IN HOC OPERE CONTENTA.

ANT^ MVSAE DE HERBA VETONICA

LIEER I,

L. AFVLEI DE MEDICA«

HINIBVS HERBARVM

LIEER I.

PER GABRIELEM HVMELBERGIVH RAVENSPVRGENSEM, ArchiatrumIfinca^ fcm,rccogniti amp;nbsp;cmendati,adiüdo Gommen-tariolo eiufdem.

Eme, Lege, Fruere, Infunt rara Si cognitu non indigna,nee fpernenda.

GIVS R» lOACHlMO EGELLIO RA« uenfpurgenfi, Mcdicinæ Dodon præ-ftantifliimo, S D»

ON VT IN PVBUCVM prodirent, recognouia mus 06 Commétarijs no fin's iUufirauimus Bqt«v« Koui?, hoc efi, Herban'os ANT. MVSAE amp;:L. afvlei libres , lOACHlME Optime,fed nobisipfis ta turn cecinimus, ne otio qd fuccifitus Boris tunc B^ fiiggerebat, abuterca mur, 86 bonas boras male collocaremus, animo noa fivo femper infidente eo quod Aul, GeUio referents apud Ennium in Iphigenia legitur, otio ^w nefeit uti,flHS negotij habet, QH4m ^»«m eji negotium in negation

Num cw quid dgat wjiitutum eß,nuüo negolio id agit^^det ibi,inentemqi atq^ dnimum dekildt [utm, Otiofo initio nnimtM nefeit quid uelit.

Hoc idem eß enm,neqi donti nunc nos^neq^ milité fumw^ imM huc^hme iUuc,quant iHuc uentum eß,ire lUinc lubet* ïncerte errat animut:praeter propter uitam uimtur.

Verum longe aliter à nobis tu fentiens, lueubratiun eula nofira tufa 06 Ieda, mox ad xditionem inhortaa tus es,utquæ mihi honori, alqs uero utilitati futura effet: quam tarnen luicufq: non fine caufa difiuli,diu tius^ diftuliffem,nifi feiffem hanc ficut 06 cetera no ftra omnia pro animi tui candore fyncere abs te apa probari: quare huic honefix exhor tationi tux no po a n

tat non morcm gercre. Acc/pe igitur hæc quantula« cuncp tibi neminatim dicata hilaro fronte. Sic enim fiib'nomtms tut aufpiciofelidus in hominum manus exitura non ambigo. Sub cuius autem potius qinm medici,qhuius artis fitgnarus amp;nbsp;peritus,qui^ optu me de hifce nouerit iudicare, nomine in luccm prodi re debeat,haud facile dixerim; inter quos tu primum obtines locum, ut qui medicæ artis fis periniTirAis atqj docriffimus, nullicp fecundus. Qiiod fi alqs ceu tibfhçcnoftra placere cognouerimusjdabimus mox 2lt; alia non minus placitura.Bene uale. Ifînæ,ex mu feo noftro. Menfe Februario, Anno falutis noftrx M. D. XXXVII.

GABRIELIS HVMELBER«

GU RAVENSPVRGENSIS, MEDICI

adcandidumLedorem P RAEF ATI o.

V o NI A M priât impreßi Antonij t^ufe er Apuhi de re herbma Ubri humM£ faluti perquim utiles, plurimis er grauibus quidem iDw fedtent erroribut, opertprelium duxiiÜosprouirilierdiUgentinoßro Audio corrcHiorcf

amp; emendatiores iterwm,AchortStibus doHißimituirit loachimo 'EgeUio tnedici/n^doüorccUrißmOj^y y. l. confultifsimodoHorelacoboKrie* lto,atlt;^ uenerando hberalium artium magtftro D.Chuonrado friccio, es* «Iqs qudm plurimu uiris doélis atq^ p'qs,m publicum dare, adiunda parua tiocabulorum quorundant etMrratione, Qjtodß adhuc qundä ininui cor^ reda in hac noßra caßigatione reperiantur, non taimen ob id nos mule de te méritas cenß bii,optime Ledor, quum idpr^ßitermm quaa potuimut, es- ahßquodfupereß er meliorapr£ß![ndianßm d(derimus,Ciuisenm,' in tanta librorum corruptione, er pritfertim in Greeds nomenclature ct« tra Grif cos charaderes, abfq^ fynceriore codice,omnium tam deprauatas corruptelas emendare poßit,mfi Delio natatore,quQ caremut, coadiuuait te^nb uideo. Sunt enim omnes quos hueufqi uiderelicuit codices quam ma xsme deprauati 0- mutdi, er plunbus m locis adeo uarq, utfatis mirari «0« poßimus. Nee nos integrum A pufet librum, fed milita, nunc quident nomenclaiurat, nunc circa herbarum defedptiones er hißoriam aliquii «lit deeffe cenfemus.Quacunt^ autem relbtuimui,ea omnia turn ad exema^ plariorum noßrorum antiqiußimorum ßdem, turn ad Diofcoridis, Vlintf er aliorum authontatem ac uentatem ipfam rcddidimutdicet, ut ingenue fsteamur,alicubi elia, pnefertim circa nomendaturas, conieduris tantum ußßmus.Citiare,candide Ledor,bac noßra quantulacunqi boni confule, er de reßitutis er cmendatis,qu(e non pauca funt,gratias habe.t^am quan tit laboribus bacnobisconßteritr(ßitutio,agnofcetis,nequidambitioßus dicant, qui utranc^ lt;edlt;tionemßmul contulerit. Nos quod potuimut dédiés mus : qu£ adhuc fuperÇunt, reddant alq, er fuppleant quod à nods omif* fum eß,erg'gt;‘atiamiüis habebimus^Et quiabjee faits praßtaßitffe potuifa font, quum tarnenßnt qui Itbdlum de Vetonica Apuleio etiam adjenbere (onentur,haud abs re de hoc etiam aliqua fubiungenia dignum duxi.Nos a iq

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AD LECTOREM

en»« eit« opcYii non Apuleium,ut aliqui uolimt/ed Antomnm Wjtftondii , tlt;»rem eße credimui, adteflunUbia id uenerand£ uetu/htis excmpliribia cr epipU ip^t qua opia id marco Agrippa dcdicat:quortim lemporibus nondum uixit Apuleim,fed longe pojl ,lub Hadriano er kntonino Pio Cass.Augg. Puit autem Antonim bic mufa Cafaris Augujli medicus, Ï«® autorequumdefliÜationibut iednore uitiato ad dejperationent reda^M contrariam er ancipitem rationem nudendi neceffariofubijt, quid caUda ^menta Uon proderatfiigidis curari coaHui e^l,ut fenbit Suetoniuü Ti^ çhiUim Hmic etiarn muf£,cuim opera ex ancipiti morbo conudluerat Ca* far,jh.tuim are collato iuxtapgnum Aefculapij pAtueru^t, eodem Trdii^ quiüo teflil,nte.Sed de mufa qui medicina, contraria graui periculo exemit AuguPum,PlinÜK etiarn naturalis hiPoriie lib. ig caps pc fcribit, Dium certe AuguPuildducaconpruatui magritudineprturprudentia mup medici,quum prioret earn ob rcligioneminimmquot;commandiicarent,m tan tiem recepta co/nendatione, atpruari etiarn in alienos menfes earn oxymt literepertumpt.Et lib.is cdp.7.eiufdem meminit quim ait, Inuenit er p^ trivin nofrorum atate rex tuba, quam appellauit Euphorbiam,medici pi nomi’ie erpatris Mufe.Pt iterum,lidempatres,inquit,inflituerunt à bal* nets pigida multa,corpora adßringi.ltem lib.}o.cap.j. mufa medicus,dit, quum mcidiffet in mfanabiUa ulcéra,uiperM edendas dabat, miraq; eeleri täteperfanabat. Denuomeminit eiufdë mufe Senbonim LargusmedicUi etiarn uetupfimui, er quem Galenits ftmmopere commendarit, er plufi^ bus in loos fequutuspt, inlibro CompoptionummedicinAlium Corn pop* tione iio. ubihierepiera, qua nunc in quotidiano er pcqucntipimoufu eP,compoptionem mipfum reprri teßaiurSed hacfatis de mufa,qui pra darum er utile opus hoc deVetoniea m. Agrippa Cafaris Augup gent* ro dcdicauit.Qjtem Agripparn Augußus in Sicilia poß naudem uidoriom Ceruleo uexiÜodonauit, teßunle Tranquillo^ Hic item Agrippa Iulia atlt;^ Virgmem aquas inurbem perd.ixit:cuiuscaufa Augußus querétem de mo pia G“ earitale uini popidum, reprente Tranquiüo, feuerifsima coëreuit oratione,fatis prouifum à generofuo Agrippa produdis pluribtis aquis, ne hominesptirent.Sed nc longiorespmus,hoc unum tantum de Agrippa adhuc ex Phnij lib.itcdp. i.addemus,ubi ait,^ion iß pratereundumex eo (,fcilicet aceto,cuius natura mie defenbitur) exemplum ingeiis-Siquident VS. Agrippa fupremis fuis annis conßidatus graui morbo pedum, quumdo lorem

P R ÄE F A T I o»

lorem eum perpeti nequirct, uniui medicorum portentofa Icientiâ, igno» We diuo Augufto^tanti putouit ufu pedam fenfiiq^ omni came, dumnw do amp;nbsp;dolore iüo careret ^ demerps in acetam caUdum cruribiu in acerri» Wô itupetu morbi, euaßt. Ex bis itaqi^tum tempore quo quifq^ uixit, tum fpßotii operibut pr£fixis,fatismanifeßum eß Ant,Mufam libri de Veto ^flt;^‘gt;, A puleiimi uero alterim de retiquarum berbarum medicamimbut au ^fan eße. Pr^tcrea lAufamßriptisaliquidmädaffequodadpolkrosnM tMtit/atis clare etiam patere potefi ex bis quse iam paulö ante Tranquillo amp;nbsp;Plinio,Scribonicep autoribui relataßmt. Vnde enim talia ttouiffent ni ßcx reliclis iUiut monumentis^Et qua de Vetonica feribit Pliniui,ex Mußt (ßcontulerii)mutuaße uidctur,non obßante quod apud Pliniü in nomen» daturis medicorum per diuerßos librorum eleiubos ipßui nullaßat men-tio,ßd tacitui ipßm prittereat:quod tarnen non mirum eft de tspuleio,qui muftis annis illifucceßit.Siquidcm in tempora verlaß am Plinius, in Pia^ driani uero incidit Apuleius,quem Prißianuf etiam in medicinisßripßße teßütur.Puit autem Apuleiusisnonalius,utcrediwus, quamMadauried» uis, perfuadentibus id tum uoculis quibufdam Apukio nonindignis, tum uetußis illis exempfaribus qu£ concorditer babent bunc de berlis librum t^pufei eße Platontci,quem CT' Kadaurenfem eßeuolunt:quibus etiam ob Hctußitis reuerentiam nonßernenda eil autoritas. Sed ne prolixiorßm iußoßatisßperqi didumßide dßceptatione bac er diuerßslibrorum au ioribus,qiios Icqucnles f udire nunc tandem iußum eß. ^enc ualc.

LIBER ANTONII MVSAE

DE HERBA VETONICA.

ANTONIVS MVSA MARCO ■^g’^ipPæ Salutem.

AESARI AVGVSTO praftanti^imo omnium mortalium, fed amp;nbsp;iudicibus ipfius fcito te proximum elfe auxilium, quodip artis meæ clarüfimum Cæfaris iudicio. Quo præ'' fens femper cifetecum poffim, Comentarium Iiunc artis meæ peruenire ad te uolo munufeu lum, Ipfeitaqjmereriantehabebis MARGE AGRIPPA opus hoc curæ meæ experimentum ex omnium medp corum fummorum difeiplinis amp;nbsp;ufu ordinatum co uelut præfente femperhabere MVS AM tuurn. In quo quiim propofuerim mihi medicamina dicere, piaculi genus exiftimaui tranfire uirtutes S^ eff^ élus herbæ V etonicæ, cuius falubritas, ut cognofcas quantis rebus eöueniat,antepotcftates cius dicendæfunt. Neep enim remedijstan turn afpicimaiuseftquamquod fine offenfa ftomachi profit. Non guftus afperos offerte ægrotantibus quum fumitur,amp; fi adfert, tor/ mentafuntmediocriquadamlenitate parata, necdulcedinisfaftidp iim,necacrimoniapræfl:atofTenfam.Itaq;prodeft ad effeétus fanita tis,non ut aloë uel abfinthium, quow non eft tanti fentire auxilium, quam ut amaritudinem fentias.Vetonicatantum poteft ut earn labo rantes non tantum finelabore fumant,fed etiam libenter.Odore eft tam amabilis ut ignorantem cogatfufpicariherbam utilcm corpo/ ri.Hæc tantum poteft effeélu ut etiam numero feptem amp;nbsp;quadragin ta morbos remedict,licct fieri poteft ut omnibus uitqs prodeffe poP fit,maximc mulierumadfalutcm apta. Proponendum ergoputauï qualibus ualetudinibus quæ fubieôlæfunt,profit.HancaHtc amp;nbsp;pan ci nouerunt medici,Sé fi quiaffines funt,non totis perfpexerunt uP nbus.Sciiint eam effe utilem,fed quibus modis ignorant,quod per/ inde eft acfiorganahydraulicahabeant quibus uti nefciat. Hæepro loquinon eft neceffarium.putaui tantum profeélus herbæ Vetoni/ cæ nofcerentur.Hancautem fuo tempore colliges,id cft,mcnfeAu/ gufto quum cæteræ herbæ maturefcere incipiiint, cum femine K ra dicibus fineferro,eamq; exeuffane terra ciinhæreat,amp;in umbra arc facias, atep ita teras cum femine Si radicibus fuis, cribro aromatico moHiffime in puluerem redadam: Si cum uolucris uti,fie uteris.

NOMINA

NOMINA HER

BAE VETONICAEgt;

SRAECi pnoniten,ceftron,■''pynnen,adi'an «liiiey ton,pfychotropho,cofmfcen,fiden'tiii,pan rocn. dionam ,diyan rhizan,dyprimonlt; Prophe tæ hieran cor inen, Sy ri pheriponion, Tu «iwj to fei indicem, Latini uetonicam, qdem ferratam, non» tlt;»«fn* nulli rufmarinam. Hæc herb a Veronica nafeiturin pratis QC montuofis locis, mundis öd opacis circa fru tices, Animas hominum amp;f corpora cuftodit, ÖC no» durnas ambulationesamalefictjs QC periculis,amp;Io= cafanda Sc biiftaetiam à uifibus metuendis tuetur amp;nbsp;défendit,2t omni rei fanda eftCefiron uocatur e» tiam pfychotrophon, fiquidê frigidis reperitur in lo=. cis,radicibus tenuibus,thyrfo tenui ultra cubitS qua drangulojfohjs querci fimilibus,boni odoris, femine infummitatethyrfifpicato,modo thymbrae« Ciuus uirtutes infra feriptæ funt,

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis fraduram,.

Herba uetonfeacontuia,amp; fuper capitis idum impofita, uulnus mira celeritate coglutinat amp;nbsp;fanar» Eo quoeg efficacius,fi tertio die refedam, hoe eft, res centiorem frequentius impofueris donee fanefcar» Eius poteftas tantamfertur habere utilitatem, utoifa quoc|! ffada ui fua extrahat»

1 Ad dolores oculorum»

Vetonicæ herbæ radices ex aqua ad tertias coqui to,2lt; ex ea aqua oculos foueto ; ipfa autem folia eius

tnta fupra frontem Slt; oculos imponito«

ÄNTONII AÏ VS ÄH

J Ad dolores aurium^

Herbæ uetonicæ recentis folia nel per fe aiititt a« qua madeficia pertento, fuccum^ eorum exopito, deinde adieda rofa liquida tepefacito, S^ in auf cs flib latojana^ ipiflato,mire proficere creditur»

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad callpines oculorum.

Vetonicæ drachma imam, aquæ calidæ cyathos quatuor leiunus bibat,dedueit ad inferiorem partem cum fanguinem qui caliginem oculorum facit»

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;AdIachrymofosoculos»

Vetonica manducata aciem oculorum clafio# rem facit»

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fanguinem de naribus pro«: fluentem»

Herbæuetonicæcontritæ paululum falis adijd# to digitis duobus amp;:pollice medio quantum tolli pos terit,ólt;fubacïum formato rotundulam ; quam fi na* ribus inferueris,fanguinem fifier,

7 Ad dolorem dentium»

Herba uetonica ex uino ueteriaut aceto ad ter* tias décoda ô^gargarifata, dolorem den tin difcurft» 8 Aduomicosamp;fufpiriofosamp;tho* racis dolorem»

Herbæ uctonicæ drachmamuna, 6ó fumptis ex aqua tepidacyathis duobus,bibendumfidederis,ia* liât, idem fuipiriofis prodeiTe creditur»'

9 nbsp;nbsp;nbsp;Ad phthificos amp;nbsp;eos qui purulent turn reijciunt»

Vetonicæ drachmas tres in pul itère redadas da^ to cum melle,amp;^giuüatieiunus cottidie,auxiliatiir» ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adftoma--

DE HERBA VETONICÄ»

10 Ad ftomachi dolorem»

Vetonicæ drachmas quatuor dato manducare per triduum, uelin aqua frigida cyathis quatuor da« bis bibere,miraberis bonum effedum»

11 Ad iecoris dolorem.

Vetonicae drachmas quatuor, aquae calidæ eya« thos quatuor da ut bibat per triduum«

li Adlienofos,

Herbam uetonicam exuino decodam amp;^ potui datamjienofis prodefTe^experti adfirmant«

15 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ren es»

Vetonicae drachmae duae ex mulfo cyathis duo» bus bibentem fanabunt«

14 nbsp;nbsp;nbsp;Ad later is dolorem»

Vetonicae drachmas nes ex uino ueteri cyathis tribus,00 pipcris grana uigintifeptem contrita QC ca» lefada ieiunus bibatjcurabitur«

’ ly nbsp;nbsp;Adlumborum dolorem»

Vetomeç drachmas très ex uino Ämineo cyathis tribus,piperis grana decern Ôi feptem contrita 8lt; ca» Ufada ieiunus bibat.

»6 Aduentrisdolorem»

Herbas uctonicæ drachmam unam in âquacalia da cyathis duobus bibendum da. His autem dunta» xat hæc apta erit compofitio,quorum non ex crudita te inteftina torquentur,

17 Adaluumconcitandam»

Vetonicae drachmas quatuor,hydromelitos cya-thos odo ad bibêdum dato,uentrem praefentaneum mouebit» b Ü

'4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTONHMVSÄE

18 Ad colum*

V etoni'ca cum uino auftero æque profidt

19 Adtuffîm»

Herbæ uetonicæ undas duas ex meUe accipiat per dies neuem.

2.0 Adquotidianas.

Herbæ uetonicæ drachmas duas, arnogloflæ dra chmam unam, ex aqua calida cyathis quatuor dato, bibat fub acceffione,

0.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad tertian as»

Vetonicæ SC pulegq drachmas fingulas,aquae ca Üdæ cyathos tres fub ipfa acceffione dato bibere, fa* nabitur.

ü Ad quartanas»

Herbæ uetonicæ drachmas très, mellis Attici un ciam unam,aquç calidæ cyathos très in unum mifee* bis,6C ante accefflonem da bibat,mire fanabitur.

ij Ad ueficæ dolorem»

Herbæ uetonicæ drachmas quatuor, apij radicis fcrupulos tres.Decoque apij radices in fextario aquç ad medias,quum decodæ fnerint, turn demum ueto nicam permifeebis, SC dabts bibere, dolorem in per* petuum fanabit.

1.4 Adcalculum»

Vetonicæ drachmas très ex aceto fcyllitico, SC mellis unciam unam ÔC aquæ calidæ cyathos nouem bibat, confert

ay nbsp;nbsp;Ad hydropicos»

V etonicæ drachmam unam ex aquæ calidæ eyas tho uno da triduo bibere.

DE HERBA VETONICA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

• 16 Ad mulieres quæ partu laborant» Vetonicæ drachmas duas, aquae calidæ cyathcs quatuor,fi cum febre fueritdin uero fine febre,mulfi cyathos duos êt aquae calidç cyathos duos dabibete»

• 2.7 Ad paralyfim»

V etonica trita et impofita ncruos etiarn praccifos gluunare 0^ perfanare creditur»

18 Adhorrores»

Vetonieç drachmas duas ex aquae calidae cyathfs duobus, amp;nbsp;uini aufteii cyathis duobus fub acceffios ne dato bibere,

• 19 Ad mulieres quibus loei præ frigo re uexati funt»

Vetonica: drachmas tres ex aquae calidae cyathis tribus ieiunæ dato bibere triduo,remedia fentiet,

• 50 Ad eos qui fanguinem per os rei}^ ciunt amp;nbsp;purulentos»

Vetonicæ drachmas tres Kladis recentis capria üi cyathos tres bibat triduo, Slt;ftatimfanabitur»

• 51 Nebasebrius^

V etonicam prius fumas»

?i Ad euerfos de uebiculo*

Veronica drachmas très ex uini ueteris cyathis duobus cakfadis bibat.

55 Ad ietericos,id eft, morbo regio la borantes,qui funt auriginofi. Vetonica herbam ex uini cyathis tribus frequen ter fumptam,proficere didicimus.

54 Adcarbunculum»

V etonicçdrachmamunam,aquæ calidç cyathos b iq

6 nbsp;nbsp;nbsp;' ANTONIIMVSÄE

duos bibat Jtcm uetont'ea eu axungia ü ita plagæ im» ponatutaprodeftf

55 Opipcffridionibuslaborant,

Vetonicæ iinciam ex uino cyathis quatuor bibat triduo,

56 Laffisexitinere*

Vetonicae drachma unam ex oxymelitos cyathis tribus potui dato,

57 Afgris faftidientibus cibos,

V etonteæ drachmas duas ex aque mulbv cyathis tribus bibat,

58 Vt facile quisconcoquat»

V etonicæ drachmas tres,meUis unciam unam,as quae calidx cyathos duos bibat,

J9 AdeosquicibumnonpofTunt

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;condnere,

Vetonicæ drachmas très, mellis unciam unâ con coquito donee indurefcat, SC paftillos ex his facito quatuor,00 ex ipfis cum aquæ calidæ cyathis duobus unum per fîngulos dies deglutiat Ô^ bibat,

40 Ad ucrctri dolorem amp;nbsp;tumorem, Vetonicaex mno trita tumores foueto, ipfam^ apponito,potenter facit,

41 His qui uenenum fumpferunt,

Ve tonica: drachmas très ex uini cyathis tribus ßatim dato bibat,amp;^ reijeiet,

42. Adferpentummorfus.

Vetonicæ drachmas tres in uini cyathis tribus dt Ïuito Sc potui dato,omnium ferpetium morfus fanat, hem detonics drachmas fox in uini nigri cyathis tria bus

DE HERB A VETO NICÄ» 7 bus conten'to 2lt; Riper uulnus illtnito, ' nbsp;nbsp;nbsp;45 Ad rabidi cam's morfum*

V etonica contufa morfui imponatur»

44 Adfiftulas*

V etonica contufa 2C trita ex hac rotiindulas faeû to,amp; paululum falls inferito^SC fiftuhm obligato,exa purgat 8lt; fanat,

45 nbsp;nbsp;Ad lumborum dolorem »

Vetonicæ drachmas duas ex mulfo potui datoîfe bricitantiex aqua ealida, lumborum dolores fanarc creditur,

46 nbsp;nbsp;Ad mulierum purgationes,

Vetonicae drachma ex uino data purgationes hac rentes expellit,

47 Adpodagram^

Vetonicae radices cum folqs decodïas adtertias in aqua potui datas : ipfamep per fe tritam 6lt; impofL tam,mire dolorem lenire expert! adfirmant»

Hadenus Antonius Mufa»

GABRIELIS HVMELBER-

GU RAVENSPVRGENSIS, IN LIBEL» lum Antonh Mufæ de herba V etonica ENARRATIONES^

S E T 0 N IC AE.) Vetonicaherba eftnota/atis ^ ab autore defcripta, 8C quotidiani aclaudatifli mi noftro tempore cótra capitis morbos ufu^ _ præfertimflofculüpfms faccharo condituDi-^aeftautê Vetonicaab inuentoribus, uti Plinius lib» i?» cap^s4eftaiur inquiens, Inuenerüt Veto nes in Hifpania.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GAB. HVMELBERGII

cam quae bctonica dicitur in Gallia, in Italia autem fern tula, à Græcis ceftron aut pfychotrophon, antecunäas laudatiffimat Prioniten.) Prionite Græcis dicta eft, quemadmodum Latinis ferra ta, à ferra quae Gr^ce Tç'u/i diciturnd^ co qd folia habeat per ambitum ferræ modo incifurisdiuifa. Ceftron.) Ceftron uocata eft Græcis à uarietate ÔC copia remediorum» Variés enim Sf plu-rimis morbis accommodaeft. Pyrinen.) Pyrinedi-ôa eft à ui calonftca. 7rupvoç enim Græcis ignitus eft»AI-terum tarnen exemplariorum noftrorum hoc loco non pyrincn,fed cyroen fcriptum habet,ut fie dicta fit herba à dominio 5C autoritäre quæ Græcis «wf©-' dicitur» Adianton») Sicappellatauidetur quod foliahabeat irt extremitatibus incifuris diuifaceu proprie adianton di-âum» Pfychotrophi autem caufa fatis ab aurore reddita eft» Cofmicen.) Cofmice uocata eft ab ornatu Si pul chritudinc,rtóa‘i«,0(U Græcis ornatum uocantibus, qucin Latinimundum appellant» Sideritin») Sideritisdi-ôa eft quafi ferraria» o-îS^i^©^ enim ferrum cft»Habct autem id nominis à proprie didafideritide herba, eoqdfo lia habeat illi fimilia. Si fimiliter per ambitû incifuris di-uifa»Seu quod quemadmodû ilia, fie etiâhæc ipfauulnc ribus ferro fadis conglutinandis Sifanandis fitaccomo daSiutilis» Pandionam») Pandionauocataeftquafi totaiouia, propter uirtutum ipfius cxcellentiam Si maie ftaterntquemadmodurn etiam thia rhiza,id eft,diuinara dixdidaeft, cadem ratione» Prophetæ» ) Prophète gentilibus (nam in Chriftiana religione loge alq hoc no mine inteUiguntur) dicebâturMagi» Quo nomme Si ift cadem fignificatione utiturhicMufaSialiquando Apu leiusîhi^ non qui fimpliciter futuraprædicebantSiua-ticinabantur uates,fed qui uaticinqs religionem Si medi cinam mifeebant, in quo tota magicæ artis fumma olim Confiftebat» Quæ artium fraudulentiftîmaplurimumin toto terrarumorbeplurimis^ fæculis ualuit, cui^ ma- ,

IN ANT. MVSAMENARRAT. ^ ximafuitautoritas t quandoquidem fola arti uni, uti Plinius naturalis liiftone lib.3o,refert,tres alias imperiofifli mas humanæ metis complcxa in unam fe redegit, quani natani primuni emedicina nemo dubitauit, acfpeciefa-lutari irrepfifle uclutaltiorem fandiorem^ medicinam, deindeblädiAimis defideratilfimis^ promiffis addidif-feuires religionis,ad quas maxime etiamnum ealigathu manu genus* Atq? ut hoc queqj fuggeffcrit mifeuiiTe argt; tes mathematicas nullo non auido futura de fefe fciendi, atq; ea è ccelo uenffime pen credente.Et ex hac difciplina profeffîoneepfapiétiæàpotioreuaticiniorum parte ma-gos Si prophetas appellat Mufa,qui mutatis medics ma tens nominibus, religionc^ aliqua cofecratis diuinam f quandam medicinam trachre uideri uolebant* Hieran corynen.) Hoceftjfacramclauam.KopuvK enimclauadi citur, fie nuncupata propter flores amp;nbsp;ex his femina ficin fummocauledifpofitautclaus formamoftendant. Sed ; uide num potius Icgendum fit, hicra botane, id eft facta herba* Nam Scribonius Largus copofitione medicina-ii i;o* fcribit hieran botanen à Lahms uetonicam dici*Sa era uero dicta eft propter ufum facrum: amp;: quia omni ref, utait,fandaeft* Syri.) Syri Afispopulifunt,dequo rumptouinciispluraPlinius lib.f.cap.liÄij* Tufei.) Tufciltalis populi, de quorumregionePlinius lib/j.^ Strabo lib.r* Rufmannam*) H^cinexemplaribusno ftris nulla eft appellatio.Potuit autem fic dici quod odo-ratafitherbaceu rofmarinus* Animas hominüamp;c.) Nam ut Plinius ait,tantü gloris habet, ut domus in qua fatafittutaexiftimefàpiaculis omnibus* NocTurnas.) Quia nodurno tempore 8f in tenebris anibulantibus ta lia maxime contingere,amp; fe ofterre atq? oftentare folent*

Maleficqs*) hoceft,iniuriis, ófutfeipfumexponens ait,periculis* Locafanda*) ideft,locafacraamp;templa deorum religioni confecrata, ubi talia fe maxime often-duntóc nobis occurfant, quemadmodü cliam circa bu-

C

IO - nbsp;G A’B, HVMELBERGII

fta,id cft cæmiteria amp;nbsp;loca ubi mortui fepdiuntur, etiam fi non uftafuerint cadaucra, Olim enim buftuin proprie dicebaturlocus in quo mortuuscombuftusacfepultus crat, nunc ucro dicitur fepulchrum quamuis non wratur corpus« Vifibusmetuendis«) Vifusmctuendosuo^ cat phantafmata 8f fpectra quæ oculis noftris ad modicu temporis fefeingerunt,fed neutiquam dare,uti genii fa-ciunt amp;nbsp;Icmures, amp;nbsp;quiequid eft nodurnorum terricula mentorum« Seminefpicato,) ideft,incauleficdifpo fito utfpicæin frugibus forma oftendat« Thymbrac«) Thymbra herba eft quæalio nominefatureiadiciturSi

± cumlaîdequa Diofcondcs lib,ï. cap,4i» Adtertias») hoc eft, ut una tertia parte aqup abfumpta,dup tertiæ par tesadhuefuperfint« Foueto«) id eft,calefacito« Fourre eftres calidas fiue ficcasfiuehumidas mcdendi caufa corpori læfo adplicarc« Et inde fomenta amp;nbsp;fotus dicutut 5 huiufmodi return adplicationes« Rofa liquida,) hoc eft,utalterum cxemplariorum noftrorum habet, oleoro facco, Spidato,) hoceft,obturato SCobtegito« Ca '4 ligines,) Caligo,quaeamp;caligatio dicitur, eft uifusdrbi

Iitas,nunc ex lippitudine, nunc ex fenedute aliaue imbe cillitate contingens, autore Celfo lib,», Drachmam.) Drachma, quæ amp;nbsp;denarius dicitur, nummi genus eft^ ponderis,Pro nummo accipitur apud A, Gellium Atticarum nod, lib,i.qui,ubi Lais nobile fcortum à Demo-fthene pro re Venerea /xyf/«ç tZ^a^uag ,i, deeë mille drachmas popofcit,ait,hoc facit nümi noftratis(Romani fci licetteratemRomanus Gellius) denarium deeë millia« Etinfacrislitens apudD.Lucäcuägeln fuica, v.ubiait, Quæ mulier habës drachmas decern, 8C fi perdideritdra chmam unam, nónne accendit lucernam amp;nbsp;euerrit do-mum óf quærit diligëter donee inueniat eamÆt cum m-uenerit conuocat arnicas óf uicinas dicens,Congratula-mini mihi,quia inueni drachma quam perdideram,Pro pondère ueroaccipitur apud medicos, eft^odauapars

tn ANT. MVS AM EM A RR AT. if Wiciæ, pendes fcrupulos très. Scrupulus uero tritici uel hordei quibus pondera nunemeduntur, grana uigind, wndefexaginta drachmam conftituunt, quæ, ut Plinius 3it,denarq argentei habet pondus.Sed quia in didionis huius orthographia communiter nûc erratur, SC paffim dragmapro drachma8C fcribituramp;Iegitur, nonabs re t^uerituel obiter difcrimen eorü fubiögere. De drachma iam didum eft quid fit, Dragma uero longe aliud fignift' cat.Nâ ut Hefychius in lexico tradit, Afay/toCijid eft dragma eft opT^AazxßavftTHamp;ps^axep b ^^/^w/j,hoc eft, qua turn finiftra manu compreheditmeffor, id eft, fafciculus fine manipulus foeni aut fegetis. Et Celfus lib. y. cap. »r. Manipulus qui manu eóprehendi potcftjnucnitur etiä eßpxiJia, id eft drama, eftqj id,ut ide Hefychius ait, optHP-a^ Tt^a^ig HÂÔy@^-:^iiX(^iJUKÔÔia‘iiJTiv«,hoceAçQçmi, adus aut fermo rei alicuius argumentu 8C materiam quandam conrinens SCcompIedens, qualcs funtin fcænis comœ-diarumfeutragerdiarum adus amp;nbsp;fabulæ, reiep alicuius repræfentationes fadæ. Cyathos.) Cyathus liquid dorû menfura eft,amp;pars duodecima fextarq, continens cochlearia odo.Pondcre autcm,uini quidem,uti ex Afri cano medico colligitur, quicum Hippocrate ScLatinis magis conuenit, pendetuncias duas amp;nbsp;fcrupulos odo, Olei uero unciam unam cum dimidia,hoc eft,drachmas duodecimi licet Pli nius fimpli citer cyatho decem tätum drachmas tribuatlib,ii,ca,ultimo,ubiait, Cyathus pen det per fe drachmas decem. MeUis auté cyathus pendet uncias duas cum dimidia. Sunt cm cuiufq; materiæ men furarumpondereplurimædifferétiæ. Nos nuncinliqui dispetionibus medicinalibus oleiponderecommuniter utimur,8C cyathum uncia una cum dimidia, hoc eft dra chmis duodecim,pendimus. Rotundulam.) Rotun 6 dulam uocat paftiUum à forma rotûda, quem Græci tro-chifcum,Latiriis nuncetiamufitato ijqniine, uocant, ÔC magdaUdes cas qu£ funt amphores, uftradit Scribonius

c n

ix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GÄB^HVMELBERGH

8 Largus» Vomicos») Vomicosuocateosquipulmo-' nis uojnica SC puftula,quam Græci phyma dicunt, labo rantîquæquomodoinpulmone generetur, docetHipgt; pocrates lib» i, de morbis,. Sufpiriofos,) ideft,anhe^ los,sgrefpirates,ólt;fpiritusanguftiadifficultate®labO' rantes, quorum Graeci tres diftcrcntias faciunt, Dalios afthmaticos, alios orthopnoicos, alios dyfpnoicos uo^ cant. Afthmaticos quidem cos, autore Galeno amp;nbsp;Paulo Aegineta, qui fine febre crebra refpii atione ueluti à ede^ riore curfu laborSt, amp;nbsp;laboriofo conatu cum^ anguftia refpirantes fimul quum defederint furgere óf quum fur^ rexerintfedere coguntur, Orthopnoicos uero eofdein quumftrangulari timentes ad refpirationem recta ccrui ce 8d redo toto pedore mtuntur. Et dyfpnoicos,in quP bus ueluti per anguftias clifus fpiritus Ranima egredi-tur Quod malû 8C prioribus SC alqs pluribus malis colli muneeftXatinioniesindifcriminatimamp;promifcueaii.' helos,fufpiriofos, amp;:Graecauoce afthmaticos 8c ahis no

9 minibus appellitätt Phthificos,) ideft,eosquiphthi ft laborat, Phthifis autem pulmonis exulccratio cft,qu3e ex pituita à capite deftillate oritur, quam febricula fequu tur 00 frequcns tuffis, pus exercatur, interdü cruentum aliquid,autoreCeIfo PuruIentumJ hoccft,resputri das,8lt;pus,quod Graeci nvo/} dicunt, craftumSfalbum, glutinofumep» Vndeamp;purulcntæexcrcationes 8f fputa JX dicuntur,quae Græci’e/XTrPK/xar« UOCann Lienofos,) id eft,ut Graeco uocabulo nuc uocamus fpleneticos, qui bus lien obftrufo obfepto^ ineo atræ bilis excreniento ïnduruerit,Qucs Galenus in diffinitionibus fuis deferp bens,fplenicos, id eft lienofos effe dicit, quibus poftin^ flammationélien in antiquum non reftituitur habitum, ij fed tumor permanctSf duricies* Mulfo,) Mulfumdi citur uinum melle dilutum SC confedum,quod antiquis plurimum in ufu fuit,óf mcminitMartialis,

Attica nedareum turbatis mdla phalernum, Mifceri

IN ANT^ MVSAM ENARRAT* Mifceri decethoc à Ganimede merum» Grsce ö/vÖMtArjid eft, ccnomcli dicitur Quod quo pafto conficeretur quondam, docetDiofcorides lib,r,cap,s,5lt; Palladiuslib iijnmenfeOdobrU Lumboru^) Lum 15 bi dicutur pars ilia ab cindura ufqj ad nates,ubi ÖC renes fituantur^ Vino Amineo ) id cft,uino optimo quale eft Anüneum,ideftPhalernum, à regioneficuocatum, quod inter Italica præcipuæ bonitatis laudé meruit, præ fertim uetuftüt Cruditate.) Cruditas dicitur, quan- 16 do cibus in ftomacho male aut nullatenus concoquitur, Græci i/'ucaTï.4-’«M ^ 3c’rt4'«A' dicunt* Hydromelitos«) 17 Hydromeli,quod 8C melicraton dicitur, eft aqua mulfa, hoc cft,potio ex aqua amp;nbsp;mclle confeda, nunc uulgo me-donemuocaU Colum*) Colus fine morbus colicus 18 eft morbus uehemens inteftini plenioris amp;nbsp;craffi, quod etiam colon dicitur Vnciasj Vncia eft duodecima 19 pars libræ, continens ftateras binas, quæ pendent drachmas odo» Quondianas») fcilicetfcbresÆftautem io febris calida amp;nbsp;ficca paffio» Nâ calpris natiui ad igneum conuerfio,cuius fedes eft cor. In cuius differetqs eft quæ quotidianadicitur,expituitaputriconfiftens,amp;fingulo quoq; die reuertens 8lt; exacerbans infeftansep. Arno-gloffaè.) ideftplâtaginis* Subacceffione.) id eft, an te acceffionem. Eft autem acceffio in tebribus quæ amp;nbsp;pa-roxifmus dicitur, ôC periodi tempus eft deterius, hoc eft, exacerbationis amp;nbsp;afflidionis morbi tepus. Periodus ue-ro fiue circuitus morbi eft tempus ex intenfione in mor-boamp;remiffioneconftitutum» Tcrtianas.) fcilicctfe- ii bres, Eft autem tertiana febris quæ exflaua bile confiftit, amp;nbsp;alternis diebus infeftat.Nam uno intermittens die,al-tero paroxifmus Sc afflidio redit, Quartanas.) feili- il. cetfebres, Eft autem febris quartana quæ exatrabili feu humoremelacholico putri efficitur,Sic dida quod quar to die reuertatur amp;nbsp;exacerber infeftetep.Nam integro biduo intermitlit,6C tarde admodum finitur, nemmemep, c iq

GABgt; HVMELBBRGII

Ut Celfus tcftatur, iugulat, Scd fi ex ca fada qtidiana cft, in malis æger eft î quod tarnen nifi culpauel ægri uel cu^ rantisnunquamfit» Meilis Attics) id eft, mellis opd mi, quale eft quod fit in regione Attica» VeficæJ Ve fica urinæ receptaculuni eft, ÔC Græce ki/sIq dicitur» Apq») Apium herba cft quam nunc petrofelinon uoca mus» Scrupulostres») ideftdrachmamunam.Scru» pulus enim tertia pars eft drachmae, continens in fe obo los duos» Sextario») Sextarius liquidorum menfura cft SCfextapars congq, continens in fe cyathos duode^ cim» Calculum») ideft,lapidem, quihominumquu bufdam diro cruciatu in ueficagcneratur , Græcihanc affedionem lithiafin uocant» Aceto fcyllitico.) hoe cft,quod exfcylla,quaE bulbi fpecics 8i bulborum maxP ma eft,confecluni eft» De quo Plinius lib,ïo, cap .9, Dio^ fcorideslibroy.cap.ir» Columella Iib,i3,cap»ï4» ScPalU' diusinmêfeluliocap»s» Hydropicos») 1 deft, hydro pifi amp;nbsp;aqua inter cutem laborätibus» Cuius très funt fpe cies»Vnainqua plus humoris continetur, fpiritus uero minustSchaccab utris fimilitudineafcites uocatur»Alte' rain qua plus fpiritus eft, humoris uero minus tamp;hacC tympanites dicitur, eo quod fummus uenter percuifus fonitum ædit qualcm tympana» Et hoc genus ab Hippo crate hydropifis ficca nûcupatur, tefteGaleno» Etinhis duobus generibus cibus inaquamconucrtitur,necina^ lio differuntquàmin fpiritus amp;aquæmaioreautminO' re quantitate»Tertia fpecies eft, quæ hypofarcidios, hy* pofarcaamp; a nafarca dicitur,quæ folidis partibus in aquae naturam refolutis per totum fi t corpus, amp;nbsp;ab aliquibus Icucophlegmatiaetiam,hoccft,alba pituita uocatur.Cae terum Hippocrates lib»4»de uidu acutorum, duo fatum aquæ inter cuté hydropifisue genera facit, fed ita ut hæc triafub ipfis comprehendat» Vnumquidem nfledidum hypofarcidion,quodetiani ScwäTO/i,idcftimmedicabile tradit, Alterum quod ex flatibus confiât, S^ multi, ea^ bona,

IN ANT» MVSAM ENÄRRAT» Ï^ bona,fortuna indiget.Et fub hoe duo priora genera,afci ten8Ctynipaniam,quia eiufdcmnaturæ funt,folumfpi^ ritus SCaquæ maioris minorisue ratio ne dineren tia,c5-' preheudi^Porro omnium,ut Celfus tradit, communis fft humoris nimia abundatia Et cuiufuis hydropis com munis genituracft,tcfteGaIcno,ubifanguificationis officium intercidic Initium^ omnium generum traditur cffemalus corporis habitus,quem Gr^ci xenxt^/ÄjU uocat, Paralyfim.) Paralyhs eft neruorürefolutio,Slt;mor- a-Z bus qui non totum corpus utapoplexia,fcd alteram par tem tantum, dextrum fcilicet aut fi niftrum latus, aut herum altcrius partis partem aliquam ceu brachium, ma-num,crus autpedcm afficit,amp; læfis neruis ac mufculis in ca parte hominis ex eleclionemotumimpedit, Horro 18 res.) Horror in febribus eft,uti Gaienus libro de différentes febrium fecundo tradit, inter rigorem SCffigus mcdius,rigorc quidem minor,frigore ucro maiortet tan to quidem maior frigore quato minor rigore, æqualitcr abfiftens extremis utrifq?, 8C in medio eorum exiftés.CcI fus lib.3,cap,ï,Frigus uoco ubi extremae partes membro rum inalgefcunt, horrorem ubi totum corpus intremir» Loei,) Loei mulicbres dicutur mulieris uterus, que Iq. uulgo matrieem uocanr,^ à Celfo uulua etiam nomina tur, licet Pliniushanc inreliquisanimalibus effedicat» Eftauteminchoandi hominis domicilium,fiucutiGalc nus defcribit,5fgt;peö/j Kvmp/o^,hoc eft,uas foctum confer-«ans, Iftcncos.) Iderici dicuntur qui lâeroamp;iregio 55 morbo laborant.Eftautem iâeros,uti Gaienus 3it,fcllis in extima cutem fuffufio,qua uiridi in luteo colore fum-ma corporis fuperficies decoloratur, amp;nbsp;alui excrement» albefcunt,Gcrmanihucmorbum diegàlfucht uocant à co lore, Didusepeftidcros abaueconcolore amp;cognomL ne,Vnde Plinius libro 3o,cap,Auis iderus uocatur à colore, quæ ft fpedetur, fanari id malum tradunt, amp;nbsp;auem mor« hanc puto Latine uocari galbulum, Manifeftatux

76 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GAB, HVMELBERGII

auté maxime in oculis.Cclfus Iib,?,cap,x4. Color au tem cum morbum detegit maxime oculorü, in quibus quod album effe debet fit luteum: atq; ubi dlutius manet mor^ bus,totum corpus cumpallorequodainalbcfciuEtPlu nius lib,iff,cap,iï.Morbü regium in oculis præcipueinp rarieft, tenutiatemillam denfitateniq: tunicularurn felle fubeuntc,Cæterum ubi atra bilis,quod itidem aliquado fit,per corpus diffunditur, fimiliter ideros, fed niger cü adiundo dicitur. Aft regius morbus cur didus fit,docet nos CelfuSjinquicnSjVtendumeftledo etiam,ólt;cócla-' ui cultiore daufo loco, uti ludis, lafciuia, per qua-mens cxhilarctur, ob qua regius morbus didus uidet, Diflus cftSCaurigo Latine à colore 8Cpallore auriquebilisptr 54 uniuerfum corpus fufarepræfentat, Carbunculum.) id eft,anthraccm, Eft autem fimilis fis qua ufta funt ex^ ulceratio, cui aliquado febris amp;nbsp;horror 8C inguina fupet acccdunt,Sed dehocplura Galcnus thcrapcuticclib.gt;4gt; cuiPaulus Aeginctalib.4. ScRafis lib,contincntis ij.fub fcribun t.Meminir etiam Plinius lib^xs-, amp;nbsp;de eodem agit libromedicinæ^Celfus, Axungia.) ideft, adipefuil Io,qui mueteratur: idep duobus modis,aut cum fale,aut fyncerus,ideft,finelale:tätoutilior, quätofituetuftio^ Cuius ufus eft ad mollienda, excalfacienda,difcutienda, purganda^, Antiqui maximeaxibus uchiculorum pér'* ungendisadfaciliorem circumadum rotarum utebanquot; tur,undenomen axungiæ,Quam SCperfemedici antL quimaximeprobabantrenibus detradam, amp;exemptis uenis aqua codefti fricabantcrebro, decoquebant^fidi li nouofæpius, turn demumadferuantes, autor Plinius Iib,iS.cap,9, Plagæ,) ideft, ulceriSClocoexulcerato# 57 Perfridionibus,) idcft,algoribusamp;frigoribus,FrP gere cm algere eft amp;nbsp;frigore infeftari, deriuatur^,ut uo--lunt,à Græco uerbo lt;Jgt;^(^, quod efthorreo,unde tffvia 56 horrorSdrigusdicif, Oxymelitos,) idcft,acctimuL

fi,cuius confedioncmdocctPliniu51ib i *C3p374Sdi,»j» capgt;

IN ANT. MVSAM ENARRAT. fy C3p.3,Diofcorides lib.yxap.u Jtcni Galenus de Sanitate tuendalib.4. quem fequerc. Paftillos.) Paftilluseft, j^ qui Greece trochifcds ufitato nunc etiam uocabulo dici^ tut, 8cquernfuprarotundulamuocauit. Cuius,autore Celfo lib.y.hæc eft ratio. Arida medicaméta contrita hu-more non pingui,aut uino uel aceto coquûtur,8Crurfus cofla inarefcunt. Atq? ubi utendum eft, eiufdent generis humore diluutur. Veretri.) id eft, genitalis membri 40 8c pudendiuirilis. Repciet.) hoc eft, uomitueqciet. 41 Plinius,Vini plufculum fi à ieiuno fumatur, deinde reip ciatur. Ideni,Vcrnatio utilis crit, fi poftquam forpta fue rit,ftatim reiedio fcquatur. Fiftulas.) Fiftulaeftulcus 44 altum,anguftum,callofum,nonnûquamexabfceflu,in-terdum ex alps ulcerum generibus ortum Habens, ôC in omni fere parte corporis fit, habetcpplura genera,Ion-gms 8C fufius à Cornelio Celfo medicinx lib. y. traâata.

Admulierumpurgationes.) ideft,admcnftruorum 46 retentionem ciendam 8C prouocandam. Podagram.) 47 1 Podagra pedu morbus eft male affedis ncruis dolorem ‘ inferens,nunc cum calore,nunc cu frigore,nunc^ cum tumore,nunc fine eo.

ENARRATIONVM IN ANT. MVSAM,

FINIS.

là

LIBER APVgt;

LEIPLATONICIDE

MEDICAMINIBVS HERBARVH*

L. APVLEIVS PLATONP CVS MADAVRENSIS CIVIBVS; fuis Salutcm.

X PLVRIBVS paucaslierbafnmuires,8£ curationes corporis adfidem ueritatis monu/ mentis publicis tradidi,amp; fuccindlius coiiftrin/ xi,ob ftupiditatem uerbofam profefTionis.Etdi cemus medicorumomnes ferme res uendicatio nes potius efle quàm curas.Hos etiam homines inertia plerunqj amp;nbsp;imperitia enixos certeluaù

pétas ueros nuncupari, qui etiam à mortuis mercedes expetunt pa occafionem, amp;nbsp;faciunt reditus dum tempus curationum extrahunt, puto quia fæuiores ipfis morbis cxiftant. Proponamus ergorcme--diorum titulos,quos uel mine maxime tempus conducit, ut ciuibuS meis/ocqs quidc amp;nbsp;peregrinis, quibus uexatio accideritaliquacor^ poralis, noAra literata feientia,inuitis etiam medicis.profuiifeup dcatur.

*9 NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE ARNOGLOSSAE,

C A P V T I.

AE c i Arnogloffon, rjdem arnion, ijdem probation,qdem cynogloffon,rjdem hepta pleuron,ijdcmheptaneuron, ijdem poly» neuron,ijdê thyrfion, Prophete uero urari ichneumonos, Aegypttj afchat, Gallitarbidolopion, Hifpani thefarican, Daci fimpeax, Punici artiercon uocanqbatini plantaginem latam,rjdem plataginem maiorem,ïj dê fepteneruam.Nafcitur paludibus plu# rimurn amp;nbsp;pratis, ArnogloHa, quæ amp;nbsp;heptaplcuros, nomen fumpfit à fimilitudine agninæ lingua?. Nam Græci afvo/j agnum uocant, ^Zcóara/j linguam, Rura fum,^ fæpe adnata habeat germina in logitudine fca ptcrn,lateribus fimilia,Graedheptapleuron uocaue# f unt.Sed funt eius fpecies dux.Nam qua: heptaplcu ros appellat, eß mator forma, amp;nbsp;folifs omatioribus, ^ latioribus,6ó neruofis» Nafdt in uallibus atq? hor# tis,necnon 5lt; paludibus plarimum ÖC in pratis,Efl^ «agis conflridiua. Aha uero minor at^ nigrior, le# mor amp;nbsp;tenuior^Nafdun chartarijs lods/edinufum varie adhibetur«

Cura.i Ad capitis dolorem»

Herbx plantaginis radix in collo fufpenfa, capu ds dolorem mirifice tollit»

i Ad uentris dolorem»

Herbæ plantaginis fuccus tepefadus fomentant douentrisdoloremtollit, Etfi tumoresfuerint,tufa

berba SC impofita toUit tumorem»

1» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U AFVLEI PLATONIC!

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad mtcnorum dolorem»

Herbas plantaginis fuccus potui datus,amp;^ inteno ra fanatjó^ thoracem hominis purgat mirifice»

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad dyfentericos»

Herbas plantaginis folia minutatim confeifa eunl lenticula decoq«es,SC dabis ut comedatjftatim ftrin« getuentrem»

• • j Ad eum qui purulenta excreat cum fanguine»

Herbas plantaginis fuccum dabis bibere, bC fa* nabitur»

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Aduulnera»

Herbas plantaginis fernen tufum ÔC in puluercW redac^um amp;nbsp;in uulnera afperfum, fanabitipfa uulne ra» Et loca ea quæ à nimio calore uruntur,ipfa tufa Öi impofita refrigerat ÓC perfanat»

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Admorfumferpentis»

Herba plantago trita ex uino fumpta, commos do erit,

• 8 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fcorpionis ictum»

Plataginis radix alligata mireprodeiTe creditur» 9 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uentrem ftrinpendum»

Herba plantago ex acero coda uel merOjbibatur menfura cyathi unius»

lo Adlumbricos»

Herbam plantaginis contundes, 2lt; fucci eius coa eblearium uel ligulam dabis bibere» Ipfam quotpher bam tufam umbilicoimponito»

n Siquaduritiafueritincorpore»

Herb a plantago pifata cum axiingia finefale, X fadum

D E PLANT AGINE CAp- L 1.1, fa Cf 5 quaft malagmaq'mponis id duntiae, ód difcuut,

Ji Ad quartanas*

Herbæ plantagmis fuccum fn aqua mulfa ante dtias horas acceffionis potui dato, ÔC miraberis effea lt;^um«

15 Adpodagramamp;omnêneruorum dolorem amp;nbsp;tumoremgt; ' Herbæ plantaginis folia contufa uel pifata cum inodico fale QC impofita,optime facere certumeft»

• 14 nbsp;nbsp;nbsp;Ad tertiaiias»

Herbæ plantaginis radices tres conterito,- 6v fob acceffionê cum uino aut aqua calida ieiuno da bibat» ly Adfecundas»

Plantaginis fernen contritum, amp;nbsp;potui datS pro» deffe creditur»

• 16 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uulnera ffecentia

Herbam plantaginis contritam cum axungia uca tere fine fale imponeSjmirifice 5 labis.

• 17 nbsp;nbsp;nbsp;Si cui pedes tument ex itinere»

Plantago contufa cum aceto impofita tumorem tollit,

• 18 nbsp;nbsp;nbsp;Si cui ulcus fecus oculum uel nares r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natumfuerit»

Herbæ plantaginis cotufæ fucco expreflb lanam mollem madefadam imponatper dies nouem, amp;nbsp;fa» nus fiet»

J19 Addyfentericosueltorminofosp

Herbæ plantaginis fernen tritum pro polenta in alüspu uino calido da bibatjöi fanus efficietur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ralcnte

1.0 Adparotidas»

d üi

ii * U AP VLEI PLATON Id

Plantage cum axungiaueterepifata SC impo/îta fanat»

ii Ad ulcera ons»

Herbae plantagmis fuccum in ore deti'ncat,ud fo lia dus codajóC radix dus in orecommanducetun

^i Ad fiftulas fanandas» Herbae plantagmis fuccum è foltjs toHas^infunda tur fiftulis SC immittatur,facilime medetur eifdem»

15 Ad morfum rabidi cam's»

Herba plâtago cotulà ÔC impofita facilime fanat»

2.4 Ad omnes ueficæ difficultates» Herbae plätaginis folia uel radices potatae ex paf« fo forucer medentur»

GABRIELIS HVMELBER^ GIIRAVENSPVRGENSIS, INKER« barium Apuki Platonic/, co MM ENT ARIL

VALIS HERBA fit Plan ta go, turnuulgo^, turn autoru defcriprione fatis notum eft Qya-' tisautemuirtutibusprædita, amp;nbsp;quibusmot^ bis medeatur, id etiam turn quotidiani ufus ^’^ perientia,tum autorum teftimonio fatis compertumeft*-Et licet uulgaris ac nota fit herba, quia tarnen folia«“®

tantum deli neat Apukius, baud alienum cenfuimus ah^t turn etiam partium ipfius forma amp;nbsp;effigiem latius 8Cp^*^ fedius dcpingere quàm fcccnrilk,prefertini quiatteftan tc Plinio ) cekbrauitillamThemifon medicus tanqu^m înuétor uolumine de ea ædito» Nee dubitamus q“i^ ^°'^ piofius dlam defcripferit Apukius: nam qux hucufj

DEPLÄNTÄGINE CAP. h ij Äerelicuit cxcmplaria, non nifi fragmenta quædam effe cenfemus amp;nbsp;non integrum librumtnec dubitamus quin idem amp;nbsp;alii nobifcumiudicaturifint^fi librum ab initio ad finem ufqj pellegerint. Et adeo inter fe uariant exem-plaria,ut fans mirari non poffimus.Sed hiftoriam ipfius qualis fit,cx Plinio Slt;Diofcoridcfubfcribamus Itaqj c3 duo'finteius genera,maior 8C minor, hæc anguftiora,ni griora,moniora,tenuiora amp;nbsp;maioris leuoris habet folia, caulcm angulofum in tcrram inclinatS, flores pallefcen^ tes,amp; in fummo cauk fernen. Ilia uero cralfior eft amp;nbsp;fpe^ ciofior,8C latiorc folio ac olcris figura,caule itidem ango lofo,modicerubente , cubitali, amp;nbsp;ex medio ufqj ad fum^ mum cacumen paruo femine ucftito,radictbus teneris pi Iofis,colorc candido, craffitudinc digital!, Ethæcherbæ plantaginis hiftoria,Dida eft autem Plantago 8C nomen habet à planta,quæ effe dicitur quod transferendi gratia uel de arboribus rapitur,uel ex femine oritur î amp;nbsp;de hcr^ bis fimiliter dicitur,eo quod planas, id eft æquai es opot teat effe plantas, Prætcrea maiorem quæ etiâ lata cogno^ minatur ut hoc quoqj addam,Germani à foliorum latL-tudinc,ut putamus,amp; quod diues ac copiofa circa femi-tas amp;uias nafcatur, Breiten w'grycb, minoremucro,quia longior amp;nbsp;acuminatior eft,Spitîigen wgrych, amp;nbsp;aliquando abequinæcoftæfimilitudincquadâ Ro/lîripp nominaffe Uidentur, Sed de ps fatis,Exponamus nunc Græcoruni appeUationes Ôlt; nomenclaturas,nam de reliquis barbans nullaerit nobis cura, Græci ucro dicûtur qui Græ-ciam,quæ amp;nbsp;Hellas amp;nbsp;Attica dicitur,inhabitant, amp;nbsp;Græ ca, non uulgari,fed literata potius lingua utuntur,fic di-éti à rege nomine Græco,Sed de Græcia 8c prouineps ac fitu eius pluraPlinius naturalis hiftoriæ libro 4^cap,7, Arnogloffon,) Inter Græcas plantaginis appeUatto nés, quæ àfimilitudinelinguæpecorûamp;ouiumillifunt inditæ, una Sc præcipua eft arnoglofla,hoc eft,lingua a-gnina, Græci nanqj «fvo/j agnum, ^ «yAiwa^ linguam

14 COMMENT. G. HVMELBERGtï dicunt, à cuius fimilitudine fie appellata eft uel Apuleio teftc, Quæ ratio etiam fccit ut Arnion quafi adiediuafoï maagnina herba uocata fit, à:: probation quafiouillca ab oue, quam 'n^ôamp;ccnif} Græci appellant.. Cynoglof' fon.) ideft,linguamcaninam* roL©^ enim Gr^ceca.' nis eft, -yX^oroe, uero lingua. Cuius appellationis ratio SC caufa eft, nó quod caninæ linguæ finulis fit,fed quia her •bæ, quæ cynogloffa proprie dicitur, baud abfinnlis quo dam modo exiftit,idep minor potius qmaior. HepW' pleuron.) Diftaeftheptapleuros à feptenario fibratu, quæ óf coftæ dicuntur, óf in foiiorum dorfo per longiw dinem diftindæ comparétnumero,uti etiam paulópoft teftatur Apuleius. Nomen autem compofitü eftab tTifoi, quod eft feptem, amp;nbsp;TrXSfà quod latus eft óf cofta. Hc^ ptaneuron.) Heptaneuros, hoe eft, ut inter Latinas ap pellationes refertur, fepteneruia, à feptenario ftbraruin, quæ ncrui quoq; dicuntur, numero fic appellata, fiqu^ dcmGræcis vïüpóp idem eft quod neruus.Porro quonia non femper feptem, fed aliquando quinqj tantum, luxta folq latitudinem fibris diftinguutur folia, amp;nbsp;quinqjnon minus mul ta fun t quàm feptemîhinc certum relin quen^ tes numerum aliqui à fibrarum, quas neruos uocätmul titudinepolyncuron, hoe eft, multineruamappeUarfit 7fXuenim Græcis multü fignificat. Thyrfion.) id eft, 'colicularemherbam,eo quodparuos habet coliculos in quibus SC paruum fernen profert. ^Ufc®^ Græcc uirg3 dicitur amp;nbsp;caulis.Porró habent exemplaria quædam non thyrfion, fed cirfion, quod nomen adquifiuiffe potuil, præfertimminor,eo quod foiiorum figura non fitdift^ milis herbæ cirfio, quæ nunc uulgo buglofla dicitur, 1^ eet maior ueræ bugloflæ quæ nunc borago dicitur figUquot; ra potius aftimiletur. Prophetæ.) ideft,magi,dequi bus copiofius diélû eft à nobis in enarratione Ant. Mu^ fæ. Vranichneumonos.) id eft, caudam ichneumon nis. Sic forte dida quod eoliculis fuis caudæ animalis ichneu-

DEPLANTAGINE CAP. I. i^ ichneumun diÆ fit quodammodo affimilis. ôiyà Græ^ ciscaudaeft. Ichneumon uero Aegypti eft animai, ma^ gnitudinefcliSjUulgo nuncmurem Indicum uoc5t,quj, utPlinius lib.s.SC Strabo Iib.i7.fchbunt,óC afpida amp;nbsp;cro Codilum debeUatamp;interimit,foIusŒ finecfdis periculo afpidis impetum effugit, utiNicandcrin Theriacis fcrigt; bitdicens,\vïVA(.(i)|ü lt;/'«ƒ« (aSv©^ ’axn^tog ic.suïJ''amp;'offJ~ü^ Aegypti^) DeAegyptfisamp;rcgioneilloruhabesPiu niumlib.r.cap.p.SiStrabonemlib.ir. PorrôquæApugt; leius Aegyptfis, ea multi Hebræis aut Arabibus Chal^ dæisu attribuunt nomina, quod in pluribus ficeffe faci Iccredimus.Quumenim modica Aegyptiorü,Arabum, ludæorû Chaldæorumcp fitdiftantia,una^ uicinarum regienum cernatur cótiguitas, ac fæpe mixtos in codem loco ex qs populos fit repcriretquid mirum fiipforü no^ mina quoq; fibi inuicem aliquando ceiTerint^ Gallic) Galli nunenotiores funt,quàm utmulta de qs dicamus» Quiplura uolet,is luliu CffarcGallicibelli li,i. ab initio légat. Hifpani.) Hifpani ultimi Europepopulifunt ad occafum fiti, pelago, nifi qua Gallias tangunt,cindi, Notiores etiam quàm ut plura deqs nuncdicantur. Daci.) Dacifuntquos nuncVuaIachosdicunt,proxü mi Getis quiTranfyluani uocantur. De quibus Plinius lib,4.cap.ii.8C Strabo lib.y.Porró Dacos noftro tempos reuocantqui Daniæ regnuminhabitant,amp;Teutonice Dennm-ircktuocatur. Punici.) Punicifuntquiamp;Pceni SCAfri dicuntur,quifempcrfoedifragiSCperfidifuntha^ biti, VndeSCprouerbiofaduseft Iocus, q Punicafides appellat fides uana, irrita, perfida S^ periura. Latini.) ALatio didifuntLatini, amp;nbsp;indelÏguaLatina.Latiü aut Italif, cuius plures réglées,pars eft, ^bi Tiberina funt o« ftia Si Roma terrarü caput. Sed dehoc plura Strabo geo graphiae lib. y. amp;nbsp;Plinius naturalis hiftoriae libro j.cap.y. Cæterum quod in prius imprelfo codicclcgitur Roma^ ni, nos anti qua ucnerandæ uetuftatis cxcmplaria noftra ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C

16 COMMENT/ G» H VM EX B E It GIÏ fequutijdiximus Latini : ncc id refera Siue cnim Latin» fine Romano Italóué,ut folct, nomine utatur Apukius, eofdemfemperintclligit, hoceft, eosquiiingua Latina, non quidem uulgari, fed literata ea utuntun Charta^ rijslociSt) hoceft,locispaluftribus,qualibus papyrus, ex qua chartae hunt, nafci folct* Licet pro chartarqs una mutataamp;tranfpofita litera nobis legendum potiusuL dereturcharadriis,quædi6i:ioGræcainmaiorefignifica tionis ambitu cft,foleti^ Apukius non hic folum, feda^ lijs in locis etiam Græcis aliquado utinominibus* Sunt autem \3a^ycü,id eftjCharadræGræcistcrrêteSjfpelun^ cæjfoffæ ÔC ualkSjin quibus 6C circa quas comuniter na^ fcitur plantage utraqj^Cxterum nihil immutare hodo^ co aufi fumus, fed fufpicionem QC coniedturam no ft ram ’ tantum indicate* Cura;) Cura aliquädo pro ftudio amp;nbsp;diligentia accipitur, aliquädo uero pro medicinæopc rationc,medcla,cffeâu,ôô uirtuteatq,’ curatione, ceu prp i fentiloco* Ventris,) Venter multifaria accipitunhic tarnen folum pro his quæ infra membranam quæ abdo' minifubtenditur, amp;peritoneon Græce uocatur, contk netur, hoe eft uentriculo, inteftinis amp;nbsp;tota cauitate qu:e infra thoraccm fub abdomine eft, Fomentando.) id eft,fouendo.Eftautem fouere fiue fométare, idem quod calefacere,amp;calida fiue humidafiueficcafuerint, medk ? camentacorporilæfoapplicarc, Intcriorü,) Perintc rioraintclligit Apukius membra interanea,quæaliono mine à Latinis exta dicuntur amp;nbsp;uifcera, qualia funtcor, pulmo,Iien,iecur,uentriculus,intcftina amp;nbsp;quiequidfub pedtorc continetur óC uentre, Thoracem,) Thorax Grece,Latinepcdu3 diciturteftep corporis pars infra gu -lam incipiens, amp;nbsp;fupra aluum finiens, quod intus honiL '4 miodoniscoftismunitumeft, Dyfentericos,) Dyfen

Xerici funtquos inteftinorum difficultas,quædyfenteria Græce dicitur,mak habet amp;nbsp;afficit,Eft autem dyfenterm inteftinoru cum mflammanene exuleerano, in qua cru-

GE PL A NT A G IM B CAP. f. !ƒ «nta feciue fimilia excernuntur,torqucntur^ dolore ak iius amp;inteftina, fiedidaab Ïvr^o/j quod eft inteftinum, amp;à particula Atrjquae humani corporis mala dcfignan tibus dictionibus addita Temper fere difficultatem, dolo res 86tormentumindicatt à quo alui SCinteftinorumin fluoré affedoni tormento^Celfus eandem inteftmorum torminauocat.. Lcnticula») Lenticuladiminutiuum eft à lenteXft autem leguminis genus notum,fic ditäum utuolût, quoniamlenes amp;:moderates reddstuefeentes ca.Et Plinius ait,Inuenioapud autores æquanimitatem fieri uefcentibus ea.Eft illi uis Si. natura adftringcns,qua 86 per fe fola 86 cum plafagine coda 86 in cibum fumpta, aluum fiftir,autore Plinio 86 Diofcoride^ Ventrem,) Ventrem nuepro aluo accipit qua fordes effluunt 86 elu.» untur, Purulcnta,) Purulenta uocat res putridas 86 5 j pus à Graecis irw//didum,quod à fanie quefifdem 'ïx^P, id eftichordicitur,differens. Sanies enimtenuior eft,ua riecrafTa 86 glutinofa 86 colora ta. Pus uero craftiffimum 86albiffimum, glutinoftuscpfanie, Vnde86 purulent« excreationes ^ fputa dieütur, qnæ Graeci «AiTruH^ar« uo cant,pr«fertim quæàfanguinis cxcrcatione facto ulcere neq? ad cicatricem perdudo fiunt, de quibus Hippocrates ait, Acrucntis fputis purulenta fputa,ab his phthifis, àphthifîmors, Mero,) Mcrumdicituruinumquod 9 fineullaaquæadmixtionepurû86fyncerumeft, Cya-thtunius,) hoceft,pondéréunciæ unius cum dimidia, Sed decyatho fufius à nobis didum eft in Ant, Mufa, Lumbricos,) Lumbrici àlubricitate didifuntuermes 1» uentris,ex genere corum quæ tota fubftantia præter na-turamfunt, quorum omnium caufa eft materia cruda, craffa 86pituitofa, qualis in pucris colligitur 86 in proue dioribus qui immoderate uiuunt, Quorum tria genera faciunt Galenus 86PauIus Aeginetat licet Hippocrates ô6Celfus duo tantum agnofcant, Sunt enim Afcarides qui tenues 86 minores in parte maxime inferiore intefti-

18 COMM EN T» G, HVMELBERGH

ni craffi Sclcnga none gcnerantur, quos Auiccnnapar^ uos etiam uocatjôC horu,quod fciam, non meminit Cd fus4Suntdcindcrotundi,quos Græci ftrongilos ^o’^l' ?và-ç,Celfusteretes,Auiccnalongos appellat, qui palmarès autetiam maioresin fuperioribus S^gracilibusma-gis inteftinis confiftunt,amp; aliquando ad uentriculum a-fcendunt, ôC per fauces ac os exeunt, amp;nbsp;pueros maxime infeftant,multocp plurcs in eis gcnerantur quàm afcari-des* Tertium autem genus efteorum qui lati uocantur, quos Hippocrates filentio prpteriit,amp;: Auiccnna latos SC rotundos uocat, Quirarius gencratur/ed peiores fünf, lati SC longiffimi,qui^ fæpe per tota extenduntur intefti na,5C totius inteftinilongitudinem æquanqdidti Ciriæ, eo quod affimilentur Kef/oa$,hoceftfafciis, infntis 5lt;20 nis,quarationeetiam touviOH tæniæuocantur: undefad lecrediderim mutatis literis,quod factu facile etiam fuit, pro tæniæ dici coeptum eße tineægt; Cætcrum hoc genus Paulus Acgineta baud aliud cfledicirquàmmutationé adnatæ in inferiore inteftino membranæ in materia animalis modo mobilem, quæ fæpenumero totareddatuf longitudincincredibili, aliquando autem pars eius ali-qua*TaIcs tricenum pedum amp;plurium longitudineali-quado uifas tradit Plinius lib,n, cap, ». Et nos itidem ad mirandæ longitudinis in fupcriore Rhetia Veltkirchh, dum illic ciuium noftrorum archiatrum ageremus, uidi mus non femchprimo ex inteftinis mulicris,deindepuel læinfantis bis elapfas, amp;nbsp;tertio exmulieris utero fiue canal! eius,uti confia ntiftima fidc adfirmabat,reddifasî o-mnes in fe glomeratas. Cochlearium uel ligulam.) Cochlearium à cochlea dictum inftrumcntum notum concauum,quo ad liquidiores cibos in menfa,amp;ad ufus coquinarios,alios^plurimos utimur. Cui nómultum diflimilis eftligulainftrumentum aliud,ficdiclum quod in linguæ fpeciem fit fabricatuJntelligitur etiam utiiufcp appellatio ne menfur^ gen lis, quo d(ut Africanus tradit) myftri

DE PLANTAGINE CAP. L 1.9 niyftri dimidium cft,6f oflaua pars cyathi,pondère pen dêsVini amp;nbsp;fimilium drachmas duasSCfcrupulumunü, Oki drachmam unam amp;nbsp;femis, quo pondère cochlcarq nunc in liquidis medicinalibus potionibus utimur,Mci lis uero drachmas duas SC femis. Eftep menfurarum minima cochlearium, quod proportionem amp;nbsp;rationem ha bet ad cyathumamp;fextariumeandemquam drachma ad unciamS^libram. Pifata.) idefttufa.Pifcreenimtun 11 dereeft.Vndepifores 8Cpiftores ueteres uocabanr.Varro, Nee piforem ullum noffent, nifi eum qui in piftrino piferetfarinam. Axungiafinefale.) ideft,adipefuillo nonfalitofedfyncero. Quafimalagma.) hoceft,ad modum amp;: inftar malagmatis. Eftautcmmalagma proprie, ut Celfus medicina'lib. S’, cap, 17. docet, quodeóftat maxime ex odoribus, corum^ etiam furculis, 8f contu-r fum abunde mollefcit.Nam fuper integram cutem inqci tur.Diffcrt^ab emplaftro,ut ibidem docet Celfus,quarc perperam emplaftri nomine uulgo appellatur. Periti cataplafma etiam uocant,Didum eft autem malagma «ifl 'nOiuaXaflyft//, quod fubigereeftamp; mollire. Difcutit.) DifcutereeftdiflbluereöC difheere. Vndemcdicamétum difcuflbrium,quod Græci diaphoreticum uocant,quod humorücralTitudincmdifcutitatq; dilToluit. Adquar 11 tanas.) fcilicetfebres,quæexatrabiliconfiftentcs,amp;in tegro biduo intermittentes, quarto diercuertuntur. Aqua mulfa.) Aqua mulfa (quæ Grace melicraton, amp;nbsp;hy dromel,uulgo medo, ufitatis nunc etiam apud medicos nominibus appellatur) eft qua ex mellet aqua com poniturpotio. Cuius uarios conficiendi modos docet Diofcorides lib.y.cap.s.Columella lib.n.ca.n.Palladius in menfeIulio,amp;Pliniuslib.i4,cap,i7.QuiidetiSuinum appcllauit,quumtamêuini nihil admixtumhabcatteur autem uini appellationemmcruerit, ipferationéreddit, quoduetuftatefaporemuiniaftequitur. Acceffionis.) hoc cftjUt ufitato Graeco uocabulo nunc dicimus,paro* e ii)

jo cow MÉN T. G, HVMßLBERGlf

jj KifmiSCafflidionisinorbi» Podagram,) ideftpedunt morbum 8lt;. dolorem, qui ex influente ad pedes humore luperfluo SCeorundê imbecillitateaccidit, nunc quidem cum inflSmationc,nuc uero cum refrigeratione, nuncep 14 cum tumore,nunc fine eo* Tertianas,) fcilicctfebres, quæ ex flaua bileconfiftentcs alternis diebus infeftant

ly Secundas.) Sccundæmultitudinis numéro dicutur pellicula 8C membrana ilia exterior (naniamp; interioreft alia turn tenuiortum mollior) quaeembryon Scfcetum in utero ambit 8( obuoluit, quam aliqui foetus inuolu^ crum uocât,Græci X'^fw/J, id eft chorium,fed id tantum antepuerperium, dumadhuc in utero eötinetur foetus» Nam poftquamæditus eft infans, non amplius y^^loii, fed b'ssƒa:5,ld eft hyfteras uocant,turn membranamhanc turn omnia ea quae ædicum in lueem infantem ftatimfe-' quuntur hoc nomine intciligêtes.Quæ fi nafeentem fœ^ turn non fequantur,fed intra uterum remaneant,mulie^ rem male torquent,amp; periculo efle folent, quare ut pro-deant fummopere ôC folicite ftudendum eft: ad quod iu-uatplantaginis præfertimminoris fernen potum, ut hie teftatur Apuleius, cui amp;nbsp;Macer aftipulatur de minore in-quiens,Eiuspotatumdepellit fperma fecundas. Did® funt autem fccundæ, quod nafeentem infantem fequantur» Noftri tempons medicifecundinä uoeät hanemem

*8 branulam» Sicui ulcus SCc») Intclligitfiftulamoculo rum, quain Græci ægylopa uocant,De qualibro reuter oculi uitia Celfus ficfcribit,Etiamnumin angulo qui na ribus propior eft,cx aliquo uitio quafi parua fiftula apc-ritur, per quam pituita aftidue deftillat, ægylopa Graeci Uocant, id^affidue male habet oculum: nonnunquam edam exefo ofte ufq; ad nares pénétrât, idep intérdum na turamcarcinomatis habet:ubiintentæ uenæ ôC recurua tæ funt, color pallet, cutis dura eft amp;nbsp;leui taclu irritatur^, inflammationemcp in eas partes quæ coniûclae funt,euo car» Hadenus Celfus» Eanam moUemO P^’^ lanam

motton

bE' PLANTAGINÉ CAF. !• ?I Aiollemintelligitlanam fuccidamcx collo Si femoribus pecoris detonl‘ani,quæmolliorôCfuccofiormagis lauds taeft,Namarpcrgincs ôiliquorcs facilius cóbibit,amp;fo)?-dium fuarum pinguedine,quæ ccfypus eft, cgregic mol-Kt,óC ulcenbus accommodatilfima cft, autore Diofcori-de» Torminofos») Torminofidicunturquitormini 19 bus infcftantur,Tormina uero fuut quæ Grpciftrophcs dicunt,funtcp graues, no tarnen omncs,nec ubiq; in ho-mine doleren, fed qui circa umbilicum Siuentrem, epi-gaftnumep in aliquot malis hominem torquent Sf cru-ciant, 8f circumagifledticpcogunt: neccertum aliquod morbi genus conftituunt,fed alterius comités amp;nbsp;acciden tia funt,qüx Graeci fymptomatauocat,hoc eft,qux mot bis amp;nbsp;affeenembus alqs fuperaccedut» Propolenta») Indiuetfis exemplaribus hic duplexhabetur fcriptura» Vna quant pofuintus » Altera purulento, qux nullam hocloco habet fignificationem,fcd fi duabus mutatis li-teris amp;nbsp;diuifa didione fic,pura lente legatur,tolerari po-teft.Erit® femper ApuleifcnfuSjUtlococuiufqjhorum,, qupluifluoribus fiftendis accomodafunt, £lt; forte tune adidem in communi ufu fuerunt,a(rumatur plantaginis fernen,modo quem pr3efcribit,tanquam uirtutis turn ad üentremin qs malis fiftédum,tum ad dolores, leniendos efficacioris quant fit uel lens pura amp;nbsp;fola, uel polétaipfa^ De lente dictum eft iam fupra curatione quarta» Polenta uero hordeacea farina cft, quæ uarqs ad medicinae ufum condiebaturmodis, quosrefert Plinius lib.is. cap ,7»

Parotidas») Parotides funtapoftemataamp;abfccffus gt;»• quifecundumaures nafcuntur,nomine illis indito,qui* ^à TOÏQ coo-//),id eft propeauresfiunt, dequibus Celfusli bro u.cap.ïï» Commanducetur») Commanducare H idem eft quod manducare,mandere amp;nbsp;dentibus contere re,quodamp;niafticaredicunt» Eiftulas») Fiftulaeftullt; ii cusaltum,anguftum,callofum,cuius plurafunt genera, dequibuscopiofeCcmeliusCelfusUbitt Paffo») id Mi^

5i UAPVtEI PLATONIC!

eft, uino dulcù Vinû paffum quale fit 8(. quomodo oli'm conficeretur,quonia nuncnoneftinufu/atis fitlocum ubiipfius conficiendi dodrina continetur monftraffe* Docetitaq; id Columella rei rufticf lib,ii«cap,j9,Plinius naturalis hiftoriac Iibti4.cap .9. amp;nbsp;Palladius in mefe Oâo bri,Poterimus pro co alps uinis dulcibus uti»

NOMINA ETVIRTVTES

HERBAE PENTAPHYLLI,

C A P V T II.

^^^j R AE c I Pentaphyllon, alq pentapercs, aiff pc’'^tagonon,alij pcntadadylon, alij penta* tomon,abj pfeudofelinon, alq callipetalon, alij xylolothon, alq afphaltion, alq pentacænon, alij thymiatitin, Prophetacibyos onycha,altj pteroniby* os, alij her mu dadylon, alij hermu botanen, Aegy* ptq orphitebeocen,alq themonefiron, alij aethotron, - Galli pompedulon, Daci propcdula,alij drocilajtali quin(^folium,altj manum Martis, Nafcitur locis pta tenfibus 6^ cultis ac in undis,guftu afpero, ta du wol Ii,ramis logitudinebipalmis, tenuibus, in quibus fe mina, 6C folia quæ mentham referSt, fingulis facpius quina,ferratim feiffa,flore pallido,radice longa Ôi ru bra.Leges earn menfe Augufto.

- i AduitiaartuumfipercuflifuennL Herba quinquefolium tufa cum axungia uetere fine fale 5lt; impofita fanabit.

i Ad uentris dolorem*

Quinepfolij fuccumdabisbiberccochlearia duo, fine mora dolorem tollit.

J Ad uitia oris,Iinguæ 8^ gutturis.

Herba

DE QJ-INOVEFOLIO CAP. It ^

Herba quincgfolium cum radfee fua décoda in a, qua 6lt; ore deteta mirifice fanat:etiam ubi fumes, toU ks 0^ arteria pur gat.

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis dolorem»

Herba quincpfolium circumferiptater, S^digito medio SC pollice fublata,contrita ÔC capiti illita,effica citer fanat : perado remedio, loco puro reponi con# uenit.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fanguinc de naribus fluentem» Herba qumc^foliS potata uel iHita reftringit mire»

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad anginam remedium»

Herbsc quinquefolij fuccus cyathis tribuspotui detur»

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad morfum ferpentis»

Herba quinepfolium contrita potui fi daturcum uino,mire remediatur»

• 8 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ambùftum»

Herbam quineçfolium portatam prodeffe, auto# res plures affirmant»

• 9 nbsp;nbsp;nbsp;Adcancrumexiccandum»

Herbam quinq?foliü cum uino SC cum adipe fuil# la uetere fine fale pifatam de ligno in lignum uino fa# ne ueteri afperges SC fic impones, rem unicam expe# rieris»

' nbsp;nbsp;nbsp;»0 Ad herpctas 8C chocradas 8C omes duritias»

Hcrba quinc^folium aceto décoda SC trita SCcor poriimpofita,herpctas SC choeradas SC omes duritias mirifice fanat.

11 nbsp;nbsp;nbsp;Ad pedum dolorem»

J4 .ICO MM ENT. G. HVMELBBRGri

Herba quincpfolmm trita amp;nbsp;cum oleo mixta pca desperungesjtertiodie toUitpedum dolorem«

COMMENTARir.

V AE HERB A fitPcntaphyllon, hoccft,quin quefolium, mulris iam annis ignorarunt ud medici ipfi amp;nbsp;herbolarii, nedum prophanum uulgus« Qui oiucs ferèpro quinqjfclio inhæc ufq? tempora perperam óf falfó ufi funt communiter her ba quads uulgari quæ in femitis Slt; circa fepes paflim na--fcitur SCpes coruinus cft, 2lt; adhuc fubquinq;folii nonii ne demonftraturNeq; etiam eadem cft,ut aliqumolunt, cü fragaria herbajlicet Plinius nat«hift«Ub«»f« cap, 9. per.-Jseram illas confundat. Fragaria enim, de qua Apukius etiam feparatim infra agit capite 37,non quinis, fed trinis tantum cóftatfolijs, quare amp;triphyllon potius, hoceft, trifolium non male quis appellauerit,Diximus tam quæ herba non fit,dicamus nunc quæ fit,Eftigitur,noftroiu dicio,noö alia quàm quæ modo, fortaffîs quia inteftino^ turntorminibus medeturradix, tormcmilla uocaturà incdicis, magnictiam contra peltiiitatemcftcctvsfipub ucris radicis drachma femis aut integra ex uino albo aut aqua deftillationis acetofæ bibatur, Nec obftat quod alP qui tormentillam non quinq^fohum/cd illi quant funib limam effedicant, nifi quod feptemfere non quinq;ha-beat folia, quare potiusea fit herba quæheptaphyUon, îdeft,fcptifcliumuocetur,SedignorSthi unS êceandem cireherbamquetumpentaphyllon,ideftquinq5foliuni, turn heptaphyllôn,id eft fcptifoliu nommatur, amp;nbsp;unius herbæ duas eße fadas, non reipfa, fed folo nomine amp;nbsp;fo-Jliorü numéro diftindas fpecics,Nec contra noseftquod Apuleius etiam diuerfis capitibus de qfdem tanquam di tierfis herbis fine unius herbæ diuerfis fpeciebus agit, Mos cniniillieftfrequens de aliarun,|iliquotetiam herbarum fpeciebus agere capitibus diuerfis, ficuti amp;nbsp;in pro cefCn

b E ^VIM QV E F 0 L I 0 C A P. I f« ?$ ccffu fepius patebiuQualis aüthcibafit,fatis docet Apu kius poft nomcndaturaa ülam defcribens^Nominu uc^ 10 quæ à communi foliorü numero illi funt indita à Grae cis cumprimis eftpentaphyllon,quod quidemadeptum cft apud ilIos,qHemadmodum quinqjfolium apud Lati^ noSjUidelicet à quinario foliorum numero, (pvl^ofi enim Græcis folium,amp; ttsv« quinq;fignificat, à quo numéro amp;nbsp;eins nomine, relido co quod folium eft, fed in locum tills alqs fuccedentibus nominibus, plures aliæ quoque fadæ funt huic herbæ appellationes,ceu pcntapetcs,pen tagonon, pentadadylon, pentatomon SCpentacoenon» Quorupetapetes nominis luiratione habet,qd in quin-q{foliafep5datamp;extcdat,a uerbo Trirâ^e;) quodpande reeft Scextederc4Pentagoni uero nominis ratio eft,quia quinq; folia tan q in quinqj angulos habet diuifa, quos Grxei ycov/aç uocant.Atpentadadylonappellatumeft, co qd ficut in hominis manu quinq; diuifi funt digiti,ita in hac herba quoq; quinarius feparatorum foliorü uifi-tur numerus.(PajtTuTi®-' enim Græcis eft digitus Latinis» Pentatomon deinde dictum eft etiam a foliorum forma, tanquam in quinq?partes 6c folia diuifum. To/x©-' enim Graece incifio,fcdio,8C diuifio dicitur.Præterea pétaeœ-non eftappdiatum/o quod f^pins amp;nbsp;comunitcr quinq? habeatfolia,raro^plura,uttraditDiofcorides lib. .in,-quits,Folia in fingulis pediculis habet quma, raro^ pin va.Koivèç enim idem eft quod communis, amp;nbsp;RoiVMÇ com-muniter.Nifi pentachenon potius legcndum fit à uerbo ^ciivamp;i3 quod hiare eft,co quod in quinq; folia diuifa hiet amp;apertumfit. Pfeudofelinon.) ideft,falfumapium, fic di dû quod apium mentiatur,idcK propter fedionum infolqs fimilitudinem quandam, c/buvo/j enim à Græcis apiumdicitur, amp;nbsp;■I-tuJ'e/j fallereeftatq;mentiri. iüjJ^®^ mendacium. Callipetalon.) Callipetalon appcllata tfthæcherbaàfpe4côC pulchritudinefoliorum.««^®-* enim Græce pulchriiudo eft» ttitkAc/j folium. Xylolo.

lt; n

Jó COMMENT. G. HVMELBERGlf thon.) Vide num potiuskgendunifitxylolopon, qu3 fi lignofumfolium. ^J^op enim Græcislignum cft. Ao-TT©^ ucro folium amp;nbsp;cartilagincm fignificatî ficlt;p dio P® tint forfitan propter duritiam quandam cartilagincam, quæad tadum fentitur in ipfo, licet hic ipfetaciu molli effedicat, non enim adeo molle eft ut nùlladuritiaineo fentiaf, fed ita molle intelligit ut nulla afperitaspungtns SCduriterafficiés fentiatur in ipfo. Afphaltion.) Sic appellatum eft,eo quod radix illi fit rubefccns inftarbitu minis,quod«(rlt;î)œAT©^ Græcc dicitur. Thymiatitim) Thymiatitis à thymiamatedidacft,eo quoduaporado fuffumigando^luftrationibus purgadis^domibusad hibcretur,uttraditPlin.amp;Diofcoridcs.'I hymiamaut' ro,id eft, ^yfji!«tu.a. fuffitus eft amp;nbsp;fuffumigium,euaporatio ôCincenfum ex uarqs odoratis ôCfragrantibus aromate bus fimulmixtis compofitum, cuiufmodi funt ftaflæ, onyx,galbanum amp;nbsp;thus : quali etiam hodie ferè utimur, quando celebrioribus feftis fuauiter fpirâtibus rebus in^ iedis thuribulis,i^nitos carbones adferuantibus,in ph^ no circûeundo facras aras fumigamus.Hoc clegantiorts Graeci .9i/wAi«uocant.Libanius,A/ßaiiiuT3)i(^o'/xujgt;v«§i«w ^ a^ai/j ^yup-arap, ideft,thuris amp;. myrrhs ^alicnim fuffituum. Ibios onycha.) id eft,ibidis unguem.crê enim unguis eft. Sieep dida eft herba hæc propter folios rum diuifionem inftar diuaricationis unguiumamp;digh torûpeduniibidisauisîà cuius auis alis etia alteram in^ uenitappellationé,utibiospteron, id eft ibidis ala fit di-Öa.co quod foliain latitudinem expafa habeat,ficutauis cainuolatu alas,quas Græci ^à dicunt. Eftautemibis auis Aegypto pcculiarisSffaera,magnitudine5C forma, ut refert Strabo geographiæ libro 17. ciconiæ perfimilis. Coloreautem duplex.Nam alteraciconiæ fimilis eft, amp;, utHerodotus in i.tradit,pedes humanis fimiles habens. Altera nigra tota uehementer eft. Hermu dactylon.) id eft,Mercury digitü. Hennes enim Mercutins eft deo^ ‘ rum

DE QVINQVnFOLIO CAP. 11» nbsp;nbsp;nbsp;57'

rum nuncius. Dactylus uero digitus. Fadume^ nomen hoc eft illi,quod radice fit craflitudine digital!, Si colore rubro,quails eft corticiradicis herbs colchici,quæcphc merifpecieseft,amp; nunc à medicishermudadylus dici-nir. Qus caufa etia fuifle potuit mt hermubotane, id eft, Mercurii herba dicereturtbotane em herba eft. Siue for^ fitan quod folioru forma nonnihil fimilis fit herbs Mcr curiali,qus propriehoc nomine etiaminfignitur. Ma num Martis.) Manus Martis didauidetur àuiamp;pote^ ftate quauulneribusmedetur,eo quodqfdemfanandis uterentur ea in bello cui Mars prseffe dicitur, 8C pro bel le ipfo etiam accipitur. Hadenus de nomêclaturis. In undis.) hoeeft,locisaquofis8Cfccusaquarumcanales, uttraditDiofcorides. Quare fcripturam hanemexem-plaribus noftrisinuentam etiam libêtius adferuauimus, omiffa ea quam recens impreffus codex, licet non male, habet,uidelicet mudis, id eft puris.Et quod erat feriptü, Lademolli,nos diximus,Tadu molli, quoniam nihil la di cum herba hocloco commune,amp; cuius ratione com-parari poftint,licet lac etiam molle fit. Mollem autem ta-du elfe dicit,quoniä,ut esteri de tormentilla fcribunt,fo lia habet pilofa propter qup mollis dicitur. Bipalmis.) ideft,duorum palmorum. Palmus autem eft quatuor di gitorum humans manus,utfunt coniundi fimulfine pollice,menfuratqu^ fexies repetita cubitum Romanum conftituit, quiexuiginti 8C quatuor huiufeemodi digitis conficiebatur. Mentham.) Menths etiam comparât Diofcorides folia. Theophraftus tarnen lib.p.dc plantarum hiftoria uitis folio comparât. Sed hic fortaffis coloris SCforms,illi uero quantitatis tantum,quoniapufillü eft,comparationemfecerût. Singulis.) fcilicet ramis amp;nbsp;pediculis. Sspius quina. ) Per hoc intclligimus herbam hanc aliquando plura quàm quinq?, utpotc,fe-ptem folia habere, licet id raro contingat, ut tradit D io-fcorides. Ex quo etiam eolligimusunam SCeandemeffe f iq

58 COMMENT. lt;3. HVMÈLBÊRÖIÏ hcrbam quinqjfoliü, hoceftdequo feparatim infra agi'C Apulcius hcptaphyllon,id eft, feptifolium, Siefle quant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nunctormcntillamuocant. Florepallido.) ideft,au

C»igt; rofoamp;auriniodoflauefcentematqjpailefcentem. Vi^ tia artuum.) id eft,racmbrorum ex percuifione dolores 6C affediones. Artus funt mébra 5lt; partes corporis pro^ 5 prieinter iunduras connexæt Tolles.) Tolles fünf, quæalio nomine tonfilIædicuntur,ôôCeIfusglanduIas, Græciantiades SC parifthmia, Auiccnna uero amp;: medici recentiores amygdalas uocât,Serenus etiam toiles Tof^ ro quoefiq? nomme appellaueris,Toiles funt carnes pr® minentes à lateribus hypoglotridis, neenon Stmalûpjn* tes cas infeftans,prxfertim quum inflamtnatione tumét. De quibus plura Galenusin expofitionelibri tertq apho nfniorumHippocratis. Arteria.) Vtiturdiâionear'-teriagenerc neutre,quemadmodum dererum naturaU' bro 4.LucretiHS,cuius uerficulifuntn,

Præterea radituox fauces fæpc facit^ Afperiora foras gradiens arteria clamor.

Sunt autem arteria eolli pars anterior, qua fpiritum tra^ hunt redduntep animantia,^ ab Apulcio in huius inedi caministitulipraefcriptionealio nomine guttur appellat tur.Celfus afpcraniartcriam, Græcitrachcamarteriain, larynga amp;nbsp;bronchon uocant. Aliqui uocalem arteriam, fpiritalémuefiftulammonnulli pulmonis cannamSiani niæ canalem : multi tandem guttur 3^ gurgulionemap-'

'4 pellant. Circumferipta.) Circumferibere eft rei ali-cui lineam quandam circumducereïquemadmodum fa^ nbsp;nbsp;nbsp;'

Cere folent cacodæmonum cóiuratores, qui locum quo . malignum fpiritum coniuraturi, linea amp;nbsp;circulo circum ducunt óCmumunt, feep tutos illo redduntab onminne minenti nocumentotquætamenfuperftitioeftquàmnia xima amp;nbsp;facrofandæ Chriftianæ fidei aduerfa. Kepo^ ni.) Reponere idem eft quod recondere.Vergit

NoniUis cpulæ nocuere repoftact

ne QVINCIVEFOLIO CAP. II. 5»tj

Adanginam.) Angina ab an gé do dicta, morbus eft 6 colli 8(innammatio mufculorft interior um aut cxtcrio-- • rom gutturis ant faucium, quam fpirandi difficultas co^ mitatur ♦ Cuius plures funt differcntiæ Græcis nomini^ bus diftincir, de quibus latius in fequentibus. Rente- 7 ’Iiatiir4) id eft,medetur^ Vtitur didionc etiam D^ Hieronymus in mta Hilarionis amp;nbsp;adnerfus louinianum,

Portatam,) id eft, geftatam in loco ambufto cui im- 8 pofita fuerit ♦ Sunt tarnen qui potatam potius legunt, id efthauftamamp;bibitam» Autores,) Autor dicitur qui opus aliquod facit SC feribitteftqp primogenium nomen, non ab alio fed à fe natum^Et autor fme auHor fcribiturt author nûquam Cancrum,) Cancer corporis ma-9 lum eft,nunc cum exuleerationc, nunc fine ea, Omne ex craffa nigra bile quum deferbuit nafeeas, amp;nbsp;nigro cotore liuefcensjitc]^ in qualibetcorporis parte,oculis,fcdc, foeminaruinlocis,mammis,6lt;praecipuein membrisfun gcfis. Sic didum ab animaii aquatico cognominc t idep autquia diffieilime amembroi»quoortunieft,auella-tur, quemadmodu animal etiam tenacius retinetcaquae apprehenderittaut quia circahunc imp!étur,diftendun-turamp;ckufitur uenæ cancroru pedibus fmulcs.Omniscp cancer non fclum id corrupit quod occupauit,fcd etiam ferpittefteptam malign^ nature,utmitiora remedia afper netur,afperioribusueroirritetur. Herpetas.) Herpe la tes dicutur uleera quæ à flau a bilein aliquant partem ab-fcedentefiunt,amp;ferpunt:fic diCta «tf TO tpre/), quod eft ferpere* Nam quoties cum exuleerationc eft ( non enim femper ulcus eft, uttraditCalenus Thcrapeuticælibi.) non utiq; feruata ueteri fede, uicinas partes depafeit t fed ficuti nomen ipfum indteat, ritu ferpentis beftiæ relido priore loco tranfit ad akerum.Suntep duo ipfius genera, uttraditPaulus Aegineta,Nam eft herpes miliaris à fimi iitudine fic didus, quodmilq feminibus ftmiles exiguas pullulas in fupcrficie cutis uciteE Alter eftconodenSj

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UAPVLE[ PLATONIC!

qui totam ufq; ad fubiedam carnem exuiccrat cuton : Si • hic cocretione fua craflioramp;maiorc acrimonia elbprior uero tenuis, minorecp acrimonia amp;nbsp;calore. Nam fi Orb bafio credimus,huius flauae bili nonnihilpituitf commi fcetur» Chœradas,) Chocradesqdeft ^^o/fa/'eçfuntdu rati adenes circa collü, alas amp;nbsp;inguina præcipue concret tiSCfurgentes, à fuibus qui xo'ifoi Græcis dicuntur, fic appellat!, quodillis frequentes circacolluminueniaturgt; Galenus hc définit: Choeras eftcaro ficca amp;nbsp;quaedifflcul terdifticitur, Plinius amp;nbsp;Celfus ftrumas uocant. Multi à fcrophis quae fries funt, fcrophas amp;nbsp;fcrophulas, Abfyigt; tus in Veterinaria medicina eas in iumentis glSdulas uo cari dicit.

NOMINA ET VIRTVTES HERBAE HIERAS BOTANES,

CAPVT III.

R AE C i Hieran botanen, qdem periftereo* nahyption,qdemdios elacaten,qdempana chromon,ijdemcolletin, ijdem ariftereon, ---'qdem cyparilTon, rjdem demetrian, Afdes pios alcean, Acgyptij pemphthemphtham, Prophet? cryfifceptron, alq lieras dacryon, Latini uerbenaca, rjdem licinia,qdemluftraginem, ijdem columbinam fupinam, ijdem militarem,tjdem uertipedium, ijdem criftam gallinaceam, Græcirurfum trigonion,ijdem chamælygon,ijdem fideritinjjdê curitin, ijdem pher fephonion» Nafcitur ubiq^in planis Si aquofislocis, foltjs fubalbidis amp;nbsp;uelutincißs, radicefimplici arque thyrfo,uirtutcredarguenti, quarn ftypticen uocant, amp;nbsp;qux uulnera conglutinet, atc^ putredmes abfter*

gat, Eft autem columbis efca iucunda.

DEVERBENACA CAP^^HI. 41

gt; Adftrumas,

Herbæ uerbenaeæ radix in collo ligata, fumme pfoficit,

' a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad ulccra amp;nbsp;parotidas^

V erbenaca tufa dC impofita mirificc fan at,

* a nbsp;nbsp;nbsp;Ad cos qui induratas uenas habet,

^ cibos non rccipiunt*

Herbæ uerbenaeæ fuccum mixtu curn uino, mei k Sc aqua,Slt; poftea codn,des bibere,8C ftatim fanat»

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad hepads dolorem,

Herba uerbenaca folftitio leda, amp;nbsp;in puluerêrcs dada,8lt; potui fumpta, mire proficere creditur;robu fto autê cochlearia quinqj ex uino quam bptimo cya# this tribus,amp; exteris pro cniufq; uiribus fic dabis, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 Ad calculofos,

Herbæ uerbenaeæ radix contufa ex mulfo optia mo tepido data, incrcdibiliter calcülofis fuccurrit: hec folu ipfis calcülofis, fed amp;: quiequid eft quod uru namimpeditjCeleriter educit,

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad capids dolorem,

’ Herbæ uerbenaeæ corona fada ôf capid impofù ta,dolorem capitis tollit.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Adferpendummorfus,

Herbam uerbenacam cum fohjs fuis 8C radicibus quifquis offultam cindamep fecum portauerit, ab Oa mnibus ferpentibus tutus crir,

• 8 nbsp;nbsp;nbsp;Ad morfum araneorum,quos Græci phalangia uocant, ; Herbæ uerbenaeæ ramulos ex uino decoquito et conterito,deinde quod acetauerit plagæ imponito,ei ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

:4i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t» AFVLEI PLATöNlCr

adapen'et:poftea er udam connitam cum meUe i'n«^» eus andader infertam mature ad fanitatem perdace^ re certus autor adfirmar,

9 Ad morfum rabidt cam’s amp;nbsp;hy^ drophobon»

Herbam uerbenacam in uulnus apponito, trinet quoeß grana integrainditouiilneri donee hiimorere mollita expleantjiam tLimida,proijcito illa gallings ^ no appétit,fimili modo alia grana prorjeito, fi fie effe cœperit,periculi fublati fignum erit»

iQ Aduulnerarecentia*

Herba uerbenaca contrita cum butyro uulned iraponatur*

« i nbsp;nbsp;nbsp;Ad morfum ferpentis»

Herbæ uerbenaeæ ramuli ex uino decodi K con tritijfi cæcaerit plaga cum tumore, impofiti adapcrû unt prima,exulcerant deinde,poftea crudi cum mette contriti 06 ulceri inferti donee ad fanitatem, quod celeriterfît,perducant,imponuntur4

Il Adidlerkos»

Herbæ uerbenaeæ drachma una Ô^ nardioboU tres,Iaccæ cr udæ foliorum expreffus fuccus SC pauliï lum myrrhæ cotr itæ ex aqua cyathis tribus potui das ta,expellere morbum creditur»

C O MM EN T A R I U ■ ERBENACAE,quæôC ultima detrada fyllaba nunc communiter uerbena dicitur, hiftoriam fatisfuccincletraditApuleius,quare copiofius deilla dicendum, præiertim quia nuUa, utPli-nius Iib/iyæap,sgt;.teftatur,RomanynobiIitatis plus habet quàriihiera botane^aliquiperiftereon, noftri uerbenaca uocanu

DE VERSEH ACA CAP. lÉI» 45 teocant4Hæc eft quä leqatos ferre ad hoftes indicauimus# Hac louis menfa uerritur, domus purgantur, luftran-tUfi^,Suntautem duo ipfius genera,quæ Plinius à fexu, Græci amp;nbsp;hos fequutus Apuleius à plants habitu difcre-Uerunt» Plinius loco iam dido, Genera eius,inquit,duo ftmt,Foliofa quam foeminam putant: mas rarioribus fo^ Iqs^Ramuli utnukpplures, tenues, cubitales, angulofi^ FoJia minora quàm quercus anguftioracp,diuifuris ma« ioribus, colos glaucus, radix longa, tcnuis. Nafcitur u^ biq; in planis,aquofis» Qtiidam non diftinguunt, fed u-num omnino genus faciüt,quoniam utraqj eofdem effe-«ftushabeat«Hæcille Diofcoridesamp; Apuleius à plants habitu illa in reftam 8C fupinam diuidentes, de qfdem di uerfis capitibus agunt, qui mos amp;nbsp;circa alias herbas non infrequens eft Apulcio. Præfenti igitur capite fub hicras botanes Slt; uerbenaeæ nomine de fupina cognominata agit,deea uero quf recta cognominaf, agit infra cap^ cry» fub nomine perifterei, Cæterüquod nominis rationcni concernit, uerbenacadida eft quod fola amp;per feuerbe^ nas facerct.Siquidem tra dente Plinio lib* n.cap.i.ab hac una autores imperii Romani conditoresep immenfum quiddam fumpfere,quoniam non aliunde fagmina in re mediis publicis Sc in facris legationibus uerbens quàm ex hac fucret qua coronati femper legati ad hoftes clan-gatum,ideft,res raptas clarerepetitummitterentunPrs tereaqus iUiadiedafunt fpecierumdiferimina,fupina amp;nbsp;reda,hanc rationem habent*Siquidem fupina dicitur quod humilioribus 8C deiedis interram ramulis quafi iacettSc hæcflores habetpurpureos tenuesep* Reda uero quod redo caulcriget, amp;nbsp;hæc flores habet luteos*

Hierasbotanes*) ideft,facræherbæ,ficuocatfquod felicem habeatufum in luftrationibus fufpenfa, all 1 gats ue, auto re Diofcoride* Periftereonahyption*) hoc eft,columbinam fupinam* viffi®^ enim Grsce idem eft: quod fupinus Latine, h7^,s^«^ uero columba uocaturt à

44 COMMENT^ G. H V M E L B E R G11 qua turn apud Latinos turn apud Grecos nomen adept« eft,eo quod, uti Apulcius ait,colubis efcafitadmoduiu^ cunda Slt;familiaristfeu,utDiofcorides dicit, quodcolö--bae libenter inter earn uerfentur^Plinius id ncc ad cibum nccadcoucrfationem refert,fed finiplicitercolumbis fa^ miliarem effe dicit, idcoi^ nomen id indeptä^Verbaeius funthfc,Periftercos uocatur caule alto foliato cacumine in alios caules fe fpargens, columbis admodum familiar ns, unde amp;nbsp;nomen, Dios elacaten J hoc eft, louis co lum.Nam J^iàg idcmeftquodlouis,^ HÄmiTH coins dn citur*Vocata eft autemhoc nomine uerbcnaca, ut nobis uidetur,quod ea louis méfa ad facnficium amp;nbsp;epulas ucr^ rebatur 0Cpurgabatur Panchromon,) Sicappellata eft quafi tota fpcciofa amp;nbsp;nitida, 7r«/j enim Græcis onn ne 8C totum figmficat, p^S^ta uero eifdem color eft amp;nbsp;nn tor, Collctin,) Colletis dicitur quafi cóglutinathx, ab cffeCtu,quia uulnerü fit côglutinatiua,à uerbo «o^a« quodeftconglutino, Ariftereon,) Ariftereon appeb lata eft quafi glutinata uulnera firmans acfolidans,àuer bo s-^ïóu quod eft firmoacfolido,3^ à didione a^cquæ quamuisper fe nihil fignificet, in compofitione tarnen alfis didionibus addita, illis augmentumadditSf ualde fignificat, Cypariflon,) Cyparifibs dida eft,quod folia illi fintper ambitum feda, quemadmodum in cyp« rifib, Demetrian,) hoc eft, Cercalem, i/'«xz«TKf,ideft demeter, enim Ceres eft, à qua 3f nomen inuenit,quod ut Ceres inuentofrumento óf traditislegibus homines feros cicurauit 8f mitiores ciuiliorescp reddiditt ita, ceu magorum uanitas perhibet 5f Plmius refert, hacperun^ dosamicitias conciliare, nulliep non morbomederi, Sf fiaqua eins fpargatur in triclinium lætiores conuiuas fie ri,creditum fit. Siuequod in agro iiixta fruges quas Cegt; res inuenit,0f pro illarum dea habita eft, lubens etiam ac frequés nafcatur, Afclepios,) ideft,AercuIapius,qtii uetuftiffimus medicinæ autor, quoniam adhuc rudem Si uulga-

nEVERBENACA CAP. HI. 4y uulgarem hanc fciétiam pauló fubtilius cxcoluit,in dco-i rum numcru recepcus eft,ut fcribit Cdfus Traditur au-tem,ceu Diodorus Siculus antiquæ hiftoriælib,y.referf, ■Apcllinis Coronidis^fuiffefilius. Qui natura,ingenio præclarus,niedicinæ opera impenfa,plurima ualetudini hominum utilia adinuenit.Adeo autem peritiaartis ex-cclluit, ut quàinpluhmos dcfperantesfanitateni libéra-retà inorbotproptereacpcreditus fitnonullisdefunâis uitani reftituiffe.Et de eedem iterû idem Diodorus lib.ff. ait, Aefculapius ex Apolline atq? Ariadna ortus,pluribus à patrein medicina perceptis,chirurgiam amp;nbsp;mcdclarum compofitioné,radicum infuper uirtutes adinuenit,adeo autem medicinæ artem extulit, ut ucluteius inuentorSC autoruencraretur.Haecille. Alcean.) idcft,medicam SCcontramorborum iniurias ualidam amp;nbsp;efficacem auxi liatricem. oXkh enim uis eft Slt; efficacia, auxilium amp;nbsp;reme diumtunde amp;nbsp;hæc herba præ alqs nomen hoc inuenit.

Eryfifceptron.) Eryfifceptron appellataeftuerbena caàcalathis amp;uirgis. Nam Graeci «fuffop calathumuo-cantamp;fportam.trHhTT/fo/j ucrofceptrum amp;uirgam,Sic^ dida eft,eo quod caulis amp;C uirgæ ipfius uiridcs létore fuo in calathos,fportas,tegetes, amp;nbsp;id genus alia texi amp;nbsp;in nexus circumagi poffint, quemadmodu amp;nbsp;cyperus amp;nbsp;afpa latus ( quibus eryfifceptri nomen etiam commune amp;nbsp;pc culiare eft) amp;nbsp;tiliæ amp;nbsp;utilia alia texendis calathis amp;nbsp;corbi bus fifcellis^ funtidonea.Qrie ratio etiamfecitutlicinia dida fit Latinis, à uerbo licio,quod eftimplico, uel à no mine licium, quod eft filum quo textrices ftamen in tela implicät.Nifi Lucinia legere quis maluerit, eo quod ocu lorum luci 8C uifui profit,à Lucina qupluno eft. Heras dacryon.) ideft,Iunonislachrymam.Hfa,id efthera,e-nim luno dicitur.t/'anpuop ucro lachryma eft: heep fortaf-fis dici potuit quod oculos amp;nbsp;uifum iuuet, illorucp illa-chrymationibus deftillationibus^ profit. luno em à iu-uapdo duftaeft, amp;qmaoculisluci^præeft, Lucinauo-g in

46 COMMENT. G. HVMELBERGII cataeft. LuftragincmJ Luftrago dida eft, quod Iugt; ftrationibus adhibcretNam, quod Plinius teftatur, hac domus purgabantur luftrabanturq^,Luftrareautein exgt; piare SC purgare SC purificare eft, fic didum à luendo, id eft foluendo amp;nbsp;liberado. Et inde luftratio, id eft expiatij?, purgatio, folutio amp;nbsp;liberatio purification Miliwré.) Militaris uocata eft quod feciales ad hoftes clarigatum 5C bellum indicendum iniffi utcrentur ca .Siuc quod herb« Achilleæ, quae militaris etiam appellatur, foliorum for-mafitaliquomodofimilis. Vertipedium.) Vertipe-' diumdida eft,quod uirgis eius domus amp;pauimentauer terentur purgarentur^. Vertere enim trahere eft amp;muti date,quod fordes trahendo mundetunPedum uero pi' ftoralis baculus amp;nbsp;uirga eft. Criftam gallinaceam.) Crifta gallinacea eft nuncupata, quod folia flli fmt ferra-' ta amp;nbsp;incifuris diuifa,ccu enftatus galli apex. TrygooP onj id eft,turturinam, quafi columbinam, à turture,, quæGræceTfuyM// dicit,egenerecolubino. Siedidaher ba eadérationequa periftereos 8ócolöbina,utpotequod turturesficutamp;columbxlibenter inter earn uerfentur, autipfauefcantur. Chamælygon.) Chama-lygoSjid eft, humile uimen. j-a/xa'' em humile amp;nbsp;humi deprelTuiu, Zuy©'' uero uimen fignificat. Sic autem dida eft à caulis Sf uirgarü ramulorum^ in terrain deiedione,amp;eorun-demadligandumaptitudine, de qua in eryfifceptri nomine iamdidum eft. Sideritin.) ideftferrariain.Di-da eft aöt fideritis à foliorum forma amp;nbsp;fimilitudine qua-dam cumherbafideritide,cuipeculiareetpropriunihoc nomeneft.Siueàferro,quod Græcis (r'iJ^Hp©^ eft, qnod glutinandis uulneribus ferro fadis inbelloufumpræbe ret.Teutonice à ferro etiam ifenkrut, quafi ferraria nu neu patur. Curitin.) Curitis appellata eft quafi haftaris ab hafta,qu3e Sabinorum lingua curis uocatur. Nomen autem inuemt ab eoquod quemadmodum olimhafta, quant fceptrum Graeci duerunt, regij fafngipnfign^’^''^

DE VERBENA CA CAP. Hf. 4y Hcniatis loco fuittfic etiam herba hæc, quæ multuni lau-dis ac plurimum Romans nobilitatis habuitjamp;qua fem perlegati ad hoftesmifli coronabantur Sf omabantur,.

Pherfephonion^) Dida eftpherfephonionab inferno numineProferpina,qup Græce Pherfephone dicitur. Nominis autem caufa eft, quod contra ipfius ueneficic-lum malefida uim haheatfic amulctumfit. Credebatur tm antiquitus Pherfephone pueris et alps ueneficiis fuis nocere^Hadenus de nomêclaturis. Thyrfo fimplici.) id eft,caulc fingulanöCunico» Virtuteredarguctiqua ftypticen^) Apuleius Latmamdidionem tanquammi nus notam, per Græcam ceu notiorem interpretatur,ut qua-tunc temporis ficutihodiequoqjtanquS nota à Lx tinismedicisreceptafueritSfufurpatat Eft ante svttJiko'p^ id eftftypticon, Græcis,quod Latinis aufterum, adftrin gens,Slt; ut hie ait,redarguens,à uerbo su^w quod eft ob-turoSfadftringOt Strumas.) Struma,utCelfustra- C.U dit, eft tumor in quo fubter concreta quaedam ex pure Si fanguinequafi glandulæohuntur. Nafeuntur maxime inceruicc,fedSGnalis8iinguinib. Siinlateribus. Ad 5 eos qui induratas uenas habentSic.) hoccft,adeosqs Plinius cibum non fentientes,Græci àT^ô^ii/ç uocant, Si malum ipfum 5t7j’0f2z«/t,quodfitubi corpora Si uenæae alimenti uafa Si conceptacula calore aut frigore deficcaa tur 8itorrefiunt,adeo ut contrahantur Si indurétur,aut humorum nimia copia obftruuntur Si intendötur, quorum caufa parum aut nihil alimenti in corpus digeriSi nanfire^ oteft Si iliudalereïquaremacie tandem coficia-lur Si cótabefcat,neceffum eft.Quod malum Celfus mc-dicinæ lib. ï, cap. »vprimam tabis fpeeiem effe dicit,qua corpus nonalitur, Sinaturaliterfemper aliquibus dece-dentibus, nullis uero in corum locum fubeuntibus,fum mamacies oritur, Si nifi occurntur,tollitîatrophian häc Græci uocant. Ea duabus ferè de caufis incidere confue-uiftaut enim quiuo nmcrealiquis minus, autauiditai»

•48 COMMENT. G. HVMELBERGIt nimia plus quam débet, affumittita uel quod deeft infi‘rgt; mat,uel quod fupcrat corrumpitur, Præterea Plinius libre zs.cap.p.atrophos interpréta turetiam ab imbecillita te uires recoHigentesîfed quam bene, id aliorum efto iu-dicium,. Venas.) Vena proprie fanguinis SCcumeo mixtifpiritusnaturalis uafculü eftneruofum,utfcribi£ Galenus.Etab arteria diftert,quodin arteria minor fanguinis copia ôC is purior eft, fpiritus autêmaior, amp;nbsp;is te-nuior amp;nbsp;qui pulfando mouetur Jn uena uero qujr iinnio bilis cft,plus fanguinis ÓC minus fpiritus eft, VndePlin» naturalis hiftorix lib, «. uenas fanguinis riuos, arterias uero fpiritus femitas uocat.Sed hæc differentia non fem per obferuatur, imo ucnæ fæpiufcule pro arterqs accipiuntur, fic^ reperire eft apud Celfum turn alibi turn in to tius operis proocmió,ubiait,Tum requirunt etiam quare uenæ noftræ modo fubmittant fc, modo attoUant. Et hb, j. cap, 19, Licet^ protinus fcire id effe, ubi uenarum exiguiimbecilli^pulfus funt, Plinius lib.ij, nullouino æquequàm phalerno uenas excitari dicit.Et Vidruuius gt;nbsp;architedurælib.nuenarumrhythmosuocat. Et alibi fæ pius ita reperire eft apud portas, Cibos non recipiüt,) Cibumnonreciperedicuntur,qui illo nonaluntur, 4 ' Solftitio,) fcilicetæftiuo,8f,utmagitradunt,circaca nis ortum,ita tarnen, ut fuperftitiofius præcipiunt, refe-rente Plinio lib,ir,neLuna aut Sol confpiciatur,fauisan teSCmeHeterræad piamentum datis, Slt;reliqua quxibidem Icgütur non fine fuperftitione, Ceterum Solftitium à Sole dilt;Sö eft quafi Solis ftatio, quum fcilicetSol ultra nonprogreditur,Suntcpduofolftitia, Vnum æftiuum, quum fol Cancrum ingreditur, amp;nbsp;ad inferiores circules comeare incipit,quod lunio menfefit, Alterum hyenia-'lc,quumméfe Decembri Sol Capricornumingrediens y‘adnosincipitreuerti, Calculofos,) Cakuiefi dicun tur quibus calculus amp;lapillus diro cruciatu in ueficage--neratur, Mulfo,) Mulfum dicitur uinum melkcon-fectum,

DEVERBEHACA CAP. 111» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4*5

feflum,Græcia;nomeli uoeât.Conficitur autem,uttra-ditDiofcorides, duobus uini cadis uno meUis plerunq} mixto* Quidam utcelerius ad ufum abfoluant,mel cum uino decoquunt, ficcp in uafa alia diffundunt, Alt] ctiam impendio confulentes, feruentis per uindemiam mufti fextarqs duobus mcllis unum mifeentes, poftquam de.-ferbuit in dolia diffundunt, mulfuniqj hoc dulce perfe^ uerat.Vtiliffimum autem eft quod ex uetere ôC auftero ui no confedum fuerit, quod etiam facilime cum melle con corporatur» Offultam.) ideft,circumfultamamp;fuften 7 tatam,quodc]^ autor feipfum exponens ait, cinctam, Ab ob, quod aliquando cir cum fignificat amp;nbsp;fulcire, quod eft fuftentare.Qpæ autem cinguntur ôC ein da portantur,ea fuftentanturetiam» Arancorum quosphalangia.) 8 Araneorum prima diuifione duo generafunt,Vnurn eo rumquimnoxq funt,quos Graeci arachnas, Lan ni ara-neos dicunuquorurn etiam à Diofcoride duo genera re-cenfentur , unum quod holcon 8C lycon uocat, alte-rum uero dicit effe quod Candidas tenues 8C denfas tclas opcretur. Altcrum genus eft eorum qui noxh funt,quos êC Graeci amp;Latiniphalangia uocant,quorum etiam plu tafuntgenera,fuiscp nominibusabantiquis appeUata, de quibus pluraNicander, Ariftoteles,Plinius* Aceta uerit.) ideft,inacredinemqualis eft in aceto uerfumfue rit.Acetarcueteres pro comoucre Si agitarefcripferunt* Quæ autem in acetum ucrtütur,ea à natura fua commo-uenturamp;agitantur* Plagr.) Plagadicitur pereuffio, uerber 8lt; uulnus, fiue apertum fiue claufum, caecum 8C turnens fuerit* Mature,) id eft celeriter amp;nbsp;cito* Hy 9 drophobon*) Hydrophobos dicit à rabido cane mor-fus, eo quodexuulnereillo foleat morfis aquae timor na fcumiferrimum morbi genus,in quo fimul aeger amp;nbsp;fiti Slt; aquae metu cruciatur,ut refert Cclfus,u(/'uj’ Graecis aqua dicitur, ^oß©-* uero fuga Slt;timor* Effe*) Effe hoclo CO infinitiuum eftab edo quod eftcomedo* Butyro,) io

50 COMMENT^ G^ HVMELBERQH Butyrum hdis pingueeft, natura oleofum, barbararunt, gentifi laudatiffimus cibus, amp;nbsp;qui diuites à plebe differ-nau Fitauté ex la dis parte pinguiore quæ noem m funv mo fteterit,crebro iadatu in longis uafis ligneis angufto foraminefpiritum accipientibus impulfat ficcpdifcedétc à relique lade quod pingue in eo eft, butyrum produci-tur,Sic didum à boue,quoniam plurimum èbubulo lade fiat,licet ÔC omni etiam fieri polfit, tefte Plinio amp;nbsp;Dio ii fcoride, Cæcaplaga cum tumore,) Plagarûaliæfunt apertæ, amp;nbsp;har um quædam recentes, ut uulnera recentiaî quædam ueteres, ut ulcéra putrida fanieep purulenta flu* entia, Aliæ uero funtclaufæ,quæ Si cæcædicuntur, quarum etiam quædam funt notæ, tantum colledi ex uerbe-refanguinis SCcitratumorem etiam, quæliuores dicun-turtquædam uero cum tumore,ut tumentia ulcéra amp;nbsp;tu-mores qui ex uerberecolledo inunum fanguinefiunt, quamuis Sfeitrauerberain corpore tuméres nafeantur» li Nardi.) Nardus frutex eft odoratus in India nafeés, cuius fpicæ ôd folia in honore funt amp;nbsp;edebrantur, pro-funtqp felle fuffufis et ideheis^Eftep nardi huius fpica 15-gealia tum ab ea quani uulgus fpicam nardi uocat,uirofi ^hircini odoris herba, tum ab huic fimili quamLigures Gallicam fine Celticam fpicam, uulgus lauendulam uocat,boniSlt;iucundiodorisflore, Sfeui colos fitinter purpuram8dcæruleum Obolitres,) ideft,drachffla media,Obolus fiquidem, quem aliqui perperä cuiii feru pulo confundunt,eftfcrupulus médius,Nam duo oboli fcrupulumconftituunt,fexuerodrachmam, Laccæ*) Lacca,fi Scrapioni credimus, eft qua Diofeorides lib.u cap, u, canchamum uocat, Diofeoridis enim autoritäre dicit elfe gumi fine lachrymam in Arabia nafeentis arbo ris,amp; habere fimilitudinem aliquam myrrhæ,quæ Diç-fcorides tradit de canchamo, Et autoritäre Rafis ideinSc rapio dicitlaccâcadere ex ccelo fuper ramos arborisgu-- bera, id eft mefpilu in partibu§ Synæ in infulis mans, Crudæ.)

DE SYMPKONl'ACA CAP.” Hit ^

Cruds.) id eft, non ablutae,fed tails qualis cX arbore , defudau Myrrhs.) Myrrha lachrymum eftarboris Arabics, Aegyptis fpins fimilitudine nafcentis: de qua pluraDiofcorideslib i.cap 7r.8cPlinius lib*«tCapite iff» amp;nbsp;decnnofeptimo.

NOMINA ATQVE VIRTV»

TES HERBAE SYMPHONIACAE HYOSCYAMIVE,

CAPVT mi.

G R AE CIS Hyofcyamos dicitur QC diofeya mos,alij adamaten,aUj pythonionjaUj ada lt;‘^^‘‘* ïO ”'^’^°’^’ alijhypnoticon, aUj emmanes, alq **^ ■““^ augmon,alq dithyrambion appellat,Pytha^ quot;°quot;* goras,Prophet3e,Ofthanes‘l‘ xylechion,Zoroafter ty «ï^'^’x^ phonion,Latini infanam uocât,aliqui ApoUinarem, ^^’t alq altcrculum,alq fymphoniacam ,alij cahcularem^ alq dentariamappeHant,Punicigingan,Aegypttj fa=. phtho, Phryges remenia, Thufri fabuloniam, Galli belinuncia,Dacidielian,Prophetx Aegyptq ligeam» Thyrfo eft fruticofo, muhirami, folqs nigris, feiffis, hirtis*.balanos generans, uteft mali P unici ampulla» ceum appeUatum, obftrufos quidem feutulis amp;nbsp;femi ne plenos,paul0 longiori papaucre.Sed funtdifferen tix eius tres.Nam altera flore purppreo ac femine ni gro. Altera flore nigro 5lt; femine fuluo: fed utracp fu» mêtes infuriammittit, appeUatacp inde eft maniopœ os.Tertia femine atcç flore albo.Nafcitur locis ineuk tis 2C fabulofis, uelhortis, £lt; lit tonbus rudcribusep. Bins fuccus fimilis eft meconiherbæ. Medetur ergo * hyofcyamos candidior,2lt; has habet un tûtes.

h n

ça. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U’APVLEI PLATONIC! quot;

I nbsp;nbsp;nbsp;Ad aunum dolorem»

Herbæ fymphoniace fuccus tepefadus cum olco rofaceo Óó in aurem inftillatuSjaunum dolorem miri ficetollit:0^ fiuermes fuenntjnecateos» a Ad omnem tumorem»

Herba fymphomaca cum ftercore ouillo S^ modi co ace£o,fadumquafi malagma, impofita tumoren» tolh'u

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad dentium dolorem»

Herbæ fymphoniacç radix coda in uino außero, Ô^ data ex eadem codione forbitio, ita ut earn intra dentes qui dolent,teneat,mox fanat dentin dolorem.

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad mgumum dolorem»

Herbæ fymphoniaeæ radix alUgata femori, amp;^ do brem 06 tumorem tollit»

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad pedum dolorem»

Herba fymphoniaca aUigata pedum dolorem toi , ïit,6C tufa omnis cum fua radice ÔC fuper pedes impo fita mirifice tumorem tollit, 00 dolorem pedn aufert, 6 Ad iocinoris amp;nbsp;pulmóis dolores»

Herbæ fymphoniaeæ fuccum da bibere, cû fum* ma admiratione fanabit,

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad muliebn's pedinis dolorem» » Herbæ fymphoniaeæ fuccum mixtum cumcroi co dabis in potionem ÔC miraberis effedum»

COMMENTARII»

ARIANTin capitis huiusinferiptione exem^ plaria» Sunt enirn quæ de Apollinari herba, quam hyofeyamon uoeät, titulumilli præferi bant,nee male etiam,quoniamproprieamp;f»nquot; pliciter

'DE SYMPHONIACÄ CAP. IH L 5.5 plicitcr Apollinaris à Romanis uocatur. Alia uerotitulû illi præfigunr, quem nos reddidimus î nec id quoq; per-peram,nifallimurîfuitc]^tituli nofthinferiptionis caufa, turn aliorum cxemplanorum inferiptio, turn quod in eu tationibus Temper fymphoniaeä nominatherbähanc, tanquam temporis illius communi amp;nbsp;uulgato nomine^ turn demum amp;nbsp;potiffimum nein Apollinaris nomine er ror contingeret,præfcrtim quia infra cap,11,alten herbae hoc nomine titulum præfcribit, quum tarnen illa no fini pliciter Apollinaris,fedcumadiundo, minor à Romanis antiquioribus nominata fit. Cæterum quodadno-minis Apollinaris rationem attinct,fciendum hoc nomi ncinfignitamelTehancherbam,ab Apollinemedicinæ deo facta nomcnclatura, id^ earn ob caufam, quod do-loribus mitigandis quafi diuinobeneficioSf ab Apolline concefiam uim habcat: quæ caufa etiam fuit utPytho nion à Pythio Apolline, ÔC J^toa-täa/x©^, id eft, diofcya-mos,hoc eft,louis faba appellata fit. Hyofcyamos uero, id eft faba porcin a (nam uç fuem,Ki/aAx©-' fabamfignifi-rat) dida cft,ut Helianus refert, quod paftu eius conuel-lantur fues prefenti mortis periculo,nifi copiofa aqua fta tim fe foris Sf intus proluerint.Nunc deprauate iufquia-mus dicitur.VuIgo pilifam uocant,amp; inde German! Pila pnlirKt. Symphoniaeæ.) Symphoniaca Greca didio, à Latinis tarnen ufitata t fic dicta herba, ceu Diofcoridis interpres Marcellus Vergilius Florentinus fufpicatur ôC credit, quod quemadmodum ad muficen quae fympho-nia c0ftat,amp;fymphonia etiam dicitur inhydraulicis or-ganis,qup à V idruuio lib.io.architedurp defcripta funt, regulae duæfcalari formaeredfae cymbalaquædamdcin ceps difpofita fuftinebat, quibus deinde fpiritus amp;nbsp;aquæ impetu pulfis modulatio fiebattfic in caulibus herbs hu *us cytiniillidifpofiti deinceps fymphoniaci inftrumen ft illius imaginem aliquam oftenderent. Adamanten.) Adamas, utremur, appellata eft ab effedus fuifortitqdi-

h in

54 COMMENT. G. »VMELBERGfi ne amp;nbsp;efficacia, co quod quemadmodû lapis adamas magt; gneti fuppofitus ligatipfum utfcrruni attrahere nó pof-fiftfic etiamherba hæc foporando hominem ligat, quo fcnfibus amp;nbsp;uitæ munqs uti non ualcat. Adamenon») Adamenon didum uidetur quodinfaniam facial 8Cfu* riam,ncc paraam quidcm,fed gradem ipfam SCquafi in.» fcrnalem,ab alt;/^Hç quodinfernum,8^/j3t;/©-'quodirani, mentis commotionem,amentiam etinfaniam fignificau Porró excmplaria noftra nó adamenon, fed antimencn fcriptuni habent, quafi contra infaniam faciens, ab óv2^ quodeftcontra,amp; fjSbj@-^ infaniaterit^ tücnominis eau fa quod fomnum SC foporemgignedo furcreamp;infanire nó finat, fed infanos mites reddat. Potuit^itaabutrotÿ effedu nomen indepta fuifle hæc herbatnam,ut Diofco-rides tradit, infaniä gignit amp;foporem, præfertim prima 6C fecunda fpecies,ambæ infelicis in ufu euêtus, maxime nigra,quæ quod omnium pclfima, ex onini ufu abdican da erit. Hypnoticon.) id eft, fomnificum amp;: foporifc rum,afomnoqueminducit, amp;nbsp;Græce i/7rv©-quot; dicitur.

Emmanes.) id eft,t/X|Ua*'»?,hoc eft, infana, à malefic cio, quod ad infaniam amp;nbsp;furorem agat, fic didarquae eau faetiäfecitut maniopceos uocata fit» AuginonJ Sic didumeftaflorisfplendore» Dithyrambion») id eft, bacchicam quafi ebriam,à Bacchoquidithyrambus digt; dus eft,â'n’'no A§b'S^quot;f“/'^’'“^®^''6’(ygt; *^ ^ft,à bis inducen do ad lanuam,quoni5 uinum ad corporis ianuam,quod os eft,frequenter fccreta perducat. Appellata eftauté hoe nomine herba, eo quod quemadmodum uinum copio^ finsfumptumebrietatemfacit, ficetiam hæcherbapota in cibóue fumpta ebrietati fimilem amentiam facit,S^ccu uini natura mentem caputep infeftat» Pythagoras») Pythagoras Samius philofophus clarus fapiêtia,quime dicæ artis pcritus,primus,utPIinius fcribit,uolumcn de herbarum effeducompofuit, Apollini Aefculapiocp Si intotum dqs immortalibus inuentione SCorigineafti-gnata»

DE SYMPHONIACÄ C A P* HI^ 4^ gnataJs etiain quemadmodum Empedocles,Democritus 8c Plato ad magiarn difcédam nauigauit, amp;nbsp;exilq s ue-rius quamperegrinatienibus fufceptis,Perfidis,Arabip, Aethiopix Aegyptiepmagos peragrauit,amp; reuerfus ma giam ipfam prædicauit amp;nbsp;in arcanis habuiuMeminit Py thagoricæ peregrinationis etiam Valerius Maximus me morabiliûlib,s,cap^7^. OfthanesO Ofthaneshierna^ gus Eut,de quo fie fcribitPlinius Primus quod extet,ut equidem inuenio commetatus de magia erat Ofthanes, Xerfen regem Perfarum bello quod is Græciæ intulit, co mitatus, ac uelut fcminaartis portentofæ afperfiffe obiter interfeâo quacunqj commeauerat mundo. Diligen-tiorcs paulo ante hunc ponunt ZoroaftremProconne-fmm.Quod certum eft,hic maxime Ofthanes ad rabicni non auiditatem modo feientiæ cius Gracorum populos egiequanquam animaduertam fummam literarum cla-ritatem gloriamep ex ea fcientia antiquitus amp;penè Temper petitâ^Hæc iUe lib, 30 .Et paulo poft eodem locoïNon leuem,inquit, 8C Alexandra magni temporibus autorits tem addidit profcffione fecüdus Ofthanes comitatu eius exornatustplanecpquodnemo dubitetorbem terrarum peragrauitt XykehionO Xylechionfiue,ut exempla ria noftra habet, xyleon dicta uideturhæc herbailigno quodGræci |wAo/) uocant,propterea quia frutex eft cau-k craffo amp;nbsp;lignea duritic quada prsedito. Zoroafter.) Zoroafterhiemagus fuitPerCa,Oromazi, utPlato fcri-bit, films, 8cmagics artis ueluti parens eelebratus, ut à quo primum ipfam repertam adfirmétJuftinus amp;C Öro-fius Bactrianorum regem faciunt, qui eodem die, ut Plinius,imo,ut Solinus refert, cademhora qua genitus eft, rifit,manifefto futurs feiêtiæ præfagio» Typhonion*) Typhonion appellate eftàTyphoneuento,quod quem admodum is uiolenter in erbem actus, ut Ariftoteles in Meteoris rcnbit,dcncnur,êlt;hinccirculo uertitur, ac cui ctinqs reiincidit uim ualidiffimam inferlt fic etiam herb x

56 COMMENT. G. HVMELBBRGII hæc guftata, nientem caput^ infeftando uim illis infert, amp;nbsp;anientiam ebrictati finiilem amp;nbsp;capitis uertigines facit, quibushoino concidit, 5lt; fe amp;omnia quæ circa ipfuni funtjingyruniuertiSCcircumagiputat. Infanani.) , Quemadmodum apud Græcos à maleficio cmmancsJiC eadem rationc ab eodem effedu quo infaniam facit,diâa eft à Latinis infana. Alterculum.) Alterculumdimi^ nutiuum eft ab alterco, fic didum ab alterando quod ho minis mêtem alteret, 8lt; à rationis ufu alienet.Scribonius Largus compofitionemedicinali isi. Altercum, inquit, quodGræci voo’wctfji.op uocant,quibiberunt, caputgra--ue ucnis ^ diftentum habent, mente abalienabütur cum quadam uerborum altercatione, inde eniin hoc nomen herba trahitaltercum.Plinius alrercü amp;nbsp;altercangenuni Arabicauocabulaeffe tradit,. Calicularem.) CalicU' laris dl da eft à filiquarum Si uafculorumquibus fernen continctur multitudine feu potius forma rotüda. Quem admodum enim calix poculi genus 8C uas potoriumeft rotüda fpecie, fic amp;nbsp;hyofcyami herbæ filiquf amp;nbsp;caliculi.

Dentariam.) Dentaria nuncupata eft eo quodradix cius dentium dolori medeatur. Phryges.) Phryges dicuntur qui Phrygiam incolut,quæ minoris Afiaeprolt; uinciaeft,8lt;Troadifupcrieda.DequaPIinius lib.f.capi te ultimo. Thufei.) Thufei populifunt Italië Thu^ fciam incolentes, quæ à facrifico ritu Græcorum lingua fic appellata eft,ut refertPlinius, quum prius Tyrrhenia diceretur. VcI, ut aliqui uolunt, à Thufeo Herculis filio,

Fabuloniann) Fabuloniadidaeft, eo quod in caulp bus non aliter quàm infabalibus uafculaamp; caliculieius deinceps difpofiti hærent.Hadenus denomenclaturis.

Thyrfo fruticofo.) ideftcaulefrutieëimitante.Nam, ut Diofcorides ait,frutex eft craffis coliculis. Frutex-äUtc dicitur, quiadiuftammagnitudinemarboris non afcen dit,SCftaturafiiniIis eftmultis herbis,fed non deinoritur ueqj arefcit ut herba,fed perennis eft. Folijs nigris.)

DE SYMPHÖNIACA ÖÄ^ Hit 57 ideft^obfcureuiridibust Siquidé folia in herbis dicutur alba aut nigra, no quod uere albedo aut nigredo in ipfis did poffittomnia enim,licet inxqualiter,uirenttfed quia aliaalqs comparata, albefcereautnigrefcereuidentur SciffisO ideft,quæincifuris funtdiuifa^ HirtisJ id eft, hirfutis 8c afperis» Baianos.) id eft,caliculos Si uafcula ipfa quibus fernen includitur,8c glandibus,quas Græci ê«Xwouç,id eft balanos uocat,quadam tenus affgt; milantun Vt.) ideft,quemadmodum,ficut.Similitu dinemem importât. MaliPunici.) hoceft,maligra^ nathquod Punicum appeHatum eft à regio ne, gran a tu tn üero à granis, e quibus preftis uinum fit quod rhoiton uocatur.Sed de pomis his 8f corum differetfis ac uiribus pluraDiofcoridcslib.i.cap.irr.amp;Pliniuslib.ij.cap.is.ac lib.jj.cap.ff. Ampullaceum.) Ab ampulla quæuafeù ti genus eft, in Punicomaloampullaceuuocat, id quod Diofcorides amp;nbsp;Græci cytinum nominStthoc eft, florem amp;pomiprincipium,in cuius captuamp;ambitu futurum ' pomum iam tunc continetur, amp;nbsp;quaff conceptus acino-runi fetus ad maturitatem clauditur. Dictus quidemey tinus Græcis àtumore.KuT©^enimillis eft quod ambitu ^ tumore fuo aliquid capit amp;nbsp;complcctitur amp;nbsp;in fe claugt; dit. Obftrufos.) idefttedos,uelatosamp;conclufos.

' Seutulis.) ideft, dypcolisamp;uelaminibus,membra-nuUsc^ quibufdam folidis, quibus uafculi in quo fernen continetur, aperturæfuperiores Si ofcula contegunturî quibus à natura illis prouifum eft,neroris aut imbris hu mor aliquis ad fernen iliac tranfire ual eat, quem alias fa ci le intra fe recipere poffent. Flore nigro.) Quodhic ait, flore nigro, id Diofcorides av0H zxKAoft/'«, hoe eft,ut Hermolaus Barbarus uertit, flore mali effigie: ut Marcel lus autem,floreluteo.Qui qualis fit,docetnos Fronto a-pud Aul.Gcllium Atticarum nodium lib.x.dicens. Color rubidus autem SCruffus atrore amp;nbsp;nigrore multo mix tus. Luteus cotra ruffus color eft dilucidior, unde ei 4qj i

58 COMMENT. G. HV MEL B ERG It

nomeneffefaeiüuidetun Seminefuluo.) Colorfu^ uus,utdido iamloco apud Gellimn ab eodem Frontone traditur,uidetur de ruffo atqj uiridi mixtus : in alijs plus uiridis,in alijs plus ruffi habere. Flauus cótra uidetur ex uiridi öC ruffoamp;albo concretus. Inde.) fcilicctabcffc óu quo infaniafacit. Maniopccos.) ideft,infaniam faciensîàuerbo Trona quodeftfacio,amp; /xavla. mama,in-fania 8lt; furor. Sabulofis.) Locus dicitur fabulofus à fabulo, quæ harena eftgrofïior. Ruderibus.) feiheri uctcribus,quæfunt materia ueterum pauimentoruni, ^ diruptorum ædificiorum, quælapidibus amp;nbsp;teftis confra dis,calceCR harena commixtaconftat. Inter antiques co dices quidam huius loco habet, macérés. Eft autemina^ ceria fine maceries murus amp;nbsp;paries ex folis lapidibus fine ealcefadus. Similis.,) fcilicet quantum adeius natu-' ram 8lt; uirtutem effedum^. Meconi.) id cft,papauc-

C 4* ri,quod ^H«lt;B/j mecon Græcc dicitur. Inguinuni.) Inguina dicuntur pudendorum pars circa femora fuptï forotuamp;infraperitonconfita,alio^ nomine pubes Si 7 peden appellata. Muliebris pcdinis dolorem.) Ini^^ ligit dolores potiflimum qui muliebriumlocoruniuitio amp;nbsp;exuperante fanguinis menftrui profluuio contingunt amp;nbsp;in pedine fentiütur. Eft autem peden pars ea quaef“® umbilico pilis horret amp;nbsp;hirfutaeft,alio nominepubes autinguen appellata.Iuucnalis, Inguinatradunturmedicisiam pedine nigro» à Croco.) Crocus notus eft,amp;ArabiceatqjGermani cc Safran dicitur. De cuius uirtuteplura Diofcorides li' bro i.cap.i;.ólt; Plinius lib.ii.cap.xo»

NOMINA ETVIRTVTES

H E R B AE V I P E R I N AE.

DE VIPERINA CAP. V. y^

BR AE c i EIenfon,qdcechidnion, ijdcmthe» norhi'zonjLattni inulam,ïjdem uipennam 2lt; ferpentariam,qdem radicem Macedom« cam nominant, Nafcitur fecus flumina uel ^cgetes,folqs moUibus,guftu afperoXeges earn mea fe Aprilt»

i Ad uiperarum morfus»

Herba uiper ina trita cum uino potui data, mirifi ce morfus uiperæ fanat,2lt; uenenum difcutit»

COMMENTARir,

IPERIN A hæceft, quæuulgo nuncferpenta* nadicitur,Slt; ab aliquibus quodtortuofamra

‘^'‘^‘^”'’ habet,biftorta nominatur, folqs oxyla pathi finiilibus,florerubro,amp;2radicerubra fi^ milt galangæ, Dida eft autemuiperina amp;nbsp;ferpentaria ab cffeduquouiperaruniSC ferpétium morfibus medeturj quæ ratio etia eadem fignificationc fecit ut à Græcis echt dinondicereturfsx't^vou Græcis idem eft quod uipcraLa tinis Elenion,) Elenionamp;:inula uocatauidetur hæc herba, quod quemadino dû proprie h lis nominibusm-fignita’herba, fie ctiampræfens contra ferpentes SCuene naipforumuiiuhabeatefficacem» Theriorhizon») hoceft,radixferpentina fiueuiperina, pj^ct, enimradix eft, ^Kfdx, uero Græcorû medicis funt uenenatæbeftiæ, quæmorfuautiduucnenum relinquunt, amp;nbsp;ucneni fut ui SCmaleficio nocent,maximecp uiperæ SC ferpétes,quo rum uenenis quia medetur hæc herba amp;nbsp;eius radix, nomine hoc appeUata eft, Radicem Maecdonieam,) Sic dida eft à regione in qualaudatior nafceretur, Guftu afpero,) id eft,faporequi guftu pcrcipitur non admo-duiuiucundo, fed afperitatis quidguftando reliquente»

Zo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(- AFVLEI PLATONIC!

NOMINAETVIRTVTESi

HERBAEACORI» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

CAPVT VU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

G R AE c l S dicitur Acorosjchoros, aphro* diflas^Galhs piper apium,kalis uenerea/a dixnautica, amp;nbsp;fingentiana 2lt; unguennaA na. Nafcitur locis cultis amp;nbsp;hortis aepratis. Leges earn menfeAugufto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.gt;

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ne apes examinent 00 efFugiank

Herbam acor um in uafe apium fufpenfam hab es to, apes nunquam efFugient.Hæc fane herbararo in« uenitur, nee earn feire poteris, nifi cum flofculuw emiferit.

a Ad difficultatem urinæ,fi quis face re non poterit, amp;nbsp;ftrangunam ueficæhabuerit.

Herbæ acori radicem cum aqua decodam ad ter tiasjdabis bibere per triduum,urinam mirifice dédia» çit,ôd ftranguriam fanat.

COMMENTARIU

C o R V s, fi eruditioribus quibufda credimus, radix eft odor3,quam nunc falfó calamum aro maticum appellamus, quum nihil minus fit g calainust amp;nbsp;non eft radix illa uulgaris SCiniu--

cundi odorif,quam nos elfeputamus, uidelicet gladioli quodluteo floree5ftat,5lt;à Germanis gdb lügenoderfeb^O' tel xeurt^ uocatur, quæ potius fcetida eftquàm odora. Et ego pro acoro utendum fuaderem calamo uocato aroma tico.Habetautem iridis folia acorus,anguftiora tantum^ radices eidem non diflimiles,iniplicitas,nec recta deken dentes,

quot;DE A CORO CAP. ,VI* 61 Rentes jUçrû obliquas amp;nbsp;in fuperficie terræ, geniculis in* ^erfedas,colore fubalbidas,guftuacres,odore no ingrat tojütillaindcfcribitDiofcorides, Chores,) Chores' diâa uidctur quod in alueis,quos Graeci j^wyK^uaTa à ueC bo ^yuftu quodeftcapio,uocant, fufpenfaapes capiat8lt; detineatnediffugiat. Aphrodifias,) Sic dicta eft Græ cisàVenerequain SccjifocAiTào uocat,EthosLatinietiani imitati Veneream appellaucrunt, forte quia queniadmo dum Venus fpecie èc pulchritudinc fua amabilis eft ^ fiC ctiam herba hæc aromaticitate amp;odoris fuauitate homi hibus 8C apibus etiam amabilis , grata amp;nbsp;iucunda eft.

Piper apium.) Sic diäamputamus quod aromatic© odore fuo apibus adeo grata fit,ut in aluearibus fufpen-fa ipfas contineatne proeul eftugiant. Radicem nauti-cam.) Anautisquifecus aquas habitant dictamdetur radix nautica, co quod plurimü fecus amnes amp;nbsp;in aquo-fis natales fuos habeat, licet etiam in alqs locis nafcaturt fed primæ habetur, funtep in primabonitatis æftimatio^ ne acori radices, quæ in aquofis nafcuntur, autore Pli^ niolib.it. Examinét.) Examinareidemeft quodcon C. i. gregaritSi inde examen,id eft cógregatio,ceu apium,ue-fparum,locuftarum SC fimilium examen, id eft conftipa-tio,congregatio 8lt; unitio,ita ut mutuo conta du hæren-tiakfimulligatauideantur. Scire.) id eft cognofce-re.Quod autem nüc tradit,falfum potius putamus que-rum. Addifficultatéurinæ,ôCc.) Cómemorat huius 1. curationis inferiptione, tria difficilis urinæ genera, fuis nominibusa Graecis etiam diftinâa 8lt; nuncupata. PrU mum quidé difficultatem ipfam, ubi fcilicet ex uefica per eolem multa difficultate amp;nbsp;magno cum dolore atq; cona tu fluit urina,8Chsc Græce dyfuria uocatur. Secundum quum quis urinam facere non po ter it, Sc Græce ifchuria dicitur,id eft,Integra urinæ fuppreflio feu ucficæ obftru-öio t ubi fcilicet toto obftructo canali nihil urinæ omni-no redditur fluitue, quod malum uit£ pcriculum ferre fo i in ‘

Cl U AFVLEI PLATONIC!

let, teftante Galeno. Tertium quod Græce ftranguria ap pellatur,idefturinæaut uefîcæ ftiUicidium, ubi exiguis per interuaila ftillis urina fluit»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE LEONTOPODU»

CAP VT VlI.

R AE c i Leontopodion dtcunt,tjdem leontos petalon, prapedilon, theribethron, lychnis J da agrian,lathyron,lcuceoron,orobethrcn, prapedion,Icontofpermon, Aëtopon, platyphyllon, Dardanus cacalian, Punici gudubbal, Latini flam« mulamuocant Vendis,tjdembrumariam,papaiiera culutn ÔC pedem leoninum» Nafeitur fæpe cum triti# co,thyrfis bipalmisjfurcofis, in quibus ueluti cannx binae uel trinæ fernen continentes, folqs coliculi agrc ftis fimilibus,radiccnigra,rapç fimili.Nafciturctiam in campis 06 circa foffas ÔC harundineta,

i Si quis deuotatus defixusep fuerit in fuis nuptrjs,fic eum refoluas»

Herbç pedisleonis frutices numéro feptem finer« dicibus decoque cum aqua,Lima decrefeente, lauaa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* to eum 6C teipfum qui facis,antelimen extra domuin prima node, Sëh er b am incende ariftolochiâ,SCfiiffn migato eum,Sô redite ad domum,ÔC ne poft uos refpi ciatis,refoluiftieum»

COMMENTARIL

E O N T O P O DIO N, de quo hic agit Apuldo», herba eft,quam Diofeorides libre 3.cap. ««»»^C Pliniuslib.i7, cap.n.fubleontopctali nomine deferibuntî non autem ea de qua fub hoc ipfo leonto*

DEPEDELEONIS CA P» VU* ^^ Uontcpodij nomine lib, 4,cap^ui.DiofcondeSjamp;Iib^is;, t^^PiS.Sc iy,agit Plinius, Slt;amoribus accommodataalio^ rum autoritäre fertur,licet hæc noftra etiani ad amatoria fit non inutilis,Sc hoe amplius quod contraineantamen taamp;fafcinationes quibusquisligaturamp;adVeneremin-idoncus Si inefficax redditur, amuletum eft Si alexiphar macum, Nam quemadmodum leonum fœminæ quibus ntagna coitus libido eft, comifli cum pardo adulterq cul pamflumine abluunt, Siita ad maritale torumamp;legici-mam Vencrem regreffum fibi récupérant Si impétrants ficetiamhacherbaexpiatiSiablutiqui fefeinati funt,8i quibus Venereorum facultas incantamentis intercepts Si adempta cft,;ifafcinoSimaleficiynoxafoluuntur Sili^ bcrantur,atq5 ad Venereorum ufumidoneireddütur Si ualidi,HabetautcmappellationisfuToriginéabanima^ li omnium generofiffimo, cæterisep imperitante leone» Leontopodion enim nihil aliud eft quàmplantaleonis^ hoceft,pesleonis» Atw/j fiquidem eft leOjwSç nero pes, e quibus leontopodq nomen compofitum eft. Et fic dida uidetur herba quod folia habeatinftar leonini pedis for^ mæ lata* Demum quod hiftoriæ ipfius deeft, font flores quos puniceos habetanemone fimiIes,uttraditDiofco-rides* Lcontopetalon*) Sub hoc nomine tradatur à Plinio SiDiofcoridelocis iant didis* Eft^ nihil aliud Ic-ontopetalon,quàni konis folium*7rtTaÄo/) enim Græcc, folium eft Latine* Prapediion*) Prapedilon dida eft à pedum parte infima,quae planta Si folea dicitur, à Grae cis autem ■ïrÎ!/'»Xop,idœ etiam forfitan ob latitudinis folq fimilitudinem quandam ad latitudinem foleæ pedum. Quae latitudo etiâ fecit ut platyphyllon, id eft latifolium dicerctur* wXaTtiç enim latus dicitur, ^lu^S^op folium*

Theribethron*) Theribethron didum eft, eo quod radix eius ferpentium SC uenenatorum,quf Græci ^n^’a^ dicunt,morfibHS medetur* Lychnida agrian*) id eft agreftem Iychnin,5ic^ dida eft afloris figura,quemad*

■(^4 COMM'^NT. G. HÉMELSER Cfir modum amp;nbsp;papauerculumïhii enim flores magnitudinej colore amp;nbsp;figura nonnihil fimiles inter feexiftunt, La^ thyron*) id eft cicerculatficcp dicta eft quod fernen in fi^ iiquis ciceris modo gerat,. Orobethron,) Sic diamp; eft ab cruogt;quod Græci o^oamp;o/j dicunt,à feminis fimiliwdp ne Prapedion,) Prapediondiäumuidetui)quodin campis,planifie,uiridarfis,hortisîquæ omnia Græci TT^ (P'lop dicunt,im0uthicetiamait,quodubiq}nafciturt

Leontofpermon,) hoc eft,leonis fernen» cirtf/Aaofi fernen eft» Sicforfitan appellatum quod ficcatum ad un^ guium leonis fpeciem contrahatur amp;nbsp;incuruetur fernen»

Actopon») id eftaquilæpedem»Videturautemficdt dum quod fernen cum ficcatur ad fpeciem unguiumex,-animatæauisaquilæcontrahatur» Dardanus») ideft Troianus»Eft^gentisuocabulum, quo infra etiainnûc fingulari nunc plurali numero utiturt nifi quis pro pro-' prio nomine accipere malucrit» Fuit enim Dardanus ma gus ficut Hofthanes amp;nbsp;Zoroafter, fedpofterior téporc, cuius meminit loanes Picus in orationede dignitateho minis,SfIoannes Reuchlin in libris deVerbomirifico»

Cacaliam») Ita fortaftis uocata eft quod ad amatoria . fit utilis, quemadmodu proprie fic uocata herba, de qua ' Diofcorides lib»4,cap»ii »8c Plinius lib,i?.cap.g,Slt;lcon-,ticenefiamuocari dicunt» Flammula Veneris») Flani ; mula Veneris appellata eft à floris coloreflammeo, punt . ' ceo, rubido ac rofeo, qui Vencré maxime honeftat amp;nbsp;dc^ , corat» Furcofis») ideft,ramofis SCpluriumramufcu^ lorum» Cannæbinæôfc»,) Hunc Diofcorides nume rum nó ad cannas,id eft filiquas, fed ad fernen in eis con tentum refert inquiens,In fummo filiquæ cicerum funt, óf ih hqs düo triauc femina»Plinius nullü numcrumpo ^it,fed fimpliciter air, Semen in cacuminein filiquiscicc trismodo» Coliculi») ideft,brafficæ,quamdiminuti -uaforniaàcaulecoliculuuocat» Brafficaenim cauliseft, fic dida ob thyrft fui magnitudincm» Harundineta»)

Harungt;

DE SCELERATA ^CÄP» VUt '4^ Harundinetumdiciturlocus harundinibusconfitust ’ Deuotatusdefixus^t) hoceft,incantamcnto amp;fa- Ctt» (cino,nuleficioœà Venereprohibitus,detentus,Iigatus: amp;interdidus» Refoluas*) ideft,à meleficio ucneficio^ libérés amp;nbsp;efafemes. Frutices») id eft, thyrficulos, coli culos Sifurculost EumJ fcilicet quifafcinatüseftSC ligatust Facist) id eftexcantas,expias amp;nbsp;luftras^ Pri ma node») fcilicerLunaedecrefcentis^, Ariftolochia,) fcilicetrotundam, quæ contra medicamentorum noxas omnes utilis cft,tefteDiofcoride, Poftuosj idcft, à tergoSCretro,^

NOMINA ET VIRTVTES

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;herb AE SCELERATAE»

CAPVT VIIU

AE CI Batrachion, aliqut gelotophyen, alq *^iÏ20”gt;^^n coriannon,altj corion,alq ftady^ cen,altj caufticen,altj do non, alrj rhufdinon abj cataftadicen, alq hephaeftion, alq lycopnon, alq felinon agrion, alij fdinon hydatton, Aegyptq fyne^ chon, tjdem carcadana, tjdê nemecon, Latini apium rufticn,tjdem apium rifus,tjdem herbam fceleratam, fjdem apiaftellS, tjdem dentariarn, tjdê aurtcomum» Nafcitur locis humidis SC aquofis.Si quis homo earn gu flauer it, ridendo exanimatur, Eft enim cauftica.

Sunteiusfpeciesquatuor, quarurn alteracumfolijs pinguibus atqj craffis Glatis, colore aliafubalbido, alia uclut nigro,cum flore fimili uel purpureo,thyrfo cubitali, minime robuflo : radice alba cu adnatis ger» minibus uel erumpentibus tanquainhelleboro. Na^ feitur autem in flagnofis uelumbrofis locis,Secunda

66 U AP VL Eï PLATONIC!

eft longions thyi fi 00 folijs hirtis cum incifuns,guHtt acernmis. Nafciturfæpe in Sardinia, Tertia eftbrea uiflima,tetri odoris,atqj incendiofa cum floribus au» rofis,Quarta eft cum floribus ladeis.

i Ad ulcéra chironia»

Herbam fceleratam tufam cum axungia fine falc impones uulneri, excomedet putredinem, ÓÓ fi qua fuerit fordes,expurgat : fed no diutius patiaris quant neceffe eft, ne corpus fanum exedat, Si argumena turn rei cxperiri uolueris, tSde earn SC fuper manum fanam impone SC alligatOjftatimroditcorpus,

, a Adftrumas 8cfurunculos ÓCapo# ftemata,ut fine ferro aperiantur»

Herbam fceleratam tufam SC fubaAam cum fimo porcino impone ftrumis, furunculis SC apofteman» bus, intra paucas horas difcutit, SC puseqcit» Lege earn omni tempore,

COMMENTARIL

ERBÄE à Latinisranunculus,à Græcisucro batrachion uocatæ,quatuor ab autoribus traquot; duntur fpecics, quarum omnium tametfi um SCeadem fituirtus, deipfis tarnen diuerfis agit capitibus,præfenti fcilicct fecundæ fpeciei, quam fpedaquot; fiter feeleratæ nomine infignit, curationes pnuatmi traquot; dens, tertiæ uero fub generali 8C communi omnibus baquot; trachij nomine,priuatim etiam fcquentt,Qui mos,ut de diuerfis herbp alicuius generibus priuatim 8C feorfum di uerfis agatcapitibus,illi perfamiliaris eft,Porró quod ad nominis feeleratæ rationemattinet, fic dicta eft her ba a maleficio,eo quod comefta maligni fiteffedus, noxia SC mortifcra, Nani,uthicteftatur,fi quis honunucantman

B 8 S C E L E R Ä T A/ C A P. ’ tÜI. ër ducaucritjridcndo moritur.Quæmakficiinoxa etiamfe lt;k,ut à Græcis nikon,id eft fæuâ, fit dida Gracds cnim M'Ai©-'fæuum fignificau Batrachion*) ideftranun^ «ulus,à ranis,quas êaTj’ox^'S Græci dicunt,ficappdlata herba, «o quod in aquis ubi ranæ degunt, nafeitur, aut quia inter frutices ipfius ranæ frequêter inueniantur. Et hæc Græcaappellatio communis eft omnibus ipfius gc^ neribus, licet hic tertiæ fpecici tantum approprier capitc fequenti^ Gelotophyen.) hoc eft herbamrifus,cuius appeUationis ratio ÔC caufa eft, quod rifus licetinfclicis et lamentabilis commouédi uim amp;nbsp;poteftatem habeat, aut quod rifus fpccicm comefta præbcat. yCawç fiquidéGrac «is eft rifus. ^« ucro uis amp;nbsp;natura, foetus itë atqjgermen amp;nbsp;planta fiueherba. Coriannon Sfeorion.) Hæco^ riandri funtappcHationcs huctranslatæ, co quod, tefte Plinio amp;Dio{coride,coriandro fimilia folia habet, præ^ fertim prima ipfius fpecies. Stadicen.) Stadiceamp;ca taftadice uocatacft,quoniam.humidis locis8Cpropea^ quas nafeitur,saKToç enim liquidum amp;nbsp;humidum figni-ficat, ««TOC uero idem eft quod iuxta amp;nbsp;prope. Caufti-cen.) id eft,incédiofamôCadurentemt co quodui 8C na turafuaacriSfurcntc membra quibus imponitur, ignis modo cum dclore aduratSf cxulccret. ««usiKcç cnim ad-urens dicitur. Clonon.) ideft,turbidâamp;pcrturban tem i co quod mentent perturbado alienationcs faciat in cibo potuucfumpta, tefte Diofeoride in er, kAov®-* cnim turbationemfignificat. Rhufelinon.) hoceft,apiuni ^’^^^^^^'’*’^’ 4'^0*^ ^ pauló poft feli non hydation cadem fignificationca Græcis nominari dicit: quorum nomi-nu ratio Sf caüfa eft fimilitudo folioru eius ad folia apq, inter cuius genera numeratur, SC natales eius quiahumi dis amp;aquofis,açutPlinius ait,humidis limitibus nafci-tur.Siquidem Graeci crtAivop apium, jSp uero fluxuma-quarum,^ TOuc/'alt;? aquanidicunt, Hephaeftion.) id‘ cftVulcaniam,a Vulcano, qui hijioks©-' dicitur, Sfpro

k h

^ COMMENT»-G» iHVMELB ERGII igneaccipitur,circa queuerfatun nam deorum faberper hibetunSicautediéb eftherba,co quod uis illi fitignea, caufticaamp;adurens* Lycopnon») Lycopnosdiâaeft à maleficio,quod fpîritum amp;nbsp;uitam deftruendo mortem aceeleret ôC inférât,à uerbo XuKÔw,quod eft deftruo amp;nbsp;coï rupo, moH uero fpiritus eft quo uiuimus amp;nbsp;anima* Se/ linon agrion*) id eft apium agrefte ôC rufticum, fiedigt; dum quod apio fimile fit, Se run ac locis incultis nafea/ tur* Apium rifus*) Apiumrifusappellatumeftobfi'' militudinem apiorum fæpius iam didam, amp;: in quorum genere connumeratur, amp;nbsp;à noxa qua comedétes illud rP dendo moriuntur* Apiaftellum*) Nomen hoc habef etiam à fæpius iam dich apiorum fimilitudinc* Denta riâ*) Dentaria uocata eft co quod rifus ab ca fadusden tes aperiat amp;nbsp;renudet*Seu quia dentium dolores admota fedat,Se diutius commanducata radix, ipfos etiam fran-gat dentcs,tcfte Plinio amp;nbsp;Diofcoride* Auricomum.) Sic dida à colore aurco quo flores confpiciuntur, prüfet timtertiæ fpecici, Hadenus de nomenclaturis* Exani matur*) id eft,anima amp;nbsp;uita priuatur,moritur^,Ex3ni man enim eft animam exhalare amp;nbsp;mori* CaufticaO **^ cftincédiofaamp;adurcns* Et hæc uis omnibus gencribus communis eft, Quod uel Plinius Iib,ir, circa finem tefta* turinquiens, Omnibus uis cauftica fi cruda foliaimpo* nantur, puftulascp ut ignis faeiüt: quare Slt; caufticedida efthæcherba, Velutnigro,) hoceft, adnigredinem quandam uergentis, SC, utPlinius ait,Iiuido, Flore fi-mili,) fcilicct liuido feu luteo, Thyrfocubitali,) id eftcaule altitudine cubitali, Eft autem menfura cubitalis fiue cubitus,menfura quanta patet à cubiti flexura ufque ad fummum medium digitum,quæ ex uigintiquatuor di gitis feupalmisfexcóftat, Minime robufto.) hoceft, graciliamp;nonadeocraifo, Germinibus,) ideftparuis radiculis amp;nbsp;capillamentis, quæ ex ra dice ipfa erumpunt Sfeifdemadnafcuturt HeUeboro.; Elleborus eft,qui

Latine

;DE s CE VER A TA GAP. VIH. ^^0 Jizadne ueratrum dieitur,cuius duo genera traduntur,al bum amp;nigrü,dequibus muItaDiofcorides lib,4* SiPli^ niuslib.iy^cap^y* Stagnofis.) hoceft,inpaludibus 6Ç äquis ftantibuSjUt^ Plinius ait, in limitibus humidis 8Ç opacis» Sardinia») Sardinia mediterranei maris ihfii beft, omnibusrebusamp;præcipue tritico fernlis óéfelix, fed æftiuo téporemorbofa amp;pefcilens: de qua plura Stra bo lib.y.Pomp, Mela lib.i,Plin»li,j»Slt; Solin» ca^iijn hac infulaetiâherbahæcfcelerataiuftolargiorprouenit, un de à poctis Sardonia herba uocatur, amp;nbsp;ab hac amp;nbsp;eius trV fti calamitofocp affedu amp;nbsp;malcfiçio,Sardonius rifus,pro üerbió dicitur» V nde Diofcorides lib^ff^ait, H^c herba irr cibopotuuefumpta mentis alicnationem, Sccumlabró rum contradione eas cóuülfiöncs facit, utrifusfpeciem ujdentibus præbeatîà quo euentu ctiam Sardonius rifus miferabilidiclehointerhominesiadlatur» Vkerachi- C»u ronia») hoccft,ulceraantiqua8lt;immedicabilia,quæci catricem difficilime contrahunt, nee facile fa nefcunt, fed ficurari amp;fanari debent, medico peritiffimoindigent,, qualis fuit Chiron,qui primus talia mala ulcéra fanauit,. quamobcaufam ab eo quoq? Chironiadidafmit.Cræ^ ci «««0)10« tÄKK uocant,ideftulceramaligna,contumacia amp;rebellia,quæ omnibus rite decéter^fadis,tarnen non fanantur^Celfus aliquando mala ulcéra nominal amp;nbsp;chi roniuproprti generis ulcus facit, priuatimcp de illo agit lib.y» Vulneri.) id eft, ulceri» Vulnus proprie dieitur in carnofa parte extrinfecus cefim percufsimuefada con tinuitatis folutio, amp;hians patensepaperturareces fada» Vlcus uero dieitur quod per fe nafcitur, amp;nbsp;intra feipfum corrumpitur, aut etiarh ex præcedente uulnere quoquo modo putrefcentegeneratur»Scd proprietas hæc SC diffe rentia no femper o.bferuatur,ut hoc loco amp;nbsp;fæpius in felt; quentibus uidere licebit» Excomedet») id eft confu-t met* Quafordes») ideftaliquaforditicsamp; immundir tia. Non diutius quàm needle eft,) id eft, non ultra

k iq

7o COMMENT. G» HVMÊLBBRGri puris confumptioné 8C fordium dcterfionem. Nam gprf muni cmudatum eft ulcus,amoucndum cft medicamentum,allas emm SC uiuâ carné corroderet cxulccraret^»

PatiarisO fcilicet ftare fupraulcus» Corpus») id eft carnem» Corpus nunctotammaflamcorpoream,nûc Carnem ipfam amp;nbsp;fanguinem ftgnificat.Martialis,

V iuebantlaceri membris ftillantibus artus,

Incp omni nufquam corpore corpus erat»

Et Qj Serenus,

Noxia corporibus quædam de corpore noftro Progenuit natura»

Loquitur autem depcdiculari morbo, qui phthiriafisd* citur» Argumentum») Argumentum inter alias fignt ücationes fuas, aliquâdo idem eft quod ratio, probatio, amp;nbsp;oftenfio quae rei dubiæ facit fidem, ceu præfenti loco»

Sanam») ideft,integramSCquxcute integraadhuc tcâaeft» Strumas») Strumæfuntquæalio nominedi euntur charades 8C fcrophulae, de quibus didum eftm pr3ecedentibus»Et quiaftrumis medetur hfc herba,hmC ab herbariisftrumea quoqjdida eft» Plinius, Noftriher barq ftrumeam uocant, quoniam medetur ftrumis Sépa nis parte in fumo fufpenfa, creduntep ea rurfus fata rebel lare quae curauerit uitia, quo federe « plantagine utun-tur» Furunculos») Furunculus, uti Celfus medicinae Iib»y»tradit, eft tuberculum acutum cum inflammatione Scdolore,niaximccp ubi iam in pus ucrtitur» Quiubiad apertus eft SC exit, fuperapparct pars earn is in pus uerfa, pars corrupta fubalbida fubrubra, quem uentriculö qui dam furunculi nominant.In eo nullum periculum eft,e-nam fi nullacuratio adhibcatur, maturefcit enimperfe atq; erumpit»Sed dolor efficit,ut potior medicina fit quæ maturius libcrct,Porró Plinius iib.iG-.cap.ij.defuruncu lis ficfcribcre fibi permifit, Paffim SC in quaeûq?parteac maximo incommodo nafcuntur qui furunculi uoeätur, mortiferum aliquando nialum confedis corporibus» i

Apofte-

ï DE B ATR A CHI 0/ CAP. I X» 71 Apoftemata,) attosk^ou, idcftapofteinaGræce,Lari ne abfceffus/uppui ado, collcdio amp;nbsp;tumor, à concurfu malorum humorum in corporis partem aliquä fado ge-neratus.Galenus in diffinitionibus fuis mutationem few tranfitum corporis ex inflammatione ad pus effe dicit«

DE BATRACHIO

HERBA«

• IX.

j^M^ASCiTVR locis fabulofis amp;nbsp;campeftribus aquofis^. Radix cius uerticillo cftfimilis, paruas amp;nbsp;tenuiffimas Habens,flo reaurofo.Punki atzicurur appellant. Vir tutes porró has poffidet.

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Adlunaticos,quicurfumLunæpa tiuntur.

Herba batrachion ßlunatico incenuceligetur li» no rubro luna decrefcente,cum er it fignum taux i ud feorpionis parte prima,mox fanabitur.

i Adnigrascicaifices.

Herbambatrachiontufarn cum fua radicemixto aceto imponcs his qui habet cicatrices nigras, exedit cas, ÔC fimilem corporirelique reddit eolorem.

COMMENTARIl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

ATRACHION hoc tertia ranûeuîi fpecies eft, quä Apukius hoc nomine fpeciatiminfignit, amp;nbsp;ab alps feGernif,quum alp gencratimomnia ipfius genera co comprehendat. Eft autemba trachionhocherba quamnoftri temporisherbolarp pc dem coruinum uocanqóc cuius in uino macerat^ radicis

^1 COMMENT, G, HVMELBERGIt lîquorem multi pefteinfedis ad fudorem diciendumirt potu exhibent,quod tarnen faciendum ipfe nequaquain confulojimô furnmoperediffuadeo SC prohibée. Eft ent eauftica,exulceräs amp;nbsp;noxia intra corpus affumpta,Eftç alia etiam ab ea quam ueteres pedem coruinum amp;nbsp;Apult; leius nofter galli crus uocat, Verticillo, fpondilo,) VerticiUuni, fiue uerticulum, eftinftrumentumillud re tundum perforatum, quod mulieres in ducendo ex colo in filumlino autuellefealiquoadhibcntfufo, 5lt;ipfum, quo facilius uertatur,librant, Germanice uocatur ««wir C,i, td, . Lunaticos,) Lunaticidicunturinquoslunaagif,

amp;,ut Apuleius ait, quicurfumLunæpatiuntur, quaks funt potiffimum qui comiciali morbo laborant, autinö hia,alloue morbi genere quopiam certis Lunx temport bus grauantur 8C agitantur, Seddeprioribuspræcipuc loquitur Apuleius, Ceruice,) idcft coHo.EfteminC'; dicamen hoe ex amuletoru genere, quæ fie dicta fuiitab amoliédo,Suntautem amuleta, omnia quæ fuperftitiok corpori adalligantur,aute collo fufpenduntur SCex^w” ^orum ntalorum gratia geftanturtceu funt herbarum t^ dices amp;nbsp;herbæ ipfæ,religioneeôfecratæ preces, fyderun* ôbferuationefadæ imagines,amp; id genus aliaquæad n^'^ turæ autfortunæ iniurias arcendas portätur, Partep’^* ma,), hoc cft,in primo gradu quo Luna in horSfig*’®^

1. rum alterutró decrefcit. Cicatrices,) Cicatrices uo-' cat cutis corporis decolorationemamp;^ maculas, quas Gf^ ci ftigrfiata uoeant, Exedit,) id eft exterit amp;nbsp;dekt atqt einen dat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;n »i w ;-. Ó -gt;

'NOMINA ET VIRTVTES

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HE R BAE ARTEMISIAE»

DE ARTE,HlSrA CAP. X. 75 G R AE c i S dielt Ul’ toxotis,altjs ephefias,alt)s I chariftelochia, alijs lyfas, alijs parthenion, p^^Bu^alns hypolyfos,altjs anadorion, altjs fozui fa, alijs leucopis, Prophetx hxma anthroa ' P'^*gt;a^ij onicathen, alij chryfanthemon,alij zathefien, alij theonifin, alij busbaftheofcardian,alij oft’ anthro pUjalij hemacronu,alij gonos hephxftu,alij philadc non,alij lachano bafiUcö, Aegyptij anefen, alij neia« far,Pythagoraspcxafin,glt; toxobolon, Galli ponem, alij titumen,Dacizyred,altj zonuften, Itali Sirium, alij ferpiUummaiuSjalij ualentinam, alij artemifiam, nonpauciperfepoUentem. Nafeitur locis lapidofis SC fabulofis.Hijs uirtutibus prxdita eft,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad iter faciendum»

Herbam artemifiam monoclonon, fi quis iter fa-eiens fecum in manu por tauer it, non fentiet irineris hborem,Fugat 2C dxmonia in domo pofita, 00 prohi betmala medicamenta, amp;nbsp;auertit oculos malorum hominum»

. a Ad pedum dolorem»

Herba artemifia monocloaos tufacumaxungia 8C impofitajpedum dolorem tollit.

' 5 Ad dolorem inteftinorum»

Herba artemifia pifata SC in puluerem redada, cumaqua mulfa potui data,inteftinorS dolorê fedat»

COMMENT ARM.

HRTEMISIA qualisherba fit,nondocet Apugt; leius,quarc exPlinio et Diofcorideillam defcri bemus. Eftautem fruticofaherba fimilis abfm ;; thio,maioribus tantum folijs etpinguioribus» Eius duo genera»Altera fpeciofior amp;pinguior, lariorib»

74 Co MM EN T* G. H VMELB ER GH fplqs 8C craffionbus raniulis,amp;dchacpraefcrtim mono^ clono praefenti agitur capitc, uocaturq3 àGermanis Rot bugken. Altera eft tenera tenuioribus folps, exiguo flore, tenui, candido et graue olentiîflorethæc æftate.Nafcitur in maritimis plerunqj. Et huius curationes fequenti tralt; dunturcapite,noftro^temporematricaria diciturîTeu tonice Matrenen^ Suntetiam qui in mediterraneis herbu^ km exilent, fimplici caule, minimis folqs, flore copiofo, tenui amp;nbsp;colore rutilo,monodonon etiam à fmgulari Wquot; mulo artcmifiam dicunt, odorc non imucundo, ôC qu» odorisfuauitateuincatantedidas» Ethane Apuleilepto phyllon,idefttcnuifoliam credimus,noflrocp tempore athanafiaSCtanacctû,Teutonice reinerappellatur.Nun cupata eft autem artemifia herba,ut aliqui uolunt, ab Aï temifiaMaufoli régis coniuge,quae ipfam adoptando co gnominemfibifecit,quo inherba Sônominisamp;gloriæ fuæ memoriam S^monumentum naturææquæuum ad pofteros tranfmitteret4Siue,utalii uolunt, amp;nbsp;è quoriun numéro eft Apulcius,non ab hac,fed à Diana,quæ Grae ce afTtA'çdicebatur,nomenhocadcptaeft,coquodipiJ primo eamreperifle amp;uirtutes eius demôftraffe dicituri Et quemadmodam prægnantibus amp;nbsp;parturientibus, ut fatum finealiqua interiorumlocorumnoxa facileinl« cent ædereliccret, auxilio SC adiumentoefle credebatur dea ilia uotis amp;nbsp;precibus inuocatatfic etiam eiufdemdt^c beneficio idem præftat hæc herba,^ fœminarum malis, mcnfes,fecundas,fatus^trahendo,SCmatricisprafclu^ fionesinflammationes^fanando,priuatimmedetun

Toxotis») Toxotis dicipotuit, quod quéadmodum fagitta,quæGræcis to^^o/j dicitur,abarcucmifla,celerius cuolat: fie etiam partus huius berbæ auxilio eeknterfX utero egreditur,Porto nos non toxotis, fed una mußt» litera tocotis potius legendû putamus à partu, qui G^^' ce TOK®^ 8C TQKiToQ dicitur, eo quodutilis S^falutaris fit panunentibust Éphefias,) Ephefiasdiâaçftàregi^

DE AnfEMfSlA; CAP, X» 7^ ircamp;àDianaEphcfia, quæ tempi um dicatumhabuitin Ephefo urbe Lydiæ^ ChanrtclochiaJ Appellataeft chariftelochia, co quod puerpcris ad lochia pellëda fauo fabilis ÓCcgrcgia fit opitulathx,Suntautem XoxMUGraefs quæ fœniinis à puerperio in muliebribus locis fuper^ tint fecundæ 6lt; menfes,Só qui tunc hunt partus dolores èc partus ipfe. x'^'Ç uero S(. ^çiisH^iof} Graecis gratiam fi* gnificat amp;nbsp;beneficium, fauorem amp;nbsp;beneficentiam* Ly fas,) Lyfas fiuclyas,utrunq5 enim legitur, didla eft à fol uendo fcilicet partu 8Ccxcludendo foctu 8C muliebribus malisliberandOfXuM enim Græcisidem eft quod foluo, amp;nbsp;Avo-Kî folutioXteadem eft etiam ratio nominis, quod paulopoftfcquitur, fcilicet hypolyfos. Parthenion.) Parthenion appellata eft, quafi uirgmea, co quod uirgo dea fcilicet Diana nomen illifcccrit. ■^£v®^enimuirg0 eft. AnatSonon.) id eft, herba regia, ava^ enim Græ^ cis rex dicitur,amp;.propricdiis conucnit.Siccp di da cfther baquod regina,dea fcilicet Diana, nomé ilk dederit, quae ratio etiam fecit ut lachano n bafikcon, id eft olus regium Uocatafit. AaX’W'op enim olus, SC Zao-iÄiKop rcgiudicitur* Sozufa.) hoc eft,falutaris 8C f31uatrix,à præfenti feili cetremedio 8C auxilio ficdida. o-ta^ap cm Græcis faluarc eft. Leucopis.) id eft x6VKW7rf';,didacftafloriscadorc amp;nbsp;colore albido.x6/«o§ cm albus eft.wlt;/. uerouifus,afpe-dus amp;nbsp;oculusîà quo Sf eius forma onicanthe quafi afini nus flos dida eft, ut qui afininos oculos quodammodo repræfentet.ôvo'ç enimafinus eft, amp;nbsp;avA©^ flos.Ethæcal ten fpcciciconucniuntnomina, quaeflorem habet cha-maemelo fimilem,in ambitu candidis fokoks,intus uero in medio aurofuni, à quo auri colore SC akam habet ap^ pellationcm,0C chryfanthemon dicitur,fiue quia champ »nelo,quæetiamchryfanthemis dicitur, fit quada tenus fimilis.Et hæc eft quam nunc ma tricar 15 uocant, amp;nbsp;Apu kius artemifiam traganthen, graueep olet. Hæma an-thropu.) ideft/anguinem hominis: fie forfitan appel-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I h

; '-70 CO M M E N T. G. H V M E L B E R G r I lata à colore rubro quo tanqua fanguine confperfa cou* fpicitur, præfertim circa caulcm î quæ ratio etiam fecit ut hæma cronu,id eft fanguis Saturni diceret,«»^« cm fan guiseft,av0fw7f$ homo,Kfôv©^Saturnus* Zathefien,) Zathefie dicta eftquafi diuinaSC admiranda ualdc proprer uirtutuni efficaciam, ôlt; quoniâ à dea inuenta fit her ha» ^dât©-* enim diuinus dicitur, ^à particula augment turn didionibus adfcrente,quûperfe nihil fignificetEt fie etiam theonifis dida eft, id cftdiuina. Oft’ anthro-pu.) id cft,os hoministosto/j em fine osS/i os fignificat. Sic dida forfan à duritie quadam olTea, qua particeps eft caulis* Genos hephæftu.) ideft,femenSlt;proiesVuI cani,-yoï©-' enim idem eft quodgenitor,filius, proies Si fernen, Ht^dcs©-’ Vuleanus. Sic didapropter uimfuain îgneam amp;calfedoiiam,. Vuleanus enim ignis procréa-tor,parcns amp;nbsp;deus habetur^ Phyladerion») Nuncu-pata eft hæc herba phyladerion quafi cuftos amp;nbsp;tutrix,eo qd domos in quibus fufpenditur tutas cuftodit à dpmo-nqs Scmalis mcdicamcntisScincantamcntis, Pexafis.) Sicappellata uidet àcaulis firmitate amp;robore duritie^» 7rH^zçenimfirmitaseft Toxobolon,) Quemadmodu fuperius tocotis pro toxotis,fic etia nunctocobolon pro toxobolon legendü putamus, fic^ uocata eft quod fcetu Si partum pellere Si etjeere fitpotens Siefficax.TÓH©^e-nim partus eft,Si ßöZt® iacio, ióxo§ iadus* Serpillutn maius.) Dici fic potuitforfan à fimilitudine quada cum ferpillo Valentina,) Valentina dida eftabcfficacia, Ct i, quod contra morbos fitcfficax Siualcns, Aditer faciendum,) hoc eft,utiteraliquodquantumuis longum, Si diuturnumSi afperum fine moleftia,labore Si dolore peragcreSicoficerepoftis, Monoclonon,) id eft,fin-gularis ramuliac fimplicis unius^ caulis, mvo? enimfo lus Si fingularis unicuscp dicitur, kAw/»,wvo§ ueroraniU fignificat. Porró difcerniturab aliquibus in duo genera artemifia,utpote,inpolyclonon,ideftfruticofam,8inio noclo-

DE ARTEMISIA CAP. X. 77-Iiöclonon,ideftunicaulem, quamtaquamefficacioron præfenticapitecomniêdatautor, licet utraqj eiufdem fit effedus» Dæmonia.) ideftdæmones,quosprifcigrâ ïîiaticiabfcientiæ magnitudine quafi ePah^ava? daemo-tits,id eft peritos ac return feios didos aiût, tefte Ladan-do diui narum Inftitutionum lib.i. Quorum ftulta genti fitas alios bonos ceu lares amp;nbsp;eudsmenas, alios prauos ceularuasjemures SCcacodæinonas arbitrabatur. Veru facra Chriftianæ reljgionis feripturadæmonumamp;dæ-moniorum odiofo, infefto Sc deteftando Chriftianis no minefemper fpiritus immundos etnïalignos,hominü^ inimicos,uexatores etfedudores,8ó quicquid occurfacu lorum teniculamentorum^ fiue nodu fiue interdiu no bis aduerfatur,obfiftit,8^ perturbationi cft, intelligit. In qua fignificatione dæmonia nüc etiam accipit Apuleiust licet contra in bonam pattern ô^adiediua if^ormadæmo-nium multi accipiant.Sic autor allegoriarü Hefiodi Ari-ftotelem, fic Plutarchus Platoné J^cup-óviofi dæmonium propter fenbendi eminentiamcognominäuit,licet diner fa ratiene, quam refertin Antiquarum Icdionum lib.u cap,x3.Ludouicus CccIius.Et fic etiam inartibus Diony.^ fius Homerum J^oap.ovlÓTa.TV{j dæmoniotaton uocauit-/ Et Homerus reges 2.c(i/xovlvç quafi iuePeaAeV)«?,id eft feli-' ces amp;diuinos:contra amp;in malam partem plebeios amp;nbsp;pd natos t^ou/xàvlvç^ quafi lt;ßva‘c{^lt;Xi/J.owlt;i amp;infelices, Mala medicamenta.) Medicamenta dicuntur quæ Gtæci ufi-tato etiam Latinis uocabulopharmacauocanu Vfuseft autémaliadiedione Apuleius,ut excluderetmedicinas amp;nbsp;renicdiaquæbonafunt. Necdemalis omnibus loqui tur,quüeniminduplici differentia fintmalamedicamen ta,utpotealia quæ in natura uenena aut quæ ueneni ma-leficio noxia edunturbibuntiirueialia uero quæ data in-icdâùealicui,amare,furereauttabcfcerecogunthomï-nem, amp;qùaliafuntincantamenta, diræamp;execrationess hæepoftenora tantum per mala medicamenta intelligit

l in

7« t^ÄPVLEI PLATONIC!

auton Oculos malorum hominum,) hoc eft, uifus efFafcinantium hominum, quaks pluribus in lociseffe non pauci memoriae prodiderunt autores, ceu naturalis hiftoriaeIib,r,cap,t^rcfertPlinius,quumait,In Africa fagt; milias quafdam cffafcin annum Ifigonus ÓCMemphodo rus tradunt, quarum laudationeintercantprata,arefcat arbores,emoriäturinfantes.Effeciufdem generis inTri-ballis et 111 y ris adneit Ifigonus, qui uifu quoqjeffafcinét, înterimantœ quos diutius intueantur, iratis praecipuc oculis,quoaeorum malum facilius fentirepuberes^No^ labiles efte, quod pupillas binas in oculis fingulis habe^ ant»Cuius generis ÔC foeminas in Scythia,quæ uocantur Viti3e,proditApolIonides,Philarchus Sein Ponto Thi' biorum genus, mul tosqjalios eiufdem naturae, quorum notas tradit in ocuio altcro geminam pupillam,in altcro equieffigiemteofdemprxterea non poffemergi,ne uefte quidem dcgrauatos,Haud diftimile hqs genus pharma.' cum in ActhiopiaprodiditDamon,quorûfudor tabein contadis corporibus adferat, Foeminas quidem omnes ubiqjuifu nocere,quaeduplices pupillas habcant, Cicc' gt;roquoq?apudnosautoreft» Adeo natureequûferaruni more uefcendi huma nis uifccri bus uimingenuiffet, gi' gnere etiam in toto corpore ôC quorundam oculis quoqt uenena placuit,ne quid ufquam mali effet, qUodinhO' mine non effeuHadenus Plinius-^

DE ARTEMISIA

TRAGANTH I.

C A P V T XI.

1 Adueficædolorê amp;nbsp;ftrangunam*^ Herbx artemifiae traganthis fuccum ex umo uo® cqs duabus dato, febricitanti ex aqua calida cyathis duobus potui dabis«

Ad co-

DEARTEMISIATRAG. CAP. XL 79

i Ad coxarum dolorem»

Herbam artemifiam traganthen rüdes cum axun ^agt;amp;aceto bene fubigesj8lt; impones Öt alligabisjtcr ^iadiefanabiu

? Ad neruoru dolorem et tumorem» Herbs artemifiam traganthem tufam Só oleo bca fie fubadam impone,mirifice fanabit,

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Hijs qui in pedibus grauwer dolêt» Artemifiae tragathis radieem ex melk dabis man ducare, 5é ita cito purgabitur, ut uix credi poflit tatia tam uirtutem cam habere.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Si quis in febribus laborat.

Artemifiae traganthis fuccus cum oleo rofacco in «ndiiSjfebres tollif, Hancherbamfi confricaueris, Uferis optimi odorem habet»

COMMENTARII. HRAGANTHES appcllata eft artemifiae ipe-cies hfc altera,quam alio nomine matricariana uulgo appelHtät,Teute nice Mdtrenf»,et aliquan do communi etiamahis herbis nomine Müter^ Iir«t,ob floris odorem graue cl en tem. 7ya7®^ enim ultra alia fignificata fua, infuanem etiam amp;nbsp;uirofum grauet olentem qualis fentitur fub alis SC hirci quoqj olent odorem fignificat. Ethæcaltcrius ucterum exemplariorum noftrorum etDiofcoridis eft fcriptura.Cfteri omnes ta-gctes habent,qu3c leóio fi cui magis placebit, fciendu eft fic didam effe artemifiam,eo quod ipfa inter alias herbas tanquam dux amp;nbsp;pnnctps,qucm Graeci TaySp dicunt,pri mo Sfprxcipuo loco firhabenda, unde etiam à Latinis mater herbarum aliquando appellatur,præcipue prior fpeciesilUde quapraecedénticapiteadumeftgt;,quodud ,

go •’ COMMENT. G. HVMELBERGI!

id cofirmare poteft, quod in fine poft curationcs fubiurt gitur,uideIicet,Hanc herbam fi cofricaueris,laferis opti« mi odorem habet. Lafer cnim non iniucundi odoris eft, alias cnim no in ciborum ufu fuiflet. Verum utcunq; fit, nos totum caput hoc ad exemplaris noftri uetuftiftimi fi dem reddidimus,nemini tarnen præiudicantes, fedunù cuiqj iudicq fui 5C mcliora fentiétis arbitrium rdinquen^ C. i tes. Stranguria.) Stranguria dicitur quando peringt; terualla temporis guttatimamp;ftillatimurina rcdditur 8C fluit,ad quod uitium aliquando ueficæ dolor fequitur,et Cato libri de re Ruftica cap.^s-.lotium fubftillum uocau FebricitantiexaquaSCc.) Hæc altera curationis hu-' ius pars,non contra febris iniuriam exhiberi pr^cipitut, fed contra ueficæ uitia quæ febris concomitatur, quibus quiauinürationefebris noncompetit,utquod febrikui calorcm amplius accendat, ideo ex aqua febris qualitaü contraria fuccum illum exhibere iubet.Quare perpcram in prius impreifo codicc ex hac curationc pars hæc abla^ ta,8c adfolamfebremin alium locum translata eft, cuius errons caufa etiam fadum eft, ut ultima contra febres eu A ratio non bene in hune locum tranfpofita fucrit. Co' xarum.) id eft conxcndicum,quas Græci 'i^^'^^ uocant, SC Galenus effe dicit offa duo in pofteriore hominis par.' te facro offi,in anteriore autem fibfinuice infititionis mo do adiacentia, in quorü olfium lunctura amp;nbsp;articulo nw^ lum amp;nbsp;dolor fit longus nee facile folubilis, per interuaHa temporis repctens,à coxendice ufqj ad genua,amp; aliquan do ufq5 adimos pedes pertingens, quem morbu Latint coxen dicem,Græci ifchiada uocant, amp;nbsp;ætatis noftri me^ dici corrupta Græca uocc fciaticam pro ifchiada nomi^ nant. Subiges.) Subigerceftattreâareamp;inuicéagi^ 4 tarecommifcere^inunum. Purgabitur.) hoceft,^ malis humonbusquidoloremfaciunt cuacuabitur^^^ mundabitur, fic^ ablata caufa à morbo 8C dolore libéra^ 5 biturfanabituren. Lafcris.) Lafer, quod óf lafcrpio“

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;óffiJphioquot;

DEÂRTEMgt;LEPTgt; CAP. XIL 8i amp;nbsp;filphicn et opos Cyrenaicus dicitur,quid fit,docet Pli nius naturalis hiftoriæ libus^cap. j, Diofcorides medici-* nalis fylus lib. j »cap.ss.óC Theophraftus in hiftoria plan tarum lib. ff. Hoc olim in multo ciborü SC medicinæ ufn amp;magno honore dignitate^ habitum,nunc quæ res fit ignoratur,licet nomen omnibus notum, amp;nbsp;quo in fccti-da afa utantur,quæ tarnen teterrimi odoris ab antiquo la ferpitio turn odoris fenfu turn ufu ipfo quàm longiffi^ me diftat.

DE ARTEMISIA EE*

PTAPHYLLO.

C A P V T X H.

A S CIT V R circa foffas et fepes uel aggeres, 0^ in agris frumentartjs.Flofculum eins uel folia fi contriueris fampfychi odorê habend

i Ad ftomachi dolorem»

Herbam artemifiarn Icptaphyllon tufam Sf cum okoamygdalinobenc fubadamore malagmatis in. duces panno mudo 8lt; impones ftomacho,quinta die fanabitur. Etfi fueriteiufdemartemifiæradixfuper Urnen xdificij fufpenfa, domui illi nemo nocebit.

i Ad neruorum dolorem atcß tremorem.

Herbæ artemifiæ leptaphylli contrite fucco ex» prcffo,ÔC mixto cum oleo rofacco fi perunges eos, de finet tremor, amp;: omne uitium toUetur.

Has tres artemifias Diana dicitur inucniffe,K uw tutesearumóCmedicinam Chironi Centaurotradi# ^%^^‘ ptin^us de hijs herbis medicinam inftituit* m

Si COMMENT. G. HVMELBER G'I t

Has aûtherbas ex nomine Dianæ,quæ aÿTi/Jnç Gcsc» cc dicitur,ar temifias nuncupauft»

COMMENTARII.

EPTOPHYLLOSjdeft tenuifolia di(Sa eft artemifia, à '\i7^cq quodeft tenuis, gracilis Si minutus,amp; (pu'^d/j folium,SCidpropter folio rum cxilitatem* Hane noftro tempore athana fiamôlt;tanacetûuocant,Germanice reinßr^ Aggeres.)

■^gg^*^ dicitur cuiuslibet rei coaceruatiotdicitur amp;nbsp;medig uiæ eminentia ex terra amp;; lapidibus effoffis aggerata amp;nbsp;co aceruata» Sampfychi«) Sampfychusherbaeftodora, quæ amp;nbsp;amaracus amp;nbsp;maiorana uocatur: de qua Diofcori' C,u desIib,î,cap,4î*ôCPliniuslib4n»cap,n4^ Stomachi.) Stomachum uocat Apuleius ucntriculum quicibirece^ ptaculum eft,in quo prima concodio pcragitur,in qua fi ■gnificatione óf nunc uulgo accipitur,óC aliquando àPliquot; nio óf Celfo,licet bic lib,4.cap,i,8fr,pro gula, illeueroli bro 11,cap.37.pro poftrema gulæ parte cui mox uenter an neäituraccipiar, quemadmodum Galènus pro gula 8f ore uentriculU Oleoamygdalino.) Quodquopado conficiatur,docetprimi libri cap^s^Diofcondes» Ncquot; mo*) nullum medicamentum,nullædiræ, nulla execra tio,nullum incantamentum,nec dæmonium, terricula^

2. mcntumueullum« Diana.) DianalouisSf Latonæfi lia fuit,eodcm cum Apolline partu ædita, perpétua uirgi nitatcinfignis, fyluas colens, 8f uenationibus uacas,ob quod óf fyluarumnemorum^dea crédita eftóf habita, Græceep Artemis dicta eft. Chironi Centauro.)Chi ron Centaurus SaturniSf Phylliræfilius fuit, quicuar^

. gonautis nauigauit, quorum medicus fuittmedicinam et herbarum uires inuenit, à quo medicinam didicit Ae-fculapius.

Nomina

DE LAPA TI 0» CAP. Xlîf* 8j

Nomina et virtvtes

HERBAE LAPATHI* CAPVT XUI,

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Teitur locis fabulofis ÖC aggeribus, ud aquo fis uel hortis amp;nbsp;circa foffas.

i Ad paniculam quæ in ingume nafcitur»

Herbam lapathon contundes cum axungia uete re fine fale,fic ut axungia dupla fit ad herbam, Só hijs bene commixtis facies exinde uelut rotundulam, SC inuolues infoho coliculi, amp;nbsp;mittes earn fub cincrem calidum,amp;r cum calueritjtunc impones fuper panicu Um,amp;f panno ligabis lineo.Hoc enim eximium eft et walde optimum.

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Adapoftema.

Herbam lapathon tufam cum axungia,et fadam quafimalagma, induces inlinteolo mundo amp;nbsp;impo» nes fuper apoftema,mirifice aut fpargit aut facit coL lcdionem,S^ aperit ulcus.

C o MM EN T A RI L

i AP ATHI fmclapatiijUtruqjenim dicitur, plu ra funt genera .Vnum quod oxylapathon qua-. fi acutum lapatium uocatur, paluftribuslocis —— nbsp;nbsp;nafcens,folqs duns Si in cacumineacutis. Se

cundum genus eft hortenfe priori omnino diifimile, folia habens latafimiliabetæ.Tcrtiû eft agrefte,breue, plan tagini fimile, molle SCin terra iacés. Quartumpoftremo i^ft quod quidam ab aciditate faporis oxalidaappellantï m q

84 COMM-E^T. G. HV ME LB ERG H alq anaxyridaautagrcftelapathon uocât,cuius folia ter^ tio generi fimilia funt, amp;nbsp;dus caulis nô adco grandis cft, fernen acuminatum, colore rubro, fapore acri, quod in ca ule ôC adnatis nafcitur^Eft amp;nbsp;quod hipp olapathon, id eft grade lapathon à Græcis uocatur,grandeolus,inpa^ luftnbus nafcens, amp;nbsp;eafdem antedidhs uires habens,au^ torDiofcorides»PIinius hæc genera aliter tradereuide-tur lib,2o.cap,2i.Cæterum quae hoc capite traduntur CU' rationes de omni lapatio intclligi poffuntt licet primi gf ‘ nerisquodoxylapathondicitur,uirtutesfeorfumtradat autor infra cap,??, Præterea quartum genus nunc acetogt;-famuocant, Gretes oxynidam uulgo dicunt, Germani Ct^t ampfirent Paniculamquæininguine ) hoceft,bubogt;'

na inguinum,ubifrequentius nafcuntur PanicuIadimi nutiuü eft à pano, Panus autem nihil aliud eft quàm ab^ fceflus amp;nbsp;apoftema quod in adenibus amp;nbsp;glandofis partie bus nafcitur,SCpræfertiminalis 5lt;inguinibus.Græci?'^ yt/^Xep uocant,amp;à CeIfolib,yJicdefcribif,Phygethlon eft tumor non al tus,latus, in quo quiddam puftulæ find Ie eft» Dolor diftentio^ uehemes eft SC maior quàm pro magnitudinetumoris:interdumetiamfebricula,id^tar dematurefeit, ncq;magnopere in pus couertitur. Fit ma ximeautinuertice,autinalis,autinguinibus»Panemad fimilitudinemfigurænoftriuocant» Exinde») Exin-' de amp;nbsp;exin idem fignifreant quod deinde» Rotundula-) id eft trochifeum 8cpaftinum,difci formam rotunda ha^ bentem» Coliculi») id eft brafficæ quæ caulis dicitur, 2. S^perdiminutionemcauliculusamp;coliculus» Apofte^ ma») Apoftema eft abfeeftus amp;nbsp;tumor ex mali humoris in aliquä corporis partem deriuatione fachis»Cuius du^ plex genus eft, uttraditGalenusTherapeutices libro «4* Vnu quum phlegmonein pus uerfa, pus ipfum täquam in finu aliquo eft colledum» Alterum quum nulla pr^cc dente phlegmone,humor aliquis ftatim ab initiejs^ agt; has fpecie alius, caetcrum omnino acris, in parte aliq«’

'DE DRACONTEÄ CAP. XIIII. 85 folligituu Spargit J id eft difpergit, difcutit, dißieit, diffoluit amp;nbsp;annihilât»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE DRACONTEAE»

CAPVT XIIII.

G RAE CIS dicitut Dracontea, aJijs pythonia on,alijs afclepiasjalqs anchomancs,a!r)s fan chromaton J quibufdat aphrifla, aliquibus 41Milt;lt;’ therion,n0nunis fchoenos,item dorcadion, «pi'o« Prophetæ typhonion uocant,altj crocodillion,Oftha ncs,Zoroafter theriophono,Aegypttj cminionjvo= manidraconteam dicStSCcoIubrinam» Dedraconis fanguine nata effe fcrtur,unde dracontea nocatun Nafeitur in montibus fummis ubi funtluci, maxime loeis fandisfterra Apulia fuper faxisjtadu moUi, gvi flu t mordaci : radix cius ima, fimilitudincm capitis alüsdul draconis habet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci,tan*

I Ad omniumlerpentiummorfus ^«^f««’ amp;afpidum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^

. Herbæ dracontea: radix ex umo trita tepefada favors potui data,uenenum omne difeutit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^abet,

i Ad offa frada in corpore»

Herbæ draconteæ radix cum axungia fada quaff malagma 0f impofita,mox offa frada de corpore edit cit, 00 lapides extrahit. Leges ea mefe lunio uel luho,

COMMENTÄRII»

^RACO NTEA,qyæSfdracontion, dracunc« ina dicitur:caulem ha baculi craflïtudine,ôC Siuerficolorem innate leuore, purpureis^ma-m iq

ég COMMENT. G» HAMELBERGlï

culis abundantem utangui fimilis uideatur. Folia fett ni micis fibiinuiccm implicita. Semen in fummo caulerace mofum,colore primum cinereo,deindc quum maturuit rutilocapillamétorumcrocipuniceo^, guftii erodens. Radix eftilli rotunda, bulbofa, tenuilibroueftita,autor Diofcorides.Dida eftautem dracontea,non quia de dra conis fanguine nata fit, ut fabulofc narrat Apuleius, fed fi Pliniolib.x xap.iff.credimus, quia radicem habetfub rutilam 6C draconis conuoluti modo intortam : autpO' tins quia caulem habet anguium modo maculofumS^ uerficolorem cum leuore t quæ caufa etiam fecit ut colu^ brinae, ferpentariae amp;nbsp;alps aliorum ferpentium nomini^ busindicataSCappellatafucrit. Pythonion.) Pytho Ilion diélacft àPythone dracone, qui ab Apollinefagit-* lis confeßus narratur, Afclepias.) Sicappellataeftab Aefculapio medicinæ antiquo autore deo,in cuius tutcia fertur draco illi dicatus, fub cuius fpecie ipfe quoqj à gen tilibus fuit cultus,8cRomam ab Epidauro uedus. An chomanes.) Anchomanes dicta eft ab ayx©-*, ideftan chos, quod eft hafta, eo quod foliorum forma quam in fummitate habet acutam fimilis fitfummitatihaftæacu^ tæ. Sanchromaton.) Sanchromaton uocatauidctur à caulis colore amp;nbsp;leuore nitore^, tanquam nitens tabu^ la.(5^5 em tabula eft SCafler, j^S/Uoe, uero color amp;nbsp;nitor. Quod fi quis fauromaton legere maluerit, quæ forte ue^ rior ledio fuit 8C Diofcoridis fauriariae cofinis, nihil pro hibemus. Sciendum tarnen tune à lacertarum oculis fic didam. (S/pa enimSC ©Zy©-’ lacertaè ferpentium gene^ re eft, coloris uarq ceu fului autpunicei aut cerulei, teftc Plinio lib,3.cap.}9. o/xuee uero oculus eft. Afrifla.) Vide num potius,ut putamus, legendum fit hoc loco a» rifaron , quæ huic congener planta eft amp;nbsp;bulbofa radicc fimilis, qua ob caufam hoe nomine ctiamuocari potuit, aut fi mauis aris agrión,id eft aron agrefte. Therion.) id eft,ferpentariauel uiperina colubrinaue, à ferpétibus.

DE DR A CONTE A» CAP» XI lit 87 Huos Græci /amp;Kp'oc,,ideftthcriadicunt» Schœnos») id eft meus, qui cyperus dicitur 8^ radix cyperis. Sic autan ' 3ppellata eft quod iUi folqs aut bulbofa radice nônihil fi-mills fit» Dorcadion») Dorcadion didaeftàcaprea, e|uædorcas dicitur,eoquod folia habeatalbefcétibus ma . culis uariegata, quales amp;nbsp;caprearum pelles habere uiden tur,præfertimquæarondicitur» Typhonion») Typhonion appellata eft à Typhone gigäte,eo quod quem admodüfilia ipfius Chimera inferioribus membris fci-licetcruribus ferpentinis amp;draconis fpcciefingitur, fic ctiam planta hæc inferiore fui parte, feiheet radice intor-ta draconis conuoluti fimilitudinem refert» Crocodi-licn») Crocodilion diâa eft à crocodilo ferpcnte,quod animal eftquadrupes in AegyptoiuxtaNilum habitas, amp;nbsp;terra panter ac flumine infeftum: unum terreftriü lin-guæ ufu carcns,amp;; fuperiore maxilla mobili,dcquo plu-ra Herodotus Iib»i.Strabo libro ultimo,Plinius lib»s.ca-pite xf»amp;SoIinuscap,4’» Theriophonon») Theriophonon dida eft,quafi uiperarum cædes amp;nbsp;pernities» J^u fïófi emuiperaeftamp; ferpens» ^óv©-' ucro cædesamp;mors». Sic autem appellata eft, eo quod à noxa 8lt; morfu eorum £ueatur,fiquis herbæfoliis aut radice manusconfricaue rit, autradicem effoftam manibns geftet, ut fcribitDio-, fcorides»Quin omnino habentem ferpentes fugiüt, ideo pereuffis prodefie in potu aiunt,ut tradit Plinius Iib,i4»

Luci.) ideftfyIuæ»Lucus àfyluadiffert, quodhæc cçduafit.illeuero nequaquam,fed manu potius confitus amp;nbsp;religiofus,à facrificiorum luce fic diflus.Eft enfin fan-Ans amp;nbsp;deo alicui aut hominis alicuius cineribus cofecra tus, quâ ob caufam 8c circa delubra deum autfepulchra pofitus»VndefubditApuleius, maximelocisfanAis» Apulia.) Apulia, quam Græci Dauniam uocant, tefte Strabcne,Italiæ regio eft poft Calabriam» Guftumor daci») Alterum exemplariorumferiptumhabet, guftu dulci tanquâ caftanea uiridis faporem habet» Quae leAio.

aro potiffimum conuenit,quod cum dracontea confun^ dereuidctur, congénères enim plants funt, fibiinuicem nomina etiam communicantes,Si fspe una pro altera ac cipitur,funt^eafdem habentes uirtutest Afpidum*) Afpis ferpens eft omnium perniciofiffima,ôicuiusmor^ fus omniû maximeinfanabilis habetur« Porró deafpide plura Lucanus lib,9tSolinus cap^jff^Plinius lib,3,capt*t» Si Iib«x9.cap,4^ Aelianus de naturis animatium lib.i.Dio fcorides lib*ff,ói NicüderinTheriacis,necnon Galenus alicubi Si Ariftoteles atqjTheophraftus« Menfelunio uellulio«) hoceft,utDiofcorides traditpcrmeftem*Et, utPlinius fcribit, Dracunculus ordeomaturefcenteeffo ditur Luna crefcente«

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE SATYR! I«

CAPVT XV«

RAECIS dicitur Satyrion,alqscynoforeWs, ^’^^ entaticos,erythron, panion, ferapion, alqs orchis,Aegyptq mencm,GaIli ura, I» i priapifcon, alq orminalem,alq tcfticuIS leporinuni nominant« Nafcitur in montibus locis folidis Si col* tis,in pratis item Óilocis maritimis« Lege earn menfs lunio uellulio«

i Ad ulcera difficilia Sd cicatrices nigras«

Herbæ priapifei radix tufa SCimpofita, uIccraeX purgat,0i cicatrices curat«

a Ad lippitudinem oculorum« Herbæ priapifei fucco cum melle oprimo oculos inunges,£i lippitudines QC dolores tollet fine mora« bl

DE SATYRIO» CAP. XV. 89

5 Si quis ad muHerem non potent affedarijobligatus»

Herbae priapifei radicem, td eft tefticuln dexh û, lt;]ui maior eft, ter es cS piperis albi grants quadragin» tafeptem, ut in fe habeat femûciam cum herba fupra fcripta,amp;^ mellis uncias t quatuor, amp;nbsp;in uino optimo medicamentum folues, 2lt;: pondo fcrupulorunouem ^'^* per triduS fûmes, ad mulierem affeeftaberis cotinuo,

CO MMENTARii^

PVLEl VS præfenticapite diuerfarumherbarum, utp o te utriufq? fatyrii, urriufqjorchcos, amp;nbsp;orminq fiuc geminalis herbæ nomina óC uir tutes, fub unaiatyrq appellationeconfundit» Quod non ob aliud factum putamus quàm quia omnes ad V euerem ftimulät, Si Venereælibidinis coitus^ con-citatricem uim habent, teftcDiofcoride, Vnde fortaifis quia in hoc pares funt, in ahis etiam nó impares uult effe Apuleius,ideocp hue unicam herbam,quæproprie faty-rion didtur, hue omnes iain didas intelligat, curationcs has fub uno fatyrii nomine nobis proponit,Cæterü qua lis fitamp;quofacilms inucniripoiritharûunaquæqî,haud -absrefucrit fmgularum hiftoriam fubiungere,interim pon obliuifcentes, cui magis propie unaquæq; ab Apu-leio propofita curatio, iuxta aliorum traditionem,cóue-niat Jtaq; fatyrion duum generum eft. Vnum quod à fo liorü numero triphyllon,idefttrifoliüuocat, quoniätri bus plerunqj folqs fradis uirct,rumici, lilióue fimilibus, minoribus tantum amp;nbsp;rubentibustcaukm habet glabru, cubitalemtflorem lilq figura 8^ candidum: radicem bul-bofam porno fimilem,foris ruffo, intus candido oui colore, guftu fuauem Si in cibo ori gratam. Altcrum uero, quoderythron dicitur, lini femini squale fernen habet,

90 COMMENT. G. HVMELBERSH' inaius tarnen firmius^ôCcumkuore fplendensï radio's cortex exterior tenuis ôCruffus,interiora uero candida fun t, grata in cibo SC dulcia uefcentibus.Nafcitur apricis montanisIocis^Etutriqj horuni generi funt radices gc^ minae/ed priori inæquales,nam maior fonper alteratpo fteriori uero equates amp;nbsp;fibi inuiccmpares. Etpriorima^ xime propria eftcuratio hec tertia ab Apuleio tradita.Or chis item duorum gencrumeft. Vnus qui cynoforchis dicitur, qui folia habet circa caulcm, amp;nbsp;in ima eius parte per terram ftrata, molli olcæfimilia, anguftiora tantum longiora^tfiue, utTheophraftus tradit, folia habet fcyl lacea, minora tarnen, amp;nbsp;minore leuore nitctiatcaulcm do drantalem,in quo purpureus flos panditur:radicembul bofam,oblongam,duplicem, mutuo contaducohæren tern oliuæ figura,fuperiorem alteram quæ maior,uegeta amp;nbsp;diftenta eft, alteram uero inferiorem quæ minor, lan^ guida amp;nbsp;rugofa eft.Nafeitur planta hæc petrofis ôC fabu^ lofis locis.AIterautem quem ferapiadem uocant,^ trior chin, folia habetporro fimilia, oblonga, latiora tantum pinguia^, ex alarum cauis emicatia amp;nbsp;inflexa : coliculos dodrantales amp;nbsp;purpurafcentes flores : radix eft ilh minu mis tefticulis fimilis.Et huic maxime proprius eftprim» curationis ab Apuleio pofitæ effedus.Demum eft orm^ non fiue geminalis herba folqs marrubio fimilibus, eau lem habens quadrangulum dimidq cubiti altitudine,cir eaquem exeruntfeuelutifiliquæin terra decliues, in qui bus diuerfum fernen efttin fylueftri enim rotudum inue^ nitur,amp;medio inter nigrum SCcandidum colore j in fati üo autem oblongum amp;nbsp;nigrum, cuius tantum ufus eft. Et huic proprie fecu nda appropriatur curatio.Poffremo quod ad nominis fatyrrj rationem attinet, dictum eft fa-tyrion àSatyris dns fylueftribus in Venerem propenfis, co quod primi ad libidinem concitadam earn inuenerint amp;nbsp;cftêdcrint. Siue quod quemadmodum ipfi natura fua ift cam uoluptatem funt potenuores, fic herba hsec homi nes *

de SATYR! 0^ CAP. XV. ^t nes etiam ad eandé durer, amp;C cócitatiores firmiores^ red da^ Cynoforchis.) ideftcanistefticulus.Kwema-*^^®gt;°f Xquot;? tefticulus. Appcllata eft autem hoc nomine her 1’aàcanumteftibus quibus fimilis eftradixrquf tefticulo rom Sc radicum fibi inuicem cohærentium fimilitudo fc cit, ut etiam tefticulus leporinus diceretur ab aliquibus..

Entaticos. ) id eft arrectonum,eo quod arrigendo ad Venercm ftimulet 8C concitet membrum uiriletfada no^ minis deriuatione à uerbo S4/Ti(VKÖ5,quod Græcis intent di SiC arrigere fignificat» ErythronJ id eft rubrum, à radicis colore, qui foris 8C in exteriorc cortice ruffus eft, facia appcllatione. Fanion.) Fanion dida eft à Panis agrorum dits,Sc hoc eadem ratione qua fatyrion à Saty-ris. Sarapion.) Sarapion alterius orcheos proprie eft appelIatio. EftautemficappelIataherba à Sarapi Aegy^ ptiorum deo, propter lafciuiam impudétem qua is deus Canopi ubi templum SC cultu 8C religione cxcellens ha-bebat,colebatur,uti Strabo tradit,qui geographic lib. 17» poftaliaficait,Sed anteomnia ingensefteorumturba, qui ad folennia per foftam ex Alex5dria defcendut. Nam die ac node nauiculis plena cft uirorum ac mulierum im pudenter canentium ac faltantium cum omni diffolutio ne,amp;iis prætercaqui diuerforia habét foffsimpofitaad huiufmodi relaxationé 8C celebritatcm idonea. Hæc ille.

Orchis.) id efttefticulus.Sic dida herba,quod radices ftbi inuicem coherent qucniadmodum duotefticulü

Priapifcon.) Priapifcosappcllataeft àPriapiadVe-neremfemperparatilafciuia. FuitautéPriapusLampfa-cenus,deciuitateHcllefpontiLampfaco,qui quüobuiri lismembrimagnitudinemmulieribus folatio cftet,Lani pfaceni ipfum ciuitatc expulere: fed poft externis etia mu lieribus gratus, tandem in deorum numerum receptus, amp;hortorumdcus creditus eft. Cuiusfimulachrumpor redo uirili membro fingebant 8C nudo. Vergilius,

Sed ruber hortorum euftos membroftor aequo, n ii

9i COMMENT. G, HVMELBBRGII

Qui teduni nullis ueftibus inguen habet.

Orminalem.) Orniinalis dicta eft ab ormino propter effesSus fîmilitudinem SCuimad Veneremæqualem.

,2. Lippitudinem.) Lippitudo eft oculorummorbus, ubi cum inflammatione tumor hoc occupât amp;nbsp;in his do Ioreft,fequitur^pituitæcurfus,n5nunquamcopiofior uel acrior, nonnunquam utraq; parte modcratior;qui la chrymis mifcetur,ob quodpalpebrainterdumcumocu lo quafi glutinatur. Eftetiâaliudlippitudinis genus, a-ridaefcilicet,quod ^Hfolt;p9a.XfJilai} Græciappellant:inqua neqj tument neq; fluunt ocuh,fed rubét tantum, amp;nbsp;cum dolore quodam graucfcût,amp;nodu præ graui pituita in^ 5 hærefcunt, autorCelfusmedicinælib.ff. Affedari.)

V titur didione affedari pro affici, commoueri,ftimulari SCaccendiadcupiditates amp;nbsp;libidinem Veneris. Obli--gatus.) id eftmaleficio 8Cueneftcio incantamentccp ah Îigatus,detentus,deuindus amp;nbsp;impeditus,hoc eft incan^ tatus amp;nbsp;fafcinatus. Piperis albi.) Piperis triplex eft dif ferentia. Vnum cnim eftlongum uocatû piper,quod arbor ipfius à principio filiquarum modo profert, quod priufquamdehifcatdecerpitur,folecptorrctur.Permatu ritatemuero dehifcens oftenditalterum, quodeädidum appellatur piper. Quod deinde toftumfolibus colorera gisepmutaturin tertium,nigrum uocatum piper, autor PliniusIib.ii.amp;Dicfcorideslib.i. Semunciâ.) id eft unciammcdiam,quæffaterdicitur, Teutonice c'mlot, Si cotinetdrachmas quatuor. Vncia autem eftduodccima pars Iibræ, drachmas continens odo. Scrupules neuem.) id eft,drachmas tres. Drachma cnim fcrupulos continet tres.Scrupulusautcm grana triticea, hordea-ceaue,quibus pondera nuncmetimur,pendetuiginti.

NOMINA ET VIRTVTES

Græd

r DE GENTIANA^ C A P. XV h 95 CA PVT XVI,

R AECi Gentianam dicunt,ijdcm a!oën gal ^^i licam,alq narcen,alïj chironlon, alij bafilis 51 cam, Dardanus aloiten, ItaU gennana, alq cyminalem.Nafcitur gemeUis montibus et ‘Ocis umbrofis.Hæc herba ad omnia antidota facit,ta ^u molli,guftu amaro,tfcapofolido,Virtutes habet,

1 Adferpentiummorfus, dX^°* Herbæ gentiane radicem ficcarn Slt; in puluerem ’”’ redadapondo drachma unius dabis in uini cyathis tribus potui,ualidiffime proderit,

1. Ad aures malas, Herbæ gentianæ fi dederis ut fupra potum, mira beris uirtutemetus,

COMMENTARir,

VALIS planta fit gentiana,amp; à quo inucta, do ^‘^^ ”°® Diofcorides lib. j, cap, 4. inquiens, A Gcntidclllyriorum regeinuenta primumgen tiana effe creditur, à quo etiam factum illi nomen eft.Folia quæ à radice fia tint feproferunt iuglädi nu ci aut plantagini fimilia habet colore rubefcente,à medio üero cattle præfer tint cp in fummo cacuminebreuibus in cifurisdiuifafuut,Gaulis illi eft grandis,cócauus,leuorc nites, digitali craflitudine, duüm cubitorum altitudine, geniculis interfedus, maioribus intcruallis folia profe-rens, Seinen habet in florü doliolis latum , leuc, glumo--fum,figura ad fpondilfi fernen accedens, Radicêlongamt longæ ariftolochiæ radici fimilem, craffam, amaramep, Nafcitur in altiifimis montium uerticibus,iifdcmcp um^ ; brofisamp;aquofis,Vfus,utPlinius ait,in radices fucco, ;

Aloën gallicam,) Aloë gallica dida eft ob radicis fi- gt;nbsp;militudinem aliquant, quant utrumq; genus redà fub ter gt;nbsp;n nf

^4 COMMENT» G» HVMELBERGn ramagit Seuabamaritudinis fimilitudincquâcumaloê gerit,ôCquautraqj non parum participai Narten,chi ronion») Narce 8C chironion dida cil, co quod radice habeat figura quadam tenus fimilem radici centaurij ma ioris,quod ctiam narce Si chironion uocatur, quoru no minum hoc à Chirone Ccntauroqllud uero à torpore il li inditum eft, vc^Kx enim Græcis torpor eft, Bafilicâ,) ideftregiam,quoniam àregefitinuenta, êae'rAîvç enim Græce rex dicitur, è«,lt;fl'Ä^K6Q uero regius, Dardanus,) îd eftTroianus, à Dardania quæprouincia eft Afiæm^ norisSiPhrygiæ, Aloiten,) AIoitisdidaeftàDarda nis,eo quodaloë ctiam diceretur, auteadem rationequa aloëquoqj appellataeft, Cyminalem,) Sidegiture^ tiamapudDiofcoridcin,nonautem comicialis, fuit^fa cilis lapfus de una in aliam,mutatafcilicet litera y in o,Si litera n diuifa muta tacp in duas fcilicct c Si i, ut ita ex di* Ôione cyminalis fada fit comicialis, Gcmellis montP bus,) Per montes gemellos intelligo alpes, Si qui hijs ' fubiacentfubalpinos à Plinio uocatos, in quorum fum^ misSialtiflïmisucrticibus cacuminibus^ nafcitur,uti teftatur Diofcorides,In Illyrico tarnen præftâtiftîma pro ucnit,teftante Plinio Iib,x5',cap, 7, licet ubiqjnafeatur, Antidota,) Antidotum dicitur quafi contra datum»

ab îw2',quodcftcontra,Si£/'ôlt;j'/çdatio,Diciturautemnia xime de medicamétis quæ aduerfus uenena däturtquam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

vis ctiam quia grauiflïmis cafibus opitulant,in alijs mot bis ali qua ndo,Jicerraro,prccipue tarnen neceflariafunt, utitraditmcdicinfIib,5',Cclfus, Facit,) Faccrehoclo co pro conducere,prodeffe,Si utile effeaccipitur, Sca^ po folido,) ideftuafculo integro,Scapus diciturfiliqua Siuafculuminquofemcn continetur,utfabæ,papaueris Si fimilium. Sciendum tarnen in altero cxemplariorû no ftrorum hic non legi feapo folido, fed caput folidum, id eft radix crafla Si compacta, Vocat autem radicem caput, quia quemadmodum à capitc in totum corpus nerui Si per

DE ORBIC Vt ARK CAP., XVtr. 95 perhos motus Sófenfus denuantur/icaradicetotaplan ta exontur Sc progreditur merementume^ accipit*

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CYCLAMINIS»

C A P V T XVIU

RAEcis quibufds dicitur eyetaminos, altfs cifTanthemó, altjs ciflophyllon^ altjs chelonion, Zoroafter chelona fympla# tes,Ofthanes afpho,Prophète miafpho,Aegyptij d« tothos,Italtorbicularein,alïjpalalïam,alij rapum ter» rx,altj rapum pordnum, altj terræ malum uocantfî» uepanem pordnum ,Syri elardia, Nafdtur lods in# culu's autmontuofis*

i Ad caput deplendum»

Herbæ orbicularis fucen cum uino aut aceto opt! mo naribus infundes,mirabiliter fanabit»

i Adaluumcondtandam» '

Herba orbicularis in colly rid fa da SC inieda, ca. thatticum eft,

? Ad fpknis dolorem».

Herbæ orbicularis fucci cyathum unum,6C aceti optimi cochlearia quinep,diebus cotinuis nouem poa tui dabiSjmiraberis effedum bonumJtem radix eius in collofufpenfajita ut contra fplenem pendeat, effia cacitermedetur, NâôC cyclaminis fucco fiquisanu tetigerit,mira eelerirate alui folutionem experietur». Lege earn omni tempore»

COMME NT ARII».

«)6 COMMENT* G* HVMELBERGII ^^^glYCL AMINOS qualisherbafit, nôdocctApa Icius, quart ex Diofcoride illam deferibemus^ qui ait hederæ folia habere, purpurea, uaria/u ^^^Slpra infra^albicantibus maculis, Caulem ion gitudine quatuordigitorum, glabrum, carentem^fogt;' lns,in quo flores tofarû figura fuut colore ad purpuram inclinato* Radix illi eft nigra, rapo fimilis in latitudinem fc pandens,Nafcitur umbrofis locis,præfertimqp fub ar^ bonbus* Dida eft autem hæc planta cyclamen fiue cycla -minos,utrunqjcnimdiciturtaborbc qui WK\amp;^ Gïxcc dicitur, eo quod in orbem circumada, SC quafi rotunda fit radix eius* Quae ratio ctiamfecit ut orbicularis dida fit à Latinis»Plinius lib»»r»tuber terræ etiam uocari dicit.

amp; in omnibus ferendam domibus t fi uerum eft, ubi fata fit, nihil noccre mala medicamenta» Amuletum uocant, narrant® eaebrietatemrepræfentari» Hæc ille» Ciffa* ron») Ciffaron dida eft quafi hedcra, eo quod folio fit hederacco, id eft hederæ figuram referéte, à qua hedera, quæGræcis «w©-' amp;nbsp;K/at^OjU dicitur, appellataeftetiam ciftanthemon Si ciffophyllon, quorG hoe nihil aliud eft quam hederæ folium, illud uero flos hederæ» Chclo--nion») Chelonionuocata eft à tcftudine, quæ Grxce X^Xtov» chelonedicitur,co quodteftudinis formafitra-' dix,fiuequod eateftudoucfcatur,utaliquiuolunt» Pa laliam») Palaliadidacftàformapalæquæ rufticumin-ftrumentum eft quo frugcs SC frumenta ucntilantur put gaotur^jSf alio nomine uannus dicitur SCuallum, uela brum,uctilabrum^» Rapumterræ») Sicappellaneft eo quodradixrapo fitfimilisóf fubterralatens»Etquia porcis ac fuibus gratuseftcibus amp;nbsp;pabulu, dida eft etiam rapum porcinum» Malum terræ») Malum terræ dida eft à mali ôC pomi figura, amp;nbsp;quia fub terra latet radix»

Panem porcinu») Panis porcinus cftappellata, quia radixfuibus,utiamdidüeft, gratuseftcibus, óf apanis figura quæ in orbem ada eft,n5 tarnen in globum aftur--genS|

DE ORBICVLARI. CAP. XVIL 97.

gens, fed ueluti in medio preffa pondéré in latitudinem fe explicat. Et ab hac Latina appellatione Germani cam süw oder feh-ityabrot nommant. Ad caput deplendum J G. r« boc eft, ad capitis humorcs fuperfluentes minuendos ôC. enacuandos, caput^ab qfdempurgandumSialIeuian^ dum,id^fternutamenta ciendoSiexcitando. Aluû.) ± Ventrcmfcilicetaftridum.AIuus dicitur in qua cibipoft quam inucntriculo funt confedi dilabuntur, amp;nbsp;medio umbilico adnexa eft. In collynum.) Collyriû eft me^ dicina,quamGræciàforma ßä^«vo/j,ideft balanum, La tiniglandent, amp;nbsp;noftraætate uulgo à fupponendo anui fuppofitorium dicût,quod ucntris laxandi amp;nbsp;cmollicn-di concitandi^ gratia in anum immittitur. Eft etiam col lyrium medicina ocularis,quf in oblonga SC balani glan dis CJP formant rcdigitur, amp;nbsp;fic donee ufui fit feruatur.

Catharticum.) id eftpurgatiuum SCexcremetorum atquchumorummalignorumedudiuum. Cyathum 5 unum.) ideftunciamunamcumdimidia. Cochlea^ riaquinqj.) id eft drachmas feptê cum dimidia. Con trafplenem.) ideftèregionefplenis 8ciuxta,atqj,utalia literahabet,circafplenem,qui Latinelien dicitur.

.NOMINA ET VIRTVTES

HERB AE P R 0 S ER P I N A C AE . i POLYGONIVE.

CAPVT XVIII.

^^^ OLYGO NON, alq cyftochalcn, altj polygon *'^*®®*®^Q“^'®Qgt;halrion, altj chih'ophyllon, alt) polycarpon,altj carcinethron, alij clino podiontes,alitj myrtopetalon,alij heraclian, aliqui pedalion uocant, Aegypttj thephin, altj ftema ^hiPj Prophete gononheroos, aliqui onycha myos, lt;nbsp;A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

9» U APVLEI PLATONICt lulifanguinanä, altj profcrpinacam,alij fcorpmacär alq ftatiimana, amp;^ quids mifere luuiü. Naicitur ubic^ Iods cultis 06 aggenbus.Legito earn æftiuo tempore»

i nbsp;nbsp;nbsp;Ad eos qui fanguinem reqdunt»

Herbae proferpinaeæ fuccum cum uino optima auftero fine fumo tepefadum iciuno dabis bibere per dies nouem,miram rem experieris»

x nbsp;nbsp;nbsp;Ad la ten’s dolorem»

Herbae proferpinaeæ fucco cumoleorolaccofar« pius perunges,dolorem tollit,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad mamillarum dolorem quælay die habent amp;nbsp;tumorem»

Herba proferpinaca tufa cum butyro fubada, Ô^ mamillis impofita quae dolorem 06 tumorem habent, dolorem et tumorem perfectiffime to!lir,ita tarnen ut ufqi in tertium diem medieamentum ponas»

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad oculorum dolorem»

Herbaproferpinaca,fi uadis ad earn ante Solls. ortum,06 dreumferibis eam cum annulo aureo,06 di cis:Tono te cum annulo aureo remedium oculis, de« inde poft triduüm anteSolis ortum iublatam, circa# dabis collo,diligenter proßeiet,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad aurium dolorem»

Herbae proferpinaeæ fuccus tepefadus 56 in au. rem ftillatus, mirifice dolorem tollit, Nofipfi expert! fumus. Tamep potenter proficit, u 156 ulcera quoque aurium fanet,

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Addyfentericos»

Herbæ proferpinaeæ fuccum cum aquacalida po. tui dabis quantum tibi uidebitur,fanabitun

DE PROSERPINACÄ^ CAP* XVIIÙ 99

7 Adquartanas*

Herbæ proferpinacæ fuccum cum pipens gram's «ptemautnouemfub acceffionedabisbibere* Lege «am die Ioms,Luna decrefcente*

COMMENTARII.

ROSerpinaca flue polygonos , herba eft '*ulg3ris,nunierofos,graciles 6lt; tencros raniu 1 Ä M2l ^^^ Habens geniculis interfeä:os,graminis mo H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do per terrain ferpentes,folia rut3e,Iongiora ta

men 8Cmolliora,8lt; fingulis folios adnatum fernen,quam ob caufammafculaappcllatur, flores candidos autpuni ceosXftSCalteruinproferpinacx genus,minoris tarnen efficaciæ,ôlt; fœmina appellatunScd de priorc mafcula po tiffimum prjfenti agitur capite,8lt;Teutonice quot;wäggraß fiuc yvagdrin uocatur* Porro proferpinaca didaeft, quod per terrain fcrpat,SCnó in altum tollatur* Polygonos autem àGræcis appellata cft,utaliqui uolunt,à feminis copia 8C inultitudine,quoniam tpau illis multum, ^óv©^ ucro fernen fignificettqux ratio etiam fuit ut polycarpos qfdem diceretur,fiquideniGræcorûmedicis a^ç fernen figni-ficat.Aut’utalli uolunt, diâa eftpolygonos à gcniculo-mm frequentia amp;nbsp;inultifudine, à yôvu quod genu fignifi cat,ôf per diminutionem geniculumtquæ ratio etiam fe-cit ut polygonatos qua ft geniculata, Sf, ut nunc uocant, centinodia fit dicta,à didione yôtaç,qucd etiam genu fi-goificat,Scribonius tarnen Largus polygonon dnftem ait,quia multuin fit,5f ubiqj nafcatur* Aiphaltion© Afphaltion appellata eft, ut uolunt, aut à bituminis odo re,autà bituininofitrifolijfimilitudine* Chiliophyl-lonj ideftmillefoliû, àfoliorûnuméroamp;multitudine ficdidum* Clinopodiontes*) Sicdiânuidcturquod in terrain inclinetur,ôc non in altuin furgattquæ ratio 8C pedalio nomen feciflepotuit* Myrtopetalon© id eft

0 X

lt;'ÏOO COMMENT. G. HV MELE ERG TI myrteum foliu,à fimihtudine fie dictum, Heraclian,) id eft herculcam didam uolunt aliqui à lentoris fui firmt täte, qua herois illius in laboribus amp;pcriculis patiétiam æquareuQuæ caufa etiamfuiflepotuitutgonos heroos, id eft fernen herois dida fit,à yóv©^, quod genituram 8C fernen fignificat.Hf«g uero heros eft, Onycha myos.) id eft unguent mûris,ovu^ enim unguis eft,^^? uero mus. Sic didum forfitan à funilitudine quadS folq ad unguem muris. Sanguinariam,) Sanguinaria,fiuc, utCelfus ' uocat,fanguinalis appellata eft à ui amp;nbsp;potcftate, qua fartgt; gainiseruptiones amp;profluuiaomnia e quacunq; parte is fluxerit,inhibct,fupprimitSlt;fiftit, Scorpinacam.)* Nomen hoc habet à fcorpionibus quibus egrcgie aduer fatur Mifereuiuium.) Sic uocata eft quod miferant uitam agat, Nam in ups nafces pcdibus femper calcatur, amp;nbsp;in fublimcerigi non finitur,fcd depreffum humiferpe

C. I. recogitun Reqciunt,) ideft per os expuunt,exerçant amp;nbsp;eiiciunt,expellunt^, fiue ex uentriculo,fiuc ex fpirita^

5 libuspartibusautahisidfiat. Lade,) ideftlac,Vtitur didioneeomodo non femel Plautus, ut in Bacchidibus cum aitjHaud fcio quid eo opus ftr,Quæ nee lade,neela nam ullam habet,Etin Menæchmis, Nee aqua aquf,ncc Iadeladi,credemihi,ufquam fimilius.Item in Militeglo 7 riofo,Tamfimilem,quàmladeladieft» Subaceelfio^ nc,) hoeeft, anteparoxifmum8Ctempus exacerbatio-' nis afflidionis^ morbi.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE ARISTOLOCHIAE,

CAPVT XIX»

GRAECIS dicitur aridolochia, alqsadrarhy za,ali}s melocarpon, alqs ephefia, alps de. mautiSjalijs pyxtonos, alijs dardanos, alijs iontitis.

DE ARISTOLOCHIA^ CAP. XIX. , loi «ontitis,ah'js tocites,alqs teuxinos, ali'js chamaemelo, alijs opens, Aegyprif tfopoëpjtali terræ malum, Da alüsfo ciabfînthtumrufticum,talîj feardian. Nafciturlods p^ofph niontiiofis,folidis,calidîs 8C cultis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^*

i nbsp;nbsp;nbsp;Ad uim uenenû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^**

Herbam ariftolochiam pifatam cum mero potui dabis,uim«cneni mneit.

i nbsp;nbsp;nbsp;Ad febres acemmas.

Herba anftolochia ficca fuffumigabis febricitan# tem Slt; hilariorem cum facies.Fugat amp;nbsp;dæmonia.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fibulas»

Herbæ an'ftolochiæ radix fîftubs inferta ccleritcr expurgat et ad fanitatem per ducit.Medici quoiç fine ca nihil feliciFer curare poffuntt

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Frigore exuftisgt;

' Herba ariftolochia ex oleo iifq? ad calefadionent pim habet cum axungia porcina»

' y Contra ferpentium morfus 8C hominum»

AriftoJochiæ radicem pondère denarq unius in uini hemina fæpius bibat,difcutit uenena.

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Si infans contriftatus fuerit*

Herba ariftolochia fuffumigabis infante,hilarcm facit, ÔCconualefcitinfans,fugato daemonio.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;AdeanceromataquæinnaribuS:

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nafeuntur.

' Herba ariftolochia cum cypero amp;nbsp;draconteæ fe» mine trita amp;nbsp;cum melle impofîta,emendar.

COMMENTARIb

0 üi

tol COMMENT. G. HVMELBERGft im^æ^jRlSTOLOCHlAE genera præcipua funtduo^ unum rotunduni, SC, ut Plinius ait, tuberibus radicum rotundis, folps inter maluani amp;nbsp;hede éi ram nigrioribus pinguioribus^ôCcûacrimo nia odoratis, modice rotundis, teneris, pluribus ab una radiccerüpentibus germinibust uiticulæillilongæfunt, flores candidi,pileolis fimiles, in quibus quod rubetgra ui odore fentitur, 8C radix in globum rapi mode rotund datur.Ethancfccniinaniuocant, uttradit Diofeorides. Altcrunigenus eft quoduocaturmafculaariftolochia,et cft longa, Si longioraquàmrotûda habet folia, ramulos tenues,longitudine fere dodrantali: florem purpureum grauiffime odoratum,qui cum dehifcere cceperit,piro fi milis fic Radix illieftcraftitudinedigitali, 8^, ut Plinius ait,baculi craflitudine,IongitudinedodrataliquatuóruC digitoru longa. Vtriq; buxeus intus color, guftu amaræ funtSC odore uirofo, Eft ÓCtertiaquaeda ariftolochialon ga,qu^dematitisuocaf,raniulos habes tenues,folps mo dice rotundis minori fedo ftmilibus pknos, habet^ ru^ tæ flores, radices longiffnnas, tenues, craflb 8c odorató cortice ueftitas,unguentariis ad unguenta expetitas.Cs terum didaeft ariftolochia,quodpuerperis egregieopi^ tuletur,Slt;,utDiofcoridcs ait,quoniam effet x/isn Aox^' ^a-ciiq, id eft optima, non grauidis, ut interpretatuseft Plinius,fedpuerperis*af(S'lt;icnim idemeft quod optima, Ao^w^c/cü uero funt quæ iam pariunt, autpaulo antepe^ pererunt,amp; non grauidæ quæ uterum gerunt. Aó^'« “^^ ro funtpartus dolores, partus ipfe,amp;poft partum fecun dæ, purgationesepaliaeomnes quætunefiunt. Adra^ rhiza*) Sicdidaeftaradicis craffitudine quaficraffira dix» «i/'f« enim craffum, robuftu amp;nbsp;magnum fignificat, yz^ot, uero radix eft» Mclocarpon.) Ariftolochia rotunda mclocarpon appellata eft à mali feu pomi, quod Grxcis i^Mp dicitur, forma globofa. Et quia fub terra

gt;

DE ARISTOLOCHIA» CAP. XIX. joj ralatct, Latiniftiam tcrræ malum, amp;nbsp;Græci chamæmc-ton uocant. Et opetin, quod in terræ cauerna fublatcat, quæ Græce OTTH dicitur» Ephefia.) Didacftephcfiaà DianaquæEpheficolebatur, eo quodquemadmodum deailla puerperis ôlt; parturiétibus opitulari credebatur, ficetiamhcrba hæc qfdem adiumento amp;auxilio eflefo^ Icat. Ckmatitis.) ideft farmentana dicta eftpropric tertia fpccics à fermentis cius quibus unguentarp uti fo^ lent. Pyxionos? ideft buxea, à colore buxeo quern utriufqj radix intus habet.7rvg©gt; enim buxus eft. Dar danos.) Hæc didio fi herbæ appellatio eft,ut omia qux uiderelicuit,exemplariaprætendunt, tune à loco fie dû ôa erit,eo quodillic forfitan copiofior,fpeciofior ac mc^ liornafceretur.Sed uidenum potius legenda fitutaliâs rtiam fæpius in prioribus,uidelicet ut fit gentis uocabu* lum, quæ illameo nomine appellet quodmoxfequitur in impreflb codiceiontitis,fiueutalterS excmplariorum noftrorum habet, tocites. Quorum hoc àpartu habet, quemadmodû amp;nbsp;alterum teuxinos, feu potius una dem-ptaliteratcxinos,id^ eadem rationeamp;caufaquædida cft ab initio in didioncariftolochia quoniam parturient tibus utilis fit. Illud uero alterum lontites habeta uiola, quæ’top dicitur, cui flos purpureo colore fimulatur.Et hæc fecundogencriconuenitappellatio. Aduimuene C.r. ni.) id eft contra uiolcntiä,nialignitatem amp;maleficium «eneni,Eftautemuenenum quiequidaflumptumautat tadurn nocet, amp;nbsp;naturam eius cui approximaturimm« tat.Quod in corpore operatur,teftante Auerroë,aut qua litatibus primis,aut à tota fubftantia, autfortitudineat-fra(îtionis,aHtuitæcaIorcmremouendo. Frigoreexu- ^ ftis.) Vrit tu calor turn frigus,licetaliâs diuerfæ SC con-trariæ fint naturae; amp;nbsp;fimiles in quibufdS loeis effe æftus immodici amp;nbsp;fngorum cffedus,teftatur etiam Plinius.Et utriufqj meminit etiam Vergilius inquienSj

Rapidiue potentie S Qüs

104 COMMENT^ G. HVMELBERGII

Acrior,aut boreæ pcnetrabik frigus adurat» Item Q_, Serenus libri medicinalis cap» ffo. utnqjuft^om mederi docens,air,

Suntdiuerfa quidem malafrigoris atq; caloris, Sed tarnen amborum fimili nocet ulcere uirus» Illa quoq; ufta pûtes quæ funt niue læfa rigenti» y ' Morfus hominum.) Hominis morfum effeueneno^ fum,ut hic prætêdit Apulcius,teftatur etiam Q^Serenus medicinalis libri cap» 4^ ubi illi mederi docet. EtPl'tuus naturalis hiftoriælib»xs,cap444nter afperrimos uelhomi nis morfum numerari tradiuQui etiam perniciofior eft, fi à ieiuno infcrtur,tefte Auicenna,qui fexta quarti tracta tu 4» ca» »»ait, Deteriormorfus eft ille qui eft à ieiuno fine fit homo aut non homo, 8i maxime etiam fi ieiuno inft^ ratur»Nocet autem hominis morfus faliuæ morfo uulne ri illatæ caufa,non obftate quod natiui caloris ueftigiuiU quo cibicodionemadiuuatjObtineatfaliua^Verumquia alter alteri tempcriemhabcthaudconformem, hinefit, ut aiunt, quod faliua unius fcilicet mordentis alteri mor fo fitnoxiaSCuenenofa» Denary») Denarius drachma pondus eft.Plinius lib»«, circa finem, Drachma Attica, fereenim Attica obferuatione medici utuntur,denary at gentei habet pondus,Et Africanus medicus in tradatu de ponderibus amp;nbsp;menfuris,poft uariarum drachmarum enumerationem ait, Attica ergo utendu eft quo adpon-r dus amp;numifmata,fiquidempondcreamp;facultate,fiueua lore Italic« par eft, quæ denarius uocatur : plurimi enfin hune ferè in omnibus Italica utuntur, Hemina,) He mina menfuræ genus eft,8c fextarq medietas: cótinetaU' 4 tem in fe cyathos fex, Poridere uero pédet, uini quidem, ut Africanus tradit,uncias quatuordccim:olei uero,quo pondéré in liquidis nunc cómuniter utimur, uncias nogt; 6 üem:mellis autem uncias quindccim, Contriftatus,) ïdeftperturbatus,inquietatus 8Cperterritus ceu pluru mumillisacciditàftrigibus SCmulieribus ueneficis,^^ damo-

DENASTVRCIO» CAP» XX» 105 dæinoniis,no(S;urnis^temculamêtis, quarein fincfub iungit, Fugato dæmonio» Canceromata») Per tance ;^ romata cancruminteUigit 8C carcinoma,uitiü quod non folum earn pattern corrumpit quam occupauit,fed etiam ferpit»Eft^ nunc cum ulcere, amp;nbsp;cancer uocaturtnuc ue^-to fine ulcere, ôC carcinoma dicitur : fttep maxime circa fa ciem,nares,aures,labra,Sc in foeminarum locisacmam^ mis fæpius,utqucraræ,fungof3e humorem eius craffum facilecxcipiant,Celfus libro y» Cypero*) Cyperusin iancoru genere eft,caule angulofo amp;nbsp;radice odorata» Cu iushiftoriä8Cm£dicinamtraditDiofcorideslib»i»cap»4»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE NASTVRCII»

C A P V T XX»-

RAECi Cardamon,alij cynocardamon, alq iberin, alq cardaminam, Aegyptiffemeth, Itali nafturcium» Loge earn menfe Martio. Ad caput deplendum»

Herbænafturcq fuccum naribusinqcies, caput depict amp;: de phlegmate purgat,Hoc nafturcium non feritur,fed per fe nafeitur circa ima parietum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

i Ad capitis uitia,porrigin€s amp;nbsp;furfures»

Herbx naftureq fernen tritum QC cum adipe anfe lino mixtum,albitionem furfuris de capite eqeiet» 5 Ad cruditatem»

Herbam nafturcium amp;:: pulegium ex aqua dcco= ûumbibercdato,emêdabitôCdiicutiet cruditatem» ’ nbsp;nbsp;4 Adftrumas»

io6 COMMENT. G, HVMELBËRffri

Herbam nafturcium cum lomento tritam fuper ftr «mas impones,fuperpofito folio oleris.

y Adfurunculosfanandos»

Herbam nafturcium cum fermêto imponito/on coquit Ô^ fanau

COMMENTARY

ASTVRCIVM duorum generum cft,unum fa tiuum, quo nunc communiter æftiuo tempos rccûladuca, oko, accto ôC fakcœnas inchoa^ ——«J mus.Alterû eftagrcfte,dequo maxime intellk git hoc capite Apukius,quod uel hinc conigimus,quod poftprimam curationem fubiungit, Hoc nafturciû non fcritur,amp;c.NQjnenautemaccepitnafturciû, uti Plinius Iib.19.ait,à nahum tormento.Et inde uigoris fignificatio prouerbio id uocabulum ufurpauit,uduti torporem ex^ citantis. Cardamon.) Cardamon didum uideturà corde,quodàGræcis K^J'l«. nominatur,ôiinquoanimi fedes cft. Siquidem cordi utile SC accommodatum eft, Si animi torporem exacuit. Et eadem eft ratio aliarumap-' pellationum,quæfuntcynocardamon SCcardamina.

Hiberis. ) Hæc propric agreftix naftureq appellant Ctl eft. Porrigines SCfurfures.) Porrigo quid fit, doch Serenus dum ait,

Eftinfenfibilis morbus amp;nbsp;noxia forma. Cum caput immenfa pexum porrigine ningit, Copia farris uti frendentibus æditafaxis.

Et Corn.Celfuslib.6'.Porhgo,inquit,eftubi inter pilos quidam quafi fquamulæ furgunt, cæ^ à cute refoluun^, tur,ôC interdû madent, multo fæpius ficcæ funt.Id^ eue mt modo fine ukere,modo exukerato loco: huic quoqj modo malo odore,modo nullo accedente: fereep id in ca pillo fit,rarius in barba,31iquSdo etiam in fupercilio. Vf , deturep Celfus hac defcriptione duo porriginis genera feccre.

D5 N AS TVR Cl 0, CAP. XX« toy feccrCjUnam humidam 8^ cum exuiceratione, altera fic-cam amp;nbsp;fine exuiceratione,quam à furfuruni, quæ farinac purgaméta funt,fimilitudine furfures etiarn uocant t nee Græcis alia ratio eft idem malum Trlrufa. 8C niTv/io^o-ipuo cantibus. Suntenim furfures malum, ubi fpontc fuaex capitis fuperficie tenues SCfurfuraceæ fquamulf citraex-ulcerationem decidunt: quod malum fit fubeuntibus in caputmalo corporis humorc,falfâuepituita, autbiliofo fiC melâcholico fanguine,uti tradit Paulus Aegineta,Plinius Græcorum nnuyAnuncporrigincm,ntinc furfures interpretatur. Albitionemfurfuris.) hoc eft,furfures îpfos 8C fquamulas furfuraceas albicantes. Ethæcanti-quiffimi exemplaris noftri fcriptura eft,Iicet in alps aliter Iegatur,utpote,ablutionefurfuresî qua ledionem etiarn non improbamus,fcd prior magis nobis arridet. Cru 5 ditatem.) Cruditas dicitur cum cibus in ftomacho uen triculóue,aut ægre aut nullo modo concoquitur: Græci hanc a7r£-^'(ï^j,illam J^jcsri^iap uocat,fiunt^ ambi’ com mu niter ex frigiditate aut fuperfluentc ingurgitationc.

Lomento.) Lomentum appellatur farinafabarum, 4 utfcribitPliniuslib.is.cap.ii. OlerisJ ideftbrafficae potiirimum,quae,utinquitCato, omnibus oleribusan-tiftat^Olusenim generaliter dicitur omis herbafolps in-tubo fimilis, cuius folps amp;nbsp;caule in cibo utimur. Theo-phraftus, Oleracnimuocamus quæ in ufu cibario funt, ut intubum,aphaca,porccllia, fenecio, atq; in totü quæ-cunq; intubacea funt propter foliorum fimilitudinem

Fermento.) Fermentum quo pado fieret antiquitus i^ amp;uarios cius modos traditPlinius nat.hiftdib.is.cap.«» Nuncautem quemadmodû 8C Plinp tempore fit exipfa farina quæ fubigitur priufquam addatur fal ad pultis mo dum décoda, amp;nbsp;relida doneeacefcat. Vulgo autem nee fufferuere faciunt,fed tantü pridie afferuata materia utun tur,palam^ natura eft acore fermentari.

P ‘i

Io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U AFVLEI PLATONIC!

DE HIEROBVLBO^

CAP VT XXL

ASCITVR ub^ci’rcafepesjôôloci'squitus ^'^^^ fordidis,Et: has habet utrtutes«

i Ad arttculorum dolorem» ■

Herbæ hiertbulbi accipito unctas fex, feut' capf lt;* ni tantundem, olet cyprintlibram SC unctas duas, ih fc pifatis SC commixtis uteris, dolorem arttculorum tollit» a Si mulier habuerit lentiginem in facie»

Herbæ hiertbulbi radice cum 1omento luptnacco commixta, mulier fi faciem laueric, lenttgtnes ftatim purgat»

COMMENTARIL

IER ON bulbon interpretanturbulbumagrcx ftem,qui Graececokhicon amp;nbsp;aliquando ephe-* meronappellatur» Noftrotempore hermoda^ dylos uoeätt Bulbus eft, ut Diofcorides Iibt4» fcribit,qut autumni exitu florem profert albicantem, fi' milem crocino,8lt;poft flore folia bulbo fiiuilia,pinguio--ratantum»CauIcmdodrantalcnl,rufTofemine,Radiceni cortice fubnigro,quo nudata,Candida, tenera, dulcis 5C fucco plenamuemrur, Habetbulbus ipfe in medtodiuk fionem ex qua flos erumpit* Nafcitur in Meflania plurk mum Slt; Colchis.In cibo fumpta radix fungorum modo enecanNefallatprobulbofumptum, defcriptum à no^ bis id eft, Ignari enim fuauitate cius magnopere trahun^ tur,Hadenus ille.Didus eftautem hicrobulbus, id eft fa cer,quafigrandis bulbus5Cmagnus,qui admedicinam cftaccommodatior,foIentcB aereftia domefticis commu niter

D E H I E RO B V L B 0t CAP. XXI. 109

niter maiora nafdtGræcos ante antiquitus quæ grandia erät/z^aj/acrauocafle, baud in ambigue eft.Nä fic HÓ^ mcrus/24'';xfl^.i.pilt;'ccni facrü dixit, grande et magnum intelligenStSicmedici os facruni,SCmorbum facrum, ÔC Vergilius auri facram famem,co quod grandia eifent,uq caueruntt Sic cnamnüc Apuleius hieronbulbon uocat agreftem, qui hqs qui edendo funt, fit maiort Differunt enimnon folum colore, figurai fap ore, fedSC magnitu dine quoqj bulbi,autore Theophrafto lib,de plantis st

Locis fordidiSt) id eftlocis nó cultis, per quodagre ftemintelbgimust Ad articulorü doloremt) Articuli CtU funtcorporuinnodi,utPlinius uocat, qui neruorumali ubi interuentu, aliubi ambitu, aliubi tranfnu ligantur; Græci afSf« uocant,amp;indemorbum KpC;gt;i'T/p,ide(tartu cularem, quiarticulos aut omnes autplurimos infeftai» Vnde Qt Serenus mcdicmalis Iibri cap^j?» ait, Si uero ar ticulos tabes inimicaper omnes hæferittQuo morbo En nium laboraffe idem Serenus teftStur dicens,

Ennius ipfe pater dum pocula ficcatiniqua, Hoc uitio tales fertur meruiffe dolorest

Eftautemmorbus bic, utfcribitGalenus, inflammatio quæ circa articules coit permanens^, male^ affedis ncruis uebementilfimos dolores adferës.Cuius fpecies funt ifcbias,podagra.chiragra,8Gd genus morborum abi,lo co tantum differentes, nam ab eadem caufa proueniunt, utpote exbumore craflb amp;nbsp;pituitofo, cui aliquid bilis ad mixtum eft, amp;nbsp;neruos quibus neduntur, amp;nbsp;motum ba-bentarticuli,doloreafficiuntt Olei cyprinit) Oleuni cyprinum eftquodex cypri flore conficitur. Cyprus au temarboreft,quamRomaniliguftrumdicunt,cuiushi-ftcriababeturapudDiofcoridemlibatCaptnrt Eenti- 1 gineSt) Lentigo quæamp;Ienticuladicitur, corporis macula eft rubicunda amp;nbsp;liuida,Ienti non multum abfimilis, finde amp;nbsp;nomen habet: in foeminis praecipu« fe depro-mens, potifTunum^ m facie, licet alibi etiam aliquando

p m

no U APVL EI Pt ATOMIC!

fiat. Cui non multunidifTimiks funtuan SC cphelides, quas curarcpenè ineptiæ funt, federipi tarnen feeminis cura cultus fui non poteft.Porró de his latius Cornelius Celfuslib.«-,. Lomentolupinaceo.) id eft farina lupi-norunitLupinus auté leguminis genus eft, de quo Dio-fcorides lib«»,amp; Plinius lib,13»

NOMINA ETV IRTVTES

HERBAE APOLLINARIS^

CAPVT XXIL

R AEc I Derccanjalq ftrychnon manicon, a* ’'^ dorycnion,altj cacabon, Itali apollinare, alp baccinam,Dacicolida.Apollo hanches 3am fertur inucnifle, QC Afclepio dediffe, Qc apolii* naris nomen impofuiHe,

I Aduulnera,chironia0^araneo# ' rum morfum»

Herbam apoUinarem cum axungfa uet^rc fine fa Ie libra una teres,06 uinum uetus cyatho uno, fine fti mo fimul commifces,£lt; facies quafimalagma, ÔC uul neriimpones,fanabitur mirifice.

COMMENTARIL

POLLINARIS hæceft,non eaquae alionomi nehyofeyamos dicitur,ettradatacftfupcrius cap,4,fed folani fpccies,quam Diofcorides li-bro 4.à Romanis apoUinarem minorem uoca ri dicit,cuius hiftoria habetur etiam inferius cap, 74. ubi ftrychni fluefolatr genera defcribit, è quorum numéro haecapollinaris cxiftit, cuius appellationcs amp;nbsp;eu rati ones nunc feparatim ab alijs tradat,quemadmodum etiam in alqs

D^ APOLLINARL C A P. XXII. m alijs quibufdam herbis quæ plures habet fpccies aliquan dofacerecofucuit. CurautemdidafitapoUinaris, refert autornioxpoftnoméclaturasgt; DerceanJ Derceadi^ öa uidetur à uerbo Grfco if'ifKU, quod cft uideo, eo quod œntra hébétés oculos radicis fuccus cum melle utilitcr «nungitur, autore Diofcoride, Siuc quod folia habet fi-milia herbæ circcæ,quæ etiam dercea uocatur,ÔC folia fa* tiuaeuefficariæ, quamftrychnonuocant, fimilia habere fenbitDiofcorides hb,3,capuilt;s',amp; Plinius hb^ir^cap^s.

Strychnonmanicon«) àJoIanû furiofum,Mutuauit hoc nomen ex altera folant fpecie quæ propric hoc nomî ne appellatur, didü^ fie eft, co quod iKsoio-ip eeftafin fa* cit,uttraditDiofcorides,quam Galenusin Diffinitioni* bus fuis oÂlyoj^omp fjitiv'ia/j diffinit, hoccft pauci tempo* ris mfaniâ.Cui amp;: illud Plinq hb .iu cap.31.in ftrychni hu îus defcriptioneadftipulaf, uideheet, Halicaecabi radicé bibût qui funt uaticinandi callentcs, qd furcre ad confit mandas fuperftitioncs afpici fe uolûcCuius generis funt quos phanaticos anti qui uocarunt, qui audito tympano rum aut cymbalorü aut aliorum luforiorum inftrumen* torumfonitu circatcmpla difcurrentesuaticinantur»

Doryenyon.) Dorycnyonappellataeft hæcherbaab infe(aione,qu3eGræcis Kvûoç dicitur, amp;nbsp;à ferratis lancea* rum cufpidibus,quas iidem dorata lt;/'of«T«uocant,eo qd fucco ipfius etiam eufpides in præliis tingerentur 8C infi cerentur,non minus quàm altenus, quod furiofum pro priedicitur,amp; infaniam facit folanöt de quo fie fcribitPli nius,Hoc eft uenenum quod innocentiffimi autores fini pliciter doryenyon appellauere, ab co quod eufpides in prælqs tingerentur iliopaffim nafcentc. Diofcorides 8C alfi proprii generis plantam defcribSt, ex quibus nagum ad uarias herbas nomen doryenyon fuiffe appareil

Baccina^) Baccina uocataeft à baccis, hoc eft,a femi* ïïebaecineo

Ill U ÄPVLEI PLATONIC!

NOMINA ETVIRTVTES

HERB AB CHAM AE MEL U

CAP VT XXHL

'^^^^RAECi quidam chamæmelpn,altj parthenu on,alijdiacolean,alij chryfocalin, altjtrochi fcon heliacon, alq aperiton, alq nympheon, alij hieranthemin uocant, Itali bene olentem, alq fua perbam,alïj auliticam,Aegypttj thabonn, Galli oua« lidiam,Campani amalociam, Thiifci apianam, Daci amaluftam.Has uero habet uirtutes»

i Ad oculorumuitiaatcp dolores»

Herba chamæmclon fi quis ante Solis ortum car* pferit, 8lt; dicat^ Ad albuginemoculorum tecarpo nt fubuenias,eteam alligatam fecum geftet,iuuat,Lcgc cam menfe Aprils

COMMENTARIL

HAMAEMELON herbaeftodora,quamnuC a^^® uulgocamomilhm uocant, fic dicta quod ma li odorem habeatt ^ukAo/j enim Græcis malum eft.Porro genera eius tria funt, flore tantu in' ter fe diftatia,ut tradit Diofcorides» Ramuli omnibus do drantaies,fruticofi,niultis alarum caulistfoliolis paruis, ,tenuibus Si numcrofis.CapituIis in orbem circumadis, /nquibus flores funt colore intus adauruminclinato,^ ,quitumentes in altumeriguntunforisperambitumcir' Cumpofita folia quae ad terrain inflexa defeendût, habe« , tes in triplici differentia,candida,aut melina Silutea, aut purpurea rutæ foliorummagnitudine, Nafcitur macris , aiperiscplocis Sifecus uias Si itinera. CoIIigiturper uer. Parthenion.) hoc cftuirgincamïficdida,eo quodal teri herbæ,quæ proprie parthenion dich,fit fimilis.Par*

DE CH À M AEMEL 0^. CAP. XXIH. 115 thenion autê inteUigo non lUam quani Celfus lib.j, per-dicion, fed quamDiofcorides à Romanis Solis oculuni uocari tradit, SCherbolarq noftri cctulamnuncdicunt, Diacolean.) Quod in impreffo codice erat drycola-phon.noscxuetcriexêplarinoftro diximus diacokan, quafi louiam Venerem, fic^ dictam putamus ab odoris florum gratia ôC amabilitate : KtaXia enim Venus eft. tf^t^ gehitiuus idê quod louis, cuius filia ex Dione fertur V e-nus,uoluptatuin omniüdea.PofletSCdiocalIiakgi, qua fi louis uenuftas ï «a?^©^ enim pulchritudo eft.EtcalIia fimpliciter à Diofcoride traditur dici. Chryfocalin.) A flauo auri colore fie appellata eft, ^^utfoV enim aura eft. Et hæc appellatio in exemplaribus noftris nulla eft. Dio feorides chryfocomen et callian quoeç dici ait, et que par thenion dicitur chryfocalida. Trochifeon hcliacon.) id eft difeû foIarem.Sic dicta herba èo quod in floris medio luteus orbis Solis difci figuram oftedat, foils’ per am bitum radiatistTfox'trK©^ enim rotula eft SC difcus,HA/©-* folf Apæriton.) Apaeritosdiólauideturquodadeius ufum ömnis dolor mitigetur Si. difcedat, à uerbo Græco Iciroap», quod eft difcedb. Nympheon.) Nympheos hobis didauideturaMufis, quæNymphædicôtur, pro pter floris uenuftatem SCeiufdem odoris gratia Sfiucun ditatemjunde à Latinis etiam herba bene olens SC fuper-ba'nominat. Hieranthemon.) .i.facerflosïfeupotius eranthemon, eo quod Vcre floret, fic diet'd. Et ita apud DiOfcoridêetialegitur. Capani.) Campani dicuntur quiCampaniamItaliæregionemincolunt, in quaNea-polis regni caput eft,Parthenopeprius didta. Albugi- C. hem.) Albugoeftcicatrixoculorumaltiufcula,ficutiin fummo nubecula.Sedpromaiorealbuginis notitiaGale ni defcriptionemex Ifagogefubijcia, quætalis eft.Cum nigra oculi parte ex profundo ulcere Craflior amp;nbsp;colore ca didofuperincurritmembrana,cicatrix eft, quæ etiam fit in ea oculi memb tana, quæ Candida dicitur. Albugo aüt

q

-U4 ’ t. AFVLEI PLATONIC! ’ cicatrici cadem eft j differt tantü quod in ea ex maiore ex-ulceratione maior Slt; craffior fupcruenit cicatrix, amp;nbsp;in iri deoculi circule fit albugo* Paulus Aegineta fimpliciter fie rem tradidit, Quae in fumma oculorum fuperficiecica thees fiunt, aliqui eodem hoe nomine cicatrices dicunt, alq uero nubeculas,profundiores ueroalbugincs*

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CHAMAEDRYOS*

CAPVT XXIIII.

GRAECIS chamædrysjalqs drys, alqsdryfîî tes,alqs teucrion,alijs chamacrops, Itali tri» __xagincm appellauere, Nafcitur locismon# tuofis,petrofis 06 foUdis^Lege earn menfe Augufio.

i Ad ruptos*

Herba chamædrys con tu fa de ligno in lignû, ad# »edo uino SC potui data,cum mira ederitatefanat* * a. Adifchiam,

Herbatrixagoferuefada,ac triduo potui data, Ochiaticum mirifice fanat*

5 Ad ferpentium morfus.

Herba chamçdrys in puluerê molHHîmg ra dada, in uino ueteri potui daca,uenena uehemêter difcudh 4 Adpodagram,

Herba chamædrys fî inpulueremmoIliffîmSfea dada cfi,cum aqua ealida potui data , mirifice para gorianpræftat, GOMMEN T A RIL

H AM AE DRY S herba eft quæ Latinctrixago di citur,Tcutonice g4m4ndfr,altitudinc fpithames, id eft dodrantali, quae menfura eft quantum 4 ---—~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funimo-

DETRIXAGTNE. CAR XXIÎÎL „^ fuinmo pollice ad extremum minimû digitumpatetex-flicita hominis manusî folia habet parua magnitudinc ”’®”hc,colore5C figura quernis Âmilia,guftu amara î flo *^f penepurpureo amp;nbsp;ipfo etiam exiguo, Aliqui ferratâ uo ^3runt,amp;ab eaferram inuentam elfe dixeruntCarpitur femme amp;;fuccoprægnans,Nafcirur afperis Sc petrofis lo cis,Di(Saeftautem Graecis chamædrys,quaficoaélæbrc Uitatis quercus quædam,.j^aAta? cm ni humile,terreftre 8(. Iiumidepreflumquid figmfteat , c/pi'o- uero quercus eftî quo nominefimpliciter hic eâ quoqj uocari tradir,à quo etiam iUi alia acceffit appellatio dryfites, quafi quercula» TeucrionJ Teucrion appellata eft, eo quod teucrio fimilisfitjautoreDiofcoride* Chamærops») Chamac rops uocata eftâ uirgultorübreuitafe,Sc quod humi fergt; pattfùj^rfçeihuirguItafuntGræciSt Adrupros.) Ru C* i, ptos uocat,quialio nomine herniofiamp;ramicofi,Si Grae ce KHT^TOi dicuntur.QuorumpIurcsfunt differentiae,de quibus copiofe Celfus hbt y» cap,is,. Ifchiam.) id eft, i coxendicis doloremetmorbum,dçquo didumeft fupra cap.ii.curatione»t ParegoriamA •^«7-opo:,ideftpare 4 goria Græce eftconfolatio,hoc eft,Ienitio SC mitigatio*

NOMINA ET VIRTVTES

HERB AB CHAH AE LEONI S»

CAPVT XXV»

HAMAELEONEM quidS Græcotû nommât, altj crocodilion,alij dipfacon, alq onocardis on,alitj cneoron, ahj meletam, Prophetæ a» phrodites lutron,altj calycê cardiacon, Aca gypttj femmeor, Irali labrum Veneris, alij cinaram ruftieam, alp ßatioron, alp moraria, Hifpani analen Cidium,Daci fciaren,Aegyptp gerbaftejahj fapho. .

116 COMMENT. G« HVME-LBEKGI*

i Adhepaticos»

Herbæchamæleonis fuccus potui datas cum uu nOjfebricitanti cum aqua calida^mire proficit, nbsp;nbsp;' ’

i. Si quis uenenum fumpfcrit,

Herba chamaeleon in puluerem redadaS^m ui» no data^difcutit uenenum« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

5 Adhydropicos«

Herba chameleon SC chamædaphne SC chamsea drys SC chamæpitys æquali podere tufa SC ^ molliffi» me cribrata,fi in potione uini mixti,iuuenib« cochlea ria quincp, uiris cochlearia nouem, item minoribus, puellis SC mulicrib, cochlearia tria,puercuh's cochlea riumunum dederis, mirifice aquam omnem de cor» pore per urinam digerit,

COMMENTARH,

A BENT omnes quos uidere licuitcodices cagt; puthocfub chamæleæ nomine infcriptS, fed falfoînam de chamælea proprio capite agit in^ fra fub nominelalt;Seridis,quaretirulûnosnm

tâtes,pro chamælea reddidiinus chamæleonem, quilon ge alla 5C à chamælea multum differens eft planta, 8^plu^ rium etiam gencrum« Vnus,cuius hiftoria 8c appellation nes habentur inferius cap^jos, fub nomine cardui fyluati ci:amp;is etiam duplex eft,unus niger cognominatus, alter uero albus,et hic proprie champicon dicitur, amp;nbsp;à Latinis Carduus minor, ipficp ab alps autoribus quæ præfenti ca piteponuntur curationes 6C uirtutes attnbunntur.Eft deinde alius chamæleon,à fimilitudine quada fic didus, qui Latine labrum Veneris amp;nbsp;carduus magnus appellat tur, cuius nomenclaturæ quoniam hieponuntur, haud abs re fore duximus, hiftoriam quoq; ipflus ex Plinio 5C Diofcoridefubnedere, ne quis ipfam defidereri Eft autê herba è genere aculeatarum/aule cxcelfo, duorum cubi torunij

DE CHAMAELEGNE, GAP. KXV. ^«^ tonim/pinis horndo;gcnicu!a eius binis oblógis, ladu cæ fimilibus,amp;albis maculis afperfis,ct quf ueluti bullas fpinofas in dorfi medio habent,,foliis ampledentibust concauo alarum qua fe in geniculis folia coniungût, ceu pelue, finu, in quo rores falfi amp;nbsp;pluuiæ aquæ fubfiftunt, unde amp;nbsp;nomen inuenit (fcilicet ut dipfacos nominaref) In cacumine caulium capitula funt in oblongo rotunda, cchinata fpinis,quæ cum aruerunt, cadido colore fiunu Florcm fert qui purpuream lanuginem référât^ Habet ôC capitula ilia per longüm diuifa uermiculos in mediamedulla quofdam.Nafcitur in aquofis» Crocodiliom) Appellationis huius eadem eft ratio quæchamælconis, qui labrû Veneris dicitur, fcilicet fimilitudo ad herbam, quæ inter aculcatas proprie fie uocatur» Dipfacon») Dipfacos appellataeft à fiti,quam Græci (/'»'/-a/jdicüt,uel quiahumoremillum cótracam paratumfempcr habet, aut quia iuxta fontes amp;nbsp;locis humidis nafcit, Onocar-dion») ideftafininus carduus, fado illicx Græcaamp;La tina uoce nomine, ovamp;^ enim afmus eft» Mcletam,) Meleta dicta uidetur à capnulorum figura oblongiori in ftarpomi, quodGraeci À^T^op dicunt» Aphroditeslu-tronj hoc eft, ut inter Latinas appcllationes habetur, labrüVenerisîitfpfoJ^lr» enim Græcis Venus eft, Ab-3yû/i uero uas aquariu quo in balneis ad lauanda corpora ute bantur,amp;; quod labrum Latine dicitur t funt tarnen non folum aquaria fie dida uafa,fed olearia quoqj 8C uinaria, în quæ oleum è cortina,amp; uinû è lacu transfertur, Ca-lycem cardiacon,) Calyx eardiacus appellata eft à figu ra capitulorû,quæ oblonga inftar cordis exiftunt, de bac cærofaccæantequamtota apenaturtHay^zet, enim Græcis cor eft, HaÀu| uero rofæ baccam dum adhuc claufa eft rofa,8C omneputamen in quo aliquid includitur,fignifi cat, Cinaramrufticam,) Quemadmodu pro chamæ Icachamælconem,fic etiam pro cicereruftico cinaram ru fticam,id eft fylueftrcm,reponêdum cenfuimus, co quod

q in

Il8 ■ U AFVLEÏ PLATONIC! T

fpin3ealb3e,quæcinarafylueftris etiâ dicitur,fitquodam Cti» modofimilis, AdhcpaticosJ ideftiocinorofos,Hc-' paticifunt,utGalenus inDifïinitionibusait, quosdiuti nusiccoris dolor comitatur cum tumore foUditate^ô^ corporis malo colore, in quibus Si. æftuofa accenditur fe bris cum ariditatelingup:aln tarnen priuatimhepaticos dicunt, quibus «nvofi, id eft debile infirmum^ iccur eft, quodép amiffa aut languente ui fua irritas funcuones S^

5 operationes ruas habet, Digerit.) ideftdifpcnfat,de^ portât SC educit cum urina per ueftcam dCuias urinales«

NOMINA ETVIRTVTES

' HERBAE CHAMAEPITYOS,

CAPVT XX VL

RAECi chamacpityn,alij orozclon, altj holo* bnon agrion,aïq fidcritin uocat, Prophctæhæma athenasjtali abiga, altj cy^ prelfumntgram,alïj rapam, abj fpiculam, altj mama» km, Aegyptij nemenefpa, Daci dochela. Ét habet quidem wires, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

i Ad uulnera.

Si recens fuerit uulnws,hcrbam chamaepityn con tufarn uwlneri impones: fi aiitê wetus 06 altius eft«uï nus,fuccum cius wel puluerem in uulnus mittes, mû raberis bonum effedum,

i Ad ftrophi dolorem*

Herba chamæpitys contrita et potui data,ßrophi dolorem toUit,

COMMENTARH*

HAMAEPITYOS tria genera faciuntaurores, quae Plinius lib,24.cap,8-,breuiffimehisuerbis defcribit, Chamæpitys Latine aiuga ^PP^^^A'

DE CHA MAE P IT» CAP. XXVI. U^ diciturœ propter abortus ab alqs thus terræîcubitalibus ramis,flore pinusamp;odore. Altera leuioramp;incuruæfîmi lis»Tertia eodem odore, amp;nbsp;ideo nomine quoqj paruula, colliculo craflitudine digitali, folrjs fcabris, exilibus, al-bis,in petris nafcés» Quæ tarnen genera ut darius perno fcantur,namfatis fuccindeà Plinio defcriptafunt, Dio-fcoridis quoqj hiftoriam,quæapertior eft,dehiis fubiun gam,quæ tabs eft, Serpit per terram herba incurux fimi Iis,folia habet minori fedo fiinilia,multo tarnen tenuio-ra,hirfuta, amp;nbsp;circa ramulosfrequêtia,odore pityos (hoe cft pinus aut piccæ, utreqj enim nomine interpretata re-perio Græcoruinam 7r/TU(ü) flores parues, colore lu tco, radicécichorq. Altéra eft ramis cubitalibus ancorarum modo inflexis,fruticofa,Similem prædidæ coma habet, fldrem tarnen candidum, Semen nigrö,odorepinus lut pice3e,Eft amp;nbsp;tertia quæ mafcula appellatur, herbula folio lis tenuibus,candidis amp;nbsp;hirfutis,Caulc afpero,candido, Flofculis luteis,Seminibus fecus alarum caua, Piceâ fine pifflimSihæcolcns, Vireshabetphorifimiles, fednon adeo efficaces, Dida eft auté chamæpitys, quafi humilis amp;brcuis,humicpdeprcfra pinus feu piceamominis^ra do fuit quod folia ipfius pinu piceâmue olét, Eft^ longe alla chamæpitys hfc ab ca qua noftri téporis herbar ij fub co nomineuendunt,odore nullo,flofculis fubglaucis, Orizclon,) Orizelos dida cft,qd in montibus lubés na featuramp;locismutucfibjcp^monseftJwAeç ueroamor, amatemmontuofaloca, Holocyrton,) Sicappellata eftquodtota humilis fit Ôf inairua,præfertim altera fpegt; cics,quæ,ut Diofeorides amp;nbsp;Plinius tradüt, incuruæ fimi Jis eft: oXl^ tetus eft, xu^rç uero gibbofus amp;curuus ,. Bryon agrion,) hoc eft,bryoniä fylueftrem, ob fimi iitudinem quädamramulorumadinuicem inflexorum» Sidentin,) Sidcritisnuncupataeft,eoquoduulhera ferro facia conglutinct, à ferro, quod Græcis lt;n'Af©-'di dtur» Hæmaathenas,) hoceft, fangumem Mineruæ

tlo COMMENT. G. H VM EL BER G Ft ucl Palladisîà/^tû^enim fanguis cft,Stflàüa uel àôiu^Miôff lia amp;nbsp;Pallas gt;nbsp;Abiga») Abiga uorata eft, co quod aluû purger,ôC in foeminis muliebres locos, autore Diofcori^ dc. ■ Cupreous nigra,) Sic diäa eft à fimilitudine odo ns amp;nbsp;foliorum, quae tarnen nigriora funt folqs cupreifi,

Spiculam,) Spiculamappellauita fimilitudine folio rum quæ habet tenuiainftarfpicæ, Mammalé,) Mam malis eftuocata, to quod mammarum duritics difeutit, a Utait Diofcorides, Strophi,) S trophi dicunturdo^ lores graucs,qui ægrotum circumagi à fledi cogunt,La tini tormina dicunt à torquendo,Sunt^ non certumali quodmorbi genus conftiruenres,fcd al tenus comités, Slt; quæ morbis alps fuperaccedunt fymperomata.

NOMINA ET VIRTVTESÏ

HERBAE CHAMAE DAPHNES,

CAP VT XXVIU

HA MAE DAPHNE à Græcis quibufdam da« phnites,aliquibus uero daphne, al ijs hydra §°g°5 ^^^ caragogos dicitur,Itali muftella« gf^gj^ dicunt, alq lacrilaginem êC lauragi^ nem,Galli cugubim,ufibcn,

i Adaluumconcitandam,

Herba chamædaphne in puluerem redada mob Iiffi'mum,2lt; in aqua ealida potui data, aluu concitat, COMMENTARIL

VALIS herba fit cham3edaphnc,docet nos Dio fcoridcs Iib,4,cap,i4o, amp;nbsp;Plinius lib, »4. cap,ir. Herba fcilicct fingulari 5C unico ramulo amp;nbsp;cu^ bitali fere,redo amp;nbsp;cum leuore gracili : folio tc^ nui,Iauri fimilitudine,fed maiore leuore amp;uiriditate: fe^

mine feu frudu rotundo, rubente, folqs adnato, Ex qua defcri

ÛE CHAMAEDÄPHNE, CAP* XXVII* jH defcriptionefacile intelligerecftchamædaphnen nóeffe fruticem, que nunc uulgolaureoläjamp;Germani zylinà di cut. Nain h^ceft quam Diofcorides daphnoiden uocat, ^ de qua infra agit Apuleius cap*?s.fub nomine uidoria Ie* Neqj eft herba illa quam nunc uulgo uincam peruin-cam nuncupantdicet Plinius lib*M*cap,ii.8C iz.chamæda phnen fic etiam nominari dicat, quam enim noftri tem^ poris herbarq uincam prouincam appellat, ea eft quam Diofcorides Iib.4.c3p.r*cleniatida uocat, 8f àGermanis ingrune fiuc -wintergrune dicitur* Cæterum dida eftchamx-daphne quafi humilis 5f terreftris laurustt/'a.fVK enim lau rus efttid^ quoniamlaurinis foliis fimiüa folia habeat: quæcaufa etiam fuit,ut daphnitis quoq? Scfimpliciter da phne,óf Latine laurago diceretur* Hydragogos*) Hy dragogos dida eft quafi aquae amp;humorumfubdudiua, co quodaquame corpore expellatt vlt;/'uf enim aqua eft, Styuyo'ij dudor.Porró in uetuftis cxemplaribus non hy-^’^’8ogo® ^•^‘^ caragogos fcriptum cft,ficcj} dici potuitqd caput,quod Græce ««ƒ«dicitur,à noxqs humoribus expurgée* Muftellaginem.) Muftcllaginis nomcnàlau ro fortita eft, qua Pompeius Leneus, eo quod muftaceis fubticeretur,muftacem appcllauit,ut autor eft Plinius* -- Ladilaginem*) Ladilago dici potuit quod iucundo faporc,ceu lac,in cibi ufu aliquando fuerit,quod 8f Paui lus Aegineta teftatur lib.6-.de ea fic inquiés,am Kod llt;^/ê-Tóa,quod eft,hæc etia comeditur* Et lib.i.cap.de o’lerum afparagis ait, •^a7rAHa'('Mçi)iÿolt;)Si j^^UûJZc/'aijivxçâcüTayayoç, hoc eft,nutrit fimiliter etiä amp;chamf daphnes afparagus*

DE ÓSTRIAGINE.

CAP VT XXVIIÏ.

Afcituroftriago circa monumenta, au tin monumentis, aut parietibus qui funt circa : montium radices,

Î • Ill /quot; C O M ta E N 17 G. H V Mf D E 0 SYR*

i Ad eaquæ in homme nafeuntun’ Hcrba oftnago tufa 06 impofita omnes res que in corpore nafeuntur^perfanat. Hanc herbarn fî uoluea fis eueUere, mundus ante Soh's ortum fades« Leges eammenfeluh'o« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

COMMENTARIL

S TRI A GIN E M hanc effe herbam qua Diofco rides lib.4. cap« «.06Plinius Iib.17. cap.io.fub holoftei nominetraflant,exnatalibus eius col ligere licet,Nam quod Diofcoridcs in tumulis amp;nbsp;Plinius in collibus terrenis nafci tradit, idem eft illi qd hie in monumentis aut parietibus qui funt circa montiu radices nafci dicit«Eftautem,utillitradunt,herbabreuis tribus quatuóruc digitis fupra terram fc extoUês, fine du ritia,ex aduerfo appellata à Græcis, beut fel dulce î ten ui radice ufqj ad capillaméti fpeciem, Jongitudine quatuor ldigitorum,ceu gramen autcornicis pes herba folds Nui ticulis anguftistaftringens guftu, Caeterüdidaeftoftria go à teftarum oftreorum duritie,ex aduerfo, quum teftac durae fint,herba uero hxc tenera,fragilis, longer à tefta cea duritiealiena« Holofteon uero eadé ratione eft dida, quafitotaolfea,quum nihil minus fit; oA©-^cnimGrïCC idem eft quod totus: oswjj uero qfdem os figniheat«

NÖMINA ET VIRTVTES HERBAE BRITANNICAE«

CAPVT XXIX«

GRAECIS dicitur britanica 06 damafonios, Itali brifannicam,ahj betam plantaginiSjalq ___bibonem uoeant« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t dlMïM-'/ *' Ad uitia quæ in ore nafcuntur« woduin nbsp;nbsp;nbsp;Herba britanica fumpta uiridistut laduca fanat«

laUuci« T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Erpec

OB BRIT ANNICA» . CAP» XXIX 115 Et per fe tntæ amp;nbsp;expreflæ fuccus in ore fi cotineaturi nec a liquid ex eo deglutiaturjæque proficit»

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Adofcedinem»

Herba britânica fumpta uiridis ofcedinem tollif, ud fi uiridem non habueris, etiam arida côtufa cum iiino ad mellis craffîtudinem, eodem modo fumpta, eundem effedlum habet,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Addentiumdolorem,amp;fîlaxifue rint dentes*

Herba britannica mira quadam potentia fuccur-rît. Reponédus autem eftin hyemem fuccus uel puis Ill's eîus;non enim femper apparet:fuccum uero eius feruabis in uafe argenteo 6lt; calefacito, OC puluercra quocp reponito : ham ad eofdem ufus cum uino fuma ptus æqueefficacirerprodefi*

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad paralyfim*

Herbam britänicam uiridem cum fua radice con tufamexuinimerioptimi cyathis duobus ueltribus potui fumptam,mirifice proficere dicimus*

■ÿ Adaluumconcitandam*

, Herbæ britanicæ fuccum pro uiribus cuiufc^ po tui dabis,per fe purgat uentrem fine periculo*

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Adfplenem*

. Herba britannica uiridis cum radicibus contufa inuinimerioptimicyathis duobus uel tribus,mire proficere creditur.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Adanginam, quant Græci fynans chenuocant*

• Herbæ britannicæ flos antequam tonitruum aus diatur colledus,qui eo ufus fuerit,per totum annum

-.ri4 COMM ENX G/ HVMELBERGIÏ anginamnonexperietun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

COMMENTARIt

HERBA britannica,cuius florem, ut Plinius re^ fcrt,uibones uocant, folia habetoblongafyb ueftrilapato fimilia,nigriora tantum, hitfutio ra^jfapore adftringente,Caulem non adeo grandem.Radicemtenuem,breuem amp;nbsp;nigram Quæ no «linis ratio amp;nbsp;caufa fit,non adeo manifeftü eft: nifi quod Plinius lib^i^ captif fie fcribit, Frifq qua caftra erant no/ ftrisdemonftrauereillam Miror quidem quænominis effet caufa, nifi fortè confini Oceano Brittaniæ ucluti pro pinquæ dicauere,N5 enim indcappellatä eam,quoniani ibiplurimanafccretur,certumeftt Damafonios,) Sic diäa eft à fimilitudine foliorum alifmatis,quod etiam da mafoniurn dicitur,amp;plätagini fimilia folia habet, quem admodûbritannica,quæ agreftis lapatq folio,quod plan taginem refert, fimilis eft. Betam plantagmisj Sic e.^ tiam dicta propter foliórü fimilitudincm. Bibonem») Eftamp;hæedemum appellatio à foliorum fimilitudinefa^ lt;Sa»Nam,ut in hiftoria britannicæ nunc didum eft, her^ ba hæc agrefti rumici fiue lapatho fimilia folia habet, Bp boneautemagreftelapatiumdicitur,autorePâdeâario, Nifi uibones legeremalueris,quo nomine florem uocari Cu-. ab aliquibusrefertPlinius,uti ab initio didumeft. Ad uitia quæ in ore nafcuntur,) hoc eft, ad oris ulcéra quæ exintrinfeco ipfius uitiofiuntóCgenerantur, licet etiam aliunde ceu ex quorundam fontium aqua pota cótradis ons malis utilis fit eademreperta herba,Nam,utPIinius tradit, In Germania trans Rhenum caftris à Germanico Cæfare promotis maritimo tra du fons erat aquae duleis folus,qua pota intra biennium dentes décidèrent,c5pa^ gespin genibus foluerentur, Stomacaccemmediciuo-cabant Sè fcelotyrben. Ei male reperta auxilio eftherba, quæ uocatur britannica, non neruis modo amp;nbsp;oris malis falutaris.

DE britannica» CA^ XXIX. nbsp;; |iy

falutaris,fed cotraanginas quoqj Slt; fcrpentes, Hadenus ille» Adofeedinem») Ofeedo cft oris uitium,ubi quis i frequent! ofeitationeamp;oris exiéfionetenetur,qucd Ger inani ^ynen dicunt,abofcitâdoficuocatum,Ofcitareue^ fo eft os commouere amp;nbsp;apenre tctum,ceu fit præ fomno aut tædio» Eftep ofeedo fiue ofeitatio proprie halicû fpe-cies»Haliceuero,quam multi halen, Latianxitudineni fi ue pandiculationem nominant, eft affedio turn in fanis, turn maxime in affedis amp;nbsp;iam decumbentibus, cum fcili cettoto corpore quis extenditur» Auicéna ofcitationem fiueofcedinem dicit cffemotumhalicum, quæacciditin mufculis mandibularumatqjthoracis» Quæautemhu^ iufmodi aftedionum caufafit, docetidemfentertiaprE mi,dod» i»cap»iï» Argentco») Sic cxéplaria noftra ha 5 bent,amp;non 3bietino,utimpreftus codex: 8C melius qui-dem» Nam in ligno feruati fucci aut pulueres, uim fuam amitterent» Calefacito») Vide num potiuslegendum fit,utputamus,arefacito» Vtcunqj tarnen intelligit fuccu cius. Si præfertim foliorum, in Soleautadignemcale^ faciendo denfandum,fic enim diutius integer ÓCincorru ptusferuatur» Adanginam») Angina,quæGræcefy 7 nanche dicitur, quatuor genenbus difpartitur»Primum ubi fauces inflammantur, id eft,interior oris locus ubi fi mul conueniunt amp;nbsp;gulæ amp;nbsp;gutturis partes extremæ» Ab tcrû cum neq? fauces,neq; reliquæ oris partes,neqj etiam cxternarum partium ulla inflammata uidetur, laboran s tarnen fuffocationis periculü in gutture fentit» Tertium, ubiextrinfecus circa fauces inflammatio apparet» Quarlt; tum,ubi gutturis partes,turn externæ,tum interiores fi-militer affedæ funt,Sed de hqs plura in præfagqs Hippo crates Si eius interpres Galenus»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAElaCTYCAE

sYLVATICAE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

r ij)

m$ ' t* APVLEt fLATONlCÏ

CAPVT XXX»

R AE C i s thridax agn'a dicitur, a lijs hfefad» on,alqs t afpiddonjaliquibus picris,Acgy* ptqs iobonfosjtalicis ladiica fyluatica. Na fcitur locis culti's amp;nbsp;fabulofis»

i Ad oculorumcaliginem»

* Dicunt aqiülam quum in altum uolare uolucrff, profpicerererum naturas, laducæ fyluaticae foltuni ^ueHerCjSC fucco eius fibioculos tingere,ÓC maxima inde claritudinem accipere.Heibæ igitur laducæ fy^ lt;ffiii Rt uaticæ fuccû cum uino optimo uetere 56 melk t acaa tUo,. pno,quod fine furno colledum eft,mixtum in ampul lam uitream condito,£t eo utaris/urnmamedicinam expenens»

COMMENTARIU

A C T V C A fyluatica hæc eft, quam Plinius li-bro %o.cap»7»inter laducas fponte nakétes uk tima dcfcribitfolqs rotundis SCbrcuibus,quä Diofcorides SC Græci hieraciam uocant, Inla

flucarü cenfum SC nomen afcita,quod lato amp;nbsp;ample qua li laduca folio fit,amp;incifacandidumfuccum, ladis^ü-quorem aliquem reddat. Nam utPalladius in menkla^ nuario inquitdaduca dida eft quod abödantia ladis exu beret*Eftautem laduca fyluatica, ut lib»ï»cap»6ffdllam de fcribitDiofcorides,hcrbacauleafpero,rubente, fpinofo amp;nbsp;concauo:folia habetper interualla, raris diuifuris per ambitu fciffa, betæ fimilia, amp;in oblongis capitulis flores lUteos» Thridaxagria») ideftladucaagrcftis» Hie^ racion») Sicappellataeftabaccipitribus,qs Græci hiera cas uocant, quoniam accipitres kal pen do earn, fuceoep oculos tingendo obfcuritatem cum fenfere difcutianf,ut rcfertPIinius» Afpidcion») Afpideion fcumauisafpi delen,idem enim erit, dictum uidetur quod afpidis amp;nbsp;re i 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liquorum

DE 'ARGEM0NrAgt; CAP. XXXr. 1^7 li^uonun fcrpcntiuni idiibus medetur. Pieris.) id eft amara, fie dida propter foliorumfuceum qui guftu ama rusfentitur.

NOMINA ET VIRTVTES’

H E R B AE A R G E M O iS( l AE. '

CAPVT XXXU

GRAECis dicitur arfella, itefarcocoUaj Ro» mam argemoniam dicut. Qiiae has tjirtutes habere memoratur.

Ad oculorum uitia Gue dolores»

• ■ Herba argemonta utridis per Te trita, öd fi arida fuerît in aqua cahdaintinda uifacilimeteripoffit,!! lira fuggillanones et litières octilorûmatiire difcudt» r i Ad uentris dolorem»

e ; Herbam argemonia uiridem cum fua radiée tri» tarn amp;^ potui datam prodeffe dicimus 06 momnilo» lt;0 iuiiare.Si aSt arida fuerit aqua tepida inftifa,idetn proficcre creditur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;'

5 Ad uulnera,ulcera ^ canceromata»

Herba argemonia uiridis trifa 06 appofi'ta,omnia “uulncra, ulcera amp;f canceromata facile t fanare apta ali«lt;# cft,Si autê arida fuerit, aqua tepida infufa,idem pro» ’'lt;’** Jicerc creditur.

4 Adluxum»

• - nbsp;nbsp;Herba argemonia contrita 86 appofita mire dolo ^ribus uel tumoribus exluxu concitatis fuccurrit» \ nbsp;nbsp;nbsp;5 Ad morfum ferpentis amp;nbsp;feorpioc K ;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis perciiflum»

• Hexba argemonia Zachuns dwabus, inuini cy^

118 U AFVLEI PLATONIC!

this duobus potui data,mirifice difcutit uenenum,

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad percuflura ferro uel fude fafla* Herba argemonia contufa S^ impofita mirifice fanan

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Aduerrucastolkndas»

Herba argemonia in aceto tufa ÔC impofita, mil l# fice tollit, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 - Ad fplem's dolorem»

Herba argemonia in cibo fumpta, fplencm con« : fumit«

• 9 nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;Adeaquæfecandafunt»

Herba argemonia contrita filt; impofita, apcrit Si perfanat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-gt;

C OMMENT ARILi

HR G E M0 NIA hæc herba eft agrefti papaucri fi mills, folia Habens anemones incifuris diuifa, florem in cauliculo puniccum, amp;nbsp;capurpapagt; ueris fylueftris,óblongiustamen amp;nbsp;in fuperio re fui parte latius, radicem rotudam, fucco croci colore, uiacri et acuta» Nafeiturinaruis» Et hæc autoribus PW'

niolib»if»amp;Diofcoridelib»i.argemoniæhiftoria,exqua liquido Siluceclariusconfiât herbam illam, quæ nunc uulgo fub argemonia, fiue ut uulgus loquitur, agrimo^ niæ nomine circumfertur amp;nbsp;in ufu cfi,atq; fub cupatorii nomine à Diofcoride defcribitur, non ueram, fed longe aliam eife à ucra hac argemonia : nihil enim comune ha^ 'bent in quo conucnianuquemadmodu nccea quæ nunc falfo fub eupatorp nomine fe uendit,commune quid ha Æietcumueraeupatorio, quæ nunc fub argcmoniæfiuc agrimoniæ nomine perperam inmedicinæufumuenit* Çæterum argemonia nofira de qua hic agitur, fie appel-lata efgquoniam oculorû ac uifus malo, quod Græci argem»

DEARGEMONIA* CAP. XXXI. 119 gcmadicuntjiHitamedetun Ar fell a,) Arfclla difla ui deturauerbo afcTM,quod eft conglutino, coquoduuinc ra coglun ncnqucniadmodum etiam farcocolla dicta eft, quoniam carries côglutinetîa-àfgjKoç enim caro eft, «óX^a ueroglutinum, SuggillationesJ id eft percuffiones, C.igt; amp;nbsp;ex percuffu liuores ÔC maculas liuidas. Mature.) id cftcelerifer. Ad luxum.) id eft luxatu amp;nbsp;folutum,cui 4-membra fuislocis mota funt. Luxataenim mebra dicun tur, quae cum fuo loco mota offa légitimes naturæ in ca parte motus cum dolore impediunt:Græci à torquendo ^(«.(«.«Ta dicunt.Mouenturautem fcdibus fuis oftaduo bus modis.Nä modo quae luncta funtinter fe dehifeunt, mode articulifuis fcdibus excidût. Sed de his copiofius Celfusmedicinælib.s.cap.n. Aduerrucas.) Verrucas , cutis malum eft,quod Graeci n-wfoju dicunt,eft^fuperc^ minens in corporc ceu globulus durior, 8C rotunda emi nentia callofa, tubcrculijm^ infumma cute ex atra bile proueniens,cuius fanguis fuo contadu alias quoq; facit» Sunt eius genera uaria propres diftinda nominibus ceu acrochordones,thymion,myrmeciæ,8c elauus : de quitus plura Cclfus Irb.r.

NOMINA ET viRTVTES HERBAE ASPHODEL!.

CAPVT XXXII.

fl^^w'jGRAECis dtefturafphodelos,Latinishaftu ila regia, aliquibus albucus. Has uirtutes poffidet.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad dolorem tibiarum uel pedum«.

Herbae afphodeli radicuinfucco8lt;olcoamygda lino unges quod dolet,mirifice fanabitur: etiam fi tu« mores fuerint,ipfam tufam ÔC fubadam impones.

;»J0 VCOMMENT. G» H VM EL B-EK GH

; i Ad hepatis dolorem*

Herbæ afphodeli radice decoquCj6C ex aqua mul fa potui dato,hepatis dolorem mirifice tollet*

C , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARII.

Hs p H 0 D E L V s pläta eft nota,folia Habens gran di fiue agrefti porro fimilia, oblonga SC an gu* ftatcaulem cubitalem,îeuem, in cuius fumnio flos cftpurpurafccns odorus,qui,teftcDiofc0 ride,anthericos diciturdicetPythagora ^Theephrafto kutoribus, caulisipfcanthericos dicatur, êC radix, id eft bulbi afphodelos,Sed Romani, teftante Plinio, caukm al bucum, afphodelon uero haftulam regiam uocauerunt* Semen fertlignofum,figuratriquetrum,colorenigrunu Radices i!li funt plures, oblongæ, teretes, glandibus feu napis modicis fimilcs* Germani à colore aurofo goldwuni dicuntjuit^ olim quod nunc nix credataliquis, in cibi ufu radix, teftantibus id Hefiodo in lib*qui Opera amp;! dies mfcribitur,8cThcophrafto Iib.s,dc hiftoriaplantarum, item Plinio in hiltona naturaelib* ü, cap,17* Haftula re

gia*) id eft, uirga amp;nbsp;feeptru regium ob caulis florefeen* tis cxccllentiam, amp;nbsp;quia herbarum cUriflima, quam ob caufam amp;: heroion aliqui appeUaucrunt, utiteftatur HP nius libro amp;i cap*ii*

HERBAE OXYLAPATHI.,

CAPVT XXXIII*.

GR AEGIS oxylapathon uocatur,rtalilapaa thon acutS pro uocabuliethymo nommât* i Si qua duritia in corpore or# ufucht*.

Herba

DE OXYLÄPATHO. CAP. XXXIII. zljï Herba oxylapathon cum axungfauetere't'fuilla ahiio^ ptfatajamp;cx pane domeftico fada ut malagma^ôC im= wH* pofita.minfice fanat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

COMMENT AR 11.

XYLAPATHVS didaeftquafiacuta rumexj lapathon enim rumex eft,o?u uero acutum di-citur. Nafcitur autempaluftribus locis’, duris 8c in cacumine acutis folfts, ut tradit Diofcori

CENTAVRIAE MAIO RIS.

CAPVT XXXIHU

G R AE c I s dicitar maronton, alijs neffion,: alqs pelethronia,quibufdam limnites, Pro phetæ hæma heracleos, alq chironiam, alq Iimneßin,altj apogorifapon, alq poly hydü on,aln hemeroton, Aegyptq antiamas, Itali fel terræ, fine uneferam.

i Ad hepatis dolorem»

Herba centauria maior in uino décoda ac potui data,mirifice auxiliatur»

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fpleneticos.

Herba centauria maior in uino décoda amp;f potui data,fplenem perfanat.Nos ipfi experti fumus.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ulcéra amp;nbsp;canceromata»

Herba centauria maior cotrita amp;nbsp;impofita tumoa rm fieri non patitur»

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s Ü

IJX COMMENT. G. HVMELBERGII 4 Ad fuggillationes S»i. dolores»

Herbæ centaung maions fuccus perundus ex a* qua,fiimme facit.

•5 Aduulnerarecentia.

’ Herba centauria maior tam effîcax efl ad plagas glutinandas,ut etiam carnes cohærefcant, quæ ex ao qua eius coquuntur.

COMMENTARH.

IRVM cft tam dm la tu iffe medicos S^berbola-' rios, amp;nbsp;adhuc etiam multos ignorare qufnam planta fîtcentauria maior, ipfos^ longe alia amp;diuerfaherbaufos pro centauria hac fuiffe,

quum tarnen in multo ufu et honore atq; pretio earn fern per habuerint, amp;nbsp;adhuc noftro tempore etiam habcantt fed ignorâtes ipfam clTc centauria,alienocp hoe eft rheu--pontici nomine,cuius radici airimilatur,appellantes,Nâ quam uulgo nunc omnes rheuponticum uocant, ca uc^ re eft centauria maior, multi ufus cótra iccoris atq; lienis mala.Eft^aliaab ca qua Diofcoridcs lib,3.cap,3,rha fini pliciter uocar,amp;à Romanis rha Ponticum appcllari tra^ dit,8Cnuncetiamrhcubarbarumdicitur,longo tempore ignora radix, SC centaurio huic maiori fîmilis, nifî quod cómanducata pallcfcit,amp;luteum croci colorem aliquetn. refcrt,quum centaur^ radix fucco rubefcat.Eft^ alia etia à rheubarbaro, quo nunc diu ex India allato ufi fumust licet effedu fint non difl’imilcs,uti cxpcrictiaquoq;in no bisipfis S^uenerabili domino ChriftannoRaftiomona fterq Ifincnfis Priorcbencmerito,quiipfam plantado in honore habet,compertu habemus. Scd nelongius à cen tauria difccdamus,quali effigie fît pläta, ex Plinio 8i Dio fcorideipfamdefcribemus. Habetautemfoliaiuglandis nucis folqs fimilia,lata amp;nbsp;oblonga,ferrata ambitu, denfa ab radicetcaules duum auttrium aliquando cubitorum, geniculatos, in quibus capita ceu papauerum in rotudo oblongi

DE CENTAVRîA MAIORV ÇAP. XXXlIlI. 155 oblonga,Florem ad cæruleum inclinatum, cnicccp fimi le fernen ueluti lanis in flore inuolutum,Radix illi eft ua-fta,ponderofa,dura,rubefccns,tenera,fragilisé^,ad bina cubita longitudinc, madida amp;fuccofa, fucco rubefcéte, aniara cum quadam dulcedine^Nafcitur in collibus pik-gui foloXaudatiffima in Arcadia,Helidc,Meflenia,Pho loë amp;nbsp;Lycco, atqj in alpibus, pluribus^ locis in Lycia, itemPeloponnefo £lt; Smyrna, Cæterum dicta eft centau fia à Chirone Centaure, qui ca curatus dicitur cum Her culis exceptus hofpitio pertrafläh arma, fagitta excidif-fet in pedemt quare aliqui etiam chironion uocauerunt, uti tradit Plinius lib.v.cap.e-, fiuc ut fcquenti capiteuult Apuleius, quod cas Chiron inuencrit, Maronion,) IVlaronionappellatû eft à Thracie monte Maronio 8C ci-uitate Maronia,qucniani plurima aut probata illic nafei tur Neffion.) Quemadmodum à Chirone Centau-to chironia, fte etiam à NefTo fine Neffeo, qui Centauri fucrunt,ncfl’ionappellataeftcentauria» Pclethronia.) Siedidaeft à monte Theffali3e,ubiLapith3equondam cquitandi artem, cuius ipfi periti, alios docuerunt, inter quos Ôt Chiron Centaurus cenfebatur, Limnitis,) id eft paludalis ÔC ftagnalistfic difla quod fccus aquarum featebras amp;nbsp;paiudes,quas Græci Z'Txvaç dicunt,nafcit. Et eadem eft ratio cur aliqui candemlimncftin uocauc-runtSclimnefion* Hæma hcracleosO ideftfanguinê Herculis* Quo nomineappellata eft, co quod, quemad-ntodum Hercules immania monftra illa edomuittfic etiam herbæ huius radix à quacuq; humani corporis parte fluentis fanguinis impetus domatSëconfifterefacittfcu quod radix ipfa 8lt; fuccus eius fanguinis modo rubefcat*

Polyhydion*) id eftmultiaqueam amp;fuccofamï fucco enim plena cft illi radix, amp;locis fuccofis ac pinguibus lubens etiam nafcitur* Hemeroton.) Sic dicipotuità tnanfuctudine SCdulcedine quadam faporisquæinradi ce fentiturdicèt enim fapore fitacri ÔC ftipticante, nihilo-

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s ui

1^4’ t» APVLEÏ PLATONiCt ’ minus tarnen dukedinealiquaparticipât, n^^®^ autem' Græcis mafuetus dicitur. Fd terræO Appellatio hre rx minore cetauria maiori adiefta cft cotrariofenfuXóx ftat enim re ipfa maioris radiccm dulci quodam modo fa pore dotatam,minoris ucro amaroïquare fel quod ama^ rum eft,minori amp;nbsp;non maiori'conuenit,quod Plinius c-tiam teftatur ubi de minore agens dicit. Hoc centaurion noftri fel terrf uocant,propter amaritudinem furnmam»

NOMINA ET VIRTVTES

CENTAVRlAE MINORIS^

CAPVT XXXV.

^^ ^ centaur ia minor, à Græcis elleboritcs n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocata, Prophetæ hæma heraclcos, Aegy# ptq amaranthum,Daci ftirfozila, Itali febri fugiam,altj multiradicem, Chiron Centau« rus has herbas duas inuenifle,ÓC eas Afclepio dedifle fertur,unde óf nomen centauriæ tenent, Nafcuntur locis folidis óf fortibus,

i Ad uiperæ morfum,

, Herbæ centauriæ minor is puluer in uino exhibit tus,autipfapifatain uino ueterióf potui data, ualû diffîmeproficit,

i Ad oculorum uitia,

' Herbæ centauriæ minoris fucco oculos inunges, aciem oculorum extenuatam fanat, adiedo etia meh Ie mirifice idem proficit: caligantibus quot^ oculis óf claritas reftituitur rede facile, Nequis in hoe petit culum incidat, centauriæ minoris manipulum in uü, ni congio coquito, ac triduum maceratum eximito, inde cotudie ad heminam mellis Attici mixtum,ieiua

RUS bib at.

DE CENK MINORI» CAP. XXXV. nbsp;nbsp;151

5 Adaurioinem»

' Herbam centauriarn minorem decoque in aqua ad tcrtias,6C ex ea dabts bibere quantum potent, fa# nabuur,

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad lumbrkos amp;nbsp;tineas,

Herbæ centaune minoris fuccum dabis ut fupra, miraberis bonum effedum,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Qui uenenum fumpferit, '

Herbam centauriarn minorem ex aceto tritam da bibat,mox difcutit uenenumJtem centaur^ radices pondéré denary unius in tribus cyathis uini bibatur, COMMENTARIL

^^^I^IENTAVRIA minor herba cft minutis foins, 'TO-bypenco autoriganofimilis,anguftioribuset f°^bsï caulc angulofo, paululum alto fruticantc:floreinpuniceo lychnidis eolo repurpurafcctetfcmine tntico fimilijradiceparua, tenui amp;nbsp;fuperuacua, nullius^ ufustfucco cfficaxamp;: guftu ama \a,aiitorPlin»8cDiofcorides, EUeborites,) Ellcbori tes ab elleboro dida uidetür,id tarnen qua ratione, haud fatis compertum eft,nifi quis faporis quandam fimilitu-dinemincaufaelTe uoluerit, qui tarnen in centauriahac amarus, in elleboro acer Si feruidus eft, fiue quod flore purpurafcéte fit utrunq;» Ab elleboro item hue irrcpfilTc Uidetur Si altera appcllatio quæ eft multiradix, licet cen-tauriaeminus bene cöueniat : una enim tantum radiceni titur centauria,non pluribus uti elleborus, Febrifugin am») Febrifugiadida eft,eo quod febres fugat Si proeul à corpore pellit,eftcp nunc multo in ufu contra febres, * Chiron Centaurus.) Hic Saturni Si Phylliræ fuit films,qui Si Centauros Si omnes ætatis fuæ homines boni ta te Si iuftitia antecelluit, Nauigauitcum argonautis, quorum medicus fuit, Medicinam Si herbarum u 1res u^

156 COMMENT. G. HYMELBERGIt

ucnit,amp; ab eo medicinam didicit Acfculapius, quod hi'c innuitApuleiuSjCumChironeniherbas has Afclepio, qui Acfculapius eft,tradidifferefert,Qui Acfculapius A^ pollinis films, quoniamadhuc rudern ôCuulgaremmcdi cinam pauló fubtilius cxcoluit,in deorum numerum rc^ C,i» ceptuseft,utrefertCelfus* ManipulumJ Manipulus dicitur à manu,manualis herbæ fafciculus. Congio.) Congius,qui Latine chus dicitur,méfuræ genus eft,con tinés fextarios fcxïfextarius uero lances fiue cotylas,qu3e amp;nbsp;heminæ dicütur, duas. Cotylaucro diuiditurin duo acctabula, acetabulum in très cyathos, cyathus uero in quatuor myftra, cochlcarium autem myftri dimidiö cft, Amplius chus pondéré uini quatuor 8C decern librarum cft,olei noué, mcllis qufnqj amp;nbsp;decem. Sunt enim cuiufq} mâteriæ menfurarum pondéré plurimæ differentiae, au-” tor Africanus.Scd ali), ceu Vegetius amp;nbsp;Prifcianus in uld mismenfuris nonnihiluariant, dicentes myftritertiam 5 pattern effe cyamen,quæ duo cochlcaria capita Ad au^ riginem.) id eftidericiam. Dida eftautem aungo à pal loreauri,quem bilis per uniuerfum corpus fufa reprefen

4 tat. Ad lumbricosSC tineas.) id eft contra uentrisani rhalia SC uermes,qui à lubricitate lübrici didi funt,8CalP quando tineaeappcllatur,ccu apud Q. Serenum,amp;non raro apud Plin. Et per has duas appellationes omnia uct miü genera quæ in corpore humano générant,intelligiU

NOMINA ET VIRTVTES HERBaE PERSONACI AE.

CAPVT XXXVI.

RAECE profopites aut profopcs uoeataefi, 'i ^^9^ bacchton,altjs elephatofis,alijs clephas, altjs nephelion, Italiperfonaciam, alq darda natn,altj manifolium,GalIi bedielen, Daciriborafia.

Ad

DE PERSONÄCIA. CAP. XXXVI. ijy.

i Ad morfus ferpentium.

Herbac perfonaciæ fuccumcumumouetercdaa to in potfonem,omnium ferpentium uel colubri mor iusmirificefanat.

i nbsp;nbsp;nbsp;Ad Febres acem’masgt;

Herbæ perfonaciæ fold's cinges febrici£antem,fta dm mirifice fanat amp;nbsp;efFugat Febres.

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad uuln era, etiam fi cacerauerin U Herbæ perfonaciæ aqua foucto, deinde ipfam cS nitro 06 axungia Sf picula ex aceto tere, amp;nbsp;in panno inducito Slt; imponito.

t 4 Ad mteftinorum dolorem.

HerUæ perfonaciæ fucci cyathum unumexmeL lis Attici cyathis duobus ieiunus bibat,liberabitur.

V Adeanis rabiofimorfum.

Herbæ perfonaciç radices cum fale marino tritas morfui impom'to,mirabfliter fanat.

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uulnera uetera quæ humorem

Herbæ perfonaciæ radicem amp;nbsp;fpinam quæ in Io» eis ficcis nafcitur æquali pondéré conteres, 2lt; impo# nes puluere molIilFimo,perfedifflme fanat.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ambuftum.

Perfonaciæ fucci cyathum unumex mcllis cya» this duobus bibat.

COMMENTARIL

ERSONACiÄ hæc eft, quam nunc ungulam caballinam uocant,5lt; duas fpccics habet, ut Si mon lanuenfis fcribit.Vna maior,quæ in mar ginibus aquarum femper inucnitur,maiorc fo

donnée angulis ficmanifeftis,8cparua radix cius,odorife

IjS COMM EN Tt G» H V M E t B ER-Glï

. ra,quam quidam caflulam cordis uocant. Altera minor, quæ campis amp;nbsp;locis ficcis nafcitur, amp;nbsp;in uincis. Graeci ar cion nuncupant, 5lt; à Diofcoridelib,4, cap^ ss. cucurbit, tæ folia habere traditur,minora tarnen, duriora, nigrio^' ra amp;nbsp;hirfuta.Caulem albicantem,5C fi aliquando cauléin' non proférât.Radiccmgrandem, intus candidam, foris nigram^Plinius lib^xrxap.p.perfolatam uocatinquiens, Perfolatam, quam nemo ignorât. Graeci arcion uocant; folia habet maioraetiam cucurbitis,amp;hirfutiora,nigrio ra^ amp;nbsp;craffiora,radicem albam amp;nbsp;grandcm,Germani ex ungulæ caballinaeinterpretatione RoJj51)H^uocant. Cue ante perfonacia fit di da hæc herba, caufa eft quod ea pro ptcrfolioruni amplitudinem uterenturad perfonatos fa ciendos,quæcaufaetiâ fuit ut à Græcis profopites 8C pro fôpes,quodpcrfonatam in Latino fonat, fueritappeUa^ taîlicetfub perfonatæ nomine Plinius libro amp;capiteiani diâis, aliam ab hac perfonacia, quam una mutata liters perfolatam uocat,herbam intelligat, utpote quæ à Græcis autardion autpctafites appcilatur, EtGalenusarâq nomine ôC perfonaciam hanc amp;nbsp;petafiten aliquâdo com prehendat» Bacchion*) Bacchion dida eft quafi fu-rens ôC infana,eo quodin ludis ad perfonas ufumpræbe retbacchantibus* Elephantofis*) Elephâtofis appel lata eft amp;nbsp;elephas à magnitudine amp;nbsp;forma foliorü ad pedes elephantis* Quæ foliorum magnitudo amp;nbsp;forma fecit ctiam ut àLatinis manifolium diflum fit à manu. Kephelion.) Nephelion didum eft quafi nebula, co quod perfonatis ufu fuo tanquam nebulam obducat, quo minus agnofcipolfint, Dardana,) Dardanaautunamu tataliterabardana eftappeUata, quoniamlappæ, quam , bardanametiamdicunt,fitcongener, Colubri.) Cd luber ferpens eftin aquis degens,cuius etiam plures funt 5 differentiaeK fpecies, Cancerauerint,) id eftincan-crinaturamtranfierint,Qualis ucrofit morbuscancer, didum eft fupra cap, », Nitro«) Nitrum fnmle eft faU

DB PERSONÄCIÄ. CAP. XXXVÎ ij^

8fà falis natura non multö diftans,undc aliquando cum adiunflo fal nitrum etiam appellàtur, Arabice baurach: aliud ab co quod nunc fal nitrû amp;nbsp;fal petra.’ uocant,cuius in bobardis ôC tormens iUistonitruariis ufus eft. Suntep Maria nitri genera,de quibus plura Plinius lib.ji.cap.io.

Picula.) Picula diminutiua forma dicta eft à pice, quae duum generum eft,liquida ôC fpilfa : de quibus Diofcort deslib.i,cap, Sf, amp;: as, Plinius lib. 14. cap. 7. Adulcera 6 qux humorem præftant.) id cft,ad ulcéra humida amp;nbsp;fa nie purulenta fluentia. Nam uti Galenus Therapeuticae lib.j,tradit,In.ulceribus tenuiusexcrementum, fanies SC ichor dicitur,crairum,fordestex hoc fordidu, cxillo hu-midum redditur uIcus.Et ut humidum ficcantibus eget, ut fordidum,quæ expurgent.

NOMINA ET VIRTVTES'

H E R B AE F R A G I.

CAPVT XXX vu.

0 M A R 0 N Græci, Romani fragum nuncu pant.Nafeitur locis opacis etmundis £lt; col libus.His eft prædita uirtutibus.

Ad fplenis dolorem»

Herbæ fragi fuccum ex mellis uneia potui datum mirificc proficere certum eft.

a. Ad fufpiriofos amp;nbsp;colicos.

Herbæ fragi fuccus cS pipcre albo ÔC melk mixtus potui dat«s,mirificü eft remediû.Lcgitoeâmundus»

COMMENTARII.

E R B A fragi, quam fragariam nó mak dixcris, omnibus nota eft, quum etiam, ut Plinii uer^ bis utar, fraga gignendo commendetur.Folqs conftat trims ,4 quorum numero triphyllon.

I^o C Ö M M E N T, G. ÖV M E L B E R G II id eft trifolium baud perperam quis nûcupauerit,amp;non pentaphyllon,id eft quinqjfolium, ceu Plinius facit, qui Iib,ir.cap. 9» fragariam herbam cum quinqjfolio confun diu Cæterum fraganæ herbæ fructus funt fraga amp;nbsp;terres ftria humi^ in herbis nafcentia mora,quû maturuerunt colore ruffefcente amp;nbsp;odoris optimi,à quo Si uerbo frago quod odorem reddo fignificat, nomen habet* A German nis erdber uocantur*Graeci comaros appellant, ob fimili tudiné frudus arboris unedonis SCarbuti uocati, cuius fructus fimilis amp;nbsp;cógener eft h^s terreftribus fragis, teftc C* 1.* Plinio Iib*iucap*i4* Sufpiriofos*) ideftdifficulterfpi rantes amp;afthmaticos, de quibus copiofius didum eft in Antonio Mufa* Colicos*) ideft,eosquicolicumdox lorempatiötur*Eftautemcolicus dolor, qui in inteftino pleniorccraffiorcuefit,quod colon uocatur t licet plurri niïuehemctiflïmos quofqj dolores in quacunq; parte in teftinorum fiant,ad columréférant* Mundus*) ideft purus à re Venerea ÔC omi inquinaméto die amp;nbsp;node illa*

HERBAE IBISCI.

CAPVT XXXVIIL

G RAE cis appellatur althéa,alq althxanrW zan,alïj elæomolochen,alq molochcnagris an autcrettccn,alq anadendromalachen,aa Iq fycophyllon,Itali ibifcum uocSt,alq mal* uauifcum,Nafcitur locis humidis SC campis*

i Adpodagram*

Herba ibifcus pifatacum axungia uetcrc ë^itna pofita, tertia diefanat* Huius herbæ experimentum plures autores affirmant*

lt; nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad coUedfones quæ in corpore

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nafcuntur*

i - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hetba

’ DE IBISCO. CAP. XXXVm. 141, ' Herba ibifcus décoda cum fœnogræci amp;nbsp;Uni fc» minis polUne amp;nbsp;impoGta,duritias omnes difcutit.

5 Ad omia encatefmata in corpore»; Herbam ibifcum cum malua erratica amp;nbsp;fœnogrç co decoques,0C eadem aqua fouebis, Slt; hxc omia tea, res 06 encatefmatis impones.

4 Ad inteftinorum dolorem.

Herbam ibifcum perinde ut fupra decoques cum fingulis,poftea ut encatefma ex aqua calida inteftinQ fouebis,tertio die fanabitur,Experufumus.

GOMMENTARII.

B i S C V S, aut fl mauis Grxca uoce diccre althça (quae Latinis quoq; in ufu eft, amp;nbsp;utraq; etian^ candem herbam uocari Palladius Iib.u,cap,i4. in menfe Odobri autor eft dices, Althaeae, hoc

eftibifci folia SCc.) quae amp;nbsp;qualis planta fit, Si quæ Graeci nominis appeUationis ^ ratio Si caufa,docet nos D iofco tides libro j.cap.iyyjnquicnsîAlthpfylueftris maluæ ge nus eft. Circinata folia cyclaminis modo amp;nbsp;lanuginofa habet. Floré rofae figura Sifpecie, Caulem bicubitalem. Radiccm glutinofo lentore mollcm, intus candidâ. Nomen illi à multiplici remediorum poteftate 86 ufu fadum «ft. Siquidem althaea idem eft ac fi dixeris herbamedica, à didione dx0ó’§,quodin medicina pharmacum eft 8C re-medium,amp; Sexeocevö/juerbum mederi. A quibufdam uero non fimplicitcr althæa, fed cumadiundo althæa rhyza, id eft medica radixappellata eft. Sylueftrem autê effemal nam Plinius quoqj teftaturlib.io.cap,n.Qui poftmaluae diuifionem, Efylueftribus, inquit,cui grande folium 8C radices albæ althaea uocatur, ab excellentia effedus à qui bufdamariftalthaea. EtTheophraftus lib.s.deplStarumi -hiftoria idem confirmât dicens,Et quam hq althaeam,illi uero fylueftrem rnaluam appellant,Germam ab ibifco fa t iq

14^ COMMENT. G» HVMELBERlîn

Ôa dcriuatione ibfehen uocâLEthæcalthæacftfyluéftns, quæ fponte fua in campis ôC locis incultis nafeitur. Nam de fatma Si hortenfi quæ in horris cofitaarborefeit/eor-(umagitcap^ri^fub nomine haftulæregiæ» Elæomolo chenj Elæomoloche dida eft quafi oleaginofa maluaî ÏAcKo/jcnini Græcis oleum eft, moloche ucro communiter malua uocatur,licet etiam aliquando malache, fed ut in fecudo dypnofophifte Athenæus teftatur,à folis Athe niéfibus dicatur^AppeUata eft autem hoc nomine ob fuc ci radicis uifeidû 8C glutinofum lentorem» Molochen agrian^) ideftmaluamagreftem, CreticenJ Creti-ce dida cftaut à Greta infula,in quapluhma ôC procerior nafceretur,aut forfan cretice,idcftrcgia,àuerboKf£u,qd eft impero ôC regno, Quf tamé appellatio tune iHi potius competct,quam poftea cap.fx* fub haftulærcgiæ nomine nobis proponed Anadcdromalachen.) Anadendro malache potiffimum uocatur à Galcno,quafi arborea fine arborefeens maluatc/'tvi/'j’o/; enim Græcis arbor eft»

Sycophyllon,) Sycophyllonidéeftquodficulneum folium, à rt'KH, quod eft ficus arbor, dó lt;jni'^ofi folium. Sic forte dicium à magnitudineamp; fimilitudinequadamfor *!♦ mæ foliorum. Fœnogræci.) Fcenogræcumhcrbaeft, cuius fernen apud medicos in ufu cft,mollicndi, difeuti-endiep uiribus pr^ditumtdequo Plinius lib,24,adfinem, amp;Diofcorideslib,i,cap.9». Einifeminis.) Linu omnibus Hotum,cuius feniinein medicina utimur,eiufdem cum femogræco uirtutis,fed de hoc plura Diofcorides it bro i.cap,9j.Slt; Plinius lib,isgt;.cap,i.8c lib,20. cap, 11. Pol line.) Pollin pro tenuiffima farina SCpuluerc accipitur, qualis circa molas plcrunqj 8lt;locain quibus panis pinfi turparictibus hærens inuenitur. Et proprie in tritico ap peHantpollincm, quod florem in filigine, autore Plinio 5 Iib.i3.cap,10. Encathefmata.) Encathefmatapande-Zfarum autor effedicit feffiones in aqua uel bainee parti-culari ufqj ad umbilicum uel fuifumigium^à werbe xaô«-

DE iG Q^VISETÄ. . CAP* XXXlX. 145-tgt;.eii, quod eft fedeo^ Nos tarnen hie per encathefmata in-teUigimus corporis abfcefluSjtumoresetreliqua quf coif pori excrefeentia infident, ac balneis eiufeemodi fomen-Bsç indigent»

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B AB H I P P V R I S»

CAPVT XXXIX»

GR AECis dietturhippuris, Italiucroequife tam uocant»

i Ad dyfentericos»

Herbç equifetæ fuccus ex iiino dulci cyathis duo? bus potui datus,dyfenteriam fanare creditur,,

x nbsp;nbsp;Ad eos qui fan guinemper os ; rerjciunt»

Hêrbæ equifetæ fuccum ex uino aufteriffirno fia = ne fumoieiuni bibant,mox fanguinem reftringet».

COMMENTAKIU

HIPPVRIS Græcc idemeftquod caudacquini Latine,ex Grfcinominis interpretatione fad» appellationethippos enim equas eft, ura ucro cauda.Dida eftautem hippuris,quod arbores feandens ex illis dependeat comis nigris ut eft equorum cauda» Aliqui equifetam uocant,fimilitcr ab equinj fetæ fimilitudine» NäutPIinius Iib»ïï,cap»i4. ait,Pullulus eft terræjCquinçfetæfimilis^Nafciturinpratis.aquofislocis 5amp;foiris,Coliculos habet inanes,rnodicerubétes,düros, teniter afperos,geniculis inuicem infertis difledos,Slt; cir ca cclïculos illos folia iuncorum figura denfa gracilia^, augetur in altitudinem propinquas ftirpcs afcendés,pen det^ ex iUis circumamplexa multis nigris ^ conus ceit

‘'44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï'» AFVLEI PLATONIC! - J

cauda equina» Radix illilignofa eft amp;nbsp;dura» Eft takers hippuris redo caule,cubito maiore,concauo,comas per intcrualla Habens breuiores quàm fuperior, cadidiores, moUiorcs^jUtautor eftDiofcoridcs lib,4»

NOMINA ET VIRTVTES MALVAE ERRATICAE»

^ CAPVT XU,

■AL A CHIN agrian Graeci uocant, alq clæo» malachen,altj acopon,alq collyrin, alif mala chen,altj helioftrophon,alij ofyn'acam, Itali maluam rufticam,alij malua erraticam,Naa feitur ubieg loeis eultis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad ueficæ dolorem Ô^ eos qui fan^

guinemper naturamfaciunU Herbae maluae erraticæ cum to ris radicibus fuis W brampifatam SC in congio aquae co daad dimidium, per triduum ieiuno dato bibere,dolorem mirigat, ÔC fanguinemabftinct, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad neruorum dolorem».

Herbae maluae erraricae radices cotrity cum axuft gia ueterc ÖÓ impofitae, neruorS dolorem mirifice faa nât,Facit 8C ad omnia encathefmata décoda cum iW fcoöffoenograeco»

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad lateris dolorem» '

Herbarn maluam erraticam dccoques cum olco, amp;nbsp;poftea diftringes, 6lt; folia in mortario teres, ô^’f* pannum induces amp;nbsp;impones, 00 triduo non folucs, emendafti dolorem»

- nbsp;nbsp;nbsp;4 Adrccentiauulnera* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Herbæ

DE M-ÄLVA ERRATICA» CAP, XL, ^45 Herbæ maluæ erf aticæ radicem in cincre coÄam contere ÔC impone,fanabitur,

COM MEN TARIE

HV A M V i S maluæ duo genera facial Plinius 8C Diofcorides,qu3e amp;nbsp;Apuleius hicagnofcercui detur,de malua erratica huic capiti titulû præ^ figens,quafi fit 8C alia ab hac diuerfa,re ipfa ta^ men non nifi unummaluae genus eft, Difcrimen enim il ludfaciuæ fiue hortenfis amp;nbsp;fylueftris, non genere fed cul tura tantum Sónatah loco illas inuicem fecernitSCfepa* rat, Hortenfis^ amp;nbsp;fatiua uocatur quæ in hoftis ad cibos quonda mêlions iucundioriscp faporis caufa ferebatur, Fuiffe autem in cibi ufu olim maluam, teftis eft Diofcori des, qui hortenfem magis quàm fylueftrem edendo elft dicit, Nee minus idem exHefiodo inlibro '?^'ïfyo)i} MÛ «Atf «/gt;, id eft operum èC dierum inferipto eolligitur, uW ait,NK7r»o/,ouc/'”;'(ao'/p 00*« Tr’XiofiHfklo’u Trwmq'ou'i^oa'Ofj’^’fJ^a-^ gt;.aJC?'rêMsy|^lt;Igt;o!/'iA(i(gt;^4^ove«f, hoe eft, Fatui, neqjlciunt quanto plus dimidiumtoto, neq? quantum in malua 8C afphodelo magna utilitas, Sylueftris autem uocatur mal ua non quæ in fyluis aut afperis locis nafcitur, fed in in-cultis taotû,quales funtfemitf ,prata,amp; alia id genus runs 8cagriloca,quæquoniamculturauacât, fylueftribus affimilanturtöC hoc uel ex Diofcoride patet,qui JeJercaap cherfæamuocatmaluâîquæuox Graeeis non fimpliciter terrain,fed quot;rkù avtf yas-o/j ylw, id eft incultam amp;nbsp;inelabo-ratam terrain fignificat, Ethinc Apuleius erraticam ap-peUauit maluam,non quæ genere fed loco tantum 8c cul tura ab hortenfi amp;nbsp;fatiua effet diuerfa,Gcrmani hanc her

bam bappeïen uocant,omnibusnotam,quarehiftoriam ipfius fubfcribere fuperuacaneum effet, Malachcna-grian,) id eft maluam agreftem, Si ut in nomendaturis habetur,efraticamamp;rufticam, Acopon,) Acoposdi äa eft quafi doloris lenitiua 6lt;mitigatiua, indolétiam^

746 CO H WE NT. G. N V M E L B amp;R GTl faciès, ab «particula priuatiua, amp;nbsp;x07r©-',quodlaborcm amp;nbsp;dolorem fignificat. Collyrin ) Collyris appellata cftquod aluo ciendæ ôC emolliendæ collyrii,quod uulgo nunc fuppofitoriunijGræci balanon uocant, uicem præ ftetradix, quæfæpiusinbalani forma dus caufauentri fabmittitur,à KWAo^quodmembrumfignificat,uel «3^ X©-'quodeftpodexamp;anus» Mahehen.) idcftmal-uamîfic^ dich eft ab emolliendo uentre.^uaXacuep enim undemalache dich cft,Græcis fubigere çftamp; mollire, 8i. f^oAow-oQ mollis^ Vnde Martialis nialux uimhancindu . cans ait,

VtereladluciSjamp;mollibus uteremaluis. Nam faciem durum phcebe cacantis habcs Helioftrophon4) ideftfolfequium, ab helios quiSoI eft,8Cuerbo sjotfau, quod eft uerto, eo quod foliaipfius adSoleni circumagutur amp;nbsp;uertuntur. Cuius rei teftis eft Columella in carmine dicens,

EtniolochepronofequiturquaeuerticeSolem.

Dicituraut amp;molocheamp;malachc, uthabitum eftprius in ibifco.Teftatur etiam hanc uim amp;nbsp;naturam eius Theo phraftus item, qui caufam quoq; fubiungit hqs uerbis, ÉViu/i Si ngül T« (j)u^cuo'U|U7ra(T'^fi' 1 aim Kava7n5 qS) iUaAa\«^4 Kinap 5 'VS) u'yj^Hi(po(ifi(J‘ig, h yo/^S/i o^ye ^^'^^cttuw^u b hA/oS ^ TJrr(i}H’tyKA/(riç,hoc eft, Aliquorumuero amp;nbsp;folia com^ patiuntur hoc,ceu maluae* Caufa ucro,humidi exudio, qua enim elicit amp;nbsp;exugit calefaciens Sol,in hoc eft amp;nbsp;folo inclination Ofiriacam*) Ofiriaca dich uidetur quafi boni 8C diuini effeefus in medicinahd^ ab Ofiride, quo nomine apud gentiles deus quatenus effecior eft bono' rum,appellabaturantiquitus, uttraditlamblichus inli* Cnj» hrodemyfterqsn Ad lateris dolorem.) Dclaterumdo loribus Celfus lib.4. cap. c. fic tradit,In his uehementes dolores effeconfueuerunt, Sóinitium uelexfrigore, uel ex icT:u,uel ex nimio curfu, uel exmerbo eft. Sed interdit ne malum infra dolorem eft,iscR modo tarde, modo eek riter

■D E'.ß V G L o s s A, C'A P.’ XL h 14^: titer foluituninterdumadpcrnitiem quoq;procedit,ori turép acutus morbus, quiplcureticus à Græcis nomina^ tur. MortarioO Mortariuuascftlapideumfiucaereö, ib quo tunduni terunturuc piftillo que refoluenda funt, autoreNonioælautus in Aululaha, Cultrum, fecurim, piftillum,mortarium,quæutcndauafafemperuiciniro-gant,turcs uenilTeatqjabftulifl'edicito»

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B aE B V G L 0 S S AE»

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T nbsp;nbsp;nbsp;XLI»

V G L 0 S S 0 N Græct jProphetæ gonon ælua r “, Ofthanes tzanuchi, Aegyptq antueo« rinbefor,Romain linguam bubiilam,Luca nicoraginem dicunt, Nafeitur lociscultis amp;nbsp;fabulofis^Bugloffa didia eft eo quod folia afpera in modû linguæ bubulæ habeat. Folia habet afpera, oba fcura, terredria. Hæc in uino mixta hilaritatem con= uiuis facit : in cibû etiam coda pro clerc fumitur, ud trita pro condimento, ,

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad tertianas îîuc quartanas*

Herbæ bugloffæ quæ trois thyrfos feminis mittit tadieem totam cum aqua decoque, ipfam aquam des codam potui dato,remediabis tertianas î quæ autem quatuor thyrfos habet,faciet ad quartanas, dabis au» tem ut fupr a. Alia item Herba fimilis eft ei, quæ folia lapathi fert minuta, eins radix potata ex aqua, ranis £lt; ferpentibus aduerfatur,

i Adfufpiriumt

Herbæ bugloffæ fuccum cum meUe dabis bibe» ïCjmirabilitöt fufpitium toUit»

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u q

148^ COWMEN'T, G/aVMELBERGll

i 5 Adapóftema fiuefuppurarionern-incorpore»

Herbam bugloffam cum melle ÔC pane cotritam uke malagmatis imponesjmirifice rumpit apoftema. Leges earn menfc lulio»

co MM EN TA RIL

VGLOSSA proprie dida, ea herba-eft de qua præfenticapite agit Apuleius, amp;nbsp;quam noftro tempore communiter omnes relido bugloflae nomine,boragineniuocant,uerfo,unamutata litera, coraginis nomine in boraginem, nifi forte uitiofc corago fcriptu fucrit, Eft amp;nbsp;alia herba, quæ noftro etiam æuo bugloffa aocatur,fed de hacplura inferius capite ffS*. de cirfio infcriptOt Gononæluru») id eftgcnituram felis,7ÓV©-' enim genitura d)cifur,cüAi'f©-' uero felcs.

Folia obfcuraJ id eft nigricantia.Diofcorides uerba^ fco fimilia folia habere dicit,fed nigriora, quæ in uinuni deieâa,uoluptatesanimiaugentamp;lætitiamfaciunt,un^ deSCeuphrofynonuocaturautorcPlinio« Terreftria,) Terreftria uocat quæ Græci gt;ja/xüU7riTa§,id eft humi amp;in terram decidua dicunt. Condimento,) Condiment turn eft quod ad condiéda fit obfonia,amp; alio nominein^ Cth tindusamp;embammadicitur^ Virtutcmhancbuglo/Tæ teftatur etia Diofcoridesjlicet Plinius lib, zy, cap,s, illant nonbugloflæfedcynogloftæ adfcribat, quumpoftbu-gloftæ tradationem ait,Iungitur amp;nbsp;cynogloflbs caninas imitans linguas, aiunt^ quætres thyrfos feminis emit-tat,eius radicem pota ex aqua ad tertianas prodelTet quæ quatuor ad quartanas, Quæ deinde hic de alterius herbe fimilitudine fequuntur, utpote. Alia item herba fimilis eft ei, 8Cc.ex Plinio etiam hue temereab alio quopia rran fcripta uidêtur,non enim in omnibus Apuleianis exem-plaribus habéturtSC apud Plinm poft cynogloifon etiant ,; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ita

*0 E B V GLO S^S A. CAP. XtR) 14^, ïtakguntur, Eftalia fimilisd, amp;quæ ferat lappas minu^ tasamp;c. VbictiamPliniumcmendandum eneputamus, üt pro eo quod eft,ferai lappas minutas,Icgatur, folia la-pathifert minuta* Sufpirium*) ideftfpintusamp;anhC-i litus difficultatem amp;nbsp;fufpirationem angufta difticilem^* Quodmalumapud Græcos aliudatqj aliud nomen ha^ Ijet prout fe intendit, Omne enim in difficultate fpirandi confiftit, S ed hæc dum modica eft, neq; ex toto ftrangult;, Iat,dyfpnœa appellatur,*cum uehementior eft,ut fpirare æg^’^ ^?*^^fono amp;nbsp;anhelatione non poffit, afthma, Cum accent id quoq; ne nifi reda ceruice fpiritus trahatur, oï thopnoeatautor Celfus medidnæ lib,4,cap,4.

NOMINA ET VIRTVTES.

BVLBI SCÏLLITICI»

CAPVT XLII*

S GR AE CIS dicitur fcylla, al ijs ftœchas , alqs’ W pacration,ali}s typhonos, Aegyptij fylitho, Prophetæ ophthalmon ty phonos, Itali fcyk amrubratn,mafculam,ahj bulbumfcyUiten fine fcyl liticum appellant*

i Adhydropißm«

* Herbæ fcyllæ bulbils torretur,deinde c/reumpur gatur,óó medium eius in aqua decoquitur,cum bene codumfucriteximitur, amp;nbsp;ex eo tres oboli potui dan tur cum meUe amp;nbsp;aceto hydropico, 6C euacuatur per* ürinam.

i Ad pernioncs.

Scylla? quod eft in medio eius cum oîco commo* de feruefacito, atcß ea quae dolorem exhibent perun* gitOjfanabuntur»

u iq

»yo COMMENT. G, «VMELBERGIT 5 Ad panancium»

Herbæfcyllæ radix pifatacum aceto 5lt; pane,im» pofita panaricium mirifice fanat.

4 Ad extinguendam fitim hydro« picorum.

Herbæ fcyllæ folium fubiedS linguæ, fitim corn# pefcit,Leges earn omni tempore.

co MH ENTA RII.

C Y L L A quæ bulbus fcylûtes, fcyHincus^ did tur,ebulboruni genere eft, de qua fie fcribitPlti nius lib.ip.cap.f.Bulborum nobilÜfima eftlcyl la,quanquâ medicamini nata, acetoep exacuen

do-Ncc ulli amplitudo maior,fient nec uis afperior.Duo genera medicæ. Mafculus albis folfis, famina nigris. Et tertium genus cft cibis gratum, epiinenidü uocatur. Sed «idc num potius edodimon fit legendu, id eft quod eden do eft. -Stoeehas.) QuæfequcticapiteinpriusimprcE fo codice habetur appellatio ftœchas,cain exemplanbus noftris præfenti capitefcribitur,huc^irrepfit ex alia her ba quæ proprie fie appellatur, amp;nbsp;minons fcyllæ nomine etiâ nominatur,quod eft pancratios,quafi tota uidrix, Typhonos.) Typhonosdida eft à Typhone gigan--te, quod quemadmodum ampliftimis corporibus homi nés fuerût gigates, fie etiam fcylla inter bulbos maxima. Et quiamaximis oculis fucrunt etiam gigâtes,è quorum numéro amp;Typhon fuit, hinc à prophetis 8C magis ipûs ophthalmos typhonos, ideft,oculus Typhonis etiâ cft appcllata, ab oculi forma amp;: fimilitudine. Scyllam ru^ bram,mafculam.) Rubra amp;nbsp;mafcula,non fcyllæ appela lationes,fcd generum diferiminafunt,quæ nobis per cas noces datintcHigéreînam utiexPlinio iam patuit, fcyllæ medicæ duo genera funt,mafculum albis foliis,^ fœmL na nigris fiuerubris. Etidem Plinius lib,io, cap,5. denf-dein

DE BVLBO SCYLUTICO. CAP. XLII. i^f demaitjScyllarû in medicina alba eftquæ mafculus, fœ-mina nigra,Scylla quae eädidiffima fucritjUtililfimaerit.

Quomameruda) ob acrem feruidam^ ( nam in ter,. C.U tæ gradu,ut uoeät, ualidiffimc calet,tefte Galcno) SC ma ximam incidendi uim,noxia eft intus fumpta fcylla, tefti wonio omnium, ideo quo innocentior in medicü ufum üeniat amp;nbsp;fine periculo intus affumatur,coqucnda ipfam amp;prxparandam prius praecipiuntautores, quo ficmaio rem uirium fuarum aerimoma 8C uim noxiam igne amit tat,Cuius rei non infcius Apuleius,coquendimodüno,-bis,licet qtiemadmodum Plinius etiam,fuccinde nimis, pr^fetibit,quare ex Diofcoridelib,x,ca,de fcylla, coquen dae fcyllae modum altius amp;nbsp;fufius,quoniam rei neceffitas id cxigitjfubiungam.Inquitautem, Acriferuido^ tem-peraméto fcylla eft,Plurimos habet crcmataufus,ideo^ pafta fiue crufta ex panificio amp;nbsp;opere piftorio aut luto in-noluitur,fic^in clibanumautfumum cóqcitur, aut cat bombus obruitur,doncccircumlita crufta illaabüdcto-fta fit. Quod fi amota crufta illanondumcoélapenitus fcylla tencriorfadaflaccefcetïdenuo utprius noua pafta •‘•aut luto inuoluctur Si cremabitur, Quæ enim fie crema-ta non fuerit,graui periculo præfertim^ interaneis dabi tur,Torretur hç c ipfa etia in operculato fidili in furnum conieda, Tofta deinde purgaturabiedis extimiscunctis partibus,amp;: medium eius quod maxime intimum eft, ite jumin aqua coquitur, ufqjdü neqj amaritudo neqj acri-moniain aqua fentiatur, Et fic coda fcylla ufui eft, QuO pado autem ex fcylla uinum aut acetum fcyUiticum fcyl linumue appellatum, nam amp;nbsp;horum olim ufus erat, con ficcretur,docet Diofcorideslib,r, Columella rei ruftic» lib,ii,Palladius in menfe lulio, amp;nbsp;Plinius lib, xo. Non o-miffis ficcandae amp;nbsp;in ufum feruandæ fcyllç ratione 8f mo do,quæetiamx,lib,docet Diofcorides, Perniones,)^ X Pernio morbus 8lt;malumeftubiinpedum manuumtp digitiSjSCaliquando in poftenorecakaneo, quod Græcû

- C* APVLEr PLATONIC! “

7^i^vlu},8(. inde Latini una dempta litcra pcrnam uocantgt; ex niniio frigore turnet primum amp;nbsp;liuet caro, óf nifi fuc? 5 curratur, locus facile exulceratun Adpanaricium») , Panaricium uocat,quod Græci paronychion dicunuVï detur^panarien uocabuluni à Græcorum paronychia, permutatis 8C tranfpofitis literis quibufdam, dcluxatum atq}format«m,Suntautcmtumpanaricia,utrccentiorcs medici uocant,tum paronychia,ut Graeci nominant,ide malum amp;eodem modo ab omnibus dcfcriptum,dicun^ turcp effe abfceffus qui circa ungues et ad radices illoruin mafcuntur, non fine doloris pungétis uchementia amp;nbsp;ingt;

■ quietndine,adeo ut fomnum aliquädo auferens, uigilias Slt; infomnietatem inducar,

MOMINIA ET VIRTVTES

HERBAB COTYLEDON! S. .

CAPVT XLIII»

RAECI cotyledon,alq cepon aphrodites, alq 18^^ omphalon,a!q ftergethron, Itali umbilu cum Veneris,alq cimbalarem appellat. Na* fcitur in redis autinmonumentis, i Adftrumasdifcutiendas*

.. Herba cotyledon pifata cum axungia fuilb fami nea fine falc tequis poderibus 6^ calida impofita,ftril# mas difcutit.Lcges cam hyemali tempore.

r;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR II.

0TYLED0N,ut illam Plinius Iib.ir.cap. ultP *”°defcribit,cftparuulaherba.cauhculotenc ro,pufillo,pingui tfolio concauo uteoxendi-^gg^ Nafcitur in maritimis petrofis^ uiridis, radiceoliuae modo rotunda, Diofcorides folia habere di ^dt acetabuli figura, in orbem circumada t fenfim, leni ut fenfum

DE COTYLÉDON E. CAP. XLIH. r^j tnfum fallantin concamtatem defcefut coliculum in mé dio indem breucm,in quo fernen eft: radicem oliuæ modo rotüdam.Porró quia in defcriptiombus bps circa di-lt;^^lt;ones coxendices 0lt;acctabulum,nonnihilobfcuntatis ^beffe uidetur,haud abs re fuerit, quo clarius hæc pate-3nt,fubiungcrequ3e amp;quotcotylcdonis fignificationcs amp;nbsp;unde originem habeauquid item acetabulum, amp;nbsp;quot fignificet. In primis itaqj cotyledon appdlatum eft à co-tyla.Cotyle uero primo amp;nbsp;principaliter ÔCproprie pocu li genus SCliquidorum menfurä fignificat Græcis,quain Plinius nunc heminam nunefextarium exGrfCis uertit, Quoties auteferuata ciufdem uafculi forma in aliutranfi batufum,amp; in ccena aceto plenum adintinlt;ftus poncba-tur,ab aceto Grxeis oxybaphon, Latinis acetabulum di ceba^cuius forma orbicularis crat, profunda amp;nbsp;fine mar ginis latitudincXt hfc prima nominum illorum ratio Si ufus fuit, à quibus deinde ob fimilitudiné ad alia quoqj translata funt nomina illa:utpoteadanimaliumoflaamp; offium artus,qualcs in coxendicibus funt,in quibus con cauuni os à crurcprogredfens in fuperiorëpartem,aliud ósexcipit8ifimuliungit,ficappeIlatur,Qyamcoxendi-cum cauitatem aliqui folam coxendicem dici uolüt, fic^ Plinius aliquando accipit. Item ad concauas in polypo-ruraflagellis amp;nbsp;orris quibus nitiiamp;forbetpartes, quas Græci cctylcdonas, Plinius acetabula uocat. Poftea etia ad matrice medici uocemtranftulerunt, cotyledones uo cantes in caparte quibus ea nititur ethæretligamenta.Et demum inter alia cotyledonis nomen ad herbamhanc translatum eft, quod rotunda concauitate folia uafculis illis fimiliahabet, Ccpon aphrodites.) idefthortum Venerisîfic dida herba quod utentibus ad Veneris amo res conciliandos accómoda fit, 8f uoluptatis defidcriuin adferat, ceuhorti déambulantes inillisobledant, amp;fui afpedusdefideriumincutiendo alliciüt,8lt;ubcrrimaocu los pafcunt uoluptatc, præfertim qui elegantiores 8C uf-x

-ï^4 - u A p vu r PL'A T o NI er !

bani funtj’^aA/o’oz à Græcis uocati^ Venus autcamorîÿ dca eft. Ges omphalon.) id eft terræ umbilicum, e» quad quemadmodum hominis umbilicus in orbemeir cumagitur amp;nbsp;in concauitatem defeendit, fie etiam in ter^ rae plantis herba hæc folio eft in orbem circumado amp;nbsp;le» ni in concauitaté defcenfu.Et ut rei maieftas aliqua ctiain dcnotaretur,hincàLatinis Veneris umbilicus eft appelé lata» Stergethron») Stergethron didaeftquafiamo» rifica,auerbo s£f'yco,quodeftamo.Nam,utDiofcoridcS t«ftatur,ad conciliandos amores herba hac utuntur»

DE HERBA GALLICRVRE»

CAPVT XLIIII.

A S c i amat herba gallierus locis folidis et efr ca Ilias. Eitts cacumc inftar pedis galli, Vir ttites habere dicitur.

Ad cam’s morfum.

Herba gaUicrus tritam cum axungia Só pane doa meftico imponaSjmox fanabit, a Ad duridas»

Eademfle ut diximus parata,duritias difcudt»

C O MMEN TARn.

ALLiCRvs ab Apuleio uocata herbaeftquJ Diofcorides lib»».coronopoda, id eft cornicis pedem appellat,herba parua,8f,ut ait, oblon» ga quæ per terrain fternitur, amp;nbsp;folia cum fiftu» ris S^ incifuris diuifa habet, ôcolerum modo coda eftur, radicem habens graeilem incibo aftringentem,ideoep cceliacis utilem.Nafcitur locis incultis,aggeribus amp;nbsp;femt tis.Germani hsne hanenfuß uocät,8f apud aliquos adhuc in cfculento ufu eft,multumcK eftur apudlfnam Algoïaf.

Porra

DE GALtlCRVRE, CAP. XU Ith r^^ Porrô funt inter Latinos qui hanc non corriicis fed cor-uinum pedem nominât,aliam tarnen ab ea quæjà noftræ ætatis herbolariis coruinus pes dicitur, S^batrachq fpe-ties eft,intelligentes Sunt etiam qui hanc eandeni effe uc lint quam Columella rei rufticælib,i}.in aliarum herba-tumconditura miluinum pedemuocat; nccfortèmale» V tcunq; fit, omnes iam didæ appellationes originis fuaé rationem habet, quod didorum animalium pedum cffi-giem repræfentant folia, amp;nbsp;in fummo cacumine diuifio-nem habent eadem forma qua in auibus illis digiti amp;nbsp;un gués funt» Praeterea Leonicenus uir nunquam fatis laudatu s hanc à Plinio Iib,x , gramen aculeatü appellari di-cit,forte quia idem Plinius lib» »♦ ôC Theophraftus lib^s» éam inter aculeatas 8C fponte nafcentes enumerate Et Pli nius etiam Iib,ï4.aculeati graminis aculcos,quos in cacn mincplurimos habet, conuolutos naribus inferereSCex traherefanguinis ciendi gratia dicittquemadmodu hic Apuleius quoquedegallicrure, quod naribus impofita fanguinem fluere faciat, amp;nbsp;ab co effedufanguinariarn dl dam teftatur,refercnte Leoniceno, qui etiä multos nunc capriolam uulgo appellate dicit. Ex quo facile colligitm: Apuleio in hoc capite SC herbs nomédaturas SC alia qux dam deeffct

NIOMINA ET VIRTVTES

HER BAE MARRVBIK

CAPVT oXLV.

^^^^RAECORVM quidam prafion, altj cupatOa ®'tlongt;altj phyllopharcs, altj mclittsnam, alq |^^O^;lt;^^^’‘t'‘clo podion, ali] cynofprafion, Aegyptq . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afterion aftcropenuc, Prophetae hæma taua

ru.alq aphedron,alri gononhorujtali marrubiû, altj ulcerariamdicunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- -

JÓ U A PVL E^ PLATON ICI quot;nbsp;'

i Ad tuffîm grauem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Herbam marrubium decoques cum aqua ^ da« bis bibere eis qui grauiter tuHîût, fanabunt mirifice* a Ad ftomachi dolorem»

Herba: marrubq fuccus potus,ftomachidolorem tollit;fi febricitatex aqua potus,ftatim^eleuatfc»

5 Ad lumbricos»

Herba:marrubtj,abfinthtj,Slt;lupinorü paria poft dera in aqua mulfa coda, cum uino dabis, autfuper umbilicum pones,necat lumbricos»

4 Ad condylomata» Herbam marrubium combure,eius^ cinerem ift frica,fanabit»

5 Contra uenenum ft quis fumpftt; Herba: marrubq fuccum dabis ex uino uetere, di fcutit uenenum»

6 Adfcabiemuelimpetiginem» , Herba: marrubq decodi aqua corpus lauato, ft* biem £lt; impetiginem ftaiim curat,

7 Ad pulmonis extenftonem» ' Herbam marrubium cum meUe coda fumât,mi* rifice curat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

8 Ad omnem duritiam»*

Herba marrubium tufa cum axungia amp;f impofia ta,mircfanat»

7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 Si quis ab opere lafTus incident in i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;languorem,8ó neruorum has: buerit dolorem Óófpafmum» Herbæ marrubtj fucco cumoleorofaceo permis

xto perunges eum/ine mora fanabitur.

DE MARR VB 10» CAP; XLV» 157

COMMENTARII.

HA R R V B11 duo genera faciunt autoreSjUnurm candidum Si proprie marrubium diâum,altlt;i rum nigrum, quod ballote èC ab aliquibus al* terum, id eft fecundum Marrubium uocatur* Germani andomSimarobd nommant» De utroq; feorfum agunt autores,8c cuiq; fuas feiundim tribuunt uires» Pli nius fiquidemlib»io, cap. ix. licet duo genera ex Caftons autoritäre indicet,agit tarnen co loci pr^cipue non nifi de candido amp;nbsp;proprie diôo marrubiotde ballote uero feor* fumlib.ïz.cap.s.Diofcoridcs etiam licet eodcmlibrofci* beet tertio utrunq? genus traäet , agit tarnen id diuerfis amp;nbsp;feparatis quibus aliud interpofitum fitcapitibus. Poc to Apulcius utrunq; genus fub uno marrubq nomine hoc præfenticapitecomprchcndit,quoduelhincmani* fefto patet, quoniam quasalq feorfum cuiq; generifuas adfcribuntnomcnclaturasamp; uires medicas, cashic Apu kius uni tantum marrubio tnbuir.Vnde baud abs re ftie rit utriufq;hiftoriam,quo facilius dignofcantur, fubfcri berc,prffertimmarrubii propric uocati,eo quod pleriq;, tefte Plinio,inter primas herbas illud commendauere, li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

cet idem etiam notius effedicatquàm utindicandum fit. Itacy marrubium,Diofcoridis iuxta defcriptionem, fru*, texeftabunaradiceramofus,hirfutus,albcfcés,quadraa gulis caulibus,foliis humano pollici fimilibus, pauló mi nus quàmrotundis,hirfutis, rugofis, fapore amarot fernen per interualla in caulibus illiefttflpres afperi ucrticil \ lorum figura.Nafcitur circa areas domorum amp;nbsp;inter ru-, dera, Balloteuero fiue marrubium nigrum ob foliorum fimilitudinemôCcolons cauliüdiuerfitatcm, qui in pno; ris caulccandidus,in ballote niger eft,fic uocatum, her-i ba eftpriorifimilis,fruticofa,angulofis caulibus, nigris,: hirfutis, folies ueftientibus, maioribus quàm marrubq, ôf nigrioribus,graue olentibus, ut illam breuiter defen- ' pfitPliniuslib.iZt cap, s» Prafion,) Siedidueftquafk quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x üi

■15'8 COMMENT. G. HVMELBERGII uiride à colore herbaceo SC uin'di:unde5t prafiæ dicutuf hortorüadconfitionemoleruni difpofitæareolæ. Eu« patorion.) Eupatorium dictum eft à fimilitudme qua^ dam foliorum ueri eupatorii,quod nûc uulgo perperam, agrimoniam uocant. PhyUophares,) Phyllophares didum putamus, quod caules foliorum copia ucltiâtur, à 4iay©^,quodGræcisueftimcntumfignificat. Namuti Plinius,fed de nigro quidé fcribit, caules habet folijs uclt;. ftientibus. Melittena.) Melitcna cftapp cllata quoi apiaftro,quod proprie fie nuncupatur, edam fimilia ha^ beat folia. Nâ ut Diofcorides tradit, folia habet apiaftro fimilia, exquoapiaftrum pleriqjiddixerunt. Et hæede marrubio nigro mtelligûtur. Camelopodion.) id eft camelipedem. Cynofprafion.) id eft marrubium ca ninum,conuenit^ nigro marrubio potiflimumappeUa do ifta. Sic^ didum eft quod folia ipfius cum fale empla ftri modo impofita, rabidi canis morfibus mendentur, tefte Diofcoride amp;nbsp;Plinio. Hæma tauru.) ideftfan^ guinemtauri. Gononhoru.) ideftgenituramhori. . Vlcerariam.) Vlcerariauocata eft exufu SCuinbus.

C.i. quod uleeribusadhibitapurgetilia 5lt;perfanet. Adgra uemtuffim.) idcfttuffimmoleftam, qualis eftutplud-' mum uetus amp;nbsp;arida in qua nihil pituitæ eqeitur, quæ uix curaturtScficurationauadmittit, difficulteradmodum id facit.Eft autem tu (fis motus naturæ cxpellere conantis nociuum à pulmone amp;membris illi continuis atqjpro^ 4 pinquis. Condylomata.) Condylomata Galenus tu berculaSCexcrefccntiasefledicit, quæinfedeamp; extrema ani corona qua parte fe comprimit, cum inflammatione protubérant amp;nbsp;infurgundnec folum in ano,fcd Sim fee* minarum naturalibus eadem figura poft diudnas amp;nbsp;in* uctcratas rimas in callûtranfeuntcs fiunt, tefte Paulo Ac gineta. Dida funt autem condylomata Græcis à condy* lis,hoc eft, digitorum articulis amp;nbsp;in digitorum commif. fura prominentes, co quod quemadmodum contracta inquot;

DE MA RR VETO* CAP. XtX. i^^y *• inpugnum manu digicorû articuli condyliue infurgunt amp;nbsp;eminêt, fie etiam duratæ in caUum didorum locorum rimæàrdiquafupcrficie infurgunt* Scabiem*) Sca-6 bies eft cutis infcÆo, de qua Celfus mcdicinæ lib, y* poft puftularum genera fie feribit, Seabies uero eft durior eu-lis rubieundior ex qua puftulæ oriuntur,quædam burnt diores, quædam fieeiorestexitex quibufdam fanies,fitlt;p ex hbs continuate exukeratio pruriens, ferpitep in qui-bufdâ cito,atq5 in alqs quidem ex toto définit, in alqs ue-ro eertotemporeannireuertiL Quo afperioreft, quo^ prurit magis, CO diffieilius toHitunitaqj earn quftalis eft, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îi7Plt;'a/),id eft feram Græci appellant. Hadenus Celfus.

1 Impctigincm.) Impetigo cutis etiam infedio eft cum 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afpredinc,pruritu,in qua decidunt fquamulæ, ôC plurea

corporis partes depafamtur.Cuius medicinæ lib. y. Cel Tus quatuor fpecies facit. Græci Xt7jjô://, id eft lepram di-cunttahud tarnen malum ab eo quod Arabes Willos fe-quentes medici recétiores noftra ætate lepra nominant.

Ad pulmonis extenfionem.) Siue ut alialitera habet, 7^ Uexationem. V tcuqj feribatur, intelligitautor pulmonis affediones amp;malaipfius affligentjaamp;moleftantia, qua-liafunt tabes, tuffis, fufpiria difficultatescp anhelitus, 8C malum in quo aliquado id acciditutinfirmus pulmonis adfuperioraóf incollö afcenfioncfcntircfeputet,quod : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen non ob pulmonis afccfum,fed pituitofi excremen

tipulmonem extenders, amp;nbsp;animæ Ipiritus^ canalcs op-plentis abundantia cóntingit, quætalemanhelitus diffl-ïultatemSCanguftiam indueit. Languorem.) Lan-^ guor dicitur corporis defeâio ÔC diflblutio. Spafmö.) ideftconuulfionem neruorum. Quod maluni Galenus inDiffinitionibus effe dicit neruorum SC mufculoröaffe dioncm,trahicp in ca fine cleAone,id eft inuitis aliquan. do totum corpus,aliquando corporis aliquas partes..

Îéd ' t. A P VL EI PL A TO NI er

NOMINAETVIRTVTES

HERB AB XIPHI I.

CAP VT XLVL

Raccorum quids xiphion, alq pbafganon

!“^^lj I Ad fiftulas quæ in corpore ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nafeuntun

Herbæ xiphtj radicis uncias fex, t amyli uncias fcx,aceti cyathos duos, adipis uulpiniunciastreis ex uino pifabisjin panno lines QC impones^mirabeiis effèdum,

4 Ad capitis fracturam»

Herbaexiphq radicis fupertor pars ficca trita 0^ acquis ponderibus mixte uino, capitis offa fiadaex* trahit; aut fi quid in corpore fuppuratum fuerit, uel ü pedibus calcatafintoffa ierpentis, contra eauenena cfficaxeih

COMMENTARIL

VAE Græcorum nominacnfem,cuItcIhimamp;J gladium fignificantia, li^2o/j óC (pia-yeuopjid cA xiphion Siphafganó hieenumerat Apulems, ca Latinorum refert gladiolus^ Sic didla herba

lifoliórum figuracultcllata. NamutDiofcondcs tradit lib,4tCap«H4ridi fimile folium habet,ucrütamen breuius anguftius^ Slt;culteilt modo in niucroncm dcfinens,uex hofumep.Caulem ex fe mittit cubitalem, in quo purpiP 'tei flores funtdeinccps difpofitiSC à fe inuieem diftates» Semen habet rotundum» Radices duas, ^alteramakeri infidétem exiguorum bulborum figura : caruni inferior gracilis eft,fupertor nero craiTionNafcitur maxime in ar uis : licet Plinius lib, »^ cap, 9, in humidis nafei tv ad a pdf cum

DE XIPH IO, CAP. XL VI. 161' cum primuni exit gladii præbere fpcciem,caulc duum cu bitorumtradice ad nucis aueUanæ figura fimbriatat qua* cffodiantemeffes oportet,ficcari in umbra,Ethæcprin^ ceps in hoc foliorum genere habetur herba à qua cæteræ huiufcemodifiniihtudinis notäacceperunt,Et Apuleius infra cap.77,de gladiolo infcripto,praefentis herbç nomi na 8c hiftoriam nobis proponitdicet alterius,quam Græ cixyrin SC fyluefkrem irim,ÓCLatini gladiolum etiam ob finiihtudinemuocant, uir eûtes öc curationes fubiungat, uti exDiofcoridemanifefto deprehenditurt quarc no im merito fed iufto iure ex capite illo hue ad praefens reuocx da amp;nbsp;tranferibenda nomina iUa amp;nbsp;hiftoriam ipfam cenfc mus, Verum nos nihil mutarefed rem ipfam tantum in^ dicare uoluimus,ne ali^s calumniandi anfam daremus,

Amyli,) Amylum,ut Plinius lib,is, cap, 7, tradit, ex C, r, omni tritico amp;nbsp;filigine fit,fed optimû ex trimeftri.Sic ap-pellatum quod fine mola fiat, Quomodo autem confice retur,docetibidcm,etDiofcoridcs lib.i.cap.sn.Germani haff^tmel uocant, Cxterum exemplar noftrumhic non a^ myli fed amomi fcriptum habet, Eftep amomum frutex odoratus tranfmarinus, cuius fernen nunc in ufu eft î de quoDiofeorides Iib,ï,cap,i4,ôi Plinius lib,i*,cap,ij,

MOMINA ET VIRTVTES

HÈRBAE CALLITRICHI.

CAP VT XLVIL

Iraeci callitrichon, tjdem adianton, ijdem 1 polytrichon, ijdem trichomanes, ijdem tria chophyes, alij felinophyUon, alij dyphyes, alq heracleos pogon,altj hippomanes,itemfcolopen-drion,afplenon, feoUbrochon „alij amianton, Latini capftlum V eneris,ijdem herbaeapiUarem, crinitam, faxiamp;agâ, PunicineiToeffefade, Nafeitur locis aquo« y

4

'Jéï COWMEN T G» HVMELBERGIf

fis,iurgul«s nign'sjcnibus, cum fplêdore, bipalmisr folijs ut conandriim,fciflîs in fummitate«

i Ad ftrumas uiroinum»

Herba callitriehon pifata per fe £lt; impofita, uirgi nibus ftrumas fanat,

a Adcapillostingendos»

Herba callitricho in oleo trita capilli undiinfia

duntur»

COMMENTARII. '

ALLITRICHON fpecics eftadianti,cuiusplu ra feruntur genera^Nam uti Theophraftus de plantarum hiftorialibro s, tradit,Genera eius duo,alterum quidem câdidum, alterum uero nigrum î ambo ad defluuia capillorû utilia ex oleo inun^ da NafcunturaquofisIocis,ôC,utopinanturaliquiJacit adftranguriam,quodtrichomanesuocatur,habetœcau km nigro adiato fimilcm,folia parua ualde Ôlt; denf^con trarqs inter fepediculispcndêtia^RadixillinulIa,amatcp umbrofaloca*PliniusitemnathiftJib,ii,cap,iT,adiâton quofdam callitrichon, alios polytrichon uocare dieit, Si

mox in fpecics diuidens ait, Duo genera eius,candidius, amp;nbsp;nigrü breuius^. Id quod breuius eft poly trichon,ali^ qui trichomanes uocant. V tnqj ramuli nigre colore n^ tent,foliis filicis, ex quibus inferioraafpera Sc fufca flint, omnia autem contrariis pediculis denfa interfe exaduer fo,Radix nulla,umbrofas petras, parietumep afpergines • aefontium maxime fpecus fequitur,5lt;faxa manantia,qd miremur cum aquas non fentiat,Et Iib.»r,cap.jgt;.idcm Pli nius polytrichon àcallitricho diftingués ait, Polytricha diftaràcallitricha, quodiuncosalbos habet amp;nbsp;folia plu--, ramaiora^,fruticequoqjmaior eft,EthfC Plinii dcadi-' anto SC fpeciebus eius fententia, cui tarnen in herbarunp coparationecaeteri autores amp;nbsp;res ipfa quoq,’ aduerfatur? Diofcoridcs enim non filici fed coriädro fmiilia folia ha- ‘ here

DE CA LL! T RI CH O» CÄP. XL Vît igç feere fcribit,et licet apud eundem etia legatur foliâ habere filici fimilia,id nos tanquam fuperfluens expungendum cenfemus» Quisem tantöinre herbariaautorem unant Sfeandemherba alqs diuerfis SC diffimilibus fimul corn paraflecredcretï’ Neq;apud Serapionétale quidlcgitur, neqj apud Apuleiunr noftrum qui Diofcoridi fubfcribit amp;nbsp;folia ut coriandrum habere dicit.Habet præterea ôC ue ritatis rei teftimoniüDiofcorides,cuius uel nofipfi ocula ti teftes fumus»Vidimus em talc,fed ex peregrinis regio-tubus allatum, fub capilli Veneris nomine quo tantum nunc uocatur,adianton,quale à Diofeoridc Ub. .deferi-bitur,quem nunc audiamus dicêtem, Adianton folia ha betcoriandro fimilia, exigua, óf in extremitatibus incifii ris diuifatcoliculos ex quibus ea exeunt nigros, graciles, dodrantales,nitentcs^ Radix illi fuperuacua amp;nbsp;inutilisé Neq; caulem, neq; florem, neq; fernen fert Nafcitur um-brofispaluftribuscplocis,humentibus muris 8f propc fontes» Ex qua defcriptione facile confiât herbam cam, quam nos ex muris Slt; parictinis erutam Teutonice mm« men feu flAinruten uocamus,nóeflecapillü Venerishunc, quum 8f florem ferat amp;nbsp;fernen ca herba» Cætcrû de Dio-fcoridis adianto SC capillo Vencreo præfenti capitc agit Apuleius fub nomine callitrichi,id eft pulchricomi : i^b ^ilt;gt; enim Grxce,Latine capilli dicuntur,Ka:5bvoç ueropul chritudo,appellati5is^ratio amp;nbsp;caufafuitipfius effeâus, quo capillos tingit,pulchriores^ reddit óCfplcdidiores»

Adianton») Sic diéhxm eft à Gr^cis quod óu J^iouviTtu^ ïd eft non madefcit» Nam ut in Theriacis Nicader tradit; Purumc^ adianton in quo nee defcendente imbre minimum è coelo cadens ftülicidium folqs infidet» Et Theo-phraftus ait,Et quod in adiato accidit» Neq? enim madet folium eius aqua eófperfum, neq; humoris aliquid in co «eftigium remanet» Vnde 8f nomen illi faâû eft» Plinius itcm,Aliud,inquit,adiantomiraculum,æftateuiret,bru ma non marcefcit,aquas refpuit,perfufum,merfumcg fiç

y n

104 COMMENT^ G, HVMELBERGIÏ

ço fimilc eft, tanta diffociatio deprchcnditur.Vndcamp;nÖ men à Grae ci s, Polytrichon«) Polytrichon appella-turn eft quafi multicomû ab cffcciu,eo quod capillos mul tosamp;denfos nafci faciacSc dcflucreprohibcat. Nam ut Plinius Iib,x^ait,defluentem capillum confirmât amp;nbsp;dengt; fat» Trichomanes») Tnchomancsdidum cftàuifua, quod raracute fluentem capillficxpletN fubnafcifacit, Græcienim ^wè/i rarumuoeât» Trichophyes») Tri chophyes nuncupatu eft,quafi capillaris hcrba,co quod capillos nafci faciat,à uerbo epva, quodeftproducoSina fcifaciOt Selinophyllon.) ideftapfifoliii.Sicdictum forteafimilitudinequadamfoliorum» Diphyes») Di phyes uocatum eft quafi geminum 8C duplicis fed diner-fæ naturæ,eo quod humentia loca fequatur, 8C tarnen a-quas refpuat nee fentiat» Hcraclcos pogon,) id eft Her culis barham, quod barbae formam præ fc ferat,Sic enim confer-imfiniulnafcunturcoliculi. Hipponianes») Hippomanes appellatum eft quod amoribus conciliant disaccommodumfit,quemadmodum equi caruncula, quae hippomanes uocatur»Nam uti Plinius ôlt;f Diofcori-destradunt, perdices Ngallinaceos pugnaciores reddit cibarfiseoruadmixtum» Scolopendrion») Scolopen drion amp;afplenon eftappellatum à fimilitudinequadain foliorum.NamquemadmodumfcoIopédrion, quodN afplenon dicif,folia habet incifuris diuifa, ut traditDio-fcorides, ficetiamcallitrichon hoe» Scolibrochon.) Quod fi Grxcc a'KoiAx'amp;po)^^'^ fcriptum eft,tue didumfic efte putari poteft quafi uermium Slt; ferpentium uenena-to rum® laqueus 8f ftrangulator, eo quod uenenis illo-rum rcüftitautorePlinio NDiofcoridendcpfado nomi ne à tficuTuifjquod eftuermis,SC ßf ój^©^ laqueus» Sin au-tem a'KoAlamp;fox^fcriptum eft,tuneappellationis fuaera-tionemhabetquod malignae naturæfit erga aquam, ut quam femperfequatur, óf tarnen refpuatnec fentiat, ceu iam didum eft in didicne diphyes, (rxoA/cg enini Graecis ■ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mali-

DE MOLY» CAP. XLVIILJ 165 malignus, amp;nbsp;Bfóx» aqua pluuia eft» Amiaton.) Anü anton eft iiücupatum,quafi purum SCillibatumt nam ut in adianto didum iam eft, nulla aquæ afperfione polluid tur,Eft^ Grxcis ä/x/avrt^ purus, mundus Si impollu-tus» Capillum Veneris,) CapilJus Veneris, herba ca pillaris SC crinita, omnes heæ appcllationes à capillis ori ginemhabent,^ nominis rarionem qupncaUitrichoói polytricho Græcis uocabulis iam fupra dicta eft. Et quo inaieftas aliqua iUi accederct, adieóa eft illi uox Veneris, quæ amp;nbsp;pulchricoma depingif Sc amatoribus accepta eft* i Saxifraga») Cur hoc nomine appcHata fit,docet nos Plinius Iib»ii.cap,ii»diccns, Calculosè corpore mire pel litfrägitcptutiqj nigrum» Qua de caufa potius g quod in Taxis nafceretur,à noftris faxifragu appcllatû crediderim.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAK MOLY*

CAPVT XL Vin»

■ OLY elariffîmaherbarSeft, Homeroteftan te,amp;innentionem eins Mercurio aflîgnana te,qui natura eins OC fucci bénéficia demon ftrauit» Radice rotunda nigra^, magnitus dinecepæ»

i Ad matrids dolorem*

Herba molycontufaS^impofita, dolorem matris cis aufert potenter»

COMMENTARH» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

0L Y,ut tradit Diofcorides lib» ?» cap» ro»herba

I eft qua aliqui leucoion agrion,id eft fylueftrcm uiolamuocant, graminis folia Habens, latiora tantum, per terram fparfa t flores uiolæ fimiles colore laâeo, minores tarnen ôlt; ad purpureæ uiolæ ma-

160 COMMENT, Ô, HVMELBERGII gnitudirtem accedences : caulem candidum longitudi'ne quatuor cubitorum, in cuius fummo allq quidda fimile efttradixilli paruabulbofa^» Porrd Plinius l)b,v.cap. , de hac fie tradit,Laudatiflînia herbarum eft,Homero to fte,quamuocari ab diisputantmolyt Aft inuentionem cius Mercurio affignat, côtra^ fummaucneficia demon ftrauNafei earn hodie circa Phoeneum amp;nbsp;in Cyllene Arcadia tradunt, fpecie ilia Homerica, radice rotunda nH gra^,magnitudine cepae,folio fcyllæ,efFodi autem diffH culter,Grxci autores florem eius luteum pinxerc,quuni Homerus cadidum fcripferit, Inueni eperitis herbarum medicis qui in Italia nafci earn diccret, after nep Campania mihi aliquot diebus effoftam inter difficultates faxeas radicis triginta pedes longætacnc fie quidcmfolidæ, fed abruptp.Hadenus Plinius* Verum quia Homeri teftimo nio utitur Apuleius,fubfcribamus uerfus eius qbus moly herba defcribit Odyftee rapfodia decima,funt aut hîjgt;

nç a^a^CiJVHfS? Trope (pa^^OKO/i AÿyaipôvTH^ ÊK 7ûÜ«Ç £ƒUCTflCÇ,««/ /XOI CpUCflp OUlVU'iJ^ei^i/Jt Pl^H f}^ /jt.i'Atxp'i'fKijyliKaKrl JiiiKiAop aufl©^» MeuAu C^£ fJLipKd'KÎ'tia'l ^loi^KaÂl^^p^TOfWQp^ AvJ^^aa'i yi ^VHTo'ef^^zôt J^i re Tavroi, /'uuainüH,

Quod eft,Sic utiq; dicens dédit pharmacum Mercurius, ex terra crucns,amp;mihi naturam ipfius demonftrauit.R3 dixquidem nigra cratjadi uero fimilis flos,Moly uoeât dei: difficile uero fodere uiris mortalibus,dei uero omniî poffunt* Cæterum quod in omnibus exemplaribus ua-rie amp;nbsp;citra ueri fenfum legebatur, Contra^ eius fuccû be neficia demôftrat, amp;, Contra^ lus fuum cum beneficio demoftraturtnos ex Homero reddidimus, Qui naturam eius amp;fucci bénéficia demonftrauit* Quod fi cuipotius ex Plinio fie reftituédum uidebitur, Contra^ fumma uc neficia demonftrantetfit amp;nbsp;fuus illi fenfus.

Nomina

DE HELIOTROP 10. CAP. XLIX 167

'Nomina et virtvtes

HERBAE HELIO TROP IL

CAP VT XLIX.

GRAECIS dicitur heliottopton Ôôhdioftros phion,quibufdam heliopon,altquibus t dia nWs dj Won, altjs fefamon agrion, item fcorpiodo= «nt^oL ” non, itemheradea, alijs fideritefis, alqs ura fcorpiu, fiuefcorpiuros, Prophetæ gononchronu, Gallihxmatiten, PythagorasTpareoronjOfthanes «tlidspd putagonon,Aegyptij nifine, Latini iiertumnum,altj roepou mukecram,ahj intybum fyluaticum,alt| folfequium. Nomen accepit primo quod achiuo folftitio floreat, «elquod Solis motibus folia couertat. Sedeftfpecie duplex,quarurn altera maior appellata eft fcorpiuros à fimilitudine caudae fcorpionis. Alfa minor. Maior igitur nafcitur in afperis locis tenui radice ex qua ra» mulos quatuor aut quinlt;p,atc5 ab ipfis plurimas fur# cas emittit,folïis oeimo fimilibus, paulo maiorib. attp fuccLilcntis,^ nigrioribus Si afperis, cü flore infum mitate tenui Si ueluti purpureo att^ uncato in fimilk tudinem caudæ fcorpionum. Minor item herbæ fpca ciesfimilis eftfupradidx.Nafciturlocis concauis,fo lijs rotundis, femme pendenti in acrochordonum fia militudinem.Eius herbas diuina: ad Solis curfum flo fcelli fe uertunt,2lt; cum Sol occidit, flores fe claudöt: rurfumcumoritur,flofcellifeaperiunt. Nafci amat ubique locis cultis, mundis ?i pratis. Facit ad reme» diaifla.

1 Adomneuenenum*

Herbxheliotropij puluerem molliffimu aut fuc*

■ |68 nbsp;' COMMENT. G. H VM EL BERGH cum eins cum umo uetere optimo potui dato, mire uenenum difcutit.

A Adluxum,.

Herbx heliotroptj folia contufa 0^ appofita cfRca citer fanarc creduntur» .

5 Ad ferpentium morfus Sd fcorpio numidus»

Herba folago maior deficcata et in puluerem mol liffimum redada, in uino potui data, 06 ipfa contufa plagæfuperimpoûta perfede ferpentium morfus ad fanitatem perducit, 06 fcorpionis idus dolore aufert*

GOMMEN TARIE

ELiOTROPioNnunc cicoreä, Germani w^ ■wart 8(. Sonneirwirbel uocant, ab aliquibus inty-* burn fyluaticum didu, uttradit Apuleius, qui illud in fpecies diuidcs,dc maiore præfenti agit

capitc, de minore nero feorfum infra fub nomine folago nis minons» Didnmeftautemheliotropion, fimiliter S6 helioftrophion à Sole qui helios,ô6 ipforû ad hune con^ uerfione8Creuolutiôe,quæ 7yo7r»86 sfotf«, id eft trope 56 ftrophe Græcis dicitur,co quod ad Solern fe uertat,56ad motum ipfius circumagatur herbatquod 06 Plinius tefta turlib»ii.cap»ii»dicés, Heliotrops miraculum fæpius di^ ximus cum Sole fe circamagentis,etiam nubilo die, tan^ tusfydcris amoreftt node uelutdefiderio contrahit er» ruleum florem.Etlib» *. cap, 41, Miretur, inquit,hoc qui non obferuet quotidiano experimento herbamunam, qux uocatur heliotropion, abeuntem folem intueri fein pcr,omnibus^horiscumeouerti,uelnubiloobubran* te,In quibus uerbis amp;nbsp;alterius uocabuli, quod eft heWo--pon,ratïo rcdditur,uidelicetquodSoléintueatufS6afpi ciat,quam 06 Varro libro dererufticaprimo,cap,49. tan

DE HELIOTROP! 0» CAP. XLIX. 169 quam potiorem refert cum ait,Nee minus admirandum quod fit in floribus quos uoeät heliotropia, ab co quod Solisortummanefpedant,8Ceius iteritafequunturad occafum utad cum femper fpedent.Quf caufa etiam fuit utàLatinis uertumnum,folfequium,folago, amp;quo Cel lus utitur nomine, folaris herba fitdida, DialionJ Quodhic eft dialion,id in exemplaribus noftris habetut dianthos,quafilouisflos» Sefamon agrionO idefta^ grefte fefamum,Sic didum forte quod fernen in foUicuIo ut illudferat,Nam ut Plinius ait, fernen in folliculo meffi buscolligitur^ Scorpiodonon.) Scorpiodonon di-dumeftàuerbo m'vu quodcftoccido,id^obeffeduni quo fcorpiones enecat, amp;nbsp;aduerfus idus illorum praefen tanças uires habenquam appellationemPlinius quoque lib, w, cap, M, innuere uidetur cum de minoris fpecie ait, Verrucas cum fale tollit fuccus e folio î unde noftri uer-rucariamherbam appellauerc, alfis cognominari effedi-bus digniorem,Nanq; Seferpentibus 8Cfcorpionibus re fiftit ex uino amp;nbsp;aqua mulfa, ut Apollophancs SC Apollo^ dorus tradunt,Vcrum à fcorpionibus SC alia nomina ha bet,ceu ura fcorpiu,^ quodidé eft fcorpiuros,id eft eau-da fcorpionis,idcp à floris fiue feminis figura 8lt; inflexion ne, quod fcorpionum caudæ formam feu figurant reprae fentet,ut tradit Apuleius.Diofcorides id ad florem refert dicens, A floris figura dida fcorpiuros herba efttSf mox poft, In ramuloru fummo cadidum florem purpurafeen tem fcorpionum caudæ modo inflexum profert, Sed Pli nius de minore agens à feminis inflexioncitadidumte-ftatur diccns,Semen ei eft effigie fcorpionis caudæ,quare nomen fcilicet fcorpiuros, Heraclea.) Heraclea amp;nbsp;fi-deritefis appellata uidetur àfimilitudinequadamherbæ quae h fis proprie nominibus appellatur, Mulcetra,) Sic didauidetur quod conftipatumuentrem deliniatamp; ntoUiat fuperfluentiaep per aluum deducat, Locis con cauis,) Intelligitloca paluftriaôf paludes iuxtaquas na

Z

feitun Acrochordonum ) ideftuerrucarumtaKfoxof J^ùp enim uerruca eft»

D E VIRT VTIB VS G RI A=

D I S H E R B AE»

C A P V T Lgt;

BASCITVR in Lucama, marmons albicoló rem Habens, quatuor rubicudis ornata caU -nculis«Has potentias habet,

i Ad ifchiadicos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Herba grias cum adipe urfino cotufa amp;^ quafï ma lagmatis genus impofita, ifchiadicos tertia die fanat, i Agt;domnes corporis dolores, Herbæ griadis radix pifata £lt; impofita,omnes do lores mirabiliter fedat.

COMMENTARII,

RIAS quæ herba fit, apud autores aliós non re pcrimus, diucp dubitauimus amp;nbsp;adhuc dubita-mus an Diofcoridis fitgnaphalio, fed nihil eer to de hoeftatuereaudemus, eéfeniuscp Gei mi nis peregrina, ut quæ natales fuos in Lucaniainter Cam paniam Sf Brutiumhabeat, aut faltem incognitain nunc elfe herbam.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE POLÏTRICHI,

CAPVT LI,

R AEClpoIytrichon,alij adianton,alt) tnehq manes,alq ebenotrichon,altj eupteron, Ae SyP^*J cihuijRoinaiucincinalein, altj terrae c3fiU

DE P0LYTRICH0gt; CAP, LI, i?r# capilkim, alq fupercilium terræ uocant. Nafdtur fn pavietibus ÔC humorofis locis.Hæc ctiam herba callü trichon appeUatur^dc qua fuperius loquuu futnus QC quamanteapofuimus,

i AdcoUdolorem»

Herbæ poly tnchi,quæ habet ramufculos quaff fe taporcina, folia cum piperis grants nouem et fern inis coriandri grams nouc,fimul contrita cum uino optia modabisbibere intranu in balneum. Facit 00 ad caa pillos mulierum nutriendos fiin oleo decoquatur,

COMMENTARU.

■——quot; OLYTRICHON hoc eft quod Diofcorides li^ bro 4,fub trichomanis nomine defcribens,iif-dem quibus adianton locis nafci tradit,filici ft ‘ mile,multo breuius r Slt; ex utraq; parte folia de inceps habere tenuia,lenti fimilia, contraries inuicem pc diculis in gracilibus , nitentibus SC nigrefcentibus ramu lis, quos Apuleius ferae porcinx comparât, Item Plinius lib.i7.cap,n.Trichomancs adianto fimilis eft, exilius mo do,mgriuscp,foliis lenticulardenfis , amaris, aduerfrsin fe,Germani hanc herbam ^idertodt appellant, quafi con^ tra mortem fit effieax, Ebenotrichon,) Ebenotrichon didum eft ebeni capillus,id eft niger,8C quali colore ebe-nus eft, idep eo quod folia habeat amp;nbsp;coliculos nigrefcen-tes, Eupteron,) SicappeUatumeftquafipinnula,eo quodpennatum eius folium fit, ^ ceu in alls auium pen naefoliadeinceps difpofita, Cincinalem,) ideftcapil larem.Cincinni enim ermes funt intorti, à quorum for^ ma nomen habet,quæ caufactiam eft ut terræ capillus Si fupercilium terræ fitdidum.

NOMINA ET VIRTVTES

HASTVLAE R E G I AE,

CAP VT LII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-gt;

A ST VL A regia Græce moloche agria dt citun

i Ad dyfcntencos,

Herbæ haftulx regiæ radix cum uinotrita potui detur dyfentericis,ftatim fentient beneficium, a Ad uentris fluxum reftrins gendum*

Herbæ baftulae regiæ fernen mixtum cum aceto acerrimo potui datum,uentrem conftringit,

COMMENTARU,

' ] A S T VL A regia hæc eft no ea quæ afphodelos 1 Græce dicitur. Si de qua habitum eft fupra ca^ 1 pite js.Sed moloche agria,id eftmalua agreftis, althef fpecies flore infigni rofeo,quern Germa ni Herbllrofen^id eft autumnale rofam uocant,Nominis^ haftulæ regiae rationem eandem putamus, quæ amp;nbsp;pho^ ris fuit.

NOMINA ET VIRTVTES

PAPAVERIS SYLVATICI,

CAPVT LIB,

■ R AE c i mecona ceratitin, alq aphroden, all) ! heraclion, alij mecona agrion, alq mecona j rhœada,altj anemonen amp;nbsp;enemion,alij oxy tonon,alij profopo,alij lethen, alq lethufan, alij oniron, Prophetæ bafilicon perfephonion appelé lant,Itali papauer album, papauer nigrum, papauer agrefte,papauer fyluaticu,folliculofum, Mecona Las tini papauer dicunt,Eius alia eft urualis,quæetiâfols liculofa uocatun Alia agreftis, 2lt; aliter rheeas appela lata,

DE PAPAVERE SYLT AT* CAP. LUI. 175 lata, fiquidem ex ipfa fluit fuccus, quern appellant opium: uel quod facile florem dimittat* Alia ceratitis fine aphrodes* Eftigitur ufualislongioris capitis atqj fcmine albo,Agreftisuero,quaerhœas appellatur,eft capite felTili, femine nigriore* Alia aridior atq; agre» ftior,cuius caput longius,atq; flores rubri uel albites men fuluum,radix fubalbida,longa,minimi digiti ro bore,0^ colligitur uerno tempore* Ceratitis uero naa fcitur in littoribus ereef^o thyrfo atcp hirto, folqs infea dis,hirtis,albis,florcpallido,fruAuparuouncatout cornu,femine nigro,paruo, radice ualida, nigra atqj in fuperficie terræ,Item aphrodes,quae appellatur he radios, ex omni parte alba eft, eius fernen colligitur aeftiuo tempore aridum*

i Ad epiphoras oculorum*

Herbae papaueris fyluaticifrudum, id eft,calicuc (os cum fuo femine pifatum cum aceto oculis impoa nes,fedabit dolorem*

a Ad hemicraniS amp;nbsp;capitis dolore* Herbam papauer fyluaticum pifatam cum aceto ffonti imponcs,fedabit dolorem*

5 Ad eos qui non dormiunt*

Herbæ papaueris fyluatici fucco fiquem périma ges,fomnum ei cum fopore obqciet*

COMMENTARII.

ES CRIBIT hoccapite Apulcius papauerö ge^ nera,omniumcp nomina permifcetïfedquod adcurationes attinet,unius tStum,agreftis fc^ licet, quod fyluaficum uocatjnec omnis quidê,

fed eius tantum quod inter fatiua agreftis nomine cenfe-tur,amp;ipferhoeadauocari dicit,mcdicas uires ctnaturani profequitur*Sed quo clariua horum generum difcrimen z iq

174 fcOM MÉNT. G. HVMËL BERGT!

habeatur, fciendum eft papauer prima fui diuifione feccC hi in fatiuum amp;nbsp;agreftia» Etfatiui iterum tria genera effe, unumpropric, perfeamp;ucre fatiuum appellatum, quod Diofcorides ab utris forma thylacitc,id eft utricularium, Plinius cadidum,Apuleius ufualeamp;folliculofumuocat, cuius fernen in fanitatis ufu pani infperfum compinfeba tur,8c cum melle in fecunda menfa apud antiques edeba £ur,tefte Dicfcorideamp;Plinioîquæ caufa etia eft,utufua--le fit uocatum ab Apuleio,quemadmodii à uafculiipfius in follis fiue utris modum formati effigie folliculofum» Altcrum genus eft quod Diofcorides fylueftre 8C à dolq forma pithite, id eft doliare amp;nbsp;rhœada, Plinius nigrum, Apuleius agreftc,fyluaticum SC rhœada uocatt SC ex hoe opion fiebat amp;nbsp;meconium,Tertium genus eft hqs fylue^ ftrius 8C mcdicamentofius, quod Plinius contra quant Diofcorides Slt; Apuleius tradiderunt, rhœada à Graecis, à noftris crraticum uocari dicir.Et hæc duo poftcriora ge nera,natura quidem agreftia funt, humano tarnen opéré,ftudio 8i ufu tantum fatiua,non natura,Sed finit amp;nbsp;a-liaagreftia qux nunquam fatma fiunt.qualeeftceratites, id eft comiculare, 8^ aphrodes, id eft fpumcum heraele-nmep uocatum,Inter qup tarnen omnia fatiua ÖC agreftia mediü genus eft,ut tradit lib, 10. Plinius, quod nifi in ar-uis effet, fponte nafcerctur, Rhœan uocauimus 8C errati-cum,quod quidam decerptum protinus cum toto calice mandunt. Et hoc eft quod inter fatiua tertio loco nunie-ratum eft, ceu ex defcriphone amp;nbsp;hiftoria ipfius apud au-tores manifefto patct, omnibus in hac concordantibus, amp;nbsp;deipfa confimiliter tradétihus, Theophrafto quidcni lib,9.deplatarumhiftoria,Diofcoridelib,4.cap,proprio antequamdefatiuoagcrct, quareinter fatiua non opus «rat ei defcriptionem ipfius repeteret item Plinio nat.hi-ftoriælib,i9t cap,8,8e hicApuIeio, Qui uolet,habetloca unde ilia rcquirat,Sed de hijs nunc fatis, Mecona cera min,) id eft,papauer cornutum fiue cornicularetfic di-äum

DE PAPaVERE SYLVAT* CAP. LUI. 175

Ôuin à cornu, utPlinius, Diofcorides amp;nbsp;Apuleius tra-dunt, eo qucd frudum habcat 6C caliculuni uncatuni SC cornu modo inflcxum, Seu utTheophraftus tradit à ce-gt;'3tjis,id eft filiquis, quod frudus eius inflexus filiquis il* lisfitfimilis.Ethæcpropriumfylucftrium genus confti* tuitappellatio» Aphroden,) ideft,fpumeum:aphros cnim fpuina efttfic^ didum eft à candore amp;nbsp;raritate fpu mæ,Eftt^ amp;nbsp;hæc proprq fylueftris generis appeUatio, ôC alio nomine etiam heraclion uocatur.idœ aut ab Hercu* le aut à ciuitate Heraclea,ad quam frequens amp;nbsp;fpeciofunt nafeebatur* Rhoeada,) Rhoeas didum eft âTf'nP p©^» quod eftfluerc,cuiu£ appdlationis ratio etcaufarefertur ab Apulcio in hifîoria. Anemonen,) Anemone Sie* nemion nuncupatum eft à fimilitudine herbæ,quæ pro* prie hijs nominibusappellatur, Oxytonen.) Oxyto non didum eft quafi ftridulum ,eo qucd metis caliculis fernen qucdinillis cotineturftrideatamp;fonitumreddat»

Profopon.) id eft perfona, eo quod uiuis mortis per fond induatfuccus in maiore copia potus, Nam ut Dio* fccrides tradit,lncxpugnabilem fomni neceffitaté quam lethargumdicunt,ufq; ad mortem facit. Lethen.) Le the SHethufa didum eftab obliuione, quæGræcislethc dicitur,eoqucdobliuiofumfomnûinducat. Oniron,) Oniros appellatum eftquafi fomnium^quod Greece o.»-fop uccatur,eoquodfomnumadfei-atóCfoporem. Ba filiconperfephonion.) ideftregiumproferpineum, eo quod copioficr hauftus fuccus non modo foporem, fed amp;nbsp;mortem perfomnû adferat y 8lt; ad inferos Proferpinae regiam bibentes tranfmittat.Quae deinde fequuntur ap* pellationes album amp;nbsp;nigrum,fpecicrum differently funt. Capitis.) Caputuocatcalicem,Slt;:per diminutionem

C^lkulum amp;U3fculum ipfius in quos fernen connnetnr.

Frudu paruo.) id cft capite èC uafculo in quo fernen contineturbreui. Ex omni parte.) fcilicctfrudu, ra* diceSitotaherbat Ad epiphoras oculoru.) Epipho-C.J*

170 • COMM ENT, G. HVHELBERGII

ra in oculis dicitur,autore Galeno,ubi copiofa co confia xcritdeftillatio,accedenreinflamniationecumtumorce£ oculimotu difficile Dicitur etiam cómuniusin reliquis corporis partibus uehcmcns amp;nbsp;magna inflammatio con fluentibus etiam abude in ipfam humoribus, epiphora» Quare cuius partis epiphoras intelligeret, oculorumno a. menadiecit. Ad hemicranium, ) Hemicranius fine he micrania morbus eft capitis acutus amp;nbsp;uehemens, dimidt am eius partem occupans SC infeftans, Plinius heterocra nion uocat,fub quo nomineipfum Galenus fic defcribir, Hetcrocrania eft cum in finiftra dextraue capitis parte do lor fit, is ^ aliquando augetur amp;nbsp;acuitur, aliquando re^ miflus languetôCminuitur,Qui fidaborät, hemicranici uocantur,St'^'ra)Kfca''«,id eftàcranio, quod fupernum ca pitis os eft 8C hemifphfrium fummum, Latini caluam ^ caluariam uocant : H^ï uero Græcis idem eft quod {émis j SedimidiumLatinis, Ad cos qui non dormiut,) Sea ut prius impreffus codex habet, Ad fomnum prouocan^ dumfeiheethiis qui uigilqs, quæplerifqj inter mala uni' ucrfi corporis funt,utPIinius ait, infeftanturamp;doriiiit^ non polTunt, Somnû cum fopore,) hoc eft fomnuM profundu, amp;nbsp;fiiimmoderatius adhibitus fuerit, noxiunt quoqj, quare cautc agendum nc fopor 8C inexpugnables dormiendi neceffitas, quam lethargum Græci nominât, fequaturtf^pius enim celeriter iugulareis foIet,Quareha benda eft moderatio,quæ neceffaria eft, ne quem, ut Cel fus Iib,ï.ait,obdormireuolumus,excitarepoftean5pofi‘ fimus. Plus cp eft dicere fopor quam fomnus : hic^ falu' bris eft,ine uero malus 8c noxiusï quod amp;nbsp;Plinius nobis innuit dicens,Curandurn ne fomnus fopor fiat,

DE HERBA OENANTHE»

CAPVT Llin,

DE OEN A NT HE» CAP. Lilli. 177

Herbæ œnâthes radiccm in puluerem redadS da to ad ftranguru in uini cyathis duobus,fummefacit» a. Aduerfus tufTim»

Oenanthes herbæ radiccm dabis potui utfupra, tufTim fedat»

COMMENTARU»

* ^c-iAci uiii, uiid ^Udc in uiuuiiigcncrt id.-* ^^ brufeæ flos eft, amp;priino ÔCper fc nomine ipfo uinum amp;nbsp;florem indicat t cenos cnim uinum SC anthos flos eft» Altera de qua hic agitur herba cft,8lt; in tercoronarias 8C flores quifecudiper Ver floret àTheo^ phrafto numeratunSic dicta à floris SC odoris fui cum a*

lia fimilitudine,eo quod candidus amp;nbsp;racemofus ut in 1a-brufea illi flos fit,8C odor qualis in uitis florcfcntitur»Na feitur autemin petris,folio paftinaeæ, flore candido,cau le craflb 8C dodrantali/emine ut atriplicis,radicc magna, ftumerofa feu in qua numerofa fint rotunda capita 8C tu-bera,autor PIin4ib,«»8c Diofcorides lib,j»

ARCissvsà Græcis dicitur anhydres, au# togencs,bolbos emeticos, Aegyptij empto# nem, Prophetæ cynogloflan, Latini bulbû uomitorium uocauerunt. Nafeitur thyrfo bipalmi,foltjs porrifimilibus, fed paulô breuioribus, flore albo, interius croceo, uel in aliquibus purpu# tco,frudu fiue femine ut in membranula nigro/iima aVds 'm ginebulbi, » , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.»wgnt-

A tudmei

178 ' COMMENT/ G/ H V M E L B E R GU

i Ad uulnera quæ ex fe nafeuntun

Herbæ narcifîï radix contufa cum oleo 00 farina nice cataplafmatis imponit uulneri,amp;^ fanatmirifice» , a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad phthifi'eos uel colicos.

Herbam narciffum tufam 00 potui datant colicis uel tuffientibus prodeffe dicimus. Si autem uolucris oleum facere, herbæ narciffî florem in oleum mittes, S^perunges infirmum,miraberis rem certarn,

COMMENTARH»

HiLINIVS lib,ii,cap,f,Slt; 19» itemDiofcoridesli-' bro 4.cap.in. narciffi duo genera faciunt, licet àTheophrafto ôC Apuleio nonnifi unumge^ nus conftituaturï nifiexfloris diuerfitate du^ plex eius genus facere uoluerint.Eft autem planta narcif-fus congener autfaltem fimilis lilio, quare quidaipfuin non minus quàm lilium lirion uocant,ut tradit Diofco^ rides : eft^ illi radix, quam plantæ partem indefcriptam reliquit Apuleius,intus eädida, rotûda amp;nbsp;bulbola, Suflt qui hermodadylum effe uelint narciflum, quorum op^ nioni 00 nos fubfcriberemus, nifi certius fciremus her-modacïlylam efiehieronbulbü,qui SCcoIchicondicitur, de quo habitum eft fupra cap.n. Non tarnen omnino r.e gamus ex hermodaâylorûgencre effepofie narciibum, cum 5^ ipforum plura genera faciant aliqui. Cæterum di dus eft narciffus,autorePlinio,non à fabulofo pucro,u£ finguntpoèt3e,fed à narce quod torporeft, quoniam do lores amp;nbsp;torpidas capitis grauitates facit tidem^teftatut Sympefn lib4ï.cap,bPIutarchus dicens,Et narciffum ap peilauerunt quafi neruoshebetantemamp;torpidasfacieti tem grauitates,quapropter amp;:Sophoclesipfiimantiqurt magnorum deorum, ideftfubterraneorum coronamen tumuocauic Anydros;.) * Sic appeUatum eft,eo quod longe ab aquis in mon tams floret. Autogenes,) id eft àfeipfo

DE NARCISSO, CAR tV. i^^’ à feipfo genitum uel per fe nafcens,qüod fponte fua ger-minet SCnafcatur, uttraditTheophraftus deplantarum hiiftoria lib, o, licetutibidem etiam teftatur idem, fernen ctiam coUedum in terra feratur,8cradix ut in cæteris bul bis non minus platetur» Bolbos emeticoslt;.) id eftbul bus uomitoriusïfic didus quodbulbofe radicis fit amp;nbsp;ad dendas uomitiones*Alius tarnen eft àbulbo uomitono, dequo lib.x.agitDiofcorideSt Cynogloffan*) ideft linguam canmam propter fimilitudinem foliorum ad fo lia herbæ canina lingua propheuocatæ. Imagine bub bi.) Siuc ut prins impreffus codex habet, in magnitudi ne bulbüamp; hoc ad membranulä ipfam in qua fernen con tinetur, referendum eft, VulneraquæexfcnafcûturJ C,r» id eft ulcéra qua* per fcnafcutur 2lt; intra feipfa corrupun tur,tcmporiscpmora contabefcuntputrefcuntcp, Fari na.) maxime fciliceterui,utexDiofcoridecolligitur,

Phthificos,) ideftecsquiphthifilaborâtîquæ,utGa 1. lenus tradit,pulmonis exulccratio eft, quam febricula 8C frequens tuffis 8C mades corporis fequitur,

NOMINA ET VIRTVTES

SPLENII ET LONCHITIDISt

CAPVT LVh

I GRAECis dicitnrlonchiris,altjshem{om'on, alqs fcolopendrion,aUjs phrygia,altjs phrya gitis,aHjs philtrodotes, alps teucrion, Pro» phetxh3emagales,Lonchitisfoltahabetrubra,flores nigros, comicorum uultibus hifcentibus fimiles, fea men albû,fimfle lanceæ latum, radiccm fimilem daua ci. Alijs uirtutibus traditur etiam alialonchitis firnfa Us fcolopendriæ,cum aceto fpleneticos medens in po UI data,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A n

tSp - U AFVLEI PLATONfCI i Adfplem'sdolorem^.

Herbæfplenq radiccm pifatam QC m pulucrêmol liffimum redatfram umo kniore potui dato,fummara rem experieris^Coftatep earn fie effe innen ta. Quum exta in facrificio fuper earn effent proieda jferunt ad# hæfiffe lienijCumcp exinaniffe: propter hoc à quibufs dam fplenion nocatur. Item narrat quidam fues, qui radicem eins ederint, fine fplene inueniri. Quidara# mis hyffopi furculofam,folio fabæ eodem nomine ap pellant.Legunt autem earn dum floret, maxime^ ex Ciliciæ oc Pyfidiae montibus laudant, COMMENTARIU

ISCET eófundit^hoe capitediucrfasherbas Apuleius,ceu fplenion, quod 8f teucrion did tur, amp;nbsp;lonchitin, quam lanceolam Latine dixc risîid^earationeôCcaufa factum cenfenius,

quoniam eiufdem funtpoteftatis óf naturae,qua lieni me dentur^ Eftep maior nominum pars ex afpleno Diofcori dis hue translata ceu fcolopendrion,phrygia,phrygitis, philtrodotes,haema gales amp;hemionion.Porrópoftno^ mendaturas ftatim lonchitin defcribit, quae quo facilius agnofcaturhiftonaipfiusex Plinio SC Diofcorideetiain fubnedemus.Siquidem Plinius lib. ir. cap.9, fie earn de--pingit. Lóchitis cufpidi fimilis femine, habet folia porri rubentia ad radicem amp;nbsp;plura, in caule capitula perfonis comicis fimiliaparuam exercntibus linguam, radicibus prælongis.Nafcitur in fitientibus. AtDiofcorides lib.j, Lonchitis, inquit, folia habet porroquod platycarpon uocatfimilia,latiora tarnen, numero fa 8f rubentia, ad ra dicem plurima SC in terram refrada,habet et pauciora cir ca caulem, in quo flores funt,pilcolorum forma comicis perfonis hiantibus fimiles,ipfi quidem nigri, candidum quiddam tarnen ab hiatu orisueluti lingula ad inferius labrum

DE SPLENIO ET LONCHIT» CAP.. .LVI. ï8i labrum exeriiur.Semen cufpidi lances fimile habet, tri^ quetru in pericarpiis claufum, undc ÔC nomen lonchitis inuenit^Radicern fylueftri paftinacæ, quam daucum di^. cüt/iniilem habet« Nafcitur locis afperis 8lt; ficcis« Sed de lonchitide fatisfuper^« Quædemum poft curationem fequitur fplenq inuentio amp;hiftoria,teucrio c5ucnit,atq; ex Plinio lib,ir,cap«r« totumidhuctraferiptumuidetur» Sic enim ibidé legitur, Inucnit amp;nbsp;Teucer teucrion,quam quidam hemionion uocant, fpargentemiuncos tenues, folia curua, afperis locis nafcentem,auftero fapore, nun^ qua florentem,neqi fernen gignit,McdcturlienibusîCon ftat^ ficinuétam« Quumextafuper earnproiedaeffent,, fertur adhæfiffe lieni, eumep exinaniffe, ob id à quibufdä ' fplenionuocatur« Narrant fues qui radicem dus edunt, finefpleneinueniri« Quidam ramis hyffopi furculofam, folio fabæ,eodem nomine appellant,amp;colligiflorentcm. adhuc iubent,adeo florere non dubit3t,maximecp ex Ci licqs ôfPyfidiæ montibuslaudant«Hxc ille,cuius autori täte amp;nbsp;excmplariorum noftrorü fide nixi, quod in prius impreffo codice erat Perfidis, nos reddidimus Pyfidiæ, funt auté omes Afis regiones« Scd quo melius teucrion agnofcaf amp;nbsp;facilius fit inuentu, Diofcoridé ipfum defcri bentem audiamus etia, qui fic ait lib« ?« V irgata herba eft teucrion,trixagini fimilis, tenai folio ciceris figura« Na^ fcitur plurimain Cilicia, eiuscçpartibus quas Gétiaden 8lt; Ciffaden uocant«Hxc hadenus»

CAPVT LVIU

RAECi polion,altj pheuxafpidton,alq aches'' menin,alq libanitin, alq melofmon, alq bes lion,alijleontocaronuocat, Aegyptq catho

A iq

181' L. A P VL EI PLATONIC!

ds,Latïni conulam, Martialfs neptuniam. Dux eW funt fpecies,aha eft fruncofa atcp inutilisé altera fylue fins fruttce bipalmi,a!bo,foltjs tenuibus, femme pk# no,cum capitello in fummirateparuulOj Comoro, ne# luti cana capillatura, frangêri odorfs grauiffimi cum quadam fucunditate,NafciturIocisafperis»

i Adlunaticos«

Herbam polton conteres,amp;^ fucciim etus commis fees cum aceto fcyllitico 8C perunges cos''curabûtiir» Item pilulam eius SC radicem inlinteolo mundo circa colkim eius qui patitur,Iigàbis, Experiments eft ual de optimum.Nofipfi experti furnust

COMMENTARII.

®^^^^ ^*^3'’® planta fit, abautorefatis defen biturïdidiü^ fic eftquafi canum àcanicie,quo ! niam in fummitate corymbi figura capitulum l^MsM habet paruum comofum,ueluti canam capilla turam SCcano hominis capillo fimile, utDiofcorides li* bro j.Schic Apuleius tradunt,feu ut Plinius hb,«. ^ap.7» ait, folia canishominis fimilia* PheuxafpidionJ Sic appellatum eft,quoniani afpida et omnia uenenata inftra turn panter ô^meenfum fugat, uttraditDiofcorides*

Achemenin^) Achemenis diâauideturà magicailla achenienide,co quod quemadmodum illa 'ut Pi mms li^ bro iamp;,cap,4.rcfcrt; conieda in aciem hoftium trepidarc omia ac terga uertere dicebaturtita polium hoe iniedum ‘Scinftratüonimafugaruenenata» Libanitin») Quod in alfis Icgebatur ebenitis, id nos exemplariorum noftro rum autoritäre reddidimus libanitistficcp appellatum eft ab adoris grauitate amp;nbsp;iucüditate» Eft enim grauiter cum fuauitatcaliqua odoratS ceu thus,quod libanos dicitur»

Mclofmon») Sic didumeft à grato 8ciucundo malt feu pomi odore quoda» Græcis enim melon idé eft quod » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pomum,

D‘E P 0 LIO* C AP. LVn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;185.

pomum, ofmes uero odor* Lcontocaron,) Leonto «ron appdlatur quafikoninum caput, co quod como-f^m capitulum habeat, quemadmodum SC leonis caput cotnofum eft* Conula.) Sic appcllata eft à fimilitudi «equadam origani,quæ proprie conyladicitunCæteræ duæappcllationcs, utpotebelion, qua in exemplaribus noftris non habetur,amp; neptunia huic adcreuerunt ex tri polio cui potius conueniunt, cuius flores ter die mutari confpiciuntur,ut aliqui uolunt, 8lt; circa maritima nafek tur, Neptuno mari dominate* Plinius item polium cum tripolio perperamconfundit* Pilulam*) Pcrpilulam C*i intelligit capitulum ipfum,quod in corymbi Si pilæ figu ram habet*

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE VICTORIALAB»

CAPVT LVIII*

^^'V P E P L10 s G farce, daphnoides, hypoglofa fion,eupetalon,digloiros,nycephyllon,pela leon,idæa daphne,famothracia daphne, ale ^^^xandrina daphne,mitrion,danae, ftephane alexandru,chamædaphne,C4rpophYllon, daphnitis. Latine peruinca,iudorix folium,laurus alexadrina, macedonica, laurago, mufteUago terreftris uocaturgt; Frutexeft f^pius cubitalis,foltjs utrnyrtus, pauld ma ioribus atq? tenerioribus ÔC no infra(4is,guftu remor dentibus amp;: incendiofis,Hqs praedita eft uirtutibus»

• Ad phlegmata incidenda*

Herbae uicrorialæ folia pifabis, amp;nbsp;fuccu eius cya. this duobus dabis cum meUe bibere ieiuno,raox pblc gmataintercidet*

COMMENT ARIL ’ *

184 co WM B ITT. G. HVMEL BER GIT ic To R i A L A hæc eft,no,ut falfo quidam uo^ Iunt,herba ilia per terramferpens,ÔC qua nunc tempons herbarquincamperuincam, Germa LaSfeJ ni )gt;»gr/»»c uel wintcrgnmc uocantjamp;àDiofcori-de lib,4,capt 7 fub dematidis nomine tradatur ï fed frugt; tex,quemidem Diofcorides eiufdem lib4capuï9»amp;PIin» Iib4 ij. daphnoiden, 8C noftræ ætatis herbarq laureolam, Germani Ryland dicuntï8lt; talis quidem qualis ab Apuleio defcribitur^ Dida eft autem uidoriala, fimiliter amp;nbsp;nycc^ phyllon,hoc eft,ut Latine reddidit Apuleius,uidorij fo lium, à uidoria quod uidores ea pro lauro in triumphi SC uidoriæ fignum uterétur» Laurus enim erat quæ pro^ prietriumphis dicabatur,uel gratiffima domibus, Cx(i rum pontificum^ ianitrix t quæ fola domos exornabat, 8c ante limina cxcubabat,ut inquit Plinius lib.iy, cap* p» Eupcplios*) Sicdidaeft àbona amp;nbsp;fpeciofafoliorûm pulchritudinc, ficut qur non longe fequitur appcllatio, cupetalontSC quod fernen fub folqs nafcens feruido fapo re,guftucpincendiofo habet ceupeplis,quam peplione^ tiamuocatHippocrates* Daphnoides*) Hæepropria ipfius eft appellatio apud Græcos*Sic dida à lauri forma Sc fpede qua in folqs amp;nbsp;frudu refert* HypoglolTion.) id eft fublingium, quæ appellatio propter foliorum fimi litudinem ex lauro alexandrina hue trâslata eft, quemad modum amp;nbsp;aliarum aliquot, ceu digloffos,id eft bilinguis fiC duarum linguarurntpellcon ab Alexandre Pelleo uo*-catot idea daphne,id eft idea laurus,nam daphne eft hu^ rustSamothrada daphne,alexandrina daphne, mitrion quafi diademalis, danae,ftephane alcxandru,id eft coro^ na Alexandrhlaurus macedonica, ab codem Alexandre) Macedonu rege* Chamædaphne*) id eft humilis lau rustalia tarnen ab ca de qua habitu eft fupra cap,x7* Car •pophyllon*) Dida eftcarpophyllon, quonia folils ad-natum fcrt fernen 8cfrudum,quemGræci x^^c^dicunu Daphnitis*) Daphnitis uocatur quafi laureolafiuc Uurago,

DE VIG T ORI A LA, CAP; DVIII, 18$ Iaurago,afolioriunlaun finulicudine, Peruinca.) Per uinca dida eft à uinciendo, quoniam ramulos habetiun ceolentorcflcxiks, amp;in his cortice quoqjegregq lento-ris amp;nbsp;folia non facile fragilia, Muftillago terreftris,) ^^uftillago dicta eft à lauro muftace,qu5 quod muftaceis ftibqcereturficappcllauitPompeiusLeneuSjtefte Plinio lib,ij',cap,jo, Cubitalis,) Cubitus eft inenfura quanta pate t à cubitiflexura ufq; ad fumnium mediu digitum, quae ex i , digitis feu palniis e-, conftat, Folqs ut myr-tus,) Quod in omnibus exemplaribus fine intelledu le gebatur,muria,nos reddidimus myrtus, cui fimilia folia habet,amp; de qua Diofcorides lib, 1, cap,,59, Non infract is.) id eft non facile fragilibus, fedlentis, Adphlc-C,(, gmata incidcnda,) hoc eft,ad pituitas attenuadas, difq ciendas.diffipandas ôC deducendas purgandascp,Na ma ximam uim habet purgandi pituitam,tum per inferna 8d aluumipfam ducédo,tum uomitiones, menfes 8C fternu tamentaciendo, ac commanducatione oris pituitas pur gando amp;extrahendo,

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CONSOLID AE,

CAPVT LIX,

RAEci xybphyton,fymphyton,anachylfn, 3’‘^a-ctcfin,De’mocritus hæmoftafin,Laünt conferbam, confolidam, inulam rufti'cam, Galli alum. Alia eft petrofa, lignofa omnis, iucundi odoris,atcç faliuam prouocans, ramis orfgano 66 cas pi'tcllisthymifimihbus,radice longa,€ulua,in robore digitali, Eft Sv altera quae appellatur eriam pedis, has bens thyrfumbicubitalem,geniculatum, inanem, in quo foliahirta,angufta 6v ueluti longa cum adnatios

• )86 U APVLEt PL A T ONT Cr

nibus fecundum genicula,flore nfgro, fruda fiae fc mine floccorum cordcis flmfli,pruritum mouéte, ra# dices exterius nigras , interius argillofas, uirtutis denfabtlis*

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad profluuium mulierum»

Herbæ confolidæ puluerem moUifTime cotrituni potui dabis in uinojmox reftringet.

a ' Ad conuulfos uel intus ruptos,

Hcrbæ confolidæ radicem in cinere tepido coqai to 06 ex mclle ieiuno dabis utedat,fanabitur : 06 iboa racem totum purgabiu

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ftomachi dolorem,.

Herbam cofolida fi cum oxygaro edat, magnum beneficium fentiet,

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad tuflim,

- Herbæ fymphyti radices in caldaria decoques c5 meUe 66 pipere 66 caftoreo ad quartas, 66 in uino aci tere ieiuno dato in potu, Hæc herba hoc argumetun* habet,utcarnebubula cócifa 66in caccabum miflagt; cius radicis fi mifcris drachmas duasjcodacaroinu* num cohærebit.

COMMENTARII.

P V L E1V S quemadmodu amp;nbsp;EHofcoriSes congt; folidæ duo tantü facit genera, cum recendores plura etiam his conftituant,ceu confoiidä me^ diam,Teutonice g«ff%elrn,cormentillani, confo

lidamregalem,Teutonice rwffr^ód(rt,S6quamTeutonicc m^ßUeben uel jeytlößlin uocantîitemdïapenfiamfiuefani^ culam amp;nbsp;alias quafdam, omnes quidem à confolidando amp;nbsp;conftipando,quauiegregiepollent, didæ confolidæ, præfcrtini heæ de quibus hic agit Apuleius, nam de alqs nihiladpraefenst GrædeademratiQne quodconfolidet

DE CONSOLIDÉ CA P. Lï^r rÇ^ !gt;^iW$uTB|Ujd eft fymphyton uocant,Germani W4!wKrfj digt; cunt» XylophytonJ Sic dida eft quafilignofa plan^ ta à duritie ligneatnam utDiofeorides Si Apuleius teftiV t'iVjtotalignofa eft,maxime prima fpecies que minor eft, Sf petrea,co quod in petris nafcitur,cognominatt Ana chylinJ Anachylis dida eftab humorofitatcfaliuofa SC faliua humorofa fuccofauc, quam prouocat petrofa uo^ cataconfoUda.^ Anazetefin») Vide num potius dua-bus in unam mutatis literis legendum fit anazeufis ï utgt;-cunq; tarnen,habet id nominis à coniugatione, conftipa tione 8C confolidationeï Hæmoftafin«) Hæmoftafis appellata eft quod fanguinis fluorés fiftat. Conferba,) Ccnferbafeumauisconferuadida eft à ferruminando, hoc eft conglutinüdo Ferruminare enim eft metalla con iungere amp;nbsp;conglutinare,Et ferruminatio eft conglutma^ tioólt;iundura,fed proprie metallorum: item fer rumen, quod eft gluten.Omnia à ferro ficuocata, transferuntur tarnen 8c ad alia. Eftetiam alia herba feu fpongia potius aquaru dida conferua ratione eadem,de qua Pliniüs agit lib,i7iCap48.Seddehacnihiladprxfenst Inulamrufti^ cam.) Symphytonà quibufdam inulam rufticam uoca riteftiseftetiam Scribonius Largus compofitioncmedi cinali sj.Sed fi Plinium imitariuoluerimus,pro inula re- , ponemus potius conylannnamlib, i^xap, 17, fimilëeflc dicit cunylæbubulæ, habet enim petreum fcilicet, ramu-los origano quod conyla dicitur fimiles, ut Apuleius amp;nbsp;Diofcoridestradunt» Galli aluni*) Quod erat allium Gallicû,id nos reddidimus,Galli alumt id^ Plinq etiam aiutoritate,quihb*zff* cap.7. ait, Halus autem quam Galli fie uocant,Veneti cotoneam.Etlib.x7.cap.6-,dicit, Alum nos uocamus, Græci fymphyton petreum* Pedis*) Pedis appellata eftquafifolidäs 8lt; in duritiem denfans, à uerbo 7rH'yvu^,qucddenfan,conccrni amp;nbsp;in glaciem ge Uri ftgnificatîSChæc fecüdo generi quod maius eft,amp; ma gnumfymphyton uocatur à G alen o, conuenitappella-

B h

-l88 COMM EN T^ G, HVMELBERGII

tio^^ Adnatienibus^) id eft eminentibus produclioni bus amp;eminentiis quibufdain produÆs, SecundumJ ideftfecusamp;iL!xta, Florenigro,) ideftluïco,quiabal bo uerfus nightiem rendit, Floccorû corticisj id eft lanuginis afpere, quæ foliorum amp;nbsp;totius caulis corticem amp;nbsp;fuperficiem)Upci'curnr,Slt; manibus tradatapruritum excitât,. Argülofas.) hoceft,candidas8lt;albas,abar^ i gilla quæ creta eft albi coloris, Conuulfos,) Conuul fidicuntur quibusinneruofapartequapiä fachcftcitra uulnerationemunitatis folutio,quam fpafmü Græci uo^ can t,Rupti ucro funt quibus incamofa parte citra uulne rationem facta eftdiuifio, quam rhegma nominant Græ citficut fraduram quæ in ofte fit diuifio catagma, autore Galcno, Thoracemtotunipurgabit,) hoe eft, peeplus amp;pulmonem à mails amp;nbsp;puruientis humoribus emunda bit,Nee id mirum, quum ex contrai rs coftetuirtutibus, autore Galeno amp;nbsp;Paulo Aegineta, habet nanqj uim incu dédi,quapurgatea quæinthorace uelpedore amp;:pulmo nepurulentaconcreueruntthabetitem humiditatéqua manfum fitimarcetthabetetiam fclidandi, condenfandi amp;conftipadiuim,quafanguinis excreatiombus Ó^fluo-' ribus reliquismcdetur,fic^ ex contrariés conftatuirtuti 5 busfymphytonfiuecófolida, Oxygaro.) Oxygaruin liquamen eft ex aceto SC garo compofitü, Garum autem exquifitiliquorisgenus eft, quodexpifciumcarniüniue falfuraexudat,8^,ut Columcllæucrboutar,exaniat,non quidem feculentum illud amp;C camofum qued in co fiibfe^ dit,fcdquod liquidum SCaquæmodofluens fupernatat. De pifeium garo piura Plinius lib,3i,cap,7,amp;: s, Caida 4 ria,) Caldaria uaseftin quo aqua calefieri folebat,ahe^ num.Sicutcacabus eft olla fiuelebcs ctuas coquinariuin in quo pulmctaria coquutur t fic didö à fono quem facit dumferuet, Caftorco,) Caftoreudicunturcaftorum, id eft fibrorum tefticulu Caftoraut animal eft hP-^^amp;ioPf id eft ambiguæ uitæ,quod in terra amp;C aquis uitä agit, Teu

quot; DE -ASTERIO. CAP. LX. »89 tonice einbiber^. Argumentum,) hoceft,uirtutisamp;na, turæ fuæ rationem Sc probationem,

nomina ET VIRTVTES

H E K B AE A S T E RI U

CAPVT LX.

RAECORVM aliqtnaften'on,alq aftetifcon, alq aftera atticon,quidâbubonion, alq hÿo phthalmon uocarunt,Latini inguinalem, Punici derdum. Herba eft lignofas haben? uitgasj2lt; florem in fummitate nigrum tanquam an=. themidishcrbaecapitellum ambitumfoliolis fteHæfia milibusjcd in thyrfo folia lógiora atq; hirta, ucl eraf« fiora,Slt; eft laxatiuæ uirtutis, Nafcitur ubicg inter pc tras amp;nbsp;loca afpera, Hæc herba noeftu tanquam ftella in cœlo fic lucet,uc qui uiderit ignorans dicat phanta-fma fe uidere, 2C metu plenus irridetur. Maxime aua tem à paftoribus pecorum inuenitur, Adhibetur des niep inguinum tumoribus.

i Adcaducos.

Herbæ aftenj baccas fi dederis manducare cadua colunadecrefcentequum erit fignum Virginis, amp;:. ipfarn herbam laborans habeat in collo fufpenfam, re. mediabitur,

COMMENTARH.

ST ER,afterion SCafterifcos, omnibus his no^ minibus, in quibus una ftellae uis amp;nbsp;fignifica-tio eft quant Græci Sc^Hp« uocant, quafi ftclla^ ris appellata eft hæc herba, idep à foliorum in,

floribus numero,pofitu amp;nbsp;figura,quibus ftellæ mode ra -diatur t no autem quod noduceu ftellafulgeat amp;Iuceat, fabulofum enim id eft. Aftera atticon ) Atticosdida* , nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B iq

I^ö COMMENT. G, HTMELBERGr!

eft ab Athenienfium agro, quod illic ob foli tenuitafe/n frequentior aut mclior forte nafeeretun Bubonion,) hoceftjUtLatiniappellantjinguinalêîfic di(fta,quoniani inguinibus, quæ Græci bubonas dicunt, tampræfenta^ neum remedium eft, ut adalligata folum ad inguinu me^ didnamfaciat, autore Diofcoride, Galeno, Paulo Acgi-nctaamp;PIinio» Hyophthalmon.) id eft fuis^culum, co quod torus eius flos animalis illius oculum repræfen tare uideatur,. Florcm nigrum«) hoccft,ad nigntiam incIinatem,Diofcorides florem habere didtpurpureum amp;Iuteum,quodtamcn addiucrfas ipflus partes referendum eft,Sunt enim in co purpurci colons folia, quod uc ro medium inter cafoliola capitulumeftchamæmalimo do luteo colore exiftit, Anthemidis.) id eft chamxma Ii,quamcamomill5uulgo dicunt« Capitellum«) Hæc floris pars eft media lutea quæ intra folia eleuatur 8lt; emi-nct« Ambitum,) ideftcircumdatum« Phantafma.) id eft,ut Cicero 8^ Plinius uocant, fpedrut quod modo imaginationis obiedum cftplerunq; non fubfiftes, nein pc rd fenfilis forma quædam 8Ceffigies in interno fenfo-no ut in interno cerebri uentnculoi qui amp;nbsp;animalis fpiri tus in illo exiftens,imaginatricis uirtutis organu eft,créa ta 8C condita, nunc uigilia,nunc fomno imagination! ob ucrfans,Modo uero quod noftris oculis parumper amp;nbsp;ob fcure fefe ingerit, quemadmodum genq amp;nbsp;lémures fad^^ unt,amp;quicquid nodurnorum eft tcrricuIamêtorumXt takquiddamuidetur herba hecnoduipfamignoranter afpidentibus,utApuleiusrefert« Irridetur«) j.deludi C«i« turamp;dcdpiturfallitur^« Caducos«) «i,epilepticos,co iniciales«Didus eftautemmorbuscaducus, quoniaillo affedi, tempore paroxifmiamp;afflidionis in terramfubito concidunt. Baccas.) .tcapitulüillud intra folia floris fiuctotuflorem cum foliolis8Ccapitcllis Aliqui,utDio-feondes refert, quod in florepurpurefdt tantuprodeffe comidalibus infantibus tradunt»

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nomina

DE PEDE LE P O RIS. CAP/ L XI. rçi

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE LAGOPV, hoceft

PEDIS LEPORIS*

C A P V T LXI.

R AECi lagopun, Romani uocant camhera bambenedió:am,kporinum pedem. Lag«« pus Graeci à fimilitudine pedis leporini dia da.Nafciturinprads.

Ad uentrem ft ringend urn.

Herbamleporispedem ficcatamô^ inpuluerem redadam dabis potionem in uino non febricitanti, fe bricitâti nero in aqua calida, 2lt; mox uentre ftringet.

COMMENTARIL

jPgl^i V R S l C,hoc eft, kporis pes, dida fithæc her-' ba,docct Apuleius ipfepoftnominumappeUa hones,Habet enim leporino pedi fimilem pani •^----J culum, refpondetep Latina appellatio Graecae. Nam Tva^wç lepus,7Puç nero pes eft.Benedida nero nomi nata eft,quod inter alias herbas benedidi et diuini fit effe dus. Cuius radix nunc uulgo in ufu eft contra morbos ''peftiks Si pedoris mala. Germani ipfam Benediden wurfj nücupant.Multi ab odoris fuamiate amp;aromaticitatecl« riophyllatam appellant.

nomina ET VIRTVTES

D I C T A M NI.

CAPVT LXIl.

GRAECIS artemedion appenatur,altjs cred ce,alijs epbemeron,alt]s eldia, alqs bcloa» «tfcidrfA cosjulijs belotocosjaUjs dorcadionjalqs eus

i 191 U AFVLEI PLATONIC!

aUÀnuf bolton, aîfjs dipfacos, Italis «ftilago ruftica, alfjs la« pi^tgo^. brumVeneris,Aegypnjs emenypfe, Nafeiturinma fnla Creta monte Ida,foltjs fimilibus pulcgio,fedpau 10 maioribus, atep floccofis uel lanugineis adnationia bus,et neep florem générât neqj frudû.Item alia h me fimilis,quçappenataeftpfeudodidamnos:nafcitplu rimis in terris,fimilis acrimonie dictamni. Memoraa tur etiam tertia fpecies apud Cretadidamni ciimfoa Iqs fimilibus fifymbrq, maiorib* ramis amp;nbsp;flore nigro, molli,fimilis uirtutepfeudodidamni. Harum deniqgt; multo effïcacioreft prima,

i Ad mulierem fi in utero mortuum fcctum habuerit»

Herbæ didtamni fuccum fi abfi^febriculafuerit, cum uino dabis bibere;fi autem febricitat,dabis cum aqua calida,mox eijciet fcctum finepcriculo,

a Ad plagas fiue ferro flue à fude uel à ferpentibus fadas,

Herbæ didamni fuccum in plagam infundat, 0^ aliquid bibat, mox fanabitur. Ad ferpentium autem morfum fuccum eius in uino bibat, Slt; mox difcuut uenenum,

5 Si quis uenenum fumpferit,

Herbæ didfamni fuccum cum uini hemina in po« tu fumat,mirißce facit. Tanta autem uirtuseftdidai mniutnonfoluminterficiatubicunt^fuerintferpen tes præfentia fui, fed amp;nbsp;fi odor eius à uentofublatus fucrit, ubicunq; eos tetigerir,mox occidet, Fertur èC hoe exemplum,Si caprea uel ceruus in uenation^e=» . - lo percuifus fuerir, quum peruenit ad herbam dici^» mnum ^ ea pafcitur, mox telum excutitur ^ P ^^^’

DEDICTAMNO. CAP. LXII. 195'*

4 Ad uulncrarcccntia.

Herbas dicflamnum Slt; argemoniaamp;^ambrofiam ^ontritas cum butyro plag» imponito, miraberis in ORinibus didamni effedum, 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ulcéra amp;nbsp;nomas»

Herba didamnus impofita, ulcéra SC putres 110« mas,ÓC purgare 2C explere dicitur.

’ COMMENTARII,

IC T A M K VS qualis herba fit, fatis ab Apuleio defcripta eft,fine flore, fine feminet licet Theo-phraftus amp;nbsp;V ergilius fernen 8C florem tribucre uideatur,hic quidem Aeneidoslib, «, cum ait,

Turn V enus indigno nati coneuffa dolore Didamnum genitrix Cretp carpit ab Ida, Puberibus caulem folqs amp;nbsp;flore comantem Purpureotnon illa fcris incognita capris Graminaïcumtergo uolucres hæferc fagittæ, Ille uero de plantarum hiftoria Iib,o, cum ait, Folqs non ramulis aut femine utuntur incolæ, Sed his refragantur Diofcorides, Plinius, Apuleius amp;cæteri omnes,c5trari-umep docct.Vnde quia fine flore ôf fine femine, Creræcp propria eft herba, certum eft,radiccm illam candidam quam multi uulgo pro didamno uendunt,alterius à ue-ra didamno herbs effe radicem,cum ubiq? nafccns Si flo rem amp;nbsp;fernen quoq; habeat, nee illa pro didamno in me dicinam effe admittendam, Artemedion.) Arteme-dion didum eft à Diana uenationis dca,quam Grsci ar-temida uocant, eo quod uulnerats ab ea in uenatione ca præ amp;nbsp;cerus eius herbs paftu fanitatem confcquerctur, Cretice*) Cretica herba dida eft quia in Greta infula nafcitur, eft^ propria illi infuls herba, Si non alibi na-fcens,autoreTheophrafto Si Plinio, Ephemeron,)

1^4 COMMENT^ G, HVMEtB ERG-11 ideftdiariuni,hoceft,unius dici, Eldia.) Exemplaria noftra non cidia,fed ælæa fcriptum habet, undc fufpicio nobis obrcpfit,aliquibus immutatis literis kgendum po tins efle Idæa, quoniam in Ida monte Crete plurimum nafciturï licet apud Diofcoridem etiä eldia legatur, quo taméidintelledlu,nefcimus, nobis hue inclinatanimus» Bcloacos,) id eft telorum remedium. ßtx®^ enim te lum eft, a«©^uero mcdela. Sic dicta herba, quoniam, ut t)iofcorides amp;nbsp;Theophraftus aiunt, uulneratis telo capias medetur,à paftu cius ftatim decidetibus telis. EthæC cade eft caufa cur dida fit belotocos, 8C co amplius etiam quod partus adiuucUTOK^^enim partus eft* Dorcadi-on*) Sicappellata eft quafi cerualis.Dorcades enim Grg cis inuli funt amp;nbsp;in ceruoru genere minores,ut aliqui uo-lfl.t,à quibus ÔC nomen habet hæc herba,co quod,utPli-nius Iib*8*cap,i7*ait, hoc animal amp;nbsp;cerui hane extrahen-dis fagittis monftraucre percuffi eo telo paftu cp cius her-bæciedo*. Eubolion*) Sic dictum eft quod extrahen-dis telis fit conucniens amp;nbsp;bonum medicamentum. Di pfacos.) Appellatio hæc importune hue translata eft ex ca de qua fuperius habitfi eft fub nomine chamæleonis* Similiter SCea qua- inter Latinas refertur, labrum Veneris. Nifi corona etherba Veneris legere malueris,ut fie di da fit,prpfertim tertia fpecies,ob fimilitudinem folq cum fifymbrio,quod hoc nomine appcllatur. Vftilago ru-ftica.) Vftilago dida eft, eo quod feruens amp;nbsp;acris guftu minima portioneaccenditos ,uti Plinius tradit. Verum cxemplaria noftra non uftilago, fed tuffilago feriptû ha-bent. Floccofisuellanugineisadnationibus.) hoceft, utDiofcorides ait,foliiscomcntofislanofa^pubeobdu dis.Et Vergilius, puberibus caulem folqs comantemdi C*4 cit. Pfeudodidamnus.) ideftfalfaditflamnus* Am brofia.) Ambrofia qualis herba fitdocetDiofcoridesli

j bro }.8lt; Plinius lib.i7.cap.4.itemlib.i?.cap.7. Nomas.) Nomae corporis mala funtferpentia ôCdepafcétia,autore

DE SDLA5INE MINORE. CÄP. tXIlI. 19^ Plinio,qui lib.io,cap,9. de brafficaervatica alioruinauto ritate refert illani compefcere mala corporis quæferpür, nomas uocanu

NOMINA ET VIRTVTES

SOLA GINIS MINORIS*

CAP VT LXIIL

ERB A M folaginem ininorem, ait] helîotroa pion appellitant.Nafcitur locis concauis ÔC cæterajUt fiipra cap.49.

Ad lumbricos necandos amp;nbsp;exclue

dendos»

Herba folago minor ficcata Ô^ in puluerem redas fta amp;nbsp;in aqna calida potui datajumbricos occidet*

C 0 MM EN T ARM»

A P V T de folaginc maiore quod in cxcmplari bus quibufdani hic repctitur, quia fupehus ca pite49,deheliotropiohabitum eft, omifimust alterum uero de folagine minore adpofuimusï ubi etiam alteram curationé omifimus,tum quia in exem plaribus noftris non habetur,mmquia exDiofcoridc quem autorem agnofcit,uerbatim hue tranfcripta eft.

NOMINA ET VIRTVTES

« E R B AE P AE O N 1 AE.

CAPVT LXIIII.

^ AEONiA à Græcts appellatur pentorobon, alqs glycyfis,altjs aglaophotis, altjs pæoni6, alijs felcnion,altjs menion, altjs panacos ce-

40 -U AFVLEI PL AT O NI er ras,altjs felenogono,alqs dichomenion,alqs gludim, alqs menogenion,altjs theodonion,Itali pxoniam, as hj rofam fatuinam uoeSr, Pæonia nomen muentoris retinetNafcitur Cretæ 66 Siciliæ monribus, qua Ho merus facer autor librts fuis inferuit.Hçc herba in ex tremis bacculas habet amygdalinis fimilesjin quibus funt grana cocco fimilia ad acinorS mali granati mas gnitudinem,quæ nodlu lucent tanqua lucerna, Plus rimum nodu à paftoribus inuenitur SC eolligitur»

i Ad lunaticos.

Herba pæonia fi lunatico iacenri ligetur m collo, ftarim fe leuat fanus«Etfi earn fecum portauerit, nun quam ei hoc malum accidet,

a Adifchfaticos,

Herbæpæonte radicis parte alh'gabis lino,eum^ qui patitur circûcinges,res eft faluberrima. Et fi earn innauihabueris,tempeftatemcompefcitj fi mundus ea utaris,eft enim mirabilis.

COMMENTARIL

aE 0 NIA dida eft,autore Plinio et Apukio no ftro, à Pæone medicæarris aurore peritilfimo, qui illaminueniuTeutonice bcmngenrofcnüoci tur, Pentorobon.) Sic appeilata eft quafi quinqucruum,ab eruo,quod Græci orobon uocant,no tiirimafruge,eoquodcômuniter quinqj granaferterui magnitudine, Glycyfis,) Sicdiôtaeftàdulcedine,quâ folo nomine indicat, fiue quodin fapore parua quædam dulcedo illi ineft,teftâte Galeno, Aglaophoris,) Aglao photis appellatur quafi lucide fplcndés.lt;j)ôjç enimlux eft, 2c7X«èç fplédidusJd^ nominis fortita eft à granis ipfius quæin folliculis confinentur, amp;nbsp;quafi lucis fplendor lucent, Selcnion,) SelenionSCmenion uocatur, quafi lunaris,

DE PAEONIA* CAP. LXHll. fg^ lunaris, ôCdichonienion quafifemiplcnc lunar is herba» Selenogononaüt amp;menogonon,ideftlunæfemenlt;Sc^ l^necnim SCmene Græcis luna cft, amp;nbsp;gonos fernen^ Di^ chomenis uero femiplena luna appdlatur^ Quorum om *iium ratio 8C caufa eft, quod intra plants folliculos me^ diæ luns formam reprsfentantes,contineatur fernen. Si Uc quia comicialibus amp;nbsp;lunaticis, qui luns curfum pati* untur,medeatur. Panacofceras.) Sicdidionemhanc excinplaria noftra fcriptamhabentata dida quafi omni-fariam morbis medés cornu,à 7rà/;,quod omne, amp;nbsp;«a©^ mcdelam,amp; Ktfaç cornu fignificat,Cuius nominis caufa eft figura baccularum fiue folliculorum in quibus conti-netur fernen,qui folliculi incurui cornus fpeciem repræ-fentät. Theodonion.) Theodonionappellatùr, quafi diuinum donum amp;nbsp;auxilium propter effedumSCuirtu-tem fuam admirandam amp;nbsp;quafi diuinam, deorumen mu Were illi conceffam. Rofam fatumam. ) Siedidaeft quiaflorem habet rofcum, fed inodoruminincudumép. Inuentoris.) fcilicetPsonis,qui medicus fuitperitif-fimus. Sacer.) ideftdiuinus,imóutDionyfiusinar tibus ipfum uocat,t/'fiU/x,ov(oTaT^,id eft diuiniffimus.

In extremis.) ideftinfummitateamp;cacuminecauliu, Cocco.) Coccus eft granum,nS omne, fed quod ro tundumeft. Lunaticos.) Lunaticidicunturcomicia C.i. les,qui certis Luns temporibus affliguntur. lacenti.) id eft cumiam paroxifmo correptus in terra iacct.Solent enim tales afflidionis tempore in terra caderc ôC iacere, ande amp;: caducus morbus etiam uocatur.

NOMINA ETVIRTVTES

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HERBAEPERISTEREI.

C A P V T l.XV.

C iq

HI RAECi periftereonorthion,altj tn'gom'on,a9 |;lq bunion, altj hieran botanen,altj philtrodo llten.Aegyptn chiophenges. Prophète heras dacryon,altj hæma gales, alq haemahermu,Punici zi micum/ali] azirgozol, Italicriftamgallinaceam, ahj columbinam, alq ferrariam, alq exuperam matrica« km,alij herculaniâ uoearunt, Vticp periftereon hera ba fine fupina fîue reâ-a,nafcitur ubic^ in planis St aa quofis locis,radice fimplici atep thyrfo» Sût autem ex columbis efea admodum incunda SC familiaris,undc QC hoc nomen habenr,8C columbinæ dicuntur«.

1 Ad omnia uenena»

Herbæ perifterei tritum puluercm fiquispotum in uino acceperitjomnia uenena difeutit. Quidam di cunt,quod SC magi ea in arte fua utuntur, primû Ho merus, deinde Mithridates, ÔC cum cenrauria potui data, omnia malamedicamenta expeUit, peraîiiuni deducens*

COMMENTARIU

ERISTERE0NI5Latinainterpretatio eftCO' lumbina, à columbis fado nomine tam apiid Ë nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grecos quàm apud Latinos» Cuius duplex ge

*—---nus eft, unum quod fupinum cognominatur, de quo dictum eft fupra cap.j.fub nomine uerbenaeæ: al terum eo quod redo caule riget, appellatum eft rectum, dequopraefentiagiturcapite,amp; à Grxeis interaliaems nomina pcriftereon orthion,id eft col üb ma reda, amp;nbsp;trigonion,quafi turturina nücupatur, quorum nominum amp;nbsp;aliorum aliquotratio reddita eft fupra in uerbenaca» Bunion») Vide num potius legcndum fitbomion,i didione êgt;ujuioq, quæaramfignificat, cuius nominis ratio fuifte potuit, quod herba haclouis menfa amp;nbsp;ara ad facrifictum uerrebatur» Philtrodotcn,) Phihredotes appellata

DE PERISTEREO» CAP; LXV. rg^ 3ppell?,taeft,quonialuftrationibusadhibebatur féliciter philtris amoliendis erataccommoda» Haerna gales») ideftfangmnem muftelæ» Hæmahermu») ideftfan* guinemMercuni» ExuperammatricalemO Exupeia dicitur,quod omes alias dignitate antecellat.Nullaenim quæ Romans nebilitatis plus habe3tquàmifta,Matrici lis autem quod muliebriu locorum amp;nbsp;matricis indolent tiamfaciatappofitatfiue ad diferimen hcracleae fideriti* disue,qu3e exupcra ctinm dieiturned cum adiunflo patri calis,ut Apuleius tradit infra cap.7x,cui hpe etiam nonni hil folio affimilaturtqus ratio 8c caufa etiam fuit, uthcr-culaneafitdida» Magi.) Magos uocat fapictes 8C phi G»i^ lofophos,quos in nomenclaturis prophetas appellat,dc quibus didum eft in Antonio Mufa» Mithridates») Mithridates rex Ponti fuit, à quo et nobilis ilia antidotus mithridatica amp;nbsp;herba mithridanion nomen habet» Plu* gt;^a de mithridate Plin» nat»hift,lib»xr» cap ,i. Mala medi camenta,) id eftmedicinasuençnofas 8CphiItra, Slt;qmc quid niali eft in corpore»

NOMINA ET VIRTYTES

HER BAE BRIONIAE»

GAPVT LXVI»

1R AE Cl brioma chelidonion, amp;nbsp;mdothren, 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ^ archezoftin fine apiaftellum, Itali uuam-

taminiam, uitem albam,agrifolium,denta. dam, Aegyptq thodona,dardiadana,Syri hugadefli; dinuprila,Daci dochlea appellauere» Herba bryonia uirgultis at($ folijs Sc corimbis ut uinifera uitis,fedow mnibus hirtis, quacfe coUigatuicinis fruticibus, frua Etu fiue femine botruofo,logo,rare,fuluo,quo etiam lt;nbsp;tergor adepiUntur, thyrfos emittens prima informa».

loo COMMENT. G. HVMELBERGH

donc e radice qui funt afparagis fimiles.

i Ad fpknem»

Herba brionia l'n cibodata lienofis, per un'nam lienem digerit Ô6 emendat.Hæc herba tam laudabilis eft,u£intheriacasetiam potiones mittatur. Itemfîin capite uel in cindu earn tecum portaueris, nulla ma* la te contingent»

COMMENTARII.

RiONiAhæceft quæ alio nomine ampcloku ce,ideftuitis aIbauocaf,Teutonice Schmerwurti, Cuius farmcta,ut Plin»lib» xj, fcribit, longis Si exilibus intemodiis geniculata fcandimt, folia pampinofa ad magnitiidinéhederæ diuidûtur utuitiu. Radix alba, grandis,rhaphano fimilis initio,ex ea cauks afparagi fimilitudine exeût.Semen in uuararis acinis de-* pendet fucco rubête,poftea croci»Eft aût Græca appellat tio brionia,fie dida à uerbo amp;fiaa, 4d eft extollo Siexab to,eo qd in propinqs frutices feandens fe exalter» Chç lidonion») Siedidumuidetur à fimilitudinequadafo^ liorum, quæ fimiliter quadamtenus incifuris diuidûtur» Melothron») Melothronappellatumuidcturà corio rumconcinnatione»NamGræci AtHÀoôfauocantêa/xA« Ta Si KaJ^uma'p.iiTix, id eftcoloruminfediones Sicocin' j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nationest quod corns forte ex brionic albæ fruduaccède

bat* Archezoftin») Archezoftis dicitur quafi pruiccps cingulum»^lt;üSHf enim Græce,Latine cingulum eft,àfX’^ princeps»Sic appellatû quod inter alia principaliter pro^ pinquos frutices cingat,8e implicando comprehendat» Apiafteilum») Apiaftcllum inter Græcas appellation nps ab Apuleioenumcratum,nominis fui (modo non fit corrupta didio,quod ambigimus, nam Latinam potius quant Græcamformam habere uidetur)rationem Se eau fam habere uidetur ab herba, quæ Græcis apios Si mon»-tana autagreftis rhaphanus dicitur, de quaDæfcorides

DE BRIO NIA, CAP- LXVL loi agit lib,4-,cap. iffff, idœ quoniarn radix rhaphano fimilis eft initio,alba amp;nbsp;grandis,ut ait Plinius, Sed nos longe a^ budcenfemus,utpote,didionem elfe corrupfâ ex ea quae eft ophioftaphylc, quod Latine interpretatur uuaangui na,cuius nominis ratio amp;nbsp;caufa eft,quod in fepibus, ubi SCangues plerunqj latent, uitigineo folio 2lt;acinofo fru-âunafcitur, Vuamtaininiâ,) Vuætaniiniæappellat tio brioniæ acceffit ex pedicular! pituitanacp uocata her^ ba,quam Græci ftaphida agrian uocant, ôC proprie à Ro manis uua taminia appeUatur,licet Plinius c5tra Celfuni uuam taminia aliam dicat effe à ftaphide agria.Cæteruni fufpicamur nos hoc loco non uuam taminia, fed angui-nampotius cflelegcndum,utrefpondeatGræcæappella tioni, quæ eft ophioftaphyle, 5C uua anguina Latine interpretatur, de qua diäuni iam eft in didione priore apia ftcllum, Vitemalbä,) à radicis colore candido, amp;quia uiticulas,folia,cIauiculascBuinifcræuiti fimilia habet,ôC fruefumfertracemofum,dicta eft uitis alba. Dentaria,) Dentaria didauidetur, quod quemadmodu reliqua offa frada,fic etiam dentes impofita extrahat, Afparagis,) id eft coliculis, qui prima informationeSCgerminationc ,prodeunt. Siquidem antiquiores Græci omnemcarum plantarum quæ nullis difcretis folqs fed folido amp;nbsp;tercti adhuc germine è terra prodeunt,prima germinationein afparagum uocabantt cuius rei uel Paulus Aegineta me-dicinæ lib,1,cap,de afparagis infcripto teftis eft,ubi brioniæ afparagos etiam uocat, Quos coliculos, quiapræci-puoshabetfpinofaplanta, quænuncafparagus dicitur, ideo nomen id priuatimfibiadfciuitamp;obtinuit, Digc Qj, rit,) id eft deducit, Lienem enim minuit, amp;nbsp;cum urina cducit. Eft enim diuretica amp;nbsp;urinamciensherba. Alias digerere noftri temporis medicis eft cibum in uentriculo amp;nbsp;ftomacho concoquere.

iol U Ä P VLEI PL ATO Nier NOMINA JE T VIRTVTES

HERB AB NYMPHE AB,

CAPVT LXVIL

RAECi nympheam5proteamjcaccabon,loto metramjrhopalon, androgynen, hydragoa gon,heracleonjAndreas nerton,Latini ma« rremherculam'am, algampaluftrem, papa« uerpalußrejclauum Veneris,digitum Veneris,a« quæ dueßam dixere, Nafcitur in aquis i ftagnatibus, itacp inde nomen fumpfit, thyrfo nigro, lent, foiijs fi« milibus herbae ciboriæ, aquam ex parte fuperâtibus, flore pallido,friicßu fine femine lato ,denfo,atq; gu fin arginofo,radice ftipidofa,nigra,acerrima. Eft præteà rea alia nafcês in Peneo Theffaliæ fluminc,cuius flos niger eft:radix alba amp;nbsp;afpera,

i Ad dyfenteneos,

Herbæ nymphes fernen cum uino tritum in po» tu detur dyfenterico,fanabitur mirifice. Item radices eins rades 6^ dabis manducare dyfenterico diebus de cem,curabitur. Item fi fuccus cü uinoaufterodatus fucritjUentris fluxum reftringet.

COMMENTARII,

YMPHABA herbaeft, quam Aunccommuns ter Arabico uocabulo nenufar uocant, Teuto nice '^yerrofenüuefeeblHmenJJiamp;a.eftautenym phxa,ut Apuleius ScDiofcorides tradunt, eo quodaquofaametloca,amp;in aquis nafcitur, Nymphae^ niinaquacft.Seu,utaliquiuolunt,àNyniphaquæcIaua ab Hercule interfeda, uel ipfa zelotypiaerga eummo^ tua in plantam hanc muta ta fit,ut refert Plinius,cuius in naturalishiftoh3elib,ir,cap,7,hpcfunt uerba, Nymphéa

DE NYMPM BAv CAP. quot;tXVII^ koj n^ta traditur à Nympha zelotypia erga Hereukm mor-tua.Quare herackon uocant aiiqui,alii rhopalon, à radi ce claus finiili, ideo^ cos qui bibat earn n, diebus coitu genitura^priuari. Proteam,) ProteauocataeftàPro teo Occani filio amp;nbsp;maris deo, cuius nominis ratio 8C eau fa etiam eft natalis locus, quia in aquis, quibus Proteus præeffedicitur,nafcitur, Caccabon,) Habet idno-minis àfecunda fpecie folani,quæ propric fie appellaturt îdepeo quod florempoftquâ defloruit aut antcquäapc-ritur, fimikm habet forma amp;nbsp;rotûditatefolliculo folani, Lotometrä,) Lotometra uoeatur à fimilitudine herbs lotus sgyptia diets amp;nbsp;fabc ægyptiæ, quam ciboriam herbam uocat Apukius: dequarum prioreagitDiofeo-rides lib,4,cap,ior,de pofteriorelib,x.capite 90-. de Utrifq; Plinius hb,U,cap,17,1^ 13. Alias lotometra propric dicitur quæ fit ex loto fata,utidem Plinius lib.w, cap.u.teftatur, Androgynon,) Androgynes appcllatur quafi femi üir,8eexuirononuirumfed effœminatum reddens,Seiet fiquideinhæcherbacffœminatosamp;ad Venerem impotentes reddere utentes ea uiros, Nam, ut Diofcorides t€ftatur,paucis diebus genitalis languorem amp;nbsp;infirmita-tem facit, fi continuo eius potu quis utatur,Et ut Plinius traditlib,ir,cap,7. Qui bibunt eamduodecim diebus coi tu genitura^ priuantur. Et,ut idem lib,is-,cap,io,ait, Ve nerem in totü adimit nyinphsa heraclia, Slt; eadem femel pota,in 4o.diesïinfomnia quoq; V eneris à ieiuno pota Si in cibo fumpta, Illita quoq; radix genitalibus inhibet nó folum Veuerem,fed affluentiam geniturs, ob id corpus akrcuoccmcpdicitur,Hscilk, Hydragegon,) Hy-dragogos nominatur quafi aquatrix uelaquatica herba, quoniam in aquis nafcitur, Andreas,) Andreas medicus fuitinfignis, qui de herbarû natura etiam fcripfit, autorcDiofcoride,Meminiteius etiä non femel Plinius, Cclfus,hicApukius,Sialii, Nerion,) Nerios appel-lata eft quod in aquis nafcatur, à Nereo maris deo feu fi-

D q

Io4 COMMENT, G^ HVMELBERGH liabus dus amp;nbsp;maris nymphis nerddibus. Matrem hc culamam.) Materherculania dida eftà Latinis, ficut à Græcis heradion ab Hercule,erga quem Zelotypia mor tua nympha in hanc herbam mutata eft, Algam palu^ ftrem,) Alga paluftris appellatur,quod in paludibus na fcitur,ficut alga manna in man, cui fortè folio nonnihil fimilis eft,ei fcilicet quæ lato folio laâucç fimilatur, P^ pauerpaluftre,) Didaficeft, quod flos dus poftquani defloruit rotundus amp;rotunditatepapaueris capiti fimu lis colore nigro fiat, Clauuni Veneris,) ClauusVelt; neris appellatur,co quod radix dus clauf alicuius modo nodofa fit,atq;ad Venens appetitum 8c impetum compe fcendumpotens fitSC efficax, Digitum Veneris,) Di gitus Veneris etiä dida eft, quod in poteftatefuafit comx pcfcere Venerem amp;nbsp;libidineni. Digitus enimceu manus cuius pars eft, pro ui 6C poteftatc accipitur, Hadenus de nomenclaturis, Hcrbæciboriæ,) Herba ciboria eft, quam fabam Aegyptiam uocant, de qua Diofcorides 1^ bro i.cap, lt;5is, cui grade folium eft galeri modo. Ex par te,) Qiiiaquadamtcnusfuperaquamemcrgut, licet ali quaexeisfub aquafint,utaitDiofcorides, Fl orc pallia do,) id eft candido 5lt; albo pallefcente Sf lilio fimili,Scin medio quodcroceum fithabentc,utDiofcorides tradit amp;nbsp;Plinius, SeminedenfoS^argillofo,) ideftfolidoSi glutinofoccuargilla,quæcretaeftqua figuliutuntur, i

Radiceftipidofa,) id eft grandi 86 magna ceu ftipes, Acerrima,) fcilicet quo ad habitum,hoc eft,afpcra Si dauæalicuius modo nodofa, Peneo Thcflaliæ flumine,) Peneusfluuius eft clarusTheflaliae,quam Macedo niæ tribuit Mela inquiés,In Macedonia prima eft Theffa lia, At Strabo lib s.extra Macedonian! cite tradit cum aif. Poft Macedonian! uero Theflala natio eft, cui amp;nbsp;Plinius lib,4.amp;Herodotus lib.r.aftipulantur, Sed utcunqj res fc liabeat,TheflaliaGræciæprouinciaeft, à regeTheflalo ibirégnante ficappellata. In qua urbs eftinfignis Thefla

Ionita,

DE CIRSIO* CAP. LXVm» ^05. lonica, à quaTheffalonicenfcs dicutur, ad quo s fidei no ftræ lumen praeclarüdeiloquentilTimus Paulus duas fcri pfitepiftolas. Flos niger.) id eft ad nigredinem quan dam ôlt; obfcuritatem indinans,hoc eft, ut Plinius amp;nbsp;Dio Mondes aiunt,lutcus, fplendens amp;nbsp;rofæ fimilis magnit« dine.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CIRSH.

CAPVT LXVIII.

R AE CI cirfion,altj acantlnon,Latini fpinam möllern appellant. Herba drfion thyrfoeft bicubitali, trigono infenus, fummitatero« tundo, cum thyrficulis purpureis atc^ canefceribus, foltjs hirtis,radice,ut Andreas memoratjuaricum do lores medente.

1 Ad faucium dolorem.

Herba cirfion cum fua radice fi quis m collo pora taucrit fufpenfam,fauces ei nunquam dolebunt. r ^ Ad interaneorum dolorem.

Herbç cirfq tufæ fuccus expreffus et potui datus/ interaneorü dolorem mirifice fanat, Lege earn mena feMaio.

COMMENTARH.

1R s 10 N hoe eft quant nunc uulgo bugloiTam ?dicunt,ali3 àucrabuglofla, quæboragouoca.-|i5“r,8cdcquaadunieftfupra cap. 41. Eftepdu^ plex buglofla,una domeftica hæc, altera fylue-ftris,quæ cardiaca uocatur. Teutonice hertigejjtan. Cæto rumcirfii hiftoriam quiafatisobfcuretraditurab Apu^ léio,clarius ex Diofcoride illam fubiungamus,qui lib,4. cap.uo.ficeam tradit.Caulis tener eft bicubitalis ferètri 1

D in

COMMENT. G. HVMELBERGir quctrus^, habet ab inferiore parte foliola rofaceorum fi gura, aculeatis perinteruallaaugnlis, fedmoUibus acu^ leis. Foliabugloflbfimilia habet leniterhirfutajongiora tarnen, albicantia^SCinextremitatibus aculeata. Qyod uero in caulefummum eftcircinatum hirfutum^ capi^ tula habet in fummo purpurea,quæ poftremo in pappos euancfcunt.Et Plinius lib.xr.cap.s. Cirfion,inquit,cauh cuhiscfttencrduum cubitorum,triangulo fimilis, folqs fpinofis circunidatus.Spinæ molles funt. Folia bouis lm guæ fimilia,minora, fubcadida,amp;: in cacumine capitula, purpureas quæ foluûtur in lanugines.Cui fimilis eftqu? bircina lingua uulgo dicif,fed caule tarnen rotundo non angulofoutcirfion. DitSaeftautemcirfion àuaricibus, quos Græci cirfos uocant, quoniant doloribus illoruin medetur adalligata.Suntautem uarices uenarum dilata--tîoncs,quæ ex atræ bills materia hunt, aliquando in tem poribus,aliquando fub umbilico amp;nbsp;imo uentre,nónuiv quam circa teftes,fæpilfime auté in cruribus, fiunt^ pin rimumin hqs quidiutius ftareautiter facereconfueue--runt. Acathion.) ideftfpinulam,uelfpinämolliufcu lam,à folqs molliterfpinofis, quibus caulis circumdatus cft.Suntenim fpine molles,unde à Latinis etiam fpinain möllern appellari dicit.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE ISATIDIS.

CAPVT LXIX.

R AE C i i'fatim,Prophetae apifion, Latini ali^ tam appellauere,

i Ad morfum ferpentis. Herbæ ifatidis folium contritum in aqua ÔCin ph

DE ISA TIDE. CAP. LXIX. I07* COMMENTAR H.

ES^SATlS qualis herbafit, nondocet Apukius, J quarchiftoriam illius exDiolcondelubiungc mus,qui libro medicinalis fyluæ fecundo fic il lam defcribit, Ifatis herba eft qua tingendis la^ nis inferiores utuntur. Plantaginis folia habet pinguio--ta tantum amp;nbsp;nigriora.Caulem duobus cubitis altiorem» Plimus lib,io,cap.7.cani inter fylueftres 1 a clu cas enume= rat. Hanc nuneguadum appellant, Viélruuius lutheam herbam,Barbari glaftü, Arabes nil amp;nbsp;nileg, Alutam.gt; Aluta dici potuit ifatis,modo Integra didio hre fit,quod coria etiam illa inficerentur amp;nbsp;tingerentur.Nam aluta co riumdiciturpoftquam adufumSC opus calccorüamp;alia rum rerum concinnatum eft» Scd dubitatur de uocis ha fus intcgntatCjamp;num pioaluta legendü fit luth ca,quant Romani aliquot feriptores inter colores retulerunt, Vi^ äruuiusep præfertim ad extremum feptimum librum di cens,Qui non poffint propter caritatem chryfocoUauti, herbaquam lutheam appellat ceruleuminficere, Erategt; nim intingendo praecipuus eius ufus.

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B AE S C 0 R D 11»

CAPVT EXX.

R AECi fcordi'on, pkuritin, fcordilon, dyfe« fmon,calaminthen agria,mithridaticn,Pro phetæ haema podcntos,haeina idlincs, LatL tri trixaginêpaluftrem, Scordionhabet thyrfesquaa drangulos, folia faporeredarguentia, qua? Grarci dû ptica uocaueruf,amara, amp;nbsp;odorem aliquem alltj reda dentia:florerubro,8lt; eftuirtutis midualis,

1 Ad neruormn dolorenïgt;

Io8 COMMENT. G. HVMELBERGIÏ

Herba feordion tn'ta ÔC cum oleo laurmo fubada dolorem tollit inunc^a.

Il Ad ferpendum morfus*

Herba feordion coquatur Ô^ detur fus eins eu uû no potui : ipfa autem contufa in plagam imponatur, dolorem tollit,

5 Ad cottidianas uel tertianas;

Herba feordion alligata eirca eorpus hominisjtol lit cottidianas uel tertianas«

COMMENTARH.

C0 RD10 N didû eft ab allio, quod Græd feOquot; rodon uoeât, cuius odore aliquo fentitur, quï ratio etiamfecitutfcordilon fituocatum, amp;ut Plinius nominatfeordotis. PleuritinJ PlrH ritis appcllata eft quafi lateralis fiue coftalis, quoniani in foliorum lateribus amp;nbsp;extremitatibus per^ ambitum ind furis diuifa eftad ferræ forma. Dyfofmon.) ideftm’ li amp;nbsp;ingrati odoris,ut qui allium référât. Calamintben agrian.) id eft nepetam agreftem, Plinius mentaftruno minât, eftep diuerfi generis notamagis quàmappeUatio alia,iuxta illud Plinq lib.v. cap. ff. Eft amp;nbsp;alterius generis latioribus folqs mentaftro fimilis. Mithridation.) ^^^ thridatios,fiue ut apud Plinium amp;nbsp;Diofeoridem legitur, mithridanion appellata eft ab inuentore Mithridate Pon ti rege,uti Crateias herbarius tradiditreferentePlinio.

Hæmapodontos.) ideftfanguinempodotis. H« maiflinos.) id eftfanguincmmilui, forteproptercolo rem rubefeétem floris, uel quod fanguinem fiftat. Tri xagincm paluftrcm.) Sic dida eft quod trixagini fimÜis fit,amp; humentibus locis nafcitur,tradente Plinio amp;nbsp;Dio^ C.J. feoride. Cottidianas.) fcilicet febresîfiedidæ lt;1“ . fingulis diebus accedentes definûtad mtegntatdfiuritqî ex pituita putri.T ertiana uero qualis fit^didum eft wF^

DEVER.BÄSC0» CAP. LXXI. r±09 capite primo. Corpus.) maximecircacor,ihquofe.-dem habent ipfæ febres.

NOMINA ETVIRTVTES

HERBAE VERBASCI.

CAPVT LXXI.

J R AE c i phlomon,pycniti'n, lichnitin,Latmi i uerbafcum uoeât. Sunt eins fpecies primae jj dux.Harum eft altera nigra,altera alba: cu ius altera mafculus, altera fœmina, Foemia naigitur eftradicis contortae, longitudinis cubitalis: thyrfo tenero, lenitcr hirto : folqs coliculi fimilibus, fed hirtioribus atlt;$ albidis: flore uiridi, 0^ femine nk gro. Mafculus uero albidioribus folqs atqj anguftioa ribus,Sc frueftufiue femine tenuiori.Item nigra foil]s cftlatioribusatq^nigris.Item agreftis flore nigro, foa lijs herbæ faluix fimilibus, uirgis eelfis. Item phlomù des appellate funtduplices,hirtæ, terræ inhérentes, rotûdifoliæ. Item quae appellatur lychnitis fiue thrya Iis,quxnolt;fturnisluminibus aptat, folijs pinguibus. Sed omnium radices funt uirtutis redarguentis, hoe eftftipticæ.Nafeit locis fabulofis amp;nbsp;aggeribus. Hanc herbam dicimus Mercurium inuenilTe 6C Vlixidca difle,cü deueniiTet ad Circen, ut nulla maleficia eius timeret.

i Aduerfus occurfus malos.

Herbæuerbafciuirgulam quifecum portauerit, nullo metu terrebitur,neq^ beftiæ,nec^ occurfus ma* li moleftabunt hunc.

i Adpodagram.

Herba uerbafcum cótufa au^ impofita, infra pan

110 COMMENT. G, H V MEL BE R GH cas boras dolorem effîcaciter fedabit, ira ut etiam atn bulare qucat. Hanc impofitionem autores prxcipui probcere affirmant,

COMMENTARH,

VARIIS uerbafd generibus dicitPlinius,qd j diftingui h^epenè fuperuacuum cft,quuin flut omnia eiufdem effedus .Inter quæ lychnitis ap «És^^WipelIata, nunc uulgo tapfus barbatus uocatur, amp;Tcutonice ftuUen krut,quafilanana,eoquodfohaha^ beat ad tadum mollia ceulana.Lychnitis autem,id eftlu cernaris dida eft,eo quod pro ellychnio in lucernis ute^ rentur : quæ ratio etiam fuit ut à quibufdam thryallis, id cftellychniunidiceretur.Lychnosenimlucernaeft, elly chnion uero dicit ftuppa,palea,funiculus,aut aliud quid fimilc quodoleo, feuo, cæraautalio huiufinodiliquore obdudum amp;nbsp;tedumad lucem reddendam lucernis adhi betur, Scalias etiam cóburituraccenfum. Phlomon.) Phlomos dida eftàdidionet^Xû^,quæ ignem, flammam SClucem fignificat, eo quod ad lucernarum lumina congt; ficiendaeffetapta Sfidonea. Pyenitin.) Pyenitisap^ pellata eft ab effedu 8i uirtute denfante 8C adftringente^ uerbo 7ruKv6M,ideftdenfo.Denfandoenim SCadftringen doaluifluohbusmedetur, Coliculis.) ideftcauliS^ braffieæ quæ caulis dicitur,8^ omnibus oleribus, ut Ca.-to ait,antiftat. Flore uiridi.) id eft uiuido, amp;nbsp;ut Diogt; fcorides tradit, candido pallefcentéue. Flore nigro.) hoceft,utDiofcorides dicit, luteofulgoreauri. Malefi cia.) Malcficiauocatquæmalisartibusfiunt,utueneno autincantamentis.Vndemalefici dicuntur, quimagicis S^improbatis artibusutuntur, Circen.) Circeuenefi camulier fuit. Adüerfus occurfus malos.) hoceft,con tra terriculamenta amp;nbsp;occurfacula dæmonum terrorem incutientium,quæ Græciphantafmata uocant, amp;nbsp;Attica Ijngua^utMagiftrus fchbit,lt;j)«lt;r^t«T«t,,appellantari Quæ

0EHERACLEAgt; CAP. LX XE. in ■qualia SC quid fint,docetidem his uerbis, (facr^aT« xlyt» T«z Ta S^ yn-uep (poUvo/Ji^«.. V^^ ''i(S(pWTa2'Ha‘t Tx d'^M/xóvia^ vu® lt;Tamp;j» H fJil^H/Xi^ap ^ rMl^ tf HM !m°, «W 'TW Xi^©^ T^XfxßaVOVTX i^o^px(^ o;«i? a/; idiAuxi/j, Quorum uerborum fenfus eft, Phafmatadicuntur quæin fomno apparent, amp;nbsp;occur fa-tula ilia atq; dæmonia,quæ no^u ucl interdiu in defertis loeis, ab aëre qualibufeunqj uoluerint formis fufceptis confpedui noftro apparent»

NOMINA ET VIRTVTES

HERACLEAE fiue SIDERITIDIS»

CAPVT LXXIL

■R AEd heradean, qdem fideritin, tjdem bu phthalmon, ij dem feorpiuron, ij de curitin, ijdcm arifterton, Latini ferrana, alij criftam gallinaceam,altj herculaniam, alij exuperam patrica lemuocant»Habetfpecies tres,quarum altera thyrfÏs quadranguhs,redarguentis uirtutts,nodis per inter» ualla uariegatis,femine nigro,folqs afperis, QC uoca» tur fpeciali nomine heradea» Alfa ramulis tenuibus, bicubitis,foltjs ex ntroq; alternatis, atq; in fummitate fut fciffls, cum capitellis in fummitate ramorurn femi neplenis^TertiamoUib, tbyrfis, fubalbidis, leinbusï flore phœniceo, paruo atq^ argillofo ï folqs coriandri fimilibus.Sed omnium fupradidarum herbarum fo» lia funt uirtutis glutinatiuac recentium uulnerum»

’ nbsp;nbsp;nbsp;Si quis in uia tute uult dcambularc»

Herbamberacleam fi tecum in uia portaueris,laa trônes nontimebis»

COMMENTARIL

E n

111 COMMENT. G. HVMELBERGH

■———B EVRA fideritidis effe genera, non modo Apu Ieius,fedamp;; Diofcorides 8i Plinius quoqjtegt; ftantur, inter quæ tarnen primum proprie he^ ———radea, id eft herculania appellatur ab inuento re Hercule, qui earn reperifte traditur, Sideritis uero, id eft ferraria,dida eft à ferro, quod Græci o-'n^Hfd/i uocant, co quodglutinandis uuineribus ferro fa dis fitidonea.

Buphthalmon,) ideftbouis oculurntfic^abOftha--ne nuncupari tradit Diofcorides, ficut fcorpiuron, id eft fcorpionis caudam à magis. Curitin») Curitis appel latur quafi haftaria, ab hafta quæSabinorfl lingua curls nominatur.Sicdida quod uuineribus haftæ ferro fa dis medetur,fiue quod uerbenacæ,quæhoc nomine etiä in^ fignitur, fit quadamtenus fimilis folio t quæ caufaetiam forte fuitut ficut illa,ariftercon uocaretur, uel àfolidâdo 8Cconglutinando uulnera«ap enimincompofitioncin'’ tendens particula eft,s-^WM uero fi rmo amp;nbsp;folido î unde Si didiofadaeftariftereon. Criftamgallinacea,) Crifta gallinaceadidaeftficutiperiftereon,propterincifurasfo lioruinftarapicisillius auis. Exuperapatricalis.) Pa^ tricalis dida eft quafi mafcula : additum eft autem id no^ minis ad difterentiam periftereonis amp;nbsp;ucrbenacæ redæ, quamexuperammatricalem quafi fceminäuocari dixit.

Nodis.) id eft fphondilis amp;nbsp;uerticillis in orbem circua dis. Variegatis.) id eftalternatis. ArgiUofo.) ideft glutinofo,ceu argilla 8Ccreta.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CHELIDON! AE.

CAPVT LXXIir.

RAECE chdidonion appellatur. Latinehb 1 rundinina.Eius fpecies duæ. Alia maior, aa lia minor, que etiâ appellatur pyron agrion. jSed

DEI CHELIDON! A» CAP. LXXlIf. nj Sed maiorefttemùffîmo thyrfo tanquamfœnîgrçd, cum folijs impadis fuis uirgulds mollibus atf^ fubaU bidisjcirca quæ flores nigri, fuccum facit croceü atcg acriorem dC mordacem fenfim amp;nbsp;amarum, frudum tanquacerana,porredioraatlt;ptenuia, in quibus fe» mina papauere maiora: item radicem ex una in pluri paseunté ateg in inferiores partes.Siquidem nomen cheUdoniæ fumpfit ex hoc quodeo tempore femper florefcit quo hir undines præfto funt,quas Graeci ehe lidonas uocant:uel ut quidam memorant,quodnidis fuis eandem hirundines ferantob acuêdos fucceden tiumuflus» ; i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

i Ad calioincm oculorum amp;nbsp;fcabress

I

dinem, amp;nbsp;quiuulnerahabent in oculis,amp; albuginê oculoru. Herbet chelidoniæ radicem piftabis cum uino ue tere Sgt;C melk Artico SC pipere albo, SC cn inuicem bca he cotritum fuerit,inunges deintus,caliginem difcu= tit : ipfi experti frimus, Qiiidam de fucco eius oculos fibiinungunU Item caligantibus oculis fuccos eius uel flores expreffos SC mixtos cü melle Attico in uafe aereo leniter cineri feruêti commixtos decodos^ fina gulare remedium ad caliginem oculorum facere eer« turn eft.Q.uidam fucco tantum utuntur,

i Adparotidas

Chelidonia cum axungia trita imponatur, fed an teaquafoueto»

5 Adauriginem* ,

Herbam chelidoniam tritam cum aquabibat, mi raberis effedum.

4 Adambuftum»

E in

ii4 U AFVLEI PLATONIC! !

t nbsp;Herbam chehdoniam cum fepo caprino coftferej

6fimpones, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

y nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis dolorem»

Herbam chehdoniam ex aceto contritam ilhmto frontt Slt; capitu

6 Ad dentium dolorem» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Herbæcheh'doniæradîccm ö^^cuprefb folia triti Sc tedam mafculam aceto decoques, 2C tepefadam gargarizet»

COMMENTARU» HIJ---~;HELIDONIA dida eft quafihirundinariafiue

! hirundinina hcrba,ab hirüdmibus,quas Græ^ ju ^^iXiJ^ovag dicutjid^nominis habet,ut ApU'-leius tradit, eo quod tcmporeillo femper floret quo præfto funt hirûdines,feu,ut Diofeorides refert, ere diturnomen fibi inueniffe quod hirundinum aduétu ex terra prodit, difcedentibus uero qfdem marcefcit» Refe^ runtaliqui aliametia caufam,cums Apuleius quoqjmc^ minitjamp;Diofcorides etiam recenfetinquiens, Tradide^ runtprætercaaliqui fi quis ex hirundinis pullis in iiido lucem amiferit, matrem hanc herbam oculis admouenquot; tem epeitati eius mederiJtem Plinius lib.zy.cap.s, Anima lia quoqjinuenereherbas,inquit,inprimiscp chelidonic am, hac enim hirudines oculis pullorum in nido reftituc untuifum, ut quidam uolunt, etiam erutis oculis» Eth^ bro 8»cap»i7» idem ait, Chelidoniam uifui faluberrimam birundines monftrauere uexatis pullorü oculis dia mee dentes» Quod tarnen Celfustanquam fabulofum rehcit amp;nbsp;damnatlibro medicinae er, cap.lt;r, ad finem ubi deoculo rumim^b^cillitateagcnsïnquit, Nihil commodius eft q fanguine nel columbaeuel palumbi ucl hirundinisinun gere» Neq; idfinecaufafitcumhorum acics extrinfecus læfa interpofito tempore m antiquum ftatum redeat, ce-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lemmeç

DE CHELIDON! A» C A P* LXXHL ±iy ferrime^ hivundmis. Vndc 8c locus fabulæ fadus eft per parentes id herba reftitui quod per fe fanefeiu Pyron agrion ) Trufo/jayf/o/j/defttriticumagreftetficappella-tum quod habcat radices multas triticimodocoacerua--taSjiittraditDiofcorideSt FloresnigriO ideftluteiob^ fcuru CeratiaJ ideftfiliquae,qualesfuntpapaueriscor nuti* Succedentium,) ideftpullorumquiparentibus fuccedunt» Parotidas») Parotides funtapoftemataS^ C abfceflusiuxtaaures nafcétes. Auriginé*) ideftfuffuj fionem fellis, 8( morbum qui iétericia dicitur. Sic diéla à caloreSCpalloreaurt Tcdämafculam,) Tedafextum 6 genus eft arborum refinam fundentium, diuiditur^ in marem 8C fceminam,Sed de teda Plinius lib.is-.cap. n, de refinis agens fic tradit, Sextu genus e teda proprie dicta, abundantior fucco quàm reliqua, parciorliquidlorcp q picea.Flammis acluminifacrorum etiam grata.H5c mares duntaxat ferunt, amp;nbsp;eam Graeci ftaden uocant odoris grauiflimiXaricis morbus eft ut teda fiaqamp;c,

NOMINA ET VIRTVTES

S T R Y C H N lïiue S 0 L A T AB*

CAPVT LXXIIIT*

Hr AECi ftrychnonhemeron,agrianfiaphy* len,thalian, manicon, periffon, anhydron, manten,dorycnion,moly uocat, Latmi bet lonartam,uaticam, apollmariam, fomnifca ram,ftrumum,cucunum. Strychni fpecies funt qua* tuor,quai urn uocatiir prima hortualis, quæ eft odoa ris iucundi cum frutice crebro, fruticofo, amp;nbsp;folijs nü gris,maioribus ac latioribus ocimo, cQ femme rotun

do uiridi aut nigró. Alia caccabum appellata, quam tatini ftrumum appellauerüt fine foporiferam, amp;nbsp;e.ÖL

lié U AFVLEI PLÄTONtCI

folijslatioribus à prgfcnptacum th yr fis poft augmen turn ultra terræ uicinitatê inanibus, Ôf frudu hue tea mine in foiliculis rotundis ueficæ fimilibus mclufo, fuluo,rotundojkni,ftmili uuarum acinis, quo etiam coronarum uenditores utuntur,Tertia eftquæuoca tur hypnotice,fiue ut alq ftrychnon melanon,uel tha lia uel anhydron, agria ftaphyle, manicon, periffon. Latine bellonaria,foninifica» Frutex eft, nafeit in pc« trofis locis,rarnos plurimos pandes ftipidofos 8^ diffi cile fragiles,fold’s plenos utmala cydonia, Horibus nl bris 8C non minimis,femine in cannis, quas Græcilo bas appellät,croceo:radice cum rubra cortice, Quar *’®’*® ta eft quæ appellatur manice, fed Latine furialis, co ^^ ^^^' quod furorem excitât, Nafcitur in collibus uel mona tuofis locis, thyrfos emittens decern uel duodecim ui narum,fiue,utGræci,orgyorum, cumfolqserucxü milibus,fedpauló latioribus, fuperpoftto capite hira to uelut platani fphæræ,fed maiorc ac latiore,óó flore nigro,cum quo fernen fiue frudû botruofum,rotuna dum, nigrum, habentem acinos decern,

i Ad ignem facrum,

Herbæftrychni fuccus exprelTus cum aceto 8CfiI per illinitus,ignem facrum mirifice curat,

i nbsp;nbsp;nbsp;Ad tumorem corporis,

Herbarn folatam tufam ^ cum oleo fubadam im pone,prodeft,

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SimulicrIaboratinferius,

Herbæ folatæ fucco fefublauet,

4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad aurium dolorem, alias Herbæ folatæ fuccö cum oleo ’1' cyminino mifee, emino ^ tepefatfrum ftilla in antes.

DE SO LAT A» CAP. LXXIIIL Hr

î 5 Ad dentium doloremgt; Herbæfolatæ baccas commanduceU

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fanguine de naribus fluentem«. Herbç Rrychni fucco lana intinda nares obtura, fanguinem mirifice ftringit.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad alopecias*

Herbæ Rrychni fuccus expreffus cum aceto ctfu pcrillinitus,alopecias mirifice curat*

Herba ftrychnon cum oleo rofaceo cakfada Ôi ftillata,mirifice capitis dolorem tollir.

COMMENTARII*

V AE Græcis ftrychnos fmcftrychnc,utroqje« nim mode dicitur, autorcPlinio,uocatur her ba, hanc Cclfus Sauereres folanum, Apuleius folatam, recentiores folatrum appellat, ScTeu tonice nachfehatten nominatur.Eius plura genera, quoru duorumpriorum potiflimummedicinam præfenticapi tc, poftcriorum ucro prius cap. ». fub titulo apollinaris herbæ tradidit Apuleius. Strychnon hemeron.) id eft folanum domefticum fine fatiuum, amp;nbsp;ut Apuleius uo cathortuak, qualis prima fpecies eftquj olim in cibiufu amp;inciboinnocesfuittefteDiofcoride. Agrianftaphy len.) ideftuuamagreftem, quam appeUationemtertix fpeciei tribuit Apuleius, quumpotius primætribuenda effet, quæ racemofum frudum habet t amp;nbsp;de fylueftriuite Iib.4.cap.i7i. Diofcorides fic fcribit, Sylueftris uitis folia hortend folano fimilia habet, latiora tarnen longioracp, frudlumexiguis uuis fimilemcum maturefcitrubentem, rotuda amp;nbsp;in orbem circuada aciniseius figura eft. Poffet etiam quarto generi quodfimiliter racemofo frudueft, conuenireappellatiolfta* Thalian.) Thalia didaeft

arg COMMENT^ G:. HVM'ELBERGII quaficoronaria, quoniamin coronis texentes coronarif uterentur ea,^«A('a enim Græcis fertum eft SCcorona»

Manicon») Manicon SCmanice uocatum eftquafifu riofum fine fnriale,eo quod,ut Apuleius tradit, furorem excitet Slt; infaniam facial,paruo ctiam fucco: quanquain amp;nbsp;Græci autores in iocum uertcre,ut fcnbitPlinius»Dr^ chmx enim pondéré lufum pudoris gigni dixerunt/pc^ cics uanasamagines^ cofpicuas obferuari demonftr.an--tes» Duplicatum hunc modum legitimam infaniam fare re»Quicquid uero adqciatur ponden,repræfentari mor^ tem,Et hoc de radicc teftätur Diofeorides 5lt; Theophra^ ftus»Quoriimhicait, Daturbibendadrachmæponderc fiquis periocumefficereuolueritutpulcherrimus fibiui dsatur qui biberit»Si uero furere adhuc magis hominem uifa^ aliqua animo cius obuerfari,duarü drachmarum» Et fi ne furor definat,triumtSC ut aiût,centaurium admi^ fcere»Poftremo fi hominem penmere,quatuor, 111e uero darius idétradit dicens, Poteft radix eius drachmæ pon dereinuinopotano illepidas rerum fpecies amp;nbsp;imagines uanas animo amp;nbsp;menti repræfentare» Duplicatum id pon dus in triduum eeftafm facit, perimun t auté quatuor dra chmæ» Aduerfatur autemhuic maleficio, remedio^eft maiore copia pota mulfaaquamoxuomitionibus reddi ta.Ethæc de quarta fpecietraditafunt, quæ proprie ma^-nice dicitunlicet Sf tertium genus hoc nomine etiam ap^ pelletur» Vagis enim comumbuscp nomimbus quatuof êC congénères hæ plant® indicabantur» Pehifon») Pe riffon appellatum eft à uerbo T^ia-vu, quod eft circûqua^ tio»Conuenitautéduabus pofterioribus fpeciebus, quae furiofos faciunt utentes : qui furore correpti nulloloco quieti, fed hinc inde commotiquatiuntur, utphanatici qui circa templadifcurrunt» Anydron») Anydrosuo catum eftquafiinaquofum,quodlocisnafcaturficcis,pe trofis elt;montuofis» Manten») f^avriç, id eft, ut inter Latinas appellations uo.cat,uatica»Sic dicta quod uatici

DB SO LÄT A» CAP. LXXtIir. ±1,5; liantes faciat,præfcrtim tertia fpecics, quæ, ut Diofco«gt; des tradit,ecftafin facit,hoc eft,ut Galenus diffinit,ad bre He tempus infaniam', quae uatum amp;nbsp;poétarum enthuâa.. üno fimilis cft,óCqualis phanaticorumeft,qui circa tem-pla difcurrentes uaticinantur, öC quale furoris genus hu lus radice pota fieri Plinius etiam teftatur dicens,Halicac cabiradicembibütqui funtuaticinandicallentes, quod furcreadconfirmandas fuperftitiones afpici fe uolunt.

Dorycnyongt;) Dehac 8C apoUinariæ diclione diéiuin eft fupra cap^xx^ Moly») Moly nuncupatumeftqt»od. fernen in folliculis habcat ceu ruta fylucftris, quæ ab ali-quibus moly etiam uocatur. A quibus folliculis et ueficis ueficariam etiam didam uolut, licet Plinius ueficariæ no men äli fadum teftetur, quoniam ueficae Si calculis profit. Bellonaria.) Bellonaria dida eft quod in bello ad eufpides tingendas amp;nbsp;inficiendas illa uterentur. Stru-niiim.) StrumumuocataeftautorcPliniolib.x7.cap.3» quod ftrumis illita fanandis pcculiaris eft, alpinis maxi-mefluminibus. Cucullum.) Cucullu appellatur, eo quod fecundæ fpcciei fernen in folliculo tanquam in cu-cullo contineatur.Cucullus enim capitis tegumentn eft, qualereligiofi ueftimentis fuis appenfum geftarefolent, ad cuius fimilitudincm herba hæc propter folliculum fic etiam uocata eft. Semineuindiautnigro.) uiridifci-licet antcmaturitatem,nigro uero cum maturuit, uttra-ditDiofcorides. Caccabum.). Sic nominata eftàfor ma caccabi quant foUiculus repræfentat. Hypnoticc.) id eft fomnifica amp;nbsp;foporifera. Strychnon melanon.) id eft folanum nigrum, quant appellationem primo genen tribuitDiofcorides. Stipidofos.) ideftdenfosSC furculofos. Platanifphæræ.) Platanifruclus fphfria fiue fphæræ dicuntur, amp;nbsp;à Plinio Latine pilulæ uoeâtur.

Ad ignent focruni.) Ignis facer,qui Græce Vuo'/7rtA«$ C. 1. eryftpelas dicitur,eft tumor cum. dolore 8lt;inflammatio-ne,ex tenui fanguine, intérim ÔC cum bilis parte, incenfo

âlo ’ L. AFVLEI PL AT ONI CI

SC feruentc generatus,circa cutim maxime nuc cum cxul ccratione,nunc fine ea cônfiftens, colons pallidi au t flaut aut ex utro qj mixti,S Gtep plura ei us genera,-Vn d e Cel C J, fus lib^r.feparatim de igne facto SCeryfipelatc agit. In-ferius,) hoc eft, in imo uentre 8C circa pudenda, Alo 7 pecias,) Alopecia à uulpibus, quas Grxei SeXon-ÎHaç uo cant,nomen habet,quafiuulpinapairio,quoniam uulpi bus fæpeaccidit,Eftautem, uti Galcnus ait, natiui colons in capillo mutatio, qua ad aurum indinato coloreca pillés à radicibus fluit, Cui non dtlTimilis eft altera aftc-dio,quæ ophiafis dicitur : de quibus copiofe Celfus lib* fcxto,ubi utrunq,’ genus communi nomine areas uocaU

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE SENECIONIS,

CAPVT LXXV,

GRAEGIS erigeron,gerontea, hydrogeron iiocatur, Latinis fenecion, Thyrfum habet cubitalem, rubrum, cum tenuibus folqs lea inter in fummitate fcilTts, 06 floribus nigcllis, primo tempore eeleriter fclffls ac florefeentibus fummote# nus uelut in canis,quos Gi cci pappus appellant, nos auos uocare poffumus, Deniep erigeron Grace noa minatur, quod uerno tempore canefcat eius flos, ac tenuetur tanqua capillatura.Habetradicem tenuem at(Ç inutilem,Nafcitur in tedis 06 circa parietes,

i Ad uulncra quamuis uetuftiflima,

Herba fenecion tufa 06 fubadJa cum axungia ue# tere Ô6 impoli ta,mlrifi'ce fanat uulncra,

a. Item ad uulnera, Herba fenecion fi mane earn adorans ex terra co!

ligas

ïDE SENECIONE» C A P» LXXV^ XXi Jgt;gas amp;nbsp;tundas cum axungia ucterea'n plagam impo ftta,plagam apent amp;nbsp;expurgat. Item fi earn fimili mo »■c poft meridiem colligas 6ó cum axungia uetere mi» fceas,impoiïta plagæ,aperit 2lt; perfanat,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad pedum tumorem amp;nbsp;dolorem neruorum*

Herba fenecion piftata cum axungia uetere, pe« dum dolorem tollit,ô6 neruorum potentiffime fanar, 4 Ad ftomachi dolorem,

Herbæfenecionis flofculi codi bene Óófubadi, imponantur utmalagma ftomacho, fumme dolorem fanant,

y Ad lumboru Sf coxaru doloremgt; Herba fenecion per fe trita 0^ ieiuno in potu das tajUalidiffîme prodefte fertur,

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad podagram, Herba fenecion trita cum fale, 6^ ut malagmatis genus appofitapedibus,æqueprofîcerecertumeft, *

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Si quis ferro pereufTus fuerit, Herba fenecion tufa cum axungia uetere fine fa= Ie,06 fada quaft' cerotu 06 in plaga impofita, facilimc «ulnus ad fanitatem perducit,

COMMENTARII.

ENECTVTELatinis fenecio, Græcis erige^ ron,gerótca amp;nbsp;hydrogeron uocata efthæc her ^^^^jbatSenccioquidcm , cui Graccorum gerontea ^^^^refpondet, fimpliciterpropter canefcentes ca^ pillcru modo poftflorem eius pappos 86lanugines,Eri^ geron uero quafiuere fenefcens, à téporcfcilicetquo flo ^■«jS^ euentu floris cito deflorefcentis Si canefcentis : un de Plinius lib,»$,ait,Nomen hoc Graeci dederût, quiaue F iq

lil COMMENT. G. HVMELBERGTÏ recanefeiuHydrogeron autem quafî fenecionem aquatî cum,forte quod humidis locis etiam nafeaturXthinefa âum effe putamus,ut aliqui herbam illam, quam uulgo criffones uocât,ôCà Diofcoridealterumfyfimbrii genus c5ftituîtur,amp;à Plinio lauer,ab alqs cardamine, 5lt;ànon nullis fium nominatur,fcnecionéeire crediderint,amp;ad--huc uulgo etiam fic uoccnr,fed falfó^Et maxime fortaflis id etia fa âum eft, quia utramq; erucae affimilat folio Dio fcorides,Nam defenecione iib,4. dicitipfum efle exiguis folqs erucæ modo in extremitatibus incifuris diuifis, fed longeminoribus* Etlib.x. dealtero fyfimbrii genere, qd fionSf lauer etiam uccatur, ait, Circinatu habet à primo ortu folium, cumcreuitdeindeinincifuras quales in eru cæ folqs funt,diuiditur Præterea quia Plinius lib.xr, ait, Caputeiusnumerofadiuiditurlanugine, qualis eftfpE nae,inter diuifuras exeüte,quarccam Callimachus acan^ thida appellat, alq pappuin. Hinc multi etiam carduum benedidum efle putauerunt,licet falfo : hic enim non fe^ necio eft, fed eaquam Diofcorides eryngion uocat: qux . didio etiam forte huicerrori anfamprfbuiu Floribus nigellisE hoceft,luteis,uttraditDiofcorides Primo temporej hoceftVerc, quodprimumanni tempus eft, 6f,ut Nafo ait,anni nouitas t quemadmodum amp;nbsp;iuuétus uitat, Celeriterfciflïs,) ideftcitodchifcetibus. Pap pos,) 7ra7r^z,id eft pappi,proprie carduorum flores dp cunxur,Et quia pappus etia auus dtdtur,hincdicit. Nos auos uocare poffumus, propter fenum canefcentes capil C,5. los Sfadeos florumlanuginis fimilitudincm, Lumbo rum,) Lumbi quorum uitium SC débilitas lumbago uo catur,didi funt,ut quidam uolunt,à lubidine, id cftlibE dine,antiquislubido amp;nbsp;libido, ficutlubctSClibetdicenti bus, Suntauté lumbi pars illa ab cindura ufq; ad nates, ubi amp;nbsp;renes fituantur:unde amp;renum dolor,qui nephrp tis dicitur,ad lumbos in quibus fentitur,etiam refcrtur,

7 Cerotum,) Cerotum à Graeco ««ycoTOjUjUclceratum ace«,

115-

à ara,quæ ferè omnibus ceratis adhibetur, diclû eft cmgt; plaftrigenus, quodplcrunqjfitexpaftillis, ôCconftatex rebus ficcioribus,amp;igni appofituni mollefcit,pofteaap* plicatû corpori durefcit,ac pertinacius hæret. Hic tarnen communius accipitur pro malagmatis gencre, etiâ fi ce^ ranonaddatur.

NOMINA ET VIRTVTBS

HERBaE EIUCIS.

GAPVT LXXVU

R AE CI pterin,Latint filicem nommant.

1 A^uulnera,

Herbæ filicis radicem piftatam inuuL nus pones, amp;nbsp;argemoniae drachmas duas cû uino po lui dato,mirifice curât.

a Ad ramicem puerorum.

Herbam filicem quant in radiée efculi arboris in-ueneris,tunde earn cum axungta,et panno inducens impone,amp;: fafeiam furfum uerfus ligabis, quinta die fanabitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad dolore remorû uel furæ^ Herba filice fumigabis loca. Item infantem lan= guida fi ex ea fumigabis, facilime coualefcet infans.

4 Adfpîenem.

Herba filixcûradicefua décoda ufep adtertias, ÔC potui data,fplenem eonfumit.

C O M M E N T A RI L

E FILIC E, quæ ÔC qualis herba fit, amp;nbsp;quot crus genera,quia Apulcius nihil tradit,ideo que Pli nius decafcribit,fubiungemus, quilib.17. cat-pile ƒ, fie ait j Filicis duo genera nec florem har^

114- COMMENT^ G. HVMELBERGir

bent,nee fernen.Pterin Grxei uocant,alq blachnon, eugt; jus ex una radicc quam plures exeunt filices, bina etiant cubita cxcedentes longitudine, non graues odore, hand marem exiftimant, Akeruni genus thelipterin Graeci uo cant,alii nympheam pterin.. Eftaute non fingularis atq} fruticofa, breuior, mollior® amp;nbsp;denfior folqs ad radicem caniculata. Vtriufq; radicc lues pinguefeut. Folia utrifqî I^eribus pinnata,unde nomen Græci impofuere. Radices utriqj longs in obliquum,nigrs,pr3ecipuecumina^ rucre.Siccari autem eas SoIeoportet.Nafcfltur ubiqjJed maximefrigidofolo, Effodi debent uergilqs Occidents bus.Vfus radicis in trimatu tantum, neqj ante, neqj po-C. 1. ftea;Hadenus Plinius. Germani frm nominant. Efeu li.) Efculus arbor eft loui facra amp;nbsp;glädifera: fic dida qd j antiquitusfruduseiusinefcafumcretur. Femorum.) Femora dicuntur pars à coxa ufqj ad genu deduda. Sura uero pars ilia carnofa cruris. Crus autem quod eft à ge^ nu ufqj ad imum pedem.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE GRAMINIS.

CAPVT . LXXVU.

Hr AE Ci agroftin,altj hæmaucon, alq amaxi* J «n,alq aegichon appellant, Latini gramen, _______alq affefolium, alij uniolam. Agroftis foltjs parui ca amifimilibus, atq? uirgukisperterramfet^ petibus geniculofistradicibus geniculatis, dulcibus, atq,' uulnerum uirtutis glutinatiuæ.Harum decodio potui datajUrinam mouet.Eft 66 alia que calam’agfO fits appellatur maior fupra dida, hoc eft agrofti ; ied eft meiior in Parnaflb nata, cuius flos urinam como#

uct,2lt; eins radio's fucciis août uiftim.

DE GRÄMINE. CAP. LXXVIf. Hy i Ad fplcnis dolorem»

Herbam gramen decoques 8Ccum ea floremte* resjóó in panno linies ÔC pones fuper fplenc,mox fen tiet beneficium»

2. Ad epiphoras oculorum»

Herba gramen, quæ in fe trifiircium habet, nam 6ó in piura diuiditur, decrefcente Luna fublata plurt mum ualetJ^epofitam habeto diligenter, exinde lipa pire incipietibus ad colkim ligato, celeriter imminen tem epiphoram difcutere QC fanare dicimus.

COMMENTARII»

BRAMEN herbarum uulgatiffima Si omnibus notiffima, Grsceagroftis appellat quodubiq? in agris Si ruri nafcitur» Hæmaticon autem, id eft fanguinalis»eo quod humano fanguine pro crearifalfo credidcrintantiquiores» Hamaxitis deinde à iumentisquæplauftris feruientia illopaffim uefcuntur, Græcis «gt;«?« plauftrum uocantibus» Demum ægichon à capris quasGrseci S/ya^ uocant,eoquodpaftïmilloe^ tiam uefeStur» Vniola») Sic appeUata eftabuniendis Si glutinandis uulnenbus quod radix impofitafacit» Calam’agroftis» ) id eft harundinaceum gramen» Parnafo») ParnaffusmonseftPhocidis, quemMufr ttiam habitarc dicuntur. Si inde parnafides uocantur»

Trifurcium») hoe eft, tria genicula internodia : aliud C, 1» enimalio pluribus ferpit, ceufeptem,tribus Si pluribus»

NOMINA ET VIR-TVTES

HERBAE GLADIOLI»

ÇAPVT ï^xxvni»

• 3.16 U AFVLEI PL ATO NIGI

R AE CI xiphi'on, altj phafganion, alij limnû cen,alij machærophyllon,alîj anadononjas Jq avion,Latinigladiolum fegetalcm, amp;nbsp;lini guarn ceruinâuocant,Eftfolqs gladio fimilibus,thyr focubitali,floribus ptirpureis,radicibus duabus, par uulis, rotudis, altéra in altéra nata, quarum fuperior maior eft SC acrioris uirtutis,

i Ad ueficæ dolorem, ÔC ad eos qui urinam non facinnu

Herbam gladiolS effodies, ficcatum corticcm raa dicis eius conterito,SC cum uini cyathis duobus SC a« quæ calidæ cyathis quatuor immifees, 2C fie potui da bis,mir am rem experieris.

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fplenis dolorem«.

Herbam gladiolum maturiffimam 1edam SCfic# catam fiC in puluerem molliflïmum redadam,et in ui no leuiflimo mixtam potui datam, mirifice dicimus fplenem deficcare«

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Adcoliuelprpcordiorudolorem^ Herbæ gladioli baccas tritas ex caprino lade, me Iiusfiaft'nino,tepefadas dato bibere,definet dolor«

• COMMENTARII«

V AEhic defenbitur gladiolus, ea eft cuius mc-dicasuires fupra cap,4ff.pofuit, amp;quxhicpo^ nuntur curationes illi priori conueniunt, quæ xyris amp;nbsp;fylueftris iris dicitur, quarehaud per^

peramunius curationes cumaltcrius tranfmutaritquis, amp;nbsp;ad alteram tranfpofuenr, nos ut reperimus, ita reliqui mus. Vocata cftautem gladiolus amp;nbsp;Grèce gladiorum nö minibus xiphion,phafganion 8C machaerophyllon à fo-liorum figura, quæ culteUi modo in mueronem definen na hab^t. Linmicen,) 'Lunnlce dida eft à A(^vN,quod

DE GLÄDiOLO; CAP. LXXVIH. li^i

«ftftagnum,eo quod in huniidis,ut Plinius tradit,nafci^ tur, licet Diofcorides maxime in aruis nafci dicat. Sed ni hil hoc refertjpoffuntem Si. arua humida effe, neq} Dio-fcorides penitus negatpoffein aquofisetia nafci. Ana dorion.) ideftregiamherbam.ava? enimrexeftjSCdqs proprie conuenit. Arion.) Arion appellata eft quaft martia herba,eo quod ferro amp;nbsp;tells, quorum in bello cui Mars praeeft deus, ufus eft, extrahendis accommoda eft. Gladiolumfegetalcm.) Gladiolus fegetalis appellata cft,quonia in aruis 8C iuxtafegetes nafcitur. Linguam eeruinam.) Lingua ceruina nominata eft à fimilitudine quadam foliorum, co quod folia habcat fimilia foliis lin gua ceruina uocatæhcrbæ. Præcordiorum.) id eft ui C.j» feerum 8C extorum.Plinius lib.jo. cap.j. Præcordia uoca mus uno nomine exta in homine. Baccas.) Perbac-cas intelligit folliculos SC fernen in hqs contentum.Nam ut Diofcorides tradit,in cauleeius triquetra funt ueluti fi Iiquæ,SC in illis purpureus flost fernen in foUiculis faba^ rummodorotundum,rubens 8Cc.

NOMINA ETVIRTVTES

HERBAE ROS MARINr.

CAPVT LXXIX.

iBANOTiSaliaeft coronalis à Forano appel latantem ab alqs lderltls,qua Latin! rofma» rinum appellant,tenues nutrlens uit gas,in quibus folia longa, tenuia, uiridia. Alia eft frucftifera,quam etiam zeam t Foranus appellat,fine Sor4t chamedyofmon,canchTyn oxean, campfanema,max nm» cærinthen Prophète, Dad dracontos ,Äegypttj fe^ men,Zoroafter theopnoen,Latin! falutarem. Folia Theos fenieul! fimilia,fed afperaôCrotatum terrae proftrata, ^nueth * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G h

• • l.:5.8 . U AFVLEI PLATONIC! '

8C boni odoris,thyrfo cubitali/urcolb, cû umbracir« lis in fummitate,in quibus frudi um fine fernen pluris mum,album,angulofum ac refinam refapiês,6d cum fuerftmafticatum,feruoremcommouens:uocaturesi tiam canchrys fernen fupradidîum : radicem uero tes nuem formatam,tbuns odorem fimulantem« Alia ms fruduofa,quæ in ceteris fupradidæ fimilis, fed neeß tbyrfum emittit,necß florem,necß femen:uocatur etu am ab alqs pforanthemis,taurophthalmon,parthenis on,uel,utÄcgypttj,facatos, item prophetae apofplcs nos,hydrofelinos,Latini malum lentum, Tufei fii fis num. Alia numero quarta,quæ fimilis eft fupradidis duabus, uocatur à quibufdam malobathron, ebaefas litis,Latini rps terrae, Aegyptq nacofthon, Prophetae diofpneuma: fernen nutrics circulatum,nigrum,odo ratiuum,non incendiofum, radicem interius habens albam,exterius nigram, Suntautem communiter os mnes uirtutis feruentis a eer rime magis in radicibus» Nafcitur locis maritimis amp;nbsp;hortis. Antequa thus fcis retur hac herba hommes deos placabant.

i Ad dentium dolorem»

Herbae rofmarini radix commSducata, dentium dolorem tollit: uel fi fuccü eius in dente tenuerit,mox fanabitur»

• 1. nbsp;nbsp;nbsp;Adlanguentcs*

Herba rofmarino trita cum oleo languidum per# unges,moxfanabitur»

5 Ad pruriginem in corpore,

Herbam rofmarinum terito SC fuccum eius cum ■ uino uetere SC aqua calida per triduum dabis bibere, fanabitur/

Ad

DE ROSMARIN 0gt; CAP. LXXIX. 11lt;gt;

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad hepatis uel intenom dolorem».

Hcrbgrofmarini fafdculum concoques ex aqua, adijcies illi amomum pufiUum aut fpicæ nardi amp;nbsp;pal» n^ulas duas,rutæ coliculum,in fe coque,2lt; aquam ea rum dabis bibere,fanus fiet»

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Adtuffîm»

Herbam rofmannu cum pipcns grant's centum, mellis uneq s duabus teres, amp;: faciès paftillos Slt; dabis unum mane QC unum fero cum dormitum uadit, tuG. fim fedat»

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad interiorum dolorem»

Herbam rofmarinû uiridem,aut aridæ puluerem dabis ut fupra,mirifîce facit»

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad albuginem m oculis»

Herbæ rofmarini ifuccum commifees cum meUe dli« AtticOjSCinungeSjliberaberis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fulue^

• 8 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uulnera recentia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*'^’”»

Herba rofmarinum contufa cum axungia, impo fita optime facit»

• 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad terti’anas»

Herbam rofmarinû contufam in ealida aqua fub acceffione dabis»

COMMENTARIL

OSMARINVS quod mantimis loeis nafeitur appellata herba terris noftris incognita eft,cx^ cepta ea quant quia coronary quondä ramulis eius ad coronas nedédas utebani, coronaleni nominant,frutexucriusqherba,undeGræci etiam iTiV' lt;/'foÀæavo/J,quafi arborefeentem libanum uoeät, in liba-notidumcenfumafcita,quiafoIiahabctillisfiniiIia.Liba

notis autem dicta eft,co quod thus olcqquod Græci liba G iq

^o COWMEN T» G^ HVMELBERGIl

non dicût,aut,ut Apukiusfentit, quia fuffituamp;uapore cyts prothuread deos placandos in facrificiis utcrentur ueteres» Foranoj Foranusquisfit,ignore,nihileni de co me legifie feiotquarc prima mutata litera pro Fora-no potius Soranu legendu cenfuemn. Fuit ante Soranus Ephefms,medicus infignis,Traiani ScHadriani téporib» qui uiguitjRomæcp medicä artem exercuit, ac libres plu res optimoscp compofuit,è quibus Ifagoge adhuc fuper eft Jn cuius tempora etiam Apuleius, licet aliquante pogt; fterior,incidit» IderitisJ Habet hoc nominis,co quod idcricis amp;nbsp;feile fuffufis medeturtquam uim potenter prs alqs hæc coronaria habet, Zeam,) id eftfemen,quod frugis genus eft tritico aut hordeo fimile,quod nuefpek tarn uocant,fic forte dida ob fimilitudmem quandam ad inuicemfeminum, Ghamedyofmon.) Chamedyo-finesappellata eftab odorisfuauitateSCodore iucundo ac quia per terrain folia fpargit, Canchryn oxcan.) Canchrys oxea nominata eft à frudu que profert amp;nbsp;can-lt;hrys uocat,Slt; acutus oblongs^ formæ exiftit, Cani'' pfanema,) Sic uocata eft ob foliorum inrotæmodûcir-cumadionein SCcuruaturam, amp;,ut hicait, folia rotatum terrf proftrata, Ki/tj-it^ enimcuruatura eft,ôlt;rotæmode in orbem circumadio, Maeærinthen,) ideftbeatam, amp;nbsp;ut Latine reddidit Apuleius falutarem,tum quia in me dicina,tum quia in facrificiorum ufu effedus eflet profpe ri Sc falutaris,morbos curans 6c deos propitios reddens,

Theopnoen,) id eft diuini fpiritus 8Cafflatus herba, eo quod in facrificiis illius fuffitionibus deorü fauorem fibiconciliabant, Canchrys,) id eft pilula.uti Plinius uocat,Quæqualis fitform3c8cfiguræ,docet Theophra-ftus de plantarum hiftoria lib. ?, ubi dearborum cachry ait, Harum unaquæq; ex pamis particulis fquamarû me doperordinem confiât cademqua pineæ nu ces forma, eoufq,’ ut non difiïmilis nouæ 8C uiridi pineæ nuci figura fit,oblongior tarnen forma ôCæqualitcr per totucraifa,

DE ROSMARINO. CAP. LXXIX. ijr ''Augetur hoc hyemc,Vereaperif,flaucfcunt^ tunc fqua mæ iHæ, 8C in trium digitorum longitudinem extendun tur,amp; cum Vere folium prodierit, décidant, S^c. Quæ ue ro arborum cachryn hanc ferant,docet Plinius lib.nr. ca pite 9,inquiens,Ferunt robora amp;nbsp;cachry n:ita uocatur pi lula in medicinaurendi uim Habens, Gignitur Si in abie te, larice, picea, tilia,nuce, platano, poftquam folia cecide re hyeme durans. Continet nucleü pineis fimilem,Is ere fcithyeme, apentur Vercpilula tota, Caditcum folia cœ perint crefcere, Ad quorum arborum cachry fimilitudgt; nem cachry hoceftquodinfummocaulefimileillifur^ git, in quo fernen concipitur amp;nbsp;maturatur. Cæterum ut totacanchryos fignificatio habeatur, feiendum Græcos canchryn amp;c3chrydiaetiamuocare molitaprimü mox frixahordea, Pforanthemis,) Sicappeliatauidetura fimilitudinetenuitatis foliorum quam cum anthemide, quae St chamomila dicitur,gerit,licet,quod Slt; nomen eti aniindicareuidctur,afpehorafintlibanotidis quàm alte hus, Quæ foliorû tenuitas item caufa fuit ut parthenion uocaretur,ab cademantliemidemutuatofibi nomine, Taurcphthalmos,) ,i, tauri oculus, quafi buphthal jnos,id eft bouis oculus quod idem efttfic dicta eft autem àfimilitudine foliorum herbæ, quæ buphthalmos uoca tur : utraq; enim fceniculacea amp;nbsp;fœniculo fimiliafolia ha bet,igituramp; inter fc, Apofplenos,) Sic diâa eft quod fplenédeficcetamp;côfumat, amp;nbsp;quafi fine fplenefaciatcflc, utquéeum urina deriuando diflïpet, Hydrofelinos,) Vocata fie eft à foliorum fimilitudine, quæpaluftriapio fimiliahabet,autore Theophrafto, Sufinû.) Sicuo^ catumuideturab odoris iucuditate quàm præftat ceu fu ‘finum uocatum Unguentum quod exhlps coficiebatur» Malobathron,) appcllatum ficeftetiâab odorisfua-'autate, Ebæophalitis,) Ebæophalitis appelbta eft à paruitate umbellæ, quam in fummo inft'ar coni galeæ ha Ect/xgcac'-cnimGra’cisparuus eft^tj^'©^ uero galeæ ça

IJl COMMENT. G. HVMELBERGH

nus. Diofpneuma.) ideftlouisfpintusamp;adflatus,co quod in facrificijs illius fuffitionibus louis Scdiuini nu-minis fpiritum, fauorem Si auxilium fibi conciliabant Si C. 4. impetrabantjdeos^ propitios fibi reddebant. Fafcicu lum.) Fafciculus cftqucmalio nominemanipulumdi^ cunt,Graeci lt;/'fa'yAa/^uocant,hoceft,utiScriboniusLaf gus ait,quantum manu comprehendipoteft, deque di-«Sum eft fupracap.j.curationc ü.ubi etia de nardo amp;lfpL ca cius eft dictum. Amomum auté exiguus frutex eft, de quoDiofcorides lib. t. cap.14. Palmulas.) Palmulx, quas nuc dadylos uocamus,funtpalmp arboris fruCtus. Græci SCarborem Sifirudum lt;po!viKlt;x. dicunt,à colore po mi fado utriq; nomine: ôC à palmulis his medicamé illud catharticum quodincommuni ufueft, nomenfumpfit lt;/'za (po/v/Kw^ diaphcenicon. Coliculum.) ideftramu fculum.

NÖMINAETVIRTVTES H E R B AE P A S T I N A C AE.

CAPVT LXXX.

GR AECis dicitur agrios ßaphylmoSjalijs cc ras,altjs daucionjtali paftinacamrufticam, __erraticam,et fyluaticam.Nafcitur in locis fa xofis 6C aggeribus. Alia eft hortualis fine feminalis 8C uiribus imbecilla.Alia agreftis,quae appellatur criant à quibufdam ceras, eo quod cornu fingat, habet coa mam ut foeniculus,thyrfum tenuem, afperü, in quo iimbraculum, SC flores paruos tenues,quorum in me dio croceü germen,purpurei coloris, radicera bipab mem,robore digitali,odore iucundam,

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad mulieres quæ partu Jaborat SC

nonpurganturgt;

Herbam

DE PA STINA CA. CAP. LX XX. Ijj * Heibam paftinacarn fyluaticamdecoquatj £lt;de aquacius fe fomentent, fanabuntur.

o. Ad purgationem muhens.

Herbarn paftinacarn fyluatica decoques, StT cum cadêaquaubi coda eft,grana piperis trigintaquinq; commifces SC dabis bibere,mox purgabitur.Facitau tem ut ftipra fcriptum eft SC ad dentium dolorem,

* - ' • . C o M M E N T A R 11,

HA S TIN A c aE duo genera cæteri quoqj teftan tur.Columellarei rufticæ Iib.s.cap. 4.Tum a^ greftis paftinaca, Si eiufdem nominis edomi^ --------ta, quamGræci sarpvA/vo/j uocant. Idem etiam tradit D iofcorides. Quarum agreftem Galenus daucum etiam uocari teftatur inquiens, Satiua quidem paftinaca ignauior: agreftis uero quam daucum uocatjamp;c, Quam. obcaufam quod maleudonaulionlcginobis uifumeft, daucion emendauimus.Germani moreken dicunt.

MOMINA ET VIRTVTES

HERBAE PERDICALIS.

CAPVT LXXXI.

ERB AM perdicalemGræcilyfimachion, fü deritin,alftnen,helxinen,partheniondicüt, Latini muralem SC parietariam, altj hercula nam,alq urceolariam, altj uitriariam appela

lant,Sed nomenfumpfitaperdicibus, fiquidem ipfæ ca alStur, V ocatur etiam heraclia, SC ïxinos agrion, SC alytis, SC clybatis,SC polyonymos.Nafcitur in tura ribus uel parietibus, habet thyrfos tenues,fruticofos, rubros,in quibus femina afpera,SC folialinozofti her ba: fimilia, rotundiora tarnen atc^ hirfuta SC afpera,

154 nbsp;nbsp;• U AFVLEI PLATONIC! I

qua1ftateremordenüa atcß cohærentia ; eft cmm,ut ôræci atunt,uirtutis ftipticæ, Deniqj ad ftmiles cailgt; fas aefimiliter utamoglofTos herhaadhibetur»

i Ad podagram,

Herba perdicahs coquatur fn aqua, amp;'ex eadem aqua fouebis pedes uel genua, deindeipfam heibam tufam cum axungia imponcs pedibus pannoindUa danijuelfuper genua,fanabitnw're,Nafdturparietb bus aut macères aut aggenbus»

C O M M E N T A R I L

HV A L15 herba fit pcrdicalis,fiue,ut alq uocanr, perdicion, fatis ab hoc deferiptû eft, fie autem appellata eft à notiffima aueperdice,eo quod if la feminceius præcipueucfcatur,amp;herbä eru--ens in illa uolutctunGermaniherbam hâc santPetersh-utf alq tagvndtKicht,ail] glaßkrut nominant«. LyfimachionO Lyfimachion appellata eft,co quod Ianas,ut Plinius Iib« ji,cap,i7tteftaf,inficiat,ceu illa quæ proprie lyfimachioir dicitur, Sideritin.) Sideritis,hcraclea8ehercnlan3df iSaeft, quiafolia habet fimiliafohis herbæ quæ proprie hqs nominibus nuncupatur^ AlfincnJ Alfinedida eft à fimilitudinc quadam foliorum herbæalfincs,quæa«î lio nomine myofotis,id eft auricula mûris appcllàtur,dc qua Diofcorieles lib,»,cap,in. Et helxinæ herbs fimilcm dicit,humiliorcm tantum SC breuioribus folqs, Helxi nen.) Hclxmc dicta eft à uerbo Grsco tA«« quod eft tra ho, co quod afperitate fua tcnaci nexu ueftes quibus ad-' hsferitad fetrahatthabetenimamp;caules amp;nbsp;lappas, in qui “ bus fernen continetur8lt; folia afpcra* Parthenion,) Sic didam effe à dea Minerua,quæ parthenos,id eft uirgo,dt cebatur,teftis eft Plinius Iib,n.cap.i7,ubiait, Vernula Ca rus Pericli Athenienfiuprincipicumisinarcetemplum ^diftcarct,repfiftet^ fuper altitudinem faftigii,amp;inde ce ddilftr?

DEPERDICALU CAPtLXXXU ijï tidiffet, hac herba dicitur fanatus, monftrata Pericli fo^ mnoaMinerua*Quareparthenionuocaricocptaeft,ain gnatur^ ei deæ» Hæc ille Muralem») Muralis ôC pa^ rierariaeftappellataànatalibus, eo quod in mûris 8lt;pa^ rietibus nafcitur frequés» Vrceolariam») Vrccolaria SC uitriaria eft nuncupata, quoniam urceolos SC uitra cae tera^ uafa pulchre müdat amp;nbsp;purificat adfricata. Et Gcr^ mam hanc ob caufam à uitris ipfam glaj^èmt uocant» Ixi nosagrion») ideftuifcumagrefte,à uifcoquod’/flt;5//,id cftixon uocatur, eo quod quemadmodum uifcum ad fe trahit quæ id contigerint, fie etiam herba hæc ueftes qui^ bus adhæferit, ad fe trahit» Alytis») Alytis dida eft quafi infolubilis,co quod diffieuker foluatur et auellatur à ueftibus quæ contigerit» Clybatis») Clybatin uoca Ti Nicäder etiam teftatur, Diofcorides dybodion uocat, uideturq; nobis ab infigni forma amp;nbsp;fpeçie fie dida» 'Po lyonymos») id eft multinomia.eo quod mukis nomini bus indicetur» Linozofti») ideftMercuriali» Arno I oftos») ideftplantago»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE MERCVRIALIS^

CAPVT LXXXK».

■ ERCVRiALiSd Grœcorumalqslinozoftis arrhen,altjshermubotane, altjs argyros, 3= lijs argyritis,ali]'s an'thryllis, aliquibus para thenion,quibufda thelicon, alijs orchion,e£ chryfitis,arguminosq3 appeUataeft, Aegyprij aphloa pho, Prophetæ hermu bafilion, Italt merenriakm Sgt;C tefttcuIata»Frutex eft btpalmisjfolijs oci'mi fimilibus, atepramisinanibus cumfurcis plurimis atq? denfis» Eteftfoemina maior, quæ appellatur etiam theligoa won, Latine mercurialis foemina, Mafcutusuero «o»

H Ü

-Ijé lt;nbsp;L. -AP VL EI-PL ATO NI er • catur mercunalismafculata, id eft tefticulata, 5éeïl minor atep rotuda, 6C ueluti tefticulis binis paruis cir ca exordium ornata,

i Ad uentris duritiarn*

Herbam mercurialem coques, ÔC tritam ex paftö dabis,ftatim detrahet ^ ftomachum purgabit. Autfe men eins tritum ex paftb dato,idem detrahet 2lt; purs gabit,

a Ad menftrua ciendagt;

Herba mercurialis cum oleo irino uel rofacco ad mota,mox prouocatfanguinem menftruum,

5 Ad epiphoras oculof urn»

Herbae mercurialis folia cum uino albo uetere int pone»

4 Si aqua in aures introicriu

Herbae mercurialis fuccum tepefadum in aurent ftillabis,mox liberabis eum.

COMMENTARU.

V A LIS herba fit mercurialis, quia fuccinde fa tis etfubobfcurcillamdefcribit Apulcius,ideo ex Diofcoride hiftoriä eius fubfcribemuSjqux talis eft,Duplexeius genus eft, fexu difcernun tur,Habet ocimo fimilia folia ad helxines folioruni figu^ ram accedctia,minora tarnen, Rainufculos geminatis ge niculis,8lt; alarum cauis multis, Semen fertfoemina race^

mofum óf multum.Mafculauero iuxtafolia exiguum,ro tundum, bin urn tefticulorum fpecie pendés, Et Plinius, Duo eius genera, inquit, mafculus 8f fcemina quæ effica cior, Caule cubitali interdö ramofo in cacumine, ocimo anguftioribus foliis,geniculis denfis, alarum cauis mul^ tistfeminein geniculis dependente,fceminæcopiofo,ma ri iuxta genicula ftatim rariore ac breui contortoep, fcr-' ininx

«DE MERCVRIÄLL CAP» LXXXIU a57 minæ foluto amp;nbsp;cadido* Folia maribus nigriorajctminis candidiora^Radix fuperuacua, prætenms Nafcuntur ih campeftribus cultis, Dicta eft autem à Latinis mercurial lis,amp; à Græcis hermubotane fiue hermupoa, id eft Mer--curr) hcrba,eo quod Mercurq inuentu fit, Plinius lib. it» 'cap, f, Linozoftis fiue parthenion à Mercurio inuentus eft,ideo apud Græcos hermu poan multi uocantjeam a* pud nos omnes mercurialem, Arrhen,) id eft ma feu la ficut thelicon feentina. Sunt autem folum generu diffe rentix Orchion.) idefttcfticulata,eoquodmafculus quf minor eft,fernen fert duum tefticulorum fpecie iuxta folia pendens, Hermu bafilion,) id eft Mercury regia amp;nbsp;fignu regale, Theligonon,) Theligonondidaeft, quafi feemmigena à faminini fexus conceptu quern facit maior,8ffa?ininauocatamercurialis.Nam,utDiofcori,-des tradit, Credutur fceminæmercurialis herbæ folia tri tatumpota,autpoftpurgationesfœminarû gcnitalibus appofitautfeeminæ concipiantur facereîmafculæ uero contra mares, Et Plinius, Mirum eft,ait, quod de utroqj eorum genere proditur, ut mares gignätur hune facere, utfœminæillam.

MOMINA ET VIRTVTES

HERBAE RADIOLI,

CAPVT LXXXIII.

ERBA radtoliim,quamalqfîh'cinamuocâf, fimilis eft filici quæinlapideisnafcitur, uel in parietibusjhabens in folqs fingulis binos ordines pundorum aureorum,

i Ad capitis dolorem, Herba radiole contufa ateg ante curiöfe depurga ta,eu aceto fcyllitico ufejadeof oda donee appareat,

H in

^58 COMMENT. G. HVMELBERGII pcrungito,capitis dolorem tollit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

a Adaluumconcitandam»

Herbae radioli radice euulfam 0^ cultro corticeni purgatam cum malua co qui to, 00 ins earum bibatur, fine labore uel aliquo tedio uentre deducit ÔC omnes atftus,

COMMENTARII»

A DI OL VS herba cft,quam Græci ufitato ata tirtis uocabulopolypodion, Germani engel^uß nominant, Nafeitur^ in mufcofis petrisamp;in uetuftis arbonbus, carum^ trunds, prefer-' tim^ quercuum dodrantab altitudine,quadamtenus pi lofum, indfuris diuifum, non tarnen adeo minutis utfi' lix, Radix illi in ufu pilofa, derafaintus colons herbacei, craifitudinc digiti minimi,acctabulis cauernofa, ceu po^ lyporum drri,faporefubduldstautorDiofcorideslib,4‘ amp;Plinius lib,zff,cap,s, V idetur autem radiolum dimina ta formauocaffe Apuleiasà forma paruorum foliorum, quæincifurisdiuifaueluti radiolos paruos habet, Fili cinä,) Filidna,fiue, utalq, filiculauocataeft, quoniam folio fimilis eftfiIid,PIinius,Polypodion,quamnoftrifi C.i* liculamuocat,fimilisenimfilideft, Donecappareat,) id eft, tamdiu donee acetum tantum confumptum fit, ut herbaiamfupra liquorem afeendens, ipfoamplius non contegaturtaccipitur enim à prindpio tantu aceti, ut her a bamfuperctSebenecontegat, Omnes æftus,) id eft 0' mnem femorem 8C anxietatélaborem^ SCadfedionem, quæ ex adftrida aluo contingit,

NOMIMA ET VIRTVTES

ASPARA GI AGRESTIS,

CAPVT LXXXUIl, “ - nbsp;nbsp;- Grxei

OE ASPARAGO» CAP. LXXXinï. 1^

AEdmyacanthajaltj acanthtlh'da appella« i “^‘’® ’ ^’^ a^pharagon, alij afparago agnon, Latini corrudam, alij a'paragumagieftcm, all) a lp ara gum rufucum,alij afparagum noßrum, i Ad uefiep dolorem ßue tumorem*

Herbæ a^paragi agreflis radieem coque in aqux fextario in pultario noiio ad quartas, amp;^ ieiimus dica bus feptemlaborans fumât in potu : plurimis diebus balnea utatur,in frigidam non defcendat, nc^ frigi» dam bibat,mirifice fanitatem experietur,

A Ad dentium dolorem»

Hcrbæ afparagi fuceum in ore oportet cotinere»

5 Ad elephantiofos»

Herbæ afparagi radix coda contrita imponatur dephantiaeo,liberabitur»

4 Ad renum dolorem»

Herbæ afparagi radixtrita cum uino Öi^ potato proficit.

, y Si qm’s maleuolus deuotauerit ha

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi'ncm»

' Herbæ afparagi agreflis radice ficca cu aqua fon* tana deluftrabis eum,óó refolutus erit»

COM ME N T A R I L

»PHA R AG vs flucafparagus generaliter did.' tur primum germen Si coiiculus okrü amp;nbsp;plan! tarûqui exterraprodit, amp;uidetur antequam infoliacxplicctur» Qua fignificationePaulus

Aeginetaufus libro primo caput de afparagit inferipfit, bliti fcilicet,laduca,attriplici, malua amp;nbsp;beta,quarü plan», tam humidam,afparagum ucre ficcum eifedicit.Contra uerorapa,finapi,radiculum,naftqrciü,pyretron,braflv-

*-14o -ICOMM ENT. 'G. HVMELBERGir camcp,pIStam habere ficcam, afparagö uero humidum. Priuatini tarnen quia coliculos hos qui prima gcrmina-done prodeunt è terra præcipuos habet fpinofaplanta hæc de qua nunc agitur,ideo nomen id afparagi peculia* riter fibi adfciuitSC obtinuit.Eftautem exiguus SCramo^ fus frutex,folqs numerofis longis foeniculo fimilibus: ra dix eft ei longa,rotunda,grandis,tubcrculum habens.

Myacanthan.) ideftmurinamfpinam: mutuauitau tern hoc nomen ex rufci appellationibus. Acanthylh^ da,) Acanthyllis dida eft quafi fpinula : fpinofa enini planta eft,fedteneriufcula, Corrudam,) Corrudani quidam à corruo didam uolunt, quemadmodum apud Atticos horminion à-if'ne of^uw,hoc cftaruo, co quod a^ dolefcens hæc planta corruat Ôf décidât, Afparagû no ftrum,) hoc eft Libyeum, Apuleius enim ex Libya fuit ciuitate Madaura,Et Plin, lib,xo, cap,io, fylueftrem afpa^ ragum,ait,aliqui corrudam, aliqui libycum uocant At--C,J. ticihorminion, Ekphantiofos.) Elephantiofi fiueele phantiaci dicuntur qui elephantiafi laborant, Sed quia âpud diuerfos diucrfi morbi genus eft elephätiafis, idea longius amp;nbsp;prolixins de hoc agendum, Siquidem Rafis, Auicenna amp;nbsp;Arabes,hos^ fequuti medici iuniores, elez phantiafin uocant malum in quo pedes 8f crura plurk mum Sc ultra modum intumefcut,Galenus uero St Pau^ lus Aegineta cæteri^ Graeci amp;Latini ucteres Celfus, PH nius,Serenus amp;alii, cummorbum fic uocant quem Ara bes amp;nbsp;medici recentiores lepram, ex craifa pituita óf atra bileproficifcêtem, Nomen^traxitafimilitudineanima lis,Nam uti Galenus Iib.G-,de caufis accidentium fenbit, hoemorbo laborantes carnem habent nigram óf tuberi bus plcnam,qualis eft cutis elephatum, Aliqui tarnen fic didum putät,quod freut elephas præ cæteris animalibus diutiflimeuiuittita hichumorlongiffimus eft,Seu,utalii uolüt, ob morbi magnitudinem, qui nulli ferèremedio cedit. Na ut Paulus Aegineta lib, ,tradit, Si cacer unum tantum

DE^S-ABINA, CAP. LXXXV» 141 tantum membrum infeftans, tarnen fecundû fentendam Hippocradsinfanabilis cft, quantomagis elephas, qui cancer eft uniuerfalis,amp;totum corpus occupas, omnem curationcfuperabit.iSed hocintelligedc co qui iam con^ firmatus cft, SC non quiprimum incipit: talis enim nom omnino defperatus cft,fedcuram,licetdifficulter,admitgt; tit. Eft autem non folius cutis, ceu lepra, uocata Graecis paffiOjfed in eo cutis,carnes amp;ofla quoq; uitiantur,ficu-'' ti Celfus liba.ôC Plinius lib.xs-.edam teftantur,ubi copio fiusdchocmalo agunt. Deuotauerit.) ideftefafcina ^ uerit, incantauerit amp;nbsp;carmine ligaucrit» Dduftrabis.) -id eft expiabis/xcantabis Sc refolucs.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE SABINAE..

CAPVT tXXXV»

R AE CI cam nerion dicut,altj brathy, aïq ba# rython,Itali herbam fabinam atq? iauinam, K^^laln fabinam cupreflum.Cupreflbfimilis»

i Ad morbü regium fiue auriginem*

Herba fabina cum melle 96 uinopota auriginem difcutit,cumuino trita idem facit«

* Ad capiris dolorem«

Herbam fabinam diligenter tritam cum aceto 8C oleo rofaceo mixtam,capiri S^ temporibus illinitam,^ ualde dicimus prodeiTe,

5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad carbunculosuelignemfacrum« ' Herba fabina cum melle illinita,mirißcefacit«,

COWMEN T ARH.

14^' C0MMENT.'’G, 'H V M ELBßRG tl

ERB AE fabinæduo funt genera,Plinius 11b,z-i*-capui.Herba fabimbrathy appellata à Grscis duorum generum eft» Altera tamaricæ fimilis folio eft,altera cupreffo, qua ex re quidam Cre ticam cupreffum dixerunt, Apuleius fabinam cuprelTuni etiam uocari dicit,quod cupreffo fit fimilist nifi quod, ut Diofcorides tradit,fpinofior eft,graui odore,acris feruigt; dæ^ naturae: curtaep arbor hæc cft,5lt; in latitudinem ma. gis fe explicans,Cætcrum dicta eft fabina herba à region nein qua plurima nafcitur : amp;Cherba quidem, quoniam nóuerearborefdt, fed in latera caulium modo in herbis feexplicatS^dilatadVnde RoAoßo|Ult;/'wt/'ƒO/J, ideft decurta tæbreuitatis arbor à Diofcorideuocatur, Græds «oZoßa uocantibus,quætrunca funt,amp;lfummas amiferuntparx tes, Nerion,) Sicdidauideturquödhumidaamp; aqua fa maritima^ ametloca, ficutrhododaphne, quae etiam nerion appellatur, unde amp;nbsp;hoc nomen mutuaffe potuid BarythonO Barython appeUatumeft/o quodgraui fitodorc.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CYNOCEPHALII, hoceftC A P I T I S fine C B-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REBRICANIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

CAPVT LXXXVK

BR AE c i cynocephabon dicunt, alq antnrhb non,alïj bucranfon, alq burrhtnon,altj ame tifton,altj anaf rhino, altj pithecion,Prophet tæ ofireoftaphe,n,Itali canis cerebrü, alfj her bamfimininï,alrj uenußam minorcm,altj opalin grx tam appellant, ’

j. Ad epiphoras oculorum,

Herbae

DE CANIS CEREBRO» CAP. LXXXVI. 2.45 Herbæ cants cerebri radicem cum aqua decoque, et de e^dè aqua fubmde oculos foueto,celeriter lernt«.

COMMENTARII.

YNOCEPHALIGN,utlib. . cap. 1x4. deantir^ rhino intitulato tradit Diofcorides, herba eft caule Si. folds anagallidi fimilis, flores Habens purpurcos, uiolis, quas leucoia uocät fimilcs,

minores tarnen, eam^ ob caufam fylueftris lychnis uo-cata eft,Semen fert uitulorù naribus afpeôu fimilc. Quae narium figura qua fernen eft, caufa fuit ut anarrhinon SC antirrhinon à naribus fcilicet,quæ |j'viçdicuntur,amp;:bur rhino, id eftbouina naris fitappcllata hæc herba,Etquia capitis pars funt nares, hinc ctiain à toto capite amp;nbsp;alqs e-tiampartib«seius'nomeninucnit,utcynocephalion,id cft canis caput amp;nbsp;cerebrum, S^ bucranion,id eft bouis cal Uaria, Amethifton.) Hoc nomine appellata cft,co qd parpurco colore,qualis in amethifto lapide confpicitur, infigncshabcat flores. Pithecion.) hoc eft,ut inter La tinas appellationes habetur, fimininaherba,à fimia.quac TriÔH«©- Grf ce diciturtficc^ dida uidetur,u t priora, quod fernen habeat naribus fimiarfl fimile afpedfu. Ofireos taphen.) id eft Ofiridis fepulchrü. Venuftam.) Her bauenuftauocataeft,quoniam,utPliniuslib.xf,cap,9.re fert,hacperunâiuenuftiores fiat, amp;, ut Diofcorides nar rat, quodgratiaminueniantperundiea. Theophraftus uero lib.9. de plätarum hiftoria dicit ad gloriam profice^ re Si honorem qui ea inunguntur.Quæ fi liera funt,me-rito multifacienda,8C plurimum in honore habenda her bacrit. Opalin grata,) Opalisdida cftab Opaliola^ pide,cuius meminitPlinius libro 37.cap.7,dicitcp in ipfo dfe amethifti fulgentem purpura, qui color fccit utopa^ lis uocata fithæcherba ob floris colorem quem purpureum habet. Gratauero adieda eft didio ob gratia quam ptæftat.

• * ±44 t- A P V LEI P L A T O N I CI NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE ERVSCI RVBIVE»

CAPVT LXXXVII.

HG R AE CIS dicitur bates fine bates idæa.aîijs cynesbates,alrjs fyntrephten,alqs afyntro= phen,Prephetæhacma ibees, Slt; hæmatitas nUjItali fenticcm,alij rubum, alq merû fyb uattcutn,Daci manttam, Aegypnj hæmees, Cynesa bathi fpecies funtduæ. Altéra enim eft cemmuniSjea mnibus ne ta. Altéra quæ appellatur idæa fine cynes bathes,quæ eft mellis ac lenier cemparatione prier» atqj mineris.Nafcit fub arberibus umbrofis in terra* i nbsp;nbsp;nbsp;Ad aurium dolorem,

Erufei herbæ tencræ cymæ fuccus expreffus tepe faeftus amp;inftillatusabaurium dolore libérât Ô^perfa nat,Certum eft,

• a. Ad hæmorrhoidas reftringêdas, Erixfci herbæ teneras cymas neuem, amp;nbsp;myrthi fyl uaticæ Cymas indem neuem, mah' granati ficci cortb ces tres piftes 06 decoques fimul in aqua,amp; cü tepue» rit,fomentabis tuncanum,hec triduüm facies,mirifi ce reftringit amp;nbsp;fanat hæmorrhoidas,

j Adprofluutummulieris,

Erufei cymas teneras ter feptenas decoques in as qua ufep ad terrias,5ó per triduum ieiunæ in potu das bis,ita ut cottidie renoues potionem,

4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad cardiacos,

Erufei folia per fe trita imponuntur mammdix fu niftræ,ÔC fte dolori refiftunt,

Adgin

DE ERVSCO. CAP. VXXXVIh ±4î • y Ad gingiuarum Sd labroru uida* Erufciherbæcauliculos tenerosinuino decoqui to,2lt; ipfum uinum m ore contine»

6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uuam remedium»

Erufci herbç folia arefiant in umbra,crematovum cinerc in cochicario tada refiliet. Præfentaneum cft»

7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad uulnera recentia»

Herbæ rubiautflos autmora imponâturjfinc col ledionis periculo fanant,

8 Ad condylomata,

Herba rubus cû uino decoquitur ad tertias, co^ ' luno fouentur condylomata, SC omnia uitia fedis, 9 Contra ferpenüumamp;hommum morfus.

Herbx rubi folia recentia trita imponantur, COMMENTARII.

VB VM alionomineuocarietiamerufeum, te.» ftis eft Pandedarius in litera e, ubi erufeum ex ponitefferubS, Addiditautem herbæ nomen Apuleius.utcxcludcreteumqui inter fruticem amp;nbsp;arborem mcdius reda 8f in alti£udinêerigitur,amp;: pro* prie cynosbatos,id eftcanis rubus dicitur, de quo Dio* feorides agit lib.t.Qui ucro in herbarum cenfu eft, duo* rum generu exiftit, unus proprie batos, id eft rubus,uel ut Columella uocat,fentis appellatur.Thcophraftus cha mxbaton, id eft terreftrem amp;nbsp;humilem rubum uocat. Al teridæusrubusdicitur à loco,quoniam multus in Ida monte non alias nafcitur, Cæterum rubos non tantum

ad maleficia genuit natura, ut inquit Plinius,fed amp;nbsp;ex eis mora beftiis uel hominib. cibos dedit, Syntrophion.) Syntrophion didum uideturquodmora animantibus cibos proférât, Senticem.) idcftfpinâ,Spinofuseni I in

146 COMMENT. G» HV'MELBERGH eft.Dida^ fentis eft, quod quamprimum tangitur, fengt; C»i tiatur» GymæO Cymæfiuecynutafuntherbarûfum^ mîtatcs,hoc eft afparagi et coliculi teneriores.quos in pri magerminationeôiin ftimma ftirpeproferût.Græci m jWKjid eft eyema dicunt,in quo floris primumpnoxfemp nis fœtus clauditur Thcophraftus Iib.feptimo de plans, oTz TO Kw/j-o. ^^ yL/ i) 7° «vô@-^ K 05^ a Kaf7fç, id eft eyema amp;nbsp;in quo flos aut amp;nbsp;fernen, Plin, lib,19.cap,s, de braflica, Cy-ma,inquit,à prima fedioneprpftat proximo Vere,hic eft quidam ipforumcauliudelicatior tenerior^ caulieuJus Äpicii luxuria,amp;per eumDrufo Cæfariblanditus, non

i finecaftigationcTibernpatris, Hæmorrhoidas.) Hæ morrhoides diffinit Galcnus uenarum fedem clan dentil urn explicationes amp;apertiones,Sicauté diâx funt àfan,^ guinis fluxu. Nam «i^» fanguis eft, póï^ uero fluxus, Et Celfus lib,lt;s,poft rhagadiarum ÓC condylomatuni traäa tionem,Tertium,inquit,ani uitium eft,ora uenarum tan quamex capitulis quibufdam furgentia,quf fæpefangui nem funduntthæmorrhoidas Græei uocant, Myrti fyl

4 uatici,) id eftrufei, de qua Diofcorides lib, 4. Cardia cos,) Cardiacapaffio, uti Galenus in Ifagogetradit,ap pellata eft, non quia in cordeid malum fit, fed quoniam ant qui Ka^ßiap ftomachûappcllabant amp;nbsp;uentriculi hogt; ftium.Et Celfus lib, reap, 19, Cardiacum morbum nihil aliudefledicit q nimiamimbecillitatemcorporis,quod ftomacholanguéte immodico fiidoredigeritur,Etindc

6 ficaffedicardiaci dieütur, Vuam,) fdli eet relaxa tam. Eft auté uua quæ alio nomine Columella quoq; dicitur, jpars ons inter tonfillas ultimo palato dependens,amp;non in faucibus collocata,autore Galeno,Et ut Auicenna fcri bitnona tertip Viia eft fubftantiacamofa pendens fuper fupremampartem epiglottis ficut uclamcn, cui exmor^ bis accidunt inflammatio amp;nbsp;abfcelTus atq; relaxatio. Nomina

DE MtLLEFOLlO. CAP. LXXXVUI. 2.47 NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE MILLEFOLIIgt;

CAPVT LXXXVIIU

BE-AECi mynophyllon óó chiliophyllon, alq mclophyllon,_alij ftratiotfeen, altj achillion, _______altj chryfiten,altj ambrofiarn dtxere,Latmi milletolium, alij militarem,altj.fupercilium Veneris, aUj acorum fyluaticum, Galli bellicocandium,ufgen tiana,Dacidiodelam. Nafcitur inpaluftribuslocis, thyrfo unius radicis,molli,fuluo, ita coaequato atque elimato utmanufadus uideatur,folqs fœniculi fimili bus» Hanc herba Achilles inuenit^unde uulnera fera to fada fanabat, £lt; ob id achilleos uocat, hac fanaffe Thelephum dicitur.

i Ad dentium dolorem^

Herbæ millefolij radicem ieiunus manducetlabo fans dentibus,

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad uulnera ferro fada»

Herba millefolium cum axungia pifata amp;nbsp;impofi ta uulnera purgat S^ fanar,

5 Adtumores»

Herbam millefolium cotufam cum butyro turno ribus imponito.

4 Ad urinæ difficultatem»

Herbas millefolij fuccus. c3 aceto potus,mire proa deft QC fanat*

COMMENTARÏU

^^giLLEFOLivH Græcorum chiliophylliinrer^ pretatioeft, Chilion enim illismille, phyHort uero foliu fignificst.Myriophyllon uero idemt

148 ' COMMEN-Ti. G, H VM EL B ERG H eft ac fi 4icas decemmiHcfolium fiuc infinitifolium, à digt; dionc Ai’'f»(X„qu3e quando antepenacuitur deccm millia, quando uero penacuitur p-vçlo^^ tune infinita fignificat. Hqs^ nominibus appeUata eft,non à certo foliorum nu mero, fed à copia ÔC multitudine tantum foliorum, qux numerofa habet 8CmuIta, Stratioticcn.) id eft milita rem.Diâa eftautem ftratiotice, militaris amp;achillcos, eo quodbreuibus amp;nbsp;numéro fis conftetfolqs, qucmadmo^i dum 8lt; herba ea quæ propric achillea 8c ftratiotice, mil^ tariscpdicitur,dequaDiofcoridcslib,4«cap,«tamp;PliniuS; lib,xr,cap,nagunt, licet Apulcius achillcon hanc millefo liam didam uclit ab inuentore Achille» Superciliû Vegt; neris») Siedidaeftab hominis fupercilio,eo quod qué^ admodum illud minuti, denfi amp;crebri pili ueftiunt: fie millefolq huius coliculi minutis denfis^capillamêti ma do ueftiuntur folqs »Veneris autem epitheton additû eft. Ut rei maieftas aliqua defignarctur»

NOMINA ET VIRTVTES

RVTAE HORTENS! S»

- CAPVT LXXXIX»

R AEcis dicitur peganos etcriph!on,RomA ni rùtahortenfem appellitant»Nota quidetn hæc eft omnibus herba,cuius eft altéra ufua lis, altéra agreftis atcç uirtutis acrioris, fed utraeep fer# uentiffîmaeçomprobantur. Mutanturctiam nomma pro regionum uarietate. ApudCappadocas appella-ta cftmoly,à quibufdâ armala,à Syris befafa» Memo# tant etu ad Olcymum flutn'qm appellari uiperalem, co quod interfedibilis earum comprobetur»

i Adfanguinemdenaribuspro* fluentem^, Herbr

1

DE RVTAgt; CAP. LXXXIX» 149 . Herba ruta freque-ntius odorata, fanguinê de naa ribus rnirifice rcftringit.

i Adinflatfones*

1. Herbas rutæ hortenfis crudæ paululum edito,uel in potione furnito.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ftomachi dolorem»

Herbas rutas fernen cum fulphure uiuo SC aceto ic nmus guftato,prode(re dictmus»

Herba ruta uiridis coquatur ex oleo, deinde com mifceatur ccra,^ ut cerato in linteolo uritor»

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad epiphoras oculorum»

Herba ruta cum polenta bene trita SC impofita Ie nit epiphoras:nam 6Cradix eius contufa amp;nbsp;inlita eas emendat»

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad caliginem oculorum» quot;nbsp;TT f

Herbas rutas rorem matutinum autmatutino ma dentis fuccos colledos in uafculo habeto 06 ex eo ins unges.Eadê £lt; carbunculis ex aceto tufa imponitur»

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ad morfum canis rabidi.

Herbas rutas pondus denariorum t fex ex uino bi dlwt r» batur : plagæ ucro im ponantur rutas folia trita cS mei lc,fale amp;nbsp;pice,liberabitur»

• 8 nbsp;nbsp;nbsp;Ad cardiacos»

Herbæ rutæ fafciculus cum rofaceo decoquatur, adieefra aloes unciaó^olei,perundtio dolorem fiflit»

• 9 nbsp;nbsp;nbsp;Ad lethargicos excitandos» - nbsp;nbsp;Herba ruta trita ex aceto infundatur frontfEadê ignem facrum ex aceto glt; oleo illinita,fanat, 10 Ad oculorum aciem»

iyo

Herbæfutæ folia fubl'nde feiunus maducct, Aut herba cum uino trita potui datajantidotum eft, nbsp;nbsp;nbsp;*

11 Ad profluuium mullens,

Herbarn rutam circumfcribe auro Slt;^ argento 0^ eborejSC fublatam earn alligabis infra talum, • n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si fluit fernen j

Herba ruta maduceturex uino cum liquaminc, 15 nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis dolorem,

Herba ruta ex uino potui detur, 00 trita capiti ins fiilletur cum aceto fiC rofaceo oleo, co MM ENT ARI I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

V T A M diftam uolunt aliqui à Græca didione yuTx: fic antiquionbus quibufdam amp;Nicadro illainappcllantibus, tth^w©^ autéa,peganus-, didaeft Græcisàuerbo 7rH-yvûs-oa,quodaduna

rc,c5ccrnere, amp;nbsp;quafiin glaciemfolidare eft, Plutarch us Sympofq lib, ?, (paift cSV kouto Trilycwo/j o-V^i^mi^iccg ova* /xiêM, VTHyvua'tyQi^^KpoTHTt /'là.^^^/j.ÔTHrMS^ayif^o’,^^).^^ Àwç 7f Aw/o/j ts-pTcaç Kuafo-ouç. hoc cft,Fcrunt autem amp;nbsp;pega non à poteftate SC uiribus dieftum, Concernit enim amp;C fiC citate indurat ob caliditatein fperma amp;nbsp;fernen, amp;nbsp;in uni-uerfuni aduerfum eft utero gerétibus, Cappadoca^,) Cappadoces Cappadociæincolæ funt,quæAfiæ regid eft,de qua Plinius lib, lt;r, cap,».SC3, Syris,) Syriaregio Afiæ pluribus olim diftinda nominibus, de quibus PIP niuslib,j'.plura, Macedonia.) Macedonia Europa re gio,quondä terrarum imperio potita, de qua multa PIP C, 1, niuslib,4,cap,io,IneaOlcymusfluuius, InflatienesO Inflatio,inquit Galenus, eft cum copiofior in ftomacho collcdus fpiritus ftomachum fimul amp;nbsp;aluum diftédit,ini 5 peditur^ nutrimenti difpenfatio, Sulphureuiuo,) Sulphur uiuum diciturquod ignem non expertumeft, Ut inquitCelfuSpUndeSC Graeci aTn/fo/i uoeantmafeitur

DB RVTÄ» CAP. tXXX'IX lytl id,utPlinius ait,folidum,hoc eft gkbofmmco fob ex o-nmibus generibus medici utiwitur. Aloes.) Aloefuc 8 eus eft herbæ cognominis,de qua Diofcoridcs lib.j.cap. *4»multinunc ufusinofticinis. Lethargicos.) hoc eft: lt;^ lethargo morbo laborantes. Lethargus autc capitis mor bus eft phrenitidi contrarius, ut inquit Galenus,àpituL ta amp;nbsp;frigido humore proficircens,qui frigore £lt; humidi-tatefuainfomnumcogit. Nam ut idem Galenus tradit, cataphora eft,hoc eft.i n fomnum delatio grauis amp;nbsp;inexci tabilis,cuietfebrisaccedit,VndePauIusAeginetaait,Ac ciditautem lethargicis febris lenta amp;nbsp;ignauanonualde crucians cum cataphora.Et Cclfus lethargumphrenitidi contrarium morbum effedicit, in quo niarcor fitSCin expugnabilis penedopmiédi neceffitas.Didus eftautem lethargus tum obliuionis tum defidiæ argumente quafi ebliuiofa defidia feu defidiofa obliuio. Letheenim obli-uio eft,argos ucro iners dicitur amp;nbsp;defes. Latini aliquan-do uetemum uocant, utrunqjetiamautalterutrum in-dicantes,defidiamfcilicettorporcm^ autgrauiorem fe-mnumSCobliuionem. Punici fubethicum morbum di-cunt. Talü.) Talus os eftquodfuiberureutrinq}pro ii minet. Semen.) ideftfpermaSCgenituratquapalfio^ ix nem Grçci gonorrhœan,6Ceum qui patitur gonorrhée-on,id eft feminis fluxum amp;nbsp;femine fluentem uocat. Li quamine.) Liquamen dicitur pinguitudo ab igne liqua ta,8Ccoquinario ufui procondiédis cdulijs referuata. Ac cipiturtarnen aliquando etiamproalqsquæinciborum ufum non ueniunt.Columella,Succus exeoeii lupini uc teris^ uini fex, amp;nbsp;amurca pari menfura mifcentur,eo ^ li quamine tonfa ouis imbuitur.

NOMINA ETVIRTVTES

MENTASTRh

K Ü -

i^l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÄPVL-EI PLÄTONlCr

R AE c i calaminthen,altj glechon agrton,alr| hediofmó,altj ofmitcn,Aegyptij this, Oftha neSjProphetggononapollonos,Latiniment taftrum uocant,alij nepetam, Hifpani creoi bub, Galli mentam. Huiusfpecies très memorätiir» Eft enim fylueftris fclqs ocimi fimilibus atcp fubalbi« dis 2lt; ramis cauliculatis cum flore purpureo.Secuns da fpecies appellatur agrefte pulegium, quia odoreil (i ftmilis eft,^ folia pulegio fimiliter formata, fed mas fora,quam fpecialiter Latini,utfupra diximus,nepe« tam uocat.Tertiaeft cum folqs mêthæ fimilibus,Ion» gitudine à prædida porredioribusjthyrfo atep ramis maioribus,fed inferioribus efFcdu,Omnium acriora funt folia guftu,arq; incendiofa,

J Adauriumuermes»

• Herbæ mentaftri fuccus cS uino auftcro mixtus, SC in auricula coniccrus,iicrmcs natos necare credit»

a Vt fcias in cuius ftcllæ tutela fis»

Herbammentaftrü tolle mSdiis, in lintcolomuns do habeto, SC quando in pane codo granum ff urnen ti integrü inucneris,fimul cum herba ponito, 6C pres ceris feptem ftcllas, id eft, Solern, Lunam, Martern, Mercurium,Iouem, Venerem,Saturnum,6C fub puï uino pone,ut tibi per quietem oftendant,in cuius ftd læ tutela fis»

5 Ad ekphantiofos»

Herbaï mentaftri folia frequenter commanducas to,fanare certum eft.

COMMENTARir.

ElSITASTRVM proprie fylueftris mé ta eft, an tore Plinio 5C Diofcoridc,hic tame ab Apuleio pro nepetaaccipitiir,cuius ,-utrefert, très fünf fpedeSf

D E^ 'M E N T A STRO» 'C A R 'XC. 1.555 fpe^ics, quarum hiftoriam amp;nbsp;curationcs generaliter prae fentiprofcquiturcapite, SCfpccialiter primae fpedei cura tinnes capite sj, fub nomine nepethæ montanæ. Cala minthen») Calaminthe dicta eft turn quod figura, turn quod naturale uiribus menthæ fimilis fitaut congener» Glechonagrion») id eftpulegiumagrefte,eo quodilli fimilis fit forma QC odore fpecies fecuda» Hediofmon,) Mutuauit hoc nomé à mêtha,cui fimilis eft tertia fpecies, - Ofmiten,) Ofmitesdidaeft,quafiodoraherbapro^ pterodoris iucunditatcm,_ Gonon apollonosO ideft Apoilinis geniturä» Puluino,) Puluinus proprie eft C, 1» quafileiRulus quidam exiguus,lana uel tomento uel plu ma aut alio genere huiufmodi plenus, quo utimur in fe-dendoifed hie pro puluinari accipitur, quod capiti dor^ miturifupponimus ad^uluinifimilitudinem, Quiegt;-tem,) ideftfomnum,Ouidius,Somtiequiesrerum»

NOMINA BT VIRTVTES

E B V L I»

CAPVT XCI.

■ RAE CI chamaeadendicStjaltj chamaefycen, : alq mecon aphroden, alp agrian a dr en, alq __i euboicen, Galliducone, Dadolma, Italics bulum, Ramis rotundis digitalibus terræ proftratis, fucco pleniSjfoltjs lenticulatis, frudu fiue femine roa tundo,radice tenui,

» Adcalculofos»

Herba ebulumteneru cumfolqs tritumex uino potui datum,calcules expellit»

1 Adcolubrimorfum,

Herbarn ebulum tene, SdantequSfuccidas cam, ter nomes dices, Omnia mala beftix canto, ateg earn - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K. in

I.y4. U AFVLEI PLATONIC!

ferro ^ acutiffîmo fecundum terrain trifarfam præcf dito,Sc id faciens,de eo cogitato cui medeberisp euer fus ita nc refpicias poft tergum, 6C ipfam herbam con tritam rnorfui apponito,ftatim fanabitur,

5 Ad hydropi’cos.

Herbæ ebuliradicesconteres,5Ceiusfuccum exa preffum cyathis quatuor ex uini fextario femis potui femel in die dato,bydropicis ualidiflime proderiuper anum enim humor omnis detrahitur»

4 Ad fplenis dolorem»

Herbas ebuliradicemficcatam, SC in puluercmol lilTimum redadfam,ex uini cyathis quatuor,pulueris cohleaiia tria,in limine ftans bibat, SCebulû femper fecum habeat fine ferro ledmÄ, ‘

COMMENTARII.

I S C E T confundit^hoccapiteduasdiuerfas herbas Apulcius* Nam de ebuli nominibus SC uirtutibus a durum fe promittens in capitis ti» tulo,nefcio qui chamæfyces alterius herbæ no mina SC hiftoria perperam fe hue immifcuerint, relicta SC

neglelt;fla contra ius ebuli hiftoriatqux quia peraliamex--clafadefideraf,nonabsrefore duximtisillam, licet alias uulgo nonignotam,exDiofcorid^adfcribere,Eftitaque cbulum altcrum fambuci genus, à Græcis chamæade,id efthuniilis amp;terreftris autparuafambucus diftu,minus fambuco 8C herbæ quàmarbori finuhus, CauIemhabeÇ quadrangulû muftis interfedum geniculis» Foliaperiiv teruallaex fmgulis geniculisexeuntiapennataamygda^ læ fimilia per ambitu feda,Iongiora tamen 8C graueolen^ tia» V mbellam in fummo fert fambuco fimilem,florem^ ïtidem Sc frudu» Radixilli eft longa, digiti craifitudine» Hadenus Diofcorides Iib»4,cap,iff4» Chamæfycen») Chamæfyce ÔC mecon aphrodes non ebuli, fed alterius 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;herbæ

CE P VL E GIO. CAP, XdL i^jj fterbæ quæ hic defcribitur nomina funt.Quorû chamæ* fice idem eft quod humilis 5lt; parua ficus, cuius nominis ratio eft la de us fuccus,quern ficis fimilem habet, Mecon uero aphrodes eft idem quod fpumeu papauer,Et de hac hfrbaagit Diofcorides lib,4,cap,iffo,Plinius lib,i*,capita’t» Agrianaden,) ideftfylueftremfambucum,Ade cnim fambucus eft, • '

NO MINI A ET VIRTVTES

P V L E G I I,

GAPVT XCII,

BR AECI blechon,altj glechon, alq leucSthon, alqdorcidton, alq tpoludon, alqparthenu Ä ' con,Prophetæ patagathon, Ofthanes dimo P°^y^^ ron,LatinipuIegiiim, Quamuimpulegiumfecuha= ‘^®”* beat,mulriignorant,Duo genera eius funt,mafculus amp;nbsp;foemina. Mafculus florem albS habet, foemina nu beum fine purpureum, Vtrunqp utile eft amp;mirabift: uirtutis acerrimæ amp;^ feruentis, Vocatur ab aliquibus blechon,eo quod fit balantum animaliu flor is fui tern pore pa{cuofa,Hoc autem in fe mirabile habet, quod maxim is aftatis caloribus florcat, quumfere alia her bæ arefcant,

i Capiti ne noceat æftus aut frigus,

Herbam pulegm tecum aut fuper auremaut fub annulö pamp;rtato, hoc amp;nbsp;hyeme tota facias, necgrauca dinem fenties,nec perfridionem^

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad inteftinoruinfantiudolorem».

Piilegium 36 cyminum tritum ex aqua fuper urn biftcum ponito,continuo fanus fiet,

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Contra naufearnftomachU

^^6 TU APV LEI PLATONIC!

■ Pulegiumtntumuelin aqua maceratû cum acc« to potui dabis,naufeam ftomachi fedat,

4 Ad ueretn pruriginem*

Pulegium in aqua feruente maceratum tamdiu donee bibi polfit aqua, optimum eft, SC pruriginem fedat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

5 Ad uentris dolorem.

S Pulegium commanducatum, èCin umbilico poft turn religatum ne excidat, cotinuo dolorem difcudt» 6 Ad tertianas, Pulegtj ramulos treslana inuolutos odoret ante accèlfionem.Qiiod ft quis coronam pulegtj in capitc habuerit,dolorem fedat, 7 St infans in utero mulieris mors tuus fueriu

Pulegtj codas tres recentes quæ adolêtfuauircr, ‘tritas in uïno uetere optimojfextartj quartario da bia batjiberabitur.

8 Meinnamnaufees»

? Pulegium amp;nbsp;abftnthium ftmul contere ex oleo 5C aceto,Ölt; nares frequenter frica.

9 Si mulier minus purgatur»

Pulegtj pondus femiuncia in oxymelite cyathis duobus mane ietuna bibat.

ï?- nbsp;nbsp;nbsp;10 Sifecundæàpartu no fequuntun

Pulegij tres difcinge codas, amp;nbsp;in uino bono da •bibat.

!•; n Ad ueficæ dolorem uelcalculum» Pulegium in uini cyathis duobus bene cotrifum iciunusbibat,2lt; continuo in folium defcendat, intra paucos

DEPVLEGIOgt; CAP. XCII.

paucos dies fa nat, 8lt; calculus pellitun

ii Si quis cor aut pedus dolet..

« Pulegium in aceti cyathis duobus ieiunus bibat, 15 nbsp;nbsp;nbsp;Contra Ipafmum.

Idem faciat fi fpafmus moleftus fuerit» 14 nbsp;nbsp;nbsp;Si mulier obticuerit»

Pulegium contritum 6d in puluerem redadum la na conuolutum fubrjciatur ab obdetrice.

ly Adinflationenaftomachi uelinte« ftinorum-

Pulegium ex aqua calida contritum, uel ex uino aut per fe dato,rem miraberis illico»

• 16 nbsp;nbsp;nbsp;Ad morbum articulorum»

Pulegium in oxymeUis quartario uel cyathis tria bus ieiuno da bibere, eqciet bilem 00 faniem albam. Idem faciet ut facile refpirer.

• 17 nbsp;nbsp;nbsp;Ad fplenis dolorem»

Herbarn pulegiu decoque ex aceto, Ôd id acetum calida permixtum potui dato.Cætcrum ne quid pule gij prægnanti dederis.

• 18 nbsp;nbsp;nbsp;Ad ifchiamuel coxarum dolorem»

• Herba pulegio 6lt; pipere æquis ponderibus tritis in balneo perfi icabis ubi dolct»

COMMENTARH»

V L E G i V M nota herba, fic dida, ut tradit Her molaus Barbarus, quodipfius recens incéfus pulices necat»Græce blechon dicitur quafi ba= lans herba,eo quod,ut hic tradit Apuleius, ba

lantum animaliü floris fui tempore fit pafcuofa » Plinius tarnen amp;nbsp;Diofcorides aliamredduntrationem, utpote, quodguftatum à pecorecapris^quum floret balatum,

158 COMMESfT« G^ HVMELBEKGIÎ

in eis quamprimum cöcitau Vnde quidam Graeci literas mutantes.blechon quaft glechon uocauei üu Leucan--thon ) id eft albifloriü, amp;nbsp;alterius generis eft indicatie, quod mafculum album florem habet. Dorcidion.) Dorcidion amp;parthenicpn appellationes huicexdida^ mnoadcreuerötquaepulegii folio eft, Schqsnominibus appcllatur, Pantagathon.) id eftomnibonähcrbam, C* i. quaft contra omnes morbos cfficacem. Perfriâioné.) idefthorroremamp;: frigus. Frigeoenimidem eftquodn-geo 8C algeo,ôlt;,utuolunt,dehuatàGræco uerbe tf^vTlaf quod eft horreo, unde ^fÛM horror 8i frigus dicitur.

5 Naufeam.) Naufeauomendiappetituseft. Etnaufeo 7 uerbum,hoceftuomituinfeftor. Codas.) ideftcolicu los amp;nbsp;ramufeulos : fic diói quod longi fint quemadmo* dum codæ,id eft animaliü caudae. Sextarij quartario.) hoc eft, quarta parte fcxtarq,quæ facit cyathos tres.Nam 11 duodecimcyathifextanumefficiunt. Soliö.) Solium uas eftbalneatorium, in quo homines fedétes lauantur. Teutonice ain bad^uber^ Caefar Auguftus Hifpanico uerbo 14 duretamuocabat, tefteSuetonio. Obticuerit.) ideft obmutueritpropterlocorumS^matricisfijffccationem.

Subijciatur.) id eft,muliebri naturae intrudat amp;nbsp;im^ ponatur. Obftctrice.) Obftetrixmuliereftquæpar-turientium curam habet t fic dida quod cotra parientem 16 ftef. Eqciet faniem albam.) id eft per aluum deducet SCexpelletpituitaSC humorem pituitofum amp;nbsp;faniofum album. Refpiret.) id eftexhaletSC difiiciatur humor moleftans exarticulis.

NOMINA ET VIR.TVTES

N E P E T AE M O N T A N AE.

CAPVT XCIIL

DE REPETA MONTANA* CAP*’XCUI* 1\9

R AEC i earn minthen agrian,altj minthen Oa rinon,alq diaulan, Prophetehxmahammo nos,altj gononhamonos, Italinepetamoru tanam fine fylueftrem*

i Ad morfum ferpenti's*

Herbæ nepetæ montant ex umo tritæ fuccus ex preffus cum uino potui datur,SC eius folia cotrita pla gæ utiliter imponuntur*

i Ad tertianas uel quartanas*

Herbam nepetam montanam in puluercm reda^ damfub acceffione dabis in aqua calida bibere, libc, rabitur*

COMMENTARII*

VPERivs cap,9o*d€mentaftro agês tresipfius fpecies tradidit, quarum prima hæemontana nepeta cft,quæ Græce minthe agria, id eft fyk ueftris méta,Slt; minthe orinos, id eft montana menta nuncupatur* Et à Magis hæma hammonos^id eft fanguis hammonis,amp;gonos hammonos,idcftgenitura hammonis*

OMINA ET VIRTVTES

HERBAE PEVCEDANI*

CAPVT XCIIII*

GRAECis dicitur peucedanos, quibufdam ^^^i|fifon agrion,altjs agriophyllonjProphetæ 3= dæmonajLatini pinafteUum, al ij fa= tanariam uocarunt*Thyrfum habet ut fœm culus,radicemmagna £lt; nigram gi auiffimi odoris, fucco plenam,atq5 fecundum ipfam,corona denfarn, florem nigrum* Succus autem in ea proceffu tempo-1- Ü

f iéo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U* AFVLEI PLATONIC!

ris augeturj6C propterea ah'quando præfeda molli ra dice defluit, atlt;j in umbra deponitur fer uanda, Sole nanc^ uires amittit,fedprobatur melior effe flauus 0lt;^ feruens guftatu,amp; odore grauis, ut in Sardinia St Sa mothracia,

i Ad ferpentes fugandos»

Herba peucedanû arcet ferpêtes odore fuo. Item cum uetonica 06 adipe eeruino aut medulla aceto mi xtaj£lt; morfuiimpofitajinedetur«

x Ad phreneticos*

Herba peucedanum cum aceto capiti infufa fum me facit«

COMMENTARII.

EVCEDANVS fiuepeucedanum,quæ,utPlp nius lib.if, cap« o. ait, inter primas edebratur, d'dacftGræcis àpinu,ququot;ii!li peucen dicunt, iSs^S! ficuti ab eadem pinu Latinis pinaftellum, idep ob formæ foliorû fimilitudinem«Vd,utaIii uolunt,peu-cedanus Graecis dió:a eftab amaritudine, quæ illis peuce danosSCpeucesdicitur« Sifonagrion«) ideftfifona^ greftis« Agriophyllon«) id eftagrefte folium, Aga« thon dæmona,) ,i,bonus daemon, ÔC genius fiue deus, ob diuinas uirtutes eins quibus uarqs morbis medetur, Etquia dæmon cum fimplicircr amp;nbsp;fmeadiundo proféré tur,comniuniter in maiarn partem pro cacodæmone Si fatana accipiturjfadum forte eft, ut ex dæmonis interpre tatione dici ceeperit à Latinis fatanaria, à cotrario fenfu. Secundum ipfam, corenam denfarn,) hoc eft,iuxta ipfam radicem habet comam denfarn copiofam Si folios C, 1, fam, Phreneticos,) Phrenetici dicutur qui phrenefi Iaborat,Phrcnefis autem propric cerebri paftio eft,prin^ cipales adiones eius lædens, mentem^ commouens,8i infanirefaciés,apaIIidafeuflauabiIeproficifcens,Latinc infaniam

DEINVLA» CAP. XeV/ 16i iflfaniam dixcris.De cuius diffcrentpsamp;gencribus plu-ra Galenus lib j. deaffedorum locoru notitia, óC Celfus medicinae lib.j.cap.is»

nomina ET VIRTVTES

IN V L AE C A H P A N AE.

CAPVT XCV»

R AE c i panacen cbirom'on,alïj panacen een helenion, Latini inulam campa

nam appellant.Habet folia amaraco fimilia, flores aurofos,radicem tenucm,non aha, acerrimam guflujmedetur ferpente uexatos»

« Ad ueficæ dolorem»

Herba inula,00 apq fernen,amp; afparagi,amp;^ foenien li quoep radices in unum trita, SC in tepida potui da» ta,efficaciter profunt.

1 Remedium ad cruciatus dentium» Herbam inulam ieiunus commanducet, dentes confirmât, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ j Adlumbricos.

Herbas inulx folia ex uino trita,mirifice quum bi buntur necantlumbricos.

VEMADMODVM fuperius capitc 91.de eb ulo inferipto, fic etiam nunc præfenti capite duas diuerfas mifcet herbas. Nam inulæ nomina 8C uirtute§,ceutitulus promittit,traditurus Apu leius,nefcio quï chironii panacis immifcuerit nomina SC hiftoriam,Inula enim non talis eft ut hic defcribitur, fed

'itDicfcorides ipfam depingit, folia habet uerbafeo fimi Iia,afpenoratantûô(longif[ïnu, radicern intus albefcen L. iq

161 U APVLEI PLATONIC!

tcm,foris rubentem,odorata,grandem,acrem,facililert* tore moUem^ Porro Capana cognomina ta eft à regione Câpaniæ, in quamagis laudatanafeeretur» Helenion*) Helenion appeUatum eft, quoniam è lachrymis Helenae natum eft,uti fabulantur poètæîfeu, quod uero uicinius cft,quoniä contra ferpentes ex eo primum ab Helena rc^ medium inuentum fucrit*

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CYNOGLOSSAE,

CAPVT xcvr.

R AE Ci cynogloflbn, abj 1 phrygfan,alij hea mionion,altj fplcnion,aitj cabalhon, alq fco lymon, alij pyrgi'n, alq leucn'on, Aegyptq zenisjltali linguacants, alij fublabium, alij linguam macedonicam*

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad morfum ferpentis*

Herba cynogloffa contrita 06 ex uino fumpta,uc neno refiftit*

a nbsp;nbsp;nbsp;Ad quartanas»

Herba cynogloffa, quae folia quatuor habet,pifas ta 86 ex aqua potui data,prodeft*

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad cos qui minus audiunt, Herbaccynogloffacfuccum ex paffo 86 oleo tepcs . fadum in aurem ftillato,tnire fanat.

COMMENTARII.

YNOGLOSSAE duo genera funt* Vnu quod nuncuulgo eo nomine ab herbolarjis demon ftratur,8lt; bugloffæ uulgo uocatæ adeo fimilis eft, utab ea abfeiffa uideri poffit amp;nbsp;difticiledU feerni, nifi odor qui in cynogloffa grauis eft, diferimen il larunt

DE CYNOGLOSSA. CAP. XCVf. 2:67 ïarumindicarct,EthacintelligereuideturPlinius^,quan do thyrfos, id eft cailles illi tribuit. Nam altera fine caule «ft,uti Diofcorides tradit,ólt; de hac Plinium loqui credu ’ï'u^, cum aitipfam operibus topiarqs effe gratiflimam, quä nos Teutonice vergiß min nit uocari putamus.Sed Dio lcoridemaudiamus,quilib.4. cap, uo.ficferibit, Cyna--gloffos folia la tifolif plantagini fimilia habet,anguftiora tarnen minoracp Scianuginofat fine caule canina lingua eft,per terram fternitur,Nafciturfabu!ofis locis,ItemPli niuslib ly.cap, 8, ait, lungitur plantagini SfcynoglolTos caninas imitans linguasi topiarqs operibus gratiffima» Aiuatep quæ tresthyrfosfemihis emittat,eiusradicem pota ex aqua,ad tertianas prodcffcique quatuor,ad quar tanas, Eft alia fimilis ci amp;nbsp;quæ ferat folia lapathi minuta» Eius radix po ta ex aqua, ranisamp;fcrpcnribusaduerfatur. Hæc Plin ius, qui 8f nominis rationem reddidit, Aliarum appellationum maior pars exafpleno hue translata eft, quarum aliquas ex Diofcoridis libro emendauimus,Cx teru Apuleius utranq? cyncgloftam præfenti capitecom prchendereSfintelligereuidetur. Paffo.) PaffumeftC.j». uinum dulce ex uuis paffis confedum. Quod quemodo olimconficeretur, docetColumclla reirufticæliboj, ca-pite }9,0f Palladius in menfe Odobn.

• NOMINA ET VIRTVTES

SA XLPR AG AE,

CAPVT XCVIL

GR AEciS dicttur adiantos, alijs fcolcpcn= drion, quibufdam fcolymos,nonnullis feoâ liprochos,afplenon,SC proches agrios, Aco gyptq phepere, Itali faxifragam, alq uitem

canam,alij apriico, alrj lampago uocant, Nafeitur in montibus lods faxofis, uirgqlns nighs knibws cut»«

quot; 164 COMMENT. Ggt; HVMELBERGIÏ fplendore, bfpalmis, folijs, ut conandrum fciffis ‘^ fummitate«

i Adcakulofos»

Herbam faxifragam cotritam ex umo bibendam dato,febricitanti ex aqua calida, tam præfentem effei dum exhibet (nofipfi expert! fumus)iit eode die péta tradis eiedisep calculi's adfanitatem perducat»

COMMENTARII.

AXIFRAG A hæc eft,non quæ uulgo pro ea oftendituf amp;nbsp;in ufu eft,Slt; à Diofcoride fub em* petri nomine tradatur, fed adianti fpedes, de ^^^^quafupraegitfub nomine callitrichi SCeadem ctiamilli, nifi quo d ad curationem hanc earn digit, quæ non in aquofis fed montibus locis faxofis tanquam po^ tior Si efficacior nafcitur,nullacp alia quàm natalis locus amp;nbsp;nominum quoddam diferimen,inter eas differêtia eft: 6ceadem hæc curatio in altero exemplarioru noftrorum capite de callitricho etiam ponitur, quare noftro iudicio C,h præfens caput fuperiori non malequisiunxeriu Cab eulofos.) Calculofi dicuntur,qui calculum in uefica ge neratum habenttquod malum lithiafis à Græcis appella tur,id eft morbus calcularis,

NOMINA ET YI’^’T'VTES H E D E R AE N I G R AE»

C A P V T ‘ XCVIIU

R AE c I earn dicut cifTon melan,altj ciflaron, j cillion, nyfionue, alq chryfon meton, Galli i^l bolulTellon, Daci arborriam, Latini hedcs ram nigram, £„ nbsp;nbsp;1 Adcakulospelkndos»

Hederæ

DE HEDERA NIGRÄ, CAP. XCVIH. 16^ ' Hederæ baccas aut feptem au t neuem contrîtas, 6C ex aqua potui fumptas, mirifice calcules in uefica congregates frangere OC extrahere per urinam cera turn eft»

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis dolorem»

Hederæ fucco cum olco rofacee mixte 6^ cum ui no, tempora uel frontem perfricabis,fedat dolorem.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad fplenis dolorem.

Hederæ nigræ grana prime tria, fee undo quinq?, tertio feptem,quarto neuem,quinto undecim, fexto tredecim,feptimo quindecim, oeftauo feptemdecim, nono decern S^ neuem, decimo uiginti unum, in ui# nobibantur diurnis diebus : ft febricitatin aqua calls da,maxime auxiliolienofis auxiliatur.

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;Ad phalangiorum morfus.

Hederæ radicis fuccus bibatur,item ulceribus hc dera ex uino décoda imponatur,mire fanat.

• 5 nbsp;nbsp;nbsp;Ad nares praueolentes.

Herbæ hederç fuccus bene eolatus in nares infuti ditur,^ nares male olentes emendat.

• 6 nbsp;nbsp;nbsp;Ad aurium aida amp;nbsp;eos qui minus audiunt.

Herbæ hederæ fuccus mundiftimus cum uino in fiillatus,medetur.

• 7 nbsp;nbsp;nbsp;Ne caput à Sole doleat.

Hederç folia molliftime trita cum aceto S^oleo ro facee aduerfus omnem capitis dolorê fronti illinitur.

COMMENTARII, B^LINIVS uiginti hederarü genera facit, quæ à 51 Diofcoride ad tria tantum contrahuntur, fcili 11 cet,albam,nigrani amp;nbsp;priuatim helicen didam.

quot;lóó ! COMMEETT. G. H VM EL BERGH quarum candidumfertfruclum candidat nigrum croca^ tûmue nigra, de qua hic agit Apuleiusîfic^ diâa eft à co Iorcfru(Hus4Sterilis hélix ellgt;tenuibus uiticulis.breuibus angulofiscp Si concinnionbus fohist Ciffon melan^) îdefthederamnigram^Ciflaronuero à ciffo nihilaliud differt quàm in uocis mutatione foluin, idem^ eft quod ciffosjid eft hcdcra.Cilïion autem idem eft quod hcdcrii la, formadiminutiua* Nyfion^) Quod erat necion^ nos emendauimus in nyfion,Plinq autoritatefreti,quili bro iff.cap. îr. poft candidæ hiftoriam de nigra fie tradit, Similimodoin nigra,Alicuiamp;fernen nigrum, alqs crolt; catum,cuius coronis poctæ utuntur,folqs minus nigris, quam quidam nyfiam,alii bacchicam uoeât, maximis in ternigrascorymbis Habet^ nyfq nomenàBaccho,quî NyfiusSt Dionyfius uocatur,idcp honoris caufa, quod is eamcxlndiain Græciamadtuleriu Chryfometon,) Sic dida eft ab aurco acinorum colore amp;nbsp;uino,quodxx£0i» '_dicitur,propterBacchumqui uinirepertor earn ex India in Græciam adtulitî nifi pro meton legere malueris mo ron,ut nominis id habeat àMero monte Indif in quo na fcitur,nec alibiin India, tefteTheophrafto, ut rcfcrtPli-‘nius dicens, Hedera iam dicitur in Afia nafci ï negauerat Theophraftus,nec in India,nifiin monte Mero.Sed con fidera numpotius chryfocarpon ceu apud Pliniu amp;nbsp;Dio fcoridem habetur,legi debeat,quafi aurei frudus hedera Ct 5 abaureiscorymborumacinis» Diurnis,) ideftfingu lis amp;nbsp;tempore matutino circa aurcradumadhuc à cibo uacuus eftftomaGhus4

■ NOMINA ET VIRTVTES-

S E R p I L L L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

CAPVT XCIX,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.AGrlt;

_DE SE RP ILL 0/ CAP. XCIX» l^y H GRAECIS dfcitur herpiUos, aHj zygis, alijs pohon, Aegyptq ^ meruopnos, Latini fer= dl. we» pillnm, alij deer erraticum, alq cicerruGi, *'lt;’«oquot; cum.Eius eft alia hortualis fine ufualis, hu= P'^» mi ferpens cum foltjs atq? ramis origani fimilibus, ak bidioribus quidem,atlt;ç fampfuchiodorem fingentk bus, Alia agreftis, quæ ettam zygis appellata eft, non in folo ferpens,fed direda atc^ ftanti pofttione fubrea dacumramis tenuibus atept horrentibus longitudi àlüsU^ ne bipalmi,8C foltjs paruis SCanguftfs tanquamrute, Sgt;Joßi^ fed paulô longioribus atep plenioribus 06 anguftiori. bus : floribus quoeç omnibus in uirgis conftitutis, in fummitatepurpureis,remordentibuslinguam,odo3 re iucüdo;radice inutili, Nafcitur in petris,uehemen tior eft autem quàm rubea,quæ feminaiis ßue hortua tis appellata eft.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad capitis dolorem, Herbæferpillifuccocum oleo Ô^fale Frido ÔCin pulueremredado,omnibus commixtis caput per un ges, fanabitur. Item ferpiUum decodum in aceto tria tumiUinitur temporibus óófronti,

1 Ad combuftum,

Herbç ferpiUi SC anchiifae furculi unciam,fpumæ argenti uncias tres cum rofa in mortario teres, ceræ punicæ,adipis urfini SC ceruini femilibram,fimul dea coques,colabisbene,6Cimpones, combufturas perfe diffime fanat,

COMMENTARH,

|ERPILLON Græcorum, SeindeferpiUumLa ^g tinorum, didumeftà ferpendo, turn quia per 1 terram,qua illam contingens radicatur,ferpitï turn quia iuxta fepes plantatum aut exaltiore M ij

168 COMMENT. G. HVMELBERGIÏ loco deorfum demiflum adieclo illi pedamento, in lon^ gum protrahit amp;nbsp;ferpitjautore Diofcoride lib^j,6cTheo phraftodeplantislib.fft Zygis.) SicappeUatumeftfyl ueftrc genus.idcp ut uidetur à trutina,quf Græcis zygon dicitur,eo quod in rcctu inftar trutinæ ramulos fuos crif gat.Seu quia ramulis eius ad uinciendum amp;nbsp;liga duin iu^ gandum^prxcipueuites, quod Graeci ^uyê/jaliquando dicunt,antiquiorcs uterentur» Cicererraticum.) Cr eer erraticum ac r ufticum appellatum eft à foliorum finit litudine: cóuenit^ fylueftri gcncrihæcappcllatio,quod flat, èC ciceris modo ramulos fuos erigit. Sampfuchi,) Sampfuchus herbaeft, quæalio nomine amaracus dici^ C.ilt; turamp;maiorana. Salefrido.) idefttoftoîàuerbofrigt;

goquodefttorreo,amp; à Graeco deducitur ^fi/7w,undc 3. (jjfUK'P/jjideftfricium.. Anchufæ*) Anchufaherbaeft,

de qua Diofcorides lib» 4. cap«i4. Theophraftus libro de plantiss^amp;PlinJib^ïi^cap.iö-. Spumæargenti,) Spu maargenti eft,quam Graeci lithargyron uocant, de quo Diofcorideslib.rtcap.yff. Mortario.) Mortariumuas eft in quo res contunduntur 8C in puluercm rediguntur, aut alias foluûtur quæ foluenda funt t fie diauni quod irt puluerem redacia ucluti mortua condiantur. Cera pu nica.) In ceraegcneribuspunica optima cenfetur, quæ Candida eft.Infolaturautemjid eftadSoIcm fub dio poni tur,amp;poftinfolationem decocquot;ta candefcit.

NOMINA ET VIRTVTES

DÉ ABSINTH! o* CAP. C. ^69 tutfs accrrimx,feruentis SC redarguentis amaræ, Na fcitur locis cukis SC montiiofis SC faxoßs,Nafcitur SC iriTauro monte Cappadocia, Eftpræterea aliud aba finthium marinum, quod quidam feriphion uocant, plurimum in Taphofiri Acgypti prouincia tenuioris frudus autfeminis à fupradida, SC anguftioribus fo# lijsjUccg fic amaiumjcd odoris grauioris,

- i Adpericulumfungorum,

Herbæabfînthij fuccum ex aceto bibat. Hoc Sea rotinus uir centenarius euafit, quum effet àfungis tentatus,

i Ad liuores tollendos,

Herbam abfinthium in aqua SC aceto dccodam SC indudam panno,impone : fi corpus tenerumfucs rit,ex meUe imponito,

5 Adlumbricos,

Herbae abfînthtj SC marrubrj 8C lupinorum paria pondera in aqua mul fa codajuel in uino auftero, bis autter in umbilico impofita,necantlumbricos,

4 Ad inguinum ucl intertriginis mo leftias,

Herbae abfinthq SC marrubij furculumfumitOjSC in femicindio tecum portatOjfanaberis,

COMMENTARIU

■ B S IN T H i v M barypicron cognominatunt eft à grauitate amaritudinis, ê3ü em graue eft, TviK^o/j uero amarum dicitur,Ponticuniautcm -------didum eft à regione Ponto in qua optimü na^ fcitur,amp; ubi pccora pinguefcunt illo, amp;nbsp;ob id fine felle re periuntugt;r,ut refert Plinius lib.27, amp;nbsp;Theophraftus lib.g, Taphofiri,) Taphofiris eft in Aegypro Ofiridis tard in

'170 .COMMENT^ G^ HVMELBERGII

phos, id eft fcpulchrum, duicas quondam Stephana di urbibus amp;nbsp;Plutarcho eelebratat amp;nbsp;pro regione ilia etiam acdpitur, ubi abfinthio hoc, ut tradit Diofcorides, pro oleaginis ramis Ifiaci facerdotes utuntur^ EtPlinius lib. »7,cap.s.ait,Eft 8C abfinthium inarinum,quod quids feri phium uocat,probatiflimum in Taphofiri Aegyptithu--ius ramum Ifiaci præferrefolennehabent. Et lib,33,capi-te f,ait,Nafcitur SC in man abfinthium, quod aliqui feri-phium uocat,circaTaphofirimAcgypti maxime,exilius C^u terreftri. Fungoru.) Fungi funtfuperfluitasquædani tyberofaSefpongiofa,quant terræfuperfluitas autarbo-rumhumiditas producit. Quorum duplex difterétia eft, autenimlætales, id^ multifariam t autededo funt,SC hq quidem fui copia nocentcs. Sed de noxa ipforum amp;nbsp;no^ xarum remedies pI urn Diofcorides lib. .cap. rr.amp;lib.ff.

gt;1 cap.ïj.item Plinius lib.xi.cap.xi. Intertriginis.) Inter trigincs funtqur Pliniusaliquando attritaconfricata^ membra uocat: quodnialumfitaliquando atterentibus amp;nbsp;«rentibuspremetibus^in itinere pcdes calceis angu-ftistaliquando uero longa equitatione eófneatis interio-ribus feminibus aliis^ partibus, amp;nbsp;ex alfis eau fis.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE SALVIAE.

CAPVT CU

R AE ci eleltfphac5,anj crofmfn,aÏtj beebion, alq phacon, alq fphagnon appellauere, Aca gyptij anufi, Lafini faluu, altj tulTiIaginem,

alq corfaluium uocant. Elelifphacosagreftisgrauioa ris eft odoris. Vfiialis uero quæ eft boni odoris ac ka nioris,faluia uocatur. Eft igitur frutex fine farmentS (ongitudine porrectum, fubalbidum, uirgis maioria bus QC quadraus, cumfolijs pauló afperis, odoris boa

’DE SALVIA, CAP. CL' 471 ni,amp;^ fruâ^u fine famine in fummitate ramorum fimu Itormtnto agrefti.Nafeitur afpen's loci's : 00 eft ufttua ris redarguêtis cum acn'monia,quac denies pro dida« nine fæpe uenenum eijeit,

r Ad ueretri prurigi'nem»

Herba faluia decoquatur, ÔC de caaquaucretrS infricetur*

a nbsp;nbsp;nbsp;Ad pruriginem circa anum*

Herba faluia decoquatur, amp;nbsp;de ea aqua inferio. res partes fomententur,fedat pruriginem fumme. .

COMMENTARIU

A L Vl A dida eff à faluando,eo quodoculorum claritati amp;nbsp;uifui profit, amp;: quia cordi prodeft cti-am à quibufdam corfaluium uocataeft. Cro fining Crofmis dicta eft quafi croffos, id eft fimbria,co quod folia habeat cxoletæ amp;nbsp;attritæ ueftis mo doafpera. Becchion.) hoc eft, utinter Latinas ipfius appellationes habetur^ tuffilaginem,eo quod tuffi mede-tur egregietfiuea foliorum candore, qui in utraqj ab alte ra eorum parte confpicitur

MOMIMA ET VIR.TVTES.

CORIANDRU

GAPVT CIL

R AECI coriannonjalq corion,Lntinicorian drum,Aegyptjtj ochion nommât. Omnibus no turn, amp;L frigide uirtutis eft.

I Adlumbricos* .

Herba coriandrum Coquatur ad tertias in oIeo,eÊ inanummittatur* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . . '

171 L. AFVLEI PLATONIC!

1 Muller Ut cito pariai

Conandri femints grana undecim aut tredccim inlinteolo mundo de tela a!ligato,pucr autpuella uir go ad femur finiftrum prope inguen teneat, SC mox ut peradus fucrit partusjtemedium cito foluat,nc in teftinafequantur»

5 Adfrigoraetomnesfebriutypos»

Herbam coriandrum ubi mane uideris ad olitoa rem propofitum, accedes ad eum 06 protjcies denaa rium,26 tolles fafciculum de coriandro/ed noli nomi nare,06 portes tecum ufegdum hora fufpeda ueniat, quum autem illa trafierit ^ nihil tibi prouenerit, fub fero proqcias illum poft te dum ambula^ 06 noli poft te refpicere,liberabit te»

4 Ad puliccs»

Herbæ coriandri aquam in domo fpargc»

COMMENTA RIL

^^^HIORiANDRVMàGræcorûcorio fiuccorian» no dedudum uidctur,quorum nominum ra^ tio 66 caufa fuit, quod folia eiiis Ô6 cailles cimp olcnttquod animal Græci Corin uocant» Typos») Typus Græce forma dintur, hincfebriuni typi, id eft forma-, quibus una ab alia difcemitur î alia C^ nim eft quartanæ,alia aliarum:ö6 pro afflictionis tempos retota^febreaccipitur»

nomina ET VIRTVTES

‘HERBAE PORTVLÀCAE.

CAP VT CUL

DE PORTVLACAt CAP^ CUL ±7^

GR AECi S dicitur andrachne, alqs theoni» najalijs cappara,alqs andremas,Prophetæ hæma areas, Daci lax, Äegyptq mothmua tim, Latini portulacam, alq porcaftrû, alq *necebram,nonnulli amaranchon uocarunt, Portula ca nota eft omnibus:frigidç uirtuds atq? redarguêtis,

• Ad f fanguinis nimiuprofluuium. •'^dj[e Herba portulaca fumpta ÔC per fe Ôlt;^ cum oxyga» ’”'”’** rOjbene facit.

1. Ad ftomachi inflammanonem..

Herba portulaca purgat, amp;nbsp;in aceto fumpta mire inflammanonem tollit.

5 Ad dunnam Romachû

Herbam portulaca comedat, mirifice façit ad dua ritiam ftomachi, COMMENTARir.

ORTVLACA notahcrbaeft,amp;quæ,utexcm plana noftrateftantur, ab aliquibus theonina etiam uocaturjllecebre uero nomen illiaccef-fitexaliaherba, quam Græci andrachnen a-grian,id eft portulacam agreftem,Itali uero illecebrâ pro prieuocant,ôlt; fedi genus eft, autore Plinio lib. 2;. capite ultimo.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE CEREFOLII.

CAPVT CIIII.

R AE C i pæderota uocant, alq t boopes, alq ardophyllon,Lanni cerefolium, i nbsp;nbsp;nbsp;Ad ftomachi dolorem.

Herbæ cerefolij uiridis cymas

474 COMMENT. G^ H V M E L B E R G T I legium m ligno teres, QC mcllis cochlearium commit fees diligenter, ÔC papauer uiridepariter, 2lt; induces flomacho,liberabitur»

COMMENTARIU

EREFOLIVM apij fpccics amp;nbsp;genus eft, Germa..’ ni kèibdkrut uocant,nota èC in plurimo ufu Her--ba,uidetur^ effe inontanö apium, quod Græ.-----ci oreofelinon uoeât, folio cicutae, radice tenui, cauleanethi,uerü minore,utTheophraftus ait, non ob!-ftantequed Diofeorides refert habere in fummofimilii papaueri capitula: de hoc enim Diofcoridis loco quant integer fit,ambigimus.Sufpicamur^ ex Græcorû oreo-felino deluxatum efle Latinorum cerefolium«

NOMINA ET VIRTVTES S I S Y M B R 11»

CAPVT! CV^

RAE CI fifymbrion, ahj ftepbanon aphrodû tes, all) herpillon mega, Latini terralem aua fteralémue, alq menthamueneream appek lane. Eft quidem fimilis menthæ, fed latiork bus folqs atq, odoris fummi,^ uirtutis feruentis^

i Ad uefîcæ dolorê 00 ftranguriam* Herbæ fifymbrq contriti exceptes fuccos fferus pulls duobusjfebricitariti ex aquacalida, nonfebrici tanti ex uino potui dato,mire remediaberis.

COMMENTARir.

ISYMBRII duogenera facit Diofeorides, unS quod in aquofis nafcitur,et à quibufdam cards mine uocatur, de quo nihil ad præfens^ Alteru quod inaridis óClocis incultis nafcitur, ólt;hoc capite

DEStSYMBRlO» CAP. CV. i^f capite defcribitur,5C ab aliquibus ftephanos aphro dites* id eft corona Veneris appellatur, id^ quo niant ob odo^ ris fuamtatem uolup tares, quibus Venus præeft,comen dando SCaugendo in comeflationibus fuis luuétus olim coronari foleret,. Herpillonmega.) hoceft ferpillum magnü,eo quod fcrpilli figuram amp;nbsp;fpeciem aliquam habeas Menthamuenereamt) Mentha uenerea eft ap^ pcllata ob fimiiitudinë quam habet cum mentha dC odogt;-ris fuauitatem»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE OLVSATRU

CAPVT evu

Hr AE c i fmyrnton uocant, alq hippofelfnon, ' alq feh'nonagrion,LatiniolufatrtimjAegya 1 ptq denterobon.Radice intus albajfon's nia gra,ftomachocommoda,non ualida:thyrfo molli,ca uo atqj celfo,ueluti fcripturis notato,quas Graeci gr a mas uocant:foïqs latis atep rubris, in quibus comalia banotidifimilis:feminenigro,longo,acri,accumulaa to,mafticatione atq? odore aromata fimulanti : uirtua temidualis.

I Ad ueficæ dolorê amp;nbsp;ftranguriam^ Herba olufatrum trita ex paffoin potu fumpta, ftranguriam potenter emendat,

1 nbsp;nbsp;nbsp;Ad purgationem mulicrum.

Herbæ olufatri fernen ex mulfo potui dabis, fes minas purgat.

COM MENT A RIK

L V S A T R V M qualis herba fit,fatis docet Apu leiustfic autem dida eft à colore radicis quæ fo ris eft nigra.Graecorum quidam fmyrnion uo N n

176- COMMENT» G; HVM ÉL BERGH cantjidép propter fimilitudinem quandam quam habet cum proprie uocato fmyrnio» Hippofclinon.' id eft grande apium» Hippo enim Græcis aliquando grande fi gnificat,amp; quod fe ultra aliud fui generis erigit,unde eti«: amhacrationehippomarathron, hippolapathon Scalia dida funt, öC nó ab ea fignificatione qua hippos equuin fignificat,utputauitTheodorusGaza, quiequapiuinid dixit» Selinonagrion») ideftapiüagrefte» Sicdidum quod in ter apq genera præ cæteris altius fe extollit,ceu a^ greftiaamp;erraticafacerefolent» Gramata») Siueutex^ ' emplaria noftra habent, amp;nbsp;idem eft grammas» rpaAt/xix,» 7paAi(a.»,id eft grama fine gramme,Græcis idem eft quod fcriptura fiucpidlura amp;linea,quam Apuleiusfcripturæ nomine interprétatus eft.Habent 8C alias fignificationcs, fed de quibus nihil ad præfens»

NOMINA BT VIRTVTES

L I L 11,

CAPVT CVII.

HRAECi cn'nonuocant,alq Itrion,LatiniIiIi= um,alij rofam lunonis.

i Ad morfum ferpentis*

Herbælilq bulbum coterito, 00 exprefTosfuccos potui dato:ipfum etiam bulbum tritum morfui adpo nas,mirabiliter fanabitur.

a Adluxum*

Herbxliltj folia tufaamp;fimpofitaefficaciterfanat, 66 fi tumor fuerit,fedant tumorem.

COMMENTARH.

SILIVM unamutataliteraa Græcorumliriofa^ g (Sum eft, amp;nbsp;quia eximq cadoris illiflos eft,hind g J Gr^corum poétæ ex lunonis lafle natum hunc —' finxerunt,quare etiam lunonis rofa uocata eft* Nomina

DE TITHYMALLO, CAP. CVIII. 1.7.7

Nomina et virtvtes

HERBAE TITHYMALLI.

CAPVT CVUU

ITHYM AL LI fpecies funtfeptem, quarum aha mafculus hue characias appeUatur, uel cometes,aut amygdaloides,at($ gobioSjhes hofcopos,meconiris,alypos, Latini balteS, fedïucam marinam jProphetægonon areos. Alfa fœ» minajquam myrtiten, uel caryiten aut myrfinnen ap pellant,R.omanimunlaginem caprariam. Tertia pa» raliosfiue tithymah's,peplistithymalis autparalion mecon.Quarta heliofcopos,dendritis tithymalis, La tine cicer columbinu 06 caprago dicitur. Quinta cy= pariffîas.Sexta dendroides, Septima platyphyllos ils Ue perfiteSjProphetae afclepiu diadema. Latine tri» aUdsti^ turn appeUatur. Characias igitur nafcitur in collibus ^w”» 6t montuofis locisjthyrfis ultra longitudinem cubita !em,rubris,fucci acrioris atq; albi, folijs oliuae fimi!i= bus,pauló anguftioribus, fed longioribus : coma: in fummitate funttfchoeni fimilesjuirgulis porreóis,in iunci» quibus ueluti caliculi cum feminenadice longa.Edu citfel atcp phlegma eiusfuccus fubtus uentrcra poa tui datus obolis duobus cS pofca, cum mulfo autem etiam uomitum mouet: item emortuos dentes £lt; exe fos tollit. Poe mina autem afperis nafcitur locis, amp;nbsp;ah ba eft, folijs fimilibus myrti, paulo maioribus ac fir= misée acutis infummitate fpinofis,uirgultisbipaU misjfrudu fiuefcminenucifimili, quileniter arguai guftu,ac fingulos per annos renafcatur. Eius fuccus plus eft uomificus,minus tamê à fupradidojtem pa^ talios appeUata nafcitur circa mare, ramis bipalmis,’

N üj

1^’8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U AFVLEI PLATONIC!

credits,riibris, quinis uel fem's è radfee uenfentibiis, in quibus folia parua’,angufta 2lt; longa cum capitello in fummitate denfo, paruo, in quo fernen er ui fîmile, fed uariû,floribus albis ex toto,atq5 iucco uirtutis fus perioris. Item heliofcopos appellata nafcitur in hora tisjtamis è radice uenientibus quatuor aut quinqi, bi palmis, tenuibus, rubris, folqs portulacæ fimilibus, paulo tenuioribus acrotundis, capitello anethi fimi= lis, frudu fiue femine uelut in folijs, coma quam dei folismotibus uel circumflexionibus conuertat,uirtiï te fupradidæ fimilis,fedpauló uehemêtiore.Item cy« parilTias thyrfo bipalmi nigro aut fubrubentc, folijs pini fimilibus, fed paulo mollioribus arq; tenuiorib* item dendritis nafcit in petris, latior at(^ r ubrior præ dialis ramulis,folijs myrti tenuioris fimilibus, fruda fiue femine utcharacias. Itemplatyphyllosfimilis eß Mfrbrt* tphlomi forma atq;uirtute

i Ad interionim dolorem^

Herbæ tithymallifrutices terrae^ôdex eodem fuca ires. co mitte cochlearia duo in cyathos t duos uini,2lt; daa to ieiuno bibereßanabitur»

1 Ad uerrucas toUendas.

Herbæ tithymalli ladem mixtum cum batrachij hcrbæfuccofi inuerrucas impofucris, tertio diefaa nabit»

5 Ad fiftubs*

Herbæ tithymali fucc3 cum uino mixtum fuper exprimitOjdeinde cæteris fomentis obligato*

Oe« 4 Ad i lentiginem,hoc eft lepram. «ew. Herbæ tithymali florem cum refina de coque, 00 leprofum iUine,non finet crefeere*

Tithy-*

DE TITHYMALLO. CAP. CVIII. 1^7.9

COMMENTARII.

ITHYMALLVM Celfus amp;nbsp;GolumeHa bdu^ cam marinam, Plinius ladariam herbam amp;nbsp;la* ducam caprinam à Latmis uocaridicitSunt^ laducaôCladaria àladeoliquoreilli indita no niinajmarina uero quod prope mare nafeatur, prjfertim tertiafpecics, quæ paralios appeUatun Caprinaautem, quodeapræeauefeerentun Characias.) hoceftuaUa ris,Sic difla quod uallis amp;nbsp;feptis muniêdis apta fit,à ual-lo,quod GrædsxafÂ^ diciturîquæfepiûcingcndaruni îdoncitas caufa fuit,utbaltheum etiam, ideft cindura fit didunu Comètes,) Sic appellata eftob coma quain in fummocaule iunci modo gerit» Amygdaloidcs,) Amygdaloidcs nûcupataeftà foliorum figura quæamy gdalæfimilia habet» Gobios») Gobiosdidaeft àfolio

rumlongitudinequa gobium pifeemreferunt» Helio* feoposO id eft folifequus appellatus eft tithymallus, ea quodcomaeiusad Soliscurfum circumagatur, amp;pro* pricquarti generis eftappellatio» Meconitis») hoc eft papaueracea» Eft^ tertq generis propria appellation amp;nbsp;a* lio nomine paralios,id eftmaritimus dicif,eo quod mari timis nafcatlocis.Etdiminutiua forma tithymalis,quafi ladariolaherbatpeplis uerotithymalis àfoliorumportu lacæ fimilitudine, quæ taméappellatio quarto generi ma gis conuenit, Paralion autem mecon ,.id eft maritimum papauer à frudus fimilitudine,Et hanc Pandedarius di* dteffeefulam» Alypos») Alypos dida eftob fimilitu. dinem quanda alterius herbæ, quæ proprie ficuocaturt autquia malos humorcs, qui triftitiæ caufa effe poftunt, expellendo,laetitiamadferat» Gononareos») ideftge nituram Martis» Myrtiten») Myrtites dida eftfecua da fpecies quafimyrtacea à foliorum myrti figura. Sicut à nucibus quibus fimilemfertfrudum caryites amp;nbsp;myrfi ï^ites» Dendritis») idcftarborefcens,àramorumco* Pia??lt; quod ferèarborefeattficut SC fexta fpecies,qu^ deüi

18o COMMENT» G» HVMELBERGII

drodes cadem ratione uocatur» Cicer columbinum,) Sic appcllatum eft quod cibum det femine columbis gra tiflimum» Caprago.) Sicdidafortaflisquodcapræil la uefccrentur» Cypanffias») Cypariffias nuncupata eft à foliorum cupreffi fimilitudine» PlatyphyllosJ id eft latifolius, à foliorûIatitudine.Haâenus denonicn dataris» land») luncus hiceftquéCelfusrotundum odoratûiuncumuocat,amp;Græcefchœnosdicitur, quant Græcam appeUationem hoc loco pro iuncoantiquaex^ emplaria noftra habent, quemadmoduni in fine pro uct bafco phiomon» Caliculi») id eft uafcula inquibus fernen continetur» Pofca») Pofca idem eft quod Grx cis o^uKpaTo/), hoc eft, aqua aceto mixta 8c temp era ta. Mul fum autem eftuinum melle concinnatum» Arguât gu ftu») hoc eft, guftando linguam amp;nbsp;os rcmordeat èC ero dat» Singulosperannos renafcatur») hoceft,annua temporum uiciflitudine, alius quidem nunc, alius uero anno fequente nafcaturtSlt;,ut Plinius ait,Frudus non pa riter maturefcit,fcd pars anno fequente» Dei Solis moti bus») ideftadcurfumfolis,quificutcæteri planctæan^ C» 4* tiquitus à gétilibus pro deo habebatur» Lentiginem»)

Lentigo eft macula nigricans aut rubicunda liuore^ per fufa,8lt;ad lentis fimilitudinem proucnit: fed hic per lend ginem Apuleius fcipfumexponenslepramintelligit,amp; quidem non in recentiorum amp;nbsp;uulgi, fed Græcorum R' gnificatione,qua cutis eft paftïo,8c, utGalenus ait, cutis tranfrautatio ad contrarium naturæ habitum cum afpc^ fitate,doloreatq;pruritu öC fquamarurefolutione» CeL fus lib, y.impetiginemuocat,8lt;eius quatuor genera facit» Quare nos etiani hoe loco pro lentigine, lichena potius legendum cenfemus, quod malum eft à lepra non mulgt; turn diftans»

MOMINA ET VIRTVTBS

CARDVl SYLVATICI»

* Graeci

DE CARDVO SYLVÄTICO» CAP. CIX iSi CAP VT CIX.

^bs^RAEd eryfifceptron,alq ixtanjalij t panera dl. pan ®®®»®^ chamæleonem,alij cnidiû coccum, carpon all) ulophonon, altj cynomazon, aUj cyno= zolon, altj ocymoides,Latini car du urn t ua dl. lt;♦ rium, carduum irin.um,carduum ladeum,carduum nigrum, altj uernilaginem, uftilaginem. Nafciturin pratis Sefecus uias.Chamaeleon herba eft,alia nigra, alia alba,quae etiam ixia uocatur;fiquidem in ortu ca niculæ quibufdam loeis fecûdumeius furcas album uifeum reperiatur.Habet folia fupra radicem crebra, afpcia,fpinofa atq; terrae proftrata, fimulcumthyrfo folamfpinam in medio mittit, carduo ftmilem, flores purpureos tenues at($ tenfos, ac deinde albefcentes, frudum fine fernen cniciherbae fimilem,radicem roa buftam,albam,ex alto möllern,graueolentem, guftu dulcem.Itcm nigra, quae etiam cynozolon à Forano glt; Diofcoridc eftappellata, fiquidêpraefocetnon ali» ter quàm fynanchica paflio.Habet folia tenuior a atqj breuiora,rubra, pinguiora, thyrfum robore digitali, longitudine fæpepalmorum quatuor,fuluaftrS, ex quo umbraculum tenue cum floribus fpineis, radice ualida,nigra,denfa, aliquando etiam exefa ucl corro fa,fuluaftr a, quæ interius mafticata remordeat. V Oa catur autem chamæleon propter foliorû uarietatem, i Ad infirmitatem ftomachi.

Herbae cardui fyluatici, qua habet in capite fum« lt;no meduUam uiridem dato ex oxygaro edat, libc* rabitur.

x Vt occurfus malos non timeas.

' Herbam carduum fyluaticum, fi Sole nouo fuclt;

±81 C 0 M M E N T. G» H V M E L B E R G11 n't Luna in Capricornojtolles: amp;:^ quadiu tecum por# taueris,nihil mali tibi occurret»

COMMENTARl^

ÄRDVORVM fylucftrium pluraeffe genera, teftanturautores,equorunumeroeftchani3f-' I Icon etiam, de quo præfenti fub cardui fyluati ■a*—I ci nomine agitur capite: qui 8^ipfe duarum eft fpecierum,albus fcilicet,qui carduus minor etiam uoca^ tur,0Ccuius uirtutes habits funtfupra cap^iy.de chamae* leone infcriptoîakeruero eft nigeruoca tus, ceu poft no^ mendaturas exhiftoria ipfius patet, qua nos exantiquis cxemplaribus noftris ultra ea qusin impreffo prius codi ce habentur,adfcripfimus, Didus cft autem chamsleon ut Apuleius teftatur,a foliorü uarictate,Mutat enim cum terra colorem,qui hic niger fiue hcrbaceus,illic uiridis fi ue albefcens, alibi cyaneus ceruleusue, alibi croceus aut mbeus atq; alqs coloribus uidetur, autore Plinio amp;nbsp;Dio fcoride»Vndc 8c Carduus ihnus,uarius amp;c4Latinis uo catur Ixias») Ixiasuocafchamsleon,uttraditApugt; leius,6C proprie albus, eo quod quibufda in locis fecun^ dum furcas fub alis foliorum,uel ad radices eius uifcum, quod Graeci ^^op. uocant, gignit, maxime circa canis or^ turn, quo modo thura nafci dicutur, quo utmaftiche u^ tunturmulieres* VlophonosJ Vlophonos appellat tur,ut Plinius tradit,eo quod ricinos canum necat, amp;nbsp;iu uencas anginæmodo,ouA/o/) enimSC ^óv©^ Grscefigni ficatexitium^ Cynomazon,) Sic didumeft quod in pultecanibus datum,ipfos enecat,Siquidem Aa?« Grx^ cis puls eft,««!)©-'cams* Cynozolon») Cynozolon uocatum eftproptergrauitatemodoris, uel ut Apuleius: tradit, quod præfocet non aliter quàm fynanche. VAt Iago«) Sicdidaeft,eo quod radix mafticataurat SC in' cendiofa fit, prsfertim eius qui niger uocaturcarduus*

DE LVPINO^ CAP. ex 18}

Nomina et virtvtes

tv P INI.

CAP VT CX.

G R AE CIS uöcatur thermos orinos,a Roma nis lupinus montanus, Nafcitiir fecus fea pcs autlods fabulous«

i Adlumbricosóótineas.^

Herbarn lupinum montanum conterc cum radi# cc 2^ dato ex aceto cyathum unumbibere, fine mora etjcietlumbricos. Item mfanti cum abfinthio tritum in umbilico impones,hbcrabitur.

COMMENTARH.

HER M O S orinosGræcc, Latine lupinuseft montanus,qui amp;nbsp;fylueftris eft.DcIupino inter alia eius naturæadmirâdafcribitPIinius Iib,i3gt; cap,i4»quod ter floret, nec ullius quae feruntur naturam affenfu terrs mirabiiioreni efTet namprimum omnium cum Sole quotidie circumagitur, horasep agri colis etiam nubilo demoftrau De fylueftriueroeandem contra uentris animalia tradiruirtutclib,21,cap, ultimo«

NOMINA ET VIRTVTES

L A C T E R I D I S«

CAPVT CXI«

hrth^QR AE c i s dicitur lathyris, coccos gnidu |^^os,alti chamæleamdicunt,ahj t eupoltn, d« fua I^^^Jalij tepantemon,Aegyptqotenm,Itah'cito= pÄ« cacium,altj laderidem nuncuparSt. Nafci= «1- e«»' turlocis cultis £lt; fabulofis, thyifo cubitali,roboris di P**quot;^^®

On ‘quot;^

184 ^^ AFVLEI PLATONIC!

gitaliSjinam's, cuius in furnmitate furcæ atq; folia Ion ga Ut in ariftolochia,frudu in furnmitate ramorü tria gono,Só ueluti rotundo ut capparis,in quo tria femia naobteda folq's abinuicem difcernuntur, rotunda, £lt; eruo maiora, quæ depurgata fpolijs depofitis alba reperiuntur ÔC dulcia,

i Ad duritiam uentris,

Herbae ladcridis fernen quod eft granum, dabis ex eo purgata grana odo potui in aquafrigida,Ôi mox aluum concitat.

COMMENTARII,

VEMADMODVM tithymalum Latini laftari« am, fie lathyrin Apukius Latine ladcridé uo^ cauit,à ladeo fcilicetliquorequcmreddittôC hanc etia Paulus Aegineta inter tithymalli fpe

cies nunierat,cum in fexto ait,Priuatim hanc quidam tL thymallumuocant, quoniainpariterillilaceius purgat» Et hæc elfe uidetur quæ nunc cataputia minor^iciturt Coccos gnidios«) Ex thymelea cuius fernen proprie fie appellat, hue adcreuit appellatio ifta, id^ ob effedus in purgando fimilitudinennquæ caufa etiam fuit ut cha-mælea diccretur,quum alia proprie fit herba, quam oka ginemfiueoleaftellumuocantLatinu Citocacium,) Citocacium à cacando didum uidetur, eo quod cito fa^ ciatcacare^ Folqs,) ideftlaminis amp;tuniculis* Spo C^uIiisO ideftcortice» Aquafrigida*) Quodinpriusim^ preflb codice cratcalida,id nos exemplaria noftra fequu* ti diximus fngida,amp; noftro iudicio melius,ut femes uir^ tus eius nonnihil reprimatur,ScPlinius lib, 17. cap, n, in pura aqua etiam fumere iuber,amp;; Diofcorides lib,4.fuper potarefrigidam.

DE LACTVCA LEPORÏNA» CAP. CXII. 1.8$

DE VIRTVTIBVSLACTV

CAE LEPORINAE.

CAPVT CXII»

ASCITVR laduca kpormalod'sfabulofis. Lepus cum aeftate à nimio deficit xfiu, hac herba remediatur, ideo laduca leporina du citur,

i Ad fébricitantes»

Herbarn laducam leporinam fuppones fub pului no infirmo nefciente,remediabitur»

1 Si pili oculis obftant.

Herba laduca leporina pilos oculis obftäteSjfum me relegat»

COMMENTARII.

A CTVC A kporinacurdidafic fit/atis doect Apuleius»Ethancfylueftris laâucæ fpecicefle credimust amp;nbsp;forte eaeft qua Itali cafam, id eft domûleporisuocant» Si pili oculis obftät») C.l. hoc eft,fi pili oculos impediunt 8Cirritant, ipfis® aducr fanturtquod uitifi duobus modis fit, ut lib.7, tradit Cel-fus»Nam modo palpebræ fuperioris fumma cutis relaxa tur amp;nbsp;procidit, quo fit ut eins pili ad ipfum oculum con- ( ucrtantur,quia non fimul cartilago quoqjferemifitMo do fub ordinc naturali pilorum alius ordo fubcrefcit,qui protinus intus ad oculü tendit, amp;nbsp;hanc Graeci ditrichian uocant.

NOMINA ET VIRTVTES

CVCVMERIS SYLVATICI»

CAPVT CXIII.

O in

.186 L AFVLEI PLATONIC!

RAE CI datetton,alrf ficyon agrion,alq tgry non,alrj balin,alij bubalion, alq fcorpion, as Iq pherombron,alq peucedano, alq notion, Itali cucumerem anguinum 86 cucumeremfyluatia cum, Prophetæ hæma idinos, Punici euffîmezara» Nafeitur locis harcnofîs,ô6 maritimis 86 calidis : folia Cmulans cucumeris ufualis cum uirgultis breuforia bus,radice alba,magna, 86 frutîu longitudine digita UTotus autem frutex amarilîîmus,

i Ad neruorS dolorem 86 podagra^ Cucumeris fyluatici radices in olei cibarij pondo tribus decoques ad tertias,86 exinde perunges,fanaa a Adaborfum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(buntur»

Herbæ cucumeris fyluatici radices in aqua ad ter tias coquantur, 86 inde fe fublaueuSi quis autem ieiu nus frudneius edidcrit, periclitabitur,: ideo^ qm'f^ abftineat neq; manducet

5 Ad tumores Ô6 collcctioncs, Cucumeris fyluatici radix cum polêta alperfa tUa mores fpargit

4 Adhumoremaurofum»

Herba: cucumeris fyluatici contritæ fuccum ex# preflum in nares contra Solem iaciat, omnem humo rem aurofum per nares eq eiet« Cum aceto décoda ua let contra podagram«

C 0 MMEN TARIE

V C VM ER fyluaticus cft eucumer agreftis, fic e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'dus ad differendam fatiui,cui foli}s,uiticulis

Si flore fimilis cft,folo frudu differens« Noftri temporis medici cum cucumerem afininfi uo^ tant« Elaterion«) Elaterion proprie dicit cucumeris huius

Off GVCVMERE SYLVAT« GAP. CX»I. 187 huius fyluaticifuccus 8Cexeo medicametum: fiedidum fe-jp'T3)^ïAa|U,quod eftpdiere, quafi cxpulforium, ob uim purgadi quam habetacrem.Gazaagitatoriuminterpre* tatus clhlcd notius nunc daterq nomen. Sicyon agrigt; ón.) id eftcncumerem agreftem. a‘!Kvop enim eucumer cftGraecis. GrynonJ Grynonappellatumeft, quod ad minimum compreftum fuccum remittat,tanqua ma-iore ui aliqua pulfum,à yfi? uoce fiditia quod minimum quidfignificat.Nicntinon,utaIterumexempIanorflno ftrorum habet,legere malueris, à HysSî^u,quod excapitefi gnificat, eo quod ftemutamenta ciendo pituitam à capi-tededucat. Ballin.) Ballis dida eft à uerbo êa^u,qd eft iaculor,ferio aut uulnero, eo quod folo attadu matu-rum,fuccum exfe ciaculeturtfeu quod humores è corpo re potenter expdlat. Bubalion.) Sic didum eft,eo qd bubus óf iumêto præcipua medicina fuerit olim. Scor pion.) Scorpion appellatumcft,ec quod fernen habeat, adfpeciemfeorpionis caudareflexa,uttradit Plinius lib. jo.cap,x. Aliqui etiam ab eo fcorpionum cucumim uoeät, cfficaciffime contra fcorpionum idus, amp;nbsp;femine amp;nbsp;date-rio.Quæcaufæ etiam fortefueruntutanguinus fituoca-rus cucumis. Peucedanu.) Peucedani nomen habet ab amaritudinc.Siquidem 7rfvHït/'«vo§ Græcis idem eftqd amarus. Notion.) Noties didus eft quafi humidus^ quoniam humorcplenus eftfrudus. Hæmaidinos.) ideftfanguis miluius. Pondo.) Pondoindedinabik C.i». cft,amp;propnepondusfignificat duodecimlibrarum: re-peritur tarnen etiam aliquado pro libra pofitum, ut hoe loco. Aborfum.) Aborfus eft mulieris in utero geren 1 tis corruptio, quæ primismenfibus conceptu exorfo fit. Nam quæ propepariédi tempus euenit, abortus diciturt licet has quidé,grandiorciam foetu,eiediones tillas uero qu^ intra quadragefimü à c5ceptu diéc5tingötabortus^ flluftriores appellent.Seduoces hcæplcrôq5 eSfundunf;

Sublauet.) .i^fubtus circapudibûdafelauet,balneetdfl

188 nbsp;’ COMMENT. G. H VM EL B ER GH

5 fomenter. Polenta.) Polenta eft quam Græci a^(}gt;t-* TO/iUOcant, ordeacea farina, non tarnenfimpliciter, fed quae certo modo quodamconficiebatur,idi^ uariet quo modo auté fieret, docet Plinius naturalis hinoriæ lib. «s.

4 cap.r. Humoremaurofum.) Humorem aurofumab auri colore uocat humorem felleum, qui caput petens 8C oculos cutem^ fubiens morbum quiiélericia uocatur, cfficit,quem humorem per ftemutationem educédo, idc riciam curât, quod amp;: Diofcorides SC Plin. en 5 teftantur.

NOMIMA ET VIRTVTES

CANNABIS SYLLVATICAE.

CAP VT CXIHI.

HA N N A B i s alfa eft ufualfs, alfa agreftfs, qua nonnulh hydraftinam, Italf terminalem ap« penitant.R.adicc fimilis althææ,quâ nos ibi feum appellamus. Nafcitur locis afpen's SiC fecusuiasaefepes.

i Ad mammillarum dolorem»

Herbam cannabem fyluatfcam tiifam cum axun gia imponas,difcutfet tumorem: Slt; fi colledfo fuerir, exfparget.

1 Frigorc exuftis.

Cannabis fyluaticæ frudum tn'tum cum Urticae femine fubiges aceto,SC eis impones.

COMMENTARIL

aNNABIS huius hiftoria quia imperfede ab Apuleio tradita eft,ex Diofcoride illam fupplc bimus, quificcamtradit, Similes althææ uitgas profert,minorcs tarnen, nigriores, craflio res^,altitudinc cubitali. Folia habet fatiux fimilia,afpe-nora

DE RVTA MONTANA. CAP. CXV» 489

riora tantum amp;nbsp;nigriora.Flores rubefcentes lychnidi fi.-miles.Semenucro et radices altheæ.H^ciUelib.î.cap.vff. Plinius lib,10,cap. xj. Cannabis,ait, in fyluis primum na ta eft, nigriore folio 8C afperiore. Exfparget.) ideft, C.I» difqcietamp;ldifcutietatqjrefoluet.Et hoe melius qexpur get. Exuftis.) loco exuftis,exemplaria noftra habent 4. conftriäis, id eft contradis, rigétibus, amp;nbsp;infrigidatis.Et hoc fignaffe tantum fatis fit.

NOMINA ETVIRTVTES

RVTAE MO NT AN AE.

C A P V T CXV.

R AE c I peganon ormon,Itali rutam monta nam iiocauerc. Nafcitur in montibus locis afperis,

i Ad caliginem oculorum amp;nbsp;ulcéra^.

Herbæ nitæ montant rofeidæ folia décoda in ua fculum uitreum mitte Ôlt;^ uinum ne tus admifce,8C fie inunge.

a Ad præcordiorum dolorem.

Rutam fyluaticam contunde in uafe ligneo, dein de de pulucre tribus digitis quantum præhendere po tueris,mitte in calicem,Sô uini cyathum unS amp;nbsp;aquae: calidæ cyathos duos,da bibat, 06 contineat fe in ledo modicum,mox fanus erit.

5 Ad hepatis dolorem.

Herbas rutas fyluaticae manipulum in olla noua 86 aquae heminis tribus,mellis tantSdem adiedo, fac inferuefcat,id^ per triduüm facies bibere, 06 fic plu# tes poter is fanare.

( -'i^o nbsp;nbsp;nbsp;' I^* afvlei PLATONIC!

4 Addifficultatem unnæ*

■ Herbærutæfylnaticæ caiih'culos noiiem conteri to, addicts aquæ cyathis tribus,et aceti hemina,8lt; fub ferueaCjS^dabibatcontiniiosdies nouem,fanusfiet»

■j Si muller intrinfecus aliquidmaU habuerit,

Herbæ rutæ fyluaticæ fernen contritum ex uino auftero da bibat praeter partum,liberabitur, r 6 Ad ftertentes uino»

Rutæ fyluaticæfemen cum uino potû,mire facit»

7 Adeosquosfcorpiopercuflerit»

Rutæ fyluaticæ fernen contritum ex uino dabis potui,dolorem fedat.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARII»

^VEMADMODVM in aliis aliquot herbis, fie 1 etiâin riitadediucrfisgeneribus,fcparatisagit g locisîde horten fi cnim fupra egit cap,8s, de fyl ^’uatica uero præfcHti,quâ Græcepeganon ori-quot;nonuocari dicit,hoceft,utipfeautorLatinereddidit,ru tammontanâ» RofcidæJ hoceft,matutinororeper-' fufæô^humentis» Simulierintrinfecus8lt;cO hoccii.

fi mulier in utero menih'uorum, aliarûmuefuperfluita-■ turn retentione aut poftpartum fecundæ retenticne labo rat 6C uexatur» Prêter partum,) hoc eft, quû non eft grauida nec in utero gerit,quoniam ut Plinius S^Diofeo rides teftantur, menfes cit amp;nbsp;fœtus in utero necat, Ster tentes uino.) idefteos qui uinoinebriati tanq dormien tes amp;nbsp;fenfibus menteep priuati lacent eöftemati ÔC amen ■^tes uinbuscp deftituti.

NOMINA. ET VIRTVTES

DE HEPTAPHY LL 0^ CAP, CXVI. 'l^

CAPVT CXVI»

R AE ci hcptaphyllon, Latini fcptifoliLim dt« cunt,Nafcitur locis cultis Slt;^ fabulofis»

i Ad pedum dolorem»

Herba feptifolio trita SC cum t luto tnixta, pedes oko» perungesjtertio die dolorem tollit.

COMMENTARIL

^EPTAPHYLLON herbamcandemeiTecôpen 11 taphyllo, Scfolo nomine ac foliorum numéro 11 differre,uocaricpnoftro tempore tormétillam, mperius didum eft à nobis cap.i, Scd dehacrc audiamus etiam que Hermolaus Barbarus feribitinqui^ ens, Hippocrates duo uidetur nouiffe quinqjfolia, Can^ didum,quod S^herbaccum, amp;procerius eft à terra» Ni-grum, quod humilius» Et eft quæ tormentilia uulgo diet tur,quinq}folio fimillima, nifi quod feptenq non quinq} folia habet, Poteft ànobisheptaphyllonuocari, hoceft feptemfolia»

NOMINA ET VIRTVTES

OCIMI»

CAPVT CXVIL

CIMVM eftherba notiffîma atcpdffîcilfsdi geftionis, SC mutationc Uu inflabiliSjSC uir» tutis mictualis,

Capiris dolori medendo»

Herbam oci'mû tritam cum oleo rofaceo autmyr tino uel aceto fronti imponas,mirabiliter capitis doa Ïorem fanat»

x Ad epiphoras oculorum»

Ocimum ex uino optima tritura, oculis illinitur»* P n

lAl COMMENT» G» HVMELBERGrt

• 5 Adrenes»

Herbaeocimifuccum inmalf granati cortice co# dum da ut bibat, mirifi'ce auxiliatur«

COMMENTÄRII.

CIMVM autfimauis ozimum,ab c^e/ZjCluod rcdolere fignificat,herba eft odora, quæ nunc bafilicondicitur,Teutonice baßlicn, Mutatio ne fui inflabilis») hoc eft,quum iam per con^ codionemôCdigcftioné in uentriculo mutatur inflation nes faciens»

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B AE À P 11,

CA P VT CXVIII,

R AE CI felinon, meliflbpbyllon, Prophetae hæma oru,Romani apiû. Omnibus notum eil,accrrimæcp uirtutis atcg midualis»

Ad epiphoras oculorum»

Herba apio trita bene en pane molli, oculi tegan» tur,mirifîce fanat,

• a. Ad arfuram ftomachi,

Herbâ apium decoque in aqua, SxT ex ea aqua da Utbibat,üaum fedat fîdm»

COMMENTARII.

PI VM hoccftquodnuncuulgo petrofelinum uocant,quod uel ex Plinio SC cômuni ufu con ftat, Plinius lib, to» cap. u» Apio,inquit, gratis uulgo eft» Nanqj raun largis portionibus per

iura innatant,Sein condimentis pcculiarem gratiam ha--benuquæ omnia petrofelino noftro conueniunt» Me-liflbphyUon») ideftapumfolium» Hæma om.) id eft fangui

DE CHRYSOCANT. CAP. CXIX. 2.95 fanguinem Ori, Et fic excmplaria noftra habent amp;Dio^ fcondes,nonareos, Arfuramftomacht) hoceft,adC.l« ardorem amp;nbsp;rofionem uentriculi amp;nbsp;orificii dus, quae pro uenit ex defedu humiditatis aut abundantia humoris bi liofi SCadurentiSjfitim^ inducentis.

NOMINA ET VIRTVTES

HEDERAE CHRYSOCANTHIS,

CAPVT CXIX.

GRAB CIS didtur cifibs, 6C chryfocanthos. Sic appellata, âd grana aurei colons ferat, i Ad nydropicos fanandos, Hederae chryfocanthos grana uiginti in uini fexa tan'o conterantur, ÔC ex eo uino term' cyathi bibatur per dies feptem, fiC per urinam lienis hydrops exinaa nictur.

COMMENTARII,

EDERARVM pluraeffegenera,habitueftfu^ pra cap.ss, inter que amp;nbsp;ea eft quæ ab aureo gra norum colore chryfocanthos dicitur, de qua nuncfeorfum hoc loco agit Apuleius, Lie- C U nis hydrops.) ideft hydropifis óC aqua inter cutcquæ lienis uitio accidit : maxima enim uim habet lieni meden do hedera omnis.

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE HENTHAE.

CAPVT CXX,

EDio SM OS Graecis, Romanis menihadici tur.Eft fuauiodore.Nafcitur in horns. Vir tutem habet thermanticam amp;nbsp;ftipticam.

P

194 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^» AFVLEI PLATO Nict

ï Adignemfacrum»

Herbæ menthæ fuccus cxpreffus adieóo fuïplni re 36 aceto , de penna inundxis, fine mora dolorem fedat.

a Vlceribus i'n capite manantibus»

Herba mentha contrita ÔC impcfita,ulcera ficcat» Lege earn menfe Augufto, mane primo priufquam Sol exear,m«dus,ad onmia fic dicens, Te precor her ba hedyofmos per eum qui nafci te iuffit, uenias ad me bilans cum tin's uirtutibus Slt; efièdii tuo,óveami hi præftes quæ fide à te pofeo,

COMMENTARIL

E N T H A nota herba eft, fie dicta à Min the puel la Plutonispelliceinhanc transformata, uti fa bulantur poctæ,Germani banc mint^en ^ iruß^ i»f«.^e«,aliquandouero wlÿnùt uocât,licetpo^ fterior appdlatio altcri etiam herbæ quæ eftoriganum communis fît, Gæterum quæ poft nomedaturas ante eu rationes ponuntiir,ex altero exemplariorum noftroruin adferipfîmus, Hedyofmos,) Sic diâa eft ab odoris fuauitate.^?u enimfuaueSC 05'^« odor eft.Plinius lib, 19» cap,s,Menthp,inquit,nomen fuauitas odoris apud Græ cos mutauit,quu alioquin minthes uocaretur,Vnde ue-teres noftri nomen declinauerüt, Graro mentha menfas odore percurrit in rufticis dapibus,HæC ille, Therman heam,) id eft calfadoriam.

DE ANETHO.

CAPVT CXXL

» Ad ueretn’ dolorem»

Herbara anethiim combure, amp;nbsp;in cineremeins commifce

OE ANE THO. CAP. CXXU ±95 commifce cum melle, deindeuulnusfolie ex aqua, dein myrtino oleo calido lau a, ôd fie medicamen ima pone.

i Loci' mulierum fî dolent

Herbæ anethi medicamine fupra fen'pto peffum fadum inijciatur ab obftetrice. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

5 Ad capitis dolorem.

Herbæ anethi flores cumoleo decoque,8lt;^tempo ribus illinito et alligato,mirifice dolorê capitis auferU COMMENTARIL

HNETHVM notactiam herbaeft, amp;Teutonicc diüeti uocatur, eftep nunc in communi contra colicamôtuentns dolores, ufu, Loci.) Lo C. 1», ci dicuntur mulieris uterus ÔC matrix ipfa. ' PeiTum.) QuidfitpeiTus autdiminutiuaformapeiTu Ius,docet nos Celfus medicinæ lib.Acap.w.diccns, V t ea quæ feeminis fubiiciuntur (pelTos Græciuocant)eorum hæcprcprietaseft,medicamétacompofita molli ianaex--cipiuntur, ea^ lana naturalibus conditur. Et Paulus Ae gineta peditam lanam eiTe dicitaut aliud quodcunq^to res digiti humani forma quo medicamenta fubftinctur»

NOMINA ET VIRTVTES

CAPVT CXXII.

RIG A N o N à Graecis heradeoticon, onitis,? afclepion, panaces, conila appcllatur, Lan» ni cuntlam gallicam et origanum nommât» Species cius font très. Prima appellata eft

, heracleotice,Habens folia in fîmilitudine hyiropi,uea lutfciffili umbraeufo cum femme infommicate iiirga

1'96 U AFVLEI PL atomic l

rum non frequent uel denfo« Aha eft onitis appellata fimilhma thyrfo hyffopi,fcd albidior, folijs cum femia ne lugt ac denfo 06 in corymborum uicem pendents Tertia agreftis appellata eft panaces,ucl afclepió,aut conile,utNicader pofuit,cum uirgis bipalmis tenuia bus,cS umbraculo fimili anethi, 06 floribus albis, raa dice tenui,folijs tanquam comunis origani. Sed funt omnes acerrimæ uirtutis ac feruentis»

i Adtuflim»

Herbam origanum commaducct, miraberis effe* tftum. Item origanum in puluerem molliffimum tria tum,ô6 mei ufe^ ad tertias deeoeftum, mifce, Ô6 exina defigurabistrochifcos, Ó6dabis biberein aquacalia da,tuffîm potenter aufert.

COMMENTARIL

ïl RÏGÄN V H etiam nota herba eft,quant Germa l ni nunc rotdoßen, nunc communi cummentha I nomine wolgrônuncupant.Cætcrûhiftoriain ipfius 86 genera ex noftris excplaribus huic ca^ piti addidimust quæ autem ab initio ponuntur nomina, fpecierum funtdifferenti3e Heradeoticon.) Siedida eftàciuitate PontiHeraclia,ubi optima nafcitur, 86 hoe ïdeo quo ab alijs hoc cognomine diftinda pro baret prima. Panaces ) Sic dida eft quod omnibus morbis medeatur»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE SEMPERVIVAE»

CAPVT CXXIIU

R AECi atzoon,alf) aithales,altj crithaIes,La tini femperflorium, 86 femperuiuS, hue ui# talem nominat, Semperuiuum nomen fum

DE SEHPERVIV 0* CAP. CXXIII. 197 pfit quod fit femper uindtsatt^ utgens. Nominatur ab aliquibus ftcrgethron, eo quod amonfica iudicca tur,unde S6 pro foribus à plunmis ponttur,cauflquot;a ex pcllendi odia. Efl: etiam ambrofia dida propter ufum facrum.Item buphthalmos amp;nbsp;zoophthalmos appclla ta eft propter fchema.Cubitales cuomit thyrfosjtobo re digitalt,fadle uigentes atq? pingues, cum folijs pin guibus maioris digiti craflitudine linguatos, hoc eft, linguam fimulantes in fummitate, inferiora uero fua pinata,fed in capite præftrida, rotunditatem oculi ft mulana.Nafcitur locis montuofis, in domibus etiam plurimi nutriendam ferunt.Nafcitur quot^ parua in parietibus arq? petris 00 rupibus ac fepulturis 06 uma brofi's locis: Et-uocatur ab aliquibus crith ales uel mia cron aizoon,quod à præferipta parua fit in forma,cx una radice plurimos emittens thyrfos fupernatantes uel circumdatos folijs pinguibus in fummitate acua tis,cx medio tarnen thyrfum bipalmcm cum floribus tenuibus 06 uiridibus. Sed eft communis uirtus fema peruiui herbæ conftridiuafiue redargucns, à Grata cis ftiptica appellata.Deniqt ad eofdem ufus 06 taliter bate adhibetur, ad quos perdicion 06 arnogloifon her bæ. Quidam etiam tertiam fpeciem addunt,quSGrac ci agrianandrachnen uocant,uel telephion,Latini ila lecebram, latioribus folijs Ô6 hirtis utportulacx. Naa feitur in petris, Ô6 habet uirtutem acriorem uleerana tern, cum ueteri deniej adipe fcrofis adhibetur, fed 66 duritias diifoluit.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad apoftemata.

Herbam fempcruiuS cum axungia 86 pane 86 co riandro fimul tritam nice malagmatis impone, mirifi ce autfpargitaut rumpit* . ,

A98 nbsp;nbsp;■ C O’MIÏ E S Tt G» . H V M E L B E R G n

1 Adhcmitritæum^

Herbæ fempennuæ folia quincß tn'ta in aqua call da potui dentun

COMMENTÄRIU

BMP ER VIV A herba eft,quam alq fedum,Ger mani hußxfurt^ nominant, Græce aizoon, id eft

*^^^^gnificat* Aithales uero, id eft ae^a^ilg femper^ florium Squires dicitur,à uerbo ^«^5^«, quod eft uirefco .amp;floreo,Erithales autem ualde uirefceus eft,abip/diäio neintenfionemamp;augmcntumin compofitioneadferen te»Atftergethron diciueft à uerbo s^pyM, quod eft amo» Etdemubuphthalmos amp;zoophthalmos idemeftquod bouis amp;nbsp;animalis oculus» è^s enim Græcis bos eft, ^wp animal, C(p3a.?{/J.àç oculusgt; Quorum nominum omnium caufamamp;rationem reddit autor in textUt Schema*) id eft lt;^/jicL,, hoc eft, figuram amp;nbsp;formam qua oculorum rotunditatem 8c fimilitudinemindicant. Micron aizo

on*) ideftparuum SC minus femperuiuum* Agriari andrachnen*) id eftagrcftemportulacam,co quod folia habeatadportulacæfigurâaccedétia* Hemitritxum*) Hemitritæos febris eft femitertiana: fic dicta quod totius duarumexquibus componiturfebrium naturxmedio tatem altera habet* Cuius duplex genus eft* Vnum cius quæ ex tertiana intermittente ôCcottidiana côtinuacom ponitur î quæ uel habet flauam bilem exuperâtiorem uel pauciorem uel æqualem pituite* Alterum genus eft eins iquæ ex tertiana continua 5lt;cottidiana intermittete com ponitur*

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B AE F OE N 1 C V L I.

CAP VT . CXXIIIfc

lt;') nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Graed

de F OE N I C V L o» CA P. C XXnn. ±1)9

RAECi marathron,La«mfoenicuIum, Om» nibus notum, Vrinam mouet dbo datum, lac prouocat* Ex eins thyrfis fiue folijs fuc» eus Sole præficcatus acuit uifum, Præterea fernen eius in uiroreconftitutum cum fuis uirgultis, itçmep radix. ÄpudHiberiam etiam fuccum dimittic tempore quo florefcit,admoto igne ex æftu eius thyr fus fuccum dtmittit,qui præ cæteris melier probatur ad acuendum uifum. ,

i Ad tuffirn«.

Herbæ fœniculi radicem tufam in mero ieiunus bd^at per diem nouem,fanabitur.

1 Ad ueficæ dolorem»

Herbæ fœniculi uiridis fafeem, ÔC aptj uiridis ra-dicem, amp;nbsp;afparagi agreftisradieem in pultarïum no» uum mittes, ÓÓ aquæ fextarium utfimul ferueant ad quartas, 8C ieiunus bibat per dies feptem uel plures, amp;nbsp;balneo utatur, ita ut in frigidS non defcendat,ne^ frigidam bibat,ueficæ dolorem fedat fine mora. j

COMMENTARH,’

V XIM V S hoc caput edä ex antiquis exemplar hbus noftris inhiftoria ab ca parte quæ eft. A* j pud Hiberiam,ufq; ad curationes. Hiberia au-rem proprie ea pars eft Hifpaniæquæ intra Ibe rumfluuium continetur: licet generaliter pro Hifpania aecipiatur

NOMINA BT VIRTVTES

HERBAE ERIPHII.

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GAP VT eXXV» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

, JOO U AFVLEI PLATONIC! ,

i^AE c i eriphion dicunt, Itali rutâ agreftem i“digitat,Nafdtur in Gallia in monte Sora« dt Figuram habet a pij, florem purpureum imilem nafturcio, feptem radicibus totidemep ram« lis afperis minimis^ irriguis, ipfa autê patula humo, omni florens temporCjfemen habet tanquam faba« i Phthißeis curandis*

Herba eriphion pifata 6^ malagmatis inftar impo fita,fanat.Succum eius in potu dato, miraberis uirtu temeius»

COMMENTARIL

VALIS herbafiteriphion, Apuleius fan's de-fcribit,eft^agreftis rutæ fpecies* Nec plura de hac dicere habemus, Quod autem in prius im preffo codice fcquii defymphyto caput,nos tanquam fuperfluens omifimusïtotum enim prius pofi-tumeftfupra cap^ystde confolidagt; IndigitantO hoc eft,digitoquafimonftrantes,nominant»

NOMINA ET VIRTVTES

HERBAE PETROSELINL

CAPVT CXXVL

HRAECI petrofelinon, alq fmyrnion,Latini apiumfyluaricö, Nafcitur in petris, fedeft fummum ac probabileMacedonicum, odo ris boni,hoceftaromatici, faporedulce, uri nam mouens, medetur uentofitatißomachi atq; coli 6^hijsfimilibus,

i Ad ferpentiurnmorfus»

Herbæ petrofelinipuluerem molliffîmum ponde re drachmae unius ex uino potui dabis, Slt; ipfam her« ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bain

de PETROSELIN o» CAP. CXXVI. 501 bam contritamplagæ impones, mirabens bonum efa fcdiira,

1 Ad neruorum dolorem*

Herba petrofelmon trita 2^ impofita neruor« do» lor cm fed ar«

COMMENTA RIL

■ ETROSELINON idemeftquod apium faxati Ic Scpetrapium : fic didum quod in petris na--fcitur, aliud ab eo quod noftro tempore petro 1 felinon dicit amp;apium eft, ut diximus. Smyr nion«) Smyrnion didum eft à fimilitudine quada her-bæquæ proprie fmyrnion dicitur.

NOMINA ET VIRTVTBS

B R A S S I C AE S Y LV A T I C AE,

CAPVT CXXVIL

iE*^^a R AECI crambenjalq cynocharon, alqcynï# chen,alij cynocramben nuncupant, Latini braffîcam rufticam, 0^ brafficam aliquicas ninam,Punici butzutzim* i Ad tumores quofcune^*

Herbæbraffîcæ fyluatfcæ folia cum axungi'a uetc re pifata, 00 commixta quafi malagma induces linteo lo grofTo aut in aluta,amp; impones,fanabitur.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad lateris dolorem.

Herbambraffîcam fyluaticam impones utfupra* 5 nbsp;nbsp;nbsp;Adpodagram.

• Herbam braffîcam conficies utfupra.Quod ft' ue tuftiffîmusdolorfuerit,eomagis efficacior crirfalus.

1. A P VL EI PLATONIC!

El ASSICA cftquamcaulem uoeâtob thyrfiSÇ caulis fui magnitudinem. Cuius genus quod-dam Diofeondes etiä agrefte amp;nbsp;rufticum facit, fatiuofimile,candidius tantum hirfutius^SC quod Græce Apuleius cramben 8f cynocram-ben,id cft caninambralïïcamuocaridicit» AlutaJ Aluta corium dicitur, quod ad calccos Sc alios ufus præ-paratum eft.

NOMINA ET VIRTVTES

H E R B AE B A S I L I S C AE»

CAPVT CXXVIIL

AsiLisCAM Graeci,Latinfregulamntincil pantHæc herba bafilifca illis locis nafcitur ubi fuerit ferpens bafilifcus, Non unum ge nus eft corum, fed genera funt tria, Vniis em eft holochryfos capiteaureo.Alius ftellatus. Ter» ttus fangiiineus,ut miniS, ÓC ipfe capite aureo, Hos om nes hæc herba bafilifca facile obtinet, fi quis earn fecu portauerit : fed nee uifa mala ei nocerepoffunt, Holochryfos autem,qui dicitur ÔC chryfeos, quod ui deritinfufflat SCincêditStellatus autem, qui ÓCchry focephalos afteritis, hic quod uiderir, arefcit 2C occia ditTertius aucem, qui SC hæmatftes óf chryfocepha» los,quod uiderit uel percuflerit,defluet,ut ofta per fe remaneant. Omnes uiolentias eorum hæc herbarea

guîa obtinet,Si quis homo earn fecum habuerit,ab o#

mnibus ferpentium generibus crit tutus, Eft autem «lut fa herbatalis fimilis trutac,foltjs oblongioribus ÔC angu öei» ftis et afperis,nigrioribus,radix eius pedi urfi fimilis,;

lademhabens aqrofumfimilem cheVdoiü«, florem

autem

DE B A SILIS CAgt; CAP; CXXVIU. JoJ autemichryfococciim.Qui'camlegetjfitmundiis Ô^ aich'^ drcumfcribateamauro Ôâ argento, cornu eeruino, foc^M ebore, dente api ino, cornu taurino, Ôé fruges mellia “”’♦ tas in ueftigio ponat.Hac utebatur Imperator Augu ftus.Stomachi dolorem compefcit : neep iecoris aut fplenis,nec renum, nec cordis doloribus obnoxium effe finit, neep ifchia,necp fpafmus, aut tuffis, aut colt dolor,nec^ hydrops eum tentabit:fufpirium S^ pecto ris dolores amp;nbsp;lateris fedat,amp;: ferpentium morfus exte nuat, fpifîôs humores intra corpus Slt; fel rufFum per wentrem amp;^ per urinam deducit,renes purgat, amp;nbsp;qui Menena accipiSt, eos à periculo mortis libérât: amp;nbsp;bre utter omnicorpori quod ea ufum fuerit,dat fortitudi nem gc fanitatem reftituit, in quo aliud firmius nu hilefl,

COMMENTARIU

B~’^I AsiLiscA cuius interpretatie eftrégula, no^ men habet à bafilifco ferpente,de quo Erafiftra tus,ut refert Diofcorides,hf c inquit,Cum mo mordent bafilifcus fufflauo amp;nbsp;quafi aureo co^ lore ictus fulget. Herba nobis igneta eft, nec inufuali--quo Cæterum quae in fine capitis Icguntur, fcilicet, Hac utebatur Imperator amp;c^ea in altcro exemplariorum no-ftrorum gentianæ,quæ bafilica,id eft regia herba dicitur, adferibuntun Holochryfos*) id .eft totus aureus^

Obtinet,) id eft, uincit 8(. ipforum nocumentis ad-ucrfaturrefiftit^ Chryfeos.) id eft aureus. Chry focephalus.) id eft aureum caput habens. Afterites.) ideftftellatus Hematites.) id eftfanguineus. Ru* tæ.) Hie alterum exemplar habet falicit Ladens) id eftfuccum amp;nbsp;humorem.

E IN i St

aa

IN D E X