pur�s. Ρ Η ι. De rechters gingen ( mijns oor- deels ) al vry wat te verre , en 't foude al te befien ftaen wat gronden fy hadden om haer vonnis foo hart uyt te fpreken, en in't werck te ftellen. S o ρ η. En neemt het daer niet op j want, Philogame, niet alleenlick rechtf-ge- leerde , maer oock geheele Parlamenten en hooge Raden konn� dit beveiligen , als heb-


		*.Ir*

-ocr page 463-



	-

4i& Aenmiuck haer gelofte beveilight hebbende) door haer vader kan verftaen werden van het trouwen belet te mogen worden om haer in die kley- nigheyt te laten fitten. S o' � H. Ick iie, lieve Philogame > dat ghy van- u voorftel foo niet gefint en zijt te lcheyden , en dien-volgende ioo bevinde ick dat in uwe tegen-worpmge twee vragen fle- ken : de eerfte is , of een vader fy� dochter kan beletten te trouwen met yemant daerfe haèr aen verlooft heeft: ende ten tweeden , of de vader fulcx kan doen , fchoon de doch- ter haer gedaen belofte noch met byflapeft heeft beveilight. � � i. lek en hebbe foo klaer niet ge- fproken > weerde man j even-wel is 't mijn mevningè op beyde de voornoemde painten uwé redenen te verftaen , en des vernugen te ontfangen. S o � �. ■ Ick wil u voornemen fien te voldoen, goede Philogame; en op het eerfte foo brenge ick u voort de plaetfe Moyfis Num. je. j. aldus luydende naonfe overfet- tinge : Wanneer eens vvijfs naem dm Hecre een belofte doet, ende haer verbint devvijle fy in h&rcs vaders huysen in maeghdom is , ende haer belofte en verbont, dat fy doet over hare ziele, komt voor hare» vader, ende hyfvvïjtht datr fliüe toe, foo geit hare belofte en verbont, dies fy haer over hare Kitle verbondon heeft, Soo het hasr daer-en~tegen haer vad<r belet,des daeghs wanneer hy het hoort, foo geit geen belofte noch verbont, diesfy haer over haer xiele verbonden heeft. Ad. j o. cap, Nnme~ tor. notandum efl pareiuutn poteflatem in votis libtrorum nee <ttate nee fextt, fed poteflate me- ra conftficre: adeo ut tam pater qustm mater, tam in filio quam in filist, minori paritet ac tnatori po fit vota ó* ouptiarum repromifones impedite ; idque vi verbi Hebraiei ibi pofiti qtiod poteflaum fonau , ut & Levit. 22. 12. ubi filia factrdotis mam maior poieft edere dé facrifictjs. � � 1. Hier fie ick dat een vader de belof- te vanfyn dochter kan vernietigen > en haer voor-ftel 'm het trouwen beletten, als de fake noch niet verder en is gegaé als tot de woor- den. Maer alfler de zegel van by-flapé opge- drucktis , wat dan ? Sofh.� Hoort daer op fprekë den felven Moyfes, Exod. 22. tC. 6. Wanneer yemant een tnaeght bekout die noch niet vertrottt en is, ende htjlatptfe, die f«l haer geven haer bruyt-fchat, en haer ten vvijve hebben, Weygert hem daer-en- iegen hatr �%4*�_% haar hem te geven % foo falhy
		� G E O V E � haer geit henen vve%en fo» veel eener maeght tm bruyt-fchatti behoort. � � 1. Maer dien onverlet en dit al over- geilageiijfegh my eens wat u gevoelen is van Hat by onfen Eginart is beftaen, en datter op is gevolght. S o � H. Ick oordeele dat Eginart een dwaes en vervaerlick ftuck heeft onderftaen, en een ganfeh fot peert (foo men feyt) bere- den , Philogame: ick hebbe luyden van ftate daer wel anders of hooren fpreken ais de voorfz. vader ( doen ter tijt foo het bleeck een goede Iuym hebbende ) het ftuck op- nam. De fel ve lieden me vnden dat de keyier Charlemagne aen Eginart (hem vindende in gelegentheyt als voren is verhaek) behoorde den hals omgewrongen, en alfoo dien eygen nacht in de aerde geiteken te hebben > dem- pende alfoo de gedachteniile van het fchen- digh ftuck, latende fyn dochter ( foo goeden maeght alfïè was ) een partuyr van haren ftaet af-wachten, liever als de felve, om hare quade maniere van doen, aenfynendienaer (verre beneden haren hoogen ftaet )ten hou- vvelicke te geven ; >om alfoo als een princ,e door fyn exempel in toe-komende een wet te ftellen op foodanige linckernijen. Dat luyc wel anders als ick mereke dat ghy hier van gevoelt: doch wat my belangt, ick ver- klare in 't gemeen mijn gevoelen te wefen > dat vaders die haer laten dringen om haer dochters te houvvelicke te geve aen de gene die fy daer niet goet genough toe en kennen, en dat vermits ^Jt miibruycké van de eerbaer- heyt va de felve, dat, fegh ick, de felve eeni- ger-maten wel doen voor de eere van haer huys en dochter, maer ganfeh qualicktefi opüene vande nakomelingen ende deionck- heyt van de toekomende eeuwe , die op foo- danige fachte exempelen fiende, iigh te lich- ter in die gelegentheyt koomt te geven en te verloopen, als hopende gelijcke foete ende geluckïge uyt-komfte: daer in tegendeel als de fake itrenger ware op-genomen geweeft, alle volgende jongelieden figh foudenont- fien foodanige rancken aen de hant te nemen> vreefende gelijcke ftraffe. � � 1. Ën wat my aengaet, lieve Sophro- nifc,e j ick wou my al wat naerder bedencken als foodanigen geval my overviel, aleer foo geftrengen oordeel daer over te vellen-, want ick mereke dat de geleerde lnfiw Lipfius in het boeck van de exempelen en aen-manin- gen van ftate niet qualick en gevoelt van het doen

-ocr page 464-



	Dochters. 43 haer vriendelick, ende fettende haer boven aen ; en op het eynde van de maelrijt, tot befluyt van de felve, gaf haer tot houwelicx goet foo vele als eene van de andere fyne dochters, met verklaringe , dat hy^tot noch toe de felve onvaderlick hadde bejegent, niet vermits hy fyne vaderlicke ghenegentheyt van haer hadde ontrocken; maer om door foodanige harde maniere van doen ( daerin hy verklaerde fyn feiven gewelt te hebben gnedaen ) fyn andere drie overige dochters (doen ter tijt noch ongetrout wcfendejeen af-kcer te doen hebben van het gene fy luy- den hare ouwerfufter hadden hen doen. S o � H. Die* man dede eygentlick als een huyf-vader, en hadde hetooge om fyn dochters van quade exempelen e^naf-keer te doen hebben : maer hadde hy die ont- voerde of wech-geloöpë dochter noyt voor fyn dochter erkent, foo hadde hy beter ghe- daen voor het gemeen. � � i. Ey lieve laet ons , om de voorfz. wreetheyt te vergeten , een nieuwe gefchic- denifle ter hant nemen; ick en bhjve niet geerne te lange in foo harden ftoffe. S o � H. Wel aen, jongelingh , ick ben des wel te vreden ; dewijle ick fie dat ghy liever over roofen als op diftelcn genegen zijt te gaen, En hier volght nu een trou- geval dat geen wreetheyt met allen in en heeft, en dat recht anders gact a-ls wy jegen- woordelick hebbé af-geleien ; want in plaet- fe dat in't voorgaende een vorftelick vron- menfeh ondernam voor haerpartuyr tever- kiefen een jongelingh verre beneden haren ftaet, foo koomt hier op het toneel een vor- ftelick mans-perfoon , en verkieft tot fyn echte deel een vrou-menfeh geeniïns fyne hooghevt beantwoordende , het vvelcke ftofte tot geheel andere bedenckinge fal uyt- leveren. � � l. Wel aen, Sophronii^e, om hier toe te komé foo neme ick het boeck weder- om ter hant, en beginne te lefen.
Onteerde doen van den keyfer Charlemagne in defe gelegentheytj maer ftelt het felve onder de deugliden en gcede gaven van den ièlven prin^e, noemende het gunthy tenaenfiene van Eginart en Emma dede, tewefen een werck van goedertierenthevt, die hy prijft {onderlinge in alle vorftelieke perfonen , ge- lijck by den feiven aldaer te hen is in het z. boe^kop het � %. capittel: en ick meene dat ghy al mede ufeiven ( als het u gebeurde) al wat in twijffel foudt vinden. S o � � . Wel, Philogame , fchoon alle vaders niet even hart en zijn , 't is even-wel beft voor alle jonee lieden, dat ghevaerte fchuwen, ende te'doea dateerbaeris en wel luyt,ennoyt doorquade middelen tot een goede fake te willen komen . � � �. En ick foudet al liever noch hou- den met een fekeren vader, dacr van ick on- langhs een treffelick man hoorde gewagen op dufdanige gelegenthevt. Sop h. Maer hoe gingh dat toe , Phi- logame *, � � i. Een dochter met haren wille door een die haer lief hadde ontvoert zijnde , en naderhant weder-keerende ghebruyckte en dede gebruvcken alle mogelicke middelen om haer vader ter neder te fetten, en met haer te doen verfoenen; maerte vergeefs, dewijle hy hielt, dat hem de hooghftefmaet enkleynigheytwasaen-gedaen : en fchoon de felve dochter kinderen krijgende, defelve hare kinderen hem na den Raet gaende (de- wijle hy eë raetf-heer was ) dickmael te voe- te dede vallen om hem tot medelijden te ver- wecken, foo en wilde hy efter figh der ielver novtaentrecké,maerde"de die telcken gram- melick van hem weren ₅ ende als vreemde ende hem ganfeh niet rakende verftooten � defe maniere van dcene gebruyekende tot datfynleaedochter eyntelickgetrout was. Het welck gefchiet zijnde foo noode hy alle fvne kinderen, ende onder de fel\|§e oock de voorfz. fyne vervoerde dochter � onthalende


		VER-

-ocr page 465-

4^4

V E R � � E L
BEHELSENDE

HET

TROVGEVAL

VAN

� � �

G �

� o

I C �

V L D E

ter eenre, ende

� � R � � E � O C EN �

Harderinne ₃ ter anderer TJjdë-* - v

E konmghVlderick,vermits fyn rap-
pe leden,
Was dickmaei in het wout en buy-
ten alle fteden₇yVas uyt iyn innigh hert een ha-

ter van de pracht,
En van de jonckheytaen genegen
tot de jacht.

Hy op een ichoonendagh getreden aender beyden,
Daer menigh edelman den prince quam geleyden,
Daelt van een ichralen bemh in feker luftigh velt,
Daer vruchtbaer hout-gewas op reien is geilclt :
Daer op een ander kant een boich van wilde boomen
Is fonder menichcn hulp gcvvaffen aenjte flroomen,
En daer een klare beeck haer met een (hellen val *
Quam ftorten uyt de rots tot in het Lage dal.
Hier ftont de koningh (til en fagh de kleync keyen
In 't hangen van den bergh iïgh in het water fpreyen,,

-ocr page 466-




		EEN KONINGH TROUT		*45**
				*45**

	Hy fagh een jonge maeght die hare fchapen wies, Terwijl de koele wint in hare vlechten blies: Maer vlechten ibnder kunft, niet door het vier gedwongen, Met poeyers niet beftroyt, niet over een gewrongen; Maer luchtigh uy ter aert gelijck Diana drough, Als fy het vluchtigh wilt uyt hare boften jough -

De prins op dit geficht quam veerdigh aen-gereden, Hy fiet een jeughdigh lijf en wel-gemacckte leden, Hy fiet een geeftigh root > hy fiet een aerdigh wit, Hy fiet een luftigh wacs dat op haer wangen fit. De vorft in dit geficht gevoelt fyn hert ontwaken, Gevoelt in fyn gemoet een heymelick vermaken; Maer onder dit gepeys het peert gaet fynen tret, En hy draeght in den geeft het fchoon gefichte met. � h h
			Doch
			Doch

-ocr page 467-



		46 EEN KONINGHTROUT Doch eer hy op het veltibo verre was gereden, Als yemant fchieten kan met uyt-geftreckte leden, Soo keert hy wederom > en gaf hem op de ba en , Dien hy met groot vermaeck te voren heeft gegaen J Maer hy noch even-wel en lietet geeniins blijcken, V Vaerom hy uyt het dal niet ichijnt te konnen wijcken, Hy veynfl: dat hy vermaeck in 't klare water fchiep, En 't was de ichoone maeght die hem daer henen riep. De vrijfter, als de prins daer eerftmael was gekomen, En had op 't hoofs gevolgh geen acht met al genomen, Doch mits de grootc fleep foo langh ontrent haer fvveeft, Soo ift dat fy vertreckt en figh in huys begeeft. De vorft doet noch een keer te midden in de velden, Terwijl hem in het breyn de nieuwe luymen quelden -> Maer daer op ftaet hy ftil en ftaeckt fyn vorder reys _fEn geeft hem na de iladt nietfond�r na-gepeys. De nacht koomt onderdies de velden overtrecken, En met haer duyfter kleet de ganfche wereltdecken, Een yder gaet te bed en geeft hem tot de ruft, Alleen de jonge vorfl: en heeft geen ilapens luit. Hy light geftaegh en woelt, hy geeft hem op en neder, Hy went hem om en om, hy keert hem gins en weder ₅Hy roept ten leften uyt: V Vat iifet dat my let, En dat mijn angiligh heit in defe prangen fet ? Wat wil dit vreemt gepeys, en al dit feliaem woelen, Dat my, 'k en weet niet wat, doet in de leden voelan ? Wat iifet voor een fpoock dat my de finnen quelt _rEn mijn onruftigh hert in vreemde bochten ftelt ? Hoe ! fal een Hechte maeght een prinsen hert beroeren _yEen vorfteliek gemoet met tochten omme-voeren ? Hoe I fal een harders kintmy leggen in den fin? Dat is voor mijn beroep dat is te lagen min. Geen*

-ocr page 468-



		EEN HARDERINNE. 4*7 Geen fchoonheyt van het hof, geen prin<jelicke zeden, Geen uy t-gelefen glans, gekoren uyt de (leden, My oyt foo ver ontftack, of tot haer liefde riec Dat ick om harenf wil een uyre flapens liet. En fchoon ick fomtijts icheen in minne-drift gevallen, 'T en was maer jonckhey ts vverck en niet als enckel mallen, 'T en was geen diepe fucht, maer Hechts een loiTe vlam > Die inder haeft verdween en gingh gelijckfe quam. ick vont in dit geval die my ten beften rieden, Ick liet een dien ick wouw in mijn vertreck ombieden, Die quam van ftonden aenalleen op mijn bevel; Dies vont ick noy t verdriet, maer enckel minne-ipel. VVaerom dan fal ick nu hier op dus leggen malen ? VVaerom en laet ick niet dit harders meysjen halen ? En vind' ick dan miiTchien vermaeck in haer gelaet, VVaerom en doe ick niet gelijck de minne raet ? VVaerom en (al een prins niet hebben dat vermogen, Wanneer fyn jeughdigh hert in luiten is getogen ? VVaerom niet boven al ontrent een flechte maeght ? Nu ftilt u mijn gemoet , en doet wat u behaeght. Hier op fvveegh Vlderick, en icheen te fullen ruften > Om dat hy meynt te iien een uy t-komft fyner luiten j Maer fchoon hy door het bed fyn moede leden ftreckt, Soo wort hy niet-te-min al weder op-geweckt. Hoe ! ( fey t hy ) ial een vorft een harder van den lande, Sigh, om fyn geyle jeught, vermaken in de fchande ? Sal ick een rechte duyf die in de velden leeft, En die noch uyt het hof geen lift gefogen heeft, Sal ick een eerbaer hert in boofe Juften trecken ? Sal ick een fuy ver lijf met vuyle dracht bevlecken ? Sal ick een harders kint, die hof en weelde vliet, Gaen (tellen buy ten eer, en rucken in verdriet ? � h h 2 Neen,

-ocr page 469-



		*48 EEN KONING Η TROUT** Neen, dat is ongerijmt: God wil het niet gehengen Dat ick een reyne blom ter fchande foude brengen: Sy is C na dat ick hoor ) haer vaders eenigh kint, Aen wie de goede man iyn innigh herte bint. . Sal ick van dat vermaeck den huyiman gaen berooven ? Neen feker, mijn gemoet, ick kan het niet gelooven, Ick weet dat dit gepeys geen prinsen oy t betaemt, Dies ichiick ick van de daet > en bender in beichaemt. De juffers van het hof, die met gegierde rocken, Die met een dertel oogh ons kriele /innen locken, Verdienen 'c ongeluck dat ons haer vvefen verght j * Maer dit onnooiel dier en heeft my noyt geterght. Het is hier uyt de ftadt na 't eeniaem velt geweken, Het mijdt het dertel hof en alle flimme ftreken, Het is, gclijck ick weet, een duy ve ibnder gal. Hoe kan ick dan beftaen dit ichendigh ongeval ? Voorvvaer ick ben beducht, foo ick met loll� finnen Dees ichennis ondernam, dit onheyl gingh beginnen _?Dat my uyt Godes naem iou werden aen-gcfeyt. De ftraffe die wel eer op David is geley t: Ghy die in u geb�et hebt menigh duyi�nt fchapen > Sultghy door flim beleyt een eenigh lam begapen, En flepent met bedroghin uwen ruymen ftal, Daer ftracx de fuyver wol haer glans verliefen fal ? Gewis ghy hebt verdien t een harde doot te fterven, En ghy en fult van God geen fegen meer verwerven. Dit hoor ick, na my dunckt ₃ dit ipreeckt mijn eygen hen, Terwijl het door het vleeich met luft beftreden wert. Van hier dan vuyl gepeys en alle quade luften, Laet mijn vermoeyde ziel, laet mijn gedachten ruften ; Een prin^e, die het recht in iynen boefem draeght, En magh geen onrecht doen ontrent een rechte maeght. Hier

-ocr page 470-



		EEN HARDERINNE. 429 Hier op fbo gaet de vorft figh om te flapen ftellen; Maer fyn onruftigh hert dat koomt hem � veder quellcn, Hy voelt een bangen geeft > hy voelt een grilligh bloet, Geen ilaep ontrent fyn oogh, geen ftilt in fyn gcmoet. Wel! dit's een wonder faeck ( dus gaet hy weder (preken ) Kan foo een beufel-mart eens koninghs rufte breken ? Kan fbo een los geficht my brengen in gequel ? Voorvvacr eens menfchen hert dat is een vreemt geftel. VVy zijn ( gelijck het fchijnt) als goden op der aerden, Maer feker onfe vreught die is van kleynder vvacrden � Al fvvemt ons vveeligh hert gelijck in volle luft ₃Ey iiet, de minfte drift die maecktet ongeruft. Iae ichoon vvy zijn verblijt en dat in volle leden, Ons eygen her te ièlfs dat fel ons quellingh fmeden, Het wort, 'k en weet niet hoe, van binnen op-gevat Met eenigh kleyn beilagh en ick en weet niet wat. Ellendigh als vvy zijn! een van de minfte faken Die kan een grooten vorft in als verdrietigh maken. Wel hoe het vvefen magh of watter fal gefchien, Ick moet dit harders kint eens voor mijn oogen fien. Daer op ibo rijft de vorft, en roept fyn lijf-trawanten, En twee by hem vertrout die fent hy als gcfanten Nae 't dal van Appelheym en Phares kleyn gebou, Ten eynd' hy met de maeght na Prage komen fou. De bootfchap is gedaen, de lantfman is gekomen, En heeft fyn weerde pant Bocena me genomen. Syn hert is niet verbaeft, terwijl hy henen gaet, Hy vreeft geen harde ftraf, hy wacht geen hoogen ftaet. VVat is een goede ziel, een ftil een effen leven ? God heeft geen meerder fchat op aerden oyt gegeven. De menich die hoop en vrees heeft onder hem geley t, My dunckt dat hy te recht geluckigh wert gefeyt. � h h 3 Als

-ocr page 471-



		430 EEN KONINGH TROUT Als Phares en de maeght den koningh quam genaken ₃Sy flaet haer oogcn neer en krijght beichaemde kaken, Hy buyght hem voor den prins niet als een edelman, Maer ibo hem is geleert_} en als een harder kan. De vorft die fiet haer aen, hy voelt iyn hert bekoren,. Hy voelt iyn geeft beroert ₃ oock dieper als te voren, Hy meynt dat hy in haer al vry wat anders fiet Als dat men in het hof van edel bloet geniet. Ift niet een feliaem dingh ? de koningh is verflagen, Hy icheen een jongelingh die 't niet en dorfte vragen. Men hout van ouden tijt dat liefd' en hoogh geiagh Noyt in een eenigh hert te fimen vvoonen magh. Ten leften, na iyn volck te hebben doen vertrecken, Soo gaet hy iyn gemoet aldus aen hem ontdecken: Wel_} feyt hy tot den man, wel harder lieve vrient, Soo ick met dele maeght eens moebte zijn gedient, Sout ghy tot mijn gerief de foete vrijfter laten ? Het fal Li ganich geilacht en haer oock mogen baten. Hier mede fvveegh de vorft; want fiet terwijl hy fprack, Soo voelt hy dat de maeght in hem een vier ontftack. De lantiman niet beichaemt om iyn belangh te icggen, Die gaet metgoet befcheyt den prince ν veder-leggen . Ift niet een wonder iaeck ? de koningh is bevreeft, En ibo een ront gefel behout een vrijen geeft. En fchoon hy niet en weet van 't hof of hoof�che ftreken, Noch heeft hy moets genough om voor een vorft te ipreken. Met oorlof C ieyt de man ) dit is mijn eenigh kint > Daer in dat mij η gemoet alleen vermaken vint. 'T en weet ^gelijck ghy fiet} van ftuypen ofte nijgen, *T en kan niet op fyn hoofs ter aerden neder zijgen > 'T is flecht en ibnder ergh, jae ront gelijck een klocn, Wat dienft kan foo e� maeght aen prins of koningh doen ?

-ocr page 472-



			i

		EEN HARDERINNE. Ghy hebt in defe ftadt ibo menigh duyi�nt vrouwen, Geleert oock vander jeught om prinsen t'onderhouwen, Kieftdaer naer uwen wenicn al* vvicn het u behaeght, En laet my, machtigh vorit, en laet my defe maeght. Indien het anders gaet ₃ ick weet het fal gebeuren Dat mijn ellendigh hert fal eeuvvigh moeten treuren _;Want al de buerte ieyt ₃ en houtet voor gewis, Dat defe, die ghy fiet, niet al mifmaeckt en is. En blijftfe dan in 't hof en wortfe daer geflepen, En leertfe metter tij t( dat ghy noemt ^hoof�che grepen, Soo ftaetfe voor gewis om eens te zijn verraft, Of van een hooffchen vos of van een flimmer gaft. En als hacr befte pant ial vvefen af-genomen > Dan ialfe wederom tot haren vader komen, Onteert > vuyl, ongeibnt > gewent tot flim bedrijf, Voor eeuvvigh onbequaem te zijn eens harders wijf. Ick bidde wat ick magh, laet defe faken blijven, En laet het harders kint haer vaders fchapen drijven. Dit fey t de goede man vry met een drouve item, En knielde voor den vorft en Phryne nevens hem. De prins, terwijl hy hoort den goeden huyfman fpreken,. Voelt ichier op yder vvoort fyn herte meer ontftcken, En als hy op de maeght en haergedaente let > Bevint hy dat de luft haer noch al dieper fet. De tranen in haer oogh, de droufheyt in haer vvefen, Dat wort al van den vorft met ftillen montgepreien. Ift niet een wonder ftuck? hem dunckt dat haer gelaet> Oock om de droufhey t felfs, haer des te foeter ftaet. De liefd' is als de klim; iy wetet al te grijpen, Sy weet aen alle kant haer rancken in te nijpen, Het zy een houte ichut ofwel een harde want _yVVaer yet maer open is daer hecht figh defe plant.

-ocr page 473-



			*

		W EEN KONINGH TROUT De prins doet even ibo, en iyn bekoorde finnen Die vinden over-al een ooriaeck om te minnen, VVac dat hy aen haer fiet 't wort al tot goet geduyt, En hierom ipreeckt de vorft fyn opfct klaerder uyt. Vrient ( fey t hy ) wilt den angft van uwe finnen wenden, Geen lincker van het hof en fal u dochter ichenden. Hy die nu met u ipreeckt is tot de maeght gefint, En (alder in verfien dat haer geen ander mint. Laet vry aen hem de forgh; hy falfe wel bewaren, En ghy en u geilacht en fult niet qualick varen: Denckt vry dat u de kans nu wonder fchoone dient, 'T en is geen kleyne iaeck een koningh tot een vrient. Gunt my dit weerde pant om nevens my te flapcn, Ghy fult haeft meeiter zijn van duyfent vette ichapen, Van vveyen na den eyich en landen voor den plough _$Voor u, voor u geiin, voor al u bloet genough t Iae voor het kleyn vertreek daer in ghy zij t gefeten Sult ghy van nu voortaen in ruyme zalen eten . Gaet fiet noch heden uyt naer eenigh fchoon kafteel, Het ial in korten zijn u wettigh erref-dcel. Ghy kont u , foo ghy wilt, van ftonden acn verrijckcn, Ten zy ghy nu ter tijt u kanfe wilt verkijcken. Kom eygent maer alleen de maeght aen mijnen ichoot, En ghy en wat u raeckt is nu te iamen groot. Terwijl de koningh iprack, in plaetfe van verwerven, Hy fiet den ouden man hy fiet de maeght bederven, Hy fiet angft in haer oogh en in haer ganich gelaet, Hy fiet dat fyn veribeck ganich buyten hope ftaet. Hier op verflough iyn hert en is geheel bewogen, En wert van quade luft met krachten af-getogen; Dies is hy tot de man wat naerder af-gegaen, En nam hem byder hant, en iprack hem weder aen:

-ocr page 474-



		EEN � � R D E R � � � E: 43₃ Ick fvveere by de kroon die God my geeft te dragen, C Indien ick u bedriegh, iyn hant die moet my plagen } Ick fvveere dat u kint ial blijven in haer eer j Ghy daerom, lieve vrient_} en hebt geen vreeiè meer. Ghy, doet na vvijièn raet het ial u wel gelucken, Geen hant en fal de blom van deiè maeghdom plucken, Als dooreen vallen bant van onbevleckte trou, Sy fal geen by-iit zijn, maer wel een echte vrou. Daer is een feker Hot niet verre van der heyden, Al vvaer een machtigh vee en uwe ichapen vveyden, Hier woont een groote vrou > wel eer eens prinsen wijf, Die ftaegh een hoofiche jeught heeh onder haer bedrijf. Die wort daer op-gevoet en vlijtigh onderweien, En wie daer heeft ge woont wort over-al geprefen _sDaer is de teere jeught van alle lagen vry, Geen joncker macher in, geen man en koomter by. Hier ial u dochter zijn > ick falder haer heitellen, Ghy wilt u maer alleen in geene faken quellen. Want naer een korten tijt fultghy ten vollen ilen, V Vaer dit al henen wil en watter ial gefchien. Nu gaet dan uvves weeghs, ick ial u doen geleyden, Ick m voor defe maeght een plaetfe doen bereyden, Vaert wel en zijt gegroet. Dit ftilt de goede man, Hy danckt bier van den prins ten beften dat hy kan. Hy neemt iyn dochter met, hy gaet met vrije treden, Verlaet het prachtigh hof en geeft hem na beneden \ Maer tVvijl hy uyter ftadt op iyne wegen gingh, Soo vint hy nevens hem des koninghs kamerlingh, Diel eyt haer in het ilot gelijck het was bevolen ^ Om buyten alle ibrgh aldaer te zijn verholen, Hy fey t haer fynen laft en wat den vorft behaeght, En wat men voor onthael ial geven aen de maeght. I i i Wat

-ocr page 475-



		434 EEN KONINGH TROUT V Vac kleet fy dragen moet, wat peerels haer geleken, Wat fteen en in net hak of in haer oir te fteken, Wat ketens om den hals, wat baggen op de mou, Om eens te mogen zijn een vorftelicke vrou. Al wat Achates feyt is vlijtigh aen-genomen, Dies gaet hy wederom van daer hy was gekomen : Maer eer hy noch vertreckt, beveelt hy boven al Dat niet een eenigh man tot haer genaken fal, Al dit fagh Phares aen ₃ en gingh hem doen bereyden Om van fyn weerde pant en uyt het flot te fcheyden, En of hy fchoon de maeght daer i�et in goeden ftaet, Hy weent noch even-wel om dat hy van haer gaet. Bocena gaet terftont haer ganichetijt belleden In 't vougen van het lijf, in 't rechten van de leden, In't Hellen van den gangh �, foo dat in korten ftont Men geene van den hoop ibo heus en geeftigh vont» Me-vrou die 't flot beftiert doet op Bocena paften, Doet veel met rieckent nat haer ganiche leden vvafl�n ₃Beipoyt haer alle daegh metreucken edel kruyt, En dit gaf aen de maeght al vry een blijder huy t. Gelijck een wilde plant gewail�n aender heyden, Daer niemant met den plough den gront en koomt bereyden ^ Die niemant oy t en mift of van het wiet ontlail, Is ichrael, is ongefien _y en van een rouwen baft: Maer als een hovenier, aen wiefe mocht behagen > Haer gaet in alle vlijt in beter aerde dragen, En kuyftie van den moich, verbuyghtfemetterhant,. En vrijtie van den vorft en van den ionne-brant_;Dan koomt het aerdigh kruy t vry fchoonder op-gerefen ₇Het krijght een ander verw en toont een blijder vvefen _>Het fchiet een geeftigh loof, en vry al volder blat Alft in het fchrale zant en dorre bemden had . Soo

-ocr page 476-



		EEN � � R D E R � � � �. 435 Soo gaetet met de maeght, fy in het lant geboren, Wort door het goet onthael vry ichoonder als te voren. Want na de jonge vorft haer voor iyn liefftc koos, Ontloock haer gulle jeught gelijck een veriche roos. Sy in het flot bevvaert, en in het huys gefloten, Van hitte niet verbrant, van regen niet begoten, Niet aen het lijf verhart van kou of fchralen wint, En is niet meer geilelt gelijck een harders kint. Achates onder dies totPhryne wel genegen, Beleyt het ganfcfae iluck door wonder vreemde wegen, Hy let op al haer doen, hy foeckt en ondervraeght Hoe figh het harders kint ontrent de juffers draeght. En fchoon hy al verneemt hoe ver fy is gekomen, En dat haer eerfte glans al vry heeft toe-genomen, � och wil hy gcendervvijs haer brengen aen den dagh, Voor dat men haer gelact aen vorften toonen magh\ Hy kent des prinsen herc en alle iyn manieren, Hy iiet waer hem de geeft en al de finnen fvvieren , En mits hy oock den aert van onfe Phryne weet, Soo iil dat hy den gront van al den handel meet, Hy fiet van heden af het eynde deièr iaken, En hoe hy naden eyfchdenprin^e moet genaken : En mits hem boven al Bocena wel behaeght, Soo iliert hy alle dingh ten goede van de rhaeght. De prins is onderwijl met luiten in-genomen, Om fonder langh vertreck tot haer te mogen komen; Maer fchoon hy dat befluy t als met een vollen ��, Achates even-wel die hout den koninghin. Hy pooght met goet beleyt, en met geheele krachten, Te raden aen den vorft een beter tijt te wachten, En eer ft te � villen fien (om niet te zij � befpot) Hoe dat fyn harderin ial komen nytet flot. I i i � Daer

-ocr page 477-



			f

4}6 EEN KONINGH TROUT Daer was op defen tijt een fteeck-fpel aen te rechten, Daer viere tegen vier te iamen ibuden vechten , Hier toe foo wort een dagh van koninghs vveegh geleyt En al het hof-gefin dat vvorter toe bereyt. Men recht toneelen op, van vvaer de groote vrouwen Het ridderlick gevecht vermochten aen te fchouwen, En na dat op het ftuck ten vollen is gelet, Wort yder na het dient fyn plaetfe daer gei�t. Achates (die een wijl nu hadde voor-genomen, Bocena tot een preuf eens uy t te laten komen, Ten ey nd' hy weten mocht het oordeel van het hof, Het zy tot haren fmaet, het zy tot haren lof) Die wil van haer gelaet de werelt hooren (preken, En, foo het noodighis > verfetten haer gebreken; En (iet tot defe prouf gebruyckthy dit geval, En meynt dat hem de feeft hier dienitigh vvefen fal. Hy feytet niet een menfch her geen hy wil beginnen, Maer dat hy meynt te doen dat weeght hy met de finnen , Hy brenght haer in de itadt een wijle voor de feeft, Om dat hy voor bedrogh en ilimme lagen vreeft. Maer als het ridder-ipel ten leften quam te naken, Soo laet hy na den eyich Bocena veerdigh maken, Hy fchickt haer kleeren toe vol alderley cieraet, En watter alderbeft een edel juffer ftaet, Hy doet een fchoon toneel alleen voor haer bercyden, En laetfe door het volck by feven ridders leyden, Al geeftigh uy t-geruft met eenderhande kleet, Maer op een vreemde wijs en uytermaten breet. Maer haer gevvaet voor al geeft yder groot vernougen, Dan 't was niet op de wijs als doen de jufl�rs drougen , Hetfcheen uytheems te zijn en van een verre kuil,

	En even dat verweckt een meerder oogen-luft.

		Bo-

-ocr page 478-



		EEN HARDERINNE. -f37 Bocena wertgevolght van negen kanier-maeghden, Die aen het ganiche volck ten hooghften wel behaeghden s Maer fy bleef noch bedeckt tot datfe bovq^n quam, En onder haer gevolgh de voorfte plaetfe nam . Doen gaff' haer aenficht bloot met foo een aerdigh vvefen Dat yder meynt een fon doen eerft te zijn gerefen, En dat ( vermits haer glans daer op de plaetfe fcheen ) Al wat eerft fchoonheyt hiet van ftondeti aen verdween. Sy treckt op haer alleen het oogh van alle menichen, Die maer een kleyn geiicht van bare ichoonhey t vvenichen. Een yder onderibeckt, een yder ondervraeght, Van waer dat komen mocht foo uyt-gelefen maeght. Maer niemant wie het zy en vveter yet te feggen, En vveter aen het volck een vaften gront te leggen, Geen menfch kent haer gevolgh en minder haer geflacht _ySy fchijnt daer in het fpel als uyt de lucht gebracht. De prins komt onder dies met grooten ileep gereden, En wort van al het volck met ootmoet aen-gebeden ₃En mits hy nam fyn vvegh juy ft daer Bocena fat» Soo vvorc fyn innigh hert van ftonden aen gevat. Bocena gaf haer op en al haer maeghden refen, Op datfe na den eyfch den koningh eer bewef�n, Sy neegh met foo een fvvier en foo een heus gelaet, Dat ftracx op dit gcficht de prins verwondert ftaet. Hy vont yet in haer oogh dat niet en is te feggen, En dat hy niet en weet met woorden uyt te leggen , En dat noch even-wel fyn herte ioo bevanght, Dat hy tot in het merch na hare jeught verlanght. Siet vvat'is hoofs te zijn en wel te konnen leven, En aen een moedigh vorft fyn rechten eyfch te geven! Vek-nymphen wie ghy zijt, men fegge wat men wil, Hier is u fchoonhey t uyt^ hier ftaen u gaven ftil. I i i 3 De

-ocr page 479-



		458 EEN KONINGH TROUT De princ^e van Tirol was e�ne van de bende, Die vraeght de jonge vorftofhy de juffer kende ? Hy feyt, lek faghfe noyt, maer vviefe weien magh Sy is de ichoonfte maeght die ick mijn leven iagh. Maer iiet op defen tijt ibo gaen de trommels rafen, Men hoort trompetten flaen ₃ men hoorcer hoorens blai�n. De koningh neemt de plaets die voor hem is geftclt, En daer op vvijokc het volck en maeckt een open velt. Vier ridders in het groen versiert met ν vitte veren, Die komen eerit ter baen en vellen hare (peren, Vier in het root gekleet genegen om te flaen, Zijn even daer ontrent, en rennen op de baen. Men fiet hen tegens een met groote krachten fteken _$Men (let in korten ftont de ftijve landen breken, Men fiet het ell�n-hout verftuy ven in de lucht, De ridders in het zant, de peerden op de vlucht. Drie van den rooden hoop die vallen op der eerden, Maer defen onverlet fy trecken hare fvveerden, En weder aenden man, al even ongei�nt i Maer des al niet-te-min de groene bende wint. Een van dit moedigh rot die beft figh had gecjueten > Quam rennen aen de plaets daer Phryne was gefeten ; Hy feyde, Schoonc maeght, wie dat ghy vvefen meught, Hebt deel van mijnen roof, hebt deel van mijne vreught, Hebt deel van mijnen lof." ghy hebt my kracht gegeven, En met een ftille ipoor mijn finnen aen-gedreven. Want als ick maer een reys op uwe fchoonheyt iagh, Soo vvail�t dat te'rftont mijn vyant neder Iagh. Dit feyt hy > en met een foo laet hy tot haer komen Een fchoonen veder-bos een ridder af-genomen, Hier door wen op een nieu van alle kantgevracght, Wie dat de gever was, en wie de fchoone maeght. Het

-ocr page 480-



		EEN HARDERINNE. 439 Het fteeck-ipel is gedaen > het vechten na-gelaten, En eer het yemant merekt is Phryne vander ilraten > Achates haren vrient die haddet ibo beitelt, Dat fy is inder haeft genomen uyt het velt. Hoe dat het hof verlanght, hoe dees of gene fochten, VVat vlijt de ridders doen, wat middel fy bedochten, 'T is al vergeeffche ibrgh en moete fonder vrucht , De maeght is, foo het fchijnt, verdwenen in de lucht. Geen levend menfch en weet vvaer heen fy is getogen, Sy fchijnt aen al het volck als uyt de ftadt gevlogen, De koningh even-felfs > met al den ganichen raet > En weet de gronden niet of vvatteromme-gaet. Hier door is in den vorft een vreemde luym gerefen, Het dunckt hem als een droom of nacht-gelicht te weien _fHet dunckt hem ipokery, vermitfer niet een man Van al het vreemt beley t de reden geven kan. De prins hierom ontfet gaet hgh alleen vertrccken, Dunckt vvien hy dit geheym ten beften ial ontdecken, En t'vvijl hy i�t en dubt ibo koomt de kamerkngh > En Cigh hoe dattet hooft van fynen koningh hingh. De vorft in dit gepeys die wort den ridder ilende, En mits hy hem geftaegh in groote faken diende, En dat met trouwe fucht_} foo fprack de jonge vorft, Daer is een vreemde forgh die per ft my op de borft, Die woelt my in het breyn.. ick moetet u vertellen, Ghy mooght (indienje kont) mijn hert in rufte ftellen, My is op dei�n dagh een feliaem dinghgeichiet, Dat brenght mijn gilligh hertin ongewoon verdriet. Ick heb in 't ridder-fpel een jonge maeght gevonden ₅Daer op ( gelijck ick figh ) wel duyfent oogen ftonden _fSy was fchoon ( als het bleeck ) in alle menfchen fin, Van heus en foet gelaet, maer dcftigh niet-te-min. Als

-ocr page 481-



		W® EEN � O � � � G � � R � -U T Als fy my eere boot ick iagh haer geeftigh vveièu ₃Deught, heufheyt , eerbaer root dat vvaflèr in te leien, My docht dat haer geikht my in het herte ilough, En daer in enckel brant en heete ftralen jough. Hier op word' ick bekoort om haer te mogen (preken, Maer fy is inder haeft bezijden af-geweken: Hoe dat ick heb geibcht of vvien ick vragen kan, Geen oogh heeft haer geiien, geen menich en � veter van. Dit is my groote ipijt. want � vift ick haer te vinden, My dunckt ick vvaer gefint mijn luft aen haer te binden. Ons harderin is fchoon, maer dees heeft volle lof Van fchoonheyt by het volck, van heufheyt in het hof. Gewis kan eenigh dingh my van Bocena trecken, Siet defe fou miffchien mijn geeft hier toe verwecken . Maer hoe dit vvefen fal, ghy brenght yet aen den dagh Dat my in dit geval een uy t-komft geven magh. Als dit Acbates hoort hy weet nau wat te feggen, Hy gaet met diep gepeys fyn antvvoort overleggen, Hy weeght met groote forgh, hoe dat hy dit geval Ontrent een gtilligh hert ten beften ftueren fal. Hy feyt dan: Machtigh vorft, 'ken wil geen onluft brouwen, 'K en wil oock uwen geeft niet langh in twijffel houwen , Het uyt-gelefen heelt dat ghy op heden fieght, Dat is Bocena felfs, dat is de ibete maeght, Die ghy tot uwer vreught die ghy eens hebt gekoren, En feker_} na my dunckt, fy is voor u geboren, Ghy hebt haer eens geilen gelijck een harders kint, En ghy hebt, edel prins , haer even doen bemint. Ghy hebt haer nu gefien verciert gelijck de vrouwen Die leven in het hof en princen onderhouwen, En wis menheeft gemerekt dat fy na dat gevvaet Kan ftellcn haren gangh > en vougen haer gelaet. Ghy

-ocr page 482-



		EEN � � R iy E R � � � �. 441 Ghy (iet dat hare jeught in fchoonhey t is gewaflèn, En dat haer hooffche dracht en rijcke fteenen paifen , Ghy (Iet dat fy haer draeght gelijck een prinsen vrou> Ia dat een fchepter felfs haer wel betamen fou. De prins op dit verhael en kan niet langer fvvijgen, Hy voelt fyn jeughdigh hert in hooge luiten ftijgen, Hy fey t: Is defe maeght, die ick op heden fagh, Bocena ₃ die wel eer my in het hèrte lagh ? Is fy dat harders kint dat ick u had bevolen, En die nu fchier een jaer is in het flot verholen > Is fy dit e ven-felfs ? Ick bidde fegget my. Sy iifet ( feyt de man ) en anders geen als fy. Neemt my ten beften af, dat fonder u gehengen Ick in het ridder-ipel haer hebbe laten brengen: Ick heb hier in gedaen als eens een ichilder plagh, Die, eer fyn konftigh werek te brengen aen den dagh, Dat ftelde voor het volck ₃ en hoord' een yder fpreken, En vukf op defe preuf al vvatter mocht ontbreken. Dit is mijn wit gevveeft vvaer op ick heb geilen, En daer is noch een woort te feggen boven dien. 1 Tl De prins heeft geen gedult_; hy valt hem in de reden, En feyt: 'K en wil geen tijt in woorden meer belleden, Seght my vvaer is de maeght; want, foo het kan gefchien, Ick moet oock heden felfs haer aerdighvvefen iien * Daer is geen feggen aen, de prins is op-gefetcn, Hy wil ( gelijck hy feyt) van als de gronden weten. De vvijfe kamerlingh die voeght hem by den vorft > En ftilt ( foo veel hy kan ) fyn omgeroerde borft. � Hy feyt hem: Edel prins die rijeken kont verwinnen, Betoomt te defer uyr den loop van uwe finnen . Ghy rijt nu tot een maeght > de fchoonfte die ick ken, Aen wien ick over langh met eedt verzegelt ben, � k k Ten

-ocr page 483-



		441 EEN KONINGH TROUT Ten aenfien van haer eer. die moet ick haer bewaren > Soo langh de goede God my fal het leven iparen: Maer ibo nu eens het vier ontrent het ftroo geraeckt, Daer is geen tvvijiFel aen de vlam die is gemaeckt. De prins ₅ na dit gefpreck, en naer een kort bedencken * Belooft de fchoone maeght in eere niet te krencken > Hy feyt te zijn vernought als hyi� maer en i�et > En als hy haer gei�cht een kleyne tijt geniet. Hier op foo doet de vorftiyn peerden fnelder drijven, Laet in het naefte dorp meeft al fyn heeren blijven, En koomt als ibnder fleep tot aen het maeghde-flot �, Maer niemant laet hem in als door een hoogh gebot. Hun vvert daer aengei�y t, als dat de juffers aten ₃En in een ftil vertreck alleen aen tafel faten; Doch ibo de kamerlingh de maeghden wilde i�en, Men wees hem feker plaets, het konde daer gefchien. De prins is onbekent ( dit was ibo beft gevonden ) Achates (foo het ichijnt) als van den prins geibnden_sDie leyt den jongen vorft daer hy Bocena iagh, En daer fy lijckewel hem niet ontdecken magh. Arete was gewent veel dingen op te werpen, Om iprake met verftant haer maeghden in te fcherpen_aEn dit terwijl men at; en juyft op defen tijt Soo ift dat haer de jeught hier in ten beften quijt. De koningh fiet de maeght en hare reyne ζ eden, Verneemt haer foete tael en haer bei�tte reden, En dit in een vervat dat maeckt hem foo geiint, Dat hy iyn harderin niet als ter eeren mint. Hy ipreeckt Achates aen ( na veelderhande faken, Te hebben overmerekt) 'k en ial haer niet genaken _yNoch harer _Afeyt de prins, genieten in het bed, Voor dat ick haer de kroon ial hebben opgefet» Ghy

-ocr page 484-



		EEN HARDERINNE. 443 Ghy oeffent u verftant, en opent goede vonden, Om hier in wel te gaen en dat op vafte gronden. Vint ons een middel uy t hoe dat men dit geval De Stenden van het rijck met glimp doen fmaken (al. Hier op vertreckt de prins en geeft hem na beneden, En tot het naefte dorp in haéften af-gereden » Bleef met den hooffchen fleep aldaer den ganfchcn nacht, Die hy meeft fonder flaep met dencken overbracht. Maer als de gulde ion quarn van den hemel fchijnen , En doet het minder licht door haren glans verdwij nen, Soo rijft de koningh op en geeft hem in het velt, Daer hy noch voor een tijt het wilt met honden quelt. Niet dat hy inder daet genegen is te jagen, Of dat hem even doen de velden noch behagen % Maer op dat iyn gevolgh, terwijl de koningh jough, Niet ondervinden fou wat hy in 't herte drough. Achates onder dies die gaet hem vaft bereyden, Hoe dat hy dit begin ten eynde fal beleyden, Hy kent het nijdigh hof en vvatter omme-gaet _yHy kent niet dan te wel de tanden van den haet. En daerom vint hy goet een deel geflepe gaften Het ftuck ontrenc het volck te laten ondertaften, Ten eynd' hy weten mocht, wat van foo lagen trou, En van het ganfeh beleyt de �verelt (preken fou. Hy gaet van ftonderl aen by tv vee vertroude vrienden, Die even doen ter tijt den jongen koningh dienden, En als hy yder een hier op by fonder vraeght> Soo vont hy dat het volck niet over een en draeght. De eerften dien hy fprack die gingh den koningh prijfen, Dat hy den lagen ftaet wil eere gaen bewijfen; Hy fey t: Doen Adam dolf, en Eva fat en fpan, V Vaer vont men doen ter tijt den trotfen edelman ? � k k % VVy

-ocr page 485-



		444 EEN � O � � � G � � R O U � VVy zijn van cene ftof ₅ uyt eene klomp gefchapen; � Waerom en fal de prins niet vreughde mogen rapen Daer hem de luit geley t ? gelijck een yder doet, Nadien dat rechte trou haer vryheyt hebben moet. De fin die iflec al in diergelijcke faken, De ipijs die yemant kieit die plagh hem beft te fmaken � De trou is al te vaft en duert te bijfter langh. Men dient hier niet te doen als buyten alle dvvangh � lek achte dat de prins is uyt het hof ge weken > Terwijl hy daer ontdeckt foo veel bekaeyde (treken ; Want gracht en dertelheyt, en ick en weet niet wat ₅Die vvoonen even daer en heerichen in de iladt. En foojder reyne tucht ter werelt is gebleven, Die vint men heden niet als 'm het buy ten-leven. Eylaes ! hier in het hof is alle dingh ontftelt, Deught, eenvout', eerbaer root zijn vruchten van het velt. Daer is de fchaemte noch, daer zijn gefonde leden, En vrientichap ionder gal, en onbevleckte zeden. Wie daer een maeght bekoomt die hem vernugen magh, Die krijght een groot geichenck op iynen bruylofs dagh. Een wijf van hooge itam en wil voor niemant buygen ₃De daet en reden felfs die kan het ons betuygen �, Sy trotil_} fy overdweril, iy ringelt haren man, Maer die iyn minder trout die iiier meeiter van. Doch hoe het immergaet, wie �al geftrerige wetten, Wie ial een machtigh vorit een regel konnen fetten ? Wie fal een moedigh prins hier tegens willen gaen ? Het trouwen is gewoon een yder vry te iiaen. Als dit Achates hoort, het is hem groot vermaken, Vermits hy meynt te fien een uytkomil in de faken. Hy bid den edelman dat hy ₃ wanneer het dient, In t hof en in den Raet y vil zijn des koninghs vrient. Daer

-ocr page 486-



		EEN HARDERINNE. 44 Daer mede treet hy voort en hoort den tv^eedcn fpreken, Maer vint met herten-leet dat hier de faken fteken, Hy vint hoe defen man hier anders in gevoelt, En tegens fynen vont met al de leden � voelt. Hoe � feyt hy , ial een prins een boeren dochter trouwen > Tot fchand' en enckel fmaet van alle groote vrouwen ? V Vie heefter in het hof ibo mallen ftuck bedacht, En uy t een grilligh hooft den koningh aen-gebracht ? Voor my, indien ick oy t in u dit kan bemercken, lek fal met alle macht ick ialder tegen � vereken: En wis ghy fult u fien van alle man verfoeyt, Om dat u flim beleyt met defe dingen moeyt. Al wat van adel is dat fulj e ganfeh verbelgen, En niet een hooffche maeght en fal de fmaet verfvvelgen: Ghy daerom ( zijdy wijs) voorliet u ongeval, En vveeght in u gemoet wat u gebeuren fal. Wie kander maller ftuck fy� leven oy t verfinnen, Als dat een machtigh vorft een floire fal beminnen, Een jole van het lant ? die noyt en heeft gelecrt Hoe dat men in het hof of by een prins verkeert: Die niet van eer en weet, maer al haer ganiche leven Of gey ten heeft ge weyt, of koeyen heeft gedreven, Offchapen heeft gewacht, of fwijnen heeft geftout, Een lichaem ionder ziel > een klompe ibnder zout. En vvaerom vvert de floir den koningh acn-ge vvefen ? Alleen om dat het dier niet leelick fchijnt te weien. Maer fegh my nu een reys > Wat is de fchoonheyt doch ? Een peerei van gelas > een lieffelick bedrogh, Een blom van teeren aert, die lichte kan verdwijnen > Soo maer een heete fon daer op begint te ichijnen, Soo maer een koude vorft daer over neder fïjght, Ofdatfe maer een worm ontrent de wortel krijght. � k k 3 Maer

-ocr page 487-



		446 EEN KONINGH TROUT Maer ick fou noch miflchien de fchoonheyt konnen prijfen, Als figh een jonge maeght had laten onderwijfen, En was naer eyich geleert hoe fy haer dragen moet By vorften vanjiet rijck of by het edel bioet. Maer wat is fchöone vervv, wanneer beleefde zeden Gebreken aen den geeft > gebreken aen de leden ? Voorv vaer 't is anders niet als flechts een ydel beelt, Datyder die het fiet van ftonden aen verveelt. Wilt ghy een mellick-dier aen onièn koningh geven, Dat is de bleecke doot gekoppelt aen het leven, Dat is by een gevought een ganfch vericheyden aert, Die noyt als met verdriet te (amen vvert gepaert. Ey, wat ick bidden magh, laet Blaes en lopjen trouwen, En laet de boere jeught haer lompe vrijfters houwen j Maer laet eens prinsen hert, en al het edel bloet Sigh paren na den eyich en daer het paren moet. De vorft moet edel zaet voor fyn geflachte winnen, En dient daerom een maeght van edel bloet te minnen: Boerinnen hoe het zy die brengen boeren voort; Dus fegh van dit beflagh my noyt een enckel woort. Ick ial den hemel felfs eer metter aerden mengen, Als dat ick defe fmaet mijn leven wil geheugen : Wie dit oyt in den Raet of by den koningh drijft, 'Ken wil geen ridder zij � ,�� hy te hove blijft. Maer foo miflchien de prins > om wilde vreughc te rapen, Een meyfjen uyt het velt heeft luit te gaen beflapen Dat geef ick aen den vorft en aen fyn gulle jeught, Maer voor een kleyne tijc en voor een korte vreught. Achates als hy hoort dit hart en vinnigh (preken, Hy denckt in fyn gemoet, hier moet wat achter fteken: Hy breeckt fyn reden af ₃ en maeckt hem van den man, Ten ibetften dat hy magh, ten beften dat hy kan.

-ocr page 488-



		EEN � � R D E R � � � �. 447 Hy gact dien eygen ftont ontrent fyn naefte magen, Wat dat hier fchorten magh ten nauften ondervragen; En als hem feker vrient hier van de gronden wees, Soo vont hy metter daet van waer dien y ver rees. Hy vont hoe dat de prins wel eer had onderhouwen Een van des ridders bloet, een van de groote vrouwen, En dat fy even doen noch in verwachten ftont Van 's koninghs hooger gunft en naerder trou-verbont. Ach ( fey t de kamerlingh ) dit zijn de rechte ftrekcn ₃ Die fullen nimmermeer hier in het hof ombreken j Men fpreeckt, gelijck het fchijnt, ten goede van den ftaet, En die het recht doorfiet en vint maer eygen baet. Maer ick en wil den vrient hier in geen onrecht geven, Al koomt hy tegen my geweldigh aen-gedrevcn , Hy vift op fyn gety, hoe kan het anders zijn l Maer ick heb onderdies te letten op het mijn. Maer hier dient facht gegaen en door bedeckte wegen, Of ick krijgh al het hof en al den adel tegen: De man van vvien ick kom heeft aenhangh in den Raet, En 't is een harden quaft die op fyn punten ftaet. 'T is beter ( naer ick merck ) een weynigh hier te ftrijcken, En van fpo feilen rots in ftilheytaf te wijcken : 'T is beter dat een menfch fyn harde tochten dvvinght En liever omme-keert, eer dat hy qualick fpringht. De vorft, die noyt en laet hier op te liggen malea> Sent boden inder haeft en laet Achates halen; En als de kamerlingh is in het hof gebracht, Vraeght hem de jonge prins wat_traet hy heeft bedacht. Hier op beftaet de man fyn meeningh uy t te fpreken, En fey t: Het ftuck, ó vorft > en dient niet uyt te leken. Daer zijnder in het rijck die gaender tegen aen, Men dient in dit beflagh een vafter � vegh te gaen. Ick

-ocr page 489-



			"■■"Ν .-

		4*8 EEN KONINGH Τ R O U Τ lek heb in Godes bouck een Ichoon verhael gelefen > Dat ial ( na mijn begrijp ) den koningh dicnftigh vvcfen j Ghy doetgelijck een vorft van Meden eens beftont, Als hy figh in beraet op defen handel vont. Hy liet uytal het rijck in iyn vergulde zalen,.. Hy liet van alle kant veel f�hoone maeghden halen, En als het aerdigh rot voor hem vvert op-gebracht, , Soo koos hy voor een vrou die hem de ichoonfte dacht. Gaet even dus te vverek, en laet hier vrijfters komen V Vt fteden, uyt het lant _y uyt al het rijck genomen > En i�t Bocena felfs oock onder haer geral, lek houde dat de maeghtde ichoonfte weien fal. Treet dan in u vertreck met feven uwer heeren, En laet het ganfche ftuck met haer beley t vereeren, En als ghy kiefen vviltgebruyekt dan haren raet ₃En hoort of aen het volck de maeght te i�nne ftaet. Ick hou dat niet een menfch haer glans fil tegen iprekcn, En dan en is het ftuck by niemant oy t te breken; Want ghy en hebt geen wijf in dvvaefhey t op-gevat, Maer hebter prinsen raet en vvijfheyt by gehadt. De vorft heeft in den vont een wonder groot behagen, En liet met aen den Raet de fake voor te dragen: Hy feyt hoe iyn gemoet tot trouwen isgefint, Indien men na fyn hert een ioetgeielichap vint. Dit vvert met vreught gehoon: dies ibnt men in de fteden, En vvaer men maeghden weet begaeft met ichoone leden, De blom van al het lant wort in het hof gebracht, Daer yder haergeluck met groot verlangen wacht. Maer op den eygen tijc dat al de maeghden iaten > En ftelden in het vverek al wat haer moebte baten Tot glans en friflche jeught, ibo gaet de kamerlingh, En geeft hem in de zael en let op alle dingh.

-ocr page 490-



		EEN HARDERINNE. 449 Hy fiet den maeghden-bergh in helle klaerheyt blincken, Dat hem voor Phryne felfs de moet began te iincken ; Want t'vviji hy juffers iagh van uytgelefen glans > Ach ! feyt hy in fyn hert, voor ons is vveynigh kans. Ick iie dit vryfter-heyr, het ftraelt gelijck de fterren, Soo dat mijn geeft verdvvaek, mijn oogen hier vervverren. Ick heb al wat te veel op onfe maeght, geftaen ; Ick ducht de jonge vorft die mocht wel elders gaen. Hier is foo veel te den en voor hem uyt te kiefen � Hoe lichte fou de prins fyn oordeel hier verliefen ? Hoe lichte fou een maeght van dit geilepen hof Verftellen ons bedrijf en nemen onfen lof? Hoe lichte fou een oogh genegen om te mallen Verkeerde wegen gaen en elders henen vallen ? Wie keur heeft is bevreeft en ibiet gelijck en drilt, Onfeker wat hy doen of wat hy laten wilt. De man in defe praem gaet by de fchoonfte maeghden > En die meeft ( foo het fcheen ) aen alle man behaeghden; En mits hy wonder fcherp op al haer vvefen let ₃ Soo vint hy inder daet haer wangen vol blancket. Hy fvvijght (ichoon hy het merckt) en gaet het overleggen Wat hy in dit geval den koningh heeft te ieggen, En hoe voorts by den Raet de fake dient beleyt, En ftaende by den vorft foo heeft hy dit gefey t: Een kooper edel prins die houft wel hondert oogen, Of anders fonder dat foo wort hy licht bedroogeii: Ghy foeckt op defen tijt voor u een echte wijf _$ En daten is voorvvaergeen ydel tijt-verdrijf. Het is een vafte knoop die niet en is te flaken, Die met geen loofen vont oytlos en is te maken -, Soo dient dan op het ftuck met alle vlijt gelet, En door een goet beleyt de iake vaft gefet. L 1 1 Men

-ocr page 491-



		450 EEN KONINGH TROUT Men vinter in het hof die met blanckette wangen, En met gemaeckten glans de menichen konnen vangen ; En dat is flim bedrogh > en niet als enckel ichijn, Het dient wel in-geilen en na-geipoort te zijn . Al die van defe lift iyn oogen laet verblinden, Die ial een ander wijf in korte dagen vinden. Want defe morfery en dient maer voor een wijl, En al wat aerdigh icheen verdwijnt in enckel quijl. Ghy let dan op het ftuck. De prins ₃ geheel beladen > Die vraeght den kamerlingh, wat beft hier is geraden > Achates maeckt hem fterek te breken defen flagh, Indien hy na den eyich het ftuck beleyden magh.. De prins die ftaetet toe , en laet terftont gebieden, Dat wat de man beveelt ial inder daetgefchieden j Hy feyt het aen het hof, hy ieyt hetaen den Raet, Hy feyt het al het volck dat in de kamer ftaet. Stracx doet de kamerlingh een «rouden becken halen, En fet een rap gefel ten eynde vander zalen, Die ichonck daer edel nat van vvonder foetcn geur ^ Maer hy en fyngevolgh befet deganfche deur. Daer roept men over-luyt de juffers by de namen, Op datfe tot den vorft en voor de Raden cjuamen_}Niet met een grooten hoop en (lordigh in't gemeen ^ Maer yder voor haer felfs, en niet als een voor een. Maer onder dit beilagh ibo doet Achates paffen, Dat niemant in en koomt of moet haer eerftmael vvaflen; Dat is eenoude wijs (gelijckde joncker feyt) Daer van Ail�erus ielfs de gronden heeft geley t. Iuyft op dien eygen ftont ibo komt daer aen getreden Een maeght van fier en aert en vvonder ichoone leden, Die geeft haer na de deur, en pooghter in te gaen; Maer die het is belaft die hout de juffer ftaen.

-ocr page 492-



		EEN HARDERINNE. 45* Achates komter by, en doet haer water bieden, Sy weygert even-ftaegh, en fchijnter af te vlieden.' V Vait, feyt de kamerlingh, ons dient hier geen verichil, Het is een foeten reuck ,� en 't is des koninghs wil. Hy laet ( als 't haerder eer ) het edel water gieten, En doet het even-felfs op hare wangen vlieten. Maer wat een feliaem dingh! terwijl de juffer wies, Soo leet haer fchoone verw een wonder eroot verlies. Haer uyt-geJei�n glans, haer rootgehjcke wangen Zijn van een dellu bleyck als van de doot bevangen: Soo dat geheel haer glans , die eerft foo luftigh fcheen, Vergingh gelijck een fchim, en als een roock verdween. Dat felfaem mengel-moes viel in het goude becken, En wat haer over-bleef en zijn maer vuyle plecken. Een pagie daer ontrent ₃ die al den handel iagh, Die riep de juffer toe ibo ichamper als hy magh: Ongure morffebel, u fou geen kroone paffen, Van kuyffen wort je vuyl ₃ en leelick van het waffen. Ai wie bedriegen wil endient hier niet ontrent, De koningh wil een maeght die geen pingeel en kent. De juffer is befchaemt, en wil te rugge treden, Maer by den kamerlingh en wort het niet geleden, En ((choon het haer mifhaeght) hy doetfe binnen gaen, Hy doetfe voor den vorft en voor de Raden ftaen. Eylaes, wat falfe doen ? fy moetgehooriaem vvefen. Dies komt haer innigh bloet haer in het hoofr gerefen : Sy fagher felfaem uyt, om datfe was bepleckt, En des al noch te meer, om datfe wert begeckt. De tweede dieder quam, en meeft al die haer volgen, Zijn even ibo geftelt, en even dus verbolgen ; En fchoon men onder haer oock friffche maeghden vint, Noch is het meerendeel ten hooghften ongciint. L 1 1 ζ Het

-ocr page 493-



		₄₅a EEN KONINGH TROUT Het ipijt haer al gelijck, dat ibo een felfaem vvaflen Haer door een loos beley t ontijdigh quam verrafl'en -, Dies lij t het maeghden-rot, of in haer net gevvaet, Of in haer geeiligh hair, of in haer ibet gelaet. Achates onder dies_} tot Phryne meeil genegen, En ginghin dit beley t niet al te rechte wegen j V Vant koomter oy t een maeght die hem te ichoone dacht * Die vvert dan eenigh leet of hinder aen-ge bracht. Een jongen uy tet hoi door lift en flimme treken Die wort als onverhoets haer op het lijf geileken, Die krenckt haer lob, of kant _y of ander poppe-goet, En daerom is de maeght ontilelt in haer p-emoet. Sy krijght een ander vervv, fy krijght een vinnigh weien _sDaer fpijt, daer innighleet, en wraeck in is te leien �, Soo datter geen van al ontrent den koningh quam Oficheen geweldigh ftuer of uyttermaten gram. De leckers onderwijl die dei� rancken dreven Die werden des beilraft en wonder hart bekeven; Doch al maer in den ichijn -, want in de ware daet Soo was het ftuck beley t met voor-bedachten raet * Ontrent op defen tijt ibo liet men Phryne komen Dk noch in al het hof geen menich en had vernomen : Daer was een ilil vertreck hier quam de vrijfter uyt > En drough in haer gelaet gelijck een volle bruyt. Haer oogh is geeiligh bly, haer fiiilche wangen blofen ₇En fchijnt niet ongelijck met verich-gepluckte rofen: Haer kleet is fonderpracht > maer uyttermaten net, Haer vlechten ibndergout, maer geeiligh op-gefet. Sy wies haer voor het volck gelijck de juffers deden, Maer niet een hoofiche guy t en raeckt haer aen de leden ₃En mits haer ibet gelaet met vvaiTen fchoonder vvert, Soo vvanf een yders gunfl en oock des koninghs hert. Het*

			\

-ocr page 494-



			EEN HARDERINNE. 453 Het ooge van den prins is ftracx op haer geweken, En niemant van den Raet en konder tegen (preken -₃VVant als men nevens haer de ganfche bende iagh, Niet eene van den hoop die haer bereycken magh. Dit geeft den jongen vorft een wonder groot vernougen, Dies gaet hy tot de maeght fyn herce naerder vougen �, , Hy treckt van fynen hals een keten dien hy drough ₃Die hy met groote vretight haer om de leden flough.^v

		Een keten foo gemaeckt ₃ dat over alle kanten Niet anders wert gefien als groote diamanten 5 Hier doet hy woorden by, die paifen op de daet > En maecktfe koningin te midden in den Raet. De feeft die was bereyt en dat met volle leden, En daer gingh al het rijck veel dagen in befteden \ Lil � Men

-ocr page 495-



		444 EEN KONINGH TROUT Men iieter groote koft'cn wonder groote pracht, En Phryne wort bevrucht oock van den eerften nacht. Achates onderdies gaet veederley juweelen Met woorden na den eyfch de juffers omme-deelen, De juffers.die de prins by-een geroepen hadt, En dit gefchenck beliep al vry een groote fchat. De vos die was beducht dat hy de ilimme kuren, In dit beleyt gepleeght ₃ eens lijdigh fou befuren, Indien hy fonder eer en met een quaden gront De maeghden uyt het hof in hare fteden font. Dies gaet hy op een ry haer in 't byionder groeten, En met een open hant haer wrange fpijt verfoeten; Hier bleef een peerel-fnoer een wonder edel pant, En daer een fchoon kleynoot ge^iert met diamant. In 't korte> niet een maeght en wort te huys geibnden Die onder haer c^ieraetgeen aen-was heeft gevonden, En dat al door de gunft van onien kamerlingh, Die (mits dat hy het gaf) hier van den danck ontfingh. Soo haeft de loofe gaft de juffers heeft beichoncken, Begint des koninghs gunft oock over hem te voncken_;Hy denckt wat defe man al moey ten heeft gedaen _aEn wat hy door het hof voor onluft heeft begaen. Dies wort hem van den prins een bruyt-ftuck toe-geworpen, Dat was een lant-vooghdij methondert fchoone dorpen ₃En noch een machtigh flot dat op de grenfen licht ₃Soo diep vont hem de vorft aen defen man verplicht. Maer fchoon hem dit geichenck is van den prins gekomen _aEn dat het even foo van hem isaen-genomen, Het was de koningin die met een foet beleyt De finnen van den voril; te veren had bereyt. De negen maenden gaen, de tijt is om-gekomen, De nijders wort de itof van alle ipot benomen > Bo-

-ocr page 496-



		EEN � � R D E R � � � �. 455 Bocena baert een foon tot vreughde van het rijck, En die in yder deel fyn vader is gelijck. Dit doet den jongen vorft in hare liefde vvaflen _sEn al het hof-geiin op hare dienften paiTen, Het maeckt haer wel gefien door al het ganiche lant, Soo dat fy in het rijck haer nu beveftight vant. God liet de jonge vrou veel blijdfchap wedervaren, Sy kreegh een geeftigh kint ooek boven iyne jaren, Soo dat men wert gevvaer oock in iyn eerfte jeught Syns vaders edel bloet, fyns moeders ware deught. Dit heeft de fnelle faem ten luytften uy t-gekreten, En liet het vreemt geval door al de landen weten. De nieuwe koningin, gekomen uyt het velt, Wort als een wonder ituck een yder voor-geftelt. De vrienden boven al, en die haer naeft beflonden Die hebben in het werck een groote luft gevonden, Sy (tellen voor gewis, dat oock de befte ftaet En rijckdom niet-te-min nu voor henfekergaet. Daer op foo gaet het volck te famen overleggen V Vat dat de koningin is dienftigh aen te feggen, En daer op naer het hof -, en naer een kort befluy t > Druckt een op dele wijs haer aller meyningh uyt: Al zijt ghy C lieve nicht) ons nu al vry ontleken, Hoort ons des niet-te-min > hoort ons een vveynigh fpreken -, Ghy vvaert gelijck als wy ('t is maer een kleyne tijt) Nu iien wy dat ghy vrou van defe landen zijt. Ghy draeght een goude kroon en wonder rijcke kleeren, Ghy kont, indien ghy wilt ₅ ons mede nu vereeren ; Want dat u God verheft is niet voor u alleen > VVy meynen 't is voor ons een fegen in 't gemeen. VVy ilen de kamer-maeght die ons hier quam geleyden, En ie wy ons belangh met ronde woorden feydcn, Die

-ocr page 497-


			lUH

		45� EEN KONINGHTROUT Die is foo moy gekleet en van foo rijcken glans, Dat in haer flippen ileeckt meer als een houve lants. Neemc ons oock in het hof, en geeft ons groote ilaten, Soo mogen vvy voortaen de boere-neringh laten, Soo mogen vvy in luit verdij ten onfe jeught; Dat fal Li eere zijn en ons een groote vreught. Bocena iagh haer aen, en met een vrolick vvefen Heeft aen den plompen hoop haer foeten aert bewei�n, Sy hietfe ν vellckom_} en doetfe goet onthael, Maer ilelt haer antvvoort uyt totaen het middagh-mael. De vrienden algelijck, oock eer men heeft gegeten, Vernieuwen haer verfoeck en willen antvvoort weten, Sy willen, foo het ichijnt, en hoe het immer gaet, Sy willen meerder goet en vry een hooger ilaet. De foete koningin, hoe wel tot hun genegen, Seyt: Vrienden laet het iluck wat naerder overwegen � lek hebbe goeden wil, en oock miilchien de macht, Dat ghy mooght 'm het hof tot eere zij η gebracht. Maer laet u van den fchijn het ooge niet verblinden , Dat ghy hier meynt te zijn en iiTer niet te vinden. kk weet_} als ghy my i�et > ghy beelt u wonder in, En al dit hoofs beflagh dat ipeelt u in den fin. Maer fooje metter daet de fake koomt te prouven _yGhy fult al menighmael 11 vrolick hert bedrouven : Ghy fiet ('t is vvaer ) aen my een rijck en prachtigh kleet, Maer dat men niet en i�et is innigh herten-leet. Het hof gelijckt een fchoen verguit aen alle kanten ₉VVaer van de roofen zijn voliehoone diamanten, Soo dat meeil al het volck ₃ en wie haer Iuyiler fiet, Daer op het ooge ilaet, daer aen het herte biet. Maer krijghter eenigh menfeh de voeten eenmael binnen > Die vinter knobbels in, en dickmaels harde pinnen j Soo

-ocr page 498-



		EEN HARDERINNE. 457 Soo dat hy menighmael van pijnc fchier verimacht, Terwijl een die het ilet hem vry geluckigh acht. Eer ick was uytet laht in dei�n ftaet getogen, Doen was ick even ibo gelijck als ghy bedrogen_;My docht het vveeligh hof dat was een paradijs, En 't is een boos, een loos, een broos, een nietigh ijs. Ick dacht, Als ick een kroon fal op den hoofde dragen, Dan (al ick zijn bevrijt van alle fture vlagen, Van hooft-fweer, van gequel, van alderley verdriet, Maer wat ick heb verwacht ach dat en vind' ick niet. Ick heb mijn teere vrucht met fmerten moeten dragen, En oock in Garens noot mijn leven moeten wagen, Ick hebbe pijn gevoelt door al mijn ganiche lijf Gelijck een flechte vrou, en als een harders wijf. En nu ick ben verloft, en wil men niet gedoogen Dat ick met eygen borft het kint ial mogen foogen_;De moeder van de vrucht en magh geen voefter zijn, Een ander heeft de vreught en fy alleen de pijn. Dit heeft de grootflieyt in, en duyfent vreemde rancken Daer van mijn vry gemoet figh niet en kan bedancken �, Wat fuer is blijft ons by, wat ibet is dat verdwijnt. O vrienden, hooffche glans en is niet datfe fchijnt. Gelooftet fooje wilt, ick leyd' een foeter leven Doenick met eyger hant mijn fchaepjens heb gedreven, Doen ick het vveeligh vee iagh vveyden in het gras, En buyten hooffche pracht en in geruftheyt was. Schoon ick doen niet en fagh verfcheyde tafels rechten, En niet en was gedient van hondert flucxe knechten, Het kruy t, het moes, het freuy t dat op de velden vvail Heeft my genough geipijil, maer nimmer overlaft. Al dronck ick geenen wijn gebracht uyt verre landen, Die blakertom het glas, en fchijnterin te branden; Μ m m Ick

-ocr page 499-



		45 8 EEN.KONINGH TROUT ick koos in eenigh vele een vliet een klare beeck, Daer in ick even-felfs mijn ganfche leden keeck. Al hoord' ick noyt gefangh op gulde fnaren fpelen, Al hoord' ick geen mufijck van afgerichte kelen � Een nieu geiheden riet, daer op een harder blies, Gaf dat mijn druck verimolt, en dat mijn vr�ughde wies. Al had ick geen paleys geitelt op groote bogen, Beplant met boom-gewas, met hagen omgetogen -, Een boom die koelte gaf, en toond' een jeughdigh blat, Was my een koninglis hof als ick er onder fit. Schoon ick doen nimmermeer en dronck uy t goude ichalen Die glimmen in het oogh, en door de kamer ftralen, Een kopje net gcdraeyt uyt effen bucken-hout Gaf my doen meerder luft als nu het prachtigh gout. Al had ick doen geen bed ge^iert met rijeke ipreyen, Gelijck Egypten-lant wel aerdigh weet te breyen; Een flaepjen in het hoy, of in het vveelighgroen, Plagh my al beter deught en meerder vreught te doen � Al was ick niet gekleet in iijd' of goude laken, Gelijck men in het hof genegen is te maken � Een kleet van onie wol genaeyt met eyger hant Daer in vvas't dat ick hulp voor kou en hitte vant ; Al was ick niet omringht met hoopen van trawanten ₅' Die fpieiTen als een bofch ontrent den koningh planten; Mijn lijf-fchut was een hont die om de kudde gingh ₃En dan noch eenieh wilt voor onfe keucken vingh. Had ick niet om den kop een kroone van rubijnen, En νvatter aen het volck is groot gewoon te ichijnen; Een tuyicjc netgevought, en alle daegh ververft, (perfL Heeft itaegh mijn hooft verfraeyt, en noyt mijn breyn ge- Al was ick niet gei�reelt en dickmael onderhouwen Van juffers uyt het hof en hondert groote vrouwen j De

-ocr page 500-



		�EN HARDERINNE. De vrijfters van hec dorp, een onbeveynide jeught, Die gaven my vermaeck en dat in reyne vreughc. Let vry op defe kroon, daer onder licht verborgen Nijt, afgunfi; _x y ver-fucht, en duyfent vreemde ibrgen: ' Daer is geen diamant die in de kroone fteeckt Die my niet hondertmael den ioeten flaep en breeckt. Ick dencke menighmaelj vvatkan my rijckdom geven ? Geen ruft, geen ware luft, en vry geen beter leven j Maer in het tegendeel verdriet en ongemack, Ach I vrienden , groot te zijn dat is een laftigh pack. Ift niet een foeter dingh een kransjen op te fetten Van roofen vers gepluckt, van nieuwe violetten, Van bloemen uy tet dal, van kruyden uyt het wout, Als met een treurigh hooft te fuchten onder ^out ? Ift niet een foeter dingh te fitten aender heyden, Daer op het luftigh gras de vette kudden vveyden, Als op een dor tapijt, of ander i�lfaem kleet, Te fmelten evenftaegh van innighherten-leet?. Ift niet een foeter dingh met onbedvvongc leden Ν u in het open velt, dan in het bofch te treden, Als fchier het ganfche jaer in huys te zijn gebocht> Gebannen van het wout, en uyt de vrije locht ? Men fegge wat men wil, de koftelicke fteenen En zijn foo luftigh niet gelijck de lieden meenen; De kroon de fvvare kroon die perft ons in het hooft, Soo datf' ons menighmael van alle vreught berooft. Al ben ick aen den difch met groote pracht gefeten, Wat heb ick van den dranck of van het lecker eten 2 Men heeft my doen verftaen dat even in den wijn Hier dickmael niet en is als doodelick fenijn. Dat in de befte koft, dat in de goude vaten, En vvatter yemant prijft ontrent de groote ftaten, Μ m m 2.

-ocr page 501-



		46ο . EEN KONING Η TROUT is gif en draken-bloet, is vuyl en flim bejagh, Soo dat men fonder vrees geen fpijf� nutten magh -¹Maer fiet het luftigh wout is viy van deie lagen, Men hoort daer noy t een menich van defcn handel klagen t Ick dencke nu ter tijt, en fegge menighmael, Een teyl van rooden kley en kende noyt regael. Is oyt in 't groene wout een nachtegael gevangen Die in een gulden koy moet op-gefloten hangen, V Vat baet hem defe glans ? eylaes, het aerdigh beeft En finghc niet als het plagh > maer toont een drouven geeft» Het gaet oock my aldus. ick wilde liever fwieren, En i�ecken mijn vermaeck ontrent de ibete dieren; Ick ben in mijn gemoet oock heden foo geftelt, Ick koos (indien ick mocht) al noch het open velt. Maer nu de groote God my heeft de kroon gegeven > Om by een machtigh prins hier in het hof te leven, Soo moet ick ( en ick wil} verbuygen mijn gepeys ₃En leven ( wat ick kan ) hier na den rechten eyicli. Wat kan ick flechte vrou > of wie doch kan het mereken _yWat God door mijnen dienft gefint is uyt te wereken? En wat miflehien het kint dat ick noch baren magh _%Ten goede van het rijck > ial brengen aen den dagh, Ick kan ( belieftet God ) ick magh een Hefter vvefen, En van een drouve quael het ganfche lant genefen, Die goede koningin is my hier in gelijck j Sy was een flechte maeghc, en kreegh een machtigh rijck * Ick wil voortaen met haer verwachten Godes fegen > 'K en hebbe deie kroon met geen bedrogh gekregen, Met geen ge welt verkracht; dies ben ick onbefchroomt, Wat my in dei�n ftaet van yemant overkoomt . Maer ghy die aen het hof u ichijnt te willen bieden, Dcnckt wat de werelt is, en vvatter kan gefchieden ι Ghy

-ocr page 502-



		EENHARDERINNE. 401 Ghy loopt na dit gewoel, van niemant des veribcht > En dat heeft menigh menich in grooten rou gebrochc. Ey wat ick bidden magh, indien ghy zijt te raden, Soeckt niet door eygen wil een pack op u te laden �, . Blijft liever daer ghy zij c, en hout u doch geruft, Daer is ontrent het hof meer fchijn als rechte luft. Iuyft op dit eygen vvoort foo koomt Achates binnen > En kuit met hoofs gebaer de hant der koninginnen j Seyt vorder hoe de prins, en noch een groot getal Van adelickgevolgh, daer haeft verfchijnen fal. Daer op (bo laet me-vrou het ganiche rot befchenckcn, En bid hen (tot befluyt) fy willen figh bedenckcn ₃Sy willen niet beftaen als met een rijpen fin s En ftracx na dit gefpreck foo quam de koningh in * � O V � S Op 't houwelick van koningh VLD. ERICK MET PHRYNE BOCENA- D AT I S, Van een harder des vokx met een hardcrinne van fchapen. Kort begrijp van den [elven. >� f~\F groote prinsen wel doen> figh in of fukxoock plaetfe heeft in hoof- v/houvveliek mee gheringe perfonen fche jonckvrouwen. te verfellen. � Of men op het oogh 5 of wel op het oir ï. Of gelijckheyt van gebreken goet is tot behoort een partuyr te verkiefen: en- eendracht van de houwelicken. de van de vordere preuven die voor 3 � Of het beter is dat een gierigh > een qui- een honwelick dienen te g3en. ftigh , een haeftigh man neme een 6. Hetqueeften in fommige quartieren van milde ₃ een fuynige, en een langh- Hollantgebruyckelick, wat het zy moedige vrouwe; dan of de felve in 7. Of hy min fondig'ht die met een fchoóne gelijckheyt van gebreken met hem vrouwe figh verloopt, als die met een , dient te flaen. mifmaeckte figh ontgaet. 4. Of een gefet en vaftgelaet de jonge deer- 8. Bedenckinghen op de fchoonheyt der nen beter paft, als de fchaemte: en vrouwen. Mmm 3 Dit

-ocr page 503-



		4<st Van Ha b. Philogamvs. Dit was een groot houwel�ck voor een geringe harderinne > en voor my foo ifler groote twijrTelachtigheytof by koningh Vlderick hier in wel of qualick gedaen is: ick vvenfche u oordeel hier over te verftaen, ick bids u feght my des u gevoelen , ick wil u fonder tiuTchen-fprake geheel uyt-hooren. S � ρ H. Wel indien het u foo gevalt, ick wil kortelick mijn redenen voor ftellen: ghy kont daerna de uwe in-brengen, foo ghy fulcx goet vint, Op 't onderfouck dan van 't houwelick in defen geroert koomt eygentlick in bedenc- ken, of het prijfelick is dat vorftelicke en an- dere voortrefFelicke perfonen figh in houwe- lick verfellen met dochters van geringe af- komfte ; en dat ter fake van fchoonheyt van leden , bevalligheyt van wefen , ofte diergelijcke: al het welcke by wijle gefchiet te zijn, felfs met goede uyt-komfte ende tot verneugen van die fulcx gepleeght hebben, getuyg� de hiftorien van alle tijden. Afliierus groot-vorft van Perfen en Meden (anders Artaxerxes ghenaemt) met Efter eene van de gevangen Iodinnen,om haer fchoonheyts wille in houwelick getreden, heeft wel ende i;eluckelick met haer ende fy met hem ge- eeft j als uyt hare hiftorie onder de boecken des ouden Teftaments te fien is: Afpafia een arme maeght by Cyrusfoo verre bemint, dat hy de felve als een gefellinne beyde fyns beds en fyns rijcx heeft aen-genomen, dede haren heer en man het hooghfte vergeneugen van haer genieten ; als van gelijcke deifelfs vol- ger in't rijck. (gelijck /Elimm in't twaelfde boeck fyner hiftorien is getuygende. } Een Marquis van Salugen op de jacht wefende > .en feker huyfmaiis dochter haer vaders vee weydende in 't velt ontmoetende, heeft foo- danigen bevallickheytin haer gevonden j dat hy figh aen de felve in echte wettelick heeft verbonden. (als Aineas Sihius /. Epfi. -f-s. is verhalende.) Meer exempelen foudenover defe gelegentheyt konnen werden by-ghe- bracht; doch de vrage hier niet zijnde of fulcx gefchiet is , maer wel of fulcx nut en dienftigh is gedaen te werden, foo ftaet vor- der op de redeu� van foodanigen bedrijf hier op kortelick te letten. 'Tis wel waer (foo na de gefchreven rechte j als naer het gebruyck der volck� onder de welcke wy woonen) dat iflechte en geringe vrouwe in houwelicken- ihte figh Yerfamelende met edele ende wel-
				) e n ι ν ν e geboren mans, door foodanigen houwelick werden verftaen veradelt te weiden : dewijle de vrouwe hare glans en luyfter wort gefeyt te krijgen door de eer-ftralen van de man; in vougen dat foo haeft een koningh of prin- 9e figh in trouwe koomt te vereenigen met een geringe vrou-perfoon , de felve dadelick niet meer geringe en onedel, maer verheer- lickt en veradelt wort verfta� te wefen; fulcx dat daer door de ongelijckheyt foude mogen fchijnen wech genomen te zijn. Defen even- wel niet tegenftaende foo gevoelender vele dat niet geloochent en kan worden, of prin- ςεη (foodanige geringe perfonen aenflaende) werden verftaen te verduyfteren (immers te befchaduwen ) den glans ende luyfter van haerdervorftelickeraf-komfte. Waerby ko- mende dat de verftandige van alle eeuwen in 't ftuck van 't houwelick altijt hebben ge- oordeelt, dat gelijckheyt van gelegentheyt en ftaet de befte gronden zijn van onderlinge vrientfchap en eenigheytin defe verfamelin- ge: ende in tegen-deel van dien dat lieden van verfcheyde op-voedinge, ofmiddel�, of beroep, ganfch befwaerlick wel te famen zijn te vougen : ofte alreets gevought zijnde, telcken op voor-vallende ongelegentheden lichtelick tegen den anderen uyt-vallen, en- de ontfpringen in allerley onftuymigheyt en- de bitterheyt; foo houde ick beft te" zijn, oock hier dien algemeene regel vaft te ftell�. Ρ η 1. Ickbekenne dit veel gebruycke- lick geweeft te zijn onder de meefte volck�: ende 't magh zijn dat hier op gefien is ge- weeft by die van Calicutia ende andere om- leggende nati�n, die met de gront-wetten van haren ftaet duydelick hebben doen vaft ftellen, dat geen �del-Iieden met on-edelen figh in houwelicke foud� beftaen te verfell�. Maer even - wel foo loopt hier op (mijns oordeels) dit bedencken, of niet een man (een vrouwe trouwende van minder gele- gentheyt als hy is) niet dan met meerder eerbiedinge van de felve en wert bejegent, dan of hy fyn meerder ofte fyns gelijcke ge- nomen hadde; alfoo het fchamper woort, Madtme vnt bim Monfuut^adLtv* mede fchijnt wech te zijn genomen. So�h. 'T en gaet niet vaft, lieve Phi- logame, dat vrouwe van nederige gelegent- heyt en af-komfte figh des gevougelicker ftellen onder het gebiet van haren man , de- wijle men foo veel exempelen is vindende die het tegen-deel uyt-wijfen. Het wijf van

-ocr page 504-



				IN G Ι Ν Ν E. 4^3 voughde hem met fyns gelijcke, na den raet van den Philofooph Cleobulus. En wat de nieuwe fchrijvers aengaet , don κΑηίοηΐο de Gutvara ftelt van gelijcke vaft, dat het de fe- kerite regel is 6m minnelick in den houwe- licken-ftaer te leven, dat een man neme foo- danigen vrouwe, en de vrouwe foodanigen man, die hun meeft gelijckt in geflachte, itv- ftaet, en oock in middelen, Want (feyt hy) in gevalle van onyelyckheyt in defe faken, die dtj minfie is [al onverneught hven: en die de meefie is f al ghsvvis berou hebben . Hen koof man die fyn dochter houwtlickt aen ten ridder > en een rijck huyfman die fyn kint geeft aen een edelman, dit brengen getpiffclick in hatrbuyfen uyt-roepers van haregebrsken_tkrenckinge van haren goedennaem\ en dat meer is, ghemeenlick oock verkortinge van haereygenleven, &c. S όρη. By de redenen van d� Spaengjart by u verhaelt, wil ick vragen het bedencken van een Hollander: welcke twee nati�n hoe- wel nu een lange wijle feer onderlinge on- eenigh zijn gheweeft, even-wel in dit ftuck ganich eendiachtigh bevonden werd�. On- i�nErafmus mede feerprijfende degelijck- heyt inde houwelicken, verhaelt een fonder- lingh exempel tot aenradinge van de Celve, Hy feydt, dattereen feker eerlick man, een Engelfman wefende, foo qualick aen de bee- nen geftelt was, dat hy gedurigh in een ftoel gedragen moeft werd�; de felve des niet-te- minfigh ten houwelick genegen vindende > troude een vrouwe die blint was. De rede- nen van fulcx fyns doens geviaeght zijnde, Op dat wy te beter over een fouden dragen (antwoorde hy �,) want elck van ons fyn ge- breck wetende en bedenckende, foo en full� wy malkanderen niet hebben te verwijten. 'T is even na fyn feggen uyt- gevallen; want fy hebben onderlinge wel en vreedtiamelick gekeft, ende zijn daerenboven met elf kin- deren van Gode gefegent ge weeft, de welc- ke alle gefont van leden, ende wackere jon- ge-lieden zijn geworden, Om defe redenen nebbe de Grieck� van outs voor e� fpreeck- woort gehadt, dat arm met arm, ballinck met ballinck, en een dienft-knecht met een flavinne behoorden te houwelicken _? om al- foo beft eens te wefen. En hier toe dient het gedicht gemaeckt op het exempel van Anti' philus een oudt Griecx po�et. (Cypr&m ds ' Sponfaltbm cap. 3.§� 0~β. Num. 2.) Een krepel nam een blinde vreftt En 't was hun bcyd'' een nutte trou; Het*
		Tot Kon luhitts uytde fiavernijetot foo een eerlick houwelick verheven zijnde , heeft niet gela- ten haren man trotfelick te be\|�genen, jae opentlick te befchuldigen. Vulgof.lib.s.tap.s. Tanra eens armen huylmans dochter by Cato in houwelick aengen�men, heeft onvriende- lick en met hardigheyt met hem omgegaen. Plutar. in't hven van Cato. Ager noch maer een by-fit wefende, foo haeft fy bevrucht wert ,'is trots geworden , en pleeght hoogh- moet, enftoort de gcwoonlicke rufte in't huys van Abraham. Genef. j C.* Ende dier- gelijcke exempel� van den o uden � η de nieu- wen tijt konnender meer by werd� gebracht. Soo befluyt� vvy dan andermael, dat het voor koningen, prinsen, ende foodanigeverhe- ven perfonagien, ongelijck bequamer is, hier in mede te volgen den voorfz. gemeenen en ouden regel: en dattet daerom beft is, dat mieren met mieren (gelijckde ouden feyd�) en dat elefanten met elefantente fam� paren: devvijle dat gehjekheyt van gelegentheyt is de rechte en e) gen moeder van eendracht ende onderlinge goetwilligheyt, en onge- lijckheyt van het tegen-deel. De fchepper aller dingen, ende de in-fetterdeshouwe- licx, heeft ons van den beginne dien gront- fteen geleyt, Laet ons (feydt hy) dm mtnfche een hutpe maken die hemgelijck zy. Hier op dan te bouwen en te trouwen ftelle �ck belt te wefen . Ρ η i. leken vinde geen redenen om u in defen feer tegen te fprek�: en fegge daer- om tot beveftinge van't gene by u geleyt is, dat ick onlanghs een foet geval las dat hier bv kan dienen. Een eerlick jongelingh goe- de kanfe fiende om voor hem t� houwelicke te mogen bekomen van drie vnjfters eene; te weten, een dochter van adel, of eene van grooten rijekdom, ofte eene van fyn eygen ghelegentheyt (door de eerfte konde hy noogelick gevordert werden, door de twee- de konde hy geraken tot in-koop van ampten enftaten (alsin Vrancrijckgefchiet) door de derde konde hy gelijckmatigheyt van gele- gentheyt bekomen dat f als gefeytis) foet en aengenaem wert geoordeelt) niet konnende byfighhier op befiuyten,vraeght raet aen e�n out en wijs man : die wijlt hem nae de mart daer de kinderen te fam� haer vermaeck namen op haer maniere , die terftont op fyn aen-komfte hem toe-riepen niet met hem, maer met huns gelijcke te willen fpelen: 't vvelck hy op-nemende figh tot een lelie >

-ocr page 505-



		4«H Van Har. Het wijf dat drough denfwatken m*», Vermits dat hy niet gaen en kan : En hy wees haer een rechtebaen_tDaerfy alleen niet hordt gaen. Siet dus foo leefd' bet foete paer , En daer was vrientjchap onder haer. � �. �. Ick fie dat dit oock by de Frangoy- fen foo goet wert gevonden : haer fpreeck- woort wij ft fulex uyt,\A un boiteux, femme qui cloche. Sulcx dat ick belluyte , dat ghe- lijckheyt van gelegentheyt in defen deele veel vermagh tott'famen-vouginge van de gemoederen . Ick hebbe van een gheloof- weerdigh man verftaen, dat,ten tijde de ftedé van Vlaenderen voor defen ftaet en tegen Spaengjen hielden , feker eerlick jonge- lingh aldaer ten houwelick verfochte een jonge dochter die fchoon ende lieffelick was, en dan noch van meerder middelen als den verfoecker: ende daer op wert het verfochte houwelick hem afgefeyt. Kort daer nae als de ftadt van Gent by den Pringe van Parma gewonnen was, ende veel rijeke en vermo- gen luyden in Vlaenderen alle hare middelen door den oorloge verloren hadden, geviel het datter veel van de felve in Engelant haer woon-plaetfen gingen nemen , en onder an- dere mede de ouders van beydevoorfz. ge- lieven : de welcke figh in't voorfz. koningh- iijck quamen te bejegenen in een en de felve .herberge, alwaer die beyde ( als meeft al het hare verloren hebbende) wierden onthaelt in een flecht vertreck. De jonghman op defe gelegentheyt acht flaende, en de voorfz.jon- ge dochter'wat ter zyden genomen hebben- de , feyde haer, dat fy hem niet en hadde mogen gebeuren, ten tijde hare ouders wiftë rekeninge te maken dat hy minder was in rijckdomals fy; dat nu het ongeluck van dé tijt hare ouders" ter weder zyden genough- faem al het heure hadde af-genomen^ fuicx datfe nu dienthalven in gehjckheytftonden; dat onder dies fyn goede genegenthevt op haer was blijven ftaende, en ftaende foude blijven ( foo 'thaer maer en geliefde ) voor eeuwigh: datfynu in een vreemt rijck was , en wel hulpe van doen hadde:, dat hy de gene was die haerfynen dienft van nieus aen-boot, en met een fyn trouwe. In't korte? hy wifter foo veel toe te feggen₃dat de voorfz. ongele- gentheyt hem de gelegentheyt aen-bracht; want eerft de dochter op 't wel behagen van haer ouders , ende dadelick daer na de ouders fejfsde faken goet gevonden hebben; fulex
				D E IL � � � � datuyt het voorfz. ongeluck quarn te volgen een geluckigh houwelick ₅ met groot ver�� neugen ter weder zyden > ende aen-was van middelen hen lieden by den goeden God in't voorfz. rijck verleent. S o � H. Wy zijn dan hierin tot noch toe eens, foo ick fie : maer defen onvermindert ben ick van gevoelen, dat felfs ongelijcke houwelicken door eenige goede hoedanig- hedë aen de eene zyde meer als aen de andere zyde wefende, tot gelijckheyt gebracht kon- nen werden. Als by exempel, foo wanneer een geleert jongelingh, eé kunftigh meefter in fyn bedrijf, ofte diergelijcke, ten houwe- licke koomt begeeren een vryfter van meer- der middelé, van aenfienlicker gelegentheyt, ofte yet fulex; dit meyne ick geen ongelijck houwelick genaemt te moeten werden , ge- lij ck onfen Erafmus mede fulex oordeelt. Maer dat meer is, de felve Erafmus meyqt datter een fekere forte van ongelijckheyt van aert onder de gehoude fomtijts geheeldien- ftigh is voor de huyf-houdinge : te weten, als een man wat quiftigh, of wat te bly-móe- digh₅ of wat te wacker zijnde, gegeven wert aen een fparige, ftille, en gefette vrouwe. Dit oordeelt Erafmus , een goede tempera- turete maken. Daer toe oock dienen de vol- gende verfen: Indien een quiftigh man fpeek over al de gilde, Ghy, moeder van het huys > en zijt dan niet te milde; Óf foo mïflehien u man de beurs geduerigh fluyt. Soo geeft wanneer het dient een wey nigh rnymer uyt, Indien hy wat te licht tot morren is genegen , Soo laet u foeten aei t fyn ftuerheyt overwegen ; (a) Of gaet hy wat te facht, of, ick en weet niet hoe, Soo maeckt dat u beleyt daer peper onder doe. In 't kort', het echte paer dient over-hant te leven; Al wat hier yemant fchort dat moet een ander geven: Het foet verfacht het fuer, het fuer dat wett'het foet; Soo ift dat hier de koek de fauce mengen moet. (k) (il) Vt aqtta vino admixta reddit illtid mode* ratius, ö� fobria Nympha deum temtdentum compefcunt; fie in matrimonio fervorem ff**� riti uxer tepida temperet. Plutarch. (b) Eyeren met beyeren ( feyt het ipreeck- woort) is den houwelicken ftaet. r Hi. Wat is nu u vorder bedencken op defe gefchiedeniiTe � S o � �. Ick mereke dat Phryne Bocena als vreefachtigh, eerbaer, en befchaemt hie^rwert voor-geftelt, ende dat de felve in die geftalte de genegenthevt van de koningh des te meer tot haer heeft ghetogen \ in vougen dat de felve eyndelick, tot haerder eeren, uyt foo

-ocr page 506-



		Tot Kon fbo lagen en geringen ftaet tot koninginne is yerheven geworden. � � I. Wat befluyt meynt ghy hier uyt te maken, goede Sophroniftje ? S o � H. Geen andere? lieve Philogame, dan datter niet beter en vought aen alle jonge deernen? als fchaemte ende een eerbaer en ftil wefen. � � i. Maer dat en is geenfins na de wijfe van de hoven en de maniere van leven aldaer? weerde Sophronifge; maer fulcx wert huy- den-daeghs gerekent vooreen over-blijffel van de flechte ende eenvoudige wereit: daer in het tegen-deel een gefet en vaft gelaet ? dat fonder verbleyckë of verblofen een reden wel ten propoofte weet uyt te brengen, voor wie het foude mogen wefen ? voor recht hoofs wert gerekent; gelijck eé yder? die oyt by hooffche jonckvrouwen figh heeft laren vinden ? dagelicx gewaer kan werden. S o � �. 'T en is niet geheel langh gele- den dat ick op defe gelegentheyt? in ieker {roet gefelfchap wefende? hooide een onder- ingen reden-ftrijt tuffchen een verftandige hooffche jonckvrouw en een foetgheleert jonghman, die op dit ftuck niet eens van ge- voelen fcheen te wefen : de jonckvrouwe drijvende ? dat het de jonge dochters beter voughde vaft ? geaffureert ? en refoluyt (ge- lij ckfyfprack) in haerdoen en leggen te we- fen , als blood' ende vreefachtigh te zijn, en- de bykans op yder woort fchaem-root te werden� en dit fonderlinge ten aenfienevan de gene die te hove ofte anders by deftige luyden dagelicx hebben te verkeeren. De jonghman hiel het tegen-deel? ende focht door fyn redenë vaft te maken_} dat fchaemte? ftilheytj en neerflachtigheyt alle jonge vrou- lieden fonder onderfcheyt beter voughde. � � i. Ick hadde dit difcours wel eens willen hooren> en dewijle fulex niet vallen en kan ? maeckt my deelachtigh ( foo het u belieft) watter omgingh. S o � �. Daer werden goede redenen ter eender en ter anderer zyden by-gebracht? en de jonckvrouw en bleef vry aen den joncker niet met allen fchuldigh. wantfy was ver- ftandigh? wel-fprekende? en daer toe ervaren in fodanigebejegeninge, 'Tfou te langh zijn alles op te halen watter gefeyt wert: maer dat my in defe reden-kavelinge wel beviel, was > dat de jonghman onder andere fake bv- bracht, dat alle oude ende verftandige fchrij- vers, als poëten, en diergelijcke geeften die �
				� � G � � � �. 4<�* werck maken van wel te konnen oordeelen yan de gaven die de jonge juffrouwen beft vougen, dat fegh ick de lel ve al rijt voor een gewoohte hebben (als fy een friffche maeght op haer aengenaemfte willen af-beelden ) de felve te befchrijven, datfe by yemant aenge- fproken wefende? en fonderlinge by manf- perfonen, t' elcken eenigh teycken van eer- biedigheyt van haer geeft ₅ datfe eë foet blof- jen krijgnt ₅ d'oogen neder-flaet, ende geen- fins en toont die vaftigheyt in haer wefen? die te hove geprefen wert. Daerom fiet men in dufdanige gelegentheyt dat i^irgilius^Ovidius^ Siatius, ende andere poëten ? fprekende van jonge deernen? aldus fpreken: Sy kreegh een foeten blos; en als de vrijfters blofeo« Dan fien wy haer gelaet vry .iever als de rofen. De juffer ftont verbaeft. en liet haer gulde ftr-üen Van fchaemte neder gaett en op der aerden dalen > Sy bleef in defen itant al vry een lange poos» Dies was haerfoet gelaet gelijck een verfchc roos . � � i. M3er fpreken defe oock van de hooffche jonckvrouwen ? S o � H. Ick fegge jae? endé dat fulcx by de felve oock wert gedaen ten aenfiene van de gene die in hoven van pringen zijn ver- keerende. � � �. Maer fy zijn miffchien felfs niet feer hoofs ge weeft? maer wel goede bouck- mans? en anders niet. � S o � �. Gelooft dat ?foetePhilogamej maer wilt ghy hovelingen felfs hooren fpre- ken? ick weet u geholpen. Een groot ho- velingh (don ^Ant. de Guevara Epifi� ad Mo- fen Pache.) heeft op defe gelegentheyt eertijts aldus gefchreven : \ckftelhvafl_% dat aen ten vrouwe die eerbatr en befchetemt is, weynigh is te berifpen: wederom, dut en eene die onbefchaemt is _t nieU met allen en is te f riffen ; in vougen dau, bet befli houwelicx-gotLi » het befle befl rf, het befte juweel datftj hebben kan, ts , btfehaemt en fedigh te wefen. En een ander hovelmgh ten naeften by van onfen tijt ( Mich. de Montaingt Uu. 3. chap. s.) ieyt aldus : Onfe voor-ouders btleyden het gelaet en het geheel wefen van jonge deernen tot vreefe enfchaemte_t en hatrgemotdertn en driften van ghelijcken\ wy in tegen-deel tot ftoutmotdigheyt en onverfitghtheyt. Gewiffdkh wyenverftaen onsfimk niet met allen in dejtn deelt. De Sarmaten gat» foo tevverck_t die geen vri/fter toe en laten een man te nemen, ten Ky de felve alvoren met eyger bant een van de vyant om den hals beeft gebracht. Daer is tot dien eynde � � aen-

-ocr page 507-



			Blli

		_A66 VanHarderinne aen-merckens weerdigh, dat de keyfer Theo- dewijle fy vernuftigh, en wel-fprekende > en fhilus verkiefinghe willende doen van een daer-en-boven oock ervaien was indiebeje- vrouwe voor hem felfsj uyt een groot deel geninge , foo laet ick my duncken datfe haer van de uyt-nemenfte maeghden , daer toe by lti-enge wel getrocken ial hebben. Dan daer een gedaen verfamelen , ftont als gereet om van op een andere tijt , dewijle ick nu geerne een gulden appel, die hy in de hant hadde , u veritant foude hooren op de maniere vaa te geven aen e� jonge ende geleerde maeght doen die hier de koningh Vlderick gebruy&j Jtcafia* ghenaemt, tot een teycken dat hy de ende die in oude tijden de koningh AiTuerus> felve voor fyn gemale was verkiefende: maer ende gemeenlick de groote vorft� van Mof- de felve op fekere reden die hy voor-wierp covien zijn gebruyckende * dat is, een groot hoerende ipoedelick en met een gefet vvefen deel van de fchoonile vrouwen te famen te antwoorden, veranderde dadelick van voor- brengen, om eene uyt de felve tot een vrou- nemen, en gaf den fel ven gulden appel aen we te v�rkiefen. Wat my aengaet ( om dat een andere jonge vn)�er PaphUgoni* gehee- voor af te feggen } is dit een fake van de ten , die met een ilil en fedigh gelaet bene- hooghfte macht, en van de meefte vermake- vens haer was fittende: waer door de voorfz. lickheyt die een groot pringe in al fyn heer- Icafm foo was verbelght, dat fy , haer felven fchapp'ijen magh hebben: dat is, uyt alle de als verknijfende , haer in een kloo�er begaf» fchoone van het lant de fchoonile van allen met ecnaf-keerigheyt van alle houwelicken. fich felven te mogen toe-eygenen. $ici Tiraq.l.y. connub.ntt. ι si.Cyp?. cap.j/.* Soph. Ghy valt vvederom op de φ ahbi. " fchoonheyt, foete Philogame, als ghy oock Ρ Η �. Maer aen een anderen vorft foude t'anderen tijden hebt gedaen: en daer toe fal miflehi� ee deftig en recht princ, elick wefen oock hier wat gefey t konnen werden. Dan in fyn toe-komende gemael wel bevall� heb- wat de verkiefmge felfs aengaet, die fie ick ben, als beter paffende op den ilaet van een dat in defe gelegentheyt alleen by het oogh prin9effe , als die in-getogenheydt en be- gefchiet: dat is, dat men alleen fyn�ogh�- fchaemtheyt daer ghy van fpreeckK merek heeft wie de aengenaemfte van huyt Sop h'. Wat eenander mochte gedaen is, fonder meer: ende daer op heeft foo een hebben is onleker, lieve Philogame; maer doorluchtigh houwelick fynen voortganck. dat is feker, dat defe en andere prinsen oock Ρ Η ι. Wel is dat niet een byfonder voor- in haer evgen vrouwen die ftoutmoedig- recht voor een prins, dat hy figh magh toe- hey't voor verdacht houden, vermoedelick eygtncn de fchoonile vrouwe van ^Jt geheele fulex hun by haer Raden ofte jeught-beftier- rfjck < wefende fulex het aengenaemfte dat ders zijnde "in-geprent �_} dewr Ie dat die van men op aerd� hebb� kan:, dewijle de fchoon- de leere der zeden oyt hebbeu gefchreven, heytfoo aen-lockende is, dat oock de onre- als mede de godf-geleerde ? even zijn van dit delicke dieren felfs worden bevonden met felve gevoelen. Defe vrouwe ( feyter een ) groote genegentheyt daer toe gedreven te , houde ick voor di ml-fprekcnfle die (eljfa tot mem- werden : gelijck het my gedenckt fulex by nt-volck te [preken heeft) met een eerbaer root haer de natuer-onderfouckers gelefen te hebben, geheele wettigen over-flort, en die door vtrbaefl- (jElian, lib.4- Hifior. Anim&lium.) Sulcx dat, heyt enfehaemte de woorden hoc men te ontbreken. het een blinde-iftans vrage is, te willen on- Vives de Cbrifi. mair. Ub. 1. tap. quomtdofom der-foecken,waerom men fchoone menfeh� ' «get muiter. �erbaerheyt moet doorfchaerjite ver- voor andere lief heeft. aert werden; en (dut hit byfonderfie inde vrou- S O Ρ Η . De Wijfe , goede Philogame > wen Uj laet jedigheyt de hooghfle vvefen onder die berifpen nochtans de gene die door de uwe dtttghden, Hieron. ad Celant. lib. 20. ooge, en nietlieverdoordeoiren, bewogen epift. 20. werden een wijf te nemen: dat is, fy oordee- P η 1. Wel ick wil dat in fyn weerde laten len dat onwijffelick wert gehandelt by de flaen, ter tijt toe ghy eens tijt fult hebben gene die alleen door het uyterlick wefen , en my redenen van de andere zijde mede te ver- niet door innerlicke goede deughden ende halen; want daer vanen maecktghy geen gaven , toteenigh houwelick werden aen- gewach met allen: en nochtans f�ght ghy dat gedreven. En als men de.fake wel in.fiet, is de jonckvrou die het tegen-deel dreef, den het niet een ganfeh los werek van de princ,� , jonckerniet met allenfchulsiigh en bleef; en op een eenigh gelichte > een vrou-menfeh die

-ocr page 508-

467

� � G � � � �

Tot Kon

ten, tot den koningh des avonts komen, en
des morgens van hem gaen in eë ander vrou-
wen getimmer, en dat onder de hant van den
hoeder der by-wijven, en niet weder te mo-
gen komen ten luftede dan den koningh,&c.
wat wil dit anders feggen, als dat de koningh
foodanigë preuve van haer nam ais ick te vo-
ren hebbe gefeyt t

S o � H. Ick en weet niet of dat alfo vaft
gaet, lieve Philogame, als ghy wel roeynt:
ickfoudeumiifchien andere bedeeckingen
daer op konnen voor brengen, die het te-
gen-deel fouden uyt-winden ; maer neemt
het daer voor dat het foo gefchiet fy als ghy
meynt, is dat niet ee fiechte preuve om daer
op een houwelick te gronden i en dat ghy
miflehien fout meynen , dat de twaelf maen-
den hebbë gedient om te lette op de maegh-
den te onderfoucken wie fy waren, van wat
af-komfte, en hoeop-gevoedt, dat is albuy-
ten waerfchijnelicheyt ■> dewijïe men niet eer
en wifte dat Efter een gevangë lodinne was,
voor datfe aireede koninginne was gekroont,
Ickfegge daerom, dat foodanigë verkiefinge
te doen op foo lofiên preuve, geenfins en be-
taemt, fonderlinge, niet foo verheven per-
fonagjen.

� � 1. Wel dunckt u niet dat het queeften
van het Noorder-quartier fchicr op defe of
gelijcken voet toe-gaet i

Soph. Behalven dat alle geregelde lie-
den geftaegh tegens die maniere van doen
zijn geweeft, en noch zijn, foo was dat noch
een geheele andere fake : want de jonge lie-
den en plegen malkanderen foo na niet te ko-
men , ofte fy en kenden malkanderen al vore
door dageiickfehen omme-gangh; fulcxdat
niet gefeyt en kan werden, dat oock de felve
alleen fich op de uyterlicke fchoonheyt ver-
lieten , daer van in verre nae foo veel niet en
wert gehouden als ghy en meeft al de jonge
lieden doen . Cnder andere komt my veel
in den fin een plaetfe van D. Hieron. (in t.cap.
bAalach.) aldus luydende: Dewijle (feyt hy)
dat ghy vruchtbare vrouwen hebt, en dat ghj u
vtrmakelickheyt fchept in de kindfren by de felve
gewonnen, watrom doch fchoonheyt gefocht, die
voor de hoeren en lichte koyen btquamcr is nis voor
vettige huyfvrouwtn ? En waer me va fchoon-
heyt by de rechtfinnige koomt te fpreken ,
foo vim men dat dit woort in 't gemeen vaft
wertgheflelt, dat de fchoone vrouwen veel
hooveerdigh en trots.zijn ₉ datfe gevaerlick
zijn voor hare mans, datfe verdacht zijn in
� � 2. hare

dte men anders niet en kent als van de uyt-
terlicke huyt, tot een wettigh bed-genoot
voor altijt aen te nemen <

Pm. Maer ick en geloove niet dat het
foo flechtelick by de prinsen af plagh te loo-
pen , oock niet dat de felve het foo op een
fimpel gefichte hebben laten aenrkomen:
ghelijck op het exempel van den koningh
Afluerus, mijns oordeels, wel kan werden
afgenomen.

S o � H. Hoe foo, Philogame ? feyt niet
de fchrifture, doen Vafthi verfteken was dat
de jongelingen des konincx feydé: Men foecke
den koningh fchoone jonge maeghaen , ende de ko-
ningh beftelde toe-fiendsrs in alle landen fynes ko-
nïnckrijcx , dat fy alderley jonge fchoone maeghden
te [amen brachten, op dm burgh Sufan in't vrou-
wen getimmer. E(ler2.s. Siet daer wortet al
op de jonckhevt en fchoonheyt genomen >
gelijck ghy fiet'dat de text fpreeckt: daer by
koomt noch, dat Efter aen Hegai des ko-
nincx kamerlingh , beforger defer vrouwen,
wel beviel ; die de felve ten dien aenfiene
oock voordeel gaf boven andere. Efter t. *.

� � �. Maer men fiet mede duvdelick uyt
de hiftorie van Efter, dat foodanigë maegh-
den geheele twaelf maenden langh moeiten
als voor-bereyt werden in't vrouwen getim-
mer , met vercjerfel, met reuck-werck en
fpec,erije ; en dat al eer de felve tot den ko-
ningh in quamen ; en dat en liep vry niet af
met een fimpel gefichte , maer de koningh
nam van yder een goede preuve tot in 't bed-
de felfs, 'wie hem al daer beft aenftont.

S o � H. Hebt ghy dat alfoo in den Bibei
gelefen , Phitogame ? of kont ghy fulex uyt
debefchrijvinge van de hiftorie beweren?

� � i. My dunckt jae, weerde Sophro-
nifge : want al ïs't fake dat van 't befiapen van
de voor-fevde maeghden niet duvdelick en
wert gefeyt', foo dunckt my nochtans dattet
als met handé te taften is,dat'het met de felve
even foo is toe-gegaen ; want ick fie dat de
text feyt, dat ah de twaüfmeenden om waren,
ende dat de btfiemde ttjt quam dat een tnaget tot
den koningh Jifuerus komen/oude, foo dede men
haer {in cieraet ) wat fy hebben vvoude. E»
wanneer eene des avonts daer inquam, dit gi»gh
des morgens van kern in het ander vrouwen ghe~
timmer, ond:r de bant Saafgas des konincx kamer-
lingh , der by-vrouwen hoeder ; enfyenmoefle
niet weder tot den koningh komen, het en luflede
dan den koningh. rifier z. iz. Wat dunckt u
weerde Sophronifje, van dit verhael; te we-

-ocr page 509-



			"-"■""""■■"■�"

4<S8 V � �. � � H hare eerbaerheyt, als in 't ooge fpelende van alle man ; datfe veroorfaeckt onmatigheyc in 't gebruyck van 't houwelicx bedde, het welck veel ongelegentheden aen ziel ende lichaem placht in te brengen_} daer vanick hier niet breeder voor als nu en ben gefint te fpreken. � � i. Men fegge wat men wil, fchoon- heyt in een vrouwe is een groote gave : en wat de onheylen aengaet daerghy van ghe- waeght 3 ick hebbe ghelefen, dat yemant die hem vergeet met een vrouwe die fchoon is, foo grooten fonde niet en begaet als die hem verloopt by een die mifmaeckt is. Bafianus in.e. 14. qu±fi.6. lohan. And. in. e. enquafiunt. col, s. de reg. )ur. in 6. �» alt/. S o � �. En wat redenen zijn daer toe > lieve Philogame ? daer men wel veel redenen voor het tegen-deel foude konnen in bren- gen. � � 1. Hoe j weerde Sophronifc,e ■> iiTet niet feker dat yemant die door ganfch krach- tige aen-drijvinge tot fonde verruckt weit j minder quaet doet_?aIs de gene die alleen met ghemeene en fiechte bekoringe wert ver- voert ? Ick (al even [oodarAgen minder een over- fpedder bceien (feyter een oudt-vader) dufich by een koninginne ofprtnceffe ontgaen het ft, als die door et» flecht e floir tot een val is ght bracbtj gbe - weeft, Een fchoone vrou en een ghefcheurt fchcrtekleet heeft veel aenftoets, feydthet ipreeck-wooit : en dien volgende dunckt my met de reden meer over een te komen, dat die minft fondight die door de meefte aen-drijvinge is vervoert ge weeft�, het welck ontwijfFelick meer door een fchoone j als mifmaeckt e ofte anderfins geen aenlockende gedaente wert gedaen: en'ick en houde het ghevoelen van fekeren biecht - vader niet vreemt ₅ die aen een jonge nonne vergevinge van hare fonde toeftont j nae dat de felve m haer biechte verklaert hadde₅ dat fy haer ver- loopen hadde in de maentvan Mey, onder een bloeyenden boom j met een jongh en fris edelman, en dat de felve geen yergevin- ghe en wilde toe-feggen aen een oude bagij- ne j die haer hadde laten miibruycken in de winter-ti/'tj onder een dorren boom byeen vervallen kercke » en dat door een ouden kaef-jager van hare gebuerte. Want figh in het eerfte geval te verloopen > hadde ( bo- ven 's menfchen aen-geboren fwackheyt) groote aendringinge: ende in 't tweede figh te vergeten i was als tegens wint en ftroom
		D E R � � � � op te dringen,ende met opiêt quaet te doen. Van gelijckéfoo meyne ick, dat foo yemant figh ontgaet in dronckenfchapj by gelegent- heyt van eenigë uyt-muntenaen goede wijn die hem gefchoncken wert, minder mifdoet als yemant die figh verfuypt in alderhanden fiechten dranck ; het eene komende dooi* verlockinge van foo een aengenamé dronck» het andere uyt enckele fletterije, ofte, om beter te feggen, uytpuere beeftigheyt. S o � �. Ghy weyt hier al watbreet» Philogame₅ en ickfouae uin tegen-deel wel in bedencken derven geven , als yemant uyt den regel wil gaen om hem en eenigh fchep- fel te miibruycken > offet niet beter en min- der quaet en is₅een flecht als een uyt-nemen- de ende goet maeckfel daer toe te miibruyc- ken . Als de knechts van een groot en rou huyf-gefinte famen roufmoufen , iffètniet beter datfe malkanderen een flecht aerden vat naer het hooft werpê , als eenigh fonder- lingh en naeukeurigh ftuck huvf-raets van outs in't gedachte bekent ? Maerdit foude ons af-leyden van ons voor-genomen wit, dat is) of men in't verkiefen van fyn partuyr, foo grooten werck behoort te maken van de fchoonheyt i ende daer toe veel gefeyt kon- nende werden ₃ wil ick dit alleen nu brengen by 't gene op andere gelegentheyt hier van is gefproken : te weten ₅ dat ick met bondige redenen nae de kunfte van reden-kavelinge > u vaft kan ftellcn, dat de gene die een onge- daene ofte mifmaeckte vrouwe trouwen > beter doen als die fich met een uyt-uemende fchoone komen te verfellen . � �1. Dat is een wonder-reden in mijn oiren �, dies verwachte ick van u hoe ghy dat fult vaft maken. S o � H. Voor eerft foo en fal ick geen fwarigheyt maken u toe te ftaen met de lief- o � hebbers van de fchoonheyt ₃ dat een man meer yermakelickheyts kan hebben van een fchoon als van te mifmaeckt vrou-menfch: maer ick woude die felve lief-hebbers wel eens gevraeght hebben ₅ of het niet beter en is noyt vrolick ende geluckigh geweeft te zijn} als de vreught ende gheluck ( van de welcke men te i'oren in 't befit is geweeft ) wederom plotfelick te verliefen � Voorwaer indien de felve de reden plaetfe willé geven > fy fullé fulcx fcnder tegen-fpreken toe-ftaen^ clewijle byalle wijfe wert geoordeeltj dat het eene van de grootfte ongeluckenis> ge- luckigh te zijn gheweeft. 'Tis dragelicket (fey-


	I

-ocr page 510-



Tot Kon ( feyter een van de wijfen j niette verkrijgen, »U verkregen hebbende wederom te verliefen. En datvaft gheftelt zijnde, foo koomter by een tweede point , dat mede by de felve niet en is te ontkomen : te weten, dat de gene die hare vermakelickheyt hebben in fchoone vrouwen, de felve feer weynigh tijts in dat waefjen konnen gebruycken. Het ichoonfte bloemtje fchierioo haefthetfelve gepluckt is, foo iifer aireede een groot deel van fynen glans vergaen. Het felve van vrouwen te leggen en ware niet buyten redené; foo teer, fwack en verganckelick is al dat men onder ons fchoonheyt noemt: een koortiè, een gefvvel, jae een puysje kau de liefFelickheyt aaer van doen verliefen. En ick bid u, fiet eens met een gefont ooge aen den ftaet van een fchoone vrijfter, en in hoe enge palen al die foete lieffelickheyt (als 't al ten beiten gaet) befloten is, en hoe ras die verfknft, verflonft, en verdort is . Begintfe te ghe- bruyeken tot haer twintigh jaren of daer on- trent ( want eer en heeftfe hare volhevt niet) na de vijf, jae ick derf feggennade drie-en- twintigh jaren en iflèrnoyt vrouwe fchoon- der geworden, maer is van die tijt aen (oock buyten geval van fieckten ofte andere onge- vallen ) gedurighlick af-gegaen , en in haer liefFelickheyt vermindert : en boven allen defen foo zijn alle wereltfche dingë van dien aert, datfc terftont door het gebruyek ver- velen j en als tegens worden. Rijcke lieden hebben veeltijts maer acht of thien dagen haerluft in een fchoon getapifTeerde kamer -_}want als het ooge fulex maer eens gewent en is geworden, foo is dat fchoon gefichte, nu als in een gewoonte verandert zijnde, geheel onluftigh geworden, Men wort oock moe- de taerten en pafteyen te eten, feyt de Franf- man: en de liefFelickheyt van de fomer felfs foude ons terftont vervelen, foofe langer bleef duren aliïe gemeenlick doet. Tir*q. ad. i 2. connub. nu. i+. En om niet langer te wefen , foo fiet ghy mijn befluyt: te weten, dattet nutter is, alleen om de redenen wille
		� � G � � � � . 4<>9 voien verhaek , een vrouwe van een mif- maeckt, immers van eë middelbaer gedaen- te , ten wijve te nemen ,als eene van uyt-nc- mende fchoonheyt: en dat alles houde ick fonderlinge plaetie te moeten grijpé ten op- fiene van geleerde lieden, ofte immers die haer werek maken van veel met boucken omme te gaen: want daer en wert niet een foo grooten beletfel gevonden voor lnyden, van letteren als een fchoone vrouwe. Een groot rechtf-geleerde eertijts gevraeght fyn- de, waerom hy nu getrout zijnde niet foo veel tijts en vlijts en beftede ontrent fyn be~ roup, als te voren * hy antwoorde, vermits ick een vrouwe getrout hebbe. En daer te- gens gefeyt zynde, dat Socrates mede getrout is geweeft, maer dat hy dies niet tegenftaen- de niet af en liet fyn neerftigheyt in de Phi- lofophie te doen , ais te voren. Xantippe (feyde de dodter) was norts en onvriende- lick, en daer en boven (foo ick meyne) oock leelick ; maer de mijne is vrienaelick, en fchoone, � � 1. Ick ben te grooten lief-hebber van de fchoonheyt, om langer tot haren nadeel te hooren fpreken; hoe-wel ick in twijfFel ftelle, of Het lefte by u verhaek tot haren* nadeel is, dan niet. Doch hoe het zy , laet ons komen tot de naeft-volgende gefchiede- nifle. S o � H. Mijn faken roepen my nu eldersj jongelingh: oock foo hebbe ick het volgen- de trou-geval onlangs door-lefen, en mits de felfaemheyt van het felve wel rijpelick daer op gelet. Ghy leeft het by u felven: ende als wy den anderen wederom by gele- gentheyt fullen komen te befoecken , foo willen wy van die vraegh-ftucken daer uyt ontftaende naerder fpreken, foo het u ghe- valt. � � �. Vwen voor-flaghvinde ickgoet» weerde man, en gae my van nu af aen daer naefchicken. S o � H. Doet foo, Philogame j ende vaert wel..


			� 5 SeL
	�

-ocr page 511-


		*^^^mmem^mmmmmmmmm*				Bil
						Bil

-ocr page 512-

471

Selfaem Trou -geval

TVSSCHEN

EEN

S � � E � S

EDELMAN,

ende een

� E � D � � � �;

Soo als defelve edelman, ende alle de vverelt

doen geloofde«

� er is een ièlfaem volck geneeen om Del ongi-

j 1 ou/ nedesEgi-

te dwalen, ptiens_} au-

Gedurigh om-gevoert in alle vreem- gJSfc,
de palen , j»* Eft.

Dat (foo het fchijnen magh ) als des Re-
in het wilde leeft, . *g�
Maer des al niet-te-min fyn vafte **■*�*�

, r> ' /7. Et de

■■>�

wetten heeft.

Het laet figh over-al den naem van heydens geven >
En leyt, al vvaer het koomt ₅ een wonder feiiaem leven j
Het roemt figh dattet weet uy t yders hant te ïien,
VVat yemant voor geluck of onheyl fal geichien.
Maiombe was het hooft van defe rouwe gaften,
Die ftaegh op haer bevel en op haer dienften paften,
Sy was loos, vals > doortrapt , en flim in haer bejngh,
Soo veel als ecnigh wijf op aerden vvefen magh;

horum
Chiroman-
tialib. 7.
cap.39. hé
Camerar.
part. 1.
Meditat.
hiftoric.
cap. 17.

-ocr page 513-



		47* HET S � � E � S Sy quam veel tot Madril of 'm de naefte fteden. Want mitfe kluchtigh was ,fbo vvertfe daer geleden. Sy had in haergevolgh al mcnigh gau verftant, Soo daciegunft en hulp by al de jonckheyt vant. Sy ftal eens feker kint te midden opter ftraten, Dat uyt een edel huys daer eeniaem was gelaten, Het was een aerdigh dier, maer jongh en wonder teer, En 't is maer twee jaer out, of ilechts een vveynigh meer. De mey t, wiens ampt hec was hier op den dienft te paffen, Die gaf de buerteen praet, en liet het wicht verraffen: Maiombe was verblijt, niet om het geeftigh kint, Maer datfe rijckgewaet ontrent fyn leden vint. Sy geeft haer metten buy t in onbekende vlecken, En waer het onguer heir genegen is te trecken. Doch wat de moeder iocht, en waer de vader fchreef, Men hoort niet hoe't haer gingh, ofwaerhetmeyfje bleef. Hoe nau daer wort ge vraeght, hoe nau daer wort vernomen, Men weet niet � vat geval het kint is over-komen ; Waer dat men immer font, of vyaer men vragen kan, *T is al om niet gepooght, geen menich en vveter van. Maiombe liet het kint vericheyde dingen Ieeren, Waer mede dat het mocht fyn teere jeught vereeren, Eerft fingen na de kunft, oock ipringen op de maet, En wat na 's lants gebruyck een vrijfter geeftigh ftaet. Het kint waft onderwijl, en leerde vreemde faken, En grepen na de kunft, en veeldcrhande ipraken, En feliaem hant-geipel, en ick en weet niet wat, Waer van fchier niet een menich de rechte gronden vat. Het was van ichoone verw, en vrolick in het weien, Daer is een diep vernuf in fyn gelact te lefen: Het had een wacker oogh, en ivvart gelijck een git, Syn aenficht even-� vel is uyter-maten wit. Het

			-

-ocr page 514-



		� E y D I � � � � � �. 473 Het kon fyn friflche jeught * fyn vvel-gemaeckte leden Tot alderley gedans en alle fpel hefteden; In vougen dat het volck, en wie het maer en fagh, Sigh van het aerdigh dier als niet verfaden magh. Noch kan de jonge maeght geen kleyne luit verwecken, Als fy met haer gefangh de finnen weet te trecken: Men vint dat hare item een yders herte fteelt, V Vanneerfe maer een reys een aerdighdeuntjcn queelt. Maer des al niet-te-min fy wil geen vuyle dingen, Sy wil geen dcrtel jock, geen ilimme rancken fingen j Haer mont is wonder heus, haer oir en finnen teer, Al wat oneerlick luy t en finghtfe nimmermeer. Des heeftfe by haer volck ibo veel ontfagh gekregen, Dat fy het menighmael geleyt in beter wegen: En fchoon dat hun de mont tot vuylheyt is gewent, Men hoort geen dertel woort als iyder is ontrent. En of oock al het rot tot ftelen is genegen, Sy ftraft het vuyl bejagh en iffer heftigh tegen: En mits fy wonder veel met fangh en fpelen wint, Soo is Maiombe felfs tot fpelen nietgefint. Doch fooder eenigh dingh by wijlen is genomen, Sy doetet aen den dagh en voor de lieden komen; Maer al door fneegh beleyt en met een loofen vont, Soo datter niet een menich en weet den rechten gront. Sy riep een van den hoop, en liet hem veerdigh draven, En liet, watyemant ftal, in eenigh velt begraven, En dat of by een boom, een hooght of kromme bocht, Ten ey nde men het pant by teyckens vinden mocht. En vvertfe dan gevraeghc op 't gunter is geftolen, En wie het heeft ontvremt, en waer het is verholen, Soo maecktfe voor het volck een wonder vreemt verhael, In woorden fonder flot in onbekende tael. Ó o o Maer

-ocr page 515-



		474 HETSPAENS Maer feyt dan op het left, dat onder gene linden, Of aen den naeften bergh hetgoet is uyt te vinden: En als men dan het kraem daer uyter aerden track, Soo vvaft dat al het lant van hare wonders iprack. Doch iy wift boven al haer faken aen te leggen, Om aen de lofTe jeught geluck te konnen feggen; Het fchijnt dat fy dengront van alle zielen kent, En ichier wat yder menichin fyn gedachten prent. Sy wift al watter loopt op in de hant te kijcken, En hoe datyemants aert kan uyt het weien blijcken, En wat een kleyn ₃ een groot, een puntigh hooft beduyt , En wat men uyt een oogh of ander lidt befluyt. Oock uyt den neus alleen foo kanie gronden treeken, Waer heen dat yemants luft of gulle i�nnen ftrecken j Want iiTe plomp, of fcberp , of hoogh, of bijiler plat^ Sy heeft van ftonden aen fyn aert daer uyt gevat. Sy wift als op een draet > nae mate van de jaren _%Wat yder over-koomt en plagh te wedervaren, En ν vat een teere maeght in haer gevvrichte voelt, En wat een jonge wulp ontrent den boefcm woelt .. Sy weet ( gelijck het fchijnt) de gangen van de fterren, Waer in het klouckile breyn by wijlen kan verwerren;. Sy weet en wat de ion en wat de mane dreyght, En waer toe figh het jaer en al den hemel neyght. Een wie haer openbaert wanneer hy is geboren, Dien weetfe by gevolgh fyn leven na te fporen: Nu ipreecktfe wonder breet van druck en ongeval _xEn offer yemant arm of machtigh werden fal. Sy weet den leven-ftreep in yders hant te vvijfen, Daer uyt een vremt gevolgh en groote dingen riji�n,. Want is de linij recht en ibnder krommen tack, Soo roemtfe ftage vreught en nimmer ongemack. Macr

-ocr page 516-



		� � � D I � � � � � �. 475 Maer valtfe dickmael fcheef en in verfcheyde bochten, Soo wort hy dien het raeckt met droufheyt aen-gevochten. Indienfe fomtijts rijft, en dan eens neder koomt, Soo dienter voor gewis een fwaren val geichroomt. Sy gaet hier bijfter hoogh, fy kent een yders vvefen ₃Sy kan oock rijcken felfs uy t hant of vingers lefen: En fomtijts groot verlies, en fomtijts grooten fchat, En fomtijts wel een galgh, of oock een fchendigh rat. Sy wij ft een vrijer aen, wanneer hem ftaet te paren, Een vrijfter offe veel of luttel heeft te baren, En offe by den man ial vvefen liefgetal, Dan of hy buyten haer fyn luft gebruycken fal. Dit mey nt fchier al het volck alfoo te moeten vvefen j Soo dat haer laegen naem ganfch hooge was gereièn, En al vermits fy breet in defen handel weyt, En van het naer geheym foo klare reden feyt. Genaeckt men eenigh dorp daer vveetfe flucx te vragen, Hoe figh in haer bedrijf de meefte lieden dragen, En wie figh daer ontgaet in luft of dertel bloet > Doch meeft wat over-al de loife jonckheyt doet. En als fy gaften vint daer yet op valt te feggeh , Soo vveetfe na de kun ft haer faken aen te leggen; Sy maeckt aen yder menfch fyn fey len openbaer, Als of uy t fyn geficht het quaet te vinden waer. Wat fy van yemant weet dat veynft fy als te lefen Of uyt het oogh alleen, of uyt het ander vvefen: En dit noch altemael met foo een gauwen ftreeck, Dat oock de fneeghfte man verwondert ftont en kceck. Als haer een juffer vraeght, wat man haer ftaet te trouwen, Sy kan het nieuigier volck ganfch aerdigh onderhouwen; Sy fpreeckt als door een wolck en noyt met open mont, En al haer ganfch beley t dat heeft een loofen gront� O o o � Hoe

-ocr page 517-



		476 � � � S � � � � S Hoe oyt de fake valt fy kan het al verdrayen, Sy kan de gaufte felfs met fchijn van reden payen; En aliTe dan een reys de rechte gronden treft, Dan iilet dat men haer tot in de lucht verheft. Men hielt dat fy geftaegh een geeft met haer geleyde, Die haer als in het oir verholen dingen feyde : En mits dit al geichiet door ibo een jonge maeght, Soo iiïèt dat het ipel hun des te meer behaeght. 'T geviel om defèn tij t dat 'm dien eygen lande Een jongh een aerdigh dier door jeught en liefde brande > En hy die haer het breyn en oock den geeft beiat, Was even als de maeght met hare min gevat. Maer daer en was geen raet om oyt te mogen paren,. Vermits fy niet gelijck in goet of ftaet en waren; De juffer is te rijck > als maer een eenigh kint, Soo dat haer drouve vrient voor hem geen trooft en vint.■ Giralde lijckevvel die bleef tot hem genegen > En is om fynent wil als iieck te bed gelegen -, Maer feyt het niet een menfeh wat haer van binnen ichors₅Soo dacfe menighmael veel drouve tranen ftort. Of ichoon een ander lacht, fy kan geen vreughde rapen ₃ Sy kan haer in den nacht niet geven om te flapen, Sy klaeght ₃ en ( foo het fchijnt) fy voelt geftage pijn, En defen onverlet fy wil geen medelijn. Haer vader niet-te-mindie liet een doctor halen , Maer die gingh even-ftaegh als in het wilde dwalen; Hy weet niet vvatter ichort, hy weet niet wat te doen, Hy weet voor hare quael geen iap of heylfaem s;roen. Hy ftaet als buyten fpoor, en is geheel verlegen > En al wat hy begint dat zijn bckaeyde wegen: Dies feyt hy, dat het quaet een langer tijt behouft, En ₃ fiet, hier is het huys ten hooghften in bedrouft, Iuyft

-ocr page 518-



		� � � D I � � � � � �, 477 luyft op dien eygen tijt ibo quammer Precjiofc, Op datfe daer ontrent een goede plaets verkofe Voor haer, voor haer gevolgh, en voor het ganfehe rot; Dies wortfe veel gefien ontrent het naefte flot. De vrouwe van het huys, bevvuft van hare faken, y Vou door het aerdigh dier haer dochter wat vermaken j En daerom fentfer om, en ley tfe voor het bedt, En feyde: Niemant weet wat defe vrijfter let. Ghy fiet eens wat haer ichort, en foo ghy weet te feggen Hoe wy ditfeliaem ftuck behooren aen te leggen, Mijn gunfte, foete maeght, die fal u zijn getoont, , En ghy van mijner hant ten hooghften zijn geloont. Daer vingh het geeftigh dier de vrijfter aen te fpreken Met wonder foet beley t en ongevvoone ilreken, Het queelt een geeftigh dicht ₃ het (peelt een aerdigh liet; Maer wat het immer doet ten baet de fiecke niet. Als dit Conftan^e merckt fy gaet figh naerder fetten > Sy gaet in meerder ernft op alle dingen letten > Sy bid dat ai het volck wil uy t de kamer gaen > En fprack de fiecke maeght in defe woorden aen: Ey lieve fegh een reys (ick dien het toch te weten ) Hebt ghy ontijdigh freuyt of harden koil gegeten _> Of is u fvvaeke maegh met fuycker overlaft, Of hebje by geval te langen tijt gevaft ? Of is u 't lijf verdraey t van op de jacht te rijden, Of door een harden val gebracht in bitter lijden ? Of is u bloet verhit door al te langen dans, Of hebje laet gevvaeckt ontrent de maeghde-krans ? Of iifer yet verftopt in uwe teere leden, Daer van ghy die net lijt alleen verftaet de reden ? Of ifler yet verftelt in uwen teeren fchoot ? Een maeght magh aen een maeght wel feggen haren noot. O o o 3 Spreeckt

-ocr page 519-



			SIK'� SI

478 � E � S � � E � S Spreeckt ront gelijck het dient van u verholen weien, Ghy fult door mijn behulp in korten zijn gencfèn; lek weet wat aen de jeught by wijlen kan gefchien, En fchoon al ben ick jongh ick hebbe veel geilen.

	Giralde ièyde neen op al haer fnege vragen, Dies gaet Conftanc, e voort en opent nieuwe lagen; Hoort (feytfe ) kenje niet een hups en aerdigh quant, De fchoonfte van de ftadt, jae van het ganfche lant. Hebt ghy hem menighmael niet geeftigh hooren praten, Of door een gunftigh oogh tot in het hert gelaten ? V Vaerom doch foo geveynft, dat ghy too langen tijt � Hem in bedencken hout en niet te wil én zijt > Ey lieve, fooje meent den vrijer oyt te trouwen, En wilt hem niet te langh in angft en twijffel houwen:

		Een

-ocr page 520-



		� � � D � � � � � � �. 47S Een die fyn tanden breeckt als hy een note kraeckt, Diens vreught is niet te groot ichoon hy de keeré fmaeckt. Giralde kreegh een blos, en wert geheel ontfteken, Als fy dit geeftigh dier van vrijen hoorde (preken j En fchoon fy veynièn wou , haer bloet is boven haer, Dat maeckt haer innigh hert ten vollen openbaer. Haer geeft is op den loop, haer pols begon te jagen, En al met vreemt gewoel van ongelijcke flagen. Cónftanc^e wederom: Nufie ickwatterfchort; Ghy ( wat ick bidden magh ) en doet u niet te kort. Spreeckt ibo de reden eyichc , en laet u moeder weten , V Vat voor een edel geeft u finnen heeft befeten, ' Want hoe ghy langer fvvijght, en meer ü fieckte deckt> Hoe dattet uwe jeught totgrooter hinder ftreckt * De fiecke vrijfter fucht, en al haer leden beven, Haer finnen even-felfs die worden om-gedreven, Nu fie ick (ïprack de maeght} wat kunft en wijiheyt doet � Ghy weet, gelijck het blijckt j den gronc van mijn gemoet. Des wil ick nu voortaen in geenen deel verfwijgen, V Vaer na te defer uyr mijn jonge finnen hijgen. Wat dienter meer geveynft} ick ben van liefde krancfc _t. En dat heeft nu geduert wel feven maenden lanck. V Vilt dit nu met beley t mijn ouders openbaren, En raet hun acht te flaen op mijn bedroufde jaren. Want foo ick dien ick min niet haeft genieten magh, Soo is de gront geleyt van mijnen leften dagh. My fal geen ipruy t, of kruy t, geen iap, of pap genefen �,. Ick ial begraven zijn, ick'wil begraven vvefen, Indien ick niet en krijgh hem die mijn hert bemint, En ionder wien mijn ziel geen ruft op aerden vint.. Terftont na dit geipreck foo ftortfe duyiènt tranen, Die met een ftage veur haer teere wangen banen. Con-

-ocr page 521-



		₄So HET SPAENS Conftanc, e trooft de maeght ₃ en geeft haer goede moet, En ftremt, door foet gefpreck, haer gullen tranen-vloet. Hier op is, des verfocht ₃ de moeder in-gekomen, Die had tot haer behulp een do�tor met genomen ; Conftan^e gaeter by > maer trat bezijden af, Daer Cy haer met beichey t het ftuck te kennen gaf. Het fpeet de medelijn ₅ dat fy de rechte gronden Van dele maeghde-quael had kunftigh ondervonden; Te meer, vermits hy weet dat oock de klouckfte man Dit uy t geen herte-ilagh of ader voelen kan. Maer als hy in geipreck met haer began te treden, Doen gingh Conftan^e ront, en gaf hem defe reden: Een maeght van achtien jaer, af-keerigh van genucht, Die veeltijts ionder flaep geheele nachten fucht, Die _y als men Hechts begint van vrijers yet te ipreken, Verandert in gebacr ₃ en laet haer woorden fteken, Die ftaegh wil eenfaem zijn, en nimmer uyt en gaet > En, fchoon al ifTe jongh_} het foet gefelfchap haet, Die geel en deerlick iiet, en leeft als fonder eten, VVatioo een viijfter fchortdat heb ick wel te weten ; lek fegge, dat geen ialf haer oyt genefen kan ₅Maer dat haer ftil gebreck vereyft een ruftigh man, Hier by koomt dat ick iie haer oogen in-gcfoncken, Maer vierigh even-wel, gelijck als helle voncken, Haer pols gevveldigh ras ₅ haer water bijfter root. Hoe ? kan dit anders zijn als enckel minne-noot} Voor my ick ftel het vaft. ghy mooght het overleggen, V dochter even-felfs fal u de vvaerheyt feggen, Soo ghy haer recht bevraeght; want, na haer faken ftaen, De noot die roept om hulp, daer is geen veynfen aen. De doctor laet de ipijt, na dei� woorden, varen, En prijft het rijp verftant in ibo onrijpe jaren j Soo

-ocr page 522-



		� � � D � � � � � � �. 4«t Soo dat hy naderhant haer niet als eer bewees, En met een vollen mont haer fnege vonden prees. Of nu het iiftigh dier yet van den handel wifte, Dan of het na de kunft en fchijn van reden gifte, En ftel ick niet te vaft j doch hoe het immer was, De vrijfter kreegh een man, en hare koorts genas. Soo haeft de jonge maeght haer vont te zijn genefen, Soo wou fy metter daec beleeft en danckbaer vvefen, Syjet hoe 't heydens volck ganfch fober is geklect, En 't is haer teere jeught een innigh herten-leet. Sy fprack haer moeder aen; Van yemant gunft ontfangen Doet ftracx een billick hert met alle vlijt verlangen Om weder-gunft te doen. Vrou moeder, 't is bekent In wat een drouven ftant mijn ziele was belent; Nu ben ick ( Gode lof) gefont in al de leden, Ghy toont een danckbaer hert, dat leert de wijfe reden $ Dit heir is wonder naeckt, ghy kleet het fchamel rot, Dat fal haer dienftigh zijn, en lief aen onfen God. Voor al en dient by ons de vrijfter niet vergeten Die u van mijn verdriet de gronden leerde weten. Indien ick yet vermagh, foo weeft toch hier beleeft % Al wie den naeckten kleet ontfanght meer als hy geeft. De moeder wederom: Dit zijn ganfch rouwe menichen, Die om geen prachtigh kleet, en min om rijekdom wenfehen; Sy dwalen evenftaegb > dat is haer oude � vet, Het gek dient haer tot laft > een kleet maer tot belet. Dus fchoon ick haer een kleet wou om de leden hangen, lek houdet voor gewis men foudet niet ontfangen. Ké moeder, feyt de maeght_} ghy zijt my wat te tiey, Ey lieve ₃ ichenckfe wat al waret enckel baey« Laet haer doch uwe gunft onxmijnen t'vvil verwerven", �n laet my des te min wanneer ghy koomt te fterven.i � � � De

-ocr page 523-



		♦8* HET 9 � � E � S De moeder lougher om, en prees de goede ziel, Maer lbo dat van de gift of niet of weynigh viel. Als yemant naer een quael bekoomt fyn vorigh vvefen, En dat een jonge wulp van krevel is genefen, En dat een (chippers gaft iigh op het drooge fiet, Dan fmelt een danckbaer hert wel licht tot enckel niet i Giralde lijckevvel, nu onder echte wetten, Beichonck het geeftigh dier met hondert piftoletten, Eë bruyt-ftuck voor de dienft. Daer lough het gierigh wijf, En vont in dit verhael een aerdigh tij t-verdrijf. Dit maeckt de jonge maeght vermaert in alle fteden, Mits fy de vrijfters kent tot in haer diepfte leden, En 't bracht aen 't ganfche rot geen kleyne baten in; Want daer Conftanc^e quam daer vvaflet al gewin. Maiombe die figh liet haer befte-moeder noemen, En laet geen vreemde mans ontrent haer nichte komen, Sy neemt haer evenftaegh met al de linnen waer, En waer de bende reyft ₃ fy flaept benevens haer . Daer was ontrent Madril een buy ten-hof te vinden, Bevrijt met boom-gewas van alle fture winden _hHier viel om delen tijt een openbare feeft,. En daer bewees de maeght haer uytgeleièn geeft. Daer is een prijs gelet voor die met aerdigh fingen, Daer is een prijs gefet voor die met luchtigh ipringen Sou fvveven boven al; en 't is de fnege maeght Die aen het nieufgier volck in beyde meeft behaeghu fckefhan"- ^^e ^^�0�J^ens ^van y ^voir �* ^aen ^naer ^ving^ers waren > ghefpeiin Gaen boven alle ipel en boven alk fnaren; ghebruyc- Want alff* haer ibete ftem en rafle vingers roert, onderrr^r, ^S°° ^VVOrt ^ ^VVie ^net ⁿ°^0rt ^�� kiften Om-geVOCrt . eene nade 'T en is door geen gefpreck de menfchen uyt te leggen, mate wert > ^-, . - °., . © ., . . � �� '* _Sefon_&en. i en is ( na mijn begrijp ) met � voorden niet te leggen * Wat

-ocr page 524-



		� � � D I � � � � � �, *41** Wat ichoonheyt al vermagh, De kunft is liefgetal, Maer koomter fchoonheyt by foo gaetfe boven al. Daer was om deièn tijt een ridder in den velde_>Die meeil het kleyne vvilt met fiiege bracken quelde: En t'vvijl hy in de jacht iigh al te befigh hout, Soo raeckt hy buy ten fpoor te dolen in het wout. Hy weet geen jagers meer, hy weet geen fnelle winden, Hy weet in al het boich fyn pagjen niet te vinden: Maer t'vvijl hy eeniaem dvvaelt ₃ verneemt hy nevens hem Een wonder focten galm_} een onbekende Hem. Hy ftaet een weynigh ftil tot by hem is vernomen Van vvaer het foet geluyt tot hem was af te komen, En daer op trat hy voort, en met een ftillen gangh Soo quam hy in het dal van vvaer men hoort den fangh. En mits hy tot de plaets nu dichte quam genaken, Soo gaet hy door het loof een open ruymte maken, Ten eynd' hy mochte fien wie in het naefle gras Soo wonder aengenaem van fangh en ftemme was. Twee vrijftcrs aen den bergh die pluckten verfche rofen, Die fy tot haer vermaeck uyt al de velden kofen, En wat ter zijden af, ontrent een groenen bocht, Daer fat een jonger maeght die roie-kranièn vlocht. Een wijf van vreemt gelaet, gefeten aender heyden, Dat quam ( gelijck het icheen ) het jonge rot geleyden; En fchoon fy mede pluckt, of roièn over-draeght, Soo heeftfe ftaegh het oogh ontrent de jonge maeght. En t' wijl men beiigh is ontrent de verfche bloemen, Vernam Don Ian het volck dat vvy heydinnen noemen, En iiet de jonge fpruy t die in het groene fet Heeft op den llaenden voet hem door het oir gevat» Hem door net oogh verruckt. hy fiet haer geeftigh vvefen, En hoort haer ioete ftem, en heeftet bey geprefen. � � � � En

-ocr page 525-

₄84 HET SPAENS

En t'wijl hy ftaet en dut en op de vrijfter fiet,
Soo hief fy � veder aen, en fongh een ander liet.

Maer om te zijn een hupfche kroon >

Ter eeren van de jeught.
Vw plucker tot een foete loon ₅

En tot een ftage vreught,
En of u tijt is wonder kort >

Maeckt daerom geen getreur;
Want fchoon een fniTche roos verdort ?

Sy hout een foeten geur.

Wel nu wy ilaen in eenen graet?

O 9ieriel van het wout»
Koom geef my doch van uwen raet

Die ghy voor fekerft' hout.
Moet oock mijn bloemtje t' fyner tijt

Van yemant zijn gepluckt ?
Iae j vryiter, foojet vveerdigh zijt j

En foo het u geluckt.

Daer zijnder niet dan al te veel

Die ftaegh ten toone ftaen ,
Sy bieden ons een groene fteel j

Maer niemant wilder aen.
Daer fweeft haer blat dan met den wint j

Als ftof gemeenlick doet.
Ach 't bloemtje dat geen plucker vint_}

Dat treet men met den voet.

Wel hoe ! wat koomt hier voor geluyt

Gerefen uyt het wout ?
My dunckt Hier fit eenflimme guyt

Gedoken in het hout.
Het mocht wel zijn de bocx-voet Pan,

Die woont hier in het groen.
Dat is van outs de rechte m2n

Om vrijfters leet te doen .

Wel lincker wie ghy wefen meught>

Ick bid u weelt geruft
Mijn bloem ₅ mijn roem ? mijn teere jeught

Is niet voor uwen luft .
Ickwachte voor mijn befte pant,

Tot trooft van mijn verdriet ,
Ick wachte vry een weerder hant;

Maer u en wacht ick niet.,

SChoon bloem-gewas, en edel kruye
Van 's hemels dau gevoet_}En al wat uyter aerden fpruyt ?
Ghy wort van my gegroet.
Ick koom hier aen der heyden gaen »

Daer fouck ick mijn vermaeck j
Ick gae op u mijn oogen flaen>
En 't fchijnt dat ick ontwaeck.

Ickfie mijn beek in uwe jeught >

Dat my eerft heden blijekt.
Ick fchep mijn luft uyt uwe vreught _f

Vermits ghy my gelijckt.
V fchoone verw en friflche glans

Verciert het ganfche velt.
En , naer het feggen van de mans j

Ben ick oock foo geftelt.

Maer daer is noch een ander ftuck ?

Dat med' ons beyde raeckt �₃Dat is dat ramp en ongeluck

Ganfch licht tot ons genaeckt.
Befiet hoe ras eenbloemtje fterft >

En plat ter aerden fijght:
Befiet hoe licht fyn glans verderft >

En dorre plecken krijght.

Befiet hoe dat een friflche roos _?

( Ick meyn een jonge maeght)
Een die men onder duyfent koos j

En al de jeught behaeght ₅Befiet hoe licht een fchoone blom

Verheft haer eerften glans \
Schoon fy was lief en wellekom

By alle jonge mans.

Wel roosjens, cjerfels van het velt j

Kan dit alfoo gefchien i
En ift met u alfoo geftelt_}

Soo dienter in verfien.
Maerfegh wat kan u beter zijn_}

Als datje wort gepluckt �
Niet door een bock of gortigh fwijn j

Om foo te zijn verdruckt.

Terwijl hem dit gebeurt met wonder groot vernougen,
Soo koomt de nachtegael figh by de vrijfter vougen,
En queelt daer uyte borft met foo een bly gefchal,
Dat haer vermenghde ftem verheught het ganfche dal.

�

-ocr page 526-



		� � � D I � � � � � �. ₄$5 De ridder onderdies gevoelt fyn geeft beroeren _yTerwijl hy op de maeght alleen heeft fitten loeren. Wel of die heydens kint ( fey t hy met vollen rnont) Eens op fyn hoofs gekleet voor ons ten toone ftont, VVaer fou haer fchoonheyt gaen ? van foo een aerdigh wefen En is ( gelijck ick mey � ) in geenen tijt gelefen. Hier op foo treet hy toe ₃ en geeft hem by de maeght, Die hy na fy � gevolgh en na de jagers vraeght. Sy, met een heus gelaet > fey t geenfins yet te weten VVaer fyn gefelichap is \ maer daer te zijn gefeten Ten eynde fy een krans van groene kruyden vlocht, Die haer dan op het feeft tot cierfel dienen mocht. Maiombe die alreeds den ridder had vernomen, Begon van ftonden aen voor hare nicht te fchromen > En maeckt haer daer ontrent, op datfe mocht verftaen Wat haer de ridder fey t, en hoe de iaken gaen. Conftanc;e was begaeft met ibo een aerdigh wefen Dat niemant haer gelaet genough en heeft gepreien, Daer vloey t uy t baren mont foo aengenamen lagh, Dat fy de gunfte won van die haer maer en fagh. Haer zeden zijn beleeft, haer reden wel gebonden, Haer fpraeck is enckel geeft en niet als foete vonden; In't korte , watfe doet en vvatfe neemt ter hant > Dat toont een goeden aert en ongemeen verftant ♦ De ridder onderdies ontftclt door heete voncken, Heeft op dien eygen ftont het foet vergif gedroncken; En daerom als hy vvift wie dat Maiombe was, Soo is hy nevens haer gefegen in het gras: Soo is hy met het wijf in veelderhande reden, En met Conftan9e felfs in langh gefpreck getreden; Ten leften berft hy uy t: V ichoonheyt, geeftigh dier, Verweckt in mijn gemoet een wonder felfaem vier. � � � 5 ~ Ick

-ocr page 527-



		₄8<� HET S � � E � S Ick wou, indien ick mocht, u trouwe dienaer weien, En ioo u dat beviel > ibo vvaer ick haeft geneièn, Soo vvaer ick metter daet een ganfch geluckigh menfch, En had door uwe gunft mijn vollen herten-vvenfch. Het woort is nau gefeyt ₃ de foete Pretiofe Die kreegh hier op een blos gelijck een veriche rofe, Haer gramichap en mee een haer fchaemte zij � vermenght _?Als haer beroert gemoet hem dus iyn antvvoort brenght: Heer ridder ( naer ick hoor) ghy zijt vol hoofiche treken _�En hebt ( naer ick vermoe ) meer vrijfters uy t-geftreken -, Ick weet ( als ghy een maeght om hare fchoonheyc vleyt) Ick wetet, lieve vrient, al vvattet is gefeyt. Ick weet dat eens de vos bedroogh den flechten raven, Als hy na ipijfe focht om hem te mogen laven; De raef bad lecker aes en drough het in den beek, Dit figh de loofe vos, en ipeeld' hem deièn treek: Hy fey t hem, Aerdigh dior dat geeftigh weet te fingen, En zijt van outs geleert in alle foete dingen, Ey ichenckc ons nu een reys een deuntjen na de kunft, Dat ial ons heden zijn een teyeken uwer gunft. De raef, eylaes verlocktmetdefe troutel-reden, Die vought figh om te doen gelijck hy was gebeden; En mits dat hy den beek tot fingen open ftelt > Soo viel het lecker aes te midden op het velt. Dat greep de ilimme vos, en fonder langh te beyden Begaf hy metten roof figh midden opder heyden, Daer at en lough het dier, en al met vollen mont, Terwijl de malle raef bedrouft eneen&em ftont. Ick ken (al ben ick jongh ) den aert van 'tliftigh prijfèn, En weet waf ongemack hier uyt fou mogen rijfen, Ick weet het watje ibeckt, als ghy my gunfte biet; Maer fchoon ghy zijt de vos, ick ben de rave niet.

-ocr page 528-



			� � � D I � � � � � �. 487

		Maer neen, gelooftet vry, geen man fel my belefen, Dat ick in geyle bft hem fal ten dienfte vvefen. Acht my voor die ghy wilt, en dat ick vvefen magh, Ick ben een vyandin van alle vuyl bejagh. Dat (al ick eeuvvigh zijn. wel gaet dan elders jagen, Voor u en is geen kans mijn eere vveeh te dragen; Weet datter onder \ volck dat ghy voor heydens groet Noch is een reyne ziel en onbevleckt gemoet. Ghy dan, nadien ghy zijt genegen om te jocken, Gaet naer het dertelhof ₃ en ftreelt de fijde rocken^ , Soeckt

-ocr page 529-



		₄88 HETSPAENS Soeckt daer bequame ftofvoor u ongure vre�ght > En laet niy 't edel pant van mijne reyne jcught. Als 't wijf op defen toon de vrijfter hoorde ipreken, Heeft fy haer peck-fwart hair een vveynigh op-geftreken, Als bly van dit geipreck. Ey, feytfe, lieve vrient, Hier is geea lichte koy die hooffche linckers dient. De joncker als verbaeft van ibo gcftrenge woorden, Die hem als door het oir tot in het herte boorden, Sagh op het fier gelaet van ibo een jeughdigh dier, . En voelt te meer de kracht van iyninvvendigh vier. En naer hy fonder ipraeck een vveynigh heeft gefeten, Soo laet hy iyn befluyt de ftrenge vrijfter weten, En dat op deien voet; hy treckt Van fyner hant Een ringh ₃ een rijck juweel, een hellen diamant. En fey t haer: Schoone macght ₃ ick fvveere by mijn leven ₃�n by hetridderichap my van den prins gegeven, Ick fvveere by het pant dat ghy voor oogen fiet, Dat u mijn trouwe ziel oprechte liefde biet. Κ en wil u, ichoone blom, niet als een by-fit houwen, Ick wil u na den aert van onfe wetten trouwen , En tot een vaftgemerck > ilet daer een eeuwighpant, Draeght dat tot mijnder eer aen uwe rechter hant. Te midden in het woort foo biet hy Pretiofe Een ichoonen diamant. Sy, na een lange pofe Het ftuck in haer gemoet te hebben overdacht, Heeft dus, met heus gelaet > haer antvvoort in-gebracht: Wel joncker,' na my dunckt, ghy fchijnt het ftuck te meene, Maer ghy fult uwen ftaet in my te feer verkleenen j Ghy daerom letter op, eer dat ghy vorder gaet, Hier dient niet in gegaen als met befetten raet. Maer noch al boven dat, foo magh ick niet vergeten * Dat Li in dit geval is dienftigh om te weten, * En

-ocr page 530-



		� � � D I � � � � � �. 4«? En dat ick noodigh acht voor al te zijn gedaen, Eer dat �vy tot befluyt in defen handel gaen. Ghy moeft twee jaren langh in ons gefelfchap leven , En u aen onfe.vvcc ten vollen over-geven: Ghy moeft benevens ons gaen dolen achter lant, By wijlen fonder geit en fonder eenigh pant: Ghy moeft u machtigh goet en uwe groote ftaten, Ghy moeft u prachtigh kleet geheelick achter laten, Ghy moeft in volle daet, en niet in loofen fchijn , Een fpot, gelijck als wy, van al de werelt zijn ; En dit al ₅ goede vrient, om wel te mogen letten, Of nut en dienftigh is u fin op my te fetten, En med' aen d ander zy, of my oock dienen iou Met u dit vry gemoet te binden aen de trou. Siet dit is ons gebruyck, ick ipreke fonder veyfen, Ghy, foo het u belieft > gaet op de fake pey fèn ; Dit moet de preuve zijn van uwe liefde, vrient, Of anders ftelt het vaft _p dat ghy my niet en dient. Soo haeft de ridder hoort het ilot van defe reden, Hem rilt een koude fchrick door al de ganfche leden. Dies fey t hy: Die ontwerp dat ghy hebt voort-gebracht, Gaet verde > foete maeght > en dient te zijn bedacht. Ick wil met rijp beraet het ftuck gaen overleggen, En ii in ronde tael mijn antwoort komen feggen, En dat te defer plaets, en in dit eygen dal, Soo haeft de gulde fon hier weder fchijnen fal. Daer mede breeckt hy af; vermits hy had vernomen, Dat boven van den bergh fy� jagers neder komen; Die vvenckt hy metter hant_; foo dat het ganfche rot Met hem koomt af-gedaelt tot aen fyn vaders ilot. Hier treetde ridder in, en, fchoon dat al de knechten Zijn befigh op een ry de fchotels aen te rechten, Q.qq ^Hy

-ocr page 531-



		490 HET SPAENS Hy des al niet-te-min onthout hem van den dis, Vermits hy, foo het fchijnt, geheel onluftighis. Hy fluyt fyn kamer toe , en gaet een wijle treden, Hy iprceckt tot fyn gemoet, en al in loile reden, En dus, en weder ibo, al fonder vaft befluyt, En beril: noch op het left in defe woorden uy t: Eylaes i wat gaet my aen aldus te liggen mallen, En op foo lagen plaets mijn oogh te laten vallen, Mijn oogh, mijn dertel oogh, mijn ongetoomde luit, Die niet aen dei� kant en dient te zij η gebluft ? Sal ick mijn edel huys, mijn ftaet, en eere laten, En met ibo vuylen hoop gaen loopen achter ftraten , Gaen loopen door het rijck, en menigh ander lant� Alleen maer uyt een tocht van geyle minne-brant ? Sal ick, een Chriften menich, tot heydens my begeven, En leyden nevens haer een rou en beefti^hleven? Sal ick een macker zijn van defen vuylen hoop, Een imaet van onien God , en van den reynen doop ? Sal ick mijn naefte bloet tot mijnen haet verwecken, En door het ganfche rijck mijn voorfteldoen begecken? Sal ick de ichande doen aen mijn vermaerde ftam, Dat ick een heydens wijf in mijngefelfchap nam l Dat ick, als tot een fpijt van alle Chriften-vrouvven, Met ibo een vuylgebroetgenegen ben te trouwen ? Neen neen, 6 hoogh gemoet, en doetet nimmermeer, Let op uws vaders huys en op u ey gen eer. Ghy houft voor u geen wijf by dit geipuys te ibecken * En maken dat het volck u trouwen fal vervloecken * Hier in decs rijcke ftadt en in dit machtigh hof � Daer is tot u gerief al vry bequamer ftof. Indien ghy zijt gepaft met vvel-gemaeckte leden, Koomt, als het u bevalt, maer uyt u huys getreden , D

			*.

-ocr page 532-



		HEYDINNETIE. 49» Daer woont de ichoonhey t felfs, en dat in groot getal, Daer u naeu-keurigh hert vernougen vinden fal. Indien ghy zijt vennaeckt met wel en net te ipreken, En dat oock evenfelfs en ial u niet ontbreken. Indien ghy geit begeert, of anders machtigh goet, Ghy vint het even daer, en dan oock edel bloet j Ghy vintet altemael, en vvatter is te vvenichen, Treckt maer u gnlligh oogh van dees ongure menfchen, Gaet kieft dat u betaemt, en trourmet uvvs gelijck �, Ghy vint tot u gerief het ganfche koninghrijck. Maer wat magh ick, och arm ! mijn jonge finnen quellen, En mij � ellendigh hert in defe prangen ftellen ? Ick iie het klaer genough wat dienftigh is gedaen, Maer wie kan in de jeught fyn tochten vvedeiftaen ? Ick prijfe reyne tucht en alle goede zeden, Maer ick en kan de luil niet buygen na de reden: Al ben ick met de jeught gedurigh in gefchil, Ick worde wech-geruckt oock daer ick niet en wil. Ick word', cylaes! � ervoert, en fchoon ick wil het weren, Ick rake buyten ipoor oock tegen mijn begeren. Het vleeich is wonder ftcrck, en 't is een defcigh man, Die hier het velt behout en meefter blij ven kan. Ick gae dan wederom ₅ ó fchoone Pretiofe, Mijn hert vermagh het niet dat ick een ander kofe �, Ick ben in dat gepeys re verre vvech geleyt, Ick hael het weder in al wat ick heb gefey t. Soo haeft u geeftigh oogh, u foet en aerdigh weien Koomt als een helle fon in mijnen geeft gereièn, En dat ick fie den glans van u beleeft gelaet, Dan iiTctionder kracht al wat u tegen gaet. Geen menfch kan immermeer in defen my beichamen, Als of ibo Hechten maeght my niet en fou betamen�, Q^q q � En

-ocr page 533-



		₄₉i HET SPAENS En dat mijn grilligh hert hier (onder reden malt, Vermits mijn rouwe jeught hier in te lage valt. Ey draey t doch eens het oogh, en fiet na d'oude jaren, Het ftuck dat ial gewis ligh anders openbaren; V Vat ifler doen ter tijt , wat iiler al bedocht, Om by een geeftigh dier te vinden dat men ibcht ? Iupijn 3 wel eer gefeyt de grootfte van de goden, Is uy t fyn hoogcn troon tot in het wout gevloden, En heeft daer aen-gedaen het weien van een ftier, Of van een wilde fvvaen, of ander felfaem dier. Heeft niet Alcmenaes ioon , die monfters had verwonnen, Den ipin-rock aen~geveert, en als een wijf geiponnen, En vry al meer gedaen dat noyt een deftigh man , Bezijden dit geval, ter eeren duyden kan ? Hoe menigh edel vorft, een kroon gewoon te dragen, Is inder haeft verruckt door heete minne-vlagen, Niet door een hooflche macght, of groote koningin, Maer, ick en weet niet hoe, een floir een harderin ? Daer is , men weet niet wat, in oni�n geeft verholen, En doet al menighmael de wijfte lieden dolen, Het brenght hen in den geeft een aengename pijn, En feyt: Dat Gode vought wien kan het fchande zijn ? Soo haeft het groote licht de fterren heeft verdreven , Soo gaet de jongelingh i�gh op den wegh begeven , Hy vint het oude wijf, hy vint de jonge mey t Ter plaeti� daerfe bleef en daer het was gefeyt. Hy viel ₃ terwijl hy gaet, in veelderley gedachten, Die hem fyns vaders huys vry hooger deden achten, Die hem van nieuwen aen gaen brengen in den fin, Syn vremde dvveepery en noyt bekende min. Dies valt hy in beraet, of hy fal weder keeren, Dan of by fyn gemoet ial laten overheeren -,

-ocr page 534-



		� E � D � � � E � I E. ₄₉ En, fiet, de reden wan_} de vremde liefde vveeck, En, foo het ichijnen mocht, fyn eerfte luft befvveeck. Maer juyft in dit gepeys doen iagh hy Pretiofe, Enfcheen in haer gelaet gelijck de verfche roiè, Oock fchoonder alife plagh. Dies als hy nader quam, Soo vvert van defen roock terftont een helle vlam. Iuyft ibo gelijck een keers te voren eens ontfteken, VVaer van dien eygen ftont het leven is geweken, lndienfe maer een reys genaeckt een hellen brant, Is op den ftaenden voet in haren eerften ftant; Soo vaert de jongelingh. Hy koomt tot haer getreden, Hy feyfc haer: V Veerde maeght > ick fchenck u defe leden, Ick ben bereyt te doen wat ghy bevelen fult > En watter komen magh te dragen met gedult. Ick ben van nu bereyt u vvijien aen te vangen, Laet my terftont een kleet van u gefelfchap langen ; Ick fal om uwen tVvil met blijdichap onderftaen Dat nimmer edelman of ridder heeft gedaen. Dit feyt hy, en terftont began hy uyt te trecken Al wat fyn edel lijf voor defen pLigh te decken; Soo dat hy eer een uyr daer op den velde ftaet In als foo toe-geruft, gelijck een heyden gaet. Stracx koomt het ganfche rot den man bevvellekomen _?En hy wort onder hen als broeder aen-genomen; Daer wort fyn hooft gevviet te midden in de ichaer , Maer al met naer geheym en wonder vremt gebaer. De naem die hem wel eer was in den doop gegeven, Om als een Chriften-menfch voortaen te mogen leven, V Vort by hem voor het volck ten vollen af-geley t > Soo dat hy nu voortaen Andreas wort gefey t. Een met een grijfen kop die quam tot hem getreden, En biet hem veel gelucx, en iey t hem defe reden: C^q q 5 Ghy

-ocr page 535-



		49+ HET S Ρ Α E Ν S Ghy 5 die als nieuvvelingh in ons gefelichap trcet, 'lis nut dat ghy den gront van onf� rechten weet. Ick dan , een opper-ho�ft van onfe med'gefellen, Wil voor u klouck verftant ons wetten open ftellen. Voor eerft en heeft ons volck geen dingh voor hun alleen, Vyat yder wint of vint dat is voor ons gemeen . De vrouwen neem ick uy t; die mogen na de wetten Haer bedde nimmermeer in eenigh deel befmetten. Want als haer eenigh wijf hier in te buyten gaet, Dat wort van ftonden aen gelevert aen den Raet, En die laet overluyt terftont het vonnis lefen, Dat fy onvveerdigh is op aerden meer te weien. \�lrop, Dies houft men beul, noch galgh,noch ivveert, noch engen De jonghfte van den hoop die bieeckthaerflucx den kop. Men tijght ons dieften op, en wonder flimme ftreken, Maex 't is niet wel gefeyt, men moeite (achter ipreken; V Vy ftellen overal gemeenfehap in het goet, Enjiernen ons behouf van rij eken overvloet. V Vy zijn gelijckeen fpoor voor haveloofe menfehen, En krijgen even foo al wat wy konnen wenfehen. Want die op fyn bedrijf niet vlijtigh toe en (�et, Wanneer hy weder koomt, ibo vinthy dickmaclniet. Ons tuygh wort noytgerooft. 't is qualick yet te ftelen, Wanneer den huyi-weert felfs die rolle weet te fpelen j Al knaeght de grage ilangh al vry een lange wijl Voor haer en is geen aes te krijgen van de vijl. Wy leeren alle daegh de gront om wel te leven, En wat men aen den buyck of rugh behoort te geven, Wy hebben inder daet nu menighmael beprouft, Hoe vveynigh dat het lijf tot noodigh voedfel houft. Het is een groot gemack, bekent aen vvcynigh menichen, Niet in dit aerdiche dal te vreefen ofte wenfehen:

-ocr page 536-



		� � � D I � � � � � �. 495 VVy vinden dat men eerft dan onbekommert leeft, Wanneer men niet en ibeckc, oock als men niet en heeft. Dies zijn vvy niet beibrght om goet by een te rapen, Maer konnen onverlet en ionder vreefe flapen. VVy ipitten nimmermeer, vvy kennen geenen plough > En des al niet-te-min vvy vinden broots genough. VVy preefen noyt een menfch die na den rijckdom fnelde, VVy leven van den dau, als bloemen op den velde. Óns ziel is niet beducht om geit of machtigh goet, VVy rapen onfen koft gelijck een vogel doet � VVy plucken ibnder gek de vruchten van de boomen , VVy tfecken fonder koft de viflen uyt de ftroomen, VVy krijgen vvilts genough en vogels uyt het wout > De keyen geven vier, en al de boffen hout. Ons huyfraet meeftendeel beftaet in fnelle bogen. VVy koken daer het vak, vvy flapen daer vvy mogen; En fchoon het niet en gaet gelijck het yder luit., VVy des al niet-te-min vvy ftellen ons geruft. V Vy konnen noorden wint , en alle fure vlagen, VVy konnen harden vorft: ^ oock ibnder hinder dragen -, Soo dat ons ganfche lijf geen koud' of hit en kent. Soo veel vermagh de tijt en daer men toe gewent. Schoon dat het ganfche rijck wou krijgh en oorloogh voeren^ 'T en fal ons even-wel de finnen niet beroeren. Want fchoon of defe wint, en die verheft den flagh, Het gaet ons even-wel gelijck het eertijts plagh. VVy ftaen noyt vrouger op om eenigh heer te groeten, Of dat vvy door de ftadt een prins geleyden moeten, VVy ftreelen niet eé menich, oock niet den grootfté vorft _yDat is maer voor het volck dat na den eer-fucht dorft. Ons geeft is nimmermeer gequelt met hooge faken, Om ons door aLhet lant een grooten naem te maken,, Of

-ocr page 537-



		*₄₉6* HET S � � E � S Of ons de wereltprijft, of ons de vvereltlaeckt, VVy zijn als buyten ichoots en werden niet geraeckt. Al is de ganfche kuil van roovers in-genomen, Noch zijn vvy niet beichroomt om daer ontrent te komen -» VVy fingen menighmael oock in het dichfte wout, Daer figh een vinnigh heir van felle moorders hout. VVy zijn niet eens beducht, fchoon al de winden blaièn > VVy leven onbeichroomt hoe feer de baren raiên : VVy vreefen geenen brant of hoogen water-� loet. Die niet verliefen kan wat ichaet hem tegenfpoet ? Schoon dat het ganfche rijck moet tol of fchattingh geven, VVy leyden even-wel een onbckommertleven, Geen hooft-gelt op het volck > geen laften op het lant En worden oytgeverghtaen onfen vrijen itant. VVatdienter meergefeyt ? vvy zijn geduchte lieden, Die geen verheven vorft, geen prins en kan gebieden. Al waer de gulde ion de vverelt open doet Daergaen vvy fonderfchroom, als op ons eygen goet. VVy leven over-al als prinsen van den lande j Niet hebben even-wel en is hier niemant ichande. VVy trecken t' onièn dienll geheel het aertiche dal, VVy hebben niet een fier, en vvy beiitten 't al. Ick heb u, edel hek, ons wijfe nu beichreven, Ghy let of ghy begeert met ons daer in re leven > Dan of ons ftrengh gebruyek is tegen uwen aerc j Want fiet het ftaetje vry te blijven datje vvaert. De grijfe kop die fvveegh. Andreas gaet beginnen, Spits-broeders, feyt de man, met al de ganfche finnen Word' ick u bont-genoot > en tot een vafte peyl, Hier is een volle beurs die ick u mede deyl. Siet, als ick uytte itadt tot u ben af-gekomen, Soo heb ick defen bucht in voorraet met-genomen: Ont

-ocr page 538-



		HEYDIN'NETIE. 497 Ontfanght dit kleyn geichenck, en vveefter vrolick van, En hout my voor u vrient en voor een ruitigh man. Een dingh wil ick alleen hier in bedencken brengen, En bidden, ν vat ick magh, dat ghy het wilt gehengen -, Ick treed' in dit verbont, alleen om defe maeght, Laet die voor my alleen indien het u behaeght. Ick ial tot aller tijt, waer dat vvy henen trecken, Haer voor een trouwen vrient, en voor een hoeder ftrecken , Ick ial haer leyder zijn en hier en o ver-al, Soo dat haer teere jeught geen hinder lijden ial. Een van den fvvarten hoop begon hier op te vvrocken, En i�yde: Lieve vrient , foo ghy begeert te jocken In eere (onder hoin, het wert u toe-geftaen -, Maer, wat ick bidden magh, en wilt niet hooger gaen. Weeft heus in u gebaer, en vvilter in volherden �, Of anders, houtet vaft, het ial u beurte werden j Wy lijden onder ons by wijlen foet gelach, Maer ontucht nimmermeer, en geeniins vuyl bejach. Dies foo de jonge maeght van u wert uy t-geftreken, Wy fullen u gewis den kop aen ftucken breken ; Maer fooje trouwe meent ,.en niet als eerbaer zijt, De maeght ial uwe zijn, en dat te rechter tijt. Dit nam Andreas aen ten vollen na te komen, En heeft op dit beipreck de vrijfter aen-genomen j Een yder riep geluck en maeckte groot gebaer, En wederom geluck, geluck, geluckigh paer. Maer hy verfbeckt terftont, dat haer de ganiche bende Vertreckt uytdatgeweften elders henen wende, VVt vreefe foo hy bleef of woonde daer ontrent, Dat hy van eenigh menich eens mochte zijn bekent. Daer gaethy metten hoop in vreemde landen dwalen, En hy en mift niet eens fyns vaders hooge zalen, R r r f Hy *. . ."■ ��.", ■ ,"■'' "■**

-ocr page 539-



		₄₉8 HETSPAENS Hy acht geen ongemack, geen fchande, geen verdriet, Wanneer hy maer een reys fyn Pretiofe fier. Hy voelt fyn ingewant, hy voelt fyn herte ipringen, Als fy maer uyt de borft een deAintjen plagh te fingen, iHet bitter even-felfs dat is hem fuyckcr foct. ;Ey fiet eens wat de jeught, en wat de liefde doet! Don Ian noch even-ν vel, oock in dit vvoefte leven, En wil hem tot bedrogh of diefte niet begeven ; Maer watdit i�lfaem volck of hier of elders haelt, Dat ν vort al menighmael by hem alleen betaelt. Hy wil geen vuylen jock in haren praet gchengen, Maer pooghtfe met beleytop beter wegh te brengen � Soo dat hy metter tijt haer rouwe finnen wint, "En figh by^ al den hoop in grooten aenfien "virit. Maer twijl dit felfiem volck op hare vvijfe leefde > En ionder vafte plaets in alle landen fvveefde, Een maeght van Murc�a die figh den edelman, ^: �n hoe hy al de jeught in fchoonhey t overwan. En hoe fyn heus gelaet en fyn beleefde zeden, Syn oogh, fyn hooffche tael, fyn vvel-gemaeckte leden Zijn anders in geftel als oyt een heyden plagh, Of allfe daer ontrent een heer of ridder iagh. Haer geeft die wort beroert, haer finnen om-geto^en, De loop van haer gepeys is buyten haer vermogen, Sy voelt 'k en weet niet vvat ontrent haer grilligh hert, Sy voelt hoe dit gewoel allencxen grooter wert. V Vatial de juffer doen ? Sy weet niet vvat te maken, Sy voelt een f�liaem vier door al de leden blaken _;Dies als fy op een tijt den ridder eenfiem vont, Soo opent fy aldus tot hem een hcufchen mont: Bevallick jongelingh, vvat magh u doch bewegen, Dar ghy tot defen hoop foo bijiler zijtgenegen ? Dat

-ocr page 540-



		Gebruyckt u geeftigh lijf en defe ichoone leden, Daer ghy, tot uwer eer, die nutter fult hefteden, En foo ghy zijt geneyght te gacn met goet belcyt, Ick weet een beter ftaet voor u alleen bereyt. Hier zijn veel edel-lien die my tot trouwen vergen, V Vant ick heb over-al veel vvijngaerts aen de bergen, En boften in het wout, en boomgaerts in het dal, En oiTen op het velt, en peerden in den ftal, En fchapen op het fchor, en geyten aender heyden, En hinden in het perek, en koeyen in de vveyden, En knechten tot de jacht > en honden in het kot, En voor mijn eygen huys een fchoon en luftigh flot. R r r � In*t

-ocr page 541-



		500 HET SPAENS In 't korte machtigh goet. magh iek u maer genieten ₃Ick fal in uwen fchoot geheele fchatten gieten, Dit wout, dit vruchtbaer lant, foo ver u oogen fieii , Dat fal u eygen zijn > en ick noch boven dien. Ick die een dochter ben van edel bloet geboren, Heb Li , door enckel gunft, voor alle mans verkoren. Siet , dat de befte jeught voor defen heeft gefocht, V Vort u alleen ge jont, en in den fchoot gebrocht. Ontfanght mijn rechter-hant, ontfanght mijn friiTche leden. Die ick in u vermaeck na defen wil hefteden, Ontfanght mijn herte felfs > en ftelt my buyten pijn , En fpreeckt een eenigh vvoort ₃ en ick fal uwe zijn. Andreas hoordet aen ₃ maer kon het geenfins prijfen, Dat uythaer teer en mom foo vrije woorden rijfen. O vrijfters, watje doet, i�etdatjetnieten vraeght; Want als een vrijfter vrijt dat is te veel gevvaeght, Me-juffrou* feyt de man, ick danck u duyi�nt werven, Mijn liefd' is eens gefet ₅ en daer in wil ick fterven _; Weet oock dat onder ons geen menich en ν vert gepaert ₅Als met ons eygcn volck of een van onfen aert. V gunfte, niet-te-min, die ghy my komt betoonen, Die wenich ick dat u God ten vollen wil beloonen � Doch, wat my raken magh, fet elders uwen fin , Mijn hert is u ontfeyt ₅ daer woont een ander in. Gohanna met den ilagh van foo een drouve reden, G evoelt een koude fchrick haer rillen door de leden, Gevoelt een diep verdriet -₃ fy gaet ter zijden af, Daer fy haer droufgemoet in defe klachten gaf. Wat ben ick voor een floir ? wat heb ick gaen beginnen l Kan ick geen heyden felfs bewegen om te minnen > Och! God, wat hanght my uyt, dat ick geen fchamel man Met al dat ick beiit tot my vvaerts trecken kan ? Ben

-ocr page 542-



		HEYDINNETIE. joi Ben ick dan foo mifmaeckt, foo leelick aen te fchouvven, Dat my een flecht gefel ontfeyt?een vvettigh trouwen } Ben ick foo vuyle llons, ofwel een oude queen, Dat ick verftooten word' en loop een blauwe fcheen ? Neen feker % \ heb terftont mijn lijf en ganfche vvei�n, Mijn oogh, en rooden mont, mijn geeiligh liair geprefen, Als ick ontrent den noen en midden op den dagh Mijn leden overflough, en in den fpiegel iagh, Voorvvaer een eerlick man die fou hem des vernougen » Indien ick maer en wou tot hem mijn leden vougen: Ick ben wel kuflens weert, en foo ick maer en wou, Ick vvaer oock heden felfs verfegelt in de trou. Daer zijnder vry geno/ugh die my des komen vragen * En die noch boven dat mijn vrienden wel behagen: Ick ben voor rijck, en ichoon ^ en eerbaer hier bekent ■> En heb ibo veel verfoucx als yemant hier ontrent. Maer dat is niet genough. Men kan geen liefde fetten, Ter plaetfen daer men wil; want die is buy ten wetten, En gaet daer 't haer bevalt. De fin die iffet al -_TEn ganfch de werelt dwaelt in dit ellendigh mal. Ick ben foo dwaes geweeft dat ick heb uyt-verkoren Een die my niet en acht. ach! vvaer ick noyt geboren. O l 't is een hart gelagh, wanneer een jonge maeght, Haer wil niet hebb� magh/choon fy't haer minder vraeght. Ach! dat's een wrange fpijt. ach mocht ick heden fterven i Want ick en fal geen trooft mij η leven oy t verwerven. Hy is een felfaem hooft > hy is een rouwe gaft, Die op geen fchoone verw en op geen rijckdom paft. Maer vvaerom dus ontfet om niet te willen leven ? En vvaerom doch den moet foo veerdigh op-gegeven ? Het gaet noch als men vrijt gelijck het eertij es plagh , Daer wort noyt eyeken boom gevelt met eenen ilagh. R r r 5 Ick

-ocr page 543-



		501 HET SPAENS lek wil eens wederom ick wil de iaeck beprouven ₃Hy ial niet andermael mijn teere ziel bedrouven; Ick ial hem mijn c^eraet, mijn fchatten boven dien, Ick ial hem diamant en peerels laten fien ♦ Ick fal gelijck een klis hem aen de leden hangen, En met een ibetgevley hem ftreelen aen de wangen, Ick fal hem. Maer, eylaes i hoe meer een vrijiler vleyt > Hoe datie meer verveelt > en lichter vvert ontfeyc . Syn hert is niet aen haer; het vvert > eylaes! beieten, Van eene die ick merck hy noyt en ial vergeten. 'T is dan om nietgepooght, al woel ick bijfter leer_;V Vant voor mijn treurigh hert en is geen hope meer. Het lieven is een dingh van wonder groot vermaken, *K en weet op aerden niet dat beter plagh te fmaken; Maer liefde fonder hoop van oyt gelieft te zijn > Dat is een booi� placgh, en meer als heliche pijn. Dan ick ben nietgei�nt dit quaet in my te voeden, Het geeil�lt mijn gemoet als metgcftage roeden. Gewis dit moeter uyt; en om hier wel te gaen, Soo moeter in de plaets en haet > en wraeck-luft ftaen. Wel, haet ₉ ontfteeckt mijn hert, en ftelt u om te wreken, Dat zijn van overlangh dat zijn derechte ftreken Van een die qualick mint j of ongeluckigh vrijt, Ontfeyde gunft ontbrant in gal en enckel fpijc. En dat knaeght aldermeeft de finnen van de vrouwen, Die zijn hier als vervvoet, en konnen wonder brouwen. Een wijf is bijfter ergh; en vvaer men lagen imeet, Daer is geen nicker felfs die flimmer gangen weet. Dit moet ick heden felfs dit moet ick gaen beprouven, Ick wil hem metter daet, ick ial hem gaen bedrouven Die my de vreught ontfeyt. Stae by nu > vrouwen-lift, En ftort in mijnen geeft dat noyt verrader wift. Dat

-ocr page 544-



		� � � D � � � � � � �. 50; Dat noyt een fpoker dacht, of boofe geeften vonden, Mijn breyn is op den loop ₃ mijn finnen ongebonden, Mijn kop die fuyfebolt ₃ daer is geen houwen aen, Daer moet oock defen dagh wat felfaems omme-gaen. lek, ick, moet wrake doen, en hy fyn ftraffe dragen, Al fou het ganiche rijck van defen handel wagen > Al ibud ick heden felfs my brengen in den noot ^ Stil leven kan ick niet, ick ware liever doot. Hoort wat de juffer doet. Sy laet haer jongen letten, V Vaer dat Don Ian iyn mael gewoon is in te fetten, Een mael die niet en fluy t, en Hechts van offen leir j Want koffers vint men noyt ontrent dit feliaem hcir. Hier van wel onderricht, foo laetfè moye dingen, Gout, peerels, hals-c^ieraet j daer in den huy fe bringen > En binden in het kleet van onfen jongelingh, Terwijl hy in het dorp of op den velde gingh. Andreas wel bevvuft hoe dat de vrouwen woeden, Wanneer men haer ontfeyt haer luften aen te voeden, Gebiet dat al het volck terftont in raifen fpoet, Oock op dien eygen dagh, van daer vertrecken moet. Dit nam de juffer waer, en als hy meynt te reyièn , Begon fy met beleyt op haer bedrogh te peyfen; Sy ftroy t door al het dorp dat fy uyt hare kift ₃Gout, peerels, eenigh geit, en veel juweelen mift. Stracx zijn op haer geklagh de boeren aen-gekomen > Die eyfehen wederom al watter is genomen: De rackers van de ichout zijn mede daer ontrent, Die na den vreemden roep de ftrenge rechters (ent. Daer gaet men 't heydens rot ten nauften onderfoecken, De vrouwen in haer keurs, de mannen in de broecken. Maer, fiet, de loofe maeght die wees den riddei* aen, En feyt het flirn bejagh by hem te zijn begaen. Als

-ocr page 545-



		504 HETSPAENS Als dit Andreas hoort foo komt hy toe-getreden ₃Hy lough de juffer toe > en feyd' haer defe reden : Komt fouckt>vriendinne/oucktal vvatgy ibuck� meught ■ By my is anders niet als trou en ware deught. Indien ick van bedrogh hier ichuldigh wort bevonden_}Soo ben ick wel getrooft om vaft te zijn gebonden, En foo te zijn geftraft gelijck men guyten doet, Die ioeeken haer bejngh op ander luyden goet. Ick ial noch boven dat u ieven-mael betalen, Wat ghy van u «jieraet hier uyt ililtkonnen halen : Doorfouckt vry defe mael, en watje vorder fiet > Een peert dat niet en let en vreeft den rof-kam niet. Hier op ibo gaet de ichout, en iyne rappe gailen, De male van den vrient wel happigh ondertaften, En 3 fiet, van ftonden aen {oo komt het aen den dagh, Al wat voor aerdigh tuyghdaer in verholen lagh. Don Ian op ditgefichtis vvonderlick verflagen, Noyt was hy foo verbaeft van al lyn leven-dagen; Hy ftaet gelijck een ileen met droufheyt overitort, Eylaes! de jongelingh en weet niet waer hetichort. Stracx riep de juffer uyt: Koomt vanght ons defe bouven, Die met haer vuyl bejagh hetganfche lant bedrouven. Maer grijpt eerfl: deien gaft, die eerft ibo moedigh fprack, Hy is de rechtegront van al het ongemack. Hier vanght den rechter aen den ridder i�er te fchelden, Hy noemt het heydens volck een plage van de velden, Een pefte van de iladt> een fchroom van yder huys ₅Een fchuym van bouve-jacht en alle vuyl geipuys. Daer ilont een krijghAman by die figh des gingh bemoeyen, V Vech ( fey t hy ) met den bouf, hy dient te leeren roeyen. En even met het vvoort ibo geeft hy hem een flagh, Soo dapper als hy kan _a ibo vinnigh als hy magh. An-

-ocr page 546-



HEYDINNETIE. Andreas fuyfebolc, fyn herfens zijn bewogen, Syn geeften al gelijck door gramfchap op-getogen, Hy denckt niet waer hy is, hy weet niet wat hy doet, Syn geeft die fpeelt alleen ontrent fyn edel bloet. Hy ftelt hem dan te weer, en gaet den krijghf-man tegen. Hy valt hem op het lijf, en vat fyn eygen degen, Hy treft hem in het hert met foo een diepen fteeck. Dat hem de leven-kracht van ftonden aen befvveeck. Daer fchreeut men overhoop. Andreas wort gebonden, En ai het heydens rot na Murcja gefonden; Daer is het hals-gerecht van dat geheele lant, Soo dat men daer ontrent geen hooger rechter vant. Tervvijlen dit gebeurt, Conftan^e, ganich verflagen, is van den bleycken angft als buyten haer gedragen ₅Daer is een killigh fvveet dat uyt haer aders ichiet, Vermits fy haren vrient aldus gebonden (iet. Maer defen onverlet foo wortfe me genomen, En is met al het rot tot in de ftadt gekomen j Daer krielt men overhoop al waer de vrijfter quam, Vermits een yder luft in haergeiichte nam. De fame van de maeght aen alle kant gevlogen, Heeft oock de lant-vooghdin tot in het hert bewogen, Sy maeckt haer veerdigh op, fy gaet tot haren man, Daer fey tfe voor de maeght al vvatfe feggen kan -, Al met foo grooten ernft dat haer wort toe-gelaten, Het jongh, het geeftigh dier te nemen van der ftraten, Te brengen op bet. flot. Maiombe waffer by > En was om dit geval van ganfcher herten bly. Sy meynt, ibo maer de vrou hoort Pretiofe fpreken, Dat haer noch goet onthael noch gunfte fal ombreken. En foo als fy het gift foo vvailet dattet viel, Me-vrou ontfingh de maeght als met een open ziel. S f f
		5 �?



	sy
	sy

-ocr page 547-



		----------------;--------�~-�m $06 � HET S � � E � S Sy blijft gelijck verdvvelmt in hareibete wangen, Sy blijft aen haer gelaet met al de finnen hangen, Sy neemtfe byder hant, iy leytfe door de zael, Sy valt haer om den hals en kuftfe menighmael. Sy fpreeckt Maiombe toe, iy vraeght vericheydc iaken, Maer verre boven al die Pretiofe raken, Sy vracght hoe out iy was. Het wijf dat antvvoort haer, Dat nu haer nichte quam ontrent de vijftien jaer. Hier op is in de vrou een drouve luym gerefen j Dus oudt foud' even nu mijn weerde dochter vvefcn, indien de goede God dien uytgelefèn fchat ( Dit iprack vrou Giomaer ) aen ons gelaten had. Maer, laes! nu is het kint in fyne jonge dagen Met liften vvech-geruckt, en uytet lant gedragen. Conftance vvaerje zijt, of immer komen meught, God zy door iynen geeft ontrent u teere jeught. De maeghtgingh onderdies me-vrou de handen kuilen ₃ En bid haer evenftaegh haer druck te willen bluffen 3 En t'vvijl vrou Giomaer va ft fit op haer en iagh₅Ontfluyt het aerdigh dier aldus fyn drouf geklagh. Indien ghy, weerde vrou, hebt eenigh welbehagen In mijne teere jeught, ibo hoort mijn angftigh kiagen > En mijn bedroufde ftem. De goede jongelingh ^ Dien in het naefte, dorp de lant-droft: heden vinglv Dat is mijn weerde vrient, in trou aen my gebonden,. Daer wort geen beter menfch in al het lant gevonden -, Al is de krijghfman doot het is fyn eygen ichuk, Hy bracht den vromen helt tot enckel onverduit. .. Hy ilough hem met een vuyft dat hem de tanden bloeden _5> Soo dar fyn edel hert hierom begon te woeden. Hy is geen rouwe gaft die oyt fyn leven ftal, Gelijck men metter tijt welondervinden ial, Hy

-ocr page 548-



		� � � D � � � � � I E; j»7 Hy is een edelman. laet alles overwegen, En onderfoeckt het ftuck gelijck het is gelegen, Ghy fult met oogen fien, en taften metter hant, Dat niemant oy t bcdrogh in al fyn handel vant. Soo defe jongelingh gedwongen is te fterven, Soo moet iek van gelijck mijn jonge leven derven > Mijn hert is al te vveeck, mijn vvefen al te teer, Als hy fyn leven laet»wil ick geen leven meer. Ick bid u, weerde vrou, met al de ganfche leden, Om u verheven ftam, om u beleefde zeden, Indien oyt foete min ,indien oyt reyne vlam In uwen geeft ontftack, in uwen boefem quam �, Soo flaet een gunftigh oogh op twee foo jonge menichen, Die geeniins hoogen ftaet of machtigh geit en vvenichen, Maer poogen een te zijn in vreught en ongeval, Tot dat de bleecke doot haer eenmael icheyden ial. Met dat de jonge maeght haer reden heeft gefproken, Zijn haer met groot verdriet veel tranen uyt-gebroken, Soo dat het filtigh nat een ftroom, een ganfche beeck, En aen vrou Giomaer een ftage vloet geleeck. Sy dan, mits dit geklagh, gevoelt haer ganfch bewogen, Gevoelt haer innigh hert als uy t het lijf getogen ; Daer is, 'k en weet niet wat, dat haer de finnen roert, En dat haer angftigh hert geweldigh omme-voert. Men fiet in dit gepeys men fiet haer oogen vlieten, Soo dat haer in den fchoot de druppels henen fchieten. De lant-vooght onderdies koomt treden in de zael, Verwondert dat hy fagh den druck van fyn gemael. En hier op koomt de maeght hem vallen aen de voeten, En gaet hem infgelijcx met drouve woorden groeten; Sy weent, en bid > en fineeckt, met foo een heufche mont, Dat hem de goede man al med' ontfteken vont. S f f � Hy

-ocr page 549-



		5oS ' HET S Ρ Α E Ν S Hy kan , met alle kracht₃ fyn tranen niet bedwingen > Die hem _> als tegen danck, op mont en wangen ipringen � Hy ftaet geheel verbaeft, hy ftaet een wijle ftil, Oni�ker wat hy doen, of ν vat hy laten wil. Maiomb' hout onderdies haer finnen op-getogen, En wough haer drouven ftant met al haer ganfch vermogen. Sy rijft teii leiten op > en icyc: Eer weerde vrou, My dunckt ick weet behulp voor dei�n fvvaren rou. Wik ghy een kley nen tijt hier uy te zael vertrecken, ick ial Li metrer daet een wonder ftuck ontdecken, Hoort my een woort alleen, hoort wat ick feggen ial> Ghy fult een eynde fien van dit bedroufcgeval. Maiombe fonder meer begaf haer uyter zalen ₅En gingh van ftonden aen een aerdigh doofjen halen ; En alil� weder quam daer Giomara ftont, Soo knieltfe veerdigh neer, en opent haren mont. Vergeeft my, feyt het wijf, dat icbeens heb bedreven ₅En dat ick na ter tijt u wil te kennen geven , Of ioo ick na de wet ben vveerdigh harde ftraf, Soo geeft my aen den beul, en f�nt my naer het graf. Ick Gil (hoe dattet gaet) de rechte waerhey t ipreken, Ghy mooght aen dei�n romp u leet en droufheyt wreken^ ick fal tot aller ftont verdragen met geduk Wat ghy my voor verdriet hierom doen lijden iult. Het is nu derthien jaer, of luttel min geleden, Dat ick mijn reyfe nam door al de Spaeniche fteden * En door het platte lant, ick foehte mijn bejagh, Tot dat ick in Madril een aerdigh meyfjen iagh, Een kint nau twee jaer out behangen met juvveelen ^ Daer ick, na mijn verftant, behoorde van te deelen, De voefter _s ibo ick iagh, die ftont daer op de ftraet _yMet feker kamer-maeght verwerret in de praet, Ick

-ocr page 550-



		� � � D I � � � � � �. 505 Ick greep het jonge ichaep, en fonder lange dralen Soo reyfd' ick inder haeft in onbekende palen: En als ick was ter plaets daer ick my feker vont, Doen leyd' ick in beraet, wat my te plegen ftont. Ick had eens vaft geftelt (ick wil de waerheyt feggen ) Het kint j van als ontbloot, tot vondelingh te leggen, Om al fyn rijck cjeraet, en wattet vorder had, Te houden voor een roof, en als mijn eygen fchat. Maer als ick recht doorfagh fyn geeft en f riilche leden, Doen vond' ick mij � gepeys te ftrijden met de reden j En daer op nam ick voor het meyfjen op te voen , Op hope dattet ons eens voordeel mochte doen, lek hebbet dan beforght, ick hebbet laten leeren, Al wat te rechter tijt haer jonckheyt mocht vereeren, Soo dat het geeftigh dier veel fchoonc dingen kan, En is ( mijns oordeels) weert den beften edelman. Maer wat is quaet te doen i wat heb ick drouve flagen Om dit ondeugend' werek in mijne ziel gedragen 1 Hoe was ick evenftaegh gepijnightin den geeft! Wat heb ick niet geibrght i wat heb ick niet gevreeft � VVat heb ick menighmael mijn herte voelen beven, En drillen als een riet van harden wint gedreven 1 Ick ichroomd' (oock in den flaep) van haeft te zijn beklapt, Of door een fnegen fchout alree te zijn betrapt ♦ VVel, ick ben des geleert > en hebbe voor-genomen, Noyt in foo bangen praem mijn ziel te laten komen � Ick wil aen al ons volck en wie my raken magh, Ontraden dit bedrijf en alle vuyl bejagh. V Vel doen is rechte vreughc; maer alle flimme gangen Zijn doodelick vergif die ons de ziele prangen. Hier is dan nu de ti}t dat ick mijn fchult beken, Vermits ick op den vvegh van beter leven ben. S f f 3 Mijn

-ocr page 551-



		5��, HET S � � � � S Mijn heer > fiet dit juweel, en defe goude keten\ Ghy fult van ftonden aen den ganfchen handel weten ; Of vvijft die nietgenough den gront van dit geval, Soo leeft eens defen brief dien ick u geven fal. Soo haeft als fy het ichrift den lant-vooght had gegeven, Hy fiet van Honden aen al datter is gefchreven ; Hy laffet o verluyt en rnet een open mont, En dit was inder daet dat hyder in bevont. HEtjongh dochterken dat bymyis, en dat ick den naem van Pretiofegegeven hehhe, hief eygent lick Conflan^e, en is een eenigh kint van Don Ferdinando d'djfevedo Ridder van Ca/atrava, ende van vrouVv Giomara di Menefez. Ick � al hetfelve kint in dejladt van CMadrilop Hemelvaerts - dagh, ten elf uren _$ int jaer duyfent vijfhondert vijf en tnegentigh. Het kint hadde doen ter � aen defe ju^eeltjens die in dit koffer ken leggen. lek hehhe korts daer nae dit alfoo verno- men , engoet gevonden, 'tfilve vy memorie te fletlen, mijjehien of het fchier of morgen te paffe mocht e komen. Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lefen, Soo is in haer gemoet een nieu gewoel gereièn. Sy kent het kleyn cjeraet, fy kuftet menighmael, En fijght uyt enckel vreught in onmacht op de zael. De lant-vooght recht haer op, verbaeft van defe {aken, En ftaet een lange wijl, onfeker wat te maken . Me-vrou _y nu wat verquickt, hoewel noch flau genough, Vraeght ilracx: V Vaer is het kint dat defen keten drough 2 Het vvijffeyt: Weerde vrou ₃ die met u heeft geiproken, Iuyit doen u metter daet iyn tranen uyt-gebroken, Dat is hetaerdigh dier in defen brief vermeit, En dat tot heden toe u drouve finnen quelt. Dat is u eygen kint, by my wel eer geftolen, En door mijn ilim beley t tot heden toe verholen. Ick bidde twijffelt niet > maer neemt u dochter aen j En Jaet na defen tijc u drouve klachten ftaen. ₍ Ter-

-ocr page 552-



		� � � D I � � � � � �. 511 Terftont vrou Giomaer, met yver aen-gefteken, Is uyt het ftil vertreck in aller ijl geweken, Sy gact met grooten ernft en uytermaten ras, En geeft haer na de zael daer Pretiofe was, Die fat daer vaft omringht met al de kamer-maeghden, Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden, Soo om het drouf geval, als om haer focten aert, En dat haer teere jeught met heydens is gepaert. Me-vrou gaet fighin ernft na Pretiofe ftrecken, Gaet aen de jonge maeght den boefem open trecken, En fiet haer witte-borft. men vont een kleyne vrat, Die fy ter flincker hant ontrent den tepel had. En als men haer den voet ter aerden dede fttten > En met een vlijtigh oogh daer op beftont te letten, Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen Zijn als een ivvane-pootgewailèn tegen een. Me-vrou is btiyten haer. De teyckens hier gevonden, De vrat op hare borft, haer teenen dus gebonden, En "t gunt men uyt het fchrift met klare woorden las _r Verfekert haer genough wie Pretioiè was. Sy grijpt haer in den arm ₉ fy kuftie menigh-� verven, Sy voelt een diepe vreught, en fchijnter in te fterven, Sy gaet tot haren man, die fy van herten mint, Enteythem: Weerde vrie � t,fietrhieru eenigh kint �;. Hier is u weerde vrucht ₃ die ick u heb gedragen, Daerom ghy hebt getreurt ibo veel bedroufde dagen; Hier is het eenigh pant van onfe foete jeught, Ontfanght het nu ter tijt ₃ en dat in rechte vreught. De teyckens al gelijck, aen my terftont gebleken, j En laten mijn gemoet niet meer in tvvijftel fteken.. Sy is het even-felfs die ick u heb gebaert, Haer lichaem vvijftet uyt, en haer geheelen aerc» Voor

-ocr page 553-



		511 HETSPAENS Voor al foo komt my voor, hoe dat ick was bewogen, �n ick en weet niet hoe, als buyten my getogen, Wanneer ick eeril het kint ontrent ons deure iagh, En hier noch onbevvuft in defe venfter lagh. De man ("die even ibo een wonder hare bewegen Had door fyn ganiche lijf en in de ziel gekregen, Iuyir. doen het aerdigh dier hem eerit voor oogen quam ) Sey t dat hy defe maeght voor iyne dochter nam , Seyt dac hy aen het wijf haer diefte wil vergeven, En haer oock byftant doen, om wel te mogen leven, Mits datfe nu voortaen wil ftillen haren loop, En haer geheel ontdoen van dei�n vreemden hoop. O Heere, feyt hy voorts, wie kan u wonder wercken, Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mereken! Ghy hebt ons langen tijtgeipijft met tranen-broot, Ghy hebt ons af-geleyt tot aen de bleecke doot. ' Ghy hebt ons eenigh kint, nu foo veel drouve jaren Gedurigh om-gevoert in veelderley gevaren; Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gefpaert, Ghy hebtet, lieve God, tot onfe vreught bewaert. Het was ons fonden fchult, dat wy u felle flagen Dus hebben uyt-gei�aen, en lange moeten dragen. Wy badden vry al meer tot oni� ftraf verdient; Maer ghy zijr onfe God, ons heyl, en ware vrient. Τ is uwe gunft alleen, 't is u genadigh weien, Dat wy uy t defe doot ten leften zijn gerei�n, Dat ghy tot oni�n trooil dit wonder laetgeichien, Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde fien. Sy was, eylaes! gegaen, fy was geltjck verloren, Maer fy is wederom als op een nieu geboren. Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyfter graf, Nu vvaft ghy wederom ons drouve tranen af. Wilt

-ocr page 554-



		HEYDINNETIE.. 5»; VVilt ons van heden aen , wilt ons nu danckbaer maken, Op dat tot uwen dienft ons herte magh ontwaken, Op dat wy nu voortaen in daet en in� de Ichijn, V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn. Canftan�es hertoncloock terwijlen dit gebeurde, Haer dacht 't en was geen tijt dat fy nu langer treurde_;Haer dacht fy vont behulp dat haren druck genas, Vermits haer vader felfs daer eerfte lant-vooght was. Haer dacht in volle daet, het ftuck was nu gewonnen, Vermits haer faken ftaen foo wel fy immer konnen. Maer t'vvijl fy in den geeft hier mede befigh fit, Soo treet haer vader toe, en feyt haer weder dit: God heeft ons grooten trooft en blijdfehap toe-geionden > Om dat ghy, weerde kint, ten leften zijt gevonden, Om dat ghy noch geibnt en in het leven zijt; Maer daer is echter wat dat my in't herte fnijt. Ick fie, eylaes! ick fie dat uwe domme finnen Een heyden (wat een fchand'!) een rouwen heyden minnen, Een heyden fonder doop, die niet en heeft geleert, Hoe dat men God den Soon metreyne finnen eert. Met oorlof, feyt de maeght > hoort my een weynigh fprcken; Ick weet van ftonden aen u droufheyt af te breken. De vrient aen my vertrout en is geen heydens man, Maer die in volle daet de Chriften leere kan. Hy is noch boven dat van edel bloet geboren, En heeft my ₃ foo ick was, uyt enckel min gekoren. En � vat na dit geval noch vorder is geichiet, En feyd' ick na den eyfch den ganfehen avont niet. Maiombe nam het woort > en gaet de man vertellen, Hoe dat de jongelingh quam onder haer gefellen, Hoe dat hy fynen ftaet en vaders huys verliet, Vermits hem fyn gemoet tot Pretiofe riet. � t t Hoe

-ocr page 555-



		514 HET SPAENS Hoe dat hy nevens haer aireede lange dagen Had vorft, en heete fbn, en alle leet gedragen s En dat dit al gelijck maer was een kleyn begin, Een preuf, en onderioeck van fyn getrouwe min; Dat hy geen dertel ipel de vrijfter mochte vergen > Noch met ongure jock haer teere finnen tergen, En dat hy door de luit noyt op en was gevat, Maer dat hy i�gh in als met eer gequeten had. In't korte defe vrou verhaelt in lange reden Al vvat de jongh gefel voor dei�o heeft geleden -, Soo datfe voor het left ten vollen openbaert, Hoe dat iyn ridders kleet by haer noch is bevvaert. Dit vat de lant- vooght op,en, fonder langh te dralen Laet ftracx het rijck ge waet daer in de kamer halen. Het wijf dat gaeter om foo veerdigh alffe magh. Siet dus koomt op het left de waerheyt aen den dagh, De lant-vooght onderdies gaet Pretioie vragen Op al den omme-gangh van hare jonge dagen, Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel, En vvat fy des gevoelt ontrent haer jonge ziel. Sy antvvoorc over-al met foo bei�tte reden, Met foo een goet beicheet en in foo volle leden, Dat ( foo de jonge maeght iyn dochter niet en vvaer } Hyftreckte voorgevvis de finnen over haer. Hy vont figh in den geeft van hare min bevangen, En bleef aen haer verftant en hare fchoonheyt hangen. Maer nu het geeftigh dier als dochter hem beftont, Soo is hy ganfeh verheught tot in iyns herti�n grom. En tVvijl de man aldus in blijdichap is gefeten, Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten, En brenght het hant-cieraet, en wat den jongelingh Te voren om den hals of aen de leden hingh. Als

-ocr page 556-



		� � � D ï � � � � I E. J»J Als dit de lant-vooght fiet > en hoort den ridder noemen, En weet van wat geflacht dat hy is afgekomen, Gevoelt hy ander-mael dat fyn befvvaerden druck Is, door des Heeren gunft, verandert in geluck. Hy danckt God ander-mael met al de ganfche finnen, Dat foo een edelman fyn dochter gingh beminnen, En dat fyn trouwe gunft noyc eens in hem verdween, Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter fcheen. Dit heeft terftont de Faem ten luy tften uy t-gekreten, Sy liet het vreemt geval aen alle menichen weten �, Oock aen de vrijfter felfs die aen den jongelingh Voor defen hare ziel en ganfche finnen hingh . Die gaet daer aen de wen ten vollen openbaren, Dat fy, eylaes 1 vervoert van hare groene jaren, Vermits de jongh gefel haer quale niet genas, Hem hadde na gefeyt dat hy een roover vvas. En fchoon het felfaem luyt dat by haer is bedreven, Het wort haer evenwel in volle daet vergeven; Andreas ipracker voor , de lant-vooght nam het aen, Dies mochtie ibnder ftraf en vreedfaem henen gaen. � vvas al te blijden dagh, geen menich en mochte treuren, Daer magh niet als vermaeck en foete vreught gebeuren. De man-flagh wert verfoent, de ridder vry geftelt, En alle die het raeckt ontfangen machtigh gek. De banden, die den helt benaeuden aen de leden, Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gefneden j En voor het duyfter hol, dat hem gevangen hout > Soo komt hy voor den dagh ge^iert met enckel gout* Syn vader weit terftont daer in de ftadt befchreven, En die heeft metter daet iïgh op de reys begeven, Die koomt in haeften aen, verheught en wel gefint, Vermits hy fyncn foon foo wel verfelfchapt vint. Ttt ,i Daer

-ocr page 557-

5t� POLS'-TASTIKGE DER LIEFDE.
Daer is geen edel geeft die oyt heeft leeren dichten,
Of hy valt aen het vverck met alle fyn gewrichten;
Al wat ofipits vernuf, ofkunite geven magh,
Dat koomt om dei�n tijt ten vollen aen den dagh.
Men hoort door al de ftadt, door alle groene velden,
En door het ganiche rijck van dei�n handel melden,
De (helle vveder-klanck die roeptet in het wout,
En al de vverelt juyghtdat Pretioi� trout.

Den ver-
maerden
fchrijver
doftor foz
zo, wort
gefeyt in*t
Spaens de-
fehiirorie
befchrev�
te hebben.

AENMERCKINGEN

Op het vvonderbaer houvvelickjvomt geroert.

�^vOrfpronck van de lant-loopers, die

\J wy hcyder» noemen.

Of" men uyt een pols of ader-flagh weten
kan of yemant verlieft is > dan niet: dat
is _f offer een fekere beweginge in de
ilagh-ader te vinden is die eygcntlick
op de liefde paft.

In de hant te kijcken, ende daer yemants
geluck ofte ongeluck uyt voor te feg-
gen., van wat kracht het zy»

Van de Phyfiognomie ; en of uyt yemants
wefen ofte gelaet fyn innerlicken aert
te feggen is- En by die gelegentheyt
een fonderlingh trou-geval tuifchen
beyde in-gevoert.

Of het geoorloft is op houwelickfch�
ofte andere toe-komende faken ondcr-
foucktedoen.

Of het een Chriiten menfche geoorloft is
met e� heyden in houweUcke te trede.

Philogamv s.
\X7E1 hoe» Sophronife,e lis mijnhuyseen
* * haven om ioo voor-by te zeylen met
een loopendefpriet?

S o ρ η. Ick en had u niet ghefien > Phi-
lo game , dan juyft als ick u item me hoorde »
en recht voor u deure quam.

Ρ η i. Soo was dan u voornemen niet »
naer ick hoore j om my de eere van uver-
fouck te geven. Dan ick en wil nu des geen
vorder onderfouck doen, behoudens dat ghy
met my binnen trect > en dat ghy f oaer ons
laetfte af-fchevt) my nu openinge Wilt doen
van uwe in-vallen op het feliaem houwelick
van den Spaenfchen edelman met het hey-
dinneken.

S o ρ H. Eerlicke lieden zijn ghewoon
hacr beloften geftant te doen_} fchoon het

haer by wijlen ongelegen is. Wel aen, treet
binnen» en feght my daer wat ghy van my
verfouckt.

Ρ η i. Op de gelegentheyt van de voor-
noemde geichiedeniffe? wilde ick voor eerft
(foo het u wel ceviele ) een weynigh ver-
ftaen, wat ghy hout van defe lant-loopers»
die men heydens noemden van waer de felve
haer begin en oorfpronck hebben genomenj
want fulcx dunckt my aenmerckcns weert te
wefen.

Soph. Daer wert verfchevdenJick van
gevoelt, lieve Philogame. Ghy fiet hier va»
E. Pafquitr in fyn 4. bouck in't 17. cap. van
het Onderfouck van Vranckrijek ; die ver-
haelt uyt d'oude fchrijvers, dat defc menfeh�
in 't jaer 1 4 2,7. in Vranckrijck eerft zijn ge-
fien j en dat de felve alfdoen verklaerden ge-

fpro-

-ocr page 558-




	POLS-TASTINGE		D E IL L I E F D E. 5^T7

		leften figh tegens de felve ftelde, ende een deftige predicatie tegens haer bedrijf dede docn door een prediker monick genaemt Ie petst Ucobin, de welcke onder andere feer berifpte alle de gene die figh in de hand� van dit volck hadden (ien laten , en de felve ghe- loof waren gevende: en tot befluyt datfe van daer fpoedelick moften vertrecken en haren wegh nemen nae Pontoife . Munflerus ver- haelt datfe in Duytilant eerft zijn gefien anno 1417. En foo gliy breeder befcheet hier van fouckt te weten, mooght den felven met an- dere fchrijvers nae fien, foo 't u gelieft, te weten Camerar, hifi. mtd.it. pari. 1. cap, ij. Gefuer. in Mitridat. /Eneam Sylvium &C Ρ Η i. Ickfai my derhalven vergenought houden met dat ick van u gehoort nebbe, en wil nu komen tot de gefchiedeniife felfs. Ick hebbe voor eerft gelet in 't lefen van het eerfte deel defer gefchiedeniife , dat Pre- tiofe (foo het fcheen) behendelick wift� uyt te vinden faken die felfs een do&or in de me- degijn� niet en konde bemereken * te weten, dat Gi�alde door liefde vervoert moefte we- fen, en dat fulcx d'oorfake was va hare fieck- te. Nu by defe gelegentheyt wilde ick wel onder-recht wefen , ofte nae de kunften der medegijne'n, ofte van de onderfouckers der naturen , offer e� fekere byfondere flagh van pols zy, of eenige gewiffc teyekens in de flagh-ader daer uyt yemant ( die de kunfte verftaet) fekerlick foudekonnen weten ofte een jonge deerne verheft ofte met liefde be- vangen is , dan niet. want indien fulcx ghe- leert konde werden, ick wildet my wel geit entijt laten koften om fulcx te w�ten, om redenen die ick daer toe meyne te hebben. Ten anderen foo ben ick begerighte weten, of men door waer-feggers, of diergelijcke foorte van menfehen onderfoeck magh doen op houwelickfe ofte andere toe-komende faken. S o ρ H. Dit Is eenvrage die het geheym en verborgenthevt van de medegijn� raeckt, en die midtfdien beft by de meefters van de' felve kunfte beflecht foude konnen werden:. nict-te-min om u niet verlegen te laten, en vermits ick al fomtijts mede e� weet-gierigh oogh hebbe laten gaen over bouck� van die gelegentheyt, foo kan ick feggen dat eenige van de ervarenfte in die wetenfehap, en by namen de geleerde _%Aviunna_% en met den felven TrMnc�fcm Vulcfius lib. 3. Controvfrf. fhilof. & mtdic, c*p, I+. laqttts Ftrmnd Argt- T t t % «pil
fproten te zijn uyt het laegh Egypten , on- langs t'onder-gebracht van de Chriftenen, en gedwongen het Chriften geloove aen te nemen: datfe fulcx hebbende belooft korts daer na weder van de Saragijnen waren ver- wonnen, fondertegens de felve eenigenfon- derlingen tegen-weer te hebbe gedaen : ver- vallende alfoo weder van het Chriften ghe- loove aen de Saragijnen, Dat fulcx gekomen zijnde tot kennifle van de Chriften vorften , datfy luyden wederom zijn aen-getaft ende verwonn� > en de Saragijnen verdreven; niet willende de Chriften vorften toe-ftaen {ver- mits haer lichtveerdigheyt ende ontrouwe ) dat de felve in haer landt ibuden blijven, ten ware fy haer eerft hadd� vervought na Roo- men , om aldaer van den Paus t* ontfangen foodanigen ordre als daer goet foude gevon- den werden hun te geven �, dat de felve daer op kleyn en groot na Room� waren vertroc- ken, en dat de Paus ( alles gehoort en over- wogen hebbende) de felve hadde op-geleyt, tot haer boete en beteringe , fevcn jar� langh te mogen gaen dwalen door de vverelt , fon- dermiddelertijtop bedden te mogen flapen -_flaftende hun even-wel , om eemghfins hun te mogen generen , dat yder kruyi-dragende Biflchop ofte Abt hun foude hebben te geve voor eenmael thien ponden tournois. Dat- fe in den voorfz, jare 147. in den Oughft- maenttot Parijs komende verhaeld� vijf ja- ren aireede te hebbe gedwaelr. Pafquier* ver- haelt vorder uyt het vertellen van die gene die fulcxals doen gefien h«bb� , dat de mans ganfeh fwart waren , met fwart gekrult hayr, hebbende in elck oir ee ofte twee filvere rin- gekens: dat de vrouwe mede voor het mee- rendeel mifmaeckt en leelick ware, met hayr geheelfwart, als e� peert-fteert, ganfeh flor- digh ende ongedaen in haer kleedinge, een lappe lakens om 't lijf gebonden hebbende met koorden vaft gemaeckt �, ende in t korte een vreemt gefpuys van menfehen. Noch wijders, datfe veel haer werek maeckten van de lieden 'm de hant te kijeken, ende yder te feggen wat hun voor geluck ofte ongeluck gebeuren foude , ofte aireede gebeurt was: datfe veeL onrufte tuifchen man ende wijf verweckte ende vceediame houwelickenvol twift maeckt�,. de mans in-beeldende dat de vrouwen quaet garen fponncn; van gelijcken datfe door quade kunften het geit uyt de lie- den beurfe in de heure konden doerf komen : ende eyntelick dat de Biifchop van Parijs ten

-ocr page 559-



				E Deh Liefde. deckte klaerlick de liefde die de koninqh Perdiceasdvoughtot Phyla, een by-fit van fyn vader� en dat ev� op defelve maniere gelij�k Erafifiratus uyt-vont de brandende genegent- heyt van tAntiocbus tot Slratonitt fyn ftief- moeder. (Val.Max. l.s.cap.7.) Gtlenus in fyn bouck j daer hy handelt van de gene die den fieckaert maken, beroemt figh te hebb� kon- nen ondervinden den heymelicken minne- brant van een Romevnfchen ridder j die de felve gefet en gewet hadde op de by-fit van e� van de groote aldaer. Van gelijck� roemt de felve Gaknus te hebben weten na te fporen de liefde va e� voornamelicke jonckvrouvve tot eenen fchoonen jongelingh Philades ge- naemt. laques Ferrand_teen geleert Frans me- degijn , feyt in den jare 1604. behendelicken ondervonden te hebb� de malle minne-drif- ten die een jongh ftudent ( een groot edel- man zijnde) beymelickdrough tote�fchoo- ne jonge deerne een kamer-maeght in den huyfe daer hy figh onthiel, daer van hy de vordere gefchiedeniif� breeder verhaelt in fyn bouck by hem op defe ftoffe befchreven. Ρ η I. Wel j ria defeexempel� uyt-wijfen, foo en foude men door de kunft niet alleen konnen uyt-vinden of yemant liefde drough» maer oock tot wien, Ick bidde fegh my doch hoe dat toe gaet; want my dunckt dat fulex een jonghman van myne ghelegentheyt van grooten gebruyeke foude konnen wefen. Sop i-l Wel aen , dewijle ghy des foo be- gerigh fchijnt te wefen, foo wil ick u feggen 't gene icker van bemerekt hebbe. Wilt ghy weten of yemant met liefde is bevangen, en op wien ('tzydan man of vrouwe ; maer ick lal nu van de perfoon van e� vrouwe fprek� ) foo fiet dat ghy foetelick en behendelick in u hant krijgt de hant van de gene daer ghy de preuve van nemen wilt , ende leght dan u vinger al fachtjens op hare pols, ende daer na foo brenght in u reden te paffe den naem van de gene die ghy meynt dat haer meeft aen 't herte leyt �, ipreecktvan denfelv� , loffelick prijfend� des felfs fchoonhevt, geeftighest, ofte andere goede gaven, en t' elcken als ghy dien naem noemt, let dan neerftelick wat veranderingh ghy in haer oog�, wefen, ende fonderlinge aen haren pols-flagh fult gevoe- len : daer is geen twijffel aen , foo de niinne- pijl haer recht ghetroffen heeft, of ghy fult een ongelijcken dril, ende een veranderlic- ken poft gewaer worden, die geen regel of fiagh enfal houden. {Paul. JEgtmts.ltb.s- ^cl��* J7.h
		5 � 8 POLS-TAST�N nois d� la tnaladicj d'Atnour ou mthncholitj Erotique. ) een groot Spaens doftor> met verfcheyde andere van de gheleerfte 'm die kunfte vaft ilellen, datter geen byfondere ader-flagh en is, oock geen fekere teyckens in defelve , waerdoor die fieckte eygentlick bekent foude konn� werden. En voor reden wort by de felve in-gebracht, dat de liefde , foo lange die in de palen van deredelickheyt blijft, is een genegentheyt die in het breyn haer woon-plaetfeis houdende: maer buyt� ofte bove reden en regel gaende , dat de felve dan in de lever ende niet in het herte figh onthout, ende dien volgende dat uyt de pols ofte fiagh-ader (die uyt het herte haer bewe- ginge heeft ) geen vafte teycken� en konnen werden genome, om te wet� of yemant met de minne-koortfe gequelt is,danietj en noch min , wie daer van d'ooriake mochte wefen* Ρ η ι. GewiiTelick het is my leet dat de kunfte foo verre niet en gaet , en dat de gee- ften in foo fcherp-finnig� eeuwe, als wy be- leven , ( daer'tal fchijnt onderfocht te wer- d�) noch foo hooge niet en zijn geklomm� ; te meer vermits ick bemercke,dat al lange in voorlede tijden een groot deel van defe kunft is ondeckt geweeft, even bv oude vrouwen die wat genepen waren. Ickfie dat Canace in dit gaft-huys fieck leggende klaer uyt feyt (als �T»<iieiverhaelt) Mijn voefter heeft den brant van mijn bedeckte wonden , Wt ick en weet niet wat, behendi»h ondervonden _; Die feydc my in't oir : Ick fie het datje mint. En dat u jeughdigh heit tot vrijen is «elint. En dat alfoo zijnde ,foo dunckt het my vreemt dat alle onfe groote doctoren hier in noch maer als mollen en zijn, daer een oudt wijf al van doen af foo klaer in fagh. Soph. Al fachtjens,lievejongelingh, wantal iftfoo>dat ick uyt de getuygenifi�n van de geleerde hebbe g�feyt datter geen ey- g� pols-flagh en is die jus ft op de lietde paft? loo en volcht daer niet uyt dat de kunftenaers uyt andere gelcgentheden (jae oock uyt de pols felfs) niet al merckelicke dingen en fou- den konn� ontdecken,daer uyt men yemants geftalte foude konnen weten, jae ick fegge u in tegen-deel, datter veel ervaren medegijns eertijts zijn geweeft ende noch zijn? die door middel van de kunft ten klaerft� hebben we- ten t'ondeivindenj dat yemant van die wefpe geileken was. Avic. lib. j. cap. de amote. En noch meer als dat , Soranus van Ephefen (als in het leven van Hippocwies te leien is) on-

-ocr page 560-



				e Der Liep de. y 15» S O Ρ Η . De felve jongen doftor onder andere hebbende e� wijle vergefelfchapt een vermaerdenmedegijn, alshy byde fiecken gingh (als in Italien tot bericht va de ftuden- ten veel gefchiet) en gewaer zijnde ghewor- den, dat de doftor (als hy de pols va de fiec- ken getaft hadde) wille te feggen w^racr dooi- de fieckte was veroorfaeckt, als door eten va meloenen, noten, appelen, vijgen, ofte dier- gelijck� fruyt, bad ernftelick den man, hem te willen openbaren waer uyt hy fulex vvift, als hy feyde. De doftor, na'des hem te heb- ben laten bidden, fevde hem , dat hy ontrent de fieck� komende neeriklick was gewoon acht te nemen, of hy in of ontrent de kamer van de fiecken niet eenige fchell� van noten , meloenen, of diergelijcke vruchten en ver- nam j en die fiende, dat hy daer op dan aen- gingh. De nieuwe doftor, defelefle wel meynende onthouden te hebben, ende die willende in't werek ftellen, was korts daer na geroepen over eenen fchamelen arbeyder, fieck te bedde leggende �, voor wiens hutte hy een vers efels-vel fiende legg�,hadde daer op den patjentfyn pols geraeckt, ende gefevt dat hy ganfeh fwaerlick fieck was, en dat fulex hem niet vreemt en docht, dewijle hy foo harden ende onverdouwelicken koft, te weten efels vleefch, hadde beftaen te eten. De fiecke, des verwondert zijnde,fevde, dat de doftor geheel van den wegh was. want (feyde hy) ick en hebbe in acht dage en lan- ger geen efel gefien, ten ware mijn heere den doftor. De misuagh van de jongelingh quam daer uyt, dat hy den regel dien hy gehoort hadde al te breet en fonder befcheydentheyt in't werckftelde . En voor u , lieve Phiio- game, ftaet te letten, dat ghy niet in gelijcke dwalingen en valt. Ρ η 1. Is daer voor te vreefen Sophro- nifge < Ghy hebt my verklaert dat veel ghe- leerde medegijnen vaft ftellen, dat indien op den naem van eenigh perfoon de pols van een jonge juffer, en oock haer wefen , feer ver- andert , dat daer uyt vaftelick te befluyten is datfe van deflelfs liefde bevangen is. S o ρ η . Maer of het gebeurde dat ye- mant een jonge deerne onteert, en haer daer na verlaten, ofte andere fchamperheyt aen- gedaen hadde, ende dat fy daer uyt in quel- hnge zijnde gevallen, een doftor ( als ghy ) haer daer op quame te befoucken, en dat de felve fprekende van den voorfz. perfoon, ge- voelde de flagh-ader van de voorfz. jonghe deer-
		POLS-TASTING 17, de mort.)* Ghy fult oock meer andere teyckenen uyt haer wefen , en fonderlingh ayt haer oogen, konnen af-nemen , die eer zijn te mereken, als te fchrijven . Maer dan loopter noch wat op dat vry aen-merekens weert is , en van grooten ghebruyeke j maer d3er van op betef gelegentheyt. Ρ Η i. lek bidde u en ipaert doch geen broot voor de vrienden, ende enlaet niet onder u tonge 'tgene ick foo feer begeere te horen als yet dat ick nu ter tijt weet. S o ρ H. Neen, vrient, foo plagh men e� boer fyn kunftafte vragen: alle dingen en dienen niet uyt gefeyt aen foo grage gaften als ghy en uws gelijcken zijt; hn d�fdanige verborgentheden en willen foo op een bot en met eenen adem niet geleert welen, Ρ Η i. Ghy en hebt even-wel dit geenen dooven gefeyt ; En nu ick den draet hebbe, ick hope het kloen wel te fullen vinden. Ick kan oock lefen (God danck ) en hebbe u fchrijvers hooren noemen die te vinden zyn, ickmeyne die nae te fien en te letten watter in fteeckt. want ick iie aireede wel lbo veel , dat dit onderfouck niet alleen by de mede- gijnen , maer by de gene die wat kenniife van (aken hebben, kan gedaen werd�. Het komt my nu binn� dat ick gelefen hebbe, dat Eta- fiftratui { daer ghy te vore van gewagh deet) de liefde va Am'whus gewaer wiert, vermits hy vernam dat fyn ader-flagh t'elcken veran- derde als Stratonice fyn Hief-moeder in de kamer ofte ontrent het bedde quam , daer hy fieck lagh, De po�ten hebben daerom wel gefeyt, Wie is die heeten minne-brant Behendigh in fyn boefem rtuyt ? De liefde pait op geenen bant ^ Sy wil, fy fal, fy moeter uyt. Soi-h, Dat is tot daer toe goet , focte jongelingh � maer ondertuifch� �Tet geraden u niet te feer te will� vergapen aen de bewe- ginge van de flagh-ader , om altijt daer uyt een befluyt te-maken (als de felve buyten ge- woonte verandert, en raifer af harder flaet op de naem ofte door de aenkomfte van eenigh perfoon ) dat t'elcken een uytmuntende lief- de hier van de oorfak� ware. Ghy fout lich- tehek (foo doende) konnen vervallen in een ielfame ongelegentheyt, als ick eens verftont een jonge doftor gheraeckt te zijn , uyt ghe- ujeke ooriake. Ρ hl Hoe gingh dat toe, weerde So- pHromfce-i

-ocr page 561-



5^0 Pols- tastinge Der Liefde. deerne heftiger flaen, als te voren; foude hy (uyt-genomen alleen het gene dat in de�b niet een grooten misflagh doen daer uyt te gelegentheyt uyt natuerl�cke redenen duy- ;befl uyt�, dat fulex uyt liefde gefchiede, daer delick kan befloten en beveftight werden) Jhet uyt het tegen-deel, dat is, uyt louteren foo meyne ick dattet al beufeling� zijn, daer haet, fyn oorfpronck foude hebben ? 'T is ick geen tijt in en foude willen hefteden, als feker, dat jae, Want dewijle het voren is vaft alleenlick om de ydelheyt van de raenfehe- geftelt j datter geen befcheyden en eygen Iicke verftand� daer in te bemereken ; anders beweginge in de flagh-ader te vinden is <�q weet ick dat onder dit bejagh quade kunften j uyft alleen paft op de minne-fieckte, en dat worde gepleeght, en daerom en wil ick nie- daerom met omi�chtigheyt en vernuft alle mant raden fich hier toe te begeven . �omftandigheden moet� werden overwogen, Ρ η ι. Maer fout ghy dan geheelick ver- eer men yet fulex befluyten kan, foo fiet ghy ftaente verwerp� de kunfte van Phtfiognomit, wel hoe los u op-genomen kunfte gaet. dat is, de wetenfehap om uyt het wefcn, ge- P η i. Ick fie wel ghy fout my geerne ftalte, ofte gelaet van een menfche, fyn in- wederom van 't ftuck leyden > maer ick en nerlicken aert te kennen i daer nochtans ver- meyn het daer by niet te laten, maer moet fcheyde wijfe lieden veel van zijn houdende, het vogeltjen (foo men feyt) onder de fteert daer oock d'ervarentheyt vry wat van getuy- -j. fien, en dan dagh en raet. Maer wat is u ge- gen kan. voelen, of men uyt yemants hant ofte andere Som. Dat is een geheel ander werek, leden, uyt de ftrepen en linien van de l�lve, als het gene waer van wy nu gefproken heb- vet fulex ofte andere faken, rakende yemants ben, en ick en ben jegenwoordelick niet ge- �'nnerlicken aert, nae de kunfte kan uyt-vin- fint om in het onderfouck van het felve te den ^e. en of het een Chriften geoorloft is fyn treden . Maer 'm plaetfe van fulex foo hebbe handen te laten fien om eenige voorfegginge ick juyft hier nu by my een byfonder trou- �n 't ftuck van fyn houwelick daer uvt te mo- geval van onfen tijt, my onlanghs by een gen verftaen * of dat hy andere middel� ver- vrient ter hant geftelt, daer in te fien is dat� magh te gebruyeken , om van toe-komende ter heden zijn die alleen op het gevoelen van ding� de uyt-komfte te weten i Mart. Delrio de uyterlicke geftalte des lichaems,felfs fon- difa. Mag. 'IA.+. c»p. s. Hier op wat berichts, der behulp van oogen, een vrouwe weten te weerde Sophronif^e. verkiefen. Soph. Wat het eerfte aengaet, ick weet Ρ η ι. Eylanghtmydatherwaerts,foohet datter geleerde gevonden werd� die hier van u belieft, weerde man, ick fai't by mijn felv� groot werek mak�, en defe kunfte (indieni� overlefen, om u geen tijt te doen verliefen. vveerdigh is foo genaemt te werden ) oock Soph. Wel aen daer is het gene dat ghy met de fchrifture willen beveftigen, daer toe begeert , ick heb jegenwoordelick wat te treckende de plaetfen lob. 37. 7. mitfgaders doen by een vrient hier ontrent -_} overleeft Exod. ij.y. Dan de overfettinge van Huro- middelertijt dit geval, ick wil haeft weder nymm fpreeckt hier klaerder af als de onfe hier zijn, om dan oni� begonn� reden te vol- doet , en dient daerom na-gefien. Even-wel voeren . Monfr. Pafyuwdt recher. de Franc. ifb,i7-caf>. Ρ Η I. Ick wil foo doen, Sophronifce; 3p. verhaelt eenige fonderlinge dingen van foo en ial mijn wachten niet fonder vrucht defe gelegentheyt- Doch wat my aengaet zijn. ghy doet middelertijt uwe faken. 'Deer mede rvertreckf Sofhronifim ₃ ende F�logamus, *htm* uyt-geleyt hebbende _s begon ie lefen als atolght.

	LIEF-

		__all]

-ocr page 562-



		JU

	LIEFDE

Sonder fien verweckt > en fchoonhey t blindelinghs verkoren, En heeft van oucs gemeynt, dat als de lieden minnen, Het oogh haer noodigh is als leyder van de finnen -_$Want fonder dat behulp en weet de menfche niet, Wat dat met reden fchoon of vvattcr leclickhiet. Maer hier in dit verhael daer is een felfaem vvefen, Daer in den ouden tijt noyt van en vvert gelefen; Koom fiet hier, ibete jeught, een blint en handigh man, Die ibnder oogh-behulp wat ichoon is weten kan . De ftadt die voert den naem van handen vvech te werpen, Die moet te defer uyr ons domme finnen fcherpen, Die moet op defe reys yet brengen aen den dagh, Dat hier in defen bouck een plaetfe vullen magh. Terwijl in haren tijt de vvacer-rijeke Schelde, Veel fchepen aen de kaey en op de ftroomen telde, En dat haer rouwe jeught is over-al verdeylt, En met een fnelle kiel de vverek omme feylt, Doen was Vermander een van defe rappe mannen, Die tot een ftaegh gewin de ganfche finnen fpannen. Hy had een langen tijt gehandelt over zee, En ftaegh tot fynen dienft veel fchepen op de ree, En gelden in de kas, en waren pp de iblders, Enhuyfenop hetlant, en landen in de polders -, V � � En

-ocr page 563-



		*5» LIEFDE SONDER** En vvaerom meer gefeyt ? De beurfe vvaeghter van, Hy was in fyn beroep eengroot en deftigh man. Maer liet! het foec geluck dat yemant plagh te ftreelen , En met een volle maet fyn gaven uyt te deelen. Is veel gelijck een roock, gelijck een teer gelas * En maeckt tot enckel gal dat eertijts honigh was» De man die valt te bed van hecten fucht geflagen _s Soo dat hy in gekerm verilijt geheele dagen, Soo dat de foete flaep op hem niet meer en fijght, Vermits, hy t'aller uyr vernieude prangen krijght. Men roept van ftonden aen, men haelt ervare luyden, Die mengen onder een de krachten van de kruyden, En gom ₅ en vinnigh iap ₃ dat niet en is bekent, En wat den Indiaen van ooft of weden fent* Maer 't quaet verwon de kun ft, en fcheen geftaegh te vvaiTen₃ En op geen medelijn voortaen te vvi�cn paffen. Hier door vervak de vrient als in den leiten noot, En voelt (gelijck het (cheen ) de prickels van de doot. Daer treurt het ganfch gedacht. Daer zijn verfcheydc faken ₃ Die rou en open ftaen en effen zijn te maken, En dat door hem alleen. Dit quelt den goeden man ₅Dat hy foo rijeken boel niet fuy ver laten kan ♦ Hier op wertover-al voor hem als ftaegh gebeden, Ten eynd' hy komen mocht tot fyn gei�nde leden, De dochters boven-al zijn dapper aen het werek, En maken van het huys gelijck een kleyne kerek. Daer quam om deien tijt een meefter figh vertoonen _r Die vraeght of hem de man genegen is te loon en, Indien hy hem genas. Hy wil niet zijn betaelt, Tot dat hy beter is en ruymer adem haelt; Tot dat hy wederom door krachten van de leden, De kaye falbegaen, de beurfe �al betreden^.

-ocr page 564-



		S � � � V E R W E G � �; *53** En dat men fèggen magh, en al met vollen mont, Dat hy tot aen het mergh ten vollen is gefont. Hy die hem dit vermat was fteke-blint geboren, Syn oogen (ibo het fcheen ) die waren uyt-gefvvoren Oock in de moeder felfs; endesalniet-te-min Hy was een rappe ziel _y en dede groot gewin. Soo haeft dit in het huys by yemant is vernomen, Men haelt Galenus daer, men laet hem binnen komen, Men vraeght hem met beicheyt of hy iigh kracht vermeet, En of hy vaften raet voor defe fieckte weet. Men fey t hem boven dat: Kan hy het quaet genefen, Men fal hem na den eyfch beleeft en danckbaer vvefen, En wat hem vvert belooft dat fal hem zijn getelt, Oock eer hy fynen voet daer uyt den huyfe ftelt. Vermander ( fcyt de man ) ghy moeft hier anders ipreken > Of ick en wil geen hant aen uwe leden fteken, Het loon dat ick begeer en is u geit of goet, Het loon dat ick begeer dat is u eygen bloet. Ick weet dat hier in huys drie dochters zijn te vinden, Die moeiten nevens u te famen haer verbinden, Dat als ghy zijt geibnt en buyten ongeval, Ick e en e van de drie mijn eygen maken fal, En dat te mijner keur. Dien loon moet ick genieten, Stelt my dat heden vaft: of foudet u verdrieten Aen my gelijck ick ben een dochter toe te ftaen, Ick ial u dienaer zijn en weder henen gaen. Dit klonck den goeden man vry felfaem onder d'oiren, Hy feyd', Ick moet voor-al hier op de dochters hooren, Die raeckt de fake meeft. De man vvert uyt-geleyt, De vrijfters in-gebracht, en alle dingh gefeyt. De vader doet het vvoort: Eylaes! mijn fvvackc leden Die worden alle daegh gedurigh af-gereden, V � � 2. Achi

-ocr page 565-



		5H LIEFDE SONDER Ach ί kinders _y na my dunckt, ick fie van heden af, Ick fie de fwarte baer, ick fie een open graf. 'T en kan, naer ick mijn voel, 't en kan niet lange duren, Ick moet de lefte pijn ick moet den doot befuren; Hierom zijcghy bedrouft, en fucht den ganfchen dagh, Meer als u teeren aert en jonckheyc dragen magh. En nu is bier een man die geeftet niet verloren, Al is hy fteke-blint van 's moeders lijf geboren _yMen hout dat hy vernuf in iynen boefem heeft Meer als oyt meefter plagh die opder aerden leeft. Die ftelt, by Godes hulp, dat hy my lal genefen, Wil ick ilechts milde zijn ₃ wil ick ilechts danckbaer vvef�n 5 Ma er hy begeert vry meer als eenigh meefter plagh, Soo dat ick, na my dunckt > bier in niet treden magh % Wat dunckt u van het ftuck ? Sy roepen allegader, Ach! ibo ons bidden geit > verfchoont u, lieve vader; Belooft het niet alleen_} maer geeft het aen den man Al wat hy oyt begeert, jae wat hy vvenichen kan. De vader wederom: Maer hy wil hooger iingen, Hy wil geen fomme gelts tot iynen loon bedingen \ Hy wil tot iyn geriefde keufe van u drien, En of u dat behaeght dat hebje nu te fien. Dit Iuyt de juffers vreemt > fy ftaen gelijck verflagen ; Maer ftracx ibo roepter een: lek ial de kanie wagen, C Sy wou haer vader i�en getogen uyt de pijn, En wou om iynen t'vvil een blindens vrouwe zijn.) Hy iifer ooriaeck van dat ick op aerden leve, 'T is reden dat ick hem mijn lichaem weder geve, Of ftelle t'iynen dienfl:. De refte ftaet beichaemt, En ipreken even-felfs gelijck het haer betaemt. Een yder ftelt het vaft haer woort te fullen houwen, En na de keufe valt den blinden man te trouwen_;

-ocr page 566-



		S I � � VERWECKT. *5:** Behoudens dat den man geen loon genieten magh, Voor dat haer vader is gelijck hy eertijts plagh. Doch hier by wil de vrient het ftuck niet laten blijven, Hy latet altemael met goeden inct befchrijven. De vader teyckent eerft, de juffers op een ry, Die ftellen even daer haer foete namen by, Doen was de man geruft, en gaet het iïuck beginnen, En op den vijfden dagh foo fchijnt hy yet te winnen. En vvaerom langh verhael ? 't en is geen langen tijt Vermander is den dorft en heete koortie quijt. Hy is voortaen niet meer bevochten vander hitten, Begint oock door den dagh een vveynigh op té fitten. De maegh begint haer vverck; dies eet hy fachte koft, En is den tienden dagh van alle brant verloft. Vermander is verheught, en laet den Heere dancken, Dat hy niet meer en is gerekent by de krancken: Hy noot oock boven dat fyn vrienden altemael, En recht een langen dis te midden op de zael, De meefter boven-al en ifler niet vergeten, Maer is by fynen weert met groote luft gefeten. Vermander fprack en lough, Vermander dranck en at Soo wel als eenigh menfch die aen de tafel fat. Te midden in de vreught, terwijl de gaften droncken Al wat de rijcke kunft ter eeren was gefchoncken, Soo ftont de meefter op en nam een ichoon gelas, En vraeghde fynen weert, of hy genefen was _%En of hy nu gevoelt de luft en oock de krachcen, Dat hy een friiTchen dronck van hem fou willen wachten l Iae meefter, feyt de man, ick drinck het liever uyt, Als wat u kunfte brouwt van gom of bitter kruyt. Ickbennurechtgeiinteensluftighaftefpoelen Al wat my in de maegh foo bijfter plagh te � voelen. V � � 3 Hy

-ocr page 567-



		*_Sz6* LIEFDE S O Ν D E R Hy dede dat hy iprack, en dronck met groote imaeck> En dat gaf al het volck een wonder groot vermaeck ♦ Wat dunckt u > i�y de man > is defe vrientgenefen ? Sy roepen altemael hem jae geibnt te wefen �, De daet die wijftet uyt. Wie kent een fiecken man, Die wijn en goede ipijs in vreughde nutten kan ? Hier gaet de meefter aen: Wel is de koorts verdwenen, Soo is te defer tijt mijn loon alree verichenen, Siet daer is ons verdragh. hy langht terftont het ichrift, En dat wort door-gefien en wonder nau gciift. Maer wie het over-iagh, of wie het hoorde leien, Die heeft terftont het loon den meefter toe-geweien, De vader voughter by: lek ben een eerlick man, Die watick heb gedaen niet vveder-roepen kan, Niet weder-roepen ial. T'fi laet de dochters komen, Op datter van de drie magh eene zijn genomen �, Maer niemant koomter by of fteeckter handen toe, Op dat de meefter ielfs alleen fyn keufe doe. Want foo light ons verdragh. Galenus is te vreden, Mits dat hy metter hant magh raken hare leden, Eer hyder een verkieft. het wort hem toe-geftaen, En ftracx is voor het volck den handel aen-gegaen. Men liet daer op een ry de drie gefufters fetten _ΛMen liet den blinden man op haergedaente letten, Niet door een wacker oogh ( want hy is fteke-blint) Maer foo hy by den taft haer teere leden vint. Die outft van jaren was die quam daer aen-getreden, Enrecht gelijck een keers en deftigh in de zeden_; Maer efcer niet te ichoon. de tweede was mifma�ckt., Doch geeftigh uy ter aert, en wonder net beipraeckt: Haer aeniichtis beiaeyt met duyi ent grauw e iproeten₅Maer haer beleefden aert die kondet al veribeten:

-ocr page 568-



		SI EN VERWECKT. Haer een oogh had een fchel dat bijfter felfaem ftont, Maer dat en is geen feyl dat oy t een blinde vont. Hacr tanden waren geel, maer recht in hare reken, En dat is van gelijck geen blinden oyt gebleken �, < Het is genough bekent, noytgaet een blinde vaft In dat men niet en^oelt of met fyn handen taft. De jonghfte van den hoop die had de befte gaven, Om aen een vierigh hert fyn brant te mogen laven; Sy is van blijden geeft en van een fnegen fin, Sy was van lijve i�hoon, en geeftigh niet-te-min. Maer feker aerdigh quant uyt Spaengjen eerft gekomen, Die had haer jeughdigh hert ten vollen in-genomen, En fy befat het zijn op foo een vaften gront, Dat hy tot aen de ziel aen haer verzegelt ftont. De vrijer even-felfs was eene van de gaften > Maer voelt fyn innigh hert met droefhey t overlaften, Vermits fyn vveerfte pant moetin perijckel ftaen, En dat oock over haer het kiefen heeft te gaen. Hy trooft hem lijckewel om datfe van den blinden Niet aen en is te iien > niet uyt en is te vinden: Hy leet eerft groote vreef, maer fcheyter weder van, Om dat men metter hant geen ichoonhey t voelen kan, Maer fiet, de jongelingh die vint hem ganfch bedrogen , Sy η vrijfter wort gemijnt, en uyt den hoop getogen; Want na de blinde-man een yder heeft geraeckt, Soo ift dat hy terftont de jonghfte fyne maeckt; i De jonghfte flucx omhcift, en noemt haer uytverkorcn, Die God tot fyn behouf heeft weten op te fporen, Die God tot fyncn trooft op heden heeft gejont, Om met hem aen te gaen een wettigh trou-verbont. Hy neemtfe byder hant en pooghtfc vvech te leyden, En wil en van het volcken uyt de kamer fcheyden,.

-ocr page 569-

«��

5z8 LIEFDE SONDER

Hy gaet in als te vverck gelijck als yemant doet
Die nooge macht gebruyckt ontrent iyn eygen goet.
Maer fegh eens, mijn vernuft wie falder konnen ichrijven
Hoc dat men defe twee te iamen iagh verftij ven,
Wat voor een koude ichrick door al de leden gingh _sSoo aen de fbete maeght als aen den jongelingh.

Sy itaen gelijck verfteent en dat ter weder zijden,
Men fiet een groot gewoel in hare leden ftrijden j
Dan is de vrijfter bleeck, dan iiTe weder root,
En dan eens op een nieu gelijck de bleycke doot.
De vrijer is geftoort en wonder feer verflagen,
Hy kan het droufgeval in ftilte niet verdragen >

Hy ruckt met grammen fin den hoet van fynen kop >
Hy goyt hem in het zant, hy treter boven op.

-ocr page 570-



		SIEN VERWECKT. *%%₉* Hy treckt hem by den hair, en, naer het mochte fchijnen , Hy wou daer voor het volck uyt enckel leet verdwijnen. Maer yemant uyten hoop begaf figh nevens hem, En blies hem in het oir een reden fonder item. De doófcor onder dies, ter zijden af-geweken, Began fyn innigh hert wat vrijer uyt te (preken: Maer Opvvijck quammer by , en met een gauvven treek Groet dus den medecijn en feyt hem fyn gebreck: Heer do&or, veel gelucx� ghy kont een vrijfter winnen Alleen door uwe kunft en fonder bange finnen; Maer vvy ellendigh volck zijn flaven jaren langh, Soo dat ons ftige jacht is dickmael fonder vangh. ; lek heb dit weerde pant, een langen tij t geleden, Gedurighaen-gefocht, gedurigh aen-gebeden; ; :■� Soo: dat ick op het left haer teere finnen wan, En fy, tot my geneyght, en wil geen ander man. Dies, eerje vorder gaet, foo dient u dit geweten, Dé ziel van defe maéght die wort van my befeten; Al wie haer vorder raeckt dat is haer enckel laft. Want fy is buyten my met niet een menich gepaft. Wat ick u bidden magh laet u een weynigh raden, � Dat fal my voordeel zijn en u niet konnén fchaden j Verkieft een friflche blom die vrije finnen heeft, En die met haren geeft in nicmant anders leeft. Het is een harde iaeck aen haer te willen komen, V Viens hert dat at-bereyts met liefd' is in-genomen; Sy helt ftaegh na den man tot wien fy was gefint. Ghy let dan, lieve vrient, wat fpel dat ghy begint. Als Opvvijck ftille fvveegh (bo gingh de docior fpreken: Ghy pooght my, na ick merek, wat in de vuy ft te fteken -₃Ick fie ₃ al ben ick blint, ick fie u loofen raet, Die niet en is gegrorit als flechts op eygen baet. � � � Ghy

-ocr page 571-



		j3o LIEFDE S O Ν D E R Ghy wilt my buyten (poor en van den wege leyden, Maer ick meen van de bruy t foo licht niet af te fcheyden; Al fie ick niet een fteeck, weet dat een jonge maeght, (Schoon niet aen mijn geficht) aen mijnen geeft behaeght. Ick heb de friffche blom hier weten uyt te kiefen, En die, hoe dattet gaet, en wil ick niet verliefen. VVaerom word' ick benij t ? al is de vrijfter fchoon, 'T is mijn gewonnen prijs en mijn verdiende loon. Schoon ick haer noyt en iagh ₃ haer beek is my beichreven ₃En 't ftaet als binnen my gefchildert naer het leven ₃Geprent in mijn gemoet ; foo dat ick evenftaegh Haer mont en geeftigh oogh in mijn gedachten draegh. Ick (ie haer heus gelaet, ick ile haer rappe gangen, Soo dat aen haer alleen mijn ganiche iinnen hangen. Weet j als God eenigh menfch met drouve bJintheyt flaet _tDat hy in diep gepeys dan vry wat hooger gaet. Het is hier met den menfch op aerden foo gelegen ₃Oock even uyt het leetfoo rijfter dickmael fegen; Ghy daerom quelt my niet en ilelt u hooft geruft. Wantin dat ghy begeert beftaet mijn ganiche lu�> De vrijer wederom: Ick moet ν vat vrijer (preken, Hoe! kent een blinde-man dat noyt hem is gebleken ? Of vveter eenigh menfch die noyt fyn leven iagh, Wat root> wat aerdigh wit, wat fchoonheyt vvef� magh: Gelooftet, weerde vrient > dit zijn maer finne-vlagen, Die yder fecten kan en weder henen jagen,' Al naer het hem bevalt ₃ en naer een yder.beelt Hem om het deufigh breyn of in den boef�m ipeelt. De ichoonheyt die ghy meynt'in defe maeght te vvcCcn, En die ( gelijck het ichijnt) u pijne fal genei�n, Beftaet _y wat u belanght, niet in een jeughdigh vleys, Noch yet datvvefen heeft₃ maer fl�chts in u gepeys. Wilt

-ocr page 572-



		S I � � VERWECKT. 531 V Vilt ghy de preuve iien > verfet maer u gedachten, En kieft een ander vrou, ghy fultfe fchoonder achten, Want ghy die niet en iiet beilt foo rooden mont ■ Als ghy die met den geeft in u verwecken kont. Dit kan een blinde doen en niet genieene menfchen, Ghy maeckt een aerdigh beek ₅ en dat naer eygen vvenfchen; Gebruyckt maer u verftant. is maer een lichaem wel > Soo hebje volle macht ontrent het buy te-vel. Ghy kont een vvacker oogh en ichoon gebloofde kaken, Ghy kont een witten hals en roode lippen maken, Ghy kont al datje wilt. fiet wat een groote macht Heeft u in dit geval de blintheyt aen-gebracht. Ghy dan en uws gelijck moet lieven door gevoelen, En kont alfoo den brant van uwe luiten koelen ^ Ey kieft een fruTche maeght van leden wel gemaeckt, En die met vrije wil tot uwe koets genaeckt. Doch wat dan vorder raeckt den blos van hare wangen, Het waes van haren mont, de drift van hare gangen, Beelt u dat krachtigh in foo fchoon het u behaeght, En fchept in u gemoet een ganfch volkomen maeght. Ghy dient, naer mijn begrijp, ghy dienter een te trouwen By niemant oyt verfocht by niemant onderhouwen, Die niet en heeft gemalt en niet en heeft gemint, Maer die tot u alleen ten vollen is gefint. En fiet, geleerde man, foo ghy het wilt gehengcn, lek fal u lbo een wijf in uwe kamer brengen > Niet uyt een Hechten hoop , of ick en weet niet wie, Maer uyt dit eygen huys en eene van de drie. Sy is vet, lijvigh, gaef > en van gefonde leden, Sy is oock van de jeught begaeft met goede zeden, Sy heeft een rappe tongh en is van foete tael >, Soo ghy het wel begrijpt, ghy hebtet altemael. � � � � 'T ge-

-ocr page 573-



		_�» LIEFDE S � � D E R '� geficht is u verftopt, wat kan u fchoonheyt baten 3 Tracht na een foete mont die geeftigh weet te praten , Die fal u beter zij �. ghy hebt een wacker oir, En wat het oogh ombreeckt vint dat door u gehoor. 'T is vry geen kleyn vermaeck als jonge vrouwen (preken Met reden > met verftant, met aengename ftreken j Men icgge vvat men wil, geen fchoonheyt heefter by _sHet maeckt een treurigh man en drouve finnen bly. Wel konj' u, lieve vrient > Coo wel met haer generen, Soo konje, na my dunckc, de mijne wel ontberen ; Gebruyckt maer uwen geeft , ons tvvift die isgeftilt, En ghy hebt evenwei een vrou gèlijckje wilt. De vader hoordet aen al vvat de doctor feyde, En hoe de jongelingh fyn reden vveder-leyde \ Hy quam vvat naerder by, en fey den blinden aen Wat dat naer fyn begrijp hier noodigh is gedaen. De gaften evenfelfs die komen hier geweken, Die komen voor de maeght en voor den vrijer {preken ₃Die roepen overluyt, dat ja de blinde-man Oock ibnder ongerief de iake rechten kan ; Dat jae het ibo beraemt en foo behoort te vvefen, En dat fyn heuiche daet twee lieven ial geneien, Twee lieven vrientichap doen en brengen uyten noor₃Iae haer benaeude ziel verloiTen van den doot. Hy ftaet een wijle ftil, onicker vvat te maken, Om uyt dit vreemt gewoel ten leften eens te raken ; Hier op begint hy dus: Het ware groote foliant indien ick laten moet dit uytverkoren pant. Wie kan fyn eerfte min foo veerdigh omme-keeren ? Wie kan, als met gewei1₃ fyn driften overbeeren ? My dient al langer tij t _r en vry al meerder kracht, Op dat foo grooten ftuck magh werden uyt-gewraehc. Die

-ocr page 574-



		S I E � VERWECKT. ^n Dit greep Antelmus op _y een van de nacfte vrienden, Die tot een goet befluyt van defen handel dienden, En gingh den do&or aen: Ey vveeft hier niet beichaemt, Dat van u vverc verfocht heeft prinsen eerft betaemt. Als David aen den reus den kop had af-geilagen, En hem een frhTche maeght ftont op te zijn gedragen, Was Merop niet gefint tot foo een jongen helt; Soo dat in hare plaets haer fufter is geftelt, Haer fufter, wiens gemoet tot David was genegen ₃En, (iet ₃ de vvijfe vorft en hadder geenfins tegen, Hy nam het vrouvvelijn dat tot hem was gefint, Daer in hy iy nen vvenfch met groot vermaken vint.' Op fchoonheyt veel te fien, en nau te � villen letten, En op foo fvvacken gront fyn hert te willen fetten, Dat is een ydel dinck, en niet als enckel vvaen, Daer op een deftigh man noy t vaft en heeft geftaen. De ichoonheyt, Keve vrient ₃ daer van de lieden raièn, Beftaet, naer mijn begrijp, in rechte vijfevafen >, Men tvvift noch evenftaegh > men twijfelt over-al Wat dat men in den menich voor fchoonheyt keuren fal. Daer is nau eenigh volck, of't heeft vericheyde gronden, Daer op dat yemant ichoon of leelick wert bevonden. Deen noemt een vrijfter moy, vermits een aerdigh wit, Een ander � rij ft een hair, foo fwart^elijck een git, lek heb een kuft befeylt daer plat-geftreckte ncufen, En oiren niet bequaem als voorde grootftc reufen Zijn in den hooghften prijs ₃ en daer een jonge maeght, Vermits een grooten mont, de malle jeught behaeght ► lek heb een lant gefien daer niet als lange borften. En even foo geftelt gelijck als boere worftcn , Zijn lief-tal aen het volck. Een ander wilfe ront, Maer al yvat fchoonheyt raeckt, zijn dingen ibnder gont. � � � 3 Daer

-ocr page 575-



		SH LIEFDE S O � D E R Daer woont een feker volck ontrent de noortfche klippen, Dat wil geen teeren mont , maer wenfcht om dicke lippen; Een ander prijft een krop al üTe bijfter groot, Een ander wil een hooft gelijck een fuycker-broot . D'een wil fyn vrouwe vet, een ander wilfe mager, Een ander wiliè fnel, een ander wilfe trager, Een ander prijfb de maet; en geen foo wijien man Die op dat fchoonhey t hiet een regel fetten kan. De fchoonhey t wert gevat of na de geeften fvveven, Of na de landen zij � daer in de menichen Ie ven i Doch � vatter yemant kieft, een wit of bruyner vel, 'T is al maer los gepeys, en enckel finne-ipel. En dit geit even foo ontrent de gaeuite menfchen, Die met haer oogen doen al vvacfe konnen wenfehen ; V Vat fal hem dan gefchien die noyt den hellen dagh, Die noyt een jonge maeght in haer geftalte fagh ? Maer vvaerom meer gefeyt van defe vreemde (lagen ? De fchoonheyt (feghick noch) beftaet in finne-vlagen, In enckel dweepery. Siet hoe de vverelt malt! Voor my, ick noeme ichoon � vat yemant wel bevalt. En feker vvilj' het ftuck na rechten eyfch bemereken, V geeft moet anderfins ontrent de fchoonheyt wereken Als yemant van het volck, als Fop of Lubbert doet, Want die gaen niet te werek als op den ouden voet. Maer ghy, die niet en fiet, moet binnen u gedachten Vaft ftellen ichoon te zijn dat nau geen menichen achten , En dat meeft al het volck niet eens voor fchoonheyt kent, Dient u, eerwaerde man, voor fchoonheyt in-geprent. Want foo ghy voor u neemt tot u vermaeck te trouwen Een van de loctfte jeught of van de ichoonfte vrouwen, Ey fegh my doch een reys, wie defe vreught geniet ? Ghy troutfe voor het volck, mits ghy haer noyt en fiet.

-ocr page 576-



		S � � � VERWECKT. j₃: En dat is anders niet als kriele luiten wetten, En 't vorder datter volght en kon je niet beletten; V Vant die geen menfchen fiet oock midden op den dagh, Die geeft een dertel menfch al wat hy vvenfchen magh. Een poefelachrigh lijf, en twee geibnde � vangen, En hair dat geeftigh krult, en herten weet te vangen, Een boefem niet te grof en niet te bijfter teer, Neemt dat tot u vermaeck. en wat doch eyfje meer ? Alft bol en vleefigh is, al vvatter is te voelen , Daer kan een eerhek man fyn hitte wel verkoelen ; En iboder een die liet het qualick meynt te ftaen, Heer doctor weeft geruft > 't en gaet u geeniïns aen. V mont vint haer gerief, ghy kontu lippen vougen , V hant die wort gevolt _y dat moet u vergenongen, Al vvatter vorder reft, en weet een blinde niet. Wat kander leelick zijn voor een die niet en iïet \ Hier gaet een blinde man een fiende menfch te boven _rWie liet en kan geen jeught voor eeuvvigh figh beloven � Want als de fchoone vervv in vrijfters henen gaet, Een die niet blint en is verneemtet metter daet. Maer een die niet en fiet ( hoe-wel de jaren komen) En dat een fchoone vrou haer luy fter is benomen, Die vint haer edel vVaes gedurigh even net, Vermits haer eerfte beek is valt in hem gefet. Maer vvatter eenigh menfch voor gronden mochte leggen _yGalenus bleef gefet, en liet hem niet gefeggen, � Hyltontgelijck een rots. Als dit de vrijer fagh, Soo gingh hy weder aen, foo dapper als hy magh; Heer doctor, naer ick fie, ghy laet u niet bewegen, En � vilt juyft defe blom daer ick toe ben genegen _tEn ghy ilaet vander hant al vvatter yemant feyt, Ey let eens wat een plae^h hier voor u wort berey t* Ick

-ocr page 577-



		J3� LIEFDE S O Ν D E R Ick foei (ibo ghy haer kreeght) mijn onrecht moeten wreken,, lek fou niet ledigh ftaen haer veel te komen fpreken, En dan en fcheyd' ick noyt als met een hupi�n foen> En wat fult ghy, eylaes! hier tegen konnen doen ? Ick heb de vrijiter lief als uy t geheele krachten, En fy en haet my niet. prent dat in u gedachten; V Vant 't is voorwaer een ftuck daer op te letten ftaet Voor een die dertel jock en mede-vrijers haet. Twee herten eens geilnt en tot haer drift genegen, Daer baet geet\ftage ibrgh, fy vinden duyfent wegen, Haer finnen alremael die zijnder op gewet; Al iaeter Argus by, hy deede geen belet. Galene, zydy wijs, foo kieft de naefte fufter, Dat ial u nutter zijn, en vry al wat gerufter Dan of ghy mijne kreeght; want, vrient, (bo dat geviel, Ghy bracht een ftage forgh op u benaude ziel, En al noch ibnder vrucht. meer heb ick niet te ftggen, Ghy wilt eens voor het leil de iaken overleggen, Het raeckt u aldermeeft. De man, dus aen-getaft, Wort in den geeft gedruckt als met een fvvaren laft. Gelijck een hoogen boom bevochten van de winden , Die midden in den ftorm geen ruil en weet te vinden ₃Staet eerft een lange wijl en waggelt over kant, Maer valt ten leften om en deckt het naefte lant. Dus is de man geftelt. fyn hert begon te beven, En fyn beroert gemoet dat icheen het op te geven. Hy fijght daer op een ftoel, en t'vvijl hy neder fit Verhaek hy fynen geeft, en feyt ten leften dit : Van al dat is gefeyt en heeft my niet bewogen, Noch van mijn eerfte liefde finnen af-getogen, Als dat ick hier verltae dat fy een ander mint, En nu geen vrije ziel in haren boefem vint.

-ocr page 578-



		SIEK VERWECKT. V Vat hier uy t rijfen kan dat is wel af te meten» By alle die maer yet van defen handel weten, De werelt is te boos, en vooreen blinden man Is dit de meefte plaegh die yemant dencken kan. Wei aen > indien je kont ^ laet hier een vrijfter komen Die van voorgaende min niet in en is genomen, Die niet en heeft gemak ₃ maer ftaet 'm haer geheel, Die fal noch heden zijn mijn uytverkoren deel. Hec vvoort was ftracx gevat, en fonder langh te dralen Men laet van ftonden aen de tweede fufter halen, �^]. Men feyt haer vvatter ichuylt > en hoeiè nu een man ÏMet eer en vrienden raet voor haer bekomen kan. Men feyt haer dat de kans dient vvaer te zijn genomen, Vermits die noyt foo fchoon haer voor en was gekomen > Men feyt haer dat het luck is uy termaten glat, En dat het is een dingh dat haeft dient op-gevat. Men feyt hoe-wel de man fyn oogen heeft verloren, Dat hy noch efter dient by haer te zij � verkoren; Dat ichoon al is hy bhnt, haer dat geen hinder doet, Mits hy door fyn geficht den koft niet winnen moet. Dat jae de blinthey t felfs hem leyt tot hooge faken, Hem leert de rechte kunft tot in de gronden raken ; Dat niemant met het breyn foo veerdigh fpelen kan, Als een die niet en hoort, of als een blinde-man . Dat in voorleden tijt een van de vvijfte menfehen, Om beft te mogen fien, de blinthey t dorfte wenichen; Dat hy foo lange focht tot dat hy naderhant Syn oogen in de fon heeft willigh uyt-gebrant. Dat hier nu dient gelet, dat haer ongalick weien By niemant wert verfocht, by niemant is geprefen, En datfe voor gewis moet leven fonder man, Ten zyie nu ter tijt het jae-vvoort geven kan. � y y

-ocr page 579-



		Π$ LIEFDE SONDER Men feyt dat iy behoort een blinde-man te trouwen, Om wel te zijn onthaeit, gelijck de fchoonfte vrouwen, Vermits dat uy ter aert haer leden fyn gemaeckt Niet om te zijn gei�en, maer om te zijn geraeckt. Hier koomt de vader by, die looft haer moye dingen ₃ί il ν veelen om den arm, en wonder ichoone ringen, En ander vrouwen-tuygh. Fidelle boven al Die ieyt > dat iy voor-eerft haer ipaer-pot hebben fal; Dat fy het ccrfte kint, dat God haer fal verkenen, Een keten geven wil gc^iert met rijcke fteenen, En noch een gulden kop , foo groot gelijck een kint, De fchoonfte die men weet, of in de winckels vint. De vrijer boven dien gingh haer de finnen tergen, Hy looft haer wonder veel, hy looft haer goude bergen, Hy looft haer > ioofe wil ontfangen deien man, Dat hy noyt geven ial, en noyt haer geven kan. Sandrine wel bevvuft hoe dat haer faken ftonden, En dat niet aengenaems in haer en wert gevonden, En datfe lijcke-wel het eenfaem leven haet, Seyt, datfhaeutondervverpthaers vaders Vvijienraet. Seyt, noch dat haer gemoet in vryheyt is gelaten, Mits dat noyt jonge wulp by haer is kernen praten, Seyt, datfe fuy ver is, en voor een eerhek man Een vry een reyn gemoet ten echte brengen kan ; Dat vrijfters veel befocht, gcftreelt, gevleyt, gebeden, Zijn dickmael niet te pluys ontrent haer teerfte leden -, Ma-er dat een friifche blom, die't noyt en is gevraeght. Is in de ware dat een recht volkomen maeght. Dat was voor-eeiftgenough. Galenus ondertui��n, Die bood fyn rechterhant, en quam de vrijfter kuifen ; Hy feyt voor al het volck, dat iy hem liefgetal, En hy haer echte man voor eeuwigh vvefen fal.

-ocr page 580-



		S I � � VERWECKT. 539 Dacr rijft een nieuwe vreught en wonder groot vernougen, Vermits hen defe twee foo wel te famen vougen. Maer dat is niet genough; want Opvvijck komter by, En toont hem ganfch verheught en uy termaten bly; Maer peyft des niet-te-mia > en vry nietfonder reden₃Dat hy oock even nu fyn yfer heeft te fmeden. Hy gaet den vader aen > hy doet hem fyn beklagh * Vermits hy fyn verdriet niet langer dragen magh. Hy feyt, dat hy iyn huys vry langh nu heeft betreden, De vrienden heeft verfocht, de dochter heeft gebeden, Hy feyt, dat nu de maeght tot hem ten lellen helt, En datf' het ganfche ftuck aen haren vader ftelt_;Hy bid, dat hy voortaen eens vreughde magh genieten, De vrijfter»echte vrou , en hem fyn vader hieten: Hy bid hem voor het left: > dat foo een blijden dagh Hem mede tot geluck, en eere dienen magh. De vader, aengetaft op fyn bequaemfte (tonden, En heeft fyn heus veifoeck niet ongerijmt gevonden ; Hy dient hem van den tijt. En met een kort befluyt, Op eenen avont-ilont foo vvorter twee de bruy t. Men feyt ons dat de maeght die met den blinden troude, En onder fyn beleyt den echten ackér boude, Veel foete kinders kreegh, en dat het lieve paer Had vrede, fonder tvvilt ₃ en menigh vrohek jaer. De rufte van het bed is in des Heerenfegen, Niet in, 'k en weet.niet wat, in fchoonheyt niet gelegen. De fchoonheyt is een blom die al te licht vergaet; Ghy, let op ware deught, die op u trouwen ilaet, � y y � Philo-

-ocr page 581-



	540 Η E y'D Ε Ν - Η O U VV E L I C Κ. T)Hi!ogamus en badde naubet ^voorf^ trouwgeval door-gelefen > ofte Sophronifius was alweder aen-ge komen. Hy dan bewiilekomt en* de nederghefeten zjjnde > feyde tot Ph�logamus ^ VVellaet ons nu den draet n)anonsruoorgaendegefpreckhervatten$ want al if�tfoodat op u nugelefen trou-geval wel ecnige goede bedenckingen jonnen wer- den voor t-gebracht, fio beeft nochtans de gejcbiedenife njan de Spaenfe heydmne de oudtfte brieven, ende mitfdten oock, bet moor-recht <v<m eerfi af-gebandelt te werden.


Welaen dan, wat uwe vordere vrage b5 � langht; te weten, of het geoorloft is op duyt-komite van toekomende dingen ondefouck te doen, en tot dien eyndc aen waeieggers ofte hant-kijckfters raet te vragendacr op fegh ick rondelick ₅ dat neen. Icjftae u toe dat wijfe en kloucke mannen > uyervarentheyt metlanckheyt van tijde verkregen j door voor-tevckenen ende (onderlingop-merekinge yet wes in defe gelegentheyvermogen . Maer fulex by fpokers, toovenaers j waer-feggers, ofdiergelijcken fiagh van volck te willen gaen onder-vragen? ibeyde by Goddelicke en menfchelicke wette opentlick verboden. Gods woort ipreeckklaer Dent,i8. De gemeene Rechten van ge- lijcke: ende de redenen zijn, vermits het volck lichtelick door dufdanige voor-feg- ginge gaende wert gemaeckt, ende tot nieu- wigheyt genegen zynde tot onrufte van de flaet wen gedreven. Doch foo ghy meer hiervan begeert te lefai ₃foo i�et Ltpf.in tx- tmflis & ManitU Polit. caf. ■?. qnafi. ItttAtM in eventus inquirere. Pm. Maer het byfonderite dat uyt defe ghefchicdenilTe in bedencken behoort te ko- men j is de vraghe> of yemant behoort, ofte vermagh e� houwelick aen te gaen met wil- de > woefle? ende rauwe meiifcnen, ofte met de gene die buyten het verbont wefende, af- ghefondert zijn van het ware Chrilkhck ge- loove . Op dit gewichtigh poinc u oordeel _?weerde man. S o ρ H. ick en wil my geenfins ontrec- ken, goede jongelinghj hier op myn gevoe- len rondelick te verklaren > alfoo het felve onder a! dat wy te lamen gefproken hebben alse�hooft-ituck behoort gcrekent te wer- den. Ick ft'gge daerom j uademael dachet		houwelick is een onverbroken bant _? ende dat niet alleen de menfeh�, maer oock God door het felve kinderen werden verweckt: dat mede felfs de onderlinge verbintenilfe tulfchen den Heere Chriilum en de Kercke > mitfgaders alle geloovige zielen ₅ door het houwelick wert af-gebeeit; lbo moet noo- delickdes Heeren mont in die gelegentheyt nietalleenhck om raet werden gevraeghr? maer behoort oock de felve raet volkome- lick te werden gevolght, ten eynde Godes vrede ons mochte by-woonen in onfe huvf- houdinge. 'T is nu kennelick dat in Godes woort ( /, Ccrht. 7.) klaerlick wert bevon- den ons te zijn bevolen te trouwen in den Heere: dat is, in de vreefe des Heeren > ende volgens deifelfs in-fettinge: gelijck by het felve mede geboden wert geen jock te tree- ken met den ongeloovig�, dewijle het licht met de duyfternirTe niet gemeens en heeft j noch Chriltns metBelial. 2. Corim.6. 14.1 /. Maer hoe kan vemant inden Heeregefe>t werden te trouwe ₅ die metfyn trouwen felfs toont dat hy een verachter Gods is ₅ ende als totfvne vyand�over-gaetc' voorwaerindien men op eenige gelijckheyt in de faken van trouwen behoort te letten, de gelijckheyt in het ftuck van den Godf-dien� is verre boven al te wegen, fonder eenigheyt in de welcke geen foetigkevt, ware vreughde ? of vrede tufichen de getroude en is te verhopen, geen over-een-komfte in't op-voeden van de kin- deren > maer dagelicx ilofFe tot onrufte ende oneenigheu: alfoo dwalingen en waerheu met den aniier�als erf-vyand�zijn ₃ en fbegh onderlinge gewoon zijn te worflelen \ {Ltat vir non odtrit uxorem , trrcr tarnen odtt vertta- ttm. SalvienHs.) en in dien gevalle liet men dat den haet van de fake op deperfonen felfs koomt

-ocr page 582-



		Heyden-H \ koomt te vallë,dewijle elck het fyne pooght voor te fpreken . Amiftus dejur. connub. cap, t. feél. s. Heeft men niet geilen dat in dufda- nige houwelické de vrouwen zijn af-geradé gevveeft van de houwehckfe gemeenfchap (niet haren man te plegen, als aen de felve on- revn ende niet geooiioft zijnde f en dat de vrouwen oock fulcx in 't werck hebben ge- pooght te ftellen ? en hoe kan in foodanigen huyl-houdinge een kleyne kercke door ge- meene gebeden en het lefen van Gods woort gehoudé werdé, gelijck fulcx onder de Chri- ltenen betaemt, en van Paulus in 't huys van Philemon wert geprefen ? en hoe kan doch ibodanigë houwehck (tot trooft van de ge- houden ) gefeyt werden te weien een beek en gelijckenifle van het verbont met dë Saligh- maker? ( Aiolin �» Trajtfê des Martagis tlltcites.) fekerlick 'm geender maniere. Ick fegge daer- om, indien yemant van edelen huyle wefen- de figh tot kleynheyt toe-rekent, indié men hem een houwelick foude vergen beneden de weerdigheyt van fyn geflachte , dat des te meer in delen gevalle behoort in achtinge te komen, dat men dien geeftelicken adel in de gemeenfchap der hevhgen nieten verkorte. � Hl. Jckbevinde uwe redenen van ge- wichte te wefen, weerde Sophronifge; maer hoort men niet fodanigen houwelick goet te vinden, immers te lijden , op hope dat een woeft en ongeloovigh meniche , door fyn partuyrtot fedigheyt en tot het geloove Tal werden gebracht, en datter alfoo winfte van een ziele fal gedaen mogen werden � S o � �. Dit wort veel tot verfchooninge vandufdanige houwelické by gebracht, lieve Philogame : Maer fegh my doch een reys, plagh men wel een houwelick aen te gaen met yemant die kael en beroytis, op hope dat hy wel eens rijck foude mogen werden � � � i. Neen fekerlick, weerde Sophro- nifce, de lieden geiooven in dien deele datfe Gen en taften, en anders niet: de hope wert maer vvaen geacht in defe gelegenflieyt. men moet hier vry al vafter gaen. So � �. wel indien men op hope van toe- komende tijdelickenrijckdom geen houwe- lick en wil gronden, nacr onfe maniere van leven; dient men dan wel fulcx te doen op °ope van dien onwaerdeerlicken rijekdom w'tgeeftelickei � � �. ick was daer gevat , weerde So- phronif^e, eer ick 't recht gewaer wert. En, °m de waerhevt te feggen , my dunckt dat ^uwe redenen al vry v\ at llots hebben. Maer �
				O U VV E L I e �. 54* onderentuiTchen foude ick miflehien wel by exempelen konnen bewijfen , dat de man het wijf, ende het wijf den man tot den waren geloove evndelick heeft gebracht:,het welck dan nootiakelick een groot vernugen moet geven ter weder-zijden. S o � H. Ick en wil niet ontkennen, weer- de Philogame, fulcx niet fomwijlen gefchiet te zijn, maer als het gebeurt foo doet God even het felve dat hy 'm de eerfte fcheppinge gedaë heeft, treckende het licht uyt de duy- fterniilè. Maer hier tegen is te bedencken, dat niet eenige voor-vallende fake, die fom- wijlen eens gebeuré, maer Gods gebodt een regel moet weien van ons bedrijf. Het quaet en is niet te doen op datter goet van kome ; en wat fegen Gods heeft die te verwachten die Godes raet niet en volght � Waer by ick dan noch vrage , nademael het quaet ( God betert) foo vruchtbaeris, als de ervarentheyt leert; of het niet te vreefen en ftaet, dat de geloovige van de ongeloovige eer befcha- dight foude mogen werden , als dat de onge- loovige door den geloovigen foude werden gebetert ? Is fulcx niet gebeurt den wijlen ende machtigen koningh Salomon i (/. Reg. ) /.) ghy weet dat wel, jongelingh , en wat fal dan gemdKie ende geringe verftanden niet konnen over-komen? De eerfte eertz- vaders die om hare uyt-nementheyts wille kinderen Gods van Moyfes ghenaemt wa- ren , fiende de dochteren der menfchcn datfe fchoon waren, onderftonden die ten wijve te nemen ( Gentf. 6. / ) en zijn alfoo vleefelick, ja vleefch geworden, en hebben na hen getogen dé onder-ganck van den ge- heelen aert-bodem. En lacob, die groote helt en Gods worftelaer, hebbende getrout de dochters Laban, heeft hy niet gewaer ge- worden dat een deel van de af goderije van de felve de fyneÜeftaen-gekleelt i Gen, jj. .* � � I. Ick vernoughe my uwer redenen, weerde Sophronif^e, en 'ds (mijns oordeels) onnoodigh hier toe meer te* feggen; het out fpreeck-wooit is hier en elders niet dan al te waerachngh. 'T nachtegaeltjen op de peul Dat verm«gh te bijitej veul. Efficaces preces mnlierum, Ickdaerom uwe aen-merckingeop mijne gedaene vrage vaft ftellende, fal u des ten hooghften bedancken , en de felve in mijn boeiem op-fchrijven, ende dooi Godes ge- nade ilcn in't werck te ftellen. � y � TROV-

-ocr page 583-

�*

TROV-GEVAL

S � � D E R

EXEMPEL,

GESCHIET

� �

VRANCKRYCK

Jnt laer

issp.

LLw-/^

Siet hier
op les iAr-
reflt ai Pa-
pen liv. S�.
Et lohan.
Corafö trac-
tatum fin-
gulnrein.

Nsichip heeft langhgefeylt ontrent

de groene kuilen,
Daer ftaegh de grage jeugt, vervoert
in minne-luiten.
Heeft bijleer vreemt ghefvviert,

maer daer het echte bed
Ten leften even-wel iyn vvoon-
plaets beeft geièt.

Hier gatet anders toe > hier rijflr^een feliaem weien ,
Hier is een nieu geval, een wonder ihick te leien,
Hier is een trou-verbont ₃ maer ionder echren-bant,
En daer noyt jorjge bruy t en boot haer rechter hant.
Daer by een echte wijf is overipel bedreven,
Schoon datfe buyten imaet, en eerbaer is gebleven,
Daer_} om het eygen werek, en om ^elijckedaet,
Het wijf onfchuldigh is, de man het leven Liet:
Daer vruchten van het bed en echte kinders quamen,
Maer die iïgh even-wei van haren vader febamen.

Hier toe nu , San

lö t->

odin. want foo een vreemt eeval

Kan luit en voordeel doen aen die het lefen fal.

Be-

-ocr page 584-



		FRANS TROU- GEVAL. 54? Bereyt 11, nieufgier volck, en wilt hier oiren bieden Aen dat in ware daet Tholoufe (agh geichiedcn. 0e ftadc is ganfch verbaeft van foo een vreemden flagh, Als fy in haer bevangh den loofen handel iagh. Garonne was beichaemt > en gingh fyn gulle itroomen Bedcckcn onder 't lis en dicht-gewaHe boomen, Als hem de daet bewees al wat een liftigh man Tot nadeel van de trou te wee� brengen kan. Eer dat de jeught begon, en voor de rechte jaren, Soo gingen onder een tv vee jonge lieden paren ; Doch kinders inder daet. Het is een vvifTe iaeck, Het ooft te vrough gepluckt dat heeft een wrange fmaeck. Geen van de twet en weet den gront van echte wetten, En daerom niet bequaem op haer beroup te letten . Bertrande was een roos die noch geen knop ontfluyt �, Want eerfe vrijiter was foo is het kint de bruy t. Sy was van al de jeught in hare ftadt geprefen, Vermits haer fchoone vervv, en haer bevallick weien. Een vrijer daer ontrent die biet haer echte trou, En, ick en weet niet hoe, fy weit een echte vrou, Sy leven onder een tot acht of negen jaren, En noch en fcheen de vrou geen kint te fullen baren, Sy draeght of twijffek niet, fy bleef gelijckfe was, Totdat men aen den man den neftel-knoop genas« Doen heeft terftont de vrou een jongen loon gekregen, Die nam de vader aen > gelijck een hoogen fegen. Maer korts na defen tijt �om feker mif-verftant, * Soo ichcyt hy van het wijf, en geeft hem uytet lant.' "y gaet een langen wijl in vreemde rijcken dwalen, Hy vint fyn tijt-verdrijf in onbekende palen ; Hy gaet oock in den krijgh, en ick en weet niet waer, Tot dat de gulde fon befluy t het achtfte jaer. Maer

-ocr page 585-



		544 FRANS TROU-GEVAL Maer hem fyn op de reys veel dingen overkomen, Die nut zijn aen-gemerckt, en vvaer te zijn genomen. Eer ft t'ν vijl hy d'oorlogh volght en 't rijck ten dienfte ftaet, Soo kreegh hy nevens hem een looien mede-maet. Een gaft van vreemden aert, en vol geflepe ftreken, Die eerftmael naderhant begonnen uyt te breken, Die was itaegh by den man als hy in't wilde liep, Of als hy ftille was > en in den leger fliep. En (foo het veekijts gaet) de rouwe krijghf-gefellen Die gaen haer ganfch bedrijf figh onderlingh vertellen; Doch Guerre boven-al verhack hem menigh dingh, En watter in iyn huys en elders omme-gingh, En wat hy menighmael bedreef voor vreemde kuren, Dat hy met groot verdriet ten leften moet befuren. Let op u ipreken > vrient, en op u ganfch beleyt; Want al wat yemant weet en dient hem niet geieyt. Daer viel een groote flagh ontrent in defe tijden > Vermits den Adelaer de Lely quam beftrijden, Men vochter langen tijt met lift, en door ^evvelt, Tot dat de Franiche macht ter aerden is gevelt. En onder al het bloet op defen dagh vergoten, Soo wert het rechter-been den joncker af-geichoten, Die viel daer over-doot; ibo dat al wie hem fagh Hielt defen voor gewis als fynen leften dagh. Syn krijgh�maet boven-al die prent in fyn gedachten Dat hem niet als de doot oock heden ftont te wachten, . Hy icheyt ftracx uyt het heyr, en kieft den rechten pat Die hem in korten wees het grai�gh Artigat �, Daer gaet de ilimme gaft met voor-bedachte finnen, Daer gaet hy met bedrogh een bouve-ftuck beginnen, Een ftuck, een wonder ftuck, vol onbekende lift, Daer van het Franfche rijck te voren niet en vvift.

-ocr page 586-



		S � � D E R EXEMPEL. 545 Hy was in menigh deel ten aenfien van de leden, Hy was in ecnigh deel ten aenfien van de zeden, Al vry wat feer gelijck met Guerre fynen vrienc, Dat hem tot groot behulp in defen handel dient. Hy komt dan tot het vverck, hy gaet de kanfe wagen En by de jonge vrou en by haer naefte magen, Hy draeght hem by het volck, en in het openbaer _%Hy draeght hem over-al als of hy Guerre waer. Hy brenghc tot fyu bewijs foo veelderhande faken, En kan foo grooten fchijn ontrent de vrienden maken, Dat hem het ganfch geflacht, en al het naeile bloet, Of voor een lieven neef of voor een ivvager groet. Hy weet tot fyn bedrogh ioo wonder veel te feggen, En ick en weet niet wat Bertrande voor te leggen, Van al dat over langh haer beyde was geichiet j Dat hy in korten tijt fyn vollen vvenich geniet. Had fy de minfte vleck of boven > of beneden, Had fy een kley ne wrat, oock aen haer foetfte leden, Had fy 'k en weet niet wat_} dat ilechts een echte man, En niemant buyten hem.met reden weten kan; Hy kendet akemael, hy wiftet haer te feggen, En fy en niet een menfch en kondet wederleggen, Dit gaf hem eerft geloof, en namaels volle macht> Om tot haer in te gaen te midden inder nacht. Sy noemt hem echte man, foo doen oock alle menfchen, Die haer met vollen mont geluck en voordeel vvenfchen, En toonen figh verblijt, dat fy na langen rou, Nu weder is onthaelt gelijck een echte vrou. Het leed als geenen tijt > haer wort een kint geboren, Maer hem wort ftracx de gunft van fynen oom verloren �, Daer rees een hart verichil, een onderlingen haet, Die onder defe twee gedurigh hoogergaet. � � � Pan-

-ocr page 587-



		54-6 F R .� � S � R O V - G E V � L Panfette wou bewijs en rekeningh erlangen, Van dat uyt iynen naeni was by den oom ontfangen, Van datter was beiteet ontrent fyn vrouwen goet, Terwijl hy buytens lants een lange reyfe doet. Hier op foo drongh hy aen als met geheele krachten, Hy wil geen naeile bloec, hy wil geen maeghichap achten; Maer Guerre wederom gingh halen aen den dagh Wat Thiel of fchadedoen of hinder geven magh. Wiens hooft van boter is die moet gedurigh (chromen, Die moet niet aen het vier, of voor den oven komen; VVantfoo hy eens den kop ontrent de vlamme ftelt, , Daer is geen twijffel aen de weecke ftoffe imelt. Nu Guerre tijt te vverck met al de ganfche finnen, Om yet doorflim beleytop iynen neef te winnen, Hy ioeckt , hy ondervraeght, hy let op alle dingh, Hoe dat het heden gaet, en hoe het eertijts gingh. Ten leiten hoort hy yet van deien handel feggen , Dat gaet hy met verftant ten nauften overleggen, En krijght (foo doende ) ftof hem leet te konnen doen , Wie maer een draet ontdeckr, die vint het ganiche klocn. Hy, naer een korten tijt, gaet vry wat harder (preken, Hem dunckt hy weet genough om iyn verdriet te wreken, Hy taft den lincker aen, hy vak hem op het lijf, Hy fcyt dat hy mifbruyckt eens anders echte wijf. Hy feyt dat hy ter finuyck is in het huys gekomen, En dat maer op den naem door valihey t aen-genomen > Dat hy noyt Guerre was, maer wel Arnolde Thiel. In 't korte., beek hem afgelijck een rechte hel. Panfette niet vertiaeght van ioo een hart verwijten, Stek hem wel happigh aen om-wederom te bijten , Toont dat hy niet en vreeft, jae niet een menfch en viert, En dat het üim bedrogh is tegen hem versiert, Dat

-ocr page 588-



		S � � D E R EXEMPEL, 547 Dat Guerre maer en tracht hem van het ftuck te leyden, Vermits hy van den bucht niet af en ibuckt te fcheyden, Dat Guerre meefter was, als hy was buytens lants, En geenfins miiïen wil foo wetgelegen kans: Dat Guerre meed: het goet heeft onder hem geflagen, En dat hy daerom tracht hem uyt het lant te jagen, Dat hy hem veel gevvelts en fmaecheyt heeft gedaen, En hem al menigbmael na 't leven heeft geftaen, Dat hy dit heefc gepooght door veelderhande lagen, Ia ichier hem op een tijt den kop heeft ingeflagen, Dat ftaegh een vinnigh mes was tegen hem gewet, Maer dat fyn lieve vrou het onheyl heefc belet. En nu het ftout gevvelt hem niet en wou gelucken, Dat hy door enckel lift: hem neder foeckt te drucken; Maer dat noch even-wel, na leet en ongeval, De waerheyt op het Ie ft haer openbaren ial. Bertrande door den oom ( gelijck het fcheen ) bewogen, Heeft mede van den man haer finnen af-getogen, Sy ftelc haer klachten in, en brenghtfe voor de Wet, En feyt hoe defe gaft mifbruyckt haer echte bed. De rechter vveeght het ftuck ₃ Panfette wort gevangen, En daer-op is het volckin wonder groot verlangen, Wat uyt het vreemt geval, en uyt het heet gefchil, Wat uyt het fvvaer gedingh ten leften komen wil. Panfette doet verfouck dat al de naefte vrienden, En wie dat eenighfins tot defen handel dienden, Dat jae Bertrande felfs iou komen voor den Raet, Om recht te mogen fien vvaer op de fake ftaet. Hy gaet dan wonder breet van al den handel fpreken, Op dat aen fyn bewijs geen dingh en fou ontbreken. De rechter vraeght hem af, van vvaer hy oorfpronck nam, En wat van ouden tijt fyn ouders over-quam, � � � � En

-ocr page 589-



			₅₄8 FRANS Τ R O U-GEVAL En wat hem eerfl: be wough dat hy Bertrande vrijde, En wie hem gunftigh was van fyn of haerder zijde, En wie het ituek begon , en wie den handel floot, En wie hem eerft geluck met fyn geminde boot: Wat jonckheyt alle daegh de bruyt quam onderhouden, Wat maent , en jaer, en dagh dat fy te famen trouden, Wat kleet Bertrande drough op haren bruylofs-dagh, En wat men voor ^ieraet aen hare leden figh: Waer dat het echte volck, en waer de jeught vergaerde, Wat priefter dat het was die hen te famen paerde> Wie datter was genoot, wie niet ter feeft en quam, En wie dat by de bruyt de naefte plaetfe nam; Oock watter is gebeurt terwijl de gaftenaten, VVat mommers inder nacht zijn aen den dans gelaten, Wie dat de jonge bruyt tot in haer kamer bracht, En watter omme-gingh by-naeft den ganfchen nacht. Panfette, wat men vraeght , en toont hem niet verlegen, Syn antvvoort is bereyt, oock eer de rechters fwegen, Syn tong en hapert noyt, hoe ftrehgh fyn aen-ipracck was? Hetfcheen dathy't verhael als uyt een boeckjenlas, Hy ftreckt hem vorder uyt _y en gaet met een vertellen Hoe figh de jonge vrou gingh in den huyfraet ftellen , Hoe iy by wijlen keef, en hy niet ftil en fvveegh, En hoefe buyten hoop een jongen fone kreegh. Hoe dat hy naderhant tot reyi�n wert genegen, En wie hem was gemoet by-naeft. op alle wegen, Wat dat hy met hem iprack, en waer hy heeft vernacht, En hoe hy iynen tijt heeft buyten om-gebracht. Hoe dat hy krijghi^man wert, ia 's koninghs dienft genomen, En hoe hy voor het left in Spaengjen is gekomen , Wie dat hy op de reys als vrienden heeft gekent. En waer dat naderhant de lieden zijn belent. Dit

		�'��--------^^�*ja�^�------........

-ocr page 590-



		SONDER EXEMPEL. �? Dit feyt hy wonder net met all' omftandigheden Van plaets, en tijt^, en volck > in't kort in volle leden, Ten eynd' het ganfch geval mocht werden nagetaelt, En dat het feker gingh wat by hem is verhaelt. De rechter die het ftuck foo deftigh hoort vertellen , Vint goet de jonge vrou voor hem te laten ftellen, Om recht te mogen fien den gront van dit beleyt, En wat de jonge vrou van defen handel feyt. Bertrande die verfchijnt. men vraeght haer duyfent {aken, Daer Thiel van had beftaen een langh verhael te maken, En dus, en weder foo, gelijck den rechter wil > En tuifchen hem en haer en iflèr geen verfchil. Maer een dingh voughtfer by, hoe datfe negen jaren Was wonder vreemt geftelt ₃ en fonder oyt te baren, En dat vermits haer man door fvvarte kunft geraeckt, Noy t in het echte bed haer leden had genaeckt, Noyt recht ter hant en nam dat echte lieden plegen ₃En daer de gulle jeught is bijfter toe genegen, Soo dat haer yder riet te fcheyden van den man, Vermits hy in het bed geen fchult betalen kan. Maer datfe lijckevvel niet goet en had gevonden Te wijeken van de trou, en hare vafte gronden -₃Soo datfe met gedult had alles uyt-geftaen, En noyt geen dertel oogh had elders laten gaen. Dat na de negen jaer, door middel van gebeden > Haer man noch was gebracht tot fyn gefonde leden -, Dat fy doen fvvanger vvert, en na den vollen tijt Hem met een jongen foon ten vollen heeft verblijt. Dathv van ftonden aen na dat hy was genefen Liet door eens priefters raet verfcheyde miflen lefen, ' En at veel heyligh broots, foo datfe naderhant Aen hem en fyn onthael geen mangel oyt en vant, � � � 3 Ter-

-ocr page 591-



		550 FRANS TROU-GEVAL Terilont na dit verhael men liet Bertrande buyten, Men liet den loofen Thiel de kamer-deur ontiluyten, En als hem wertgevraeght wat hier van is geichiet, Vericheelt hy van de vrou in al den handel niet. Hy deed' een ront verhael van negen quade jaren, En dat hy figh bevont onmachtigh om te paren, En vvaer hy trooft veriocht, en vvaer hy bate vont, Iuyfl: foo gelijck de vrou, en als uyt eenen mont. Het ituck gaet harder aen. men roep ter veel getuygen, Die voor of tegen hem den rechter konnen buygen; Al wie des kennis heeft die vvorter toe veriocht, En in het hof geleyc, en voor den Raetgebrocht. Men hoort op dit geval wel hondert vijfcigh menichen, Die niet als fuy ver recht en geen bedrogh en wenichen, Ten minften naer het ich'een _; want niemant wort beleyt, Als die van dat hy weet bequame reden i�yt. De veertigh ipreken ront, en gaen als feker ilellen, Dat hy is Guerre felfs een van haer met-gefellen, Hun van iyn eerfte jeught 'm volle daet bekent, Het fchijnt dat in haer breyn iyn vvefen is geprent. Maer noch een meerder hoop heeft even diergcivvoren, Dat hy is Thiel genaemt en onder hen geboren j Dat hy een langen tijt met hen heeft om-gegaen, Soo datfe wonder vait op haer gevoelen itaen. Doch tieftigh op een ry die komen weder i�ggen, C Ho e-wel fy al het ftuck ten nauilen overleggen ) Dat hun noch even-wel tot heden op den dagh Niet klaer genough en blijckt wie defe vvefen magh; Dat hy nu Guerre ichijnt, en dat in volle leden, Maer dat van itonden aen fyn oogh en ganiche reden Naer Thiel geheelick fvviert, en zijn daerom befvvaerc Te feggen of hy wel of qualick is gepaert. Ten

-ocr page 592-



		S � � D~ E R EXEMPEL. jji Ten leften gaet de Wet de ftucken over-lefen, En Thiel die wert gedoemt ter doot geley t te weien ; Maer hy des niet-te-min beroept hem aen den Raet, Soo dat al wederom het ftuck in twijffel ftaet. 'T hof dat niet inder haeft het vonnis fouckt te vellen, Laet eerft de jonge vrou en Thiel te famen ftellen * Te midden op de zael > en voughter Guerre by. Siet daer in eenen hoop een vreemde kramery ! Panfette ftont gefet, en met een vrolick wefen, Daer was geen angftigh hert in fyn geficht te leien, Hy toont een bly gelaet, hy toont een vry gemoet, Gefetter als den oom, of als de vrouwe doet. Al wat hem wort geverght daer weet hy van te fpreken, Hy blijft niet in het vverck, niet in de woorden fteken ; Maer antvvoort met befchey t. Bertrande ftont verfet, Or door het eerbaer root ₃ of bleecken angft belet. Den Raet aenfiet het volck ₃ aenhoort haer felle klachten, Maer blijft aen alle kant in diepe na-gedachten �, Het dunckt hun 't vreemfte ftuck van al hetganiche rijck, Maer ver het meefte deel dat geeft den bouf gelijck. Veel meynter dat den oom, in defen boel geflopen, Met lift en ilim beleyt fyn nicht had uyt-gefopen, En dat hy > met gemack gefeten in het riet, Maeckt pijpjens voor hem fêlfs ₃ en voor een ander niet * Maer efter onbewuft van al de diepe gronden, Die fy noch langhs-om-meer in defen handel vonden, En gaen tot haer beraet, of tot het vonnis niet, Tot dat men in het ftuck al vry � vat klaerder fiet. Daer wort dan vaft geftelt hier naerder op te letten, En op het fclfaem vverck het ganfche breyn te wetten, . Te dagen al het volck dat Thiel en Guerre kent, Om eenmael recht te fien vvaer dat het ftuck belent. Men

-ocr page 593-



		551 FRANS TRO U-G E V � L Men laet een grooten hoop van alderhande lieden Befchrijven in den Raet, en voor het hof ontbieden; Men hoort, men onderibeckt, men vraeght en overleyc, Maer 't is als enckel nacht al datter wort gefey t. Hoe nau datyemantipoort, de vvaerheyt is verloren, Het ftuck is ionder gront, en loifer als te voren; Soo dat de rechcer dubt in foo een vreemt geval, Onfeker meer als oyt wat hy gelooven fal. Laet ons hier, mijn vernuf, het ftuck gaen overwegen, En ftellcn eens het vverekgelijck hetis gelegen, Op dat een wacker oogh eens recht beichouvven magh Hoe duyiter, hoe bedwelmt, hoe diep de vvaerheyt lagh, Neemt acht, wie datje zijt, wat datter kan geichieden, Men vont hier vier-mael tien en vijf befette lieden, Die ipraken wonder ront, en als met eene item, Verdoemden Thiels bedrijf, en vielen tegen hem . Sy gaven (" foo het blecck ) hier van bequame reden, Sy kenden defen gaft, een langen tijtgeleden, Sy kenden Gucrre felfs, oock vander jonckheytaen, Soo dat aen al haer doen geen tvvijffel is te flaen. En onder dit getal foo worter een gevonden, Die aen Panfette felfs door maeghfehap is gebonden, En defen hielt den Raet voor Guerre wonder goet; Want wie beichuldight oyt fyn vrient of eygen bloet? Een ander, langh gewent haer beyder fchoen te maken, Gaf oock met grooten glimp oirkonfohap defer iaken, Vermits dat hy verklaert dat Guerre grooter fchoet, Als heden op den dagh de ilimme lincker doet. Daer waren boven dat noch drie verfcheyde mannen Tot nadeel van den bouf ten vollen in-geipannen, Die feyden dat hun Thiel, als hy quam van de reys, Had met een vollen mont geopent iyn gepeys; Dat

-ocr page 594-



		SONDER EXEMPEL. 553 Dat hy doen had verklaert te hebben voor-genomen, Door eenigh ilim beleyt in defen boel te komen, Dat Guerre was gequctft, en aen fyn doot geraeckt ,- Na dat hy hem fyn erf te voren had gemaeckt. Noch twee van dit geval die q uamen openbaren Hoe feker jongh-gefel den knjgh had laten varen, Die ( mits hy fynen wegh voor-by Tholoufe nam, En flechts daer op een iprongh en by gevalle quam ) Had wonder veel gefeyt van fyn � vijt-Ioopigh dwalen , En hoe hy was verreyft tot in de Vlaemfche palen, En hoe hy Guerre felfs voor defen had gekent, En dat hy van den knjgh ganich deerlick is gefchent. En dat hem in den ilagh een been is af-gefchoten, En 't wijl het ongeluck hem bijfter heeft verdroten, ( Mits hy een houten voet moet dragen aen het lijf) Dat hy in Nederlant gingh foecken tijt-verdrijf. Dat hy noch heden leeft, en weder ftaet te komen, Schoon dat een flimmc guyt fyn plaets heeft in-genomen. Al dit wort by den oom den rechter voor-geleyt, En wat hem vorder ftijft en bleef niet ongefey t. Maer Thiel weet even-wel hier tegen veel te feggen, Hy koomt in tegendeel getuygen overleggen Tot veertigh in getal, ioo vaft in haer beflny t, Dat ichier het meefte volck voor hem het vonnis uyt. Vier fufters op een ry, die Guerre broeder hiecen, Die fagh men dat voor-eerfl: haer eygen oom verlieten , Die feyden met bcfcheyt, en ftelden voor gewis Dat hy, die wort beticht, haer eygen broeder is. De gront by haer geleyt, de reden diefe feggen, Is vaft (gelijck hetfchijnt)en niet te weder-leggen ; Sy wijfen voor den Raet niet vveynigh teyckens aen, Die groot en wichticrh zijn > en klaer voor oogen ftaen . � a a a Sy

-ocr page 595-



		554 FRANS � R O U-G E V AL Syfbonen even-ftaegh dat in fyn ganiche vveftn Het maegbfchap is te fien, het kroos gelijck telefèn; Enfchoonby is verout door't waflen vandenbaerc, Dat Goh in hem vertoont de pront van haren aert. Het icheen een vaft bewijs, wanneer de fufters ipraken, En 't bracht geen kleyn gewicht aen Thiels verbofte faken j Want daer en was geen menfch die va haer qualick fprackj Soo dat aen haer geloof geen wettigh ftuck ontbrack. Noch quammer voor het recht een deel van haer gebueren, Die fp raken op den oom_} en al fyn loofe kueren, Die ipraken voor den man, en voor fyn goede trou > En voor het eerlick huys ₃ en voor de jonge vrou. Sygaen tot vafter grontin volle daetgetuygen Wie dat hy is geweefl oock doen hy plagh te fuygen > Sy kennen op een draet wie dat hem heeft geteelt, Als hebbend' onder een wel duyfent-mael gefpeelt. Daer zij nder onder hen die voor de wet verklaren, Datfy op Guerres fecft als bruylofs-gaften waren, En dat oock even doen, wanneer hy gingh te bed, By hen op fyn gelaet ten naeuilen is gelet, Dat aen iyn rechter-hant diie grootc wratten floriden, En dat in fyn en mont twee tanden zijn gevonden Gewailen over-een, oock dat hy nagels had Niet ront, gelijck men plagh_} maerrou en bijfter plat: Dat in fyn flincker oogh een � leek was aen te wijfen, Daer als een druppel bloets fchcen uyt te willen rijfen, Dat midden op fyn hooft een kael gchuchte ftont_>En dat men heden noch dit eygen teyeken vont. Veel feyden boven-dien, hoe op fyn weder-komen ( Eer hy tot Artigat fyn woon-piaets had genomen ) Hy menighgoetgefcl by namen heeft gegroet, Gelijck men in't gemeen de befle vrienden doet: En

-ocr page 596-





		S � � D E R EXEMPEL. 555 En fooder eenigh menfch oy t twijfFel fcheen te maken, Wie dat hy vvcfen moght als hy hem quam genaken, Dat hy van ftonden aen daer op te voorichijn bracht, Yet vvaer door-al het iluck vvert nader overdacht. Hoe ( feyd' hy ) kenje niet die met u plagh te koten ? Die nevens u den bol foo dickmael heeft gefchoten ? Die eens de fvvarte beeck wel geeftigh over-fpronck, Maer op den tweeJe-mael in diepen modder fonck ? Hoe! koomt u niet te voor hoe vvy eens vrolick waren, Als Floor en moye Thrijn te Cimen gingen paren ? Hoe Floor foo droncken was, dat hy den ganfchen nacht Aen Thrijntjen niet en quam , op Thrijntjen niet en dacht ? Of is u dan ontgaen dat vvy eens gmgen mommen , En met een lollen kop een vrijfters huys boklommen ? En hoe ick vvert onthaett by feker korfel wijf, En kreegh een vuylen bras van boven op het lijf? Met foo een klaer verhncl van diergehjcke iaken, Soo vvaft dat hy terftont hem kenbaer yvift te maken ; Want dien her was gebeurt al yvatter is verhaek Die voelt dat fyn onthout in geenen deel en dvvaelt. Noch zijnder vier geli'jck die wonder net getuygen, Dat Guerre maer en foeckt hier voordeel uyt te fuygen, Dat hy door flirri bedro^h en voor-bedachten raet > Dat hy met cnckel lift gedurigh omme-gaet: Dat hv , wanneer fyn neef uyt Spaengjen was gekomen, Hem, als fyn naefte bloet, heeft willigh aen-genomen, En langen tijt bemint gelijck fyn eygen ziel, Tot dat hy naderhant met hem in moey ten viel. Dat hy noy t aén iyn neef en toond' een bitter vveièn, Ais federt dit verfchil is onder hen serefen: Dat fchoon hy iigh nu draeght ganfch vinnigh in den fchijn, Hem dickmael heeft bekent fyn eygen bloet te zijn . � a a a � Pan-

-ocr page 597-



		556 FRANS TROU-GEVAL Paniette ₅ fop het icheen > in alle dingh bedreven, Doet met een ftout gebaer den rechter dickmael beven, Hy brenght veel dingen by die niemant weten kan Als die een vrouwe kent _s gelijck een echte man. Hy feyt wat tuffchen hen al dickmael is geip roken, Eer hem den neitel-bant ten leften vvert gebroken, En boe de vrou haer drough, als hy den ganichen nach C Tot negen jaren langh ) Ιαφ by haer fonder kracht. Wat fy, wat hy bedree� ₃ wat fy te famen feyden , Als iy by wijlen icheen van hem te willen icheyden. In 't kort, hy wiftet al, tot aen het minde dingh, VVai in het ihlle bed of elders omme-gingb. Bertrande ftont beichaemt met tranen op de wangen, Stont met een ftillen mont, en gaf haer des gevangen � En j fchoonfe niet en iprack, men fagh aen haer gelact Dat al wat Thiel verhaelt gewis en feker gact. Het ganich gei�n bekent, dat hy ₃ naeu t'huys gekomen ₃Had na een feker kleet van (tonden aen vernomen ₃Een kleet alioo geboort, en dus of ibo bereyt, In feker out buffet te voren wech-geley t: En dat men fyn gevvaet, gemaeckt gelijck hy feyde, En uyt het koffer treckt en voor fyn oogen leyde . Dit al gelijck hyfprack alioo te z�jngefchiet, Was aen de meyt bekent > en fy onkentet niet. Maer onder dit verhael van ibo verfchcyde iaken, Dat Thiel op dir geval wel defcigh vviit te maken, Soo heeft hy noch een ftuck Bertrande voor geftelt, � Vaer�m ichier al het hof voor hem het oordeel velt. Hoort, feyt hy tot de vrou, wilt ghy u recht beweren, En met een vollen eedt voor God den ichepper fvveren, Dat ghy my voor u man of Guerre niet en hout, En looghent inder daet aen my te zijn getrout >

-ocr page 598-



		im

			S O � D E R EXEMPEL. 557 Soo ftae ick hier bereyt (ick fegh het ander-werven ) Soo ftae ick hier bereyt een � vreeden doot te fterven; Koom hanght dit lichaem op , of dootet mettet fvveert, Of breeckt het op een rat, ick ben de ftraffe weert. Dit ipreeck ick uyt de borft, en ialder in volherden, En ghy kont metter daet u eygen rechter werden, Sweert maer, het is gedaen: mier ibojet niet en doet, Soo weet dit edel Hof wat my gebeuren moet. Bemande ftont verfet, en wou op fyn begeren Geen eedt ter vverelt doen > oock hem niet laten fvveren. Dies roept hy wederom: Hier koomtet aen den dagh, Dat my de fmaet gefchiet alleen maer uyt ontfagh, Dat fy door haren oom voorfcker is gedwongen > Tot al dit loos bedrijf en defe vreemde iprongen. Men neem' haer uyt fyn huys, en uyt de flaverny, Soo is fy van bedwangh, en ick van banden vry. Noch brenght hy lieden voort die wijt en breet verklaren Wat hun van defe vrou wel eer is wedervaren, Hoe fy van haren oom geen tvvijffel oyt en flough, Dat hy tot haren man een vinnigh herte drough. Dat hy haer had gedreyght ten huyfen uyt te drijven ₃Ten ware fy verftontin ditgedinghteblijven -, En niemant, wie het was, en hoord' uyt haren mont Dat fy haer by den man niet wel geruft en vont. Maer in het tegendeel, in acht geheele jaren Die na fyn lange reys nu overftreken waren, Had yder een gemerckt dat fy hem dickmael prees, En vricntfchap over-al in volle daet bewees. Siet dus ftont al het vverck , dus is het ftuck gelegen, Dus gaen de lieden aen. De rechter is genegen Tot Thiel, en vry te meer ter eeren van de trou, En van het aefdigh kint, en van de jonge vrou . � a a a 3 Maer

-ocr page 599-



		553 FRANS TROU-GEVAL Maer t'vvijl de rechter dubt in foo verwerde faken , En�itindiep beraet om uyt den neer te raken, Soo dielter uyt de lucht een onverwacht geval, Dat tot de gronden felfs het ftuck ontdecken fal. Iuyfl; op den eygen tijt dat hondert vreemde dingen VerbaeiHen al het volck, en noch in tvvijffel hingen, Soo koomt de rechte man ten leften aen den dagh, Maer wonder vreemt geftelt, en anders als hy plagh;? Een ftelte voor een been, die moet den lantfer pail�n, En hem was aen den mont een rouwen baert gevvail�ni C f; ■. De krijgh, de lange reys, met ander ongemack, Verteert de groene jeughc, en macckt de leden ivvack. Hy van den oom bericht hoe al de faken ftond�n. Heeft ilracx met grooten �rnft iigh in het hof gevonden > Daer klaeght hy fyn verdriet te midden in den Raet, ^!En eyfcht te zijn gehoort op datter omme-gaet. 'T hof heeft op fyn verioeck een vaft befluyt genomen, Hem op de veriche daet voor hen te laten komen, En meynt oock nut te zijn de vrienden altemael, En wieder heeft getuyght, te dagen op de zael, Te dagen even hem die met fyn loofe treken, Doetalde werelt deur van defen handel ipreken. Voor-al Bertrande i�lfs, verfelt met haren oom, Om eens op vaft en gront te raken uyt den droom. Voor-eerft foo wort gehoort die nu was aen-gekomen, Dien heeft het hof met ernft en deftigh voor-genomen; Hem wort al voor-geftelt wat Thicl was af-gevraeght, Daer in hy na den eyfeh figh niet te wel en draeght: Hy antvvoort eenighfins, en geeft oock goede reden, Maergeeniins als het dient ₃ en niet in volle leden: Want als men t'famen vought wat d'een en d'ander feyr, Soo vintmendatde boufal vry vvatbreeder vveyt. Doch

			*

-ocr page 600-



			mn

		SONDER. EXEMPEL. Doch om in vollen cyfch op al het ftuck te letten, Soo laet men Guerre felfs den bouf voor oogen fetten_;Dies ftaet een yder ftil verruckt in dit geval, En i�et wat voor gebaer de lincker maken fal.
				5 59


					'

	Met dat hy Guerre fagh, en hoort den rechter fpreken, Begint hy meer als oyt in woorden uy t te breken; Hy noemt hem bouven-fchuym, bedrieger, ilimmen guyt, En ftort fyn vinnigh hert met groote broeken uy t: Hy roept met ilout gebaer, Ick wil my laten hangen, Soo ick niet met een vvoort den fiel en weet te vangen, Soo hier niet ftracx en blijckx en klaerlick vvert getuyght, Dat hy het al verfiert, en uyt de vingers fuyght : �at hy met geit gekocht aldus beftaet te liegen, En door fyn oom verleyt den rechter ν vil bedriegen, Dat

L_

-ocr page 601-



		5<5� FRANS TROU-GEVAL ■ Dat jae de lincker felfs , hoe flim hy wefen magh, De waerheyt even nu ial brengen aen den dagh. Daer gingh Thiel aen het vverck, en door vericheyde vragen En van fy� eerfte jeught , en van fyn rijpe dagen, En van fyn huyigeiin, en van fyn echte wijt, Valt hy den goeden man gevveldigh op het lijf. Hy brenght daer in het fpel foo veelderhande Ciken, Dat Guerre ftont en keeck, onfeker wat te maken; En (choon hy naderhant wat ruymer quam te gaen, � is niet gelijck als Thiel te voren had gedaen. 'T hof_} niet te wel bevvuft vvaer heen dit wilde ftreckcn, Vint goet den flimmen gaft van daer te doen vertrecken, Hout Guerre binnens deurs > en vraeght hem daer alleen Dat niet een levend menfeh op aerden is gemeen ; Yet dat fyn wijf betreft, en datter was gefproken, Als hy met haer alleen in 't bedde lagh gedoken, Yet dat fyn kamer raeckt, of ander ftil beleyt, En dat noyt eerbaer man aen vreemde lieden feyt. Hy antvvoorc als het dient, en 't wort terftont beichrevén; En ftracx is wederom Panfette plaets gegeven, Die op het eygen vverck ten naeuften onderibcht, Heeft mede klaer beicheyt ten vollen uyt-gebrocht, Soo vvel als Guerre felfs, of wie het mochte raken_;Dies acht dit al het hof voor wonder vreemde iaken, Vermits men uyt het vverck, gelijck met oogen, iiet, Dat door een flim beleyt dit ganfche ftuck gefchiet. De vaders al gelijck, foo hacft fy dit bemereken, Ten vollen nu gefint de Gken uy t te wereken, Doen op dien eygen tijt de fufters binnen ftaen, Die voor den looien bouf ioo bij fter hevigh gaen. Sy laten boven dien figh op de zael vertoonen, Al wie tot heden toe den lincker wou verfchoonen ; Sy

-ocr page 602-



		S � � D E R EXEMPEL. j<?i Sy laten niet-te-min oock komen aen den dagh Al vvieder in het recht voor Guerre tuygen magh. De fufters voor den Raet te famen in-getreden, Gaen letten op den man en fyn geheele leden: En naer een diep gepeys, maer op den eygen ftont, Soo komt een tranen-bat haer rollen op den mont. Sy treden nader toe, fy gingen hem omvangen, En blijven met den arm hem aen de leden hangen; En d'outfte van de vier gingh (preken tuffen bey, En bracht haer woorden uyt gebroken door gefchrey: O broeder zijt gegroet, eylaes! vvy zij � bedrogen > VVy fien te deferuyr hoe datghy zijtbelogen, V Vy den nu metter daet hoe veel u vvefen fchilt Van hem , die hier den naem van Guerre voeren wilt. Hy heeft door flim beleyt en ongevvoone kueren Mifley t ons dom verftant> en al de naeile bueren» Mifley t, gelijck het blijckt, bynaeft de ganfche ftadt; Want hy weet u bedrijf , en ick en weet niet wat. Ach! foo een flim bedrogh, en foo een felfaem liegen, Sou oock de wijile felfs en al het lant bedriegen. Eylieve ftelt het quaet tot onfenlafte niet > 'T is enckel miiverilant, al vvatter is gefchiet. Eer dat de fufter fvveegh en (loot haer drouve reden, Soo quamen op een ry de fvvagers aen-getreden ₃Soo quam meeft al het volck en viel den lincker af, Dat aen het felfaem ftuck een ander vvefen gaf. Men figh den rechten man in dit gewoel bewegen, En daer quam filtigh nat hem uytet oogh gefegen �, V Vant t'vvijl fyn naefte bloet hem om den halfe viel, Soo was hy ganfch beroert tot aen fyn diepfte ziel. Maer als Bertrande felfs tot Guerre quam te naken, Soo fagh men hem terftont fyn drouve tranen ftaken; � b b b Hy

-ocr page 603-



		*$6i* FRANS TR O U-GEVAL Hy weert de jonge vrou , hoe-wel fy deerlick fiet, Hy toont haer fier gelaet , en hy en kuftfe niet. Sy knielt daer op de zael met tranen overgoten, En roept dat uy t bedrogh de mifflagh is gefproten, Sy valt hem om den hals, fy kuil hem menighmael. Maer hy verftiet het wijf, en vry met harde tael. Schoon C fey t hy ) dat ick was gereyft in verre landen, Hetreyfen even-wel en breecktgeen echte banden; De trou die blijft gefet, vvaer dat i�gh yemant vint, Het is een vafte knoop die echte lieden bint. Of figh dan hier een neef of broeder magh vergiffen, Of dat een verre nicht of fuiler koomt te miiTen, Dat fie ick over 't hooft, en laetet henen gaen, Vermits het eenighiins in reden kan beftaen. Maer dat een echte wijf ial baren man vergeten, V Vaer heeft oyt menichen-kint iyn leven dat geweten ? 'T en is te geener tijt bevonden inder daet, Van daer de fonne rijft tot daerfe flapen gaet. Ghy hebt mijn groene jeught, mijn eerfte kracht genoten ₃En uyt ons echte bed daer is een kint gefproten : Ick heb u langhonthaelt, gelijck mijn echte vrou, En door ibo menigh jaer verfegelt in de trou ; Hoe! kander yemant vreemts tot uwe koets genaken l Of kan men ongemerekt u teere leden raken ? Of was u mijn gebruyek of handel niet bekent, Dat u een guyt bekruypt en onfen leger fchent ? Hoe dat het vvefen magh, ghy hebt, door licht gelooven, Ghy hebt door los bedrijf u eere laten rooven, En 't is niet ibnder gront dat eenigh kriel gepeys Hier onder heeft geipeelt ten dienfte van het vleys ♦ Wie kan u dit bedrijf, wie kan het u vergeven ? Hoe ial een eerlick man met u in. vrede leven ? Ach!

-ocr page 604-



		SONDER EXEMPEL. y^ Ach! vvaer een dertel wijf haer leger-trou befmet, Daer is geen vreughde meer ontrent het echte bedt ♦ Bertrande ftont bedwelmt, en met verdriet bevangen, Daer quam een tranen-vloet haer rollen op de wangen, Daer is geen adem meer die in haer boefem fpeelt, Hetichijntdatfy verihjft, of wort een fteenen beelt. Doch na de bleecke fchrick een weynigh is geweken, Begon de bange vrou tot hem aldus te fpreken: God weet het, lieve man, die hert en nieren kent, Dat ick noch fuyver ben, al fchijn ick u gefchent. God weet dat noyt de luft tot vuyle dertelheden Sigh uyt en heeft geftreckt door mijn befette leden, Al quam een ander man ontrent mijn echte bed, Mijn ziel gelijckewel die vint haer onbefmet i Het lijf is maer een romp. Geen quaet en wort bedreven Indien men tot het quaet geen wil en heeft gegeven: Voorwaer in defe borit daer woont een reyn gemoet, 'T is maer het hert alleen dat boofe rancken doet. Ick heb foo langen tijt u vrientfehap moeten miffen, En vvaer ghy vvefen mocht en konde niemant giffen ; VVaer �ifer eenigh menfeh die my betuygen kan, Dat ick oyt ben gefien ontrent een ander man ? Ick hebbe foo geleeft, ick hebbe my gedragen > Dat niemant ( wie het zy ) van my en heeft te klagen, Ick hebbe ftaegh verlanght, en vry niet fonder pijn, Dat ghy eens wederom by my foudt mogen zijn. En (iet daer is een man ten leften hier gekomen, Die heeft, men weet niet hoe, u vrienden in-genomen_;Wie oyt te voren was bevvuft van uwen aert, Die riep het overluyt dat ghy voor handen vvaert. Hy vvert tot my gebracht ,u oom quam hem geleyden, Hy vvas mijn echte man, gelijck de lieden feyden: Β b b b 2, En

-ocr page 605-



		564 FRANS TROU-GEVAL En als hy nader quam > en dat ick hem bekeeck, Soo vond ick menigh dingh dat u in als geleeck. Ick flough niet Hechts het oogh ontrent iyn kloecke leden, Maer dat mijn hert bevvough beftont in vaile reden; Hy iprack met vollen mont van ons geheel bedrij f > Tot aen het ftil geheym van man en echte wijf, Van ick en weet niet wat, van alle kamer-faken Die niemant is gewoon aen vreemde kont te maken :■ Hy vvift door al het huys waer 't een en 't ander ftont, En iprack gelijck bevvuft, en op een vaften gront, Hy konde vvatter is en alle dingen noemen, Gelijck de lieden doen die in haer eygen komen. Hier ben ick ₃ lieve man, ten leften door verley t, En wie kan tegen-ftaen dat al de werelt fey t ? Doch als ick naderhant my vont te zijn bedrogen, Soo heb ick metter daet mijn i�n van hem getogen, Ick heb den man ontfey t gemeenfehap in het bed ₃Ick heb hem af-gebeurt en uytet huys gefet. Ick hebbe boven dat wel hondert-duyi�nt-vverven^ Ick hebbe ichier geftaegh gevvenicht te mogen ftervet�, En foo de goede God my niet en had bevvaert > lek hadde voor gewis mijn leven niet gefpaert; Ick had een vuinigh mes gebruyekt op dei� leden, Ick hadde voor gewis mijn boefem op-gefneden > Ick hadde boos fenij η, ick had een harden ba ft Mijn Ikhaem in-geperft, mijn kele toe-gepaft. Ick had al over langh my dit verdrietigh leven, Ick hadde deie ziel met krachten uyt-gedreven ; Maer God heeft my getrooft: dies heb ick, weerde vrient ₃Eer sninft en derenis > als harde ftraf verdient. Hier op foo bleef de'vrou in hare klachten fteken, Haer tongh is ganichtef/vaert ₃ en kan niet langer fpreken,

-ocr page 606-



		¹ SONDER EXEMPEL. 5«5 Sy viel daer in het ftof en op den blauwen fteen, En hielden grammen man ontrent fyn houten been. Met tranen , met geklagh. hy laet hem niet bewegen , Hy laet haer in den ftant gelijckfe was gelegen, Hy reyckt haer niet een hant, hy biet haer niet een foen, Maer pooghtfe van het been, en van hem af te doen. Sy des al niet-te-min en laet hem niet te kuilen > En kleeft hem aen het lijf. De rechter fpreeckter tuffen, En feyt hem: Seker , vrient , gaet ftelt u tot gedult, Is hier een feyl gedaen, ghy zijc niet buy ten fchult. Ghy liet een jonge vrou , en ginght daer henen dwalen , En focht u tijt-verdrijf in alle vreemde palen, Ghy hebt u jeught verilonft, u beften tijt verquift, En dat haer eygen was dat heeftfe ftaegh gemift . Ghy hebt u boven-dien veel dingen onderwonden, V Vt dertcl onverftant en vry op loofe gronden; Ghy gaeft u in den krijgh, verloort u rechter-been, En feker dat verlies en raeckt u niet alleen, Het is oock voor de vrou ; fy miil u kloecke leden, En hout figh even-wel metditgebreck te vreden: Indien van haerder zy een mifflagh is gefchiet, Ghy hebt voor haer geleyt den gront van u verdriet�.. Ghy hebt uyt loffe waen veel dingen leggen praten, Bequamer in het bed of inder nacht gelaten; Én daerom quam een bouf tot dit oneerlick ftuck». Het is dan uwe fchult, of enckel ongeluck. Indien de flimme guyt haer � vift te liffelaffen, Dat fal de ftrenge wet, dat fal de rechter ftraffen; Ghy doet dat u betaemt, en vought u tot de vrou, En viert, gelijck als eerfl:, de plichten van de trou. De rechter had gcfeyt, de vrienden zijn vertogen, En ftracx foo vvert hetAuck ten nauften overwogen, � b b b 3 De

-ocr page 607-



		₅66 FRANS TROU-6EVAL. De fun wort in-gebracht en voor het recht geilelt, Hec vonnis wortgeraemt en over hem gevek, Syn ftraff� vaftgei�t, en openbaergelefen, En hy een bouf verklaerc, en totter doot vervvei�n; Doch niemant van den Raet en acht den lincker weert Om als een edelman te vallen door het fvveert; Maer hem vvert opgeley t om met den baft te ilerven, En hy en magh geen graf voor fynen romp verwerven; Want als hy na de doot (al komen uyten bant, Soo ftaet het ichuldighlijf totaich te zijn verbrant. En wat het goet belanght, dat wort het kintgegeven. En geenfins by den Raet den koningh ioe~geichreven ₃En of het fchijnen mocht in overipel gebaert, Noch wort het even-wel een rechte vrucht verklaerc. Bertrande met den oom en Guerre vvert ontflagen, En geene van de drie moet ftraf of pijne dragen_;En ichoon men hier verfuym en quade flagen fier, De rechter even-wel en moeyt de lieden niet. Wat (al ick tot befluyt van dei�n handel ftellen ? Men kan in dit verhael veel nutte iaken tellen; Een dingh feyd' ick wel eer, enfegh ick heden noch, Men dient geen echte deel te krijgen door bedrogh. BEDENCKINGEN Op't voor - verhaelde trou - geva l. r. /"\Ngelegentheydt ontftaende uyt te by het af-wefen van den man. V^jongh te trouwen: ende trou-tijdt 6. Of een vrouwe, om on-macht van den wanneer, ende tot wat jaren, beft. man, den felv� magh verlaten: en van z. Of het goet zy kinders in de wiege, of den neftei-knoop in Vrancrijck . andeiiins noch jongh zijnde, onder- 7. Kint in overfpel gewonnen hoe wettig!» linge te verloven. weien kan. 3. Bed-geheym niet te melden. S. Yemantspartuvrgaende te maken,ende 4. Verre reyfen van gehoude mans, forge- tot oneere te verlocken, onbetame- lick. lick , ende by God doorgaens hart 5. Wanneer een vrouwe magh hertrouwen geiiraft. Pm�

-ocr page 608-



	Te Iongh Trouwen Bedenckelick. 5*7

Philogamvs. ICk hebbe in u af-wefen, weerde Sophro- nif$e j gelefen het Frans trou-geval, dat op fvn ordre in ons begonnen bouck quam te volgen : het welcke ick het felfaemfte ende ongehoorfte oordeele te wefen van al dat ick van die ghelegentheyt oyt gehoort, of in boucken gevonden hebbe; dies biddeick u, my fonder eenige wijt-loopeode buyte-red�, nudeelachtigh te maken van uwe in-vallen ophetfelveftuck. S o ρ H. Het eerfte dat my op defe fel- fame ghefchiedeniile voor-komt, lieve Phi- logame , is dat my dunckt dat defe twee ge- troude lieden te jongh te famen zijn gefet geweeft, en mitfdien geenfins bequaem tot houvvelicke plichten ; en daer uyt hebben voor-eerft de volgende ongelegenthed� haer begingenomen. Want ick ben van gevoe- len dat, gelijck het voor oude lieden onbe- tamelick wort geoordeelt haer ten houwe- lick te begeven, dat even het felve de teere jonckheyt geenfins dienftigh is� gelijck fulcx by de rechtf-geleerde , medecijncn , ende natuyr-onderfouckers, eenpaerlick wert ge- looft , en vaft geftelt. En voor-eerft wat de bejaerde lieden indefen aengaet, dewijle de foodanige door de nature ielrs we: de geleert wat hen-lieden in dit geval te doene ftaet, foobehooren de felve met den po�et" Hora- tim te feggen: Ick was in mijnen tijt eenslieftal aen de vrouwen , Ick kon, met goeden lof, de vrijiters onderhouwen ; Maer dat is nu gedaen , dewijl een grijfen baert Voortaen my niet en raejt om meer te zijn gepaert, Ick vindeonder-dies vremt hoe inV ranc- rijck heeft toe-geiteen konnen werden, dat- ter een houwelick is geflot� geweeft tuflch� twee foo ganfch jongelieden, elck niet bo- ven de thien jarenoudt zijnde , als Ccrafim in defe gefchiedenifie getuygt: daer het (mijns oordeels) noch vry jongh genough is , dat het gemeen recht ofte deRomeynfche wet- ten toe-lat�, e� vrou-menfch tot haer twaelf pen, ende een jongelingh tot fyn veerthien jaren te mogen trouwen. L. 9. ff. de Sponfal. l> -f. ff. de R^ttu nupt. Ρ Η1. De wetten , weerde Sophronifge, behooren nochtans op vafte gronden te fteu- ncn ; dewijle in't gemeen de wijfte vanden lande met het make van de felve befigh zijn. En hoe kont ghy dan vremt en niet volgens de nature oordeelen te wefen, dat in Vranck- ⁿjck in defen deele gefchiet -_} dewijle men
		metter daet ondervint, dat ontrent die jat e de nature de gcftaltenifle van't lichaem plagh te veranderen, en tevckenen uyt te geven ten voorfz. eynde dienende, gelijck ghy weet hoe de Rechten en oock de onder-fouckers van de nature daer van fpreken . Iae 't is ge- vonden en by de ervarenthey t bctuyght, dat- ter beyde mans ende vrou-perfonen ontrent de thien jaren kinderen geteeken gedragen hebben. ExempU pete ex Arnifao traci. dejur. connub.cap. j. feit. j. num. ro.frn, Soph. Ick weet dat fommige even al- foo reden-kavel� als ghy nu doet, lieve Phi- logame. Dan voor-eerft wat de gemeene Rechten aengaet, die laten wel toe , maeren gebieden niemant foo vrough te trouwen; in tegendeel van dien foo fiet men uyt de felve, datfe het vrough trouwen ontijdigh en quaet oordeelen. c. . §. novimm. Nov. 200. verb.* vehemtnter cito coatrabunt nuptias, En in allen gevalle moet in defen onderfcheyt van volc- ken ghemaeckt worden , want d' eene natie vrouger,d'andre later rijp wort, na de geftal- teniile van de lucht, voedfel, ende andere omftandigheden. Onfe voor-ouders hebben ganfch fchandelicken geacht voorde twin- tigh jaren een vrouwe tegebruycken. Csfar lib. 6. dr. BeJio GalL De Gnccfche wijfcn heb- ben den trou-tijt van d� man ontrent de der- tigh, van de vrouwen ontrent feventhien ja- ren gefet, als de Griecfche po�et Hefiodus* getuyght: 9' Verk ett becjiumen tijt om wel te mogen paren, Een man be^iine wertk ontrent fyn dertigh jaren , Een vrij'.ter magh het doen on; rent de (eventhien, En eer (om we�tegaen ) en magh het niet gefchien. 'T en is oock geen goet befluyt te willen feggen, de natuie geeft genegentheyt tot eemge faken , en daerom moet men de felve dadelick in 't werck ftellen : niet alfoo , lieve Philogame, allede bewegingen die de men- fchen uyter nature in figh gevoelen ( als luft tot eten, drincken, fpelen , flapen, en dier- gelijcke ) moeten van de redenen en wetten befneden , betoomt, en in ordre gehouden werden: en foo mede de uyt-puylcnde drif- ten tot de teel-fucht, daer wy nu van fprek�. De nature moet tijt hebbe om haer te berey- den en bequaem te maken tot het werck, fonder dat men de feWe in hare beginfel� yec moet vergen dat haer, als een nieuwe ende eerft op-gaende vlamme, terftontfoude doe verdwijnen en uyt-gaen . Gelijck men oock fiet dat nicu-geplame boom� niet eer en die- nen

-ocr page 609-



		58 Te I o ν g η ' nen gefnoeyt , voor de felve in vollen waf- dom zijn. Ρ η r. Maer wat inlichten hebben doch de geleerde daerin, dat m� de jonckheyt niet toe en Jaet te doen daer fy van nature kraeh- telick toe vvert gedreven?' Ick hebbe vaneen wijs man leftmael verftaen, dat voor de eer- baerheyt van de jonge deernen, ontrent haer eerfte mondigheyt, fonderlinge moet ge- foi-ght werden � vermits de felve in die wor- ftehnge van de nature ganfeh ftereke driften in haer gevoelen, om andere by-flapers te ghebruyeken als de felve te voren zijn ghe- woon te doen: ende van jongelingen feyde hy van gelijcken. Waerom defe ghelegent- heyt nietin-gevolght ? en waerom niet het houwelicken aen de felve toe-geftaen > waer door de gemeene fake aen-teelinge va goede borgers, ende de jonge lieden haer toe-ge- negentheyt fouden genieten ? Soph. Aen-queeckinge van goede bor- gerije te willen* verwachten uyt foo kieken- murruwe jonge lied�, goede Philogame >is e� groote misi�agh; foodanige by-een-kom- 'fle en geeft niet anders als flappe , meepfe ? en ganfehfwacke af-fetfelen, die (als vruch- ten voor haren tijt gepluckt) in korten tijt vergaen. Een groot Philofooph heeft feer wel gemerekt, dat al te jonge erfal te oude lieden niet als fwacke kinders en teelen, ende voor het meeren-deel vrouwelicke fchep- f�len : (<Ληβ. 7. Polit. cap. 2. & �.)* om dat in de eerfte de natuerlicke vvermte noch niet volmaeckt en is, en dat de felve in de tweede aireede vervalt. Siet daer voor-eerft een groot ongemack voor defe vrougelinge. ten anderen , en iifet niet wel te feggen hoe fchadelickdit werekis vooralle jonge licha- men , en wat voor ongeftalten daer uyt her- komen. ( AliX, Kpid. [(ci.6. can.3. ^vi^' -Arnif. tap. 2. (eB.f. nttm. 7.) En infonderheyt heeft hier door te lijden een.foo jonge moeder, alftop een kint-dragen en baren aen-komt * { �uniores mulieres gravius laborant in p.%rtu_t& plurei intereunt. Atifiot. 7. Poi�i. tap.iC.) Waer by komende dat foodanighe jonghe dam me lieden (die maer in de werelt en be- ginnen te fien als in een hollen pot) haer fel- vengeenfinsj en veel min haer huyfgefin, konnen beforgen : ende mitfdien dickmael verdroncken zijn, cerfv (foo men feyt) het water kennen. Van gelijcken dat een man van foo groene jaren geen aen-fienelickheyt onder fyn huyf-genoten hebbende, endefyn
				ROUWEN» vrouwe onbequaem zijnde om hem die te geven , hetdehuyf-houdinge ontwijfFe�ck ten beften niet gaen en kan: fulex dat nvt defe verhaefte houwelicken geen voordeel, maer na-deel > voor het gemeen is �e ver- wachten; want 't is van alle tijden gemerekt) dat onrijdige houwelicken niet anders heb- ben voort-gebracht als berou en veelderlev ongelegentheden. Ρ η 1. Segh my dan eens (naeruoordeel) den bequaemften tijt van trouwen > foo voor de jongelieden, als voor de gemeene fake. Soph. My dunckt dat dit veriken u dat leeren kan , foo ghy het niet en weet: Indien ghy foeckt een aerdigh pmr _tSeo geeft een mieght drie-fevenjaer _tDejonghman (even boven dien , E» groetfe dan voor echte Hen ; Een weynigh meer of vveynigh mi/t Dat maeckt een eerliek huyfgtfm. Ρ Η ι. Ick wil fulcxals ghy nu gefeyt hebt voor goet op-nemen: maer i�gh my doch wat ghy hout van de trou-belof ten ₃ die hier voormaels dickwils, ende nu noch formvij- kn werden gebruyekt, fonderlinge onder de groote : ( Exempla vide apud Arnif. cap. 1. jei�. 2.) te weten,* als de ouders haer kinde- ren noch in de wiege leggende ₅ ofte ganfeh jongh van jaren zijnde , onderlinge verloven, om met haer mondige jaren de gedaen be- loften te voltrecken. Soph. Ickantwoorde meteenwoort, datick alle foodanighetrou-belofccn houde voor ondienftigh, en felfs krachteloos: het zy dat de felve gefchieden tmTch�twee kin- deren j ofte dat een derfclver van rijper jaren zy. { c. 2, c. de i/lis. Decrital. de dvf ponfat. impub. ) En de redenen daer van zijn kenne- lick ; waut dewijie geen foodanige beloften gefloten en konnen werden', als met onder- linge bewilginge va de gene die het aengaer? en dat in dit geval by gebreck van oordeel geen bewilgingeen 'kan gedragen werden ? ibo ontbreeckt hier een noodigh ftuckj en mitfdien en deught het werek niet. Ρ η 1. Maer fchoon defe trou-beloften van den beginne niet vaft en zijn gheweeit, nochtans de verloofde tefam� op-waf��nde, ende by den anderen op-gevoedt werdende > beveiligen daer nae 't gene te voren by de ouders is gedaen. Soph. Dat en gaet niet vaft, goede Phi-

-ocr page 610-



		Β Ε D Ε Ν C Philogame»jae dickw�ls fiet men ganfch het tegen-deel; want fy luyden fiende haer als gebonden te zijn aen malkanderen , en geen vryheyt te hebb� van verkiefinge (alsandere jonge'lieden ) krijgen dickmael eehaf-keer van den anderen; dewijle men veeltijts fiet dat de menfche tot faken die moeten zijn > roinft geneg� is: oock gebeurtet dickmaels, dat de geftalte en aert van de verloofde niet over een en koomt : waer door dan teiilont groote verwijdermge wert veroorfaeckt tuf- ichen de teere gemoederen. En hoe het zy? geleerde en godfalige mannen hebben ghe- merckt, dat dufdanige ontijdige trouwbelof- ten by de ouders over hare onmondige kin- dere onderlinge gemaeckt, gemeenlick eyn- digen methaet, vvantfchap, ende andere on- gelegenheden ; vermits dat veeltijts in duf- danige handelinge niet en wert gefien op liet ware eynde des houwelicx, maer veel eer op gierigheyt, ofte eergierigheyt, die men daer mede voor heeft: waer door Godes fegen van defelve wert af-gewent. (Beza de Rtpud. *fq. Sj. Coraf, nnnot. r. in arreft. Tholtf. Me-* knth.&alij.) Wat beroerten en vint men niet in de hiftorien ontftaente zijn uyt duf- danige ontijdige beloften, alsd'eenofd'an- der₅ beter gelegentheyt elders fiende, van de felve is geweken, en dat dan van de andere zyde wraeckgierigheyt wert op-genomen , om fulcx aen de gebrekige uyt te wetten ! Siet wat hertogh lan van Borgognien niet ter hant en nam, om figh te wreken van Lo- "f 9/ van <An)ott, vermits de felve hem fyn dochter ( niet tegenftaende vorige trou-be- loften ) weder t' huys hadde ghefbnden, en verfcheyde andere exempel� zijn wel te vin- den . ( Extmpla vide apud Arnif. tap. 2. [tft. ■». num. u. 12.) Ick beiluyte dan, dat het befte is op het doen van een hou welick figh lange en rijpelick te beraden : maer als het eenmael gefloten is, dan het felve met aller VI en fpoet te voltrecken, op datter (gelijck men feyt) geenfwarte katte tuifchen en ko- ffie : ( �urtus enim hoftis mutrimor�j, e ft mille- mf�_K adiliud imptdiendum.Arnife.d.L) en dat daerom alle ouders is te raden, datfe mal* «anderen onderlinge niet en beloven datfe "gli metter daet niet en konn� doen hebben: ^aer datfe hare kinderen haer vryheyt laten tot haer bequame jaren, en foo lange tot dat defelve het gene datfe belov� felfs bequaem zijn uyt te voeren. Ρ η ι, Ick vinde uwe redenen voJkome-
				K E L I C K.' J69 lick dienftigh voor 't gemeen: ende om nu voorts te gaen, foo verwachte ick u vorderc bedenckingen op defe gefchiedemi�e. S o ρ H. Ick houde vaft dat onfe Gutrra onder andere een grooten misfiagh heeft ge- 5 * daen, te melde aen fyn kamerade ofte krijgf- maet het innerfte geheym va het houwelicx- bedde: waer door hy "oorfake en gelegent- heyt heeft gegev� aen dien doortrapten Hnc- ker, om fyne Bcrtrande te doen gelooven dat hyjae was haereygen, echte, en wettige man : alfoo fy vermoedelick vaft ftelde , dat hetniemantmogelick en was deverborgent- heden van haren leger te verhalen , als even Guerrt haer man felfs. Alle gehoudc lieden dienen ( mijns oordeels) dit vooreen lefTe op te neme om figh van gelijcke onbedacht- hevt en ongeregekheyt te onthouden ; vaft fteilende datter geen beroup, geen kunft, geen wetenfehap en is , of fy en heeft haer geheymenifTen, die verfegelt dienen te blij- ven, en niet geopenbaert te werd�, als aen de gene die daer toe c� fonderlingh voor-recht zijn hebbende. 'T is daerom wel gefeyt > Wat in het bedde wort gefproken , Dient met het laken toe-geloken � En defe of diergelijcke vraerfchouwingc behoort te ftaen op het voorfte deel van alle bed-fteden, daer echte lieden haer legher houden, Indien 11 lief of leet in't houwelick gefchiet, Gehouden , ztjije wijs, en melt den handel niec. Dit is de klippe ge weeft daer Candaules e� groot-vorft van Sarden fchip-breuck heeft geleden � wanthy niet te vreden zijnde, aeti eenen Gyges fynen lijf-trawant byfondere fa- ken te verhalen tuifchen hem ende fyne ge- male inde flaep-kamer voor-gevallen : maer hebbende boven dien beftaen te will� mon- fteren met de fchoonheytvan de felve, ende haer daerom naeckt aen den voornoemden Gyges vertoonende , is oorfaeck geweeft, dat hy door de grootmoedighe\ t van de eerbare priiigefte beyde fyn �ijcken leven heeft ver- loren . Defe acn-merekinge docht my hier niet vergeten te mojten werden. Wat hebt ghy.meer aen-gemerekt, daer op ghy mijn oordeel foeckt te verftaen 't Ρ η ι. Ickfie dat Guene een feerlangen . tijt van huys is geweeft, jae wel ontrent ofte meer als twaelf geheele jaren : en daer uyt rijft een aen-merekinge ( ibo my dunckt ) of jccc voor

-ocr page 611-



		<7o Ve&scheyde � voor man en vrouwe foo een langh af-wefen van malkanderen behoorlick en geoorloft is. Soph. Voormy, weerde Philogamej ick vinde fulcx geheel onhuyflelick ende ondienftigh ; want ghelijck net by-wefen voedt en aen-queeckt de liefde en goede ge- negentheyt , foo boude ick dat het af-wefen ( fonderlinge als het lange duert ) is als een moeder van af-keerigheyt en onminne : en daerom heefteen Out-vaderwel gefevt, dat een man, fonder wille van fyn vrouwe, lange uyt fyn huys wefende eeniger maten oorfake is dat de felve haer koomt te vcrloopen in buyte-luften overfpel: (Augufl. lïb. de adul- ter. conjng. Refertur c, � tu nbflinei 27. qu�/}.2. c. 2.) lae daer zijn rechtf-geleerden ( Pet. Raven, in fuo. alp'mb.) die feggen derven, dat een rechter, in foodanigen gevalle de vrouwe haer ontgaende, al vrv tot verfchoo- ninge van de felve het lange af-wefen van den man behoort op te nemen. Het welcke ick mede eeniger maten kantoe-ftaen, be- houdens even-wel dat uyt fulcx de vrouwen gee oorfake en werde gegevë om lïgh in hare lüften te verfchoonen : dewijle deheydenen ielfs niet toe en hebben willen fiaen aen de vrouwen (oockbylanghdurige abfentievan de mans) een ander te mogen trouwen, 't en ware fake dat de felve fekere tijdinge van fyn doot konde vertoonë. (L. Vxores.ff. dedivort. � ^tuth. hodie. C. de tepudijs. � � 1. Maer ick hebbe my laten feggen 'm Engelant wefende, aldaer een gebruyek te zijn» dat foo wanneer een man lïgh voor eenigen rijdt af-fcheyt en onthout van fyn vrouwe, en dat de felve middeler-tijt quame fwanger te werden j dat het felve wert ver- ftaen te wefen vcor rekeninge van den [el- yen haren man , fchoon hy oock meer als negen maenden uyt fyn huys hadde geweeft: te weten, ingevalle de felve midder-tijt het rijck niet en heeft verlaten : ende en wert de man oock op fyn eedt niet gelooft ₅ willen- de verklaren dien geheelen tijt fyn wijf niet te hebben beflapen j zijnde het vermoeden van rechten foo ficrek voor de vrouwen, dat daer tegens geen bewijs en wort toe-gelaten. Soph. Dat gebruyek 1 fooder een foo- danigh is) moet verftaen werden aldaer te vrefen in-gevoert, om den man een fpoor te geven, met foo Jange van fyn partuyr figh te onthouden . � � 1. Defe en diergelijcke dingen zijn dienftigh bedacht te werden in dekn* onfen
				ED-GEHEYMEN. rijt, daer veel mans foo langhdurige reyfen op Ooft en Weft-Indien ter hant nemen', en dickwils veel jaren uvt-blijvende, op haer weder-komftedehuyf-houdinge in felfame geftalten vinden. Maer ick fie dat de lieden veel genegen zijn de vrouwen 'm die ongele - genthcyt vry wat te verfchoonen : en ick hoorde tot dien evnde leftelick verhalen, dat de Heeré Staten van de vereenighde Neder- landen in bcraet hebben geftaen, of men het overfpel niet met den doot en behoort te ftraffen, als in Godes woort', en in veel lan- den noch wert gedaen : en dat fulcx vermoe- delick goet foude gevonden zijn geweeft, ten ware fake geweeft dat eenige leden van de felve in bedencken hadden gebracht, wat men in foodanigen gelegentheyt, en als de lijf-ftraffe waer vaft geftelt, foude doen met vrouwen van de gene diefoo lange op haer reyfen uyt blijven: en of men fonder onder- fchevt die mede foude verftaen met den doot te ftraffen, foo wanneer die bevondenfouden mogen werden het gefelfchap van andere mans gebruyekt te hebben. Het welck alfoo by de leden van de vergaderinge feer bedenc- kelick weidende geoordeelt, is het gehecle ftuck tot noch toe fonder befluyt'blijven ftaen. Maer wat is u gevoelen.van foodani- ghe mans ? Soph. Datfe behooren of ongetrout te blijven tot op haer weder-komfte , ofte datfe de vrouwen met haer behooren te ne- men , ofte datfe niet te naeu-keurigh en wil- len wefen in 't onderfoecken van alles dat in haer af-weien is voor-gevallen. � � 1. Maer iifet de vrouwen niet ghe- oorloft nae rechten, als de man drie jaer uyt den lande is geweeft, en dat men niet fekers van hem en kan weten of hy levende of doot is, haer elders te moge verfien; gelijck fulcx haer geoorloft is, als een man in drie jaren haer de fchuldighe goetwilligheyt niet be- taelt en heeft ? Soph. Neent, lieve Philogame. lek en weet van geen andere rechte, als daer van ickalreedc hebbe verhaelt: te weten, datter moetblijcken van des mans overlijden j al- eer een vrouwe wert toe-geftaen te mogen komen tot een ander houwelick. En wat de drie jaren belanght, daer van ghy gewaeght ? die en zijn niet te paffen op defe ghelegent- heyt, als niet gemeens daer mede hebbende; maer op onmacht van de man drie jaren langh geduert hebbende. � HL

-ocr page 612-



		Verscheyde Β] Ρ ΗI. Wel laet ons van die ftoffe hier al mede wat fpreken, dewijle onfe hiftorie me- de daer toe aen-leydinge is gevende ■> en dat ick uyt de felve verftae, dat Martin Gmrrtj gehe�le acht ofte negen jar� onmatigh is ge- weeft fyn vrouwe de fchuldighe goetwillig- heyt tebetalen ? en dat door eenighe quade kunft�, die men in Vrancrijck de geknoop- te neftelingh noemt. Ick bid fegh my een wevnigh wat u derhalven bekent is. Soph. Opeentijt, goedePhilogame, als ick in mijn jonckheyt in Vrancrijck was > foo gebeurdet fchier foo haeft ick daer aen- gekomen was, dat feker jongh paer volex, in de gebuerte daer ick my doen onthiel , des nachts figh liet beveftigen in de trouwe: en alfoo ick vraeghde , waerom fulex by nachte en niet by dage en gefchiede, wert my toe antwoorde gegeven , dat het felve foo wert goet gevonden, om te ontgaen het knoopen van den neftel > daer mede defe jonge lieden werden ghefeyt gedreyght te zijn; dewijle veel menfehen van ghevoelen zijn , dat voor der fonnen op-gangh defe fpokerijen geen kracht en fouden hebben: ofte immers, dat- ter des nachts niemant(als de naefte vriend�) kennifle van het trouwen en is hebbende. En alfoo ick vorder vraeghde wat dit was , en hoe het in't werek geltelt wert, is my vorder verhaelt van de gene die hetfehenen wel ie- kerlickte weten , dat onder het trouwerij en als de priefter aen de jonge lieden de handen doet vougen ,yemanttuiTch� beyden eenige fpoock-woorden mommelt, ende.daer op een knoop inde neftel leytj hv daer mede den bruydegom onbequaem maeft om fyn bruyt te mogen genieten, zijnde even-wel de felve bruydegom niet onbequaem het gefelfchap van andere vrouwen te gebruyeken. Ρ η i. Wel dunckt u dat dit alfoo kan ge- fchieden, en dat een boof-wicht door quade kuoften foo veel foude vermeugen , even ju\fttenaenfienevan het deel dat hem wet- telick is toe-gevought 1 Soph. Mijn gevoelen en foude mif- fchien van geen groot bedencken hier in we- fen, dewijle wy ( God moet des hoogelick gedanckt zijn j in onfe landen des geen ex- empels en weten. En van andere landen, en wat aldaer om gaet, en derven wy foo vol- mondelick niet lprekert , dewijle wy den aert van de felve vanlanger hant niet wel en heb- ben doorgront. Wy laten dan fulex doen de gene die des uvt ervarenthevt Yolle kenniife
				:d-geheymen. 57« zijn hebbende: onderde felve is Uhannes Co- rafius een groot rechtf-geleerde* ende bovca dat een wijs, ervaren, en geleert man , aen wien niet licht eenige beufelingen in de hant zijn te fteken : �dc fevdt onder andere , van dit werek [prekende, in eygen wooid� aldus: lek [oude alle defe dingen onvvacrfehijncltck oor- deelt» j ten ware my, dsor ontallicke exempelen, van de vvaerh'.yt defer faken dagelicx quxtne te bltjcken. ^Annot, 21. inarrefi. Thclof. Boven dien foo getuygen geleerde Theologanten » mitfgaders de geeftelicke rechten, oock me- de eenige oude Rabbijnen fulexinder waer- heytte gefchieden. D. Tbomxs. /. p, +. q. sS, art, 2. & altjcitatiab Euriquez lib. 2. dematr. c. <f. c. (i per fortiarias. jij' ^r� -f� & ^tot� ""'� ^* frigid. & maltf. Ρ Η i. Dit klinckt my al vry wat felfaem in de oiren, ende daerom woude ick wel wat naerder onderrecht welen vanditftuck, en hoe verre dtk. of diergelijcke onmacht in achtinge koomt, in't trouwen, fcheyden» ofte t'iamen blijven van gehoude peifonen. S o ρ H. De onmacht in de manf-perfo- nen en is niet eenderley , goede Philogame : want daer worden mans ghevonden , aen de welcke de geheele leden tot de voortelinghe dienende ofte ghebreken , ofte immers foo onftaltigh zijn , datfe onbequaem zijn om vrouwen te gebruyeken : ende de foodanige is het ongeoorloft figh ten houwelicke te mogen begeven; (L.fifirva. �-. fpadoni.ff. ai\urtdot, ) ofte in gevalle de felve fulex hebben onderftaen, en figh tot een vrouwe hebben laten vougen , lbo wert de felve vrouwe ( des verfoeckende ) vry geftelt om een andere man te mogen trouwen : verftaen werdende, het houwelick indien ghevallc niet te zijn ontbonden, maer van onwaerden verklacrt, als te voren in figh felv� niet heb- bende beftacn: en van dele fortc en is niet gheweeft onfe Martijn Guerrt-�. Dan daer zijnder die door het binden van de neftel > ofte andere quade kunften, onbequaem wer- den gemaeckt, fomtijts ten acnfiene van alle vrouwen, fomtijts alleen ten aeniiene van de gene daer medefy gemecnfchap van bedde verftaen te hebben : als, te weten , van haer eygen bruvt, als onfe Gmrttj fchiint geftelt geweeftt� zijn . Soo leeft men dat Am&fit koningh van jEgypten door dufdanige fpo- kerije is onmachtigh gemaeckt geweeft van 't gebruvek aller viouwen, als Herodoiw in fyn z. boeck verhaelt: foo is oock de ko- c c c % ningh

-ocr page 613-


		■��!

571 VE-I15C.HETDE � ningh Thaodoricus onbequaem gemaeckt ten opiien van fyn vrouwe , niet va fyn by-vvijfs, als Vauhu ALmiliui in vita Clotarï) verhaelt; foo is Galeacius Sforft onnut gemaeckt ge- weeft voor fyn huyf- vrouwe IfabeBeym Ara- gon ,als Guicciardin vertelt. Endedufdani- ghe ongelegentheyt en wort niet gehouden voor alt)jt duerende, maaralleen voor eenen fekeren gefetten tijt, ofte tot dat de fpokerije meteê tegen-fweringe wert vernietight: het welckeifl^. Corafws getuyght in Gafcognen dickmaels te geichieden. En daerom wert vaft geftelt , dat om die oorfake wille geen houwelicken en werden vernietight, ten zy fake fulcx dry geheele jaren achter den ande- ren hadde geduert; in welcken gevalle (na- demael men dan hout fulcx een geduerigh gebreckte fullen wefen) wert de fcheydm- ghe toe-geftaen. c. Fraurnitaris _t& ibi gUJf. de frittd. & mak f. Coraf. � firn. 22. in arrefl. Tholof. Even-wel wat my belanght, foo fou- deickintwijfFel ftellen, ofoockomfooda- nige oorfakéhet houwelick kan gefcheyden werden, dewijle fulcx alleen om overfpel by Godes woort wert toe-gelaten. � � 1. Maer ghv en hebt met mv noch niet al gedaen , weerde Sophronifce". met vragen (feydt ons fpreeck-woort) wort men wijs, maer onweert; u befcheydentheyt( ver- trouwe ick ) lal mv de ónweerdigheyt af- houdë, en de vvijfheytlaté toe-komë: en daer öp derf ick 11 noch defe vrage doen, hoe dat een kint in overfpel geteelt, en uyt overfpel geboren , kan verftaen weiden als wettigh erfgenaem te wefen in fyns vaders naer-gela- ten goederen. S o r �. De vrage is wel gedaen, en 't en verveelt my niet u daer op in 't korte te be- richten , hoe-wel darter veel toe gefeyt fou- de konnen werden, weet &in, dat het kint 'm defe � geroeit wort verftaen wettigh te we- fen, u\c redenen dat de moeder ter goeder trouwen in alles hadde gegaen, mevnende het felve kint eerlick vm haren man , en met van cen bouf, t'oniiangen : lijnde de<rech- ten foo goedertieren ten aenfiene van de kin- dei en , dat de Celvc op de goede trouwe van een van de ouders dc 'anderen voor wettigh acu-nemen . Vid. amotata Qornfy tn arrejl. Tholof.num. ir. &?}. � � �. Jck hebbe (nae my dunckt) in de rechten geleien, dat ingevalle een vrouwe cen f'ave quame te trouwen , meynende den fel ven een yry perfoon te wefen (de fake on-
	ED-GEHEYMEN. deckt werdende ) de kinderen voor omvec- tigh gehouden te moeten werden. S o � H. Datis'eë ganfehbyfonder geval, ende in haet van de flaven in-gevoert, die als fehiervoor geen menfehen werdende gere- kent, geen houwelick en vermochten aeii te gaen; maer in alle andere gevallen wort de fake voor de kindere ten beften geduyt. want ingevalle een priefter figh tot trouwe quame te begeven, de vrouwe van fyn gelegenthevt onbewuft wefende; de kinders in foodanigen - houwelick gew^ronnen zijnde, werden ver- ftaen wettige ende geen baftaerden te wefen: want om eë kint onwettigh te maken, moe^ ten beyde vaderen moeder in quade trouwe zijn geweeft ₃ ten tijde de felve geteelt zijn. � � 1. Soo kan dan een getroude vrou by een vreemt man flapen fonder overfpel te doen, en kindere teeien die wettigh en geen baftaerden en zijn. S o r H. 'T is foo ghy feght , weerde Philogame, om redenen by my nu gefeyt. � � I. Maer is fulcx niet eer uyt een an- dere oorfake ; te weten , vermits nae rechten de vrucht den buvckvolght ? S o � �. Niet alfooj Philogame: en daer toe wil ick u een fake bekent maken, die u miffchien noch vreemder ial denckë als defe daer wy nu van gefproken hebbë; en boven dien fiilt ghy konnen fien, dat uwe redenen in dufdanige faken niet vaft en gaen. Ick fegge u dan , dateengehoude vrou-perfoon methaer esgen man kan overfpel begaen, en even-wel wettige kindere voort-brengen. � � 1. 'T zijn wónder-redenen die ghy fpreeekt, Sophronifce : en ick en. kan die niet grijpen, ofte ick moeit eerft her geval hooien verhalen. S o � �. Wel hoort: ^iurora (feyt Hygi- nus) verfocht op een tijt aen Cephalns ( een man van Procris op den welcken fy verheft was) haer in 't bedde een vrientfehap te wil* len doen : Cephalm gaf haer tot antwoorde, dat fy ten befte wilde nemen dat hy fulcx niet doen en konde , vermits tuflehë hem en fyne Procris onderlinge eedt en belofte was , van den anderen heus en trouwe te zijn. Aurora druckte hem nader, enfevde, datdewijle fyn vrouwe hem geen trouwe en was hou- dende , hy van gelijcken ongehoudeu was haer fulcx te doen : en om fulcx feker te we- ten , feyde fy, ick wil u de gedaente van een rijck koop-man geven , neemter onder dien fchijn depreuve van. Cephalus doet haren ract 7

-ocr page 614-



Verscheyde � raet , en onder het lock-aes van groote ghe- fchencken , beweeght Proeris, hem ( die fy meende een juwelier te wefen ) deelachtigh te maken van haer bedde. Wat dunckt u de- de defe oock overfpel^é. � � �. Voor my , ick meyne dat jae. S o r � . Soo is dan hier een overfpeel- fterfonder overfpeelder, en in't voorgaen- de geval wort een overfpeelder fonder over- fpeelfter gevonden. Maer of Proeris uyt die by-een-komfte met kinde hadde begort ge- weeft , foudt ghy het oock voor wettigh houden? � � �. My dunckt dat daer aen niet te twijffelenenis. Soph. Soo hebt ghy dan qualick ghe- rneynt dat de vrucht niet als den buyck moet volgen, als ghy te voren feydet. � � i. Ick ben wat verftelt in defe vreem- de gevallen, en gevoele my als vergramt te- gens Cephalus, dat hy die preuve foo fchrap aen-leyde , en foo de vrouwe verftrickte. S o f H. Maer op datfoodanige gevallen niet alleen op de vrouwen en fchijnenaen te komen , foo gedenckt my verftaen te heb- ben, een gelijck geval inonfen tijt gefchiet te zijn : daer de man fchult hadde» en de fake ftont aldus: Brandine en Grumilde twee gefpelen wefende , foo trout Brandine met Roiiocles, en Grumilde met Dinanto, twee voor- name jonckvrouwen met twee uyt-mumen- de jonge-lieden . Brandine is drie jaren ghe- troutfonder bevruchtte werden , of eenigh voor-teecken daer van gewaer te werden . Rodocles laet de oogen fyner ydelheyt vallen op Grumilde , wort vierighlick op haer ont- fteken , opent fyn brant aen de felve , en ver- foeckt behulp: fv openbaert fulex aen Bran- dine, en die twee befiuyten t'famen, dat.Grw- mildt het verfoeck fachtjens fal aen haer laten leunen, en by af-wefen van Dimoitt aen Tkodo- tks tijt en plactfe fetten, om tot fyn voor-ne- nien te gerakë ; met waerfchouwinge noch- tans dat hy figh geheel ftil moefte houden, vermits de broeder van Grumilde wert gefeyt dicht by haer kamer teflapen. Om kort te zijn, hetftuck wert invougen als gefeyt is beleyt, maer Brandim vint haer in het bedde va Grumildt, en KodecUs vint figh by de felve, niet anders wetende of hv geniet fyne langh- gewenfehte Grumildt; doch al in groote ttil- heyt, als het onder-fpreck was. De uyt- komfte van de fake was, dat Brandim van dien nacht en negen maendé van een jongen G
	ED-GEHETMEN. 5?; fone moeder wert : invougen datfy op eene nacht onder de gedaente van Grumildt dade- lick verkreegh, datfy in drie geheele jaren 'm haer eygen geftake, ende in het reyn hou- weücx-bedde , niet hadde weté uyt te werc- ken. Ey fiet'smenfehen verdorventheyt! wel, heeft Proeris overfpel begaen met haren evgen man Cephalus, foo en kan Rodocles van gehjeke fonde niet ontfchuldig zijn, fchoon hy Brandine fyn echte wijf befliep : en om gelijcke redenen moet het kint, uyt die by- een-komfte geboren, verftaen werden een wettigh kint te zijn, na mijn oordeel. � � i. Maerleet Grumildt daer naegeen aen-ftoot meer van Rodocles ? Soph. Menverhaeltmydat jae ; maer dat fy hem daer naer in twijffel hiel foo lange tot hem de fone was geboren, en doen open- de hem Grumilde watter omme was gegaen; en federt wert gefevt, dat Rodocles hem ftille hielt; alfoo hy uyt dat hem gefchiet was ten vollen hadde geleert, dat al dit werek maer in finne-vlagen en inbeeldinge beftaet: de- wijle hy in de meyninge zijnde van Grumilde te befiapen , fyn eygen vrouwe gebruyekte, en even dat vernuegen feyde gehadt te heb- ben als of hy Grumilde inder daet in fyne welluften hadt genoten : gevende grooten danck aen Grumtlde, van hem, fonder haer fchande, van fyn uytfmnigheyt te hebben genefen. � � i. Maer even-wel hoe foudt ghy in rechten vaft maken, dat Rodocles met Bran- dt»^ by dit geval overfpel foude hebben be- gaen � Soph. De rechtf-gelcerde ftellencen vrage voor in defer manieren: Of yemant (feggé fy) een juweel nam, met opfet 'tfelve den evgenaer t'ontvreemden : en of de felve fulex merekende aen dé nemer fulex toeliet, meteen ftil voor-neme van hem het felve te fchencken �, de Rechten feggen in fulex die- verije begaen te wefen, maer ter dier oorfake geen vervolgh in rechten tegen hem gege- ven te werden. �«» putat /o ïn-vito dommo rem attingtre, cum tarnen dominus velit, fur- tum facit _f inquit Pomponins �, fed tarnen furti non obligatur, fcundum Vlpianum. Vid.JEred. lil. 7. Rtr. luaicat. cap. s. � � i. Hoe ! kander dan een dief ofdie- verije v\ efen daer niet geftolen en is ^e. Soph, Even foo gelijcker overfpel kan gedaen werden fonder datter een overipcel- der gevonden wert. c c 3 � Hi.


		*mt^m*

-ocr page 615-



		57+ Verscheyde � � � �. Defe dingen zijn ganfch felfaem , en boven dié my geheel rou voor-komende > dien-volgende en foude ick des niet vaft der- ven befiuyten , wat men hier irv behoort te gevoelen. Maer fegh my doch , of een man nu eenigen rijt langli wel gheweeft, en ge- not van fyn vrouwe gehadt hebbende fooda- nigen ongelegentheyt overquam , fulcxdat hy daer naer m drie jaren als ontmant ware , foude het oock dm de vrouwe vryftaen fcheydinge te verfoecken < S O � H. Geenfins j Philogame; want hethouwelick eenmaeldoor gemeenfchap van bedde beveflight zijnde, fchoon de man dan lbodanige ofte diergelijcke ongelegent- heden over quamen; jae fchoon de man na- derhantdoorfieckten ,quetfure ofte ander- fints quame te verliefen al wat aen hem man- nelick is, de vrouwe en foude in dien gevalle niet anders vermogen te doen, als een groo- te plaefïer van patientie te gebruyeken , om alle hare jeughdigheden daer onder te dem- pen en doen verfterven. Coraf annotat. *. in arrefi. Tholof, � � �. VViiTelick dat is een hart vonnis tegens de vrouwen, weerde Sophronif^e: moet dat alfoo voor vaft en onverbrekelick gehouden werden, na u gevoelen ? So � �. In trouwen jae, Philogatnei en daerom is het houwelick wel te recht een onverbrokë bantgenaemt, foo wanneer het felve eens fyn volle leden heeft gehadt ■> in-* vougen dat fchoon dan een man of vrouwe» dit dit almede overkomen kan [Tamin- feminas quam inviros hoc virus grajfari, tefla- tur ��.$ de natura dumonum Ub. 4. fed ta- rnen frequentius in virou Mart. Delrio difquif. magie. kb. 3. c. . fecl. 8.)* door eenigh geval geen man of vrouwe en bleve, echter fyluy- den onderlinge man en vrouwe moeten blij- ven . Het verliefen vafi armen , van beenen > \�� oogen, jae van verftant en oordeel en breecktgeen houwelick; en dien-volgende oock mede niet het verliefen van die leden, die evgentlick tot het houwelick zijn die- nende. � � 1. Noch een vrage uyt dcfe gefchie- deniile, weerde Sophronii^e : dat is , wat behendigheden of grepen uytterlick geoor- loft zijn., om aen een vrouwe te geraken» en een ander een voordeel af te fien. S O � H. Soo ghy dit verfhet, lieve Phi- logame, van vemant fyn vrouwe t'ontfetten, foofal ick dadelick antwoorden , dat in die
				ED-GEHEYMEN. gelegentheyt geen behendighedeti, hoe wel die oock beleyt mochten wefen, eenighfins prijiTelick en zijn: dewijle het geheele werek niet en deught, en daerom niet als een quade uyt-komfte en kan hebben. Ende om een yderaen te vvijfen datfoodanige maniere van doen ganfch hatigh is by God almachtigh , ende dat de felve daerom doorgaens byfon- dere itraffen onderworpen is> kan uyt veel geichiedeniflèn van oude ende nieuwe tijden \| als met de handen getaft werden. Onder { andere dunckt my , dat het exempel van An- \ tonius en Cleopatrafeergedenck-weerdigh \| is 'm defen gevalle : en des te meer, vermits \ door het felve is blijckende , dat niet alleen � een manf-perfoon den anderen fyn partuyr af-handigh kan maken, ende tot figh ver- locken: maer dat fulex oock fomwijlen by vrouwen weit in 't werek geftelt, ende dat 'teen en 't ander bedrogh felden ongeftrafc blijft, felfs hier in onfe werek. � �1. Ick wenfehte het verhael van An- tonius ende Cleopatra van u te mogen hoo� ren , als wefende een exempel van grootc ende hoogh-verheven perfonen, ende dien. volgende des te meer aenmerekens weer- digh. S o � H. Defe gefchiedeniffe is al mede met die eygen penne af-gebeelt, door de welcke ons d'and're trou-gevallen zijn ghe» worden . Ick wil het felve u ter hant doen, om van u gelefen te werden : ick gae midde- lertijt een weynigh buyten, om een fake te verrichten daer aen my wat gelegen is, Eu dewijle ghy recht te voren gewagh hebt ge- maeckt, offer eenige liftigheden geoorlooft zijn om een houwelick te vorderen , en dat daer-op wel vet goets in bedenckë kan wer- den gebracht -_} foo fult ghy hier op een ry achter den andere vinden fes onderfcheyden gevallen die ais hier toe fchijnen aen-leydin- ghe te geven: te weten, voor eerft het ver- hael van de wonderbare ende niec-te-min malle lief-kolerie tuifché Antonius en Cle- opatra. Ten tweeden, de korte ende met verdriet eyndigende minne-fucht van Mafa- niifa ende Sophonifba, beyde ontleent uyt de Romeynfche hiftonen. Ten derden, een fonderlinge gefchiedeniffe in de nae-tfjden voor-gevallen, met bedrogh begonnen ende met ellende befloten. En alfoo de voorfz. drie gefchiedeniffen nietfonder droefheyt te lefen ende te bedencken en zijn, foo volgen- der drie andere trou-gevallen van luchtiger ftoffe,

-ocr page 616-



Verscheyde Β ftoffe> om de bitterheyt van de eerfte wat te verfachten: te weten ₃ eene daer in nae-ge- botft weit den aert van de Griecfche harderf- gedichten> en weit hier d� naem van Rofen- krijgh gegeven. In het tweede is vervat een kort verhael van een liftigen voorftel om een houwelick te wege te brengen % in onfen tijt voor-gevallen. In het derde wort gewagh gemaeckt vaneen 'flimmer treek ten felven eynde dienende , mede in onfe eeuwen inder daet gefchiet: alles te famen genoughfaem loopende op fonderlinge bedriegeri� raken-
		ED-GEHE�MEN. 575 de het ftuck va houwelicke ; het cenc meer, het andere min . Leeft defe (foo het u be- valt ) in mijn afwefen, en daer-op konnen wy by geleg�theyt wat nader rugge-fpraeck houden , foo wy ties luft mochten hebben, Ρ η i. lek ben des wel te vreden> weerde man, en gae van nu aen my ftellen om defe fes trou-gevallen in u af-wefen in te nemen _som daer uvt ftoife te rap� van nieuwe onder- handelinge. Soph. Doet fooj Philogame ₅ en vaert wel.


				D E

			!■■) *

	■J ^:

-ocr page 617-



			57$ D E Prachtige en dertele lief- koferie VAN MARCVS ANTONIVS VELT-OVERSTE VAN DE R O � � � � � �, EN CLEOPATRA Kpninginne van Egypten. Ls Brutus was ghevclt > fyn belle vrientgeilagen, Syn ruytcrs in het ftof₅ en doot ter aerden lagen, En dat het vry gebiet van Roomen neder viel, En gaf den leften fnick, als uyt een bange ziel; Doen is hy, die het vverck �00 moedigh had begonnen, Doen is hy door een wijf ten vollen overwonnen: En dien een machtigh heir niet machtigh was te flaen, Heeft door een dertel oogh te gronde moeten gaen. Antonius verplicht aen menigh duyfent knechten, Die hem ten dienfte zijn om vvonder uyt te rechten, Socht geit aen alle kant₅ door hart en fiieegh beleyt, Om hun te mogen doen > gelijcker was gefeyt. Hy
		Siet hier van Atb&n. Deipnof.ltb. &. cap, i2, Tlutarth. in �vit � Anto- nijt Flor.lib. .#, cap. //. Dion. libro si.Appian. Me Bello farth. ér de Bell. civil. Ub, s.

-ocr page 618-



		Μ, ANTONIVS. CLEOPATRA. 577 Hy voerde tollen in, en ilelde groote Iaften, Ten dienftc van het heyr > en al de grage gaften; Hy quam in Griecken-iant, daer hy de ftedenquek, En vvaer hy immer koomt daer gaert hy machtigh gek. Het was hem op-gcleyt de rijekenaen te taften, Die uyt een hoogen moet op Roomen niet en paften; Dies is hy ganfeh beibrght te brengen aen den dagh 4I vvatter tot den krijgh hem noodigh vvefen magh. Hy gingh om defen tij c een leyder fyner benden, Een kloeck een geeftigh man, na 't rijck Egypten fenden, Een man die op den dienft met grooten y ver paft, Die vint figh in het hof en opent fynen laft. Hy feyt de koningin, als dattet is bevonden Hoe datfe krijgh�behulp aen Brutusheeftgeibnden, Een vyant van den Stact, en van des keyi�rs bloet, En datfe nu ter tijt des reden geven moet: Dat haer de velt-heer daeght om af te moeten komen, Op dat van haer bedrijf magh kennis zijn genomen, En dat men naderhant ial leggen in beraet, Wat by den vorft te doen > en haer te lijden ftaet. Cleopatra, verichrickt van dit hooghmoedigh dagen, Staet langen tijt verftelt, en in den geeft verflagen j Sy kent de Roomiche macht, en haren ftrengen aert, En dati� menighmael geen vorft of koningh ipaert. Maer hy, die tot haer fprack, die quam haer angft te mcrcken, En gaet met foeter tael haer fvvacke finnen ftereken_;Hy iagh haer wacker oogh, haer roof-gelijcken mont, Hy fagh wat voor een geeft in haer verfegelt ftont. Prin^effe ( feyt de man ) laet bange finnen varen, En neemt geen droufheyt op in uwe foete jaren _; Mijn heer en is niet vvreet, hy kent geen vinnigh bloet, Dan als de Roomichc Staet een vek-flagh wagen moet. D d d d Dan

-ocr page 619-



		57« Μ. ANTONIVS. Dan is hy bijfter fel: hy fchijnt gelijck te rafen ₅Soo haeftals in het heir den horen plagh te blaien ; Maer als de vyant light, of figh gevangen geeft, Dan ishy wederom de foetftc dieder leeft. V geeft, u heusgelaet, en ganich bevallick weien Dat ial van ftonden aen fyn moedigh hert belei�n j ick vvetet voor gewis, ioo ghy tot hem genaecke > Da er is geen t wijffel aen, u peys die is gemaeckt. Hy is van blijden aert₃ en lieft de jonge vrouwen, Begeeft u onder hem, 't en fii u niet berouwen. Hen fris, en jeughdigh lijf dat is hem lief-getal; Maer ichoonheyc met verftant bemint hy boven al. Hier door is alle vrees uyt haren geeft geweken, Sy laet haer finnen gaen ontrent haer oude treken , Sy weet dat haer gelaet oock vvijfe finnen fteek, Sy weet hoe fy wel eer met C$iar heeft gefpeelt. Sy weet dat haer verftant is t'fcdert aen-gevvaifen; En datf op dit gewoel niet eens en houft te paften, Sy tijd dan op de reys ₅ verfien van -ille dingh, Niet offe naer het recht, maer tot een feefte gingh. Sy weet aen ai het vverck den rechten ivvier te geven, Sy koomt den* iachten ftroom van Cydnus af-gedrevcn; Haer fchip is na de kun ft en wonder net gebout * Al vvaer het ooge valtdaer het men enckel gout. De wimpels zijn damaft, die van de ftengen vlogen, Het roey-iuygh al gelijck met filver overtogen, De feylen purper-root > het ichoonfte dat men vint, De lucht met rcuck gevuk ₃ in plaetfe van den wint. De kabels zijn gekrolt ioo geeftigh allfe mochten, En al het ftaende want van iijd' en gout gevlochten ₃Het roer vol beelde-vverck van groen en felfaem vee, En nymphen ^ geeftigh volck, die reyen op der zee.

-ocr page 620-



		« CLEOPATRA. 579 De roeyers zijn gecjcrt met groene myrte-kraniTen, En doen het aerdigh fchip als op het water danil�n; Want noy t en iagh men riem of op of neder gaen, Of 't wort al na de kunft en op de maetgedaen,

			Ontrent de koningin daer hoort men ibetc kelen, Dacr hoort men op de fluyt en op den horen fpelen, Daer hoort men fnaren-klanck en ander foet gcluyt > Gelijck men veeltij ts doet ontrent een jonge bruyt. Haer maeghden, op-geciert met wonder (choone rocken, Die ichijnen als gcmaeckt om herten aen te locken, Die (aten op het boort en over-al verdeylt, Terwijl de fnelle jacht al fachtjens henen zeylt. De lieden uy t het lant die komen aen de ftranden, En krielen over-hoop, en brengen offeranden ₃ D d d d ζ En

-ocr page 621-



		�«» �. � � � O � � V S* En riepen vvellekom metfoo een bly gerucht, Als offer Venus felfs quam dalen uyt de lucht. Daer komt een iachte lucht als voren uyt gevaren, Daer ftijght een ioeten reuck te midden uyt de baren, En vult de ganiche kuil > dat noyt en is gefchiet; Soo dat en oogh , en neus, en oir iyn luft geniet. Me-vrou heeft boven-al ganfch heerlick laten maken Een throon naer eyich ge^iert met cnckcl goude-Iaken � Daer fat in vollen glans daer iat het aerdigh beelt, Terwijl om haren ftoel een kleyn geièlichap ipeelt; Te weten, menigh kintgekleet als Venus jongen, Wanneer het in de Mey komt geeftigh uyt-geiprongen, En treft een jonge maeght, en fiet, in delen ftant Soo koomt de gulde bercq gevaren aen de ftrant. Maer t'vvijl de foete jeught en al de maeghden iongen, Soo koomt het nieuigier volck in haeften aen-gedrongen % Een yder is beluft het ichou-ipel aen te iien, En wieder komen magh, en watter ial geichien. Geen man bleef op het hof, geen vrouwen op de ilraten, Soo dat de Roomiche vorft daer eenfaem wort gelaten, Oock ièhoon hy beiigh is, en in de vierfchaer fat, Soo bijfter is het volck met luiten op-gevat. Dan hy liet metter daet de nieuwe Venus weten, Of iy met haer gevolgh by hem wou komen eten . Sy gaeter tegen aen > en > beter nu gemoct, Sent flucx een edelman die haren rechter groet, Die haren rechter noot. De vorftlaet hem gefeggen, Al kan hy dit bedrijf met reden weder-leggen_; Hy toont iyn heuichen aert, hy wort van haer onthaelt, Hy vint een groot bcflagh daer in het ooge dvvaelt. Want fchoon fy metter haeft aldaer was aen-gekomen, En noch tot haer verblijf geen plaets en kid genomen, Soo

			*�

-ocr page 622-



		C L � � � � � R �. jti Soo is des niet-te-min haer maelrijt foo bereyt₃Dat fy niet voort en brenght als uyt een iheegh beleyt. De lichten even-felfs > die in de kamer hingen, Zijn beelden na de kunft en diergclijckc dingen, Zijn dieren uyt het wout; foo dat men in den brant Een leeu > een crocodijl, een beir, of tijger vant. De koft vvert aen-gedift door hondert nette knechten, Op veelderhande wijs, en veelderley gerechten. Al wat op tafel koomt dat heeft een diepen fin, En die het wel bekeeck die fagher wonders in. Geheel het tafel-werck beftont in goudc vaten, Het zy dat yemant dronck of dat de lieten aten: Oock zij nder boven dat noch fteenen in gewrocht, Al geeftigh af-gemaelt en wonder dier gekocht. Antonius > verbaeft van foo veel fchoone dingen, Die hem voor oogen iïaen en iynen geeft bevingen, Seyt meteen ftillen mont: Geeft dit Egypten-lant ? 'T is afmaer kinder-werek wat ick te Roomen vant. Maer al het aerdigh tuygh vvaer uyt men had gedronckcn Dat heeft het prachtigh wijf hacr gaften wech-gefchoncken, Oock al het fchoon tapijt, en menigh ander kleet, Al vvaifet net geftickt en uytermaten breet. En op den naeften dagh, als weder al de gaften Sigh vonden aen den diich en als te voren braften, Soo vvaiTer nieu ^ieraet dat aen de muren hingh, Soo vvafler ander gout foo vvafler alle dingh. Dit heeftfe wederom ten vollen wech-gegeven, Soo dat van al den hoop haer niet en is gebleven. Syfchoncker knechten by, en menigh edel peert Ge^iert met fchoon ge waet geheele fchatten weert. En dit noch andcrmael tot drie verfcheyde dagen, Soo dat de Roomiche jeught en al de gaften fagen D d d d 3 Dat

-ocr page 623-



		jSa Μ. ANTONIVS. Dat noy t en is geilen. maer fy en achtec niet, Gelijck men aen haer doen en al haer weien fiet* Cleopatra, geleert in al de loofe grepen, Die vorften machtigh zijn in luften vvech te flepen, Onthaelt de Roomfche jeught met alle leckerny \ En fetter op het leil haer eygen tonge by. Sy had een rappe ziel , en duyi�nt loofe treken, Sy kon haer ineegh gepeys in feven talen inreken; Sy had een (lil vergif en lock-aes in den mom, Soo dat men herten-luft in hare lippen vont. Sy konde met een vvenck geftoorde (innen breken, Sy konde met een lonck een killigh hert ontfteken, Sy konde met een lach , of door een foetgelaet, Doen vloeyen als een beeck van enckel honigh-raet. Hoe gaet in dit gewoel, hoe gaet de jonckheyt vveyen! Wat rijfter voor een ipel ontrent de iijde ipreyen! Geen vrijfter ilaept alleen, geen maeght en wert geipaert, Hetgeyl Egypten-lant en Roome wortgepaert. Sy ftreelt den jongen vorft met duyfent foete woorden, Die hem tot aen het mergh, tot in de ziel bekoorde. (ipraeckj Sy iprack Griecx, Rooms, Hebreeus, of ander vreemde En vvatf m vvefen bracht dat ftreckte tot vermaeck. Sy fprack ge wapent jock, fy gaf hem foete nepen , Sy boord' hem door den neus, hoefeer hy was gefiepen: Wat ipreuck oytgeeftigh luyt, of op de liefde paft, Daer mede fpeelt het wijf, en troutek haren gaft. Sy trock tot haer gebruyek het puyck van alle talen, En warter yoniant kan uyt fnege boecken halen. Geen woon is ionder zout, daer ftcken angels in, Soo dat haer boef�m icheen een vvoon-plaets van de min. De vorft die fat verbaeft, fyn geeft is op-getogen, En heeft het ibet fenijnallencxen in-gefogen;

-ocr page 624-



		CLEOPATRA. 5»3 Hy is niet die hy was, hy is fyn cygcn niet, Hy doet wat hem het vleeich en � vat de luit gebict. Hy die cerft rechter was die koomt om eyich te maken, Die koomt tot hare banck en pley t iyn eyge (aken ₃Die bid met alle vlijt, dat fy het foet geichil V Vt gunfte buyten recht ten eynde brengen wil. Siet, hy die noyt befweeck voor leet en harde vlagen, En kan geen dertel oogh , geen luft of weelde dragen �, De wijn, de ftillc nacht ₃ de tochten van de jcught, En dienen nimmermeer tot fpooren van de deught. Hy die een vclt-heer is die wort, eylaes! gevangen, Niet in een harden flagh _y maer door gebloofle wangen: Niet in een fel gevecht, maer door een ibct gelaet: Niet door eé machtigh heir> maer door een hooffche praet. Syn echte bed-genoot, by hem wel eer gekoren, Die heeft in fyn gemoet haer plaets alree verloren; Sy valt hem uyt het breyn, fy gaet hem uyt den fin, En hy viert bovcn-al de geyle koningin. Die fpeelt hem in den geeft, die fvveeft in fyn gedachten, Die kleeft hem aen het lijf oock dickmael ganfche nachten 5 Soo dat hy fonder ruil geducrigh overleyt , Hoe datfe dient geftreelt en hoe te zijn gevleyt. De krijgh heeft nu gedaen, fyn onvertfeeghde knechten , Hoc-vvel uyt eyger aert genegen om te vechten > Zijn al gelijck vcrftompt. Wanneer een vclt-heer malt _yIft vreemt dat al het heir in geyle ftuypen valt ? Flucx reyft het vveelighpaer naer Alcxanderijen; Daer gaetet op een nieu al weder op een vrijen, Daer is men buyten forgh, en uyt-gelaten mal, Alleen hier in beducht � vat luft men plegen ial'. TT *IC/* V Vat rancken, wat bejagh ₃ wat ongewoone vonden Ten dienfte van de luft van nieus te plegen ftonden, Die - -

-ocr page 625-



		*54 �. � � � � � � V S.** Die werden hier gefoeht en neerftigh overdacht, Die werden hier gepleeght en in het (pel gebracht * De lieden ibecken vreught > onfeker vvane willen, En quiften rijcken felfs in noyt bedachte grillen: Geen moeyten zijn te groot, geen koil en is te veel, Ten dienftc van den buyck en van de gulle keel - Sy doen een groot beilagh en feeften toe-bereyden, Tot anders geen gebruyek als voor haer lieve beyden : Een yder pooght om ftrijt, te brengen aen den dagh Wat dier en iejiaem is of geeftigh fchijnen magh. Sy doen waer van wel eerde menichen niet en wiften, Sy gaen een wet-ipel aen om veel te mogen quiften; Sy kiefen rechters uyt, fy ftellen panden by., Sy hangen prijfen op voor koft en leckerny. Me-vrou gaet boven-al haer gullen hooghmoet toonen, Sy roemt op eenen tijt twee honden duyiènt kroonen j En vijftigh boven dat, wanneer het haer gevalt, Te ipillen over diich, als fy in weelde malt. De vorft die hoortet aen, maer kan het niet bevinden, Dat yemant op een mael een rijekdom ial verflinden; Maer iy ftelt in het vverek de kracht van haren geeft, En brenght hem voor het oo^h een wonder deftigh feeft. Maer wat de keucken fchaft enicheen niet by te komen, Al wort oock menighmael de tafel op-genomen; Wat fy te voorfchijn brenght, of aen de gaften biet, De vorft blijft onvernueght, en hy en achtec niet. Maer fy doet niet alleen den heeten dorft verdwijnen Met ibet en edel nat ₃ met al de befte wijnen, Met al dat wijngaert geeft: maer des alniet-te-min Sy drinckt oock ichatten felfs en rijeke peerels in. Daer hingh een deftigh paer ontrent haer friifche wangen, Die niemant oyt en fagh als met een diep verlangen, In

-ocr page 626-



		C L � � � � � R �, jSj In water bijfter fchoon en uytermaten groot, Een peerei, fonder meer, een peerei vyough een loot. Van deef heeft fyder een van haer paruyck genomen. En flucx een vinnigh fuer op tafel laten komen, Dat goot de koningin in feker aerdigh glas, En ftack doen in het vocht het edel zee-gewas. Daer fmolt het ichoon juweel: en doen het was ontbonden* En iffer anders niet als fuy ver nat gevonden: Dit vvert in wijn gemenghc, en tot een dranck gemaeckt, En 't glijt hun door de keel, eer dat het yemant imaeckt. Siet daer een grooten ichat uy t pracht alleen verilonden, Hoedanigh in het lant niet meer en vvert gevonden, Hoedanigb heden felrs niet een en is bekent, Soo ver de ihelle ion haer gulden wagen ment. Noch üTet niet genough. fy, door verwoede finnen, Wil oock een tweeden dronck van nieuwen aen beginnen, Sy taft de peerei aeh die haer noch over-bleef, Die fy oock even doen al med' haer vonnis fchreef. Sy laet al wederom een bitfigh water brengen �, Maer die haer rechters zijn en willent nietgehengen: En fchoon al gaet de voril in 't (pillen buyten maet, Noch � rijft hy efter niet foo gullen overdaet. Hy fit gelijck verbaeft van datter is begonnen, Hy prijft haer moedigh hert, en geeftet haer gewonnen; Hy kuil haer rooden mont > die meer verflinden kan Als eenigh machtigh heir en menigh duyfent man. Hy bid, en hy verbid: fy laet de peerei blijven, Maer laet gelijckevvel haer rancken niet te drijven; Sy quift gelijck als eerft, iy gingh haer ouden gangh, En fvvom als in de Kift geheele jaren langh. Sy kond* in alle dingh den jongen vorft behagen; V Vant reed' hy op het wilt, fy was gefint te jagen, E e e e Of 'j � .

-ocr page 627-



		j8<s �. � � � O � � V S. Of wil hy met den valckgaen vliegen in het velt, En iy en haer gevolgh dat iffer na geftelt. Als hy ter bane rent en oeffènt foo de leden, Sy krijght een flucxen hengft en koomter by gereden; Indien hy met den boogh de wilde gey ten ichiet, Sy doet het eygen vverck, en vvijckt den velt-heer niet. Of toont hy figh geneyght den ringh te willen fteken > Sy is met hem geiint een lans te komen breken \ Oock dat is haer bedrijf: en al het ridder-ipel Dat vought haer na de kunft en uytermaten wel. Indien hy mommen wil, en geeft hem om te mallen ₃Sy laet het apen-ipel haer mede wel gevallen: Of woelt hy door de ftadt in onbekent gevvaet, Me-vrou ontiiethaer niet te drillen achter ftraet. Of wil hy met beicheyt van groote dingen inreken, Sy brenght haer vonden in, en vry met gaeuvve ftreken ; En ichoon men wijfheyt pleeght te midden in den Raet ₃Oock daer is niet te doen dat haer niet wel en ftaet. Of fooder oytgeiant fyn af-icheyt is te geven_}Sy toont haer geeftigh breyn, en hoefe weet te leven: Sy doet haer eygen vvoort oock 'm de vreemfte cae'l, En daer en koomt ^een tolck ontrent de eulde zael. Al wat de vorft beftaet in danifen ₃ loop en, fpringen ₅Sy brenght en geeft en lijf bequaem tot alle dingen: Al wat hy metter hant en door het breyn genaeckt, Daer iiTe veerdigh by ₅ en ichijnter toe gemaeckt. Hy vont figh eens geiint > nu moede van de valeken, Om met een hengel-roe den viich te gaen verichalcken: Maer wat de vorft beftont het was geduerigh mis > Wat aes dat hy gebruyekt hy kreegh niet eenen vis. Macr ftracx foo weet de prins een viilcher uyt te maken, Die even in het diep iy � hangel quam genaken -₃

-ocr page 628-



		C L � � � � � R �. 5S7 En naer een kleynen tijt ibo trock hy met den houck Een truyc, een kleynen fteur, ofwel een grooten fnouck: En gingh dan vvonder breet. Sy die het quam te mercken, Sont flucx een duycker uyt , die vvifter op te vvercken, Die wift tot aen het aes van haren vrient te gaen, En hincker inder haeft een droogen harinck aen. En als de fchoone vangh vvert uyt den ftroom getogen, Soo lough al 't hoofs gevolgh al wat haer kelen mogen : Maer fy genaeckt den vorft met eenen hooffchen kus, ⁵ Na dat een yder fvveegh begon haer reden dus: Mijn heer het is genough, ey Iaet het viiTen blijven, Ghy kont, naer mijn begrijp, al beter handel drijven; Vanght rijeken, machtigh vorft, gelijck het u betaemt, In dat manhaftigh vverek en vvaerje noyt beichaemt. Maer tVvijl het der tel volck aldus te iamen ipeelde, En met een loffen toom haer gaven aen de weelde, Soo draeyt het fnelgeluck fyn ongeftadigh rat, Daer rijft een groote tvvift te Roomen in de ftadt: Syn echte bed-genoot die was alree verdreven, Syn broeder even-felfs die moet hem buyten geven: De Parthen boven dat zijn dapper in het velt, Soo dat Euphrates ièlfs nu lagh in haer ge welt. De vorft op dit geval als uyt den flaep ontfprongen, Heeft door een beter iorgh fyn tochten in-gedwongen; Hy neemt de wapens aen , verandert fyn gepeys, Verlaet het dertcl wijf, en geeft hem op de reys. Hy voert op iy� gebiet twee hondert flucxe fchepen, En heeft in grooten ernft de (aken aen-gegrepen: Maer Fulvia die fterf, en 't fcheen een dienftigh lijck, Want ftracx ibo vvaiTet ftil door al het machtigh rijck. Hy wort met Ce/ar eens, dat maeckt den Staet gerufter, En tot een vafter bant hy trout fyn outfte fufter E e e e � Oda-

-ocr page 629-



		58* �. � � � � � � V S. Oclaviagenaemt_} een uytgelefen vrouw, Een fpiegel in het lant, een peercl in de trouw. Maer ichoon fy deughtiaem is, en datiè tvveemael kindert, Noch wort haer echte vreught in korten tijt verhindert; De vorft treckt weder op, en heeft een groote macht, En 't ichijnt dat fyn gemoet nae hooge dingen tracht. Maer doen hy weder quam ontrent de Grieciche palen, Hy fent Fronteius uyt > en laet de by-ilt halen j Daer gaetet weder aen als op den ouden kerf, Dewijl hy wederom haer eerfte plaets verwerf. Een keers wel eer gevlamt > al is haer brant geweken, Genaecktfe maer het vier, haer licht dat ial ontfteken. Het vocht nu vvatgedoyt, ioo 't eens bevrofen was, Wort met den eerften vorft (oo hart gelijck een glas. De prins doet op een nieu acn haer fyn liefde blijcken , Hy fihenckt haer machtigh lant, jae ganfche koninghrijcken. En fy baert wederom, jae twee van eender dracht, Dat blaeft haer finnen op in ongevvoone pracht. Sy wil al verder gacn, en vry al hooger roemen, Sy wil het eerfte kint de fonne laten noemen, Vermits het was een foon: het ander hiet de maen. Siet, dus voedt haer de vrou door onbekende waen. Noch is haer moedigh breyn al hooger op-gereièn, Sy wil van nu voorraen geen koninginne weien_; Sy tracht door al het njck , fy vvenfcht te zijn gegroet, Gelijck men over-al de grootfte Goden doet. Sy rijft tot in de lucht, en laet haer Ifis hieten, Sy laet oock ofFer-bloer op haren autaer gieten: Godinne (roept het volck ) ghy zijt ons toeverlaet, Geeft fegen op het lant, en even vruchtbaer zaet. Doch als hier van de faem te Roomen is gekomen, Soo is fyn vreemt bedrijf hem qualick af-genomen;

-ocr page 630-



		C L � � � � � R �. jS? Niet een ichier in den Raet aen wien het wel bevalt, Dat hy foo quiftigh geeft, en buy ten echte malt. Maer hy wil even-vvel fyn loife dact verichoonen ₃En van het groot gefchenck bequame reden toonen: Hy feyde, dat de glans of eere van de ftadt Niet in het gout beftont of in een groote ichat: Niet in het nemen felfs van groote koninghrijcken, Maer eer in milde gunil aen niemant oy t te wijckcn; Hy feyde, dat een helt of prins van hooger aert Niet met een wijf alleen en dient te zijn gepaert. Dat hy fyn deftigh huys heeft wijder uyt te ftrecken > Om ionen over-al en dochters op te wecken: Dat hy op defen voet aen al de � verelt baet, Vermits hy over-al van iyne vruchten laet. Dat hv foo weerden fchat niet toe en magh betrouwen Slechts aen den ichoot alleen van vveynigh fvvacke vrouwen $. Maer dat fyn hooge ftam al vafter dient gefet, Door krachten van de jeught en gunfte van het bedt. Hy feyde, dat de wet by Solon eens gefchreven, V Vaer door maer eene vrou aen yemant vvert gegeven > Is voor het flechte volck; niet voor een dapper helt, Die boven 's vverelts reyck fyn hooge daden ftelt. Hy Ccy, dat Hercules, van wien hy is gekomen, Heeft meer als eene maeght haer teere blom genomen ,� Niet uyt ongure luft j maer om fyn edel zaet Te planten over-al foo ver de ibnne gaet, Dus gaet de man te vverck: hy wil fyn fnoode vlecken, Hy wil fyn loos beleyt met ichijn van reden decken � En fchoon hem eenigh vrient tot beter dingen raet, Het fchijnt dat fyn gemoet in haer verfegelt ftaet. lae fchoon fyn echte vrouw van keyfers bloet geboren, Heus, eerbaer, deughtfacm, ichoon, van duyfent uyt-gekorc, E e e e 3 Koomt

-ocr page 631-



		590 �. � � � � � � V S. Koomt af coc haren man, en bracht hem machtigh gele ₉Om hem mee nieuwen luit Ce brengen in het velt; Cleopacra veriïen van duyfent looie treken, Kan by hem even-ftaegh de iaken ibo beileken, Dat hy gelijck als eerft aen haer verilingert blijft, En niet als enckel leecaen fyn gemael en ichrijfc. Hy laet haer geenfins toe by hem te mogen komen, Soo is fyn grilligh hooft met tochten in-genomen, Met liften af-geley c, met luften overheert; Soo dat het defrigh wijf na Roomen wederkeert, Oock ibnder hem te fien, of eens te mogen ipreken -₃Soo is de ware tucht hem uyt de borft geweken : Maerfy noch even-welverlaet haer plichten niet, Hoe-wel fy klaer genough den looien handel fiet. Sy blijft gelijckfe was, fy blijft tot hem genegen, Sy wil haer broeder felfs tot fyne gunft bewegen ; Sy hout den oorlogh op, tot hem de ganiche Staet Gelijck als vyant hout, en krachtigh cegen gaet. Auguftus _f des gelaft_} die gingh hem veerdigh maken, Hy treckun haeften op, hy koomt tot hem genaken: Hy krijght een machtigh heir, en fchepen op de ree, Want 't is hen beyder wil te vechten op de zee. Macr t'vvijl dat ��&� werft veelduyiênt kloecke mannen, En heefc met alle kracht de finnen in-geipannen Om wel te mogen doen, foo jockt het dertel paer, En niemant worter forgh in haren geeft gewaer. Al watter boerten kan, of ibete luft verwecken, Dat gaet het vveeligh volck tot haer gefelichap trecken 5 De ganfche vverelt treurt vermits den bangen tijt, Maer dit ael weerdigh paer dat is alleen verblijt. Het fchuym van al het lant, en duyfent lichte gaften Dje niet en zijn gewoon als in het vet te taften, Die

-ocr page 632-



		CLEOPATRA. 5$>i Die fvveven daer ontrent; men hoorter geen verdriet, Maer ftaegh al nieuwe vreught en ftaegh een ander liet. Maer fiet de tijt genaeekt dat �� op de baren Quam met de ganicbe vlootgevveldigh uyt-gevaren \ Daer hout het fpelen op, daer gaet den handel aen, Daer toont figh al het volck genegen om te ilaen. De koninginne felfs en wil haer niet verichoonen, Maer gaet oock even hier haer moedigh herte toonen j Het icheen dat haer gemoet gelijck in alle dingh, In druck ₃ in vreught, in fchrick, aen haren velt-heer hingh. De flagh gaet dapper aen: maer t'vvijl de gaften vochten, En dat figh onder een de groote ichepen vlochten, Ey fiet het dertel wijf ontreckt haer van den hoop, En tijt met alle macht in haeften op de loop- Niet met een jacht alleen _> maer t'feftigh groote kielen Ge wapent na den eyich, en duyfent rappe zielen Die fleept de by-fit met; want dit was hare vloot, Die fy als admirael met volle macht geboot. De vorft wort dit gevvaer, hy fiet de ichepen feylen, En hy en � vil fyn hert niet van haer laten deylen_; Hy icheyt ftracx uy t het vverck, en laet den grootcn flagh > En geeft hem na de vrou ibo veerdigh als hy magh. V Vie heeft ibo vreemden ftuck fyn leven oyt gevonden ? Hy ichijnt metiy � gemoet aen haer te zijn gebonden: Geen fvvavel treckt het vier met foo een fnellen ipoet, Als fy dat moedigh hert en al iyn krachten doet. Daer fiet men metter daet de rappe maets vertragen, Daer fiet men inder haeft de ganfche vloot geflagen , Daer iiTet al bekaey t. O i ichande voor een vorft, Die uyt een ftrijdt verloopt, en na fyn luften dorft. V Vat kan dit moedigh hert, wat kan de velt-heer feggen*, Als hy dit felfaem vverck gaet naerder overleggen -₉

-ocr page 633-



		i �. � � � � � � V S.** Hy fit alleen en dut, hy fuyl-oort langen tijt, Hy knaeght fyn innigh hert, en dat van enckcl fpijt. Hy wil hem > foo het fchijnt, van alle menichen fcheyden, Hy wil in eenigh wout een eenfaem leven leyden ; Maer fy, die kunden vveet noch heden onbekent, Die heeft fy � treurigh hert van droufheyt af-gevvent. Sy lockt hem weder uyt tot alderhande luften, Sy brenghc hem uyt de zee en in haer eygen kuilen; Sy biet hem wederom het vet Egypten-lant , En prent hem in de borft fyn ouden minne-brant. Maer liet Auguftus volght als met de ganfche leden, Hy taft haer grenfen aen, hy wint haer vafte fteden, Hy treckt noch dieper in, en leyt hem voor de ftadt > Alvvaer het weeligh volck in luit en weelde iat. Antonius ontvvaeckt van dit uytiinnigh mallen, is dickmael in de weer om defcigh uyt te vallen, Hy toont fyn moedigh hert; maer *t is maer los bedrijf ₃Eylaes! al wat hy doet en heeft niet om het lijf. Een flangh aen wien de kop te morfel is getreden, Die wiipelt in het zant, die roert haer fvvacke leden_}En geeifelt als het ftof; maer 't is met haer gedaen; Haer vyant lachter om > en fiet het fpeeltjen aen. Soo gaet het m et den vorft. Syn vloot en befte knechten Die zijn na deièn tijt onwilligh om te vechten; Sy vinden hen verftelt als in den leften noot, Vermits hy maer alleen en vvorftelt met de dooc. Daergaetetover-kant, een yderichijnt te beven, En al wat hy vermagh aen C^iar op te geven. Ach! 't iiTer al verboft, de wijfte �ij � bekaey t, Soo dat het ftuck verloopt en op een eynde draeyt. Wat ia] de velt-heer doen ! fyn breyn begint te malen, Hy valt in dvvepery, fyn loiTe finnen dwalen.

-ocr page 634-



		C L � � � � T R �. m Siet! als een menfch vervalt in druck en tegenipoet, Dan iifer altijt een die ichuldigh vvefen moet. Hy beek hem ièker in (" en 't konde wel gebeuren ) Dat Cleopatre tracht fyn vrientfchap af te fcheuren, Dat fy ( foo voor haer felfs , als tot haers rijex behout) Met Cejiar ilim verraet en loofc rancken brout: Dat fy hem wil den doot m ét ichande laten ftnaken, Om Coo, tot fyn verderf, haer pays te konnen maken; Hy mcynt dat hy het taft en als met oogen fiet, Ea feyt ( maer binnens monts) wat doet een hoere met l Wie kan haer diepen gront, haer flimmen aertbefchrijven ? Wat kan foo looien wijf voor rancken niet bedrijven ? Haer geeft gelijckt een kolek j en geen foo wijfen man Die na den rechten eyfch haer gronden peylen kan. Maer hoe onaerdigh menfeh, fal ick het konnen dencken Dat fy haer beften vrient genegen is te krencken ? Dat fy wil hinder doen aen een die haer bemint, En boven alle dingh in haer vermaken vint? Neen, neen, aelvveerdigh hert: 'k en wil het niet gelooven Dat (� haer cygen man van eere ial berooven_; Sy heeft te grootfen hert, te grooten liefdc-brant, Haer ziel, gelijck ick weet, die is aen my verpant, Doch hoe het vvefen magh, of hoe het is gelegen, Ick ben tot aen het mergh tot haer alleen genegen; Dat fal ick immer zijn, het gaet gelijck het magh, Schoon ick de bleeckc doot oock nu voor oogen fagh. Cleopatra bevvuft wat hy van haer gevoelde, En watter voor een brant in fyn gedachten woelde, Ontrock haer uyt fyn oogh; vermits iy was bevreeft Voor fyn onftuymigh hooft en ongeruften geeft. Sy gaf haer in een flot met weynigh kamer-maeghden, Die haer bedroufden ftant benevens haer beklaeghden, F f f f Een

-ocr page 635-



		194 �. � � � � � � V S. Een Hot een deftigh werck ₃ daer fy haer beften Ichac In ftdheyt op gebracht en in gefloten hadt. Met opiet (foo men hout) te branden alie dingen, Wanneer tot haer bederfde faken quaiick gingen: En onder dit bedrijf foo ftroy t men o ver-al, Dat fy 'm bare ftont uyt enckel ongeval. Vee! meynden even doen > en vry tot haerder fchande, , Dat fy Pelufium een fleutel van den lande > Een haven op de zee, een ingangh van het rijck, Aen ��& o ver-gaf, maer efter ionder blijck. Dat fy in hope ftont den keyièr om te fetten, En door een ioet gevley tot luften op te wetten; Een kunft by haer gepleegbt oock vander jonckheyt aen _yGelijck als iy wel eer aen �� had gedaen. Dat fy met haer geficht vvift landen om te roeren, En rijcken neder flaen, en oorlogh konde voeren 5 Dat fy door foete tael en door een rappe tongh Den geeft en hooge macht van alle prinsen dwongh. Dat fy op dcfen voet haer (aken had begonnen, Het rijck tot haer gebracht, haer broeder overwonnen , Dat fy op defen treek noch heden figh verliet En even haren pol en al het lant verriet. Maer ofle dus verftont haer dingen aen te leggen , Dan offetis een vvaen, een los, een ydel ièggen, Dat laet ick heden daer als in het duyfter ftaen ₉En wil nu tot befluy t van defen handel gaen. Als hy nu fyn bederf op hem fagh neder komen, Syn vrienden vvech-geruckt > fyn ichepen af-genomen : En datter wert gelooft by hem en al het rijck, Dat Cleopatre felfs nu was een droevigh lijck; Soo wort hy door verdriet tot wanhoop aen-gedreven > En ftelt ten leften vaft niet meer te willen leven;

-ocr page 636-



		C L � � � � � R �. m Het is hem enckel druck en niet als ziel-verdriet, Dat hy de gulde fon ₅ den fchoonen hemel fiet. Hy fpreeekt dan Eros aen: O trouiie mijner knechten, Met 's vyants machtigh heir wel eer gewoon te vechten, Koom treckt nu eens het fvvcert op my ellendigh man > Dat is de meeften dienft die my gefchieden kan. Doorfteeckt dit treurigh hert, ick ial 't een weldaet achten, V Vant ick en heb voortaen niet beter hier te wachten; Ick vvenich voor-al de doot» vermits fy niet en leeft Die al wat my vermaeckt in haer befloten heeft. De knecht die ftaet verbaeft van foo een harde reden, Hem rilt een koude ichrick door al de ganfche leden, Hy fpreeekt in fyn gemoet, Ick dooden mijnen heer l O goden hemels volck gehenght het nimmermeer. Hy trock fyn degen uy t, en fonder yet te (preken Heeft in fyn jonge borft met alle macht gefleken, En valt daer op de zael �₃ en na een drouf geluyt, Eer datter yemant koomt, gaet hem het leven uyt. Ach ! Eros, feyt de vorft, ghy toont de rechte wegen ₃Ghy toont met uwe daet wat ick behoor te plegen; Hy greep het eygen fvveert, en naer een harden fteeck Soo ïft dat hy verflaut, en naer een bedde vveeck, Daer koomt het drouf gefin in haeften aen-geichoten, En vint met enckel bloet de kamer overgoten. Antonius, hoewel tot aen de doot gevvont, Die feyt haer met een fucht en met een bleycken mont: Ach! vrienden 't is gedaen; laet defen romp begraven Daer mijn geminde ruft. Een van fyn liefftc ilaven Die feyt hem wederom, dat fy noch heden leeft, En even nu ter tijtgeionde leden heeft. VVel laet dan_} feyt de vorft, my defe gunft verwerven, Dat ick in haren erm ial�heden mogen fterven . F f f f � Dat

-ocr page 637-



		*₅₉6* �. � � � O � � V S. Dat is mijn leften vvenfch. men doet als hygebiet, Schoon dat het lefte bloet hem uyt de leden vliet. Men gingh van ftonden aen tot aen het ilot genaken, V Vaer in het deftigh wijf haer graf had laten maken: Men klopt daer aen de poort, men roepter overluyt, Macr daer en is geen menfeh die hem de deur ontiluyt. De koningin beducht te worden overvallen, Hielt figh in dit gebouw als in beflote wallen: De poorten blijven toe> oock wieder kloppen magh, Soo datter noyt een menfeh een open deur en fagh. Daer was een teenen korf met koorden vaft gebonden, Daer in foo vvert de vorft ten leften op-gewonden Tot aen het hoogh vervvulf: daer iagh de drouve vrouw Hoe figh haer noot-lot ftelt, en vvaer het henen vvouv �. Wat ilTer nu te doen ? het gaeter op een klagen, Nadienfe geenen trooft, geen uyt-komft meer en iagen -, Hy Iagh daer in fyn bloet, en daer en quam van hem Niet als een diepe fucht en als een flauwe ftem. Dit was fyn lefte woon: lek hebbe fware flagen, lek hebbe mijn verderf in ftilheyt konnen dragen; Maer doen my vvert geièyt dat ghy niet meer en vvaert ₃Heb ick van ftonden aen mijn leven niet gefpaert. Ick heb een vinnigh fvveert in defe borft gefteken, En fiet! mijn leven-kracht die is alree geweken , Maer dat en acht ick niet, mits ick in uwen ichoot Op heden voelen magh de prangen van de doot. Dat ick den leften fnick van dit ellendigh leven, Dauck mijn s'hertien-bloetaen u magh over-geven; �u ilaet toch eens den arm om dit ellendigh vleys, En geeft my noch een kus, het is de lefte reys; Want fiet mijn geeft verhuyft. Sy koomt tot hem gefegen �, Macr tVvijl fy neder boogh, quam haer de ziele tegen > Die

-ocr page 638-



			*'»«"""**


	CLEOPATRA.	*$97*
		*$97*

Die vloogh hem uy t den mont, en met een bangen fucht Soo is fyn leven-vonck verdwenen in de lucht. Sy viel hem om den hals, fy kuil' hem menigh werven, Sy vvenfcht dien eygen ftont met hem te mogen fterven ι Maer als men om den doot van ganfcher herten fucht > Dan (iet men dat het ipoock veel elders henen vlucht. Maer Ce/ar liet het (lot aen alle kant beipieden, Hy fenter vveynigh volcx, maer wel-venroude lieden ₃Die kregen op het left een hoogen venfter in, En zijn terftont verfpreyt door al het huyfgcfin. De fnege Charmion die fagh de gaden komen, En wort van diepen angft ten hooghften in-genomen �, Sy roept: O weerde vrouw ₃ nu iffet al gedaen, Ghy zijt in 's vyants macht, en moet te Roomen gaen. Wat baet nu dit gebouw ? V flot dat is verraden, En vvy ejlendigh volck met droufhey t overladen, En eygen aen de doot. de koningin verflough, Soo dat haer teerc ziel en bangen adem jough. Sy greep een vinnigh mes om haer verdriet te wreken _yEn wouw het metter yl in haren bocfem ftcken : Maer een van Ce�ars volck een wonder rappe gaft Die hielt haer teeren arm en fvvacke leden va ft. VVcl hoe ! ( begon de man ) princ^eife van den lande > En yreeft geen ongemack > geen leet of drouve fchande, Ea min de blcecke doot; Auguftus is te foet, Stelt hem van nu voortaen een trooft in u gemoet. Ghy zijt te ichoonen beelt om in verdriet te fterven, Ghy fult wat u behaeght van fyne gunft verwerven _yGaet ftelt u maer geruft. de koninginne fvveegh, Maer efter foo geftelt dat fy ter neder fecgh. Hier op vvert metter daet aen Cqizr af-gefonden, En hem W�rt aenecdient hoe alle faken ftonden ; F f f f 3 Hy

-ocr page 639-



		��>3 �. � � � � � � V S* Hy fiielthem naer het flot, begroet de drouve vrou, En bid haer menigbmael dac iy haer trooften wou. Maer al wat C�far fpreeckt en zijn maer hoofichc woorden, Die haer (des wel be wuft ) in geenen deel bekoorden; Dies bleef haer eerfte forgh, haer ziel is ongeruft, En in een itaegh gewoel > en buyten alle luit. Of fchoon de ftille nacht komt over haer gefegen, Sy wort noch even-wel tot flapen niet genegen; Sy woelt in haer gepeys van alle vreught ontbloot, En fy en vintgeen trooftals in de bleecke doot. Sy had een lange wijl nu laten onderfoecken, VVt reden , uyt de daet, en uyt vericheyde boecken, Hoe dat men alder-facbrs kan icheyden uyt het vleys, Wanneer men bcfigli is ontrent de lefte reys. Sy hadde boven dien voor defen menigh-werven Veel flaven om-gebracht, veel menichen laten fterven Door adders, felfaem kruyt, of ander flim fenijn, Om van de iachtiïe doot bevvuft te mogen zijn. Maer ichoon men yemant irnoort in roock of diepe vaten * Of tapt het leven af door bloet en ader-laten, Daer was geen ander doot die haer bequamer dacht, Als door een gladde ilangh te vverden om-gebracht. Sy laet dan uyt het wout, of uyt de naefte dalen, Sy laettót haer gebruyck een feilen aipick halen, Die vvert haer van een boer, te midden door de wacht, Die vvert haer in een korf met freuyten toe-gebracht. En of fchoon aen de man het rot beftont te vragen, V Vat aen de koningin hem is gelaft te dragen, De vrient is niet verftelt, hy toont het ichoon gewas, Gelijck het lagh bedeckt met kruyt en edel gras. Hy toonet niet alleen , hy bietet aen de gallen, Maer niemant onderneemt de freuyten aen te taften \

-ocr page 640-



C L � � � � t R Ao f99 Dies gaet hy ongemoeyt. men leyt den huyftnan m _rDie geeft hem op de zael en voor de koningin. Hy doet gelijck hy kan, hy ney ght hem met de leden, IHy ipreeekt geen hoofiche tael, maer onbcveynfde reden; Sy taft de freuy ten aen, en roert het edel kruy t, Maer des al niet-te-min daer quam geen adder uy t. 1 Sy vvert geen beet gevvaer: dit heeftie vreemt gevonden, Vermits het feker was de flangh te zijn gefonden_;Sy treet wat naerder toe > en licht een vijgen-blat _yEn fagh hoe vreemt het beeft daer in gedoken iat. Het droLigh vier in het oogh, een huy t met roode plecken, Ooek bobbels vol fenijn die hem de tanden decken, En drilt fyn fvvacke tongh. Als fy den adder iagh, Soo iprackfe (onder fchrick en met een foeten lagh: Wel beefje zijtje daer. ick vvachte met verlangen, Ghy moet noch heden felfs aen defen boefem hangen -₃Ghy moet te deièr uyr geneièn mijnen druck, En maken een beiluyt van al mijn ongeluck. VVel aen dan tijt te werek. vvaerom foo ftil gefeten ? j Ick vveniche wat ick magh van u te zijn gebeten. Koom ipant u krachten in > en ftorc u ivvart fenijn ; Al dat een ander haet d^t fal my vveldaet zijn. � en fchrick niet voor de doot, fy is mijns hertcns wcnichen₇, Sy is een feker lot > een wegh voor alle menichen, Sy is een vaften trooft voor die in droufheyt leeft, En hier in't aenfche dal geen vreughde meer en heeft. Nu ileecktin defen erm. hy plagh hier in te ruften Ke ftof en voedfel gaf aen mijn verdvvaelde luiten ; Koom fchiet hier u vergif, koom fchiet, ey lieve fchiet, � en foecke geen vermaeck»'k en aehte geen verdriet. Laet dit een vvoon-plaets zijn van u vernijnde vlecken, Dataen den Roomichen vorft tot vreughde plagh te ftrecken; Het

	%

		:...

-ocr page 641-



		6qo �. ANTONIVS. Het lit, het cygen lit dat qualick heeft gedaen, Dat moet in dit geval de ilrafFc niet ontgaen. Welaen dan vvackerdier, en ipaertgeen teereleden, Ghy waerter toe veribcht en worter toe gebeden ; En fier geen ichoonhey t aen als ghy u fv vadder ftort, Maer, � vat ick bidden magh, foo maeckt de pijne kort. Ick heb tot nu geleeft, en mijn gefvvinde jaren Die zijn gelijck een roock in haeften vvech-gevaren, Mijn tijt is nu vol ent. ick had een machtigh rijck, Soo dat ick niet een prins in volle macht en vvijck. 1 Geluckigh vvaer ick noch, geluckigh boven-maten, Had my de Roomfche pracht in vrede konnen laten ; � u koomt de vvreede doot en fnijt mijn leven af, Mijn loop die is volbracht, ick fnelle naer het graf* Nu koom hier, kleyne jeugbt, koom hier mijn jonge fchapen,, Daer is voor u geen tijt om vreught te mogen rapen. Och of mijn ongeval een eynde mochte zijn Van u verdrietigh leet, en onverdiende pijn . En dunckt niet datje zijt van prin � en her-gekomen, { Eylaes! ons droufgeval dat heeftet al genomen; j Een vvonder groot beOagh, en meer als eene kroon Die was voor u bereyt, en ftont u vvonder fchoon. j Nu iiletal verkeert, en 't kan u licht gefchieden Dat ghy geen machtigh voick, maer fchapen fuk gebieden, I Dat ghy fult herders zijn en leven in het wout > Daer niemant als met ivveet iyn leven onderhout. Hoe dat het weien ial, ey leert de felle ilagen, Ey leert in ibetgedult u fvvare lailen dragen; Daer koomt oock metter tijt een eynde van gequel. Ach! neemt den leften kus, en vaert voor eeuvvigh wel. En ghy, ó weerde vrient, ontfanght mijn lefte klachten, En wilt van mijn voortaen geen ander dienften wachten, Hoc

-ocr page 642-



		C L � � � � � R �. <�� Hoe kan ick eere doen die aen een prins gefchiet i Ickben voortaen, eylaes! ick ben mijn eygen niet, lek ben in't Rooms gewelt, ick ben_} eylaes i gevangen > En 't doet my na de doot maer des te meer verlangen; Mijn lichaem vvert bevvaert, mijn vryheyt heeft gedaen, 'K en magh niet op mijn bord, niet op mijn herte flaen. 'K en magh geen vloeken hairs uy t defen fchedel trecken, Men vreeft ( gelijck men feyt) men vreeft voor kale plecken � Doch niet om mijne t'vvil, maer om de Roomfche pracht, Daer ick ellendigh menfeh nu lange ben verwacht. Men wil ( ó machtigh vorft ) men wil ons heden fcheyden, Men wil my fchande doen en in triumphe leyden; Men wil my laten iïen als ick en weet niet wat, Een fchou-fpel aen het volck, een gecks-maer in de ftadt* Men wil al wat ick heb, mijn fchat, mijn rijeke kroonen, Men wil my tot een fpot aen al de �verelt toonen;" Maer dat en fal voorvvaer fyn leven noy t gefchien , En my en fal geen menfeh tot fmaet gelevert den. Ick ben van edel zaet en tot de kroon geboren, En van mijn ouders aert en heb ick niet verloren; ■ Ick ben van Ninus huys > ick ben van koninghs bloet, Ick ben van hooge ftam, maer hooger van gemoct. Veel eer ial ick den geeft uyt defe leden drucken > Veel eer fal ick de ziel uyt defen boefem rucken, Veel eer ten grave gaen met druck en ongeval, Als ick het fchamper volck een fchou-fpel vvefen (al. Ick hebbe nevens u, ick hebbe lange dagen Druck , kommer > tegenfpoet in defe borft gedragen � Maer 't grootfte zicl-verdriet dat ick op heden ken , Is dat ick nu ter tijt van u gefcheyden ben.. Ick liegh ellendigh wijf, ick hebbe droever finnen, Mits ghy door achter-klap u geeft hebt laten winnen j G g g ,g Mits


						I
						I

-ocr page 643-



éo* �. � � � O � � V S.� Mits ghy van my vermoet dat iek 't met C^far hou, En licht tot u bederf mijn rancken ipelen fou. O Goden wat een hoin. falick mijn eygen leven, Sal ick mijn hertfens trooft den vyant over-geven ? O liever fyn geweer in deie borft gedruckt, En dit rampialigh hert by ftueken uyt-geruckt: O liever in het wout van e^nigh beeft gegeten, Of van een crocodijl de leden af-gebeten : O liever af-gedaelt tot in den fwarten poel, Wiens prangen ick alree in deièn boefem voel. Wel aen ick wil terftont mijn trouwe gunft betuygen ₃Daer �al een boofe ilangh aen deiên boefem fuygen, En rooven my de ziel > en dat op deièn dagh, Öp dat ick met den geeft tot u genaken magh. Daer ial ick met befcheyt (indien men hier beneden Noch onderlingh gebruyekt de gronden van de reden } Daer ial ick met befcheyt u maken openbaer, Dat ick om uwen tVvil my brengh in dit gevacn Wel neemt dit lichaem aen j want ick begeer te fterven En wil benevens u een graf voor my verwerven. Hoe gram dat C^iaris, hoe groot mijn ongeval, Hout feker dat de doot ons heden paren fal. Terftont na ditgeipreck fy gaet de ilange tergen, Sy gaet het vinnigh dier als krijgh en oorlogh vergen %. Maer 't beeft dat ftonc bedubt, en fat als in bcraet Of oock ibo witten arm met gif te quetfen ftaet» Doch als de koningin niet af en liet te quellen, ■ Soo gaet het happigh dier figh als ter were ftellen, Het kromt figh in een bocht, en fchiet ten leften toe ? En ftraelt haer in den arm, en niemant vveter hoe.
		?


	Het

-ocr page 644-



		C L � � � � � R �. tfoj Het gif doet fy nen loop door onbekende wegen, En t koomt gclijck een flaep hacr om het breyn gefegen:« ^ $y trilt, fy fuyiTebolt, en in een korten ftont Soo vloogh haer met een fucht het leven uy t den mont �

[WW ~~i'l~~\|i^.»i~~\|HI~~'faiMI UtMfSmV".

	Maer hoe de vrouwe ftcrf en konde niemant weten, Sy was maer aen den arm als van een vloo gebeten �, Men vont aen al het lijf een gaef en effen vel, Men vont een plecxken roots en anders geen gefvvel. Sy lagh daer als een beelt, haer leden niet gebogen, Haer lippen niet verruckt, haer oogcn onbewogen; Alleen haer rijcke kroon met diamant geciert Die was, als fy verfchiec, een vveynigh omgefvviert. (a) De hoogh-geleerde en vvijt-beroemde heer loh. van Bevtrwijck in fyn Idta MtdUin* Vet er um cap. z. onlancx uyt-gegaen, heeft opdefeeygen ghelegentheyt wel aen-ghe- merckt, dat Gleopatra van de adder gefteken , als van een diepen flaep overvallen zijnde > geheel ongevoelick enfachtjens is geftorven . G g g g % En

-ocr page 645-



		604. �. � � � � � � V S . CLEOPATRA, En tv vijl dat Iras pooghc haer kroone wat te rechten, Soö komen op de zael een deel gefvvinde knechten Door Cefar af-geftiert > die iien den handel aen ; M'aêr 't ïiler al bekaeyt _s het ipeeltjen is gedaen. De nrsxe Charmion een van de kamer-maeghden, Die beft van over-k.ngh de koningin behaeghden, Die lagh alree geftreckt bevangen van de doot, En was met haer gercyft naer Charons fvvarten boot. En t'wijl dat Ii;is fpreeckt met Ce/ars af-geianten > En figh noch beiigh hout ontrent de diamanten, Vernam men dat de maeght ter aerden neder viel, En liet oock op de zael een lichaem fonder ziel. Maer hoe dat defe twee zijn aen haer doot gekomen, En heeft geen levent menich tot heden oyt vernomen; Doch hoe het weien magh > iy waren aen de vrou Verfegelt met den geeft, en tot het graf getrou . Cleopatra gefinc haer aen de doot te geven, Die had aen C�far iclfs een korten brief gefchreven, En had daer by verfocht dat iy met haren vrient Mocht van een eenigh graf te iamen zijn gedient. En eer bykans de vorft haer ichrift had overlefen, Soo kreegh hy ftracx de maer van dit ellendigh weien; Hy crat dan naer het flot_} en iagh het ichou-ipel aen, En heeft op dit geficht haer bede toe-geftaen. Siet daer een machtigh vorft, en duyfentgroote dingen, Die al (gelijck een roock) in haeftfe niete gingen °₃ En foo ghy d'oorfaeck vraeght ₃ het was geichonden trou, En dertel ongelaet ontrent een lichte vrou. * S <§ $ S $ & $ m s§ ®i � f § Kort

-ocr page 646-



		6oj KöYtverhael Van het droevigh trou-geval tuflchcn twee vorftelicke perfonen j te weten, DEN � O � � � G � MASANISSA, » E � D E KONINGINNE PHONISBA. ^S^ Ls Syphax was verraft , en Afdrubal ge- flagen, En Cirtha met dé fchrick in haefté vvech- gedragen, Soo is daer in de ftadt eë felfiem ftuck geichiet. Dat ghy in defe prent alleen ten deele fiet. De rede dient verhaelt ₃ en naerder aen-gevvefen; Want dat men niet en fiet is nut te zijn geleien. Wel op gefwinde pen, doet ons een kort verhael, Hoe dat oock liefde ipeelt ontrent het wreede ftael, Ontrent den harden krijgh, en midden in de.fweerdcn ₃En midden in den woel van duyfent felle peerden; Op dat een yder menfeh magh leeren defe wet, Dat ftaegh op fyn gemoet is nut te zijn gelet. De fchrick is door de ftadt en boven op de wallen_yEn ftracx zijn door het hcir de poorten overvallen �, Gggg 3 D^e
				Slet hier van Titus Livim in't dertighfte boeck van fyne Ro- meynfche Hinorien, en andere.

-ocr page 647-



		6q6 Μ Α S Α Ν I S S Α. De koningh cven-felfs die gaf hem voren aen, En buy ten iyn gebiet en vverter nietgedaen. Hy (helt hem naer het hof met duy fent rappe gaften, Die ftaegh met grooten ernft op fyn bevelen paften: Maer > ichoon hy naerder quam > daer is geen tegenftant, Geen menich ontrent de poort die hy in wapens vant. Alleen de koningin die iagh den velt-heer komen > En geeft haer op de zael met droeiheyt in-genomen, Sy leyt haer in het ftof, hy bleef een vveynigh ilaen, En daer pp.vingh de vrpu aldus haer reden aen: Ghy die een koningh zijt wilt mijner doch erbermen ₃Wilt my van overlaft > van jfrnaet en hoin befchermen y Daer is op aerden niet dat prinsen beter vought: lek vyas een koningin eer ghy ons leger ilought. 'T is u gaktck gevvee�i en 't noot-lot van de Goden, Dat ghy het velt b�hielt en oni� ruy ters vloden ; Nu bid ick ₃ edel helt > bevrijt my van den pracht, Die al de vverelt fiet ontrent de Roomiche macht. Men is aidaer gewoon als tot een ipot te toonen Oock groote fchepters felfs, oock hoogh-geduchte kroonen, lae pringen van het lant ■; en met een groote imaet - Soo plagh men daer een vorft te leyden achter ftraet. En dat, eylaes ! alleen vermits hy is geflagen, . �n niet en was gei�nt het Roomfche jock te dragen : Nu bid ick andermael , � weerde landgenoot, Geeft my met aen de fmaet, maer liever aen den doot. JLaet my ilechts dit alleen van uwc gunft verwerven, Laet my een koningin, en niet een ilave, fterven. Sy wou noch vorder gaen, maer haer bedroufrgemoet Dat jough haer uytet oogheen dichten tranen-vloet. En f wijl (y beiigh is met dit verdrietigh ipreken, Soo wort de jonge vorft: van hare liefd' ontf�eken ; Hy

-ocr page 648-



			S � � � � � I S � �. *6�₇* Hy weet niet wat hem fchort, of wat hem overquam, Als hy dit vreemt gewoel in fynen geeft vernam. Hy ftont daer met een heir, en in het ftael gefloten, IEn noch vvert hem een fchicht tot aen de ziel gefchoten � Het leger dat hy ley t, het wapen dat hy drough En is voor hem niet fterck, voor hem niet vaft genough.

		Sy was een hupfe vrou, en al haer ganfche leden Soo fris gclijck een roos ₅ en deftighin de reden, Engeeftighin gelaet j enfchoon �y bijfter weent_yOockdat heeft haren glans ingeenen deel verkleent. Siet vvat een feliaem ftuck is hier alree begonnen, Hy die verwinner is die wort geheel verwonnen; Hy die een grooten roof aen 't leger geven wou, Die ftaet van fin berooft ontrent een teere vrou�. Wat

-ocr page 649-



		6�8 � � S � � I S S �. Wat dienter meer gefeyt ? die vingh die is gevangen, Syn ganiche ziele dvvaelt ontrent haer tecre wangen; Hy neemtfe byder hant , hy licht haer uyt het ftof, Hy toont haer foet gelaet, en leyt haer in het hof. Daer beril: de koningh uyt-, en gaet haer openbaren, Hoe dat hy was verruckt door hare friflche jaren; Hy ièyt haer niet als dat: en, tot een kort befluyt, Sy die gevangen icheen die wert tei ftont de bruyt. Dit heeft de fnelle Faem ten luytften uyt-gekreten, En 't is van ftonden aen door al het heir geweten �, Het dunckt een yder vreemt, dat Mafanifla trout : Een die het tegen hem en met den vyanthout. ■ Een die van Afdrubal als dochter is gekomen, En uyt Carthago felfs haer ooripronck heeft genomen, Dit ftuck heeft ooek beroert den grooten Africaen, Die gaf hem tot den vorft, en iprack hem deftigh aen: Wel hoe! nianhaftigh helt, laet ghy de wapens varen ? En pleeght een � vijfgevvelt op uwe friflche jaren ? Is u grootmöedigh hert foo ipoedigh op-gevat Door kracht van vrouwe-lufli, en ick en weet niet wat ? Indien ick bidden magh ₃ laet y e mant dit beginnen Die ftaegh in weelde leeft met ohgemoeyde finnen, Laet dat een lecker doen die luy daer henen gaet > En noyt en is bemoeyt met dingen van den Staet. Ghy hebt tot uwer eer den vyant overvallen > 'T en is voor u geen tijt om nu te liggen mallen �, De gront van ons beroep die eyfcht een ftrenge deught, Dat u en my betaemt en is geen lofle vreught. Gelooftet, oogen-luft is meer voor ons te (chromen, Als pijlen vol fenijn die van den vyant komen: En geen ibo harden ftael dat ons foo vinnigh vvont, Als doet een teer gelaet, ofwel een fachte mont. 'T is

-ocr page 650-



	S O � � O � I S � �* 6�9 '� is vry een fvvaerder ftuck te toornen geyie finnen, Als legers op te flaen, en fteden in te winnen: Maer 't een en 't ander vverck dat is van ons bedrijf, Het eene voor den geeft, en 't ander voor het lijf. Maer dit oock, edel helt, behoor je wel te weten, Dat fchoon of Afdrubal is uytet velt gefmeten, En Syphax neer-gevelt j het was de Roomfche macht ^r*7~""""V

		Die Cirtha met ge welt heeft onder haer gebracht. 1-11

En daerom dient den buyt, en vvatter is gevonden, Gek, have > menfchen, vee na Roomen op-gefonden: 'j Öock Sophonifba felfs, u trooft en herten-vvenfch, �� Is eygen aen den Staet, en niet aen eenigh menfch. W* Sy dient oock met den roofde vaders op-gedragen, En wat hier is te doen dat is aldaer te vragen. Ghy (iet dan ( zijdy wijs) dat ghy u driften ftilt; 'T is ander lieden goet dat ghy behouden wilt. Ghy hebt in my geilen, en menighmaei geprefen, Dat ick de geyle luft heb krachtigh af-gewefen; Wel ghy > die wilt een vrient van Roomen zijn genaemt, Doet hier en over-al gelijck het u betaemt. Een die fyn vveligh vleelch kan fpeenen van de vrouwen, En met een hoogh gemoet fyn luiten weder-houvven Is jae een meerder vorft, en vry een grooter man, Als die een hooge wal ter neder vellen kan. De vorft in fyn gemoet ontftelt om defe reden, Gaet treurigh uyt het volck, gaet in fyn tente treden ; Hy vint fyn innigh mergh met tochten om-gevoert, ^ Hyvint fyn jeughdigh hert ontftelt en ganfch beroert. . , �, Hem koömt aen d'eene zy de nieuwe bruyt bekoren, Die hout de jonge vorft tot fyn vermaeck geboren *, Hem druckt aen d'ander zy de ftrenge Roomfche tucht, Soo dat fyn angftigh hert in groote bangheyt fucht. � h h h Ten

-ocr page 651-



		ét» � � S � � I S S �. Ten leften beril hy uy t � Wel moet ick haer verlaten, Men ialfe lijckevvel niet fleuren achter-ftraten, Niet tqonen aen het volck, tot haer en mijne imaet; Neen Sophoniibe, neen > daer is noch ander raet. Ick hebbet u belooft, u man te fullen vvefen, Vermits ick boven al u ichoonheyt heb gepreien : Of foo dat niet en viel, foo fteld' ick efter vail, Dat ghy noyt buyten eer fout werden aen-getail. Ick vvenich u man te zijn, ick ben tot u genegen, Maer fiet de Roomiche macht die kanter vinnigh tegen ; En 't is een dvvingelant die al de werelt quelt, En die oock even my heeft onder Jiaer ge welt. Eylaes! mijn eerfte woort en magh u nietgeichieden, Maer't tweede dat en kan u Roomen niet verbieden; Een dronck naer eyfoh gemenght van eenigh ras fenijn, Die moetin dit geval u lefte troofterzijn. Hy nam een gulden kop, hy gaet de kruyden mengen, Hy laet het droufgefchenck aen Sophoniibe brengen : Hy voughter woorden by, Doet als een koningin, Hier is u lefte troofl: ₅ hier u verloiTer in. Soo haeft de jonge vrou de boodichap heeft ontfangen, Daer rees een bleycke vervv ontrent haer roode wangen � Maer des al niet-te-min ly nam den beker aen, En toont dat iy het woort ten vollen heeft verftaen. Is dit de bruylofs-giftdie my te defer ftondèn Van mijnen bruydegom uyt liefde wertgefonden? _% Is dit het fchoon juweel ? edoch ick ben berey t y De vorfl: die heeft gedaen gelijcker was gefeyt. Magh ick niet na den eyich en als prin^eife leven, Soo wil ick aen het graf my vvil-ligh over-geven �. Een dinck dat is my leet ₃ dat ick als met de doot Ontfingh een tweeden man tot mijnen bed-genoot f Het

-ocr page 652-



S � � � � � I S � �. '�� Het vvoort is nau volent, fy heeft den wijn gedroncken, En vvatter boven dreef, en vvatter is gefoncken � Daer bleef geen druppel in. fy leyt haer op het bed, En wacht de bleecke dooc en haer geftrengc wet. Sy maeckt geen los gebaer met eenigrrfelfaem huylen, Sy geeft haer uyt het volck, en gaet in't duyfter fchuylen: En als het vinnigh fpoock haer gaf de lefte fteeck, Soo was het ganfch verbaeft; dat fy niet eens en vveeck.

	^% � O L L � � � S TROVBEDROGH Onlanghs voor - gevallen F liefde lift gedooght, en of een wettigh minnen Magh werde uy t-gevoert door af-gerecbte (innen, Door lagen, door bedrogh, of ander flim beleyt, Dient heden onderfocht ₃ en hier te zijn gefeyt. Maer om met beter gront hier van te mogen ipreken, En recht te mogen gaen in defe ilimme treken, Soo leeft voor alle vverck, en vveeght my dit geval, Dat ick hier door de pen aen Hollant fchencken fal. Leander uyt-genoot by ibetc jonge-lieden, Gingh daer de jeught hem leyt ₃ en na de finnen rieden; Syn oogh viel op een maeght, die ick in dit geval Den naem van Rofemónt op heden geven fal. Hy was een ruftigh quant, en fy van fchoone leden, Sy eerbaer van gelaec > hy geeftigh in de reden, Haer ouders zijn gelijck en van gemeene ftof, Leander lijckewel die flingert naer het hof. � � h h h � Hy

		- -.....�'

-ocr page 653-



		*6��* � O L L � � � S Hy had een wijl gereyft, en in de vreemde landen In alderley vermaeck veripilt fyn befte panden �, De boecken die hy kocht, en by hem had vergaert, Die had hy wonder lief, maer al te veel geipaert. De (bete Rofemont was, boven eyge baten, Van feker pete-meuy een rijcken boel gelaten; Dit gaf haer fchoonheyt glans, en by haer roodcn monc Soo was't dat even hier Leander fmakc vont. Hy wert daertoe geneyght, als met geheele finnen, Om lyne Rofemont voor hem te mogen winnen_; Hy dede vvathy kond', oock met fyn ganfche kracht, Maer kreegh het voordeekiiet dat by hem is gewacht. By wijlen fchijnt de maeght tot hem te zijn genegen, En op een ander tijt is fy hem bijfter tegen ; Want als hy om het ftuck en om het jas-woort quam, Dan was't dat fy terftont een ander weien nam. Hy quam eens op een tijt en vvoude trooft verwerven, Of anders (Tey de quant) ibo moet ick heden fterven ; lek wil van ftonden aen gaen ipringen in de gracht, Vermits ghy mijn verdriet en trouwen dienft veracht. En als mijn droeve ziel dit lichaem fal verlaten, Dan fal u voor gewis de ganfche � verelt haten, En (preken over u dit hart en vinnigh woort, Dat ghy uyt wreeden aert een vrijer hebt vermoort. Dan ial de ibete jeught u met de vingers vvijièn, En laken u bedrijf, en mijn getrouhey t prijièn: Oock falder op mijn graf een veers gehouwen ftaen, Dat fal u ( maer te laet) tot in de ziele gaen. Hj die hier binnen mfl ^fchoon hem de <vrij fiersminden ₃Wifl daer hy ruflefochtfyn rufle niet te ^vinden. Syn liefd" is trots geweefi, en uy termaten groot $ ^v -, Maer dlefp leven Was du gif hem aen de doot, H* ^% ' _i Nu � ■ / ' ■ -

-ocr page 654-



		� R O U -� E D R O G �. *6i$* Nu feghmy, Rofemont, hoc fal u dat gelijcken, Dat ghy door al het lant, door alle konihghrijcken _yDoor al wat vverelt hiet fult eeuvvigh zijn vermaert , , Niet om u foet gelaet, maer om u feilen aert. Ey gaet een fachter vvegh, en laet u noch bewegen > Of ick ben tot het graf van heden aen genegen \ Niet foeter als de doot voor een die vierigh mint, En die voor fynen loon geen trooft met al en vint. De vrijfter ftont en lough om al dit vinnigh fpreken, En feyde: Lieve vrient, dit zijn maer vrijers treken, Maer rancken van de jeught * die ben ick al gewent, En hebbe dat bedrogh al over langh gekent. Soo haeft een jonge wulp maer eens beftaet te minnen, En dattet niet en gaet na fyn verwaende finnen, Soo roept hy ( naer het fchijnt) als uyt fyn diepfte.noot, En wil van ftonden aen figh geven aen de doot. Hy wil door enckel lect, of uyt een diep verlangen, Sighby de vrijfters deur of voor haer veniter hangen: Maer 't is maer fchrale wint, en niet als loos beleyt; Koom fegh, wie doeter eens wat dickmael is gefey t \ � en acht geen vrijfter wijs ₃ die om die malle grillen Haer vought in dit geval gelijck de linckers willen ; *K en ben foo ichotigh niet, noch van foo loffen aert. Want van een kleyn gerucht en was ick noyt vervaert, Leander 3 zijdy wijs > verlaet u ilimme lagen �, Het wilt dat ghy vervolght en is ibo niet te j.igen. Ick fegh in tegendeel, al wie met dreygen vrijt, Die is van ftonden aen mijn gunft en liefde quijt. Hoe ( fey t de jongelingh ) ibut ghy voor linckers ichelden, Die uyt een trou gemoet haer liefde komen melden ? Mey nt ghy dat ick met lift en veynfen omme-gae \ De vrijfter wederom: Voor my, ick fegge jae. � h h h 3 Dat

-ocr page 655-



		614 � O L L � � � S Dat fultje metter daet wel anders ondervinden, Als my de bleecke doot de leden fal ontbinden, Beet haer de vrijer toe: en met een kort befluyt, Seyhaer, Vaert eeuvvigh wel: en flucx ten huyfen uyt. Hy gaf hem aen den gracht, en fey noch ander-werven, V Vel fal ick uwe zijn, of lal ick heden fterven ? Spreeckt nu het lefte woort: ick ftae hier^ichoone maeght, En fal op heden zijn gelijck het u behaeght > Wat feghje ? Dat ick plagh ( roept hier de vrijfter tegen ) Geen lilt ₃ geen ilim bedrogh en lal mijn hert bewegen . Hy weder met een fjcht, Alft immers vvefen moet, . Daer mede ben ick doot; vriendinne , weeft gegroet, En dat voor alle tijt. ó God wilt my vergeven, Dat ick een eynde maeck van dit ellendigh leven. Het woort is nau gefeyt, hy ftort met alle macht Een fteen daer toe bereyt te midden in de gracht. En om met beter fchijn fyn lift te mogen drijven, Hy laet daer op de brugh fyn hoet en mantel blijven, En dichte by de wal daer fwom fyn ommeflagh, En -hy flucx uyte vveegh ioo veerdigh als hy magh. Met dat de vrijfter hoort de quif-quas in de ftroomen, Sy kan haer teer gemoet, haer finnen niet betoomen_;Sy liep in grooten angft tot aen de water-kant, Daer iy alleen den hoet en fynen mantel vant. Daer berft de vrijfter uyt in wonder hooge klachten, Sy melc haer ftille gunft, en opent haer gedachten j En t'wijl fy ftaet en fucht, en drouve tranen ftort, Soo roepfe, Lieve vrient, en doet u niet te kort: En wilt met lijf en ziel op eenen tijt bederven, Ghy fult oock beden felfs mijn echte trou verwerven; Keert weder daer ghywaert, koomt op hetdrooge zant, Siet daer tot uwen trooft mijn trouwe rechter-hanc. Daer

-ocr page 656-



		� R � V -� � D R � G �. <Sij Daer waren doen ter tijt een deel geflepe gaften Die op den loofen vont en al den handel paften, Die hadden tot het vverck een fchuy tjen toe-berey t, En onder aen de brugh in't duyfter vvcch-geley t j Daer in was onfe quant in grooten haeft geweken Door gunfte van de nacht, en lagh aldaer verfteken Terwijl de vrijfter klaeght; en een vandefen hoop Die gaf hem by de maeghtals met een ihellen loop: \| En vraeght haer vvatter ichort > en watter is gefoncken, En of de vrijer leeft, dan of hy is verdroncken. Sy feyt hem inder haeft hoe al de fake ftaet,. Maer ó, och vrienden help , eer dattet is te Iaet. Syn mackers onder-dies die komen aen-gevaren, En fweven mette boot te midden op de baren, En taften in het diep, en met een flimmen vont, En trecken ( foo het fcheeri) een lichaem ayt den gront. Maer die wil even-wel iigh geenfins laten helpen, Ten zy de jonge maeght fyn vier begeert te ftelpen. Dit roept hy uj&te gracht, als met een flauwe ftemy En die ontrent hem zijn die roepen nevens'hem> Daer koomt hy op de brugh ten leften aen-gedropen,... Hy blaeft, en zijght, en fucht, al waer hy ichier veribpen; Syn hair was enckel kroos, als quam hy uy tetlis, In allen foo gefteltals Ionas uyten vis. Maer fy _a met derenis tot aen de ziel bevangen, Die valt hem om den hals, en kuft fyn natte wangen �; Sy bid hem nevens haer in huys te willen gaen, Om daer niet in de kou en nat te blijven ftaen. Hy ièyt, De ftrenge kou en kan my geenfins.deren; � is vier dat my ontftelt, en 't fal mijn hert verteren, Soo ghy het niet en helpt. ick ben noch heden doot, Soo ghy geen trooft en brenght in defen hooghften noot. Hy

-ocr page 657-



		#cÉ � O L L � � � S TROU- BEDROGH, Hy ftaet en fuyflebolt, fyn woorden blijven fteken» Het fcheen dat even doen fyn hert begon te breken; ~ Soo vreemt gaet hy te vverck > foo ftelt hy fyn gelaet : Sy meync dac hem de ziel als op de lippen ftaet. Sy grijpt hem metter hant, fy kuft hem ander-werven: Maer hy geen ander praet, als van te willen fterven, Als van te willen gaen tot in het duyfter graf, Soo fy hem niet op trou de rechter-hant en gaf. En vvaerom langh verhael ? hy kan foo liftigh quelen ^ En weet aen alle kant iyn rolle foo te fpelen ₃ Dat fy dien eygen ftont hem boot de rechter-hant, En ftracx daer op ontfingh een ichoonen diamant.

			R O-

-ocr page 658-



			617

	ROSEN-KRYGH,

		OFTE

E R D E R S trov-bedHogh; T)e (jriecfche dichters na-gebotfi. Et dertel Venus kint, ghenegen om te mallen, Was leftmael uyt de locht in feker wout gevallen: Het landt was ibnder krijgh ₃ denhe- / mei ionder wint, En daerom is het volck tot ipcl en jock gefint. Het wicht quam aen een bofch daer hondert vogels ibngen, Daer maecktet bly geichal > en dede vreemde fprongen �, Het trock de blomtjens af, en brack het jeughdigh kruyt, En daer en is niet vry dat uy ter aerden fpruy t. Noch gingh het weeligh dingh de teere Nymphen tergen, En quam met ftout gebaer haer krijgh en oorlogh vergen: lek trots u (iprack het wicht) al ben ick maer alleen, Koomt in het open velt j oock feven tegen een. De maeghdenplegen raet, hoe eens de ftoute jongen Mocht werden in-getoomt > en onder haer gedwongen *, Een van hetaerdigh volck > die Clio was genaemt, Heeft in haer geeftigh breyn hier op een voet geraemt: � fa bet ons ( fey de maeght) oock ionder yet te fchromen, Laet ons maer in verdingh met defen lecker komen; I i i i Geeft

-ocr page 659-



		fiS R O S E � - � R � G �. Geeft my des maer bevel, ick weet een gauvven vont * Om aen het oylick dier tefnoeren fynen mont: Ick fal op foo een voet met Venus wicht verdragen, Dat vvy oöck buyten forgh een velt-flagh mogen wagen_;Want dat ick voor geweer hem meyne 6be te ftaen En ial niet boven ons of onfe krachten gacn. Want als de kleyne guyt met ons ial komen mallen, V Vy fullen met gevvelt den jongen overvallen, V Vy fullen maeghde-palm hem winden om het been, En vlechten niet-te-min iyn vleugels over-een. V Vy fullen in het dorp en onder al de boeren, Wy fullen in de ftadt het wicht ten toone voeren: VVy fullen bovendien ( maer neen ick fvvijge ftil} V Vy fullen met hem doen dat ick niet feggen wil. Hoe ! ibu ditgoire dingh ons eeuwigh komen tergen, * Al of het nieefter waer van al de naefte bergen ? ; Wat my hier in belanghr, 'k en wil het niet verftaen, Daer moet na dcfen tijt wat anders omme-gaen. Al fachtjens ( feyder een ) ghy maeckt te raiTe gangen > Ey, veylt geen beiren huy t aleer hy is gevangen j Het dertel Venus kint is al te rouwen gaft, Die op geen mans gevvelt > en min op vrijfters paft. Vermeet li niet te veel; 't en is foo niet te vatten, Het krabt ter zijden uyt gelijck de loofe katten \ Soo ghy den lincker terght > eer ghy u des beraet, My du nekt ghy loopt gevaer van u geheelen ftaet. Hoe kan het doch beftaen dat vvy den oorlogh fbecken* Dat is te rouwen werek voor onfe teere doecken: Maer neemt vvy bleven ftaen, of wonnen in den ftrijr > i Noch gaet een teere maeght baer moyfte dingen quijr. Hier kan het voordeel felfs een jonge vrijfter deren, Sy laeter menighmael oock van haer befte veren -, � , ^^� ...

-ocr page 660-



		R O S � � - � R � G �. * *èi₉* En daerom ftille zijn, oock als men woelen mocht, Is dickmael grooter eer dan of men dapper Vocht. 'T is beter ( na my dunckt) den lecker niet te tergen, Maer ( foeckter yemant fpel hier op de vlacke bergen, Of in een jeughdigh dal , of aen een groenen dijck )_#Te foecken fy� vermaeck en dat met ons gelijck. En foo het fiim gebroet ons daer oock quam befpringen, Laet ons te rugge gaen, en noyt den lecker dwingen ; V Vant in den vreemden krijgh van Vcnus dertel kint Wie loopt behout het velt > wie vlucht die overwint. Geen menfch en is bequaem om oorlogh aen te rechten, Die niet en is geftelt om wel te konnen vechten: De krijgh en fchijnt maer fpel voor diefe niet en kent, Maer 't is een grouwel felfs, eer dat het fpeeltjen ent. Neen ( feyde Clio ) neen: dit zijn maer kromme-fprongen. Hoe ! vreeft een rappe maeght een moeder-naeckten jongen ? Laet my flechts heden toe te maken dit verdragh, Ghy fult in korten fien wat icker in vermagh. Hier op foo ftaetfe vaft. het ftuck wort overwogen ; En of fchoon haer gefpreck in tvvijfFel vvert getogen, Haer raet die wort gevolght: dies kreeghfe volle macht Te fluyten mettet wicht gelijckfe dienftigh acht. Sy treet dan in verdingh, fy gaet Cupido fpreken, En na een korten ftont is alles vergeleken. De lincker gaf haer toe ( als die het ipeeltjen focht) Hy dacht, hoe dattet gae, de vrijfter is bekocht. Daer yvort dan vaft geftelt, dat op befcheyde rechten De Nymphen en het wicht te (amen fullen vechten *, . Doch niet in eenigh dorp, maer in het naefte dal» Daer Pan me: fy_t?gevofgh crompet^ vvefen fa]. Noch vvorter by-gevought, dat niet als verfche rofen, Tot wapens voorden krijgh, en mogen zijn gekofen; I i i i � Dat

-ocr page 661-



		*6ι&* «ROSEN-KRYGH. Dat niemant met geweer magh komen aen den dagh, En dat voor-al hetVvicht geen pijlen hebben magh. Daerisdewetgeftelt. men gaeter rofen plucken, En ilracx riep al het rot, De krijgh die moetgelucken ; Ons vyant is een kint aen alle kanten bloot» En daer veel honden zijn dat is der hafen doot. � Cupido ftaet en luypt > en laet de maeghden feggen, Maer denckt hoe hy het ftuck ten beften (al beleggen; Hy pluckt met onderfcheyt, maer wat iyn hant verkoos Daer iat een felle bie te midden in de roos. Dit zijn > o ibete jeught, van outs iyn loofe treken, Al zijn de roi�n facht ₃ hy leertfe vinnigh fteken > Al wat de lincker heeft is luftigb in den fchijn .,;■'■ Maer binnen lijckevvel daer fchuylt een boos fenijn. Wel aen de ftri j t begint. Pan gaet den horen blai�n, Men hoort aen alle kant de rauwe Satyrs rafen, Men hoort alarrem flaen > men hoort het velt-geiehrey, Men hoort een macghde-ftem gemengelt tuflchen bey, Taponga Wel-geborft die quam daer aenrge treden * En Zeibo geel van hair_} en Chreys van nette leden, En Xancho rap te voet, en Troas geefiigh malJ" En Paira ibet van aert, en Chile ibnder gal. Napulka quammer by verfelt met Zumpogande, En Mechaokanou de fchoonfte van den lande, Xaionca floot den hoop met Vngas haer geipeel, Maer 't wicht is onbevreeft al quammer noch ibo veel. Cupido fez hem ichrap, en laet de Nymphen goyen, En laet hetganiche velt met rofen over-ftroyen ; Hy jockt > hy ipringht, hy juyght, hy buyteltin het groen, Een maeght die roi�n werpt wat hinder kanfe doen ? Maer als de felle krijgh fjgh hooger gingh verheffen , Soo ftont de guyt en keeck wie beft te mogen treffen:

-ocr page 662-



		R O.S Ε Ν -Κ R � .G H. 6ti Hy neemt wel neerftigh acht vvaer dat een teere maeght Een naeckten boefem heeft, een open ziek jen draeght; Daer is hy veerdigh by, daer weet hy op te paffen, Daer kan hy metter haeft een vrijfter in verraffen; Hy let op fyn bejagh, hy neemt het ftuck gewis, Hy doet niet eenen worp als daer geen kleet en is.

			Daer rijft een wonder ipel, de gramme b�en fteken, Om aen het i�ete vleys haer bitter leet te wreken -, Hier fvvelt een hals, een arm, een borft, een teere fchoot: Siet daer het maeghde-rot in wonder hoogen noot! Noch iffet niet genough; haer oogh, en lip, en monden Die krijgen vreemt gefwel, en bijfter felle wonden ; Daer tijt het maeghden-heir in haeften op den loop. Ach! wie met bouyen jockt die heeft den quaetften koop. I i i i 3 Noch

-ocr page 663-



		r � 6iz R O S E � - � R � G �. Noch iflet niet genough, de felle dieren rollen Tot op haer teere borfl;, of haer yvore-bollen, Of ick en weet niet waer. daer lough de flknme Pan, Om dat het maeghde-rot haer pij � niet heelen kan. Daer iiïec al bekaeyt. de bloode maeghden vluchten, En 'toylick boufje juyght terwijl de Nymphen fuchten : Maer ichoon een (helle maeght haer voeten elders fet, Sy draeght haer drouve pijn > en haren vyant met. Doch Phyllis (die alleen niet goet en had gevonden Dat aen het vveeligh kint een Nymphe vvert gefonden ) Die was noch ongequetit, en daerom quam het wicht En goyd' een felle bie haer in het aengeiicht. Doch ( mits fy in haer felfs had eertijts overwogen, Hoe dickmael Venus kint de Nymphen had bedrogen, En doen oock was beducht dat hy in quader trou Syn rancken als van outs al weder plegen ibu ) Heeft fy voor haer gepluckt veel rofen met de ftruyeken, Ten eynde fy ter noot dat wapen mocht gebruyeken; Dies als het vveeligh kint de Nymphen viel te fterek, Soo ileltfe roos en ileel te famen in het werek. Sy flough het naeckte wicht van bloven tot beneden» En trof het hart genough ontrent de naeckte leden � Dies riep het overluyt, als hem de prickel ilack, Dat fy het krijghf-verdingh ter quader trouwen brack, Dat iy flechts maer alleen met roofen mochte ipelen * Engeeniins rechten had te vechten met de ftelen;, Dat fy door lift verbrack de maeghdelicke trou, En dat men haer bedrogh de Goden klagen fou. Maer fy, geen ilechte duyf > had mede Ioole grepen j Als die op fyn bedrijf de tanden hadgeflepeti; Sf riep hem weder toe, dat iy met roieh vocht, En datfe � den fteel oock wel gebruyeken mocht. Maer

-ocr page 664-



		R O S E �- � R � G H. 623 Maer dat hy met bedrogh> en als een ilimmen jongen, Met bïen /tegen recht, de Nymphen had befprongen: I Dat noyt het vinnigh dier een deel is van de roos,� Gelijck het wapen doet dat fy voor haer verkoos. Dit feyt de fnege maeght, en � veder aen' het (mijten, Tot Venus weeck gebroet wel hart begon te krijten . Doen riepfe vvatfe mocht: Nu ftaet, vriendinnen, ftaet, Cupido geeftet op, en is nu buyten raet. Hy wou dit ftrengh gevecht hier noyt te zijn begonnen �, Hervat maer eens het vverck de flagh die is gewonnen. Daer keert het maeghden-heir , en met een bly gekrijs Soo komt het ganfche rot gevallen in den ftrijt. Daer vvert het tanger dier van alle kantgeflageny En Xancho riep hem toe: Gaet dat je moertje.klagen. Daer iffet al in vreught. Cupido neemt de vlucht, En naer een korten ujt foo fteegh hy in de lucht. Soo langh als Venus kint met roièn wort bevochten, ( Het zy die enckel zijn, of over-een gevlochten ) Soo ftaet het wicht gefet: maer taftet harder aen, Ghy iultet meefter zijn, en uyc den velde flaen. Maer na figh in den flagh een yder heeft gequeten, En dat het vinnigh bloet een weynigh is geïeten, Doen gingh men overfien, hoe alle faken ftaen, En hoe de felle krijgh de Nymphen is vergaen. Chreys wis haer fluyer quij.t; haer waeijer Zumpogande^ Vngas haer koufe-bant, en vry toe haerder ichande l Xaionca ftont beklat tot aen haer befte keurs, En Zeibo was geftoort j fy mift' een rijeke beurs■�. Taponga focht een riem met fes vergulde doppen , En noch een diamant > en feven goude knoppen : Maer Chile was befchaemc, vermits haer onder-ziel In 't heetfte van den krijgh in haeft ter neder viel.

-ocr page 665-



		6i4 R O S � � -� R � G �. En t' wijl dat Zeibo vocht en vvorftek metten jongen, Soo was een peerel-fnoer haer van den hals gefprotigen; Soo dat het aerdigh tuygh > geflingert in het gras, Niet � veder ( hoe men fccht) by een te rapen was. Dies heeft de jonge maeght (uyt vreef te zijn bekeven ) In blijdfchap herten-Ieet, in vreughde rou bedreven. Maer Chile boven al die was in diep gequel, Mits fy aen haer vernam een wonder vreemtgeivvel: Want doen haer onder-kleet ter aerden was gefegen, Had fy 'ken weet niet waer een harden fteeck gekregen�, Cupido font haer toe een wonder felle bie, Die JLiyft haer neder-gaf ontrent haer teere dgie. En mits het flim gebroet haer was gefint te plagen, Soo konf het oylick dingh met krachten niet verjagen: Maer aliTe naderhant de hommel noch verdreef, Doen ièhootfe vinnigh gif dat in de wonde bleef. Van daer quam haer de pijn, van daer het feliaem fwellen, En fy dorft even-wel het onheyl niet vertellen. Én vvaerom meer gefey t ? daer is niet eene maeght Die niet in eenigh deel van leet of hinder klaeght. Haer roof in tegen-deel beftont in vveynigh pluymen, Die liet Cupido daer als hy begon te ruymen . Ach! Venus dertel wicht dat is een naeckte guyt, En by een kalen hoop en is maer ichralen buyt. Hy vanght een oorlogh aen met onbedachte finnen, Die meer verliefen kan als voor hem is te winnen. O vrijfters, iboje prijs of eere wilt begaen, En ranft: te geener tijt een rtaeckten jongen aen.' Al valt de rofen-krijgh te midden in de bieiên, V Vat ghy oock winnen meught noch fulje meer verlieièn. Ghy denckt ten is geen noot, mits ghy met roien vechr> Maer, duyven fondergal_} ghy zijt te bijfter Hecht\ VVüc

-ocr page 666-



		ROSEN-KRYGH. *65** V Vilt ghy die ichoone blom ontrent een lecker wagen, Daer is geen tvvijffel aen ghy fulles u beklagen; VVort u die maer ontfet, al vvinje fchoon den ftrijt, Ghy wort oock met gewin u befte voordeel quijt. Maer Paira die alleen haer neus-doeck had verloren, VVas luftigh, wel-gemoet, jae blijder als te voren; Die riep: Op kleyn verlies en dient hier niet gepaft, Geen vreught is fonder pijn , geen eere fonder laft, V Vie overyvinner blijft en moet hem geenfins quellen, En die het velt behout en moet geen doode tellen ; Al is de buyt geringh, en oock niet fonder bloet, De fegen lijckewel die is gevveldigh foet. De lecker is gevlucht, ons vyant wech-gedreven, Dies fullen wy voortaen in rufte mogen leven; Schoon yemant ichade lijt, weeft vrolick niet-te-min, Want die fyn vyant mift die doet een groot gewin. Hier by was Chloris niet, als uyt den hoop geweken > Vermits fy van de bien te lijdigh was gefteken; Sy hielt haer wonder vroom doen eerft de ftrijt begon, Maer toonde naderhant dat fy niet vechten kon. Haer was ontrent den neus een bobbel op-gerefen, En dat gaf aen de maeght een wonder feliaem vvefen . Een vrijfter mift haer glans door ick en weet niet wat, En 't blomt je wort mifmaeckt door een onaerdigh blat, Haer oogh > dat niet als luft aen yder plagh te vergen, Stont felfaem ingefackt als tuiTchen hooge bergen: Noch hinger als een wen ontrent haer teeren mont, Soo datfe bijfter vijs en wonder felfaem ftont. Als Chloris dit vernam, �n voelt haer aenficht fvvellen, En dat den bocx-voet Pan oock quam den potter ftellen, En fchoot haer guyghjens toe, doen vvertfe ganfch ontftelt, En \ dacht haer alderbeft te wijcken uytet vrk. Kkkk ^; Sy

-ocr page 667-



		*6ι6* Η, E R D E R ST Sy droop ter zijden af, en gaf haer in de vveyen, En ibcht een eeniaem wout om daer te mogen ichreyen; Sy vont daer in het dal een cryftalijnen beeck _yDaer fy met drouven geeft haer vvefen in bekeeck. Sy vont haer rooden mont verftelt in vreemde bochten, Haer lippen afgericht ibo leelick al/Te mochten, Haer voor-hooft foo miimaeckt dat fy geheel verichoot, En van haer eygen-felfs, als van een monfter, vloot. Een herder die haer fagh gaen dwalen aender heyde, Liep flucx na Ceiadon daer hy de fchapen weyde, Hy groet den jongelingh, en feyt hem vorder aen, Hoe dat de rofe-krijgh aen Chloris is vergaen: Hy feyt hem boven-al, hoe fy was door-geilreken , En met een treurigh hert ter zijden af-geweken; En met dat Ceiadon de drouve maerverftont, Soo ruft de vrijer niet tot hy de Nymphe vont. Doch met dat hy begon haer in het oogh te krijgen, Vernam hy dat de maeght haer liet ter aerden iijgen 5 En tVvijlfyganich bedrouft ontrent een heuvel iagh, Soo deed' haer dorre tongh uy t wan-hoop dit beklagh � Wat mochc ick flechte duyf uyt weelde gaen beginnen ! V Vaer heb ick laten gaen mijn onbedachte finnen! Ach ! als het ongeluck den meniche treffen wil, Soo ftaet fyn ganich vernuf, fyn raet en oordeel ftil. Ick krijgh! ick groot gewoel! ick oorlogh aen te rechten!: Ick met een dertcl wicht lick met Cupido vechtenI Ach ! hy is al te loos, en al te lijdigh fterek > En vechten boven-al en is geen maeghden werek. Ach! had ick op het velt mijn kudde waer-genomen , 'K en ware nimmermeer in dit verdriet gekomen: Ach! had ick met een lam of met een fchaep geipeek, Soo had ick nimmermeer in dei�n angftgequeelt. Ach!

-ocr page 668-



		TROV-BE.D-ROGH. *�<7** Ach 1 vvoude nu een menich my defe quael genefen, Hoe danckbaer woud' ick zijn! hoe milde fou ick vvefen i lek gaf hem tot fyn loon het alderbefte lam, Dat oyt in mijnen ifal van oye voedfel nam. lek gaf hem volle keur van twee gevlochte korven, Die ick eens tot een gift van Thyrils heb verworven, Ick gaf hem 't befte ftuck van mijn verholen fchat, Ick gaf hem niet-te-min een foentjen boven dat. Een foentjen, maer, eylaes! wie fou my willen kuilen, Ick ben nu flechts bequaem om luften uyt te bluffen; Ick ben een bitebau, een leelick fpoock gelijck, 'T is tijt dat ick voortaen uyt alle menfchen wijck. Hoe fal nu al het dorp met defe roode piecken» Hoe fal met dit gefvvel de fpitfe Phyllis gecken: Hoe falf ( om mijn verdriet van ganfeher hertenbly ) Den goeden Celadon gaen hitfen tegen my ♦ En feker defe maeght heeft vry al goede reden Om met een troti�n voet op my voortaen te treden ♦, Want doen meeft al de jeught op my eens was verfot, Soo dreef ick menighmael met haer een vollen fpot. Doen heb ick haer gequelt, en by den neus gegrepen, En door een fchamper j�ck haer in het lijf genepen: Maer dit is nu verkeert j want fy is boven my, Dies iflet weder recht dat ick verfmacthey t ly. VVel lijt dan, drouve ziel: of om geen fpot te lijden, Soo gaet het fchamper dier en alle Nymphen mijden; Gaet woont in eenigh boich, of in een eenfacm dal; Daer u te geener tijt een menich ontmoeten fal * Gaet woont in eenigh hol of in de rouwe fteenen, En gaet daer even-ftaegh u bitter leet bevveenen. Ach! die niet meer en is dat hy te voren plagh, 'T is vreemt dat hy voortaen by menfchen dueren magh. Κ k k k ζ Hier

-ocr page 669-

6�$ � E R, D E R S

Hier op begon de maeght haer klachten af te breken,'
De moet is haer te vol, iy kan niet langer ipreken,
Soo weeght haer op het hert het drouvigh ongeval,
Het fchijnt dat haer het oogh een beecke worden fal.
De looiè Celadon, die in de dichte ftruycken
En in het ruygh gewas daer hadde liggen duyeken,

Quam foo dicht aen de beeck, en by de drouve maeght,
Dat by hem wort verftaen al wat de Nymphe klaeght.
Maer alite ftille ivveegh > foo gaet hy luyder kelen,
Soo gaet de looiè gafl: een aerdigh deuntjen quelen,

Een deuntjen na de eyich. Het wout dat maeckt geklanck,
Hy fett' hem in het groen > en dit was fyn gefanck .

Glw daerom ₅ � foete kint,
Gunt u teere wangen

Aen een vrient die u bemint
Met een diep verlangen:

En vooral doch haeft begint?
Wiljc danck oncfangen.

Een die u van herten vrijt j
Klopt voor uwe deuren,

Soo u eens de kans ontglijt 5
Soo en baet geen treuren j

Taft dan toe met alle vlijt»
T'wiji 't umagh gebeuren.

SChoon ick dickraael heb geraeght, _sOf ghy wout beminnen

Een die u fyn Jijden klaeght

Met bedruckte finnen;
leken heb> ó fiere maeght,

Noyt yet konnen winnen.

Vrijfters, wat ick bidden magh>
Laet u trotf heyt varen,

'T gaet als noch gelijck het plagh
Met ons groene jaren -₃

Want daer koomt een ouden dagh_;Niet bequaem te paren.

'T roosje, dat foo luftigh bloeyt,
� Kan niet lange dueren,

Jae alftonthet ongemoeyt

TuiTchen hooge mueren;
Jeught j en wat in hoven groeyt,
Is van weynigh uren.

Het liet dat heeft een eynd': dies gaet hy figh bereyden,
Gelijck het ichijnen mocht > om uy t het wout te fcheyden;
Maer fy, die kent de ftem van haren Celadon,
Verftack haer in het loof �� veel fy immer kon.
Sy pooghd' het root gefwel, fy pooghd' haer vreemde plecke,
Sy pooghd' het mettet loof en in het groen te decken j

Maer

-ocr page 670-



		TROU-BEDROGH. *6�₉* Maer hy koomt aen-gegaen als met een koelen moet , Het fchij nt dat hy met ernft na fy ne kudde fpoet è En of hy ichoon het oogh na Chloris henen wende, Hy ftelt hem niet-te-min of hyfe niet en kende. Wel kint, hoe dus alleen ? hoe dus, eylaes! geftelt ? Het fchijnt (iprack Celadon ) dat ghy u bijfter quelc. Hoe! zijt ghy aen den mont of uwe teere wangen Hier in dit nare wout gebeten van de (langen, Of heeft een vuyle fleck, een fpin , een fchorpioen , Haer gift op u ontlaft in dit onaerdigh groen ? Of hebje boos fenijn hier uyt een floot gedroncken,. Daer in een vuyle pad of adder lagh gefoncken ? Of, hoe het vvefen magh, fegh watter is gefchiet, En opent fonder fchroom den gront van u verdriet. Schoon ghy hier in het lant van buyten zijt gekomen, Weet dat oock vreemde lien hier worden aen-genomen: Gelooftet wieje zijt, fchoon ick u niet en ken, Datick des niet-te-min tot uwen dienfte ben. Als Chloris dit verftont, doen is haer geeft befweken, Mits fy aen Celadon haer meynt te zijn ontleken : Sy beril ten leften uyt: O weerfte Celadon, Ick blies mijn leven uyt indien ick maer en kon. Weet ghy niet wie ick ben, ghy die met al de finnen V Chloris boven-al eens vvaert geneyght te minnen l Hoe i ben ick foo geftelt dat ghy my niet en kent ? Soo houd* ick my, eylaes! voor alle tijt gefchent. Soudt ghy (fey Celadon ) ghy Chloris mogen vvefen l Wel ï foo een felfaem ftuck en heb ick noy t gelefen � Hoe! ghy die vvaert de luft van alle jonge mans, V Vanfchapen, fonder vorm, en buyten allc^Ians! Wat ramp, wat ongeluck, � vat gift heeft u gefchonden ? � Vat God heeft over u ibo harden plaegh gefonden? � k k k 3 Ey

-ocr page 671-



		6io HERDERS; Ey fcgh eens ν va tter ichort; want eyfter yemanc raet, Die moet dan open doen de gronden van betquaet. 'K en wil u (i�yt de maeght) mijn onheyl niet verbergen, lek hebbe, weerde vrient, Cupido willen tergen, En daer van koomt my dit. Eylaes! ghy kont het fien, lek ben aen alle kant gefteken van de bien. Niet van een ilechten fvverm, maer van de ilimfte dieren Die uyt Cupidos korf, en om de vrijfters fvvieren ; Dus, ioo ghy oyt mijn vrient voor defen zijt gevveeft, Geeft my doch heden raet, hoe dat men dit geneeft. De lincker fvveegh een wijl, en fcheender op te letten, En gaet hem als bedroeft ontrent de Nymphe i�tten; _tEn t'vvijl fy nevens hem met groot verlangen fit, Soo geeft hy eerft een fucht, en fey t ten leiten dit: De byen, weerde maeght, die van Cupido komen Zijn van een vreemden aert, en bovcn-al te fchromen; Sy fingen wonder foet > maer fteken lijdigh fel* En naer een ibeten jock ibo vvortet katte-fpel. Maer als van dit gebroet een vrijfter wort gefteken, Al wat men in haer prees dat is terftont geweken; Haer jeught is fonder glans ₃ haer luyfter ibnder eer, En die haer eens verfocht en vviii� nimmermeer. Oock kaeder niet een menfch de ihoode plaegh genei�n, Of hy maet van de kunit of van het ambacht weien : En fchoon dat yemantheelthetdroevigh ongeval, Noch blijfter vry genough dat noy t genei�n ial, Hier op vingh Chloris aen noch meer als oy t te ichreyen, Maer ftracx de loofe gaft begonfe wat te vleyen: Ey ( feyt hy ) weeft gerufte en ftilt u fvvaer verdriet, V byen (%ve kint) en zijn de quaetfte niet. My diinckt ick weter een die (al u quael genei�n, Eer dat de gulde fcn fal weder zijn gerefen:..

-ocr page 672-



		*f R O V Β � D t O G H.** *^i Maer die aen eenigh menichfy η kunft en gunileco'��it, Behoort ( gclijck ghy weet) naer eyich te zijn geloont. V Vy zijn te defer tijt in alles vergeleken, " Cupidos vvreede bie heeft my -en u gefteken; lek ben van defe pijn 'k en weet niet hoe geftelt, En ghy zijt inigelijcx aen alle kant gequelt. Ghy kont, indien ghy wilt, mijn druck en pijne ftelpen» En ick kan heden-felfs u drouve fmerten helpen j Koom laet ons vveder-zijts gaen heelen dit gequel, Als d'een hant d'ander vvaft > dan gaen de faken wel. Soo haeft als Chloris hoort het flot van defe reden _rSoo quammer nieuwe jeught haer rijf�n in de leden, Sy keeck den herder aen ₃ en i�yd' hem-, Weerde vrient^ lek weet dat een die werekt na eyi�h vergolden dient: En daerom ftelt het vaft, foo ghy my kont genefen, Dat ick fal uwe zijn j en ghy fult mijne vvefen; Niet voor een korten (lont, maer voor den ganfchen tijt Dat ick hier leven fal ₃ en ghy op aerden zijt» Noch fal ick boven dat mijn vee te famen brengen > En ial het altemaei met uwe kudde mengen �, Ghy f�lter mede doen als met u eygen goet, Al heb ick meerder hoop als ghy, �herder, doet. Dit was het krachtigh vvoort dat Celadon verwachte _yEn 't viel haer uyten mont al raifer als hy dachte: Hy neemt hetgunftighaen> hy kuiliyn rechter-hans,. En gaf op dit befpreck de maeght een liefde-panc. Hy gaet daer op terftont meliiTen ruy te plucken, Hy gaet het jeughdigh fap haer op de wangen drucken:. Hy voughter munte by gedopt in honigh-raet, En op den ftaenden voet foo voelt de vrijfterbaet. En doen hy noch een reys de bubbek had beftreken , Soo is het groot gefvvcl in eenigh deet geweken � Maer

-ocr page 673-



		*6$ι* *H,ER D E R S** Maer als hy noch een mael gebruyckt h�t machtigh gras, Soo wiert de ichoone maeght als fy te voren was. Hier op riep Celadon: Mijn loon die is verfchenen, De bubbels zijngegaen ₃ de knobbels al verdwenen; lek heb, o herderin, aen u mijn kunft getoont, Nu iflet eenmael tijt dat ghy my weder loont. Nu iflet eenmael tijt dat ick na langh verdrieten Eens trooft, door uwe gunfl: > eens vreughde fal genieten > Gelijck de reden eyfcht. nu iflet eenmael tijt Dat ick eens uwe ben, en ghy de mijne zijt. Nu iflet eenmael tij t. Hy wou noch vorder ipreken; Maer fiet, het docht hem belt iyn woorden arte breken. Daer is 'k en weet niet wat dat ritfelt in het wout, Daer op dan Celadon iyn reden wederhout. De Nymphen van het dorp, die hare Chloris milten, En niet als op het left van haer vertreck en willen, Die ibecken over~al vvaer dati� weien magh, Om haer te doen verftaen het eynde van den flagh, Om haer te doen verftaen hoe dat de geyle jongen Ten leften met ge welt tot vluchten was gedwongen, En foo was af-gerecht dat hy niet meer en mocht, En foo ter nauwer nootgeftegenin deJocht. _#Maer tVvijl fy in het wout aen alle kanten fochten, Soo vonden iy de maeght vry beter alfle dochten; Sy vonden haer geipeel veri�kert van gevaer, En noch een aerdigh quant gefeten nevens haer. Sy i�en in haer gelaet een wonder groot vernougen, Sy fien haer boven dat de handen t'iamen vougen; En daer op treet het rot al vry wat raiTer aen _?En hoort daer over-hant hoe alle dingen ftaen.. Stracx rijfter dubbel vreught > en al de friiTche maeghden, Aen vvien uyt rechte fucht de faken wel behaeghden, Die

-ocr page 674-



		_� � R O U-� E D R O G �. <?$i Die boden hun geluck: en tot een foet befluy t, Soo vlocht het maeghdé-rot een kranfje voor de Bruyt � Maer defen onverlet, foo zijnder noch gevonden Die, ick en weet niet hoe, hier in vertwijfelt itonden; Daer is een ftille nijt die haer in't herte knaeght, Om dattet Celadon met onfe Chlons vvaeght« Sy wenfchten van de bien wel eens gequetit te vvefen , Om door foo lieven hant daer af te zij � genefen i Sy wenfchen, maer om niet; en die het ftuck benijt, En draeght niet anders met als nepen van de fpijt. Noy t is in eenigh feeft de plaets foo Wel gemeten, Of daer is eenigh menfch die qualick heeft gefeten: Het is op defen dagh en menighmael gebeurt, Dat waerder yemant lacht een ander weder treurt. Tour avoir de tont ₃ 'tl faut aVuir de cela.

-ocr page 675-



		^H ' , V. k. R � � � L Vol jammers en bedroghs, Dienende onder anderen tot een Jpiegel voor alle ouders ₃ - om acht te nemen op hare dochters. ^^^^^^É^^f Et is een oude fpreuck, Wie menfchen " ' '" plagh te vlieden, �� geeft hem in het wout af-keerigh van Hlï de lieden, Die moet in fyn bedrijf, en onder de- fen fchijn, Een geeft van booièn aert, ofwel een Engel zijn. Ick fegge noch eenmael, wie dickmael is verholen, En gaet veel buy ten sVveeghs in dichte boffen dolen Verruckt in diep gepeys, daer is geen feggen aen, Syn breyn moet voor gewis in vreemde bochten ftaen. Dit is van outs gelooft. Op op, verkleunde finnen, � Ick wil een vreemt verhaelhier overgaen beginnen, Ick wil een feliaem ftuck hier brengen aen den dagh, Dat al � vat jonckhey t hiet ten goede dienen magh. Een koop-man over zee, aen wien de ihelle baren En al de winden felfs nu lange gunftigh waren, Had geit by een vergaert foo veel als eenigh man Met handel en geluck, te iamen rapen kan. Hem was een jonge macght een eenigh kint geboren, Een kint dat (chijnen mocht van duyfent uyt-gekoren, Een kint datgeeftigh is en van een ibeten aert, En daer aen vandèr jeught geen koft en wort gefpaert. Soo haeft een roos ontluyckt, en toont haer rijcke gaven, Flucx zijn de byen daer om hen te mogen laven. Soo

-ocr page 676-



		VERHAEL VOL JAMMERS EN BEDROGHS. &n Soo haeft de ichoone maeght begon haer foeten tijt, Soo vverc de friflche blom van alle kant gevri jt � VVaer geit en ichoonheyt is, daer zijn gewenftefaken Die met een ftille kracht de menichen gaende maken; Dit is vin outs gevveeft»en heden op den dagh Soo gaet het even foo geiijck het eertijts plagh * Euglottus onder al, een van de befte geeften, Een puyckje v^an de jeught, een luft van alle feeften > Die vought hem by den hoop, en dient gevveldigh fchoon, Maer hy en al het volck zijn dienaers fonder loon. Mifandre bleef gefet, en liet haer niet genaken, Hoe fchoon dat yder een of al de vrijers fpraken �, Hoe vvel dat yemant vleyt, hoegeeftigh yder mint, Sy toont haer even-ftaegh tot paren ongeiint. Schoon dat haer yemant noot, en dat de jonge gatten. Haer baden tot vermaeck, en op haer dienden paften _sSy blijft geduerigh t'huys _y en hout iigh bijfter kort, En niet een menfch en weet wat aen de juffer fchort. Hoe feer dat yemant klaeght van brant en minne-wonden, Hy wort van haer verfmaet en veerdigh wech-gefonden _fSoo koel is haer gelaet. en � vaerom veel geiey t \ Het fchijnt dat haer de borft in ys befloten leyt. Of fchoon haer eenigh vrient hier over komt te (preken, Sy recht de lieden af, en vry met harde ftreken : En of haer vader felfs tot echte banden riet, Sy blijft gelijckfe was, en achtfyn reden niet. Charinus is bedrouft, dat haer vervveende finnen Zijn in haer groene jeught on vvilligh om te minnen; Hy wenft haer bruylof-feeft, hy wenft eé fchoone vrucht; Want foo een eenigh kintdat maeckt beril ftaegh beducht * Dit was een groot verdriet voor al de jonge-licdcn, Die met een vollen ernft haer trouwe quamen bieden, L 1 1 1 � En

-ocr page 677-



		«3<S V E.RH � EL V O L J AMMERS En fweven om het huys: maer voor Euglottusmeeft, Die ( vvaer hy vvefen mocht) is by haer metten geeft. Hy was van fnegen aert, en hadde lange jaren Veel fteden door-gereyft > en landen om-gevaren; Dies had hy veel geilen ₅ en menigh dingh bemerckt, ^lDaer uyt de rouwe jeughthaef breyn en oordeel fterckt, Hier quam de liefde by -, die kan de menfchen ilijpen, Die kan de rouwe jcught en groene finnen rijpen: Maer des al niet-te-min, al wat hy oyt bedacht, Daer wert door iyn verftant geen voordeel uy t gewracht. Euglottus > dus onthaelt, die light geheele nachten Geduerigh om-gevoert met vreemde na-gedachten; Hy weet niet hoeter gaet, of watter fchuylen magh, Dat hy een friiTche blom foo bijfter killigh fagh. Hy vveeg-ht het felfaem ftuck met wei-bedachte finnen, En noch en weet hy niet wat dat hy fal beginnen . Doch naer een langh gewoel lbo maeckt hy dit befluyÉ, En borft, als buy ten hoop ₃ in defe � voorden uyt: Wat doet een vrijer niet om iynen brant te ftelpen! Al vvaer geen deught en baet, daer moet de duy vel helpen; lek heb nu langh gedaen al wat een eerlick man Ten dienfte van een vrou te vvege brengen kan. Ick heb om niet beprouft wat herten kan bewegen, * Nu wort mijn grilligh hooft tot ilimmer raet genegen ;■ Ick wil den afgront felfs en al het hels gebroet Bewegen, ibo ick kan, tot trooll van mijn gemoet. Ick wil de � warte kunft en al haer naere ftreken Gaen nemen metter hant ₃ ick wil met nickers ipreken, Ick wil. maer niet te ver; daer is noch ander raet, Die my te deièr uyr by menichen open ftaet. Doen Ammon was verheft, en fcheen van luft te fterven, Een vrient vol hoofs beleyt die deed' hem trooft verwerven, Al-

-ocr page 678-



		mm � e D -R o.G � s. «3* Alleen maer door een treek, dien hy den joncker wees > V Vaer uyt dat naderhafit een vreemden handel rees. Ick weet een ouden ichalck, die woont hier by de bueren, Vol lagen, vol bedrogh, en duyfent flimme kueren i Hy is een loofe vos die al het rijck bedrieght, Die noyt geruft en flaept dan als de duyvel wieght. Syn iuftis quaet te doen, hy weet vericheyde rancken, VVaer over boven al de vrijers hem bedancken g Daer is de lincker t'huys. want fyn doortrapt verftant Dat fpeek in volle kracht ontrent den minne-brant. Dien wil ick eerft om raet op al mijn faken vragen, En wat hy dienftigh � int dat wil ick heden wagen, - Her gae dan foo het magh. Wanneer men hollen moet», Soo dienter niet gegaen als met een fnellen voet, Wie eenmael heeft beftaen te danifen met de dvvafen, Die moet al verder in, die moet ge weldigh rafen, Die moetet al beftaen wat bate geven magh j Wie ftoutft hier gaet te werek die doet den befte flagh» Terftont na dit gefpreck gaet hy den lincker vinden, Een breyn vol flim beleyts, een feyl van alle winden �, Die leent hem ftracx het oir > en opent fy nen raet, En die wort metter baeft verandert in de daet. Let op het flim beley t. Charinus hadde flaven, Die om een kleyn gewin by dage moeften draven, Ten dienfte van het volck dat hen ter huere nam, Maer keerden wederom wanneer den avont quam. Hier onder was een moor, die, mits fyn geeftigh vvefert En om fyn klouck vernuf, van yder wert geprefen; Hier wift Euglottus van, hy fagher voordeel in. Oock uyt een kleyne faeck rijft dickmael groot gewin. Hy doet hem door een vrient, een vaa de naefte bueren, Hy doet om kleynen loon den flaef in ftilheyt-hueren ; LI 11 3 ^r En

-ocr page 679-



		6₃8 V E R H.A:E L VOL JAMMERS �� na dat hem de Moor ten dienfte was gebracht* Soo tijdt hy na het velt en geeft hem op de jacht. En als hy door het wout een vveynigh heeft gereden, Soo daelt hy van hetpeert> en geefthem na beneden; Hy roept de huerlingh daer, en vraeght hem menigh dingh, En hoe het fynen heer ₃ en al de knechten gingh. Hy vraeght hem na iyn lant _s en waer hy is geboren ₃En door wat ongeval iyn vryheyt is verloren, En wat hem daer ontrent of elders is geichiet, Maer dat hy vragen wil , en vraeght hy efter niet* De flaef, in ibete tael foo gunftigh ae n-gefp roken, Is door een dille vreught ,.gelijck een roos, ontloken ;■ Hy biet den ridder eer >,en doet hem goet befcheyt, En hem wort meerder gunft en voordeel toe-geièyt. Want als hy oorlof nam om na iyn huys te keeren» Liet hem dejongeliqgh eengoude kroon vereeren: En badt hem boven dien, den naeftenlbnne-ichijn Hem weder dienft te doen > en by te willen zijn. Dit pleeght de jongh-gefel wel fes offeven dagen, En 't is hem groot vermaeck de Moor te mogen vragen: Ten leften feyt hy dit: Hoort, Abdon lieve vrient,, 'T is my eengroote vreught van u te zijn gedient; Ghy hebt een geeftigh breyn, en vry geen flechte ftreken, .O vvoutghy maer een vvoort voor my ten beften lp reken � en haer dien ick bemin, en voor de fcjioonfte ken, Ghy ibut een preuve iicn of ick oock danckbaer ben* Ghy ibut haeft kannen fien dat ickfe kan vergelden Die oyt een gunftigh hert voor my te pande ftelden; Ick fegh u vryheyt toe.oock heden op den dagh, Soo ick de minfte gunft van haer genieten magh. De Moor in dit verhael die ftont gelijck verflagen, .Hy was in groot beraet hoe figh te lullen dragen i Of

-ocr page 680-



		�� E D R O G � St- Of wat hier in te doen s hy fagh den jongelingh _rHy fagh dat hem het leet tot aen het herte gingh. Hy fagh een droevigh nat hem op de wangen vlieten, En van fyn aengeGcht tot op fy � boefèm fchieten. Heer ridder, fey t de Moor, en quelt u finnen niet, Ick weet gevviflenlraet en trooft voor u verdriet. Ick wil u met befchey t ten vollen openbaren Al watter omme-gaet, en my is weder-varen: Sy die ghy dus verheft, en foo volkomen vint, En acht ick geenfïns weert van u te zijn bemint. O God van hemelrijck, hoe gaen des werelts fiken! pe flaef die voor u ftaet die magh haer bed genaken; Befiet my foo ghy wilt: Mifandre, weerde vrient § Heeft my noch defe nacht van hare jeught gedient y Heeft my noch defen nacht haer teeren fchoot ontfloten, - En ick heb menighmael haer foetfte deel genoten, En dat na vollen eyfch. en vvaerom langer praet ? Dat ghy van herten vvenfcht daer ben ick van verfaet. Sy koomt in mijn v&rtreck en tot mijn koets genaken Met fchoenen van cott®en _s om geen gerucht te maken: Sy geeft haer in het bed, en ftreckt haer nevens my, Dies ben ick even s nachts in ftage flaverny. V Vant ichoon ick moede ben en vvenfch te mogen ruften, En geenfins ben geneyght tot fpel en minne-luften > Noch word ick evenwel by wijlen op-geweckt^ Als figh de jonge maeght ontrent mijn leden ftreckt: Maer eer het eerfte licht de werelt komt genaken � jSoo vveetfe na de kunft in ftilhey t wech te raken r - En noy t en vveter menfch wat datter is gefchiet, Noch hoe een vuyle flaef een fchoone maeght geniet; Zijl ghy nu tot de luft foo bijfter feer genegen, Ick weet tot u vermaeck al vry bequame vyegen \

-ocr page 681-



		<M-o VER � � E L V O L JAM MER S Ghy iult haeft zijn gedient, miflchien noch deiên nacht , Van al dat u gemoet uyt deièn handel wacht. De joncker was verichrickt als dit de moor verhaelde, Het icheen dat hem eed droom door al de finnen maelde; Dies fprackhy tot den flaef; 'Tisfekerdatje raeft, En dat u eenigh ipoock de finnen heeft verdwaeft. Ick houw dat u een geeft by nachte koomt beftoken, Wanneer u door den flaep het oordeel is gebroken . Ixion heeft een wolck in ouden tijt gekuft, En hielt door Iuno felfs fyn vier te zij � gebluft. Neen _y heer, met u verlof, gingh Abdon weder fcggen, Het ftuck is al te klaer_} en niet te � veder-leggen> De vrijfter, u bekent, is jae mijn eygen boel, Ten is geen ipokery dat ick met handen voel. Ick vvetet voor gewis, vvanneerjje lonne-peerden Haer fullen metten dagh ontrecken van der aerden» En decken met den nacht geheel het aenfche dal, Dat iy al wederom tot my genaken fai. Ick ken haerganich bedrijf, ick hebbe vafte peylen, Wanneer fy is geneyght haer fchoot aep my te veylen; Sy heeft my door een vvenck op heden doen verftaen Dat fy al menighmael voor defen heeft gedaen . Euglottus evenwel en konde niet gelooven _?Dat Abdon van haer eer Mifandre kon berooven; Dies � vort hy ganfch beluft ₃ te leereji uyt de daet Wat hier van vveièn magh, en vvatter onime-gaet. De nacht koomt onder-dies den hemel overtrecken, En met een duyfter kleet de ganiche vverelt decken ; De vrijer tijt te vverek, vermontfyn aengeficht, En neemt tot iyn vertreck een folder ionder licht, Een wonder rou gcftel. daer gaet hy neder leggen > En laet hem van de mooran alle dingh eefeeeen;

-ocr page 682-



		EN BEDROG Η S. 4i Hy vint een flordigh bed, gelijck een flaef gebruyckt, Die figh eerit moede vverckt en dan fyn oogen luyckt. Daer is het ftuck geict, en Abdon door-geflopen, En ick en weet niet hoe in duyfter wech-gekropcn; Daer light de Moor en ronckt > hy flaept den ganich� nacht. Terwijl de jongelingh met angftfyn kans verwacht, Maer fchoon of al het huys in ftilheyt is gekomen, De deuren toe-gedaen, de lichten wech-genomen, Van haer is geen gewagh ₃ men hoorter geen geluyt, Dies maeckt de jongelingh een wonder vreemc befluyt. Hy denckt of dat de Moor ( gelijck de flaven plegen ) Tot lagen, tot bedrogh, tot rancken is genegen: Hy denckt of hem de bouf mocht brengen in den noot Of om iyn v�yl gewin mocht geven aen de doot. Hy wort by-naeft geiint figh uytet huys te maken, Maer kan ₃ vermits de nacht, niet van de folder raken; Hy vreeft te zijn gehoort, en dan te zijn verraft, ⁴ En even voor een dief te werden aen-getaft. Maer eer de bleecke ichrick verliet fyn koude leden» Soo quam de jonge maeght al iachtjens aen-getreden: Een vvas-licht was haer keers, dat gaf een kley ne vlam, Die ni�mant wertgewaer of in het huys vernam. Haer focken van cottoen of (achter ftof geweven, En konden geen geluyt op trap of folder geven: Sy was met nacht-gevvaet versiert gelijck een bruyt, Sy quam tot aen de koets, en blies haer keerfjen uyt, Euglottus bleef gefet. fy gingh haer neder-leggen, En hy ontfingh de maeght oock fonder yet te ieggen; Syn vreefe was gedaen, vermits hy wertgewaer Dat fy was nevens hem en hy benevens haer. Miiandre was verbaefl:. fy voelt ontrent de leden Yet anders aliTc plagh, onfeker van de reden, Μ m m m (Daer

-ocr page 683-



		m

	Hx VERHAEL VOL JA.MMERS ( Daer is een wijt verfchil hoe dat een edelman En hoe een moede flaef figh hier generen kan ;) Sy ipreeckt Euglottus aen, fy gaet hem ondervragen, V Vaer uyt in hem ontftaen foo dichte minne-vlagen ; K�> fey tfe, lieve vrient, en doet u niet te kort ; VVacrom u jonge ziel foo quiftigh uyt-geftort ?

indien ick bidden magh, begeeft u om te ruften, De maet is oock een deught ontrent de minne-luften. Wie al fyn koft verflint ontrent het middagh-mael, Vint, als het avont vvert, fyn tafel bijfter fchrael. Euglottus niet een vvoort; tot hem de ganfche leden Zijn moede, zijn ontfet, en dapper af-gereden ; Doen gingh hy Ammons gangh. het vier vvert uyt-gebluft, ■V Vannecr men heeft gepeylt de gronden van de luft. Hy

-ocr page 684-



		EN BEDROGHS. 043 f Hygaet een korte wijl in ftilheyt overleggen, I Wat hem nu ftaet te doen, en watter is teièggen: I Maer fy dacht onder-dies wat haren Moor ontbrack, � Om dat hy niet een woort in al den handel fprack. I Wat ichorter, fey de maeght, wat mocht u doch bewegen, Dat ghy noyt ftil en waert, en efter hebt gefwegen ? Wat ick u bidden magh, fegh met een gunftigh woort Wat heden meer als oy t u leden heeft bekoort, Watfoo een grooten brantin u heeft konnen ftoken, En waerom noyt een woort hier over uyt-geiproken: Geef hier doch reden van. Hier berft Euglottus uy t, En dondert over haer met � vonder hart geluy t: O fluyp-ziel ibnder eer, ó ichuym van alle vrouwen, Wie kan in die geval fyngramfchap wcderhouvven ? ;; Wie kan door redens kracht betoomen fyn gemoet , Daer ghy ons dit verdriet, en u de fchande doet ? * Laet ghy een rauwen flaef u teere wangen kuilen ? En in u reynen fchoot fy � vuyle tochten bluffen ? O ichant-vleck aller jeught � ó monfter van het lant! Van wiens onguer bedrijf noyt menfch gefchreven vant. Hoe menigh edelman heeft uv vel eer gebeden, Heeft u ftaegh aen-gegaen met al de befte reden, Heeft in u ftaegh gefocht fyn trooft en echte wijf, En kiefje voor de trou dit fchendigh tijt-verdrijf > Ofpijtl ó grouiaem werek dat noyt en is geweten, Dat noyt wat leven heeft fyn leven fal vergeten! V Vie iagher ilimmer daet voor defen oyt gefchien ? Wie kander vuylder dingh in duyfent jaren fien ? V Vat heb ick uyt-geftaen ? wat heb ick niet geleden, Als ick maer eens en.dacht aen uwe teere leden ? Ghy vvaert aen mijn gemoet gelijck een weerde fchat, En (iet ghy zijc een poel van ick en weet niet � vat. � m m m 2, Een

-ocr page 685-



		6₄4 VERHAEL VOL JAMMERS Een kot, een goire kuyl, daerbengels, guyten, flaven. Is veyligh toe-geftaen haerluft te mogen laven. O fchennis fonder gront! � noyt bedochte fmaet, Die al wat leelick is in vuyl te boven gaet. Maer vvaerom meer gefeyt ? het is genough geiproken, lek heb mijn luft gedaen, kk heb mijn leet gewroken; Ghy blijft nu dieje zijt, een morf-houck van een bouf, En weet dat ick voortaen u gunfte niet en houf, V liefde niet en wil. V Vaer fal Miiandre blijven ? Wie kan haer killigh hert, haer bleycken mont beichrijven? Het icheen dat haer de ziel als van een donder-flagh Vermorfelt, wech-geruckt, en fonder weien lagh, Haer oogh is ibnder glans, haer geeft van haer geweken, Haer mont is onbequaem om y et te konnen fpreken, Haer breyn is buyten ipoor, haer finnen op de vlucht, _§ En wat haer adem blaeft dat is een ftage fucht. Euglottus maeckt hem op, en ftaeckc fyn hevigh ichelden > Hy vvenicht te mogen zijn te midden op de velden : De Moor doet hem geley, en wij ft den edelman Hoe dat hy met gemack van daer geraken kan. Daer gingh de vrijfter aen: O God, doe my genade, lek ben nu buyten hulp en even buyten rade, Ick ben nu buyten trooft, ick ben, eylaes! ick ben In ibo verboften ftaet als ick een menfche ken. Ick ben nu fonder eer \ ach! vvaer ick fonder leven, Ach! vvaer ick in de lucht tot flenters vvech-gedreven, Ach! vvaer ick van de zee geflingert aen de ftrant, Ach! vvaer ick van de ftorm begraven in het zant. Ach! ware my geichiet dat Myrrhe quam te beuren, Dat ware my een trooft in dit ellendigh treuren : O ! dat een harde ichors mijn aenficht decken mocht, En dat ick noyt en fagh de ftralen van de locht! Ach!

-ocr page 686-



		� � � E D R O G � S. 4T Ach! vvaer ick nu een boom ten midden op den velde, En datter niet een menich van mijn verdriet en melde; Een boom en dien ick niet, my vought geen jeugdigh bladt, Ick ben mij � eere quijt, da t is mijn befte fchat. Och of den hemel viel ₃ en wou mijn fchande decken, En wou mijn hooghfte imaet met duyfter over-trecken: Och of het aertfche dal ontflote fynen mont, En flockte deièn romp tot in fyn diepften gront. Och of dit hoogh gebou op my quam neder-ftorten, En wou mijn herten-leet en drouve dagen korten; Och of den hooghften bergh van boven neder quam > En in een oogenblick mij � droevigh leven nam. Noch iffet niet genough. och of dit ganfche vvefen, Dit groot dit wonder Al te famen op-gerefen, Quam vallen over my gelijck een groote baer, Soo datter niet een ftuck van my te vinden vvaer, Dat is mij � hooghfte vvenfch. ó mocht ick dat verwerven, Ick wou in dit verdriet met blijder herten fterven: Ick wou, indien ick mocht, tot trooft van defe pijn > Ick wou _y indien ick mocht > tot ftof gemalen zijn. Ick wou. maer wat, och arm! wat fal ick vorder wenfchen? Ick ben een flet»een üoir, een fpot van alle menfchen, Ick ben het fnootfte ipoock dat oyt de werelt fagh, Soo dat geen duyfter nol mijn ichuyl-houck vvefen magh. V Vacr fal ick henen gaen ? al deckten my de bergen, God fal my iijckewel oock daer fyn oordeel vergen: Al fchool ick alle tijt in plaetfen fonder licht, Noch ftae ick even naeckt voor Godes hel geficht. Ai mocht ick met den wint door al de werelt vliegen, Noch kan ick evenwel den Schepper niet bedriegen: Al daeld ick in de zee en haer oneyndigh diep, � is open voor den Heer � vat hy te voren fchiep. � m m m 3 Al

-ocr page 687-



		6+6 VERHAEL VOL JAMMERS Al mocht ick met de ion door al de vverelt rennen, Noch fal dat vvacker oogh oock daer mijn fonden kennen: Al fonck ick even-i�lrs tot in den fvvarten poel > God vond mijn bange ziel oock onder dat gewoel. Wat raet dan, treurigh hert ? ick wil gaen henen dwalen Door wegen noyt befocht, door onbekende palen, Tot ick eens vinden ial een aertrijck Tonder gras, Daer tot op heden toe geen levend dier en was: Daer niet een vogel finght, daer nimmer friifche boomen Haer toonen op het velt_} ofgroeyen aen de ftroomen: Daer niet als rotfen ftaen ontbloot van alle groen, Die nicmant dienftigh zijn of eenigh voordeel doen. Daer wil ick even-ftaegh mijn tranen laten vloeyen, Tot dat door mijn gefchrey de beken fullen groeyen, Tot dat ick neder-fijgb uy t druck en ongeval, Tot dat ick even-i�lfs een beke worden ial. Hoe foet is oock de doot, als ons bedroufde finnen Door eenigh fvvaer gequel haer laten overwinnen! De baer is dan een vreughc, het graf is herten-ν venich, En fiet dit is de ftant van my ellendigh menich. Maer t'vvijl haer drouf gemoetaldus beftont te klagen, Soo quam den dage-raet met haer vergulden ν vagen, En bracht op haer karos het voor-fpel van den dagh, Dies liet de juffer af van haer bedroufc geklagh. Sy neemt haer flechtfte kleet > fy deckt haer naeckte leden, En is met ilillen gangh ten huyfen uyt-getreden ₃En vorder uy t de ftadt: maer niemant is bekent VVaer dat na dit ver treek de vrijiler is belent. Men heeft alleen verilaen dat fy is komen dolen, Daer feker kluyfenaer _? in't dichtfte wout verholen, Sat in een diep gepeys: en dat hy haer vernam Daer fy ( des onbewuil) ontrent fyn vvoningh quam.

-ocr page 688-



			6+7
EN BEDROGHS. Dat fy daer met verdriet haer fonden quam verfoeyen , En fcheen als even-ftaegh in tranen vvech te vloeyen: Dat fy haer mager lijf wou imacken in den ftroom, Dat fy haer teeren hals wou hangen aen een boom: Dat fy haer met een mes wou in den boefem fteken, Om op haer eygen-felfs haer leet te mogen wreken � Maer dat de goede man haer beter dingen riet, Soo dat haer drouve ziel het leven noch geniet.			6+7


	Dat fy den heremijt haer fonden had beleden, En van hem was getrooft met al de befte reden Die God den menfchen geeft: maer datfe lijckewel Den trooft niet aen en nam, maer bleef in haer gequel � Dat hy de juffer gaf een grof en felfaem laken, Om van die ilechte ftof voor haer een kleet te maken:

		Dat

				%

-ocr page 689-



		648 VERHAEL VOL JAMMERS Dat fy na dit onthael gingh dieper in het wout, En dat geen menich en weet waer fy haer woningh houdt. Dat hy in haer vernam een wonder groot berouwen, Met opfet noyt een man na defen aen te fchouvven: Dat fy nu fteke-blint voorfeker wortgemeent, Mits fy geduerigh treurt en fonder eynde weent. Haer aeniicht, fey de man , en eertijts roode wangen Dk zijn door bleecke verw als met de doot bevangen,' Haer geeften fonder vreught , en ftaegh in diep gepeys, Haer aders fonder bloet, haer leden fonder vleys, Haer borften wonder blau door kracht van harde flagen _$Soo datfe wonder vreemt en bijfter deerlick fagen, Haer oogen ftonden hol en in het breyn gedruckt, Haer vlechten, eertij ts fchoon, by vloeken uyc-geruckt, Haer vvefen als een fchim. fy gaet ontrent de beken , En iiet hoe feer de jeught van haer is af-ge weken, En dat is haer vermaeck. fie daer een jonge maeght, Die haer miimaecktheyt prijft , en van haer fchoonheyc Wanne erfe flap e Wilt foo neemtfe groote ileenen, (klaeght. En neyght daer op het hooft, en moede van te weenen Vernieut haer tot den druck. haer ipijs is anders niet Als wortels uy tet boich en water uy t de vliet, Sy wenfcht voortaen niet meer in haeft te mogen fterven, Sy wil eerft beter trooft van haren God verwerven; Sy wil dat eerft de geeft haer in den boefem ftraelt, Eer datfe neder-fijght of in den grave daelt. Men hoorde voor het left haer goede dingen feggen, Die als een weerde fchat zijn dienftigh op te leggen; Men figh hoe fy haer wrongh en by den haire track, En tot haer eygen ziel in defer vougen iprack: De duyvel is van outs een meefter om te liegen > Hy kan, door flim beleyt, een vrome ziel bedriegen; Hy

-ocr page 690-



		EKBEDROGHS. <4? Hy brenght ₃ door enckel lift, de menfehen in gevaer, Want hy was over langh een duyfent-konftenaer. Wanneer hy tot het quaet ons herten wil bereyden, En tot fyn duyfter vverck en van haer plichten leyden, Soo ftelt de lincker vaft, dat al het ilim bejagh Noyt ruchtbaer vvorden fal, of komen aen den dagh. Hy toont ons ( foo het fchijnt) een kamer fonder glafen, Een ftil, een duyfter hol, een lock-aes voor de dvvafen: Hy fey t ons boven dien: V Vat hier oy t � vort gedaen Sal in een ftage nacht verfegek blijven ftaen. Maer in het ftil geheym ( dat duyfter fchijnt te vvcfen, En vvaer noyt gulde fon of mane komt gerefen) Daer is een groote fchuyf ter zijden af gemaeckt > Die veerdigh open gaet fchier eerfe vvert geraeckt. En als het leelick ftuck ten vollen is bedreven, Soo weet die loofe vos een helder licht te geven *, En ftracx wort dan geilen , als in den hellen dagh, Al dat verholen fcheen, en in het duyfter lagh. Daer berft de fchennis uyt, als in haer volle leden, En wort van alle kant geweten in de fteden, Geroepen in het lant _y en vvaer men menfehen vont > Dies lacht de vuyle geeft als met een vollen mont. Bedrieger, als ghy zijt > wat hebje niet gelogen � Wat hebje my vcrleyt, en uy tet fpoor getogen ! O wee dafcick mijn oir aen u oyt open gaf i Ghy zijt een leugenaer oock van den eerften af. Ghy zijt die ons gemoet van eere kont berooven, O dat geen jonge maeght u meer en moet gelooven, O dat u noyt de macht en werde toe-geftaen Om yemant oyt te doen dat my is aen-gedaen. O woude nu ter tijt het aertrijck my verilinden, VVant daer en is geen trooft voor mijn verdriet te vinden -, � � � � Mijn

-ocr page 691-



		�jo VERHAEL VOL JAM MERS Mijn ziel die light en woelt als in een ftage door, Want daer is helfche pijn oock binnen defen ichoot. O God i als ghy den menich laet tot fyn eygen felven, Waer heen en valt hy niet ! hy (al hem kuylen delven Tot inder hellen felfs, tot in den afgront toe, Hy fijght ^eduerigh af, en niemant vveter hoe. Oock van een kleyn begin, en van geringe faken, Soo kan men tot een val in korter ftont geraken; 'T een quaet brenght 't ander in, het oogh verleyt d� geeftj En ftracx foo wort de menfch een onvernuftigh beeft. De befte van den hoop tot aen de wijfte lieden, Soo God hen niet en ftijft en kan het niet ontvlieden � Eylaes! dit aerden-vat is al te lijdigh kranck, Het foeckt, men weet niet hoe, iyn eygen onderganck. En ichoon vvy menighmael nae goede dagen trachten ₃Het vleefch noch even-wel vermeeftert ons gedachten, Vermeeftert alle tucht, oock fchoon men die bewaert, En fiet, dit is de ftant van oni�n brooi�n aert. Wat ift dat my bedorf ? dat eerft mijn hert vervoerde > Dat my door vuylcn branc de teere finnen roerde ? Eylaes! 'k en wetet nau hoe dat ick eerftmael viel ₃En wat het vier ontftack in mijn beroerde ziel. By trappen wort de menich van fonden in-genomen _?En foo ben ick _y eylaes! in dit verdriet gekomen, By trappen quam de luft in dit ellendigh hert, Tot dat ick van het vleefch geheel beieten wert, Mijn vader was te flap, en ick van teere jaren, En vrijfters inder jeught zijn wonder brooi� waren, Sy worden haeft ontsiert, en al te licht befmet, Indien men niet met ernft op al haer wegen Iet. Het is licht goet te zijn, wanneer men is vericheyden Van dat ons fwack gemoet ten quade kan verleyden ; Dus

-ocr page 692-



		� � � � D R � G � S. 6₅� Dus foodcr yemant wil van luiten zijn bevrijt, Al wat de finnen terght is nut te zijn gemijt. Onthoutdit, ibete jeught iick fpreke van gevoelen, lek weet waer uyt de luit in my began te woelen, En hoe die vorder gingh, en wat mijn hert verriet, En wat tot mijn bederf ten lellen is gefchiet. VVat fal ick nu beilaen ? waer fal ick henen keeren ? Sal my te dcfer uyr de wan-hoop overheeren ? Sal ick nu t'ondergaen, en fmeken in verdriet ? O God, mijn eenigh heyl_} ick bidde> lijtet niet. De fonde die wel eer in Sodom was bedreven, Die vint men in u Boeck aldus te zijn beichreven, Als datfe groufaem was en vander aerden klam, Ia boven in de lucht tot aen den hemel quam. Maer die na rechten eyich u liefde wil bemereken, Vint dat u vader-gunil gaet boven alle wereken Die oyt door uwe macht voor deièn zijn gemaeckt, En fiet! dit is een trooil die my de ziele raeckt. Genade_} lieve God, genaed' is mijn begeren, Wilt al dat wan-hoop fmaeckt uyt mijn gedachten weren -₃Daer is een (lage worm die my geduerigh knaeght, En mijn benaeude ziel tot inder hellen jaeght. Genade, lieve God, wat kan ick anders feggen ? ick wil mijn drouven mont in ilof en allen leggen, En kirren als een duyf > en pijpen als een kraen, En noch fal lijckewel mijn ziele niet vergaen . Ick voel een ilillen galm in mijn gedachten fpreken, Die ftijfc mijn fvvacke ziel al vvaile fchier befweken. Hoe zijt ghy, lieve God, foo goedigh aen den menfeh ? Mijn druck verkeert in vreugt, mijn leet in herten-vvenfch. lek weet op heden danck oock aen mijn fnootfte fonden, Daer heb ick even trooft en voordeel in gevonden, � � � � � Door

			\

-ocr page 693-

VERHAEL VOL JAMMERS

Door Godes hooghfte gunft:. Een (lange vol fenijn,
Na rechten eyfch gebruyckt, die kan noch dienftigh zijn.
Het lefte dat de man heeft van de maeght vernomen,
Dat was een drouf geiangh uy t haren mont gekomen;
Sy bleef tot inder nacht gedoken in het rijs,
En haer verdrietigh liet dat gingh op defe wijs.

S V C � �.

ZIEL

OP DE W � SE

sAls Tbyr�s d de nacht > &c,

Ghy biet ons Hechts maer fchuyrn en fchijn
Ach ! de geyle min, (van vreugt.

Soet in haer begin,
Doet mijn dreeven fin
Kermen, kermen, kermen.
Wilt doch mijner eens ontfermen»
En weeft, Heere, mijn gewin.

Ick foeck mijns hertfens wenfeh
Niet in dat de werelt roemt,
Of yet dat men fchoonheyt noemt _sIck word' een ander menfeh.
O los gepeys,
En ydel vleys,
Verlaet nu dit gemoet.
Ghy zijjt, ó God, alleen mijn hoogfte goet j
Dies fal ick voortaen
Treungh voor u ftaen ?
Of geduengh gaen
Kermen, kermen, kermen ?
Tot ghy mijner fult ontfermen ;
Siec, ö Heer, u magetaen.

LAeft als mijn droeve ziel
Met innerlick geklagh
Hare fonden over-iagh,
Waft dat haer dit ontviel:
O los gepeys >
En dertel vleys>
Waer hebje my gebracht!
Ick ben verfoncken 'm een droeve nacht;
Dies lal ick , 6 Heer,
S'taegh en even feer,
Nu en immermeer
Kermen , kermen, kermen.
Wilt doch mijner eens ontfermen»
Dat ick leve t'uwer eer.

Al wat ick eertijts focht
Met een ongetoomde luit,
Daer en vond ick nimmer ruft ₃Als ick het recht bedocht.
O los gepeys >
En ydel vleys,
Hoe ipeelt ghy met de /eught ?

Maer vvaerom) bangh gemoet, wilt ghy mijn ziele quellen,

En dalen met verdriet en wan-hoop inder hellen ?
Wie God iiyt vvaer berou in heete tranen bidt.
Die vint ten leilen trooft oock daer hy treungh fit.

ick wil van God behulp > en heyl > en fegen wachten;

Een recht gebroken hert en kan hy noyt verachten:
Hy ial noch dit gemoet eens trecken uyt de pijn,
Indien niet in het vleeich > het fal hier namaels zijn.

-ocr page 694-



			�

�� BEDROGHS. �� De doot die God de Sóon heeft eenmael willen fmaken, Het bloet by hem geftort dat fal my fay ver maken ; Hoe groufaem dat ick ben, dit itel kk heden vaft, Schoon al het hels gefpuys met open kei e baft. Ick gae dan vvaer ick magh ₃ ick wil door boffen kruypen, Oock fchoon daer eenigh dier mijn bloet mocht komé fuypê; Mijn loop die is volbracht > mijn tijt is uy t-geleeft > Ick reyfe tot het volck dat inder hooghten fweek, Dat voor den Schepper ftaet, en uyt fyn heyligh vvefen Kan diepe wonders fien, en hooge fiken lefen. O God, mij � hert verheught oock in dit ongeval, Ontfanght mijn bange ziel als die verhuyfen fal. Reynaldus uyt fyn kluys ter heyden in geweken > Die hoorde met vermaeck de drouve vrijfter fpreken; En daer op kreegh de man een foet en diep gepeys, Hy wou _y indien hy mocht, oock fcheyden uytet vleys. Hy fey , na dit gefpreck_} haer op verfcheyde ftonden By hem te zijn gefocht, maer noyt te zijn gevonden _tSoo dat hy niet en weet of fy noch heden leeft ₅Dan offe fonder lijf en met de geeften fvveeft. Als dit Euglottus hoort na rechten eyfch vertellen, Daer hy in vreughde fat ontrent fyn met-gefellen, Soo wort hy ganfch beroert tot aen fyn ingewant, En in fyn grammen geeft ontftont een heeten brant. De ziel wort hem verruckt, hy voelt fyn hert beftrijden Door jammer, herten-leet, en enckel medelijden : Hy roept den Moriaen > hy vraeght den lincker af, Wat hem den eerften gront tot defen handel gaf. De moeder ( fey de flaef) die was haér vrough ontvallen, En dat was d'eerfte trap van dit oneerlick mallen ; De vader is een man die op geen faken let, Als dat hy tot gewin fyn fuycken open fet. � � � � 3 ' Dies
		��^^�.

	�^^�&^^&�^

-ocr page 695-



		6�4 VERHAEL VOf JAMMERS Dies mocht ick met gemack de jonge vrijfteripreken, En gingh haer dickmael aen met ongemeenc treken. Ick heb in 't machtigh hof van Perfen eens verkeert, Daer heb ick van een Turck een flimmen greep gelecrt. Ick weet door feliaem kruyt, en door een liiligh jocken, En woorden van de kunft de vrijfters aen te locken; Ick weet dat in het lant geen vrijer oyt en vviifc, En wat ick dus beftont en heeft my noyt gemift Γ Ick kond' aen haer gelaet en aen haer oogen mereken, Wanneer de gnlle jeught in haer begon te vvereken: Dan wift ick bever-geyl, en ander vreemt bejagh ₉Te mengen onder een, te brengen aen den dagh. Ick f�yde, dat het was bequaem om af te drijven Al vvatter ichorten magh ontrent de jonge lijven, Al vvatter ichorten magh ontrenteen teere maeght Die van een vreemt gewoel in hare leden klaeght. Dit namie wiliigh op, maer was, eylaes! bedrogen, Ick haddet al veri�ert en uy t den duy m gefcgen; 'T en was geen heyliacm gras, maer wel een hitfigh kruyt, Niet dienftigh voor een maeght, of voor een jonge bruyt: Maer voor een ritfigh wijf, dat ftaegh haergeyle leden De luften o ver-geeft, al vvortfe noy t gebeden: Hier door wort haer gemoet foo krachtigh op-gevat, Dat fy tot aen de ziel in heete driften iat. En als dit op den dagh by haer was in-genomen, Soo wift ick inder nacht in haer vertreck te komen; Ick wiftet voor gewis hoe datfe was geftelt, En wat een vreemt gewoel haer teere finnen quelt. De duyf was ibnder gal, iy fliep met open deuren, Als ilecht en onbewuft wat dateer kan gebeuren: Daer vvas geen fnege vrou ontrent het huys-beflagh, Daer vvas geen moeder-ibrgh die na de dochter iagh.

-ocr page 696-



		� � � E D R O G � S. «J5 De vader woelde ftaegh: ick kon de man believen, Als ick hem maer en fprack van geit of wiffel-bricven ₃Van handel op de beurs, van ichépen op de ree > Van neringh in het lant, of voordeel uyte zee; + Want dan was fy� gemoet ibo bijfter op-getogen, Dat hy noyt recht en fagh hoe feer hy wert bedrogen; Syn hert was ftaegh beforght om groot en machtigh goct, Maer hy en llough geen oogh ontrent fyn eygen bloet. kk dan ontrent haer bed in ftilhey t neer-gefeten, Geliet my ganfch beforght om haren ftaet te weten \ Ick voeld' haer raffen pols en fnellen ader-ilagh ₃En feydc wat haer baet of hinder geven magh . En onder dcfen ichijn foo quam ick forntijts raken Dat ick en mijns gelijck noy t eens en moet genaken: lek iagh haer teere borft ibo wit gelijck een fvvaen, Die voor een fvvarten moor noyt open had geftaen, Noch vvift ick even dan een langh verhael te maken Van mijn beroemde ftam, en diergelijckc faken : Ick feyd' haer mcnighmael, Al ben ick maer een ilaef ₃Mijn vader is een vorft en meer als eenigh graef. Mij � moeder is wel eer uy t koninghs bloet gefproten , En ick heb even-felfs voor defen eergenoten �, Ick was in grooten ftaet ontrent mijn eerften tijt, Maer ick ben naderhant gevangen in den ftrijt. En naer ons lants gebruyek met ketens vaft gebonden, En uyt het velt gevoert, en uyt het lant gefonden, En voor een ilons geveylt ₃ en voor een flaef verkocht ₃En ick en weet niet hoe hier in het lant gebrocht. Maer (" ick ben des gewis) de kans fal weder keeren, En ick fal met gevvelt den vyant overheeren. Een die de fterren kent heeft dit geval vooriicn, En fteltde dagen vaft wanneer het Cal gefchien .

-ocr page 697-


		■■■�■�■■�^��«■■■llllf 6j5 VERHAEL VOL JAMMERS De tljt dient af-gewacht. Ick feyde defe faken Met woorden, goet befcheyt, en vry met ftijve kaken. Miiandre nam hetaenwatby my wertgefeyt, En is alfoo verfchalckt, en van het ftuck geley11 En vvaerom meer verhael ? ick ben foo ver gekomen, Dat ick haer befte pant ten leften heb genomen, Dat ick tot mij � vermaeck haer bloemtjen heb gepluqkt, Dat noyt geen edelman of ridder is geluckt. Ghy qnaemt al menighmael ontrent haer venfter ipelen, Om door een ibet geluyt haer fin te mogen ftelen; Ghy droeght met uvvs gelijck de koude vander nacht, Als ick den foeten tijt met vreughden overbracht. O vrijers (ieyd' ick dan ) ghy flaet u (bete luyten, En queclt een aerdigh liet, maer blijft hier ef eer buyten � Ick hebbe datje foeckt, de luft van hare jeught, Ick hebbet inder daet dat ghy niet hebben meught. Daer zijnder in het lant die vander vrouwen faken Gevoelen wonder hoogh > en groote dingen maken; Als of in haren fchoot het meefte wonder Iagh, Dat oyt naeu-keurigh oogh hier opder aerden iagh. Cafteelen vol c^ieraet ₅ vertreckén, nette falen, Daer in het wacker oogh en al de finnen dwalen, lae fchier de gronden felfs van dit gevveldigh Al, Maer ick en ben voortaen niet meer van die getal. Ick hebbe des genough en maer te veel genoten, In yougen dat het vverek my dickmael heeft verdroten: Men fietet alle daegh, 't en is geen vreemde iaeck, Het foet te veel gebruyekt verlieft fyn eerfte fmaeck . Dus koeft de ilimme gaft, dus gaet de lincker vvcyen, Hy is van weelde fat en moede van pafteyen. Vriendinne, vvieje zijt, getrout of jonge maeght, En doet niet onverfocht, en geeft niet ongevraeght. Als

-ocr page 698-



		EN BEDROGHS. Als dit de joncker hoort, hy kan het niet verdragen, Hy greep den ilimmen guyt, en gaf hem duyi�nt ilagen, Hy trof hem op den kop dat hy ter aerden viel, En gaf in haeften uyt fyn God-vereeten ziel. Euglottus ganfch ontfet van foo vervloeckte kueren, En kan in fyn gemoet van jammer niet gedueren: Hy (iet, en hy beklaeght, het deerlick ongemack, Vermits hy tegens haer foo bijfter vmnighfprack. Hy geeft hem in het vyout > hy gaet Mifmdre foecken In bofth, in dal, en bergh ₃ in alle vverelts hoecken : Doch hy ontmoetfe niet al doolt hy langen tijt, Maer vont daer in het wout een ouden heremijt. Die gingh, op fyn verfoeck, van al het ftuck gewagen, En van haer diep berou, en van haer droevigh kingen , En hoe fy noyt vermaeck in haren druck en fchiep, Maer ilaegh tot haren God van ganfcher herten riep . En hoe fy door het leet hem docht te zijn verdwenen, Om datfe nadethant hem noyt en is verfchenen: En dat hy dickmael heeft gedachten over haer> Als off oock in een rots of boom verandert vvaer. Euglottus niet vernueght door foo befcheyde reden , Gaet efter op een nieu door al de velden treden, Gaet dolen fonder ruft tot hy een bosjen vont, Daer op een gaven boom aldus gefchreven ftont; V F el-eer n/vas ic\een maeght <van duyf�nt uyt~gelefen > Jc^badter rechter tijt een njrouvve konnen <-uvefen, �Maer dat heb ickjverfcymt. my trof'een f vvaer geval, Dat ickmet melden derf\ maer eeuvvighjvvijgenfil. ^itfeghie\niet~te-min: 0boojvvicht i onjenadtr \ 0 loofheyt njan eenflaefl oflechtheyt njan een <~uader I Gaet ₃ lefer ₃ 't is genough. ick^vvenfch u goeden dagh ₅Voor my_} iekben<vernought als ickmaer rWeenen magh. O o o o

-ocr page 699-



		6j8 V ER � � EL VOL JAMMERS Soo hacft het kort gedicht was by hem uy t-gelefen, Is door iyn drouve ziel een hooger leet gerefen: Hy ftaet van druck verbaeft ₃ en is gelijck verfteent -_�En houtet voor gewis dat hem de letter meent. Wel, fcyt hy, drouve maeght, woont ghy hier in de velden , Soo moet oock defen boom van mijne droufheyt melden � Hy moet een vafte peyl, hy moetgetuyge zijn Soo wel van mijn verdriet _y als van u fvvare pijn. Of zijtghy nu miiTchien gefcheyden uytet leven, Soo laet u drouve ziel hier eenmael komen fvveven, En leeft my dit gefchrift. Hy fnijt daer in den baft Een letter kleyn genough, maer die geduerigh vvaft : IJnenainn ₃ ick^ kgnnefchult ₃ en mocht k^ ugenaken Ickyvou een aerden klomf met u tejamen malden _sOf ^�) nugejcheep 'in Cbaronsfvvwten boot, Soo yvenfib kkjtnders niet als flechts een rapé doot. Na dat de jongelingh het veerijen heeft gefchreven, Soo is hy noch een wijl ontrent den boom gebleven: Het ichijnt fyn hert verdort te midden in het groen , Dies gaet hy overluyt aldus fyn klachten doen : Ellendigh als ick ben > wat heb ick gaen beginnen ? Wat heb ick aengerecht door ongetoomde finnen? ick ben eerft dol gevveeft ₃ door brant en minnc-luft, En haer₃ mijns hertièn-vvenich, die heb ick uyt-gebluft. � is feker dat het ftuck_} gelijck het is gelegen, Verdiende voor gewis een wonder groot bewegen, Een roeringh van den geeft. Maer � vat ick onderftont, Dat was verkeert gewoel, en uyt een quaden gront. VVaerom een fvvacke vrou ioo lijdigh door-geftreken ? En als in't grafgedout door fel en vinnigh ipreken ? Ift foo een grouiaem ftuck dat by haer is gedaen, Dat iy moeft ballingh zijn en uyten lande gaen � lek

-ocr page 700-



		ENBEDROGHS. 19 Ick fie dat Mofes felfs wel eer heeft uy t-gekoren Een wijf van vreemden aert ,gefproten van de Moren: En dat God boven dien was uytermaten gram, VVanneer het Mirriam en Aron qualick nam. ^Siet ^Num Wel magh een fvvarte Moor met witte menichen paren» VVaerom in dit geval foo bijfter uyt-ge varen ? De guyt die beeld' haer in dat hy van hoogen ftam, Dat hy van edel bloet, en niet van (laven, quam* 'T en is foo feliaem niet dat lift en kunftigh liegen Een vrou, een aerden vat, een vrijfter kan bedriegen : Dat wonder , als ick weet, is vry al meer gebeurt, En dit ellendigh ftuck is weert te zijn betreurt ♦ Ick hadde felle vvraeck en gramfchap moeten mijden ₅Want hier was niet bequaem als enckel mede-lijden: Maer ick ben vvreet geweeft, en heb een jonge maeght Met ichelden uyt de i�adt en in de doot gejaeght. Dies ben ick op mijn felfs, en niet op haer ₅ verbolgen, En wil haer in het wout en op de rotfen volgen : 'K en vvenfch voortaen niet meer als druck en ongeval, Tot my de bleecke doot ter neder leggen fal. Het vvoort is nau gefey t > hy geeft hem om te dwalen Of op een hoogen bergh, of in de lage dalen: Het fcheen dat hem een geeft of eenigh monfter dreef, Maer niemant is bekent waer hy ten leften bleef. Een harder daer ontrent die hadde feven dagen Gelet op fyn gewoel, en op fyn diouvigh klagen , Gelet op fyn bedrijf, en waer hy veehijts gingh, Maer hy verloor in 't left den drouven jongehngh. Dit was van ftonden aen door al het lanc geweten, En door het ganfche rijck ten luytften uyc-gekrecen. � De Faem is wonder bly als fy yet feggen magh Dat beter ftille bleef > en in het duy fter lagh. O o o o ι Men

	*»»�**

-ocr page 701-



		��o VERHAEL VOL JAMMERS Maer hoort waer op het left de vrijfter is gebleven, En wat het eynde was van haer ellendigh leven: Sy had een kuyl gemaeckt, en dat met eygen hant ₃Daer lagh haer mager lijf begraven in het zant, Maer niet gelijck het fou� haer kracht die was gebroken, . En daerom wert haer graf maer vveynigh toe-geloken : Het deel gelijcke-wel daer fchaemt' haer palen ftreckt Was met een dichte kley ten vollen overdeckt. De reile van het lijf, vermits haer kranck vermogen, Is met een dunne ftof maer vveynigh overtogen : Haer mont lagh om-gekeert, en in het zant geprent * V Vt vreefe ( foo men hout) van noch te zijn bekent. Sy had daer op een boom haer leiten wil gefchreven, En, fchoon dat fy vergingh > de letter is gebleven; Dies als een reyfend man quam daer ontrent te gaen > Soo vint hy in de fchors aldus gefchreven ftaen : Hoert j njViede� immer koomt aen defin kyylgetreden ₅Hier Itght een ?viijfier 'm ^ gby deckt haer bioote leden ,� % en eyjch geen jeughdigh kituyt, en mm een rofi-kpans, 'K en ben niet anders ^uveert alsflechts een vveynigh %ants. Daer fcheen noch onder-aen yet by-gevoeght te weien, Maer vvatter yemant doet, hy kan het geeni�ns lefen ; Men hout dat fy naer eyich haer iin niet uyt en ichreef > Mits aen haer fwack geilcl geen kracht meer over-bieef. Mij η penne, 't is genough, laet ons niet vorder melden V Vat druck en herten-leet den drouven vader quelden, Wanneer hy dit vernam. Staet hier ten Icften.ftil, My dunckt dat onfen incl; niet langer vloeyen wil. Let flechts hoe dit bejagh ten leiten is gewroken; Voor-eerft is aen de Moor fyn loofe kop gebroken : Demaeght, vveleergevleyt, bewoont het eeniaem velt, Daer fy van herten-leet, van noot en honger fmelt. De

-ocr page 702-



		EN BEDROGHS. De joncker gaet en dubt > als in het breyn geflagen, En vint geen ander vreught als in geduerigh klagen : De vader boven dien en vont noyt blijden dagh, Tot hy van haer verfchiet, en in den grave lagh. Wat is de luft een fpoock! wat is oneerlick minnen Een helle voor de ziel, een duy vel in de finnen, Een grouvvel in het lant, een adder in het huys! � evvaert, o reyne Geeft > ons hert en finnen kuys.

			O o o o 3

-ocr page 703-



		661

				^Befchrijvinge van de oj)-koomftt

			VAN RHODOPIS Een borgerJicke dochter, tot de koninghlicke kroone; Volfonderlinghe gheVallen. 1 Ntrent een vette kuft , die Nilus koomtbefpoeyen, Daer uyt fyn gullen flip de fchoon- fte vruchten groeyen, Had Photis op een tijt een dochter voort-gebracht, Van wie men wonder feydt, en groote dingen wacht. Het wijf, terwijl fy drough, was dickmael wedervaren
Van defe gefchiede- niiT� wort ghewach ghemaeckt by Herodo- «f infyn z. by Sttabo'm* fyn 17. by JEliantii in fyn 13. boeck in't 3 3.cap.^- riar, Hiflor. JEltgnus

	koringhin Dat fy in haren droom een kroone fcheen te baren, ditgeicht �_cn ^_roon gelijck een vorft of als een koningh draeght, Pfamme- Maer als de vrucht verfcheen doe vvaft een jonge maeght. [ongedcw- Stracx wie iigh oyt begaf om droomen uyt te leggen, ne Rhod�- B_eft₀nt noch e ven-wel den vader aen te feegen ₉ pis s, Strek, . σο . en PUnim Dat ]ac dit eygen kint eens, door een vreemt geval, boeckicap. Noch efter tTyner tijt een kroone dragen ial. il Rho- Maer Alconlou�her om, en liet de menichen praten, dope. �C . in Hy was van �tillen aer t, en wacht geen booge itaten: 5yn rijckdom die beftont in vaft en feker goet, » En daer uyt vvert naer eyich fyn dochter op-gevoet. Want

					.

-ocr page 704-



		� � - � � � � S � E VAN RHODOPI'S. 6<f₃ VVant als de vrijfter wies, en toe-nam in de jaren, Doen vvierd' de man gefint geen koft aen haer te fparen;.. Te meer vermits hy felfs en al de vverelt fagh, V Vat voor een rappe geeft in haer verholen lagh. Sy leerde fonder hulp een fchoone letter fchnjven, Sy leerde na de kunft op gout en koper drijven, Sy maeckte naelde-vverck dat net en geeftigh ftont > Soo dat men in het rijck geen netter hant en vont. Doen Alcon dit vernam, hy liet haer meefters foecken, Die leyden haren geeft door alderhande boecken; Sy las den ouden tijt en �vatter is gebeurt, En vvaerom yemant juyght, en vvaerom yemant treurt. Sy was van foei begrijp, fy leerd' in vveynigh uren, Sy leerd' als in het (pel de kunfte van bordurend S'en houft geen dagen langh te fitten in de fizhool, Sy teyekent met de pen of met een fijne kool. Sy teyekent datfe wil, oock fonder haer te pijnetr, Soo dat de meefters felfs by haer als jongers fchijnen: 'T is kunftigh uyter aert al wat de vnjfter treckt, Doch mceft als fy het werek met gout en fi jde deckt. Of aliTe peerels hecht op haer befcheyde reken, En loof en bloemen maeckt met wonder nette fteken, Of datf een hoogen bergh , een dal, een heyde maelt ₃Of eenigh dieper wout daer in het ooge dvvaeh. Noch acht fy boven al de meefte vreught te vvefen, Als haer vvert toe-geftaen een geeftigh boeck te lefen: En mits fy vrolick is en van een luchten geeft > Soo Heft de jonge maegbt de foete dichters meeft. Sy was van heus gelaet, en wel-gemaeckte leden, �n vrolick uyter aert, en geeftigh in de feden ₃ En vvatfe nam ter hant daer fchijntfe toe gemaeckt, En 't wort tot haer geneyght al wat haer eens genaeckt. Haer

-ocr page 705-



		6H � � - � � � � S � � Haer oogh had wonders in ₃ haer oogh dat konde fpreken ₅Haer oogh was enckel glans en niet als minne-treken, Haer oogh had krachtigh viergelijck een donder-flagh, En gingh tot aen het mergh van die haer maer en iagh. Soo haeft als Rhodope de kintfheyt is ontvvaflen , Soo (iet men al de jeught op hare dienften pallen ; En vvaer een jongn gefel is geeftigh uy ter aert, Die vvenichtin fyn gemoet met haer te zijn gepaert. De maeght die wort geftreelc by-naeft van alle menichen, Die ftaegh om hare gunft om haer gefelichap vvenichen : En ly met open hert toont yder hare gunft> Sy met een bly gelact toont yder hare kunft. Dit ftont de vader toe , hy liet haer niet bewaren > Maer gaf een ruymen toom aen hare vrije jaren j Sy magh in alle dingh naer eygen fin � e gaen, En watfe maer en wil dat wort haer toegeftaen. Daer zijn om deien tijt vericheyde jonge-lieden, Die aenhaer menighmael haer trouwe quamen bieden \ Soo dat men geeftigh volck van alderhande ilagh Geduerigh om haer deur en in haer kamer fagh . De vader vvert verfocht, de moeder acn-gebeden, De dochter ondergaen met alle foete reden: Maer fy noch even-wel behout een vrijen fin / Sy biet een yder gunft ₃ maer niemant vafte min. Doch alile metter tijt nu rijper is gewerden, Lijdt Alcon overlaft ₃ hy kan't niet langer herden: Mijn dochter is te jongh, dat had hy langh geieyt, Nu is door hooger jeught die onfchult hem ontleyt. De vrijfter is bequaem om nu te mogen paren, Haer tijt die isgegaen tot aen de twintigh jaren, Haer jeught is als een roos, of als een jeughdigh lis _yEn fy is boven dat gefont gelijck een vis. Vrien-

-ocr page 706-



		VAN RHODOPIS. 6�> Vriendinne (feyt de man ) ghy moet een vrijer kieièn, Of ick fal by het volck mijn oude gunft verliefen j V fin heeft ( na my dunckt) nu langh genough gefvveeft, 'T is tijt dat ghy voortaen u tot een man begeeft. Magh ick u bidden , trout, en baert ons echte vruchten, Eer dat de foetfte tijt van u begint te vluchten. Ghy hebt nu volle keur van al de befte jeught �, Wel kieft dat u bevalt, terwijl ghy kiefen meught. in koop van dienftigh lant, en wel te mogen trouwen, En moet geen vvijfe maeght haer vader weder-houwen i Want als foo goeden kans maer eens daer henen glijt, Men ifle menighmael voor al fyn leven quijt. De foete Rhodope, noch in haer vrije finnen, En vint haer niet geftelt om een alleen te minnen : De kunfte, ( feyt de maeght) en wat ick vorder kan _sDat ftreckt my tot vermaeck oock meer als eenigh man. De kinders die men krijght dat zijn gevviife forgen, En wat ons vorder naeckt is voor den menfch verborgen; Men weet niet of het druck of blijfchap vvcfen fal, Want dat ons voordeel fchijnt is dickmael ongeval. De kunft is altijt foet_} wie kan figh des verfaden ? Hoe meer dat yemant krijght hoe min hy is beladen. Ey laet my noch een tijt gelijck ick heden ben, Mits ick tot mijn vermaeck geen beter leven ken. De vader hoortet acn, en fonder meer te feggen Soo gaet hy alle dingh wat nader overleggen: En op den goeden raet van feker defugh vrient, Befluyt hy dat de kans nu vvaer-genomen dient. De tijt daer op de maeght ter werelt is gekomen, VVert by de friffche jeught ten naeuften waer-genomcn -, Want op dien eygen dagh verfchijnt een yder daer, En ftort of edel kruy t of bloemen over haer. � � � � " Iuyft

-ocr page 707-



		666 � � - � � � � S � � luyft op dien eygen ftont als al de jonge-lieden Haer vriendelick gefchenck de jufFer quamen bieden, Begaf hem Alcon felfs te midden op de zael, En met een bly gelaet begon hy dit verhael: Acnhoort my ₅ fchoonfte jeught die oyt was op-gereièn Ghy hebt nu langen tijt ons eer en gunft beweièn, Ghy hebt tot echte trou mijn eenigh kint veribcht ₃En ick heb menighmael hier over my bedocht: En wat dl ick het ftuck noch langer overwegen, ick vindc mijnen geeft tot yder-een genegen: Ick fvverc by het licht en by de gulde ion, Ick wou dat ick aen elck een dochter geven kon . Doch ons is maer alleen dit eenigh kint geboren, Soo dien ter nu een man voor haer te zijn ge koren: En dit (gelijck ghy weet) is 's vaders eygen vverck ₃Maer ick heb even hier een ander oogh-gemerck > Ick hebbe Rhodope in allen toe-gegeven, Sy heeft na eygen fin geduengh mogen leven : En fiet tot heden toe foo heeftiè wel gedacn, Dies fal oock deie keur aen hare vryheyt ftaen. Het raeckt haer aldermeeft. ick laethaer over-peyfen ₅Met vvien fy leven � vil en door dé vvereit reyfen : Sy neme wie het valt, of wie haer meeft behacght, En vvien fy kiefen fal dien gun ick dcfc* macght. Ghy die genegen zijt u trou aen haer te binden , Laet u de nacfte weeck hier op de zale vinden: En brenght dan aen den dagh al dat u dienen kan > En wie haer beft bevalt die zy haer echte man. Dit gaf een groote vreught aen al de jonge gaften > Die ichrap pp haren dagh en op haer ure paften. Hy die figh eerft vertoont dat was een edelman > Die onlanghs by den Nijl den vyant overwan.

-ocr page 708-



		VAN R � O D O � I S. 667 De tweede die verfcheen, en van haer liefde brande , V Vas raetf-heer in het hof, en rechter in den lande. De derde was een man die grooten handel dreef, En niet als van gewin in fyne boecken fchreef. De vierd', een tam gefel die op fyn renten leefde, En geeniins naer het hof of hoogen ftaet en fvveefde: V Vas fuynigh, (onder pracht, die goede dagen focht, En noyt op groot gewin en min op wapens docht. De vijfde was een geeft: die niet en wilde fvvichtcn; Al had hy weynigh geks, hy konde geeftigh dichten. De fefte was vermaert om met een kloeck pingeel Syn kunft te laten den in menigh tafereel. De lefte quammer by, ichoon hem de vrijers haten , Hy ftont in groot gevaer om uyt te zijn gelaten: Hy was een titiigh quant die op fyn kunfte ftont, Vermits hy Rhodope daer toe genegen vont. Hy was haer wel bekent ₃ als een van hare bueren, Hy konde na de kunft en wonder net bordueren . Die vought hem by den hoop. en Alcon floot de deur; En fiet van defe jeught heeft Rhodope de keur. Devrijfter welgeciert, nadatfe was gebeden, Quani uyt haer ftil vertreck, en in de kamer treden : Haer vader ginger by, en nam haer metter hant, En fcyde: Geeftigh volck, fiet hier mijn eenigh pant, Den trooft van mijn gemoet, en van mijn oude jaren j Die ben ick nu ter tijt genegen om te paren Met yemant van de jeught, die hier voor oogen ftaet, Vermits de reden felfs my defen handel raet. Ick wou, indien ick mocht, haer onbevleckte leden Van al mijn leven langh acn niemant oy t hefteden, Vermits fy boven al aen mijnen geeft behaegh;, Maer dat is ( na nay dunckt) ondienftigh voor de macght, � � � � � On-

-ocr page 709-



		663 � � - � � � � S � � Ondienftigh voor het lanc. Laet jonge lieden trouwen, En door het echte bed de vverelt onderhouwen: VVy icheyden uyten tijt, wy fygen in het graf, En leggen, als een kleet, ons ivvacke leden af. Voor my ick wacht het eynd: de vverelt ondertuiTchen En dient haer fchoonen glans niet uyt te laten blulïchen: Hier dient een nieuwe jeughtgeduerighaen-gevoet, V Vaer uyt dit wonder Al iyn ftant behouden moet. De vverelt heeft een aert gelijck de groene boomen, De vverelt heeft een aert gelijck de gulle ftroomen j Daerrijfl: een nieu gewas, alvvaerecn bloem verdrooght, En vvaer een bare valt, daer worter een verhooghc. Ick geef mijn dochter macht fïgh hier te komen toonen, En die het haer gelieft met gunft te mogen loonen: lae die het haer bevalt te noemen haren man j Nu laet een yder doen het befte dat hy kan. Doch om bevrijt te zijn van alle flimme ftreken, Laet yder overluyt, enopiynbeurtefpreken : En als het altemael ial weien uy t-gefey t, Soo let dan wie de prijs ial werden toe-geley t. Daer ftont doen op de zael een gulde ftoel verheven, Hier is aen Rhodope haerplaets voor-eerft gegeven, Daer (at de friflche blom gelijck een koningin, Van vvefen geeftigh bly ₃ maer deftigh niet~te-min. Haer kleet is over-al met groote kunft gefteken, En toont een mengel-� verck van duyfent minne-treken , Vol fèlfaem bos-gefpuys: maer niet en koomter in Of 't heeft een ftü geheym, en vry een diepen fin. Al wat men aen haer iiet, dat blincktals fonne-ftralen, Die met een ichoonen glans door al de kamer dwalen : En ofwel Aicons beurs hier door vry was geloft, De kunft noch evcivvvel is meerder als de koft.

-ocr page 710-



VAN R � O D O � I S. ⁶⁶9 Ter zijden van den itoel daer faten jonge dieren, Die al den onder-vloer mee verfche bloemen eieren, En ftroyen groen gewas en niet als edel kruyt, Ter eer en van de jeught ₃ en van de nieuwe bruyt.

	Te midden op de zael daer ftaen de jonge-liedcn, En wachten met gedult op datter fal gefchieden: Een yder fet hem fchrap ₃ een yder overley t Wat datter dient gedaen, en watter dient gefey t. De vader ( om de maeght haer vryen wil te laten ) Begaf hem na de plaets daer al de vrienden ia ten, De moeder die vertrack haer aen de flincker hant, Ontrent een fchöon verwulf gefteken in de want. Hier op foo koomt voor-eerit de knjghfman aen-getreden, Met veren op den kop, met fnnyels-om de leden, � � � � 3 Met

		�

-ocr page 711-



		*6;o* O � - � O � � S � � Met ketens om den hals, en wonder moy gekleer ₃Die openc aen de maeghc aldus fyn herceii-Icet; gfman. ^/_s j_cJ^₀p fófen hoop mijn oogh laet neder dalen, Soo roockt mijn mierigb breyn > en d mijn finnen malen _$Ickjtoom hier in hetfpelmet ickjn myeet niet myie, T^ie ic{ niet lijden kan ₃ en hier noch efterfie. "K en myeet niet hoe het koomt dat ickjoet kan merdragen ₃lekjoebbe menigh man om minder leetgeflagen : lebben nietflechts alleen een deftigh edelman, �Maeroockeen moediglo helt die mvapens moeren kan, Jckjien uyt eygen aert genegen om te mechten, En mvie myfmaetheyt doet dat moet een degen rechten: En po 'tckjt niet en liet om u _y beroemde maeght, Ickhadde ditgefpuys al lange mvech-gejaeght» O peerei man het rijc^ laet dit gejèlfchap maren _yEn achtet moor oeluckjnet my te mogen paren ₃éMy yfegh ic^ mviensgefiacht is over al bekent ₉Soo mer de k[arefonhaer gulden mragen ment. Mijn ouders hadden macht op duyfentfchoone dorpen $ Oockjer Deucalion de fieenen heeft geworpen, Qockeer degroote mtoet befat hetganfihe lant _yEn datter niet en mvas als baren fonderflrant. Gelooftet, edel bloet en kan hem niet merfaken, (sAlmvat man Goden koomt dat moet den hemel raken ,� Het mier klimt alle-tijt ₃ en mvat het mier genaeckt 7)4t mvort oockeven-plfs tot ene kei mier gemaeckt Kiefl my tot uwen man, ghyfult in kgrteflonden Ontfangen mijnen aert tot m u dieffie gronden: V naemfalmeerdigh gaen doorganfeh het aertfche dal, �n 't fal door lucht tgh zijn mvat man u komenfal. Ghy moet (gelijck menfeyt) eens tot een kroon geraken, Maer myie man defen hoep fal u morflinne maken ?

-ocr page 712-



		VAN RHODOPIS. Sal't defen hngh-rockzjjn die ghy hier njoorupet ? � een ft {er, die en heeft daertoe de wuyften niet. Hy kanflechts in den Kaet met drooge njvoorden flrijden ₃TLngeenftns in het njelt en om de legers rijden > Syn handel is papier en niet als n/veeckeftof\- Ghy daerom let op my, en Let hem in het hof. zAldie njeelbepgh zjjn ontrent njermufte boecken, TJiefibatt' ickpnbequaem ten dienfte njan de doecken. Ghy het dien njijftn hoop, en kiefi een oorloghfman $ � is éMars njan ouden tijt die Venus ftreelen kan. Dan * tjchijnt ghy flaet het oogh op defen uwen kramer _séMaer _ypojemy gelooft ₂ hy is noch onbequamer: Een koopman is een menfch diefonder rufte leeft, Vermits hemflaegh de geeft in njerre landenfvveeft. Hoe kan hy na den cyfch een hupfe njrijfler minnen ? De liefde njan het geit die njVoont hem in de finnen, Die maelt hem in den kop oockdickmael inder nacht ₅Want 't isfyn eenigh heyldaer opfyn herte Wacht» Jndien hy njoordeelpgh oockjjy defwarte Moren, Voorwaer een njvitte njrou enfou hem niet bekeren : Hy lietfyn echte njvijf, en al de njrienden daer ₃En gave duyfentmaelfyn leven 'm gevaer. ; Hy njVoufyn huyfgepn jfyn fynders laten njaren, ^nfoveefde jaren Ungh geduerigh op de baren : Hy reyfde nae den lurck^ ₃ o f tot den lndiaen ₃Of daer geen menfchen nJoct�n leven heeft geflaen. Je* j kon hy njvinfte doen ₃ hyfou een njvinc kei ft ellen Tot njoor denjvvarten poel_s of midden inder hellen > Hy njoer door tAcheron $ en ₃ njvaer het njoordeelgroot^l; Hy �Het oock Charonfelfs uytfyn njerouden boot. Geen rots ₃geen barre firant >geen onder-aertfhe dingen ₃Of een die njvin-peckjs die njyeter door te dringen»

-ocr page 713-



		6� � � - � � � � S � � � � 't is een deerlickjvyijfdat met een koop-man trout, Vermits hy meer de zee ds baren acker bout. Dat u een kramer njr'tjt, en ajvilfyn <vrouwe maken, En 'is maer enckelfthijn en rechte beufel-fiken �₃ ⁹T en is ₃ ofrificbe blom ₃ om uwefchoonbeyt niet > Maer om u rijck^ieraet ₃ daer op de Imcker pet. Hy njveet datfio <-uVanneer u ^vader kpmt teflerVen, Gby danfidt macbtigh goet engroote fchatten erven $ Hy njvetet datje zijt uyvs naders eenigb kint, Enfiet dat is degront <-uVaer op men u bemint. éMaer die een rijckjiegeert., en moet geen rijckdom achten, Hy moet al hooger kans > engrooter dingen <�� achten $ Een die maer op hetgeit'fin domme finnenfpant > En mvort noyt machtigh worft ofprinfe <van het lant _t Hctflaelgaet njoor het gout_; dat leyt tot grootefakgn_} Daer heeft een moedigh heltfyn handel af te maken, Dat is alleen den ruVegh nivaer door men rijcken njyint -₉Ghy <-vveefidan ₃fchoone maeght ₃ tot mijn beroep ge fint. ttAlfchijnt een handelaer by ^wijlen eens ^verheven, Hy rvyert, men njyeet niet hoe, tot in den gront gedreven: Hy her � njyanneer hy bl'mckt, oockfvan den minflen floot, Hy is een rooc^ een mifl ₃ een bobbel in den floot. Wat kan een handelaer, <vvat magh een kramer roemen ?* Dat ghy een koop-man hiet ,fal lekkeen loop-man noemen, Waer ifl dat hen dit nuolck geruft offiker <-vint ? Haergoet hanght aen de zee > haer ^vvelflant aen den njyint � �y, laet de kramer daer s njyy moeten hoogerjvveven j Wy moeten,, hoe hetgae,gelijc/^alsprinsen leven. ⁹ � en is <~uoor ugeen fiharid" al koom ickjngevaer, Een krijghfman, njy eerde maeght j en njvortgeen makelaer. Sal ickjiu tot hengaen die na den kramer volgen ? Neen ₃ haergeficht alleen dat maeckt mijn hert verbolgen:

-ocr page 714-



		V � � R � O D � � I S. 673 Niet een <~uan al den hoop en is my noemens njveert $ Ghy ₃ eert dan met ugunft alleen het edeljvveert. De wapens die kkflraegh > de njvapens geven fyoonen, Sn datfal ïckjtr Lngh u metier daet betoonen : De njvapens zyn mijn njreught > het fw eert mijn herten-lufi, En als ich^vvoelen magh, dan ben kkjerjl gerufi. fc{ban man mijner jeught een hopman over honden ₃Soo dat mijn hooge naem door al de njverelt dondert: fc{ {lough leji duyfent man ontrent den ^vetten � ijl, En 't bloet liep over 't Unt by �� eenganfche mijl. Jckjlough in dat gevecht een reus met eygen handen, Ickjtloofd' hem 't beckeneeltot aenfyn harde tanden 5 Daer <viel dat groufaemfluc^ en gaf fo o groot en flagh Gelijckjtls in den njaleen toren geven magh , Daer liep het machtlgh heir, gelijck^gejaeghdefchapen, Soo datter niet een rot tefamen njvas te rapen: VVaer ick maer henen keecl{₃ daer njvaGet al beducht ₃ En <vvaer ickmaer en mam daer gaffe t al de rvlucbt. Maer Jou ick in het langh njan al mijn daden fpreken > Daer is geen tnjvijfelaen ., de tijtfou my ontbreken: Ickfvvtjge daerom ��, enfegge tot bejlujt _y Laet my dejehoone maeght, offlucx den degen uyt. De Raecf-heer fvveegh een wijl tot figh een yder ftilde, En naer hem was gevraeght of hy yet feggen wilde , 13 egan hy dit gefpreck: 0 noyt nDolprefen maeght ₃ Raetf-hcer Leent my een gunfiigh oir, indien het u behaeght, � en ruvil niet op mijn bloet > of op mijn ouders roemen , Dt zijn 3 na mijn begrijp ₃ niet als ^verlepte bloemen -_y* Vyie op fyn oudefam , ofgroote vrienden (laet, Verheft een anders lof_> en met fyn eygen daet. 4l njvat kkjjeden ben is my niet aen-beforven ₃fck hebbet even-felfs door eygen deught ^verworven: Q^q q q* *� is*

-ocr page 715-



		674 � � - � � � � S � � � is beter dat een mm op eygen njleugels fvveeft _? Als dat hyfynen glans �� do ode Uiden heeft. Maer hopman, njvieghy zjjt ₃ die door u moedighfpreken Maeckt onlufl over-al, en geeft ons harde � e ken, IckJ?idde niet te fel. njveet datje nu ter tijt Hier by een teer e maeght _i niet in den oorlogh zjjt. Voor al njvilt niet te njeel njan uwe njvapens feggen, V njoorfiel _y lieve man > is licht te njveder-leggen ₅ sAlsghy om oorlogh roep, dan fit ickfn den liaet, Jen njvien het krijghf beleyt en oockJ.e narede fiaet. Ghy mooghtgeen trommelflaen .jgeen njendeloyt ontbinden, Ten 7y het ons behaeght _ren njVy het dienfiigh<-uinden: eAen ons aen ons beleyt hanght u geheel bedrijf, Wy ïjjn gclijck^de ziel, enghy maer als het lijf. Geen/pies, geen fvvacke lans, geen uyt-getogen degen � � magh haer in defladt of op het njelt bewegen, Ten zy door onfen ^vvil ₃ en onder onsgebtet ₃. En fimder dat bevel njermagh u leger met � " Ghy T^ijt alleen gewoon om metier bant te rechten, VVy, door een <wijs beleyt,, de faken uyt te rechten .� Ghy zjjt maer afgericht om in het nuelt te flaen, Wy letten in den Tfyet ^wanneer het dientgedaen. Ghy njoert alleen den krijgh met uwegroVe leden > VVy j door befetten raet en hjv el-bedachte reden � En even als degeefi is hooger als het lijf, Soo is u dom gewoel beneden ons bedrijf. Soo <~veelals een die piert is hooger <~uan gedachten sAls die maer op het zeylofop den kabel njVachten _y Soo njeelis ons beroep in hcoger eer ge fielt Als die met dom gewoel een lans of piecke <-velt. Ghy roemt u bijfier feer > en al op bloet ajergieten_sVVy > dat het ganfihe lant den njrede magh genieten..

				Ghy

-ocr page 716-



		VAN RHODOPIS. Ghy ₃ dat liet groene welt met bloet bevocht tght nrvort ₃VVy ,dat in al het rtjck^geen bloet en zygefiort. Segh my nu _yfchoone maeght ^ njvatfd u beftgelijckgn ? lc\ njveet ₃ u teere zxelfd nae den <vrede nsvijck^n $ Ghy hebt een Jacht gemoet, een njvonderfoeten geefi, Die oockjden blooten mem <"van krijgh en oorlogh njreefi. oAl royat dejonckerjvvetfi njanfynen feilen de μη, Dat is u tot het mergh dat is u bijfier tegen. Hoe kanfyn n/vreeden arm _> door menfehen bloet befmet ₃V doen > na uwen aert, de njrientfehap in het bed? Hetfal u af oor gewis de leden doen <vervriefen, De luflen doen njergaen > en alle njreught njerliefen_}Want j na dat icku ken, foo heeft u teer gemoet Eenaf-keer njandenkijgh, eenfchricknjanmenfehenbloet, Jckjuveet hoe even dan ufal njoor oogen komen* Ί)αί hy aen menigh menfeh het leven heeft genomen, ^De ziel heeft uyt-geperfl, de doot heeft aen-gedaen ₃En danfal u het bert in uwen boefem flaen _> En danfal u de febrickdoor al de leden rijjen, �n als met eyger bant de bleeckggeefien njvijfen n^�e uwen oorloghfman heeft uyt haer plaets gejaeght j> En dit is njry een ramp die flille finnen plaeght. �VIacr 'tfchijnt dat defi njr�ent ugunflefal beloonen Met rijckdom ,foo hyfeyt > en metgewonne kroonen: En datter met een menfeh foo hoogh geraken kan lAls yemantfyns geitje^, dat is, een oorlogh f-man. jekbidu jfrifiche blom₂fooghy het njvdtgehengen, Daer is njoor onfenfiaet al njry njvat by te brengen: jndien u hoooh gemoet na groot e namen dor ft ₃VVie raet geeft aen den prins > dat is een m&cb�gh njorfi, Wie met een <vvijs beleyt den koningh kan befi�eren* _> Sn geven aen het lant een regel wan manuren ₃ Qji q q *

-ocr page 717-



		6₇6 OP-KOOMSTE En rechten aen het wolc^ en wveiten aen het ��(_�Die is of koningb flfs of immer sfyns gelijcl^. 7)� prins gaet op de jacht en houtfigh onbeUden, En laet het ��-beleyt aenfyn wertroude Raden:* ^J)e prins neemt jy � wermaec^ wvy fitten in den Raet, Hy woert alken den naem > en wvy de wVare daet. Wat houft men om een kroon een feilen krijgh te rvoeren ï En door een machtigh heir weel landen om te roeren ? Daer is een beter wvegh tot foo een hooghgeluck^, Kiefi my woor uwven man ₃ghy hebt het ganfche fiw-k* �en krijghfman, om een roofofeere wvech te dragen_} DL� moet fyn fiifche jeught _sfyn lijf en leven wvagen: Sn wvort hy door een piec^ofdoor een pijlgeraeckt, Daer leyt hy dan wermïnckt en deerlickaf-gemaeckf. �)�� k$mt hy menighmael > ellendigh fonder er men, Ontrent fyn jonge wrou ofby de wrienden kermen � Of hem is eenïgh been gebleven in de loop, Ofhy is even-filfs verloren in den hoop >* Vertreden op het welt totfpijfi wan den raven _? $00 dat men niet en wint datyemant kan begraven. Hoe pet in dat geval hoe fiet de juffer dan, 'Die gr oo te rij eken a/vacht wan haren oorloghf-man ! Na 2 macker., 't is genough ₃ laet uwVen hooghmoet waren _� Want die en is maer drift wan uwve rauwve jaren: En roemt niet wan u lans of wan u moedighpeert, I)epenne ₃ lieve man, is beter als hetfwveert Met dat de Raeti^heer fweegh, foo wou de Dichter iprekenj Want een die voor hem ftont die was alree geweken; Hem docht ₅ vermits de man in kunilen was geleert, Dat hem de derde plaets behoort te zijn vereert. Maer Alcon ftuyt het werek. hy is den dichter tegen, Om dat hem by de maeght fcheen gunft te zijn gekregen ;

-ocr page 718-



		VAN RHODOPIS, En dat verdroot den man tot aen fyn diepfte ziel, Mits hy meer van het geit als van een veerijen hiel. Hy fagh den koopman aen, en met een vlijtigh vvefen Soo heeft hy meerder gunil aen defen kant bevvefen: Hy gaf hem volle macht te ipreken dat hy wou, En fey den dichter aen dat hy noch ivvijgen fou. Dit gaf Mercator moet, en vry niet fonder reden, Dies is hy door het volck een vveynigh uyt-getreden : En nadat hy de maeght heeft huid' en eer gedaen, Soo vingh hy met befchey t aldus fyn reden aen: Wanneer kk^ ons <-uerfihilgae nae de reden nfvegen > Soo ifet (nae my d�nckf) alleen bier tngelegen : Te <vveten, hoe de mmfchfyn njv�fen hooger fielt ^Door Wagens, door de Ven > of door het edel Geit. En rvviefigh aen de njvaen met is ge<vvoon te binden, Die kgn wanfionden aen de nwaerheyt ondervinden : ^MenQgie njvat men <~vvil> <z)Vat boeckjffdegen geeft Is maer eenfchrale lucht die om de finnen fuveeft _Λ Js maer eenydeldinck-, eenfchef fel fonder wvefn ₃ Een fytelingh int oir uyt enckgl wint gerefen, Maer leken njveet niet njvat daer op nvervvaentheyt roemt _yEn dit is _>foete maeght > dat eere ajvertgenoemt. 'Brenght die eens hy het geit _s rvyatfal het al^verfchi�en By die in dit geval de <vvaerheyt fpreken n/villen ! Geit is een ^rvvonder dingh daer op eenyder njvacht ₃Geit heeft aen menigh man den adel toe-gebracht: Geit maeclq de kleyne groot _sgelt heeft geduchte krachten,, Geltmaeckt de droeve bly _y en doet de prinsen achten, Geit oeffent hooghgebiet, <vvaer uyt dan* adelnjvafi^ Geit is aen alle kant een aengename gafi. Geit, op een ander tijt _y doet torens, hooge <°vvallen, Iaefieyle rotf�nfilfs in haefien neder mallen:

-ocr page 719-



		6₇8 OP-KOO'MSTE Geit wpeder, ds het <�>��!� ₃ maeckt rouwe kamers net, En lege flallen hjoI ₃ enfhrale keuckens njet, Geit maeckt njan vierkant ront, geit k^n paleyfen bouwen, Geit is inhoogenprijs oockfy defchoone njr ouwen , Geit fchildertj geit blancket >gelt maeckt <�� leeück^fchoon _yEn njyaerom meer gefeyt f het geit dat fpant de kroon. Watfal een Iqpjuhfnan dom ? hy kan geen oorlogh njoeren _? Hy kan geen trommels flaen ₃geen njvapens laten roeren, Hy kgngeen ruytery doen drayen op het njelt, Soo hy het niet en doet door mUdelnyan het geit ₃ Oen zenuw njan den kfijgh � Laetyemant geit ontbreken, Stracx falfyn ganfch beleyt ^fyn njoorflel blijven feken ₃Stracxfalaen alle kant fyn leger blijven flaen., Sn niemant wan den hoop enflder njvillen flaen. Nufegh al njvederom > njvaer is het geit te nj inden ₃ Ten � die handel doet fyn beurfe njvii ontbinden ? Een prins die geit behouft diefpreeckt den koopman aen ₃Die njveter middel toe, en doet de njvtfels gaen. Hy doet njan alle kant den rijckdom neder dalen ₃ Hy kanfè met een briefuyt njerre landen halen: En niet njoor dat het geit tefamen is gebracht, En heef ter eenigh njorft geWelt ofhooge macht. Geit _>gelt dat is de loos, geit is den hooghflenfegen, Door geit njvort alle dingh njcm elders hier gekregen, Door geit ben ick^gewoon te brengen ïn het lam sAlnjyat in Congo njvafi, en njvat Symmatra plant. Geenfladt kgnfonder geit, geenflaet en kander njvaften, Al njvaergeen koopman is daer zijn geen rijcke kaften: De zee-njaeit is de ziel njan al dat njverelt biet, Om dat hier door het njolck^fyn njolle lufl geniet. Wat kander op het njelt ofaender heyde groeyen ? Wat koomter uyter zge of uyt de beken njloeyen f

-ocr page 720-



		VAN R � O D O � I S. 6?9 VVat wvorter uytet '-vier ofuyt de lucht gewrocht ₃ Dat niet door mijn beleyt te woorfchijn WVen gebrocbt ? zAl rvvoont het edel gout in onder-aertfche kuylen _yEnfhijnt njoor alle tijt aldaer te ^willenfihuylen > lekbrenget even-nsvei ickjhalet aen den dagh ₃ Hoe-njvelbet noyt een menjch hier o f der aerdenfaoh. Wat dient hier meer gefiyt ? ick kan als open fielten Het ongemeten njac^ de poorten <-u<tnder hellen : Geen afgront isfoo diep, geen klipfoo bijfier fieyl ^Daer ickniet op en klim_} of onder-door en zeyl, Jck houdet ijoor gewis, ickjvveet dat u gedachten Den rijcken diamant en allefieenen achten: Jck^vVeet hoeghy bemint dat in den oefier njyafi, Om dat het alderbefi de jonge maeghden paft, xMaerfeght ons met befcheyt, <vvie doet de peer els halen ? Wie doet den Indiaen in diepe gronden dalen ? lae midden in de %ee* ? ift niet het machtigh geit ^ ^Dat hem door ons beleyt ten loone wvert ge fielt. Wie doet hier in het hof den rijcfyn amber komen} Wie heeft denpeten reuckjle katten afgenomen ? Wie brenght hier porfeleyn ? en njVie hetfihoon kgrael ? Van ons en <~�� het geit daer kpmtet altemael. De 7$e beUelt my tol^ en alle rijcke firanden ₃En al het n/vude njolckjn al de werfie landen, Niet door het hoofs-belejt, ofeen'tgh krijghfgeWelt $ Ict^kgijget altemael door middel njan het gek. fs dat niet koningh zijn ? De groot e njVater-firoomen, De felle rotfinfelfs ₃ de gommen uyt de hoornen, En <xrt?atter op het njelt of in het njyatergroeyt ₃ Dat komt <~�<�� alle kpnt in onfinfchoot gevloeyt. Al njvat dejonckjieyt njvenfcht ₃ de teer e maeghden lieven > Daer kan ickmeiter daet de njyerelt in gerieven j VVy*

-ocr page 721-



		68� � � - � � � � S � � Wy balent uyt de zee, of uyt een nierre kufi ₉zAlruvat bet oogh begeert, en <-uvat het bene lufl. V F at giet den krijghfman aen een koopman door teflrijcken ₃ Die <voorfyn mulle pracht <-ury met en houft te njvijckgn ? Voorvvaer dat lijd' ickjiiet. Maer boort doch wyatterfebort, Waerom de <-vVint-geck^ raefi, en dus fyn galle flort. Een krijghjman in het <velt, een koopman in defleden, ^rLijn flrtjdigh tegen een, als met deganfche leden : <iAl a/yaer de krtjgbgenaeck$_s daer is dat fegen njvijckt ₃3\iaer <-uvaer dat handel koomt daer ^Wortet al <~[Jcnijck$. Een kypjghfman is een rups, een keyer op de hoornen, Eenflrooper op het <-velt > een roover op deflroomen _yEen njyant njan het recht ₃ een hater nyan de denght ₃�en breder <van de tucht _$ een � hender nsan dejeught _s Eengeepd ^voor het lant. njyatfal ie k^v orderfpre ken ? �en pefl ₃ een al-bederf\ een "Vvinck^l njangehieken, Benpoelnjan alle <uuyl_y eenfm'^enjan ^verdriet ,� 'Trinfefie_} <~uvatje doet ₃ en neemt den krijghfman niet. éMaer 't ïs genough gefèyt. V is tijt hier af te breken_} Niet een �� defen hoop en dient hy my geleken. Jckfpme tot befluyt, enfegge woor het Ie�, Al rvvaer de pmnmghjpreeckt , daer kfmck$ de reden befl. . Hier (loofde Krijghfman op ₃ en wen tot vvraeck genegen, lly fehoot ter zijden uyt, hy (lough op iynen degen: En had hem Rhodope niet ilracx een vvenck gedaen, De koopman had gewis iyn handen niet ontgaen. Maer als de ichoone maeght tot hem haer oogen wende > Doen vvaft dat hy teritont iyn ongelijck bekende : Al icheen hy ichier verweet > en uytermaten gram, Hy was van ftonden aen foo dwee ^elijck een lam. Rentier begint u � verck, ( gingh hier de vader fèggen ) Ghy mooght wat u miihaeght mee reden weder-leggen, Maer

-ocr page 722-



		VAN R � O D O � E. <8i Maer hout u gramicfaap in. De jongelingh begon, En fprack voor fyn beroep ten beften dat hy kon ; <tAls ickjntjn oogen keer ontrent der menfchenfiaken, Rentier. En njlpjügb onderfoeckjvvat � de lieden maken, Soo nuïnd ick^y ^weerde maeght > dat al<uVatyder doet* Noyt rvry en is ge/lelt <~uan druckjn tegenfpoet. Een njvifielbaergeval befliert hier alle dingen : Wie kan defnelle Imht, nrvie k$n den hemel dwingen ? Wie ifiet die de zge en hareflroomen bint ? Wie heef ter oyt betoomt de '-vleugels n/an den njvint ? VVie kan fyn eygen hert ₇fyn aen-geboren finnen, Wanneer t de noot <-vereyfiht, met reden overwinnen ?* zAch l niemant <vvieder leeft $ alnjvat de fin befichijnt Verneemt-men dat wer keert, ofiinder haeii<uerdwijnt. Wie kan een prinsen hert 'in eenen flant bewaren, ^Datftaegb wvort om-gevoert gelïjckjle lofie baren ? Wie kan oytfiker zijn <~vvanneer men rechten moet Van oordeel, njangeluc^ ofnjanfiyn eygen bloet f T>e Krtjghjman heeft gefvvetfi^fio dat ons oir en tuyten ₃Waer uytfyn hoogen naem engrootefiatenfpruyten:* �Maer ds men fyn bedrijf met reden onderlag, Soo gaet al dat gefimekjn geenen deele <%>��. Laet hem <vry maebtigh <-volckjvVelfihrap in order fitten ₃� et ickjn wveet met njvat dat kn het al beletten:* 6en rooe^ een mift, een damp gerefin uyt de lucht, � rijft hem, die boven lagh ₃ niet fielden op de njluebt. Een die deguldefon het ^voordeel had gegeven, ^Dïen heeft de doffe maen mveluytet <uelt gedreven ; ^Men hoortet over-al, menfietet in 't gemeen ₃ Het ganfiche krijghfibeleyt is maer een dobbeUfleen. Enfihaon de Raetfiheer poght met ^wonder groot ^vertrouwen, ^De kgningh is degront daer op de lieden bouwen: R r r r ty

-ocr page 723-



		m% OP-KOOMSTE Sy njv orden groot gemaeckt alleen nyt enckglgunft ₃Enfoo te blijven fiaen � wrygeen kleyne kynfl. ^rDe njrientfchap man het bofnj ergert gelijckjie <vvinden > En die � wveynigh tijts op eeneplaets te winden. Hoe menigb edelman _y ^voor defen groot gemaeckt, Is op een oogen-blickjn lagen fiaetgeraec kt! Alnjvie dit over-kpomt die moetjyn hert ^uerkpijfin, Om dat hy by het ^volckhemfiet met ^uingers <wijfen. Hy if�r beter aen die noyt <~verheVenfiont > Als die, naer hoogenfiaet _s figb in de laeghte wont. De koopman diejyn kraemfoo moy <vveet op teproncken ? oAlfhijnt hy hoogh te zjjn > is mede licht njerfine ken:* zAlkrijght hyjynen njVenfch en rvv'onder machtighgoet _sHet eynd�ght menighmaelin drucken tegen/poet. H)e njvint die hem eenfehip heeft over zee gedreven, T>at hem in kleyne tijt heeft groote mtvrnfigegeven, Die brenght hem ^wederom ^Wellicht f o hm dm flagL�^ Ή at hy ontrent de beurs niet flaende blijven magh. Menfietet alle daegb _s diefoo geduerigh njvoelen* n)ie laet het ongelack^gewi/�efagen ^voelen $ Daer isgeentwijjfelaen _xrvvie grootenettenfpant Die krijght, eer hyhetgifl > njeelfchewen in het wvmt. Ghy dan njvilt nimmermeerfio lof^enfiaet <verkiefn ₅ Wie haeftighgoet n/erkrijght die kan het licht njerhef�n : En ί wijl men <~uoordeel doet > en njveder fchade lijt ₃Soo � de bange ztelgeduerigh in denfirijt. Φ e daet die <-vvijfiet uyt, dat foo onwife '-vlagen Zijn niet aen onsgemoet alsflaegh aewife plagen: Maer njVygaen op de maet ₃en noyt te lijdigh bly_sDoch njvedey in dengeefl^van harde nepen 'vry. Il) at is de menfehen befi, Waer toe hetfiaegh bewegen* �? Ceftheyt in dengeefl noem ie keen gt'ooien βgen,

-ocr page 724-



		VAN RHODOPE. Liet ^woelen dien het luft. Senftil en reyngemoet fi wei-heft aen de ziel, en njoor het lichaemgoet. Die niet en nrpil ontfien de tracht der elementen, Die grondefyn ge fin op <vtfi gefielde renten ^ � at is eenfiil bedrijf', en finder groot beflagh ₃Daeryemant met n/ermaeckfyn nmughde f legen magh � De krijghfinan gact te njelt, hj magh hem geenfins jparen _�Daer blijft dejomer-tijt, hetfoetfte <-uan de jaren : De raetfheer moet te hoof^ daerfit hy dagen langh, Wantgroote princen dienft en is maer enckeldwangh. De koopman is eenftaef, hy moet geduerigh fihrijven > En meeltijts over %$e een loften handel drijven. Siet geene <vm den hoop en dient njoor uwejeught, . Om datje geen mermaecknjan hun ^verwachten meught* Ghy fielt dan uytenfinfoo ongelegen fak^n, En njvilt <voor uvvenftaet bequamer gronden maken: De krijghfinan dient u niet, ghy zijt njanfoeten aert ₃Bn hy een rauwe gafl, die niet een menfch enfpaert. De raetfheer 'in dengeefi bevochten njan deforgen, Heeft dickrnael niet geruft tot aen den lichten morgen : De koopman reyfigefiaegh, of paft op fyn gewin, Jndien niet met het lijf> ten minfien met den fin. IckJ?en de man alleen die mijngeheeie leden Kan me den njotien eyfih in uwen luft hefteden : fch^ bengeduerigh fhuys om u njermaeckte doen, ~Bereyt _s tot uwer njreught ₃ te ft ten in het groen, Tejpelen in het a)elt, te rijden met den njvagen ₉Tefoucken uwen luft in ^velden, boften, hagen,* Wech dan met dat het Kraem, ofBoeck^, of Degen geeft $ De menfch heeft eer ft njemaeckjie op fyn eygen leeft. Snfihoon ons tijt njerloopt, terwijlnjvyfpelen rijden, Oockjiat geeft even-felfs ons ft off tot ^verblijden ,* R r r r 1

-ocr page 725-



		684 OP-KOOMSTE Want met een korten dagh ^ ofnaer eenfne�en nacht ₃Verfhijnt tot ons wermaec^gefaegh een nieuwe pracht. tAlsfigh een ander quelt ₃ met droefheyt in-genomen _yDat hem een wrolickjaer is haefiigh om-gekpmen., Tjjn wvy des noch werheught. de tijt geeft ons gewin ₃En brenoht ons even-flaegh geluckjen woordeelin, Enwvaerommeergefeyt? wvy leven fonder frgen, Ons renten %jjn beft, of waf door goede borgen. <5My dunckt hy is een God die opfyn renten leeft, Om dat God alle d'mgh by tijt en flonden geeft; Danfnt hy jeughdigh kuyt > dan hoy., dan koren-aren, Dan ooft en wvinter-fuyt om lanoh te mogen/paren., Dan edel dmyf gewas _> ten Iefienpeten mof Die wan den kouden angfi een bange ^dwerlofl. Hetgaet ons even dus. de maen en hare paer den �n meten nimmermeer de ronte wander aerden, Ofdaer rijf nieuwe wrucht oockjyt ons eygen lant ₃Van datter isgefaeyt* _? wan datter is geplant, 'Van datter in het wvout of elders kgomt tefpruyten ₃Soo dat menyder maent met wrucht en kan bef uy ten: En wvaerom langh werhael ? wvy winden t aller font Ben werfh, en nut gewas ten dienfe wan den mont. fckjate dien het luflwan kyvingbrijckgnfprekgn, Soo dwafen hoovaerdy en heeft my noytgefleken: Eeny der eer Herman is Trias mfyngefin ₃En wvie hy wrouwe noemt die ifer Koningin . tAlwvie infoo een rijcJ^geen luf en wveet te winden, 7) ie isfaegh ongemf enfvveeft met alle wvinden. Ey wvaerom is de menfeh eenflaVe wan 't geval f Vernought u, grilJigh wolc^ wgfo befttet al. Menfgge wvat men wvil₃ ick^prijf waf e renten ₃Die treden metten woet de kracht der elementen:

-ocr page 726-



		VAN R Η O D O Ρ Ε. 685 Wy zjjn in molk mfl oockjds een ander beeft., Ickjioud' hem moor een f rins mviefiilenfiker leeft. Na dat op dit gefpreck een itilte was gerefen, MiiTchien om dat de man de ftilhey t had geprei�n, Tradt flucx de Dichter toe: en met een foet gelaet, Soo fprack hy niet een vvoort als op de rechte maet. Jndienghy ₃ mveerde maeght >geltjckgemeene menfchen > ^Po�et � Woudflaet, en machtighgelt, en leuye dagen mvenfiben > Ickj-vyetet moor gewis ickmocht mvel henen gaen, Want oockte deferflont mijn fake mvasgedaen $ �Maer nughy niet en acht datflechte lieden prijfin, En hebt u breyn geleer t mry hooger op te riffen, Soo ben hk^welgetroofl te mvachten metgedult, yVienghy, o mveerde bloem, moor u merkiefen juk. Wel aenghy die beflaet u faken dus te prijfen j 2y laet u man de kunfieen mveynigh onderwijpn, Waer meyntghy dat een rijckpffepter in beflaet f Voorvvaer niet in het hof atol gullen overdaet > Niet in een groot e fleep njanfere lijf trawanten ₃Niet in een pr acht tgh kleetgeboort met diamanten, Niet 'm een rijckgebou, of in eenguldenfel j Ickjtchte dit bejagh moor lemen altemael. Hy diefyn tochten dwinght ₃ die urfucht kan merdrijven j En tegen bleyckgn angfifyn hert e mveet tefitjVen, Die niemants flaefen � ₃geen heer en na en loopt, Geen hoogenflaet en mvenjcht > geen gr00te lafien koopt, 'Die niemant oyt en njleyt, maer eert de mrije reden, Die mveynigh goets beft ₃ en e f ter � te mreden > Die man geen ff ij t enfwelt, die na geen mvraeckjn dor β j Ό at � in mijnen fin een prins ofmachtigh morff^ Daer in light heerfchappy, die niet en � tefchatten > En die man duyfent een niet recht en mveet te matten: R r r r 3 Daer

-ocr page 727-



		öS6 OP-KOOMSTE Daer in ,o reyne ziel, daerin light hooghgebiet ₃Die niemant man het molckjn mvare daet en f et _BGeluckjgh ü de menfch, diefigh k$n mergenougen Met dat den hemel geeft, en dat de Goden mougen: VoorWaer mvie defen fiant eens meftinfyngemoet, Js hooger ingeluckjtls f rins ofkoningh doet. Wel, om � o rijenen kfoon moor ons te mogen mvinnen, Daer heb ickmVapens toe en op-getogen finnen: Koom mought u nevens my, ickj^n de rechte baen _y^cDie onsgeleydenfkloockhoogerals de maen ₃Die ons geleydenfil tot boven in de mvolcken, En toonen over-alde dwaesheyt aller molckgn : Koom mought u nevens my > en onder mijn beleyt Daer is u defe kroon moor-feker toe-bereyt. �en kroon > een rijeke kroon > die aen u jeugbdigh leven Saltroof, en herten-lufi, en fldle finnen geven: S al feilen ugemoet in � o een ma f enfant ₃Datghyfult ruflefen al miei het ganftbe lant. Luet al den f ellen hoop laet al de nijders keffen, Geen mier ₃geen mvater-vloet, geen donderfil u treffen:* Wyfulkn onder eengerufi en mrolick^ijn ₃^Terwijl hen prinsen felfs mergapen aen denfehijn. lekfd in uwen arm een aerdigh meers jen dichten * TïAtfil u met mermaeckjot aen den hemel lichten, Dat��door foete mreught mer heffen ugemoet Wt defen aertfehen draf tot aen het hooghfegott, En als dan eens de tijt ufil ten eynde leyden, �n datghy met mermaeckfrlt uytet leven fcheyden, T)an heb ickj mijnen dienfi den mvagen man de Faem*, Die fil door al het Lntgaen moeren uwen naem: ^rDiefilmetfeet geluyt door al de mverelt rennen ₃�n mvie een menfch gelijc kt die fat u deughden kannen,

-ocr page 728-



		VAN RHODOPE. Soo dat me duyfent jaer u graffal zijn getoont _ySoo dat nae duyjentjaer u graffiti zijn ge kroont, Gekroont met bloem-gevpas > met duyfent groene tack^n^ Diefaldefietejeught of ons gebeente fmacken ₉Enfiggen tot hetflof_y Tfyfi _bfiete UeVen, ruft, V naemfilnjan de doot noyt weerden uyt-gebluft\ Tïlaren njan metael > en hoogh-Verheve wvallen _�Die moge» metter tijt, die moeten neder wallen: éMaer wvat een edelgeefl de menfchen achter- laet, �)�� is woor alle ttjt de wverelt een fteraet. De jonckheyt die ons rvolghtfiluwe deughden roemen _sSd u door mijn gedicht woor algelmkigh noemen > En menigh aerdigh dier wan ongeveynfdm aert, Sal ntvenfchen eens te zijn dat ghy te woren wvaert. Vge e� falonder-dies tot inder hooghtefweven, Sd in een diepe wreught en by de Goden leven: Daerfil een lauwer-krans die noyt wer dorren k$n V frvieren om het hooft ^ en fieren uwen man. Daerfil hetgeefligh wokken al de reyne T^ekn V «voeren door hetfwerckjnet ongemeene wvielen _xEn toonen 'm de lucht den groot en Orion _rEn leyden metter hant de peerden wan de Son. Daerfil een heüefirael, die noyt enfil werdwijnen _D. Verlichten ugemoet en door u ^ele Jchijnen ₅Soo dat ghy kennen fik tot m den dtepflengront Dat noyt een geeflighbreyn op aerden onderzont, Gaet nu eens ₃ wveerftepant ^gaetTiu eens wergelijcken 'Denflaet by my werhaelt met alle kpninghrijcken: Foorwaerfeoghy ugeeflmaer eens ontluycken wvilt ₃Ghy fik met oogenpen wvat 't een en 't ander fchüt. JMaer₃ nae dat k\werflae, men hoort hier menfchen praten Dte op een diep geheym en teyekens figbwerlaten:

-ocr page 729-



		*6?$* � � - "� � � � S - � � Sy nj'mden ( na menfeyt) wermaeckin haer werdriet, Om dat men hier en daer eenfelfaemfpoockfelfiet. Of mits een heefeflem, wan onder op-gedreven > Heeft uyt een dtyfier hol een wreemtgeluyt gegeven; Of om een ander gril. Siet I alfer yemant mint Hoe licht hy yetbedemkt, of hem ten heften wint« Wat my hier in beUnght, ickjtan u teyc^ensfggen Daer met een wafi befuyt zijn gronden op te leggen: fckheh wan defeftofal wry een groot getal _?Een ff eelt my woor den mont dat ickwerhalen fal. Lef op eenfoeten dagh als wvy een deunt jen Jongen > Sou qmmmer op het boeckyen rappe wloo gefprongen ; Maerfiracx belent het dier ontrent«teere borfl ₅Om daer in wolie lufl te lavenfynen dor �. Het koos uflincker zy > en wviflalfoo te kgmen Ter plaetfe daer u hertfyn wvoon-plaets heeft genomen ; H^aerfet hetfigh terjpoor > en hecht �� k^eynen mont Juyfl daer het in het wel de teerfe plaetfe wont. Cïly wvort het beeflgevvaei en haddet f hier gegrepen ₃Maer echter raecktet wech eer dat tet was genepen: En mits ghyfyngeftacht en alfyn mackers haet, Soofochtet buyten u een ander toeverlaet $ Het fprongh my op den arm > en dat met rafegangen, fc^fagh hoe dattet liep metgrooten ang/2 bevangen .- Het k^oop my in de mou tot daer mijn ader flough ₇Daer font het wvederfil, hetfeheen hem diepgenough. Ghyfaeghtet met wermaeckfwe datfyn teere pooien S'igh wougen tot het wverc^ en op mijn leden ftooten: Hoe winnigh dat het beet, en hoefyn h^eynen beck^ <My als een adder fiacl^₃ en maeckt een roode plecht Het dier wvas ront en wol ₃ en gingb daer op wertrecken ^ �ngingh ₇ \en wveet niet wvaer >fyn teere leden decken.
				�
				�

-ocr page 730-



		VAN R � O D O � �. jfckfuont een diepgeheym ,jae troofi, in dit gepekt, En hebber nader hant een nseersjen op gedicht.. Kley � vlootje, geeftigh dier ₃ wat hebje gaen bedrijven ? Ghy hebt in u den kceft van twee vericheyde lijven, Ghy fooght mijns hertiên bloet _y en oock van mijn vriendin, De mijn' en hare ziel naemt ghy te famen in. Wy zijn in u vermenght en onder een gedreven ₃En leyden binnen u alreets een echte leven j Ons vocht, ons innigh mergh ₃ ons herten zijn gemeen, Wy zijn geen twee voortaen ₃ wy zijn te famen een. Wat kan dit pet geval_} ^vvatfalhet doch beduyden ? Gewis, naer ie\hetgrijp> het maeckt ons echte luyden. Hoe kan het ^fchoone maeght, hoe kan het anders zjjn* ? Mijn bloet dat is het u^enuis njveder mijn . Siet rwateenaerdighjpoockheeft Venushiergepnden l Wy moeten njoor gewis te famen zijn gebonden ₃ Te famen zjjn gepaert . Welaendantotbefuyt, Ontfight ditgriüigh ^volck,: en njveefi mijn lieve bruyt. jndien men teyekgns acht genomen wan de dieren Die in het groene <~vvout of om den hemel jvvieren ₃ Soo dient njoor al gelet opfoo eenfoet geval ₃ Datfchier met njvoordenfeyt <vVat ons gebeur en fal. Wel aen ontfanght mijn hert, dat ickjt kpme bieden, En let niet op den wvaen wan dep grootfe lieden $ éMijnfiaet is boy en haer ₃phoon nijt en nijder keft, Soo <ver de wveerde ziel het lichaem overtreft. De Dichter had gefeyt > en om fyn moedigh fpreken Soo was meeft al het volckin haer gelaet ontfteken: Doch nae een korte wijl ibo quam de Schilder voort, En 't bleeck aen fyn gefpreck hoe dat hy was geftoort. ��<? ben ickjn mijnfchickjls defe pochers ufen > En wallen te oen een geitje (als rechte dvvapn l

-ocr page 731-



		6₉o OP-KOOMSTE Slet ds de bottelier en kgckje famen kijft ₃Ί)αη hoort men in ³t gemeen wvaer dat bet fityvel blijft. Wel aen, tckjaet het wolck haer eygen wuylomdecken, En Ie o gen woor het oogh haer onbekende wlecken: lckj~vvil ζ wvat my belanght) maer brengen aen den dagh Dat u nau-keungh hert tot my-vvaerts tree ken magh, De geefien die den aen <-van alle konflen wveten _rDie feilen nevens een defchilders en po�ten $ Want dat eenfchilder treedt �fiommepoefy, En als een dichter wverekt danjpreeckt defchtldery.� Haer beyder kynflefireckt de wVerelt tot wermaken > En doet aen f ringen felfs een drowvengeefl ontwaken : tZMaer tufSchen hen nochtans daer wind' kkjen werfchil? ~Dat \ckjy* eerbare maeght, hier openbaren wv�l, Wat � eens dichters wverckj hy Leert de wvoorden danfn ₃En wvat hy wv'mnen kgn en zjjn maer groene kranfen ₃Of wan een lauwer-boom, of wan een myrten-blat, 6n dit isfoo het Jch�jnteen wvonder groote jchat. Maeckt hy mlfictiien een weer s dat geefligh fchijnt te wvefen, Soo wVort hy ζ naer het walt) by wvtjlen eensgeprefen: �Maer dat is anders niet alsflechts eenfchrale wpint, Daet wan noyt eenigh menfehfyn beurfefvVaerder wint. Befiet Homerus felfs eenprinfe wan de dichters, Hy metfyn ganfche rot dat wvaren kale WPtchters: �n wVitt �fl dat hy op door al fyn kynfi wervverf, �Als dat hyganfeh beroyt en als werkten fierf� 'f is wvaer dat fyn gedicht noch heden wvert gelefen* _?En'/ is tot fy ver eer als in de lucht gerefn: �Maerfchoon al leeft fyn naem, al is fyn eere groot, Het is woor hem alleen eenfuypen na de doot. Syn lof magh over zee in alle landen fvveven ₃Maer daer enplaghgeen wwijfofk^nders af te leven:

-ocr page 732-



	691
VAN RHODOPE. Sn als een rijpe maeght een ^vrijer kjtjgenJou , Dan geit die wvafem niet, men njVil een rijcke mrou. Wel prijftdanfooje wilt dat nette pennen Jchrijven, Maer dat noch even-melen kan geen k$uck$nftvpoen � Wat iper ruan den geeft en njanfyn hooge ^vlucht ? �Men leeft niet njan den njvint ofijan defchrale lucht. %Men k^ngeen hooffche maeght, men kan geen fchoone nj�ouvven Met eer, met lof-getuyt ^ met dichten onderhouwen: begeeft oockeven-felfs heeft noot te zijn gevoet, Soo langh hy met het lijftefamen mvonen moet, tAlquaem zApolIofilfs met fyn gefvvinde ga ft en, Indien hy niet en had_}foo moefl de dichter maften: eAlmvie met met en brenght alsflechts de hloote kynft, Schoon dat hygeeftigh is noch mint hy mveynighgun ft, Van hier dan altemael die zijt gewoon te dichten > Voor dit mermaert pingeel moet inU en penne fvvicbten; De mveerdefihtlder-kunft merdient algrooter lof, Want boven haer njermaeckfoo kpomter voordeel of. IckmVinne machtigh geit, ickjnakg groote ftucken > Oockjuveet ickjyp deplaet de morften uyt te drucken: Hier drijfick, handel med³ en mry met groot gewin, En dafs een dienftigh mvenkmoor huys en buyfgefin. Ickjhebbe Ie ft mijn kunj� den koningh toe-gefonden, Dies kreegh ic^grooten danckjn meer als duyj�nt ponden, En noch een kettinoh toe die om mijn leden hingh > En driemaelom mijn hals en om mijnfchoudersgingh. �en dichter onder-dies die had een meers gefchreven, En dat mvas aen den mor ft doorfeker mr�ent gegeven_;'T gedicht mvas ene kei geeft en man een hoogen toon, Maer boort togh mvat hy fyeegh totfyn merdienden loon: J^ckfagh eengroene krans gevlochten man laurieren ₃Die mvert hem toe-gebraebt om hem te mogen eieren: S ((( 1	691

		*Daer*

-ocr page 733-



6₉2 OP-KOOMSTE Daer n>vas een <vvapen by dat hem de koningh fchonck^ �Maer al dit hoofs geway en � maer emkelpronck.. �Maer <vvaerom langh rverhael ? ickj^n tefamen wougen Dat u > dat al het njoL�^, dat pr ineen kan wer nougen, En dat oockj?oven dien my ^voordeel geven kan$ En wie dit recht betracht dat is een handigh man ₃ Dat is een hoogh njerftant, en ruveert te zjjngepreftn_} sAls by de dichters felfs ten wollen is te lefen. Ghj daerom > nuveerde maeght, o fier fel wan het lant ₃T�iet my ooc {heden-felfs u trouwe rechter-bant. Ickft l dit aerdigh beelt njan uwe jonge dagen, iAen d' eeuvve die ons njolghtfoo kunfiigh over-dragen ₇Dat uwefchooneglans ₃ oock^over duyfentjaer, nAen al het kpninghrijckjal wvefen openbaer: Dat uvvefriftche jeught door al de naeftefteden Sal coverden aengefien ₃falnjverden aengebeden ₃- Soo datghy door de kun/2 als eeuvvigh leven fult, Schoon dat u levens tijtftl lange zjjn njervdt. Soo ghy den krijgh bemint ^ ie {kan het bloedigh w echten _? 2n legers tegen een met onVertfaeghde knechten V toonen door de knnft ₃ als of het oorlogh wvaer ₃En dit al buytenfbrgh enfonder ugevaer. Offoo u, njveerde maeght, een raetf-heer mocht behagen, Vermits hy in het hofbefteetfyn meefle dagen, Soo njveet oockjiat de prins wan my met wveynigh hout> �nfi{en wangevolgh my dickrnael toe-betrout. �n t is wan heden niet dat prinfen fchilders eer en, De daet ooc{even-felfs die kan het heden leer en -> ³ Τ is over duyftnt jaer en langer foo gevveeft ₃Geitje {men over-al'tn oude boec{en leeft. Soo ghy een koopman heft ₃ k{ {an ooc {handel drijven, �n kan noch door de kun ft mijn faken beter ftijven_s*

		VVant

	«

-ocr page 734-



		VAN R � O D O � �. n V^antfooder eens eenfchip njan eenlgb koopman blijft, Soo datfyn kaem <~verfuypt of of de baren drijft, tAl is de goede man niet m de %eegeflorVen, Hy is des niet-te-min omfyn n)erlies bedorven _s Want als een handelaergeraeck$ in dit ^ri>erdrict, Soo isfyn luyfler uyt en fyn geloof te niet. ^Maerfchoon my dit geval mi^chien mocht overkomen, Soo njvare my nochtans maer fvveynigh af genomen $ Want als ickflechts het lijf mach brengen oen de ree _y Soo blijft mijn befejchat behouden njan de zee. De kynfl dat edeldingh enfalmy niet ^verlaten, zAlmoefl ichfonder kheetgaen dolen achter firaten: (tAl <~u\ood^y ickjéyt den krïjgh ₃ al liep ic^uyten brant, Jckhielt noch even-faegh mijn alderbefie pant, "�� een f hoon juweel en boven alle fchatten _y^Daer njvint > en nj'ier, en zee > niet op en <~vveet te ^vatten: Kunfi is het befiegoet, njvie dat het immerfpijt, Trin^fe, n)iert de kynflghy diefoo kynfligh %ijt, Terwijl de Schilder iprack > en al de jonge-lieden De maeght door langh gefpreck tot haer gefelfchap rieden, Hy die met fyde vervvt, de lefte van den hoop ₃ Kreegh fchier uyt ongedult de finnen op den loop. Haer tael vol overmoet die had hem langh verdroten, Dies was hy als een vat vol nieuwen moft gegoten_; Soo bobbelt hem de geeft: en als hy fpreken mocht, Soo flough hy mette tongh aldus de ichrale locht: lekjie dit ganfche rot <~�� hooghmoet op-gefvvollen, Borduer- Sn ic^ kaom achter-aen als Koppe mette fchollen, � ü onrecht ,fchoone maeght j dat my hier in gebeurt,, éMaer defen onverlet en kenter niet getreurt, Aenhoort oockjnijn gefpreck^ ₃ alben ickfchoon de lefle, Soo ghy de reden njveeght, ick, ben <voor u de befe ₃* S f f f 3 �

-ocr page 735-



		«sr+ O � - � O O � S � � Ie {bentot 'mdengrontgeheelnjanuwenaert,, Jc{ diene boven al met u te zyn gepaert. Wy zijn 'm defiefladt te [amen op-gevvafien ₃Prinfefie mijner jeught, nfvie kgnu beter pafien ? n)e nxelde-fthildery, wvaertoeghy zjjt ge fint > Die heb ickjievens u <~van alle tijt bemint. �)�6 heeft mijn klauckjvernuft foo hooge nu getogen, Datgeene rvan de kiinfl bier tegen op en mogen, Soo dat njm nu a/oortaen het maeckfit mijner bant Vanyder wvert genoemt een rvVonderin het lont. Gbyfcbtlder, asvieje TJjt ₃ hebt my njoortaen te 'vvijcken, Ghy mooghtgeen rvetpinfeelmet onfinraem gelijcken ; Waer ie {met handen raeckjfoyt de vinger [et _? Daer is het ruvonder fchoon _s en uytermaten net, éWaerfiet u kladdigh <-vverc{en zyn maer njuyle pleeken, Die ghy op upanneelgewoon KJjt uyt te treckgn j Soo maer een aerdtgh kleet daer eens en kpomt ontrent _s Het ü njan [ionden aen tot in den grontgefchent: ^rDitfiaetgeen njryfiers aen, die hebben reyne leden ₃En njvïüen hare jeught aen netter hant hefteden : Ghy daer om ^fnfiche blom _s njerktefi my boven ��_� Vermits,ie {uwenfiaet ten hooghfien brengen fial, tAlzjjn de lieden groot die hier te njoorfihijn kpmen , ³ � en hcbbe � nae my duncfy ) <~uoorde[e niet te [chromen j 15e God-fpraeckjsrvoor my _y en over mijn beleyt ₃ My ü een hooger fiaet noch onlangs toe~ge[eyt, T)aer ü eenfiker hol hier buyten in de bergen ₃Van njvaer ( als eemgh menfeh een <vrage koomt te njergen ) Een holle ftemme rijft ₃ enfiyt in heefib gefihal*, Watyder die men noemt eens over-komenfid. Men hout dat even hier %$jn geefien 'm njerhokn, HDie vreemde dingen fien_} en niet en komen dolen:

-ocr page 736-



		Van R � o d o � �. ₉$ fae dat sApolio felfs ₃ ofyemantfyns gelijc^ ₃* Woont in betgrouftem diep en in het duyfier rijc^₃êen maeght, een reyne maeght, ontfanght defiem wan onder, En op een ^vreemde njvïjf uytfy hetfelfaem ^Wonder : Maer flracx na ditgeluytfoo <valt het tanger dier, Geraecfy gelijckjietfchijnt, wan eenigh haefiigh nj'ur. Men kan nvan haren montgeen fiemme meer ^verwerven, Haer leden ^werden fiijf, haer <~vvangen die befierven $ ^cD'tes njvortf als over dootgetogen uytetperc^ Soo dat eenyderfiet 't en ügeen menfchen njverc^ fc^, om iifoete min met groot en angfl heiaden ₃Heb my tot ditgeheym eens mede laten raden: Ic^quam ontrent het hol, endoor een jonge maeght Heb ie {op �� ftaet de Goden raet gevraeght: Mijn antvvoort isgevveefi, De kunftc van bordueren Sal uwe Rhodope ter hoogfter eere vueren. Daer mede jvveegh defiem ₃ en meer en wraeghd' ickniet, TJermits de priefier felfs het <vragen my ontriet. �n 't Was njoor mygenoegh > hoe kgndet beter wyefin ? éftdijn kynfiy mijn eygen njverek^uvert boven algepre fin_} Wert als een trap ge fielt tot uvvegrooter eer $ Ghy njvacht njan nu njoortaen geen nieuwe vrijers meer ₃En f-uvachtgeen aertfihe macht ₃ maer <~üought u na de Goden ₅Enftet op onfi kynfi, gelijckju njvort geboden: �nfoo u moedigh hert wvil hooger zijn gefit, Soo maeckt dat ghy njoor al op onfi konjie let, Geen krijghfinanfil het doen door krachten njan de leden ₂Geen raetf-heer door beleyt <van op-gepronc^te reden, Geen koopman of rentier door groot en machtighgelt, Geen dichter ₃ <-uvie het zy, en tfier toe ge fielt. Toeet fvvijght njan u njloo j ten 'zjjn maer nj'ijfe-vafen, En ghy en uws geitje\die zjjt gewoon te rafen; Ghy

-ocr page 737-



		*6₉6* O � - � O O � S � � Ghy droomt eenydel dingh, en gehoon bet met enfluyt, Ghy winter ^wonder in, en trechter woordeeluyt. Wat kanfoo njuylen dier in depn handel geven ? Waerfiaet wan ditbejagb in eenigh boec^gefchreven � Wie beeft jöo flechten dinghfyn leven qyt bedacht ? ZJoorWaer 't ü al te blau om bier te zijn gebracht, Toeten yfóete maeght, diefeggen dat � wVillen ₃En al haer diep geheym en zjjn maer rechte grillen : 6n WPat defchilders raeck$, datflel ic\nevens hen ₃ Vermits ickjoaren aert tot in de gronden ken. Laet noyt ditgr'illigh wolckjot wve kamer naken > Niet eene <~van den hoop en kan ugrooter maken 5 cAüeen _> eerbare maeght, alleen bet edelraem Js u tot meerder flaet en groot er eer becjttaem. S 00 ghy dan niet en njv'tlt met al de Goden flrijden _sEn dan noch boy en dat u ^voordeel laten glijden, Ij out op het nuvaer-berigh _y en niet op lofie wvaen, Wie met den hemel '-vecht die i^er qualickjien. Als yder had gefeyt, dat hy meync nut te vvefen, Soo ifler groot geraes door al het huys gerefen, Men krieker over-hoop. de krijghi-man boven-al Die gingh gevveldigh af, en maeckte groot gefchal. De vader onder-dies, en fyn vertroudc vrienden, Die over die gefchil als tuffchen-fprekers dienden, Verfchijnen op de zael > en ftillen dit gewoel, En doen fprack eerfl: de maeght, als uyt een reehter-ftoel: Ghy heer en altemael, die met gegronde reden Dit maeghdeltt\gemoet hebt k^achteïickjpefireden > Ghy njveet hoe depfaeckjny aen het herte raeck$, En dit mijn teer gemoet geheel bekommert maeck$, jekjbidde neemt gedult, alleen <voor WPeynigb dagen ₃Dan njvilickjvooTgewis de kans metyemant n/vagen: lek

-ocr page 738-



			VAN R � O D O � �. 697 Jck^almet eygenfiem beflkhten dit <-verfcbil, Enfiggen overluyt i/vien ic^jverkjefin ariil, J�{moet of uvvegunjï, die my ^vvort aen-geboden ₃Eer � ^vieren na den eyjch de tempels njan de Goden, �n bidden omgeluckjvoor mijnen bmylofs-dagh _sOp dat my 't echte bed ten goede dienen magb. Ghy doet gelijc\ ds ick^ Daer gaen de vrijers treden, Ten deele niet vernought, ten deele wel te vreden: Maer defen onverlet, ibo beek figh yder in, Dat hy den beften gront behout in haren fin � Wat is de liefd' een droom vol bijftcr vreemde grillen! Wie mint die wort verruckt gclijck de driften willen: Een yder ftreelt hem felfs, en ketelt fyn gemoet, En wort het meerendeel van enckel waen gevoet. De vrijers onder-dies zijn befigh ganfehe dagen Met al wat immermeer de vrijfter kan behagen: De dichter boveival vergeet fyn voordeel niet, Hy fent haer even-ftaegh een veers, of aerdigh liet, Een foete letter-keer, of dicrgelijcke dingen, Hy liet meeft alle nacht ontrent haer kamer fingen \ En mits fy uyter aert met dichten was vermaeckt, Soo wertfe menighmael tot in de ziel geraeckt. En foo geen hooger macht haer vryheyt had benomen, Miflchicn foo vvaer de kunft tot haren vvenfch gekomen �, Want door een foet gedicht of met een geeftigh liet Soo ift dat hy geftaegh van hare jonft geniet. Hy kreegh al menighmael een lonckjen van ter zijden, En dat en mocht voor-al de vader gêenfins lijden: Hy was ganfch ongefint en uy termaten gram > Vermits hy by de maeght te grooten vryheyt nam. De man die had gemerckt, als hy de jonck-vrou kufte, Dat hy dan gingh te vverck gelijck het hem gelufte : � t t t Hem

		*L�.*

-ocr page 739-



	é$8 O �* - � O O � S � � Hem dacht oock dat de maeghc hier uy t vermaeck genoot, Vermits fy hem den mont al vry wat gunftigh boot. Sy had een jonge mufch daer met fy plagh te ipelen, Maer iiet het aerdigh dier begon, eylaes! te quelen : En fchoon of fy het ftreelt > en broet in haren fchoot > Het is in korten tijt verwonnen van de doot. Daer treurt haer drouve ziel, en is geheel verflagen, Sy gaetet boven-al aen haren dichter klagen, Die maeckt een lijck-gedicht, een uyt-vaert voor de mus, En fongh in haren naem het treurigh lietjen dus:

			Nu , vrijfters > die dit aerdigh dier Voor defen hebt gekent, . Ick bidde koomt te (amen hier \ Syn tijt dieis volent. Koomt hier gefpelen, koomt doch ras, Koomt yder uyt fyn wijck; Pluckt maeghde-palm en bloem-gewas j En ^ieithet kleyne lijck. Het beeije datmy vreughde gaf En n^oet niet fonder kruyt, En moet niet dalen in het graf Als met een foet gel uyt. Doch maeckt fyn graf niet in de kerek ■> Maer buyten in het groen > En fet een veersjen op de ièrek > Ghy fult my vrientichap doen. Gaet fegh dan noch de keuke-meyt ₃ Dat fy na d' oude wijs _?Dat fy ons foete pap bereyt En dat van enckel rijs: Gaet roepter al de kinders by ₃ De kinders hier ontrent ₅Dat yder ete van den bry, Die 't beesjen heeft gekent �
MYn geeft die is geheel bedmekt Om fekerdrouf geval, JDe doot heeft van my wech-geruekt Dat my was lief-getal: Een jonge mufch ? een vrolick beeft» Dat was tot my gewent: Dat was in mijnen jongen geeft Al vry wat diep geprent. Het quanrmy fpringen op den fchoot, Hetdronck uyt mijnen mont: Het firekt', het Fcheen het eyfehte broot > Tot dat het ipijfe vont, Dan fcheent eens oft my bijten wou > Soo vinnighquam het aen ; Maer \ beesje dat had ftracx berou j Syn gramfchap W2s gedaen * Het weeligh dier, de foete mus, En focht maer enckelipel: Haer beet verandert in een kus > Dat greyt my bijfier wel. Maerfietnu is het beesje doot: Ach ! wat een groot verdriet. De Iuft en vreught van mijnen fchoot Die is nu ganfeh te niet.

		Nu, vrijfters, die mijn droefheyt fiet ? Hoet u voor dcfe pijn, En laetfoo teeren beesjen niet U luft en vreughde zijn; Kieft liever voor u leven langh Een haen die 't beter maeckt; Die laet ons hooien vrougenfangh j Oock eer den dagh genaeckt.

-ocr page 740-



		VAN R � O D O � �. 99 Dit vvift de loofe gaft �� geeftigh uy t te brengen En konder focten jock en kluchjens onder mengen, Dat iy van doen voortaen niet meer in druck en iat, Maer blijder luymen kreegh, en haren druck vergat» De fnege Rhodope bequaem tot alle iaken , Had even metter tijt een veersjen leeren maken; Want Cnemon die fyn luit alleen in dichten nam, Was oorfaeck dat de maeght oock aen het dichten quam. Hy had eens feker boeck in haer vertreck gevonden, Daer in dat menigh liet en veel gedichten [tonden, Meefl: van haer eygen vverck : en t' wijl fy buyten was > Gevielt dat hy daer in een aerdigh itaeltjen las. Soo dickrnaelkkji rvverc^, o Cnemon > heb gelefen, Heb icl^ugeefligh breyn en u met eengeprefen $ Soo dat mijn teer gemoet ₃ mijn �� en jeughdigh bert ₃Door middel <van de kpnfi ₃ aen u ^verbonden nuyert. Jckjvvenfch almenighmael een kys te mogen geven tAen hem die <van de minjoogeefl'igb heeft gejehreven: fck^vvenfch u datje njVenfcht _y en oockjnijn eygen gunfïs Endraegh u liefde toe uyt liefde wan de hynfl. Jcl^jzfVenfch een proufte doen > <vvaer icker toe gebeden, Ofghy zjjt 'm de daet gelijckjtls 'm de reden: lekjiou dat u bedrijf ontrent het minne-fpel éhloet njry njvat anders zjjn als <-van een flecht gefil, Hy wou noch verder gaen, maer hoorder yemant komen} En dat heeft onfen vrient fyn vorder luit benomen: Hy ftack het boeck jen vvech foo veerdigh als hy magh, En liet het maeghde-kraern gelijck het eertijts lagh. Maer 't is hem lijcke-vvel een wonder groot vermaken , Dat fy foo wel gevoelt van hem en fyne fiken. Hoe ketelc menighmael een vryer fyn gemoet Als hem een jonge maeght een kleyne gunite doet. � t t t � Maer

-ocr page 741-




V PO			OP-KOOMSTE
V PO

	Maer cVvijl dus onder een de jonge lieden mallen, Soo is daer in het huys een fake voor-gevallen, Een fake ( na my dunekt) hier � veert te zij � gedacht _%Om fomtijts by de jeught in 't (pel te zijn gebracht. De fchoone Rhodope die hadde verfche rofen, De befte diefe kon, van duyient uyt-gekofen: Daer vlechtfe kraniTen van, ioo wel in een gevought, Dat yder een hec werck ten hooghften vergenought.

		En mits fy na de kunft twee kranffen had geweven, Soo heeftfe metterdaetaen Cnemon een gegeven, Aen Cnemon die als doen de juffer onderhiel, En klaeghde wonder veel van fyn benaude ziel. Den tweeden rofen-krans, verich uyter hant gekomen, Die heeft de jonge maeght tot haer gebruyck genomen :

				Daer

-ocr page 742-



		VANRHODOPE. 701 Daer fat de jongelingh, daer fat de nieuwe bruyt, Ge^iert met bloem-gevvas en ander edel kruyt. Doch t'vvijl fy onder een den tijt aldus hefteden , Soo quam daer op de zael de raetf-heer aen-getreden: Dien wort oock nevens haer terftont een ftoel gefet , En ftracx foo heeft de maeght op defen ftant gelet ♦ De dichter fat ge^iert met bloemen vander heyden, En fy was even foo gefeten tuiTchen beyden; De raetf-heer hadde plaets ontrent haer rechter-hant, Maer fonder groen gewas of ander minne-pant. De macght vvough dit geval met vvel-bedachte finnen, En gaet, na kort gepeys, een foeten treek beginnen j Sy heeft haer eygen felfs van haren krans berooft, En fet het aerdigh vverek den raetf-heer op het hooft. Sy gaet de dichters krans hem van den hoofde trecken, En gingh haer eygen hair daer mede weder decken: Siet daer fat Cnemon bloot, de raet�heer is gekroont; Nu fegh, vvien heeft de maeght de meefte gunft gctoont l lek doe u defe vraegh, gefellen onfer tijden, Vermits uy t dit geval ontftont een hevigh ftri jden *, Want yder-een die riep, dat hy de jonge maeght Ten hooghften wel bevalt_} en boven-al behaeghc. Een yder drijft het zijn, en al met goede reden, Dies worter over-hant met alle macht geftreden: . Een yder ftelde vaft dat hem de vrijfter koos, Soo die de kroon ontfingh als die fyn krans verloos. De raetf-heer dreef geftaegh, en al met vollen monde > Dat hem het aerdigh dier de meefte liefde jonde; En dat hy voor figh hout al vry de befte kans, Vermits de juffer felfs hem gaf haer eygen krans. Hy acht het ganfche ftuck voor hem noch des te lichter, Om dat fy van de kroon ontbloot den goeden dichter: � t c t % Om

-ocr page 743-



		��% OP-KOOMSTE Om datfe metter daet haer gifte weder nam, Soo haeft als hy vericheen en op de zale quam. De dichter niet-te-min_s om dit te vveder-leggen, Weet (ibo het ichijnen magh ) al mede wat te ièggen: Heer raetf-heer, feyt de man, al fchijntet yemant vreemt _s'T is ver de meefte gunft wanneer een vryfter neemt. Want als een jufFer fchenckt ₃ dan is de vrient gebonden Aen wie de foete maeght haer giften heeft gefonden; Maer als een vryfter neemt, dan ift dat iy haer bint, En dat is voor gewis een teycken datfe mint. De fchoone Rhodope die heeft van my genomen, Verftaet dan hare gunft op my te zijn gekomen : Sy heeft ( en ick bekent) u hooft daer na gekroont, Sy dient dan wederom van u te zijn geloont. Ghy mooghtgeen bondigh werck op defen handel bouwen, Ghy zijt aen Rhodope, niet fy in u, gehouwen ; Ghy daerom, vrient, vertreckt, enoeffent ugedutt* En ghy, beleefde maeght > betaelc u eygen fchult. De raetf-heer wederom brenght hier iyn reden tegen, En toont hoe dat het ftuck ganfch anders is gelegen: De dichter vvijckt hem niet, maer op dien eygen ftont Soo brenght hy weder in dat hy geraden vont. Ten Ieften feyt de maeght, Laet hier geen wrevel rijfen, Ick (al in konen tijt hiervan het vonnis vvijfen : JLaet maer een kleyne wijl in ftilhey t dit geval, Ghy fult eerlange fien vvien ick verkiefen ial, Hier op gaet Rhodope met yver over-wegen, Tot vvien met beter glimp iy dient te zijn genegen : Sy fpant haer geeften in, iy denckt enoverleyt Wat datter aen de jeught tot antvvoort dient geieyt. Dan heeft.het machtigh gek op haer de meefte krachten_}Dan fchijntfe wederom nae edel bloet te trachten, Dan

-ocr page 744-



VAN RHODOPE. Dan heltfe nae de kunft, of naer een rappe geeft ₅Dan wegen by de maeghc de groote ftaten meeft. Sy is gelijck een zee gedreven van de winden, Sy foeckt aen alle kant, maer kan geen rufte vinden: Al watfe nu ter tijt in haren geeft befluyt, Dat vale in korten ftone, dat raeckter weder uyt.
			70'


		Vyft op dien eygen ftont (als d'oude boecken melden ) Quam Venus dertel wicht gevlogen uyte velden, Quam fyge met d� wint, en door de blauwe locht, En focht e� ftille plaets daer in het ruften mocht.
				TuiTchen- val j vervat- tende het krakeel tuf- fchen de Liefde en de Doot *, mitfgaders een oudt mans viya- gie j die voor een befonderc gefchiede- niife kan genomen werdeiij en miflehien niet ondi�- ftigh gele- fen te wor- de van luy- den die van foodanigen wefpe ge- ftekenzijn.

	Dien eygen oogen-blick quam oock de Doot getreden , Amechtigh van dereys, �n met vermoeyde leden; En mits het avont vverc, en dat de Son verliep, Quam 't fpoock in 't eygen buys daer Venus jongen fliep. Het monfter gingh te bed, belaft met groote forgen, En daerom rees het op oock voor den lichten morgen, Het gaf hem op de reys met onvermoeyde {poet, Oock eer de dageraet den hemel open doet. Doch mits het duyfter was, en wiftet niet te vinden Syn vinnigh hant-geweer, dat menfchen kan verflinden; En t'wijl het befigh is, en grabbelt ibnder licht, Soo vint het by den taft Cupidoos gulde fchicht. De kleyne minne-God, ten leften oock ontflapen, Die nam des doots geweer, als voor fyn eygen wapen ; Daer treckt een yder op, en treet in fyn bejagh Soo veerdigh als hy kan, foo neerftigh als hy magh. Cu-

-ocr page 745-



	70+ VERSCHIL TUSSCHEN Cupido fagh een maeght met fchoon-gebloofde Wangen, Mee hair dat fcheen gemaeckt om herten in te vangen; $y was groen als een lis, en fpichtigh als een riet, Maer die geen jongh-gefel ontrent haer komen liet. Het wicht, op haer geftoort, dat ichoot met alle krachten Tot aen haer jeughdigh hert, en gingh doen iltten wachten Wat na foo feilen fchoot haer overkomen fou; Maer voor een blijde feeft, foo refer enckel rou.

De vri jfter viel te bed, en fuchte menigh-werven > Haer fvveet is bijfter klam, haer buy te-leden fterven: De moeder gaf een ichreeu > en nam den leften foen Maer Venus jongen fvveegh, onfeker wat te doen. Ten leften fprack hy dus: Wat magb deesfijlenfckorten, Datfy een jonge maeght het kyengaen ^ver korten f

		VVte

-ocr page 746-



		DE LIEFDE EN DE DOOT. 7oj Waer � doch nu de wreught ^ die in haerplagh te zijn, Na-dien uyt haer ontftaetfoo onverwachte pijn ? Waer kkwoor dej�njchoot ₃ daer kond' ickjwreughde maken, En dede met ter daet een dr ouven geeft ontwaken _} Want in een Iq��wh hert ontftont eenfoeten hunt > Soo dat men oyer-al een wrolic{wyefen want: Schoon dat het wvinterfcheen, en alle dmckbevrofin, Al wvaer �ck maer enjchoot daer wviefien werjche rofen, Daer wvies demaeghde-palm, en ander edelkruyt^* En woor ten drowve maeght wet'{ebeen een blijde bruyt. Hier gat et anders toe$ wvant mtsickheb gejehoten ₃Soo heeft de jonge fpruyt haerfoetfte jeught werdroten: Daer leytfe nu en kermt > en ₉fio de doffiorfip, Haer doot-kjft dient gemaec kt ₃ haer graf te zijn bereyt, Geen kruyt ^geen machtigh Jap, geen dranck^kan haer genefen ₃Eylaes i de teer e blom die � alree werwefen. Wat�aitwoorbejagh? wwwooreenfilfaemftuck? Hoe koomt wan mijn bedrijffio wreemden ongelmkj Heeft aen mijn gulde pijl een adder-fanghgefigen ? Ofheefter eenigh draeckjynfpvadder opgejpogen f Ofift eenjvvare lucht ₃ die uyter hellen quam, Die aen defr�fche roos haer aerdigh wvefin mm ? Wat hier wan wvefen magh ^ dat moet ic^heden wVeten > nAlfoud' komijn beroep, en alle dingh wergeten: Jckfvvil de wvondefien ₃ kk^jalwvat nader gaen $ <Maer ay my l ach \ eylaes* I mijn hert begint tejlaen. Js dit m'pjn joete fchicht ? of een wan de je pijlen Die te kornet ejger hantjoo geeft'tgh plagh te wijlen ? Neenj�ker 't � een hout >j�oJvvart geitjekjeenpic^ De weren finder glans, en niet als enckeljchrtck^: Gepunt met winnigh flaelaen alle kant bejlagen> lAls of een moordenaer het wvapen joude dragen . V ν ν ν Oock^*

-ocr page 747-



		>o� VERSCHIL TUSSCHEN Oockjhanghter fvvadder aen gelijckjcn adder fj?out, Of als een beljcbe kgltn nare fiefic hen brout. � keker als ickben i en onbedreve jongen, Ganfch iJVaert te zijn geplaeght njan duyfint felle tongen, Ganfch njyaert njan ktnaersfilfs njoortaen te\tjn befjpot $ O Goden ₃ maeckt het njolckjen nieuwen minne-God .* Ickkan het ambacht niet, icl{ moetet laten blijyen, lekjnagb by CorydonnJVel boeken leeren drijven: lekjnagh njyelaen de %eegaen wvonen op eenflel _yDaer noyt figh openbaert ofmaeght ofjongh-gefel, Hoe Ijchiet ick^pijlen uyt eer dat 'tck heb bekeken Of die met honigh-raet of ga�e zjjn bejheken ? O ^vrijers, <z>yieje zjjt, en mveefifoo jachtigh niet, <&llaer let op u bedrijft eer datje <-vrijfiersfchiet. Μ ter dat � nu gedaen. wvatfal ickjanger klagen i Jckjnoet nae def�n tijt my beter leeren dragen. η Defchade die men lijt, defihande die men njreefi » tMaeckt plompe finnen fineegh > en Wet een dommengeefi, Nu rvveder tot dejaecl^, Hisrjchuylt eenfelfaem nsvonder, Hier fihuylt een firn bejagb, een fpoockofnicker onder: Hier � een t o over e j offw arte kunfienaer _yDie brenght door hels bedrogh de maeohden ingeVaer. Maer hoe IJbu hier de Doot haer rol <~uvel onder Joelen ? En doen met haer ruergif de jonge <-ur�jfter qmlen ? Het [fioock^fliep de fin nacht daer tckjn rufie lagh ₃Maergingh in haefien nuvech eer ickjjet monfierfigh. �My dunckt datjae de Doot mijn 'Wapen heeft ge fiolen ₃ Sn dus eengront geleyt njan dit ellendigh dolen: My dunckt ickjoebfyn pijl genomen njoor de mijn _ΛEn daer om lep de maeght njerfopen in de pijn . Jck^nJVilflucx henengaen 'm alle wverelts hoecken, Jckjvyilaen alle kant de reden onderfoecken:
				Μ
				Μ

-ocr page 748-



		DE LIEFDE EN DE DOOT. 707 fckjvvü in alleryl ₃ en of denftaenden nvoet > Gaenpen nj"v&t noch het fyoockjnet mijn gereetfchap doet. Hier op is Venus kint in haeften wech-gctogen» En nae het langen tijt ten fnelilen heeft gevlogen, Geviel het dat het wicht het bleecke monfter vont, Gelijck het voor een hof geheel verflagen ftont. Het was ( gelijck het fcheen ) met herten-leet bevangen, Daer liep een filtigh nat van fyn bedroufde wangen : Hem quol nochtans geen druck, maer niet als enckel fpijt, Die hem tot in het hert en al de leden fnijt * Hem docht, het had fyn longh met broeken uyt-gefpogen, Hem docht, het had fyn hair met vloeken uyt-getogen; Want 't had geen ingevvant ₅ en 't was gevveldigh kael, En 't wrongh fyn mager lijf gelijck een fvvacken ael. Noch vvifte Venus kint de gronden niet te raken Die aen de bleecke Doot foo drouve finnen maken : Dies trat het nader toe en let op alle dingh, En vont ten leften uy t al watter omme-gingh. En fiet dus ftont het vverck. De Doot was uyt-getogen, Terwijl noch inder nacht de vleder-muyfen vlogen : En daerom wert het fpoock fyn dwalingh niet gevvaer, Maer focht maer fyn bejagh, en ftoffe voor de baer. De Doot die vont een man bequaem te zijn gefchoten, Om dat hem over-langh het leven had verdroten; V Vaut mies fyn eeniaem bed, foo was hy ftaegh bedruckt, En klaeghde fyn vermaeck van hem te zijn geruckt. Het fpoock leyd' op hem aen, en fchoot hem in de lenden, En dacht hy fou terftont fyn drouvigh leven enden : Maer fiet Cailander groent met dat hy was geraeckc, En wort gelijck een roos als haer de fon genaeckt. De foete Rhodope woont onder fyn gebueren, En dat bracht fyn gemoet in wonder vreemde kucren; V � � � � Haer

-ocr page 749-



		7o8 VERSCHIL TUSSCHEN Haer vvefen is terftont �� diep in hem gefet > Dat hy oock in den ilaep op haer fyn luften wet. Syn geeft (peelt op het vverck nu langh by hem vergeten, Dies laet hy aen de maeght fyn brant en liefde weten; Hy prees haer geeftigh oogh, haer mont en foet gclaet, En al wat van haer koomt dat is hem honigh-raet. Cupido figh het aen, en wou den ouden helpen, Om by haer met gemnck fyn luft te mogen ftelpcn: En hadde fchier een pijl gefchoten na de maeght, Maer fyn beleefde gunft die heeft den nijt mifhaeght. Die fit daer in een houck befijden af-gedoken, En heeft door dim beleyt den (beten flagh gebroken. >? Niet dat van overlangh foo met de liefde ftrijt, » Gelijck debleecke doot, of als defwarte nijt. Het wicht aldus belet fyn voorftel uyt te wercken, Gingh met een wacker oogh de faken over-mercken ; Hy figh hoc dat de Doot een misflagh had gedaen > En dat fyn lefte (choot oock qualick is vergaen. Dit was hem groote ipijt, dies gingh hy fitten klagen Van fyn dom mifverftant₃ en (bo bekaeyde (lagen, En (prack ten leften dus: Jck^ <isvilnjan nu '-voortaen �� boogh en ander tuygh al beter gade flaen. ^PK en nrvil na depn tïfgeen ^vreemde fijlenfibieten, En danfalyder eenjynfr'ifiche jeught gemeten ₃ �n nojt enfildermenjch verdwalen 'in de wreught, �)�� niemant ojten <vought alsflecbts de groene jeught. Alben icJ^fomtijts los, en f lege vreemde flagen., De rvVmter even-Wel en moet geen rojën dragen.* � Eenjonghman in hetjfel ₃ een oudt man 'm den Raet _�» Dat is rvan outs degront daer of de <-Werelt flaet. Dit njyïl ickjiimmermeer _y dit fel ic{ n'tet beletten, Men [egge <vyat men njvil, het zijn de befle nsvetten.

-ocr page 750-



	DE LIEFDE EN DE D O O T. � e Tïoot nam mtjn geweer, en trof een ouden man, En daerom i/� een <~uvercl{dat niet beftaen en ��. Al a/vat Cafiander doet ten [al hem niet gelmkgn, Een ander fal ajoor hem de njerfihe rofin pitseden � Ej rvrient ₃ doet mijnenraet\ en toomt ulos gepejs, En fielt � <-uoor het oogh den njvegh njan alle <-vleys,
				*fa?*

					*■


		Als nu Cupido iagh vvaer door hy was bedrogen > En dat het vrecmtgeval by hem was overwogen, Soo wil hy met de Dootgaen treden in verdragh, Op dat men naderhant het onheyl fchouwcn magh j Hy wil belofte doen van noy t te fullen komen, Daer ecrfl de bleecke Doot de plaets heeft in-genomen, Mits dat het mager fpoock geen huys betreden magh, Al vvaer men befigh is met Venus foet bejagh, V � � � 3
			Dit


L

-ocr page 751-



		₇>ο VERSCHIL TUSSCHEN Dit wou het oilick wicht in koper laten fchrijven, Op dat het als een wet voor eeuvvigh mochte blijven: Maer fchoon hy dit verbont met alle krachten riet, De Doot die ftaek het om, en wou den handel niet. Hy lough het boufjen uy t en vry met harde ftreken > Soo haeil als Venus kint hier van begon te fpreken: lae lecker j fey de Doot, dat nsVaer een moyefiec^ ^cDatgbyganfch onbeyreeflfoudt f Ie gen u njermaeck^ 7)at ₃ njyaerder yemant malt ₃ en <-ureughde komt gemeten _y* Ickjioyt eenfyyartepijlenfbude mogen fcb�eten $ Neen > boufj�, nsyacht dit njyoort noyt uyt mijn hollen mont _ADit ^voor-recht � geen menjfcb op aerden oytgejont. Ie {ben njan out$ gewent te midden in bet danflmt �n by de foete jeugbt, en door de rop-kratflen, Tefvveven als ickjwil: en <van mijn reebter-hant �n � geen menjebe njry oockals by menfehen plant. Al is een deftioh prins 'injynen tbroongef�ten > �'n draeght daer faken qjoor die niemant dient te njyeten > Ofschoon oockjvoor de deur al menigh ojyachterfiaet, Noch dr'mgb ickpyen-njyel tot midden in den T{tet.* (tAlfiet een machtigh mor β nuoor bemfyn ruyters drayen _s En beeft fyη moedigb bek aenalle kant begrayen, Al rijt hy om het njyerekbekfeedt met enckelfiael. Noch kfim ickop de njyal _D en breket altemael. Offchoon een jonge maeght tot echte mingenegen Ten leflen baergemoet tot trouyyen laet beyyegen, En nufoo njerre koomt datfy haer kamer fluyt, Noch roofickjnenighmael het kroontje man de bruyt. Hoevyeleen mmchtbaer n/vijf ontrent haer rijpe jaren Is in eenfiilrvertreckjiu <veerdigh om te baren_} En dat bet <uroed-yy'vjffit, en njyacht eenfiete njrmht, Jckdoe het memghmael dat al de buertefucbt.

			Ut

-ocr page 752-



		DE LIEFDE EN DE D O O T. Jxefhoon de prieflerfiaet te midden inder kinken, Om rvoor den autaer felfs fyn ojfer uyt te njVercken .> En dat hy tot het njolckfet njvoort des levens fireec kt, Het ü de Doot alleen die al den handel breeckt. Sn njvaerom meer gefeyt ? men kan geen toren bouwen, Men kan geen machtighflot infeyle rotfen bouwen , Men kan geen harde deur njanyfer laten flaen ₃Ofick^k$n als ickj-uVü in fel en kamer gaen. Wie kan njoor mijn gevvelifyn leven fiker maken ? Mijn kracht ü onbepadt > ickfWoon in alle faken ., Nut een foo kleynen dingh ₅ dat ickpp aerden ken Daer ickjiiet uyt en ^vverc^ daer ickjiiet in en ben. fc^Veei � alvvaer ickjvvil) mijn Wapen uyt te kjefn _? 6 � kan een moedtgh helt fyn leven doen ^verliefn > Of door een heeten brant ₃ of door een koude <vorfl, Of door een machtigh vocht, of door eenfchralen dorfl, Of door een <vr ouwen hair te veerdigh in-gefogen _� Of door een kleyne wliegh hem in de keel gevlogen ₃Of door eenfhrale lucht ^ of door een vuylen fnooc^ Of door eenfoete blom die hy maer eens en roock* <Men winter die uytfchrick, of door benautheyt fierVen ₃ Men winter die <~uermaeckof weelde kan bederven � T)e lefle dien ickjtof^ die blies �� leven uyt Te midden in defeefi, en by een jonge bruyt. Icl^heb aen menigh menfch het leven doen verdwijnen* Infyijt en enckelfmaet njan alle medelijnen, fckjjebbe door een dranc^ Waer uyt men bate wacht ₃Veel men f hen wech-geruckt, en in het graf gebracht. jckjoebbe menigh man > die my beflont te vlieden > En dede wonder meel _y jae wat de menfchen rieden ₀Het leven afgemaeyt. hy gaf den leflenfnick^ tAïïeen uyt enck^l Waen, of uyt een blooden fchrick^

-ocr page 753-



		■7i* VERSCHIL Τ U S S C Η Ε Ν CD/V # mijn hooge macht nu foo weelduyfent jaren ₃T>ie falkkjiu ter tijt of nimmer laten waren $ IcJ^wvilmijn heerfchappy doen gelden over-al₃Tot dat den hemelfelfs niet lanaerfpvevenfil. Ghy doet ooc{u bedrijf, en laet u f ijlen fvvleren T$y men f hen ₂door het wee, en of de wvilde dieren: Gebruyckt uganfche macht ₃ doch wvatghy maken kont l^atfd ickj-vvederom eens fiorten in dengront. Hoe k^nt, en wveetjet niet ? wvy zjjn twee groote machten ^Dieyder wieren moet, en niemant kan werachten: Het maken � u wvetc^ het breken � het mijn$ Enjchoon men anders wvil > ten fa�'met anders zyn. �Maer > wvicht, werheft u met ₃ en mijt u wan te roemen, Dat ickjpenevens my u hebbe wvillen noemen $ Τ is wvelfoo wvat 'mfchijn dat ghy op aerden doet ₃Maer wVeet dat ghy woor my deplaetfe ruymen moet. TV reden � bekent. Jckjtgn in wveynigh uren tAen menigh duyfent man het leven doen befuren, Of door een haefiigh njier ₃ of door een wvater-vloet, Of door een fel gevecht, een bad wan menfchen bloet: Ghy tn het tegendeel, met alu beflefeken, En kontfchier niet een kjnt door tweegelieVe maken In negen maenden tijts. Siet, wvat een wvijt werfchil! Ghy daerom, lieve _> wvijckt, enfvvijght nae defnf�l. _tCupido van den Doot foo vinnigh door-geftreken. Is tot iyn innigh mergh met yver aengeiteken, Hy feyde : Leelickfpooc^ dat niemant lief en heeft ₃Van al dat in de lucht of op der aerden keft, Waerom dus hooghgegaen met alu moedigh ffrek^n ? Ifl niet een beter face ^ te maken als te breken ? Tot brekgn wVeet eenfchelm, een dief, e�n moorder raet _sEn da er uyt rijfl werdriet en aller menfchen haet.

-ocr page 754-



				"

		DE LIEFDE EN DE DOOT. 7'J Maer door eenfbet béleyt bier uyt te faunen wenken 'Vat met een flaeghgevolgh de mverelt k$n ~oerflerck$n, Js jae een nutter dïngh_} ü over-al bequatm, Js Goden lief-getal > en menfchen aengenaem* . VVel aenghy kont in haefi een ganfbefiadt bederven _�En doet in korten tijt meelduyfent menfcben fierven; Maer al mvat ictyeflae en hier op aerden doe Oatgaet, gelijckje meent, te wvonder lancxfiem toe. � fa laet ons dit werhael een ^vveynigh overleggen > 6n hoort <~uvat Venm l(tnt hier tegen heeft tefeggen $ Ghyfult in korten f en dat al dit groot geraes Js los, is fonder gronk, en uy termaten dyvaes. Van dat de ^ruverelt rees uyt ^wonderbare n/poorden, Hebtghy, met alle macht, terfiont beflaen te moorden, En dat heeft nu geduert foo menigh duyfènt jaer ₃ �n noch ben kkjeen njorfi die alle dingb beVVaer. Wat heeft dit ^Vonder tdlop ugevvelt te pafien ? Jnfpijt njan u bedrijft de njverelt ügevvafïen; ^Men Hjint een meerderfcbaer ^ oockheden op den dagh, Als oyt naukeurigb menfch in oude tijden fagh. KV at houfkkjneer bewijs ? de gronden zander aerden, Des hemels fchoon geb ou ₃ de maen en fonne-paerden Befiaen door mijn behulp ♦ ickben een gulden bant ₃ Die al njvat immer n/vas beWaer in goeden fiant. Het ipoock hier tégen aen: Soudghy het albevvarent Eyfnoert toch uwen mont, en laet u roemen njaren $ VPatghy met al u macht juk brengen aen den dagh* Salickjer neder flaen > en al met eenenfiagh. Het�� door mijngeWelt eens ^werden in-genomen ₃Al ruvatter heden is, ofmmaelsfiaet te komen ,� Jckjvvil mijn beerfchappy gaen plegen over-al, Soo datter niet een menfch op aerden blijven fal. � � � � En_y

-ocr page 755-



		714 VERSCHIL TUSSCHEN En gehoon ghy al u mergh door gramfthap mocht werhiuen j fcl^fal dan kgmngh zyn, ickfil het al befitten, Dit riep het monfter luy j maer eer het vorder fprack, Soo vvaft; dat Venus foon hem dus de reden brack; Ofghyfihoon metier tijt het aertrijc^fitlt bederven, En dat altwatt er leeft bier eenmael heeft tefitrven ₃ lckjJiefde Itjcfy-vvelenfilnoyt onder gaen ₃ �Maerfiltot aller tijt of wafte gronden fiaen. Enfchoon oockjtl het wolekje gronde wvert gedreven, Het fal eens wyeder zijn, hetfatwoor eeuvvigh leven, En daer enfalgeen doot meerfchieten haerfenijn > Maer Liefde Jal wan als degront enftemfitztjn. ~Die is woor ugeWeefi, die fal geduerigh blijven, T�iefilwVat ugelijclq uyt aerd' en hemel drijven, η Τ <was Liefde die wan outs de wVerelt heeft gebout, »'Γ ts Liefde die het wverekwoor eeuvvigh onderhom. �Maer alwvat ugelijckt, datfalte niet e koemen ₇Soo dat men over u aldus fal mogen roemen:* Het monfter isgeweefi dat eensfoo winnigh fitet₎ Synprkkelis werftompt ^fyn wvapen is te niet; Weeft wrolic^dien het raeckt, Het ipoock wou boven drijven * En wou aen Venus foon oock dat niet fchuldigh blijven : Hoort jongen_} ζ iey de Doot) die anders niet enwveet aAls datje flirn bedrogh en wreemde ranc^en fineet■: Tir wvaer, daer fal een dagh eens wan den hemelfchijnen ₃VFanneer dat a�efmaet en onheylfalwerdvvijnen* 5 �Maer dat foo grooten wverck^fou ftaen aen u beleyt _y En heeft geen wvijfe montfyn leven oytgef�yt. Ge looft et, njveelde-ktnt ₃ daer zijn alhooger machten Daer of den Hemelfiet, en alle menfehen wvachten:* 'T is droom en enckel wvaen dat ghy foo bijfler roemt, Ghy zjjt maer enckelfihuym wan dat men liefde noemt: ' ■ Ghy* * - -f*

-ocr page 756-



		DE LIEFDE EN DE DOOT. 715 Ghy zijt eenflim njergifontrent de jonge finnen, � en oilkkjnis-gevpas <van trots en eerlic\minnen, Ghy zjjt een guychelaer eenfi?ok§r by dejeught₃ En woed eenydel bert met ongefouten. <vreught � Ghy leeft als in den dracht₃ enjlacht d'onguere ^vliegen, ^Diefiaegh ontrent den fianckjvan dreckjnfpveren ^vliegen: Ghy fielt uganfch <vermaeckjntrent het fitmfie l'tdt, Ontrent het rvttylfte deel dat eemghmenfch beft. Noch asVeetje lvfk$-wel de lieden in te druckgn, ^Datfiechts in defen hof de <-vvellufi is tepluckgn: 'T)at hier een machtigh rijc^ en kkyn wveet niet <-vvat ₃ ^Dat bier njerholen leyt een ongemeten f bat. Maer let op u bedrijft en wVatje pleeght te maken ₅Wat ifi ₃ als malle drift ₃ als ene kei beufl-faken ? tAls ickjen ?weet niet n/vat ? en, als mentfeggen moet, ⁹T is geen bekjjekens ^vveert bet befte datje doet. Wie kan u rvuylbejagh tot eer ofluyfterftrecken ? "De dagh en lijteuniet ₃ het dtyfler moetet decken ₃ �n wvauer fonder licht o finder nacht gefchtet, Js meefinjanfimmen aert, en deught gemeenltc teniet. Van hier dan ₃ oilickjlingb ₃ <-�� enflimme trekgn, iZMen <~uint in alu doen een njvinckel njingebreken. Wat ifer menigh menfeh die in u ^vuyl njerfmacht₃ �) at niemant noemen derf als die geen fchaemt" en acht l De Liefde van den Doot foo vinnigh door-geftreken, Vont weder nieuwe ftof om noch te mogen fpreken, lekken het ₃ bitter Jjfooc^ rvVat hier op aerden leeft Dat njoelt een aertfehen aert die aen de finnen kleeft. ^Dien k$n bier in het <-uleys de menfche niet njerfeiten ₃^Dien kan hy metgewelt of reden niet beletten: éMaerfiet! daer koomt een dagh ₃ een langh ^verwachte tijt ₃ Danfal dit aerden wat njanfhmde zjjn bevrijt ₃ � � � � 2. Dan

-ocr page 757-



		₇i« OUDE MANS VRYAGIE. �. Corint. ^anfilder eens een <vier door al de njverelt blaten, Mare. 9. Oatfil ons broofen aert <van tochten j�yver maken, Ipetr. ".7. En geven aen het njolckjeen n�eu ₃ en beter hert > Geitjekjds in het nj�er het gout gefiyvert njvert. Vanfal mijn geef�gh brejn niet aen de mverelt hangen, Ooc/^naer geen aertjche ^ureught ofatveUufimeer ^verlangen ^ Siaerfalganfib hemels zijn, en buyten ongeval ₉Soo dat geenflim ^vergifons meer befiokenfal. 'Vanfitltghj _> leelkk^fyooc^ geen fcheyfel meer bederven > ι. Corint. Maerfiilt oockjtven-Jelfs njoor eeuwigh moeten fierven ₉En njan u njvnede macht ten <vo�en zjjn ontbloot, Schoon datje nu ter tijt deganfche <vverelt dool, Ickjn tM tegendeel [al inder hooghtejvveven > Sal'm <-�olmaeckte nureugbt, [alh den hemel leven, 6n dat ruoor alle tijt, ghyfvvijght <%?an uwen lnf$ Al ruvat een eynde neemt en � maer enckelflof. Hier ftont het fpoock verftelt, onfeker wat te ieggen, De vvaerheyt is te fterek en niet te wederleggen -₃Ten leften (loop het vvech van ipijt en leet geraeckt ₃En dacr en is geen pays oyt tuiTcnen hen gemaeckt. Caflander onder-dies die vvorftelt ganfche nachten Met fyn ontroert gemoet en vreemde na-gedachten; De jeught _> die langen tijt van hem was uyt-gegaen, Die quam, gelijck het fcheen _y van nieus hem weder aen Hem dunckt wou Rhodope haer tot fyn leger vougen, Dat hy oock even daer de maeght fou vergenougen: Maer als fyn ooge valt ontrent fyn grijfen baert, Soo vreeft hy ongemack indien hy weder paert ► Hy kende Rhodope een ruymen tijt geleden, Maer tot op heden toe foo bleef hy by de reden?; Hy fagn haer fonder drift ₃ en even fonder luft > Het fcheen dat al fyn vier was doot en uyt-gebiuft ♦ Maer

-ocr page 758-



		OUDE MANS. VRYAGIE. 717 Maer nu ga et fyn gemoet haer gaven overwegen, En wat haer in de borft of elders is gelegen �, Syn geeft woont binne haer. hy fpreeckt, hy droomter van, En 't fchijnt dat fonder dat hy niet beftaen en kan. ' Dit klaeght hy feker vrient, dien hy meeft: alle faken Voor defen is gewoon v6or al bekent te maken; Hy feyt hem wat een fmaeck hy in de juffer vont, Maer dat hem lijcke-wel de geeft in twijffel ftont. Sdkkjnijnechtedeel f odief inmygefeten, Sal k4( dus gingh hy aen ) een lieve <~urou njergeten l Ickjooudet njoor gewis > dat haer dit <~ureemt geval Oockjn den hemelfelfs de ziel bedrouven ptl. Sy heeft mijnjdetejeught _> mijn eer/Ie kracht genoten, En 't heeft my ( doenfeflerfy tot in de zjelnjerdroten j 'Dies ley� ickjnet haer doot en in het drouvighgraf_r Dies ley� ickalle lufl tot echte banden af. Philetas hoortet aen, maer gingh het wederleggen,- En quam op dit bekiagh aldus fyn reden feggen . ÏAeynt ghy dat oockjen �� die inder hooghtenfvveeft, rOie in den hemel njvoont enfiaegh in <-ureughde leeft, Oyt peyfi op ons bedrijf, ons aertfche beufil-ptfyn* ? in n/vat hier onder een der menfchen tenders maken ï �n offeryemant ajrijt, en offeryemant trout ? Offlechts tot fyn <~vermaeckeenvrijfier onderhout* 1 Ey lieve, dat gewoel zijn alteflechte dingen Voor diefiaeghbefigh zijn om Gode lof te fingen, Voor die in reyn gevvaet voor haren Schepper fiae»₃* Enfien na rechten eyfck dat heyltgh VVefen aen. VVel njïient ( wvort � gemoet tot echte trou bewogen , En wan haer ecrften druckallencxen af-getogen ) �n doet ugeengewelt _� maer leeft gelijckje meught ₅ De trou en ü atieen niet <voor de rauwejeught, � � � � % Want
				■■ -

-ocr page 759-


			�^��■^��■

		��% OUDE MANS V R � � G � �. Wantfchoon ofyemant feomt tot aenfyn Iefie jaren ₃Geen ^rvyet die hem njerbiet oockjdan te mogen paren; Oockjan behouft men hulp, en dicfynael aldermeeft. Ten goede <~van het lij f en <van een fvvaren geeft. Tracht maer een lieve �� u rvermaecfye njinden _y�)ie haeraen ugemoet door troufal<-vViüetf hinden. Zijt ghy niet alsjepleeght* ₅ een fris, enjeughdigh man, Noch heb] 'yet lïjcke-vyeldat <-urouyy>en loeien kan. Ghy %tjt ^vanfbeten aert _� en lief-tal in de zeden, Qockjvvacker in njernuft^ en rvrolickjn de reden, V qwlt noch fchr alen hoeft > noch quaftigb flerefijn, Maer hebt een blijden geeft, en leden [onder pijn. Ickjlellet <~voor geWts ₃ geen njroupil haer beogen sAen u haerfoetften tijt te hebben op-gedragen s , Te min indien je toont₃ als ghy <~vethuyjenfult, �) at ghy � loonen n/vilt, njoor haer beleeft gedult. Cailander uyter aert tot ibete min genegen, Laet door het kort geip reek fyn herte licht bewegen, Hem dunckt dat hy alreets een ibon of dochter teek ; » Voor een die daniTen wil is haeft genoegh geip eek. Hy geeft den vrijen loop aen fyn beroerde finnen, En pooght met alle macht om Rhodope te winnen: Hy groeyt al is hy dor ,, hy bloeyt al is hy grijs�, � Hybrant al is hy koel, hy malt al is hy wijs. Soo haeft dit wort bemerekt by al de jonge gaften Die ftaegh op Rhodope en op4iaer deure paften, Is ydcr ongeiïnt, en uy termaten gram, Vermits een out-gcfel ontrent de juffer quam. Daer is een foete tijt, wanneer de jonge lieden Gewoon zijn hare gunft de vrijfters aen te bieden, Of door een groene mey, ontrent haer deur geplant, Of door een nacht-gefangh, of ander minne-pant. Caf-

-ocr page 760-



			*

	OUDE.MANS VRYAGIE. CafFander tijt te vverck, en laet ten vollen blijcken Dat hy in dit geval geen vrijers heeft te vvijcken; Syn hert is enckel vier, en jonger als hy plagh > Als hy maer Rhodope in fyn gedachten iagh ♦ Hy liet een lau w�r-boom met gulde loovers gieren, Hy lieter boven uyt geftickte wimpels fwieren: Daer iagh men Venus kint met fyn gcipanhen boogh, By wijlen of het ftont, by wijlen of het vloogh,

By wijlen of het fchoot: fyn modder daer beneven Die icheen een brandigh hert aen hem te willen gewen. De mey ftont op een mail, als op een hooge ftam, Soo dat haer groene top tot aen haer venfter quam. De fchildcr van den prins die hadde feven weken Rontom het hout gemaeckt veel foete minne-treken. Hoc

				\
		I		\
		I

-ocr page 761-



₇�� OUDE MANS VRYAGIE. Hoc Phcebus Daphne volghc, hoe Pan de Nymphe jaeght, En ander geeftigh vverck, dat aen de jeught behaeght. Te midden in den boom daer ftont een nette mande, Vol aerdigh fuycker-vverck als tot een offerande Voor Rhodope gevvijt. en vvatter binnen lagh V Vas na de kunii bereyt > foogeeftigh als het magh. Het deckfel van den korf is wonder net gevlochten Met ftricken na den êyfch en vvel-gevoughde bochten, Soo dattet aen het oogh vertoond' een fchoon gelicht, En boven op het fcheel daer ftont een kleyn gedicht: Ontfanght dit foet gejchenc^ ofoetfle <-uan den lande ₃Maet neemt des niet-te-m'm mijn gunfiigh hert te pande, Mijn hert daer in ickj-uoel een page minne-vonc^ De Mey ₃ en uwe jeught die maecfy my ^Weder jonc^ De ion doock in de zee, de nacht die quam gefegen, De flaep heerft in het wout, en alle dieren fvvegen: Maer fchoon meeft al het volck met al de (innen ruft, » Al vvatter vryen wil en heeft geen flapens luft. Caflander laet de mey met haer vercierfel bringen, En t' wijl die wort geplant, foo liet hy geeftigh iïngen, Met kunftigh fnaren-fpel en alderley mufijck; Noyt beter Mey-gefmgh in al het ganfche rijck. Daer was een foete keel van duyfent uyt-gelefen, Die j mits haer nette ftem, van yder wert geprefen, Die ibngh een wijl alleen, die ibngh een kluchtigh liet, Dat aen een ouden man een jon^e vrijfter riet , � E � - L I E T. O � DE W � SE, Pais que de viurefans aimer.

	/"� fchoonfte die men vinden magh, ^~^0 glans van onfe landen, Al ben i�k koelder als ick plagh,
		Ghy doet mijn herte branden, Al is de winter fonder kruyt ? Noch fchieter weleen blomtjen uyt. 'Tis

-ocr page 762-

OUDE MANS VRYAGIE.

721

Maer die fyn rijpe jaren heeft»
En gaet niet elders mallen:

De lieffte krijght ai wat hy heeft j
Hy doet haer wei-gevallen.

Een peert dat nu is grijs van hayr >
En heeft van hollen geen gevaer.

Gebreeckter aen een out man yet,
Vermits fynfwacke leden ,

Hy fchenckt, hy koopt, hy looft, hy biet,
Hy vought hem na de reden j

De liefd' heeft ftaegh een open hant ,
Dat is den aert van reynen brant.

Ghy dan, 6 fchoonfte die men vint,
Veracht geen oude jaren;

Al draeghje niet geduerigh kint >
Ghy fult te beter varen.

Het Iant by wijlen eens gebraeckt,
Wort by den lant-man noyt gelaeckt.

*Tis waer ₅ ghy zijt in volk jeught,
En ick van oude jaren ;

Maer noyt en is men Tonder vreught j
Daer twee gelieven paren.

Twee herten eens in rechte min 7
Dat brenght gewiiTe vrientfehap in.

Wat vrijfters zijnder beter aen
Als die een out man trouwen �

Haer fin die wort in als gedaen ,
En 't zijn de lieffte vrouwen.

Waer jeught en wijfheyt tTamen paert_:Daer heeft de trou haer rechten aerc,

Een jongelingh is bijfter wilt,
� � kan fchier nimmer ruften:

Syn weligh hert is noyt geftilt,
En helt tot nieuwe luften.

'T isfelfaem wat een giilligh bloet
In jongh' en domme finnen doet.

Nae dat de fanger fvveegh foo liet Caflander fpelen,
En weder over-hant vernam men foete kelen.

Doch Cnemon daer ontrent die fagh den handel aen >
Tot fyn beroerde geeft in hem begon te ilaen.
Hy is uy t enckel ipijt ter zijden af-gevveken,
Hy dicht een tegen-liet en vry met harde ftreken �,
Het is hem ziel-verdriet, dat hem een grijfen baert
Ontrent de jonckheyt vought, en vvenfcht te zijn gepaert,
Dies wat men icggen kan tot na-deel van de jaren,
En vvatter omme-gaet als oude lieden paren,

Druckt hy ten nauften uyt > en brenghtet aen den dagh >
Soo fchamper als hy kan , foo vinmgh als hy magh.

\X7At magh den droogert over gaen ?
^v " Wat maek hem in de finnen ?
Syn jeught en vreught die heeft gedaen j
En noch foo wil hy minnen .

Vrient, daerfigh toont eë grijfen baert j
En heeft het vrijen geenen aert.

Een vonckje levens j fonder meer ₅

Dat fpeelt u in de leden:
lek weet u kracht is wonder teer»
Ey ftelt u doch te vreden.
Een keers die in de pijpe brant
En was noyt aerdigh minne-pant.

� �

Om 't wevnigh koren dat u reft >

Wilt ghy een meulen bouwen: ,
Blijft dieje zijt, 't is alderbeft >
Én laet de jonckheyt trouwen.

Geé menfeh dient out wanneer hy vrijt,
Dat fpel vereyfcht een foeter tijt.

Het minnen is maer voor de jeught,

Die paft het geeftigh mallen j
Ghy, laet de jonckheyt hare vreught,
Van u en wil't niet vallen.
Het hof en raedt-huvs, lieve vrient,
Is recht dat oude lieden dient.
� � Een

-ocr page 763-

�%% OUDE MANS VRYAGIE.

Een out foldaet en vought niet wel

Hy mocht al beter ruften:
En min foo dient geriinpelt vel

'ide-luf

Een dorre fteel heeft niet gemeens

Met verfch ontloken rofen;
Al fchijnt de fon des winters eens

'Ten zijn maer korte pofen.
Als yemant op fynleerfen pift,
'T is tijt dat hy fyn boeltjen mift,

De minne-God gelijckt een kint,
Het dient oock jonck al watter mint

Het fchimp-liec trof den man; hy wouden weder-leggen,
Maer daer is geen gehoor al meynt hy veel te feggen;
Noch riep hy Cnemon toe, Hoe rv'mmghdatjezjjt,
*�)� is een <z>vare ffreucl^beveftight �� den tijt :
En ruvdt den naem njan arm noyt aen de lieden geven
*�)\� niemant fchuldigh zjjn en wfiigh %p?wen leven :

Geeft oockjlen naem njan oudt noyt aen een njvacker man
lïie ifchoon hy jaren heeft _sJyn leden re f f en k$n.
^eDejeught is maer een <~vlam in hae/kn op-gerepn,
"Z>/� licht tot afen njVert, en ^rljght een ander njvefèn,
Geltjckjen fioppel-^vier. Eer dat hy vorder fprack,
Soo refer heefch gefchal dat hem de reden brack.
Want als de looie gaft fyn deuntjen hadt gefongen ₉Soo vvert de goede man gegeeiTek van de tongen,
Befpot van al het volck, belachen van de jeught,
En ftracx vvert hem de geeft verlaten van de vreught.
En nae foo wrange gal op heni was uyt~geipogen,
Soo wort hy metter daec als binnen hem getogen �,
Een fchilt-pad aen geraeckt, als fy verreyfen wil_}Die kruypt dan in haer fchelp, en hout haer gangen ftil.
Hy ilont een wijl en keeck, als mette doot bevangen,
En voeld' in fyn gemoet verdriet en harde prangen:
Hy gaet ten leften heen en raetilaeghtlangen tijt.
Of hem de jonge maeght oock verder dient gevrijt.
Doch naer hy met beicheyt fyn kracht heeft overwogen ₃En wat in dit geval fyn ichouders dragen mogen _fSooquamfyn droüf gemoet ten leften tot befluyt,
En beril met herten-leet in defe woorden uyt:

0 rvvaer

-ocr page 764-



		'* "^;'<� UDE MANS VRYAGIE. O rvvaer kkniïur tijt₃gelijckjck^plagh te wvefin _fTïoen my de fietfle jeught en alle ojrouvvenprefen, Ti) oen kkji/vas aengenaem al<waer klimmer quam, En dat een Nymphefilfs 'm my njermaken nam ₉Soo mocht kkjlefi roos tot mijnen troofigenaken ₉En mijn bedroufde T^elin haren glans/vermaken: éMaer dat en ü niet meer > mijn jeught die ü gedaen > En ü geitjekeen damp in haefien <~uvecb-gegaen. VVatfalkk,M ter tijt metfpel en liefde moeyen* f Dat laet k{ga/ïen doen die noch in krachten groeyen. Och l als ickjnaer enfie of defingrijfin ham > �)�� acht kkjny onnut om meer te zijn gepaert. Hoeflrijdigh is de menfih oochjnfyn eygen finnen l Hyfiet <~vvat hem misfiaet, maer kan het niet werVpinnen : Hyfiet njVat reden eyfl, en njvat de tucht gebiet > éMaerfiboon ofhy het <~wveet, hy doetet echter niet. My isgenough bekent wvat ickbehoor te njveten ₃Noch kan 'ickjven-ruvelhet mallen niet njergeten : Ickjhou dat my ^voortaengeen jonge <~vrou enpafi ₉Noch blijf kkjen het njVerckmet al de finnen ijafi. Ickmale fonder rufi _> onfiker njyat te maken > Dan nj'vil ickjuan haer zijn, en dan tot haer genaken : Ic^ae met dit gemoetgeduerigh in njerfthil _y'K en njveet niet ^v^vïe kkjben, ofnuVaer ickjienen nsVil. » F Wanneer de jaren gaen, en dat de klachten ^vvijeken, » Soo kan geen liefde meer aen eenigh menfih gelijc ken_s» Want daer een out gefil doet jonge lieden ^weic^ » TJaer n/vort hy <van het bed gedragen na de kercl^, Nu njaert <z>vellofie drift wan mijn <verdwaeldefinnen ₃Vaert rvvelwerdr'ietigh mal, en dit ontijdigh minnen, Vaert njvel, o lefiefiuyp <�>�� dit ellendigh njleyfch _;JckfWilruan nu njoortaen gaen leven na den eyfch > � � � � �

-ocr page 765-



		74 OUDE MANS V R Υ Α G I E. Gaen leven na den aert <~van mijn ruerhope jaren ₇Die myfchier even-fiaegh haerfvvackheyt openbaren _sMyfiggen njvat ickjten, en njvat ickjvvefinfil _y�n dreygen defen romp als met eenflagen wal. Jckjie dtt krancl^gefiel ₅ en mijn njerfvvack^e leden Staen njan de bleecke doot in baefl te zjjn befireden ₃ En noch gevoel ickbrant. 6y iJVat eenfelfaem njverck^ l �Mijn l^jf� nJVo7iderfvvack^y mijn njleefch gevveldigb fiere4* Maerfchoon ickjoedenfehijn in goeden fiant te njvejen _?Kan niet de minfle koorts ₃ in haefien op-gerefen, Kan niet een ander quaelmyfiorun in het bed? 6n door een kleynenftoot, my doen eengroot belet ? En als mijn echte deel haer recht niet fouge'nieten, Sahck^dan niet terfiont een njrou-bedntger bieten f tAch Ifoo dat ongeval my eens ten deele n/td_yIckjuvaer opeenen nacht een licbaem [onder zjel. Κ en rvyou ., na dit <~verwijt > geen uyr op aerden leven _y�Maerf�� my tot de doot gevvilligh over-geven ₃Enfijgen in het graf: en tot een kort befluyt, Jckbhes 'm haren arm mijn drouvtgh leven uyt. Ickjaet dan ₃ jonge blom j ickfaet ufchoonheyt blijven ₃Maerftl my lijcke-<uvelu <vrient en dienaer'fihrijven _sV njrient en dienaer zijn > en hier en over-al, Soo langh 'm defe borfl een adem ffelenfal. »> Het � eengrooter helt die fyn nj ervoer de finnen » Kan houden onder dvvangh, en krachtigh overwinnen, »sAls die een machtighflot ofheir kan neder-flaen �, » De deught en njvijfheyt felfs en kan niet hooger gaen. Oghy die defen romp tejamen hebt gebonden_}�n doen het u beviel op aerden hebt gefbnden , ffekdaneku <~voor den tijt aen my njVel eer <~verleent, tAch l die is 'uvech-gegaen, eer icket had gemeerd. Ic{

-ocr page 766-

OUDE MANS VRYAGIE.
Jckjjebbe nu gekeft tot aen de fjefiigh jaren ₃tAlfibiergelijckjeen droom in haejkn rvvech-gevaren,
�Mijn baert � rvvit-geplecig, mijn hair ten mollen grijs _>Ghy die my jaren gat ft _Λ maeck^ oockjnijn finnen mvijs:
l�evrijt mijngriUigh hert man dit ontijdigh mallen ₃En laetgeen dorren hahn in groene lujien mallen ₅Laet my niet metten geefi in dit gtfiaegh merfchil,
*Maerghy die neemt de daet, beneemt my oochJ.cn nfvil �
Hy bad na dit geval, en vvenichte menighvverven
Dat wat na vrouwen treckt in hem nu mocht verfterven,
Dac wat een man gelijckt mocht liggen fonder kracht,
Vermits hy figh ontfey t de vreughde vander nacht.
En t' wijl om dit gepeys fyn drouve finnen (weven,
Soo kreegh hy als een walgh van al fyn vongh leven:
Soo dat hy alle vreu^ht en jonge lieden fchout_}En ftelt hem in den ftaet om noyt te zijn getrout.
En om niet wederom in dit gewoel te raken,
Soo deed' hy feker liet op defen handel maken,

Dat quam hem op de tongh en gingh hem uyten mont,
Soo ras hy binnen hem fyn geeft onruftigh vont,

7�j

L I

Op de Wijfe,
Btut il quvne beaut� mortellcj.

C\ God , fal ick noch langer klagen t
Sal ick noch langer treurigh zijn ,
Vermits een bitter-foet fenijn -
Koomtaen mijn hertgeduerigh knagen ?
O neen, mijn God, � Schepper neen \
O God j befic mijn hert alleen.

Ick heb a -tl ft hepfels deel gelaten j
Van dat aen God ons hooghfte goet
Mijn ziel voor eeuwigh geven moet;

Maer nu wil ick de werelt haten ₅En worden metten Schepper een _?O God 3 befit mijn hert alleen.

Al wat de jeught heeft konnen geven»
Al wat de werelt blijfchap hiet >
Al wat het vleys voor luiten biet ₃

En paft niet op mijn vorder leven.
In � is trooft en elders geen ₅O God j befit mijn hert alleen.

Al wat ick immer heb genoten

Van dat het vleefch te voorf�hijn bracht >

Of dat mijn ydel hert bedacht >
Is als een ftroom voor-by gefchoten,

Soo dat ick nu mijn vreught beween.

O God, befit mijn hert alleen.

y υ y γ ι in

-ocr page 767-



		7i6 OUDE MANS VRYAGIE.

	In yder menfch plagh yet te wefen Daer op dat hy fyn herte fet, En fyn verftompte finnen wet; O Heer, weeft dit 'm my na defen > En maeckt ons uwen geeft gemeen , O God j befit mijn hert alleen. \Vat kan voortaen mijn geeft vermaken <? Voor my 'k en acht geen luften meer ; Weeftghy alleen mijn blijfchap , Heer_:Laet uwen trooft mijn ziel genaken ₃ Enfijgen tot mijn innigh been ; O God j befit mijn hert alleen .		Laet vreught en luft en jonckheyt varen Al dat en hadje maer te leen. O God j befit mijn hert alleen. Het recht vermaeck »en luftigh wefhn Dat is tot uwe rechter-hant_}Geen menfch die elders rufte vant -_t Want al die vleefch en werelt prefen, Zijn wech-verfiingertals een fteen. O God 3 befit mijn hert alleen, Aen u wil ick in korte dagen, Aen u wil ick mijn leften ei;t» Aen u wil ick in ware vlijt Mijn ziel en lichaem over-dragen',

	Mijn hair nu gn'js van lange jaren,
Dat klopt als ftaegh aen mijn gemoet _? ■< jen mus ick uk van tiereen mceu > En fpreeckt als tot mijn innigh bloet: { O God ? befit mijn hert alleen, Daer vvas doen op het rijck een heete lucht gerefèn > En Rhodope die focht alleen te mogen wefen \ Sy wou met haer gemoet gaen treden in beraet, V Vat dat haer nu te doen en wie te kicfen ftaet. De ftadt Haer vader had een ilot aen Thebes veer eelegen, Ihebas . _r & � laghopee Daer toe vvas haer gemoet op delen tijt genegen; revierden⁶ $^v dan met haer gevolgh begeeft haer op de reys _yNiji ghe- Maer hout haer befigh hert geduerigh in gepeys. naemc,als _r . ö � � � �� r noch by de Daer vvas een friilche beeck die uy ten Nijl gefproten CaertéTan Quam nevens 't ridder-huys tot in den hof gefchoten, ^Egvpten p]ier was haer vaders luit, hier toufc hy menieh vrient, tefienis. . . ' o En nier door wert de Itadt en menigh huys ^edient. Een tack vandefe vliet die quam met koele ftroomen Geflingert door het lant tot midden in de boomen, Hiergaet de jonge maeght haer fetten in het groen, En liet haer opper-kleet van hare leden doen . Sy maeckt haer voeten bloot, en ftelthaer om ce baden, Maer dieper in te gaen en vontfe niet geraden : En t'vvijl haer kamer-meyt haer teere leden vvait, Slet daer een adelaer die na haer fchoenen taft. En of haer maeghden flaen, en op den vogel kijven, En foucken metgebaer den arent vvech te drijven ₃ Noch

-ocr page 768-



		RHODO'PE, � SA � � E � I C � U S. �� Noch grijpt hy veerdigh toe, en met een (hellen vlucht, Soo fvviert hy met den roof tot boven in de lucht. Sy ( om dit vreemt geval in haren geeft verbolgen ) Sent ftracx haer knechten uyt ₃ en laet den arent volgen; Maer (Iet, de vogel fvveeft vry hooger als hy plagh ₅Tot dat geen menichen oogh hem meer bereycken magh: Hoe ver de jongers gaen met onvermoeyde gangen , Sy keeren wederom en hebben niet gevangen, Het dier dat is gegaen. Wat kander niet gefchien! Men kan, alvvaer men fouckt, geen fchoen of arent fien. Als Rhodope verdomden uyt-gangh defer faken, En datle niet en kan tot haren fchoen geraken, Soo fteltf uyt haren iin het felfaem ongeval, En denckt dat fy wel haeft een ander maken fal. De vogel onder-dies is hooger op-gevlogen, En even met den buyt een verren vvegh getogen, Tot hy ten leften quam te Memphis in de ftadt, Alvvaer de koningh felrs gelijck als rechter iat. ( Het was een out gebruyck, dat, als de vorften quamen En van den burger-tvvift ₃ als rechters, kennis namen, Dan niet in eenigh huys ₃ maer in het open velt Het oordeel vvert geraemt, en 't vonnis in-geftelt.) Als hier de vogel quam, foo gingh hy lager dalen, En bleef een wijle tijts ontrent de vierfchaer dwalen, Nu guns dan wederom > nu ras dan weder ftil, En niet een menfeh en weet vvaer dit al henen wil. Ten leften, foo het icheen > nu moede van te mallen > Soo laet hy fynen roof van boven neder vallen ₃Maer fonder yemants leet, en buyten alle noot; Want fiet! de koningh felfs ontfingh hem in den fchoot. Stracx fiet men al het volck tot haren vorft genaken, Nieuf-gierigh om te fien de gronden defer faken, Nieuf-
				Memphis was eertijts de hoofc- ftadt van jEgypten, nu Cajo genaemt.

-ocr page 769-



		*7� � S � � � � � � C � U S.** Nieuf-gierigh om te fien wat dat de vogel brenght, En wat ibo gfagen dier aen haren koningh fchenckt. Een raetf-heer by den prins dien eygen tijt gefeten, Is wonder feer begaen om ditgeheym te weten: En mits hy fchemer-ooght. ibo greep hy fynen bril, En focht met grooten érnit wat dit beduyden vvil.

			Doch eer hy recht bekent wat neder is gekomen, Soo was de goede man als buyten hem genomen: Dies riep hy overJuyt met op-getogen fin > Mijn heeren, letter op, dit heeft een wonder 'm. De koningh taffc het aen _ydat neder is gefegen, Om recht te mogen fien wat hem daer is gekregen: En als hy dit gefchenck met hant en vingers raeckt, Soo ifl: eeri vrouwen fchoen wel aerdigh toe-gemacckt:

-ocr page 770-



		� � O D � � �. 7*9 Een fchoen aen alle kant gefchildert metten naelde, Waer op de jonge vorft ftont langen tijt en maelde, Hy iieter zijde-vverck en dun-getogen gout, Dat hem een ruyme wijl de finnen beiigh hout: Hy fieter hoven in > hy fieter ichoone boomen, Hy fieter, foo het fchijnt, het roeren van de ftroomen, Hy fieter in't verichiet verheve rotfen ftaen, Die ftijgen in de lucht, en tot den hemel gaen. Maer als hy naderhant met vvel-bedachte reden Het aerdigh meefter-ftuck wat nader gaet ontleden, Vernam hy dat het vverek niet in het wik en fvveeft, Maer dattet fyn befchey t en diepe gronden heeft. Want als hy eerft den rant gaet nader overmereken, Hy fieter harten op, hy fieter wilde vereken, Hy fieter jacht-getuygh, hy fieter op een ry Veel bracken na den ey fch en felle doggen by: Hy fiet in grooten ernft, hy fiet Diana volgen, Die roept ₃ gelijck het fchijnt _? en toont haer als verbolgen , Om dat het maeghde-rot niet rafler aen en koomt, En voor een vinnigh fvvijn, en fyne tanden fchroomt. Dit ftuck vvert van den vorft met hoogen lof geprefen, Hy meynt figh in het boich of op het velt te vvefen , En dat, vermits de jacht_} door ibo een aerdigh beek, Hem door het ganfche breyn en al de finnen fpeelt. .Maer als het oppcr-deel by hem wort overwogen, Soo wort fyn grage ziel als buyten hem getogen �, Hy fiet aen d'eene kant hoe figh Diana vvaft, En hoe het maeghde-rot op hare dienften paft: Hy fiet de Nymphen felfs tot aen haer naeckte lijven ₃Hy fiet de jacht-Godin met fchoone doecken vrijven_;Hy fietet, en hy ichrickt, uyt vreefe van gevaer, En voelt hem even foo, of hy Aótaron waer . � � � � Maer

-ocr page 771-



		730 PSAMMETICHUS, Maer als hy keert het vverck om alle dingh te weten * Soo vint hy Cadmus neef, die leyt daer als verbeten, Hy (iet Melampus ftaen fyn alderliefften hont, Die iit hem op het lijf en bijt hem in den mont. De drouve jongelingh die fchijnt hem aen te fpreken > Maer vint dat fyne item fyn knechten is ondeken : Hy het Diana ftaen, die toont haer als verblijt, Om datf in fyn verdriet magh koelen haren fpijt. Hy het ter fyden af haer blijde Nymphen danffen > Hy f�et haer al gelijck ge^iert met groene kranifen, Om dat hy was ge velt, en niet meer iien en magh > Die met een dertel oogh haer naeckre leden iagh. De vorft op dit geficht die voek fyn geeft venucken ₅Hy iiet aen alle kant> hy let op alle ftucken, Hy let oock op het lint dar in het fchoentjen ftack ₉ En hoe een kleyn gedicht als tot den lefer fprack : Laetgeen oogh te njerre jchteten, V^ant bet kan tot quaetgedun: VV'atje niet en rnooght genieten > ^Oat en bebje met te pen. De letter was ge^iert mee wonder fchoone fvvieren, Met felfiem bos-gefpuys, en onbekende dieren, Met Nymphen hant aen bant, met Satyrs aen den rey ₃En vvaer een ploye viel een peerei tulTchen bey. Het fchi ift dus ai-gemaelt en konde niemant lefen, Of !t lint moeft op den fchoen eerft vaft gebonden vvefen : Maer als na rechten eyfch het leer was toe-gedaen, Dan fagh men op een ry de fchoone letter ftaen. De vorft in dit geficht en weet niet wat te peyfen: Hy voelt fyn ganfche ziel door al Egypten reyfen, En foucken na de maeght ₅ die met fbo netten hanc De vverelt heeft vereert met foo een edel pant. Ten

-ocr page 772-



	R � O D � � �. 751 Ten leften vanght hy aen in fyn gemoet te (preken, Wat hant heeft dit gemaeckt? wat vinger dit gcfteken ? V Vat voor een fneee ziel heeft dcfe vont bedacht ? En op foo kleynen plaets foo grooten ftuck gevvracht ? Hy die maer eens ontdeckt de klauwen van de leeuwen , Al fiet hy fchoon het dier niet voor hem fitten fchreeuvven, Bevint noch even-wel, oock uyt het minfte lidt, V Vat voor een groufaem beeft dat in de luyghte fit. Ick houde dat het lijf aen defe ziel gegeven _? Daer foo een edel hert gewoon is in te leven, Moet jae een fchepfel zijn foo boven-maten fchoon Dat ick het weerdigh acht een konino-hlicke kroon. Hier op (peelt hem de geeft, en kan hem niet verladen, Alleen is hv beducht en wonder feer beladen, V Vaer fy te vinden is > en vvaerfe wonen magh, Die fonder haer te iien in hem verfegelc lagh. Hy fent gefinten af die uy t geheel Egypten En al het naefte lant de netite vnjfters kipten, Op dat hy vinden mocht dat hy van henen focht, Als hem het maeghde-rot fou vvefen t' huys gebrocht» De jager van den vorft die vvorter toe gekoi en, Om door een fneegh beleyt de ftke na te fporen: En mits hy door het rijck nu langh gereden hadt, Soo quam hy op het left te Theben in de ftadt. De meefter van het huys daer in hy was getogen, Onthaelt den hovelingh met alle fyn vermogen, Hy vought figh nevens hem, al � vaer hy immer gingh, Hy ley t hem over-al, en toont hem alle dingh. En t' wijl hy fagh de ftadt in haer volkome leden , Soo cjuam hy voor het huys van Rhodope getreden , Daer vont hy dat de deur met rofen was geciert, En datter groen gewas om al de venfters fvviert: � � � � � Daer

_j
_j		■
		■

-ocr page 773-



		7j* � S � � � E � I C � U S. Daer vonthy dat de ftoup met meyen is befteken, En ick en weet niet wat vol foete minne-treken , Daer vont hy blom-gewas aen alle kant gegoy t, En oock de itraten felfs met rofen over-ftroyt. Als dit Archites merckt, foo vraeght hy wat de kruyden En wat daer voor de deur het ftroyfel wou beduyden: De weert op dit verfouck verfweegh den joncker niet ₃Maer feyt in ronde tael al vvatter is gefchiet. Hy feyt dat Rhodope heeft feven jonge-lieden Die al in grooten eruit haer trouwe komen bieden, En datter voile macht de vrijfter is gejont, Te kiefen uy ten hoop die haer te finnc ftont. Hy feyt hoe dat de jeught, als met de ganfche leden, Heeft wonder hart gefwetft, en onder een geflreden; En dat noch yder doet wat hy bedencken kan, Om door getrouwen dienit te werden haren man. Hy feyt dat onder-dies by al de jonge luyden Haer deure vvert beftroyt met vers-gepluckte kruyden , En dat haer ganfche ftoup met rofen wasgekroont ₅Vermirs een yder hoopt van kier te zijn geloont. Archites kan iyn hert niet langer wederhouwen, Hy fey t, het waer hem eer de vnjfter aen te fchou wen, , Hy feyt noch boven dat > indien het magh gefchien, Dat hy de juffer wenfcht oock heden eens te fien . De weert > niet onbevvuft hoe vry fy plagh te leven , Heeft ftracx den vollen loop aen dit verfouck �e�even_:Hy lent een dienaer uyt, die bootfchapt aen de maeghc Dat haer befouck genaeckt indien het haerbehaeghc. Sy vry, gelijckfe plagh, en fbnder yec te fchromen, Laet op den ftaenden voet Archites binnen komen , Sy biet hem goeden dagh > fy toont hem bly ^elaet, Niet fparigh van de kunft of van een foeten praet,

-ocr page 774-



		R � O D � � �. 733 Hy ï op dit goet begin _y wat nader in-getreden, Befiet de jonge maeght, befiet haer friiTche leden, Beiiet haer wacker oogh, befiet haer rooden mont, En hoe dat alle dingh haer wel en geefti^h ftont. In al dit fchiep de man een wonder groot behagen, En heeft daerom het oogh noch verder om-geflagen, Hy fiet benevens haer een raem gefpannen ftaen, Daer feker aerdigh werck was onlancx op-gedaen. Hy let waer heen het ftreckt_} en fonder meer te vragen Hy fiet een open velt, hy fiet Diana jagen , Hy fiet een eenfaem wout, daer op �� ftont luyft doen hy in de beeck de naeckte Nymphen vont» Maer hoe de jongelingh wert in het lijf gebeten, En van fyn honden felfs als wilt-braet op-gegeten, Daer van is maer alleen een rauwe fchets gemaeckt, Met gout niet overkleet, van fyde niet geraeckt. De joncker niet-te-min die kan genoughfaem mereken, Dat acn het edel ftuck noch vorder is te wereken ; Dies na dat hem de man een weynigh heeft bedocht, Soo vint hy metter daet dat hy nu lange focht. Hy denckt dat jae de ichoen by fynen prins gevonden ,. En die hem uyte lucht is felfaem toe-gefonden, Is even dus gewrocht, en dat het weerde pant Koomt van gelijcke kunft, en al van eender hant. Hy wil nae dat geficht niet meer in tvvijffel hangen, Hy roept een trouwen knecht, en laet het fehoentjen langen, En fiet! die nu het werck en dan de fchoen bekeeck, En vont noy t eenigh ey dat foo een ey geleeck. Hier op vvaft: dat de man hem nae de jonckvrou wende, En toont het aerdigh ftuck, en vraeght of fy het kende: Sy antwoort, Edel heer, wiens kan dit maeckfel zijn ? Als ïck het leftmael fagh doen was het fchoentje mijn. � � � � 3 T^^s

-ocr page 775-



		7J+ PSAMMETICHÜS, 'T is hier in huys gewrocht, en over weynigh dagen Door feker ongeval uyt mijnen hof gedragen, En op dat u het ftuck magh werden openbaer, Koomt oordeelt met befchey t, hier is het weder-paer♦ De fchoen , die ghy vertoont, daer heb ick öp geileken Hoe dat de jacht-Godin haer is gewoon te wreken, Wanneer een dertcl oogh haer lijf genaken derf, En hier uyt rees de feyl vvaerom �� fterf. De fchoen dien ick behiel, daer op heb ick getogen Hoe Phccbus in de min van Daphne wert bedrogen; Want t wijl hy na de maeght met grage vingers taft _sSoo grijpt hy anders^niet als Hechts een groenen baft, Een nicu-gewaiTen hout, en tackcn van laurieren* Bequamer om een hooft, als om een bed te gieren : Met dit en ander werck, dat jonge lieden racckt, Heb ick het ganfche ftuck ten vollen op-gemaeckt. Als dit Archites hoort van Rhodope verhalen, Soo Liet hy fyn geiicht een weynigh verder dwalen, En t' wijl hy flaet het oogh ontrent het aerdigh lint, Soo ift dat hy een veers daer op geichreven vint: Vrijers_} njviltgeen maeght menden, Jn de � dat, noch op het welt} Kracht en kan geen minnaer paften, Hier dient liefde, gcengeWelt.. Demandieftonten keeck, oniekerwattefpreken, Hy iicter fchoone kunft , hy iieter ibete treken, Hy iiet in fyn gemoet, hy weeght het vreemt geval, En denckt wat van de maeght ten leiten worden fal. Hier op begon hy dus: Wat fal ick langer peyièn ? Sy wiens dit fchoentjen is, die moet na Memphis reyfen, Na Memphis daer de vorft van hoogh-geduchte macht Nie.t my of mijn gevolgh, maer uwe fchoonheyt wacht. Nae

-ocr page 776-



		■ R � O D � � �. 73� Nae Memphis! ( fey de maeght) wat heb ick doch bcdrevc , Dat ick hier niet en magh in vrede blijven leven ? Ick ben van ftillen aert, en geenfins hoofs gefint, Ick ben oock boven dat mijns vaders eenigh kint. VVilt ghy het vveder-paer van du borduerfel hebben , Of eenigh fchoonder vverck van mijn geftickte webben, Het is voor uwen vorft al wat ick aerdigh ken , Laet my Hechts maer alleen daer ick op heden ben. Archites wederom /K en wil geen moye dingen, 'K en meyn' noyt jonge maeght haer cierfel af te dwingen: Ten is oock, fnifche blom, om geen borduerde fchoen , Het is den grooten vorft om u alleen te doen. Ghy 5 wat ick bidden magh, en wilt toch geenfins (chromen ₅Al wat u feliaem fchijnt dat (al ten beiten komen: Gaet feght u vader aendit wonderlick geval, Ick weet dat hy hen ftuck niet te^en vvefen ial. Eylaes! de jonge ziel die is geheel verflagen , Haer tranen beilten uyt, en fv begon te klagen: Haer vader koomter by, en hoort den rechten gront, En hoe dit felfaem ftuck ontrent den koningh ftont. Archites vordert vverck, hy doet fyn peerden komen, En heeft in fyn caros de vrijfter op-genomen, Oock Alcon nevens haer : en, naer een kort befiuyt, Soo tijt hy op de reys, en flucx ter poorten uyt. Daer woelt de ganfche ftadt. de vrijers boven allen Die komen met gedruys te famen aen-gevallen, De krijghfman voren uyt, den degen in de vuyft, Hy vraeght aen alle kant, vvaerom de maeght verhuyil « Hy vraeght, wie ligh vermeet de juffer aen te raken, En door de ganfche ftadt foo veel gewoels te maken: Hy dreyght met vollen mont, en met een fier gelaet, Wie van de vrijfter koomt, of nae de vrijfter gaet. Maer

-ocr page 777-



		_?l6 PSAMMETICHUS. Maer als hy Rhodope fagh op den wagen fetten, En dat haer vader felfs het niet en kon beletten, En dat veel hoofs gevolgh ontrent Archites ftont, En dat men over-al des koninghs wapens vont: En dat een yder fvveegh, en niet en dorfte ipreken, En dat de rechters felfs ₅ en al de machten weken; Doen ilough hem fyn gemoet tot aen fyn bange ziel, Soo dat hy van het leet by-na ter aerden viel. Noch gaet het vrijer-rot iigh echter toe-bereyden, Om met een grooten fleep haer uyt te mogen leyden: Maer niemant van den hoop en vveter inder daet VVaer dit al henen wil, en watteromme-gaet. Veel meynter dat de vorft om haer heeft laten ilueren, VermitiTe kunftigh is en geeftigh kan bordueren, En dat de jonge prins begeert een aerdigh pant, Wiens roem ial mogen gaen door al het naefte lant. Een tweede, dat de vorft, vermits haer geeftigh iingen, En datfc was begaeft met duyfent foete dingen, Haer over-brengen liet in Memphis hoogh gebou, Op dat hy van haer ftem vermaeck genieten (bu. Een derde, dat de prins haer wou vooghdeife maken Van al het naelde-v verck, van al het linne-laken, Het fy van fynen diich of van fyn eygen bedt, Vermits dat Rhodope is uytermaten net. Een yder feyt het zijn, en meeft de jonge-lieden ; Die meynen ( fchoon men iiet dit vreemde ftuck geichieden ) Dat even dit venreck, en onverwacht geval, Haer langh verhoopte trou niet tegen vvei�n ial. Dat jae ( nadien de vorft de kunfte plagh te loonen ) Hy meer als aen de maeght fyn gunfte fal betoonen, De reys van Rhodope hem dienftigh vvefen kan Die fy na defen tijt ial noemen haren man. De

-ocr page 778-



		R � O -D � � �. 737 De raetf-heer fvveegher op, en liet de vrijers woelen, Vermits hy in fyn hert is anders van gevoelen, Dies feyt hy op het Ie ft: Dees hoop ü erxkelnjvaen ₃ Hoort ₃ ^vrienden ₃ met een ^vvoort, De <vrijfier ügegaen. Ghy moogbt �� heden afbaer nuvel^verlorenJchrijven , Want koomtje hy den prins fy moeter eeuvvigh blijven, Jckjign den jongen njorfi, hy ü <~uan dejen aert Dat hy geen fchoone njrou, ofaerdigh linnen ff aert. Haerfiemfalaen den njorfi den luft niet konnen blufen ₃Hyfal oockjn denfangh haerfoete lippen kyfen: En kfijght hy eens denfmaeck^vanfoo gewenfht en foen, VVien ifet onbe^ent njvat hyfal ^villen doen ? Ofkoomtje maer een reys des koninghs bedbeforgen, Sy blij f ter moor gewis tot aen den lichten morgen. �n njvaerom meer ge feyt ? ey <vought u na den tijt_} Want na dat kkgtfie > <uVy zjjn het njoordeel quijt. Alsicknu raden mocht ₃ <vVyfiuden ons bereyden Omfonder <vreemt gebaer njan haer te mogen fcheyden , » Een die inflïlheyt lijdt een drouvigh ongemach^* » Verfoet het bitter leet ₃ en breeclq het lafligh pac^. » Het hof dat heeftet in ₃ men moeter onrecht dragen, » Ooc^fonder tegen-fpraecl^, enfonderyet te klagen, » Jae met een dancl^ heb toe. En nfue het anders doet, » Dien is noch onbekent hoe dat hy leven moet. » VVanneer men hinder krijght, en niet en k$n ^vermijden > » Dat moet men metgedult ₃ enfonder morren lijden: » En <-uVaer een hoogzr macht ons njoorflel tegen gaet, »> Een plaefler a>an gedult dat is de beflen raet. Met dit en meer'gefprecks foo korten fy de wegen, En komen in het dal daer Memphis is gelegen: Hier rent in aller yl een looper voren uyt ₃ Die boodfchapt aen den prins de komfte van de bruyt. � a a a a De

-ocr page 779-



			;j8 PSAMMETICH U S. De vorft, als hy haer fagh, en vont hem niet bedrogen, Hy vont dat fyn gemoet hem niet en had gelogen, Hy fagh met herten-luft, hy fagh het aerdigh beelt Dat hem nu lange tijt door al de finnen fpeelt.

		Hy fey 1₃ dat hy de maeght en haer volkomen vvefen Invvendigh door gepeys te voren had geleien ₃En dat hy nu ter tijt haer even foo bevont, Als fy van eerften afin fyn gedachten ftont, O liefdes tuymel-geefl:, en vreemde minne-vlagen, Die wat men noyt en fagh aen yemant doet behagen ! Hicrgaet de regel los, die ons heeft wijs gemaeckt Dat niet als door het oogh ons herte vvcrt geraeckt. Doch

-ocr page 780-



		R � O D � � �. 739 Doch als men Rhodope ontrent den koninghleyde > Soo gingh het even foo gelijck de raetf-heer feyde; De vorft die nam haer aen, en uyt een gullen fin Noemt hyfe fyn gemael, en weerde koningin. Maer als de Dichter iagh fyn hope vvech-genomen, En dat hy nimmermeer fyn vvenfch en fal bekomen, Doe flough fyn drouf gemoet tot aen fyn diepfte ziel, Soo dat hy metten geeft in defe klachten viel: 0 doot ₃ moordadighff>ooc\₃ befluyt mijn treurigh leven> . Daer ügeen droever hert by niemant oyt bef breven, tAls in du lichaem njvoont, en 'm mijn boe firn "Woelt* ₃ nAcb l noyt en beef ter men f hfoo diepen leet gevoelt, Mijn hertfmelt als een hjvas > en al mij � binne~kacbten Die njoel ickjn den angfi ₃ geltjckjils fnee* ₃ njerfmacbten : 0 Styx ₃ ujvvarte foei en kent veen meerder fijn ₃ Als rvmfyn tweede ziel berooft te moeten zijn. Hoe l fal de roode mant ₃ die ickjens plagh te tyfen ₃Voortaen den heeten brant aen boofjche jovckers blufen ? Sal haerfnee-rvvitten arm, een rechte minne-bant ₃. %My laten in den druc(₃ en koelen ^vreemden brant ? Och offer nu eenfchors mijn aenficbt njvou bedecken₃Of dat ter quam een rots mijn leden overtreden ₃ Soonjvaerickhout offleen,enickjn njoeldemet Wat drouven herten-leet my door de finnenf biet. Och oficl^ als een njvolfmocht 'm de bofchen huylen ₃Of<-vvoelen als een beir ontrent de naere kuylen: Och ofickals een leeu mocht brullen in het njelt, Soo njvare nu ter tijt mijn her te nietgequelt. Of foo te keven dan mijnfmerte mocht gevoelen ₉ïn dat geen duyfter bofch mijn <~ulamme Jou werkgelen _x Soo rvvild' kkjnijn <-verdriet gaen wvreken aen den <vorft, �n door fyn herten-leet gaen kielen mijnen dorfl. � a a a a � Maer

-ocr page 781-



		740 � S � � � � � I C � U S. RHODOPE. M(ter kkjzrpÜ in geen boom, offleen > of rots <-verkeeren, ³Ken njvilgeen <wreeden aert njanfelle beefien keren: Ickjwil op defe borfi metfiage wuyftenflaen, Tot dat ick^ op het lefl in tranen fal asergaen, Tot dat icfy op het lefl mijn zjel kpom uyt te gut en ₃'T)ie even als een beeck^falopder aerden a> tieten ₃ Een beecJ^j ?vol bitter nat, die in het naefte dal Den naem woor alle tijt <van Cnemon houden fal. En als een herders kint oyt daerfal kgmenjpelen, Of op een aerdigh riet eengeefligh deunt jen quelen, Dm fal de njveder-klanc^ n/ervveckf door mijngekjagh ₉ Den naem n)an Rhodope flaegh brengen aen den dagh. ^Danfalde naeflen bergh uytfyn werhole kyylen lïeweenen mijn ^verlies ₃ enganfh werdrietigh huylen; Soo dat hetganfche njvout mijn drouvigh ongeval, Soo langh men liefde kent ₃ geduetigh melden fal. ^Maerach l a>vat baet �� druckj vvat baet mijnangfigb klagen? Wat 'ifiet ofickjreurmijnganjcheleven-dagen? �W ijn leetflaet <~uaflgefet,, mijn lief die is gegaen_% ,* Mijn ramp üfonder hul f, en blijft njerfigelt flaen. Och die noyt hebben magh dat alfyngeefknfechten ₃^Daer opjynganfche zielen al de finnen wVrochten, Wat maeckt hy langer Her ? <vvat doet hy in het njleys V Hem ü niet anders nut alsflechts de lefle reys. Syn rufl ü in het gr'af ] njVant in het ydel leven Daer njvort hy > als een flroom _y geduerigh om-gedreven. Hy ügelijc^een fihip dat finder anckcr drijft, Dat [iaegh geflingert aivert ₃ en nopt in ruft en blijft, Wel aen dan _s Cnemon fierft. Hy wou noch vorder ipreken «, Maer al het hoofs gevolgh dat was alree geweken, En Rhodope verplaecit. Doch wat haer is geichiet Vermoet de jongelingh, maer hy en wetet niet. Daer

-ocr page 782-

HAEST-GEBORE LIEFDE.

74'

Daer ftont het treurigh rot verhart gelijck de fteenen,
Een yder was bedroufc, en niemant dorfte vveenen :

Maer dat hun meeft verdroot, enfcheen e� tweede doot,
Niet een van al den hoop en vvert ter feeft genoot.

Esprk t'famen -fyrake opt vvijtloopigh verhael

VAN

R Η O D O Ρ Ε.

t'famen-fprake te hervatten. De borft is my
foo vol van menigerley ftoffe , dat ick my
nauwelicx en kan wederhouwen van die da»
delick voor u uyt te ftorten , oock eer het
recht tijt is.

S o r H. Ick geloove vaftelick , jonge-
lingh�dat u veritant fal gefbeelt hebben op
eeinge byfondere trou-gevallen onlanghs by
u gelefen, en ick foude oock wel lult heb-
ben met u daer van in 't breede te handelen;
maer de geheele ftant myncr faken is 'tzedert
ons lefte t' famen-fprake foo ganfeh veran-
dert , dat ick daer toe geen tijt en kan geven_>om verfcheyde reden� die ick nu in 't byfon-
der u niet en fal verhal�. Infgelijcx weet ick
dat ghy alle de ghefchiedeniii�n niet en hebt
gevonden daer van ick u gefeyt hadde , oock
niet in foodanig� ordre gelijck ick die meyn-
de te wefen, daer van ick u jegenwoordelick
geen befcheyt meyne te geven , om geen tijt
te verliefen. Even-wel, foo het u gevalt
wat te fpreken van het lefte trou-geval by u
gelefen, foo wil ick noch een weynightijts
u het oire leen�. Laet ons daerom (foo het u
gevalt) kort fpreken van die gefchiedeniffe ?
dewijlcwy vry wat lange van de voorgaende
hebben gehandelt.

Ρ Η i. De lanckheyt , weerde man , en
heeft my niet verveelt, om alle goede ftoffe
wille die ick daer in hebbe aen-gemerekt.
Kiet-te-min foo weet ick dat het fwaerfte
meeft moet wegen; ende daerom fal ick te
vreden wefen, dat ghy maer als met den vin-
ger aen en wijft de bedenckingen, die ghy in
dit geval meynt dienftigh waer-genomen te
zijn.

S o ρ η. Soo ghy u daer mede verneughtj
a a a 3 Philo-

VX7Thoe lichten beginfel, en kleyne

^* gelegentheyt, dickmael een hou-
welick wort veroorfaeckt.

Dat een vrouwe dient verkofen niet allee
om yemant te dienen voor foo veel hy
een 'man is, maer oock voor foo veel
hy een man is van dufdanigen ofte foo-
danigen beroep ofte gelegentheyt.

Houwelicken by lotinge, of diergelijcke
middelen , ofwel en behoorlick� toe-
gaen .

Van gevallen daer een oudt man meteen
jonge vrou, of een oude vrouwe met
e� jongh man, figh in trouwe verbint.

Philogamvs.

NEemt my ten beften af, weerde manj
dat ick ioo vrymoedelick tot u kome
in-getreden j 't is nu al een geruymen tijt ge-
leden dat ick door-gelefen hebbe alle de ge-
fchiedenifTen aen my ghelaten: maer ick en
hebbe de felve foodanigh niet gevonden als
ick van u op ons af-fcheyt meynde verfta� te
hebben _y alfoo, in plaeti� van dat ick hadde
gemeynt te vind�, my voor-gekomen is een
byfonder trou-geval vaRhodope ofte Rho-
d�pis (foo andere die noemen ) enPfamme-
fichus. Maer op al het gene by my gelefen
is u bedencken te verftaen , en hebbe ick tot
noch toe geen gelegentheyt konnen treffen �,
vermits ick u veeltijts foo befigh hebbe ghe-
ficn > dat ick u van defe ofte dierghelijcke fa-
ken niet en hebbe willen vergen: maer u te-
genwoordigh t'huys vindende, en fonder ge-
felfchap , foo wen'fcht� ick dat het u ter de-
ler tijt gelegen mochte wefen, onfe vorighe

-ocr page 783-

74* Haest-Gebob-e Liefde.

Philogame > foo wil iek haeft ghedaen heb- voor de hant geen uyterlijcke voor-teycke-

ben: ende om te beginnen, foo valt my dit nen derhalven fich en fchijn� te openbaren ;

voor-eerftin>dat de goede God ganfchvron- want door wat kleynsj en men weet fchier

derlick de menfchelicke faken beftiert, ende nau hoe > wort de genegentheyt van yemant

dickwils e� houwelick laet te wege gebracht dickwils geroerc ■> en oock vervoert. Als de

werden op kleyne voor-vallende ghelegent- rijt daer is, de minfte oorfake is genoegh om

heden : en dat daerom geen jongelingh of een houwelick voort te brengen: en hierop

jonge deerne te feer bekommert en behoort dunckt my te paffe te kom�ieker veers va de

te welen oyer haer houwelick, fchoon datter Griecken ontleent, dat ick u verhal� moet.

Detota re
Coronaria,
� prifcoru
monumen-

tisdodt�e-
ruta j vide
prfclarum
opusCaro-
li Pafchalij
regis Galli-
aium in fa-'
cro Gonfi-
ftorio con-
filiarij: ubi
hejc & alia,
ex Groecis
prgcipu�
auctonbus
conpilata j
diligens

f^RL ^^s ^eertij^ts Griecken-landt wou groote

blijdichap toonen,
Soo was meeftalhet volck geniere mec
groene kroonen
Van klim, of rofmarijn, of meteen

roien-krans,
En gingh ibo na den diich ₅ of tot een
blijden dans.
Men 'figher over-al geheele kramen fetten

Van myrthe, thym, laurier, en fachte violetten:

En als een jonge maeght een kranfje vlechten kon,

(*)

Soo vvaft dat fy de koil met defen handel won.
Al wie de rofen beft re tarnen konde brengen,
En na den rechten eyfch het loof en kruyden mengen,
«^Asgw" Verkrcegh dat al de jeught tot haren winckel quam;

kleyne kunfte
«erekent, de
wijle met sllee
aen neus en
oogh vernou�

Nu hoort wat trou-geval hier uyt fyn ooripronck nam
Ais Creon aen den mart een uyrtjen quam befteden,

fv!'lS^egege- En gingh ontrent het volck een weynigh figh vertreden,

goe
den reuek,
ftliQone coleit-
ren, en net
vougen van ds
bloemen en
kruyden: maer
η
-ft

'fonthcyt ilien-
(tijjh wefen.
Gdijckdaer
■va geleeiddick ~.
heeft gefchre-
v� Carolus l'a-
■fchaliiis boven

�_fl fogk _vvat y^_cr _Drac[_lt of daer te koopen ftont,

Ten lufte van het oogh, of van een gragen mont;
oo heeft hy daer ontrent een aerdigh dier vernomen,
*^e ^mct haergroene waer ter vente was gekomen,

Haer kraem was aerdigh loof en nieu-gewaflen kruyt.

Ten dienfte van een maeght > of van een jonge bruyt.
y had een myrte-krans haer om het hooft gevlochten,

Met rofen tulfchen bey > foo geejligh alil� mochten ,

Soo

-ocr page 784-



		HAEST-GEBORE LIEFDE. 743 Soonet, foo vvelvermenghtj foohupsinecngefet, Al hadder Flora felfs de finnen op gewet. De jonghman liet het oogh ontrent de rofen dalen, En vvert terftont gevvaer dat hem de finnen dwalen, Vry wijder als de kroon. Hy dacht aen haer verftant, En prees in fyn gemoet haer nette rechter-hant. Hy was in Venus net te voren noy t gevangen, En had maer weynigh hairs ontrent iyn bolle wangen; En daerom was de yvulp in haeften wech-gevoert, Terwijl hy ftont en keeck en op de vrijfter loert. De liefd' is klim gelijck, dat kan de daet bevvijfen, Sy wil ftaegh vorder gaen, en altijt hooger rijfen: En vintfe dan een plaets die op haer wefen paft, Soo maecktfe daer het valt haer gulle rancken vaft. Fop iagh moy Trijntjen gaen, en Heyn fagh lopje fpringen ? En lorden hoorde Griet een kluchtigh deunt jen fingen, Maer Floor had Aekjen lief vermitife geeiligh fpan, En hier liyt rees gevry en yder kreegh een man. Waer ftroo en fvvavel is, of diergelijcke faken, Daer fiet men licht een vier van kleyne voncken maken -, Voor een die fuyfebolt en houft maer eenen ftoot, Om met het ganfche lijf te vallen in den floot. Ρ η i. Hadde de Griecfche jongelingh was op-gemaeckt; want fukx en raeckt im- (die in dit veers Creon ghenaemt wert) een mers geeniins een koningh of fynen ftaet. hovenier , en de koningh Pfammetichus een My dunckt van wijfe lieden verftaen te heb- hoey-krarner ge weeft, foo wilde ick oordee- ben, dat een yder die fi-gh ten houwelickwil len datd'een en d'andergeeri quade keufe begeven, niet alleenlick behoort te letten, gedaen hadde in 't verkiei�n van vrouwen \ of foo e� vrou-menfeh bequaem is om hem want Creon foude in dien gevalle de bloe- te dienen voor een wijf , in de gelegcntheyt men en het vorder gewas van fvnenthuvn als een man: maer dat by hem voor al acht in kransjens hebben fien veranderen, ende al- behoort te werd� genome, of foo een vrou- foo tot voordeel breng� door behulp van de menfch hem fal dienftigh konnen wefen m kroon-maeckfter fyn wijf : Pfammetichus de geftalte als eenvorft, als een hovelingh» foude door het bordueren van Rhodope fyn als een edelman, als een raetf-heer, als een winckel hebb� mogen ftofferen: maer voor koopman, als een ambachtf-man, als een een vorftelick perfoon was het (mijns oor- hovenier, als een hu^f-man, en foo voorts, deels) al te flecht, verkiefinge te doen van Wat is u antwoorde, weerde man? een echte wijf, uyt redene datter een ftuck Soph. Dat is eene van de befte trou- "aelde ofte priehi-wercx by haer aerdigh bedenckingen die ick tot noch toe u hebbe te

-ocr page 785-



				""

		BORE Liefde.
		BORE Liefde.
	74+ � � � S � - G E te berde hooren brengen: en fekerlick indien de gene die houwens gefint zijn hier op ern- ilehck wilden letten , fy {ouden hen des wel bevinden. Dan wat onfen Pfammetichus aengaet, ick wil gelooven, en het wert oock nvt het verhael van de gefchiedeniiTe duyde- lick af-genomen, dat hv niet foo feer op het borduer-werck en heeft geilen; (want foo- danige fraeyigheden konde hy, alseë mach- tigh vorft wefende, genoegh bekomen: ) maer dat hy van het werck met fyn gedach- ten op-klimmende tot de gene die hetfelve gemaeckt hadde , de wackerheyt van geeft, en de nettigheyt van handen van de gene die daer mede befigh was geweeft, daer in heeft over-merckt: ende dat hy alfoo met haer liefde is in-genomen geweeft. � � �. wel indien dat geval in dier vou- gen is toe-gegaen als ghy voor geeft , foo ibude daer uyt volgen , dat yemant wel licht foude konnen verheven op eene die hy noyt gefien en foude hebben: 't gene nochtans aen de oude ganfchfelfaem heeft gefchenen. S � � �. Hoe jongelingh hebje niet wel vaneê verkiefinge in 't ftuck van houwelick ghelefen daer men geen oogen toe en ghe- bruyckte ? � � � � Sulcx en koomt my yegenwoor- delick niet voQr, maer hoe gingh dit toe> weerde man� S o � H. De bèïeyders van den ftaet van Lacedaemonien worden gefeyt eertijts een gebruyck gehadt te hebben, datfe eens des jaers een ieker getal van edele jonghmans, ende even foo veel jonckvrouwé van gelijc- ken gedachte ende gelegentheyt, deden ter inaekijt nooden; ende dat in twee verfchey- de galerijen, alleen met tapijten van den an- deren af-gefondert: en als de maeltijt gedaen was,, foo wert plotfelick het licht wech-ge- nomen , de tapijten verfchoven, ende een teyeken gedaen.met fnaren-ipel; het welck hooiende. Honden beydejonckvrouwen en- de jongelingen haeftelick van de tafel op, en gingen tegen malkander! foo in het duy- fter aen: en de gene die alfoo malkanderen bejegenden vielen d'eenden anderen inden arm, en wierden alfoo dadelick echte lieden, als van den Hemel en van den Staet te famen gevought. Phi. Maer hoe bevalt u.die maniere van doen , weerde man ( S o � � . PUto heeft defe vrage over lan- ge beantwoqrt; want hy meynde datde-hou- welicken door het lot wel eü loffelijck ghe-
			maeckt konden werden : behoudens dattef niemant in het fpel en mochte werden ghe- brachtals vrome , eerbare , endeughtfame perfonen. Nu foo bemereke ick > dat de regeerders van Lacedaemonien voor hebben gehadt, door defen middel haren Staet van loffelijcke ende trefifélijcke borgerie te ver- fien: en hebbédaerom de befte jongelieden, mans en vrou-perfonen, daer toe.uyt-geko- ren; in vougen dat niemant ( hoe het viel) een mifgrepe fcheen te konnen doen om een goet partuyr te bekomen. En dufdanigh ge- bruyck nae rechten wel te mogen beftaen, vint men oock by de rechtf-geleerden van onfen tijde. Paul. Cyprus de fponfal. cap.j, *§, 16. Nut», z.* Phi. Om een houwelick van State te maken is dit nae mijn begrijp een bequaem middel: en ick heb een man van aeniien ge- weten, ons beyden wel bekent, die by-naeft dien voet na-gaende, twaelf name van jonc- vrouwenopeen papier hadde geftelt, elck op de ordre van haeraenfienlickheyt, en be- gon van de eerfteaf tot de lefte delelve ten houwelick te verfoecken : houdende dat hy eene van allé bekomende geë quaet en kon- de doe. Daer uyt hem de eerfte mael dit ge- beurde, dat hem fyn verfoeck over-al van boven af tot beneden toe, dat is, van de mee- ftetot.de minftej wert onifeyt.: hy even-wel den moet niet verloren gevende , vont goet het ftuck te hervatten ;■ ende wederom van de eerfte beginnende, wert van de felve aen- genomen : en bequam alfoo voor de tweede mael de hooghfte, daer van hem de eerfte mael de laeghfte was ontfeyt. Maer om een houwelick te maken van Mnnelickheyt (als de joncheyt over-al geerne doet) is dit mid- del geheel onbequaem ; want of al fchoon alle de jonge lieden ( tuflehë de vvelcke men een houwelickfoeckt te maken)eerlijck en- de vroom zijn, foo en zijnfe nochtans niet al op den fin en het oogh van yder paffende. En daerom bevinde ick,dat feker jongelingh ( Lyfander genaemt wefende ) een van de(e Lacedaemonifche edellieden, in't duyfter eë goede jonckvrou in de voorfz. bejegeninge hebbende gegrepen, die hem by den dagh niet fchoon genough en docht, de felve ver- liet , om een moyer voor hem te mogen be- komen. S o � H. Oude vorften ende regeerders van landen�n fteden, jongelingh, en zijn in die gelegentheyt ico tintentigh <ende nau- keungh niet; 't is de felve genough, dat ge- fonde
D�

-ocr page 786-



		HOVVYELICK T> fonde lichamen en vrome ziele by den ande- ren werden ghevought: en van de felve zijn goede nakomelingen te verwachten, die de hope maken van de toe-komende eeuwe, Fn wat Lyiander aengaet, de felve is by de Rechters van de Lacedasmonienfers, Ephori ghenaemt, gheftraft geworden vermits fvn naukeurigheyt. � � i. Als men dit werck foo voor go et foud'e op-nemen, foo foude daer uyt volgen, dat feker jonghelingh van onfen tijt ( die my aen-gewêfen en genoemt is ) niet qualicken dede, een houwelick voor hem te vorderen dooreen maniere van doen, die my doen ter tijt niet aen en ftont. S o � H. Wat middel gebruyckte dan de felve i � � �. �� ( niet wel een beiluyt by fyn felven konnende maken in't verkiefen van ee partuyr) liet het oogh gaen over verfcheyde jonge deernen hem bekent: met vder van de welcke hy figh ( foo hem docht ) wel foude vernought houden . de namen van de felve fchreef hy yder op eé befonder billet, wierp de felve in fijn hoet, en bad God , dat hy fijn hant wel beftieren wilde : en greep doen uyt den hoet een billet dat hem eerft voor quam, ende begaf hem met ernft haerte verfoec- ken, wiens naemhy getrocken hadde , en- de verkreeghfe. V oordeel hier op, So- phronifge. S o � �. My dunckt datter redenen zijn om foodanigen lot niet foo plotfelick te ver- werpen : te weten, als men geen onder het lot en brenght als vrome ende deughtfame zielen . En foo dunckt mybv-naeftgedaen te zijn by de Apoftelen, ten tijde de felve ce- nen twaelfden in plaetfe van Iudas Ifcariot wilden verkiefen ; want uvt de geheele mc- nighte gheaomen hebbende twee godfalige mannen, te weten , Jofeph Barfabas, gefe^t Iuftus, en Matthias, wierpëfy het lot (foo de Schrift feydt ) tuffchen die bevde , ende het lot viel op Matthias, Doch wat niv aen- gaet , ick jongh zijnde en ihende op de ver- kiefmge van een partuyr voor my , en foude niet door het lot, maerdoorbefondere toe- genegentheydt hebben willen gaen � want tonder de felve docht my dat geheel werck fmakeloos, en van wevnigh aengenaemhevts te wefen. De finnelickhevt, ende verkie- finge daer uyt voort-komende , hielt ick de rechte fauc, e te wefen van dat banquet en al dat daer ontrent is. � � �. Ick ben even van dat ghevoelen , � b
				OOR LOTINGE. 7-M weerde man : maer om hier niet langer op te ftaen, wenfche ick wel van u te hooren , by gelegentheyt van onfe Rhodopcj Eerile- lick, offet beter is een vrijfter te nemen die veel, of die wes nigh vrijers heeft gehadt. Ten tweeden, of een vrijer wel doet figh meteévrou-menfehte verfellé in't ftuck van houwelick, die met een ander al vry wat verre verfeylt is gheweeft �, fonderlinge ot fulex voor prinsen niet ganfeh bedenckelick en is, die niet alleen van de fake , maer oock van de verdachtheyt ontrent dit werck wil- len bevrijt zijn. Tenderden, ofeenjonghman in twijffel zijnde of eë jonge deerne te veel vryheyt aen vemant, diefy te voren feer beminde, heeft gegeven , met de felve niet en foude mogen handelë op voorwaerde en befpreck>dat h;. (e voor fyn echte wijf foude behouden , indien hyfe maeght quame te vindë, en anders niet. Ten vierden , of hv de felve geen maeght vindende haer dan foude mogen laten gaen, en een fchevdt-bi ief geven , als van oudts plagh tegefchieden. Ten vijlden,offer oock vafte bevvijf-rede- ncn by den felven jongelingh fouden konnen werden by-gebracht, dat hv de felve deerne geen maeght en hadde gevonden . Ten feilen en lellen, wilde ick wel wat hoeren fpreken van oude lieden houwelic- ken, en wat daer ontrent is � dewijle een deel defer ghefchiedcniffe daer toe volle aen-ley- dinge is gevende. S o � �. Ghv haelt my te veel nat hoys over-hoop , weet-gierigh jongelingh : en mijn tijde is my.nu vry wat naerder bemeden als wel voor defen , fulex dat wy dit werck voonaen fullen hebbë te ftaken. Maer efter moet ick u van twee fpreucken jegenwoor- delick deelachtigh maken, op de houwelic- ken van bedaeghde lieden paffende, foo als ick de felve oiiïanghs van een voortrcffelick ende vermaert perfoon (een af-gefant van eë gekroont hooft) in 's Graven- Hage ontfan- gen hebbe: de felve fpreucké feyde hy my in de Engelfche tale , ende lus den als volght; ]Vhen � \oung inn marinh � joung xtoman_%Godofmight comes 10 the weddingh. When an old mn marietha joung&oman, lefmds. M'bina joHngh man mxrieth an old woman , he nctiher comes, nor ftnds. De tweede was, When an oldmanmarmha joungaoman, he gat achild, and kilts � man. Ick die bes de voor goet en foet keurende hebbe de felve een Hollants klcct aen-geto- b b b gen ,

-ocr page 787-

V R

74*

Κ - Μ Α R

ι «

cen, om voor in-booriingen van ons Vader-
lam; aen-genomen te mogen werden.

Siet hier de eerfte.

tAh \ongh met \ongh te [amen paefU,
God ijfer by, na rechten aerLt ;
En als een oudt man door de trost
Verkrtjght een maeght of jonge vreu,
lAlgaet hetftutk men weet niet bit _tΝ och/enter Codfynfegen toe�
Maer ah een oudt en gri�igh vviff
Gnetfi&pen by een jeughdigh l�jf_tSoo g4et dit vafi ( geloof iet vry)
Dritr ii noch God, nochfegen by .
De tweede volght > en luyt aldus:
Een oudt man die een vrij fier trout_tEn haren gullen acker bout,
Indien fyn kracht [oa verreflrecht, _vDat hy een vrucht by haer verweckt,
Dan ijkt dat men [eggen kan,
Hy matckt een kint, maer breeckt een man.

En verwacht van my geen langer t'famen-
fprake, of nader voldoeninghe op uwe vor-
dere naeu-keurige vragen, lieve jongelingh:
maer verneught u niet het gene by ons op

foo veelderley trou-gevallen onderlinge tot
noch toe is voort-gebracht. Of foo ghy ge*
negen zijt hierin wijdtloopigerte gaen wey-
den, daer zijn verfcheyde geichiedeniifen die
by ons als noch op de preuve niet en zijn ge-
bracht; ghy fult) by gelegentheyt,vai>'t gene
daer uyc kan getogen werden u felven ende
andere genough konnen doen. Ende om u,
ende alle andere lief-hebbers van defe ftoffe,
noch een wijder velt te openen om haer ge-
dachten fpelen te leyden _s foo ontfanght van
my j als tot een over-maet ₃ noch een befon-
der trou-gebruyek» ontleent van de nieuwe
werelt: van hoedanigen flagh in alle de vori-
ge gefchiedenhTen die by ons zijn voort-ge-
komen, niet eene en wort gevonden �_} in het
welcke al mede goede ftofFe is ichuylende
om de finnen te oeffenen ₃ ende uyt d�fe ge-
legentheyt vergelijckinge te maken tuflehen
de oude ? de onfe 3 ende de voorfz. nieuwe
werelt: om te letten wie ontrent dat werck
den beften voet moet verftaen werden ver-
kofen te hebben. Hout daer het voorfz,
werck, ghy kont het lefen op u gemack > en
als ghy daer toe luft fult hebben.

9t§^Sg^5%^f Aer is een machtigh rijck dat Ganges
iM^�a^W^C^ c^f^ komt befpoeyen,

Sietvandit
ghebruyck
loh.Bo'�mm
Ai hioribus
gentium IA.
J. cap.j. de
%Afia. daer
hy onder

En doeter edel gout en rijeke iteenen
groeyen:.

Hier woont een feker volck du na
den regel leeft,

■■"'*<-/,

haelt j dat
niet aen de
riviereGaw-

�P Maer op het echte bed de meefte wet-
ten heeft.

^aero^de Geen ongetroude maeght en houft daer oyt te fchromen
erenfenva Hoe fy te rechter rijt een vrijer f il bekomen ->
de rwiefe" De Machten van het lant ₅ en al den breeden Raet,

Tigrii in

Syrien(het ,.

Heeft itaegh een vvacker oogh oncrent den echten ftaet.

wekkaen Of yemant lcelick is, of van een luftigh wefen,

ooften' Als haer de jeught verheft haer brant die wort genefen,

maniereet ^n ^^at ^van ^noog^er ^nant: maer hoe dit wort beley t
doen noch Dient met een kort gedicht oock hier te zijn gefeyt.

plaetfe O ' �> J

lieeit: en (naer het feggen van Herodotm en Sah�icus) de felye ghevvoonte bv meer andere volcken eer~

ti/dts onderhouden foude zijn gevveeft. ' Een

-ocr page 788-



	VRYSTER-MAR T. Een maeght van fchoone vervv, en van bequame leden, Die komt daer in de ftadt tot op de mart gereden: Thijm j myrte, rofinarijn , en ander edel kruyt Dat ciert de gulde koets, en ciert de jonge bruyt.
			*'/47*


De peerden op-gepronckt met hondert roie-kranifen₃Gaen drillen over ftraet, en fchijncn als te danflen: De voer-man is gekleet in licht en jeughdigh groen , En doet het moedigh vee bequame fprongen doen . Ontrent het fchoon caros gaen leven jonge macghden, Die noyt haer teere jeught by rauwe gaften vvacghdcn, Die ftroyen maeghde-palm en loo� van edel kruyt, Ter ceren van het vverek en van de jonge bruyt. De koets, die niet en draeft als op befecte pofen, En doet niet eenen keer als op gefaeyde rofen: Β b b b b 2
		Soo

-ocr page 789-



		74§ VRY STER-MAR T. Soo dat de fchoone maeghtin ftaege blomtjens rijt» En dit is als het puyck van haren jongen tijt. Vijf meefters vvel-geleert haer foete item te paren Met fluyten , of geklanck van alderhande fnaren, Die fpelen opde lier, of op een foete luyc, En ftracx op dit geklanck foo kijckt de jonckheyt uyt. Daer komt dan al het volck ontrent den wagen dringen, En flaet een nieu-fchier oogh op al de moye dingen, Maer dat hun beft bevalt, en aldermeeft behaeght, Dat is het aerdigh beek, dat is de jonge maeght. Als dan het fchoon toneel is op de mart gekomen _?En dat een groote fchaer de plaets heeft in-genomen, Soo komt de roeper ftaen ontrent de jonge bruyt, En roept met alle kracht aldus de vrijfter uyt: Sta by gefvvinde jeught en rappe jonge lieden, Sta by ^wie fchoonbeytfouckt _yen <-wilt eens lufligh bieden $. Hier is eenfr^che roos wan niemant oytgepluckt ₃ ZJan niemant aengeroert > <van niemant onder dr uck$. Hier is een roode mont ₃ hier 'is een eerbaer njvefen _yHier is een fchoon juweel <-�� duyfent uyt-gelefen ₃ Hier is een reyne ziel, hier is eenjeughdigh lpjf₃ Hier is njoor uwe koets een eerlkkjiji-nje)'drijf ₃Hier is een wvac^er oogh ₃ hier roof-geltjcke njvangen ₃Hier is eengeefitgh hair dat herten njveet te wangen ₃ Hier is een edelpant dat aen een mfligb man Syn leven-dagen langh tot wreughde dienen k$n. Wat is een fchoone <-vrou een pant wangrooter ^weerden l Het is een paradijs _, een hemel opder eerden ₃. Het is een oogen-troo� ₇ het is een page wreught, Het is een fit/Je ree, een haven njpor de jeught. Wat is een leelickj-vvijfeen monfter in den huyfë l Het is eenfeljaemfyoock^ een backjitiys wan éMeduyp ₃ Wie

-ocr page 790-



		V R � S � � R - � � R �. 7+9 VVie aen haer door de troufyn leven heeft ^verplicht > Hoe klaer de fonne fchijnt _? noch is hy finder licht. Dus gaet de roeper aen. De jonckheyt dacrentegen Doet mcnigh defiigh bot, als tot de koop genegen: En als men op het left geen beter kans en iiet, Gevvort de jonge maeght aen die het meefte biet. En dan roept al het volck, Geluck en vrolick leven Moet God de jonge maeght, moet God den vrijer geven -, En dit tot feven-mael. en voor een foet befluyt > De kooper geeft hem op en fet hem by de bruyt. En flucx dan nae de kerck, en als daer is gebeden, Soo komt de jongh-gefel nae fyn vertreck gereden: En nae dat hy den buy t heeft in het huys gebrocht ₅Geniet hy met vermaeck dat by hem is gekocht. De fchoonhey t heeft haer recht tot in haer volle leden, Laet ons aen d' ander zy een vveynigh over-treden > En keeren nuhetoogh ontrent een rijpe maeght � \, ,� Die niet of vveynigh geeft dat aen het oogh behaeght /' Een die van over-Iangh de landen heeft door-wandelt _: _lf _�Daer noch ons Hollants volck op heden niet en handelt, Befchrijft ons nae den eyfch een feker trou-geval2 4 Dat ick voor onie jeught hier onder ftelleniaU _r : u, ',�; TJ En vrijfter niet te fchoon, maer van geionde"leden\|^y^JJ Was veyl na 's lants gebruyck, en quamter mart gereden: De vrienden van de maeght die treden achter aen, Tot dat de wagen komt daer hondert vrijers ftaen \� � De bruyt die fit en pronckt, en is in alle deelen Ganfch cierlick uyt-geruft met hant en hals-juvveelen: Geen kruy t of verfche blom en dient haer tot c/ieraet�, Het is een goude kroon die op baer hulfelftaet.' * De Wagen is verguit daer op fy is gefeten, ^? % *:; En daer uyt kan het volck den ganfchen handel weten, Bbbbb 3 De

-ocr page 791-



		7JO V R � S � E R - � � R �. De peerden zijn ge^iert met tuygh van enckel gout, ( Ten minften nae men feyt, en als men feker hout.) Daer gaen thien maeghden voor die gulde loovers ilroyen j En vloeken van klinkantop al de vvegen goyen: Al vvaer het ooge valt daer iiet men hellen glans, En dit ichijht aen het volck een wonder fchoone kans.

			De voer-man heeft een rock met feven gele koorden, Die hem fyn onderkleet en oock fyn mantel boorden, Syn ivveep-ftock is verguit ( het Iijckt een effen-hout) En 't fnoer dat is gedraeyt van iijd' en enckel gout. Drie gaender voor de koets die op trompetten blafen > Drie zijnder even-wel die met haer trommels raièn: Hier dient vry groot geichal. maer voor een aerdigh dier> Daer ipeelc een foete luyt, ofwel een ftille lier. On-

-ocr page 792-



		VRYSTER-MART. τι* Ontrent een fchoone maeght gebruyckt men groene kruyde, En niet als kleyn cieraet_} en niet als vveynigh luydcn ; Maer hier wort meerder vlijt en grooter koftgedaen , Een bruy t die leelick is, heeft veel parerens aen . Daer komt het vvin-iieck volck met kracht� aen-gedrongen, Daer komt de rappe jeught in haeften aen-geiprongen i Want yder fnelt om ftrijt, begeerigh om te hen VVatdatter wortgeveylt, en vvatterfalgefchien. Hier treec de roeper toe en geeft hem op den wagen, En hem wort o ver-al een ftock-bcurs na-gedragen> Een ifcock-beiu's wel gevult. die fvviert hy metter hant ₃ En roept al wat hy magh: Hier is dat <vveerde pant* ₅Hier � het edel geit_} titer � een gulden regen ₃Die njyaer hy neder <valt de werclt doet bewegen _s* Hier� het fihoon juweel dat alle finnen treedt, Enfyn geduchte macht in alle landen fireckt. Uier � het lief metaeldaerom de mannen Rijgen ₃Bier � datfehoon juweeldaer om de <vr ouwen nijgen _y Hier � dat edeltuygh ^rwaerom de koopman reyfl ^ En rvvaer op al het <~uolckjmet βage finnen peyfi. Wier � het acht baer geit daer 't alom is te kpopen _sKoomt titer _Λ ofoetejeught, koomt op de martgeloopen, Hier ifiet dat u dient. Wie nu met toe en taft, Dat is een rechten bloet of<-uyeleen tamme gafl. Wie kan njan ^vvitte <~uerw ofroode afgangen eten ? Ach l al dat meeps gewas is inder haefi ^verfleten_} Alnjyat menfehoonheyt noemt nj'vort anders om-ge fit, Of door een heete koorts > of door een ktnder-bedt, Eenpuyfij een kleyn gefvvel, een rvveymgh k$nder~fockpn, Maeckt trouwen onbequaem om herten aen telockgn:* Enfihoonghy n/vout het atVijfdan njlpijfen njander hant, Hoe leelickdatfi <-Wort ten breecktgeen echten bant. ris

-ocr page 793-



		75* V-RY STER-MART. ³ Τ is wrygeen kleyn werdriet een aerdigh wvijfte trouwen, �n alfte leelickjwvort haer noch te moeten houwen, En dat oockfonder geit. o wvat eengrootefj)ijt 1 Men heefteen leelickjuVvjj\ en tsjyn woordeel'qujjt. Neemt geit _s (telm'aerdigh wolck^, en laet defchoonheyt waren, Want hoe de faken gaen fy duert maer wveynigb jaren ; En als haer glans w erft erft gelijckfnty da gras, Dan komt het edel geit eenyder wvel te pas. Geit, geit dat is defaus, de keeft wan alle faken, Het doet het maeghde-wleys aen wrijers leckerfinaken : ^lDaer is maer kleyn wermaeckjontrent een wimwen-keurs Indienmer niet en wint een op-gevolde beurs. Vergaept u niet te per ontrent defihoone leden, Wat woor haer wvortgefeyt en zijn maer lofte reden: Het geit is wafterftof_y geitjekjnen wvert gewaer $ Ghy, trout een n/vijf om gout, en niet omgout-geelhair. "Waer toe juyft wvitte werw ₃ en roof-gelijcke kaken ? �en wou kanjonder dat een man tot wader maken: Eenfihoon en leelkkwvtjfen heeft geen onderfcheyt _>VFanneer deguldefon haer (kalen neder leyt. Ha l't is eenfihoonc kans gewin te mogen rapen Niet door werdrietighfvyeet, maerftechts om by teflapen: Niet met eenflageforgh te que�enfyn werftant, ^Alaer met een jonge wrou te nemen metier bant, Te nemen in den arm. t fa rept u ₃ jonge ga ft en, Het w'vort u nu ge jont om toe te mogen taften: Ten komt niet alle- daegh datu te deferfiont Komt joelen woor het oogh, en wallen 'in den mont, Nuf]?reeckt > en 't is gedaen. Indien de vrijers fv vijgen, En dat de jonge maeght geen man en weet te krijgen Ten prijfe nu gefeyt, foo roept hy weder uyt: . Hoe Ijfer niet een menfth die wvil een jonge bruyt ?

-ocr page 794-



		V R � S � E R - � � R T. 75J YVel hemden daelders meet/al hier een ^vrijer treden, Laetdat u zjjn een Jf oor om <vrijers op te n/vecken : Jfych honden boven dkn. nnoelpgbter niemant ₃ SMijn ? Gewis hier moet ejen hoop wan rechte lubbers pjn. WelmemAnt ? niemant niet ? hoe i folder niemant {prefyn ? Wel niemant ? niet een menfeb ? ba dit %yn vreemde treien: Wel niemant ? hoor ickjiM i hoe niemant ? tfetgeckj � e ratte ₃ naer ickfle > en <wil niet aen hetfyec\. Hoe dus, aelweerdigh <vokk] beeft niemant luji te trouwen ? Qfifier nu geen njreugbt bygelt en jonge n/r ouwen ? Ifl niét betfoetfte tuygb datyemant hebben magh, Het eene njoor de nacht, het ander njoor dm dagh ? Nu rvijftigh kifoonen bet. noch hoor ickjhemant mijnen , Hetfchijnt dat alle lufltot rvrïjfters fal ^verdwijnen. fckjoepe dat icl^kugh > en dat het aertrijc\dremt ₃ En al dees grooten hoof die ftaetgeitje kjvet'kleunt. De droogersfpvijgen noch. ickjnoet 'm njreemde palen, jfckjnoet een ander jeught en beter vrijers halen ₅ Want daer njvilritet een wifcb hier bijten aen het aes _� 6n dat maer om een gril, of om een wtjp-rvaes, Ift om den grooten mont datfy de njr ij ft er laten f Maer dat kan menighmaelde jonge lieden baten. Hoe dwaes is oockjoet njolck^ l hetfebout datgunfie biet, Hoegeckjs aldejeught Ifykgnt haer ^voordeel niet ♦ sAlsyemant lip f en heeft geltjck^als groot e quabben, %Aleetfi dickmaelpap >fy kan haer niet beflabben: En alfie liefde pleeght haer kus die is gewis ,� Want is de haven ruym, geenfehip enfeylter mis. Maer 't meysjen is gebult, Is dat de ^vrijers tegen ? Sooghy het <-vvelbegreept het njvaer u enckgljègen; Leert, leert dat oockjen bult � dickjmel baten kan, /Efopus had een bult_} en Was eengeefiigb mm: C c c c c En

-ocr page 795-



		7>4 V R Υ S Τ E R - Μ Α R Τ. En Crates b&"vm dat. ontrent gebulte leden Daer mint men memghmaelde vvoon-plaets njan de reden j ^Die wil een mymer huys: foo dat een groot en bidt Is dicfynael met <uerftant en enckelgeeft gey uit» �Maerfy � bij/ter manc^ en bincfy ter 'Wederzijden ₃Wel dat behoort een man oock, met ntermaecl^ te lijden, Τ en [algeen loof fier zijn. en die het huys bewaer� Dat � een nutte ^urou, en n)an den beften aert. Een njyijfdat <z/eerdigb is en [f eelt met rappe k$ten ₃Dat heeft almenighmaeleen eerlickjnan ^verdroten:* Men figge ^wat men <wil, een huyf T/vijf is bequaem^ . En h is j nae mijn begrijp, de befle njrouwe-naem. Maerjy is al te grof en bij fier onbefneden _sDaer hangen plompen <z>ets ontrent haer bolle leden : Siet rvvat een onfoet <~uleefch l hoe > mackers > zjjtjegeck^ ^!Noemt ghy een poufel quaet, en^vetzijneengebreckj K� njyilt α ₃ zjjdy njyijs, ruan dep reden ^wachten, Een lijfgelijc keen dons hoe kpnje dat ^verachten ? T>at bol, dat jeugbdigh njleefch ₃ dat mals en kgefttgh met < ^Dat noem 'tckfWelte recht een kufen in het bet. "Wien �fet niet bekent ? het njet dat is het leven ₃Dat kan eeneerlkkfnan wermaecken luftengeven; Het mager is de doot ₃ cfmet de doot gelijc^ Hetneyght als tot het graf en tolhetduyfter rijc^ , Laet njet en poufl molckop uwen leger brengen, Jn 't grafdaerfilmen been en dorrefchenckels mengen* .� Noyt had een eer Herman een beter tijt-merdrijf\ Als by een jongh ^ een mals, een bol, een rvleepgh lijf Nu rvvaerom meergefeyt �ghy, leef e nae Je reden ₅�» hanght niet aen de Je hors ofaen de buyte-leden : �en mont > een oogh, een neus, ofdusofjbogeflelt ₃sAldat is geen fins ^veert.datfgh desyemant quelt.

-ocr page 796-



		V R � S � E R - � � R �. 755 Dat z$jn de gronden niet dm op men dient te trouwen, VV-At in de boefems jchuylt dat maeckt bequame ^vrouwen: Ghj die nu mannen ijvert en acht geen fynder-fyel > �njooje trouwen njvllt, en trout niet om het wel. tAl dat en h maerfihijn _y en niet als <-vijfe-<-vafen ₃�ngeeltjes <~voor de jeught., en loc^aes njoor de dvyafen 5 � en ft il ₃ een aerdigh hert dat Inleeft oen haren man > Dat 'ifiet dat de trou geluckigh malden k$n. Ü^u rvveder tot het wverck^. Wel duyfentgoude kroonen, �n honden daelders bet: wvie koomtfigh hier wertoonen * Wie fyreeclqer nu een ruvoort ? rwie koomter njoor den dagh ? Mijn, fey de {chrale Fop, en mit foo gingh de flagh: Hy knap den wagen op , en flucx het geit genomen, De vrijfter_} naer hem docht_} die foud' hy wel bekomen % Soo dat het by het volck in tvvijffc! wort geftek Of hy de vrijfter trout, ofwel het machtigh gek. Daer juyght de ganfche ftadt> en dat met luyder kelen, Dies laet men op de mart het bruylofs-deuntjen ipelen: Erf nae dat in de kerck de Goden zijn gegroet, Soo danft men om den mey of om den rofen-hoet, Tot dat de nacht genaeckt: dan gaet de vrijer flapen * En weet oock even daer iyn voordeel uyt te rapen- Want met het eerfte kim foo krijght hy weder gek ₅ Dat vvert hem in de kraem al weder aen-getelt. Daer koopt men luyren om, en diergelijcke faken Die met een grooten luft de jpnge vrouwen maken* Siet! hoe dit machtigh volck op alle vrijfters let, En fonder onderfchey t in echte banden fet ♦ Die fchoon is vvert gekocht ₅ en 't gek voor haer gekregen Maeckt tot een leelick vvijfeen gierigh hert genegen: Dus vvertet al ge wilt > en met een man verfek Of om een roode mont, of om het machtigh gek. C c c c c 2. Dan

-ocr page 797-



		7�<� V R � S � � R - � � R �. Dan of dit dienftigh is en nuc tot echte wetten, Daer ftaet hem die het raeckt met aendacht op te letten . Ghy fvvijght des, fangh-Godin; want foo verheven riet En waft aen Helicon of op Parnaffus niet. Eyndelick tot befiuyt van alles,foo wilick lantfche ende uyt-Iantfche wijven , koninghs u noch voor-al in handen late, en ten hoog- dochteré, Moabitifche, Ammonitifehe, E- ften bevelen een trou-bedenckinge, die foo domitifchej Sidonitifche en Hethitifche, tot verre alle houvvelicxfe gevallen te boven is feven hondert in getale , en boven dien drie gaende , als het alderfuyverfte Goddelick hondert by-wijven; noch falhy ten uyt-eyn- Wefen de menfchelicke verdorventheydt. de van dien allen , klagelijck uyt-roepen, Door-leeft vry trou-gevallen van alderley 'Tüaltemael ydelheyt,jammer, endebtrttn-lut. eeuwen en volcken met vermakelickheyt, Enfal ten leften tot befluyt feggen, Laet om overleghtfe in u felven met wijiheyt, fteltfe de hotft-femme alier leerzj hoeren: Vreefl God, in'c werek met omfichtigheyt , en geniet vry en homfyn geboden; want dat behoort �� men- u deel daer van met vernougë: dies alles niet [enen tocj. Eccl.tz. 13. Siet, lieve, daer alleen tegenftaende , foo fal't al te famen eyndelick is eyndelick ruilen luft te vinden, en te ver- komen uyt teloopentotenckele ydelheyt» geefs wert die elders gefocht: laet daer u jammeren verknifinge des herten, ten zy befte finnen veel henë gaen, en uwe fuyverfte iake-dat u geficht en oogemcrek komt te gedachte op-ftijgen, even terwijl ghy befigh eyndigein dit groot en onbegrijpelicktrou- zijtom voor u een gewenfcht geièlichap en vérbont hier naer volgende: doormiddel «en bequame huyf-forge te bekomen. Hy van het welckhet fchepfelwort vereenight en reyft mijns oordeels niet wijflelick, die met fynen fchepper, de gemeente met haren in't vorderé van fijnen wegh vergeet, wat ey- bruydegom , en de ziele met haren Saligh- gentlick het eynde endc oogemerek is va» maker. Laet vry Salomon op-foecken tot dat hy begonnen heeft. En tot befluyt, laet fijn vermaeck alles wat fijn ooge wenfehen dit eenaffcheyt-pant wefen van onfe vrien» magh, laet hem v.erkieièn menighte van in- delicke t'famen-fprake. Sofhronifcus daer mede fpvijgende ₉ gaf aen HPbilagamus de rechter-hant met een fonderlmge toe-genegentheyt: en is aen de ander zijde van Thibgamus ₃ niet finder diepe beWeginge fyns herten ₃ ganfeh ernfie- licJ^bedanckf. Ende alfio is met eendrachügheyt en rurientfihapghe- ejndigbt de t'fimen-fitrafy _ó die nietfinder firijt en tegenbeyt <van be denckinge n/yas begonnen,

-ocr page 798-

7J7

Sophroniicus wenfcht fynen PhiJogamus

geluckenfaligheyt.

� 't werleggen wan eenige mijne oude papieren, He ve Thilo-
game, ü my onverfiens nochy et wVat in de hant gevallen,
dat kkjiiet onbequamelïcl^ en acht e om by �� worige t*fa~
men-jprake _y roerende den Protf-fieen man den Trou-rïngh_fgevought te wvorden. fckjlaerom, kennende uwe finder linge genegent-
heyt tot bedenckglickg trots-gevallen, hebbe niet wvitten na-laten dttje~
genWoordige V.L*by defen toe te laten tarnen ₃ om benevens de worige
wan gelqcke fioffe �� Nederlantfche wverelt mede gedeelt te wverden.
Jndïen ïckjny niet en bedriege ₃foo meyne kk^ gehoon het jegenWoordigh
geval niet en ü wanjbo groot en ommeflagh als wvel eenige woorgaende)
dat hetfelve eyen-Wel_y en met eene de bedenckeliclq wraegh-jlucken daer
injchuylende �� lantfgenoot en met min aengenaem fuüen wvefin als ee-
nige wan de woorgaende. niet-te-min 'tckjaete het al tot uwen beleyde.

G R � F-

H O V W E L I

C K,

O F

Leve?i uyten doot.

Anneer het jeughdigh klim een boom

heeft om-gevangen,
Het blijft hem aen den tronck en aen de
tacken hangen,
Oock fchoon de wortel ilerft *, foo

dat fyn liefde duert
Al heeft de ganfche ftam een volle
doot befuert.

Men heeftin ouden tijt foo trouwen hert gevonden >
En met een foeten bant foo krachtigh in-gebonden,

D d d d d

Dat

-ocr page 799-



		7)8 GRAF-HOUWELICK. Dat noy t af-vailigh vvert oock in den laetften noot, Maer hiel-iyn eerfte ftant oock midden in de doot. �p, op verftompte pen, vernieuwt u fvvacke krachten ₅Daer is een vreemt geval dat fpeelt in mijn gedachten, Dat moet oock by den hoop j het dient te zijn verbreyt, My dunckt het is te goet om niet te zijn gefeyt. Κ en wil noch e ven-wel mijn penne niet bereyden, Om met een langh verhael u i�nnen om te leyden, O Lcfer weerde vrient; ick wil van ftonden aen V ieggen met een vvoort vvaer op de (aken ftaen ♦ Gaurijn van (beten aert, uyt edel zaet geboren, Die had uyt reyne lucht een jonge maeght gekoren Hem tot een eeuwigh papt , en tot een echte vrou, Indien het aerdigh dier en haer ge (lachte wou . Hy gaf hem tot het vverck ₃ hy pleeghde duyfent faken Om aen haer teere jeught figh aengenaem te maken, En dat en had mii�chien den joncker niet gemift. Had hy om haren t'vvil niet al te veel gequift. De vader van de maeght was eene van de menichen Die niet als machtigh goet en groote ichatten vvenichen; Wie rijck van have was die ftont hem wonder aen, En hierom moeit Gaurijn al dickmael buyten ftaen. Maer Sylas kreegh verlof by haer te mogen komen, Syn rijekdom had alree den vader in-genomen; Want die was van het geit foo bijfter grooten vrient ₃Dat hy iyn dochter gaf oock daer het niet en dient. Het geit is machtigh lijm, het kan te (amen vougen Oock dat met geit alleen iigh niet en laet vernougen; Siet, dat een jongelingh of rijpe vrijfter eyfcht, En is ichier nimmermeer daer op de vader peyft. Nu Sylas kreegh de maeght. De foete jonge lieden Die komen haer geluck > en heyl ₃ en fegen bieden: Maer

-ocr page 800-



		GRAF-HO UWELIC K. 7>�> Maer fchoon dat al de jeught hier in vermaken hadt, Gaurijnisganfch bedrouft, en maeckthem uytde itadt. Syn oogh en kan niet fien > iyn herte niet verdragen Dat in eens anders erm de foetfte dingen lagen, Die hy ter vverelt kent, en boven al bemint; En daerom is hy gram en bijfter ongefint. Maer des al niet-te-min de jonge lieden trouwen, De feeft die is geraemt, de bruyloft wort gehouwen, De macght die wort een vrou. een yder is verblijt En van het goet onthael en foo ge wenfehten tijt. Gaurijn die treurt alleen. fyn hoop die is verloren Van oy t by haer te zijn die voor hem fcheen geboren; Hy was een vrome ziel_} hy wil een jonge vrou Geen fmaet of hinder doei», tot nadeel van de trou. Oock is hem wel bekent dat fy, van reyne finnen, Staet vail in haer beroep, en niet en is te winnen: En fchoon hy eenigh foet van haer genieten mocht, Ach � C dacht hy ) luft verdwijnt gelijck een fchralc locht, En wort ftracx enckel leet. 'k en heb niet voor-genomen Om voor een kleynen wijl tot mijnen vvenfch te komen; lek wou voor alle tijt genieten hare jeught. Doch niet in vuyl bejagh > maer in oprechte deught. Ick wou haer foeten aert voor al mijn leven-dagen, En wou haer wederom mijn finnen over-dragen: En fchoon my dat miiluckt, noch leef ick buyten fchult; Daer is geen beter raet als lijden met gedult. Dat is een fchoone deught, een wonder grooten fegen, Byionder in het vverek dat jonge lieden plegen . Ick fegge daer een hert met alle krachten mint, En weder overhant een willigh herte vint. O God j doe my de gunft dat ick mijn gulle finnen ₀ Magh houden in den toom, en krachtigh overwinnen -, D d d d d � Want

-ocr page 801-



			*

		₇6o G R � F-� O U W E L I C K. Want fonder u behulp foo ben ick buyten raet, Vermits het ongeval mijn kracht te boven gaet. Dit fey de jongelingh, dit riep hy menigh-vverven, Al wat fyn hert begeert dat is te mogen ilerven : Maer (choon men aen de doot het ganiche lichaem biet, Hoe feer dat yemant wil_} noch wil hetmonfter niet. De tijt doet haren gangh. maer voor een vrolick vvefen, Soo is daer in het huys een drouve ftant gerefen j Want Rhode viel te bed > en naer een korten ftont, Soo wil ( gelijck het icheen ) haer aeifem uyten mont. De meefters zijn verbaefl:, de kunft is fonder krachten , Soo datter niet een menfch haer leet en kan veriachten: Hier baetgeen diere ialf > geen dranck of machtigh kruyt ₃Sy blies (als yder meent} haer jeughdighleven uyt, Daer treurt de ganiche itadt > en alle menichen klagen Dat foo een jonge vrou ter neder is geilagen, En datter niet een kint ontrent den heert en fpeelt Die aen de vader toont iyns moeders aerdigh beelt. Maer hoe kan droef geklagh een treurigh herte laven ? De bare wert berey t, de jonge vrou begraven. Gaurijn die tot haer feeil iïgh niet begeven wou, Begaf hem nu ter tijt te midden in den rou. Hy figh de fvvarte baer, met grooten druck bevangen, Hy fagh het droevigh Ixjck., met tranen op.de wangen, Hy ley t het in de kerck tot aen het open graf, Daer hy, maer binnens monts, haer duy fent fuchten gaf. Doch hem quam even doen in fynen geeft gefchoten, Dat hy noy t leften kus van haer en had genoten, Dat hy ontrent de feeil: van haer geen af-fcheyt nam, Vermits het doen ter tijt haer niet gelegen quam . Hier op foo fprack hy dus; Heb ick haer in het leven Noyt vreughde mogen doen, noyt kus vermocht te geven, * Soo

-ocr page 802-



		GRAF-HO UWE LICK. 761 Soo moet de bleecke doot my geven in het graf _rDat my haer foete jeught voor defen noyt en gaf. Ick wil haer defen nacht in ftilte gaen beibecken Niet in een vrolick bed > maer in haer droeve doecken. Het fel een vreughde zijn in dit mijn ongeval Als ick, fchoon na de doot > haer leden raken fal: Als ick haer kouden mont oock daer fal mogen kuilen, Dewijl ickaen haer jeught noyt brant en mochte bluffen . Befiet wat liefiie derft. hy fpreeckt den kofter aen, Hy bid dat hy het graf wil open laten ftaen -, Hy bid hem noch een-mael > en geeft hem twintigh kroonen, En looft hem naderhant met hooger gunft te loonen. De kofter is verblijt, vermits noyt eenighgraf Hem ibo veel voordeels bracht of ibo veel winde gaf. Het was ontrent den tijt dat alle menfehen fvvegen, Dat al hetlaftbaer vee in ftilte was gelegen, Dat al het naefte boich genoot de foete ruft; Gaurijngelijcke-vvel en had geen flapens luft. Hy gaet uyt fyn vertreck met twee vertroude knechten _yOm in den ftillen nacht fyn voorftel uyt te rechten; Hy gaf hem in de kerek daer hy den kofter vont, Die flucx tot iynen dienft berey t en veerdigh ftont. Het graf was van albaftganfeh cierlick op-getogen, Gelijck als voor een prins of luyden van vermogen ; Daer ftonden beelden op > en ander kunftigh werek, En 't was van ouden tijt een ^ierfel in de kerek. Gaurijn tradt in den kuyl, en liet de kift ontfluyten, En als die open was, foo gingh de kofter buyten. Doen ftont hy wat verftelt > al is hy bij fter koen, Hy fagh haer bleecken mont, onfeker wat te doen. Maer als de jongelingh het lichaem fou genaken, En dat hy metcer hant haer boefem quam te raken, D d d d d 3 Soo

-ocr page 803-



	76% GRAF-HOUWELICK. Soo vvert hy van den ichrick gevveldigh om-gevoert Hy voeker eenigh dingh dat hem van binnen roere. Hy voelt een flaeu geklop, onfeker van de reden, Hy geeft hem wederom ontrent haer teere leden, Hy taft haer aen de borft juyil daer het herte lagh, En voelt ter flincker-hant een kleynen ader-flagh:

Hy voeltet ander-mael, hy voelt een ader leven,.......... Hy voelt haer bange ziel i�gh op en neder geven, By wijlen met verlies, dan weder met gewin , Doch hoe het vvefen mocht ₃ hy vonter leven in. Soo haeft hy dit vernam, hy laet fyn dienaers komen En heeft de jonge vrou in ftilheyt op-genomen, En in fyn huys gebracht 5 verblijt tot aen de ziel, Dat hem foo weerdenpant aldus in handen viel.

		Dit

-ocr page 804-



		GRAF-HOUWELICK. *76$* Dit gingh de jongelingh fyn moeder openbaren, Nu metter tijt gegaen tot in de t'feftigh jaren, Een wijf van goet beleyt, en die op vaften gront Het innigh vrou-geheym in volle daet verilont. Sy viel ftracx aen het vverck > en uyt een diep erbermen Soo namfe machtighiap en wortels die verwennen, En bloemen van camil, en ander heyliaem kruyt, En jough de koude fucht door heete dampen uyt. Sy vreef na rechten eyfch, iy ftreeck haer teere leden, Sy ftcofd' haer menighmael van boven tot beneden: Sy brachter vorder by al wat de krachten fterckt, En wat uyt eygen aert ontrent de moeder vverckt; Maer als de vrou bequam, en kreegh haer volle finnen; VVift fy niet vvaerfe was, of watfe fou beginnen, Sy ilough haer oogen om ; doch vvaer oyt Rhode keeck * Niet dat haer mans gei�n of haer vertreck geleeck. Ach! ( fey de goede ziel) hoe ben ick hier gekomen ? Wie heeft my door gevvelt of liften vvech-genomen ? ' Κ en weet niet wat ick fie > of vvaer ick heden ben, Vermits hier niemant koomt die ick van aenficht ken ; Ey fegh my, wie je zijt, wat my is wedervaren, En flaet een gunftigh oogh ontrent mijn teere jaren; Ick ben een jonge vrou, noch onlanghs eerftgetrout, Ey lieve ₅ fegh een reys wie my gevangen hout �, Ben ick met toover-kunft in dit vertreck getogen, Of ben ick over zee of door de lucht gevlogen, Of had een bbofen geeft op my foo grooten macht, Dat ick ben vvech-gcruckt > en hier in huys gebracht l Hoe dat het vvefen magh, fegh my de ware reden, VVaerom mijn weerde man dit onheyl heeft geleden» Eurika gaf haer moet_} en ftelde voor gewis Dat fy door goet beleyt aldaer gekomen is. Noch

-ocr page 805-



		7^4 G R Α F - Η O U W E L I C Κ. Noch was het niet genoegh ₃ fy wil noch vorder weten V Vie dat haer huyf-vvaert is, en vvaer fy is gei�ten. Daer wort Gaurijn gehaelt. de foete jongelingh Die vint f�gh daer ontrent, en feyt haer alle dingh. Als Rhode c�t verhael naer ey fch gingh overwegen, Soo heeftfe wederom een nieuwen angft gekregen j Sy dacht hoe f�er Gaurijn haer eertijts had bemint, En wat de liefde doet vvanneerfe kanffe vint. Hy die een doode vrou quam in het graf genaken, Wat fal hy ( nufe leeft) met haer niet willen maken ? Siet > is de katte graegh en lecktf het bloote fpit, 'T gebraet is felden vry indienfer nevens iic. Wat doet de jonge vrou ? fy gaet op hem begeren, En doet hem boven dat voor God met eede fvveren Dat hy fal eerbaer zijn in dit haer ongeval, En datf aen hare jeught geen hinder lijden fal. Gaurij η van over-langh ζ hoe-wel tot haer genegen ) Had al te reynen hert om vuylen luft te plegen; Hy fvveert al dati� wil, en feyt haer boven dien Dat fy haer weerden man wel haeft fal mogen fien. Eurika boven dat verklaert haer menigh-vverven Dat fy veel liever had een quaden doot te fterven, Als datfe lijden ibu dat lift of flim bejagh Haer eenigh hinder doen, of eere krencken magh. Eurika bleeffer by, en fliep in hare kamer, Dat maeckt haer aen het lijf en aen den geeft bequamer Tot ruft en focten flaep j en in een korten ftont De fieckte was gedaen, en Rhode wert geiont. Want, na de jongelingh haer kuyiheyt had gcfworen, Bequam de jonge vrou, als op een nieu geboren: Doch alife wederom het nuys betreden kan, Soo treckt haer ganfche ziel tot haren echten man:

-ocr page 806-



		GRAF-HO U WE LIC K. Sy valt Gaurijn te voet, en ftort bedroufde tranen, En pooght hem door gefineeck en reden aen te manen, Dat fy nu wederom en op dien eygen dagh Door fyn getrou behulp haer man genaken magh . Hoort wat Gaurijn begint, hy doet haer tabbaerts maken Die beyd' in ftof en vorm haer eerfte dracht genaken > Sy dan te rechter tijt gekleet in dit gevvaet, Gelijckt een jonge bruyt die in haer kamer gaet. Gaurijn beleyt het ftuck. hy noot verfcheyde gaften, Die al op haren dagh en op haer uyre paften: De man van Rhode felfs, noch drouf van hare doot, Wort mede daer verfocht en totte feeft genoot, De tafels zijn gei�t, en al de vrienden faten, De tafels zijn gevult, en al de gaften aten; En na den derden dronck was over-hant gegaen, Soo vingh de foete weert aldus fyn reden aen: Mijn Heeren, met verlof, ick moet een fake vragen, Die onlangs is gebeurt en juyft in onfe dagen; Ick bidde fegh een reys hier u bedencken van, Het fal ten dienfte zijn van i�ker eerlick man. Een meefter had een knecht een ruymen tijt befeten, En die had meerendeel aen fynen diich gegeten, Of om fyn trouwen dienft, of om fyn kloucke jeught, Of ( dat ick beter acht) om fyn befette deught. De goede� jongelingh, gelijck het kan gebeuren, Die krijght een fvvare quael> en ai fyn geeften treuren : De meefter pleeghde raet door feker medelijn, Maer al fyn wetenichap is fvvacker als de pijn. Dies als het flim gebreck iigh niet en liet genefen, Is in des heeren geeft een vreemde luym gerefen; Want fiet, hy gaff�t op, om dat hetqualick gingh, En fet den jonghman uy t gelijck een vondelingh. E e e e e

-ocr page 807-



		₇66 GRAF-HOUWELICK. Hy doet hem buytens huys ₃ en hout hem als verlaten, En hem en mocht geen deught of goede dienftcn baten. Siet hoe de werelt gaet! in druck en tegenipoet Bevint men mcnighmael dat vrienifchap vvijcken moet. Maer een die met verdriet dit onheyl iagh geichieden, Die nam den krancken op en liet hem gun�te bieden: Ontfingh hem in fyn huys > bewees hem goet onthael* En door fyn ftage ibrgh genas de boofe quael. Nu koomtden ouden hcer₃ en drijft met ftijve kaken Dat nicmant van den kneeht figh meefter heeft te maken, Als hy die hem befat, en niet die hem genas > Vermits hy voor de quael /al�kacks, iyn eygen was. Maer die met deerenis was over hem ontfteken , Die kanter tegen aen met hevigh tegen-fpreken. Siet daer een hart gedingh ₃ en vry een heetgefchil , Dat ftaegh al verder gaen en hooger rijfen wil. Nu vrienden > fegh een reys Cghy vvorter toe gebeden ) Wie heeft het befte recht en wie de meefte reden, Hy die de knecht verwierp en uyc den huyfe ftiet ₃Of die hem gunfte boot en trooft in fyn verdriet ? Hier mede fvveegh Gaurijn: en al de foete gaften Die gingen al het ftuck wat naerder onder-taften : Doch Sylas boven al die was hier vierigh in, En iprack het vonnis uyt als met geftoorden fin. Hoe ! feyt de goede man, dit gaept gelijck een oven; De knecht was uyt-geleyt en Iagh geheel verichoven, Hy die hem doenmaels holp is ooriaeck dat hy leefe, En daerom is hy weert dat hy den jonghman heeft. Al die aen tafel zijn, of in de kamer ftonden, Die hebben al gelijck het oordeelgoet gevonden. ^ Hier over fprack Gaurijn : Onthoutdkaltemael Dk heden u vertoont op defe ruyme zael. Want

-ocr page 808-



		GRAF-HOUWELICK. ?6₇ Want is het oordeel goet van foo veel wijfe menfchen, Soo heb ick heden felfs ai wat ick konde vvenfchen. Hier mede fvveegh hy itil en bleef een weynigh ftaen , En fiec, daer is een deur in haeiten op-gedaen, Dacr uyt quam Rhode voort ₃ gecjert aen alle kanten, Met peerels, edel gout, en helle diamanten, Niet bleyck in hare verw _s gelijck een iiecke plagh, Maer fchoonder als een roos haer vvefen toonen magh. Haer man vernam haer eerfl:; want hem was plaecs gegeven Recht over dit vertreck. fyn hert begon te beven, Syn ganfche lichaem fchud, gelijck een fpichtigh riet, Hy weet niet watter koomt of wat iyn ooge (iet * Sy gaf eenfoeten lagh > en quam tot hem genaken, Maer hy en wil van haer hem geeniins laeten raken > Hy vliet dat hy bemint. Maer als de vrouwe fprack, Doen waft dat hem het fvveet uyt al de leden brack ♦ Hy kent haer foete tael > hy kent haer geeftigh vvefen, Hy kent dat hy � vel eer ten vollen had geprefen: Maer hoefe naerder quam ₃ en hoefe meer geleeck, Hoe dat hy meer verfchrack en van haer verder weeck; HierquamGaurijnterbaen, en hy begon te fpreken: O Sylas � veerde vrient, voor u dient niet geweken, Leght af u bleecken angft en dempt u fvvaren rou -_t'T en is geen fpokery, het is u weerde vrou. . Ick heb haer uyte doot > en uyt het graf getogen, Ick heb haer wel gedaen met alle mijn vermogen, Ick heb aen haer befteet al wat de kunil bedacht, En heb haer wederom in goeden ftant gebracht � Ick hebbe boven dien ( God fal het my betuygen ) Noy t door ongure luit mijn herte laetenfetaygen : Sy komt uyt mijn vertreck ibo reyn gelijckfe was, Eer ick haer mede nam en hare quael genas, E e e e e � En

-ocr page 809-



		₇68 GRAF-HOUWELICK. En ichoon al heb ick recht > oock naer u eygen i�ggen, Om my in haren fchoot of nevens haer te leggen_; Ghy dan noch, lieve vrient > houw daer u eygen pant, En guntfe wederom u trouwe rechter-hant. Het is u echte deel van God u toe-gefchreven, Dk u met vrienden raet haer vader heeft gegeven: Ick laet haer uwe zijn > al heb ick haer bemint ^ Tot yemant anders goet en was ick noyt gefinc. Het icbandigh overfpel en alle flimme gangen, Die haet ick vander jeught, gelijck vernijnde flangen . Skt bier dan u gemael, gaef, fuyver, ongefchent,. Endat weet even God die hert en nieren kent. De man die ftont verdvvelmt _> hy kon hem niet bewegen � Hy toont hem tot de vrou in geenen deel genegen, Hy voelt niet dat hy taft ₃ gelooft niet dat hy iiet, Schoon hem fyn eygen wijf haer roode lippen biet. Gaurijn tot enckel jock en ibete vreught geboren, Die had tot dit vertoogh het avontmael gekoren, En 't was ichier midder-nacht eer 't ipel dus verre gingh � Dies fcheen het des te meer een wonder feliaem dingh. Het maeckt een grooten angft ontrent verbaefle lieden, Wanneer men inder nacht yet felfaems fietgeichieden; Het duy fter baert een ichrick_} en iffer eenigh licht O ock dat geeft even-i�lfs een twijffel aen 't geiicht. Ach 3 wat een felfaem ftuck! hoe kanfe weder leven Die ick heb doot geilen, en aen het graf gegeven ? Hoe komt my def� vrou ho� komti� nu gefont, Die laetft haer ziele blies uyt haren bleycken mont ? Gewis het moet een ipoock, het moet een nicker vvefen Die i uyt een naer e kuyl of uyt het grafgerei�n, O ns hier de geeft verley t > ons hier het oogh bedrieght j. Ten is van heden niet ctat hel en duy vel lieght* Dus

-ocr page 810-



		GRAF-H OUWELIC K. **79*** Dus ftaet de man en dubt, fynoogh is onbewogen, Syn geeft van angft vervoert, en buyten hem getogen: Hy was als Belzazar als hy een menichen hant Sagh fvveven fonder menfch, enfchrijven aen de want, Maer als Gaurijn ontfloot de gronden defer faken_yEn dat oock vreemden felfs hier in ten beften ipraken , Trat Sylas naerder toe en heeft de vrou gekuft., Maer flechts als een die dweept, en niet uyt rechte luft . Noch wort hem even-wel geluck hier op gedroncken, Soo dat meeft yder een door blijdichap is beichoncken: Maer Sylas onder-dies, al dronck hy menigh glas, En kreegh ge� meerder vreugt, maer bleef gelijck hy was * Ten leften is het volck in foete vreught gefcheyden, Maer gingh de jonge vrou en haren man geleyden, Tot in fyn eygen huys; en tot een foet befluyt VVert Rhode daer gegroet gelijck een nieuwe bruyt, De nacht doet haren loop, het licht quam op-gerefen> Maer Sylas even-wel behielt een feliaem wefen: En eer de derde fon ontfloot den dageraet, * Verneemt men dat de man allencxen henen gaet. Hy voelt een ftage korts hem vveyden door de leden, Hem is geduerigh bangh onfeker van de reden: De befte medelijn die ftonter in verftelt, Vermits hy niet en weet wat onhey 1. Sylas quelt. Maer als de man vernam dat hy begpn te fterven,, En dacht vvie.dat fyn goet naer hem fou moeten erven, Soo ftiert hy om Gaurijn; en als die voor hem ftont Doen fprack by met een fucht en uyt een bleycken mont:. Gaurijn geminde vrient, mijn Rhode was verloren, Maer is door u behulp als op een nieu geboren:. Ghy tooght haer uytetgraf, jae midden uyte doot; Dies fchenck ick mijn gemael u tot een bed-genoot. E e e e e ^ Ont-

-ocr page 811-



		77o GRAF-HOUWELICK. Ontfanght het edel pant u tot een grooten fegen ₃Ghy hebt haer liefgehadt ₃ eer ickie kon bewegen; Doch mits haer naefte bloet alleen op rijckdom iagh, Soo wert mijn huys vereert met haren bruylof-dagh. Ick hebbe dci� vreught een kleyne wijl genoten, Daer van het minfte deel my niet en heeft verdroten, Ghy zijt haer beter weert als ick of mijns gelijck, Al had ick cven-f�lfs een machtigh koninghrijck. Ick hadde noch een tijt met haer gewenfcht te leven > Maer God > naer ick bemerck, die heeft u haer gegeven. Voor my, eylaes i ick fterf, en ben al op de reys, En gae noch defe nacht de vvegh van alle vleys. Maer op dat ghy voortaen niet meer en fout ontberen Een vrou, die uwen geeft na defen fiil begeren, Soo laet ick u alleen > nadien ick heden fterf. Mijn huyiraet, mijn cafteel ₃ en al mijns vaders erf. ick prijs u eerbaer hert, u deught en reyne zeden, Dat van u mijn gemael geen fchand' en heeft geleden; Want fcboon ghy haer beiaet en had in uwe macht, Ghy hebtfe my bewaert, enfuyver t'huys gebracht. Dat houd' ick voor gewis, en wil het nu beloonen; Ghy, vvilc haer na mijn doot u gunft en liefde toonen > Neemt haer tot u behulp ₃ en weeft haer bed-gefel, Bemintfe, ioojeplaght, en vaertvoor eeuwigh wel. Hy laet van ftonden aen een rappen fchnj ver komen, Die heeft fyn leften wil in haeften op-genomen: Hy rieper Rhode by, en nam haer rechter-hant, En gaf haer aen Gaurijn ₃ als tot een eeuwigh pant * De vrou, hoe-wel bedrouft, die lietet ibo gefchieden, Te meer om dat het felfs haer naefte magen rieden. Nu Sylasisvernought- maer eer hy noch beiluyt, Soo vvenfcht hy veel gelucx en i�gen aen de bruyt ,¹ Daer

-ocr page 812-



		GRAF-HOUWELICK. 771 Daer mede liet hy af van alle vvereks iaken, Hy wou ₃ oock eer hy fterf > tot fynen God genaken : Al wat het lichaem raeckt, al wat het aerdtfe goet, En vint na def�n tijt geen places in fyn gemoet: Hy riep tot fynen God tot dat hy fprake leyde, En dat de moede ziel haer van het lichaem fcheyde : Men hoorde fyn gebedt foo langh hy fuchten kon, En tot de bleecke doot het leven overwon. Ick achte, weerde Philogame, dat ghy verfocht, verftaen hebbende hoe dat het met dictrou-geval geleien hebbende iultoordee- het voorfz.jonghvrou-raenfch was gelegen, len het felve uyteitaliacnfchefchrij vers ont- liet hem dickmael daer ontrent vinden, om leent > ofte immers na-gevolght, te wefen : te weten wat van de felve ibude geworden : 't welck ick niet al en wil ontkennen . Maer en op een tijt ontrent den avont vindende de dat eenighe het felve als onwaerfchijnelick deure van'i voorfz. huvs open , en hooiende willen verwerpen, en kan ick niet on-weder- de krancke vrouwe feer deerlick kermen, en fproken laten; en fegge tot dien eynde , dat in foo feilen brant om drincken roepen, fon- oock onfe landen en tijden ghelijcke en nuf- der dat haer yemant antwoorde ofte gherief- fchi� oock krachtiger en gevoclicker exem- de ■ nam de vrymoedigheyt binn� te treden: pelen van die gelegentheyt konu�uyt-bren- enniemant byder hant vindende j ginghtot gen,als wel is het gene wy hier verhaeltheb- inde kamer daer de felve fieck was leggende; ben; daer van ick V. L. 'm 't korte een fiael- en daer mede niemant fiende, oock geen ge- tjen wil voorftellen , miifchien of uwe pen- legentheyt wetende om haer aen drincken te ne eens luft mocht krijgen daer op breeder te helpen, vraeghdc aen de felve offe niet goet gaenweyen. o en foude konnen vinden ( nademael fy van 'T is dan fulex , dat onlancx als de goede een yder fcheen verlaten te wefen ) dat hyfe God oock ons Hollant ( gelijck ghy weet ) breng� foude ter plaetfe daerfe beter gedienc in veel geweft� met de befmettelicke fieck- en van alles gerieft foude werd� ? Het welck te fwaerlijck was befoeckende > onder ande- by haer, na c� heufche weygeiinge, tocge- ren feker dorp in Zuyt-hollant (foo men my ftaen zijnde, is de felve by d� jongelihgh op- heeft doen verftaen) van de felve is ontfteken genomen, en met fynen mantel ofte yet an- geworden: en in het felve feker huyfgefin > ders gedeckt, foo hy beft konde van daer 'm beftaende uyt twee onlangs getroude jonghe fyn eyghen wooninge met behulp van fynen lied� en eenige dienft-boden . In vougendat dienaer ghedragen: daer hy de felve foo wel in weynigh dagen alle de felve dienft-boden ende gheiuckehek dede onthalen, datfe niet haeftelick van de voorfz. fieckte zijn wech- lange daer na tot hare volle gefonthcvt werc geruckt -₃ foo datterniemant over en bleef als gebracht. De ichrobiter die hier of daer in alleenlick het voorfz. jong paer volex: zijnde de gebuerte haer met prat�of vet anders had- oader-dies de vrouwe felfs mette eygen qua- de vergeten , eyndelick wede'c-gekeert, en Ie fwaerlick behebt. De man fiende dat het de krancke vrouwe nergens in huys vinden- in fyn huvs efi door het geheel dorp foo heet de, oordeelde dat de felve uyt licht-hoof- vandenr'ooftergingh > vont goet dekranc- digheyt ,veroorfaeckt door het gcweldigh ke vrouwe te laten onder-het bel�vtvan een vier,uyten huyfe geloopen en ergens ver- fchrobfter j en hem te begeven op feker buy- droncken ofte anderfins verongeluckt moe- ten-huys een goetftuck weeghs van daer. fte wefen: en liet daerom verluyd� datfe was Seker j'ongelingh in het felve dorp wonen- overleden j en doende een doot-kiftealdaer de, die de voorfz, jonge vrouwe uyt fon- breng� > liet de felve, met ftcen of eenige an- derlinge ghenegentheyt onder andere mede dei e fware ftoife ge vult wefende, ter aerden ( doen te vergeefs) ten houwelicke hadde dragen fonderlijck-gevolgh, als men in foo- dani-

-ocr page 813-

ψγι

Graf-h ο ν

. VV E L � C K.
voorfz. jonge vrouwe in haer vryheyt geltek
zijnde j en los wefende van de wet van dien
man ; al-vorens aen den overleden den be-
hoorlicken trcur-tijt en rouwe gegeven heb-
bende , liet haer bewegen (foo uyt fake van
de voorfz. toe-genegentheyt > als tot bewijs
van rechte danckbaerhey t )om eygen te wer-
den aen de gene die haer meer als haer eygen
man hadde bemint, ten tijde hy aen de felve
niet met allen eygens en hadde. Sietdaer
kortelick een h�dens-daeghfche gefchiede-
nii�e,de welcke (indienfe in haer volle leden
met een foete penne naereyfch van fake wa-
re verhandelt) mijns oordeels, niet en foude
hebb� te wijeken de bedenckelickfte geval-
len van de vorige eeuwen. Vaert wel > lieve
Philogame, en hout my voor die ick ben

V, S, ganfeb toe-genegen
Sqphronifcus.

danigen fieckte wel gewoon is te doen. De
voorfz. vrouwe gefont zijnde gheworden»
ivant hem de jongelingh in menigerley be-
.kommerlicke.gedacluen ontrent dit werck �,
haer te behoud� oordeelde hy van fwaer be-
,denck�>en van forgelicke uyt-komfte te we-
fen: en haer wederom haren man toe te laten
kom�,en konde hy van fyn gemoet niet ver-
werven. Maeriiet! dit werck aldus ftaende,
,en hymet defe gedachten op het uyterfte
fwanger wefende,quammerjuyft in het dorp
een onverwachte njdingei die hem van alle
bekommeringe verlofte; want hem wertfe-
kerlick gheboodfchapt dat de man van de
voorfz. jonge vrou van de haeftige fieckte
niet alleenlick geraeckt> maerdien voorle-
den nacht overleden was. Waer door de

�

O'S Β E Ό E Ν C

de Schrifture verhaelt het anders, en dat hy
fulcx eerft 's morgens is gewaer geworden".
En vo«r Iacob konnen oock veel redenen
dienen. want boven dat de Rabbinen hier
toe voort-breng�,foo dient ingefi� ; Dat het
in ouden tijt ghebruyckelkk is gheweeft de
bruyt Tonder licht voor de eerfte-mael den
bruydegom toe te breng�; Dat het befwaer-
lickis in het duyfter d' een fufter van de an^
dere te onderfch�yden ; Dat mitfdien fulcx
alleen door de fprake heeft konnen gefchie-
den rLea van haer vader (als hy dit bedrogh
ondernam) gelaft kan gheweeft zijn haer van
fpreken te onthouden, en dat foodanigen ftil-
fwijgen by Iacob haer eerbaerheyt in die ge-
legentheyt mach toe-gefchreven zijn ghe-
weeft- ghelijckhet mede wefen kan dat de
gelufters malkanderen in fprake feer ghelijck
zijn geweeft, ofte dat Lea foo ftil heeft ge-
fproken ofte gbevefelt, dat haer ftemme nkt
onderfch�yden en heeft konnen werden, te
min.vermits t� tijde van de oude eenvoudig-
heyt aen een vroom man ( die met eerlicke
lieden meynde te doen te nebben ) geen foo
vreemden ftuck te binnen heeft konnen ko-
men. In voegen dat Iacob hier buyten fchult
dient geftelt , als die met een geoorlofde en-
de wettige ghenegentheyt een ander voor de
fyne heeft genomen.

Ρ hl Maer by gelegentheyt van de dwa-
linge,daer in Iacob gebracht is geweeft door
het bedrij f van Laban, foo hebbe kknoch
't een en 't ander te vrag�. Ick hebbe onlangs
hooren verhalen, dat hier in ons Hollant een
fake is gebeurt jdaer ick voor defen noyt af en
hebbe gehoort>noch oock gelefen, te weten
dat een vrou-menfeh, gaende in mansklee-
deren, heeft onderftaen voor figh t� houwe-
lick te verfoecke, en oock 'm houwelick aen
te nemen een andere jonge dochter , en dat ,
het ftuck daer na ondeckt 2ijnde,het houwe-
lick niet alkenlick is gefcheyd�,maer de ver-
meynde man ftrengelick is geftraft geweeft.

S O ρ Η. Wat die gefchiedeniile aengaet,
jny en gedenckt niet, d3t ick by de oude
feftrijvers daer van eenige exemplen gelefen
hebbe \ ghelijck het oock een felfaem werek
is, dat een vrou-menfeh eenandere haers ge-
lijcke vrou-menfeh fal beftaen te trouwen..
Dan ick hebbe onlangs gefi� e� groot werek
van een gheleert Rechtf-geleerde Barmrd
lAntoinnt ghenaemt, die heeft ondernomen
het Romeyns ende Frans recht tefamenin
vergelijckinghe te.brengen.. De-felve. ver-

KINGEN

haek ( ad L. cum vit nuh'it. $r. CV ad E.
lul. de adulter. ) dat te Cadillac, niet verre
van Bourdeaux > een jonge deerne, Έταη-
foife de Pms ghenaemt, hadde onderftaen te
trouwen de dochter van fekeren timmerman
aldaer,. en fes maenden in de huys-houdinge
metdefelve geweeft zijnde, en haer niet vin^
dende onthaelt als jonge vrouwen toekomt,
wert eyntelick gewaer dat hare fake ten befte
niet en was beleyt noch bepleyt, vermits de
byfonderfte ftucken in den fack ontbraken.
Het ftuck ontdeckt zijnde in voegen als de
voorfz.-Antoinne in 't lange verhaelt, en ten
leften voor recht gekomen zijnde, is de feh',e
Franfoife de Puts, vermits fy ( foo de voorfz.
fchrijver fpreeckt) met het Sacrament des
houwelicx d� fpot hadde gedrev� ,,verwefen,
by vonnis van die van Cadillac gehangen te
werd�, fulcx datter de doot nafoude volgen.
Maer de fake by appel ghebracht zijnde aen
het Parlement van Bordeaux, is de voorfz.
ftraft� van de galge verandert in een geefe-
lmge, met een gelt-boete . Zijnde 't gene.
voorfz. is ghefchiet den 17. Iunij 1,570.
Bufiequius, gefanter by den Grooten Turck
geweeft zijnde van wegen den Keyfer Ferdi-
vandus, verhaelt ghehjeke ghefchiedeniiTe
voor-gevalle te wefen te Conftantinopelen j.
ten tijde hy figh aldaer in de voorfz. ghels-
gentheyt onthield De felve verhaelt, dat fs-
ker out wijf van groote middele, ganfeh feer
verheft wefende op een fchoone jonge vrij?
fter, ende inde klsedinge van een mans per-
foon vermompt wefende ,.te wege hadde
ghebracht dat de felve fchoone dochter met
haer, foo fy m eynde , in houwelick was ge-
treden � dan dit werek mede kenbaer gewor-
den zijnde, ende bevde de bedt-genoote ge-
hoort wefende voor een Colonel van de la-
nitfarea, in 't af-wefen vanden grooten Sul-
tan, hadde de felve Colonel,ionder andere
rigure van preces, T._tvooifz. oudt wijfin een
fack doenftek� , ende in de riviere verdreiic-
ken, als ganfeh af-keerigh van foo es felfarr.e
t'famen-voegingevantwee vrou-menfehen.
Ρ Η I. Dit zijn ongehoorde in-vallen van
vrouwen, en vreemde foorten van verheft--
heden, ganfeh buyten alle regels gaende ; En
my foude wel luft� te weten,wat uyt-komite
de foodanige figh mogen. inbeelden van hare
liefde. Of fouden de felve figh wel laten
vooiftaen dati� van vrouwen tot mans fullen
werden 1 gelrjck eenige fchrijvers ons vafte-
Hck willen doen ghelooven dat ghefchieden