BAKSTS L DIANA MILITIA HV NG ARA.

Hoc eft :

PANEGYRIS ET VERA METH0gt; DICA NARRATIO DE VIRTVTIBVS , V ITA, MO RIB VS,PROGRESS V,DISCIPLINA BELLI, Rebvs GESTis, Morte

UlTSTRISSIMf CAROLl, MAGNANIMI PRINCIPIS ATi^Ê Comitii »«Mansfeld. amp;c. Sereniß. Außria Archidacis M a t h t ae,I m fera t o r i s belli Hungarite inferiorü V i c A R i r.

^ilgt;U4 neruofa militari frudentiaelucefiit labcriofaexfugKatio STRTGONH (^ VIZZEGRA-DI. Sicati ettam habitapnltacum Turcif, ^ 'veUtattones. Conß^nata ioipßs faßrii Strygonienßbw, ^ N N O M. D. XCE.

A

NicoLAO Gablman qui Gloriofift, Cæs: Avg: Rvdolphi II.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iulTu interfuit omnibus rebus.

^uncprimum, ^aediHcanae acprftdenter.optimi ducis IdeaiquMisfiriptale^antur,typte Ultimata.

Francoforti 'J’ypis Ioannis Colli tij, Impcnfis Pauli BracbfcldiJ,

M. D. X C V I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

CORN. TACITVS lUI. AN.

NALIVM,

PAvci prudentiti honeßa abdeteriariiitStVtUMabnox^fdifceinuMtptiffe!

.tHoruni euchtiskocefiiur^uieriim, v! pro future, tumimmui^ obleäationä ^fferunt. NaKfilm gentium, varie tut es praltar um, dart ducum exit m reiineHiae rtdintegrantlegentiumanimuin.

Henrico abrahamo ab tiNSIDEL , DOMO PHOENICH MONTIS AN-TlQVÆ NOBILIT ATI S ET EXP F. RTÆ PRVDENTIÆ VIROÎ BluftnlTuni , optimi petris Principis, Fridenci Wilhelmi Saxonix Ducis, amp;c. Tutons, atq; Eledoratns Adrainiftraioris, amp;c.

intimo Confiliarilt; :ætcrn um féliciter voue D. N. F.

N I C 0 L A VS G A BL M AN.

Id E N quid otium amp;nbsp;dolor faciat? illudjiiegotij intermiC-fionegt; hic amilTorum memoria affeétusfatigat: douée de-fidcrij voto fucritgenij debitumexolutum. Mihiacerba mors magnanimi Principis Mansfcldij vtcunq; attuliti otium,quiabellici laborer in caftiistardiorcs : dolorem,

^uia quotidie Achillem hunc Germanicum repetiui. Vtriq; malovt iiedercr,morc illorum,qui funt aScorpionibus icli, otium otio, amp;nbsp;dolorem luétufumfolatus: Sctenuiterfcribcnsquxvidijamp;folo indicio ftpetens, qux fua ipfius contcmplationemirificos virtutun; excitant ïinorcs.Tibiautem Gcnerofifs.Vir,mancipoilla,vtmcocxcploadurn-lgt;ratavirtutumMansfcldianarum imagine C a rolvm Principem fc-mirediuiuum intucaris, qui tantó fiii recordatione dignior, quantó ipfemetdiuturna experientia clarus, acutifiimè nobiliflima ingenio-fumcognofcls.Taccodcvetuftiflimanobilitatc tua, nihil de poli tiffi-•nisttudijsaddam. Duohxcfilcrcnon polfuin,quodiuxtaHomcrica-næ Mufæ oraculum iFcXu-jysTO;, diuturna orbis peregrinatione mores Iiominüatq;fenfusRcrumpub.fisapprimècontcplatus:qucmadmod{i aulx noftrx oculus, amp;nbsp;tam belli quàm Sacrati Imperialis auditorij Pra-gælmpcratorius Confultor,Bartolomxus Fezzen in Vlrichskirchen, amp;optimi viriamp; optimiciuis, amp;vcræ nobilitatisexemplar,tibi eft tefti-nionio,cuiadhuc feliciffimo Conftantinopoli Oratori Cæfarco,familiariseras, diligcnsamp; tui amp;publici aliorum officiiratiocinator. Qu^oJ fubitö mihi mens mea fuggeffir, quado primitus cepi te in caftrisHun-garicisvariafortunavfusantebienniumnofle: Virum,paccoptimum, Bellofortem. Quxcauffiaelt, curhxcquoq; Mansfcldianaftyloamp;tra-ftatione plurimum arida. (Q“,’ affiduum clafficum patiaturfedatasin-genij viresy mittam ad te, vtnimirumoccafione horum tibireuoces, quxaliquando inter nos de reftauranda belli difciplina, de folo Turci-cobeHo ad hollis vfq;internccioncm ftrenuè vrgendo,pioinpatriam ftudio aólaifublatis nundinatorijs callris,qux nouo malo hollis perni-cienijiStriumphosnoftros remorantur. Sictiam moiieo faliuam tibi A z dcfidcrio

idcfidcfîolïijngariscjgaudcbo cupide motan^quiafeculumjioc eft no* ftrum^quo tui amp;nbsp;tui fimilium operæ maximus vfus. Verum nuper inau-diui cxcclfum tibi locum in Principe aula Saxonica,apud inclitum Du-cemFridcricum VVilbclmum.Elcóloratus adminiftratoré pellucidum optimi patriæ Principis exemplar adignari. Quo nficio duplici nomine fum gauifus,amp; quia publicædignitati tuæcordicitusfaueo:amp;quiapru“ dentifs. il!e Principû ab auito amp;nbsp;proprio diu merito clogio , dextralm-perij manus,fidofitpolitidimo ingenio tuo hacMonarchali armatior-bisxtatcad refurgentis Reipub.noftræ cómodum , atq; Mahometanx cateruxintcrnccioncftrenue vfurus. Vndealia inferiptionisfurgitra-tio,quàm vetuftidimafuppcditatMansfeldianorüComitum Principali dignitate familia, quiScrenifs. domus Saxonicæ feudales, blande haue nouiter Martia virtiitepartam gloriam laeti ofculabuntur, quemadmo-dum tu illisamp;audtoramp;approbatorfisfuturus.

Quod fpcrauialiquidardorisab hifcc chartis meisadditumiridarn propioreillaru intuitudefpero, quiaolctpyriüpuluerêamp; equinasfor-des,nó oltü Dcmorthcnicüimanu prius quàm animo feriptæ, amp;fcriptx perxquos vt aiu nt difpofitos quatriduo:amp; fcriptx pro folo, triftitix fo-latiû,nôSole,Mansfeldianæmilitiçproftansdocumentû.Qi^æcaufaeft cur plane abijecerim quasuis:aliameditaturus,quorii fenfu mancsafSce rentur.Verii vrferunt,quibusamp;impcrandi amp;moucdi metus eft, vthxc caftrcnfiapatercrviderclucé,quôdeflent,quçfuas repcrirentfidiffimas ftationes.Q^ibus tui obfcquio morem gedi, vt vidcas malle me turpiter apud aliosaudire, qua permittere tui iutuitu femelquouismodoeruta inuerti.Vt bonus fim,fcripturictis mei men té primus impulifti,amp;abscs vifu amp;præsés voto meo in caftris,vbi prxterflucti ore,manu librarij hjc fcriptitaui. Adeo fum tenax ingeniorri,quæ inSolioRcgö atq; Principû Germane Romano genio virefeût. Scio n.adhucedein veftra Alcinoi aula prxftS, viros dignitate ac fumaprudétia nobilitatos,DauidéPheif-fer,Samuelé Mosbach,vtrofq;Canccllarios,illûElcâ:oraIcm,huncDu calé.Addo Abrahamum Bock,VVolgangum Eulenbeck, loan. Georg. Godelman,quorûiHiïolailluftrifama,hic vnicus meusGodclman,amp; odicijs amp;nbsp;amicitiamibi notus,tantó omniü mortaliuReipub.ftudiofif quanto pedimus ille, qui candé malitiosè ignorat.Si óia recenferé, qux laudis mérita mihi abillis cöftant:adcntadi ftudio notabor,ctiius causa proeul babuifemper. Sicogito,vos omnes ede Freymonianx Germa-nitatisantiquxfidci fobolcm : quemfuavirtutemagnum ImperijGer-manici RomaniProcanccllarium nofti:literatifs. vyçcorbi Chriftiano jnfignitcrgratü,amp; validis confilijs profpcrum,Ioan.VVoIgangüFrcy-nioniumab Oberhaufen,nobilifs.generis, Cxfarci Sceptri nobifcum incliti Principis veftri cxemplodeuotum, qui inftar omnium finisPa-pinianorii amp;nbsp;finis quoqj litcrarü, Vak. Ex call ris Stryg. Cat Nou- WJ’

• -A. C J{ R M Î U II l R o I C y M.

AD ILLVSTRISSIMVM PRIN* ClPEM CAROLVM COMITEM A MANSFELD, OM. In Ho LD RI N G. amp;C. Sac RÆ Cæsareæ Mai£st. Ro-dolphi II.amp;c. Supremum MiIitiæDuccm,EtRegiæHifpania-rum Maieft. Confilianum, amp;c. Cum fualUuft. Cclf.

Pragæeflet: Scriptum

A

GeORGIO PoNTANO A BrEIDENBERG CoMITl B Palatino Cæfarco amp;nbsp;Pocta L.

Vc tua te virtus ô iUuftriffime Princeps

Càtoleflos Mansfcldiadum,gencrifq; labantis Vis,miranduni incrementum virtutis auitæ NominisatqTtuimeritiqueæterna perorbem Gloria, fublimcmduxit,ftatuitquc theatro Virtutum nobis lpcâ:andumHeroa potentem. Ecquis emm nefcit quantus pro numinc fummo Proq; fide vera fubijfti prælia victor, Noucrit Hefperidum tellus.,timet impi us hoftis Acceptas dades, truculento Marte triumphum. Et tua per eunetas diftufa eft gloria terras. Hinc tibidcfeflæmundi fpes vnafcncctæ, Orbis amor,cui fata Deufq ; hîc plurima (pondent Venturis annis, in quem res tota recumbit, Auguftus femper magnufq; Monarcha Rudolphus Vitalis fefto, procerum (pedante caterua Applaudente omnipopulo amp;tua fadacanente. Ipfcmet hos rar os pariter largitus honores Vnicusex toto eelebreris fanguinePrinceps Imperij a(renfn atque omnes Heroas amp;nbsp;inter llluftrcs magno fulgeris nomine amp;nbsp;armis, Torquatumque fuo fccit fplendefccrc ab auro. Huc tua te.virtus o iUuftriffime Princeps, Huc labor iUe tuus,grauiumque sterna laborum Cura, gerendarum xerum beWque ferocis f

• * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A 3 Dexte-

Carmen Heroicvm.

s,. . Dcxtcritas-laudata,tuumte nobilepeftus Et cidturaDeiinprimis tc duxit amp;nbsp;ipfum, Omnis Mufa tibi,iuucnc(q; fenefq; precantur Et praui amp;nbsp;magni amp;nbsp;quibns eft tnagloria curæ, Cælcftclq; fanent eines tibi,terra polulq; Gratatur,ûlue, faine illuftiilTimc Princeps. Eia âge bellomm fortnnatiftime Princeps Et ductor,te fanda fides ce fanguinc Chrifti Emptacohors omnis, tc feliciftirna terra Chriftiadnni,Vngariæ afflictæ magis anxia tellus, Et caput iraperij regnorum plurimus auctor Magnatelqnepari expectant adprælia voto, Danubiufquc pater,Drauus,Sauufquc Tibifcus Tevocitant,turrefquealtis è moenibus vnum Expeftant noftris ereptæ cafibus olim, Et violata fides mifemm depreffa caterua, Tclachryniægcmitusquevocantvariata Tyranni Supplicia,ætcrriiqne Dei contemptus amp;nbsp;aufus, Inùndi meritumque tunm nomenque deeufque» Optatufque Deinutuperdura triumphus Prœlia,amp;infandiMahumctis fumma ruina. Made animo, virtute potcns,amp;dextime Marte, Eia age progredere, eneniat longa expedatio votis. Nil te vexillum Mahnmetis,fulficar cnfis Terreat, indigna; nil te colledio gen tis, Ipfè tuis aderit votis Deus,omnis ab alto Angelus auxilio veniet, iuftiftima caufa CaufaDci,fidei caufacftamp;caufa bonorum

, Hïcanimos,armaverbis,hicfpiculamittc, HÎC vibragladios,cundos hïc cogc potentes, Exerevirtutem,tcrraspopulo(queTyranno Eripe,ceuTambcrIanusconftringecathenis, Baizethi fimilem caucaq; include perenni. Sis Scanderbegus, quem fi natura creaui t

Vidorem •

Carmen H e R.o r c v w.

Viftorem infignem,infandiim fis Turnus in hofiem, Vt quid amp;nbsp;hoc dicam, tu iam Mansfcldiusefto, Qiii quondam, temet fupera,virtutc manuquc. Et proprijs aufis nomen tibi conde perennc.

V t Mansfeldiades,amp; qui nafcentur ab ipfis, Quique tuum nomen capient animolius arma Arripiant,poft te longe veftigia clara Felices incant Mansfcldo nomine dufti, Iam vidcor Ipeftare truces ad prælia genres, Exhalarc animas,milêrum Ipumarc cruorem, Barbariem domitam,tcrras gentesque rccepta, Plaudcntcs populos, amp;nbsp;ad olcula grata ruen tes, Et tibi muniras arecs amp;nbsp;caftra parère Angelico duftu,viftum vinftumque Tyrannum, Vngariamlætam viftricem exinde cohortem, Laurigerasque comas diftuvifuquetriumphos, Mirandos;ipolia,amplatrophæa,infignia,pacis Incrcmenta,nouæinfperataque gaudia terra:, Ibimus hinc Solymam, Græcas luftrabimusoras, Occiduis terris rurfus iungentur Eôæ, Atq; erit Augußi augufto quod tempore dudum Cæfaris vt fieret, verbis fignisque notatu.

Sis felix ergo, amp;nbsp;vox omnis concinat Amen.

Hæc tibi currente ftylo Princeps properante camœna Intantoplaufit procerum cumnemo poëta Scriberetemeritas laudes, amp;nbsp;præmia lauda, Sublimi titui is cecini, tua gloria digna, Atq; facerZelus, quo nnnc rapicris in hoftem Pro Chrifto amp;nbsp;populo,tantis pro millibus vnus.

Det Deus optatas vires, finemque petitu, Hiftoriamque tuam vates conferibere pofiim, Mansfcldi illuftris Princcpsamp; dextra Rudolphi CæfarisJmpcrij clypeus,defiruftio Turcæ.

PAV-

PAVLVS BRACHFELDIVS BIBLIOPOLA Francofordianus Candido Ledori

S. P. D.

^I mihi ( Candiiie Lector ) ea-vie Ungut z^faneh fieUandafacultMeJfet, quam olim Feri-■clem,qui eloquentiafuafulgurare (^ tonitrua ciere diclut, habuif/efanbia antiquitoe affirmai , autffitalie miht effiet tUffierendi facundia, qualis quondam Ciceroni, fonti iUi eloquentit fiaturienti (ffi in exhaußofuerat, qui Oratorium artemnon auxitfilam.fidlange etiarn late^ fropagauit(vt'verbis SabeUidUb 7.'vtar)quodmultbpulchriusfuit, quamßRomantim Imperium auxiffiet:ß,inquam,tanta autßmilis eloquentia copia, 'velaimalthet cornu mihi effiet, deprtcelßs ^ heroicis -virtutibuSide rebus laudabiliterge/lis, deprtclarijpmisßudß beUicis lUußriffiimt Principis Caroli Comttis d Mansfeld,Sacratiffimt Ram. Imperat. Rudolphi II.(^c. Supremi militia Ducis,ó’C .feUcis recordationis;ante alt os facile in medium aliquidfingulare proferrem: Sedcum Ungut defeUum, eloquentit inopiam, ingenq imbeciUitatem in meperpen-derem,mihi tacendumpotius, quam ineptius de ilUs aliquiddiffierendum me herde arbiträrer:

Neq,meateiunacommendatione fuamlUufir. Celf indigere equidem crederem,cum (je alq amp;nbsp;certeprtßan tißimi virtfuere,qui eiufdem Illußr. Celf. vtrtutes,laudes, amp;nbsp;respnclari gefias ad cœU altitudinem folutis (fhgatis orationibus mirißei extulêre, inter quos nonpo-ßremum locum obtitiet R, P. Georgius Schererius, quimfuameisfumptibus ante annum pu-lUcata oratione de prtcipuis (ffi pulcerrimis eiuflêfortißimi Principis Mansfeldtaci, ijtpote de fortieudine,deprudentia,deiuflitia,deliberalitate,depietate, qutfundamentum eU(teflante Cicerone ) omnium quot;virtutum doble declamauit, zßpeneomnemtotius eUwvitt laudabiUtet peraclt curfum accurate perflrinxit:

Poffiem hue adferre non in elegant Carmen Encomiaflicum , quod in noßri Principisp‘^ defunbit laudem conferipßt ClariJßmus Vir D, Valentinus Leuchthius Comes PalalinUf Cf fareuSiQrc. §^odtta incipit :

Carolus Hcroum quo nonfeUcior alter

Princeps, Belliger Am noßrifortißimus tut, Bios Alansfeldiact decus ^ memorabileßirpü, ReUtgionu amans,cultorpietatis auitt, Martepotens, Getico quiformidabiUs hoßt, §luempatHlo celebrant folum tot in orbe triumphi, Heufatis rigidis coneeßit morte peremptus.

Viuere qui dignus fuerat 'velNeßoris annos,(ffic.

inter ifios ^ aUos ExcellenttJfmos 'viros prtclara quoq, laude dignus eH DobUffinuU vir Nicolaus Gablmannus, qui ipfemet omnibus rebus prtfertim in Hungaria (ffi circa oppH' gnationemcaßri Strygonienßs geßis interfuerit, quod hune trabiat um, quem modo typist fumptibus noßris exhibemits elaboratum , de ■vita, moribus,progreffiu, dijcipUna militari,amp; morte eiufdemfeUeißmi Principis hißoriciferipferit, c^ earn eb caufamappoßteMansfeldia-nam Mihttam Hungaram nuncupauerit:Teautem Candide Lebierrogatum 'volumus 'Vt opt' ram,ßudium,fumptus, curtts, (^ labores noßros in tui 'vtiUtatem, commodum, vfum 0'1'''^' tiam impenfos boni confulere ,nofq; admaiora meUenda, promouenda 0' ad commune Reipt^' augment um inoemenlumysfttßanda engere (ffi excitare non dedigneris, Vale.

MANSFELDIANA

MILITIA HVNGARA.

Ragæ adhuc cram, quando C ARO-LVS MansfeldiusPrincepsexBelgio,àgloriofifli-mo CæfareAuguft.impulfu Gcrmanonimproce-rumvocatus, eó cum numcrofo famulatu deci-

1^0 Martij advcnit : qucm fuperiori anno in comitijs Ratisbo-•ücnfibusfacrilmperij Principcm, vnitis ordinumvotis nun-cupatum, C AE S A R publicè Imperatoriæ dignitatis, cquitem creatnm manu Serenils. Archiducis Matthias (qui cum IHu-fttilhmo Carolo BurgavioMarchionepræfens aftitit,cuius fc-ftivitatis fignum publics cpulç trium Principum accubitu o-■ 'ftendcrunt) infigniBaltheocondecoravit;jurata fideprius,per cxcclfum procanceUarium Imperialem loh.VVolg.Freymon-^•um,gravi amp;nbsp;prudentiffimo eloquio exada. Paulo poll circa Ptincipium Maij, fecefiit me comité Viennam, ubi tota ci vitas wdebatmilitum furore, quiobnonfolutaftipendia invicinis iocis hybernabant.

Paduseftfubitocum prefedis, quorum alij cum illicita

1 iege,quodvisprofe, non militibus fuis attraherent, graviter in ’» Ülos eft invedus, novum efle diditans ;pericula belli ad grega- ’» dos,lucrum ad Duces pertinere.

Mcmini,quendam intemperantis lingus prçfedum vc-■ i^iaintroeundi petita longùm de nummorum paucitatc con-1 queri,cumille: Tacc,inquit,garrule,orequàmdextra melior: fi caputincaluerit ,cavc: belligerare non cauponaribellumo-portet,videovosclcmenti6.Cefarismeipecuniç,nonhofti-businfidiari •. hand Germanum hoceft.

His didis tergo verfo ex oculis dilceflit alter,quia optime

B

î MANSFELDIANA

noveratjiftam vocë certißimu idus nuncium, fi quis duriusin-ftaret.Vbi ego aftanscollegi,natura efle iracundû Principem, fed cum ratione fcnaper,quia praedixit cuivis, qualem efic vclif, qualifq; ipfemet erga ilium fitfuturus. Quæ fobria mentis com motiovirtusapud mc,nonviciumcft:præcipuè in belli Duce, quemferratasfæpè voces habere oportet.

Scd nolo iam latiùs in caftra evagari: fatis eft in prima porta gradumfixiflc,oblongos munitionum circuitus, quos ablque certismetispervagarinÔpoflüm.Itàagam,utvideasquid âme expedes. Quatuor hint,qua; vulgo à belli duce defidcratur:Sci-entiareimilitaris ,virtus,auûoritas, amp;nbsp;félicitas, Quæ omnia mihi certos cancclloscircundabunt,extra quos egredi nöpof fim,licèt maxime vclim:operam daturus Ïcduló,ut tota optimi Herois vita,fi non penitùs,attamcn aliqua exparticula fimplici coloredcpingatur,Nihil.n.hicdcIIluftribusnatalibus,qui ante milleannosinterduodccimSaxonummcnftruos Rcsiulos re-lati,fortimmægentis Principes extiterunt, quemad : hodierno ctiam die Petrus Erneftus,pater noftri ævi ducum prçftanti^.o-éluagenariomaior: Lucenburgicoprincipatuicftabaurco Hi-fpanorumRegePhilippoILpra;fc(ftus.Ncq5 Belgij autErancie, ficuti neq; Hifpania: militiam attingendi animus cft: proptereà quödcxcquocurfui dilpofito,vclmagisex volanti Martio Pe-gafo,ha;cpraetcrflucntc ore didito: incertus,num amp;nbsp;quando Mufis meis otiu fucrit datum,ut quæ ardua, pro æternitate po-fteritatisintotisAnnalibusHungaricis molior, dccentigenio ex magna lege belli pcrducam, Sicuti quoq; inter media belli tormentorum fulmina noticia penfum afTuetusduco.

Miror.n.molliculos fèculi mores,quodchartacei milites bclla declamitent,qui neq; caftra nunquam vidcrunt.Quidgc-ftum,fcirepoflunt:curitàgeftum, cur féliciter aut perperâ col-latisfignispugnatum,Icirenonpoflunt. Ego, quodparuapud melitcrarumeft,haufiindiverfis amp;nbsp;variésLycæis: olbr iUorum ftudiorum,quælcgnis otij fuut vclamcntum;fcnfibus menti coniunóüamp;.

MILITIA HVNGARA. 3

Coniundis.Atqjiamrurfusmehoeûcribelliaufu militiæ ma-cipavi,utventofi orisfucata volubilitatc pofthabita, experiar, quanta fit totius viri ad arma propenfio:amp; quantum fori arma- gt;nbsp;^aPallas fibidepolcat. Tuconatibusmcisfave,atq;iamquae-^oignofcasruditatimihil apudnosfubtile,omnia(ut nofti)funt *Uduritie,armorum,laborum,periculorum.Nuncadprimum:

CumfincMaijrelida Vienna Hungariam amp;nbsp;primitus ma-gnoardoreingrefius:danslocumVeteriburgum,viginriquin-^Uemilliapafluumàlaurino,quô Cæfarianæ copiæ uniantur. Vix mille paflib.abeftoppidum VVcfelburgi:quondam homi-üibusfrequens: nunc oblaurini hoftilem vicinitatem habita-torib.planèviduatum:ubifuitprimis caftris principiumifoffis ’juadrangularibus militum labore munitis.

QupinopereCAROLVS Mansfcldius, cum inclitoCA-^OLO BurgovioMarchioneftiprcmocquitumPrsfcftomaa-' gni ludicij ac laboris Principe,fuit primus: nulli ex quovis ordi-nc militumfodiendoiceundus. Confedis iam ex parte agge-ïibus, Danubium fubitó cymba transmifit: gladio latcri alliga-to faliceta metens. Quod exemplum reliqui omnes fecuti, Hno diefafciculorum myriadibus, cgcftætcrræimmilbs caftra örcumvallarunt:ubi coram didici : Ducem belli ficutad hono- gt;» res,itàetiamad labores arque pericula primum efle oportere. « Vnumverótibircccnfcbo:quod perle durum,arguit difcipli-nam militarem alijs, quàm civitatem,legibus contineri.

Dux cohortes peditum erant in præfidio arcis Veteribur-gi^quasiuflitin campo cum reliquis copijs coniungi : cui man-dato fanèilli aliter parère nolucrunt, quàm ftipendio perfo-luto.

Agnovit Mansfcldius juftaperi: amp;nbsp;per literatiffimum Ar-Holdum Hclium,fibià (ècrctis,quingenros taleros ex fuis, præ-fcfto ut partiretur inter fuos,mutuavit;recipiês bona fidc,intra ^cs quatuotdeeim de reliquis fatisfa^um iri.

Ba Noluit

4 MANSFELDIANA

Noluit miles totiusdebiti exactor: monuit Mansfeldius iniquainbelli arriculo peti: ne petulanter iræ cau/àm matu-rent: fore ut extrema ruina pœniterent. Imperabat arci, longa militia amp;nbsp;nobilitate clams SigifmundusHager Audrius, qui interomnesitàeftlocutus:Moneo.vos ô ftatres, utceptodc-fiftatis : quiaPrinccps mortem minatur nifi excatis,

Moriamur, clamitarunt aliqui ; pccunijs nonmorte o-pus cft.

Interim à Mansfeldio venitnuncius,qui Icifcitareturquid lenfus inobedienti militi eflet:renuncianteillo,antiquum ob-tineri : meavolantemfignificare jufli t : vel excundum vel mo-nundum.

Iniunxcrat adutum præfedo arcis Hagcro, ut tonnen-tis undique collocatis transverberarct omnes: fruftis in aëra difieétis:qua voce milites admomti, relido pctulanti aufu/nne alios fubiccuti.

lamcirciter viginti paffus confecerant, quando per ali-umnunciumillis obviam milTum percundabatur: num legi lè militiæ puniendos committerent, vel minus.

RclponditPræfedus: le Iure militariinnoxios animad-verfurum. Quo dido : age nuncius, amp;nbsp;fequere: aflignatum in caftris locum citiuscircumvallato.

Qinntaiameratpomeridiana:amp;fecundum renunciavit Mansfeldius cohortium præfedo, ut autorcs tumultus puni-endo,dilciplinïbütisfaceret, vel icvcuim juftitiæ patronum ex-pcriretur: puniam, ait, omnes ;amp; craftina lux locuples teftis cfto.

Node infequenti, tres fuerunt autores ex vigilum fta-tioneaddudi,amp;manèmomentanco militari judicio poftcau-faedi(ceptationemmeritiiudicati,qui fune morcrentur. Vnus crat ex Suevica nobilitate admodum cgregius adolelccns : nu-per ex Acadcmico literario gencre ad arma dclatus: Rehqm ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duo

MILITIA HVNGARA. j

lt;îuo ordinis gregavij: Sed primum favor defendebat: quem Suevicæ legionis Præfedi apud Mansfeldium follicitè auge-1 bant: afTerentes unicum amp;nbsp;Patris amp;nbsp;familiehæredem; nuper quot;nbsp;cxfcholis adbcllacxpericndiamoretradum: nihil malignita-i ^efedineptitudine juvenili aliorum inftinftupeccafle -.redde-; ^ci affli dis parentibus, quem lèvera militia, mortis lege neca-i vit ;

j nbsp;nbsp;nbsp;His didis annuit voto Mansfcldius : fed priufquam nun-

j dus retro curfitansifta renunciaretPraefedo, lam ;

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Informi let hi nadut trabe nexus ab alta.

düfpenfus iam erat mifer. Quo cognitoMansfeIdius:Efto,a- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta

i 't)Cx reliquis duobus unus, quimuneremeo vivat^cd judicio

i ^eflera pcrmilïb : cuius ja du qui Ïiipcrior, vivat ; alter moria-

’^n ftabant utrique fune collo inieda: Et tefferam vitæ ac

ôvortismagiftraminvitiapprobantes,maiorilpequàmfiducia,

*ftiftolànèmetu,apprehcnderunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

( Primocecidêrc Ïèx:alteriunaprimùmquatuor,Deinde •

1 poft fatalem gyrumlccundateircratardiùsconfidens,triaoftê-

• lt;Üt; unitate primo fuperato.

' Qua nimirtfln lætitia circumftantes effufi ,ob redditam ’ 'Hi vit am hint gratulati,amp; fune collo dctrada comiti infœlici

1 öAortis obcundx patientiam, quæ ab alta arbore fufpenfum vft fublècuta. Qua iam fama invalefccnte omnium animi fiint confternati, mortem ex minima culpa fibi ominantes. Qd pœnarummetus effecit, ne facile quisfolitaspetulantiæ Rhenas laxarct.

Exquibusiam eolligis, optimum Heroëm militiæ fun-Haiucnturn in fcveradifeiplina conflituiflè,quam alijs quoque vxperimentis confirmavit.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundo Aug. graviterfumus ab hofte pulfi ; amiffis ferè ; ’ïucentisin pomendiana quadamveUtatione; quant noxtan-^em bono genio intervenir,

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B i Nimi-

6 MANSFELDIANA

Nimironi co tempore magnus mihi eftPrinceps vifïis:f(gt; tacaftracrantmetuimplctaJixarum, colonoru turbahinc inde rebus convaütis difcurrente. Quod metuens Mansfddius reduxitcopias:non obfcurè volvens animo, ut ponte rupto Ïp'em fugx omnibus tolleretrcundis ad tuitioncs caftrorum inter vallacollocatis. Tandemmecum mandato aWegavit ad ftationes Vigilum,quibuscdicere iubebar, ne ulJum mortali-umabïqucpræfcitutranfirepermitterent,nifi muliercs auta* dolcfcentes oftodccini annis minores. Quod ego religiose ut fuitdidumexequebar: Ilico venitHungarusEques ( vul-gö dicunt HuiTarum ) domum fè mitti afferens, ut hcræ fua: fi-gnificarct, maritum prælio necatum, Atpræireimpeditus, ur-fittranfitum vehementius, fine dubio neid us ,pcriculo capitis lege belli excubitorcs viæ moleftari: fubitó accurrit unusà ponte ad Mansfeldium: de Hungari importunitate conque-rens: cuiPrinceps:iubeo fiilpcndi ? «Sc fubitó loricatus, ocrea-tus, equo detradus, fixb veftibulo pontis bifido ligno eft ne-catus. Quo exemplo reliqui attoniti,cautiùsfugam funt mc-ditati.

Miles etiam univerfus voce Mansfddij audita, libidino-amp; licentiæ immemor,nihil nifi DEO,amp; hominibus gratum e-git. Quocunq; .n. exercitus perducebatur, plané vacuas rapinac nianus gefllt: colonus in villa: civis in oppido: opilioncs in campo: tutimuniafuaperegcrunt: Hincfaftumcft,utplurimi ruftici ex vicinis pagis cum exiguis muneribus,apudlèutdivcr-teret, enixèrogârint: tutos ie ab omnibus fore arbitrantes, Deque arborum frudibus, qui alias guloforum funt prada, diffifi.

Equitem vidiapud Comorinum, qui fepimento trans-miffo cerafis infidiabatur: cui alter: cave,ait,mi frater, cerafum attingas, quia Manifeldius omnium eft cuftos quotquotin Hungaria crcfcunt.

Turn

MILITIA HVNGARA. 7

Turn ille : funem tanti nonemo. Et gulæviûorcxhor-^Oadftarionem fuameft reverfus: nulla omnind arbore atta-fta: licèt plurimæ nigerrimis cerafis aquantes oculos blandi-ßtentorum matresinvitabant.

Alium vidi ex lixarum numero, qui à milite rogatus, ut iu-Varctleincymbaprovehenda: quod anferes Danubio natan-fes vellet fclopeto traijcere. Cui illc: perças cum tuis an/èri-büs:Ego pro temori nolo. Vivit Man^fddius qui te rapto-fem vivere non permittet. Si mille anferes manibus meis in-fiderent, abfque iulTu capcre nollem.

Circa principium lulij venit transfuga,Raffus natione, ^uda cum duobus equis,Et node incidit in excubitores équités Germanos, qui homine dimilTo cquos abftulerunt : præfedi ''li (cuius nomen lubens tacco) exoptatum munus, quia gene-'ofi.Altero die venit mifer adMansfeldium,de geftare conque-fens .àquoperfamulum adPræfedum remiffus cummanda-^0, ut cquis reftitutis hominem præftaret indemnem;quód fit-''itoquidemrecepit, led contrario fado cquos fibi ac juffum gvatius demonftravit.

Redij t fecundu RalTus illeidamnu fuum militario defiderio tilgens, quod diceret: 1c ûcri belli eaulaTur car urn odioindu-ftotransfugilfc, nunc folos equos remorari, quo minus fc mi-''temfitprofeirus,orarePrincipem,ut fibi de reftitutioncau-''ilio elfevelit: Indignabatur Mansfeldius ob mandatum pri-'quot;ónegledum: amp;nbsp;fubitó per virumnobilcmhæc turmarum Pfæfedonunciavit:nifiantefolis occalum hodie utrosque e-''dosRalTo reftituat, eras fulpenfum iri. Quo dido Raflus re-’^epit equos, atque alter, avara libidine illufa, eft Icgi militari '^tisfaccre coadus.

Quæamp; plurima alia exempla oftendunt,fola dilciplina , f''ilitemfieri,nonroborcnalci,neqjaliud, praeter iUamefle Vitoria fundamentum.

Neque

MANSFELDIANA

. Nequecrravero, ficxcmploScauridixcro, Pomifcram arbo-rem, in medijscaftrorumpofitam, ab cxercitunoftro Mans-fcldiani imperij gnaro, cfle intadis frudibus rclidam,

Incaftriseniinomniaeranttutainonfècusatquc in Rc-pub. optimè conftituta. Vbivis locorum homines inter ièat-qncinforonegociabantur. GaIIinæ,an(crcs, circa cuins ten-toria,atqueinGaninario,nullocuftodepafccb3ntur. Aurum in capite, qnod aiunt,gcftares,nodesque diesque tutó de onini latrocinij pcriculo fecurus. Et mirè fagax in fententia dicen-da,incaufiscognoiccndis,inpœna infligenda fuit: Qua hora qiiis alium accuiabat, cadem amp;nbsp;rescognita, amp;nbsp;fententia pro-lata: amp;nbsp;quo maiori dignitate quis pollcbat, có minus delin-quenti ignofcebat.

Sæpiùs quoque hancvoccmabilloaudivi? Qm contra mc peccant in privatocaufe negotio, illis facile ignofco. At qui contra clementiß ; Cxfarem meum, debito munere ne-gleüo: illis nirnirùm nequc volo neque poifum ignoicere: „ quia præmia amp;nbsp;pœnæ funt miJitiæ fulcra, Nee ego magis „ quàmalij àfuipendiotutus:fi nempèignarus officij defertor, iero in devia, publics calamitatis autor.

Vos mei familiales,amp;meiamp;vcftrimemores eftote. Comes CAROL VS (ità femper Ïèvocitavit ) eft bonorum a-micus : ignavorum inimicus: militum pater:mifcricordis aut fucatç gratis contemptor.

Quodmajuseft:IVST VS efle voIo, nccplusuni quant alteri condonare. Quod fi brevi me intermori contingat.-fum-ma erit hsc mea félicitas, fi tumulo fucrit inferiptum: IV-STITIAE AMATOR ET PATRONVS HIC EST SEPVLTVS*

Pratter hæc quxrecenfuiadmodum fuitlaudabile, quod nihil iufferit frufirà: quin fubitö quemvis habuerit fibiobe-dientem.

Moris ;

I

MILITIA HVNGARA. ÿ

Moris eft in Hungaria, ut mane cum ortu, amp;nbsp;veiperi cum Occafu Solis fignum precibus trinotormentorum iftudetur: quo per caftra intonante, univcrfi amp;nbsp;finguli in genua procum-Rentes, lESV,Iefu,Iefu, alta voce, vallo,aqua, iylvis refonanti-bus elamitarunt. Quod deinde ità fände oblervavit, ut etiam quoufque vifus duxit, quosvis DEO fuppliccsfieri iulsit:inobc-dientibus poena addud:is,nc aliquod militarc opus inaulpicato Tufeipiatur, utverbodicam j impcrare didicif. Imperator belli fuit.

Prætereà non poftrema eft militaris difeiplinæ pars : quo-ïumvis magiftratuum cognitio:in quibus à prima state fuit tnutritus ; quidprsfedos: quid Centurionem: quidmilitein faccre oportuit, omnianovit: peromnes militisgradusadil-ludImperij evcdus,certó ftatuens, Illuftres natalium ortus, qui „ - Hint fortunæ, minimècum arte militari commifcendos : mili-. tcin fieri non nafei, amp;nbsp;folis promeritis fuftentari.

• Delaborumpatientialongum cifetdiccre, quianunqua utiofus, femper laboriofus fuit. Antediem obivit totacaftra, foflas, vigilias, gerras : póft caufas audivit: difceptavit, ubi rufti-co,militi,calonibus,lixis,libcrfuitacceftus. lt;nbsp;'

Tranfivitrufticus quidam Hungarusgt;altero oculo tentorium dimidiufculèaipedansjvocavitfubitó ad ie: Quid pc-tis-.fatisné indemnis? ablata veftimenta , boves, amp;nbsp;id genus alia.

Bene habe,ait:non perdes, fi cft in ulliusmilitismanu. Moxnuncij mifti rapina repetita, domino reftituta. Rufticus ïd terram procumbens egit gratias : amp;nbsp;pro vits diuturnitatc ^ongùmvovit.

Multi præ lætitla : præ fummo gaudio militaris diiciplî-•tæ: tandem miièrisPatronum, amp;nbsp;raptoribus flagellum venif-f^lachrymas profuderunt : cœlumaipedantcs,neDEVS af-^idos homines ifta felicitate privarct.

Audivi

IO MANSFELDIANA

Audivi ego fæpiùs hanc vocem ab illo : fe malle mori, qviam permittereutmilitislibidini afflida ruftieorum gens M-ponatur •. lè eum exercitu Cælareo in iolannm mifcris,non dc-trimentiimegcnisadvcnilTcjiivarinon exeoriari incolam o-portere. O fanéli viri anima, qne nunquam fatis landari, amp;nbsp;ligt; geri poteft: fed ait quis, non elfe Chriftianum ,Icvi de culpa hominem jubere occidi. Colorata hæc voxnonponderoü eft: quod jure fit,juftè fit.

Lex belli ut quævis aliæ, inobedicntiam poena Ïàcrata vin- nbsp;nbsp;i

dicat:quojurcfado,minime peccatur. Siordinequisexcedif, tardiùs in hoftem invehitur: fuganï ex acie, morrispericulo meditatur, licite occidi poteft. Qmnctiamobhæcamp;illa:quæ j militiæ moribusrepugnant : Vidi ob furtum attritæ veftis vc-tcranumfiilpendi: amp;juftè,qnianon quantitas,lcd genus dch- } di cft videndum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ALEXANDER MAGNVS Ïæpiùs ignavum mill- } temaliorura terrore intcremit: luftè,quiaimperij mos juben I CAESAR Aquilifcrum fugientem hafta transverberavit : lu- / ftè,quiaperfidumpuniViL Hicnoftcr Herosjuraveratfopiiis: ; fè omnes ad unum laqueo interempturmn, qui dato aflaltui ; figno,metupericuliignaviterabexpugnationcoppidi Strygo-nicnfis,rctroceirerunt.Etlanèfi fabulampcrtexuiflct,haudmi- ? nusmilleunoiduairumprisulrimaluxilluxiflet. Incufasnctu? EgoDeum juberearbitrer,■ quiarationis humanæ autor,quæ ;

” juris gentiummater, ex qua leges belli orts. Qm volens le fuß- nbsp;nbsp;'

” ijeit luri,etiam per le inique lato, noxæ reus cft, fi delinquit : quantomagis,fi lex optimæ rarioni confona univerlb genti- \ umaflenfucomprobatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Nofti ne illud de Manlio, qui filium obrem fine man- i dato benè geftam Iccuri percuflit ? æftimans nimirum : Satiùs, ' ’ciremalècumingcnio,quàm benè fine imperio bedum geri, ;

n

^fcptcrcà quod fortunæ lufus facile dclponfam vidoriam ar-^iscontcoiptu invertant.

Neque fcio quid magis horrendum ex omnibus humant ''ita: focictatibusexcogitaripoflît,quàm armatorum hominu fincferrca difciplinaconcurfus, Hichafta, alter fclopeto,ter-^ius bipcnni: omncsarmatifub vexilloadant ; holliseftin pro-cinau : nunc uni iam alters legioni aut cohorri procurren-^um : difputat hic, difierit alter : Imperator jüber : illi renunci-ant,aliorum non fui cfle muneris,ftatione rclicla ill uc transvo-Urc: vicinosjurctangi . aliudfibi mandatum. Supervenitho-ftis: expanditalas ; meditatur pugnam : noftriadhuc philolö* phantur ; fubitó celeritate hoftili vifti, falutem dcfpcrantes :

Pulverulenufu^atenvertunt terra per agrot. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

0 calamitatem. Sic regna,urbes, imó coelum quoqueiplum,lï bcllo defendendum,periret. Laudo Germaniæ urbes,prscipuc Korinbergamqus neminem apudlèvivere permittit, nihin tabulas aflcriptus, civcm lèdato priùs juramento fitprofelTus. in exercitu ne plus uni quam altcri permittendum : domeftica dignitate belli lura illudentc? abfit, officio cedunt perfonarum „ jura: nee uila belli eft cum pace coniundio; fiiisRcfpub. etlüis „ quoque caftra legibus utuntur : multis lanè paralangis inter fedidundis.

Quod tanto vehementius tibi ^cribo, quantó acerbior mihi fit memoria prsteritorum, quiaoblivilei, non recor-dari mallem.

AEtemum apud mc,apud orbem vivit Mansfeldius Prin-ccps,quódfeverusfuerit difciplinsmilitarisobfcrvator:exqua totilluftres illi vidoris promanarunt, Scd cogitas, Chriftianæ pietatihæcadverfari? abfit: Belli jura funt cadem hodiè qux olim : nee illius gerendi alia efl: apud nos, quàm apud prifti-üos ratio.

12 . MANSFELDIANA

Eft Imperator: eft Praefeftus equitum :funt Legati :ftint rcliquaexgentiumMartis tempJo,atqucfenatufeciali deprom-pta. In hominibiis, in loco: ingeftione laltem eft diverfitas, non toto ftatu, quinonlccus,acquævisunivcrfa, eftperennis. Et novijClTe qui crudclcm profcriptitarunt : led illi non fccus,ac lippi de folis fulgore,indicant de Martijs alnmnis; bcllorum in* expertiftimi : virtutis quoque ofores.

Rideo etiamquinoftro fcculo putant: fruftra priftinam militiæ fcvcriratenicxoptari : ob ævi corruptelam. Qiiin fola amp;nbsp;maxima hæc caulà efto ^ paucuüne anni fccula tollant? amp;nbsp;lèmper quæ fuerint quoque neceflario fieri debent, fingulo-rumvitijs cum publicoincommodo ferantur ? Nihilné da-mnosè amiflum recuperare licet ? Si revivifcerent qui ante quadragin ta là! tem annos vixerunt milites, mirarentur Icgio-nes atquccohortes noftras. Adeó diflimiliseft fimilitudo., amp;nbsp;triumphi quoque rariores: quod læpè Mansfcldius eft vehementer conqueftus,certo animo aflèrens: fine legionibus Germanise, fcveraamp;priftinalege bellidcftitutis,nullibi triumpha.-tumirk , ,

Vndè omnïa diligcntiuamp;inquircns , vera efie comperi:: Et maximarum rerumexpeclarionc,virum dicoMansfcldium, quonequeEuropalèvcriorem, neq; Germaniafortiorem, ne-que Italia cloquentiorem, neque Hifpania prudentiorem, ne-que Gallia humaniorem, neque iplâmct fui oblèrvans Hunga-riaanimofioremvidit.Severènoxiospuniendojuftus fuit,non crudclis : amp;fabiilæ funt, quifquis contrarium dicit.

Nunevenioadvirtutisornamenta,quibus inter omnes alioscmincntilfimuseffulfit.ScipioAffricanuslaudatur à Romanis, quod liberalem faciem habucrit, fumma tedam gravitate: qui decor Mansfeldianæ fuit humanitatis. Accciîit miles: lixa,colonus,iinópucr: audivit fingulos: falutavit umverfos: militari colloquio Præfedüs dcmulfit.

Vidi

MILITIA HVNGARA. n

VidiyCviiTiHungaripcditcs (vulgô dicuntHeydoncs)ini lt;juatuor Tureas fervos donarcnt, gratias egifle, redditis hac conditione mandpijs ,ut quantum ex venditis redigerent pretij,à (cduplumcxpeftarenr. Mox poculoviniallatopropina-Vit omnibus , hoc alloquio praemiffo ; Et regni, amp;nbsp;veftro-tumfalutiscaufaveni:omniu.amicus,quipro Caefatisamp; Chri-ftiani orbis incolumitate arma geftant. Natio veftra mihi amp;nbsp;curæ, amp;nbsp;cordi, amp;nbsp;voluptati eft; nec vitae pcriculo pcrtimefcam, lt;1U0 miniis in me omnium talus hæreat fuipenfa.

BeUumgeramusfbrtiter,animose; VosHungari amp;nbsp;du- . CCS, amp;nbsp;milites mihi fueritis,quiahoftcra noftis: vicinumfaepe ftigaftis, laborum patienriflimi eftis. Quod per vos,toti for-tiffimæ Hungarorum nationi recipio: cuinonfecus, atque mi-himetipficordicitus bene volo.

Sic dicens: invitavit omnes ad mutua pocula, quibus cilefach,pæana in tods caftris perfonucrunt,

Hæc Mansfcldius mihi: hæeilli: ifta omnibus coràm di-dt r nos vino honoravit. Nunquam ifto melior fuit in Hun-garia : nunquàm poft ilium melior venturus : Hungarorum pater, non bcllo Imperator eft. moriamur omnespro ipHusin-columitatc,.

lamvencrant ad fuasftationcs: ubidida recenfentes ac-cendcrunt commilitoncs habita alloquij invidia ; cuius tegcn-d$ caufa omnes vinum coriacco potorio ( dicunt Zfamach, Vulgate apud nos,amp;gladij vaginae append! folct) polcunt : utri-culatiosvocant:nuncorc,nuncfaitaroriocurfuinorbemvcc~ ûto,lætitiam magnis elamoribus teffantur.

Mox unus ftirgcnstproMansfcIdij amp;nbsp;Gcrmani Principis ( fua angufta lingua cum Cælàre ill!eundem titulum dede-tunt )falutc tantu vini ebibo :ebibituri omnes, qui milites no-bifeum hic compotant: ftibitô ad altern m: tu proximus efto.

Jlle potorio admoto labris laboriosè bibit ; reliqui vo-

C 3 yent:

1 MANSFELDIANA

vent: cantant, ûltant, donee prima: noctis excubiæ ad quic-temavoearunt.

SuboccafuenimSolis,datoprecibus figno, veluti fuprà dixi:neminilixarum vendere, aut militibus mcrcari licebat : capitis poena in venditorem conftituta. Qnpd adeo lanctè ob-fervatum, ut neque centum aureis cochlear vini inftitores ven-didiflent, nifi forlan xgroalicui, aut extreme indigent!,venia prçfedorum petita.

Exquovides,quàmperitusfucritinmentib.hominum fibi • conciliandis : neeminori humanitateerga obedientes fuiffe, quàm iêveritate caftigarit pétulantes. Et me Chrifte Impera-tores belli oportet hominum efle venatores: node mulcipu-las, quibus incognita ingenia capiantur. Quod evenit ex cre-bro alloquio : ex familiari communis flatus communicatione: ut nihil à ièputetalicnum ,quod militem facere jubct.

Çæfàrem culpat Cicero, quod humanitate, congiarijs, c-pnlis amp;donispopuium Romanum fibi devinxcrit. Pompcium veröfuperba dignitaris arrogantia inflatos militum animos à Ïêalienaflc. Vnde Mythrydates sternum cclcbratur, quod quemvis militum fuorum nomine fuocompcllârit: quo Principe potenriorem hoflem Roma non habuit,nequeeriam for-tiorem. EtcrcdemihimagnoReipubl.incommodoccflarunt noftro aevoPrincipumadfubditos fuos pcrorationes ; delegate» in confiliarios imperandi munerc.

Quod malum apud Germanos admodum eft frequens: amp;nbsp;fubditus magiflratum : amp;nbsp;populus Regem : amp;nbsp;(ervus Domi- ' num natural! cupiditate fititnofle. Ç^înoverit? Alloquio: lt;nbsp;tumultuantes fcdctùHoquio: inobedientes compefcar? alloquio ; belli fubfidiain hoflem liberal!terpolcat? alloquio : Rei-publ.parcntis opinionem apud illos inducat?alloquio.

In caftris verö Imperator Icmpcr vult conipici, audiri compel-

MILITIA HVNGARA. «

Compdlari : Et fi Mattia eft proles, le conlpicicndum, audieil-dum,compcllandum ultrdpræbeL

Mansfeldius Princeps aperto papiltone pranfus,coenatns, foiptitavit, dormivit: nullo etiam fatellitio muni tus,quia tota caftra pro ipfius corporis defenfione excubias agebant.

Quicunquc acceflîtprivatæ rci caufa;noftes,dies,etiam pannolUrimus colonorum; paupctrimus foftbrum: minimus pUcrorum fubito audiebatur.

Si timidiufculè quisà longinquo vcrecunda facie oculos obfervabat: Ades amice, quid petis: mihi ne quod dicas, halbes; die libéré breviter , animosc. Dicentem fubito dimifir. ' Vencrunt fæpèrufticiHungaricum munufeulis: pane, Galli-Lis, cerafis, amp;nbsp;id genustuguriolorumfuorum paupertatibus: ^uos de injuria mili turn querentcs humaniter eft folatus,fe vivo nihil pafTuros : ablatareftitutum,autpofrefrorcs capite mi-nutum iri,

Hane quoquevocemaliquotrcscxipfoaudivi:fe afflidos Colonos tantopere à rapaci militis manu defenfurum, ut niortuum fint inter fanftos relaturi. Quod non folum abun-dc impetravit, verum quoque, fi humano voto priftinis Ethni-corum moribus novi Dij conftituerentur, iam dudum effet bEVS: bcnefadisfuisapud HungaramgentemlOVI par,

Nee feribcre poffum, quo defiderio ab ilia repofeatur: Lazarus à Schwendy: loannes Ruber: dariffimi utrique Duces antcà fæpè nominabantur.

Nunc huiusilluftri famafimtomnia folito minora; Solus Mansfeldius queritur, dicitur, cantatur,lugctur. Qmc-quidadverfi evenit militibus, civi, ruftico : fànè obijt Mansfeldius, aiunt : vaftantur agri : abducuntur pecora: vacu-antut «des. Obijt Mansfeldius, elamitant, Hmi^arorum-parer. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Scd

T6 MANSFELDIANA

Sedredeoad omiflbs compellationum mores: qui amp;nbsp;hamus, amp;nbsp;catenæ funt militum, fireele quis noverit uti. Et dcfipiuntomncs,qui belli Duccmità ten tori js fuis abdunt,ut inftar S acerdotis pcccata hominum tacite cognolcentis,fùade-antdelitclcere,non progredi inter ftationcs militum: nomina feifeitati : diligentes laudarc : ignavos caftigare ; vigiliasobire: fimulata ïèpè ira noxium vita aut verberibus caftigare.

Romanorum aliquis fuit apud fenatum aceufatus, ob militem liberaliore licentia corruptum: Et Annibaliscxerci-tui plus luxuriç Capuanæ, quàm cruentæ clades nocuerunt.

Vt vcrbo feribatur: In uno capîte oportet belli Ducenl habereomnium militumlènfus indufos: hune concionibus: ’ altcrumalloquio: aliosrigorc : plurimos libcrAlitäte coëreen-do. Quemadmodum hac laude Alexander Farnefius Parmx Dux,Belgici tumultus militia sternum condecoratus,floruit, quem triumphali facrati huius belli cxpcnmcnto,Mansfcldius noftcr longum vifus cft plurimis fuperare.

De prudentia : de magnanimitate, vis, dicam ? Altcro ceptç obfidionisdic,2.Iulij,alccnditinvineasarcipropè adjacentes, vifumloca,quibus hoftem circumvallate, atque folfis dudis murum demoliri tormentis poflèt. Vix oculos conver-terat,iamcuiquclaborifuumaftignabat: hïc primæ tormen-torum ftationes, ibi mcenia cuniculis evertenda : Principimn obfidij efto ab Infula, quam latilfimè perdu dis folfis fecura fta-tionc militum prxparabo : ex hoe ponte jundo oppidum ex-pugnandum : viarum acceflus teftudine fadamuniendi, quo defatigatisinvicem integri fucccdant: ibi ex cymbis tabulatis novxcohortes immittendæ:capta iam civitatc illosqui funt inarcecuniculisfadis aggrediar:neefi acentum millibus de-fendetetur, Cxftris imperium evitabit.

Hxcamp;mi^ta alia ex primo alf?cdu,qux inter funt etiant muni hones caftrorum, quæ labore tridui illud ad faftigium, quo

MILITIA HVNGARA. 17 nüofèmperfuêre,flint pcrdudæ. Integrum Strygonium fuit rcptendccimaggeribusvallatum: quorum (inguli copiofi mi-litisatquetormcntorum ftatione procurabantur, ixuiio ag-gere ducebanturfoflætransverfæ ad alios : per quas tutó miles ^ltró citroque commeabat.

Mons fuit excel fis in eonfpedu caftrorum, qua ortum î^iciebant: quæ iter Budam verfus attingit : pcriculofus nobis, atque hofti adventuro valdè oportunus. Cogitavit Mansfcldi-üs,hunc parte caftrorum includere, fed magnitudo circuitus Prohibebat. Satiuseftvifum in fummo faftigio terra cratibus injeda caftellum ad viginti pedes altum erigere. Quod opus Wanufiia primus foflor incepit,ultimus peregit.

In medio erecia fuit altilTima arbor, corbe fuperius alli-gata : cui excubitor node inlïdebat,aure captans auramfi ocu-lorumprofpcdutencbrisofFufisfallebâtur. Hic eft illc mons, quem milesImpcratori fuo cognomine dixit ^arlßbcvg : cuius prxfidio dentibus infremuit hoftis, quandofua caftra noftris Vixquatuor mille paftibusiungcbat. Ét fcribam tibi quod res eft: Magni viri apud fc admirabantur, quid hoc prxfidio fibi Vellet: Alijvoluptate:alijpro militis exercitio extruiaiebant: multi novum Strygonium augurabantur. Scd exitus pruden-tiam militaremdcclaravit: cuius unica eftportio, ut non fo- „ liim quisvidcrct, quid fibi agendum, fed etiam quo minùs fe- „ liciter agat, quæ contraria hoftis ftudia efle poflint. Nifi enim hicCarolinus monsobftitiflet: Turcæ illo præoecupato, nos tormcntorumictibuscxcaftrisinDanubijflucnta,vclobfidio-ncfolutaadncceflitatcpugnæincampumprxcipitairent, Quç duoutquævis alla cxtrcma,Rcipublicæ calamitatem matu-tant.

Ex hac iam providentia oritur magnanimitas, quæ tanta in ipfo fuit, quanta unquam in viro maxima çfle poflit.Aprin- • cipiocaftrorum folituscftdiccre; fibi nihileflegratins, quàm

D ut tri-

» MANSFELDÎANA iittriduumfibiTurGæ, otium adcaftra municndatelinquarffv Pofteà ncquc centum myriadibus ex metu cefluium.

Odavolulij venit Budâ Caralibegus Strygonienfis CUM' odingentis Turcis, quem errore quorundam éxigua militum noftrorum manus cis Danubium infcliciter pugnando fruftrà prohibuit:quó minus licet clade acccpta,in principijs atque o--mnium noftrorum confpeftu Coccarum ingrederetur. Quo cventu,Efto ait Mansfcldius, quotquot Tnrearum habeat Hungaria in arcc inveniri ; vel omnes mori vel edutio prxfidio iMam tradere cogam..

Nonnullam cladempafluseftmiles noftcr,plurima parte vulneribus confedain oppido expugnando: quàm melioris cepti fpc folatus eft ipfemet f nihil air, hæc mordent me ; quia boni militis officium hoftis facit. At maiorc arcis propugna« culo cuniculis concifo evineam apud illos: non qui manu promptus,fèdquiaftu hoftis ingénia elüdit, veram militis ar-tem nofle. Invidebo illis gladios noftros, ut in aëre morian-tur.

Hæc filerc non poflum. Fuit in Infula hoc tempore dans tuba fignum militibus, nihil abfore credens, quó minus oppido re optime difpofitapotirentur : fpesDuccm,non Duxmilitem deftituir. Ré infecia reverfi plerique optimis virorum eupiditate expugnationis defidcratis : quo eventu vifüs eft 1a-chrymari (proximusaftiti.) Herosilleacnulloferè verbofa-Öo,eft carpen to domuin revenus : cœnans fab facri voti reli-gione dixit ; Itanc fumus Germani, ut facramenti lege poft-habita, metu belli mortis pericula, amp;nbsp;in acie, amp;nbsp;in aflaltu evi-temus. Nonfic: moriantur omneslure belli, non mca cru*-délitatc.

Brevi dies illeillucebit, quo Germanæ militiæ in ignavos exemplum ad ftuporcmmundi,amp;hoftilis amp;nbsp;amici edetur ; de-fi;cnfuàfummo capiteadimospedes, h, e. àducibus ad milites:

MILITIA HVNGARA.' ó

ïitpcrftct, non licere militi dcfcrcrc Dilces, ncque Ducibus juf fa Imperatoris fui ignorare. Vt quifqnc fuent collocatus, eo in locoamp;vivum hoftilia pcriequi, amp;nbsp;Inoriturum experin dccct. ” Sinveró aliudhic moris efts quid Iura belli: quid facramcn-tum juvabit ? Efto igitur, amp;nbsp;morte vindicabo, qui ignavitcr cf-fegerunt.

Hçcillc:quælongofilofuiflctjuftè perlccutus,fi adpau-cosdiesdiuturniorem illivitam fata conccfliflcnt. Hoftisc-nimquotidicnosfatigavit,dum paulopoft adinternccionem exfus, acceptum triumphum optimi Duds morte vcliemen-tcrconlpurcavit. Sequuntur jam alia.,

XXIX. lulij, media node inauditus clamor in caftriscon-fufo autore eft exortus : coelo dcfuper nymbis intonante : qui tantó vehementius qucinvis perceUebant, quanto magis pro-ditahoftiumexercitus fulpicione, omnes relida ftationc dift currentes horrebant.

Non luna, non ftellæviam regebant : fed extremis tene-brisomnia crant mortali auxilio dcftituta, plùs quàm vicies fandumlESV nomen ex more totiscaftris perfonabat. Mans-feldiusintracaftrorum munitionesdilcurrere: quemvis ad arma hortari: peditesfuprà valium; équités verb inter, diftindis turmis ordinäre: Hungari horrendum clamitare:Germanus WaUones voce comitari: clamores in univerfispapilionibus audicbantur,quodqueillc ait,

LuSuubt^,pavor amp;nbsp;plurima morta imagt.

Tu non credis: neque centum calamis defcribere polTum , quàm milêrabili tumultu omniaerant, totiscaftris confufa. Nofti, quid panicus fit terror: Scdquilquisillc fuent, • hoc noftromaiorem fuiftc non puto. Ego paulo ante fui à Mansfcldio reverlus : nondum humi ( qua; ledulum amp;nbsp;ftrara mihifemper dat in caftris ) recumbens, fomno deditus: return fubitó ad eundem : mißt me cum mandato ad

D z pontis

10 MANSFELDIANA

ponds cxcubitorcs,ncfubpœna morris quenquam hominnm (excepto fœminarum atq; pucrorum imbeUium gcncre ) tras^ ire paterentur. ,

In reditn occurrit mihi ex lixamm gencre aliquis,vcfti-mentafuafub brachio gedans,cui egocum gladio evaginato : Qnidfugistufoemina.^revertere autmorieris. At ille lachry-mabundus, tremulus : Turca me tuguriolo mco eiccit, vix du-riter vapulans aufugi. Ego tacitè ridens continui Yerbera,qux illi eram minatus.

TurcaeinStiygonioratinostotoexercitu ad arcis expu-gnationem maturare: nihil non ftudij ad defenfionem funt cx-perti: pyrioslaccos,amp;quicquid ignium militiæ ufus obtulitv proiccerunt, vel quod accurfantes repetiere,aut luminc fado quidrerura geraturvidere poflint. Ecce Tragicomoediamat-queplagofum AmphytrioncmPlautïnum.

HilcePanicisclamoribusdux iam abierant horx, quan-doex magna DEI benignitate luna tetris tencbris ade mptis,rota caftra, fplendentibus radijs circumfudit : vicinumiungens vicino,amp;ChrifticolisaTurcainvicem diftinftis quiiq; adten-torium reverdis err ore cognito quievit: tanto ubivis filcntio fuperhumanamopinionem cxorto,utinipfoinomcnto, ne-que ullius animalis vox fit audira..

Ex quo iam tibi iudicandum relinquo , quïd de nobis o-xnnibusfuiflctfaclum,fi CAROLVS noder militari obfcquio deditutus,parumpcr de fua magnanimitate remifidet: Sanc Danubiusmaximamhaufidetpattern,quiaipfimet cœlihunc panicum terrorem horrebant : O tu magne Princeps, quï re nobis fata inviderunt .^ Apud Romanos loliti erant milites ob lèrvatam legionem vel cohortem datua ercâia Honorare Duces fuos ? Quis tibi honor ob fervatiun cxercituni;fatis magnus eflepoted?

Aliult;Ï

MILITIA HVNGARA. si

Aliud iam DOMINE tibi recenfebo magnanimitatis exemplum.

Secundo Augufti cadra fua metabantur apud nos Turca-rum 24.000. quorum prima acics tanto ferocius vallo caftro-rumproximo acceflit,quanto plus aliqui ex velitarijs noftris Vulnereacccptorcfugiebanu Princeps fine mora fignum tuba dareiuffit: cquitatus per portam educitur : peditatu ad de-fenfionem valli,atquc caftrorumrelido. Prima Hungarorum adei prajvitpraelariflima nobilitatis BaroNicolaus Palfy :amp; pacis amp;nbsp;belli ftudio illuftris. Alteram ex duodccim turmis c-Quitumàdextris collocatam,duxit;

C AROLVS Marchio Burgovius, ad maximaquxque Ratus Princeps, fola state Mansfddio in fortiflimi ducis müdere pofterior: à quo etiammaximo inpretio eft habitus fem-Pcrunicusamp;folusfcrè confiliorumfadiq; Comes.

Intcrtiaacie fuit ipfemet CAROLVS Mansfcldianus, fiunc hac,nunc iliac obequitans :folohumerali ^ non thoracc ahenco munitus,

Pramifcrat hoftis quatuor millia cquitum,qui pugnam bdendo velites noftrosincampumprottaherent: utalij more fiio ad latus obambulantes includerent medios : quos defenfij-bvclplenisfignisprogredi vel in confpedu madatos alpicerc eporruinct.

Cognovit aftum Mansfcldianus : atque nuncio miflb im-Pcravit levere omnibus : ne quis iniulTus extra ordinem pugna-tet,velpugnanslongius evageretur. Qupd mandatum ncglc-ïcrunt aliqui: atqueTurcis permifti, temcritatis poenam luë-f^mt : tria figna amp;nbsp;ducenti Equites defiderati. Quo fucceffu hoftis luxurians, totis viribus pugnam eft meditatus : cuius decli-^ands caufarctroccflcruntnoftri ; voluntarijs extraorbemre-ftftis,quiTurcastumultuaria velitatione diftincrent (quo lu-ft^famulus mihi à Tartaro captus ) donee ex iniquo pugns lo-

' D j coin

n MANSFELDIANA

CO in commodiorem dclati, figna convertercmus. Interim MansfeldiusnofterquxvisboniDucis munia impigrè obicns, inter paludes, caftrorum vallo vicinas confifterc cqnitatum iuflit.’ipfc avolans,quicqijid virorum fuit in caftris,inter milites eft partitus, ut fupra vallum collocati magnæ multitudinis ipc-ciem hofti præberent.

Eodem momento quatuor tormenta fuerunt adveda, quibus aft latus hoftium cxplofis, rariori turmafugientiumfi-miles vagabantur. Carolinum caftrum prçtcrve«fti,per Vngaro-rum ftationes irrumpere, aut ûkem iftam caftrorum partem adoriri moliebantur.

Quem dolum ego cumaliis in præliolènties, forte obviam habui Dynaftem de Tylly, fupremumpræfectum vigilum, prx- nbsp;nbsp;nbsp;*

clarx inter Belgas nobilitatis ; magnæ civilis ac militarispru-dentiæ virum, cui panels quid fuipiccrindicavi, moncnsftmul nbsp;nbsp;nbsp;’

ut maiori fubfidiario milite ifta caftrorum pars defenderetut; , Quod è veftigio non minori felicitatequam utilitate omnium peregit. Interimdiiperfi équités le rurfus collegerant: acee- * ptädaderanobrli facinore compcnlâturi: quos Princeps crépu feu! ô iammonente aft maiora Icrvandos in ca dra reduxit: ubi collige tu ? quid fenfuum Dux nofter in ancipiti periculo- '' rumcafuhabucrit^ timidumnequisputerfminimè. Tcrple- lt;1 nis fignis eftprOgrelTus, totiesque fubftitit lando 1£SV nomi-ne invocato : rnoxaft 1c, ad circumftantes : veni, ut Strygoni- ” urn expugnarem, quo féliciter confedo, meditabor pugnam pro meanqn hoftis voluntate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Quaftecaula,moremilligcrercnolo,ut commoditatc nbsp;nbsp;nbsp;P

valii noftri cunl iniquitate loei mutata/m prælia defcendam: f caftra mihi funt civitas, arx munitiftima amp;Âlylum,quæ li vclit nbsp;nbsp;nbsp;'

adoriri, defendemus, dum languis fuppetat vitam. Crede mi- *' hi rumpentur offa manusejue: Et fi effentillorum decies cente-ftamiHia : morimalo, quàui ex metu oblidione loluta relin- ' quere ’

MILITIA HVNGARA: nbsp;nbsp;nbsp;2a

quereceptum. CAROLVS fum Mansfeldius, qui nunquanï hoftimcoignaviterceffi. Hæc dicens : ferventem militem pla-tavit,qui apud Ic philofophabantur, banc iubx pugnae déclina^ Tonern ex timoré ortam.

Scio etiam effe apud nos, amp;nbsp;ubivis gentium, qui re opti-■nègeftaiemperquid maius defiderant: tuta confiliorum de-clamitationeincuiusvis Duels invidiam mota..

Verum illincfciunt, quanta omnium rerum fit difficultés,rationis arbitrio unü in Turcamnon milliaconverfo.Quid 'nim Mauritius Saxo, infignis confiliorum occultator ? ultra ttiontesiftosctlamfuntbomines: Turcævirifunt, non fæmi-*tæ:duabusmanibus armati: optimis armis ornati: quïs,cum Negotium habens, blandè fortunam ofculari, non precipitate ” 'lebet iQuilquisenimfucrit, qui quavis occafione arma priùs » Hmrationemexpedit: egregium putans quotidianis velita-tionibus vuigi aures adimplere : nimirum aut ingenio bebes l^acismuniaignorât,vel fui amp;nbsp;fiiorum perniciem pctulantec •tUturat. Exemplaquæris?multanovi,quodque illc ait:

— — — Non memini Utorvt lalnram.

Qupddolcnsaddo^quiacertus fum, efle löquaci boe fc-t^'ilo in popinis, in culinis, in commeffationibus, qui excrcitus ^ucunt in Hungariam :'ibi cafira locant, circumvallant : furno Itorinum, armis Budam expugnant: Tatam infidijs,amp; Papiam ttülitis manipule, faciliusac loquantur, habent capta. Nihil ” '’tilitare,nifiquôdipfiphilofophantur,imôineptè fantur. Ti- ’’ 't'uifle hoftem, aiunt, Mansfeldium, quia non dcbcllavit cunt Poffer.Oignavacorda,quæftupidiadhuc fenfuum judicio de-llpitis : providus non timidus fuit.omnia prudenter non teme-tejuvenili aufu luxurians incepit,moliebatur,confccit. Vidi li-

Henrici IlIIrcgis Galliarum ,adbuc fuperftitis: in quibus-*quot;1110 Mansfeldium, apudpræcipuum Germaniæ Principe hoc Jlogio commendat, Carolum Mansfeldium mctuo,quiapru-

amp; expcrtus;amp; quia pénétrât. Nonne ütië ab bofte ?

, Hinc

24 MANSFELDIANA

Hine magnanimum prædico, amp;nbsp;talis fuit verè. Illi momî Iinguamcohibcnto,acnifibenè lavcrint,fcpulturam demor-tui ne attingant cavento. Verum quis omnium fuithue ufque in Hungaria Ducum,qui vulgi ore non fueritatrofus^nomina-bo neminem quia longum. Vulgäre hoc cft, quod audio in trivijsdeièreniflîmis Archiducibus, qui omnibus alijs fingula-ri prudentia, duriticlaborum,amp;quibusvis Alcxandrini genij * virtutibus praccllanr. Convivantur Magnates, cives, coloni : perpetuus cft de non gcftis apud illos fermo: neque aliud nift hoccibiaepotus condimentum habent.

Rccordaberis : quid ego apud te ad ilia: quàm üpê fim graviter ftomachatus, quia olfeci, neque alibi locorum eiuf-modicoriaceos ac magniloquos bellatorcs deefle. Qui non iraicar,fine merito fuo generofiflimi animi Principes, per compita,pcrplateas,abineptiflîmishominumad Arcopagita-„ rumfenatum abingratopopuloAthenienfi toties vocari?nc-„ iciunt fânèilliomnes,quàm grave omis Imperator belli fufti-ncat,uno commodo mille incommodis compenfàto ; quod tibi experts prudentis viro judicandum rclinquo : unum ex Comico iftisfabulatoribusrependcns ;

Tu fi bic effis, aliter diceres.

Ego à tribus hifee annis, dum bellum geritur ( amp;nbsp;anten me Hungariaquadricnniumaluit}intcrfui omnibus rebus prsci-puè: diligens amp;mei,amp;aliorum ofliciorum ratiocinator.At me Chrifteatronitushsrco,quotiesiftaamp;ifta in optimos amp;nbsp;ma-gnanimos Principes ab ingrata turba effundi audio.

Eft quidam exantiquis (criptoribus, qui unum hoc inter aliapræclaralcriptumrcliquit: Deos odifte illos, qui de bonis Principibus malè opinantur. Hi Archiduces noftri Impcra-torum ftint ncpotcs,Imperatoris fili/: Imperatoris fratres: quod omnibus non /3tisfecerint,mhilcftmirum,quia,utin« geniofusPoctacantat? ......Cundif

Nec

MILITIA HVNGARA. -21

N« Deut omnipotent rite plucere poteß.

Sufficit hoc in mundo ita quemvis agere, ut nunquam illi fadifui ratio inprudcntium judiciodefit. Vuigi voxcftpro die, fedprudentiorempro ævo: addo ctiamfiad poftcros dit Icminatur, pro immortalitate.

Quod obiter pro vuigi contrarijs ftudijs adicci,cuius mor-fus procul habui fcmpcr.

Nunc revcrtar ad alia Mansfeldianï magnanimitatis do-cumcnta.

Totos novem dies fuit nodes dicsquc tumultuarijsho-ftiumarmis ncxatus: tcrfrpiusin die exercifu in campos edu-ftoJiforfan barbaricam feritatem gravigt; coque compendio-fo prabo reprimcre poflet. Sa pc fortunafavit,(xpius quoque invidit, folis vclitationibus contenta, inquibus icmpcr fupe-rior, femel ut dixi,inferior fuit. Quo unico eventu Turca nicf-catusjtotoexerdturedijt: poftridiè h. e. quarto die Aug. circa Undecimam horampomeridianam copias fuis in qninque tur-tnas hac ratione divifis.

Balfa laurinenfis (heuquàmferit voxifta, obloci religio-ncmfxdifrimèconraminatam,cuius cladistu mecum Siniftra palTuSjCum affedu mcmineris.)Ofman cum odies mille tripli-d ordinc fociodudu Tatenfis: at Papienfis Begorum diftin-ftis,prætervcdus eft proximè caftranoftrafubtus vineà , oppidum ut vocantRafibrum attingentia, ex quibus tormentoru tonitru mediae turmæfruftis hominumin aëraeiedistransver-beratæ.Quarta hoftium acies non minore,fuir àMehcmet Beg- ' lerbcgo Vetuli illius Sinanifilio, per excclfos vinearum cam-posaduda. Et Quinque«què numerofaàMehemeto guber-hatorcfivèBalTa minoris Alix,quain hodièfualinguadicunc Natoliam.

Vtveró Beglcrbcgus hoc fluim Audi urn tegeret ob ortu folis ufqj ad meridiem farigavit,nos qualicunqj Tartaroru ma-Uu,quib.obiccitMansfeldius equitum voluntariorum agmina: li fpeda-

2«ÿ AIÄNSFELDIANA

ipcdafor ip/cmcr,dumprandij tempus famclicum revoeabaf» AlTidcbatiam mcnlæiiamiampranfurus,quando à Caroline) præfidioaudiebatur fignum,quod nunquam nifi bofte vbb e-debatur furrexit ilico : equum depopofeit, quintans ubi loco-rum priftmi Rra.’doncsbacrcrent. Vixcgrcdicnspapilionc vidiC » totoscampos, vincas, montes, verficuloribus haftis, volantib. fignis, ut verbo dicam,glifcentibus armis undiquaque horrere. Turn vcrbulo : Saneoptaticonviveadprandiumfuntotartni-geri date arma : hodiè incaftris boftium epulabor, quia video ” bumanisfcnfibiisdeftitutosrconari perrumpere feprendeeim ” obfidij munitioncs,qui conatus illis infclicitcr cedet: quod medium inter iumma, amp;nbsp;pracipua quarent, bic eft nullum.

Quibus verbis equo mfiefensadultimamcaftrorum portam cum exiguo comitatupervenit: In totis campi ftationibus clangor tubarum, bombi tympanarum relbnabant:undique homines inftar Cycadarum lêpugnx ftudio fatigabant, neefe-cusacfi ex populoia quadam urbe gens ad lupos circumcirca occidendos effunderetur.

Primumemifta eft fortiftima legio, præftantiftîmo Duce dignalacobo Annibale àRetenavv: antiquanobib täte ill uftri, quam à læva Burgundi pcdites,amp; bos Hungari,quos deinde quicqurefequitum, amp;levis amp;nbsp;gravis armaturæfuit,infèqucba-tur: illi oppido Raftbrum proximi confiftere : Hi quadrato ag? mine latis camporum Jpatijs obverfi boftium latera oblcr-vabant. '

Mansfcldius inftar Iconis eundos ordincs obcquitans graviter edicit, ne quis injuflus profiliat ; pugna fignum à ie datum tri omnibus:unum hoe tempus eftepradleans, quo omni-nrn dimieationum frudus percipiendi ; quoque plurimunt chriftianitati interfit: arte,non errore pugnatum : amp;nbsp;ftarca-pudfc, quibus feptendedm munitionibus Strygonium cireu* valiant

MILITIA HVNGARA.’ sr;

Valient,defcndcreomnesiquacunqiiecaftrorum parte hofth cxpugnareillasvclir. Hoc dido iußk me plenis equi habenis avolare ad Baronem Adolphum Schvarzenburgium prædaiæ nobilitans ac fortitudinis virum: qui exaltera vincarum parte,quo RibtasarceDanubium afpiciunt,crat cum bis mille ca-taphradi»^elgis,quibusimperitabat conftitutus,ut taliprx-Cdio ab omni acceflu hoftem prohibcret.

Quo mandatoexpofitorenunciavit Mansfcldiopermc: non fe officio fuo defuturum, quantccunquc fuerint Barbarorum catervæ.

Hîc fcire oportet infcriusarccm, efle tcmplum treeëntis paffibusabilladiffitum divoGcorgioHerum, ex quo tota ad-iacens planities, à noftris Georgiana appcllatur : hic duobus ag-geribusvallo ac milite comminutis, fuit Danubius inclulus: ex quarum altera transverfa, fofla ufque ad vincas perduda novae munitioni adharens impediebat, quó minùs aperto grada quis abfque magna vi ac periculo perrumpcre ad oppidum poffer ; in cuiusproximitate novi etiarn Palfiani aggeres neceflario ïnilitedefcndebantur: ficut etiammons divi Thorax arcipro-ximus,cxquo magnanimus Iohannes Mcdiccs cum odo co-hortibus, atquc machynarum pilis magna ftrageplurimisca-tervatim protcrebat.

His ita ut dixi difpofitis rcdij ad Mansfeldium ; atquc iam cxcavcrnofavia,quacxcampoGeorgiano in caftra defcendi-tur, profpedans, habui OmanBaflara mihiproximèob vium prima turma iam copias noftras praitervedum : amp;nbsp;metu pe-ticulj non ftatueram reverti nifi , oppidum mihi fccuri-tatem præftitiflet ; cuius tarnen tutcia non fuit diutur-na: quod vidcram plurimos effie, qui effufis habenis mc infequerentur : Vnde fubdidi calcaria equo, atquc

E 2 per

U ■ MANSFELDIANA

^r akiflima monrium fugatus per veni ad munitioncm, qn» jfopremafuit in fummitatexniuspraefidiarij Icgionis Terfehya-næ milites unius iudicij admoniti, tne intra vallum recepe-runt..

Ex hoc iam loco circum amp;nbsp;profpiciens, vidi omnibus in locis ßmulpugnari, non quidem ut figna ubique conferrent Egnis. Verùm munitionibus perfradtis fubfidiario milite ob* fellas iuvarent :quifolustantorum.laborum apud hoflem fuit finis.

Ofman laborabat fibi viam aperire, qua munitioncs Tho-mariæ ac fubtus, aliæ portam oppidi atque arcis fortiteroc-cludebant, certus mli perrumpantur de omni falutc^ delpcran-dum.

Noftri veró fiobrihucrint, finem laborum expeftari: ,;,cosaruerecotem;.militumvirtus prclioillufcelfir, Vidi plu-,,,nmos Turcarum qui odio pcriculi, oculis claufis , atquein-clynato peftorem Ephippijconam loca prærùpta ex alcenfu tentantes, pilorum multitudinc confixi occubucrunt,

Trescrantilliturmx,inquos ex Thomano-vaUo, indar grandinis maxima pila confertim conijciebantur : illuftrilTimo lohannc Medico, ut dixi, procuratore : cuius præclara virtus eo die fuper alios emicuit:nullo non tempore à paftoris commen-danda.

Atvidens hic Bafla propter magnitudinem munitionu,. quosvisconatusefleirritos, aliud,fcd temerarium ingreditur, cx fiiafu Tatenfis Begi concilium à neceflitate, ut quævis alia cxprclTum. McminianteàviæalicuiuSjoblongum ufum eve-ftæ terra cavcrnolæ;vix quatuor equisjunebm commodæjper quam copias fuasducere, atque cum reliquis Afiæ amp;nbsp;Gracias Bcglcrbcgis: in prato Ceorgiano pngnantibus fc coniungerc ftatuebat.

Quain vallc cummultisalijs fclopeto confoflus intcrijt: cvelU-

MJLITIA HVNGARA. ?;),■ c VC ft! gij s inftinito itinevepofthabitoperpræruptos vinearmn COiUes reliqui diffugerant.

Quo vifo nigens clamor totis campis nodris atque mum-tionibuscxoritur;atqucMansfcldius,huiusquc tota acie fine aperro prxlio ad quasvis nccclfitatcs refcrvata, confilio exre fimpto, Hungaroscumoótoalisequitum Germanorum mlc-qui iuflit: quibuspofttergum abhoftevifisinftar caprarum per altiffima iuga montium vix ac ne vix anhclantibus equis fe fub-duxerunt, plurimis ex pofteriorum caterva, ficuti etiam tri-ginta odo campeftribus ut dixi tormentis, qua in declivi oppi-da vicina collocarant defiderâtis.

Non minus utriqucBeglerbcgi apud Schvvartzenbergi-cos VValones équités atque alia caftrorum prælidia laboia*' bant. Et Graecus quidam tardo pafluilli appropinquavit val-lo, intra quod.ego ut recenfui compellcbar : cuius milites ex boniviri præcepto le penitus inclinato capitè humt contine-, bant,quónudatipracfidij opinione induftum, fi tuto accedé-gt; tet,faciliùs opprimcre poflent. Quo aftu abfque metu ullius pcriculi clufus proceflit', quandó nos fubito fupra valium in- , fttudis ordinibus collocati eminus (clopeto amp;cominuSzgladi-‘ jsrem animosègelTimus : fugientem infecuti.

Rcdeuntcvcróilloadpugnam, paucitate noftrorum co-tempta,recurrimus intra valium, cuius Afylotuti,plurimùm. fuperbo aufu luxuriabamus-

ExquoiUierrabundo evenit ut vehementer fit cumuni-Verfo milite periclitatus : accepto vulncre in tetgo amp;nbsp;armigcro capto: quemfericoveftitumaurca.Domini infignia prode* bant..

Graviorapafluseft Beglerbegi Afiae exercitus, cui Adolphus Schvvarzcnburgius,utvocant bis mille VValonibus extra munitioncs in planitie campi Georgian! occurrit: In de-cemagmina ducentorum equitum fuos ordinarat. •Centum

E 3, cata--

JO MANSFELDIANA

cataphra0:istotidem levis armaturæ fd ope tarifs equîtibus în-ftaralarum appcnfîs,amp;:illiquidem ab hifee primum dilpofitis tegebantur.

Hi enervatispilis in gyrum couver H cataphrados nuda-banf.quiprælioexceptopræbcntrurfusfacultatem reliquis ad pugnam refedis armis revertendi.

Quo alterno arque verb militari pugnandi gencreeffici-unt,utnunquamordineslaxentur, temper defatigatisinviceni îhtegri fuccedant.

Videns itaque hoftis exigua illorum agmina converts haftisaudaclermagno,ut moriseftululatu irruît: Velites fclo-petarij paululùm procurcndoatquccxplofis bombardis in CÔ-fertas turmas certiftimi fulminatorespila contorquent : amp;nbsp;lix-bitôexcedentes locum dedere cataphradis, qui çonfortiflîma caterva invedi, partim bipennibus, partim Iclopctis fangui-nolb prato corpora demetebant,

Bisrcpulfi : bisetiamreverfi : atque inftar lupi ad caulai oviumvariosaditusquæiebant,fiquem armatavi, amp;ad arccni perrumpere poflent.

Beglerbegus verb alter hxc omhia fuperius ex vincis vi-dit,cuius hic Afiaricus longo vifu admonitus ftatim le cùm illo comungcre,fuga per excelfa montium (Danubiumfinifterha-buit) arrcpta;quos catervatim fparfos horribili fragore inlêque-bantur,xncæ machina:in tribusproximis gerris collocatæ,ut mirumfuerit, nova fpe ad alia ftilcitari.

Duohïcmunitioncsfuêrc ducentis paftïbus inter le dif lundi : quas intermedias folùm perrumpcndi, amp;nbsp;nullibi alia humanacaquemultùmpericulolà erat.

Perruperuntutrique,eumduodccimmillibus equitum: Atque in Palffianaemunitionis extrema pcricula inciderunt: ubianguftia loci amp;nbsp;foßarum multitudmc agiU equorum ufu privarij

MILITIA HVNGARÄ. 3t

privatirpcditibusnoftris adillud prxfidij eollocatisprædafuc-re. Proximus eft Danubius, in quem plcrique mortis mem coniedipartimfubmerfi,partim retro per aperta pericula in-certamialutem quælierunt.

IpièMehemetusAfiæ domitorfivè Bafta vidchs, maiori difcrimine fibi cxcundum quam licet maximo penetrant; cum ducentis alijs cft intra oppidum receptus, atque inde in areem : ubi dum Sereniftimo Archiduci dederctur præci-puus redor peunanßt : de cuius ftatura, amp;nbsp;monbus paulo poft.

Si hofte omni aditu cxclufo, prxeipua fpes illorum fuit in fuga, quamrepetita via celcrârunt, Beglcrbego Graciae multura praccurrente: amp;qui evalère, cumvident totos earn; pos atque montesvenationibus üu ardcre: palantes fugiunn Roftri ex caftris eftufi infiftere, ut de locis lupcrionbus amp;nbsp;de* clivibusamp;connexisconlpieerentur. Illi (quódvaldèmirumamp; fupremæ nccelTitatis indicium ) ex fuga colledi fubftitêre quar-tum,inpratisGeorgianis, VItimam confettis turmis fortem experturi; quibiis ut ante à fronte VValIones,Gcrmani, legato Burgovio Marchi one à latere cum Hungaris ingenti u trinque clamorc per dccliviamontiumoccurrebant.Hoftes terga vcr-tunt: fugientibus inftant équités : aliæ cohortes appropin-quant. Pilisemiflïs atque gladio rem geruntifit magna cades : cadavcribusaddeccmmillia pafluum difteminatis.

Et pauci ex tanto numero effugiftent, nifi proximae fylvæ perarvaamp;arbuftafuper ingentiamontium cacuminadilaplbs defendiftent.

Quinque milliaeæfi: quos inter Ofman Bafta, utdixi, hurincnfiscum lexBcgis:Præfedorumpauci incolumcs per-niansêrc, quia reliquis exemple primi ante omnes ardentifti-pugnarunu

Ft

32 ' MANSFELDIANA

Et plerunque accidit in crucntis prælijs optimos vito-rum defiderari : præcipuè fi ordinibus inftrudis arma convet-tantur.

Interceptas literas vidi,quasKoppanenfis Begus poftcon-fliôtumuxorifuæfctipfit? Mea anima, funt triftitiaque fcribo, fed tarnen vera; amp;nbsp;fcribo ut tuam felicitatcm cum meo infor-'tunio compenfes.

Cumpaganis(itafonatGiaur Turcicum,quo Chriftia-'nos appellant ) acre habuimus prælium : amp;nbsp;vidi : ac fi omnipo-tens Deus de fuper nos fulmine tados examinaflet.

Tantus fuit noftrorum terror, ut nunquam maioreflc potuerit: Ego pedcs clFugi: biduum oblcrvans inter montes, donee Budamreverfus.

Neque iam adhuc compos fum mentis : fola memoriain* Fortunij noftri perculfus. Etquotiesraeminiaftorum, manus atque pedes tremo : vifus nempè oculos horrendo afpedu, at-quc aures fulmine canum iftoru Germanorum obtundi, quöS juftè nigros diabolos appellavero; led tuæ præccs me ïervarunt, amp;nbsp;fervant etiamnum,quiainops mentis vagor: te rogo, ut ave-nam mittas: cuiushabendæratiohïccftnulla. Et BalTanofter Vultdenudfortunamcontrainfidclesexpcriii. Qnæ. caufa eft cur domum non revertar: neque fcio, num amp;nbsp;quando rever-furus. AdcóiratusDEVS fideles fuos maximacalamitate pre-mit. Vale.

BcglerbegusverójVtfalfisliteris anteverterct pennatain famamloquacibusalisjablegavitilico novem ex fuis familia-rib. ad SinanumPatrem, id temporis in Muldavia cumexerci-tufiioæquèpaflùrohærentem: qui penes Mohatzium (Ludo-Vici Regis funeftilfimointeritu. Anno XXVI. nobifitatum ) ab Hungaris cxploratoribus intercepti: abiecerant iftos literamni facculos ( pro figilli munimento infnunt Turcæ litcras fiias panniculis, amp;nbsp;Sultani præcipuè aureis) inproximam vallem:

MILIT.IA'HVNGARA. quot;Si

Atillioccultandi omen acceptantes rctuleruntloculos,cxqui-biis Bcglcrbcgi epiftola deprompta ita fc habuit.

Pater,gaudebismccum,quiacuninovo duce Germano ilterum pedem argenteum habente, ( hoe illi cognominis fxaltero vitiofo crurcincliderunt) inftrudaacie victor pugna-Vi,illo utnoftriainnt, cxfovcl certè graviter vulncrato.

Non crcdis, quanto aftu copias fuas diftribuerit, ftrygo-niovarijsaggeribusundiquaque circumvallato. Verùm DE-VSadfuitmiliti,acvirtuti noftrx, utquamvisnon caftris:plu-timis tarnen belli machinis fuerint exuti,quemadmodum hu-ci, mei copiofius exponent, quibus fidem certó habe. At cura, Ut novo milite juver, quiatàmcopiofa hoftium funt caftra, ut eredam nullounquamtempore contra nos fui (Tc maiora : Et Qnotidiè novis copijs augentur: quod perfuadet mihi totum Chriftianitatisorbem in ruinam noftri confpirafle. Nam co-gnovimusquinquagintamillialtalorum eflcinprocinótiuqui-busdadem acceptam refarcire, ac frarnbus noftris pcriculosè oblclfistcrrorieffepolTunr, Auditaenimtormentorum toni-triia hicBudæ fentio, quibus non folùm populus, fed etiam miles nofter propioris pcriculi metu fummoperè commove-tnr. Vale acDEVM pro nobis ora.

Scripts eranthæliteræiuxta compitum noftrum 6. Au-guft.cordicitusrifi,veritatcmfad;i meretricijs verbis occulta-n. Ego illi talem triumphum non invidco,fed miror magis iftamgentem nullis cladibusfatigari :fempervult vincere, nÖ Vinei:plus fubfidijindolofisarmis,quam vcra virtutc Habens collocatum.

Signa militaria viginti feptem ad Mansfcldium relata y quæpofterodieinThomanovaHo fpedatum obfelTis præbita Pragam, funt per ill uftrem juvenemHenrieum Chaloniumcx Vetufta Principum Auraicorüm nobilitate Caroli huiusMans-fvldij ex for ore nepotcra ad Ca far. Auguftum remiffa. lam fu-f pererant

34 MANSFELDIANA

percent caftra hoftium, in quibus diripiendis,non una ducutn fuit opinio. Erant, qui tam nobilemvidoriam abfque direpd-one caftorum diccrcntimpcrfcdam; alij fortunæ menfuracon-tenti, maius penculi afpemabantur, quod fatiuseffe purent, hoftis fanguine fatiatos, parts vidons triumphum duriori ca-*’ftrorumcxitucommaculari ; nunquam divitcsforc,qui.niau' ” um pétant: amp;nbsp;fuis quoque finis habendi efto.

Hsc inter fluduavit Mansfeldius ? diripienda nè caftra militie,vel ob prsfidij.relidi metumreiinquat intada, incet-. tus.

AcceflitMarchioBurgovius, amp;nbsp;hsrerrtem gravi alloquio confirmavit: vacua efledefenforum ,amp; qui rclidi,nullam vim obreliquoscsfoscxpedare.Illam elfe dcvidi exereitus condi-tionem, ut quicquid return poft fe trahant, vidorum prsmia in medio relinquantur. Hoffern mille vijs peravia faltuumef fugiffe : nihil' pericuti abs fociatis impcndi:incolumitatem vi-ts, non papiliones illis curs. Quod fi aliud per cxploratorcs cognitum:partiaturlccumillascuras,qui cundis audientibus fcofferatcumpauculoequitatu omnia prins explorare, quàm unius hominis manus periclitetur.

Qmbus,amp;alijsrationibusobtihuit caffra diripienda prx» ceflit primus fubitö: millia carrorum,lixarum, caloniuminlC' quebantur:omniain lucro, nihil in pretio fuit.

Beglerbegi papilio ceflit Mansfeldio, cuius élabora^ turn opus deeem millibus talcrorumsflimabatur: Tela fuit Bombicea, colore arquato , forma ficuti omnium rœ tunda.

Dus janus patcbant: una alteri rcdointroitu obverla. Intrinfècus omnia erant auto, varijs operibusintertexa: qu« duduum figuraliteras Turcicas exprimebant, qusintermcdgt; us ferici mtor fuit infignis : quod extremis oris Attalica in pul-cherti:

MILITIA HVNGÄRA. S

, chernmosanfraftus diduûa ambiebat. Infiiper fuos habuit , parictes medijs lignis certo Ïpatio tdæ infutis, qux terras infixa, ' quamvis ftationem firmabant.-præter hçc ne ullapluviofà tem-• peftate madefieretj pallium fuperius fuper indudum, quod extremas ambitus eras adasquans : atque in dcclive pariter dc-

' feendens, aquam coUedam per ftillicidia inftar canalis in ter-tam demittebat.

In hoc tentorio inventa etiam funt venuftilfima tapeta, Ticuti etiamnum quadraginta pretiofiflimæ patinas, quas vulgo dicunt, procellanas, amp;ccrta virtusillorum eft: quod veneno attadas in mille partes feie düfindunt, Verum ab ignaro milite partim ruptae, partim triobulari pretio venditas, ut nulla fere ad Mansfeldij manus Integra pervenerit.

i Ego feptem habui,præftantiffimas, amp;nbsp;Maiori canas cre-t denscommutavi. nunc bis centum aureis veilem redimerc,(cd fruftrà mortales præteritorum memoria dolent. Militate forum,amp; nundinæ funt plcnæ umbrarum, quia ex rerum multi-tudine fubito quis optimum mclioris Ipc faftidit ; incerto cer-' him vendens, fimills illi, quern dicunt, ignem c longinquo at-i tölKTe, at aviculas in fylva circumvolitantes alTcrct. Omnia ; regunt oculi : nunc quis onerat (efe veftimentis ,mox aliud a-! fpedans, prima fuburræ ofor,-illud apprehendit: doneelæpc ! Vacuus, ant meta (crutinia miferè baiulans revertatur.

Si quxrat quis de numero papilionum ünè incertus amp;nbsp;benèmagnuseft. Hacenim hora quxvis militum ftationes in omnibus caftrorum partibus inftar oppidi Caftrenfibus teftto-riorum cafisalbcïcerevidemus.

Plurimi decem millia, amp;có plus arbitrantur: qua-dringenti Cameli, amp;totidemferè muli addudi: fexaginta «iam capita ante Beglerbegi tentorium reperta : quæ

E a inter

3lt;^ MANS FELD!ANA

intcrlohannisRccchiniö: Brandenftcinij Hipparchorum,no-bilitare Francica oriundorum nofcebantur : qui cum pridic infclicitcrpugnaflcmus,fortitcr cum ducentis alijs occubuê-runt.

Et videns ifta Mansfcldius ingemuit primo: tandem ad circuiriftantcs:ultifumus horum ünguinem, amp;nbsp;nemo eft o-mnium noftrum vita dignus,qui mortis meritmilitareoWè-quiumdolosèignorât. ludaigitur magnifies illisfieriiubco, amp;alca belli me cum alijs confervatum credo. Hæc dicens:^ Noftis ne quid ego paflus ait ? pridiè progrediebar, ad illos, qui extraordinempugnabant, ut viderem quo in loco res noftra effet: conftiti paululùm oculis ad omnia intends fubitó ex quatuor Turcis unus hafta me inferta recta pctijt, atque ingentida-moreprovolansadeóvjcinumme hoftili manu attigit, ut nihil taleopinantemdextra collo inieda equo ferè dcturbaffet. Quodulturns,qui circa me erant iuffi fugientem infequi, ex quorum numero ille(notans me qui aftiti proximus, cumhæc V. Aug. rcferrentur)fuit unus, cui pro capite allato equum do-navi.

Et verè dico, me nunquam credidiffe tanta ferocitate iftos barbaros ad arma duci : credo illos nihil pcnfi habere vitae fuæ: omnia in furore belli fovere. Scd ipero me cito ab illis quic-quid artis habcant difeiturum ; Deinde amp;nbsp;propius amp;nbsp;faepius gliff cendi campo coniungemur.

Hifee verbis recepit fc ad papilionem, ubi milites cum muncribus fréquentes obtulerc. Acinaecs ex fufili ferroDa-maiceno, auro amp;nbsp;argento indutas. Scuta Armenia ex ferico virgas ambiente intexta:longifftmos cultellos: Bcglcrbegi atque Begorumarmaturas,vexilla, fervos amp;nbsp;quicquid nobilius hofti excuffum.

Vnum fuit mirabilc: ligncum pedem à Palfiano cquitc afferri, quern Turcicus centurioin locum dextri tormento quondam

MILITIA HANGAR A. ^^^^ quondam avuHî, adeo apte fuis coloribus fmiftri tibialibus parem fabrcfadumfuffeecrat,ut dumequo veherctut nc-mo ap-pcnfum putaret. Detutbatusautem alrcrno pcdc cufpidic(t innixus,exquo vitiumagnitum,amp; fugamdcfpcrans, ab Hun* garonecatus.

Rifit Mansfeldius ad ifta : amp;nbsp;Turcæ, ait,me Duccm appellant cum argcntco pcdc: quod fatius eßet, quàm lignco fuftcn-tari. Atmirorhuncunipedem ad bellum, ad pugnas redifle ; quod nos Germani non faditaremus.

Vndecolligo: magnæillis militiam curæmeevitam alijs quamarmorum ftudijs fuftentari . quàm Rcipubl. curam illis in video, noftris opto.

Deinde ad milites? laudo virtutemveftram ; amp;nbsp;muncra gratusacccpto;quodnummorürcddo, folatium, non pretium eft laborum : fitis læti, amp;nbsp;vini poculo invicem gaudete, namGermanicumeftzSaltumfêquipotum: fat hodie faltavi-mus,amp; maluseftqui villum nobisinvidcbit;Hxcdicens,voca’ Vitpromocondum,nequisnificyatho refectus dimitterctur: quod etiam pro militari feftivitatefadum.

Hic finis pugnx, atquc illius diei exitusfuit,inquobcllï alcamihi parumper favit liberato cum Beglerbegi fuga erga-ftulo illius aggeris,in quodinvitus intrudebar:adiunxi me fubi-tó velitibus VVallonum ,qui fugientibus nique ad montium cacumina inftabant: caduntur ubique lanitfchari prxcipuè qui curfu defeifi armisabicdis veniam vita peccabantur, ied fru-ftra:ncmini ex omnibus parccbatur: gladius haufitomnes,

Qux non equorum copia in arbuftis inventa? vidi, ut vi-vam,quifingu!ideccm «Stplures poft ie trahcbant,poftcrioruni frenisprimorumcaudaalligatis. Veftimentorum,imoetiam. ocrearumatquctcntipelliorumin vijs magna leges, quod ri-fuifuitiftis Walonibus tantamefle metusvim, ut pedibus' addere alas,atquc veftitos fugx incitamento nudare polfit.

r j Sequen-

3« MANSFELDIANÂ

Sequent! die mißt me Princcps cum viginti quatuor enr-ribus, utcadavera inter ftationes militum inventa juberem dc-vehi ad Danubium, in eumque proijci, ne caftris foetori infedis contagium oriretur : Quod diligenter cxccuturus bis o-ncravi omncs,faltem illis in locis, qui proximicaftris cumu-latim fordebant : qui fparfira unàcum cquis iacebant, illos reliquL

Poft meridiem ( 5. Auguft. ) mifit Palftus aliquot ex Tuis, quiPrincipis nomine Begum per colloquium ad deditionem invitent. Aft ille cum lanitfcharorum tribuno æquè utipfc-met canodefcendcnsreljxjndit: Viginti Icptcmannosftipcn-dium habeoapotenti mco Cæfâreiqui hoe propugnaculü mihi tradidit,fpcransmctalem forc,qualem me futurum proraift amp;nbsp;ab fit, itlum mei fiduciafalli. Me canum vides, amp;nbsp;fuadebis ne caniciemmeamferrarumcumulo tedam deditionis ignomi-nia confpurcari ? abfit; neque lapülum vobis petentibus dabo, minus munitiflimam arcem,quam potentiflimus Solyman-nuspræfens exercitui, fho impcrio adiccit.

Decemmilha ( fimulatè ) militum heri nobis fubfidio vendre, quarurn virtutib. freti, agemus, quod noftrum eft : Vos fimilit er,quod veftrum eft, agitote,

Mansfeldius vero hare audiens, viginri quatuor machinis integrum biduumfulminando rcfidüa mœnia tantopèrè démoli tus eft, ut hoftis nullibi, quàm fubtus terrain cellis ie cum imbeUi turbatexerit defenfum ; quæ falus etiam incerta.

Nam pluriraiabingcntilapidummole contriti, amp;nbsp;qui adcxcubias collocati clanculum abfconditi, fe rüderem alti-tudinetuebantur.

Turn Mansfeldius: crcdoillos eflèdemcntcs,quódomnila-lütis fpedeftituti, mortemfibi accélèrent,cum meagratia vi-vere’

MILITIA HVNGARA. 39

Vere poflent.Efto: vulpccula multas habet cffugij vias: amp;nbsp;ego a-har^tione aggrediar ,ut melius incalefèant.

Fuit 7. Auguft. eùm hæc dicerct : quo die primitus cepit fecundum (amp;paulóantelcn(èrat malè)conqueri de ridu corporis, decruciatuinteftinorum,utquævis minima commotio acutiß.parerct dolores. Sic permanens in papilione, mißt, qui|Principcm Borgovium fuis verbis rogarent, utvenkent adle.

Qm fubitó adventant longas ab illo audivit querelas, de Valetudinisimbecillitatc,quximpediat, quôminusfolitamu-niaincaftris, in munitionibus quotidiè vifèndis obire pofTit: pctereplurimùmut morbi fui rationc habita, imperij curam in fe fufeipiat : neque patiatur militum habenas licentiore dif-cipfina laxari : fatisfadum fibi pluriraum, ß cepto curfu omnia inftituantur.

Indoïuit Marchiograviter: amp;nbsp;medicosadhibendos fua-det, ßbi unum Odavianum Roborctum ,cuius doda'félicitas multis experimentis ßt probata5 offerte, ß placcat: nequein mundo quid habere,quod gratias ßbi ac diuturna illius vita effe poffit.

Gratias agere Mansfeldius; amp;nbsp;quia folum Chirurgum pro Vulneribus, non medicum pro morbis habcat, acceptare medici operam, donee alijetiam a fc vocati adventarent. Sed ve-reor ait, ne Hungaria me funus fuam videat,quia longe acutio-rcs funt mei dolores, qua m ut ullo fen fit expri mi poffint. Ve-nimproptereanondefpondebo animtim, qui fæpè graviora paffus ,finem huius aliquando fpero : Hifce didis difceffit Marchio.

Mansfeldius papilionis pertæfùs, naviculam ex Danu-bio in monticeUam extrahi iufTkp in qua fuit hipocau-ftuni

40 MANSFELDIANA

ftum fuis fcncftris per lucidum arque nullo vento pcrvium:in hóe biduum dccubuit,admodum quietus. 0

DicMcrcurij,quinonuscft Aug. Comarinum eft adver-fo flumine tractu equorum fubveftus ; adhibira equitum ala, qui pone litt us legendo, comitarentur.

Miferat ex Vienna Screnifs. Archidux Matthias Archimedicü fuumBartholomæumParavàcinùmRhxtum, qui cum fofus cum pauco famulatu afcendit, rcliquis medicis datomuncre domumdimiftis. Cùm verô familiäres hune abeundi animû perfentifcercnt,nunciarunt ilicö Marchioni ac Palfio,ut matu-rent ,fi alloqui vellent: Innibi rem certó elTc, ut Comaronium, transportetur.

InventuscftMarchioapudMediccumPrincipcm in proximo aggercgt; qui oppidum vallabat.

Accurrerunt utrique fubitó: amp;pari cclcri täte affuit quo-que Pailins ;petierunt omncs,ut maueret : dilccflii, hoftibus animum addi, amp;nbsp;militi Chriftiano aufterri: NepatiaturBarbaros vana infolentia tumidos aloriari, prælio à le occifum: pauca reftare, quo minus amp;nbsp;oppido amp;nbsp;arce potiatur. Quod fi verómiliti,abfentiaipfiusinnotuerit, adomnia fore tatdum; difeiplinæ impatiente, cuius huiufq; fucrit tcnaciflim’. Prater* cà,fîloci commoditas quaratur: nihil intcreflc, utrum Comarini , aut in caftris decumbat : caftra illi elfe propugnacu-ium,amp;toturnexercitumcorporis euftodem,

PcrftitMansfeldiusincepto: patiaminiait: mcanimicau-facxfpatiari, nondiuabiero,fi DEVSvelit. Vosinterim unanimes eftote, cepto pedc obfidium fortiter urge te.

Imperium eftopcnesPrincipcm meum ( hoe defdcrabi dementia titulo fèmpcr compellavit) Burgovium Marchio-nem, cui opto ut tales vos habeat, qualis ego fempcr fum ma* gnalatitiameaexpertus;pacificos,obedientes diligentes,

Etrogovosper DEVM, utlege militariomnia traefetis nihil

MILITIA HVNGARA. 41: nihil pcnfi haben tes illoruni confiliorum, quæ folaopimonc inexpertorumpulchrèmagisquàmvera dedamitantut. Dein* ’* dequoque peto, ut feverè fontes puniendo niifcrrimam ple- ” bemaquavis iniuriadefendatis.

lufti amator DEVS in hacamp;æternavita,vobisrcpendetî fandè calitus iubens, ut quantum amoris erga Chriftianam Rempubl.devotiflimoergaillam atquc Auguftum Caf oble-quiogeratis : tantum odij contra hoftem ruina illorum cupidi æternum fincerè foveatis, Valetc.

His verbis navigium ex fabulo promotum : remi adadi* amp;poftcrodic Comaronum dclatus,ubiqua fuitnobiliflima, fibi aflignatam occupavit ftationem. Eandem hoc tempore movit 1e Vienna cum Lolènfteiniana turma pratoria Serenils. Archidux Matthias, dcfignatus belli Imperator :amp; per eelerem nuncium initinere admonitus, Mansfeldium lethalls morbi caufa caftris abefle :Ilicópcrequosdilpofitoscum pauculo co-mitatu propcravitComarinum,utexadapriusratione omni* urn rerum habita,cxercitui praclTet.

Verum invidafortuna,ficut in multis alijs rebus ;ita quO-que hacvoti fui felicitate magnanimum Principem deftituit, mortuopridiè quando iam advenerat. Fuit is obitus fui dies 14.Auguft.intraodavam,amp;nonamhoras velpertin3S,amp; non minuspiè quamfortiterobdormivit,animo fibi ex diviniso-raculis obfirmato. ita enim lèmpcrad fuos: Ne puteis me in-vitummori,quidudumhociter fummeditatus: nec acerbio-res dolores fentio, quàmquodAuguftilfimus Calarfidclium miniftrorumvaldè inops : me fidum amp;nbsp;utilcm famulum inau-Ipicato amittat.

Hæcinter Içpèinterrogavit fiios,præcîpue fibi olim familiärem Balthafarum Fridcricum abOffa , Vetuftanobilitate Mifnicaamp;rerumufu confpicuum,quidaudiant de Strygonio? num fatis ne falva omnia:Èt illis femper grata refpondendibus, G venic

42 MANSFELDIANA

vcnitcur(brcxcaftrisàBui'gauio Marchionc miflus, quinun-ciaret: heri. h.e. XIII. Aug. tempore pomeridiano viftriti-bus fignis expugnatum effe oppidum Strygonienfe, quod pro-ximum arci adhærebat.

Quo Euangeliotantoperè lætatuseft, vt credo corpore nuncium porreda dextra falutârit, atque aureo torque iuflèrit donandum. Ilicöapudlc confidentemquxfiuit deratione il-lius fucceflus; ad quæ nuncius breuiter vt res fuit: Prineeps Burgouius autor eft totius rei : nam primus fuœ ipfius vita: con-tcmptulcgionesadduxit: quæ munition es, quæ vallifcpimcn-ta perrumpenda oftendit: tardum militem coëgit: fcITos ab-duxit : alios amp;nbsp;quidem lèx cohortes fuæ ipfius legionis, eum re-liqui deficcrent, magno ardore ad extrema defcenfurus imini-fit, quarum fociato labore reliquis militibus animi additi : atq, -hoftisexvallo in oppidum, exoppidoin areem fugatus, magna omnium parte ad interneci onem eæfa : quos interfuit ipfemet Caralybegus atque lanitfcharorum Capitaneus, vtriq, longa Canicie amp;nbsp;diuturna militia fupra omnes clari deinde plurimi cquorumedudi : frumenti etiam copia non parua. Nunc ab bofte incenla ciuitas ardet lucidiflimè, ae fumantem hïc viderc heek

DE O meo, ait Mansfeldius, grata mente piè voueo,quôd priulquam moriar hoc me Euangclio refocillârit. Vertun age mi amice ? Qui hoftis ciuitatem accendere potuit ? Mox Viator: per latentes viarumanfradus varièdudosfcminaucratin diuerfis ædibus magnam pyrij pulueris vim,quæ partim vafca-lis incluü , partim rudicumulo congefta, rurfus nouis Ic-mentorum riuulis circular! curfu terminabatur in profunda quadam cella : quæ plus ac centum vafculis plena rigebat. Yndcfadiuueft^vtigneus funiculus ex arce coniedus inuene-

MILITIA HVNGARA: nbsp;nbsp;nbsp;4?

rit fomitem vbivis : qui rapidiflimo fulminanti curfu circum* circa cxefofèminariopuluerepererrans, repent, cumulatum, qui maximo tonitrudifcluïus, vnomomentointegram hau-fitciuitatcm, vtmeris ignislatiflimèilluxerit,qumadmodum hac hora videtur, O dolofa gens, ait Mansfeldius, Turca-rum eft : Et multi ex noftris pericrunt ? ferro pauci refpon-dit nuncius, at igrie quadraginta ferè, illorum præcipuè qui Vulnerati ab exitusinterclufos, arque Centurionuminhuma-nam ncgligentiam rcliéii fuerunt. Nimirum Princeps ait, nos Germani parùm fumus priftini Germani, quianemoal-tcrius infortunio mouetur : minus in belli pcriculis commi-litonem fuum, quis iuuat, cum iuuarc poffer. Ducum lUa, nongentiseftculpa: Statucram ego vindicate hanequoque ignauiam, fed vira mca eft in manu 13 EI, cuius voluntati o-mnia commifi.

Hxc dicens : Vinum depopofek : quo epoto in dextrum latuslc inclinauit, quietus perduasferèhoras, ac fi profunda: cogitationi effet immerfus. Euigilans deindè plurimum eft folicitè precatus : quoque pofitu corporis iam diu iacuerat, cóetiam nullaoris aut vifustoruitatevifa, eftiieuti dixipauló antenonam horamvefpertinam cxtindus, Annoxtatisquin-quagefimo tertio :vndccimo die póft Turcas prxlio devidos. Hic finis vitæ, hic exitus optimi Herois fuit, quem fi fata nobis conferuaffent.

Vitro A/iam ma^no GtrmaHt4 ad feeders bell»

Venturam et noßros eafata manere nepttet.

Habuiffet enim inclytus Archidux,qui in omnib. opcram vicariamprxfti turns Auftriacam manfuetudinemSaxonicaïe-Veritate compenfaffet ; tanto ad fontes puniendum proclivior, *

G 2 quanto

nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;MANSFELDIANA

quantoilleadignolceridumbenignior,fui abufum hoc focio omnium, iuftè vin die aflet. Nihil enim niagisinillofumadmi-ratus, quam ardens Rcipubl. fludium: cui fe penitus abfque ulliusavarilucriopmioncmanciparat. Vcrùm,quidjuvathçc pluribus commemorate : Vtmalorum memona iucunda elle folct,ita optimorumvaldèaccrba, ingenti defiderio fuis votis deftituto : liberalisfuit, modeftus, humanus, verax, comisfuit, apertè getmanus fuit.

Vidicum Praga profichceretur quinquaginta Ixpè milites obvianthabuifl'e,quibus fingulis aureum donavit. In ca-ftrisnemoatger alimentiinopiameftpalTus, pecunijs amp;nbsp;com-meatu omnes juvabanrur.

Siquisabhoftcvulncratus illioccurrit,nunquamàfacic abfque aurcoveUoachimico eft dimiflus: egentem verbis fo-lari, fortitudinem laudare, præmia amp;nbsp;honores polliceri.Ex quo fa£tumeft,ut quàmmanèiulTerit cru menant aureisadimpleri, Icmpervclperivacuam reportarit: amp;nbsp;Icittel ad me, marfupio óftenfo : ecce quam dives fint: manè ingcfli centum loachimi-cos, nunc duo fuper funt ; rcliquos donativo erogavi, quod diurnum modo eft penfum.

Et qui credit, me unicum obulum ex ftipendio meo lu-crifadurum:illenonfoltimmihi eft iniurius, fed etiant pefli-mi genij hom o, inter beUorum caulas non diftinguit.

‘ Ego inter belgica arma natus amp;nbsp;enutritus, nihil penfi ampliusillorumhabco,quialibidinofimagis, quàm necefla-ria medijsgenijs componi poflunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-'

AtTurcicuspracdoarmainfertorbi,utvel totum fervi-re,aut Chrifti DEI odio æterni cruciatus prentio avitam reli-gionem exuere cogat: Quo in fortunio, nullum mains elfe poteft. Hæc amp;nbsp;alia plurima hune in mod um fepè folitus eft , diflcrcrc,admoniturus quofdant belli cauponatores, ut teflent humanum carnem ulterius p^undinari: At fruftra quxrimus fundamßarathtk

Nona

MILITIA HVNGARA. 45

Nono Iiiüj, cum Caralybcgus armata'ananu ingrederc-tur Strygonium,amp;Hungara gens,quæparva numéro ad im-pediendum mifla partimfucrit cæfa, partim fugata; quotquot ûne vuincrati offerebantur, omnes laudatos remuneravit ; fa-tisfadum officio diftitans: vindidæ modum fupereflc,quem brevi datums. Nunquam vifit extra caftra munitioncs, quin militipræfidiario fempcr dederit Congiarjum , idque Princi- » pummoreraagnificum,unourni dolioaflercns,optimos fæ- « pè milites latere reftos.

Paffiana diligentia Coccaro capto, cathenam iniccit collo cuiufdamHungari ,nomineparvi VVolgangi Comaronienfis Vicarij,quód primus illo nuncio antevertcrit alios.

Ego etiam id temporis amp;meuin quo advedus , amp;nbsp;alium prxdaoblatumgeminosperdidiequos: unum famuli incuria: altcrumavarimilitispotentia, proptereà quod omnes platcx armorumplenæ,atque memini alia, quàm qua ingreffus eft, per fcalas via darctur.

Redicnsvelperi, audivi omnia mihi recenfentem , quae paffus : Et fubito : quia militiam amas : nulla pericula fubtcrfu-gis ; labores toleranter fuffers: alium equumexmeis rcddo, u-Urc tuo, amp;nbsp;1 herum hoc bellum ama.

Ego agerc gratias, qua par fuit,fubmiffi animi obfervan-tia, amp;nbsp;tacite lætus geffire : infortunium fortuna rependi.

Quarto die poft ceptam obüdionem transfugit Strygo-nio ad nos provifor arcis : pietatem fimulans Chriftianam, cir-iusdcvotionepolliceri Mansfeldio intra biduum,amp; arcem amp;nbsp;oppidum ie curatoretradi. Fluduavit Princeps, alij perfuade-reabfquepericuloilla credi, quod eflet illius præfidij, Turca« rum prxcipuus: neque ipièmet Bego,tum temporis abiente inferior:crediditPrincepsftudiosèiatque ut verum exprime-rctTransfugamblandimentis munerum dcvicit: cuius mali-tiacorporeinnunutiffimas partes diffiedo, eft fuo ipiius fan-

G 5 guinc

4« nbsp;nbsp;nbsp;■ MANSFELDIANA

guine vindicata. Quod refero, vt quævis alia, foliusliberalita-tis exempla, quod alijmalè odorant non fen fi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

De modeftia filebo, quia non Principum, (cd privatorum eft vir tus: quorum fuppellexper fc angufta,inanemfumum arn-bitionis faftidit: verùm magna hint decoris (patia, quemvis ho-minum circumferipta. Verbodieam omnia, menunquainani faftuæftuantcm vidifle : Ita femper de fe : Novus fum miles hoc inregno, cthoftis mihi nequevidoria ncque elade cognitus. At difeam jugiter, quæ nefeio, et difeam ab illis, quorum mérita præ alijs decantantur : neque adeoinops fum mentis, ut nefi dam de aûis j udicarc.

Sicutegregius Architedus uni verfall feientia inftrudus, varia ædificiorum genera, procommoditate loci extruit : Ita Imperator quoque belli, et quivis alius Martiæ fcholæ addidus, exloco arque hoftium gencre, non difeit novam militiam ,fed veræ militixu(um,nÔ (èc’aclurcconfultus,infinitas utvocant, fadorumfpccies:exlegum:idæadinofcit,etiam finulli certx legi fubjiciantunNam verus artifex ufu artifidj nunquam defti-tui poteft.

Et video hîc oppida et arces efle quemad : in Bclgio ; nec , aliam belliluriumrationcm, atque ubivis gentium fuerit femper: inloco, infitu,inhoftisconditione, eft foladifferentia: quæfingula, non univerfa tangit, quorum ilia ad folum mo-mentaneum ufum : hæc æternum artis magifterium fpedant.

In milite nihil eft diverfi, quia eadem ubique armoruni utendorum eft ratio : folos Duces oportet oculatum j udicium habere ;quod nunquain fingulis return gerendarum occafio-nibus fallet, nifi quis fortunam infeitix fuæ velamcntum accu-fet. Hadcnus ille, et prudenter amp;nbsp;verè.

Vnde ortum cftdefiderium novos amicos ex Hun^arix ducibus eligendi,quosintermagno apudipfum locofuit:In-ditus Comes Frandfeus Nadaldy, fola illuftrifama, nonfa-mihari

MILITIA HVNGARA. 47

miliaritatc cognitus cui adhuc caftris abfcnti fua manu fxpc amiciflimas fcnpfit litcras , quöd fibi amp;nbsp;patriae gaudcat, ob res prxclarè ab illo geftas : quoque à multis annis ambivc-rit amicitiam illius : fincerus amp;nbsp;honorum , amp;nbsp;virtutum a- « mator , neque nihil habeat optatiùs, quàm vt tah focio amp;nbsp;« amico in Hungariæ regno patria fua vti concedatur : ro-gare plurimum, vt venire ad 1c in caftra , amp;nbsp;vicariam fe-pè operam in hoftium quotidiè ad caftrorum valla fuper-bientium ftudiofallendo, ficuti etiam diurnum fui defiderium amico alloquio ^plerc vclit.

Non diu venit Nadafdy , Comité Francifco Dersfij de Scrdahel Barone , bello amp;nbsp;nobilitate clariflimo, cum quin-gentisexpcrtilfimis equitibus ,totidem fcrè domi contra Pa-pienfes atque laurinenfes Turcas quotidièad portam Sarvva-rinam obequitantes, reliftis.

Atinclemensfortunainviditvtrisque mutui afpcdusfcli-citatem , quia poftridie quàm princeps Comarini deceiferat, Nadaftius in caftravenit : neque hodie adhuc intempeftiuum ©bitumfatiselugere poteft.

Sequitur humanitas, cuius laude nemini ceffit: a pucto ülutatus refalutauit, fenioribus aflurrexit, juuenes decenter honorauit : neque (altem natura, fed artes quoque liberales, ta-Icmgcnucrunt,quarumpr3ï(idio adomnes hominum mores crat munitus : quiequid diderebat profundis rationibus ex lite-rario campo nitebatur. Etfemeladcircumftantcs, cum lati-nèadHungaros loqueretur j finedubio meldiotam cxiftimaris : fanè arma fine literis, funt gladius fine capulo, amp;nbsp;currus abf-quetemone: Quod parvum didici, quovisauromihiamp;carius amp;nbsp;gratius eft.

Louanij (eptem, ParifiJs quatuor annos ftudiorum caufa Vixi : amp;fummum credo prudentiæ cacumen, fi quis ab opti-mis mortahum, quid quoq; invitas ftatufit optimum ,gnavitec pcrdifcit»

pcrdifsit,nullius etiam fcculi moribus negleûis,quod foluin mortuicôfiliarij. h.e. libridocent, ^eq; inficior plxrisq, noftri ïviducibus fordere iftacc, fed neque laurcam olent, amp;nbsp;longè melioreshocconfilio mco effent futuri: Egoliteras amo, amp;nbsp;quotidiè difco : inexpertam philofophiam Reipubl, inutilcm odi.

Huicliteraturae accefTit variarum linguarum cognitio, quarum idiomata, non fecus atqueinfuacuiusque terra na-'tusapprimè novit : inter Gallos optime : interHifpanosmag-nifice ; inter Italos eleganter ; inter Belgas pr^prij Ifime locutus: utnifi GermanumquispraEfeiffet, hacfolalinguarum diverfi-tate in ipfa vcrnacula fuiflet falfus : neque Caro verba fua nun-dinabatur,fcd affabilis omniaiplèmet alloquio expediebar.

In more habuit, quoties militem in opere quodam valli aut foffaefficienda exercebat : ferramenta penes fuumtento-rium repofita haberet,quæ manè acceptantibus annumerabat; amp;vcfperi rurfus fua fæpè manu recipiebat, neiufTomilitum numéro fallcretur. Opere iam ex votis confedo,milites lauda-vitjCongiarumpromiffumlaetusexoluit:huncfein Gallijs,al-teruminBelgicovidiffeoftendit: Illi acclamantes operam de-ferre, acnulliunquam parcituros labori affirmare : Q^id fen-bam,gratiarum filiusfuit.

Ad finem propcro, fi veracem prius, atque candidum notavero. Dum vixi cum varijs ingenijs fui in diverfa Orbis parteconfliefatus,quorum quifquefuogenio adnævos,atquc ornarnentaincitabatur. Et igneum Mansfeldij ingeniumdixi ante. At minus omnia finiftra tulit : mendacis in verccun-„ dam frontem ferre non potuit: dicta amp;nbsp;facta iuxtà voluit ha-„ beri, uno mentis atque oris confenfu.

Qui verba fimulet, nunquam illi fuit amicus ; amp;nbsp;fæpius ardentianimo, quando feraces literas promiffionum lectita-rat ad familiäres fuos; fcribunt mihi grata, amp;luduntmccuin fadis:

MILITIA HVNGARA. 49

fastis: haudpatiar,fialicubiofFcndero, feuerevindicabo. Ira nefumus Germani,vtdatamfidemex voluntate, nonpromif-fionis ncceflitatcprçftcinus ? Oi mcinfcliccru,quiadiftafccula firn referuatus ; IT A amp;N O N, funt vincula Germanæ mentis, quorum fi quis jura medio fucato ingenio afpematur, hand Germanus led al ten us cuiufdam mercatoriæ nationis homo eft. Mihi verba lit juramentum, ac quid vis patimaloquàm vt promifla non præftcm,vel alijs dolola fingentibus condo-ncm.

Haneveritatis religioncm comitabatur infignis quidant aperts atq;Germanæ mentis candor: nihil corde fupprelTans, quod dicendum alijs mordebat: aperte amicus,aperte inimicus fuit, ncque fronte odium vcl amicitiam occultabat.

Audiui,cùmfamofis legionum atq; cohortiumprsfedis grauia in os dixerit : ineptitudinem militiæ argucns, atque igna-uiam,fomnolentiam,timiditatcm,avaritiam,amp; alios peftimos quorundam mores acerbe incufabat: Itanc milites fumus,vt comptuliantibus mulicrcularum fplcndcamus: periculimetu aftignatam ftationcmdeferamus ? Non patiar,aut niori meadi-gent, aut ego illos. Et verè dico : quod nunquam expertus, mi-litcm Germanum minus valere atq; hïc. Stipendia merui inter VVallones,Hilpanos, Italos, Gallos, Belgas duxomnium, miles quoqueinter omnes: aflaltuamp;acievires omnium expertus. At me C H RIS T E, quo Germanus peditatus non peruenit, nunquamalius cuiufcunquefir nationis peruenturum credo : atqui volunt duci ab optimis Præfedis,qui ordinem amp;nbsp;leges diß ciplinæ militaris norunt,quiq; primi audiendo prælucent.

His verbis recenfuit plurima exempla, quæ inGallijs, in Beigio à Germanislegionibus ad invidiam omnium nationum laudabiliter ada. Vnam exgreftit Barlemontanam, quæ Icptcm cohortibus ferro penetrant totum Belgium, vlq; ad Galliarunt fines tot vidorijs nobilitata, vt inaulpicata geftorum admira-

H tionc

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MANSFELDIANA

tione, cognomen àfeptem Diabolîs fortiretur; quæ res per Cc aperta, non indigct argumen to ? quæratur quiuis miles, qui Belgium attentanit, omnia amp;nbsp;longé plura dieet: Ego ipfèmetconi-peri amp;nbsp;certus vera confirmo,

Verum hodiè minor eft noftra laus, quia verum militiæ iter pleriqucducum vel ignorant, vel delitiarurafordibus deb-niti afpernantur. De peditatu loquor,cui nunquam minus atq; hodiè eft tributum, caula eft in promptu,quæ fingulos, non vni-uerfostangit. Germanorum gens cademeft, quæ fuitfemper: nobilitate,excellbanimo,fortitudinebellica,amp; quæuis poten-tiftimæ nationis laudeilluftris: fedMartia fchola deeft, quam opto: amp;nbsp;mercatoria bella externa plurimùm nocuerunt, ho-, nefta ambitione inauaritiamverfa: Quodfanda patria luget, , hoftis ridet.

Ignofceoblècrofieuagor, quïainftarnauclcri abrumpor dolcnti afFeeluum violcntia ad aliam portum : Qm non dolorem, milites bella ignorare. Dicere volui de germanaGerma-nitatcMansfeldij noftri,quamplurimisdocumenris eftpubU-cè teftatus, led res in aperto eft, amp;nbsp;ardentes faces à luminc fobs obfeurantur.

Hoc do-leo, effe noftro acuo Germanos, quibus dedecori. funt moresnoftri,quorumlausapudmaioresceptatotum or-bcm eft peruagata. Externam regionem quis hodiè attigi t ? lain Italiscft toms, veftitu, moribus, geftu: Romani Ccnlores hac quondam prohibebant. Et vcteres Germani adco fuerunt germanitatis fuæ tenaces, vt neque pcrmilerintquenquamad le commcare cuius confuetudine pri ftini mores corr umperen-tur,atque nouis illecebrisdeliniti, ad animos effoeminandos ducerentur. Etfæpius publicèMansfeldius ad amicos^ Sanèà maiorum dilciplmaamp;veftigijs degeneramus; externis delitijs indulgemus, veram militiam faftidimus,neceflariam ignoramus t labor iofam alpernamur. Ego adolefcens in ter gregg-rios

MILITIA HVNGARA. ji

rios rclatus ; hodiè noftri nobilcs excunis ad Cigna, ex litcra-noludoadpræfcûuras , exgynaeceo ad legiones conlcribi vo-lunt, auro non haftis fplcndcnt : caeci ducunt cæcos ; inexper-tünexpertos: Qui tandem triumphemus? HincmeÓHRI-S TE judico, autpriftinum militia: vfum folita cauponatione p-ofthabita renocandum, aut tardé laurcati ouantes ingredie- ** mur. Generari «5c hafci àPrincipibus, acq^uouisalio nobilio- * ‘ relococftfortuitumjnecvltràæftimatur. Virtutcs artium ex “ dilciplina, amp;nbsp;judicium belli ab expcrientia promanat. quod germana menteloquor, nullius inuidia, led rei veritatemoni-tus, quia video delicatulos quoldam valdè implumes volare : ûltem veniat Sercniß. belli Imperator Archidux Matt bias, cle-mcntifllmus meus Princeps ad caftra, inueniemus medicinam vtrique,vt hie morbus dextre curetur: Et miror nihil grauius ob quorundam vitia paflum. HadenusiUc ; quodrepcto, ß-cuti mul totics ftomachabundus repeduit.

Num iufta fuerit qucrelæcaufa, non meumeftindagare, qui excrcitus eft Princeps melius omnia experitur: ingens eft beneficium DEI huiulque minori cum periculo bclligcra-tum. Quis ducum belli talia inulcus patictur ? Ego humi-litatem mcam noui, atdecies maluifiem mod, quàm illafuf-ferre, qua: Archidux hoc bicnnio à petuland caterua inter maxima vita pedcula eft fuffcrrecoadus. AtquehaJenusde altcrocapite h.c. virtute. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

Proximo loco abeft autoritas, quæ virtutum eft filia, ex quarum admirationc conciliatur, hæc quanta fuerit in MANSFELDIO,dicent alij, qui caftra noftra vidcrunt, in quorum angulo quiuis ab officio deuij ad folum nomen contremifeebant. confilia erant praeceptum , atqueadmo- a nidoncs parendi neceflitatem afferebanr. Q^ocunque lt;*

H z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mceflit,

52^ MANSFEÜDIANA

incenitingens comitantium numerus cofpicicbitur : ait,aiunt:, negar, negant.Vt verbo dicam, folusimperabat : vnicus amp;nbsp;con-filij amp;fa^;orum autor.

5j Vltimumlibabo,quodexquatuorprcpofitis,eftfcïicitas, gt;, occulta rcrum profperitas,ortum habensex fato atque huma-jj na próuidentia, quxtantó lœpè incondandits agentem fallit, quanto magisille in vetita, mentis errorepræcipitatur, A pri-mis vnguicuiisvfque ad mortis articulus dl multùm pcriclita-tus ; terra, mari, morbo, incantationibus, conflidu, amp;nbsp;faufto 11-dére fern per cuafit.

Antè biennium eft in Galliascum cxcrcitumiflus: vbi intra duos menfes, dccem munitiflimas arces atque vrbes, partim vi, partim deditione expugnauit. Verum enimueró nihil omnium gt;nbsp;amp;hæc,amp; millies alia funt,fiquis ad rationis momenta rcuocet, quæ maxima Hungaro,belloevenerunt;InBelgico magnagef-fit,fatcor :atancipitifaepiusfortuna,quïEannuens ad pauculos dies illuftri famabeauit . dcfpondens, inuida multorum calu-mniaonerauit, Qind? re féliciter gefta, plureshonorumacla-borum habuit focios : Centurio, miles,praefedi, fnamfibi partem vendicarunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Hïcin Hungariaquiequid à viuobenégeftum, toturnha-

buit fuum ; nihil huic aut altcri, fed omnia illi ferè aflenbebarur.

Qupdmaiuseft:opinione paradoxon,atrationcïymbolumad-

,, fero, licet gloriæfuæ, non nobis fatis vixerit : tarnen co ipfofeli- J ,, citer obijlie, quod plurimohonorumfcmcnto jacto inftabilcs

fortunæcafusnonexpedârit. Acmemini,mealiquandoledi- ’ tafle apud Græcum dodorem : ablcgafle pattern filium fuum ad externasprouinciascumhocvoto:Filiadcxterosabi,amp;honori flude: quoparto,citiùsmorcre. Innucnsnimirtim, magnam efle partem humans felicitatis,fi quis ad fumma dignitatum fa-ftigiaelatus,ftatuintegro prius decore abit, quàm fortune in-ftabiUtate adimarutfus dilabetur.

Vidimus

MILITIA HVNGARA. sj

Vidimusin mundoplurimas, qui nobisexcmplo ciTcpol-funr, Ex omnibus nominabo: Mirridatem, Annibalem, Ma-num, Pompcium. Etnoftra tempcftatc, AlbanumPrincipcm, lohanncm Bafilium, Mofcum,amp;n tutum effet,plurcs ex noftro æno. Nam cuenitfxpè, vtquisfubitó illuftri famaorbem ha-bcatminorem: moxinaufpicatoquidgetens, pcffimè vnincr-fim audiant, exemplo Athenarum ducum, qui vltimö plcninq; ignominiofó motte ab vnius infortunij culpamnecatl. Quod Romanaprudentia, quouis return aufpicio improbauit, occul-tisfatorum vijs ab humano ftudio difiundis.

Quae fortunactiamhodicTurcicos prafedoscomitatur: quorum pauci natura, plçriq; violenter ex Ihüta infortuni j opi-nionefpirituummeatu func collo reuinfta claufo interimun-tur. Et fanè magnus illc vit cft, qui cum fortuna contra bofte m, ‘ amp;cum reftauratoexercitucontra fortunabella gerit,exemplo ‘ illorum ducum, qui victores modefti amp;nbsp;vieb magnanimi extite- ‘ runt.

Mansfeldiusnoftcrflorenti fortuna eftfempervfus: cum, quia pauci Turcarum hoe anno (nihil cft penfi apud nos viginti millium ) in cöfinijs relief i ; tùm, quiacircutnuaUata cafttorum munitione tutus,nunquam plenè coUatis fignis,nifi vno Wal-lonum agmine pugnauit.j

Quarto Aug: res tentata féliciter amp;felicius pcrada, quod fateor, fed media fortuna fumus vfi, quæ magis extra pericula, quàmeum fecuritatefuit dimicantium, munitionib’ adquæ-uis incommoda oportunis. Aliudeft lîvitafuperftcsà fortuna defèrtus, femel atque iterum infclici conamine hofticcfTiiret: quo euentu, quod vis gloria partum, inepti vulgi rumore corn-, maculaftet, quemadmodum plerique optimorum belli ducum illudinfelicitatis,amp; noftro amp;nbsp;maiotum feculo experti, Dum caftra vigent, obfïdiumvrgetur,pugnandovincitur; belli dux inter D E V M, fupra homines collocatus, ad coelum vfq; laudi-

H 3 bus

$4 MANSFELDIANA

busefFcrtur. Sin vcronihilhorumautpauculaex votofuccef-Icrint, Dij boni, quæ non mordacia feminantur ? eft proditor : eftineptus, cftimperitus: non vult, cum poftet, hpfti nocere: illa neglexit, aliud egit: Ita oportuiftet faüitare. Quique alia infinita, inpopinis, incommefcationibus,caluniniofèja-ditantur.

Fillccum amp;nbsp;Nonigrad, munitiffimæ arces nupero tempore fcliciter expugnatæ, nullononlaudumgencre duces cumulate: Mox fruftraneum Strigonij atque Haduanienfe ob-fidium populo criminandi matcriam prœbuerc, quitus ma-gni etiam opinionc viri diffieukatum bellicarum neleij afti-” pulabantur, quaft nihil intervulgi votum, amp;ducumfaétain-”tetfit.

Audiuinuper, quxfumma dignitate aliquis ex Hungari ventiadoratuin medium diflèminauit, plena fulpicionum, vacua confiliorum. Quis taliaprobaret? Multi multapropter autoritärem viri attribuêre.

Ego non de fortuitis, verùm caufis rcrum folllcitus longè aliud confidero,cuius forfan nulla vel exiguaapud illumamp; il-losfuit cura.

Neque AtthenienHum Areopagitas, fed Romanorum Fcciales cum cxperto fenatu expeto Indices, in Præfedorum infeiieiter pugnantium caufa : nimirum vulgares animi hac im-matura Icueritateflaccclccnt. Qiiiscuenttnimcaufas noucrit, nifi rebus ab imo fundamine conftrndis ? Mansfcldium dixi • felicem,quódexortulaudumclaufcrit vitimumdiem, nefcius ■ infortunij acerbioris, amp;nbsp;nelciits quoque calumniarum. Et mortuusefteo tempore, quoplenusgloriænonpotuitdiutius viuere : add o, neque voluit, tanto fui defiderio apud omnes rc-lifto, vt fola maximarum return expeftatione, quofuis cclc-berrimorum ducum parta gloria obfcurant. Qm nobis pa

ruin

MILITIA HVNGARA. $;

rumvixiffcait, mccum facit, quia nunquam Auguftus Cæfàr cum fer en lis. Archiduce illo magis atque in hoftium myria-dibusconculcandis impofterum vti voluit, fata nobis inuidc-runt iftamfelicitatcm, atque illi abeunti gtauiores cafusaucr-tcrunt : qua in re numfallar, tuumeftjudicare: Loquor abi-que affeóiu libère ; atque humanum eft potuifle illuni æquè dif-ficultates Hungari belli experiri : quemadmodum quiuis o-mnium ducum eftexpertus. Fruftra enim quis feJam arce ten-tabit,vbietiam fortuna opus, qux ipfumquoque luliumCac-farem, atque An nibalcm, Imoetiam quofuis præftantiiïimos Ducumin opinato euentu anxios confudit. Quodeamente fcribo, vt in omnibus amp;nbsp;human« vitæ adionibus ingeram mihi, quod ingeniofus Poëta veriffimum habet.

Jinte obit urn nemo,fuprema^fata beatut.

Si vacarct, mille adduccrem exempla tam vetera quam noua,quæfidemfaciuntatquelucem. Atvocoradvalla: inter munitiones : Mansfeldianos manes lalucre jubeo, amp;quod feminatum iri metuo, de caula mortis,quam alij veneno illi praeparatamfufpicantur: Quæfo nihil credas, fi tale quid inter vulgus profcratur, Hungarorum gens laboriofa magis eft quam dolofa, neque fubtiles venenorum vfus nouit, qui-bus ex proprio nationis inftituto nunquam afTneta, cur tantum facinus meditarentur ? dux amp;nbsp;paterillis fuit, qualem re-ligiofê coluerunt, neque vidi nullum magis lugen tem, quam Hungarus, quitanto eiulatu ludum atteftati, vtnullaciuitas, nullus pagus, nulla etiamdomus, lachrymarumvacua inuc-niretur: fuæ femper mortiseftcaula,amp;Mansfeldianæquoquc certæ, quam alij vario glacial) alimcnto in cibis amp;nbsp;potu, alij ardentibus vinis Hungaris alfcribcbant, quæ Icmper in maximo«ftu inordinate haulit.

56 MANSFELDIANA

Ego quaefiui Medicos, qui in(pcâ;isinteftinisiudicarunt,nequc niultôdiiiriusviücrepotuilïe,proptereà quod iecurardenri ra-becoftfumptum,atqucpulmoflaccflcns fpiritus mcatu dcfccif fèt ^ de veneno nihil, eu? vcftigia in demortuis apparerc folcnt : amp;mortuus colore, afpcâ:u idem qui viuus, amp;dormiie non ca-dauereftvifus: vrgent Hiingari, vtfua in terra Pofonij fummo tcmploiuftis magnificè fadis fcpeliatur. Scd audio Petrum Er-neftumpattern funus repetere, cum viui afpedu anteobituni frui non poiPit: nimirum graue nuncium oQuogenari) fenis au-rcsvulnerabit. EuandrumPoëta meusinoftauoamp;vndec.Ae-ncid. ptoducit, mifèrabilihabituad vniciPallantis filij exbcllo rcmilÊ funus, quod mihi fuggerensvideor, inBclgico parernis luftibusintercfic, qui apud mecum quæuis lætitia commutari, non deberent ob ifta amp;illa, quæ patri etiam immoatalitatis lau-dem, quod talem genuerit filium, pepererunt. Arque hue obiter de vita amp;nbsp;moribus Mansfeldianis.

Redeoin cadra, quæimperatorem fuum Archiduccni Matthiam 18. Aug. tribus turmisprætorijsoâingêtorum cqui-tum optato aduentantem, plurimis læritiæ fignis cxceperc, atq, quinto die poft h.e.22. Aug: Francifcus Aldobrandinus belli ftudio præclarus,amp; fummi Pontificis Clementis. VII I.agnatas, cumquindecimmillibusitalorum le nobis coniunxir. Ex quo tempore Archidux ingenticonatu arcis expugnationem vrge-baf.quicuniculuseratpræparatus, eft à vigilanti hofte contrario ftudio fubuerfus : itaabingenioad manusres dcucnit,airal-tus experimen to acceflii tentaro.

Itali ex Pahfianis aggeribus ,qui proximi Danubio dccli-uem, atque vltimam arcis partem vallabant, valorem fuum tribus legionibus experiri:IegionesGermanxexoppidoperdifii-ciUimas rupes atq; alta moenia forti ter vrgcre.

Hoftisexalto. commoditate loei fretus üxis conuolutis defuperproiedisdcturbare,occidere,vulnerare. Quodvidens, accelh

MILITIA HVNCARA. 57 accctriadMaichioncm,pcfens viginti quatuor fabros lignarios, qui me procurante, afei/s fepimenta fucciderent, quæ loco mœnium proximo anno di rut or û hoftis collocârat, vbi quod exiguus erat in afeenfu monticellus omnia militi faciliora vi-debantur. Igniscnimhiefubijci, acTurcæ,quiduabus faltcin iocis copiofc pugnabant, in pluresanguftias coniccli necefla-riam huius partis defenfionem, vrgentesrariori agmincfacto, facilius ex moenijs propelli pofTent. Annuit juffu Archiducis Marchio, mittens fimul qui quæritârent mecum fabros. Interim noftri fortiter cepta vrgere inftar caprarum al tiflima pctcn-tcs. Qimd Archidux irritum aduertens fignumreceptui de-dit, legionibus in fuas ftationcs rcductis. Pericrunt trecentt exnoftris,quos inter nobiliflimi erant Italorum, qui honoris Audio primi ante omnes prouolarunt : iniquiore loco erant Germani, amp;nbsp;pari cum illis jadura pafli: quorumomniumno-minaiamtaceo,quialitcras non Annales feribo: amp;nbsp;dignilTimi omnes, qui pofteritati commendentur : quod ingenue incor-rupta mente fadurus.

Sed vehementer improbo, jamTypographorum offici-nas, vbiuis locorum effarciri Hungaricis commentationibus: atro albiscommifto. Quæ veritatis impoftura feuere prohiben-da: Quxnon fomniain vulgus feminantur? proaffeduvnum finemciitoefierunt: alios malitiole calcant: Hiclongis nari-bus olent prælia, ibi rapinas, alicubi expugnationes. Vulnera-tos aiunt, qui aut nunquàm vixère, autccnties millepaffibus domi fècuro prandio conuiuantur. Vidi amp;nbsp;legi alia multa, amp;nbsp;perledis irafcor. Sunt qui opinantur effe aliquos ambitionis lepra tados, qui ftudiofeifta mendicandoementiuntur, quorum fumofalauscitóarefcet. Tuvulgijudiciacohibc, acperte prudensfecurus veritatis hæcbellica noftradifce. Nuncredeo ad priora.

Videns jam Archidux fe nihil hacvia proficcre, aliamag-

JS MANSFELDIANA

grcditur minus pchcnlofàmrpnmituseuniculni'nfubtus propu-gnaculo majori, penes portam egit, dum ex fen is vallis horren-dum tot dies intomnit, tribus etiamtormentis trans Danubin difpolitis ,quærcâ;oitinere nudata moeniain pernieiem imbeb listurbaiconquafiarent. Qui conatus adeo féliciterccffit,vt Turex pridie Calend. Septemb. bora lt;ƒ. pomcridiana cdito clamorc colloquium pcticrint, cuius habendi facultatcm nonefle apud fc, refpondit loanncs Mediccus, ob Archiducis abfentiam, qui manè foil ici ta nd us. Atilli magis magisq5 inftare, donee Ar-chidux Galen. Septemb. fcquenti die hora 6. matutinain monte dini Thomæ audiuerit illorü preces, quæ à tribus delcgatis hifee verbis proponebantur ; potentilï'imc Princeps, mißt nos potens Bcglcrbcgus Afiæ ad te, vt hgnificaremus, fibiactotimilitum ordmieffeinanimo,arcemtradcrc,fi honefta conditione lice-rct; pacifcimurvitam, facultatcs,amp; quiequid armati polTumus afportare: inhiperetiam militaria figna,qua:omnianobisfunt juftèconcedcnda,quiaamp; Sinan Balla laurinenf militiveftroea-dcmconceßit: areem vti accepimus,vti jampolfidemusjfiucdor lomalo in manus veftrastrademus,

Archidux habito confilio primùm duriter interpreti refpondit : iniquum efle quod petant, omnia elle in fua manu ; bc-neficiumhabcant fi vita incolumes dimittantur. x4t illi conftan-ter affirmare, fibianimum elfe vitam potins perdere, quàm igno-miniosèfacultatibusexutosdimitti: fatis virium amp;nbsp;commeatus efle in arce: habere ad obfidionem diutius tolcrandam ; ncque fameaut fiti,vcrùmciulatn muliercularum, atq5pnerorumad deditionemmoueri. Quod fiverbisillorumnoncrcdat,rogarê vt homines expertos intromittat ,quioculornmjudicio edodi référant de illis, quæ vidcrunt: quatuor feie ofièrre ob G des, qui doli mali cautionem præftent, aut totidemquoq; rcpctcre,vt icenri lînt.

Acceptanit Archidux conditioncm, amp;poftobfidcs dates acceprosejp,

MILITIA HVNGARA. «

Äcccptosq; dclcgit quatuor ex circumftantium numéro, quiitv trogrcdicutcsarccm diligenter expifcarentur: num fatisaquæ ill fontibus, amp;nbsp;quœ ratio munitionum eflet, quibus tantopcrè con-fidcrcnt;Hi erant præflantinima dignitate nobilils, viri : VVoIft-ganguslörger Baro Auftrius, frumentationum quacftor:Nicolaus Palfty: Francifcus Nadafdy:Chriftopliorus Hermannus Ros-wurm: qui reucrtentes retulcrunt, amp;(atis aquxinciftcrna,amp; frumenti quoq; in cellis reconditum. De militis inopia non quxrendum, quia là ni amp;nbsp;robufti paulo minus mille, nihil foflati in arccobuium,(èdqua:uis nine ra (axoru conuolurorum mon-tibusinuia: Ïbliusimbcllisturba:, nonvirorumcaufaveniamvi-txdandam.

Perftitit nihilominus Archidux, amp;nbsp;prefer vitam nihil à 1c concedi nunciauit : Bis ad colloquium oblidionis temporein-uitatos,quó vita incolumi potuilTcnt ad fuos reuerti.Nune extrema ncccirnatc opprelTos andere conditionis modopræferipto, viftorum leges ignorare, aut nudi abjeftis armis aut nulli cgredi-antur: tantum fibi amp;animiamp;virium fupcrcfle,vtamp;iftum niduni amp;nbsp;auiculos poflit exturbare.

Hxcdicentcm,cmollicbantconfiliarij, quorum ali) pcri-cula militum, alij cuentus incertitudinem, alij fumptus magni- ‘ ‘ tudinem allegabant : fatius elTc regnum acpccunias lucrari,amp; “ dum hoftis fc viétum per deditionem fatcatur, acceptare obla- “ tamarccm,ncanimorclümpto extrema cum fumma militum “ jaelura experiatur, nam vetè impcratorium eflè: magis vnum ‘* feruarc Chriftianum , quàm mille Turcas occidcre. prætercali “ miles aflal tu luperio ( quod dubium amp;nbsp;periculofum ) arcc po-tiatur, nihil plus lucriadCæfarem, led prædam ad milites perti-nerc.

Minus'moucatciuCmodi pugnaces expertos holies non di-mitten dos, quiavel laquco celcbriores Turcica leueritate interi-mentur,vel commodior locus ad omnes occidendos in planicie campirclinquetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 a Hxc

óo . MANSFEtDIAN'A

Hxc inter Legatifollicitè apud alios mifericordevoce ur-gebant, utcxemplo laurinenfis deditionis feciun belli lure hu-maniter ageretur, cum nihil magis dcceatviélores , quani clc-mentiaerga deviftos, ac mifèricordiaerga omncs uti, Qj^bus amp;nbsp;alijs verbisimpetrarunt, ut Archiduxmedium fecutus iter, all-quid de priftinarcmiièritfcvcritatc. Padifunt ; ut vita incolu-mesatquefolitisarmisdimittantur:utmutuatis cymbis Budam vfqj devehantur, ut quantum fuppeUeótilis evindobracliioam-plcüipoffunt, iccumferant ; quaunaillifuerintperoppidume-mifli porta, per alteram extriniecus fubitô amp;nbsp;nö prius notter præ-fidiarius miles intromittatur ; ut tuti à milite Chriftiano præften-tur. E diverfo, promifcrunt : fine dolo malo arcem cum tormentaria fupeUedtle tradi : omncs captivosrelinqui. Atmonere, ut quem pyrium pulveren! admilitis Chriftianiperniciemièmina-rint, diligenter avertant,nc à paifis culpa in illos trans feratur : vo-vere fimul, ut pace inter duos Cæfarcs conftituta, quivis fuo cum utilitatefubditorum utatur, fruatur.

His conditionibus literæ utrinque fadæ, atque Turci nodis adventu in arcetaciti fubftitere. Quidnónciulatusin tcmplo au-ditum ? iànènivitiegrediebantur, quodclamofa rcligione funt totam noftem atteftati, quæplanèin fomnis eft abillis trans mifi fa ; Et nihil ferè nifi ululatus,amp; farcinas convafari animadverfum. pofterodie, qui fecundusfuit Septemb.- Circa quintammatuti-namredijt Archiduxin civitatemarci proximam,ubiTurcipleno agmineiuxtaBeglcrbegi Afiæmandatumdeiccndere. Nume-rabantureximbelliturbautpofemulicres, atque pueri, millefc-ptingenti, paulo plus minufue : milites robufti feptingenti,amp; vul-neratorum quingenti. Qui omncs tringinta quatuor cymbis confufè jundisimpofiti proprijs remigibus dcfcendcrunt.

SolusBaiTa, omniumfuit ex arcc ultimus, vir mediocris fta-turs; baba fub nigra,de Turaco more in amplum dcmiflà,oculis

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;claris»

MILITIA HVNGARA. tfi

clatis facie plena amp;nbsp;morib verecundis,qui fedatum magis ac fero-cemarguebant.Qi^fivipcr interprété exillo, curadeodeditio-nem maturarit. Fœminæ ait, amp;pueri mcalfiduo eiulatu excor-dcmviccrunt : quibusmariti amp;nbsp;patres calamitate illorumviótii acceffere : nullus.n.angulus, nulla ædium paticula profecurita-tc illorum relinquebatur, quin omnia in audito tormentoruni tonitruad imuniusque tranfuerberata, fubveria, deieda. Et primitusida Crocodyli (digito monftravit alteram Danubij partem , ubi penes Coccarum , ex folo amp;nbsp;levero ArchiducisjulTus quatuor ænei fulminatores redà in aream arcis, exitialibus globi-detonabant ) nosexederunt : plusquamducentis unodie occi-fis : prætercà mihi auxilium petenti, relcripfit nuper Beglcrbegus Græciæfatfuperbè, quiatimida firn fæmina, amp;nbsp;diutiusmaner® nolim, curramquo velim, fibinequefacultatesnequcanimum elTe, ut fubfidiario milite iuver. Quæ verba mcatque omnes prxfidiarios^acerbèalFeccrunt.dedimusarcemconfultö, atq; ad pœnam vocati culpa illius, noftram elucmus.

Turn ego ulterius, an pattern Sinanum militari experientia æquet. Neuter ait, miles eft ': Sinan auro Cæfaris noftri amp;nbsp;filins equorum velocitate fuperbit, quivclocius Budam curfitant, atque ipfc milites fuos in difcrimine agnofcit. Verum experi-entur noftri, quantum inter fit expertos belli viros liberali-tcr aluilTc.

Hxcdicens,adarccmrelpexit : laurinumaitmilitisignavia dcdiftis, atStrygoniumexpugnaftis, quiapotis non fuit, diurius ànobisretmeri. Subitóinterpresmeus: quidputas,plusnobis ne lucri in Strygonio quam laurino damni ? Efto æquumre-Ipondit. V os laurinum non delèrctis, neque nos Strygonium : exitus arguet potiorem fortem. Aut finibus amplificatis Viennam adiungerc oportet, vel cum laurino Hungariam amittemus : vti iam, non din defendemus, quia commeatus

I 3 amp;alia

«2 nbsp;nbsp;nbsp;. MANSFELDIANA

amp;a1ia pcriculo(e infcruntur. Autigitur latiuscuagarï,autpeni-tus dcfcrcrc cft necclTum.

Ego vitcrius confultum egiftisjquia pridic cxercitum vc-ftrum penesBudam dclcuimus,amp; caltris, (dixiad metum inijd» endum) amp;quanquamfignisamp;plurimis captiiüs (rcsvcrifl'ima) potiti. Vidimus, ait, figna veftra, amp;ouationcm ( moris cftin Hungaria,vt milites à prxliofclicitcr reuerfi ante valium caftro-rumcxclamitcntfandumlESV ter:gratiarumadionislignum) audiuimus. An veto noftri ad intcrnecionem esdi, dubito. Quiequid fit, Strygonium dedimus. Vos curate vtdeditum rc-tincatis. Egovlterius:Nadafdij amp;nbsp;Suuarzenburgius cumVVal-lonibus fuis lucre nobilcum,qui duosBegos : Coppanieniem at-que alium ex Armenia captluos duxerc. Noui ait, quoque Palf-fium interfuifle. quodque maius eft: Germanum principcni veftrum ( notans Marchionem Burgouium, qui legaius féliciter prsfuit huic expeditioni, quæ inter amp;nbsp;alias caulàs matürauit quoque arcis deditionem, cuiufque fubfidij fpc ob hanc recentenr cladcmoblelfis ablata) qui prouidafua diligentia cfficit, ne alter cum argenteo pcde (innuens Mansfeldium) vidcaturobijfle. Quaproptcr fiBudenfia caftrafuntinmanibusveftrisfubiróex-creitum deducite, amp;Budacrit veftra, quiaforiscrant,quimoc-nia defendebant. Sin minus ■. lotte veftraeftote contend. Sat laborisatquefanguinis ab vtraqueparte fufiim.

Ha:c inter acceftcruntalij, quorum intcrloquioabrupti Icr-mones noftri. Neque longo poft nauiculam cft ingredus inftar ftridentiumanlcrum, cumulo natantcsfublecutus. Vbi rcgula milirix obleruata : Ducis officium efle in bcllo, inter milites fuos,vtlèmperhofti proxi mus: amp;nbsp;tam accclfu primus, quam rc-grcfluvltimus defendat fuos.

Ita Strygoniu m Calend, Septemb. deditum, cft altcro die à Burgouialcgioncoccupatum, vbicuiuisxftimandumrclinquo, qui lenfus fucrint abeuntium, quo gemitu illud paradyfi, auro,amp; mcllc

MILITIA HVNGARA. 03

melle flnidiinTrcIiqucrint, in qua quinquagintatresannos Bacchanalia vixerunt. Aurum ex monranis: reiiquain circumia-centibus villis vberrim habebant: nihil omnium quod humanus vins exigebat, defuit. V elpen appulcrunt Vaciura vbi à Bego, ficutictiam BudæàBaflahumanitcrcxccpn, quod dicerent of-.ficiofatisfaclum poft duorum menfiumfortiter tolcratamobfi-dionem, idque magna militumpaucitate, qui flos omnium ad maiora funt reicruandi, Tertm Septemb. poft prophanatio-nem rempli expiatamängreiTus eft Archidux cum rcliquis princi-pibus arque medium rubis refonantibus hymno Ambrofiano Dcogratiaspcrlolucrunt, Hoetemplumfleuri ctiam rota arx fanè auguftum fuit : in cuius ingreflu à dextriseft facellum ex vi-uopræftantift. marmore lucidum,à quodam Archiepifcopo amp;nbsp;Cardinale ThomaBakoezio Erdôdianæftimiliæ ( cuius ven po-ftcrifuntNicolausPalflij, amp;nbsp;ThomasErdódij, in Sclauoniapo-tcns,montisClaudii comes,quod eadem genrilitiainfigniain fa-cello elaborata, nimirum dimidiati ccrui ex media rota profilië-tisarguunt) fleuri magna ctiam ftrudurse parsædifîcatum, fed hodie nihil ferè prêter fitum amp;nbsp;nomen fupereft, moeniadifrupra, . tcmplichorus cum adhaircntibusmuris adterram deieda. Nihil vbiquclocorum quod integrum, neque duos pedes longum rudera funt, qualia videntur, in Caecio monte penes Viennam, indigeftaque moles faxorum. Nulla fuperfunt hominum latibu-la,fcdtormcntorumglobipcruolant vndique,amp;quicquid lapi-dumfortèoffendunt, defliperinijciuntin capirailtorum,quifa-lutiscaufaftibrusleabdiderunr, Quartofeptemb. Egocumaliquot Hungaris in ccllamquandam (eftillarumaffabrèfadarum magna multitudo ) introij, vt refléta exphearemur, fèd nihil præ-tercumulos terra inuentum, quosprogcrrisrcplcndis prouidè hofteseomportarant. Egeft anus hic,cgcfli mus alibi, moxcaput hominis crutum, cxquo crinito (nam fuaTurcæad cahutiem vfqs radunt ) Chriftianum agnouimus, ac diligcmiusgladiorum muero-

lt; MANSFELDIANA

nibusquxritando rcpcrimustriginta oâ:oibi tumulatos,quïvcl motbovellaborc, autctiam ab ipfimct Turcis libertatis odio ne-cati, quemadmodum ex reliquis captiuis (vigintiodoCalend, Septemb.vefperifuntegrefli) prodebatur: paulopoftdeprehen« fuin eft nihil terræ cadaueris vacuum ; amp;nbsp;quocunque quisduos pedes altum foderct, vna fofladuos, tres, ctiam quatuor amp;nbsp;plures (èpultos. Quodfidem mihi facere, plus mille in bimeftri obfidio necatos, DEO LAVS.

IamfupcreftVizzcgradum,quacvoxSclauisfonatexcelfum areem, qualis lanèvel fola eft, vel fociapaucis : fitaeftin altiftlma rupc, foflam habens 12. pedum faxis incilàm,quæ altum furgentia maximamarcispartemnatural! operacircumuallant : proipedu eft Danubius,lèd ob altitudinem nauiculis dcfcenden tib’ noccre nö poteft,quç caufa cft,quodStrygonio Anno M. D. XLI Labdi-uite illoHiljïano Salamanca dedito, quatuor adhucannospóft innoftrapermanlêritpotcftate. Sedinferius adripam Danubij • oppidulum eft fitu amœniflimum, vt quxuis alia ( Tempe hïc quondam crat Regis Hungarorum ) ex quo tranfitus prohibetur: quoque cum temporis Turex pofthabita fupcrius arcc potieban-tur. A montisradice vfqueadfummitarcm,funtfcptcmmillia. palTuuni pront via absrufticisinuenta incircuituperdecliuia du-cit.Vndc fadum eft vt Turex obfidium à nobis defperarint : potis enim fieri non putabant, quouishumanoinuento lübuchimu-raliatormenta, quxvixin planicic viginti equispromouentur} led ncceflitate magiftra à quadrupedibus ad bipedes attrahendi labortranfmilTus. Attradæ funt machinx Ixpè centum equis à radice montis per leuiter alcendentes anfradus vfque ad eum locum, vbi propter nimiam altitudinem certi pedes non potcrant firmari.quosfubitoexcipiebant HeydonesHungari, quorum fè-ptingenti, fxpius ctiam mille numero longafunetripliciordinc apprchenfa,lxtoclamore validiufqucin fummitatem protraxe-cunt; Quo fucceflu animus noftriscrcfcere,hoftibusdeficcrc.

Decimus

MILITIA HVNGARA. e;

Decimus nonus cratSeptembris ,cumoólomachinis per totumferèdiem illa propugnaculipars quatiebatur, quæ vincis obuerfa,amp;antcaquoquc hoftilitcrpaflalignisvicemuri deieftis videbatur, miliri noftro accedendi facultarcm præberc. Quem euentum hoftismetuens , padus eft fecundo, hoeed,vigcfimo primodie Septemb. deditione fadafolius vitaeincolumitatem, nihilpenfi Habens, fuppelledilisatqucaliarumrerum. Q^odmi-hi cognofcenti argumentum dédit inexpertorum hominum» quemadmodumvifusquoq; pofterohoeeft, XXII. approbauit. Nullusarce fuitexitus,quiaports,cumuloterrarum obuoluts, nonpotcrant moueri : fcala protendebatur vigintigraduum,qua vnus poft alterum,ptius habita inquifitionc, nudatis pedibus, ab-latoveftimento,cxutisamp;pè caligisdefccndebat. Ducentifexa-ginta quatuor omnium crant, homines non viri alias maiori fok licitudinc fibi de omnibus neceflarijs prouidilient.

In arce nihil lignorum,incendiarij, ferramentorum, addo ctiam gerrarum, quibusin obfidio maxime opus. Rudes VVala-chiamp;robuftiBofnicnfcsfuêre,addoctiamplagiarios. Duos ex pilei nota lanitfcharos vidi, nonplures, amp;TLircicus monachus eft egreflus, pelle ouili, tranfuerfum corpus, vlquc ad pudenda te^ dus : longis capillis, fqualore, atque nudis pedibus hortens.

Ipfcmct Begus fuit ingens corpore, vir canus, amp;nbsp;afpedu magnificus : imperitârat anteà Tschetfehinij, quem locum ocenpa-to Fillecoprius ex metudelèruit,quàm vllas noftrorum copias Vidiflet. Vnum filerenonpoflum,quodcundifummoperèfunt admirati. Qui vltimus ex arce dimillus,inciditin manus pcdi turn noftrorum, à quibus cum veftimento fuo vfque ad intcrulam ex-ucretur,rcliqwin nauiculacompofitiiamiamrcmulco dilccde-bant. Quod ex alro mifer prolpicicns, clamore, fignis, curfu prccari,vt morarenturialtiftlmahïccft vbicunque rupes, quam faltatorio curfu inftar capricomi deorfum (quodcafupchculo-fius tranfmifit. Archiduce cum multis millibus ominante jam

K jam

flt;s MANSfELblANA '

htnfalIacigreûùFruftimdelapfarum, millepartibus in cmincrgt; tia faxaillifum. Sed incolumis euafit,neque vnopcdumlæfo, quod magis mivum, nullis caleeis munito.

Qupd proptcrearcccnfco,quiacunö:i haftenuscum admi-ratione Iblent meminiflegentis duritiem arguentes. Ego exper-tusloquor, inmagno difenmine nihil medium inter fummaamp; præcipitia amp;fxpius,euenrufelicia, quæ ceptocertain perniciem ominantur,prxcipüè fi ad extrema defcendatur: Et conuenit hue, quod Poëta meus in oûauo habet.

---Pedibuittinoraddiditalof.

Addo vicinumdemefed breuiter. i2.Iulij, mifcratme Mansfeh-dius, vtvideremquidfoflatiininfula oppidoproximapræparatu'. Iuifubitó,amp;percurforias,vtvocant foflas pcriculosè progrediens inucnicxRetauialcgione cohortis prxfedum Mclchiorcm Rei-chauium, præcipua inter Silcfiosnobilitatc, qui me ad hauftum vini amicèinuitabat. ego nihil abnucrejed mandato priusdefun-Üus. Reuertens jam, valio me aduerfe corpore fuftentaui, nepro ximiTurcæinoppidovr plurimis alijsnoccrent: riuus cnimDa-nubijDecemfortèpafluum,noslèiunxit, Allatumcftvinumia ftannealagena, duploamplioriquàm alta; EtRciehaiiiusconfi“- , dens mihi propinauit: cgoinnixusvallo admoui lagenam ori, amp;nbsp;vixbibiturienseffluitmihivinum perpedus, media lagena globo’ maioris tormenticxarce ( cui hæcinfula fubiacet proxima amp;nbsp;vide-rat nequam Turca,elatam à me lagenam folisfulgorc glifcentem) tranfuerberata ; neque aliud propitio D E O, nifi diminuti vel ma-gis impediti potus d a m num mihi eft al 1 a tu m.

Foflor Bohemus forte infelici hora extra valium, in plano prxteriens, amp;globos apportando famulabatur, apud tormentor-rum flationcs, cui dextrum pedem penitus fuccidit, milcro pod pauculum tcmporisextinclö. MoxRcichauiusaliudvini peragna-tumfuumHenricumprimiflorisadolcfccntcm afferri iuflit, quod illc me primitusob priftinum negatum, ego illüm mcliori auf^icio ianitare,jocismedio fermonecondiio. Adokfeens tUcintraval-'

MILITIA HYNGARA. ^7 'linn creftusfteritjagcnam manu tenens,quod vel alius vel idem Turca (difcernerc nonplacuit numexarceveloppido ) vidcns (eloppero cneruato, caput illiustraiecit, vt in meum gremium (vtrique moniti confederamus) procumbens fubito expirârit. Turn ego furgens ad Reichauium, nectutoVinumguftarelicet? vale:tertium biberenolo.fatis cft,bisbibiturientis defidcrium. duplici funcre punitum, fie repcris vallo fum egrefliis. Quod re-cenfeo, vtverè geftum, quia plurimi prxlcntcsvidcrunt, atque hiepræftantiflimus vit Rcichauius viuit etiamnum,locupleso-mnium return teftis : addidi obiter, vtfortunæ cafusatq; incerta belli pericula-notem, quxnunquam, nifipofiquam féliciter eucnerint,pro faufto habentur.

Rcdco ad Vizzegradum jquæ oli m theca regia corona,atq; Hungarica tempehabebatur, ficutietiamlociamenitas, amp;regij quondam adifieij rudcra ad Daubiû ripam inter pulcherrimos hortosoftendunt. QuodigituradfeeptrumHungaricumredijt, DElbeneficio,amp;militumvirtutiacceptum,ferendu; quibus de alias in proprio fuo foto plura : Quid jam vltcrius futurum nc-feio : mukiominantur muka.

1 Archiduxicplurimum fatigatinftipcndiomilitib.prçiblucn-do,fed àpriuationc ad habitumnaturaliter nullusekregreffus. 8chvvarzcnburgici Equités (vulgo dicunt Walones) àquindc-cim diebus abfunt caftris, vndiquaq; eolonorum villas depopu-lantes, obbimeftri ftipcndij debitum, amp;nefciturquis amp;nbsp;quando huius tumukus finis, etiamfi Schwarzenburgiusin ifto iedando plurimùm elaborct ; nummis,nonverbo eft opus. In Gallia amp;nbsp;Belgico militant noftri Germani gratis aliquot annos, hïc ne-que Menfem , patientia in prædam verfa. Quod puto ex differentia loei cuenire, proptereà quod apud nos in Hunga-xiameraferè folitudo.InBelgicoautem frequentes ciuitatesfacile quiduis fuggerant pctaci, vigilanti. Multum alij de Buda philofophantur, quorum vota probo : rationes cum rationc damno. Sub pellibus antiqui hybernarunt : Et Arrioniftus

K 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nofter

lt;5S MANSFELDIANA

noftcrgloriaturfecummilitibus fuis in tra quatuordedm an nos tcftanonlubijfic: qualcmcxercitum Buda non mcnftruum fla-gitat. -Tatapropioren:, amp;Papa indigetaliis inquilinis;quicquid futurum {bluskitillc,quifoins lupranos omnes. Ego benèomi-nor amp;nbsp;vouco Impcratori Cæfari noftro, vt pauló pottin Conttan-tinopoli cpuletur. Rides nc ? parcius : amp;nbsp;bcllum hoc de orbe, non folaVngariaettfufccptum. Turcicagensamp;;numcrolaamp; miUtix mancipata ett, difticilis quidem vidu, at feme! deuida non refur-get, regnicolis recept» libertatis dulcedinc in perniciem illomm vcrfis. Chrittiani veto Hbertatum fadionibus dittundi fingula-timfacile fuperantur, atdiuferuitutis jugum,nonferunt,quem-admodum in omnibus populisTurcicae Tyrannidis fubiedis eft vidcre : caufam affcro, quod dulci memoria recordentur prittini • libcralisimpcrij, amp;nbsp;acerbè fcrmlc Turcicumdetettenturn Vndc arguo, fl bellum geflenmus, pro liberatione orbis adinternecio-nemvfqucTurcarum, nosbreui triumphaturos, fieverô pro anno ad folius Germania: in Hungaria dcfenfione, tardé laurcati o* uemus. Et caufam dogt;prioris,quiavbiuis locorum apud Chri-ftianosfociata inucnimusarma, quae nottrisfignisadiungentur, rcligionis ttudio in perniciem conuerfo.Quibus cucniet,non mi- • nusorbemexcitatumadillius intcrnccionem,atq; colonosvn- ' diquaq;adlupic3cde conuolarc. E diuerfo,dataillipcrinducias rcfpirandifacultatc,nosociomarcelcimus, amp;illeinftar adttadia currentis,,rccurfufado vehementinsatque antea nunquam fuis myriadibus Europam adimplct,quemadmodum à primoImpe-rij xuo vfque ad nottra Iccula faditauit : exempla noui,at breuita-tiscaufa inuoluo.Didio meacttbellumcontinuandum ;Etfæpc fadum ett, vtprincipio belli vidores, tandem cxitu vidorum leges agnoucre. SofosdoCarthaginenfes, qui An ni bale duce Romanos adArgillas, ad lacuna Thrafymenum ad Cannas, triplici acievidosinilludcalamitatis praecipitârint, vtdum Antias rcli-davrbeprofugcrent fenat’ ad dcfcnfionemmuri, amp;:rcliqua ju-

uentui

MILITIA HVNGARA. 69

ucntus ainiis apta exicrit vr bc, vltimvim quarto prælio expertura; quod intempeftapluuiaimpeditum, Exquodieillirefpirareex-crcitusrccolli2;cre, nouummilitcm conferibere: Annibalfecu-rè dor mire, vagari, donee Fortuna inclinante ex latio in Scilitiam, ex Sicilia in Africain,à Scipione Africano rctraftus,affiiclamCar-thaginem defendere, ac totam excidiopcrituram defcrerccoa-dus : vnde normam habeo : Exitu non euentubella æfhmanda,

Intucornoftra tempeftate Franciam, Hifpanias, Belgium, amp;quicquidaliorumregnornm diuturnobellofuit implicatum : vidcoinftabiles fortunævices, Viftoresfæpèviâ;is,amp;viôlosquo-que viftoribusimperaflejadeo nihil in bello eftconftans,nififir-ma jam pace fafta- Induciæ difFcrunt non aulferunt, quæ vlti-mùm euentura. Beatus illc, qui amp;nbsp;viftor cum fortuna amp;nbsp;viftus contra fortunam animoinuifto, iuftum bellumperlèquitur, eer- ^ tiflimus,laureadonatum iri.

Hoe noftrumTurcicumplærique funt alpernati folo Bel-gieo fuperbientes, qiiod hoftis incrementum, amp;nbsp;noftrum damnum maturauit. Minus centum annistempus eft, exquoAe-gyptus perdomita, Hungari,Bulgari, DalmatæyRafli, Croatæ, V Valachi debellati, Tartan pixcopienlès fubiefti ; Rhodus amp;nbsp;Cyprus dcuifta. Perfæ ex Armenia m vltimos AhærccelKis poft longam cladem compulli, vt damnolas inducias pacilcerentur, lam ex IaurinoinhiatGermaniæ,quamfola Vienna tuetur. Qm rcpellamus^cavia,quaillcadnosvenit, Quæilla?Duplex:altera per Bofniam, amp;nbsp;altera perHungariam fecundo Danubio ducit. Quotnodo? armishoceft, paucoamp;bono, amp;ordinatoamp; conti- ** nuo milite, quos inter voloGermanosin prima acie arque Hun- “ garos vclitarios extra ordinem cÖftitutos,vt verbo dieam : mnitæ ‘‘ linguæôc variai nationis militem nolo. Germanum arque Hun-garumeupio. Inpromprucaulâ eft: nemovnquamdiutumiratc bellialicno milite triumphauit. Etoraculumilludhabco, quod prudentiinmus Romanorum, quarendi cuidam cur illorum

K 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rclpubt

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MANSFELDIANA

RcfpuW. ad tantum potentiæ faftigiumacquifito orbis imperio afcenderit : Extcrnis auxilijs, non vtendo rclpondit.

Hodiè optamus illosamp; iftos: qui fanèlt;cxtcri fummoapud me funt loco : fed neque omnes illos,neque omnes iftos facile ha-bituri : proptercà quod plurimorum nates oleant balfamum Ae-gyptiacum, quivt quxuis dulcia? fi nimia funt, tandem feditè acefcet. AfpiceChriftianosvbiqucgentiumprincipatus: nonné omnesferè nouo, imóetiam nullo veræ politiccspræcepto funt Turcis turpiter ac damnosè confoedcrati ? O fceleftam fidei nun-dinationcm. Tu mecum exclamato. Viri Germani, amp;nbsp;voce amicos, amp;violentiahoftes, amp;nbsp;baptifatos, amp;nbsp;circumcifos cauctc. Vultures tandem nofcite: veftra curate: vicinosdifcitc: domui v.eftra: in Hungaria prouidete, cuius fido carnco muro tuti, facile quorumuis amentata tela, ineptè jaculantium lethall vulnere re-peUctis. Turca amp;nbsp;primus amp;folus hoftis efto, ad cuius interne^ cionem gcftio amp;nbsp;gaudium gaudeo ; Verum naufea mihi iuftè mo-taeftnuper, quandoplurium fociaineptitudine monitusvidi amp;nbsp;legi,quantas opfimorum mili turn myriades copiofus confultor quidam natione Scotus, ftudiosè magis quam prudenter, ex toto Chriftiano orbe in Hungaria produxerit, vno die perimens quic-quid Turcarum habcat, mundus : quod fieri opto, at futurum dc-Ipero : Quisvnquam fubdiuerfis imperijsdifiundam Europam, ne dicam mundum yidit vnitam? Ego ignes video diflenfionum, quimaiorifomento indiesaugentur5 Etarbitror bonum iftum virum amp;nbsp;quofcunqs alios fingularium vanos captatores imitari quofdam Mathematicorum, qui ex falfis pra:fuppofitis cruant verainfolaconlècütione,hoceft,vrgentiratiocinatione, licet per fe nihil euincant. Infuper inftruit aciem, pugnat, depugnat, amp;nbsp;quicquid aliarum ift ineptiarum : qux rifi cum legerem,quia lon-gilTimèà Scopo abfunt. Quæ domi funt de bellis confilia, con-cernunt folam procurationem rerum neceftariarum, vtpotc mi-Etis, pecuniary, commcatus.Rchqua lüntfadi, amp;nbsp;à loco, bofte

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yeïitis

MILITIA HVNGÄRA. rr

Mentis atque infinitis alijs circumftantijs pro experta prudentia Imperatoris belli fato ad armavocati gnbemantur. Optimum igitur militare confilium eft, quodin oen lis, in mann habet Imp. qiiando eft necefliim. Qui veró ante pugnam tutö prælia philos-fophantur, illi artis amp;nbsp;fortunæ vim nefciunt, fed bellum fibimet-ipfis indicunt : quodminori etiam capitispericulogerunt. Mihi autcmfordentiftaomnia,amp;optoGermanix noftrx iftamfclici-tatcm,vt vnâ, vnitis copijs,amp; Cxlarem amp;nbsp;dominum fuum iequa** tur : externis auxilijs non confidat: propria experiatur, Lege belli; non vagacuiufuis comptuli opinioneMartia tradet. Nihil cun-dando Alexandrinam, amp;nbsp;ftrenuè pugnando Cxfarcam militiam amet ; quiduis pecuniæ congerat, experto milite vtatur : benemeritos honore, ignauos poena afficiat. Veteranosper colonias de-ducat : hoftilis regni vifcera pugnacib’ copijsingrediatur. Sed vei rcor ne improbes hune calidum nimis frequentis pugnæ feruore; Efto: improbandum, (i temerarius ; fi juftus atque a belli necefti-tate expreflus, caufr jam eft dida. Qui imperator, fanguinem mi-htum libidinofo magisimpetu quàm fobrio fcnfuexpcritur,apud' fenatumfecialem indemnis neefto: Qui veró infclix à fortuna; non improuidus à ratione defertus, belli aica frequenter pugnax ludit: nemo nili extreme improbus, apud furentem populum exemplo Athenienfium aceufabit ; Vcriim Romana magnani-mitatead mclioresRcipub. vfus rcfcruatumcÓmcndabit. Quid: Nunquam eft in orbeauditum, prxlijsfrcqucntibus ijfdemque ïnfclicibus regnum milite aut viris nudatum. Satis, amp;nbsp;hominum, amp;virorumfempcrfuerit, dum mundusftabit: ncq;militum fed regni jaduraPrincipcm fieri pauperiore, quod'prxclariflimibel-lorum duces veriflimum deprehenderunt, quorum ex numero font Spartani, Romani, Imö etiam ft Cæfari credimus ipfimet Germani. AtnoftroxuoTurcarumTyrannisfttnobis admiration! ftcut quoquediuturna bcllaGalliarumamp;Belgij, quxeogi-tantiopinionem afferent, obfrequentifftmas ad internceionem exde«

7X MANSFELDIANA

cædcsfepè nihil fcrèhoininumfupcrcflc: cum tarnen quinisan-guliinftar horreoruna frumentis plcnorumdiftentcnt: ExCiui-tatibus, oppidis atque villis frequentiffi mi prodeant,non fccus ac formicædcnfocodcmqucnigroagmincincampos. Opportune jammcmini,quæBafl'aquidam captiuus Turcapræton Veneto, Anno LXX1. refpondit, quandoampliflimislaudib’potcntiam fuæ Reipubl.nauali prxlioviftncis^adpcrnictcmMahomctano-rum occinebat. Vos ait : Domino mco rafiftis barham, amp;ille vo-bis brachium abfcidit. Innuens nimirum, Turcas folùm paffos militum amp;nbsp;rcrum mobilium vtpote triremium iaâ;uram,quæin-ftar crinium femperrenafcuntur. AtVenctisCyproamifla non dari alio Cyprioregno, ter maximam prions anniclademrecom-penfarc. Itcrùmfuggercns: Bcllumgcri propterrcgnaamp;imperium,quibus etiam damnosè occupatis lucrofa eft Victoria prafrö. Ex quibiis arguitur: Hocin bclloTurcico, milèricorde militia Rempub. nihil aut parumaugcri: magnanimajconftantijpugna-ci, prouida, femper æquè animofajuuari: Sors dominacampi. Sicutifmiseft abintcrnecionehoftis, itaprincipiumquoq; àpu-gna, qua? cum fit in extremis conrtituta, nunquam eftabique ne-celfitatc tenranda, donee mcdijcuriüsfccurioremviam fummi-niftrant. Etvidimushucvfquemilitem Chriftianumà diuturnè otiofiscaftris,nonhofteoccifum. Etcertusftatuo: citiusDanu-bio aquas,atque inuidiffimoCsefari RudoIphoII.faraliterauipi-cato triumphatori, ac prudentis mundi gaudio, militem hoc hello defuturum. SuntopræclariDuces nonexnundinatono, fed verèMartioforo: pecunia, neruus belli certoftipendio habetor. Centum Icgioncs fola Germania (eft enim populifllma totius mnndi non fola vrbs ficut Roma,quæ primum punicis,deinde ci-uilibus bellis, fenfit hominum egeftatem, frequentib’matrimo-nijscxlegeportiarcftaurandam) quotannis ad centum vfquean-noSjtelidis quoque plcnisvicinorum ædibus emitter. Vfuso-mnium penesImperatorem belli, pro Reipub. commodo, amp;pu-gnando amp;nbsp;expugnando, liberrimus efto. Rur-

MILITIA HVNGARA. '73

Rurfum ais, Germanum militem priftino inferiorem. Fa-tcor inuitus, amp;dolco vehementer ob pediratum præcipuè, qui nunquam vilioreft vifusatqUn Hiingarobcllo. Sedvitia funt prçfeàorum,non miIitum,autnationis.Alij hintætate, alij expc-rientia ad bellica, minus apti, quamego ad volandum : Et lans eft ill os dici, tales, qualcs haben velint,quamuis non fint. Miles ex oflicinisadfignaconfcribitur,fi robuftus hafta: fiparuus fclop-peto: fin lingua ferox, bipenni armatur : ftipendia mærent alij, acceptant. Nemo eft, qui ftatutis diebus cxerccat fuos in cur-fii, in ordinibus, in fignis nofcendis, fed qualcs vtraque manu, amp;nbsp;pedibus nati, tales quoq; fimplici naturæ impetu ad lufum belli ducuntur. Ex quo euenit, omniatutis efte magnifica, quia im-periti return nefciunt receffus belli led periculosè ardenti armo-rumfadoadmodumjeiuna, pluribusadfugam quàmprælia in-tentis. Quod maculam alpergit nobililfimx nationi noftræ, atq; iplèmet Imperator belli honeftiflimo aufu dcftitutus cum tota Reipub. periclitatur.

Hincopto cóllapfam militia: difciplinam reuocari : Germanes cum Hungaris Himgariam : Italos per mare Græciam : amp;Po-lonos cumTranfyluano Traciam aggredi,donee adituvndiqua-que ad Conftantinopolim belli fedem adapcrto, amp;nbsp;i pfa quoq, foei js armis fubuettatut. In vnis cam pis, in vno exercitu, tot natio-numilluuiem,quisprobater? quibusnequelingua,neq; mores, ncque Dij etiam propè communes. Solus Annibal Carthagi-ncnfis,florente fortuna regere illasnouit: defertus verö ab ijldem vniusprælij infelicieucntu. EtHunnorum Attiladiu non perfti-tit, neq; vt antiqua rcccnfeam,Pcrfarum Xerxes cum Datio fuêrc multam validi, quemadmodum quoq; fupetiori proximo æuo SIGISMVNDVS Auguftus Imp. ad Columbinum, atque VLADISLAVS RexapudVarnam,eftfummacalamitateim-pcrij cxpcrtus.Hincdidiciveriflimum:paruasexercitatas copias, fcmpermagmsprxualuiflc, quotiesvnodie fucritde fumma rei

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rité

74 MANSFELDIANA

ntè (opdmiDncis muncrc) inftniftaacic, coUatifqucfignispiï-gnatum ; exempla amp;nbsp;caufas dabo alias-.

, Qiü domi ben(ßat, forit hand facile cadet.

ConfufasgcntiLimMyriadesaiodcbilcSjqLliaoï'dinatiami-litiaomniumcftprinccpscnitisanimaeftdifciplina,qux vnitam potcntiam auger, ncq; vllibi rnagis,quàminter ijfdcnimoribus-arque jure milites eftxquabiliterdiuturna, Reliquæ cateruaead menftrua magnificæ voluptatis bella, aliquid faciunt, (ed diutur-nêannuanihil: ilIamihifitNatioinquocunq; locoprima, quæ illi,amp;proxima, amp;fempcrnouum militem firfficerc poteft. Ita-luS in Hungaria menfem durât, Belga femeftriinnere abeft : Ger-mani, amp;nbsp;copiofi amp;nbsp;vicini femper haberi poirunt,at exercitati non funt ? O quàm acerbeindoleam hec laudum noftrarum odio dif fcminari,quinfublatis cauponautionibus, fubdifciplina melio-rum ducumexcrceantur. I dem font Germani, qui olim: fidcamp; armisanteomnesmortales, ceu Tacitus meus de illis gloriatur. At paucorum vitio, amp;ignaua ignorantia laudabile priftinum mi.-litiæ iter intermißü magis, quàmomilTum, vniuerfos turpiter commacular, quæculpafîngulos concern it, à quibus geftorum ratio eft feucriftima militari lege rcddenda. Imo etiam Laconico arbitriorepofcenda. Huie igiturmalo facile foccurritur, fchola Martial cuius miles taliscrir, qualcmvelitcft’e,qui ducit, idem ■cftcœlum, nobis quodnos antemiile annos, texit : eadem patriae natura, vis, nafcendi, conditio, belli amor: fola ftudia défont atq; exercitatio, quae à ducibusauitaprincipum ducum eura fla-gitanda. Gregarius miles ftrenuè foo officio fungetur, moddfun præfefti normt: Nam militia eft ars, quae ficutomnesaliae, vult prins dilei quàm excrceri. Difeiplinae magifterio eft opus, quod triumphi eft fundamentum. Exquoliquct,cxpcditamamp;facilem, fl dextre adhibcatur,efle huic malo medicinam : quæ fingulos no vniuerfos attingit. Verumgrauior eft morbus rotins Germaniæ, quam Chriftianæ Reipub. Prineipem folam voloprae alijs beJU onus foftincre, atqs a mico fociorum amplexu triumphi laurcam * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

MILITIA HVNGARA. 73

fbi manciparejn hicro habcntcm quicquidab extemis, præci-puè fummo Pontifice Romano clemente VUL (cuius æterna ho-dièin Hungariä meri ra, nemo digne fatis laudabit ) pecuniario fublidioadijciatur. Namqj omne perfedneft vnum: amp;qua:uis magna diuturnabeUafunt ab vnovniusnationis Principe conféra, qnæ fernper duât agmen,reliquis extra ordinem inter auxiliäres pro acici difpofitione conftitutis. Quod Imperatoriä Gcr-maniam, fociatis externorucopijs imitari velim, quo amp;nbsp;nomen, amp;nbsp;legionaria Aquila Romani Cælàris vbiq; locorum Turcarum aures atqueoculos circumfonct, quemad : amp;nbsp;potentiflimi hoftis cöditio, amp;nbsp;diututnæ laboriofæ militiæ neceflitas, amp;nbsp;prudens tam antiquitusquàmnouiterexperti belli ratiocuincit. Vtinamfa-cerdotalis non eflet : quo libidinofo litigio nullum vehementius confunditpubltcumftatum.Scdnoloexvifojamportuinaltum marecum periculo euagari. vclacontraho, amp;nbsp;finem cuius mei Mansfeldiani curfus facio. cuiusipacio leuiter emenfo te lucidiC-fimum auitæ nobilitatis exemplar follicitus rogo, vtruditati meç parcas.quodeójuftius mihipetenti concedes,quôraagishæcvt prçdix^y rium puluerem,non oleum Demoftenicum, olere ani-maduertis. Mrhi ficvfuseft, nihilliterarum finearmis tradare: alijsquó minus fecurè philofophenrur,noninuideo.

Hæc Mansfeldiana extorfit admiratio virtutum: quæ cupe-rem manere in animis hominum, inæternitate temporis, in fa-ma return. Et quamuis hæ chartç pa turn ad iftafaciant, tarnen il-ludapud te eftedumirifpero, nefortifllmusillc Princeps velut ingloriusatqueignobilis,moirientancaobliuioncóbruatur.

Alij reftantannaliumlibri, inquibusintcr aliospoftcritati narratus amp;nbsp;traditus feniper fuperftes erit .Vale, ac haftatam pau-pertatem meam litcrariamfoue. Excaftris Strygonienfibus Ca-IcndisNoucmb. ComputeGregorianoAnnoM. D.XCV.

Sequuntur jamduoEpicedia.

MILES

MILES GEKMANVS, ITALVS, BE L G A.ET Hm-^aridu ajjid Mansfeldianum funiu acerbe lurent, voce N. Gabi:

T^ Hen Fu^ticcs Carole CürolCj

JC/Labuatur an ni, amp;nbsp;te quoque jam manct*..

Commune fà turn, æternavitæ, Nefeius accelerate feela?-

O quæmifella eft conditio Viri,

* Et foemi næ, cunftorum hominum quoque :: làm nafeiturus mots adhæret, Pallid«! m ors, nccccolla prendens.

Efto : feramus cuncta volcntibus,

(Culpæ trahunt poenas) animis,DEI, Immotalexeft: fedvirorum. Vni abijfledies dolebo..

Ah me mifeUum, ah me nihil omnium,,

Quotquotteguntur cœJo : hodic virum Vidi triumphantem hofte cæfo : Cras erat om nium in orbe nullus.

Dicovirum? fanègenitordedit

Talern: fed Heros eft merit is fins, Quälern fàcris mundus vetuftus Aflociat genijs Deorum.

Et jam perifti Carole, Carole ÿ

Germaniæ fidus : decusincliti..

Bclgi : Columna-aruiHungarorum.

Diuitis?ó lachrymædolorum.

Salue viator : quæ tua nuncia ?

Quopergis : amp;nbsp;vndecft inter hoc tuum t.

Ne nuncium quæras ? volarc

Julius adinclytarura Pragæ,,

MILITIA HVNGARA.

Ad Cæfarem mundi Dominum amp;nbsp;Pattern^ Caftris reliais S try gonien fibus.

Quæfo ? quid illic eft nouarulh

Parcius accipe ; vixit ille Mansfcldius, necbellageretmagis, Tandem quicslaetiftima mortuis,

Debetun Germ, o infauftarebus,.

Siderapannonicis : quid illo

Maius malo ^ vit natus ad arma, vir Nutritusinter caftra, Ducum omnium

Primusquodæuumnouit, ille

Occidat ? o lachrymæ dolorum..

EtPrincipem nunc perpetuus fopor Mansfeldiumalto à fanguinePrincipcm

Faftum, vrgcat, quem dextra mundi

Cælaradaftratulit potentem.

Quem* multus ornauit pudoç, amp;nbsp;fides

Integra diuæiuftitiæfôror::

** Cui nudanupfit veritas, quem

Mars genuit, pepercreDiuæ.

Sanè ille multis flebilis occidit, Nulli fed vnquàm flebilior, tibi ac

Ciui, colono, amp;quicquid vfquam eft Pannoniac ; hic dolor eft dolorum.

Spes magna erat.clad is fore T urcicæ Autorem, amp;nbsp;omucs or bc repel lier,

Ceu prima vicêre ayma, led jam -

Omnia verfa retro vagantur.

Adpublicos ludus : capite i nclito, lati viactepto: mihifuggerit

Mens, vltioncraNumini cjc

Cura, mimico : ca cauü poena: eft, t 5

MILITIA HVNGARA.

Efto : fcramus fortiter omnia Maiorapadl: fofpiteCaf^c Quodcunquc durum nil nocebit

Sunt fuafata Viris potenti.

Dcxtra : fupcrlùnt corda : nee vnico, Quacuis medulla eft ofle: vouebimus Mansfeldium nobis fèeundum Et requiem meritó beatam.

EPITAPHIVM EIVSDEM. ab eodem.

QVis ante Mc ? Carlus Mansfeldius inclita proies Martis quæ fafti gloria ? quaere homines., Cum Gallo Batauus,cumque Anglo dices Iberus, Germanum noli quaererc, Qius memoret?

Omnia funt verbis maiora, fed optimus Humus Illius ob mérita alrum meditatur opus.

ïnfœlixHunnus, qui talem perdit Achillcm

Matthiamtalematque Hunniadem reducem.

Vndique defundum luget gens Chrifticolarum

Si caufam quæris ? riferat illa prius.

Strygonij labor, amp;nbsp;dextra vidrice triumphus, Turcas immemores reddidit efle fui.

ObftupuêreVirum: amp;fatogentem cflcDcorum, Penfantes, caftrum deditione datur.

In^reditur Pri nceps belli vit tute M A T T HIA S Augura: caftrum Caelariscflcjubet.

Vis armatainerat verbis dominaturvbique Cafar : ac vt Carlus viueret vlterius,

Non potuitlcgesparcarum tollere dixit:

Prudenter fortes reddito Chrifte vir os»

FINIS.

vk^ V L |^’•x^ n^