Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek

• • nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at:

http://repertorium.library.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • nbsp;nbsp;nbsp;the spine

• • nbsp;nbsp;nbsp;the head edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the back board

jiflisceUanea Litteraria

Octavo lA 9.

B, oct.

9

OLYMPIA

FVLVIAE MORATAÈ FOEMINÀE DOCTISSIMAË AC PLANE DIVINAE OPERÀ oinnia quæ haftenus inüeniri potucrunt: cum cruditorum teftimonijs

amp; laudibus.

Ifyppolittc TaureUteÈtcgiti eiegantißim».

iiuibiK Cidij S. G feleihe E^i^oU de ord-tioncs deeeßerunt.

b. ÉLISABÈTAE ANGLIÀÈ

FRANCIAE, ATQ.VE HY-bcmia: Reginx, Ecclcfix Chriftia-

nx vcrx patronx, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•,

CÆLIVS S. C. S. R D.

^ ZJdiri à nonuU^s fólet, E LP -y S A B Ë T A Regina leSiJ^i-^((} ^ffilt;^ camfifit, cur. cum ynaßr animon/m noßro-turn orig^o ac natura,^ua fipmfUjatijué adhanc bumanitate inßrmamur, tata exißatin huntanogeneremorußuMoru' ^ ‘varietoi, ita \t non mo/o afatminis quot;Vf ros, yerumetia ytroj^ue interßfe,yirosa quot;viris, ^ afatminisfeminasßuJioru ya-rietate totisfnfbus dferepare yiJeamus //uitts aute rei alij alias ^ caitfas amp;* ra tionesafèrurtia fint tjui afris afribue; fint ^uifato ad hoc vel illudimpelli, alif nia^nitudme ^juada tngenij, occultiores étia çgt; alfruforeS rationes quot;venantur^ ^norum opiniones neque refeUenJas, ne-, ^ue appro bandas hoc locofußepimueßd

quid nobk nue 'veri/^imiliui -videifturj^f J^erreeonabifnur. Omnino ante cum vn^ ßr animoru yû atq^ ori^^Oy^na arq^ eudiW eßet quoq^tn ommbtußuditiruw ratioß qUiS^nata eß aniwipari au pannduatq^ cledienelttm,ea antnto temper ac ratieni' pareret^eiuiq^ excedettam tueretur. Z^e^ rum quo mtnut idßat, opimonibiuin^^ terßdßantibus arque diuerßfßt,quibus moftdles adyanaßudia trabunturrarq^ yt Toeta y ere dixtt, Ti-abit /ua quer que yoluptof, /Yinc allui mercarurd, aHui a^ ; gricultura, ahue lüdó, ahuiJ^ußs amp;o^ do,aliui negocio deledarur: amp;nbsp;yt tlle air, multos caßra iuuanr, amp;nbsp;liruotubaper^ mißusßnirus.Quodß mentis, çgt; ration nisßudia mort a les ßequerentur,no tanta morumßudiorumq^ varieras apparerer: ßdyeri cognitione amp;ßudtum omnibus anteponerentr^ quod animi excellentia cen^ruens eßet, dignitatemq^ tueretur, agitarenr : m eoi^ beat am yitam codocai^ rent.'

renr.Z^itlemm en-im /jut animi imperio, corpora fèn/uto 'v/ißnt, eosk pert/td^a^ ti^ hontwiimfii^iiijsfli/rijnkm reeeß^Je, atij^ extra omnem gt;nortali(tgt;n aleatn he-roiCii faciftonb.aiit artittm f^radartl^i-marttmfiicntiafyeritj^ nomtayjèipjós col locate. Z/tac ^Iexatt4er ç^ CaJar:htnc Tlatoamp; .^rißoteles: bmcZ^effi-oßhenes (^ Cicero : hwc /Comerm e^ Uirgiline: y^Je enwi hnic tllaJablimia^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.

Me ueropriminn dulces ernteomnia ïAu[lt;e Ç^uirum facrafero ingenti perculfus amore Accij^iant: caluj; uiets ex fydera montrent- Item iU4:

----Tenteind4 uiei eß:,gu4 me t^uoej^ poßim Tollere humoeuiilorq; uirum uolitarc per ora-Uaele m-^namifuß qnod animipraßan-tiam^non' corporis humihtatem ^eCa-rent. J^aiore autemßirit!i,atp aJeo löge dminiore noßri Uli, C^ßs ^ foßia: 2)aifiel eil* Solomo : ioannes amp;nbsp;Tai/bis, quiqmtiem 2)ei Titam in terris imitati, yere beatiextiternnt.^'oslßhacin yi-ris admirabiha yUenturpropter rarita-

fem,multo ytJeri debentinmulierib.ad^ mir at tone digna maioretijuartfm nonttl la humiltb.reliiÏü fniiUerttm mmißer^s magnitttdine ^ttadam antmi acpraßan tia,'virortfm manera obireno»' dt^bitaue runradeo yt alia beUa at^ imperia ma-gnacum ommii admiranone ge^^èrint: alia philofipbiaattj^ artium pt/lcherri^ marttmßientia exceUfierint:^ yiros no motto a^ttarinti 'verumetia tjuadam m Eßlern m(itteribt(i,ßperarint.‘Met^ enim ignota eß Semiramie ,^Jßriorum ^e^i' na,elftes in regno adminißrando yirtfti ^tjjprtidentia. 7lt;lelt;^iUa de qua Toe ta, Cudt Amazoniäumluntttii agmind peltit Penthffilrafurens-medijsq} in miUibMardct, Aurea fubncclcns exerta cmgula mamma Bellatrix: audet^} uiris concurrere uirgo.

£t de gitera: Hosfu^er aduenit Volfca de gente Camilla Agmen agens eguitum,c^ florentes are cateruot Beüatrtx:non itla colo,calathliüe lAtnerua pamineas aßueta manus,fed pralia uirgo pura ^atiaurß^ pedum preuertere uentos-

Quod/t^n-glailuce Saxonei ohm Britannia occui?arunt, tjuiii Regina illaglo riofidi, Je Claus nomme nobihßima 0-ceaniinfila,Jeincei^s aj^peUataeßf S^e ^enobia^ero ^inJ Jicam,ciiius ingenw 'virtue,pruJentia tantaßiit, yt amp;nbsp;Çracis amp;nbsp;Xomamsfuent aJmirationi. ‘Nam^ hteratngenio excoluntur,régna con/ibo gubernantur,res beUica 'Virtutegerurur: haccerte (jua Çr^eds 0* Latinußuit literie eruJita,amp; yirtute militari praJita,

Ijncue Jocuit,in muhebrißxu yirilem a-nimumnonJeßJerari,ßmoilo eum exr ercere, eiusj^ nutum^^ui non Jetreda-uerint. Ut taceani' nuc ,^s^aßam, S^tji-fhonem,Traxillamf Corinnam, Telend lam ,,^nyten, Srinnen,ßleübulinam e^ Steßcborißbafjatijue ij genus alias,s^ua rum ingenia literie lt;t^ monumentis et' Ifbranturßndipres illas nó taeebp ; Be-horatn yatem (^ Jucem /ßaehtarumf

Iffflem ^/uJubamjijitarum yirtute att ^nejapienriaa maximin amp;* griUdßimts waits j^aeliußtnt hberati. ^d Solo» ^onewyew^ Sabant ^ethiopum Ke» ^maw legimns, eittsJapientta atfohui^, j sie dißictlimis tjaaßwitbiss cum eo contu | ^^/p-^^JZ^^ Lomanas yirgines quot;Paulam ç^ S'uilocbium, ç^ lt;jua proxima atate ßoruit Z^enet^ Caßandram /iJelem: I^oßem ^ aliasßperioris atti^ buiusficu^ b commemorare, mßde claris mulierib. Integra yolumina extarent^yt yerum eß ß conßet,tjuod‘Plato in quinto de Pepub. amp;nbsp;inßptimo de Aegibus docet, J^ube~ rum ^ yirorum eandem eße rum in lite ris ataue ambus:turn in gymnaßieis z:rt* re bellica dißißinam. Zdcirco eas quoique cußodia praßen ciuitatis ,eisj^ mandat imperia:amp; corpore tjuidem yins debilia res eße ajßrmar, animo ramen pares facit. Quod cum iraßr,ijuidillis plane be“ roicis mulienbus admirabilius ^ ijuidßn

' ^ius^

Oiiü^ ijuid ad imitadum perfect ilt;^^ //^ ï« ELISABETA Regina fapienrijiima t)nitara,ßit ijuod yertitf eß,j^ulcberrimi6 ac plane dtwnam animt, méttsj^ tt^ee td-eam ac J^eciem tn Chrißo pr^ferum, ^ ^uointeomntaßuitntyinMens arj^ con’-templam,facts '\gt;tpo^leritaf te nonminu^ tjadmillasßtadfniratitra. quot;Mam res tUt^ fapienter amp;fortitergeßie celebrabantur tda tjuidem, nonßlam noßris,fed aha-ram ejuoi^ gentiti Uteris at^ lingtsis: nea^ y lia ynquam atas de tuis laudibtss contt-eeßet. Tantamentm manßsetudinemt tam inußtatamtnauditamj, clementiat tantum in ^e^iapotentate reru omnium modum, tam demtj^ incredtbdemfapien^ tiarn ac plane diuinam,raciti nutlo mo-gt; dopraterirepoterunt. Te^tirginem eru-^ ditißimamattj^ caftai mam, te foemina forttj^imam,te Kegmamßpientif^imam pradteabunneuius opera ^eus non mo^ do i^ngUte tua, ’verumeuam yicinis ac

ßnittmii cæle^em EVANGELII Iftcent reßuuem, i^acem de dent,fa lutem attu-lent. Ex^Ko 'vereß^ßrunt^n^h tut, ^ifodtntffo diftino domine mteu^itur, Z)etper te domicilia apud tjfos ejfè. Z/dc ßfprafœminamßnt, tmoJupra 'virum: ^uando^uldem quæ yih no potueruntt tft maießate Ke^tna,atatei^ueUadntegn tare yiir^o j^erßein'i: eiuamjuam plura, fit* maiora à tata 'minute, tanta f ßp/en tia expe^atun^a cumtaltifts amp;• td^ ta,bac Olympia ^orata,J^uuerfspie.-täte fit* literie clarßtma monumenta, à me tan^inam nos moenÿ reh^uias, cui il la monens comme dauit, fit* legauit, col^ leblos m tuofelicißimo nomine emitto,ac tuafidei tutelaj^ committo. Cui enim me hu^ßemina erudita ac piaßnptajijuam Ebßbeta ^e^ina omnium eruditißima ac reU^ioßßima, commendan, in cuiM nomine febeimemitti tatt^ue inmanw beminum quot;venirepojßnfl i^ccipies iÿ.

tur

(ftr muntts fanta /juiJem maiefldte,at^ ^Ke akirtfiline impar^ßd Vf Ijgt;ero mu^ nem noßrip^rttiratem,tui nominti mai pnituelo, ßmmajj humantraf ßbleuai mr./yuius ijuanraßuertt erudirto, ijuan^-tu,^uam ardesvera reli^ionüßudium, ^uara in malis aduerßs^ rebut,lt;jua mul taperpe^a eflparientia: quanta conßan tia ex hu libris J^aießas ruaßctle tudii cabir. Jouira amp;• yarta ingenij ari^pera tiißa monumenraßrip/erar, qua pene omniayrna eu mariri ßi pama inrerie' runt. S'x hts ramen qua ßperßnt ,ßecii men capere quiuis paßte reltquoru:qua' ßq^ex yngutbuf leonem, yt dicirur, aflii mare.K^diecimufamp;*aliorum, vel adH-lam,vel de iHa ßripta non inuenußa, vt nonmeum ßlius, verum aliorumquoq^ de etuf erudtrioneexearet tudictÜ,ne /fa la foemina me plus, quam par eßct,tri-buere quijquamßrte arbitretur, ^od autem ad te, hoc eß ad tanta Maießate

^fgi^m at^ßm,facit tuafn-gularii^titt^ ab ommbid^raaicatitt, bttmanitat attj^ fiernentiajiteraifetasyatj^ erga eat ^t/i yentatis caujft in exilio ytta £legnr,cba~. ritas.^^ccejit b(tc,(jnoJno nnneprimti men erga te amp;nbsp;tnosfnchnelncet. ISlam amp;nbsp;tm tn no^ira bifortamm ad Sabellt-enmfnpfementOjetfnoprotnerito, tarnen yt htforia brenitastnht, mentione, lonefifimafeammy (^ ^ef J^dnards^ ßatritno commentanos in ‘PbHifficof nofr‘Utnfcr:pf/nin,amp;mifmns. Qam^ ftia/nfiiof ^nsas /fjrattas,ftof ^jnafld fnerilesfrftionesantea etdepnero con fcranerat:ijnif'}nxi/^et,antf qnodiUe mddatatfadlnm fiffet, praclanm me' enm a terete':fd eioi mmatnra at^ in tempefina mits non modo meat ,ßa c^-mnltornm bonomm yitommßes omnet ßfactditj ^ àfnpntanit.'iJuornm’ omnid, • ß tad forte .^ateß.eafßnntyteßesfitnt, ytalioi tateam.ß'endidßimi c^niteti

^ omni genere 'virtutum illußrei,^^n-! tonttis Cookja Cs^L^ro tut. Sed bene omma a2)eo ^figientergtibernataJune^ cif' i/^igrofiidentia tibi Xegnum ißud diufà tû concf^m amp;nbsp;itfßi^um deßmitrar.^t neceßeßf omnesßaren, te non modo hu-mano,ei7^htereditarto,'verumeriamdiui-‘ no amp;nbsp;iure amp;nbsp;exemglo rebieati^ ordine ^rieannis irr^erare. Z/is igituromnßus de caißu, adte Olymgi^e noßr^e hacmo^ humentdcum meisijuoa^nonnudissmit^-^ to : quaßex^juißnßimo ingenio tuo ar^ iudicioßrüßecerinf, ^uodßero, e^ reb^ ejuis ijuoii^ ßtbßblura no dubitisbó,tda' ieficubnoßrilumen,amp;bene ßnbiei^ re' gnandt documentum ßngulare.

^aßlelt;e (^al. Septemb.

ISRAECA IN HISCE LIBRIS Tparfim pofita,Litinis verbis,nc quis laborct,cxprcfla.

Ag.I.difciplinarumorbem, vel difciplint-|_xrum omnium abfolutam feientiam.

• 7 Inmagnis, amp;nbsp;volsilTcfatcft. Ex li. 2. Propeftij adMufam in Graecum verfum.

• 47. nbsp;nbsp;nbsp;Temporis iafturam elle maximam.

• 50, nbsp;nbsp;nbsp;Deiadpedes iacebat,hoceft,Dcoitavi' fumeft.

• 51. nbsp;nbsp;nbsp;Scimus enim diligenribus Deum, omnia ad bonum adiumento ede. Ex Paulo ad Ro-man.cap.8.

74 Ouiumriullacftvtllitas.fipaftorabfit.

• 99 nbsp;nbsp;nbsp;QP* cupiunt, ij coniundi confenefcunt. Et mox, Veloxgratia du Icior.

• 105 Decet enimnatos, vtfacultatum,ficamp;a-miciti® paterna hxredes ede. Ifocrates in Pa-rxnefi.

117 Fieri minimèpodc.

• 12; Ethxcquidemdehabent.

ijo Exduobus generibus: amp;mox, RenatieX immortalifemineper fermonem viuentis Dei, ex prima Petri cap.i. amp;nbsp;mox, num adhuc viuat, amp;nbsp;videatlumen folis,Quod VirgiÜus dixit, Su-peratne amp;nbsp;vefcitur aura Ætherca:' amp;nbsp;mox, ne ^uod exprofedb dcbes,facias obiter.

• 1^5 Via publica non incedis.

• ^^4 Non enim afpernanda funt Oei præclara do na;

^ona. verfus eft ex Iliade Homeri, quem fie licet vertere:

M«nfr4 quandoquidem non funttemnenda deorum. 156 Si paulum paulo addideris.ab Hefiodo. 14} Vos eftis fal terr»,quód fi fal infatuatu fue rit,quonam falietur^ ad nihil iam idoneumeft, nifi vteiiciatur amp;nbsp;conculcetur ab bominibus^ Ex Matth, cap.5. Etmox, Egofubigo domoq; corpus meum.ne förtè cum alios docuerim, ip* fe rcieélaneus efficiar i.Cor.p.

144 Carnemcmcifixerunt, Cüm perturbatio'-nibus,amp; cupiditatibus,ad Gal.5.

145 Difcedite à me malcfici, Lùcæ 15.

151 Homo fimilitcr ac nos affeétus tarnen cum Deum orafict nc plueret, non pluit in terris per annos trcs,amp; menfes fex, lacobi epidola cap.5'. 154 Exulcs amp;nbsp;extorrcs;amp; inox, Erratione fiue vagatione,nihil eftpeius mortalibus: vel,fiver-(urn malis, mießdcteriM quimultro citro^ nagari

i6i IncælûbeatiscarainiftaDcis.

FINIS,

o L Y M P I AE F V LJ VIAE MORATaE JN Ciccronis Paradoxa, Proœmia.

IN PRIMAM LECTIONEM.

wîêi V 0 D fi veniam peterc foie-mus,cùin aut imprudentes cr. rauimus, autcùm jmpulfipec cauimus,vc egre^a eli xM. Caronis Aulum Albinum rcpre-hendentis apud Gcllium fen-.

tcntia,multis nominibusego vcniaiB à vobis amp;nbsp;petere amp;nbsp;impetrare debeo;à vobis,inquam, hu-manitatis profefibrib. prçcipuèvero à te, AN^ NAprinceps,tam comis quàm illnftrii.Etmut las fané res exeufadem, quamobrem vicem bq-^ ius veftrç vicifsitudinis effugere potuifrem,qua quidem iv)ivx:gt;lt;omtJaiugt; optime refertis, nonne, caufia fonrica(vt aiunt)immunir3ti5 mibi effe debuiflet:’ quôd tandiu grauifsimè afieéla(vt noftis J iacuerim,nihilq; ranto téporcobfeiua-tionçdignum andiuerimjlegeiintûc'.vt nihil in terea dicam, quod mcritó ego tan quam radis tyruncula'non deberem,qualis Pentefilea futé 3 cum tantis viris concurrerc. Cçterùm,quia nul (arcs eritvnquâtamardua.ANN Aprinceps, A

, OPERVM OLYMI^.

quæ fi mihi à te imponatur.quäm detreflem, o-bedicntiam potius quam tacitumitatem elegi, amp;nbsp;idem mihi vfu venir,quo J mein quadam fabula legiffe commemini decalone onus reçu-fan te,cui integrum erat,quicquid farcinx vellet tollere,inodó ne vacuus abirecdeterritus cumu iiscolligatiftraminis,arcam griuifsimi plumbi plcnam,quim ftrammafubiremaluir,onus no exonère,fed ex apparent! magnitudine iudicasi Ita ego M.T.C.Paradoxa ( breue enim opufeu-lui«)leuiacfle ducebam : atpofteaquam oneri bumeros fuppofui, fentio effe onusÆtna gra-uius,vix(^; ipfi Herculi, imo Atlanti, tolerabilc. Quodfimemor fuiflem præcepti illius poctx, prius diu quid humeri ferre mei poflent, recufaf fentûe.tentalTcm : fed præclarè inecum aft um i eft,quod Scipionis fomniumnon elegerim,li- j bellum non ex re ipfa ingenti, fed ex paucifsi- ! mis pagellis illius exiftimans,o quæ fomnia mé fomniantem vobisrecitare audilTetis^quos ró-choszTedhïc quoq; fortafiedormiemusrquodfi hon erit,erit inter alia paradoxa miraculo . Sed ■ iam quid ipfeTullius dicar,videamus in hac nö ' ua phi!ofophia,non multam quidem,meo iüdi-cio, à Chrilliana abhorrent!.

IN SEi

LIBER I.

IN SECVNDAM LE-ftionem.

æS^^, LexanderMagnus itain militari di-ifciplina vt in cæteris omnibus maxiin exercitu llrenué fegefsilTet, amp;nbsp;au-dacem glaJiatorein in vna compoficioneegillet non ita Hatim fortem inclytumquc dedarabat: cæterùm qui bistérue autfæpius generöse fc-cifTet,ilium eximiss virtutis amp;nbsp;credebat âe prædi cabaqpraecipueque intcrfuos fibi fuauiorcs veteranus amplexabatur: dicebat ehim femel elle penè nunquam,minimcque rare vfüvenire,vt quis cafu potius quàm fua iriduHria aliquid e-gregiumpræftarc pollet.parère enim exirtimà-tionê.multè facihus elfe, quàm retinere : quod quidemanimaduertens fapicnsillc adolefcen-tium inftitutor, non de nihilo dixii: Exilbma-tionemretine. EgregiusigiturImperatorhoC fortalTe didicerat,ab illo alioqui optimo fagitta? fio,cuiapud fe laudato, quippe fagittas procül ex areu per annulum angullum vixqueearuin capaeem immittcret,nunquam perfuafum fuit, ètiamcapitis periculo propofito, firegijs iufsis non moremgefsiflet,vttalequidpiam coram i-pforegetetarevellet,timens magnæfuæexpcn ftationi nonrefpondere. Narrovobis plané, fi. mihipcriulfavcftralicuifl'ctjÇquo animo tacuif

À Z

4 OPERVM OLYMP.

fem.féinel nonomnino vobisin dicendo difpU cuifTe contenta,v’d quiavidear cam famam con fccura.vt non tam accefsio qnçrcnda,quàm Fof tunametuendafit.quia negocio non Antpares vires noftrsc,ideoquc immortales gratias cgif-femDco,habui(remque,quódres femel exfen* tentia mihifuccefsiflèttfed cui nünc conftat, #npotiscro grauem aduerfariam mihiconftitu-tam,id eft,continuationcm incepti nominis fu-ftirere ac cueric' imó præclarifsimè mecum adu dnxero, Aculpa mciingenioli,non deteramna-fcentem meamgloriam ante educationein.Ly-fiaiorator.cuidain,cui dies dida fuerat,oraiio-nem conferiptam quafe defenderct donauit: il-le veró cum cam fæpifsimè perkgiffet, Lyfiam adiuit totus triftisiac cum primo inquit,oratio-nem taam pcrcurriflcm.admirabilis vifa eft: cç' terùm cum fçpenumero perlegiflcm,bcbcs om» ninoamp;ineffieax.Tum Ly fi as lu bride ns, Quid ergoC’inquit.An non feme! duntaxat earn apud indices habiturus esC'ac fi diceret:non dilpliccrc feme! fatiseft. Ego veroavobiscoafta, cxitus incerta,vteftpcriculofæplenum opus a!eæ,o-randi amp;nbsp;interpretandi munus,amp;vt omnium rc-rum incertifunt cxitus, ecce iterum in arenam prodij, nihil aliud quàm vobis morçm gerere cogitans. Ad rem igituraggrediamur,vt mea in-fantiaTuilianaeloquentia hiifta, amp;nbsp;minus bal-

ba,amp; minus inepta videatur.

iN

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

IN TERTIAM LE-

Aionem.

Ercorclarifsimiviri, Sc vehcmen Sf- ter mediusfidius vercor.neine-cum Fortuna fallacifsiina.quod cum inultis aleatoribus folet, agt; ^i^ gat: quibusfemel, atque iteruin adeo afpirat amp;nbsp;fauet, vt illi exiftimantes fc ipfoS c$cos,idcftfilios illius inaximæreginæ,auda-Acr femel inaleam exponant quiequid vndiq; corraderepotuerunt,eccetibi fortqnis oinnib. priuati,Fortunam efTeFçrtunam fentiunt.eâm-que grauifsimè inultis conuicijs profcindunt, tune cum in portu efle.iinó veto ipfum portuin occupare videntur. Vcrcor,inquam,nemihi i-dem accidat quod inultis infeijs pellaciæmaris, Sc quo pado mare ficus quærerefoleat, Sc fuis blanditijsallicerc ad nauigationcin: donee degt; prehenfos in aicifsitnis vndis obruat. aut faltetn naufrages eijciat.Prudenter prifei Romani par» taaliqua viAoria pro re bene gefta Sc fuis dijs iininolabant,Sc fupplicationes dccernebant, vt nc.qucinadinoduin multi dulci Fortuna ebrij folent, infolentiorcs Sc fcrociorcseflcjfucceflu fortè fuperbi faAi.audacifsiinique periculorum fièrent contemptores, Sc teinerè incurrcrcnt,vn de pedem referte ncquirent: vt fæpc multos fe-licifsimo rerum cucntuinfolcfccntcs infelicicer

A }

^ OPERVM OLYMP.

njere cernimus. Ciun vis confilij expers molc ruat fua. Homerus in quinto Odyflex defu-perbo:

Ï^tdtiu ventii pdndebcit vela fecundit, Ijdem Romani triumphatoribusfub currubo-minem fentum, fquallidum, pannis annisque obfitum,dicam illuuiem.amp;horrcndum fpeda-culum adiungebant:dcinde fupra currum fcur-racrat,qui triumphatorifubindecorripiens la-ciniam fæpc dicebat : Heus tu, refpice de curru: sc fi diceref,Video tu hune hominem miferum atqucinfelicemlt;caucne infolefcas plus nimio hac tua visoria:quia vt humanitùs res morta-liumfehabcnt,tu àtriumphoifto Stalijsfimilis clTcpofles. Qui qui dem patres verè grauifsimi, eofdem triumphatores cum triumphaflcnt,an-nulum æncum digitogeftarcvolebant, amule-tum amp;nbsp;fymbolum quod ê terra geniti cflcnt,ru-biginemque vt ferrum atque æs contrahere pof fent,amp; feipfos nc fempitemos deos putarent, quamuisalioqui gloriofiefient,amp; vt ne^/Actumi tliosdedignarentur.Duæ igitur rcs mihi maxi, mæ à Fortuna infidiofa vehementer timendæ funt:quarumduarum vtram minus vclim,equi dem non video, tarnen in hanc fenteniiam eo, vt minus graue mihi futurum efle exiftimem, ab illa illudi;adeovtfiquid antea bis fecifie vila fim,tertia haccmeacongrefsiome denigrarct amp;nbsp;auferret penitus(fi quid ipfiuserat) nomen glo tiamue

LIB ER I. f riamue,quàmvitium arrogantie fubfrqui : fed vtfentio, quia præfaga mali mens, extra aleani haiusdubij fuin.in alteram verb periculialeam aperte me incidiffe fentio.fentio.inquain. Cçtc-rùm nifi quicquid erit,ego ad banc duram pro-uinciam non vitro vt Phaeton fum aggreffa,fed iutTa.Se quidem quicquid ignominiç eft.veftris jufsis morern gerens pati malo,quim notam ob ftinaterufticitatis mihi inun: nam vosfeircer ^«;lt;xAo/f tyr^Zjiu“ 7® ^ï^Mf^fiivo// baud me fugit,Sc iamyos humanifsimos experta fmn, tarnen vt vobisdicebam, Scobmeam innatam timidita-tem,Scob exiguitatem mei ingehioli totatremo liorreoque,iamLugdunenfem adaram tanqua didura firn. Vah,tandem fenfiftolida,Scvixnuc refpicio,Sc que fit me circum copia luftro, non folùmhodiernacondone,fedetiam duabys prç teritis confternor Sc opprimor: fimilis çæçp illi, quidumcœcuseratperpontem ftridum tran-fibat, flumen horrendum, ingens eeleri gradu intrepideque : cçterùin reparat* lute cum non amplius cæcus, qua elfer tranfgreifus vidit, dc-territus nunquam præterea pede pontem tangere voluit,cui prius ignoto fefe committere au-debat.Sedquicquidcrit, nullavicIimaDeo vn-quammagisquam obcdicntiaplacuit,vtin fa-crificio non facrificato,nifi obedienti voluntatc Abrahamuslitauit.Ecceme aliquantulum tertio recreatam,quiavt rudis ftatuarius artisque

A 4

8 OPERVM OLYMP. !

imperirus.quain tainen profitetur, naftus Parij tnarmorispartcmaliquamjicetilliusartificiuiri exiguum fit.nonnihiJ feeiiïe videtur: quod fi nó operç.faltem materia quæ fuperat. Inflatu cu-iufuis tibicinis Anthiopaplacebat auribus pri- ' fcis maximum in modum : placebat æquè An-dromachacultu fuo : verum peritus muficus fi Vtraiiqué ederer.maiorem in modum afficieba-tur amp;nbsp;grauius,fcd præter Arbufcula amp;nbsp;Rofciuin fiCyclopaquis alius faltaflct, illinihil profuit I Crocus,vel panchæus odor, fiuc feenæ nitor, eu èxplodereturmultis eiedus fibilis: tam magni refert materia,tam magni artifex, vt ni fimul có currant,deficiatalterum;quodfimodo non dc-ficiat,a(ficiatmultó minus. Sunt tamen,funta-liquot cantilenæ aded concinné amp;nbsp;numcrofè compofitse, vt à quouis tibiola rufticóue fono editæ,iucu.ndæ videantur.Ita pulchra,itadulcia amp;adcó fuauiafuntTullij mei verba, vt quouis modo pronunciata.plurimum fus ingeneratæ maiefiatis præ fe ferant. Atvtres planiusita fe habere tonfiet, auditc quæfoetiam à me édita quantam maximam maieflatem feruent, fle vcadhucauguftifsimé

renideant.

Laut

LIBER L

l4ut Q^ Mutij Sctuolt,

TI fAp TÜu TinniJit çipynf/ itg^fff-X'*^, Kiti ^astteio. ^o^Sf/ ii/n Jère-/iJiriUjtaCftfhKifi]4 7iöjrt,gt;!‘f-'i iJitpSt 'impftnvffyo-n ^ï tigj HM-mrxAvpu 7nl(pp TtU/TTilfJ. 00^1 \g^ àuTMf lUrJ^

Kif Ti gt;»i y^/Mt.'nt^ ■üsüfj.tiinu in^fiHow, b/I tot» »f* ttfnxtUVf^n'tl^fïi cTî, iiAfgt;'n7ffMKiça.,Ki)fiv ifgà imu nu èL^ielJbKHÓpt-xxJtf, -diu tù-n niü't^f/tf^puu.i^i“ ^nm. Snvf^ papuuttap '?}f ^TMTciJtitu tf^'ïèïtipaj/Syf ntuiey.of '‘ji'óiu'^^KtïrvTmttaa.ftmimi liiji ynt-teiJit, mK-Kif y^'i lt;^ yipivTWf/ aptri K ajlJ^a.)A6ia. ^tpißaAt. vÏTuJeïii; yitf m7i t^u(^f’^o[Ainnh THvoKHimpaiif va{ o '^quot;iTfvmw/^ fietaiKiiif TnKt[j.ilt;if lón rff pu/uata» *^óiJ.iigt;tfj ßißcuafiiKfnn \i!n^eji-ffgt; itnùù Tmiinu^ S,V ó ^pti^jff ^Ki7mf ^tpap,Jjlt;ivón^zv ApM tigj Tiui -niKipn Kiputfiig.iT!!f7nKiopgt;üti{ cim}K,^T]eiiJ^gt;(g.'i nS fimn^éï üf^imvoinuti Jty^idt iluluj èmSêivoj.'t^aTs// ippwiS'i^^if atwH^'ó'nf, êii ■r^^7nKip.lu()i;pK.TÓ7nJk, •ppüiätu fymi.JïJiàf S'o peut àf pi» Kn^iintf T»f yipti^ viitf'^imifxijyap d^ifnninu npii^ntTHilv nfKóytp rüt ^pviftäif ioyif TO Sia.nipiif0fJMJTNtiiiiu)lnigt;(n,'mwySt-TivapKci-yui’ ap^ixpiinf Lv etoif iapMp^ifjpi'tf amp idtu^ JUuop^a MfJ^tf papaùfi,iKâêippiitfiH « mKif, ô^Tt. j ^ mptfiffof if upiiTtpew ippïjj.inf,pnÿçwp y^nap eS-Tlff »pip ^jsr»p^,Kipiscfçi Xpuniÿ,} mKipuu. gt;(g.} èpüp Ktpof TH'?^''S^T}iSi;aii'^eM tcSitcKvTDf »p7r im-n^ lnamp;»-ig mKifiaf inÂjJift^wnf. Luu ■^èü •sntKtut itj

to OPERVM OLYMP.

yn TtTAyniim ittffiif/^ 'Wjli^a'^nin ^ua/j el erefdfuet^i^ vt^'hATiKa.mf. einetf * J\^é/^^, Lu) J'‘eiju 't^ 7^i^^i'i'^ tlui Tm/u^ 'SfOlt;^lt;^p.if^, iamp;'i auTefTLUj mXifiKaßd/^^n-f‘**lt;'lt;^^‘^,f^-gt;tJ'^7^'7n^^ rifSïixtiinÀmtKxTltâvu Jïwn mfzt^. Ttöei^TTitmpdJi'eifxi^f.gifTjt'tfjL^UTée ’ëit// tpaf^iaOf^ af^^éiy-txinipiz» i/i/ x4igt;,ku/^iZ-ajt tLui Ttzi-^eti^A^Tev/iiQ^u np^ Tn^i/^t^^ç/fj^ ^a^yplvdVTiijX^Xx '^i’Oiaf ^otSw«;?pca.^Xefgt;igt;i fi^’ a/^uutif ßnSytu^'n^t ftau,cua{J^Trgt;t bit. 70 pa/j^ quot;nKii/Tlitnu TrczlTtai/Tito 7n ^a/A-.pbjj.gt;:^iKgt;ee,iviu è^idut^a.- TB 5' y^K£i quot;imi^éiit t^tf^ TtiKaxnuJ'cueif n ^vtnitic7iimpti/J. i'^e j ToDf ixip et^^f isS'i KeiJhptü^ouS' cuTia)fxlt;u yuü uigt;^ei’Ta^.(è7rc-ip» lli^aT'^ el ■aXc-t'^i ßctJi l^evTtç^ y^l Tfi^VTd, y.ÿ,l 07!}.lt;t ^ipoyny. X^X TB ipuit Jj)i,i’.' t(pf.7.Xtç^y étri^U efpXyWTJi «na i~gt;tygt;'aefuu. J^yScytf, a tuJ/Hh.^Sw/M bit-tcpw^epnyef •trep^tSj^^it TUf 'tre\iîulaÇj TH^^p/.iye^ ^uoTeK ^ei{xy.ujji^TU x/neeufTti li/y Ca,siflt;iA, lièjj-rey tfiey^rmf^il eef^e ji J^XbyLy ’^jyaüey TeKp.ii/Mt^e y^} ^^a~.^yéra;JTlfiü nmi. xgt;\b. y^j.) Tbre i{^^f fMf/ i^-^t^ytt^'voy Thirty ûiJ.7yy.ÿ4 th mKj-h y.s^f.h't^tx^’y.ff.Kaf yTn-SX^yutyeyjevK èty^gi ny'i -iiKIjm iuol y^ÿ-xé/y.^ii ^'S. fa»( upiaf if Tb Miyifi lig-Ta-^yTUi nro by-crrcly, -^ mK-ibi'^TOf ßüKiiji^j, tl ft 5^ TiiTe t^l vjx^f iy y^ö yefy.1^ ^iTtiJ.,yap£ouat. Teia,Si nyj!,\ï^!iyTe{.,X7rw7if tLuI ßn fduy tT.lyijM', è/jtey Ti eèptiKiatty. ó S''liTeJ)gt;a,f/wiy, yjß fb ^Kpof ■.^stbiu./ibney ^tfo// my^Tv tf piKoiuiyef 3' tif tè ‘ynthef/^ïy^ iiyunmS'.iiayTe d iTyancoî, ttaplçit Tamp;f ßtt tfMilä ßeUATieTH TH ^PAT}^ lly fAiâift QilTreet'^yTiL 77-mteiQtKt T^ßAet^bt '^^fir/.^^^u-iyefyifji.^i^n tbSàteti

Vf

liber I. „

F«^KfMTJ) gt;y Tmp-Ti^eiçoif '^Jh^v^ópaff,Sanf mß ôjj-.7111/ Tov ßa.ffiMa,/i^nu]Cgt;i6gt;^VTTi, L/2j'’KTlt;i(S n ßctei^ f^.iaf^iip./MtTii/f.'iinifüi/J' o[ÀJiûiuiifjcii'nfMaujit à ßa,lt;nKiij! c-tilitpfii-rvfj j' ó/Mif ^ 7oKf.wp/,iis:tix.^idl'Jlujaf 'mi t/efÄi^aii/ i/riâru, is [/.lui QUS'' Z‘WÇÿ^gt;i7af tTW/a-ya-fis v ß iiAiiJ.ilio{,a(ci y nÿAo/j n^’inâ^ -üm^^iJißcU-aif/jT fiif ßa/nKiaf np^TtfiOj/Tj S'^ànasvis -ri y ^a.iii./MTtct y^-Tix.TMKi/f-iTrtSTaiS' tU/lt;içpit.^(i{, i(ÿ.} Tiuj 'ijspJ^aaif/ßou-^.lt;iiôij.eyc(,ajf/a'n sa^ofi 70 ^iifod^^poT/y ipipaf/, «f V ’HifMpm^. TaituTisnÿl'iairisns'r'iKpt.i'fÀa.TOf^ irujj^^éffwf TmTsipifO^y 7ii(çpitTiKf /a^icriui ßois^Ti y^} xpcunylui, 1^’^cai/junoipvKaiiiaïf) ûf è^ ^âm tujjh AiiipSiii, «ir^xâiji.iyt{ /aiepfji ß^pca, Sins à ßAaigt;.£s Lt2'.iigt;y.si yji li-Ti fA^Tta^tSfi lAisTtTravToTtK ’^ójj.iyof^ foßäy J's ^.»\aygt;i ^oßispttyotiTiiiAul’ iTiappuaixmTO'i'^ iMfT^ o p.oviaof papieao! àv Tuy^yia , TKKipaof ^^^ '7roKzpüa)(gt; ’^api.tvof.^ Tnif cu S'il ai xpißafipMUTiy myresy^iOTi à«. 7nv/TJi(^-:yiscigt;ii\nquot;na.ii TtaTamp;f^a^^eaçijiy /Mfuça, ÓTsé-7Ttii ày Tiiyep y^^çum^A iuyJïuj£ts. viw efi Mitiuj n.-^^P-P-ivlui('ifTV i^TT/y iiÿ.Mi(/^yÿs'7mriiKiopiuayiiyLijà “»^ mij' iKi^etKaa,J'i upo -m^ '^''papyaJaf/ MiTipióhnt m^Tiunn-^^^^^ßtofniyipiipiiy aVe-v)KÓy^naiif. (waf^ac gt;}^AHsis auj^yaf quot;èmKaiTiépiiyaf 'ïïirii,if' ÜTiti^ «J’iuayTO, y^/^aaj/Tnraiair. i-niiAat ytp tiaip' aïpeauiuat (J--,'7'ÀJ:y.u/j,iAjT'£170'1 ciJgt;x«i95.«^X’i’iriJ'ii inpaxiiaai « yfip ämTuyiy, isJif/ yptÄi'mJvca r aço^m SJni/ju j'ai., mii.ivoa, 'Sr^Tlisy )^ a,ua ^ m^sy JeiyiJ isy^ipaiAiJaitl ^^fi.n pus-'^y'jiu Ji mi y^ Àl^ai 'J dann a yveapjisia ptiTZ^ ^vna. ós 'TtiiriJii 7mKipj.av piA^cvH tspJvbaj aynyfiy

Ï» OPERVM OLYMP.

v^^afpuf/aia// fM^ieif » JiXof )öA«lt;3w/ ‘^ovxfiva(^ mTi^^oyo7mf(MA7!VgaMlt;^AgoTfp^fM.^i/^5lt;et,lt;m.ti. ■mçnaôujt-^ , Sn ouit y^H^f Sitv, «Ti i^^f,» S^gt; t^ i VQKifn^ tJif rhiff-f TTOituim, Àf^ imnpa ty ni^t -»L“ ^^{'tppapayi'^foi'tamin 'ritTnKl/J.lovf, ravruf âe iSnoTroKv e! TTsKipu}/i Ji^y-nu, lt;ha ns^ »liét fint KÓ-^fn ^ttAayyafjoSn ?pa,nii) 'aie^im^oiji.iyja.tX’ Ae y^T waf pM'^»3'if^iT’SymJi'f/ijó.}^' SyTifT»fn.luu!!f,gt;Cj rap' MmSm ßi'f^njly ^Ka^npiyof 'ny;)(dyeif, Stasnp ;y,/ n yiw. Taivnif/ aa} nf/ mMpwp y^TyLyj ii'^a « pafM^ni/j ttaTtlf.S j ßa,inK£f ßapiaf ti^ópiiyof ifityififlui,!^ èv^ lAn^àfr^iuyJltjüa,7fyp a.vsty,aitiy StiÏKlt;i/iyif).S';} 'p.oü-^ xtet lat^f àjjny çpa.lt;peff,à ßaaihiu AmyilioJaf iiÿ.'na. ^povaun n ^Â7gt;i,aîf i! jè n/j-ti ^ n apiT» gt;amp;‘ t^ niXac e^O'^iKif^A r aaputnlf ^y. AputTi nTifiTmyjTiui J\, ^icù fiera TTJp àwjafMi'mfKÿ^ gt;iircp7nmfäiitßa,Kt,i(^i »terrip t^a iajtn '^Ó/J.iyatjt n^'i rfttaw -riijj cuSnimiJ afit CiiK- yaf,Tiugt; ^ç^ iiipTtipffjjny.ó 5 SitinKlt;£f eimpcSy n-mTa Jïi^ptfti^ d^AToy ^a.fM,iuTaf fMt^ay tl S Kt* tamp;)Uigt;pi.lyot^Kftnûyiâruiçitûil. apSïyyvótu if/-n Tr^f ßitiXlt;itlt;ny,iiJTaf 5 Tor viAfinav tB^mTruy n [ùy, t^tifâ yictyim.t,^'m^ S'ti,eifaauToyfM}}lt;.ay''intl eifipat Jiiyu Tiroy^tiyJaf. mapcuytatupLiS''njytri'iyof'ri' apunn tuu Ta KaïToyraP^pm,nu^ fieun ip.nf quot;f ynframp;Jbf Tfiau-•nt ToKpiticrettis, vtw S’ opwf, on n tig.ntt’iySgt;ii(^ tücl^m laia^oy if^i tpurejTja'Kfy'T^yi^ TiTOit d^iHpLi n-ó 'j piK-KJ0f,itTf a.piii\lorj.ivof Ta y ßa,atÄict.^ejfiny ü.^ïeuf,iij.S-VunyauTt^ tiw ^ßazKtu/ .à Jtßciajgt;ilt;£ftifpiiitjäf Top fuJuoy^XSP !tügt;jyTi7spafzMatfJioi^pjfniîytu ßeuhor

piiyoft

Life ER I.

^t»’«f SOT/z^êM Ä^ ^ilt;r;ßfif,Jigt;Vftu7lKS^ f^tlßw ^nçà Mint nihtijiiir, fis 7lt;gt;a-iTav ï-mç^.^iv auray fysxftfM-fitvas'ó^^ Tnip.7iviéyTZigt;y óxjyjujjos.h'm ySy à i^y Tn-Ki/MS^i^v^-o 3'p.vgt;ues,f;rH’Ta,'ilii 7ns Ji^iasnsKi-MKf^aiMtynf lt;nt.lt;uß0Kiti tTroyci(Mägt;i^S7Jvi yji va y^q-^Xt. rttiiv iicjipiiitf 7ra^ ms aiiyxgt;,)iTii,ci^ss aij'n tl7wn-HfvrnsTnMafyi^ Toy lußety Ktl[y.iyes0wyit. njii ei( Tx snätyketfiayitTe fJ-tsKtn 6^gt;igAi^^lajiiu Kiyvfit

DE EODEM 0^ MVTIO Scfcuola, Latmè

VOD amaridebcat patria éiqt pro nutricani gratia referri,omni bus perfpicuumminimeq; abdi-tumcft. Quod item merité ede brenturab omnibus quicuinquc procapericulaamp;laboresfufcipere fuftinuerüt, ne boe quidem quifquam negaucrit. Mi bi verö Velinprimis commendatione amp;laude dignus vidcturMutius,dequo i am verba facere aggre-diar.Hic Romanus quum efletdaro illuftrique loco natusjsqucadolefcens, nihil fibipotius du cens quàm vt patriam feruaret,multos etiam fc-nesvirtute Sefortitudine fuperauit. Cum enim eflet aliquandoin vrbe frumenti cum fumma caritateinopia.Porfenna Rex Etrufeorum, qui tumRomanis boftis crat,cxpugnaturum Fe earn certam fpem babebat.ldMutius ægré fcrens,co gitauit

14 ÔPERVM OLYMP.

gitauit quo pado amp;nbsp;vrbcin fame atque obfidio-ne liberaret,amp; de rcge dignas faélis pœnas capo rct.Igitur primo in hoftium cadra fua fponte pcnctrarcconÜituit.Dein metuensfi infcio Senatu faceret,transfugaiudicaretur,cumSenatus conuenifTet.inftitutum fuum ei aperit,fic verba facere orfus. Quo in datu fimus, Qu irites,amp; iu quodpericulum vécurafitvrbs.videtisïPorfen-“ na enim fines noftros ingrclTus, maxima nobis inala famembelluinquc inuexit.Et fames qui-dem nobis ob commeatuspenuriam.implacabi lis eft:bcllumverô pacatu baud facile. Nam fi in multos pauci inftrudi vidimus, fuperabûtnos hoftcs,ipfosquetantoplures non fuftinebimus SinPorfennæ vrbédediderimus, amp;nbsp;îpfeea po-titus in nos imperium fumpferit,nunquam fer* uitutcliberari poterimus. Omnibus enim tyra-nisinextinâa quædam eft cupido regnandi. Pa tiemurergopericlitari patriam, vitam nóftram libcrtati anteponetest’ Atgenerofè mori potins quàmturpiterviuere,Rom^nûeft. Mori enim omnibus fataleefiefeimuszathoneftè mori,bonis natura proprium tribuit. Ego vero cæteros ibidem hec vitupero nee culpo nunc cunélan-tcs:Nam defefsi funt plerique vadendo amp;nbsp;curfi-tando.Scannafcrendo. Sed mibi quidfadubo-neftifsimum foievideatur.exponam.Vcbemcn ter cupio,viri,clam boftes adiré,conaturus, dijs idiuuantibus,vkifci Regem iniurium,autocci' fo ipfo.

LIBER I. «J

fo lpfo, aut alio quopiam audaci facinore com-miiro.olim quod fecula laudent. Atquc hoc qui dem fi fuccclF;rir,eritamp; vobis amp;nbsp;patriae bon»; fin minus,mihivni malo. Eft autem vobis hoc communiter confideranduin,amp;de coin conué-lu confultandum.Si cnim vos hocopersepreciâ cfrecenfetis,vadam.Taiiaquumille dixiiret,o-lunescofilium laudarunt, eumque dimiferunt. Ipfe gladium fub veile gerens, curfu ire conten-dit.Poftqui incampumperuenit, in quo caftr* habebant Etrufei, amp;nbsp;prope regium tribunal conftitit, vidic ibi quendam ftipendium exer-cituidantcm,rcgiafsidentem,pariornatu,cot^ fertifsimisip fatcllitibus, ficut amp;nbsp;ipfum regé fti-patum.IscratfcribaRegis.Hîc dubitâs Mutius Vtrum is ipfe Rex effet, timensq; fcifcitari,quod id periculo non vacate exiftimaret, amp;nbsp;tarnen te infedareuerti nolens, quodid parum honeffû fore iudicaret,à rege aberrat.amp; feribam pro rege obtruncat. Deinde conuerfus,amp; fugam parans, fanguineftillantem gladium manu lerens qui talis tantique facinons teftis eilet, concurrents vndique adftrepitum amp;nbsp;clamorem exercitu, à fatellitibusad necem comprehenditur, Scadtri bunal,vbi rex erat,rctrahitur. Sedtunc quoque nequc pallefcens,nequc eolorem mutans,fed metuendus magis quàm metuens, confidenter verba fecit in hunc modü.Mutiüs ego fum Romanus,qui hoftibus hoftem meprxbui, ac mi-

t« OPERVM OLYMP.

hi iampridem certó pcrfuafi omni modo iuuan» dameflêpatriam.pracfertiin fiquando periculo premitur.Nunc igiturcuin eamcxtremo malo afflidam,amp; à te oDfedam vidcrem,huc à Romanis peruafi.animamvitatnque meam nihili fa-ciens, nullumquc laborcm detredans, dura tibi nocenti vicifsim nocerem. Sunt enim parati Romani nee laedcre nee lædi. Sed pofïquam Jaffa manus aberrauit,erroris pœnas dare niliil grauabor:amp;faccreeniin amp;patifortia Romany eft.Vcrùm tibi non deerunt amp;nbsp;alij eiufJem ani -mi homines. Itaque poftquam helium magis quàin pacem agere, amp;nbsp;Romanoru hoftis quàm amicus vocari maluifti,difpiciendum eft nete imparatioremoppugnemus. Scimus enim nee multitudine ncc robore in bello vidoriam para-ri, fed vtrivaicntioribus animis in hoftes vadut, hosplerumquehoftesnon fuftinent. Proinde nos ncc infidias autacies, nee excrcitum addu-cemus: fedvnitibi amp;cum fingulis reserit, idqt non in campo,fed intra tentoriû,amp; apud ipfum in quo fcdeS tribunal,ficut amp;nbsp;nunc fuit.Hoc tibi iuuentus Romana indicimus belluin. Hic Rex fimulira incenfusconterritusq; periculo, igné iubetincendi. AtMutius ad ipfum conuerfus, O Rex,inquit, vtfcntias quàm côtemnant mortem, quibus honos amp;nbsp;virtus amp;nbsp;gloria charior eft forpore:fimulq; hoclocutus,dexteram in igné vitro amp;nbsp;incundanter inijcit,ac tan quam ip(c fi-bi

- LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i/ tiereptus,amp;abomni fenfu alienatus, manum comburit. AtRcxtamdirum amp;: infandùm cer-ncns fpeftaculumjpfe magis’.quàm is' cui illud mali accidcfat'indignarivifuselblraqus ignem extingui iubet: amp;nbsp;adolcfccntem alloqucns ; Tu ver6,inquit,adoléfcens,abi in te magis quam in' mchöftiliaaufus.Iuberemmaddvirtute effe,fi pro mea patria ifta virtus ftaret.Nunc quoniam' te virum bonum amp;nbsp;patriç amarein efle animad-ucrti,fic te diinitto.Tum Mutius quafi remune-rans Regis meritum,ei infidias indicit. Et Rcx dimiflb Mutio, amp;rurfus cum Romanis pacem facere volens, legatos mifit qui fidcm darent Sc' acciperét.Vfqueadcoeum turbanit imminens' iconiuratis periculum.Ita finitum belluméft,' amp;nbsp;Mutins à clade dextræ manus Scæuola co-gnominatus eft : eique virtutis caufa dono da'-' tus cft à Senatu agerèregione Vrbis trans Tyberim fitus, qui póftea

Mutia prataappellata fuiffe tradunt.

iS OPERVM OLYMP.

PAM PHIL VS EX IOAN, nis Boccacij Decameronc, Olympia Euluia Morata interprète.

ARQVMENTVM.

CappeJlttUt^uidafMfiili'd confeßioHt cuidam inii‘ nach« vira hono fie mpofuiW cum Ma vita nequifi fimutfuifietnebulOfVitadefunéiut, in numéro diuo~ rurnhabiMpt.

Ecetjfuauifsimæ inatronæ.quaÉ conque res agiinus.cis rebus â ^|j mirtfico fandoq; nomine illius* qui rcruin omnium eft author, ?lt;: initium dare.Quapropterquum fint meæpartes, vu primus noÄrosfermone» exordiar.ab aliquo maximo eiufdem authoris opéré initium caperecogito, quo moncamur^ vt fpem oinnein noftram in eurti collocemus^ fcumquefummaobferuantiacolamus, Primuin igituromnium, fatis confiât, res huiUanas, fragiles caducasquccfrc,omnesque homines ea lege eflè natos, vt omnibus tclis fortunæ propofi-ta fit vita noftra, nequepofle recufare, quomi-nus ca,qua nati fumus Conditione viuamus,nc* quenoscoscafustain æquo animo ferre pofie, quos nullo confilio vitarc pofiiimus,nifi præcla réillius partis anxilium nos contra Fortunam arma-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ij?

afrmaret,arque muniret. Quam opem nobisfer-fi baud exiftimarc debemuS proprer nortra fcî^ liter cgregiafacinora.fedexfola Dei benignit*-te,precibus per Chriftum impetrara. Cuino», VtpotchnbecilliTatis noftræcôfcjj.fed filio Dcî precatorc freti, de rebuS, quis in rem noftrain eneducimoSjfupplicaiAus^ Quo magisiri höe étiam Deus ainorem erganos eximium prx fc ferr,qaód qüumoculi mórtalis acies, nuUo pa-fto in arcana diuinse mentis penetrarç pofsit, fiinusquepcr nos indigni. ilfe ramen fidem amp;nbsp;fragilitatem potiu3,quàm errorem aut córnmer ritaprecantiS refpiciéris, periode acfi is iri con-fpeftucius veré purus dignusque cHer, orantes exaudit. Hacautem narratione quam explicaré vobis dccreui de Hypocrira quodam/quantum nos quidem iudicare pofTumus: Deienim indicia nobis occulta fünf)quantoperc fæpe falla-mur,qaamcjuc veruinfit.quoderuditum qucn' dam dixiffc feront,liquidé coidbabit.MuIra, in-quit, corpora veneratione digna habetur in ter-ris,quorum animi apud inferos exetuciantur. Mu(ciatusG.a!luïexditifsimo maximoq^mcr-catorcin Gallia eques fadus, cùm irer habere^ in Etrnriam cum Carolo Senzatefra régis Gal-bæfratread Bonifacium pontificem accetfitO,' accinélus iam ad iter,animo rotus erat in nego-tij5,qaæ magna quidem amp;nbsp;ampU habebat,amp;(fi-' Cuti pljeraque funt mercatorum ) oppidó intri'-

30 OPE^VM OLYMP.

cata,adquaeextricanda multum laboris fume-bat.Hæc igitur négocia tandem alijs compluri-bus committens,cum omnibus fatis perfpexif-fet,dc hoefolum in dubium venit, cuiftam ido-ceo prouinciain traderetexigendiæs, quod in nominibus habebat à plerifquc Burgundisde-bitum. Caufa verd dubitationis hæc «rat, que d acceperat Burgundos homines eife iniquos, ma lèmoratoSjamp;nuxæfidei. Quamobrem nemo quifquam fatis impudens ei vifus fuit,quem fpe raret reflè opponi polfe iftorum flagitijs. Tandem hac de re multa deniquc meditato iri men-tem venitCapperelIus quidé â Prato cogflOitic-haben$,qui Lutetiae domum eius frequentabat/ quein quia ftatura pamus erat, atque elegans, i-goorantibus Gallis, quidfibi vellet Capperalü nomen,amp; fufpicantibus Cappellum, id eft Co-rollam patrio fermonefignificare, quoniam par uus eratjVt diximüs,nó Cappellum, fed Cappel letum vocabant, Cappellerique nomine noms fuitomnibus, adeoq; notiorquàm Çapperellî appellatione.Èius hæc erat vita, Scriba cùm effet,eum penè pudebat fi quæ fuarum tabu^aru, quamuispaucafcriberet,non inueniretur falla,-imó falfas facere rogatus,nunquam reeufabat: libentiusque gratis eas feribebat, quàm condù-Ôus quauis mercede,veras.Prçterea teftimonia falfamagna cum voluptatc,feuvocatus,feuin-U.ocatusvltroeitroqucdabat.Cumquc eo tempore

LIB Ell I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it -

pore iureiurando muka fidcs in Gallia habere* tur, ipfe paruipendens pcriuria.litcs inhumerai peruincebat, quoties iureiurando fuam fidem obftringere ppfcebatur. mirum in modum vero ftudebat, Scobnixê conabatur inter amicos amp;nbsp;propinquos Sc quofuis alios,mala,dikordias,amp; offchdiculafcrcrc.yndc quanto plusdamni pro ficifci vidcbat.tanto plusvoluptaliscapiebat.ad csedem vcl fimilc fcelus incitatus nulla intcrpo-fita tnoraobfcquatur,quin amp;nbsp;promptifsimus ef fe turn ad vulnera,turn ad cædemfuamanuedé-dam,Deiacdiuorum maximus contemptor, fij pracæterosmortales iracundus, amp;quidem hii-nirna de re;ad tcmpla nunquam adire: Sacramé ta ficut vilia,contumeliofis verbis ipeeiTere, eau ponas veró amp;nbsp;inhoneftifsima quæq; loca libcn-ter inuifere,amp; frequenter in eis verfari, à fœmi-nis.non fecus atq; canis à baculo,abhorrere : a-uerfa venerc plufquam cuiquam credibile eft, delcftari : denique ad prxdas amp;nbsp;furta maximê procliuiseflèïvoluptuariusjimpurus,gul® fer-uus,amp; poutor maximus,alcator,amp; falfarum tef ferarum infignis magifteripoftrcrapvtremin pauca confpram,omnium qui funt,qui fuerunt, qui futuri funt,pefsimus.Huiufmodi CappeUe-tiflagitijslongotempore prçfidiofuit potentia 3c authoritas Mufeiati, cuius gratia amp;nbsp;præfidio nebulo ike,Scà priuatis,amp;abaulicis (quibus v-trifq; fæpifsimè faciebatiniuriam) tutus erat.

B i

It OPE'RVM OLYMP.

^.Cumveniffet igitur Mufciato iftius Cappt-Fçlli feu CappeUeti m métemicuius fenfum pul «htèsallehar, lalem cenfuitrujn omnino effe, iqualcm nequitia Sequanorum/eu Burgundio-rum poftuJaret,amp;ideirco eoad feaccerfito, ver-bain hunc modern fecit:

.. Haudte praeterit,)nqait, CappelIcte mi, me bitie abitarumefle.amp;cum inter cetera negotiâ cuinSequanis hominibus fraudulentis habeâ, nefcio cui prouinciam iJlam bona mea exigendi traderequcam,magis idoneo quàm tibi. Qua-proptcr cum tibi vacet(modólibeat)exorabo tibiauxilium abaula, iuflifsimamquetibi eius quod exegeris partem donabo. Cappelletus in-içrsamp;fptilis.imperitusque.intelligenseumabif re in quo eius fpcs omnesque opes longo tempore fitç fuerant,fine vlla mora,amp; quafi coadus egeftate,abfque longiore délibérâtmne fe liben ter ea fadurum recepit. Quarc cum bac de rc in-t er ipfos conuepium effet,fufeepifietque negotium Cappelletus,amp;régis literascommcndati-cias haberet,poftabitum Mufeiati, profedus eft âd Sequanos:vbi à nemine cognitus prærer na^ turam fuarn benignè humaniterq; jæs alienpin exigebat,quafi deinduftria ad extremum iras diffcrens.Ita igitur fc gerens .cùm ad duos Fratres Florentinos applicuiflct,qui ibi fœneraban tur, eumq; caufaMufeiati obferuabant amp;nbsp;cole-b^nr,cucnitvtjegrotarct,adqucinafnbq fratret •J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accer-

LIBER I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

Accerfunt ilico medicos,amp; pucros ad miniftran dumomnia, quitus ad perditatn valctudinem opus elFet. Sed fruftra quidein,nihil dim auxilij poflet adferri quod prodeflct. Bonus enim 111« vir amp;nbsp;iam xtatc confeélus,amp; nimium ventri de ditus fvt medicis videbatur) indies pejus fe ha-bebat. Qu^m rem ambo fratres graviter molc-lefteqj fercntcs,quadam diepropter cuhiculum in quo decumbebat inter fehoceœperunt con-filij:Quid inquiunt nobis hoc homine facien-dum:'Res cius peiorcloco non poflent eflc,qua in quo nunc fitæ funt,cxtruderc cum domo no? ftra,ita grauiafflidum valetudine, magnæ nobis eflet infamiæ,magniimque imperjtjæ argu-mentum, quippe vidente populo,quód epm femel exceperimus,operamqnc dederimus vt cu-rarctur,nunc veró nulla nqbis ab co ort» iniuria tam repentè domo noftra,atquc adeó perdita va letudinclaborantemeijci.Atrurfus homo adeo fceleftus eft,vt neque fceiera fua cuiquam facerr doti fateri, neque vllis vti facris velit:qup fiet, vt morientis fine contefsione vocali, nullo f^cellq cadauerfint dignaturi,imó ritu canis infoflas abiefturi:quinetiam vt maximè confiteatur,tot flagitia ipfius, tantaque funt, amp;nbsp;tam horrenda, vt idipfum futurum fit : præterea neque mona-chus neq; faccrdos vllus inuenietur, qui talcm velitaut pofsit abfoluerc, atque ita non abfolu-tu$,Ctiamficpijcicturin foflas, Quodquidemfi

B 4

M. OPERVM PLY,MP, cucnerit,populus huius ciuitatis (apudquen? | turnipfiob negociationein alioqui inalè audi-mus, turn quæ eius eft petulanria, bonanoftra prædæ flint) confeftim tmnultuabitur contra nos.cjamitabuntqucindignifsimé faftuin,amp;ca nes nos vocabunt L/ongobardos,ab omnibus ft nisamp;facris exclufos,neque amplius ferre nos volent, amp;nbsp;ad ædes noftras concurrent, amp;nbsp;forté non folùjn bopa npftra diripient, verumetiam vitara eripicnt;dcnique vtcumque iftevita dc-fungatur,aélum eft de nobis. Cappelletus quj, vtdiximus,propclocum illum dccumbebat v-bi taleconf)liuminibant,auditis omnibus qua de fe erant inter fe collocuti, fratres ambos ad fc accerfit,orationcmquc huiufmodi habuit: No-lo voois vlla de re in fufpicionem venire, aut ve-rcri,ne meacaufa quidquam detrimenti fitis ac-cepturi:equidem omnia qua: de mclocutieftis intellexi,amp;certö fcio,ita futurü,vtdiciti$,fi res, vt dixiftis,eueniret,fed fccus res geretur, ac vos opinamini.Ego tot alia,dum vixi,fceleraadmi' {i,vt etiamfi iam moriés aliquid fcel^rij amplius addam,non raagni referat. Quapropterdate o-peram, vtquarafanftifsimum amp;maximêegrc gium monachu ad me(fi quis modo eft vobis) huceuocctis,reliquafinite edemihi curæ.Nain res in curn modmn componam meas,vt bene fe habituræ fint, amp;nbsp;vos fitis conquieturi, Mox fratres, quamquam baud magnopcre eifidem ha-berent.

LIBERI. ^^ berent,ad collegium nihilominus quoddam a. diere, indeq; accerfiuere fanflum quendam ac fapientem virum, Theologie magiftrum, ma-gni apudomnes dues nominis,grauem, amp;ipfa feneduce venerabilem. Qui cum in cubiculum Cappelleti vbi ille iaccbat,veniflct,eique alTedif fct,primum cœpit cum aliquot verbis, vi fit,con folari,mo.K in hune modum interrogare.

CONFESSIO IN SJ^^ cûUo^tt^ntuy Monachm ^

Capfgt;eU(tM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

MON. Sæpenc,filimi,adCpnfefsioncmac-cedisf CAP. Singulis hcb4ü)nadis,vtcum minimum fcmel,plçrumque veto fepius.Verum-tamen ex quo ægrataui,ab hinc iamferè dies o-do,tanta fuit moleftia ex yaletudine, vt nequi-uerim. ^ 0 N- Bene fadum, amp;nbsp;ita faciendum critdeinccps.Cæterùm cùmtam frequenter có fitcaris,parumlaboris cùmaudiendotum inter rogandocapiam, C AP.Nequaquam,mi pater, hocinanimum inducas tuum,fiquidcm non-

quam adeo obiter confeifus fum, quinfemper percupiuerim(faltem in genere) omnia meadc-Ïiéf a, quorum mihi venit in mentem, recenfere, abeodiequonatus fum vfqueadcam horam. Quamobrem obfecro,vt ita figiUatim me inter-

tÖ OPERVM OLYMP.

pecr^tionem habetovllam vaJetudinis me», Malim enim longê carnem meam offendcre, ^iiàijiilltparccnciojfacercanimæ iaftura,quant fooprpciofo fanguineChriftus feruator meus, redeinit.Verbahaecmirum in modum placuc-refanöoviró, amp;nbsp;magnum argumentum bon® mentis efTe vifà funt. Collaudata Cappelleti có^ fuctudine.fïc percontari orfus eft. M O N.Agé fiti mi,an.ynqq.am Aminis obJeSat^s escquot; C A, Hrf mi pater,pudor eft in hacparte verum dice--rc.fiquidé vereor ne peccem gloriæ cupiditate, MON. Qmn animo virili dicito, nam verum fatendo,ncquc hïc neque alibi peccatur.C A P. Poftea quam prællas culpam, dicam, itacorpO' refiimcafto.vtabincunabulis. M ON,O tefc-ficem apud Dcum,qui tam reifte te geflcris,amp; i-ta tegercns,tantó plus promeruifti,quanto ma-iorem,fi vpluifles.poteftatcm habebas fecus fa-ciendi.quam qui dem poteftatem non habemus nos, autajij qui Monachorum præferiptis ad-ftringuntur.Sed quid de vitiocrapulse^ C AP. Heu me ini{crum,vt mihi me hoe delidum tara fepe admiftfle grauiter dolet, quippe cùm præ-teralia quadragefimæ ieiunia,amp;: qua: relique anni tempore à religiofis hominibus obferuan-tnr,tribus è feptem diebus faltem vefei folo pane amp;aquâfolcrem,aquarn illam tantocum ap-petitubibçbam,vt nihil fuprà (prefertim iabo-iwaliqaôjfcttorandofeuperegrinaftdo defatiga tus,)

LIBER I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

fwsjminimeque raró delicias illas berbaccas, eu iufmodi mulieres ruri parare folent, defiderauif praeterca cibo quocumque impenfius ddeda-bar,quàm decebat hominem religionis caufa ia iunantem.M O N.Fili mi,peceatahacc Humana funt,admodumquelcuia,quapropter nolim te grauius ob hæc animo angi: nemo eft, cui poft longam inediam autlabores, cibusac potus nó fitfuauior. C AP.Ah fuaderenoli:fatenimfciQ quaeproDeicpItu fufpiciuntur.finccrè amp;exa-nimogeri oportere,quifquisautem aliter agit, bunc peccarc. M O N. Aflentior bis quç dicis^Sc perplaces mihi,qüi bsec tam intclligas probè,amp; in animo tuotecum perpendas. Sed rumor eft, teauaritiaardere, quod vitium multomaximü eft. Auaritia cnim,fidem,probitatem, cæterasqî artes bonasfubucrtit:præterea autem,quafivc-nenismalis imbuta, corpus animumqj virilem effœminat, femper infinita infatiabilisque eft, neq; copia neq; inopia minuitur. GAP. Iftbsec tibifortaflcinciditfufpicio, quiain bis ædibus dcgo,amp;cum iftiufmodiingenijs conflièlor: mi-hi herclenihil eft rei cum fosneratoritusiftis: i-mó eos admonendi hortandique gr^tja hue có-lt;cfsi,vt à turpi hoc quæftu animas eorunrabda cerem:amp;fuccefsiflet,ni mibihoemorbi cuenif-fet. Sed feito pattern ineum mibi fatis atnplas reliquifle facultates,quarum dimidiû ferè mox ab crus morte egenis crogaui, quod autem am-

^8 OPERVM OLYMP.

BjutTiacl mercaturam adieci, idcofecî, vtamp;m? ac mcos amp;nbsp;pauperesChriftianos indealerem.Io Eis qusdum aliquem concupiui: qui quâtuluf-cunq;, fempereiusdimidio egentesimpertiui, alteram partem in meosvfus i,npcndi,amp; Eine, propitijs fatisnégocia meain opiimoftatufem per fucre-M O N.Rcflè .CaEterum fæpenc ira-fceris/C A P-Hac equidem in parte plus nimio confciusmihifum.quis pni)n pafsim tot feelers quotidie videns admitti,fc reprimcrctc'Nufqui iuxta Dei legcm viuitur,nemo Deo, aut eins iu-diciumverptprntaque talia vidédo ficoffenfuS fui,vt cum morte depacifci potius concupiue-rîm,quàm viuens videre homines adolcfccntu-los,omni genereflagitiorum confpurcari, iura-reacpcierarc,pcrpotarc,omnia deniquc facra ^^S^'g^*quot;®’^ Deum ac rcs diuinas mundo poft-Eaberc. M ON.Euge fili mi,hxc non eft iniufta ira,nequeobeam tibi vllam pœnam irrogare au £m,ni cafu aliquo te ira ad eden^am czdcm,aut adcóuitia,autpiufmodlaliud fcelus impulerit. C A P.^em pater,quo patio pictas tua ferre po-teft vtifta dicas^go fi quid iftorum vnquam in mentem mihiincidilTet,crede mihi, nunquatn Deum toleraturö fuifle credo. Hçc funt flagitia facinoroforum amp;nbsp;fedcratorum hominum,qua-Iibasego,ft quis forcé occurrit, perpetuo optare mentem raeliorcmfolco. MÓN.Agcfilimi, ju te Deus amet, verum fatcre, an periurio aliquem

LIBERI. 29 ^uem defraudaftic'An ne alicuius famamJxfilti, autres inuito domino intercepirtiC’C A P.Nun quam alterfuS cüiufquamfamæ detraxi, quain cuiufdam potatorisolim vicini mei,qui quoties plus nimio potus erat, quo iure, quaque iniuria vxoremfuam nihil commeritam pugnis cxde-hatthuius ego infolemiam femel ad cognatos v-xorisdetuli.tnifcrtus illius miferæ. MO. Die fodes,neminémne fcfellifti, vt mos cll mercato ribus,lucri gratiaC' C A P. Hui, fefeHi equidem: fed nefcio profeéld quem nam: cùm quifpiä ad-numcralTêt argentum quod mihi debebat depâ no quem védiderain, id numeratum repofui in area inca:dcinde vno port menfe,teruncros qua tuorfupcrelieamplius qua debebatur, animad-/ ucrti,quos,cumnon amplius ilium vidcrem, amp;nbsp;cùmcirciter annum adferuartem, vtredderem, dedi tandem cuidam mendico. MON. Irtuc non fadium malè.imó ita decuit te faccre. Qpare filimi, fl nihil vnquâgrauius admififti, nihilne aliud babes quod dicas,noh video quid fuperbt autobftet,quin teabfoluam. C AP V^numfu-perert quod præterij;MO N. Quidnam ïdefty C A P. Mcmini me diefabato quodam à vefpe-ris,iufsiirepnerum meum ædes verrere.non ha bita ratione fcriarum,vt par erat. Al O N.Lerna ifthxcfuntjfili mi.C A P.Q^nd leuiaC'quafi dies Dominica non fitfummavcncratione digna.cfi ca die Scruator nofter à morte furrexerit. M O*

JO OPERVM OLYMP.

Nunqaid zero reftat ampliusC’CA P.Imô etiärti ham in teinplo quod domus Dei eft, aliquando imprudensinterram expui.MO N. Hahahæ. CAP-IrridesC* MON.Quidni,cumnihilift* fint;an non vides nos qui religiofi vocamur, in templis excreare quotidien'C A P.Sanè veró in-dignumfacinus,quemenim locum maiormu-diciesdecet,quàmcuminquofacraDeo fiunt^ , MON. Quid eft quod lacrimas^ CAP. Etiam praeterca mihi aliquid peccati reftat, quod nun.» quainconfiteri aufus fui,adeome vehementer jlliuspudetpigetquc,amp;quotic$ mihi in menté venit(vt nunc cernis Jlacrimæ cadût,amp; fæpe vc-rcor,nunquam forc,vtDeus det mihi vcniairi. M O N. Apagefili mi, quid narras«’ non te horS verborum pudete’fi omnia fceleraamp;flagitia,qBf vnquam ah omnibus hominibus committutur, commifTauc fucrunt, aut committentur quoad mundusdurabit,abvno ho mi ne co mini (Ta effen t,8c eorum illü pœnitcrct,vc te, tanta eft Dei mifericordia amp;nbsp;benignitas,vt pœnitenti taliuin fcelerum nunquain fit veniam negaturus ; quä-redicaudafter. C A P.Hahame miferu, meum hoenimisgraueflagitiueft.nifi tuæpreces fub-iteniant,vi.xcredo veniam datcru. Al O N. Ne ti.nc,mcam tibi obdringo fidem, Dcü me pro Ircomprecatufum.C A P.Hcu me mileruiïi. M O N.Pergislacrimare, necquiequam dicis^ b«noanimoes,quidtaces:’q.uidfufpiras:'C AP

Poftea-

, : X19 £ R J* •lt; ■ » J» ^’oftea^uam hoc te mea caufa fa ét uturn polli«-’'is,'pater,dicam.Scitoitaqi cùm eilèmpuer.mc aliquando deteftatum führe matrem inei.M O, Quid hoc,adeóne graue tibi videtur- Hominea ^uotidieDeum diuosq: deteftantur,amp; fceiJèoa ’gnofcitur,fiquidem eos deteftationis pœnitet, fctu noncredisDeum in hocleuioricrimine ti bi veniam daturumC’ C A P.Vïemifero mihi. M O N. Lacrimas mitte,ac bonoes animojuc-que dubita,quin etiam fi de eorum gregeefles, quiDominumnoftrum cruci affixcrum, igno-fecreturtibi tantopere dolend acpœnitêti.C A. Hem matrem meam,qu® metotis nouem men-bus in aluo habuit, amp;nbsp;quæ me pucrum tatillum centies in manibus geftauit fuis.Hei nitnium clt.amp;fi Dcum non precaberis pro me, actmn eft de me. Monachusvidens nihil CappellctocfTe tcliquum quod dicervt,illum abfoluenduin een hiit.Impofitis igitur manibus illi bene omina-tus,hominéqirerè fanétum iudicans,ahfoluif. Ncq; enim dubitabat,quin quædixiiïet vera cC fent omnia.Quis enim de vita pcriclitans men-tirctufC'aut quis morienti fidem non haberet^ Peraétis autem abfolutionis ceremonijs, hare Verba fubiccit. M O. Heus mi Cappellete, Deo adiuuantepropediemconualcfces;atß fortè lè* cus eucniret,8c Deus facra hanc,amp;optimè cem paratam animam tuara hinc adfe euocaret, éit-nc cordi tibi Cappellete mi, vc corpus tuum ft'-

jî OPERVM OLYMP.

pcliaturpenesnosf C AP.Maximè, imónolini eOc alibi,cùm certó códixeris, te prome Deum precaturum.Se cùm præterea femper præcipuè in fedam veftram vitro propenfus fucrim. Qua reobfecro.cumpriinumdomum reucrfusfuc-ris,cura,elabora,perficcvt ad me Corpus Cbrifti dcfcratur. id enim ( licet cd indignifsilnus ) tuo pcrmiffu fufcipere decreui.Dcindefimilitér po-ftrémam fanftamquc vnftionem, vtlicct vixe-rim vt Ethnicus,faltem vtChriftianus diem ex-tremuobcam.M O N.pcrplacet,curabo fcduló.’

Ha^enui con/t^io^

INterim dum hæc gerebantur, duo illi fratreS abdiderant fc poft tabulata, quæ Cappelleti cubiculum diuidebant ab aJtcro cubiculo vi-cino : ibi exaudientes intclligcntcsq; nullo ne-gocio,quicquid monacho narrabat, fæpeq; tanta illos ridendi libido cepit, cùm præclara ifta facinora audirent,qux reccnfebat,vt rifu prope-modum difrumpcrentur. Nonnunquain veró inter fe fufurrabantquidnam hominis effet hic, quemnequefeneda, neq; perdita valctudo, nc-quemortis imminentis metus, neq; Dei timor (ludicio cuius mox fiftédus cfret)àflagitijs fub-inde nouis perpetrandis aucllere poffent.aut có moucre,vt aliter mori ftuderet,quàinvixinet.

Attamen audito confidcratoq; pado.quo cuin

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

gt;n templum fcpultum iri fenferânt, nihil de cse-teris foliciti fuefe.Paulo poll Cappellctus âetc* pto facrae communionis fymbolo, amp;nbsp;cum præ* termodum morbus ingrauefceict,mok etiant extrema delibutus vnélionc, vefpen fiatim codem die, quo tarn fan été fcilicctconfelTus erat» excefsit è viuis.Mox duo fratres,quos fuprà di-ximus,funüs ci honorificum inftruxerc.acccrfi-tis religions qui ex móre apud cadauer ea node éxcubias a^rcnt,amp; pottridie manc omnia qu« ad pompam funebrem opus eflerit, appararent.' Bonus veró ille moflachós quiéófiténtem eum audicrar.intelligens euin vitadcfunélumcïTe, Ü veftigio monaftcrij prxfidem adijt, ciusq; iuiTu ad datum fignum conuenientibusac concurreró tibüs vndiq; monachi5,palam Ggnificauit omnibus. Capéllctum virum führe fartélifsimum/ vt excius confefsione comperiflet : fpefafis^ue Deum in co multa figna éditurum, perfuafït Vt illud corpus fummacum cercmóniaamp; rcligio-hcexcipcrent. Hanc ergo in rem turn præfes,’ quem dixi,tum alij adVnum omnes vno ore có-fenfiunt. Nccnloravcfpcri illuc vbi CappeUe. ti cadaueriacebat,frequentifsimi Conuólantcs,-éxcubias folenncs,amp; infignes peregerunt. Po. ftridieautem manè omnes ftolis Sc pallïjs ami. fti.librosq; manibus gelantes,Sc crucibus pr^-éuntibus,naénia5 canentes «d efferendum cada'-ber proceiTcre, amp;nbsp;magno cum plaüfu cercihó-

54 OPERVM OLYMP.

nijsq; receperunt in templum, fcquente ferè ö-mni ciuitatis populo,tamvirorum quam mulic-rum. Quo tandem depofito in æde facrajfandus । illcmonachus,qui ei à confefsioncfucrat, con- i cioncinafcendit,acmultadeeo,deq; cius vitaamp; ■ abftincntia,caftitate,fimplicitatc,innocétia,fari-ditate.mirismodisprxdicare capit,narras iri-tcralia,quodamp; quàin exiguum pcccatum,Cap-pcllctus præcipuum,amp; quantis cum lacrimis confeiTus clTet,amp; quanto conatu vixtandéper-fuaderi fibi paffus elTct, Deum id non vindicatù ■ rum. Atquebine incerpofitadigtefsione adpo-pulum qui aufcuItabat:Atvos,inquir,éXecrabi-Jes,propter quàmfriuola, amp;nbsp;propter quas quif-quiliasDeummatremq;eius,amp;omnem aulain cœleftem deteftamini.præterea multa alia de c-ius ßdeatq; innocentiatcftatus,breuitcrtali co i cione(cui habita intégré fides fuit ab auditoria , bus,Sctota vicinia)fic eum in animos Scaffcclus : omnium,qui illicaderant, infinuauit,vc fiatim facrisperaéfis.confertifsima turba ad pedes ma nusip cius ofculandas irruerint,prçq; nimio Ru dio veftimentaeius vndiquaq; difcerpferint, cu fefelicem putaret quifquis veilis cius particuü nadus cflct,adeó vtcumtotodieintéplo opon ■ tucrit réJinqui,vt ab omnibus fpeflaretur Sc có-falutaretur.SequentcverónoSeinarca inanno rcahonorificè in quodam facello conditus fuit. Qiio loei pollridie vulgus longa feric cœpic cv,

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5?

accenfis cercolis,vt diuuni vcncrari,ac nuncupi tis votis,cereas imagines fufpédere, pro fua quif lt;]uercligionc. Poftremoadeó creuit eelebritas, opinioq; fahclitatisciiis amp;cultiiS, vt propcino-dum nullus eflet,quialiqüa ægricudinc retur^qui diuis alijs quàin buic vota facei ct, vo-catusq; elïpafsiiriDiuus Cafgt;pelletus.Prædic5t etiam Deum multifigna percumcdidUle, amp;c-derequotidicapudeos, qui hunereligiofë co-lüc.Sic igitur vixit,amp; fic vita defundus cft Cap-pelletus Pratenfis, amp;nbsp;ficinter diuos relatus cft, vt audiuiftis,qüem haud inficias eo,pofte beati-tudincfrui apud fuperosmam vtcumque vita e-iuS impiafcelerataquc fnerit, potuit tarnen eum in extrema morte adeo fcelcrum fuorum patni-tere,vt fórtafTeDeus mifertus fit illius, amp;nbsp;inre-gnum fuum, amp;nbsp;numerum beatorum recepei it. At quoniam non conftat nobis,cgo itidicans ex tnanil-eftis,aio,irtum potius effe apud inferos,amp; cum Satana male muldari,quàm apud fuperos Verfari.Quare nos vt gratia Dei in præfèntibuS Calamitatibus Sein hactam hilari fodalitate in-columesfcrucmur,13udates nomen eius,aq«ó fecimuS noftri fermonis initium, Steundem re-ucriti in erUmnis nottris,nos eicommendemuS nihil prorfus diffifi,nos exauditum iri. Hxc vbi Pamphilus dixiffet,tacuit.

}« OPERVM OLYMP.

N E IP H IL E.

ÏX IOANNIS BOCCACIÎ Decamerone, Olympia Morata interprète.

7 ARGVMENTVM.

^^rahamtts lud^uf à Giannsto dui^no ttd ChriiJiJu/cifiiendamßdem extimu/atus^^i cit /ê pritif ycHe Romamprofiti/ci, (^ ^nn' ^itummoresperj^icere.vl^iptrj^eóla eorum yita turpifiima, Lutetiam reuertitur■, fit^ue Chri/tianm,

Vemadmodum ego, venuftifsi-mæ matronx,a!iquando patrein meüm narrantem audiui: Merci tor quidam Parifijs fuit, cui Gü-noto Giuigno nomen fuit,vir bo

nus,integer amp;nbsp;réélus,qui magna amp;nbsp;ampJa nego cia in pannis habebat. Huiccum opulcntifsimo Iudfo,qui Abrahamus appeliabatur, arâa quidam neccfsitudaerat,qui amp;nbsp;ipfe, mercator non infimos,fedfingularixquitate,fidcq; prater cç-teros habebatur. Cuius virtutes cum Gianno-tusadmirarctur,cœpitvak5efetûangi,tam prç-darum virum,tantoingeniotantaq; humanita-tcprxditum,rdigioniscrroreperditum iri.Ita-qucamicé cum orarc cœpit,errorcs ludaic x fu-per-

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7

perftitionis rclinqueret.feqj ad Chriftianam ve ritatcm conuerterct,quamipfeccrncrc potcrat: vtfanóam amp;nbsp;bonam, indi« augeri acdilatari: fuam verd diminui ac paulatim abolcri.Actam ctfi nullam fe prater fuam, ludçus, bonam cfTc. ere de re affirmaret, in qua amp;nbsp;fe natum efle dice-ret,8c mori veile aircuerarct,ncc vlla ratione ab ca poffe diuelli,nihilominus Giannotus diebus aliquot ppft,cadem inculcate non deftitit : ciqs crafla mincrua.vt bonam pattern mercatores fo lcnt,oftcndcre noftram ludaicarcligionc melio rem efle. Ac quanquam ludçus in fua eflet exer-citatifsimus,tarnen fiuc arnicitia quç ci cû Gian noto crat,motus:fine verbis à Spiritufando ho miniidiotadidatis ludço coepcrunt nonnihil placcreGiannotidemonftrationcs : perfiftebat nihilofccius in fuo propofito , ncc ab co fe vf-quamflederefinebat. VcrùmvtiHcinfuapcr-tinacia manebat ; fie Giannotus cum vrgcre non ceflabat, adcó,vt ludçus, continua impul-fionevidus,diccret:Quadoquidcm,Giannote tantopcrc vt flam Chriftianus, vrges, tibi in co ftatui morem gercrc:ca tarnen códitione,vtpri-mùm Romam profleifear, ibiq; ilium videam, quem Dei vicarium in terris efle dicis: eins fuo-rumqj fratrum purpuratorum vitam moresque confidcrcm:qui fi mihi tales videbûtur, vt cùm extuisverbis,tumillorum moribus intdiigere pofsim veftram religionem amp;nbsp;fidem, nodra efle

C j

jR OPERVM OLYMP.

mcliorem,vt tu inilii Jemonftrare ftuduifti, fa? cia vt tibi jnodo reccpi;fin fecusludijus vt fuin, cfle perfcuerabo. Hoc vbi Giannotus audiuit, yltra modum indoluit;acfccum olcuin, inquit, atq; operam perdidi, quain prædarè mpcollo-calTeexiftimabam,cutnhurrc crederem meao» pcraefleinutaturn. Nam fi Romanain cuiiarn atcigerit,acfacerdotum fceleratam amp;nbsp;impuram videritvitanijnedum è ludæo fiet Chriftianus, fed fiChrirtianus eflet,ficrpt baud dubiè ludçuS Jtaq; ad Abrabamum conuerfus:bcus tu,inquit amabo te, quorfum tantum laborem tantamqs itineris impenfam fufeipere cogitasC’nefcis bo-fuini loc upleti,cu,iurmodi tu es, terra manque omnia eife pcriçulis referta:’ Non credis bîc bor mines inueniri poRe, à quibus Cbriftianis fa.-cris initierez'Quod fi qpis fcrupulus,in bac qui tibi oftendo religionc,animû angit,vbi maiores yiroSjfapiétiores homines,peritiores magiftros quàm bîc inuenias,à quibus quçvo!es amp;nbsp;pet es ppfsis cognofcercC'Quæ cû ifa fint, iÜa tua pro-fcftio,vt uiihi quidem videtur,fuperuacanca e-rit. Cogita teilficcofdem facerdotes pontificêf-que inuenturum,.qua!cs bîc videre potuifti,tan toq; mclipres quâto funt primo ac fummopro' piores. Quare,fi me audies,iftum iaberem ina-liud tempus referuabis, yel in annum ilium fc-cularciT),quo fpejerum omnium vrnia impuni-tasqj proppnitur,mc tuurn fortafsis comitem babitu

LIBERI. îp habiturus. Cui ludæus, equidé fie eße arbitror» inquit, verum vt multa in vnum confcram,om* nino llatui,aut eó proficifci,aut in mea fenten* tia perpétué permanerc, Hic Giannotus, cum hominem oblirmatuin in fua fententia cerneret tametfi fecum reputabat,Romana curia perfpc-Öa,nunquamfuturum Chriftianum,tamé cum in en nuljam fe iaduram fadurum cogitaret,vitra nihil efie contédendum ratus,bonis,inquit, aufpicijs pergito.Iudx'us igiturequo cófcenfo, Romam magnis itineribus contcndit:quóciim peruemflet, à fuis ludæis acceptus honorificè fuit/atq; ibialiqüadiucommoratus, nee cuiqua fumn confilium aperiens,caiitè cœpit Pontifi-cis maximi,purpuratorum,al)orumq; facerdo-tum atq; auiieorum mores,ftudia fadaq; fpecU-lari.Itaq; cum ipfe per fe,vtpote vir cumpiimis, prudens amp;nbsp;cautus, tu’m per alios edodus, eos à maximoad minimumreperitjOmnes peni tur-piterdeditos cfic^veneriq; promifeuæ fine fræ-no,fine pudorc facere:adeó vtfummaefiet me-retricum amp;nbsp;cinædorum ad quiduis impetrandû gratia.Eofdem prçtcreavniuerfos,ganconcs,po tatorcs,ebriofos,vétriqi veluti pecora,amp;luxui, magis quamrationi atque modeftije obedien-tes,apertè cognouit. Cumq; propius cos infpe-xiiïet,adeó omnes auaros,pecuniæque cupidos viditjVtpariterhuinanüfanguinem, imó Chri-ftianum resquediuinas quæcunq; illæ tandem

C 4

^Q OPERVM OLYMP.

pOçnt.fiuead (^crificium Hue ad beneficium per !tinentes,auro vcndercnt, cmcrcntq;, nundina* tioncs in eis maiorcs exercerent,plures concilia tores habcrent,quàin Lutetia: aut venetij s,pur-puræ,aliarumûe quarumcunq- mercium(oinit-to facrarum rcruin nundinationem)quim prae-dan ifti Simones,prpcurationcmvocant;inglu uicm,refcd:ioncm:Iuxiiiçlcgantiain:libidineiTi, cælibatumrquafi Deus.non dicain vocuin pote ftatcm,fed fcedifsiinorum fenfa animorum non pcrfpiciat:aut hominum more, verborujn varie ,tate fibi patiafur illudi.Quæ quidein omnia, cd innumeris alijs,quæ prætereunda duco,cùm lu dæo,vtpotehomini fobrio amp;nbsp;modefto, vehemé terdifp}iccrcnt/cq; pjus fatis vidifle exiftima-ret, Lutetiam Parifiqrum reuerti fiatuit:quod amp;nbsp;fccit, Giânotusautem vbieumreuertifle co-gnouit, nihil minus fpcrans quàm eum futuru lt;Chriftianum,ad eum venif qui cùm fe mutuQ magna cum l^titia confalutaficnt.Iudæus aliquot dies quieti dédit.Poft cùm iterùm copuCf nificnr,quæfiuit Giannotus quid defandoPa-tre,quid de purpuratis eius,quos Cardinales vo cant,q'jid item decæteris aulicis fentiret. Cui extemplo ludæus.malè, inquit:quos Deus om-ncs:fed nolo male precari.Hoc autem tibi con-firmo me illic, fi quidem bene perfpexi, nullam fanditatem, nullam religioné, nulla benefada, , nullum honeftæ vitæ documentum,autaliud { bonuin

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

Îbpnum in tota ilia natione facerdotum vidiffe: fed libidinem,auaritiam,guise amp;nbsp;ventris ftudiu ,amp; id genus alia,quin ptiain multó fœdiora(fi f« diorainalicjuoeflepoirunt)mihi vifus in tanto omnium plaufu amp;nbsp;gratia, yiderp, vtcam potius omnium furiarum, amp;nbsp;fcclerum, amp;nbsp;flagitiorum ofticinam, quim rerufn diuinarumfacrarium, gut domicilium appellate pofsij. Ac milii quidé cuncla diligenter rimanti, yefter iile prscclarus paftor,atq; vnà cum fequentes rcliqui,videntur pmni diligentia, ftudio amp;nbsp;arte idvnum procurare,vt rcligioncm Chriftianam è mundo tollat ge prorfus cxtinguit:qui facrofanélse rcligionis firmamentum amp;nbsp;columçn(vtyidcri voluntj cf-fedeberent.Cùm igiturvideam tottantisquna-chinis,vcl ab ipfis euftodibus ad cafum impelli, confiftcre tarnen amp;vigere,eain noftra potentio-remtirmioremq; fateri cogor.Quæ cùm itafint, qui primùin rigidus amp;nbsp;dprus,ad tuas rationesSe fuafioncs pcrftabain,nec fieri Çhriftianus volc-bi,his permotusquæ ipfevidi,iamapcrté profiteer pulla re me abduci pofle.quin Chriftian® Reipublicpciuisannumerer.In tempium igitur tandem cócedamus,aiq; ibi facrofandæ rcligionis ritu me initiaricurato. Hic Giannotus qui contrariampenituscx Romana profeèlioneca-talhophcn expectabat, vbi eum fic loquiaudi-uit,fe omnium fortunatifsimum exiftimauit.

Atque vnà cura co ad Mari j virginis fanum.vr-

C f

4« OPERVM OLYMP.

bis PanGorum celeberrimum profedus, à facer dotibus ibidem poftulauit, Abrahamü é ludço .iam ad Chridum conuerfum, Chrifto mylbicis aquisablutum initiarent.Quodcum amp;nbsp;ipfe fuo ore poftulaGèt, folita ceretronia peifcccruntf quem Giannotus facroè fonte fublatum, loan-nem nominauit:poft eum in fide perfedius eru diendum magnis ac dodis viris commendauit; cuius arcana ille breui afTecutus, bonus amp;nbsp;dq-lóus Chriftianus,vitxq; probatæ vjrpuafit.

DIA L O G V S.

Lautf/Lï Ruiterenßs Irßfia, ç^ Olympia Morata co!/o^»ugt;Jtnrf

AVINIA. Sempernelibros euolucs Olympia,necvllum re-mittes tempusc'rclaxandus erat nonnuquamanimus:deinde ad bæc te Hud ia refertes: turn enim ani mus,cum'fe coll egir arque recreau it, ce lerius arripit quod docetur. O L Y M P. Suntilla vera Lauinia,fcd ego illiafrentior,qui omne tempus amitti diccbat,quod inftudijsnon confumcres nee vnquam mihi illud excidit7n:Xu7TX45a7ï:/oU£t hi/M^i^éifov, Mam mihi peccare videor, G tempus quod mihi à Deo datur, ('nam Deus nobis bçc otiafccitjin his ftudijs achtens nócófumi

prefertira I

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦}

pr^fertim cumoinniaaliafolatiame deficiant, quibus deOderiuin tenire pofsim, quod capio è mco fponfo abfentc L A V.Facilius tu id quidé potcris,quàm ille Laertes agro colendo. Studi» enim diuina dico.funt agri laluberrimi, amp;nbsp;maxi me fertiles,è quibus amiciDeilætos amp;nbsp;vberes amp;nbsp;immortales fcruntfruftus:alia veró humana rum literary voluptati funthis, quifenfum nó-dum habent animi oculorum veracernentium, ytcœlum lufpicere amp;nbsp;çœleftia contemplari pof-fint:itaq; ex bis flofculis quofdam eeleriter deci dentescarpunt, O LYMF. Veinam neq;ego in hoe fummo errore.amp; mhat maximarum rc-rum ignoratione verfataaliquado fuiflem. Ego enim quæmeipfain doftifsiniaarbitrabar, qui a omnium artium bonarum ftriptores tales amp;nbsp;do dfores legeba,Slt; in eorum fcriptis,taquam in lu-lo volutabar,tunc cum ad eoelum laudibus ab omnibus efferebar,me omnis eruditionis exper tem atq; ignarara edecomperi. Interdum enitn in cum errorem rapiebar,vt omnia cafu fieri pu-tarem,neq! Deum credcrê curare mortaliaqué-quam.Tanta animo meo offufa erat caligo,qux iam à Deo difcuti cœpit,amp; aliqua mihi cius fin-gularis amp;diuinæ fapientixluxobortaell, amp;nbsp;in meipfa pcriculum feci,illius fapientia omnes res humanas geri.Tantum enim mei defertse amp;nbsp;abiedlæ(vt nofti)pauocinium fufeepit, vtçum pattern amp;nbsp;pupiliorum patronum tfle,reipfa firn

^4 OPERVM OLYMP.

experta,neevlli parentes, mihi crede, ca induïgt; gentia funt in liberos fuos,qua Deus in me fuit: ah vix tandem fenfi ftotida. L A V. Tarnen in-crebueratapud multos,te commemorabili pic' täte ^ virtute prxditam p/Tc. O L Y M P. Audic. ras,amp; fama fuit:fcd fi homines attendcrent qu{ de principibus amp;nbsp;eorum familiaribus dicuntun non tam magn:^ fuiflet eorum opinio de me. A-dulatorcsenim,quiajid principes affédât vlam, non modó principibus adulari folent, fed ctjain eorum familiaribus, quos apud illos gratioreS eflc putant.Tu teftimpnium dare poteris,quàin abfiorrcps fuerim à reChrittiana. L AV. In mempriahabeo : fed tarnen fi non omnia vert fuerunt,quæ prædicabant.non tarnen hanc fab fam de te ppipionçm accepimus, te literis GrX' cisamp;Latiniseruditamefle. OLYMP, Fama vens falfa quædam femper folet adiupgere.quo dus teftimonio fidçs tribuatur. Ego (licet cpiin verum dicerc) nunquam labprem fugi, neq; in maximis oepupationibus intcnnifi ftpdia doft ri næ ; fed ipc non tam pr^dara erpditione amp;nbsp;doftrina cfle,facilè qui mcaferipta lcgct,intelli-gerepotent. L A V Audiuide tuis præceptori-bus.quantum laboris amp;nbsp;opérât in his confum-pfcris:amp;mcaquidem fententiafapiçnter fecifti fi quantum cçteris ad capillum çomponcnduin amp;fe omandum, quantum ad alias voluptates, kadipfamanimi requiem amp;nbsp;corporis concede !

tue

t IB È R ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

tur temporis,tarttuinribimteadihxc ftndia rc-colcnda fumpfilli. Hoc autem mihi maximam adinirationcm mouet,quöd cura cfTes pneila, ta men neq; hortatu muiicrcularam,neque viroru impulfisfqui damitabanf, atia muncra obeun-da tibi fore,neq; vïrmn tibi inueniri pofle,qui te doctam quim ditem mallet) vnquam À tua !en-tentiadifcdleris. OLYMP.Ego fanêcum etia atq;etiam quamdiligenter confiderarem, nullam aHam caufam reperire potui, qusin ©«d’ fi^ 7rttOT|W */a«Tïmchisftudijs opcramdedifTe. Illc mihi ingenium amp;nbsp;haric mentem dcdit,vt Rudio difcendi adeo incéfa fucrim, vt nemo me ab bis détefrerepofuerit. Nam illc ömnipotens dl o-mln urn o rato rum optimus,qui nulk dicendi ar fe mcntcsnoftras,quó vult, impdlit ; vnde vult deducitiqùarehæcomniaeius nutuatq; conG-lio geftafunt. neq; vero quidquara temerè aut ïmprudenter facit. Hæc fortaffè iHi gloriç crunt amp;nbsp;mihi emulumento. LAV. Eft vt dicis,mea Olympia,illius nutu Sc arbitrio omnia gerit nee meliorem caufam bac mutnire poteris,nee am-plius cgoaliam quxram. Tantùm te hortabor, vtinvltahumana dluinaftudi*colas. henimex illis aliquid voluptswis cepifti, in quibus cercé nullalbiidavtilitas,dcleó«tioqi cftniGpucrilis, hjECgaudiotcdelibasam reddent, cutnulla vnquam çgrituda intercede.Horum enim ftudio-rum voluptwcs proprijefunt. Quart fi me au-

4d; OPERVM OLYMP.

dies.illaftudiadiuinis tanquam ancillas pedi6 fcquasq; adiunges. OJkp-tf/ytf om^Tf À-}a.7msi^ amp;i9f) Tro^-TA rtujipyH eif ija^fz, quod nobis vteué niat,Dcum comprecabimur. Etegohomofuin ex argillaquidein amp;Ivto tidus, quem materal-uo menfes decern continuit.fatu conceptuq; ge* heratum, amp;nbsp;in hanc luccm fufeeptus, eundein fpirituaerem duxi,eadem memateromniü tergt; racxcepit,voccm lacrimasprofundens mifi.de-uinöus fafcijsfui,multacura Sc folicitudjne c-ducatus:nullusenimaiium rcx habuit órttiffl. idem omnium hominum ortus Sc obitüs. Qua» propterindefideriofui.illiusqui mihi implo» rati dataeftfapientia,qua expctiui magis quàin regna Sc imperia,diuitias cótempfi prç ipfa nullas illi gemmas pares iiidicaui, venae omnes ar gé ti 8e auri præ ipfa,pauxillum arenæ,fordes ac lu turn filnt:ipfam magis quam integram valetudi nem,vel corporis pulchritudinem adamaui:ip-fam mihi lucem afferre in animó induxi meüin: quoniam lumen illius nüquam extingui poted: fuppeditauitmihioinnium rerumabüdannaiu Sc copiam:maiore laetitia fum afFecius,fapicntiâ duce Scaufpice fapientia, quàm cacteriomnes: primum verb ignorabam,Lorum omnium ip-fam procreatrieem Separentem clTe. liane nullo dolomaloadeptusfum,eius præftantiam alijs impartio,cop:osé Sc abundanter decaloquor: eft enim ingens chefaurus,quern qui habent, ad

•amicitiai»

L Î B È R Ï. 4y amicitiainDci feconferunt:dono dédit gratum aniinum ipfe dux amp;nbsp;corredor fapiétum: omnia in manu illiusfunt,nos fennonesq; noftri,pru-détiaiTi vbi vultlocattomnes qui cuiqi artificio praefunt.eam quatn habent prudétiain cius mu-hereadepti funtupfemibicertain rerumomniû dédit cognitioncin.vt fabricam titi opcris, qua conrtrudusabipfo,atquc ædificatus mundut fit.elernentorumqi vim cognofcérem,amp; vt aldra folftitiali feamp;bruinali reuöcatione conuertant, annuas frigorum amp;nbsp;calorum varictates, flexio-nes,conucrfionesq; annorum, amp;nbsp;quæ fideruin fitcollocatio,naturam animantium,Sein feris animorum impetus,ventorum vim cognoui, amp;nbsp;bomirtem perfeétionerationis exceUere, planta rum genera,radicum vim, rerum deniq; occultarum,amp; latentiüm,earumq; quç funt in prom-ptu cognitionem cepi : omnium enim effedrix fapientia me inllituit amp;nbsp;erudiuit, cuius fpirituS diuinus,fandus, cœleftis, intclligens, vnigena, acutUs,eloquens,multiplex,mobilis,non conta minatus,manifeftus,inuiolatus, bonum expc-tens,éxpeditus,beneiicus,bumanus,ftabilis,fe-curus,üinnipotcs,omncs virtutes in fe babens, pcrfpicax.omnes omnium rccóditarum abftrii-larumqs rerum intclligentias concipiens, intel-ligcntia peromnia müdanapcrmeansieftcnim quouismotu concitatior,non vaftator,fapient'a ed potentie Dei,liquordilucidus,gloria:omni-

4« OPERVM OLYMP.

potentis nullam impuritatem infc fufeipienS,’ ’ fplcndor fempiternz lucis.fpcculum nullis ma culisafperfum, in quo Dei cfficacitas amp;nbsp;imago bonitatis illius cemitur, amp;nbsp;cum fola fit, omniu rcrum præpotens eft,omnia renouât. H$cfemgt; per in fuo ftatu mancns, ac per fecula omnia in . puras animas fefe infinuans, Deifanftoquefpi' ritu animos iilorum incitans, Dei amicosvatés^ qùéfacit,vtfutürapracfentiant: fiquideih nihil gratumDeo cft.quodcumfapientiacomcrciuin nóhabet;namÏpfalucefolisc!arioramp; priufqui fideracotlo infixaclTent.fuit: lueiq; comparata ) priorreperictur:illienimnoxofficit,huic mali-tia nec obfiftcre ncc officere poteft. Tanta veto magnitudinc.vtcunfta complcat:omriia guber nat Sc modcratur,magnos vfus bominibus affe. rens. Hancàprimaadolefcéntiadeperiùi, illiul pulchritudinem adamaui, in matrimonium du cere concupiui;fuam verb hæcnobilitatcmillü. ftrauit, quod pcnitus fe in confuetudinem Dei immcrfcrit,cui vinculo amoris ardifsimo copu lataelEScicntiamenim ipfius in fe habet, ip fam dcoperibus fuisiudicem fumpfit.Quodfidiui-tis cxpetuntur ad vfus vita: neceffarios, vbi ma lores diuitiæ, quam in fapientia omnium effc-clricepofita: funt^ Si quis iuRitiam cólct.iri hu. ins adionibus virtutes omnes rcpcriuntur,prü. dcntia,iuftitia,tcmpcrantia,virtütibus omnib. j •r.iat,quibus nihil vtilius hominu generi à Deo datum

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ÿj datum eft. Si quisverô rerum dmniû fcientiain-eonfeqüivclit,hæc preterita nouit,fucu raprout det,fophifmata,prognoftica,amp; enigmata intcl-ligit. lungere igitur çonfuetudinern Scfainilia-ritatem cum ipfa,in animû induxi meum/fciés hancmi^ircétaconfilia datura, admonituramq; meinaliquacogitatione curaq; verfantem : ob , ipfamgloriam apud populos confcquar, apud fenes iuuenis in honore cro,acer in iudicio excr cendoi admirationem potentibus raouebo, mc contiCente cxtcris filentium crit: in me aliquid loquentem omnium ora atq; oculi erunt cóuer fi:mc dcclamitante ora intenti tencbunt:ipfa æ-temitatem immortalitatemqi donabit: mcmo.lt; nam mei excipient omnes anni confequentesi .geram:extcræ nationcs fe imperio ac po. teftatimeæfubijcient: tyrannis trueulentis md audientibus terrorcm inijciam;bonus perhibê bor,in bcllo fortis:domi cum iJIa me deleélabo.-éius confuetudo iucundifsimahilaritatis pleni ac lætitiæ cft : cos qui ipfa familiariter vtüntüf «gritudincleuat.Hæc mccum reputans amp;nbsp;in a- ■ nimo cogitans

riem amp;nbsp;cognationem habent,çterni funt,quod-queineiusamicitiamira ineftfuauitas amp;nbsp;dde-ftatio,8c quos vult, omnium return affluétibus copijs ditat,quód prudentia cum cloquentia ió ' xerit,quaquam præclara res fit, fermonem cum ipfa conferre:expericbar,5ct«ntaba omnia,quo

lt;D,

5« OPERVM OLYMP.

earn cófequcrcr.crain verô ingeniofus puer bo* na indole preditus,non me corporis voluptati-bus dedidi,vidensq; quod non aliter cam con-fccuturus e(rcm,nifi ilia mihi daret Deus,amp;: hoc erat fingularis fapientise, nofle cuius eflethoc donum,in colloquium Dei perueni.curo preca-tus fum ex animo hæc dicens:Deus feX,fons amp;nbsp;caput mifcricordiæ,qui maioribusnoftris mifc-ricordiam tributfti,qui omnia Chrifto tua fapié tiafabricatus cs.hominemqifinxiftirvt terreno-rumcommodorumin eoomnis efletdomina-tus,8c murtdum fanétimonia amp;nbsp;iuftitia admini-ftraret amp;nbsp;rcgcrct,incorrupteq; indicaret: da mihi tui rcgni fociam fapicntiam,amp; me ad tuü nu-mcrum adfcribe,quoniam tibi feruitutem ferui-re debeo cùm firn ancillse tuæ filius, homo mor-tali conditione generatus.cui cxiguum vitx cur riculumcircumfcripfifti'.non enim tantum haben prudentixvtleges ferre,amp;indicia cxercefe pofsim;fi quis etiam pcrfcflus amp;abfolutus vi-deatur, fi tuam non habuerit fapientiam, certè in numero fapientum non cft habendus:tu mihi regnum dctulifti populi tui, tu mearbitrum ftatuiftijtu me tibi tcmplum exçdificare,amp;: illnd in montetuofanélodedicarc.amp;aram inca vrbe quam incolis dedicate iufsifti,imitantem exern plar tabernaculi à principio à te coliocati,quod ad imitandum nobiscu fapientiaqj tua propo-fuifti,quæ tibi in omnibus operibus confciaell, qux

L1 B Ê R t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/f

«Ju» cum mundum hue çdificares,prxfcns trat* leges amp;nbsp;inftituta tuacognofcens, facvtècœli» tuis faneiis tuæ magnitudinis fede dclabatur.vt illam mearum aélionum, fententiarum, volun^ tatum.rcrumdenique omniüfociam comiréq; habcam,quo tibi quid gratumfit teneam: illam enim nihil fugit,ipfaeritmihi rcélèviuêdi dux, meq; fuafapientia tuebitur amp;nbsp;confcruabit;tunc fi quid faciam.id gratum aduerfum te erit, popu lumtuum intégré iudic*bo, patrio imperio di-gnuserö;quis enim praeter ipfain cognouit quç voluntas,quod tuum fit confilium^ Imbecillior eftenim natura humana,quàm fuperaatque c« leftia cogitare pofsit,amp; animç acies obtufior:dü fuinus enim in his inclufi compagibuscofporiSj animus multa cogitans deprimitur, Stquafi dc-mergiturin terrain, amp;nbsp;vixquac ante pedes funt videinus, necoculisqüidemcernimus quae vi-dcmu$,coeleftiaauteinquam proculfunt à nogt; ftra cogitatione,nifi tuain dederis fapiéntiani,amp; tuus fpiritus hue fedibus æthereis ven iat, tune homines in viam redeût, amp;nbsp;tibi morem get unt-Tua enim fapientia fani fadi funt omnes, qui àprincipiotceuiningratia fucrunt.

it OPERVM OLYMP.

SECVNDVS DIALOGVS Theophila amp;nbsp;Philotima colloquuntur.

HEOl’H. Omnibustclisdia» boli propofitaeft bæc vita noftra ita,vt quocunqi te animo amp;nbsp;cogi tetionc conuertas, femper quod doleatinucnias, pijs hominibus prælcrtim.qu' n on tantum fuis, fed etiam alio-rum incommodis angütur.Itacgo cum fatagam return mearum,tarnen ad cæteras meas miferias accedit dolor,quem è rebus aduerfis huius mej amicae capio,proptcrea accedo vt earn ego con-foler confolatione egentem. P HIL. Vifa fum Tbeophilænoftrævocem audire: ipfaefi, opta-tó aduenis'.tanto enim afficiordolorc, vt apud menonfim,quifortairetuapræfentia 5c collo-quio mitigan pot^rir. Confidcamus hïc,vt com inodiiis internos colloqui pofsimus. primùra noneftncccire,Vtcaufam mei doloris tibi expli-cem;nam iandudum,cùin tanta tecum mihi ne-,

cefsitudo interceflcrit, neq; te mihi familiarmr vHa fücminafir,ömnia mea occulta apud te ex-prompfi,5c quantum doloris capcre folcam ex mariti crebra abitione,multi boniq; iciunt, quo etiam in præfcntiaafficionrurfuscnim à medi-fcefsit,medcfcruit,nuliamci ablentis raiioncm habet,mihi hïc foli malè eft,cuin ilii üt bene.hit curis

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

curis amp;nbsp;alijs Gmilibus conficiomam cumeflem adhuc puella, nihil vcheincntius cupiebâ.quàin mihi virumcontingerc,cuius cum moribusamp; naturacongrucrem,cuius cófpcdu femper frui liceret, nullamqgt; in hac vita felicitatem maioré exiftiinaui,quam habere virum tui mmantifsi-muiniqui cumxtatem dcgcres:amp; hancob cau^ fam prçcipuè nupfijVtmihicum illobcnceflct: quodcùin aliter cecidifle videam ac optabam, co maiorem accipiodolorem quo maiorem felicitatem forcmeaininanimüinduxeram. TH. Cùm amp;c monerc amp;nbsp;moneri proprium fit veræ amp;nbsp;Chriftianç amicitijE,amp; altcrum liberè faccre nó afperè,alterum patienter accipere non répugna tcr,có à me audacius csadmoncda,quo charior. P HIL. Loquereliberè quid velis, fcio iftuc/cf-fc sequum,imó debemus vicifsim nos admone-re:fuge fufpicari meægrèlaturam. THEO P. Primùm igitur fi tu.vt par erat,diligenter libros Veteris amp;nbsp;Noui Teftamenti legifles.aliamdc re bus humanis ex iftis fontibus opinionem imbi-bilTcs.cm nia aliter euenire multó intcllexiflcs, acnos cogitamus.Nam,vtilleait : Corhommi# dcviafua délibérât, Dominus veró promouct greffus cius.ItaqiomniaDeocredereamp; cómit-lercdidicilTcs,cxemplifqï fandorum multama-lafubcüda elTe.ncqï vnquam tevacuam fore ab omnib. molcftijs finupfifies.exiftimafTcs: cùm mul ta mala aduemffe fandis etiam mulicribus

D 5

54 OPERVM OLYMP.

legilTcs.quae non vt tu,quo iucundè viucrét nu* pferant.fcd vt Deo in hoc vitæ ftatu inferuirent, fuisviris morcmgercntesjibcros, autfinó iHoï quos Deus ipfis comm ififTet, fan élc pieque edu* cantes.Chrifti religionc amp;nbsp;diuinis literisimbu-entes.Quaproptcrnon eftmirandumfi tibi nó omnia profperè eucncrint,prçfcrtim cum Deus non fucritfinis illcà tepropofitus adqucm referenda, amp;nbsp;cuius caufa omnia facienda erant.De nique fi rem reda reputabimus via,tantam cfTe ctiam in illis,quorum fanditas præ cæteris élu* cet,Sc multitudinem amp;nbsp;ingratitudinem intclli-gemus,omnes xrumnæ,quas in bac vita perpe-ti folemus,non maius fint fupplicium, quàm fi pater filio omnia fcelera amp;nbsp;flagitia admittenti a-liquando infringeretcolaphum; non igiturtain grauiter ferre dcbes,fi quam ex incommodis vitæ molcftiamcapias,cumin omnianteada tua vitaDcum,Sc cius diuinum verbum contempfe ris,omnia alia illi præponcns,ncq; tua falus,nC' que tuorum,qui tux fidci commifsi funt,tibi cu rç vnquam fucrit.tua nobilitatc nixa,amp; tuoruin potcntiafréta fucris, maioreme^; in iftis quàm inDco fpem pofucris,de tuis diuitijs plus quàm deDeo gloriata,neq; vnquam gratias egeris pro tot Sc tantis in te bencficijs collatis:Scquid opus cft verbisc'lcge diligenter dccalogum cius expia natione adhibita,in coqs tanquam infpeculo vitain tuatn inlpice,Sc Ce omnibus vitijs cumu-latifsi-

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

latifsiinam eße perfpicies. PHIL.DifHten nen podumjinelongê minorem culpa pédere pœ-nam.iiTiô nullam,H mea pecc^ confidcro, fed vidçomultas alias melioreconditione,quae cer-té non vaeât culpa amp;nbsp;turpius quàju ego viuunf. T H E O P H.Scio eas te fcliçcs arbitrari,qubu« maiorcmlicentiain Sclibertatein viuendi dant, quæ in otio viuunt.veftitu nimio indulgenr,cur ribus auratis vchuntur,vt Ferrarix folent mulie ' rcs,amp; in alijs Italiæ vrbibus,quæ non fuis mantis ornantur,fed vtamp; alijs placeant,quas nifi pce niteatfafti.Dco méritas debitasq; pœnaspcrfol ucnt:has tu beatas exilfimas amp;nbsp;imitari vellcsC’ PHIL. Sané jneoquèd itacornunturamp;moliû tur,vt alijs formofæ vidcantur imitari no}im;ni vt nofti,hoc femper fummé ftudui,vt àviro meo amarer,eo vno contenta:fcd hoc mihi dolet, cas multis rebus quibus ego carco,abundarç, quib* ego potius nata ex tanta familia affluerc deberc, vt fût ilia quç modo enumerabasmeqs à marito tantam viuendi iieentiam conceflam habere vç» liin:fcd interdum ire dcambulatû mei colijgen-dicaufa,curribus amp;nbsp;cquis inuectapro mea di-gnitate,benccoinitata,habcrcledtos pulcherri. méllratos, belluata tapetia, menfarn conquifi-tifsimiscibisextruélam.vtfœminas mcifimiles nonnuqium inuitarc poffein ad prandium, vel adcœnain;pecuniam pro manu habere, vt alijs largédonarepoflem. THEOPH. Dumifl*

D 4

^ OPERVM OLYMP, enumerabas.inearum ineptiarum mihjin menT tcinvcnicbat:nam in eodem ego quoq; hæfita-ui luto.amp;adhu^ïnifi me Deus,quæfua eft mifc-ricordia,extraxiflet,hæfitarem. Quid cede ftul-tius sut abfurdius efle dicercs, quàm fi vidercs mulierem preciofa vefte multis gemmis auroqi incedere, facie verd to ta cœnooblitamc'P HIL. Non folum id ineptum abfurdumque dicere m, fed etiam earn infanire. T H E O. Merito, quia quod ornari maximê dcbuerat,neglexit.ita non miqus nos ipfas delirare exiftimemus,cum ani-mu,quo nobis nihil præftantius neq; diuinius à Deo datum eft,omnibus flagitijs inquinatifsif mum efte finimus,quæ multö peius in cœlo o» lent quàm cœnum,quorum tetcrrimû odorem Deus ferre non poteft:interim ver© corpus ani-mi carcerem ftudiofifsimè diligentifsimèque curamus, currus habere optamus, quibus bîc in hoc tam exiguo vitæ curriculo, amp;nbsp;tam breui ihuchamur.at currum quo in cœlum.quô via ló gifsima eft veda: afcendamus,hoc eftfidem habere nó optamus.habitarc laxè amp;nbsp;magnificê vo lumus;at in cœlcfti regno, quo nihil fplédidius Sc magnificentius efte potcft,habitandi nullo af ficimurdefiderio,cùm tarnen bîc commorandi Deus diuerforium nobis non habitâdi dedcrit. Corpus bene veftimus,amp; nudi quod ad animuin «ttinctinc«dimus;mcnfamhabcrecxtru£ta cu-pimns,atDeivcrbo nullo tenemur defiderio, quodeftvnumanitnorum fuauifsimus paftus.

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7

Incredibilis eft hominum perucrfitas :potefne iam dijudicarenon tantain eße carum félicita* teni,qyiastu beatas exiftiinabas,amp;te fcliciorcm illisefleC’PHIL.Prorfusdeillis ficcclcftia ilia bona non habet.itaefle vt dicis mihi pcrfuafuin eft,fed fucrunt tarnen nonnullæ fanftæ amp;nbsp;reli-giofas mulieres, quæ ifta corporis bona habuc-runt, ægregia forma amp;nbsp;dites fucrunt, in altifsi-moq; dignitatis gradu à Deo collocatæ.Qucm-admoduip Heftcram in matrimonium duxic ta tus rex: item Abigael qua: regi Dauidi nupfitzhç nihilominuspietatcm colucrunt, ctiamfi opib. amp;nbsp;honoribus floruerunt. T H E O. Deus alijs alia muncradonat,amp; aliud alij onus imponit,8c deciusiudicio nefaseft indicate:ccrtófcimus eum nihil temcrè faccre,fcd omnia quae ex vfa nobisfint.Si igiturin remnoftram elfet iftaha-berc,mihicrcdc,Jargieftufeq; donarct,quifei. pfum quo nihil maius eft,dedit,Qupd fi no cre-distibiobfuturum quod illisnon nocuit,adcô ægré iftis cares, adeó tibi admirabilia vidcntur ea,quæ ipfsE.pronihiloputarunt:’ Cùm igitur harum return tantum tetencat def)derium,non eft dubium quin,fi ea haberes,rebus diuinis an. tcponereS,ncq; quo pado cœleftiaconfequi pof fes cogitates,effes enim quod optabas confecu-ta.Reginat Hefteræ longé alia mens erat: tâtum enim abeft vt ipfa tale regnü appetiuerit,vtcùm Deum precaretur,illum ipfum teftem adhiberet

D 5

jS OPERVM OLYMP.

foramlt;|uo mentiri non lic«t,felongifsiiné ab Hoc vitac ftatuabhorrerc.vtrunq; fe dixifTetoH vita teihScata fuit.cùm neq; dinitiât,neq; hono rcs„neq; rcgis amor cam à Deo abftrahere po-tnerintjinó præpopulifui falutc omnium bO' norum illornm,amp;capitis etiam pcriculum nC' glexilTc cam confiât. Cùm enim Rex, Amani* fceleratifsimi impu!fu,dicad perdédos lodçof ftatuiiïct.iainquc dies illc triftifsimus üluxilleti Mardochsens amp;nbsp;de fua fuorumq; falutc folicitu* ad reginam adijt,eam orans amp;nbsp;obfccrans, obte-ftaturvti populuin fuum à morte eripcre vellet: neqj vero hoc aliter fieri potcrat, nifi precibui regem placando,qncm vltroadircncmini fase-rat:fnitenimhocmoris iHis rcgibus.vtfiquil Vitroad regem venifict,ciomnino moricnduiH efict.Rcginatuin feipfain in difcrimen pro populo fao obiccit,rcgemqi adijt:an n6 credis tn* tori dolore fuiffe illi, ifta pofsidere, cum impijs in aula procul à populo Dei viuenti, quàm tibi eifdem careret'qui autem co animo funt illis net diuitiz nee aliahuiufinodi bona vllum damn« aut malum dant:cxpctcntib,veró ca cxitio funt, Vt reginæ Vafti, quz duici fortuna cbria, adeó infolens fada fuit.vt viro fuo Affucro tanto re’i patere nojucrit;quippe res fecundæ fapientum etiam animos fatigant,nedum qui impij furttft info'.enter cffcrrcnt:propterea Deus fuos nc perçant iftis rebus priuat, autfilargitur alijs, illos

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

animi doloribus afficic. Nam fi Hefteratantos animi dolores non foftinuiHet, hæ res tantum, quantum al ijs afterre folcnt, voluptatis attuliC fcnt,amp;: fine vlla dubitationc Dei oblita fuifict: ç-ratenimcaro,vt de populo Ifraelitico legimus, Pinguis taduseft delidus meus, Sf recalcitra-uit.Abigaelem veró Dauidem cùm in tantis ma lis verfatum fuifle conftet.multa perpeflam exi-ftimaredebemus.fitutantüfplcndorem Sefpe-eiem vitæ illarum intucrisjaborem autem amp;nbsp;fo licitudjnem non refpicis,amp; quotics animum ad tuas ærumnas refers,femper tibi ante oculos illas proponis, quibus res funt fecundæ, aut cfTç videntur,quod faciendum non erat, fed ante o-culos ponendi crant miferi, afflifti, æminnolj, canofi.calamitofi in hac vita, quorum numerus maximus eft.Omitto iain Chriftum ipfum Dei filimnomnipotentis, qui maiores amp;nbsp;acerbiores haufit dolores,quàm vllus alius poft bominum rnemoriain:prxtcreo fanftos,tu illorum bifto-rias lege diligenter,amp; confidcra,an non maiores quàm nos ealamitates acccperint,cùm nobis multd meliorcs fucrint.Multorum etiam quivi uuntbactempeftatcexempla poffem propone-reifeddcvna tantum fœmina primaria amp;nbsp;cius viropraeclarifsiino Ducc Saxonix mentionem' faciam.Quantos illos dolores efle cenfes tanto tempore feiundoscHe^ cum fummus mutuuf-que fit amor,ncquc iUc nunc vt tuus in magna

«o OPERVM OLYMP.

honoreeft;fcd abeft captiuus, omnibus bonis priuatus, omnibus ornamentis amifsis, content pw?, abjedus, in potcftate hoftis, tantaautcifl p!ctatcamp; probitate,vtncfciam,an quiequamft' mile fit in terris ('dé principibus Ipquor^ cuiuS vin tanta efteonitantia.vt nullam vnquam de' fperationis vocetp ab co mifiam fuifièjCæfari ft neus Hifpanus quidam fcriptismandauit. Ho« rumcalamitas,fi tarnen calarnitas dicenda eft (nam iltius carcçrem.ignominiamque.aliorunt omnibus triumphis viétorijfq; antefçro^maior quiin tuaeft ; nulluscnim dolor maior quim ijs,quosamamus,charosqi habemus.cùmmalê efiè inteUigimus aut videmus,prxfertim illis qui quondam floruerunt, v^hi principatum m» xiii)um o btinucrunt,bonoribus,opibus,gratia, amicismaximè floruerüt,iam abicdi neglcftiq; funt.Quidde alijsdicain.qui quotidie, vtnofti, propter Chriftû iniurijs,ignoininia, auxilio aft ficiuntqr,trucidantur,comburuntur^huc tu ani mo perfpicc.Se te non tam miferam efie vt exifti mas videbis,iinó fclicifsimam;nam à Deo tan» quam filia traélaris:qucm enim di!igit,hunc ca. ftigat.Quç maior fel/citaseffc potell.quàin Dei eflefiliam.cum Cbrifto bcatifsiinam xuo fem-piternofrui,SciIliusregnifociam efie'' PHIL Vera quidem pr«dtcas,fed adeó infirma fum, vt meum onus grauifsimum mihi vidcatur.Itaq» e tdhuc illarum rci urn quas diet bam.dcfidcriuni tue,

Ô» me tenet, amp;nbsp;hoc oncre, fi fieri poten, leusri vc-lim: fed quid Opus faftu fit non video. THE. Leuiusfitpatientia,quicqnidcorri»ere nonpo-tes.nullum aliud tibi melius Confiliuin dare pof fum,quàm fiaduerfa patienter ferre non potes, vt ad eum te conféras,qui omnes oneratos amp;la borantes recreaturus ad fe vocat.meritiri nô po-teft:ipfc te confirmabit,Sc Spiritum fanâum v. ti pollicitus eft dabit,quo cœleftia ilia bonagu-ftarepotcris,quæ finevlla dubitatione omnem tuum dolorem mitigabunt,8c fitim iftarum rc-rum explcbunt;non cnim fitiet vnquam,qui inde bibcrit.facilè ætemorum bonorum fpe te fu-ftentabis.quæ licet iam cerni nô pofsint, tarnen certiorafunt quàmifta caducaSc fugacia.quae ante oCulos funt:facillimè parua tuæ vitse inçô-moda illorum compenfationeleues. P HIL. Ti bi pauca videntur,tu fi hîc fis aliter fenlias.T H. Ego iam de me ipfa non loquor. fciunt qui no-bifeum familiaritcr viuût, an fim extra telorum iadüm.fed quiuis bomo plus iudicare. facilé po tcft,anbeatè viuerepofsit,qui Deo inferuireeu piat.an diabolus eumtranquiUè amp;nbsp;placidé tra-duccrevitam patiatur,imô obnixè omnia facict quo eû funditùs perdaf.iam hæc.iam alia, fi bac non fuccedat,aliaaoorediesvia: iammorbo, iâ ignominia afficics,iam ad paupertatem rédigés, iam in odium vel cbarifsimorum inducens, dif. fenfionemqi inter coniunefifsimos cômouen«„

6* OPERVM OLYMP.

Vt interim nihil dicam de animi cruciamentis» qu« interdum multö grauiora funt quàin car-nificum tormenta:amp; quis piorum mala, «rum' nas,pcriGula,quae fubeunda funtjenumcrarepof fitC' Nullus eft qui moddinChrifto piéviuere velit,qui non acerbifsimos dolores miferiasque perferat, amp;nbsp;fuam crucern quotidie ferat, tu tan-tùm oculos in tua mala conijcis. PHIL. NatU' raficcoinparatumeft, vt magisea percipiamus atq; fentiamus.qu« nobifipfis aut profpcra, au( aduerfa cueniunt, quàm illa qux caetcris.quS quad longo interuallo videmus,aliter de illis ac de nobis iudicamus. Meum me premitonus« quod fi in rem meam eflet, mihi allcuari velim/ fed fi taliter fieri non potcft,malim quas h«c vita moleftias habet ferre,amp;Chriili regnum pof-fidere,quàm in altera vita fempitemam pœnaifl fuftinere.THE. Sapisfiitafentis: nam omni» magna tolcrabiliaefle debent fibreuiafunt, amp;nbsp;quidbreuiushacvitaC* Quot noftra memoria principes amp;clarifsimiviri interieruntC'quorum nomina idem tumulus,qui corpora eorum con-texit,itaobruit,vt nunquam extitifle videantuf itavt verifsimum illud verbum fit vulgoquod dieifolet,Homo bulla:amp; Petrus hâevitæbreui-tatem quain congruenter vaporem efle dixit. Quarclongum illud tempus magis nos mouerö debet,quàm hocexiguum:amp; iam tempuseft,vt de illa perpetua,nonde hac exiguavita cogirs-mus.

LIBÈRE 61

ftms.nunqutm hîc felix cfTc poteris:nihil habe* bis tétatis rebus omnibus,in quo acquiefcas ni* fi in Deo.mors eftobeunda.quç quotidicimmi net, amp;nbsp;propter vitse breuitatem nunquam longé abeiTe poteftresetera omnia fluunt.labuntut, neediu effe vno k codem ftatu pofTunt. PHIL. Verum dicis,amp;tuum confilium exequi cogito, Deumq; à quo omnia bona manant,imó qui fummumbonum, fumma félicitas eft, quærere cupio’fed ne mihi propter maxima peccata adi-tus adeum obftruélus fit vercor,pcccatorum e-nim teterrimum odorem illum ferre non poflè modó dicebas. T H E. O mitte timorem: verum eftquideinquoddicebam,fednofti etiam odo-fern tctrum,omnem fuam vim fraüam amp;nbsp;debi-litatain habere,cum fuauis odoris maior copia adeftnta nullus odor peccatorum tam teter effe potcft,cuius vis non frangatur Sc debilitetur, Sc fepcllaturà fuauifsimo odorc,qui é morte Chri fti affluit,qucm folü Deus odorari poteft. Quaere igitur Chriftum,nc dubitcs,cum inuenies in libris Veteris Sc Noui Tcftamenli:neceniin ali. bi inueniri poteft,eum precarc,noncrit inanit tuus laborlqui inuocaucrit nomen Domini fal-uus crit.quorfuin tot vbcrriina Sc maximapro-miftaeffent in facris libris, nifi Deus ca feruare vellet^Sc ideo omnibus generatim promittit,ne quiscafibi faffadubitarepofsitjimo fidcicogni tionem caperc dcfidcrcs, certó fcito te hoe allé-

64 OPERVM OLYMP.

cuturam.hsEcenim vis inuenin in noftravicio^ fifsima natura non poteft,fed eft Spiritus fanfti aélio.qui à Deo nullam repulfam ferre poteft. Quaproptcf tibi Deum hänc mentem dedifTe, perfpeftum inihi eft,tequc fi hæc feceris,in dies tranquilliore animo forc. PHIL. Curtamcito abirevisfmaneadhucpaulifpcrhïc. THEO. Oportet me domum rcuerti.vt quç illic funt cu rcm:nam vbi inaterfamiliàs abcft,citius quod nori fado cft vfus fit, quàm quod fado eft opus :propediem te inuifam.

PHI L.Gratifsimum mihi fcceris/

65 ÊPIVTOLARVM OLYMP! AE LIBER primus.

EV LV. PEREGRINVS Moratus, Olympiæ filiæ S. D.

Tfi non ignoro, nihil diffîcilius; atq; adeÔ tam difficile effe, quàm loquinedudoreredeoptima prd nunciatione fcparatiin,fine aftio-nc:tamen quia tibi quicquam ne-gare non poiFuin.nec debeo, cùm mihi fis fil la, amp;nbsp;cupida no., folùm ornaté diccndi ,fed beHê fermoncm expriinendi,nonnullâ breuiter artin

gam:amp;primùin, Pronunciationem nô tantùnl obtinere primas,iecundas,tertia6q; partes dicé-di,vt de aétione Demofthenes, (edmu)rô nobi-liorem eiTe,amp; maiori maietlaié. quæ quidem a-ftio,fiquidem non habet totum fuum ornameri turn in pronunciatione, per aha baud mu hum fenidet: quanquam ipfe Tullius conatus fit 0-, ftendere.aftionem amp;nbsp;pronunciationem idem ef fe. Qui dicit, Vti debet labri.s vt habenis vocis,' modo cam fupprimens,modô tollens, amp;.■ priuf-quam exeat à palanedneauitate adiungcrenito' fern canoremq; hiatu oris; modo copreifo, mo-

66 E P I S T. O L T M P.

dô aliquantulum Iaxiore:fed ne vnquamimitc-turArrium Catullianum,amp; in priinis labra non diftorque*t,vifus nuces détibus infringere, aut «mbabus buccisloqui. Matrona priufquam à fuo fecreto gynsecio excar,confulit fpcculum,amp;: fuam magis intimam aneilïam, quo vulta, qua frôteprodeat;itavoxfaciat: fiafpera fine nimiu canora fie,fe temperetoppoficis repagulis ac ob ijcibus dentium amp;nbsp;Jabrorum : fi nimium exilis, bonislatcrib.quoad dus fieri poteft, inanimei: fi nimium arguta,amp; tinnulla,fe offufeet compa-étis labris,ne fubplantet verba fefquipcdaliaamp; ampullofa nimis tenero palato,ita vt pulmo ani mæ grauiter anhelet, vt multi cucullati bom-balibombaccs(vt interim fie illudamus^tbenro-rcs,trachali,lari,thrafones,magngt;jquiinclama rc folent.ftudeat vt fermo facundus fit,id efifa-tu iucundus. Demofthenes laborauit vt pronu^ ciarctRbo, fine ftridulo fibilo. Theophraftus fermonis dulcedine bene articulati fuffedus fuit ab ipfo /iriftotele fuæ Academiæ. Thucydides pronunciatorfinccrus,etiamgrandis fuit. Nil aliud eft regina fiexianimaPitho,fuauitas Periclis,apes Platonis,catenae Herculis,lyrç Or pheiac Amphionis,dulccdo Ndioris,Sc ChrhU ipfius veTiuIfas,quam comitas,duleis,blanda,fe ftiua,mollis dicendi non afieétata neq; élabora' ta,verum bcllè,amp;facetè,amp;ca!lidé,amp; fardé con-« înata.Mutarcautcinfonuinjnonfolùm in O' inni

LIBERI. 0’ hinifententiaiuxta ilÜusfenfmnxæterùm, etii in fingulis verbis elcquentifsimiert-Vt aliqua-dofpirituin extcndcre, nunquam tarnen Jabo-riosèfiue fingukim.aliquando rotas babenas relaxare vcrborum curfui, maximi oratotis eft, Vtinfurgcrc,excJa!nare amp;nbsp;iinplorarc iuxtafcn-fum:dcniq;inimeticè dicere, fed non vt fiinia, eftpotifsimapars dicendi amp;: ars,vtrci miritcè fubferuiat oratio in voce, nedum fcnfu, amp;qua5 ncque doceri poteft,neque aliunde inutuari ni-fiquatenus orator fuam naturam adiuuat,au-diens alios qui fuauiter dicere videantur:amp; con trà qui ineptè dicant.Pronunciatio tanti eft. vt Tbeophraftus excanduerit fe ex illa cognofci hofpitem à vetula,qui tarnen ab Ariftotele præ-teptore fuo à dicendi fuauitate.fic eft didus, cü autboreLaertio, anteaTyrramas vocaretur: Sc vt Graeci ipfimalint nihil Grçcèfcire.quàin nó bellèpronunciaredefuailla Æmilia, de Chry-foftoino.Non paruin multi Græcè feiût, verum ita nó multi fuauiterac bellè pronuneiit, quod pafsimvidere licet: Quod fi Græcè feire, inhac re præcipuanoncon{ifteret,ctiam ego græciUa-rem.V'^ndelaus eftfabularuin.?(vtnunc deora-loribusdulcifsiinis nihil dicamus) Himirum à;' pronunciationemeq; vttibicinesfolent fpiritn ac lingua amp;nbsp;digitismodo elatis, modó compa-ftisfuas cantilenas adiuuare : amp;nbsp;citharcedi, nervorum extenfione iHoruinq; relaxatione varisv.'

lt;58 E PI S T. OLYMP.

re,amp; concinnarefuosmodulos concentusquci Intuitus,inquam,ocuIoruiTi noftrorum amp;nbsp;afle-uerantium obtutus, nihil non facit in adione: qucinadmodum nunc humilcs,nunc akæ incé-tiones tibiolarum amp;nbsp;lituorum oratoribuS, co-mœdis,militibus, tempérant motus, geftus, fe-rociam amp;nbsp;linguæ cornicinum vibrationib. fuis adiuuant fuas Antiopas amp;nbsp;Andromachas. Flexi bilitatcs in gutrure cantorum,mirabilifsima aui cula lufcinia duleifsinus varijsq; modulatibus fuis,vna,{i quis, docere potis eft pronunciatio-nem. Quæcœliefthannonia per fe librata, ea-dem Se ons fpiritu adiuta Sc fuduita. Quid fi ip-fum audiuilTètiSjinquit illc. A’'nde id, viuavox magis afficit Cquot; Quid eft:' Poetam non audio in nugis^Setheatra tota exclamât,fi inpeccato fuit vnalyllabaautbreuiorautlongior^nifi vt fcia-musadoptimê pronunciandum, opusefie fyl-labarumcalleredimenfionc!n3Seeius eófociam orthographiam^imd veróeriam mufices régulas certas:'Scillud,Loqui nefi.io,ac tacerenó pof fum:'Rofcius quid non potuit arciculatis Se lo-quentibus motibus,duin verba mem bris impro prijs exprimeret:'Quid non potuerót Syrenes^ (nunc de verbis loquor)fenfit Vlyftes in fe, qua tuin dicendilenocinia aliorum afficerent amp;ef-ficerent.Aues non ingloriæ volatu gefticuian-tur,acfi vocearticulataducanturfVirgilius,Cç-far,Brutus,Tullius,in pronunciationemirificégt; tifsimi

LIBERI. d?

tifsimi.PallaSjMercurius.nouem Mufæ, nouus ordo cceli, numerus fidium, Apollo Mufarum moderator,Echo reparabilis,nonne fignificant niultipliccm concinnitudinem vocis, harmo-niæque humans^ Quid valet orator,nifi in per-orationcrelinquat aculeum c’Phoemius cantor Varietate vocis morbis medebatur.Quis non au dit libcnter amp;nbsp;auritus fuauiter dicentem^ Auriculas dimitti t Cerberus,Ixionis fteteruntq; ro-tædulci voceaudit?a.Quódfi nos audimus for-tèauem verbulum humanumreddere,Di boni, quam Ilupemusc’quantum obleélamurC' Sum-inaloquifuauiter,adiuuatmulto magisré,qua dcagitur,quàm omne mundum, veftis, aurum. inatronas.Nequeplus gratis,venuftatis ac fplê doris coelo adiungit fol jpfe,quàm fuauis vox iu çunditatis,quàm moderata pronüciatio, Equi-dem nullavnquam maiori voluptate me titilla-ri fcntio,quàm cùm quem audio bcllè,fcitè,ele-ganter,iucundcqi fermocinantem,maximè fila lina dicantnr.Non iniuria,inquit ille,fi legis citas,fi cantas,malê cantas.Neque frufira Quinti-Hanus nos admonuiflet,de modo pucros docen di pronûciare,nifi hoc vidiflet,quanti fit. Quèd Auguftus Phonafco operam daret,qui pronun-ciabat duici, amp;nbsp;quodam proprio fono oris, do-ftus vocem intorquere, remittere, lenirc, amp;nbsp;ex-afpcrare,nosadmonet,quantæ maxims excel-lentis fit fuauis pronunciatio. Vox lulæa, amp;ia^

70 EPI ST. OLYMP. ! ':iwJ!!lt;,nonvocis afperitatem fignificat,potiuS , quandam moderationem amp;nbsp;cuitationem plagt; 1 tcafmijotacifini, labdacifmi, Sc huiufmodi ine- : ptiarum,nihil infuauiuseft, abfurdiufue nimia 1 cxprcfsionc vcrborum,vt qui dicerevolens, Ma ' ielias CasfarcagaudetvosaduenifTe incolumes, ' non fine auditorum rifu dicebat.Mageftas Cx-fffarea caffdetfos feniffe incoglumes : amp;nbsp;nimiu exquifitè pronunciare iTi,n,z.apertoriduamp;hi' ulcè,vt fanftis,magnus,itavt diuidantur priinÇ fyllabæ jniucundè amp;nbsp;nimis craffé, vt cornicula, cùm pluuiam plena voce vocat improba.Lauda uitM.Tullius qui fuadulcifsimapronunciatio- [ ne,quaedam verba molliebant, alioqui afperri-ma,quæfita dedita opera,vttnollifsimèamp; dul-cifsimè,fine ftrepitu amp;nbsp;fragore,qualcin fylua ar-dens reddere folet,amp;coUifione vocaliü, lenitef acleuiter effluerét:amp; qui fuas periodos fiftebat, aut tcrminabat,vt nulla iinpfsio,neq; nimia ex-prefsio aodirctur:quaIeeft,Eratarx,RcxXerfeS exercitum fuumadeam expugnandam dufta-bat.hïc non audiuilfes afperitatem vllam crabro num fufurrantium ex frequent! ]iterax.amp; nul-lalitera canina fonabat in illo verfu:

Africa tembili tremit horrida terra tumultu, Etadeo aliarum literarum volubilitatem confia bilifient, vt illam iucundifsimam facerent:qua-lecfl:

0 tite tule tati tibi tanta tjranne tulifri-

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7,

Graeci Latiniquc idcirco accentibus vtuntur, vt illis apicibusamp;lineolis.dicétis vox feipfam mo dcretur,vt cantor ti biæque inflator certis notis. Cornelia docuitOracchosdicere nulla rtribili-gine,achæfitatione,red grauitate.Infantia nihil aliud eftquâm pronunciatiofine Icgc.Hodic in Italiacertasciuitateshabemus, quae nullo modo pronunciare pofTunt certas ! itéras,vt vani Li gures ,proindc ac oriundi ab Eretrienfibus. A -Jiæinuertunteertasin incertas,vt Bononienfes czerit,virzinis,rezina,zcro,zcnte,amp;fnni]ia, pro g,z,pronüciantes. Nee melatet.qui devitiopro nunciationisconfufifsimè fcripferintduoillia* lioqui magni fcriptores,Erafmus amp;Rhodigi-nus, vt non dubitem afllrmare, vtrumq; ineptè fecifictquia bonus medicus nó folùm defcribit, amp;curat caufas infirmitatum.verum docctetiain quopado inpoftcrum illisoccurri pofsit præ-fenti remedio.DebuifTenr non folùm oRendcre, quod nemo ne(cit,fed doccre quo paöo quis beliè, iucundê, dulcifsimè vocem ederet ; vo-cem inquam informatricem fenfuum animi, \ amp;: creatricem nuntiorum humanae intelligen-liæ:quæ fi vtLegati nonfolcnnifsimè prodcar. Dominus fnignominiæ. Equidem mutus effe *nalim,quàm rufticè, quàm inarticulate, quam

ingratô loqui.Cura valetudinem tuât» Ferrariîc vij. Calend.Iul.

M. D. XL-

E 4

72 E P I s T. OLYMP.

OLYMPIA MORATA Chilian© Sinapio

S. D.

T fi inulta foleo, mi Chiliane, doinefticopræconio telles colli-• gere,tarnen quia collcdam âme exigis,non Gominittain.vt fi refu geriin.canfam tibi dem aliquam

pofthacnonfcribendi.Tuæitaquc literæ mihi gratifsimæfuete.quum quiaexipfis beneuolen tiam tuam erga me facilè perfpexi,tum quia me vehementer ad ftudia politioris humanitatis hortari vifusfis:quod quidem mirificam mihi attulit voJuptatem main iftis ftudijs nihil homi-num generi à Deo immortaJe datum elfe melius nequepræftantius, femper in animum induxi meuin.'prçfcrrim cùm animus nofter,qui nobis exfempiternis illisignib.flicerenim mihi quogt; que apudte philofophari Jquæfydera amp;nbsp;Helix Vocantur,à Deo optimo maximo datus eft,nulli re magis,quàm literarum fciêtiaexcolatur,cûq; nullarealiacæteris animantibus præftemus. Cùm tantum igitur literæ inter cæterasres hu-manas excellant,quæ quçfo me muliercularain fufaamp;acus (vt tu aisJ à manfuctioribus Mufis auocarc poterunt^ ego cnim illarum m agi s tan-quâVlyllesSyrcneis fcopulis aures claufi meas. Qu,id^ colus amp;fufa valebunt ad perfuadendum mihi

LIBER I. 75

piihi hoc quo non loquuntur^ an fortafTc illavi-jifsimamuncrapcrfe illecebras aliquas præ fc ferunt:’ Sed adco ah illarum fententia animus meus abhorrer,quæ meomiflahypera, vt aiunt, pedemfeélarivolunt.vteas inpræfentia mifTas faceredccrcuerim:ac tibiadid quod caput fuit in tua epilbola,refpondero, fimulque fcribendi linem fecero.Dcalumnis igiturtuis, quid pro-moueantin iiteris,te iuxta tritum dicendi mo-rem admonitum volo ‘ao^^-'^f »'^V^lt;tiigt;lt;o{'iaï à ■mii^tif^tim. Quare nulla eil quæ tuum aduétum yalde non defideret,in primisq; ego. Vale,

OAYMniA H Mn.

PATH XIAIANPir Tm 21-VtlTTlU ^TrOctTietV.

2 oipif/ ’i(^fgt; i!(^'^fgt; ^^ çÇ éajuçî /i~ Ji^aiia.Kt^,^J\iKagt;x.ii'cu f^} Jb)CN,«i( JïÀ 7nt(f.JHy/^'nx o^A^cuiJ^of ^eivof^a [ji.ijafèmxxluj, af Ïto /i'euS'^fSyi qi/t

tewm, ógt;7i ^D-viu xyt^AT^of) MJii^ » riS m'rèt-iasi^^i^ï’^'il)- Tra^y-y^n TKOr dKutpii/ouTiul tS

^lót ofy^} Tnt^ff' J'iJa.ncó.Kx j rê êó. J^ ÿto ixï^ ÙKi.gt; ^aj^J^xüf laOf^^ iç«/' xSif/iawf 'imiKeiTn/Mt ,Jbivo(f S''l^,ou «■^o7ei,7i eif/4 Tiujfz yaejii’':imJïi'óvcu liui cuj~ rti/jLuu'^iii^f*f’^^f^e('Çâ(^ti{ Ji^MiiJLM •natuj'ni't

74 E PI S T. OLYMP.

fv Mit/ù £^yiiTjcL( iivtiiJLV^nism/ÔTi it^ entf rà ‘j^S^ •pifiTOUvif TKf ifÄtLJci! ^avnf TÀçBt^^a. lyrtiv of^uj '3nt(tÄAßop, H-nf ài/ matf^ k cciva/j Hfum n Tiwnif ‘i^ff, »(01 mJ^Q'l fOf^^UfflfljÓ-T^i :y Tl^éili/J^X^ TO Âe/ÇOTÎÀ« J'ogt;i~i/.lt;foßtsfMji 'TTilirtuj;y7o Trap’ dyttaÎMa ^u^^y,;*» tk [/.ni ‘!3(yßä.)^otT^, ov /Myti/J rigi^u-ifKH VU êirif y^icSf -ni ^ap iiJiuü^^elgt;^‘ é^TK di'fr'yiTxpuivafà^ci'^f faifti^ To.eif^J S/jeaf rill'À^etçtiivp^tdpuiJ^'K^âf iyauM, ij^-rti-^tvaiinietfjS’amia'î-vu, HTpfi Lu 'ngt;7( KÎ^n im^MTijeiif it(j'twa.i^i'ii'riH'ijJ.ii)/irft0iini/Mji.ö-ßfjM^riif «r a-^tt^ofSr a.yveSfMgt;pgt;quot;ii) Jïaéi,oraii ilt;p' oaiifgt; S'iweC'nu'? J'iJicma.Mi r rfiTiii/',iy ^riftriiv,y^ riif) pM^eïf) fziaci-«Stu 63ry(Hpt!. iparó,gt;}lt;.ct,y^i à /tikt,ff}MKigt;(,ó rij/Jdpir^f iTir.yyD^ópi.ivaf,^ r Suuriif ^Smp.Si'rtLapydf^c/j îî y^i'-fjorra, 1^0.1]i'Wjà.f^a, pir/'yvv TO MpJbf vlt;gt;pü^ti^ó.ya.^f J(jtï imifporArànfaa.rKp)'in!J^^nâvji. S^vijur^ ^(A// ■^evm{, et.»\a. Tjpaari^ » Ji^A^fju nXioej^yii/irtu, tif iMy Oft r^/céfXafi ^äafr J'la.ifipm' Jim^ optyopcint tu^U'traf.i'yà^ ip’TritjrarAyXa. rà. y^Kovp/iyndya-Stfisnr '!rb»^'jf' tv «Jïy} gt;^^y^ 'n^i/.irH,i/.órUij 'j rif/ apiriiy$ztvflt;a(^iilt;m, /Ml'Luu ajuriw -^nyjli'tJiaf/ KS4iiyei:^ Ifcüpirvf/üyipiM iCliifM,y^ Mp: a,gt;Xa. rtuira, eißißajby ty cLfj.Z'iëaKcy riv my^ )uifiipw-rivS'^pirgt;ifgt;ciiJïor 't^,iy ^da. fMip'i, lïf/ïv TTipppyit'iÓTU. Jio i^ Trityriifnu/-•TiiyiypovTaf^y^K^lßiayoUiif^} gt;;g,Ku{ ra ’nu/ra's^itr-rnv. i jS è» rw fi^iVeu, Àt^’ iy TM dn^m y^} 'Optt^H, ^ aptn iamp;i nifJ ufyid i/iuraf y^} to TÏK@' ’iy/ji.y^} d-imp oKVf/.'ntt.i/jf/ny^ot yjf,PXii^i Kjiyp^uporaroi ^npa.ii^i'^ rtti^dz^’ 01 dytti'tQÓij.ii/oi.'nijraiyy^vi’of rixaffifim ygi

LIBER I, yj ^cv rt^ßitfi gt;(ÿJi.a /j gt;Cif,}a^fj o! 'Slf^TloiiTrf op^!,iTri~ ^0gt;~tl ytrnV^WjOlOf/O p.isxjo{ iMCiVIK i y^haf, Of^i^ 7)j{ ’’mcitfifT^inTJiv Tay 7myoyli';royiim'Ti!,ii am Tn/y.Tm -riuj t’^eieW, Leo ifcty^i aiwi^a,-^^, où j^ j^xo) lt;Sfgt;aTe( ^o-vißaAif a^iof ^aipuimovJ^^ h'm^t/fMSrH^-nvf 7^m~ SX{T ytuj c yTO(' Hf TTiijxiuTTp quot;^t^.MoyTj^eK^ a^i si pei-^ toy i^fS^ 00 nyrnf ‘^Koyat to oeut^no/J cKclvo atsroi, OteSTJ^TT/iJTOJ.^ TV t 3 Siotiiu A iOSOUGt,cgt;y yoGSW^V^V 077 TTdjy TO^ Tve TOiG ^oif tpdjoLv^yj. y^ TOt Qj^yoi ^^lAj OfUOf T^ Ti^H'^u 7roiotjtT«j.,i^isK0/y,ljjj x.i^'lt;^/ju/.gt;ilt;0!y cm od^ Ka my'i tvu/t«. sr^aifeoyiU^diyet 77yocâ.^!a, Jbwquot; dims oKiyyTi tilK»7f.lt;iiTti^,xÿji Toy xftftnpor HOKO/Mlf) SX,V~ Kety^[y.tilt;my,a(unr'ijjLocJ Tre^séÏTn. M^ippoflttf,

OLYMPIA F. MORATA Chiliano Sinapio

S. P. D.

Y^'^t”m fuuin quifq; magiftrum vZ^^?^ï amare debeat, mihi excinplo fuo 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendiffe videtur Alexanderiilc

^^f^®^Æ cognomento Magnus, qui fuuin vfqueadeo diligcbat,vt fedice-rct,non minus ei quain parri debcre. A patre e-nim viucndi,àmagiftro bene viuendi initiuin fumpfifTe. Ego verd quod ad am oré quidem at-tinct, Alexandre fertafle non ceflero : fed quod gratiam itidem vt illc,magiftro referre non pof-lum,hoc veto ægrè fero. Minficè enim afficior,

76 EPI ST. OLYMP.

dum tui tanti in me benefieij rccordor, quæ à te primùm Græcæhuius Jiguæ clementa prince piumque fumpferim, quod in omnibus non fo-lùmtotius dimidiumeiLvcplerique exiftimât, verumetiam plus dimidio,vt Arilloteli videtun Itaqs metuo ne quismibi didum illud obijciat Agcfilai,Odio dignumefle,nonfi quis afiedus inimicitiavlçifcitur, fedquis beneficio accepto ingratum fepræbet.Verumtamen ingrati me a-niini arguerenemo, vt opinor,poterit,fi in e-ruditione pro virili proficere ftuduero. Vidclt; tur enim nec ingratus nec improbus efle di' feipuJus, fi magiftri mores amp;nbsp;virtutem difciplb , namq; pro virili conatur imitari, Magifter quo-quevirtutempromittcns,non pecuniam auto-pes exigit à virtutis cupido,fed maximi quçftus ÎQCoducit,bonum8£ frugi reddidifle auditoren! vndeipfe non diuitias.fcddiuitijspreciofiorein gloriam deeufq; confequatur:quæ folus anima-tiuin homo cupiens,cçtcris antecelleçe videtur, Igitur ego cætera omnia,quæ vulgo bona voca-tur,nihili faciens, folamq; virtutem fufpiciens, folam hanc animi proprium amp;nbsp;nunquam amit-tendum bonum iudico: Sec^terisquidem omnibus incertain ancipitemque fortunam mode-rari,virtutem vero diuinam cfle,diuinoque fato nobis vcnire,ideoqueomnes ca præditos redê viucrc,redcqueomniaagere. Neque enim in fcicnlia,fcd in exercitatione atque adione amp;nbsp;ini timn

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

tîüin virtutis eft Sefinis. Ac quemadmodum Jadis Olyinpicis non formofifsimi Scvalêtifsimi quique,fcd qui certant,coton5tur:quippc quorum aliqüi vincant : fic amp;nbsp;bonorum huius vitæ compotes fiunt,qui reftê vidant, ficuti Mutius ille vir prxftans,qui pro patria tantum laborem pertulit.Cüiuse^otibi biftoriam mitto, quam nuperconfcripfi.Tuenim raibi primus occurri fti tali munere dignus, qui eruditione plerofq; hoftri temporis homines eoufqueanteccllis, vt folusis fis,dequoHomericum illudmerito di-ci queär.

Iße fäpit fol'M,reliqiii metantur vt vmbr£.

Igiturquum cogitarem quædijs confecrantur, quamuis nullius fint precij, tarnen ab omnibus plurimi fieri, volui ego quoque hifcetepotius quim alium quemquam afiari, vt alicuius pre-cij efie videatur donum acceptumq; exiguum. Vale, amp;nbsp;Cremcrum,quieftMufarum daleis a-lumnus,meo nomine faluta. Ferrariæ.

OLYMPIA MORATA 10-anni Sinapio. S. P. D.

TSI oportunitatemopcræniç i'^ ^i^'r^))il nótam mea,quàm tuacaufa dc-leo te non valere,idquemolcftifi fimumeftmihnfedfperote dili-

78 OPERVM OLYMP.

gétiaadhib;ta,etiamfirmiorcm fore, modo fa# id quod huinanitaristuæeft, ne quid aliud curai hoc tempere, nifivt quam commodifsitnê conualefeas:ficutrogo atqioro dominum meu Vt valcas.Nam ego omnetn fpein tui curandi, di ligenrer meo habeo,nunc nihil tc impedir,qua-tam diligentiam in valetudmerti ruain contule-riSjtanti me fieri à te iudicabo. VaJeini domine Smapi. Vale,Vale Sc falae.Domina Logeria tibi falutcm dicit. Vale,

OLYMPIA MORATA lO-anni Sinapio medico-

S. D.

v,, I vales,eftquodgaudeam:{innee Ä dum fatis,doleo. Verum tu mi Si ^2 n3pi,noii imitari malos medicos, 8quot;’ in alienis morbis profite neuf -f® teneremedicinçfcientiam,fei-pfi curare non polTunt. Valetudmem tuam cara diligenter.

I0AN-

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

ÎOANNES SINAPIVS Olympia: fuæ dulcilsimæ,

S. P. D.

IBI beneeffe.Scmea, vtmetfîi ti opera nihil amplius opus elle, vehemétergaudeo.De reditu res omnis tibi ae patri tuo in manu J eft, vtamp; quo modo, 8cvbi relise hue reuertans. Illuftrifsimaprineeps noftra mi hi hae de re quærenti refpondit, aduetumtuum fibi gratifsimum fore,quacumque via venires.

Si veró nulla tibi redeundi via compendiofior eflet,fe mifturam ad te leélieam,in quanuper a-üefta fuifti. Tu cum patre délibéra,quid vel ma-gis idoncuin ae eommodum,vel gratius tibi cf-feexiftimes.Bene vale. Salutaparentem vtran-que meo nomine,quam potes officiofifsimè.

GAEL. CALCAGNINVS OLYM piadi Moratæ S.-

Vid ego fimulem mctuasliterasop-afte:' quarum fuauiwtem nondum itttigeram, Vixenim quenquamde l'iderium ineefsit eius rei, cuius gu-Itum nondum fit afTceutus. Atpoftquain tuam

illam epiftolain,quam te puto didantibus Mu-fis excepifie ad me deddii: ingenuè fateor m«

So EPI ST. OLYMP.

nuncdeinumtuarum litcrarum defidcrio labogt; raremonfanè vtmihi materia taxandi præbea-tur.Nequeenim vel ipfeMomusinijs quicqua offendat,quod acuto oculopofsit perftringere, quanto ego minus' qui amp;nbsp;ingenio tuo faueo, amp;nbsp;candorem vnum maximè omnium familiaritef colo. Quare tu quidem aut ipfi ti bi,aut certè mihi infignem iniuriain fccifti,quum me eum eße cxiftimafti,qui in aliéna fcripta cenfuram cxer-ceam.-autea abs te fcribi verita es.quæftylo cort fodi aut tranfucrfo calamo induci mereantur. Quod fi hæc fufpicio te malè habet, param pro-feélotuabona videris agnofcere, neque memi-nifledeliciasiftasMufaram plané tibi eiïèver-naculas,quas cuin ipfo propè lafte nutricis hau feris,eundemquetibi amp;corporitparentem amp;a-nimiformatorem diuinaquafi virgulaobtigilTe. lure igiturtibi virgo ornatifsima amp;nbsp;gratulor, amp;nbsp;te hortor,vt tuós illos profeólusnauiter promo ücas,eofquequotidie melioresauélioresque fa-cias:vt noftra quoquefecula intelligant, magni numinis bericficentiam non celTare, nequé bo-narum artium ftudia tœminis abiudicafleunul-tóque minus naturam effœtam eire.vt nonnuïli fuæ patrocinantes defidiæ arbitrati funr, qu«. noftra etiam ætate Afpafias SeDiotimas nópof fit excitare,fi modö cura amp;nbsp;diligentia adhibea-tur.Cuius rei facilé hdem feceris, fi conftantcf in coepta ftudiaincumbas,Sc pro colo calamum, pro

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8/

pfolinolibroSjproacuftylum excrceas- quod vtcSmodius facerepofsis.tuaqi laus indies fiar illuftrior:enquàmopportunè Fortuna té in au lam regiam optimæ ac præftantifsimæ Ducis I-rcncæ,amp; in comitatum Annæ principis prouc-xit,cuius diuina indoles ipfam pollicetur pare-tum felicitati non minus fplendoris qua in acce pent,eße addituram.tu veto cum reda parentu inftituta.pudicitiam fcilicct, modeftiam, bona-rum diciplinarum rudimenta domo attuleris, ifthic quoque adnitcre, vt fapientiam, moruni elegantiam.animi magnitudinem, return deni-que huiniliumdefpicientiamConfequare.Bene Vale.

CAE LIVS CALC AGNI NV s'

Olympiadi Moratæ

S. D.

Efenfionem quam pro Cicerone nuperclaborafti, legifumma' cum voluptate ; turn quod abs te proficifcerctur,cuius ftudijs iam pridem pluriiniim fauco ; turn'

quod in ea mirum in modum Veneres amp;nbsp;Gratias paternasexpreflcris. Accefsit haec quoque priuatim commedatio, qudd earn mihi inunus efle volu!fti,idqueadco gratum amp;nbsp;iucundum,’ Vtinintcriorémbibliothecam receptufit^i me/

«t EP IS T. OLYMP.

amp; inter fanéliores thefauros collocatum. Gra^ tulorigiturifti feftifsimo ingenio tuo, pleno le-poris,plcHo eruditionis : cuius mihi certifsimü teftimonium dedit felix illa amp;prædiues verbo» rum fupcllex,amp; argumentorura copia,quarn in ilJain adinirabiliartificiocongefsilli, vtomnes oratorias key tb os propeinodumrcleuifTevidca ris. Augct admiratiGnem,quód cum cæteris vir ginibusillc mosfit pcculiaris,vtvcrnos flofcu^ los hincatque inde dccerpant,vndc fibi verfico lorcmcoronam intexant :-tu non iam flofculoï illosqui fuis horis expirant ac brein coin morin finir, fed plané immoriaks amaräthos ex foe cundisMufarumviretislegifti, quibusceu tef-fcllis vcrmiculatis totam orationem adornaref atque interfpergeres. Quibusea eft etiam prz-rogatiuapropèdiuinitùs data,vt nun quam flac cefcant,fed ætatis bcneficio fruarttur, amp;quotk die magis reuirefcant. Mufas iratas habeam, ni mihi hoc certum ac perfuafum eft, Ciccronem fiadciusmanestam cxcultæ defenfionis fama peruafit.gratias vltro afturum atque adeo habi-turum fyilograpbis amp;caIumniatoribuS illis fuis qui tibi clucubrandibellifsimam iftam orationem occafionem dedcre. Quum igitur aduerfa-riosCiceronis fis tam graui itylo perfecuta/um tantoftudio Ciceronis partes defcnderis,vidc, actecum cogita,quaniam de te expeftationem concitaris,quantis denique te prjdibus obftrin xeris:

Liber i. iteris:vt lain tibi non liceat mut are facrainftunJ nequemilitiam,cuifemel rcligiosè nomen dc-difti,àbiurare.TeitaqueincaftrisCiceronis af-fiduam ac frequentem elle oportet, donee iufta ftipendiaconfeceris, atque ad primos ordines perueneris: idq; eo libentius ac accuratius face-re dcbes,vt Annae principis lcélifsimæ,in cuius regio comitatuadfcriptaes,plcnius fauorépro-merearis,eiusque ftudia imiteris: quae quum o-mnes fummas virtutcs in hac tencra çtatula am plcxctur.tum maximè Græca amp;nbsp;Latina ftudia^ amp;ipfam in primiseloquentiam,tanquampuek lares iocos fuas dclicias putat. Bene vale.

OLYMPIA MORATA ÖO-élori Andreç Grunthlero fponfo fuo S.

Aldcdoleote à fhé difceJefe, Äi tarn diu abfuturû, nihil mihi ne-que molcftias.neque grauius ac-cidcrcpotuilïêtdicctcnim ten5 videam,tarnen non tôt folicitof curis,quotcumabes:nam fempertiméo, neauC cccidcris,autalfcris, aut perfrcgeris aliquid.Ec tjuandonon timuigrauiorapericu!averisCNogt; ftiillud:

R« eß foUiciti plend timôri^ 4mor. Qypdfime banc foUieitudinem, quafempeft# F *

?4 E P I S T. 0 L Y M P.

abfente crucior,omittcie voles,faciès,fi commo' dè fieri potent,vcintelligam quid agas, qui va-lcas;nain tibi fanélè adiuro,tc mihi nee charius nee iueundius efie quiequam,quod te etiam per Ipicerefeio. Sienim aliter ftarct fententia, non te eclarem,vt antea apertè me tui odium eépifie fignifieabain.Velim mi fponfc,teeum efrem:tüc intelligeres planius,quanta eflet magnitudo a-moris erga te mei. incredibile memoratu eft, quàmefflidim te depeream:nihil tam afperum, neq; tam diffieile eft,quod non cupidifsimè firn faéiura,duin tibi gratificer: quarc non eft miran dum,fih£eemoraellmihi molefta, quoniam o-ditverus amor,neepatiturmoras. Qtiiduis a-liud tua eaufa quàm hoe facilius ferrem ; proin-de te obfccro, perquetuam fidem te obteltor,vt manibus pedibusq; obnixè omnia fiacias,vt hac çftate('vt pollieeris)fimus vnà in patria.Si çquè me amas vt ego te,f3eies,fatfcio.Sed ne firn tibi molefta, de hoe non loquar amplius,neq; quie-quid de hae re attigi,fcci vt te in crêpa rem, fed vt te tui offieij adinoncrem, eifi fatagis harum re-rum.De veftibus,petere illas nó decetmam nu-perPrineeps per quandam mulicrtm nuncia uit mihi,non efie verum, quód nobiütsimi Ca-milli v.xor quiequam de faiutandafilïa illi dixif-fet:attamen quia filia hoe vellet, fe id permitte-re faftum,illam vero petijife mihi vnamveftem quam non prius fe daturam,quàm ipfa rcdijffet, dixit.

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sj

,dixit,Hæj: refpodiflc arbitrer, vt vidcremillam nihil mca caufa facere,fed illius:amp; vt (fed taccre melius eft quod omnesvidcnt)Lyfippæfatisfa-ccret.quamfecumtuncfuifle credo. Vt vthxc fint, illas me habituram vix credo. Vale.

OLYMPIA MORATA EX-cellentifsimo medico loanni Si-napio S. D.

J O C tuum tarn diuturnum fi-t lentuim.plus quàmPythagoreû W me admirari,fufpicari,timere fa-U cit.Admirorenimcùmadeôfan-

. y élèadiurafles, te neminem præ-termiflurum, qui in Italiam proficifeeretur, cui adnosiiteras nondares:ne gryquidemadnos, præfertim cùm quatuor iam epiftolas ad tefcri-pferim amp;ad vxorem tuam:fufpicor teomnium amicorum oblitum elfe non aliter ac fiperöbli-Uionis campum iter habuiftes.Non parum veró timeo.neqüid vosin itincre impedierit.faltcm quï valeretis omnes fcripfiftes, quod fcire iam tanto tempore auemus, vt nihil interim dicam, quàm miferè cupiamus certiores fieri,quid egens apud Regem de noftronegotio. Nihil enim certi dereb. noftris ftatuerepoflümus, ni prius quid ille refponderitintcllexerimus. Quapro-ptcr fi nos omni cura/olicitudine, metu libcra-

jlt;6 OPERVM OLYMP.

tos vclis,te vehementer etiamatquectiamrogO» vt negocium noftrum ita fufcipias, amp;nbsp;trades a-pud regem amp;nbsp;Fuggerum, illist^ue nos itacom-mcndcs,vttuam commendationem non fuiflê vulgarem mox intclligamus, amp;nbsp;quamprimùm quid adum fitfac vtfeiamus ,'quare nihil mild gratius faccre poteris. Commendo tibi perqui diligenter mea carmina. Bene vale, amp;nbsp;me arna. Salutem dicito mep nomine vxori, nepoti, fra-tri.amp;filiolæ.Vos veró falutatDominaLauini?-Ferrari« tertio Calend.lunij. 1^48,

OLYMPIA MORATA I0ANlt; ni Sinapio S. p,

ngioremEpiftolam paucisan diebus ad te fcripfi,ita vt nihil usefle exiftimem ,vtdemeis jus citilenajn candem totics nam. Nofti quid te agere mea

^aufa in Germania cupiam: non me tibi com' mendabo amplius,neq; mea carmina vtadRc-gem amp;nbsp;ad Fuggerum afferas, admonebo. Scio enim omnia tibi cur« efle. Bene vale. Salutem plgrimam dicito meis verbis vxori, filiolæ amp;nbsp;Hofualdo,quos amp;nbsp;te vnà falute plurima impertitD. Lauin ia. Ferrari«,

LIBER I. 87

OLYMPIA MORATA IO-anni Sinapio S. D.

E oro.raidoélifsiine Sinapi,vt quamprimumhafcc literas An-drcaeGrunthleromeoviro red-da»,vt quid agam fcire pofsir.Ni hilhabeoin prsfentia qu od ad te icnbain.Commendo tibinoftra négocia, re-mittead me quamprimum meum virum., Bene vale. Salutavxorem amp;fiIiolam,D. Chilianum amp;nbsp;Hofualdum meo nominc.Tibi,vxori amp;nbsp;filio-iæ D. Lamnia falutcm plurimam dicit. Ferrari^, Calcndislunij.

OLYMPIA MORATA D, lO-anni Sinapio viro dodifsL

mo S- P. D.

^^ VI mihieft vitacharjor, eum vt « netecum rctineas plus vno men-iï fc,amp; ad me fuam fponfam quam-primumrcinittas, etiâatq: ctiam rogo,neego mifera dolore tabef-

cam.IllecnimapudTerentium tam iniquo pa-ticbatur animo fibi manendum eflè fine illa bi-duum:Atmihicùm duos menfes fine illoma-nendum fit.quidanimimihimiferçforecredis* tï/i mâiüvTif Iv i/MV yn^aK^tei, Quare firne mu] ^ 4

88 EP IS T. OLYMP.

lisruris überare voles, cum ad me quaprimungt; remiccas. Etfiillituaopcraopus erit,cam con-feftiin impendas euitt^eu ^e^Tn yKvxjtpaTÏfiut Bene vale, Salutem plurimam dicito fratrituo P. Cbiliano. Perrariæ ^4.Calcnd. lunij t549-

OLYMPIA MORATA IOAN-ni Sinapio S. P, D.

^^ in Germahiam veniflemu* P’’**^'® Iduslunij,fpcrabamus nos quamprimum ifthuc ad vos ven-f’^i'OsTed nos diutius quàm puta-bamqsretinuit.amp;adhnc retinere cogitât,nobilifsimus vir Georgius Hermanus. ,Cùm hancob caufam nihil haftenus litcrarutn ad te dedi,tum çtiam quia te, cum principe tuo Auguftam Vindelicorum yenturum aiebat. Po fteavero quàm te vidédinos omnisfpes fruftra ta elpte de noßro aduentu certiorem faccre volui,yt nos faluos aduenifle gauderc polies.

Valc:in Kauffbeuren apud Vin delicos 8. Calend. Se-ptemb. Anno

154^-

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S?

I^AVINIA RWERENSIS VR-

fina Olympiæ Moral®

S. P, D.

Ccepi literas tuas.ex quibus in-tcllexi,virum tuum faluum ad-ucnifle.quadcrcmea Olympia tibimaximègratulor. Quod V fcribis nóc tibi mea opera opus efle,vtfocerum Scfocrummeam rogem,vtad principem fcribant.eumquc rogcnt,vt præftarc velit,qu® illisfela^lurum proinifit:fcias velim nihil ede quod tua caufa non facerem, nee aliter fieri amicicia noftra paterctur. Iraq; eu primùm ad mefcripfiftijillû quâmaximè rogaui.vt quod cupis efficeret:qui refpondit felibentifsimchoc fadurum.fedtunc per otium fibi nó licere, propter maxima négocia,quçnecrefpirarequidein ilium finebant:nunc verb cum illis aliquantu-lum expeditus fit,cgi vt ad principem fenbçret, amp;nbsp;illires tuas diiigentifsimécommcndaret,Sc ctiamFerdinando,apud quem fciebam.pluspô deris eius literas,quàm meas habituras. Qua-propter ('Deofauente) fpero omniatibi exani-mi tui fententia fuccefTura.de me fie habeto, res meas indics defperatiores clîe. Reliquum eft, vt teorem,vttcadnoscum viro tuo conféras, hîc manfuri donee abibitis,quod omnibus crit gra tum^mihi verô gratifsimum. Scd ne bis infulfif fi mis

ça EP IST. OLYMP, fimis litcris tc moleftia afficiam, fincm faciam fcribendi,quas patrio fermonc feripfifTetn, nifi feiremte libentius Latinè fcripta legere: nec vcr reorne harum inconcinnitatem irrideas,cùm fcias,me nullam ftylo opérant dare.Bene valc,amp; dodifsimoviro tuo mco nominc/ilutem die, Parme diez. Nouembris,

OLYMPIA MORATA LAVl' nie Ruuerenß S. D,

Agnamextuis litcris cepi volu-ptatcin.quod vt op tara m,quid a-gercs,5c vbi clTcs cognoui.Siquigt; dem foWeitaeram neprius tc Ro-mam con ferres, quim me certior

rem faccrcs,vt quo litcras mitterem, nefcirem, Ïtaqj quód mc bac cura libcrafti.gratias ago,in-genres vero quod mihi in adiuuando Phannio lludium tuum amp;operam polliceris. ld mihi,ne mcntiar,tam gratumfuit, quim quod gratifsi-mummam fpem mihi nonnullam afferre vide-turhectuaprofedio.cùmfeiam quantum Rome tua autHoritas valeat. Pretcrea venir mihi etiam inmentemt teifthinc difcedente aliquid opis illi afferre pofie : namtibi difceflure non dubium eft,quin duxoinne fuum ftudiujp pol-Jiceatur, eum igitur rogare poteris,vt fi quid luacaufafaccre velit, vtjllü abfoiuat, qui omni vacat

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

Vocatculpa, pro graui peccato hoc fupplicij fa-tisefledeberet. Tuinhacre, quid optimum fa-ftu fit, pro tua prudentia confiderabis, amp;nbsp;haud ignara mali miferis fuccurreredifccs.præfertiin miferis amp;nbsp;calamitofis nó fuapte culpa,fed Chri-fticaufa,cum tenon fugiat quicquidofficij Sc beneficij in iftos contuleris,id te Chriftum in fe contuliflee.xiftimaturum. Plurade hac re non fcribain,cùin non firn nefcia, illius falutem tibi æquè ac mihi magnæ curæ eße : tantum te hortor, vt ne maleuolentifsimis hominum obtefta-tionibus,magnitudinemanimi tui infleftas in his,quæad Chriftipuram religionem pcrtinét, Demcisautem rébus, quid poui ad te feribam nihil habeo.fumusadhucapud illû Herrn anuin fed in alio oppido,quod itervnius dieiab Augü fta Vindelicorum abeft,vbi Scdolorem, quem ê morte mei confobrini cepi,amp; tui defiderium li-terisnoftrislenireconór. Eft enimmihinunC fuminumotium,vtcùm maxiinè refcro me fiepe ad diuinaftudia,quod amp;nbsp;tibi faciendum cen feo,maiorcmq; ex eis indies yoluptatem capio, Tibi veró gratulor,quód Romain fis itura, lubê tius te illue fore, quàm ifthic e-xiHimamus, Sf tuorum præfentiam,folicitudines tuas, quæ te cruciant,alleuaturain non dubito,quó fi Cher« binam fœminaraoptimam tecum adduces,earn tibi magnopcre commendo.meam matrem, fo-rores,nicosque omnes tibi commendatifsimos

p2 E P I S T. OLYMP.

efft cupio. Ego nemintfin prætermittain, quem Romam iturum fciam, cui ad te litcras nö demi idem te fafturain confido. Vit meus, qui cùm rapé de te fermonem habeo,amp; qui te plurimi fo cit/ibigratias agit,quod illnn tuis literis falu-tem adfcripferis. Idemtibi plurimam falutc» impertit. Vale.

OLYMPIA MORATA N OBI-lifsimæ Magdalenæ Vrfinæ, ?. P. D.

Tfi graui erâ dolore affcda morte mei confobrini,tamen cùm effet ad me allatum de veftra pro-fedione, facere no n potui, quin prius iftliuc ad vos fcribcrem,nó quod eilet vlla res,quam aut veftra fcire intercf-fet,aut mea fcribcre, fed vtexplpratum habere-tis,meveftrimemoriam fumma cum beneuo;

Icntia tenere.Valete, amp;nbsp;parentibus meis verbis falutem nunciatc.

Vale.

OLYMr

LIBER I. ’

Ô. M. GREGORIO GY-raldo, S. P. D.

y^Âr^^Ç Alui inGermaniam perucnimus V^rv* '^^' prolixê accept! fumus à Ge-orgiô Hcrmatino régis confilia-Iw ”° ’ ^P^‘^ quem dies complurcs côiTiorabimur:eum cnim çgrum curât vir meus- Ego vero hîc libcntifsimè fum, totuin diem me cum Mufis dcleélo:nullis enini negotijs alij s ab illis abducor, fæpifsimè refero me ad dlüinâ ftudia* maioré ex iftis, quàm ex illis,amp;fru6lum amp;voluptatem capiens. Deviro mco benc exiftimatuti rcs noftræ bono loco funtjamp;mcliorepropcdiein ^v^amp;iS fore viden-tur. Hæc te fcire volui,queih fcio nobis cupere, amp;noftragaudiagaudere. Vale.

OLYMPIA FVLVIA MORA-ta, C«lio S. C. S. P. D.

■ V M multis ac maximis fluftib. iaélata,me in Gennaniam,tan-quain in portuin contulifleni, ni hil inihi antiquius fuit, cùm te ifthicefleex Georgio Thrace vire optiino,Vatauij inteHexifTem, quàm vt ad te neftri ftudiofifsimum feriberem, teq; derebvs noftris tanquam familiarifsimum,certiorem fa-

$4 EPIS T. OLyMP.

cercm. Cùm enim patri meo,dum in vita inatlÄ^ bat,ainicifsimusfueris,hancme tuen amicitiä debereexiftimaui, ‘Tn^iiret^'Thijs' mù/afaeanp iainis iiv7a x^ rSi tpi^lof TÜt TutTentüf x-Xnpevojj.fï/j^ Sci to igiturab hinc biennium patrem meum mul-tis exantlatis laboribus,fingulari in Deum fidc, exhacturba amp;nbsp;colluuione difccfsifle: me verd poft mortem illius(vtfapientius à Græcis mpL' ^oofiw^quim à Latinis ealamitatem,appellate iu diccs)ftatim ab ijs,à quibus minimé debui, de-fertam,indignisque acceptant modis fuiffe: ne-quehoemihi feparatimi meis fororibus accu dit,fed hos fruélus omnes retulimus: nimiruin pro laboreamp;officio,tulimus odium, Quanto veró fuerim dolore affeda, tu exiftimare pûtes. Nullus crat qui nos refpicerct,amp; nos res codem tempore circumuallabant, vnde emergi nun-quam pofte videbatur. Scdille optimus pupil-lorum pater,nó me diutius in hifee malis.quàm biennium reliquit:qui amorem mei in quodam Germano,philofopbiæ amp;nbsp;medicina; artibus eX celléti,Andrea Gruntblerofnam hoc illi eft no-inen)excitauit, quinu'llo principis odio, nullis meis mifcrijs deduci potuit, quin me in matri-monium duceret. Hic igitur me in Germaniam duxit,vbi aliquot dies apud Vindeticos, cum Georgio Hermano Regis confiliario fuimus, quemvirmeusægrotumeurauit: hinebreui in patriara mei viri, quæ in Francia Öricntalifita

L IB È R I. ÿÿ tftjturîfuinus.amp;ibi menfes aliquot cum iffini busamp;amicis confumemus. Quanta autem vir meus fit probitate.quàfnliteris Græcis ScLati* niscruditus,tnalo te ex aJijs quim ex meis lite-ris eognofcerc.Hoc tantum te fcire volo.ficuin principe mea fumma mibi gratia fuilfct.fi me di tafiet.non potuiffe me in meliorem ftatum cob locarî.quàin in qùo miferââc fpofiatafum à Deo Collocata. Do^us cft,non infimo loco natus.cuî etiam pateraliquid patnmonij reliquit. Tantus verô eft eius amorin me,vt nihil fuprà pofsit cf fe. Eandem opem Deum meis fororibus laturu £onfido:cas Ferrari je apud matrem rcliqui, très «nim habeo, amp;nbsp;cas nubiles: fratcrculum armos odo natum hue mecum adduxi,quem literis QraccisicLatinis,quantum in meeft/erudir« tonor.Hçc omnia ad te feribert voltij,non vt no ftris malis laborares,fcd vt nobis gratuleris.fau-torenim nobis Deus innoftrisçrumnis extitit, imôomniahæcmihicontigifIclaEtor: ego cnim fi diutius in aula hæfilTem, aftum de me ac de mea falutc fuiflet. Nunquam cnim,dum ibi fui, quicquam altum.autdiuinumfapere potui, ne« quclibrosvtriufqucTeftamentilegerc.Sedpo« fteaquain quaenos tueridebucrat,malcuûlen-tiaamp; obtredationibus qUorundam improbo» turn à nodrà familia alienatafuit, non me tant miro defiderio hæc breuia, fugacia amp;nbsp;caducaaf-f«ccrunt:fcd Deus cupiditatem mcam incendie

96 E P I S T. OLYMP.

habitandi in ilia cœlcfti domo, in qua iucudiuä eft dicculam vnam commorari,quàm annis mil lein iftis principumaulis. amp;nbsp;ita me ad diuina ftudia retuli.Cuius rei teftimonium funt carmi na,quç fuperiore anno feci,quç fubfcripta eó ad temitto,vtvidcasocium mihi tot calamitatib. oppreiræ,literis operam dandi Deum præftitif-fc:qui meetiamhuic viro nuptum dedit,quima gnopere hifce meisftudijs deledatur. Atq; hxc de rebus noftris. Quidvero tuagas, quidvxor amp;nbsp;liberi,cùm aliquid ocij naftuS eris, familiarif-fimê ad me perfchbas vclim.Vale, Anguftç,No nis Oftobris.

C AE L I V S S. C. X Y S T Ó Betuleio S. P. D.

Olympia noftra fcribiste certio-rem fieri cupere, quód plerique fiftü nomen arbitrentur.Faciam quod pe' ____^Ï tisperqualibentcr amp;nbsp;brcuiter:quan quam vel Georgius Hcrmannus,quçnam fit,tC' ftari potuiftet. Olympia igitur pattern habuit FuluiumMoratum Mantuanum.virum doélrilt; naamp;probitatepræftantem,cum quo mihibof-pitium antiquum amp;nbsp;amicitia füit.Is amp;nbsp;in clarifi fimis Itaiiæciuitatibuspublico docendi munC' re fundus eft, amp;nbsp;Alfonfi Ferrarienfium Ducis fi'ios, Herculis fratres duos,literis ac bonis arti-

bus

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

bus inftituit ac pcrpoliuit. Cùm autem hanè Olympiam haberet ingenio omnibus literis,quibus ad humanitatem botni nes informari folent,doini erudiuit : quæ bfeut tantum profccit, vt admirationi noftrishomi.: nibus cflet. Itaque cùni Anna, Herculis Eften-fis Ferrarienfium Principisfiliaijfdcm literisä loanne Sinapio viro fummo inltituerètar , vt haberet qui cum honefta xmulatione certaret,' vifum matri eft (quam fummi honoris gratia nomino ) vt Olympia in au lain, in qua aliquot annos magna cum liude fuit, aduocaretur. Ibi audinimüs nos earn ita Latinè declamantem; Grecê loquentem, Ciceronis Paradoxa expli-cantcm,ad quæftiones refpondentem , vtcum Veterum pucllarum quauis,qua; quidem inge-nij laudeexcellucrit ,conferri polie vidcretur.' Dum itapergeret,inciditin letalem morbûPul-uius pater;cui vtminiftraret, reliéla aula domu fecontulicfilia. Mortuopatre,quód elTctnatu maxima,amp; matrem admodum Valetudinariam haberet,rem familiärem adminiftrarecœpit, amp;nbsp;fratres fororesque honéftê educate. Erat autem Ferrariæ eo tempore Andreas Gruntblcrus, iu-uenis Græcæ amp;nbsp;Latinæ lingue bene dodus,qui medicos âudicbat,vbietiam lauream raedicaoî affecutus eft. Is Olympiæcruditionem fingulà-fcm,morefquccaftifsimos admiratus,eam(quæ ' vicifsim nihil inhomine przter ingenij dótei

O

9« E PI S T. OLYMP.

•dmiraretur ) vxorcin delegit, fibique pulcbro connnbiocopulauit. Ab hoc igitur in Germagt; niam(cftcniin Germanus ipfe,qui Italiamtain crudita pucüa fpo!iauit)ducebatur tum,cùm a-pud Georgi Hin Hermanum Regis Rom. confia liarium Auguftævterque fuir. Quamobrj non eftquôddeSapphicocarmine, Græcè eonferi-pto.quo Dei fummi célébrât laudes,addubites. Verat enim Olympiæopuseft,quod quidcin nobis quibus à teneris nota eft, quique alia eius monumenta amp;nbsp;vidimus SchabemuSj mirü non videtur.Eft enim literis amp;nbsp;difeiplinis turn Grç-cis tum Latinis,fupra quam quis crederc pofsir» cxculta,amp;fcientiareligionis illuftrata. Hæcdc Olympia.Reliquatuab optima amp;nbsp;egregiê do-ftoviro Georgia Hcrmano accipics. VaJe. Ba-üles, oftauo Calend.Ianuar.

C. S.CVRIO OLYMPIAE Fuluiæ Moratæ

S. D.

^*®’’^® ^“®® *'°”’® Oi^obris fupe ji^^lj^^zs’ rioreannoAuguftç fcriptasci'nn

accepifTem.iamtu Augufta invi

i:^l^ ri tui patriam profeéla tueras. Id ÄA^ autemrefciui, quodcùm tibi rc-fponditrem, inuenta non es:ncc quilquam tune dicerepotuit oppidi aut vrbis tux nomen, niß

quad

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

quod ptoximis nundinis cùm me per Ifingri* nium BafilienfemTypographum Joannes Si-napiusiufsiflctfalutari.tuiquoquc ijfdem litc-ris mentionem iniecit:exquo intclligcrc potui* ilium, vbi nam agercs,probè tenere. ^are cùm rurfumidemlfingriniusad nundinas proficif-cerctur.ad tefcribereconftitui, amp;literas adSi-Uapium inittere.qui ad te perferendas curet: id quod non dubitoeum,cùm mca*tum etiam tua caufa libentcr efle fadurum. Primùm igitur ego tibi gratias immortales,Olympia,mulierum de eus amp;ornamcntum fingulare, dceo quod poft totannos,tam remotis terrarum inteiuallis,no-ftri tamé non es oblita,amp; paternas amieitias bas reditarias tibi efle volueris.Ineoenim déclara-fti,quantipatristui indicium in amicis deligen dis;quanti quoqueainicos,acme præfertim fa-cias. Quamobrem hoe tibi perfuadeas velim,ne minem pluris me quàm patrein tuum, dum vi-üerct,fccifre,cuius cùm tu honeflifsimas artes* amp;quód omnium maximum eft^pictatem imitd ris,cauc pûtes vllä dTe inter moi tales, vna vxo-re amp;nbsp;filiab. exceptis, qua pluris facia, quàm te* qua magis amern amp;nbsp;coli, quàm te vnâ. Iraq; tibi virum ilium tuum prællantilsimum gtaiulor, atque ita

tigifletifimulque Deo optimomaximo gratias ago,qui tui mifertus,a:tatis florcm tu se,virgina-lemqucpudoremcxiftis,fiucollis,ftueauliscrî G Z

loo E P I s T. OLYMP.

puit,atquc in auream libcrtatcm afTeruit. Hym-num fiuc odenGrçcè elaboratam.valde probe: in eamcnim Dauidis Pfalmum xlv.coniecifti-Vtinamplures hoc modo traélares ; Pindarurt Grsecisnon inuideremus.Pergcigitürmea O-lympia.quö te iamdudum tua Mufti vocat.Laurum facram tuo diuino capiti impöne : de facrä-tioreenim fonte fpiritum poeticum,quamPin-darus,aut Sappho illa,bauftfti. Quod fi iä,qüod nó dubito,aliquidnoui peperifti,fine excapite,' fiuc ex caftifsima aluo,fac me vt feiä, vttibi nouas gratulationcsfcribam,amp;tecum ilfa lætkîâ fruar. Velim autem,Olympia charifsima . mihi fsepius fcribcrcs:qu0d fi feceris^feito te mihi rc gratiorem facere nullam pofte. Dcleftor enim fummoperè tuarum elegantia.fanéfitate, fuaul-tateque litcrarü.Et vt feras quàm tui firn Hudió-fus.mitto ad te exemplum litci aru, quas ad Xy-ftumBetuleium.viruin doélifsimum,amp; mihia-micifsimum fcripfi pauldpoft, quàm Augufti 1 difceircras. Vale,Olympia charifsima,cum do- 1 äifsimoatqtoptimo viro tuo:cum quo te Deus in placldapacetueaturamp; foüeat. Quód fi con-tingeretv’os in Italiam redire,hac iterVt faciStis rogo:vt præfentes amplexari amp;nbsp;veteram amiei-tiamcöniunélis dextris renouare valtamuS. S. ' D- vxor meacüm liberisomnibus.Iterum valere, par feheifsimum amp;nbsp;fanélifsimum. Bafilé« NonisSeptembris.

0L¥M-

LIBER I.

101

QLYMPIA MORATA Cælio S. Curioni

S. P. D.

aEJgt;^S;^3 Ratifamp;imæ inihituxliteræ fucrût ^’^ lt;J«ibus intcllaxi tain longuin y^^i^^ amp;nbsp;temporis Ôclocorutn intcrual-Ïic^^î^'î^^ ''Jtn nihil de tua crga nos bcncuo Icntia deiraxifle. tales nimirum Chrirtianorpm amicitia: elfcfolcnt. Grates igi-turagoDeomco,quime tali dignatur honore, Vt â fuis amer.Impios cnim quantumuis fini po tentes,dites,nobiJes,vel etiam cruditi, non ma-gnifacio,fiuc me oderint, fine amarc vidcantur. Quapropicr cfiam tuum de meis carminibus iudicium gratifsimum mihi fuit. Nam te cùm maximifaciam, fialiudid elfe intelIcxifTem.ab hoc fcribendi ftudio medeterruifles ; nunc au-tem cùm à pijs hominibus iliud, præfertim ve-i rd àte non improbari videam, quantum in me l erit in hocelaborabo. Quod autem nosrogas, Vt fi qpando inlcaliain rcdcamus, iterifthac fa-ciamus, ego nos eô vnquam profeduros affir-març non ponem,non cnim hoc animo hue ve-nimu$,vt iterum Italiam petamus: nam te non fugit,quàm fitpcriculofum illic Chriftianum fc profiteri,vbi poteftatem habet tantam Antichri ftus:qui iain,vt audio, in fandos ira bacchatur, amp;itafæuire incipit,vt ludum ioeumque dicas

EPIST. OLYMP.

alterum ilium fuifTe.prçvthuius rabies quç dat! in omnes enim Italiæ vrbes fuos Cor^'cacos mb (ït,nequevtillealter,vilis precibusfleéti potcft. Superiore enim anno,nefcio an tu audicris,Fan nium quendam pium virum, conftantifsima fidei.cum in carcere ferè biennium fuiflctfnun-quam enim neque metu mortis, ncqs coniugis vel liberorum amore à vcritate difcedere voluit^ fuffocari,deinde corpus cremari,nec hoe contélt; tus,oflain Padüproijeiiufsit. Quare,licetmeo-rum maximo defiderio tenear,tamen in vltimas terras proficifci mallcm,quàmeô redirevbi iHe tantoperefæuiendi poteftatem habet. Siveró EinenoUis difcedendum eflet, nufquamalióli-bentius,qusmadvos proficifci velim, Viderct enimmihiapudmeosefle,fivobifcum vita.m agt; gcre contingeret. Quamobrem fi iftic vel ægroS curando,vel publicè legendo, fuo muntre fun. gi polïetvirmcus,libcntcr,vcl mea caufaaccip« retconditionem. Si hoc fieri poffer, nihil mihi iucundius accideret.Eflem etiam Italix propin. quior,itavtfepiusadmei charifsimam matré, lororesquemeas,qu!emihi ante oculos nodes diesque verfantur,fcribcre,amp;ab iHislitcras ac-cipcre vicifsim pofïem:quodhïcperdifficileeft: accepi tarnen hoc mcnfe,fatis longo interuaHo. Et quiafcio te nobis omnia cupere,mea intcref’ fe videtur,vtdeillis te certiorem faciam.Seruie-bant mes forores vnaHelens RangonsBeftti. uolseï

LIBER I. loj eolæ:altera eins filias quae Mediolani nuptaeft, quam cum ad tc fcripfi, Ferrariam venire arbi-trabar: fed cum fe dare in viam cogeretur,amp; omniaparata cflcnt.adolcfcens quidam, vnicus patns filius,fatis locuples.hoc audiens.cam abi-re non eft pafTus, fed nullam petens dotem, in marrimonium duxit ; qu« men fc Maio hoc anno Ferrariam matrem inuifit vni cum fuo fpon-fo,amp;apud earn diesaliquotcommorataeft:alteram Romam fecum adduxit Lauinia Ruue-réfis Camilli Vrfini nurus, qua ego nullam do-ftiorem in Italianoui,amp;quod omnium maximum eft, pia eft. ItaDeus mirificècum Tandis fois agit: quemadmodûetiamfuperiorc anno, cum Vuircenburgi apud Sinapium eftemus, in maxirao periculo nobis prxfto fuit.nam frater-culus mqus, quem mecum habeo, éfeneftrafa-nè cxcclfa fupra faxa dccidit. eum omnino mo-riturum putabamus: aut fi viuerct, eWiuxTw-nt-TJii/Synapio 5lt;mco viroeflevidebatur, eunon incpilcpfia incidere. Çed non plus malibabuit, quàmfi in molli humo cecidiftet: amp;nbsp;locuseft adeó excclfus, vt adhuc meus animus meminif-fe horrea t. Veriïm de hoe tan to Dei przfidio ad matrem fcribere nonfum aufa.Non enim addu-ci pollet, vt eum, nifi videret, vinere crederet. Haechabui quxde meistibifcribei cm. Hoc v-num autem terogarevelim, vt fi librum illum dcinftituendis liberisate compofitum babes,

G ♦

I

|04 EPI ST. OLYMP.

qualcminxdibus Sinapii legi, ad me minas,Vf hicommodumcrit. Cppio cnim diligcnterlcgi à mea forore, quæ Mediolani cft.Si tuum etiain ilium Eeftatiemn dialogum Latinè feriptûha-beres, nos amp;nbsp;aliquot viri boni qui hîefunt, 1er gefemus. Habes epirtolam fatis verbofam. non pnimvereor, nc tefcribendo expleam :prjefeP tim cùm intellexcrim, in hoegenere tc ftudiuin meqm non afpemari. Sed tame cum mum ad-ieçero,finem faciam. Nccefle enim arbitrer tibi refpondcread id, quodexmequæris. An all-quid pepererim,Hos foetus qups codé die,amp; cade bora qua tuas litcras eccepj, edidi, ad te mit-to: hæc fcilicctcannina, hie adferipta. Dialogum ctiaLatinuip quern nupercompofyi, cùm defcripfero, ad tc mittam. Nullos abos fœtus er didi, nec edendi haftepus mihi fpcs eft. Tc ve-rd, dodifsimeCæli, rogo , ytquid agat vxor, quot habeas ifticliberos , quiddifcant,adme diligenter perferibas. Omnia enim tua mihi maximæfunt cura:. Cùm apte in ad me litcras dabis,ad Sinapium noftrura Virceburgum mit tes. hoc oppidum à Virceburgo tantum iter v-nius dici abcft.Vale.Maritus meus vobis omnibus S.P.D. Suinfordij, Cal, ‘ Odob.vefpercfcftinans,

OLYM-

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pf

P-^YMPIA MORATA

Lauiniæ Ruucrenfi Vrfinx

S. P. D.

FiftoJam fatis longamad teilte ællatedcderaiT), cüi cuiufda do-ftiaepij vindialogum adiunxe-raiTi,anacceperis,nefcio:perraró _______enim literæ hifee turbulentifsi-inis tempon bus rcdduntur, quibus omnia belle ardere videntur. Sumus præterca longifsimo locorum intcruallo,vtanteaad re fcripfcram,dif iunâæ.Quare meaLauinia,fi minus incas acci-pis,queinadmodum nequeego àfepræter ma# pofteaqua hïc fumus, accepi, noli putarc id aut negligentia mea fieri,aut rui obliuione. fi habc-remeui darein, neminem prstermitterem :ad ineam quoq: matre de qua feinper folicita fum, quotidic fi fieri pofiet,fcriberein : tantum eniin «bcft,vt veftri pblita fim,yt mihi quidem quotidic augeff^tmagisde vobis ægritudo. Et fané nifi hoc fplatium mihi Germania daret, quod epsThcologiæ libros habere liter, quibus ilUç cafédpm fuiiTçt,dcfidcrium meorum ferre non pofrcin,præfertim tui,qua: mihi femper in me-dullisha:res,tuiq; femperin meis precibus men tioné facio.Magnæ mihicuræ eft tua falus,fcm-perque vereer,ne dies noftesque follicitcris, vt foies,amp; te cutis conficias. Propterca licet occu-

10« E PIS T. OLYMP,

patiónihusinaxiinisdiftïnear, reliais tarnen«' mnibus hune dialoguin tua caufa componere volai,vt faltem dum legeres,animum à tuis mo» Jeftijs abduceres. Sufpicorenim, cùm bellum fit in Gallia, virum tuum abs tedifccfsiflc, amp;te tuomore cruciari:ideo in dialogo aliquaquæ ti bi conuenirent, amp;nbsp;fi non omnia, interfperfi, vt vjdebis. Mitto etuD. Martini feripta quidam, lt;ju{ cum legere, val de me d£lcftarunt,vt te quo-«jucafficcre $c reercare pofsint. Incumbe per Peum in haec ftydia, implora vt lèvera religions jlluftret.non feres repulfam. An crcdis Deum tnentirifquorfum tot promi(ra omnibus fuam Opem implorantibus feciflet,niß ea feruare vellet:'om nes miferos ad fe inuitat, amp;a|leflat, ne-mipeincxcipit.Q^amobrcm depone ilium veterem erroré,quo haften us duftse fuimus, cüin putaremus,priufquam cum inuoc^reinus, feire oporterc,an ab aeterno tempore nos elegiflet, ^uin potius,vtipfc iubet,priusab illius mifcri-çordia implorcmus, amp;nbsp;cùm hoc fecerimus, nol in numero cleft orum efie certó fciamus. Cefla-tumvfqueadhuceft, nunc porró expergifcere, amp;nbsp;confidcra iam,non quç tecum colloqua-tur,fed qualia,amp;cuius fint hacedi-

fta, \'a'e. Suinphurdij.

OLYM.

LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lor

OLYMPIA MORATA LAVL niæ Ruucrcnfi Vrfinx S. D.

^'‘^® dolui me co tempore acce-P'^^ ^^^’ liter3S,quo iefponderç ^°” potui : non enim ignoras, ^^ä'^i difficile fit hy terms tcm-^-BO^ poribus reperire cui literas de-mus.ad malumbocetiamaccedit.quód iam ma icrclocorum intcruallo difiundæ fimus. quam eramus fuperiore æftate : nam cùm tu Romam Vencris,nos verö Suinphurdium in patria mei viri,propterHifpanos,quos cùm Imperatorlmc mififlethybernandi caufa, fenatus in patrii ac. cerfiuirmaritum meum; vtciusopera vterctur, Hisigiturdecaufis ftatim vtoptabam,tuis fua-üifsimis literis refpondere non potui, quæ me partim molcftia,partim lætitiaaflèccrunt.Face-re enim non potui,quin Pbannij viri magna pie täte præditi, morte non coinmouercr, licet po-ftea eins magna conflantia meum dolcrem leni ret. Lçtata verd fui,quód fororem mcam tecum adduxifti,eot^üe maiorem cepi ex parte lætiriâ, quiaimprouifum inopinatumque hoe accidit. certè affirmare non peflum.vtrum plus doloris acceperim ex iniurijs, quitus affedæ fucrunt, an voluptatis ex Dei præfidio,qui tunc,cum ma ximaeffetconfilij inopia,cùmde nobisaétum e{rcputarcmus,nobispræftô fuit,atqucexæru«

leS EPIS T. O L Y M P.

mnis extraxit.quod ab co fieri non folùm inlt^r liaexpertafuin.fcdctiam in Germania fæpifsi-mè.nofti eniin diabolum nobis vbique infidiaS tendere,è qui bus nifi Deus nos cripcret, nee V' num quidédiem viueremus- Quare illi graciai ago immoreales, quod nos refpiciat,t«que, quia in hoc opera tua y ci volui t,valde amo,meque ci* bi co magis debcrepxiftimo.quôdvltro antequi ïogataefTes,hoc beneficium mihi dedifti. Gratia namquecùm fieri prpperat, gratia grata magis. Vale Suinphurdij.

OLYMPIA MORATA ANTO

nio Hennano S. D.

■ Rca noftraçum libris hucaduf Aa eft.Maxim as tibi gratias ago qudd in hac retuûerga nos ftu-dium deelarafti. Vtinain ctiain aliquâdo referre poflemut. Has literas Patauiu mittimus,fac quçfo.cuin tuo eóf modo fieri poterit, vt illas Laurentius no-fter,vir cum primis pius.aeçj-

piat. Vale.

OLYM- 1

LIBER i. io^ ÖLYMPIA MORATA

Laurentio Schlccnri

S. P. D.

î O» tandeih Jibros noftros acce-piinttsrquaregratiastibi agimus ' ingcntcs.quodhócftudiosèdili-^ ^ gcnterqüe cürafti. Auicennæ liber no erat in area: fiquid autem tibi debetur.facnoscertîores, amp;pecuniam tibi curabinlüs. Nosadhucinpatriacomnwfamùr, necjucnobis propter hæc Bellabine difeedendi fuit poteftas. Ad te perlatuin efle credo, Dueem SaxOnix fiberatumfui1Ïe,amp;fuam priftinam dignitatem obtinuifle, a/Ac? 4tto7tt pAiji'ii tojuth. V-num autem à te fummopere contendere volo, vtderebusItâliaé ad nos fcribas quamprimum fivacabit.præfertim de ingrata mea patri a Fer-raria. Menüs Bic agitur dccimus quartuj,cùm nihil dematre mea audiui, 8e eufsepe ad ipfam amp;nbsp;ad affines amicosque omnes perfcripfcrim,ta mén nethO mihi refcribit. Q^amobrem ftatui has,quas tuis adiunftas vides, ad te mittere, vt tüillasad matrem pefferendas cures,amp; difpi-cias,quanam rationepófsrt;vt quidaganr,intcl-ligâ.Hoc mihi gratins facere nihil poteris,quod vt facias te etiarn axq; etiam oro,pcrquc;

tuam pietatem obtertor.Valc.

“Suinphurdij.

110 EP 1ST. OLYMP.

OLYMPIA MORATA HEl(^ mano Filio S. D.

/ renstuus,conditionemq; nobi$ talcinobtulit,qualem libenrcrac ^ cipcremus : fed incurrimus in ^^ quandam difficukatein.qusefió' nunqua nobis impedimento forc videtur;quod cumi tecxpediripofleaibitrarcrjdquale eflet mcis litcris tibi fÏgnificandum putaui, quo nobis in bac re opem cuain feras. Haud te dam edi exiftimo,nos fub Chrifto mercrc,eiufq; militi« facramento ita obligatos dTcjVt ab eo fi difcefic-rimus.pœnasdatunfeinpiternas fiinus.Namt» J lis amp;nbsp;tan tus eft Imperator,vt non folùm vitæ ne [ cisque in fuos milites poteftatem babeat, fedamp; i eosætcrnisfupplicijsmulclarepofsir, nec pati- ; tur quemquam fuorum vtraq; federe fella. Quare hoc nobis inaximæ curse efiedebet, nemetu hoftium fcutum abijciamus, neque nos temer* periculis ofFeramus. nam in eum peccaremus. Hocigiturtiinens,te etiam atque etiam veheiné tcrrogo,vtnos tuis litcris amp;nbsp;tuoruin amicoruin qui Linceam vrbem incolant,certiores tacere Velis.an Antichriftus ibi ita læuiat, vtadaures noftrasfamapcruenit.-ananiinaduertant in.eo$ qui Miflas eorum non interfint, amp;nbsp;pura religiöse Dvum colunt.Nam fieftatfententia nos p«r-ucrfain

LIBER L nt/

Ucrfâm acimpiam rcligionem colerc nolle, amp;nbsp;nos Chriftianos profitcri. Quód fi vt folcnt in alijs Ioci$,Corycei Antichrifti nos obferuarent, amp;nbsp;cogère vellcnt interene fuis facris,cóomnino nobis accedendum non eflet ; nam vt iam dice-bam,in Deum peccaremus. Hoc tu nobis effe-ftuin dare pofTes, hoceft, nosadmonere, lt;juod vt facias,tc rogo atque obfecro. Vale.

OLYMPIA MORATA DO-

dori Valentino Carchefio

S. P. D.

AGNA molcftia affeélifumui M S) quód co tempore veniftiinGcr-4, ^ maniarn, quo quidem tempore, nos videre non potuifti. nos ad. J hue animo fufpenfo amp;nbsp;folicito fcircaueirius,quidreruminItalia gcratur.prjc-fertimquid mei agant:nam ex illaepiftola adcó «xiguè fcripta,nihil ferè corum intellexi,quç ex te cognofcere potuiflem, fuiflemusque tibi de Boctuo honore coram gratulati;quod cum non Iicuit,perliteras idagercdecreui. Nos itaq;, mi Valentine, tibi gratulamur.optamusqj vthatc tes tibi profperê eueniat. Has literasapertas ad te mitto propter hçc fufpiciofifsima tempora, t]uas vt matri reddas,oro,amp; nos ei valere dicas, *tque verbum vnum caue de iftis maximiscala.

ht E P I s T. OLYMP.

initatibus,quodillaiigt; cura amp;nbsp;folicitudineaffic« rc pofsit. Deus nos tuetur amp;nbsp;conferuat: haften nus præftô fuit,vt dubium non fit eum pofthac etiam fuam opem amp;nbsp;auxiliû nobis cfie laturuifl-Plurafcribcmùs,fi tempus itaferet, amp;nbsp;ad te mi-fiflèm pfalmuin, qucin nuper verfibus Græcis mandaui.Salutem hoftris verbis herç tuæ nun-cia,amp; alijs fi qui funt.qui nobis cupiant. Valf' Suinphurdij.

OLYMPIA MORATA GEOR gioHcrmano Régis Confiliario

S. D.

5;^ E cas Iiteras,quas ad te fuperiO' ribus diebus aurigç noftro dedi-mus, accepifTe puto, quibus amp;nbsp;de noftra va!etudinc, amp;nbsp;itinere noftrovobis fignilîcauimas.NoS a^huc Vuirceburgi apuS Sinapiû fumus : bine ériith non difccdcinus,quoad nobis noftræ farci nul æ, qux adbueBambergæ funt, aduchâtuf' Si quæris quid agamjiteris me abdô,Sc fæpe le-, geris,totum produco diem : maiorem leuation* rionreperio. Vir meus fimiliterfuis ftudgs fe dcleélat.fratcrculus autem mcus,vt experiundo fcircinus,Deum angelis mandafle vt tollant minibus filios fuos,ne cùm cadant offendant ad 1a-

pidcm,dcfeneftraexcelfoloco interram fuper horrida

LIBERT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

horrida faxa.paucis ante diebus decidit, fcdilli nihilo plus fuit mali.quàm fi huini cecidiiret.nt Hilperfregit,nihil fecondccitinali. Valet atqué viuit,non fine magna omnium noftri admira-üone.cftcniinincrcdihileamp; prêter naturâ,ex ta graui cafu nihil mali ad eum deuehiflenta DeuS qui mortuosetiâab infefis excirare potefi, fuoS incolumes tueri amp;nbsp;conferùarc folct,cui nos om-hescommendo amp;trado. Vale. Vuirceburgi.

OLYMPIA MORATÀ

Thomæ Lucio S.

TSI valdedolcometiisitamfç pc meis literis molcftiam exhi-bere,tarnen cùm tua pictas mihi in mentem venit, facerenon pof fum, quin ca à te petam, quæ fi-dcs,pietasq: poüulat.Scis autein quantum matiidebeam, cùm quiamafered, amp;nbsp;in meomnia matris officia contulit, turn etiaih

quia mùlîcr cft,pia amp;nbsp;viro ofbata. Nam non es ignarus quanto Audio nobis Deus viduas com lnendct:pictate igirur adduda, ad illam aliquot nummos aurcos mitto:te rogo, vt illi in inanus litcras tradas,ne pecunia amittatur: hoc beneficium nó ipfi.fed Chriftodabis. Cæterûm quód éxviro meocognofccrccupis,dercrum Germi narura ftatu,cùm ipfe feribendi fpatium non hif H

«4 E PI S T. 0 L Ÿ M P.

beat,proillotibi refpondebo. Nihil adhuciiî Germania certi eft:Impcrator quidem eft AugU ftæ.amp;pleriqueomnesalij Germanise principe* fed quid ibi agere velint,nallus feit, dixit quid^ Tridehticomitia fe inftitüere veile. Interim vt omnes,fui interregni de religione leges feruent. quibus nemo adhuc parère coaélus elhfcd vt an tea omnes fuo arbitratu viuunt. Quod autern te iandiu nihil de Sinapio intellexilTc fcribis, nO-bis adhuc eum videre non contigit, quia Augu-ftam eftfecutus fuum Epifeopum: fed exclus ü ten's eum elTe Herbipoli,^ valere intcileximus. Hæc habui.quscadtefcriberem. Vale.-

OLYMPIA MORATA VA-Icntino Carchefio S.

Vid nouiin pr^fentiaad te fcribam non haben: non enim mcaintcrelfe auto dc bellis, quæ Germania iirt-^^^^^pendent fcribere, nunciabunf alij, malta rumor etiamperferce: ego nifiquæ certa fint,à mefcribioportcrenon exiftimo: Quare

in proximis literis,quas ad te fcripfi.nifi certum cxploratumqucmihi fuiflet.conciomatorem no ftrum effevirum bonum,nunquam eum laudaf fem.Vndeveró coieduram faciam, eum efleta-

Jcm,nifi exülo Lydio isoide,quo homines pro-ban.

LIBER I. ùé Bari, Prophetanun Apoftolorami^; fcriptapro-dideruntc' hoc cft,àt -j^ lt;/V« j^i/w^quales illc per« pcfluscft,amp;adhucperpclTvirü,fi res tempusque poftulabit,apparct. Nullienimin his periculo-fis temporibus blanditur,amp; inuchitur in cos, vt ioncionatorem decct: quibus fi adularctur,fa« Cihus rem familiärem au^ercf.æqualé ac parein Verbis vitam agit. Nônuîh'prætereaalij viribo-, ni hÏc fuTlt,oU'ït)4')'iui)//4ro/ è« amg^(Àf.^p'n(gt; /là Ki ^if ^iffr-nrStoeZ,quorum caufa hïc libéter fumus, lubentifsimeq;tibiifta’s ollasÆgyptiacas con-éedimus.fed de his hafteftus. Gratifsimum mihi fuit,quod mete matris literasad me miferis: extuisliteris vero feite cupio, quid agat erudi-tifsimus noftcr Lylius Gregorius, « 477mJ ^ÛM' lüu £^ ifteof ùiKloifi cui nollris verbis falutein nunciesterogo,necnôn doétifsimo iuueni lo-fepho Brixéiï, qui apud Châuanum diuerfatur.' Scribe fsepe quid tu agas, quid iftic agatur, in‘ primisquefaefos libros diligenter pcruclue. Ça' DCifi^ÿ^/mp^)/gt;p7nii!lt;n(îîerx tust Agnefæ,archi* friclinoque falutem die. Sedheus tu, in aùrern dicitô,nequisfibiab Olympiænomirtemetuat,’ Ctiamalios,quosamo,nifi iilos meo nomine audito pofle exhorrefeefe

vererer.' V*le.

JI« EPIST. OLYMP.

OLYMPIA MORATA A N-tonib Herman. F, S. P. D.

Ilt;«^ Larifsime vir, quanta diligent^ négocia hoftracuraueris,ex pro-xiinis tuis literis intellcximus, tantumque vobis nos deberee-xiftimamus,quantum perfolue-re difficile. Quare ftudium veftruin veftraque beneuolentia facit,vt quotiefcumque nobis ve. ftra opera opus fit,ea\ai non dubiteinus.Itaque fummè i te cótendere volui,vt femel duntaxat, adMilicbiuin,vbicominodum erit, feriberene grauens, vt illc quafcunque literas à nobis accc-perit.eas reddi curet.fi femel hoe illi fignificaue-ris,facilius ad meos literas dare, amp;nbsp;illorum acch perepotero:nihil veró mihi iucundius in exte-ranatione,quàm de rebus meorum certior fieri, amp;de noftrisillos certiores facete.hocfi feceris, de tuis crga nos officijs mihi gratifsimü erit. Si tibi graues fumus,tuæ humanitati atlt;lt; tribuito. Vale.Suin-

LIBER I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7

OLYMPIA MORATA GEOR. gio Hermano Regis Ferdinandi Con-filiario S, D.

ON quódtuivllameceperito-biiuio rarastneas literas accipis, fedqqia nulla rcsfuic hadenus, dequaadtcàmeferibi oportere exiftimauerim : nunc verô cùin

.fcirecupias,an in animo habeam cô me confer-re,vbi Leus optimus maximus nobis conditio-nein offerre veile videtur,ego breui quid fentio dicam.Cùm me Dcus,illiycrô,quo mihiinbac yita nibil charius eft.connubio Habili iunxcrir, cumque per Alpium iugafecuta fim, pofthac c-tiam inhofpitalcm Caucafum,vcl Occidentis yfque ad vltimum finum forti fequererpeäorc. quod cùm illi fit cordi cô profiçifci,8c mibi gra-tum cfhdecet cnim me ad eiui voluntatem con-lormarç.à quo honeftédiflentire nonpoflum. Omne folû fortipatria eft,modô illicnosChri-ftianos apertè profiteri liceat, amp;nbsp;facris Pontifi-cum nop vti,rcmigio veloque teftinabimus. V-num interim te rogare vcjim.vt nos de bac rc «rtiorcs facerc velis.nosqyefi cô proficifei con-tingat.fi quos illic pios amp;nbsp;doôlos noHi,illis coin mcndes.tibi pro hoc benefipio fi minus ad refc-tendam gratiam fatisfaccre potcrimus,ad habé-dâcertê tatisfumus fadun. Vale.Suinphurd^.

pg EP IS T. OLYMP. OLYMPIA MORATA MI-chacli Vcberoadolcfccnti

S.P.p.

£35!*^^^ WM matre tuam obfummanJ pietatem plurimùm amemus/a-Ir^^^Oi ccrenöpoflijinus,quin cius.gau pJ^^M^O dia folidè gaudeainus.Qnarc m* ‘^^^^^ gnam Içtitiam $i voluptatem ce-pimus extuis literis ad virum mruin'dati$,cnnt quia pietatis tuæ fpecimen dederantjum ctiain quia indiçium fecerunt, quid in literis profece-ris.de bocque tanto bono,inatri tuæ fum gratu-lata,quöd fic animutn ad ftudia 1 itéra rum applh caueris,nequc (quod vulgus adolefcentium fo-Icpdifcum.quàm philofophum audiremalue-ris. Magnum eft tibi(mihicrcde)munus à Deo datum,fite huius feculi malis morib.quorum iam licet maximam metere meflem.vt illeair, corrumpi non finis,iftucDeo acceptum referas, {tT«r Ktui(ió^gt;iiJ.rifiaJi^ei{. Quaproptermihi gau-dco,tibi gratulor,optoque vt hæc opinio quam detcliabeo,indics magismagisque duplicetur, quo matrem tuain gaudio dclibatam, amp;nbsp;nos tui ^udiofos e.x amicis amicifsimos reddas, in prb inifque nc in Deum qui te in liane mentem im-pulit,amp; tibi ingenium dedit,impiè ingratus »jï imßXiniyiQtcj'ipix.iiJia.Jü^. Quod autem adeO fplicitus cs:nehæc triftia tempora t$ à tuo cur*

LIBER I, tty 1« rcuocent.nihil eft quod fie animo angaris,no multum damni facies in hocmam no minor eft virtus,quàm quçrerf,partatueri:poterislibrum aliqucm tuo Marte legere,dum cares pr®cepto-remccenimomnia àprsceptoribus traduntur, fed ipfi tanquam digitum ad fontes intendunt. Simihiaufcultabis, librum aliqucm diligenter lege$,qucm tibi vtilcm fore putabis: fnam mihl luorum ftudiorum ratio nota non eft) cum per-uolutabis,ac in co vno daborAbis, quandoqui-dem præftat vnû aliquid infigniter agerc,quàm multa mcdiocriter,vt ai t Plinius iHe lunior.Hoc fi facies,matrem luam de hoç folicitam valde le. Uabjs. Scd nc currentem incitare vidcar, bic mo dum faciam,fi te prius bortata fijero, vt omni a-nimi impctutotoq:peftorcad ftudia facraruin Jitcrarum incumbas, quse fola te, quid fit pul-ebrumrquid turpe, quid vtile, quidnon.cdocc-bunt,tcquc mcliorem reddcnt,ac in iftis acrum-nis fua te confolationc fuftentabunl. Bono animo efto, Deus te pon deferet, qui fuos c-tiam in fummis periculis vcrfantcs,tueri ac c«Ji-fcruarefolct,vtille ait:Dominarein medio im* micorumtuorü.Pluracxbifdem fontibus bau-rire potcris. nos tibi vti debemus in quibufcun-que rebus potcrimus operam noftri 8e ftud ium pauabiinus.Virmcusteplurima impertit falu-tc:qui tuis btcris,fi ei otium fuiflet/efpondiflet, pro quo tibi ego refpondi. Vale. Cbriduste

H 4

IP E P I S T. OLYMP.

tueatur. S ujnphufdiæ duodecimo Calendar Pecembris. 155*.

OLYMPIA MORATA IOANgt;

ni Sinapio S. P. D.

IR meusproximéad teliteraS dedir,amp;tua filiola fimul,quas 0-mnes an acceperis, ignoramus. Ego bas ad Antonium Herman, num, vt vides, mitto,quo meas li tcras PatauiumadLaurentium perferendas eurer. In animum enim induxi,cum tanto temporis interuallo nihil literarum acceperim,ab eo expifeari quænam caufafit,quæhuicrei tan tarn producere morä pofsit.Tuafilioia valet,amp; quo-tidie ^liquid addiCcit,« 5'axi^^i/)èitajj.ixfif/y^-rn^ ^7o,nqfti reliqua.Peconditioncillafiquid có-pertum habes.fac nos quamprimum quæfo cet-tiores: nam Senatum noftruin multum in ha?

re nos iuuarepoße audiuimus,fadurumq; con-fidimus.Vir mcus te plurima impertit falute,amp; vxorem tuam,quam etiam meis verbis faluctç iubc. V ale Suinphurdij decimo-oólauo Calend.Fcbr.

LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;01

OLYMPIA MORATA P RÆ-clarifs.D. Lauinix Ruuercnfi Vr.

finæ inChriRoIcfu

S. P. D,

S Ætatafum vehementer mihi in tantis nortris ærumnis occafio-nem ad te feribedi oblatain fuiC fe, quo tetanquammihi amicif-rtmam,amp;omnium mujierücha rifsimaiTi(^matrem cxcipioJderebus nortris eer tiorem facerem,vtnon tam nortram vicem do» Icres, quàm de præfidio Dei nobis gratulareris. Seito enim nortram falutem iam longo tempore in fummo difcrimine verfatam fuifle.amp;ad» hue verfari,nosque multis periculis vndiq; cin-ftos fuifle. Nam amp;nbsp;à maxiino exercitu duorum Epifcoporum Virccb.amp;Bamber.amp;àcopijs du cisEledoris Mauritij, ducisquc Brunfuieçnfis, amp;nbsp;Norimbergenfium præterea obfefsi fuimus, propterMarchionisBrandeburgenfis exercitu, quem ille ip hac vrbe coliocauerat. Scd Deus i-ta nos texit amp;nbsp;tutatus crt,vt nullus f prorfus in» crcdibilc didu) à tormentis illis, quæ dies no* desquemaximocum impetu iadata fucre,in-terfedusfuerit, illorum impetum à nobis pro-pulfauit amp;propulit,qui etiam in omnibus mails,2cdamnis quæ bellum dare fokt, prseftó ad-huc nobis eR,nobisque ia hac annons caritate,

H y

ut E P I s T. OLYMP.

quae maxima cft,quæ ad viftum nccefTaria funt» benignè adhuc probet, multos ctiam ferèabin-ferisexcitauitmam cótagione militum,quibus vrbsreferiifsimacft, morbus adeó grauis penè omnesciues inuafit,vt ctiam mentis dolore fc' rèdimidrapai sciuium mortuafit. Affedus fuit Ctiam tab morbo,mei amantifsimus maritus, amp;nbsp;ita grauiter ac pericidofc ægrotauit, vt illius vi-wfpesnullaoftenderetur. Vcium illcqui folet ad inferos deduçere maximis amp;continuis Ec-clcbæprecibusac meif,iliumreduxit,meimi-fertus.quae tantum dolorem ferre non potuif-fem. In omnibus verô malis iftis,vnico folatio vEfuimus, Verbo Dei, quo nos futlentauimuS amp;nbsp;propter illud nunquam adollas Ægyptiaca» refpexi,fcd morté hJe oppetere malebam.quàm alibi omnibus mundivoluptatibusfrui.Et qua-quam nondum liberati furnus hifee malis,tamé quia femperbabuimus Deumtam præfenrem, fpcmhabemus.nosquandoilii libitum amp;nbsp;op-portunum vifum fuerit,liberando fore. Tuuin clbetiamillum GmuI nobifcü comprecari, quo partu iftofnam iam nouem menfes laboramus) felices edamus fœtus Hxc habui quae ad te fcri-bercm,amp; quibus te admonerem, e t periculum ex nobis facere5,tibi quad ex vfu effet. Nam hçc omniaob verbi Dei contemptum nobis accide-rcnon dubitamus,obquam caufam Hicrofoly-mametutn funditùs euerf^m fuiffe cóftat. Qua

re toto

LIBER I. »J

re toto pérore ad facras literas incumbc.quæfo Isete cuin Deo copulabunt,tibi errorcs,falfas o-pinioncs enpient.Hoevnum erittuü viaticum ^uod hinctecum ferre poteris,cetera omnia vel tlarifsimarelinqucndacrunt. Meam fororem, quçin dientelatuam amp;fidem tibidataeft.quç-fohortarevt idem faciat,cui pro tua bumanita-tehas literas interpretaberis: anguitijs enim té-poris ad earn feribere non potui, amp;nbsp;quiafimul fuppudebat,praeclarum heroa qui bas ad te per-fcret,mcis litcrisoncrarc. Vale Suinpnurdij, quarto Nonis Februar. Tibi plurimam falutcm adferibunt maritus meus amp;nbsp;fraterculus.falutetn tuis omnibus meis verbis nuncia nullo excepto Iterum valemcafuauifsimaLauinia.quæ mibi femperhacresinmcdullis, neqjvnquam tui me capiet obliuio,dum fpiritus hos reget artus. Vale, vale amp;nbsp;falue.

OLYMPIA MORATA PIO

atque crudito viro Mattbiæ Flaccio Illyrico, in Chrifto, S. P. D.

VM multum diuqjcogitafTem, viroptime, qua ratione nicos a-liosquc halos locupletarem bis bonis,quibus Germania adfluit, nequclocumconfilij in meipfa,

Deque auxilij copiant babcrem,mihiin menton

|U EPI s T. OLYMP.

venir,me id per alios dodos viros facile alTequi poflc:amp; cùm mihi tua feripta te notifsimum fp' çiflent,tupripiusoccurrifti,qui mcisltalisinç gelùtccœîeftium bonorum,in multisquecrro-nbus vcrfantibus, magno adiumento forevifus es. Siautem libdlum aliquem Lutheri Germa, nicè fcriptum , in quo eorum publicos crrores coarguit,in Italicumconuertçres(nam ego Ger manorum linguam nondum intçlligo, alioqui laborcm non fugifTem^aut tu de eadem bac re a-liquid Icalicé componcres, quod profedo, melius quàm ego præftare potes, vtpote qui facrx Scripturælibrospcruoluifti, quos egovix primo ri b us labris guftaui,multis vins pijs,certc te errores quibus ducuntur, crepturum confido. Si Ecclcfiæcaufapro qua amp;vitam profundere dcÎ3cmus,hunc laborem fufcipere voies, quoi hoctuo diuino beneficio in perpetuum tibidç-uincics:magisautéex vfu illorum fore videtur, filtalicêfcribas,quippe ipforum multi literas nefciunt,quod yt facias te etiam atquc etiam o-ro,perque Chriftuin obtcftor,qui fibi hoc bene ficium datum putabiqSc à quo,cùm ego tibi gra tiam referre nôpofâim.pulçhrè tibi feeneratum duces.Pluribus verbis hoc te contendcrem, fi Joannes Cremerus notier affinisnon tecum de caJem hac re per literas cginet,amp; fi per fc pictas non loqueretur. \^num autem à tcpeto,vt fi tibi meæ Kurs mokltiam exhibuerunt,nonid

mez

Liberi. 115

inese importunitati,fcd tux piëtati, qua fréta ad tefcripfi.attribuere velis.Si tibiopuserit opera nollra,omnia noftra ftudia à nobis expefta, nó falleinus opinionem tuam.Valc vij. Calend.Iu-‘''j» * 5 5 ?• Suinphurdij

0LŸMPIÂ MORATA CVL

dam concionatori Germano

S. D.

Æpenumero mibi ofFerri occa-fionem tecum colloquendi ma-ximè eXoptaui, fed cùm cam ha-élenus nancifci non potuerim, id tecum perliterasagcrc decre-Ui,quodcoram,filicüinct,egi(rem:mccnimrcni differre amplius Chrifti præceptum nó patitur, cui nos parère,amp; obedire necefle eft. Cùm itaq; exploratüm habcam te fæpc pcccare,vt te admo neant mihi per opus cft,fi Chrifti dido audicns effe volo:quaretu etiam nullo pado(fi modó tu tecum rem redareputabis via) mibi fuccenfere debes,fi omnino te admonendum putaui, quod præteramplifsimam miniftcrij tui dignitatem, ptseter canitiem raam facis,dum genio non minus indulges,quàm Epicurus quifpiam : quod quàm turpefit,hominilibcralitcrinllituto,etiä homines nulla Chriftiana religionc imbutinó ignorarunt:Chriftiano verô turpius, cuius vita

115 EPIST. OLYMP.

fanftê amp;nbsp;intégré afta,cætcros ad Dei cuu?.m,ae purainrcligionem fufcipiendam inuitareatquC alledarcdebet,concionatori vero turpifsimunl qui cum al ijs monftret viam, ipfe fibi femitam nó fapir. Quippefi philofophusinrationevit« peccans hoe turpioreft.quod amp;nbsp;in officio cuius magifter efie vult,Iabitur,certè concionatortur pifsimus«ft,qui alijs vitam agendam inculcans ipfeflagitiofifsiinèdegit. An non flagitium eft ingensperpotare.cbriofuin cfle,abuti optiino Dei inuncre.quod nobisdatum,vteocuin gra-tiarum aélione fruamur,nóvtabutainur:' Quid nonebrietas defignat:' nofti estera.Sed quod i poeta oinifTuin cft,idverlt;j inulto maxiinü.quód ebrij plerunqueobfcœnaloquuntur, quód fçpe cxccraot’jr,iurantquc per nomen Dei fandifsi-mum (quod qui violabit, inultum id n'unquam auferet)temp!uin Dei fanéfum hoceft,fuijpfius corpus polluunt amp;nbsp;foedant: Spiritui fando moe ftitiaminferüt: illum à fe expelluntamp;eijciunr. ipii à precibusauocantur. Quód fiolim Deus de co qui tcmpluin Hicrofolymitanum contai-minalïet,tam graue fumpfitfupplicium, quid fa cietei qui tale templuin inquinauerit? vt nihil interim dieam -aSu n oxireütXK.quo maieftas mi-nifterij imminuitur:Chriftus atqueEuagcliuin dedecorantur:denique qui fie viuit, plus dedo-cet difcipulosperdicismoribus.quam doélrina crudit;atq.ui incrccdein accipit,vtdoceatamp;: de-doeet^

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7

xlocet,nonne furtum facitfTu omnibus tuis di. fcipulis exemplû efle deberes modedi3e,fobnc-tatis amp;tempcrantiæ: amp;tu iila turpi tua vita in flagitiacos immergisC’noli qurfo illadChrilU obliuifci.vjUMftysToiiAdfTJf gt;gt;7?. saw a'-rastz« ^-fav^H, i^uvia.xa.amp;fin-ni^iiiisiS'if/l^ijti tn, lï^-ißKu-^ ^üvM'tçaijKs/i i'^-ra.7ia7i!amp;ai -varo '?^'‘eùifei7ngt;p.Ciô^i-ta de ilia Pauli fententia, i^zà y7m7nó.!^agt; pjgt;rf 75 »»-fut^ts/^ Jbv^a.YJ'jü, p.»-f:tD(a,gt;^ii( yMfv^afió/jTif àJiiu^ fut'^ûa/Mu. Quoorebortaberistuos difcipulos vtteimitentur, quéadmodum Paulus fuos â fe

1 exemplum peterciuber.an vtteimitéturpotan-do,commcirando;’ncquc verd excufationc infir mitatis carnis hoe vitium defendere poteris.Sci mus omnes homines delinquere, neque vlluth teperin qui careat culpa, fed qui veram Gdem habent hi rnpmlfy^igiu/faimr avp'n7{m^i'pu.s]yjfi nlt èTtt^^^Mojf. Infirmi non femper infinnima-nent,fed aliquando ettam fortes fiunc, vt pccea. turn nonampiiusdomineturcisramp;ebrictastale fcelöseft, vtetiam qui Chriftum non norant, abftincrepofsint. Scilicetcredendum eftChri» ftianum propter innumerabilia Chrifti in febe-neHciacollata,fobrium ene non pofTe, curaTur cæ propter perditum hominem amp;nbsp;profligatum Mahometum parcé, continenter, fobnequevi-uant,adeó vtne vinum quidé guftent.Etfi Pau-luscarncin in perpetuum ededamfibi non palet potius,quàm fratri dolorem eominoueac, ta

h« EPIST. OLYMP.

faltem non dico à vino, fed hoc nef«rio fcelef« non abftinebisC’ non vt ne frater tuns dolore af ficiatur amp;nbsp;ofïedatur.fcd vt rie inagna hoininum multitudo pcreat. Neqj verd debemus hoe peC' catuin verbis extenuare: nam Deus de illo ex no ftraopinione non cxiftimabit,fed fecundum la-tarn fententiam fuam,qui ebrietatem in numero eorum flagitiorum reponit, quæ qui adimit, Chrifti regnum nunquam pofsidebit. Q^apro-pterte etiam atque etiam rogo,obfecro, perquc Chriftum obteftor,vt tandé mutes mores iftos, turn proptertui muneris funélionem, turn propter «lt;/.^9A/,atqj etiam propter falutcm tuain, ne inextrerao dicin eorum fis numero, quibus dicetur 'imyafeiT-i m-jt fMcf et ipy^ÿu^^ot rii/joif' f^iw. Deus hue vfque conniuit,tequc fua lenita te ad pœnitentiam incitauit. iam fermé tuasetaJ exaóla cft,refpicc qusfo, vt Deum propter fan-ftimoniam amp;nbsp;muratos mores gloria honoreque afficiant,quiantca propter ebrietatem ignomi-nia adfcccrunt.Hæcfac toto animo cogites, ne tandem Deusi tepœnas expetat,amp; perpetud pereas. nam vt re non fugit, turpis ac flagitiofa vita arguit fiderain Chnfiumnon adefie, fine quaprorfuspercundum cft. Quamobrem eairt â Deo petas moneo,amp; hortor,priufquä te mors Occupet.pete veniam,quam omnino pœnitenti dabit,qui etiam iurauitfe nolle fontis mortem. H«c habui qu» ad te feribere me oportere exifti maui,

LIBER L n^

Itiaui,quse fi Chriftianus cs,tantum abeft.vt gr* Uitcrferas,vtetiaintcadmoncri,gaudere, vehe-mentcrquc lætari debcas. Vate in Chnlto.Suin phurdij.

H V B E R T V S n’ D O C T O RI Andreas Grunthlero medico,S.

I meden pofTem tuo dolori, que excafu clârifsimç vrbistusepro-culdubio concepifti, declararcni tibi,c»rifsimedoftor Grüthlerc,’ triftitia mcam,quam cxindeba-beo;fedefletmalum malo addere. Quare nihil melius pofTum facerc,quim cômitteretùaepru-dentiæ inftabilcm fatórum vicifsitudinem, quç nihil in terris perpetuum efTe finut. FuitTroia, fuit Ilion,amp; ingens gloria Dardanidum. Hæc i-taDeo placuerüt : amp;nbsp;quod mè magis permouet, nulluseftapud nos,cui tuum infortunium con-(Jueripofsim Cófiliarij enim principis, omnes' nunc abfunt, amp;agunt Vvormatiæ.fi quem mo-dum imminentibus malis inuenirepoflent: nee defpe apud nos aliqua tibi cerró fcribere valeo.' Tutantum fi hue venires,haberes domû rneam,'

tibi amp;tuævxori patentem,cui preeor me coin-mendes.Interim forfan grata fuperuenier, qua: hon fpcrabiturhora.Interim vale carifs. Grun-*bIere,Hcidelbcrgz, 25. lunij. Anno 1554.

^O EPI s T. OLYMP.

OLYMPIAE MORA*

T AB EPISTOLARVM Liber 11.

OLYMPIA FVLVIA MORA' laAnncEftonfi Principi Quifianæper lefum Chriftum

S. P. D.

Vanquam iampridem longo locorum intcruallo difiunft* fumus, ANNA princcps illtt* ftrifsima, tamé ex animo meo nunquam haclcnus tui mémo ria difeefsit. Si ob multas iufta$

caufas aufa fuifTem, ad te meas literas dedidem: nunc autem oblata occafione, cùm quidam do-dus amp;pius vir é Lotharingia hue profedus nos inuifidet, nihil mihipotius fuit, quam vtquilt;i tu ageres ex illo percontarer. Cuinque meas li-tcras ad te perfercndas fc curaturum policitus edct,non putaui te tam animo duro fore.vt literas ab ca datas non libenter legeres, quae tecum à teneris annis educata fuidet. Seis enim quàm familiaritcr (licetmea Princcps amp;nbsp;hera edes) tot annos inter nos vixcrimus,amp;vtliterarû ftu-dia nobis communia fucrint, quæmeritô mu-tuain bcneuolcntiam inter nos conciliatam in-

âiesmagis magifqucaugere debent. Èquidetn Princcpsprxclara,teftorDeum, tibi exanimo bene voio optoque:fi qua in re poflem tibi infer uircCnön quócl ego rurfus iri aula agere vitam Vclimrnamidliceretmihictiain bic) fed fitibi abfensabfenti velconfolando, vclquacunque alia re prodeffe poiTem , id fcito me libenti animo, ftudioque fingulari fafturam. Nihil vero Wagisevfpio, quàm vtférióad facrarum litcra-fuftudia te conféras, quæ folate cum Deo eón-iungcrcpofrunt,amp;tc in omnibus iftius vitæmï ferijs confolari. Egocertè nullum habeo fola» tium,nullam aliam obleftationem. Nam vt pri.' mum Dei fingulari benignitate abilla idolola-tria Italise difcefsi, mcqué nuptam medico kn-dreæ Qrunthlero in Germaniam contuli, incre dibile eft quim Deus mutauerit animü meum,' Vt póte quæ prius longifsimè à diuinis litcris' ibhorruerim, iam illis folis mé oblcflcm, amp;nbsp;o-' mne meum ftudium,opcram, curam, mentein' denique omnem, in eo loeem, vt quantum fieri pofsit,hæcomniacontcmnam,diuitias, honores, voluptates,quæ quódam adeo admirari fo-Icbam. Quæ fané veile optima Princeps, etiain itqueetiamtuconfidcrares. Nihilcll,mihicrc-’ (ie,ftabilehïc,omniamutantur,Sl:omnibus(in-quitillc) calcanda femel via læti, amp;: cito: volat «nim «tas : nihil diuitiæ profunt, nihil honores , nihil Regum fauor : tantum vero illa fides.'

«J2 EPI ST. OLYMP.

^ua Chriftum amplcdimur nos ab illafempi' terna morte, ac damnatione cripcrc poteft. qu« cumfitdonum Dei,eamabillomaximis preci' bus petcre debes. Non enim fat eft Chrifti hifto riamnoße, quam amp;nbsp;diabolus non ignorât, fed earn fidem habere oportet,qua: operatur per di-leftionem,quse efficit vt Chriftum profiteri au-deasinter ilïius holles,alioqui qucmci(inquit) puducrit,Sc me illius coram patre mco pudebit-Neque vUi vnquam martyres extitiirent,fi fuam occultalTent fidem.Quapropter mea fuauifsim» Princeps.cum Deus te tanto affecérit beneficie, trtfuam veritatemtibi patefecerit, feiafq; totil-los homines qui iam iltic combtirüntur, innO' centifsimos clTe, propterque Chrifti Euange-lium tót fubire cruciatus,certè tuü eft officium, Vt eos,velexcufandoRegi,vcl pro illis depreca-do,tuamoftendas fententiam. Nam fi taecs aut conniues,fersque tuos ita crüciari,comburiqUe patcris,ncquc faltcm verbis tibi id difplicerc o-ftendis, videristacendo ineorum cædém eóft' fpirare,amp; Chrifti hoftibusalTentiri. At dices for talTc.Sihocego facerem,poflcm mihi Regem,' vel maritum meum iratos habere, multofque agt; lios inimicos capere:Cogita fatius effe, te odio efle hominibus,quàm Deo,qui non folùm cof' pus,fedetiam animam perpetuó igni cruciate poteft. At hunc fi amicum habucris, nemo tibi nocere poterit,nifiillepermifcht,in cuius manu

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

pu omnia funt.Hæc fee tecum animo cogites. Vtinam intclligam teferiô pietatem coléreuse peum metuerc.Incumbe obfecro in fecras lite-nj,amp; preces.Quiequid (inquit Chriftus) mco poinincàpatrepcticritis.dabitvobis.MeiTiinc-riste mortali códitione generati efle, neque au-dias illos qui dicunt: Breuifsima eft hæc vita: er go animo obfequamur.fruamur hums mundi Voluptatibus: quin potius Paulum audias, qui iitiSi fccundumcarnem vixcritis,hoc cft,fi corporis voluptatibus vos dederitis, perpetuo pc-bbitis.plura alias in hanefententiam fcribam.fi gt;n9as literas tibi gratas fuifTe intcllcxcro, cura-l^oqj ad tc Chriftianos libellos perferri, fi Chri-ftum difeere yoles. Haec amore fummo in tc ad-duftafcripfi. Cumcnim me Deus adfummum 'œlcftc regnum afciuçrit,eorundcm çternorum bonorum tc participcm fieri maximé veilem. ^Uod fi ita cccidiflc, vt opto, intcllcxcro, fum-raam ex co voluptatem capiam,gratiasquc

Deo again ingentes, Vale. Hci-dclbcrgse,Cal, lunij.

1554-

IH EPI ST. OLYMP. OLYMPIA MORAT4

D. Andreae Gninthlcro

S. P. D.

HAluc. Scire quamprimum cupip vt val cas, quid tu agas, amp;nbsp;quid i-fticagatur, amp;nbsp;quo loco fitæ fint res:quid de reditu,aut quid de aC' cerfendis nobis cogites, miruW in moduinfumfolicita, Quareomnia diligenter ad me fcribas,oro.vtutrcs le habet,nihil falfi , mecôfolandicaufafingasrnam fi quicquameft 1 periculi,quod Deus aucrtat,id tccuin fubireim . penfè cupio;quod fi aliter facias, fuinma me injuria à te affeélam efie putabo. Sin autein nihil eft mali, quod vtinam Deusita faxit,yidevrne-gocia no(ira,fi tarnen tempus ita fert, conficias, amp;nbsp;fcribas,nefarcinuJatnollra:aduehantur,fi i-ter,quod verifimile eft,non fit tutum.In primis, mivir,in bis inalis veliin cogites, nullumnoJ præfidium firmius haberepofie, quàm Deuin, hunc quæfo cuinal js pijs vins comprecare: nihil eft quod pioruin precibus effici non pofsit. Nobis cxemplo Helix, qui etiam iple, (JOrawf ifMiÓTt^f vf£i/j,vt inquit lacob. xsu la^nvyÿ i:ro-initj^a.Tlt;! TC p.ii Pp'i^cu ï êÊ’ftfiP i??n ygt;î(à|llaJJ^^^ •^!H( Ki^i^üi'cii t^. Commendate igitur vos Deo, totosq; vos iHi tradite, pixrtó vobis crit. Atqui ego qux alios confolor, cófolaiionc cgco ; fum-

mo

LIBER I I. ijy moenirn dolorcaffedafum.ncc vJJûaliud huic malo rcmedium inuenio,nifi à Deo auxibum vt implorem,idem que vt vos omncs faciatis fcdu-lomoneo amp;nbsp;hortor. Scribe quæfo.quando firn te vifura,amp;caucne teinviam des.nifi explora* té. Vale. decimo Calcnd.Dcccinb,

OLYMPIA MORATA Dodon Andrea: Grunthlcro

S. P. D.

Vasliterasacccpi, 8cpcrgratum ”’’^* f“*^ quod me hinc abdu-rerecogitas,quodvtfacercs,tibi hodiealioquierâ feriptura:nain certain eft, Principcm aduenta-tc,vt bellum cum iftis gerat,qui nihil timcnt,ho ftibus fortioresfe efle autumantes. Et bellum potius gerere velle vidcntur,quàm pauxillulum pecuniae pro placandishoftibus dare. Ego veto mi coniunx,te etiam atque etiam rogo.nc me hïc relinquas. fint alij licetfecuri,ego timeo: quiacxploratum habeo, Deuadeo ab iftisnon ftart:proptcrca fac,vtquàmprimum ad nos cur tuvcharis,vtredirepofsim. Bucinoriam quo-que redituram credo : quamuis nollet hinc dif-cedere, nifi illos prius propius accefsifie intelli-geret. Quodcauere pofsis,ftultumcftadmittc-re.Pcrendic te expedo, dum iter eft tutum. Ma-

I 4

jjÄ EPÏST. PLY MP.

Io in fumma inopia in EcclefiaDei vcrfari,quail) hicvitamduccre, amp;abundarcomnibjis rebus, prçfertim cumpcricujo. Noli, quæfo,noftriogt; bliuifei, amp;nbsp;omnino me bine abducas obfecro. Deo, cuius num hoc nobis fuccefsit, gratias a-gamus. Salutaomnes. noftrihofpites tibifalu-femplurimam dicunt.Valc.

lOANNES SINAPIVS SE-ledifsimæ matronx OlympisMo-ratæ S. P. D.

B excidio patriç plané fperabam vos ad me venturos,amp; ita Theo-

dorammeam,quçtoto huiusob fidionis tempore, magnam ftu-diorum fuorum ia^turam fecit, rurfus temagiftravfuram. Sedquantuex Conrado fratre meo intellexi, commodo véhicula arque viatico vobis cornes à Rineck non minus picrate quàm genere illuftris, in tempore fubucnit,amp; locus vobis Heidclbergæ, quo lain olim vocati fuiftis, non deerit, vtD. Harmanus 1 Palatini iamapud nos legatus rctulit, cuLhas ad te perforendas dedi. Vtinam verb rebus vc-ftris adhuc integris, anno fuperiori mihiHei-delberga vobis diligenter commendanti paruif fetis. Sed quisvnquam ram atrox Innocentis,amp; alio qui fatis afflux ciuitatis exitium tarn repente

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)[}7

pente metuifTetC' O mifcrabile patriae fatum, O miferos oxulesamp;cxtorresciucs. aii^lt;t( k^i^t-sgt;*f.Vcrè Homerus Odyfis. O,canit,

TsKa.yx.'mrujJtii i» Içj KlUuiTi^of/ Ai^e/iff'nïn Sedfolabitur nosalterius, amp;nbsp;ver« patriae fpes: amp;quöd fcimus nobismundum hunenonpro domicilio, fed lantüm pro diuerforio cócefTum effe : amp;nbsp;quad rependet Deus hanc calamitatem vberiorealiqua benignitate fua. Atque hæc ha-ftenus. Ex Italia litcras nuper admodum Sc re» centes accepi, vrpote Calend. lunij datas, inter quas hæad te pertinent, quacan dcaulæftatu ccrtiorein te faciant, ignora. Mihi fcribitur,om-niaillicmalisamp;periculisefreplena:ita Deus v-bique fuoscruce probat. Quorum fortemcon-fiderantes,nortrain mitius feremus. Benc vale cum fidifsimo conforte, Sede rcrum veftrarutn fucceiTu mox lætiorc futuro me certiorc faeite, amp;nbsp;qua in re vobis gratificari pofsim. Datum Vir ccburgiaS.dielurtij HJ4. Quo die annus exa-dus eft à funcreduleifsimae quondam coniugis ineæ. Salutant vos qui mccumfunt Conradus, OfuaIdus,Theodora,Leonora, Brigida, Marga-reta,8c Anna Schloftcrin cum filiabus. Vos vi-cifsim meo nomine falutabitis Huberrum eiûE que gencrurnD. Andream Gotualdum, cuius frater Matthäus heri apud me hîc fuit, herum

valctc.

,j8 EPI ST. OLYMP.

JOANNES SINAPIVS ME-dicus Andres Grunthlero Medico

S. P. D.

^T=^®^; TSI nonduminihiconftat.An-r *^''*^* doftifs. vos Heidclbergain peruenifTe : amp;nbsp;frater meus ad me xiij. Calend.Sextil.fcripfitèSpi-ra,nihil dum fibi de aduentu ve-ftrocompertumelTenamen quiafpero quodo-pto,quodq; D. Hartmanus ratum habuit, dedi percundem D.Hartmanum Heidel bergam nu-per 4. noms lul.literas ad noftram Olympiam, quibus inclufi quasex Italia Canonici quidam noftrates attulerunt,atquenunc hafce do,per Magiftrum Vitum Grunbach, vnà cum Vitis fcuParalclis Plutarchi,vt Vitus vitasexanima-tis refti tuaf.fi t venia verbo. Nam çordatiores fa-pientioresque vos efle certo fcio,quàm quos vl-Ïa,quanquam maxima vel damna vel pcricula terrcant,ne dum exaniment : imè fi fraftus illa-bereturorbis,impauidosvos ferirét ruinç.Qujd enimhabemus quodnon accepimusC'autquid in hunc mundum cùm nafccremur intulimusï'

Et mirumne, fi Dominus qui dédit, répétât quod fuum elV Sinitc dolere lilos qui cófilium cum re amiferunt. Veder thefaurus in cœlis ed, quem neque furescffbdcre,neque ignis combu rcicpotuitjEt bona vedra ( vt fapiensillcj vo-bifcum

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ5

bifcuin quocunque proficifcimini defcrtis, pie-tatcm,(loélnnam,famam,omncsquebonas vir-tutes acbonas literas. Sedquorfum ego pifces natare docco, aut in fyluam ligna feroCquot; Ad Plu-tarchum redco. Significatum mihi fuitfuperio-ribus diebus, epitapbia Suinfordi, à monimen-tis amp;nbsp;muris refixa fuifie, amp;nbsp;eorü aliqua hue clan culum perlata. inter quædum ineipatriscpita-phium quçfiui(quod quidem inueni amp;nbsp;rccupe-raui) coinpcri librum quoque véditum efTe Su-infordianu. Pcrquifiuiftatim à quo,cui,amp; qué, amp;nbsp;quanti ; bafque vitas Plutarchi repperi, qui-busàtergoin vltima pagina nomen Olympiae vidés infcriptum,amp; Pauli Syluæ (fortafie Mag-noIiBrixij) eueftigioprecium rcnumeraui,eü-quetanquam captiuum mâcipiumà Piratisre-demptum ad vos remitto. Diligéter autem pcr-fcrutatus fuin,fiquidainpliuï vel veftiumvel librorum adenet.precium amp;nbsp;vitra precium,premium offerens : fed nihil inueni, gratificatutus Vobis libentifsimè, fi qua ratione tam ingenS damnum vcftrumaliqua ex partefaltem refar-cire poflem. Acerbifsiinê enim tantam cladem, amp;nbsp;veftra Sc mcorum ex forore nepotum, Sc mea ipfius caufa/um propter patriam, rum propter rem priuatamfero. Atquevtinam Olympia no-ftra innocentifsima: ciuitatis miferta, cam amp;nbsp;fuam ipfius calamitatem ftylo, quand.o maior yindifta Deo relinquenda eft, vindicare digna-

,40 E P I S T. OLYMP.

rctur.Ego certè vt maxiinê vclim, non pofrum, i adcodifti’ahorvarijscuris.amp;æruinnis, amp;ianv ' pridcm propter ingraucfcentcm ætatem, non foJùm rçrum eiufmodi,amp; clcgorum, Se threno-mm, fed mei ipfius pertefum eft : aded vt prae a-nimi lafsitudinc me pigcat ettam Hliolam docc-re, qua; tam féliciter apud Qlympiam fundamenta grammatiecs iccit, amp;nbsp;quam Latiné difce-rc mater præ omnibus rebus m|ximppere mo-1 ribunda etiam.dafidcrauit. Sanêquidemfem-perapimus mihi fuit, fi Suinfordiana folucre-turobfidio,rcmitterc illam ad vos, vt intermif-fa ftudia redintegraret. Sedheu incerta amp;nbsp;vana ; hominumamp;c®cacófilia. Non tarnen animuni 1 defpondeo.fi Heidelberg® pedem figitis, quin i cóquoque ( ft gratia hanc àvobisobtinerepof- j fim)cum tempore earn trafmittam. Redijtqui-dem Suinfordum lanus Cremerus, amp;omnem iuarn operam reftaurandis adolcfccnti® ftudijs offert; Cuius vxor amp;nbsp;filius aliquot diebus hpfpi tes mei fuerunt:atquc ante paucos dies domum remigrarunt vnicum D.Ioapnc Bcllcrmanaffine fuo.Supereft enim domuncula quidam, in quam ius babent propter tutcUm qupruqdain pupillorum, in qua délibérant Jiybernare. Sed vereor, nc tantum commoditatis habiturifint, vt filiam mea ad fe pofsintrccipere.Taceo quód baud eredam fuper hoe fundamento quod ia-ftum eft,pari dexteritate quéquain qua Olynv plain.

LIBER n. 14*

( {üani.edificarepoflTc.Ad haccplcnqucamici au-, I thores mihifunr,vteam à mein aulam aliquam ( Hineabicgem.Quod vbinam commodius fieret J 4uàm HeidelbergSC, vbiamp; in aula, Scapud pri-mam amp;nbsp;confuctam Magiftram elTct:’ Sin hatre-

, tisadhucaut diutiushçrebiîisin Furfl:enau,fpc , topcrfingularctn patronuin meum D.Danie-, lern Stibarum.ibi quoque locum ei pofTe impc-

: trari.Vehementerautem rogo, vtde rcrum ve-ftrarumftatunon folùm qui fuit, fed qui nunc eft,amp; quern fperatis,meccrtiorcm faciatis. Ad-

I fuit ante qtiatriduum apud me quidam tabella-I rius Bafilienfis, per quern ad Micbaclcm Ifin-grinium bib!iopolamBafilc3e,fingularem ami-cum meum,fefipfi deexcidio Suinphordiano, Sequim immifericorditer ciues noftri tradati fint. Addidi nonnibil de vobis quoq;,vt ca Domino Czlio Secutido veftri amantifsimo,amp; vi-cino atque bencuolo fuocommunicarct : vt ft quid confolationis habcat,vt virpius eft,Sc opti mèaffcéluserga Olympiam, Heidelbergam ad vos fcribat, 1 itéras que Spiram ad Dod, Chilia-Bum fratrem meum mittat. Salutant vos Con-raduS frater meus,amp; filia Theodora, 8e Brigida

. ttepris, 8c Leonora doccni ambas interim acu I pingere. Salutatetiam LicentiatusFaius,Mona chus Banzenfis olim , nunc apud Comitiffam ab Holcch magiftercuriæ.Bcnc valcte cumÆ-milio vcftro,amicifquc omnibus. Etfi perueni-

14« E PIS T. OLYMP.

ftis Heidelbergam, falutate verbis meis offîciO' fifsimê dominum Hubcrtuin D. Andreae Go-tualdi foccrum,veftri baud dubiè amantifsimu,’ amp;nbsp;clarifsimum D.Hartmanü.Virceburg.S.Cal. Sextil. 1554. Theodora nondum furrexit quum haecfcribcrêcumprimalucc.alioqui fuas quo-que literulas addidiiïet.additura pofthac,vbi re fciucrimus certiora de vobis.

OLYMPIA FVL. MORATA Chiliano Sinapio I. C. S. P. D.

IHIL ad tuas literas refcripfi-mus, quoniam pueru noftrum qui advos,vt mala medica ift-hinc afportaret.profeélus erat,ti bi indicate putabamus,vt ei di

ligenter mandatum erat, nos illi tuoaffini, de quo fcribis,nullam opem afferre pode.cùm non mediocriter laborauerimus, vt alten ex iftis, quosiamtot menfes aluimus hïcprofpici pof-fet;fed nihil cffecimus.Adhuc Andreas Campanus vrget,vtfuum nepotem ad nosrecipiamus. Mihicrede,fiomncs Suinfordenfes iuuare pof-femus,nihil nobis gratins neq: iucunduis effet, etiam Andréas Rofius ludimagittcr.fe vitam in fummaegeftate dcgeread nos fcripfit,velletque bic fuain operam in erudiendis pueris nauare, at

atpeftilcntiaobftat.Tu fi quid potes (potesau-tem plufquam nos)fuccuirc illis miferis.amp;oin-ni cogitatione curaque tu fle Gotualdus ad adiü Uandain patriam veftram incumbitc:nos quantum in nobis fitum eft, contcndiinus. Ex litcris quas proximé ex: Italia accepi, Ferrariæ crudcli-lerin Chriftianos animaduerti intellexi: nec fummis,ncc infimis parci:alios vinciri,alios pel li,alios fuga fibi confulerc.Tu quid de fratre, vt feiam cura.Maritas meus tefalutat, falurem di-cittuævxori,amp;D.Andreae Gotualdo. Heidelberg® vij.Calend.Fcbruarij.

OLYMPIA MORATA D 0-dori loanni Sinapio

S. P. D,

8 Itéras tuas accepimus, quas nobis Magider Vitus reddidit, fu-periorib. quas ad me in ledo ia-centem dcdifti, cum eflem Fur-ftcnai®morboimpcdita refpon dere non potui dam breuiter vtrifque refponde-bo. Primum gratias tibi agimus ingcntcs,quód ex animo adednobis te veile fignificas. Scitoi-taquenos magis beneficijs amp;nbsp;inuncribus, pri-tnum ab illuftri ComitcRineccnfi,dcinde à no-bilifs.affinibus eius Comitib. Erbacenfib. affe-

^os fuiftc. lam ante aliquot dies Hcidclbergam

t44 EPI S T. OLYMP.

peruenimus. maritus meus fe ad leftionem pM* rat : ego hodie in emenda fupcllcftilc vchemen ter fui occupata, vtmigremus inædes noftras: nam hue vfque apud quendam honum viruiu diuerfati fumus. Cremcro noftro fcripfi, eum-que vehementer rogaui, vt ad me anumcoqua ex miferis illisptuperculis amp;nbsp;vagis Suinforden fibus mittat, eamque quotidie vehementer eX-pefto. QuodverotuD. Sinapi,filiamtuamagt; pud meeOc cupis,fcias velim,illam mihi fore ca rif$imam,cùm vt zgritudinem meam in hac ex* teraregioneleniat, tumetiam vt vxori tuz vel mortuz gratificer. ego certé quantum in me egt; rit,ei nondeero,inaiorequeearn, cùmiainfit matreorbata, beneuolentiacompleâar, quàm anteà. Quare fi ad me cam noninauUm (nam ego omnino procul ab aulis «tatem agcre cogi-to) mittere voies, te oro, vt quâmprimû id fiat: nam velim vt cum Crcmcro agcres, vt Vnà cum ancilla quamei iam antè aliquot diesinquiren di negotium dedi, cam mittcrcs,8c Icftfi eciain: quiain præfentia tot leélos emere nonpofiu-mus, amp;hïcfuht percari. adferent ctiamfccuin manticam noftrain, in qua infunt rcliquiæ no-ftraerepertz. adducerem eam nónunquam me* cum ad illudres Comités Erbacenfes, quorum probitas 8e fanétimonia elf mihi perfpecta.Habet Comes Eberhardus tres filias egregia forma',’8efandèeducata$ , cum illis pofiet confuc-tudinem'

LIBER It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M

ludinem familiantatemquc iungerc. Tufacito ^uodexyfu illi fit, modo fi tain ad me transfer-ri vis, nt morain propter ancillam interponas: 4uàm cnim in commodum fit e^ carcre,cogitate potes.plura alias.De Plutarcho multumtca-gt;tio.Salutaomnès tuos domefticos,amp; Licentia-tum Faium, fi non ainpliuseft monachus.Salu-tant vos omnes, maritus meus amp;nbsp;frater, qui ad Tlieodoramfcriberct, nifiefict domefticis negotii s nimisoccupatus. Valetc omnes.Heidcl-berga.

OLYMPIA FVL. MORA.-ta Andrew Campano

S. P. D.

Go propter meam aduerfam va-letudinem coadafuinudius ter-tiuscoquam hïc cöhd«ccre,qua-lemcunque reperi, quæ fingulis menfibus florenum pofcit: hac lege etiam, vt pro fe li teat fibi opus facerc, adeó

Homines bic nihil pudet. Quoniain veró neccf-fitas eft durum tel um, tnenfem mum bac mer • cede cam conduxi.Sed quia bos fumptus etiam fi fatrapes firn fufferre nó pofiem.ego vebemen terte Sc D.parœcum veftrum rogo,vtmibiinte-tea temporis opem feratis, vt poft bunc men-fem de alia ancilla mihi profpetdurn fit, fiue an«

14« ÉPIST. OLYMP.

quod ego malim.fiue adolcfcehtula. EgO mitrO næ quinque florenos me datura polliccor.Qu?' foinhacreoperamveftramnobis nauate, me' mores nos dicetis amp;nbsp;gratos. PucHulam de qo* tecum eollocuta fut,vir quidam ftatim tun poft difcefTum inciftaad nosgeftauit:qu«ctiaiTi ip' (a aegrotat. Bene vale cum cóiuge amp;: familia. S»' lutat te maritus meus.te oro,vt meis ver bisvxo-ri Sc parœco veftro S. P.dicas:mequc ei purges# E non fuit â nobis,vt mcrebatur,acceptu» : natfl tunc febris ifte inuaferat. Vale.-

OLYMPIA FVLV. MORATA

Andreae Gampano

S. P. D.

■ V am maritus meus iam domi nS fit,nibil habeo quod iam ad tuas ' litcrasrefcnbam.nifimihi adhuc ï puella valde opus ene. quapro-. pterfiaut ruâ neptem, autaliam ad me idoneam quamprimu tranfmittere potc-tis.gratifsimum mihi facies. Egoprópter mei charifsimi mariti patriamoptimê crga Suinfor denfes fum affecfa.quaintunque ad me mines, nullaa nobis afficieturiniuria,amp; piéeducabi-tur. Curavt valeas,amp; puella vcl mittas,vel,quoi • crit iueundius.ad nos,fi tuo commodo fieri po* tent,

hfit.adducftS. Saluta vxorcm tuatn mco no-mine.Hcidclbergæ,oâauo Cälend. Februarij »555-

N. OLYMPIÆ GRVNTULE.

r« S. P. D.

^ *'^** Htèras Héidclbcrga ad ^^1 mémiflis Calcnd. Augufti, bre-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’“*^'’^ refcribo, tne fcilicet néque opéra nequdaboriparcerc,quo minus ad te quamprimum mit-timfiwcanüm Gucancillain aliainqui fit ftrc-»iuafacicndisiüfsis,fcd paruin haftenus profe-ti. Qüid enim facïain,cum vtriufquc fexus bó* thincs adeó multi quotidica:grotent,magnus e-tiinumcrus ex hac vita excéircrit,amp; indies non pauci excédant ƒ Quoties hicperplateam ïter fa-tio,nü‘nquam noninihiobuiain ven!ünt,qui »utaegrotent amp;nbsp;vix languida corpora trahant, latfimillimi fint illisqui breuidècumbant.Hif I tediebusLeonhardus Zculobdormiuit inChri fto,apud quem pridie fui.admonen^ eum vt fc-feconfolcturblandifsimis Sc dulcifsimis verbis’ Redemptoris noftri Sc fummi facerdotis lefu’ Chridi^qui omnés ad fc iubcat venire, qui fern- . piterno æuo frui Vclint:acnon dubitoctim mi-bi.amp;quiddico mihit’imó ipfi Cbrido,cuius k#:cverbafunt.obtempcrafle. Dectfut ctiai»’

K a

u« EPI ST. OLYMP.

Laurentius Rofa,Ludouicus Schcffcrus üIo ip* fo morbo.aut omnino fimili.qucm prædixit i»* ritus tuus,interijt,amp; nuper duodecimo Augùft fcpultus fuitDecubuit feiè duos dies,necvcrbgt;l vllum hoc temporis intcruallopoiuit prolcqu*' *dquodmaluinetiam sccefsit morbus regiuS' S napius opcram fuam quant potuit, prafti' 11 mcis 1 iteris rogatuS:fed nimis feró medicin* hue allata fuit, quaaborco potuifTerreuocari' Vitricus meus laborat febri tertiana. Ah qui** multi feribam.adhue ma.ximapars in tanta pan «itate noftroruin ciuiuin nóterreturiradiuina grauifsima.quid futurum fit facile conijcere pûtes. Ven ioiain ad ilJud vnde digi eflusfum. Qui turn pofTurn enitor indies,vthabeas coquam» fed paruin cfficio. Matertuæ antillulx, cui nomen Kungundis,pollicita eft fc tibi feruituram, fed febris ob(fat,quo minus illud paucis diebuS fficuti tu optas)ficri pofsit. Si tantifper pefsis e.Kpeftarc donee conualefcerct,res iam confefla eflet.Simoratibinó molcfta fucrit,fac vtfeiam. Non dubitoquin tua Barbara,quæ heri cum V-xore Conradi lue apud me fuit,tibi infcruiret/i jpfiüs mores toilerarc pofsis.Q^æ tua fitfenten tia,Scquid animi habeas, faevtut e.x te cogno-fcam,in me nulJa crit mora.Hoc certo feias, pau * cassant omnino nullas effe ancillas.quas feiam, tibiforeidoneas,ideoquid tibi faciendum fit, ipfa vidcris,ncque enim apud me confibj ncque auxilij

LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;49

îuxilij locus eft. Tua pecunia quamprimû hue »Hata fuerit,diftribuecur ex fentétia, vt nihil ha. kcas quodamplius defideres. Pauperesin Xe* nodochio tibi noti,dc quibus follicita es,omnec funt difperfi in hac fugi.vt nefeii quÓ terraruni ibicrint. Ego cum meavxorc amp;nbsp;meis parentib. decreuimus hac hyeme bic pennanere fi Deo Roftro ita vifuin fuerit,cui gratias ago agamque duin yiuam,quód omnia quæ terræ infodcram, propter furorem milituin noftrorum adhuc intégré inucnio ,arndc me fuftentarc mediocriter poflum.Quódfi quid décrit,non dubitoquin il l«quimibihuGvfqucprofpcxit,ctiamnü meant fubleuaturus fit inopiain,cui anima ipfam rem omnium maximam committam.quid in corpu-Ikulum hoc exiguumt’ H ifcc bene vale cum tuo tnarito Sc omnibus Chriftianis, memor noftri in tuis prccibus ad furnmum noftrum facerdotem.Dats Suinphur

dij, anno54.

dic,8tc.

K ?

EPIST. OLYMP.

ANDREAS CAMPANVÇ modeftifsimæ.neenon infigni crudi- _ tionepræditæ Olympix MorateS-D.

^^j^W^p^^^'i^ i®™ ^'®”* tabdlario pucHai” HI ‘’’®®*quot;» Olympia omnium dodifs'' NH^^aiOifi aded fubird in morbum iß' ^^^^ajvidinct.nada cnim fub axilla duo vl' ctiaiubac feptimana, huius generis antebaci me non vifa:àdhæc mater ctiam meaiamden»* defipereincepit,amp;varia morborum genera iß; nafere nepotes mens, ita vt ex omni parte mil» fummèlaborandumfit. hacin re igitur.amp;ta® breui tempore, vt res ipfa expoftulat, non pof' fum mea opera tibi fuecurrerc : fum enim iff'’ fpe frurtratus mea.Quare ne fortafsis magis ill® neas hac fpe fréta dimittcres, volui bis li refis quamprimum te certiorem facerc. Opus eft in'' hieommentarijsfuper Epiftolas Ciceronisal । Atticum.fi eflent vcnales,vt mihi emerentur p’ to, fin minus, vt faitem mihi quifpiam ad paß' cos dies,vel intra fpacium hebdomadis copiai® faccrct,egó grato animo illçfas remitti curarei®’ ^ Tucumclarifs.tuomaritotcrque quaterqi vale. Datum pridic Calendas

LIBER II. / ,jt OLYMPIA FVL. MORATA

Andreas Campano S. P. D.

Olcftéfero puella aliofqustuos «grotare, fi conualcfcet,mc cer-tioretn facies ftatim ; nain cgo ancillari malp quam habere an-cillas huiufinodi.qualcshîc repe huntur, interim tuconfölare tuos ægrotos Dei verbo, illo^ue fie inftrue, vt fi Deus ipfos mi-grarc ex hac vita voler,paratos offendat. Quein* admodum enim pueripeccatum habent cx A-damicontagionc, itacarentetiam fide in Clîri-ftum.que precibus amp;nbsp;auditu Dei verbi donatur, hæc non vt fus Mincruam doceam, fed bencuo-lentia adduda ad te feribo. Commentariosin Epiftolas ad Attieuin diligenter amp;nbsp;apud biblio» polas, amp;nbsp;apud amieps inquifiui, neque reptrire potui, magna lue eft bonorum autorum pcnu-ria.Si mibi fuifient,nihil mihi gratius quim tibi Sc in hac re, amp;nbsp;in alijs cómodarc.Mantua meus te plurima impartit falutc,

Heidel bergae 4. Non.

Februanj.

K 4

tft EP IS T. OLYMP. VOLFGANGVS RVPE^-

tus olim Marchio, nunc Paftor Ecclefia: Dei collcdx in

EhrnfriderfdorfF» j

Cldrt^im.e olym/gt;i^ Adoratiepietate (^ fgt;roéitttte fgt;r.f/lagt;fti.

G. (i^ P.

Deo Deus humano genen jB/’W I^^5u *quot;^*‘^*^gt; vtfint commonefaftf*' cV^ 1451» CCS de ingentiamore fuoergäi'' liumamp;erganos,amp;vt fintvineü lafocietatishumanx. Vultigi' tur atrici nos defiderio noftrorum.Sc in luélu p*® tatem probat. Sunt autem in optimis naturi* sofjolexprcfsiores. Quarenon dubitotc ainii' foaffini tuo Magiftro Creincro,tali præfertii® viro.in quo non iam pietas tantum laudabatuf» fed qui et i a in omniartium doftrinaexcuJtus c-rat,amp; non folqm natura ad virtutem incitatus, fed etiam diuino fpiritu regebatSr.Sc iam in hoC ftudium ingrefius^vbi ingenium eius ad artiu‘gt;' propagationcm,amp; ad Ecclcfiæ conferuationci« profuturum erat, magno in dolore efle. Qu_a in re,non equidem accufo moilitiem animi tui, *t pietatem potius agnofco amp;nbsp;probo,ac tecum ipfc valdc dülco.cùm tua turn reipublicæ caufa:prï' fertim

fertimcum vidcam in hac paucitate reftê difcê tium.Ecclefiæ dcfutura elle fcminaria doélorü. Sed tarnen pro fapientia amp;nbsp;cruditionc tuafcis Vtrumque à Deo præcipi,Sc vtlugeainus,amp;mo dus fit mœftitix. Ac primùm ftituarnus/cùm hoscuentus régi diuino confiliô certum fit, fle-ftendos efie animos ad obedicntiain Deo debi. tam,vt etiam in duris rebus ei blandè obtempc-remus. Porto grauifsiinæ ac vcrifsimae caufx modcrandi ludus hæfunt: Quód fcimusDeo parendum efie cuocanti nos, aut nodros : deinde quód difcedimus ad conliictudincm Chrifti 8lt;Ecclefix:quodq; poft exiguum intcruallum iterum complcéleturfuos quifque. Hascaufas cùm cogitamus Icnitur dolor. Sed alia quoqu® funt quæ luduin non quidem Icniunt, fed ne-fcioquoinodo hebccant: videlicet prafentium miferiaruin confpedus,difsipatio Rcipublicx. Principum furores,quiquot(diccrcfcunt. Hac cùincogito,tanta indiguatione acceador, vtc-tiam cupiain ex hac vita difcedcrc,flctamcn o-randus eft Deus, vt feruct aliquos dodrinx, amp;nbsp;Ecclcfiarü miniftros. Sed fi quos cuocat, fi præ-ripitpios impendcutibus a:ruinnis,benecumil lisagicxiftimeinus.fic amp;Efaias inquit ; Acon-fpeftu mali colligitur iuftus.difcedit in pace, amp;nbsp;quiefcitin cubili fuo.Hsclcripfi,cùmde tuo do lore cogitarcm,vtilium aliquomodo Icnircm: ac te rogo,vt qualemcunq; hanc confolationem

• K 5

*54 E P I S T. OLYMP, adipittaszaccognofcc quod haftenus niliil ad teliterarüdcderiin.prxfertim càmante ineuin ßifccflumreccpiflein me fæpius fepptumm. Deum seternum patré Domini noftri lefu Chri ftioro,vttc,atquïclarif$imum Dominum dolorem maritum tuu vnà cam fratre femet. Bene vale,exaedibus meisEhmfridcrfdorffij.ï ÿ. junij.Anno à nato Chri(|o. 1555.

ANDREAS ROSARIVS PIE-tateamp;erqditione clarifs. Olymp .Morat«

S. P. D.

T fera gratulatio,quamuis tua, Olympiacafta, mulicrumq; tuin pietate turn fapiétia decus, in me prima ferè cxtiterit, reprehend di qon folet: ita fperp refponfio-i non negligentia, nee obliuione

priftinænoftræ familiaritatis, fed locorum in-terualloÄetabclIariorum penuria intermilTam, non pofle non à te probari Ex ea enim animuin intemeum, tuumque maritum virum clahfsi-muinamp; cxccllentifsimii, mihiqj amicifsimuin locorum quidem fpacio difiunâum.bencuolcn tiavcidquäm coniunélifsimum,elucerc dueo: quemadraodum veder in me animus ex proxi-mis tuisliteris duabus in rebus, hefpero ctarior tcfalfit. Primo quidem in dolore amp;nbsp;ludu mifc-riarum

LIBER IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t5$

riapitn mearum ingenti, quern vps concepifTc perfpcxi;deindcctiam admonitioncin confilip dando fainiliari, fcilicctvt me totum literaruin ftudio darem,quo munus à Dcp afsignatum.eo melius adminiftrare pofTem. Qu^od amp;fi mihi alias faciundum propofuillem, tarnen fi aliter cogitaflem.certediligens amp;nbsp;arnica tua admoni-tio reprefsiflet,amp; me adftudia impulifTet. Vos autem eonceptum de me dolorem animo poft-hac excutiatis velim: amp;nbsp;me qui nunc ex his for-tunæ Audibus aliquo modo emergo, mcaque ftudia adiuuare velitis, hoc eft, fi quos Pfalmos Græcis carrhinibusjn quibus te operam.quain Suinphurdiæ inceperas, nauare tuam amp;nbsp;audio amp;credo:velfi Dod. Andréas maritustuus di-Icâifsimus, amp;mei amantifsimus, muficis nu-meris donauit, ad me veli in perferibatis. Hoc enim gratins facerc mihi nihil poteritis.Porto li teras veftras vxori vel potius viduæ loânis Lin» demanni,piæmemoriae,necnon eiufdemfilip mifi,idque vt pollicitus fuiflem,lubens,âeft quid pofthac vobis prodefie potero,ine ncque opéra,nec laborcdefa-

turum poUiceor.

Vale.

,56 EP IS T. OLYMP. CAROLVS MOLINEVS L

C. Olympia: Moratæ

S. P. D.

Odifsima amp;nbsp;Chriftiana Domk na, inirabcris prima fronte ho-minemtibi pepitus ignotum ad te fcribcreifcd hue ferupum moX eximet inclufa febeda P. P. Vcf-gercij, quam ab co in fine lulij menfis Stucar-dix ad te perferendam accepi. lain enim ante menfem conftitueram venire Heidelbcrgam'. cumalijsd^caufis.tum maxmè vt te fœmina-rumdecus falutarem. Venim negotijs quibuf-dam impeditus.alio iter defleffere cogor.Itaque literas Vergerij meis inclufi : hacque occafione audaciam accepi etiam ad te fcribendi.GratuIof tibi cum vera pietatc tantam quantam vidi litc-raram pcritiam, Grxeis etiam carminibus , in media Italia à Poetis nupcrcelcbratam. Domi-pus te charifsimumque virum tuum feruet, au-gcat, amp;nbsp;bene femper profperct.

Vormatix prid.Idui luJij. 1555.

OL YM

L I B E R I i. 157 OLYMPIA FVL. MORATA P. P. Vergcrio S. P. D.

^™ pridcin vir öptimè tuis litc-ris refciipfifTem.nifi morbus gra ^i^J l^^' ^*^ ™^ impediHet, i quo nenüc ^^d quidem futn liberata. latnvcro diutius differrcnon potui.maximum cnim defiderium me tenuit ad te feriben-diabeo tempore , quo leclis tuis libellis tuum «niinum promptumatque alacrê adEcclcfiam iuuahdam perfpexi. in animum enim induxe-ram, te Ecclefiçcaufa faólurum quod à te petijf-fem. Pudorveró me haftenus impediuit, tl nc ad te fcribcrcmrfimulquevercbar, nealiquam alijs fufpicionem importarem me oftentandi, fi prior te literis prouocafTem. Nunc autem abs te mihidatam efle occafionem vehementer læta-tafutn. Iraque primum ingentes tibiagam grains pro tuis libellis quos mihi donafti : poftea, à te id cótendam, quod antea petcre non fui au-fa.îd autem ell huiufmodi, vt cùin tu toto pcüo re ad Ecclefiam propagandam incumbas, iilius caufa etiam M.L.libcllum,qui Catechifmus ma iorinferibitur à Vincer.tio Opfopxo in lingua Latinam conuerfum in Italica transféras. Q^an to emolumentonoftris Italis, pratfertim iuuen-tuti futuró id fit, ex ipfo libre, fi diligenter per-tiolueris.cognofces. Quapropter,tc etiam acque

,ji EPI s T. OLYMP.

étianarogo,pcrqüc Chriftum obteftor , vt wei ruinfratrum caufà, proquibus ctiain mortctrt oppacerc debcinus, hune laborem fufeipere vc • lis. Porro de Sacrament» magnam elle inter Chriftianos controuerfiam nbn ignoro,quæ fa cilè ianduduineffetdirempta , fi hominesnon fuam, fed Chrifti gloriam, amp;nbsp;Ecclcfi« falutem, que Concordia continetur, inconfiliuinadhi-bcrcnt.Itaq; vteôdemredcain.cum librum no-ftrishoininibus magno vfui fore exiftimo, fi tu operam tuam illis in hac rc nauare voies. Quod vt facias, tanto ftudio i te contendo , vt inaiore nonpofsim.De Perrarienfi caula,eadcm quæ tu feribis menfcDcccmbri.e.Kcuiufdanipij virili» tcrisintellcximus.Nequcidnobis qui illam intus amp;nbsp;in cute nouimus, mirum vifum fuit. Magis quofdamalios à Chriftodefcciffc miramur. Matrem vero meam conftantcin fuiffe in illis turbis, Deogratiasagimus.ciquetotuin acec-ptumreferimus. Eamoraui, vtcxilla Babylonia vnà cum fororibus ad nos proficifcatur. Ma ritus meus gratias agit, quod ei tuuinftudiunt öffers. Èius animus in te taliseff, qualiseffe debet. Vterque maxiino te oramus opère, vt né hoe tempus tibi oblatum nos inuifendi, prætermi£tas,cxoptatus,

venies. Vale.

OLYM-

. LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hÿ

OLYMPIA MORATA IOAN-ni Infantio Barrenfi gt;nbsp;S. P. D.

aVm tuis verbis Philotheus me falutarc iufsifict , perfpeâa nia humanitate facere non potuil tjuanquain morbus ad hue gra-uiseft, quo tùum poft difceuum afficior^quinadreüriberem. Libelliatquclitc-rz tust mibigratifsimæ fuere, pro quibus ingen tes tibi ago gratias.quod citius feciflem.hifi me, Vtiamdixi,morbus impediffet. Fueruntenim mihi in lefto iaeenti tuæ literæ redditæ, nequè badenus ex ilia aduerfa valctudine emergerc potui.quid de me fiet nefcio:ego me totam Deo Irado amp;nbsp;cômitto, cupioque difiblui amp;nbsp;elle cum Ghrifto.plura nequeo:impedit enim febris qui ftullo temporis momentocareo. Vale ergo,amp; Deum pro me eópreeare. Salutat te mari tas meus. Saluta illos Italos qui mibi in tuis literis falutein

adferipferuat.

1«9 E P I S T. OLYMP.

OLYMPIA MORATA CÆ^ lio S; Curioni in Chrifto Icfu

S. P. D;

GomiCæli.nuIIiiammccxcu« j fationc apud te vti neccflc efTe

1 arbitrer, cürtuisliteris iampri-dem ad medatisnon refponde-i nm,cùm bellum ipfumfatisme tibipurget,quo quatuordeftm menfes ita vexa-tifuimus,vt nullam exeocalamitatcm nonac-ceperimus. Nam vt primum Albertus Marchio ob loci opportunitatem fuum cxcrcitum Suin-fordij collocalTct, tune ciushoftes qui plurimi erant, vrbem obfidere,ac eam oppugnarc cœpe-runt, murofq; ab omni parte fuis tormétis dies nodesq; pulfare, cû nihilominus etiâ intra mu-ros À militibus Marebiohis multisaffîcercmur

iniurijs, neque quifquam domi fuæ fatis tutuS clTet: prseterea quoties non diflblucbatureis pé cunia qu» dcbcbatur,tanquam ànobis accerft-ti aut condufti elTent.omnia feciuibusabripere veile interminabantur : cratque vrbs tot iam mi lites alendo penitus exhaufta , quorum etiairi Contagione morbus adeó grains fermé omnes Ciucs inuafit,vt ex dotore plerique mentis erro-reafficerentur.ex coque morbo dimidiam vrbis partem mors confecuta fuit ; quo etiam morbo artedus fuit mei amantifsimus maritus, itavt vit«

LIBER II. ilt;Slt;

vitaceius nullafpcsoftcpdcrecur, quern Deus, meiaffliitifsimæmifertus nulla adlubitainedi-cinafnihil enim in oppido medicamentorum e-rat)fanauit. Scdvtilleait,exirusaltcrius inali, gradus eft Futuril morbo illo à Deo depulfo, moximaiorc hoftiucopia obfefsi fuimus,qui ignem dies noétéfque in vrbem conijeiebant: fæpc noftibus totum oppidum conflagratum iri putafles, atque illo tempore femper in cella vinaria latitarecoaélifuimus-Tandéveró cum huius belli felicem cxitumexpedaremus abitu Marchionis,quifuumcxercitum node alio ab-dudurus crat,in maxima incidimus miferiam: nam vix dum vrbe egreftus erat ille cum fuo e-xercitu, cum poftridieEpifeoporum amp;nbsp;Norin-bergenfium milites in vrbem inuaferût, ac cam' compilatam incenderunt.Deusvero nos è mc-dijs flammis eripuit,cùm vous ctiain ex hoftib. nos admonuilTct, vt ex vrbe exiremus, priufqui abomni parte arderct: moxenim cam prorfus comburendam fore:cui parentes exiuimus fpo-liati amp;nbsp;nudati omnibus, ita vtneobolum qui-dem licueriteffcrrc:imó in medio foro nobis vc ftimenta detrada fucrunt, neq; mibi quiequam' præter linteam tunicam relidum fuit, quo corpus tegcrem.Cum veró exvrbeefTemusegrefsi, capiebaturab boftibus maritus meus.neqscum' vel minimo redimcre potçram,amp;cùmcum ab-duci ab oculi$ vidercm.lacrimis amp;nbsp;geminbus tb

Kfi EPI S T.' OLYMP.

f-AMi-nK Deum comprecata fui,qui ftatim ilïum liberum ad me remifir. Caeteróm digrefsi iatA ab vrbc,quónos conferre póffemus ignoraba-mus:tandcm Hamdburgum ver fus irer babere cœpimus,quô ego vix perreptaui.abeftenim op pidulumtriamiliiaria Germanica à Suinphor' dio,inuitique ciucs illius oppidi nos recipiebat: cum ciTeteis interdiftu, nc quenquamnoftruin hofpitioaccipcrent.Egoautem inter paupercu» lasvïdebar omnium mendicarum cfÏeregina.In illudoppidu introij nudispedibuè, capillis paf' fiSjVefte concifa, qua;ne ipfaquidem cratmea) fed à quadammulicreinutuóinihidata:8c exil' fa irinefis defatigationc.tädem etiamin febril« incidi,quam deinceps in totaperegrinatione ha bui: nam cum Hamelburgenfei fibi memerenf» non integrum erat nobis dinapud ilFos commo fafi, fed intra quatriduum iflinc (quamuisego «grotarem)difccdendum fuit. Ibi veró denuO dcrmperquoddamoppidulum Epifcopi iter fa'' Cerecogebamur,capiebatur maritus meus ab E* pifcopipræfeéfo,qui fibi à domino fuoclemert' tifsimo mandatumeffeaiebar, vt interfiCcret o‘ mnes qui êSuinpbordio illue profugi veniflènt. Ibi igiturcaptiui inter fpeminetum^’jc detine’-bamur.donccliTcris fcriptisab Epifcopodimit' tercmur:atquetum demum Deus nós réfpied' reincipiebat. amp;nbsp;primiim quidem perduxit ad nobilifsimutn Comitem Rinecenfeth , deirt' de

LIBER IL Srf^

Se ad illuftres Comités Erbacenfes , qui prô-fter Chriftiinain religionem fæpe fortun«* turn amp;nbsp;capitis pcriculum neglcxerunt.À quibus prolixè accepti fuimus.âc multis muncribus af-fedijCtiam complûtes dies apud illos comtno-rati fumus,donee egomeliufculac(rem,amp; mari, tus meus in collegium Academiç Hcidclbcrgé. fis cooptàretur,vbi publicèartem medici pro-fitebitur. Habes nodrarum æiumnaruin épito-men, alias plura.De libellis multumte amo,m( Hi gratifsimi lucre. Sedvnicum noftris libris, vt cætcraomniaquæhabcbamus.pericrunt.Sa-lutempJurimam dices vxori Se liberis. Heidel-Hergæ. vüj. eilend.Augulli.

OLYMPIA F VL. MORATÄ

Czlio s. Curioni

S. P. D.

। Vperioribusdiebus bendogam ad te feripfi epillo!am,in qua de nodris calamitatib. te cei tiorein feci : idcirco iam laconifino vtar, tantùin te maiorê in modum ro-g^ns,vt illis libris quos iftinc ad nos tranfporta-

■fi cupimus,commentaria in Hiercmiæ .^«tM Cuiufdam noftræ xtatis dodi viri ad

iungas. gratifsimum ini-hifacics. Valc.

104 EPIST. OLYMP.

CÆLIV S SÉCVNDVS, . C V-rio.OIympise Moratas

S- P. D.

• Imis iuftam, Olympia cbarifsî-

1 ma, meis literis nójefpondendi ^it/ exeufationem habuifti: quaqui-? dcm,ficitra improbitatem dici (,V poteft, tecarercmaluifiem. Sed lt;juid agas^ Sic vifum fupcris, vt ait illc,ignotis

quidem nobis de caufis^Deo verô ipft non igno tis.noftrumigitur indicium diuinoiudicio lub-mittamus:atqi cius occultajuila tarnen conülia vcneremur.Intuaepiftolafcueritatis diiünæ c-xcmpla,fimul amp;cfementiæ mibi prsclara pro-pofuifti.Seueritatisinpatria ilJavcftraeucrten. da:clementix autem amp;nbsp;mifericordiæ in vobis •xflammis ereptis, acper tor, tamque immanii pcriculaconferuatis. Non dubito quin cùma-Îiàs,tum verô eo maxiinè tempore quanta in re ligiofo animo fit fidei vis,quanta diuinæ proub dentiæ fenfcris,quæ perielitantibus amp;nbsp;laboran-tibusnufquampræftônon eft’præfertim cùm Deus ille pater lefu Chrifti,nofierq; tui affliétif fimæ mifertus,optimum tuique ainantifsimum maritum letali morbo affeClum, nullis adh ibitis medelisfanitatireftituit:cùm eundein tuisge-minbus ineffabilibus,vtferibiSjX^j àJiryn-rcK, bis ab hoilibus captum condonauit: cùm ad o* ptimos

LIBÊR IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïtff

ptimos amp;nbsp;pios illos Heroas duxit, à quitus ve-Ïtracalamitasnonnihil fublcuarctur ; ac deniqj cum in collegium Heidelbcrgéfis fcholx ad Me dicorum libroscxplicandos virdoftifsimus mt ritus tuus àfapientifsimo principe Palatino ac-cerfitus,cooptaretur.At fpoliatiamp;nudatiomni bus bonisvix incendium cuafiftis.non ita cft.o-ttinia enim veftra vobifcum tuque coniunxque tuus,baud fecus atque Bias ille Prieneus, extu-liftis,ingcnium,cruditionem,fapientiam,inno-ccntiam,pietatem,fidé,cætcraquc quæ verè bona numerantur. Ludibriä veró non veftra, fed Fortune bona rcliquiftis; qua: vixdigna funt, quæ in bonorum numcrum veniat:ea hoftis ra-puit:quæ fi Veftra fuiftent.a vobis auferre nun-quam potuiflent. Quæ cum ita fc habeant, vobis incolumibus mihi minus dólendum putaui:i-dem vobis cenfeo faciendum,Dcoquc fcruatori gratias agc3as, vt quemadmodum pares fuiftis in ealamitatib. ac periculis, fiepares fitis in hac gratianimipictate. Dclibris fcripfi ad virum tuum,quæ opuserant. MandauiTypograpbii noftris vt meo nominead te quern pctis Homerus,cum aliquot noftris libellis Fra nefordia do-no mittcretur.Comincntaria in Hieremiæ 5?«-fïf.fiPrancofordiæ inuenicntur,curaui vtha-bcas:ideo enim te luélum maritæ patriç médita ri. Age Sophoclcum ali quod opus facextet,vtti bi laurcam,quam iamdudum tnerita cs,impona

L Ï

0^5 EP 1ST.’ OLYMP.

pius.Qui tibi hafce litcras reddidit loan.Héroï-dûs appellatur:is tui videndi ftudiofifsimus.pe» tiuit à me fibi mcisliteris amicitiætuæ fores a* perirem,vt liceat façram vatem venerari. Qusc-fo te vt fic ilium accipias, efficiasque, yt inteili-gatfe non folùm veftrxifthichumanitati.fedc' liammesecoinmendationialiquid debere. De Æmilio fratre cupio aliquid nofle, amp;nbsp;fi quid de matreamp;fororibus babes.vxormea cum libcris quos tu faluere iufsilli.te tuumq; rcfalutant: eX animo vobis omnia ampla amp;honprifica cupifit. Valc.mea Olympia,amp; vine italic noftræ déçus. BafilexCalcnd.Scptçmbris. M. D. LIIII.

OLYMPIA FVL. MORATA, C«lio S. Curioni

S, P. D.

£ tibi ßt mir um ,eruditifsime C«ligt; nullas adtcmifcrimlltC' enim me impediuit: cU» iS^ïl^i/ius quanta vis fuerit, ex hoc conie-éluram facere poteris,quód poftero die me fen-fibus orbauit. Omni tibialTcueratione affirmo, me à Deo ab inferis cxcitatam fuilTc, i«« «5« Îç« y ‘'i!fti[j.n.v ntf.uit; lyu Ji^i/oüJtic ïtfMTJ Tri «T j’^':«^' t^unc verd ex tam graui acmortifero morbo rc-creata^nam nondum plané me confirm?i'i)ni-hü mihi priuS'faciendum puraiii,q’’ »h'e

LI ß E R 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,57

mcis literulis apudanimum tuum teflatum regt; iinquerc.nosgrauitcrmolcllequc ferre, quôdti bi pro beneficie nequaquam paren» gratiam referre poflumus.Hoc ipfum noftro loan, Herol-. dodicas velijn,illiqije ae doéfifsimis humanif-Cmisqueiripgrinio,Oporino,Heruagio,Probe. nioamp; Epjfcopio,noftro nomine gratias ingéniés agas,q.ui nos totluculentis fenptoribus do-narunt; poidram taptorum mcptoruin memo, riarn nullavpquamdflebicpblluio. Hïc multi maié fibiiimét propter peftilentiam, amp;nbsp;Omaner fugain,paucos tarnen iila hadenus è medio fu-. ftulit:nos veró nufquam pedcm:fed Deo nos to lot commendabimus.atque trademus.Maritu« meus tibi falutem plurimamadfcribi iufsit Sa-lutavxorem tuain ac liberos. Curavt valcai. Heidelbcrgse Calend.Dcccmbr,

OLYMPIA MORATA CÆ-

Üo Secundo Curioni

S. P. Ü.

^^Î TSI adhuc malémehabco,ta-men occafionemtantam naraad

^*^’'^'^*^^**^'*’^^ Cæli,fcribendi, inj boemtæ vaictudini parcepe no-—f^! lui, fed illis Ijtcrplis falutare vo- lt;

ui. Polteaqua enim de noftro Heroldo te quo-quexgrotarcaudiui.inirum inmodum de tua

168’ EPI S T. OLYMP.

vâletudincfolicitafum. Qu_aproptcrtcoro,vt Kanemeam alleues folicitudinemud autéfiet.ü téeôùalaiflc ad me feribes. Mc verb feito indies m’agis magifqaevitnorbi confumi,ncq; fermé vilain horajn febricarerç. Siccorripimurà D0' mirlo,nccumhdcmundopcreamus. Siin rca-aliqua huic pio viro qui bas tibi reddet,gratifica ri poteris,quæfo vt id facias. Valc in Chrirto 0-prime Cæü. Salutat te mnritus meus. Salutcffl die meis verbis tuæ familiæ, amp;D. Bernardino Oeello.quem in Chrifto valdc diligo, amp;nbsp;Herol-do. HcidelbcrgaE,Nonis lulij.

CAELIVS SECVNDVS CV'

^ ‘ rio, Olympiæ Fuluiæ Moratæ S. P. D.

Inasàle,0Iympia mibi filiælo* co charifsima,diuerfis tempori-busamp; fcriptas amp;nbsp;redditas accepi-Quódprioribus mâdalli. vttuo -2^ nomine Typographis noftris gracias de ipforuin erga te liberalitate agerem.id à me curabitur diligenter,imô tu ipfa efficacif' fimèagesmam coram tuis ledisliteris, eifdem-que confpeélis,manum,elegantiam,vim in tuis literis te fpirare amp;nbsp;loqui videbunt.Quod autein gràùifsimo impedita morboad meferiberenon potuifti, Vehementer dolui. Nam cùm codem

tem-

LIBERIE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9

temport ipfc quo que segrotarem.quod quidem per multos dies feci,mihi detuaaduerfa valctu-dine nuncio, duplicatus cd morbus, Neque fa-tiseratme duplicitelo petitum, nifiamp;tertiuin accedcrct:quodduobus illis prioribus jam de-bilicatuin me pcfiè confccit,amp; proftrauit. Mca enim blia Violanthis,quç Argentorati cum fuo tnaritocft,cx triftifsimo abortuintantam inci-(litcalainitatcm,vtiainfcptem totos menfes cü Worte confliftctur:fed tarnen à paucis diebus vi deturpaululum rcfpirarc:amp;fpero Dei dementia conualituram,vt Se ipfc conualui, Quod fitu quoq; mea.imó noftri fcculi lux, reualuifti, iam mihi pridina omnia reftituta arbitrabor. Natn üterisquasNonis lulij Galloilli homini bono ad me dedifti, fe.brjm te nódum rcliquiffe acce-pi,quod mihi moleftifsimum fuit. Sedilludte Verè,mea Olympia,atqucpictati ifti tuç conuc-nienter.nos hïc à Domino caftigari, nc cü mun dodamnemuf,vtbcatus Paulus fcribit. Lude-niurigitur, Secondanter quicquid acciderit fe-ramus,ccrti nihil cafu,nihil temerè nobis, fed di uino confilio,atque adeó nodro bono omnia c-üenire.Meam vxorem, mcofque liberos, quite omnes amant, tuo nomine falutaui:Itcmq;Bcr-nardinum Ocellum,lenem dodifsimumSe lan difsimum,8c Heroldum, imó etiam aliosqüof-dam,aiquein primisBonifacium Amerbaebiû luris confultifsimum atq; optimum virum,cut

L 5

17» EPIST, OLYMP.

cupercm te feribere. Ellenim is vnus.qaivchCf menter, vt hïc ipud nos eße pofTetis, laborauif Vtrabhumanitat«,pietate,döctrjna,atque abo-milaudcpraedicandus.Fac igitumain tuas litc-rasamp; adiairatur amp;exofcuia[ur,qua$ omnes cü eo communico. Ex nundinis Francofordianis noftros quofdam libellos accipies, quos vbi per legeris,fitanien meas vigilias leger« per morbü racabit,quidfentias perfcribes: idem faciet do-ftorAndreas tuus,quem vnicè propter eius cru ditionemSe pietatçm diligo.Defratrc quoqj tuo mihi fcribas velim,quid agat:difcâtne, amp;nbsp;patré, tequeimitari velit, quos anibos noftro nomine falutabisdtemqs alios veftros.Vale mea Olympia charifsima. Valctudincm tuarn cura diligen ict.vt diutms noftram ætatein omes.Nos quidé irti teciuifatiinuidcinus.Mittefiquid adornatu habcs,vt hîccdamus,præfertim tuacarmina.El eiimad merefcripferis ,ctiam huius merepifto læ exemplum deferiptumab aliquo mittemam mihi dofcribendi tempus don fuit, amp;nbsp;aliqua da caufa fcruari cupio. herum vale 3c viue in Domino IcfüGhrifto.cui es tötadicata.Bafile®

■ vij. 'Galcnd, Septemb.

- —- D. M. LV.

■ ü .ft;'

LIBER II.

irmNYMos An

THNOSIOS HAISTH O ATM.

TTi^Ma^Anj ^7rfó,'^^ï,

P0XÏ2 ■jr’tXoueimpn/xlit.KiyUiSQ^ ^^ KVU.7!ict.Tia(eù^in^ ^l^il/MTif 77-rx tiifiKlt;ltugt;,iTi ^J'àniofÂf/ n Çipü-^lt;ÏKWii.Ov7ai(iya rui »^0^^ ipuf-oùâ'twôuiiKif^c^^/utu jtydntjir rJivrir Hglt^ifpca-ujjljju^'ïif'ïaitKgjjijyLv'riiyi mptioiA,Kfi y^f-•irif/^a/y ónKiyeifgt; ücTKÓ-^av cîôçf ito.AW«^ t^/tuiMvIa^ 'TajjTiuj,)tf/i^H/jJ'ti\7nJb(2^af), tè^ouptï-rtu « lï àmi-ylt;u eif ya.gt;}.liu/ ovó-y v.^ /mi 6ijK.eii/.irn .iüa.y^gt;Sifiuijt -^ S., tia/Jti: TianiJi^itisfJ '/SóvetraiJTiuj Sfy^aipHY ^gln/i^nM »TOr ü^i ^'^MM c'iügt;^,gt;^-ni.\j-rüfi ara.yy^l^afiiu, thnutin ßml^o/MU. Tu jX~^j Tutytw yj» ^pxfM^ tÏ ii~ yaix riTv rnf fv SfiiKlac^ i'\^of,STj ôàA f tÏ«’ puifv~ nKv'^iaf cünyylf^ fxn iimyc/kf. yjt,Ö‘ iyJ,çLuj -^ ^uï. (^y m-io/ji7mny m t2ÀLwiy.n{ hiysv^at pZofitriuj ffâ i^ puKu'ïuijKÿj fiel iJinnfi d^W2^2pBe,i) ä^i J'twa.ià^ ‘lAi im/rt/aTrâ/i eiwipyf^ «Bvç^S'lw. Icï-ii» euS leptil^nf »■/^Tfi(i i/M,Sn omyiti-n^cfi »Jiy ni'iniyiutjiin'n,’ Cv filuj cigt;^a.utTYfii\éi liet ä.efi.2i'a{. nct^efLu!^~fiHi^ JVifMvnyiOTi onp yiaKi-.'U'npQfi açifiet'inv m d-^yeip 'ntyxTayWiûay'içap aidfiynejf'f it'S diriime ,tigi tiIbu o-ofJ.inçi^ey J'icfsrPidemamp;Uiya -riujîslai^Tiuj ifiKnav, ippaiB,^/^ /là fila diHfié/n^uffï fi(,lt;é(‘iyi lt;n,d.}à.^

n^. E P I s T. OLYMP.

HIERONYMVS ANGENO-fius.fuauifiiinç Olympic inoratæ

S. D.

SEdèdicitvetus proucrbiutn,O' lympia, turn dcmum fcntirc nos alicuiut rei vtilitatcm.cüm cam propemodum amifimus-Sicego nunc difcffluin incumfentiens, »«jde incipioquam voluptatem amp;nbsp;lætitiameX tuapræfentia, amp;nbsp;quemfrudum extuisfermo-Ritus percipere potuiflem. Scd mihi félicita-tem hanc, qua me potiturum fpcrabam.adimit in Galliam proficifcendi necefsitas. Reuocor e-nim inuitus in patriam, amp;nbsp;terrain hanc qua fie gaadere,amp; cuius fie cupidus cfie folebain, quafi vi cogor retinquere. Ita fit, vt colloquioruin al-pedufque tui bono priueratqucorber, quia o-pinionemea citius mihi denunciatus eft redi-tus in patriam.Indies enim proficiebam in Gr» co fermonc,quo facilius tecum colJoqucrcr.mi-hique videbar infirm ior,quim vt tedcomni re-rum gencre fparfim pofièm conuenirc. Igiturfi mepeccafTc exiltimas, qui rarius vidcrim, id ti-morimco tribuc.Qu.inqua libétcrmcpœnitct: fed me ipfuin confolor, quod quanto molcftius eft à teabeffe.tantofuauiorerittui abfentisre-cordatio, tantoque libentiorianimo Moratatn recolam. Vale, amp;per omnem vitam felixefto, mcque tu,vt ego tc,ama.

0LYM-

LIBER H. 17J

O,LYMPIA PVLVIA MORA-,i. tailluftrifs.LauiniæRuuerénfi Vrfinx

in Chrido Iclu D. noftro z Sx P. D.

Atisdemirari nô poiTem, illuftrifs.

Lauinia, quare nullas ad me litcras P prætcr vnas tanrùm Ferraria dil'ce-dens dederis, nifi peftiferum illud gt;elluin, quo tarn diu vexati fuimus, te cxcufarc viderctur. Non libet enim detuaerga me bene-uolcntia aliquid fufpicari, quam parem Sc mu-luam eflc confido.Equidé fæpifsimè ad te fcrip-fi,amp; tnifi Dialogum à me compofitum,libellof-quealiorum dodorum hominum , fed nullam Vnquamabstcepiftolamelicerc potui:cognoui tarnen ex meis, te iftic effe, ad quos fcripfi.vt de te me certioré facerent. Quamobrema teetiam pro nollra fumma necefsitudine maiorem in modum peto atque con tendo ,vt me iam fermé totum triennium inirificè de te folicitam aliqua tua epiftola Icucs ; quod iam facilius fieri pofle credo, eufimus in loco cclebriori quàm antcat quo non veniHèmus nifi maxima illa calamitas, quam exbcllo accepimus, nos impuliflet : quæ quanta fucrit, amp;nbsp;quid perpefsi fitnus,cx meis li-tcrisad D. Caclium Secundum datis inteiliges. Non enim necefie putaui de cadem in hifee htc-risad te fenbere, cumomnia planè cxiliisco-

j/4 EPiSt. ÖLYMP.

gnofcere poffes , fimulquc perfpicere mifeM' rum te multos habere focios Mihi crede,riullu* eft,modoin Chriftopiêvitamagerevelit, qui honacerbifsimos dolores, Calamitatesque hau* riat. Nosfæpeperegrinari cogimur, fedtameri nufquam diabolum amp;nbsp;munduin erfugere poltu mus : imo,quod ilIeinquit:Ncquedccedit«rata triremi, amp;poftequitem fedet atra cura: It* nos domellicos hoftes veterem Adamu amp;nbsp;pee-catum femper nobifcum vehimus. Proinde nul lotemporis pundo intermifTo Deüm cómprlt;-cari opörtet, ne in tantis malis fràngamur: alio qui fi languor! defidiæque nos deden mus,cùm nobis tot bcllafint geréda facile fuccumbèinus: amp;ita in perpetuum peribimus.Quod cibi etiatn cauendumeft: magnaq; tibi in facras 1 itéras diligentia conferenda, amp;fæpe orandus Deus, n« tnultitudinem impiorum, quorum omniaple-na,imiteris : fed verbum dei fit tibi duxredê Si pièviuendi, amp;lucerna pedibustuis. Siceniiri non impinges: in primifquedaöperam vtplus jllum Dcuin omnium return pr«porcntém, qui corpus animamque fiinul in gehonnam conijcere poteft, quàm homunciones extiine-fcas, quorum vita vmbræ, fœno, flori, fitmo Jn diuinis literis comparari folet. Fac animo magnofortiquefis. omniabreuiaetiam fi magna fint tolerabiliaeffedebent. Hicomnia bcHö ardent amp;nbsp;vbique multis aerumnis premuntür fand!

LîBER 11.;^* nbsp;nbsp;nbsp;lt;7#'

fandiviri: etiam ex Anglia mul ti fantfegatrata fæuit Diabolus. Hæc veró omni amagn« nobis lætitiæeffcdebent,cùm portendcre feiemusilium fauftum amp;nbsp;feiieem diem breuifore,' quov-nibeatifsimam vitam agere incipiemus. Interim nos literis falutabimüs,amp;animocernemus. Sororem méam fictibi commendo, vtmaiore ftudio earn commendare non pofsimmon rtib lamlocupletes,autad iftos honoresperducas: fed vt Chrirti fcientiailluftretnr. Citó prxterit figura huius mundi. Vale in Chrifto. Meus ma-ritus amp;nbsp;fratcrculus P. S. tibi adferrbunt, Hei-^lelberg» Calend. Augufti;

OLYMPIA MORATA V K éloriæ Moratæ forori carifT fuæ

S. P. D.

St^i Arifsimaforor, nosDeierganm ^amore ex tanto patriæ marirse W® naufragio adhùc falui Scincolu-L^mes fumùs ; qua de fe debes Sttu Visoria foror, Deo Opt. Max. granas agere, qui nos à flamma arque ferro, aie penè ex faucibus fati ereptos conferuauir. Qu*

pericuia, quas belli calamitatesperpefsi fimus, fi tibi veilem exponcre, non iam cpiftol#tn,fcd volumen quantumufs magnum conficercm. Nam menfes quatuordecim totos in maxitnis

Ijd EPI s T. OLYMP.

anguAijs obfefla vrbe, atque inter tormétorut» fulmina, nodesatque dies verlatifumas.His fi quoties vno tantum die mœnia vrbis pulfata fucrintliberet enumcrare.incredibileforfanvi-derctur. Sediccirco vrbemtamdiu Deusinco-lumen effe voluit, vtpopulum ad frugé bonam rcuocarct. Nam quandiu obfefsi fuimus, pauci ex noftris cccidere:fuitque vrbs non fanè mag' na neque ita munita, contra omnes hoftium vires 5cmachinas,inuiéla.Tandem vcró cùin cxi-Aimaremus hoftes ('vt Cælar ipfc atque alij Im-perij principes impcrarant) abire, atque omnia eflcpacata,cccetibi repente, nee fine doloin vr* bcmirrucrunt,eamqueprius tumultuosê diré-ptam incenderunt.Hoegrauifsitnum vulnusin vifccribus fuisaccepit Germania alioqui felix,’ inteftinis principuin diflenfionibus.In hac tanta trepidatione, amp;nbsp;panicopauorc.cùm maritus meus amp;nbsp;ego iamiam in templum tanquam in Afylü nos reciperecogitaremus, miles quidam nobis ignotus occurrit,monetque ilico extra vr bem profugiamus: alioqui futurum,vtijfdcmci neribus cü incenfa vrbc fepeliamur. Et quidem fiin templo fuiflemus, vel fumus nos, vtalios qui có confugcrant,cxtinxiirct.Paruimus igitur monenti qudquisillefuit: quod dum facimus, i in milites incurrimus,qui nosdifpoliant: à qui i bus etiam vir meus bis capitur : quod mihi om-niuin grauifsimé accidit, qui fi diutius détentus fuiffet,

LIBER I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

fuifTetjÄ: faam opern Deus diftuliffet (ciro cniin • Deuscummihipetenricondonauit) mihidolo [ risacerbitatceratomnino moriddum. Aliarum j omnium return iaftutam(nihil enim mihi prêter fubucülam, quo corpus tegerem reliétü fue-rat)facilé fercbain: chafifsimi cóiugis ferre nul-lo inodo poteram.Sed Deus illc pater meos ge-; mitusaudiuit: nequcfolùmtunc verumetiam podeà. Eo nanqueduccad Comités quofdam (vthodievocant) dcueniinus, oppidorumar-arciumqüe dominos, à quibus honorificê acce-pti fuimus, vefte amp;nbsp;alijs rebus necedarijs dona-li.Inter quos eft vnus, cuius vxorclanfsimi inter Germanos Ducis eftfilia,qui Palatini appei-lantur.Hxc me mifcrè affedam, tanta charitate pietatequeaccepir,vt amp;nbsp;ipfamet tnihi decumbé-tifuis manibus miniftraret. Quin amp;nbsp;pallam e-gregiam donauit, plus quàm mille federtium tiummüm sedimatam. Alius ciufdem nobilita-tisvir,antea nobis ne nomine quidem notus, dum in via edemus,nobis argent! nuiTierum no contemnendum fubfidio mittebat. Herum bc-nignitatein tantis difficultatibus fublewati fu-mus,donee Heidelbergam.vbi nóc agimus,ma-ritus meus ab illudrifsimo principe Palatino,“ Impcrij Septemuiro accitused, ad medicinam publicè docendam :cdenimvna inter German nix Academias non podrema : quanquam had éalamifofa acturbulenta tempedafé, magis ir-

178 EP Ï s T. OLYMP.

ma quÀin liters qusrantur. Epifeopi magnu« habentexcrcituin.alij non ininorcm. Itaqueo mniavaftant,rapiunt,inccndut-In Anglia quo que pij Vehementer affliguntur. Audio Bernar-dinu Ocellu Sencnfem.virii fincerè ChriftianS ex Anglia Geneuam profugifle. Adeo vbiqjfegt; rcndacruxeltci.qui velitefTe Chriftianus.Equi don fiepati male amp;cum Chriftoi, quàmtotuin erbem terrs fine Chrifto pofsidere. Nee so am* plius eupio,criam fi non firn nefeia, qusadhu« perpefsi fumus, non fore poftrema. alia prste-rea multafivixerimus, nobis perpetiéda reftit: ac ne nunc quidem expertes malorum fumuslt; Vnumoro.mihi Deusfidem amp;nbsp;conftantiam in finem vfque largiatur:quod amp;eum fafturunl cfleconfidoipromifiteniin fe meas preces quo* ties eumorauero,audituram . Ego autem afsi* duô corainco meam animaefifundo ; ncc idfru-ftra.fentio enim me fic roborari Scobfirmari.vt eius aduerfarijs, quorû plenafunt omnia,nc latum quidem pilum in caufa religionis cefferimi fed nee cum Epicureis, qui Euangelij fanftifsi-mum nomen fuis cupiditatibus practexunt, vHa in re confentio.Iraqi vides,cara foror,hoftes nuf quam abeffe, mundum, Satanam amp;nbsp;carnem, vt eosconfecracis nominibusappellem.Vcrùme-nim multópr«ftat in hac breuifsima vita cui» Dei Ecclefia malis affici,quam fempiternis hof' roribus cum aduerfarijs adiudicari,vbi in ster*

nam

LIBER IL 1^9

Mam claudutur lumina nodem. Quare te ctiairt «que etiamoro.mca foror.tuxfalutisrationetn habcas:plusq;euin qui vnovcrbo omnia créa-öit.quitcgenuit.qui feruauit,totque beneficij* cumuîauit,mctuas,quàm terræ quidam inuti-üa pondera, quàm buius mundi fpeciem, quan-tuniuis minitantcm,autetia arridentcin amp;nbsp;blan diêtem. Na quæ cernis omnia, quid funt quànt tenuis quidam vapor, aut fumus cuanefcés, aut ftipulafœnumueignimox abfumenda^ Q^od fi te infirmam fentis in hac quæ in cœium ducit via,infirmitatem cxcufes caue.nam nlorbi excu fatio,morbuin auger,eftquc Deo ingrata. Hanc obrem Dauid orat Pfalmo cxlj, ne Deus cófi-natanimuinfuumdefleélere,vt peccatis fuis ali quam prætexatexcufationé.Quid igiturî* Mor-bum tuum Domino,veto medico confitere: eu rogatibi medicinam adbibeat, vires adiungat* perficiatque vtcum magisquàm homines amp;nbsp;a-mesamp;metuas. Nam idcircototies in Pfajmis noftræfortitudinis Deus appellator, quod no» roboret,fortesqi faciat,modó nosagnofcamus* amp;:abco petamus.Vulrenimcontinenter orari* vtexoretunCertum habe illum tuas preces au-dire,amp;veile quodpetis,8cfupra quam petis ef-ficere,vceft largas amp;nbsp;benignus ergaomnes^ qui ipfum ex animo quaerunt. Videautem meaio-ror,nc fpreta Euangelij voce dicas.Si quidem va nacxdelcdis arque ad falutcm defignatis erd«

i8o E P I S T. OLYMP.

perirenon potero. Hocnamqueefiet Deum teß tare,qui per Euangclij obedientii amp;nbsp;preces qua fi medijs,nos vult faluté adipifei. Etfi enim cer-ta cfteleftio,rataquedefignatorumfalus,quaiil quiChrifti funr,in intcriore bominefentiunt, tarnenca noneft abfque Chriftö, atqueijs qu« Cliriftianam profefsionem exorhant.Eides, in* quit Paulus, ex auditu .-auditus autem per Dei fermoncm.Idem quoque in Epiftolaad Galat fcribit,amp; in Aftis Apollolorum re ipfa oftehdi-tur,eos Spiritu fanfto donaros elTe.qui Euang* lij vocem aufcultalTent. lilud etiam he vnquaW tibi excidat,quod Sc Paulus Sc lacobusait: Eam CbriftoDominoprobari fidem,non quæ ocio* fa Sc ignaua fit,fed qua; per cbaritateih fit afluo-fa Sc viua.Quód ficopiam audiendi non babes, nulla dies tarnen abeat fine facraruni literaruW Icélione Sc precatione,vt Deus mentem tuam il luftretadca intelligendaSc bauriendi, qh® id bene beatequeviuendum condUcanr.Sin etiam #b Herætuæofficijs parum temporis fupereft, mane aliquanto temporius cubitu fuigeivefjte-ri feriuscubitum ito: atqueita claufo cubitulo tuo,quæ tux falutis funt perage. lubet cnim DO minus antcomnia regnum Sc luftitiacius quae-ramus. His peraftis, Dominæ operam dato co animo Sc fidc,ea reuerchtia eoque bonore, qu® Cbriftianam atque ingenuam pucllam deceant. Her® tuse Lauiniæ dicito,vt Sc ipfa fuarum egri tudinum

LIBERI!. ~ i8t

tudinum âc angorum ^Chriftiana philofophia leuainen pctar,requicmquc curarum, Breui in portum optatum recipiemur. Tempus æquê in »duerfis rebus atque in fèeündis volat. Quod fi longius vide^^tur quod patitur, ac durius, cogi-tet fe cum Chrifti ciuibus,iinó cumChrifto ipfo pati.Nain Sc Exc darifsima fœmina.cuius fupri mentionem feci,fuam eainquc haud leuem cru-cem portât. Sc elb nihilominus regali generepro gnata:è quo Sc Cæfares aliquot extiterunt. ipf* tarnen hac quæ ei obtigit, huiniliori forte contenta eft. Hxc eadéin xix.annis vnam vixdiein ab Kgritudine immune egit, Quin Sc nunc iam complures dies adeó periculosè dccumbit, vt dcciusvitavehementerambigatur. Eft autem inulierin primisreligiofa:feinper deDeo,deq; futura vita loquitur magno cum defiderio Sc ar-dore. Sæpenumerobæccum maritoin vitæ Sc fortunarum omnium difcrimen vocati funt. O meaforor.cum MofePfal.xc.prccarc, Doceme Domine ad hunc modum numerate 8e cogitare dies meos, Sc illorum paucitatem femper ante oculos habere, vt hac inani vita contempta, me I totam fapientiæ,8c contcmplationi rcrum æter-narum dedicem.Dominudum inneniuir quæ-rito:cum continenter orato:cum cibum fumis, gratias agito: eius amori te totam tradito: viain improborum ne imitator; te puracaftamq; fer-«ato.vt tandem vidrix palmam comprehédas.

M J

I«X EPI ST. OLYMP.

Matronisiftis ac puellisquK recum funt, me* nomine plurimam falutcm dicito. Ad Cherubim nam ipfaliterasdabo.Tu veroad meepiftolani benelógam de omnibus rebus tuis fcribito. La-uiniædominæ tuç^quam honoris caufa noroi-no)mihi carifsimç literas fommopere defideroi cuius fuauitas amp;pietas, nunquam niihicxant-mo effluit.Ad earn aliquot libellosacpræfertiin Cælij noftri mifi: num cos acceperit, num grati fint,fcire auco.Maritus amp;nbsp;Aemilius frater te eX-orculantur,amp; falurint. Vale amp;nbsp;vince, Viftoria fororfuauifsima. Heidelbergs vij.Idus Augufti

ANDREAS GRVNTHLE-rus,Andreæ Campano

5. P, P.

E pueris illis tuis ex forore tu» nepotibus, quac ad me fçripfifti. legi; fuerantq; eadem nuper indi çaeamihiàLicétiato Melchior?, qui fi rcuerti ad vos potuiflet, ni

hil hifee meis literis iam fuilTetopus. Ego enim illi oftcnderam,ita vt res eft.me amp;nbsp;hominum amp;nbsp;locorum ignarumhîccirçiidcoq; non poflefci-re.vbinam aut penes quê illis quamoptimé pof-(itprofpici-Deindcego quoqueepdçm naufra-gin eieSnSjVix mehaftenus colügo ; itayt entp domi abundé fit quod again, ahoruni négocia aefi

L I B E R 11. i8î

neccurein.neccurare ociulTi mihifit. Att»mcn ob patriam communein noftram, feu potins ob patrizcóiuunis cinercs.mirificè cupio illis pro-fpeftuin efle.nccdefillâ quærerc,donee aliquid inuencro certi quod de hacre tibi fignifieem: vt finon omnibus,faltemvni,vniusq; ftudijs inte rimpofsitconfuli.Quodfi mihidc profeéluil-lius conftaret, qui intercoseft natu maximus, fortalfe etiâ nunc poflem aliquid certi ad te feri-bere.nâ filiadenus promouifilfet, vt leftiones publicas cum vtilitate audire poflct, reciperem eum ad me, vtcum Aemilio mco,qui cil vxoris meæ fratcr,pucr annos natus duodeci rn.feboias publicas inuiferet.Non poflem tarnen illud fa-cere ante Iduslanuarij. Duos enim habeoapud me iair. alios pueros.qui ex Suinphordoprofu-gi hue ad me commigrarunt,quos iam quartum hune menfem gratis alo, profeftô fumma cum difficultatc. Nihilcnim prorfus haheo,præter fpem,quainefuftento.nâ illuftrifs.princcps ho norifico flipendio ante biennium me inuitauc-rat:cuictiam ex Vniuerficatcadditum eft non paruin aliquid,fed haétenus nihil dum folutum «ft.fnam tempus folutionis nonduinflat) quic quid autem pecuniæ mccuin hue attulcrain,par tim fub ruinis conferuatum;partim donatum à quibufdam heroibus,idomnc in libras, vetoes, lcftulôs,cæteramque fupellcdilein expenfum eft.ita planà vt nenumulus quidem reliquus fit.

M 4

184 EPIST. OLYMP.

Habeo tarnen adhuc aliquot torques aureosJe annulos:fçd hos egolibcnteraut venderem.aut quod inalim, pignori darem aheui pro medio-crifumma peçuniæ. At hic nemo eft, quiabfq; vfura,autctiain fanore pecuniain credatjnhac igitur re tu quoque vidcas quid mihi pofsis con fulerç. Si quis eßet apud vos qui viginti aureos florenos mutuum dare mihi poftet,mitterem ad ilium torquem vnum aureum pignori,amp; diein folutionis eidicerem. PolTem fortafFeidem hïc efficere,fed nolim vulgi elFe fabula:itaque tu vide quçfo,S: maquamprimum cartiorem facito. De puero quoque ego videbo.De Idibus autein lanuarij quad dixi,caufaçft,quod alter illoruin qui nunc apud me funt,eo tempore difcedet. Bene vale,amp; mei fis memor.itidem vt ego tui. HcideJbcrgæ,nono Calcnd. lanuar,

CHILI AN VS SYNAPIVS D.

Andres Grunthlcro

S. P. D.

Ä^ t^''.^'^ T SI de rebus meis quscunque ji^T^, voies percómodê exhifcecogna-^*^ mcis,popularibus tuis intelli-gere pofsis, volui tarnen ociu na-ctusocreatus(nâVuormaciâ lain iâprotecturusfuin,)velbreuttcrad te feribere. Egoamp;vxorDeo gratia valcmus.Amphydioncs noftn

LIB E R I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8^

ppftri Dicafterium totû iampridem Eflingatn tranftulcrunt.Eô fcrè omnes profedi funt, pro-pt^rpeftem fie fans graffantem ; qualis enatn de vobisrumorapud nos fparfus fuit. D.Sina-pius frater meus nunc agit in Thennis Vuisba-denfibus prop^Maguntiam.ibi nuper eum in-üifi.Eft autem valetudinc plané dubia amp;nbsp;imbe-tilli, atque de fucceflu Thermarû follicitus,quç quidemeum ego pertriduum adeflem,nihil vel paruin profucrût. Si quidliteraruni in patriam dare voles, habcs per quoscommodè perferi-tur. Rogo verô fi quid forfain ad te allatuin Rient literarum ad me pertinentium,id per Rheda num qui meas ædcs nouit,tranfinittas.Nam ni-fi mutem aniinum,omnino hic hyemare confti-tui.Tu cum Olympia leélifsimaatque doftifsi-tnaconiuge tua,quam familiariter ex me faluta-bis, felicifsimè valcbis. Spiræ prçproperè,fe-ptiino Calend. Oélobr.

OLYMPIA FVLV. MORATA Cælio Secundo Curioni, S. P. D.

Vam molli fintanimo qui veraami citia,hoceR, Chridiana,inter fc con glutinati funt,hinc mi Cæli,tanquâ __pater fuauifsime conijcias, quod e-goiccc.s tuis literislacriinasabftin re non po.

M $

gt;555 E PI S T. OLYMP,

lui. Nam cùmtc tanquam ab orco reuocatui« «(Te audircm, gaudio profedó lacrimabam. Oro autcin Deum vt te meatur, vti çcçlefiæ fuse com modis amp;nbsp;vtilitati inferuirediuqueas. De moP bo filiæ tuæ valde dolco: fed quia,vt fcribis.fpcl eft earn pofTe confanefeere, dolorem Icniemus, De me vcrô,mi Cæli,fcias omnem longioris vi-læ fpem ademptam cfTe.Nam quodad médicamenta attinct, quibusvfa fum plurimis, nihil eft quod opem ferat.Indic$ iam,imó in boras fer mènihil aliud noftri expeftant, quàinvehinç migrem. ßc fané ego nefeio an iftæ fint vltiinæ literæ futur», quas à me accipics. Corpus om-nino amp;nbsp;viresfunt amiffæ : nullum habco cibo, rum guftum: catarrhus dies ac nodes me fiiffo-care conatur. Febris vehemens amp;nbsp;afsidua:dolo-res pertotum corpus qui me fomno priuant. I-taque nihil reftat nifi vt animam efflem.Adhuç adelt fpiritus in artubus incmor omnium meo-rumamicorû amp;:bcneficiorû acceptorum. Quî, retibi pro tuis libellis amp;nbsp;bonis illis yiris^qui me tôt pulcberrimis muneribuç affecerunt, ingen-tes ago gravas, cupiebam referre,fi fata tuliflent. Ego omuino breui me deceffuram opinor ; tibi Ecclefiam commendo: vt quidquid agas, id eX vfu eius fit. Valc optime Cæli,amp; fi de obitu meo tibi renunciatum fucrit, ne doleas.nam ego feio tunedemum me vidur-m, cupioquciamdifTol ui, Stefle cum Chnllo. Defratrequod quæris proficit

LIBER IL 187 proficitîs quidem, fed it*,vtm»giscalcaribus, quàinfræno egeat. Hcidclbcrgadcfcrtavidetur turn exfugaplurimorijm propter pcftilentiam, tumexobitu quoque multorum. S. P. tibiad* fcribitmaritus meus.Salutafamiliam tuam no-ftro nomine.Cannina quæ potui in inetnoriatn redigere pod ruinam Suinfordenfemad te,vt poftulas,initto:aliamcafcriptapcrierunt.Qu.ç-fo vt meus Ariftarchus cfTe velis, çaque limare, Itcrum vale, Heidelbergae.

ANDREAS GRVNTHLE-rus Cxlio S.Curioni fuo,

S. P. D.

Ide.te qusefo.omatifsimemi C« li, quàmmodis omnibus Deus me affligat, cui poitdeletam pa-triam, erepta bona, extinftos a-micos amp;nbsp;propinquos fermé 0-etiam carifsimam vxorem ab flu-

lit: quafola adliucfuperftite.vidcbar omnia lt;« tcrapofle moderate ferre. Atvcrôliæcmccala-mitas maxima, tanquam detumanus quidem fluAusalijs fuperueniens pianéoppnmit, nee quomodo dolorem meumlcnircpofsim ,inue-nio. Dccefsit illa quidem magna turn auiduaic atque,vt sta dicam.quaß alacritatc quad a in mu-riendi, cumpcifuafuKihabctctlcex diuiurais

x88 EPIST. OLYMP.

cruciatibus.ex mi fcriim aque hac vita,ad perpe^ tuamfelicitatemhinc cuocari. Verumenitmie-róilla dulcifsimae iucundifsimxqucfimul aft# vkæ recordatio , ncfcio quomodo confolatio-oem n«ll^ admittit. Vixit illa quidcm mccuin non totnm quinquennium, cæterùm nequc a-nimum magis fmcerum amp;nbsp;candidum , ncque mores probiores fancliorefque vidivnquam. Nam de fingulari turn pictatc,tum eruditions quidetiam dicamC* Non puto opusefTc vtcain tibilaudem,vel quod iamantè tu illam pernofti« vcI necgovidearmeaveile extollerc. Quapro-pterhoctotum in vos transféra viras doftifsi-mosamp; humanifsimosmecdubito fore vcftri gre gis aliquos.qui funus illius autcanpine. aut ora tianeornandumene cxiftimabunt.Addamego Eis quoque meas lacrimas.cùm præ dolore po-tero. Eltenim doloris genus quQddam,qualc mcum.hoc cft fummum,in quo ne lacrimæ qui-deii)profundi pofTunt.quód fcilicct animus ma ximarumrermncalamicate jampridem laflus amp;nbsp;confeélus,vbiquid,prxtercaaccefsit plus accr-bitatis,tum etiam ftupet. Itaque nunc quidcm nihil polTim. Interim verÓ (quoniam hoc te arbiträr cupere) quomodo illavitam finicrit, amp;fi herculê vix pofrum.dicain tarnen paucis. lami-gitur fermé moriens.ciïmé fomnopauló antè cxpcrreólaefTct.vifaeftmihi nefcioqua dulcedi ne laeta^clanculum ridcre. Accefsi propius,8e

L I B E R I I. ïSîgt; i^uidnatn tamfuauiterridcretinterrogaui. Vi. dcbain,inquit ilia, modo inquiété locum quen-darn pulcherrimaclarifsimaquc luce refertum: Cumqj pluraprçimbecillitateproloqui non pof fct:Age,inquâego,bonoefto animo mca vxor: in ilia pulcherrima lucc tu habitabis.Subridens iterutn annuit capite,amp; paulô poft,tota,inquit, fum læta.-nec plura deinceps locutacft, nid cùin iam oculorum acies hcbefccret.Vos quidem,ia quit,vixampliusagnofco, omniaautem cætera mihi videntur plena efle pulcherrimis Horibus. Èthæc quidem poftremafuit iliius oratio. Non multoenim pou, quafi dulci quodam fomno opprefla.efflauit animàm : cùm iam per dies aliquot magria alTeueratione fæpius affirmaiïet, fe nihil aliud magis cupere, quàin dißblui 5c efle cum Chriftozeuius in femaximabcncficia,quo-ties per vim morbi licebat, nunquam ceiTabat prædicàre.qüôd earn verbi fui cognitiOne illu-ftraflct,quöd animum eins ab omnibus mundi huius volüptatibus alienaflet.quód defidcrium vitÉ illius æternæ in ipfa accendiffetznec fe du-bitabat in omni fermone appellate Filiam Dei. Nihil autem potuit minus ferre,quim fi quis có folandicius gratia diceretfore,vt ex hoc morbo cönualefceret.Dicebatcnim.Deum breuequod damvitæ curriculum circuinfcripfiffe fibi,fed valdc laboriofum 5eplcnuin aerumnis :itaque non cupere fe iam à cake ad carceres rcuerti.In-

19» E PIS T. 0 L Y M P.

terrogata fuit codem tempore â quodâ viro bogt; fio,an efTet in animo eius fcrupulus aliquis, qui cam maléhabcrct. AtilIatotis, inquit, ante hac feptem annis nunquâceflauit diabolus omnib^ modis conari, vt me de fide vera detruderet: Hune vero aefi omnia fua tela amififier, nufqui apparet.Necego in animo meoquidquam aliud fentio.quim lummam tTanquillitatô.amp;paccm Chrifti Sed longuin clTet.fi veilem enumerare quaecumque ilia magnacum idmirationc no-ftra,qui illam audiuimus, fanfté, piè.côftanter, fortifsimoque animo dixit.Mortua eft feptimo Calend.Noucmbr. hora quarta pomeridiana, cum nondumnata efletannos xxix. Acceperat à te litcras proximo hoe mcrcatu Francofordic-fe,quibus amp;nbsp;fi grauilsimé turn afflidabatur,voluit tarnen refpondcre, fuaquemanu fcriptuin rcfponfuin ad te mittere. Scd cum poftea quidam muta(ret,nequepo(ret propter dcbilitatem cadem refcriberc,mihi dedit id negotij. Mitto i-gitur tibi,vtvidebis,trill:ifsiini huiuscafus prç-fagas litcras,vnàcumPfalmis aliquot,quosiiU Græcos fecit,amp; Epigrammatis quibufdam pau cis.At litcras cum fcripfiflet,admonui illam de clarifs. illo Bonifacio Amerbachio : ipfaveró» tu,inquit,noflimeadillum femel fenpiiife per Heroldum.ncquchaélenus refponfum accepifquot; fe.£tnuncquidcmquod feribam nihil habcoi amp;nbsp;fihabcrem,non polfem.Tuigiturcum ad Cç liui*

LIBER It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191

lium noftram fcribes, iubebis ilium quoquc no mine meo pluriinuin faluere. Fratrem cius a-pud me retineo,amp; vercor tarnen ne paruin pro-ficiat,eo quod nee ego fempcr pofTuin cum ilfo clTe.necbabeatipfealios quibus çmulctunfunt enim apud nos iain defert« fcbol*. Si exiftima fes pone euin coinmodius apud vos elÏe, ego Fané illi,quod in meelt,non dcelTem.amp;nimis cu-pcrein illum fororis laudem æmulari, à qua fola baétenus fuit inftitutus. Sed debac rccófiliuin luum expecto Hoe veró nunc me folicitar,quo-modotfillehocnuncium adfocrum deferam. Scio optimam 5e alioqui etiarn affliétam mulic-tein.vehemcntcrperturbatäin fore. Itaqucmibî percommodum videretur,{i tu,quæ tua eft pie-tas amp;nbsp;cloquentia,prius ad earn dans literis.hifc« meis aditum quendam parares, animumque ii-lius ad hos infelices rumores ante quafi prçmu. nircs.Inuitus quidem tc oncro,fed quid faciam ƒ Nec ego quid fieri debeat video, nee altcrius ripera poffuin vti.Si quid vnquain tua caufavicif-fim potcro.faciaincerté (nihil dica inagnificè) perlibenter,amp;amicé.Librostuos nondum Icgi, Vt nee aliud quiequam pr^terca,toto illo tempo re quo vxorein charifsimam vidi tam gr^uiter dccumberc.Cx-tcnimquamprimumiicebit ali-quid pofTc facere,Icgam diligenter illos, priefertim qui funt de regno Dei,quod inde fpcro ali-quod huic morbo mco remedium. Interim tu

192 EPIST. OLYMP.

mi Cæli cum vxorecharifsiina, dulcifsimisquê liberis felicius quàm ego, vale. Heidel bcrgse.de-cimo Calendas Dcceinbris 1555.

CÆLIVS S. CV RIO AN-dreæ Gfunthlero medico

S. P. D.

Vantum mœroremmibî artulc-rintliterætux,nihil eftquodex-pcftcsvtvllis verbis à meexplU carivllomodo pofsir. De morte enim cius mihi renuciafti, quam cum propter optiini arque doclifsimi paths c-ius incmoriam.vnicè amabam .• turn propter e-ius fingularem crga Deum pietatern, fummani-quecruditionem religiose colcbam. Et quaint quam feio quantopere illam amares, imô vel mortuam amore profêquaris.amp;quammifcrèil-Jius difcclTum ex hac vita tulcris, tarnen velim étiam te hoe miki concedere,vt in ainoris ratio-ncdiuerfanon admodumtefim inferior. Tuvt

coniugem charifsimam tuam Olympiam defies,ego vtfiliam:non natura,fed quod nobilius eft,pietatcamp;:charitatc dcploro. Sed quoniam iantaanimialacritate,atque in Deum fidc. iHa» quanta fcribis,exccfsit è vita, noftro incommó-do dctrimcnto’qtie,fi eft ita nccclTe.dolcamusdl-lius

LIB E R 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4r

lîùsverô felicitatem, bencuoletia potius quàiri fticerorcprofequaraur: vt quoticfcunqi eius di-tiinasvirtutesrecolimùs,iliapotiusquàm nof-nictipfosdiligcrc videamur. Nam fidolemus quódeaiamfruinonliccat,nóftrumeft id ma-lumjquod modicè ferâmus, ne ad domefticam Vtilitatcmomniareferre videamur. Sin laquant illi ipfi acerbitatis aliquid accident,angimur; (mitto quod prêter nollram profefsionem faci-cimus, qui feiamus RuIli iam pœnæ obnoxios tffe.qui vt i]la,cuin Chrifti fide alacritateque etC bac vita difcedunt)fummamcertè eius felicitatem non fatis grata animo interpretamur. Nullam ego hac inedicinam ad leniendum mei #-nimi dolorem aptiorem inueni,qua etiam te vi-rum iftafapientia vfum efle non dubito. Ad fo-, crum tuam,vt voluifti, fcripfi, eamq; qua potui* turn ratione fum confolatus' quàm reéfè, vide-ris tu:nam cam epiftolam ad te mitto,póft à me ek noltro Italico fermone in Latinu conuerfam,’ Vtedi pofTet.Statui enim Olympiæ noftrse qü^ funtapud memonumenta quamprimum edere Vnàamp;dodorum virorum dccajudifiaamp; lau# dcs;amp; iam cdidifTem.nifi noliri Typograpbi ó-ithiaiam habuiflcntoccupata.Scrlpfi ctiàm ip-fe,non epitaphium quidem, fed apotbcofim c-iuspaucisverficulis,amp;adiungam cius epiftolis' «Tieas.tuamqucdc cius morte adme, qüs loco’ vitenuis efle potcrunt,tcllimlt;jnijque autoritei’

194 EP IST. OLYMP.

tem habere.Te »utcin oratum velim.vt qnæenH’ que eius feriptiones poterùnt.vel apud tc,vcl a-pud alios inucniri,cas ad me celemirre tranfinir ias,7tadiungi reliquis pofsiot. De Æinilio v-xoristuçfratre.quodfcripfiftr.cogitaui. Veftrâ fchokm a«t iam renouatam eTe.aut breui reno-vandam arque in (tau rand am puto ,præfer(iin cùm nouum Principem iam habeatis erga lite. ra5,amp; reügionem præclarè propenfum. Quod nifi eflet,aut breuifore fperarein.hortarcr, imè rogaré te,vt eum ad nos mitteres: cui certè pro inea virili nunquarn elTcm dcfuturus.Tuigitur ad mcquampriinùinomniapcrfcribes, âc quid fperandum fit vobis, inibi fignificabis. amp;nbsp;quod proximis literis ad me aufus fcribere de Olympia non videris.perfcribe.nain fatis tutô amp;nbsp;fidc-îiterad nostuæliteræperferuntur.Nefcio quan do fiinul futuri fiinus,quod ta men maximè op-tarem.Vidererenim tevidens.non tefolùm.fed Olympiam quoqueiplam videre. Vale. Ba-filcæ,ldus Martij. M. D. LVI. Sa-lutat te vxor mea,amp; Fuluio-

Kun Aeinilium«

GAE-’-

«

tlBÊR II.

C^ÆLIVS SECVNDVS CV-rio,Lucretiæ Moratæ, S. P. D.

TSi nonfæpcadtefcnpfi Lù-| cretia forons loco mihi carilsi-i ma, id tarnen nulla tuæ ergame i humanitatis obliuione faélum cft,fed temporum iniquitate. Te neo énim memoria,teneo quàm officiofaerga me,in meis temporib. fueris, tuin quurtviuo adhuc Fuluio tuo, domi veïlrse ef-fem.Equidempro noftranecefsitudinè,femper «bfensamp; res veftras fecundas magna cumani-mi mei Ixtitia audiui,S: aduerfas non fine graul’ dolore âccepi.ltaqs poft acceptum deFuluij mihi coniunélifsimi obitu mœrorem,vbi deO-lyinpiïE cum Andréa Grunthlero iuuene erudi-tifsimo Sc medico nuptijsacccpif!'em,fummarn cepi voluptatem:quód viderem leélifsimam at-quedoÓifsimam puellam in fuum comparem diuinó nu mine incidiffe. Poft aücem cum à fuo’ inarito in Gcnnaniain duceretur, fubito abc* literis admonitus, quæ mihi cum Fuluio pâtre finftifs'imè intcrcelTèrat, amicitiain eolere non deftitimas amicitias ncque veras, ncquefirmas r4tus,qu3e*dbxrcdcsnon trnnfmcnt,æicrnæqi non effent. Itaque deincepsambo incaperfeue riuimus.duinillaad nic tanquaw ad parement’

N a

196 EPI ST. OLYMP.

fuum, ego ad illam tanquam ad filiam carifst inam fcribimus : id quod liters vitro citroque miffs teftantur.Incidit intcrea Suinphordia: vf bis nobilifsimscafus, quo audito, metuens ne Cmul cum maritipatria ambo,nccnó amp;nbsp;vnà Ae-milius Hiius tuus concidiffent,incredibi)em ani mocepi dolorem. Nam ctfiquoque mortis généré quis intcrcat,mors femper fit mors,aniinu» tarnen ab ea morte abborret, quæ naturalem fa-talemquc viuendi curfum abfoluerenon finit* fed externaaliqua adhibita vi,violenter abruih-pirïvno excepte,fi qüando fanélifsims rcligfo-nisicveritatiscaufa mortem oppetere contin-gat:quod genus mortis ego fortunatifsimum ia dico.Hac excepta,fi cui inter fuos placidé quieteq; ex had vita migra re contigerit,bai.cegó pr« illa violenta,mortem non puto, fed fuauemdi-fceffum amp;tutifsimam profeclionem. Exiftima-re quidem facile poffum,quiim Olympia tua V-nà cum paruulo fratre amp;nbsp;marito à te diftedetet, vt tam longum amp;difficile iter conliceret,amp; qua-fiabstediuulfain remotifsimas terras abduce-retur, tibieam profeefioné inftar mortis fuiffe! dum cogitares te fortafsis nunquam cam in haC vitiefTe vifurain:quippe tam longé à tao confpe ftuabeire,haudmultofscusacfie-x Hac vitasx-cefsifret,cxiliimarc potuidi. Poft deinde accepte de tui generi patris crudeli , amp;nbsp;miferabih. ruina,quin cos tanquam mortuos luxeris,null® modo

LIBER I L

«57

tnodo dubito. Quamobrem fatis intelJigerc pof fuin,fi quem ipfommexhac vitamiferijs amp;ca. lamitatibus plena, ad meliorcm illam cuocari contingcret,tc illistotamp; t|tis, quosiameorum caufa fufeepifti, non multó maiorem fenfuram fijifle dolorem.Nam vt verum fateamur,Lucretia foror.quid eftin bacmundicolluuione ftabi Icamp;firmuiB^aut quod animo Cbriftiano ma-gnoperc expetendum ene videaturC’Mc qui dem nihil iftamouent, neillaquidem quæ maximê omnes ferè admirantur,opes,dignitates,iucun-ditates: quinpotiushinc migra re auto, vtcum mcodominoIcfuChriftovero fofpitatore cfTe, in illa ætcrna,ac beata vita pofsim.Ac tibi confir mo planê,tale femper finifle Qlympiæ defideriu tux,vt ego ab ca fxpenumcroaccepi:quodctiï eius mariti literaead me feriptæ tcllantur. Tan-dem igitur Deus eius annpit votis:eamque non é tuo quidem, ex quo iamdudum quafi matu-rus fruftus exfua arbore decerpta fuerat,fed è có plexu carifsimi coniugis,corporisq; vinculis,in cœlum placidé tranftulit.ad ea fruenda bona quæ verè bona funt,quæque illa femper amp;nbsp;fpe-rauit,amp;futnmopcrcconcupiuit. Equidem fa-teor,finosipll tantum rcfpicimus,cius defide-po grauiter angendum ede: fed fi eius commo» da amp;nbsp;fclicitatcm,deinde etiam huius vits mife-rias, ellquo nofipfi confolemur ciqucgratula-

,98 E PI S T. OLYMP.

piur.Nam fuis tantum incommodis vfqueadcQ grauiter angi,non amict»m,fcd fcipfum amanti* eft. Quid,quód fi pauló altius rem cxpendero yelimus, nemortuaquidé cft Olympia noftra, fedviuit cum Chrifto bcata amp;immortalis, ac poft tot æ rum nas amp;nbsp;labores in dulcem atque optatam quietcm rcccpta cft.Viuit,viuit inqui, Olympia tua,Lucretia,etiam in hoc mundo, vi uetque dum crunt homines in mundo, in viu* immortalique fuorum opermn, diuinorumque monumçntorum,atquc omnium cxcellentifsi-morumingeniorum memoria.Neeveró hçcta-tùm vita ducenda eft,qua: corpore amp;nbsp;fpiritu có' tirtetupfed illa multó pagis quæ vigebit memo na fcculorum omnium, quam pofteritas alct, quam ipfa stern itas femperintuebitur.Q^æcû ita fint, debes amp;nbsp;tu Lucretia ifta prudcntia, ifta fidc,S£pictateprædita,tuam voluntaté Deivo-Juntati fubmittere:naturæ, quæ nos omnes ali-qua ex parts mortales gencrauit, ius fuum con-«derc:acdeniquciuftofandoquc defidcrio fi-Jiætuæ Olympiæ idtribuere,perquam tu cuin omnibus tuis, imo Italia noftraomnis femper magismagisquccoinmendabitur.Eiusenimin geniuin.eruditionem, pietatem, fidem, pudicb ' nam,omnium mortalium famaeelebrabit.Hæc j cogita, atque identidem apud tc reputa, fic fiet Yt dolori pudum imponas : neq; plus lacritna-

ruin

L IB E R II. 19^

,rvim filiæ dabis, quàm pia amp;nbsp;religiofa bureani-.ïa$ pofcerevideatur. Vale. Bafdex.Caltndaï lanuarij. 1556.

ANDREAS GRVNTHLERVS

D. Andre? CampanoLudimagiftro,

S. P. D.

Ïg''’^’'*f®os q«os mififti, acce-pi.;lcéïosabs te anteà fuiflê co-gnoui:nam nninerus ad amuf-^'^ quadrabat.fic vt finguli vicegt; ”’® fingulis grofsis conftarent. Superelt nunc vt de folutione conueniat. Scito igiturad xxü j diem Febr.lx.aureos mibideltk pédio meo deberi,ex quib.cum priinu numera-tifuerint.viginliadte mittétur.Gc quidé vtnon modófidum, fed gratum edam deWtorem ine fuiffe intclligas. De puero quod ex re dlius fore putabisjd facies.Mea opera,fi qua in re indiges, vutoraudafter. Vxormea nucUain quandatn babere apud fecuperet decein autduodeenj ari-nos natam:quæ leuiufcula quidam negutia demi nonnunquâ curaref.amp;egredientein ad tern-plum interdum fcquci etur. Tu fi quid m hac re potes confulerc,rogatnusjt't facias. Cupinus te femel pr?frntemalloqui.Itaquectun oci«m ad-quando nadus fueris,aduola.Salurat tecum o-

gt;oo E P I S T. OLYMP.

omnibas tuis vxor mea. Bene vale. Hcidelbe^ ^æ Nonis lan. Anno Domini (qui Felix fauftus* que fit omnibus vobis.) M. D. LV.

ANDREAS GRVNTHLERVS Andres Campano Ludimagiftro.

S ' P. D.

; Irans fortafle, amicifsime An-5 drea,quód quafi oblitus mei fi-wic mulamp;tui tanto iam tempore à fcribendo ceflb;fed tanta fiiit oC-cupationum mcaruin mulritu-do,proptergrauifsimu amp;nbsp;diutumû ilium mor« bum vxoris mes, quo cum tu feis illam confli-Aatam efTc.vt prorfus aliæ rei vacate non licue-pt.Obijtxxvj.dieOdobr.horaquarta pomeri- j diana,nundiinataannosxxviij. Nueveropoft quam illiquidem bene ell (viuitcnim,quem-admodum inoritura paulo ante inagpa alTcuera poncaffirmabatfore.cum Chrifto in luce pul-lt;herrima)ego ta men prç dolore aliud nihil pof-fum nifi huius meæ calamitatisamicos quoque participes facere.ltaq; fi ne nunc quidein de xx. jllis rcfpondco,ignofcc dolori inco:Facia taincn (etfi profetló magni mihi conftitit hæc illius Inorbi longinquitas) vt me tanti beneficij tui intelligas non immemorem elTe.Pcrgratum au-^ temfaccresficum illis ageres,quorum hæc cd pecunia.

LIBERAL tot pecunia, vt me patcrentuream retinerevfque ad proximi anni menfem lunium, penderem proilla quod moriseftTin minus,fac me vtfeia, curaboenim vthoc menfe Decembri reftitua-tur.Etfi enim mihj crit graue, nolo tarnen vt tu ineacaufa plus labores.Qui bas literas ad te per fert popularis noftereft, mihique inferuiuit fu-periore anno, adolcfcês bonus,nee incruditus, bunc fi tu confilio àliquo iuuarc potes, vttadi^ alicubi laterepofsit, donee difperfa vniuerfita-tis noftrae membra rurfum coeant: bene facies, amp;,fipoteris,facies feiodtaque nihil de hac re ad« donifivtcuvxorctua, tuifque libcris beneva» leas. Hcidclbergat xiiij. Nouembr. Anno. 1555-

ANDREAS CAM PAN VS AN. drese Qrunthlero medicinx DO-äori amp;nbsp;profeiTori.

S. D.

Erleftii litcris à tua humanita. te cxaratis, amicorum omnium candidifsime, valde meconeuf-fitimmatura illa vxoristuxdo-difsiinx, pijfsimsque ex hac vitamigratio • fed tarnen qua; in Chrifto viuit mens fuper aftrafedens, non eft lacrimisdeco-randa, nee funcra fietu ; Cur^ volitat doét a per oravirum. Nee eftvtetiam de pecunia fis folu

N 5

201 EPI S T. O LYMP.

citas, eftcnim ineorum exforore fuperfÙfum. lt;fcadl)uc(übmca poteftate. Quare fi quid mains eflet, quotibi gratificari poflem, manibuJ pedibufque obnixè opcram darem. Adolefcen-temnonvidi: pcraliosenim litcrasadmeper-fcrricorauit. Siigiturveltibiplaceretapud me viucre aliquot dies, nutlo modo me grauares. His benevale. Dat. Mosburg viij. Calend.Pf-cemb.poft partum Virginis 15^^.

CHILIANVS SINAPIVS ^ ,C- Cælio S. Curioni

S. P. D.

Iteris tuis jintc menfes aliquot ad me datis.dodifsime iuxta ac humanifsimevir, quamuisgrs-tifsimae mihi fuerint.hactenus non refpondi,qu0d æquifsim»

petition! tuævt irgximê voluerim ajiquandiu facisfacere non potuerim Namquominus mo-nimenta O'yinpiæ Moratæ quæ quidem apud me reliqua fuerunt,fed difperfa,partim etiam «-micis comir.odata.oequereddita collegerim, amp;nbsp;,ciciüs ad te tranfimferim, cum continua: aduo-caiioncs.rum vxcris aduerfa valetudo mihi im-pedimento fu runt.Non tarnen dubito. quin c-ruduifsirnuï amp;nbsp;ornatifsimus iuuenis BafiliuS Bonifacij Amerhachij cxcdlcntifsirai lurifcon-fulti

LIBER II.

fulti Bafilienfisfilms,qui abs te mihi commen-datusme familiaritervtitur.tamfuapte fponte quim me rogante,iampridem me apud te excugt; lauerit.Enimuero hoccerto tibi perfuadeas ye-liin,mcmoriam tandiuabs te mei confcruatam

«queiucundifsimam mihi fuiirCjpraefertim quum plus minus vigintianni interceflerint.ex quo in aula Ferrarienfi nos jn^ tuó vidimus.Porró de Olympia noftra ledifsi-ma atque dodifsima fœmina.de qua ad me feri, pfifti.fatius cflccenfeo nihil quàm pauca dice-re. Quid enim de ilia tam magnified prædicari poteft,quod pietatc,cruditione, morumq5fua-uitate non longé fuperaucrit fua^Proinde quan turn in rtraque lingua neenon facrarum litcra-rumcognitioneexcellucrit, cü alia fcripta, tuin epiftolaecius tuaopera in lucem editsc fatislu-culenter indicant amp;nbsp;demonftrant. Inuidcreia prorfus tibi amp;nbsp;kalis tuis præclarum hoc decus, de fummuin inter omnes vbiq; gentium mulie-rcs ornamcntum:inGcrmania,vbi decidit,ortu fuilTe optarim.Verùm te non latere fcio,Olym-piam nó multó minus à Germanis quam à fuaï gentis præceptoribus eruditam,vt plurimùm tarnenTovr«A(7Ti,Acfa)t7ï«- imitatam, mutis magi-flris vfam fuifle.Mittoadte verficulos meoSjina gisteftificandi animi meierga illam gratia,rudi Mincruaexaratos, quàtn vt Icétu dignes exi-ftimem. Seis enim quàm longé forenfis adio in

gt;fi4 EP IST. OLYMP.

qua iam totuin decennium vcrfor,à Mufis m»i’ fuctioribusdifsidcat.Quare voluntatem meant boniconfules,fi minus tibi fatisfaßum eft.Be-pe vale, vir clarifsime, amp;me tibi « ómenda tuin habe. £ Nemetum metropoli quinto CaJendas Sextil.ijóo.

CAELIVS SECVNDVS CV-rjo,Chiliano Sinapio, I. G.

S. P. 0.

Era refponfio reprebendi noB debet, fi nulla negligentia aüt contemptione praetermifla eft» fed occiipationibus,aut neceflà* rijs rebus impedita. Scio cnini

quantus fit æftus ncgociorum Impcrij, quanta turba confultorum.quominus verendumtibi prat,ne ego non vfqucadeó iftarum rerum imp? pitus, iftam refpondendi moram fecus quàmde pcret,acciperem,abs te pripfertim, quem amp;nbsp;hu-pianifsimuin femper Sc diligentifsimum cognO pi. Sera igitur fuerit refponfio tua, atnullota-tnen modo ingrata: cum præfertim ynàfefuiW de Olympia noftra ea attulerit, qusmihi non ychementer grata iqcundaque effen5 poffunt. Aceefsit ctiam Bafibj iuuenis clcgantifsimiex-pqfatio , qui tuas grauiGimas occupationes, abfentiamque iampridem fuis ad me literis diligenter commemorauit. Quamobrem non 1110'

tlÈER It io^ öiölt;ió apud me eft humanifsimus diilianus excufatus , verum ipfepotius firn aceufandus, «jui hominem tot tantifque obrutuittnegocijs, hifee leuioribus rebus interpellem. Hoe ta-üïen dabis meo in clarifsimam fœininam amo-li.atquceius laudutn (ludio, quo vehementer incendor : quain etiam tu nobis,vt fcirbis,in«h deres.nifi parsetiam aliquaeius laudum in Ger ïnanos praeceptores, àquibus cft.nonàfolis l-lalis erudira, redundaret. Fatemurquidem cru-ditifsimc Chiliane, Sinapijs dum in principis Parrarienfis aula elTct, vnà cum Principe ipfa v-fam führe magiftris : fed ita tarnen, veeius pater Puluius, earnafeliterisdiligenterpropuelljr-latc^exornataPrincipitradiderir ; amp;vohifcum inipfaaulacrudireatqueexerccre, quodminime ignoras, non deftitcrit. In eo autemitalis fe-liciorcs fucre Qermani,quód apud cos turn po-ftremas fiias cogitationes,tum etiam corpus ca-ftifsimum foeminaomnium cruditifsima depo-fuerit.in cælumque ex iftis locis euolarit,ac fpi-ritumquem inItalia hauferat, Deo amp;nbsp;ChriiPo domino reddiderft. Hoe igitur eft «quod ego à Vohis cius poftrema monutneta rcquiro : quam ftiamoh remtibiadfraïrem tuumlitcras dcdi, qualt; vtadcumquamprimum mittas.oro.Quse autéadwae mdftfti gratifsima funt. Quod fi qua aliarecuperatorio iurenancifci deinceps porc-n«,vtidcpi facias te vehementer etiam arquée-

tod B PI s T. OLYMR quot;

ti»mobfccro, petoque à te, vtquod ego fed, fumque fadurus , mei apud te memoriamin-icrcipj.autobliterari nullarationcpatiarc. Va-k.Bafîkæ Calend.Septcinbds. M. D. LX.

€ HILIA N V S S I N A P I V S 1.

G. Cxlio Secundo Curioni, S. P. D.

On dubium mibi èft.doélifsi-meat^ihumanifsimc vir,quirt diuturnum hocfîlétium meum, fufpicioncmtibi mouerit, quafl cùm Olympia: noftræ, turn ami

citiæ noftrç,parum memorhadenus extitedm. Quorum vtrunqueexcufare mibi perfacilc eft, quod tu ex Bafilio noftro de fréquentifsimis ad uocationibus.Sccôtinuis occupationibusmcis iamdudum ccrtior fadus fuifti. Cæterùm de morte carifsimidomini fratris referre nunc fu-pcruacaneum puto, quod te fcirc velim, ex illa prætcr acerbifsimum ludu vnica: filiæ tutdam, adminiftrationcim^ue bonorum mihi in primis' obtigific. Quaquidemnuptuiilla D. Chrifto-phoro Elephanto Cæfareiconfilij adfeflbri nu-perdata,magna exparte nunc fuin exoncratus.' Nequaquam igiturprætcrmifi,per primam oc-cafionam in bibliotheca fratris,rcliquam Olym pis monimenta diligenter inquirerc. E quibus reperta,’

LIBER II. »y teperta,amp; nuper Vuirceburgo ad me tranfiniC-fa,defcribi,amp; p»r hune rabdlarium ad te perfer-h volui,morarn Se cundationem meam diligen lia Se vbertate forfan compenfaturus. Verùm hoc te perpendere veliin.quæ ex Boccacio tran-, Ûulit,in adolefcentia fua Ôlympiam compofuif fe.ne minus elaborata, aùt quoad flylü, ab al ijs illius fcriptis diflentire vidcantur. Relatum mi-Hj fuit,Heidelbergcnfcs quoq; in monimends Olympiæconquitçndis fatagere,eodcm nimi-fum quo tu propolîto,at non codem iure Se me-rito. Equidem in primis cancre velira, ne quo-oiinus ilia dignis laàdibus cuehatur atquecclc-hrctur,per me ftetifle credatur,coque magis cx-pedationi tuae.vcl poftliminio fatisfacerc eu-pio.Mitto etiam qusedam fratris Epitaphia.Va-léoptimê,viroptime. Spirs iSlemctum Idibus Maij M. D. LXII.

CÆLIVS SECVNDVS CV-.

rio,Ioanni Sinapio

S. P. D.

Voniam quæOIympiæ noftr« naneifei potuimus monumen-K^jl' taedidimus, EcceUcntifs.atque amkifsime Sinapi, Seabomni-i bus quafianciliaècælo dclapfa» totisvlnis accepta cognouimus, vifumeftno»

ioS EPI ST. OLYMP.

bisadmaiorem Olympialaudcin, nouam, e* tinquc omnibus modis meliorem, politiorem' queeditioncmadornarc.Adquod quidem effi-cicndum,fcripfi ad fratrem tuum virum ornatif fimum, Spiram, vt fi quid haberet,in hanc edi' tionem conferre non grauarctur. Mifitillead mcquaepotuitomnia, cüin aliquot in candeW Olympiam epitaphijs : fimulque admonuit ad te feriberem, qui fine dubio plurima, eaque predara haberes Oro igitur te per Olympiï manes,perque nofiram mutuain beneuolétiain iam per tot annoi eófirmatam, ad me quiequid eius inonumétorumhabes,quamprimüm mit-tercfcftines.vttuætantædircipulæ laudes ma-gis amp;inagis illuftrcnrur.Quód fifec8ris,vtfpe-ro,cum diuinæ feminæ manibus parentaueris, turn eius Jaudum ftudiofis, qui vbiquefunt in-numerabiles,rcin feccris nonfolùm gratam,ve ruinetiam vtilcin omnibus,ac periucundam.Fa ciesetiam vnà vtdetuisrebus,tuoqi ftatu, dcq. liberis tuis,quæ çquum eft amicum feire, intel-ligam. Vale vir eximie atque optime.

Bafileæ, Calend.Septemb

M. D. LX.

A N D R.

1

LIBER Ït , nbsp;nbsp;109

ANDREAS CA MEANYS C.

Cælio S. C. S- Pi D.

Omitum ErbacenGum conciq-naror.haud vulgaris meus amicus,Olympia: libellü, Typis Ba-j filcæ e,^cufum inibi donodedir, ________i Cçli,Theologorum omamétum. Perlegente me igitur prçfatione,intellexi,tuum adliucreliquarumepiftolarû ab illafcriptaruin te percupidum cße,mitto itaque ad te duas ab il la,très à doélore ad me datas. Quid igitur nunc cum bis faciédum ede cenfes, tibi dcliberâduin omitto.Ego quidem fumma diligentia pcrlegi omncsirthoclibello epirtolas, amp;eô lubentius, quèd maiori ex parte ad côterraneos meos fcri -pferit,te tarnen excepto,inter alias etiam vnain in qua generoforum Comitum Erbacéfium bo-norificafitmentio,nequecgo filentio prçterire poflum,quin de ipfis quod verum eft tibi fignifi ccm,Sunt eniin iliorum très amp;nbsp;natu maximus, duxitinvxorem illuftrifsimi Elecloris Palatini fororem,qui iam Palatinatui inaugurabitur, acnon minori erudirione, quàm pietate Gngu-larique conftantia prçditi, amp;nbsp;quod maximum mibi mirum ede videtur,babitare adeo pode fra très in vnum,id quod verè bonum ed.atq; iucu-dum. Ante decennium, noftrum erant quatuor, qui fortè Fortuna ad ipFos veniebamus,ex-

O

EP IS T. OLYMP.

ceperunt nos huinanifsimè.petaflo prandio, vf nos in pomérium reciperemus mandarunt, ad «des in aquis fundatç amp;nbsp;ftruéiç.Deindc nouain illam Caefarisrcformationein vt vocant, intérim,incipiebantexaininare,ab hora duodecima ad tertiam vfquc. Vclebant enim amp;nbsp;nollro vti confilio,amp; quid noftrç,in hac re tam ardua opi-nionis ef!'et,audire:fed finira difputatione, quidam concionatorum à me interrogatus.refpon-dcbat:Egoinmeavitatam acerrimi iudicij ten-tatore$,vt funt hiComites.nullovnquam tempore expertos fum. Alter coneionator in eiuita-te Michelfiadt, Magifter Nicolaus N. fe plus i Comité fuo quàm Vittbergæ intotofexennio didicificaffirmabat.Sed vtad Olympiam reuet tanpoftquam à Comitumdudoribus vnà cum maritofuovfque in oppidumCeruicornumco-mitati funt,ibidem in hofpitio fortè Ludimagi-fter cum fuis pueris in arte Mufica pcriculum fe cerat, amp;accidit vtnon fatisamp; ftrenuèquidem fuo officio funéli,ac parumper in cantu aberraf-fent.cumquevidiffet illos pudore fummo fuf-fundi,non puduit accedere, iuuareque pueros. id maximé admiration! cum pueris turn prçce-ptorifuit.-itavtfepemeprçfenteadmonuit pu« ros vtnunquam hoc tradantobliuioni,fedfem-pcr vtinrecêti memoria retineant hortatus eft. quid:’inquiés,nónnehoeeft mirum.fccminam lain jucundé vobifcum ceciniireC’amp; ex tempore quidem.

i«

lt;juid£. Cxtcrum amp;nbsp;Andreas Grunthkruscunt Varijs de rebus inuicem colloquerentur, acillt fuum nomen refcrret,Ludimagiftcr Georgius Treuthugerus virdoftus amp;nbsp;multç leflionis.co-gnito fuo nomine.contulitfcdomuin addudis lecum cantionibus compofitis ab Andrea Gru-thkro typisexcufis, id quod dodorem etiaffl amp;nbsp;Olympiam in fummam admriationcin addu xit.Poftea quamprimùm ego Ccruicornuinve-nirem ob ftipendium adipifcendum meis ex fo rore ncpötibüs,qui parentibus amp;nbsp;omnibus fer-tné bonis amifsisSueuifurtiLudimoderator ilk rem omnem mihi narrabat, D.amp; Olympiam Heidelbergæ efle.Tune illis mutuo dedi viginti aurcos.Pro hacigiturpecuniæ fumma illorum veftimentaamp;fuppcllediliapoft mortem ambo' rum ad me inifla funt,ita vt illorü omnibus fer-tnèborisnunquarn me rapiet obliüio,obied3 enim monetfcnfus.his.benevalcDodifs.Cæli,’ acighofee prolixitatiamp; ruditati litera-rum, Datum Mosbachij,tertio

ld. Mart. Anno 1559.

Ö 1

au EPI ST. OLYMP.

SArifsima madonna Chcrubi* na,vidcuetc relie grare con noi chedio per la fua grande miferi» cordiacihabbia libcratida infi-nitipericoli,nclli qualixiiij. me-fi di continuo femo ftati : in careftia grande il S. ciba nutriti.chehauemo hauuto da darc an-choraalli altri:halibcrato ilmio conforte di fe-bre peftilentia'cja qualc fu in tutta la citti,amp;ef-fo alquante fettimane ftettecofi malc.cliefcio nó haueffe hauuto li occhi della fede, i quali rif* guardano in quelle cofe ehe non appareno, mai haucriapotutocrederech’ci fulfe guarito,perche i fegni mortali erano manifefti : ma il S. al qualc niéte è impofsibile,c il quale fpeffo opera contra naturajo fanö,anchora fenza medicina alcuna,nonfitrouandoperlaguerrapiu reme-dioalcunonellafpecieria. Iddioha hauutomi' fericordia di me,cbc mi era vn dolore quafi into Icrabile . io ho pur prouato fpefsifleme volte quel chedice il Salmo,cheiI Signorèfaiavoló-tà di quelli chcl temano,amp;eflaudifcc i loro prie ghi. Sapetclamiachara madonna Cherubina, ehe nella Scrittura,per il fuoco fi inter,de 1e gra-deaffliélioni.comeanchora moftra chiaraméte quel loco in Efaia,cofidiccndo il Signore, Che llrael non temach’cl Sara con effo.quando cgli paficra peril fuco:comeèftato con noi, che fa-mo pafiati per il luoco veraincnte,non per fimi-litudine

LI B E R I I. Mj litudine alcuna,mafiamo flati in mezo al fuoco. Impcro che i vefcoui amp;altri fuoi fimili ehe han-no fatto guerra con Suinforto, hanno gettato giorno e ootte il fuoco détro nclla città da tutte ie bande,e con tanto furore Sc impeto hanno tirato Ie artellarie.che i foldati,i quali crano den tro nelianoflracittà.diçcuano che mai fi era v-dito ncHealtrc guerre,che invngiornofihauef-fetiratitantitrafti di arteliaria:eiddio nclla pri Waobfidioncinuitandocon lafua bontà, ccon ilfuoaiutoilpopoloa penitentia,cofidefefe il fuo popolo,chepurvno nclla città fu amazato. In fomma iddio ha monflraro la fua potentia in defendcrcquclla città, eliberarla da tasti mali. aHaflncpertradimentocntrorjono all’improui-fo,quando ci era flato promeflo che andarebeno via per commandamento dell’Iinperatorc Sc al-tripincipi:Schaucndo toko ogni cofa che era nellacittà l’abbrufciorono.Il Signore ci libero dallefiammc,Scpcrconfigtio di vnode nemici vfciflemo fuora del fuoco. 11 mi o eóforte poi fu pigliatoduc volte da nemici, che vi prometto fc maiio hebbedolore,.Gheairhoralo hauuto: efe ”'^* P’'^§®* ardcntcmentc,airhora pregai. lo nel niio cuorc anguftiato gridauacon gemiti inc-narrabili,aiutami,aiutami Signore per Chrifto: e mai ceifai pcrfinch'el.mi aiutó e lo libero, Vor-rei che hauefle viflo come io era fcapigliata, co-perta di ftraccie, che ci tolfeno le vefle d’attor-

O 5

,14 EPIST. OLYMP.

no,c fuggendoioperdetti le fcarpe, ne haueu^ calzeinpicdcrfichemi bifongnaua fuggire fo-pra 1e pietre e fafsi,cke io non fo corne arriuaflê SpeOb io diceua,adcnb io cafcaro qui morta/hc j non poflb piu:e poi diceuaa Dio,Signore, feW | mi vuoi viua.comandaallituoi angcliche min rino, ehe certo io non pofTo. Mi marauiglio an-chora quando io penfo,comme il primo giorno iofacelTequelledicce miglia,cheiomi fenteu» tutta macare, effendo io magrifsima amp;nbsp;malatic. ' cia,che era tiara amalata anchora il giorno daul ti,c per quela ftrachezza, mi veniuala febre ter. 2ana,eperil viagio Ipmprefonftataamalata. H Signore non ci ha abbandonati,anchora ehe ci fufle toko ogni cofa per fin le verte da circa il cof po,ma ci mâdo mentre ehe cramo per via quin-deci fcudi d’oro da vn fignore non cognofeiuto danoi:poici mcnoadaltri fignori,iquali cive-ftirno honoreuolmcnte ; all fine femo venuti a ftare in queftacittàdiHaidclbcrga,ncllaqual ii mio coforte è ftato fatto Icttore publico nclli medicina: amp;nbsp;hauemo adertb quafi tanta maffa-nadicafacomcauanti. Quertovifcriuo accio-che ringratiate il Signore,c confideratc che mai eglinon abandonai fuoi nelle anguftie,accio- 1 che vi confirmate in fede che non vi lafciara,an ,chora che bifognafle che patifte qualche cof4 perlaverità,comebifogna ehe fiaino,come dice Paolo.Confonni alla imagine di Chrifto;che

patiamo

LI B E R 11. lis pattamo con cflb,accioche rcgnemo con lui. nô fidalacoronafcnonacolui che combattc:cfe vi fentite infermaja mia charamadonna Cheru bina, corne anchora io fono(mail Signore mi fa forte^uando io finuocho c priego,) andate a Chrifto il quäle,corne dice Efaia, cgli non fpez-Zarala canna agitata,cioè la confeientia inferma « fpauentata,cgli non la fpaucntera anchora piu gt;nalaconfolara,comeenbchiama à fe tutti che fono aggrauati di peccati,amp;affaticati: ne amor-Zara il lino che fuma, cioè quello che è infermo in fede, cnon lo regettara da fe, malo fara forte. Non fapete che Efaia lo chiama forte e gigante, non folo perche effo havinto jl diauolo,il pecca to,l'inferno amp;nbsp;1^ morte, ma perche di continuo vince nclli fuoi membri tutti i fuoi nemicj, Sc li faforti:Pcrche tantofpefîblaScritturaci inuita aprcgarc,e ci promette che faremo efauditi, fe nô accioche in tutti i noftri mali e infirmiti,an-diamo dal medico noftro ^ Perche lo chiama Dauid,iddio délia fua fortezza,fc non perche e-gli lo faceua forte, cofi fara anchora voi,ma ei vo le eifere prcgato,e che fi ftudi la fua parola,la quale è il cibo dcIV anima. c s’el corpo noftro perde le fue forze quando non ha il cibo, corne faràl’animafortechenonfi fuftcntaconla pa-roladiDioC'fi che lamia madonna Cherubina, ftate di continuo in oratione, e leggete la Sreit-tura da par voi,c infieme con la fighora Lauinia,

O 4

ii6 E P I S T. OLYMP.

e con la Vittoria, cflbrtatela alla pietà ; pergatt infieme,e vederetc ehe Dio vi darà tanta forteZ za,che vincereteij inondo,e perpaura non fare, te cofaalcqna contra la yoftra confeientia. Pen-fate ch’eglj fia hugiardo^quando ci dice,In veri-tà in verità vi dico,che fe domandarcte cofaalc« na ai Padre nel nome mio,chc vélo darà:'e fe fa-râno dui o trecogregati fopra la terra,c pregaran no di qualche cofa,,io la faro.Ei manca da noi,fî feino jnfermi,perche non lo preghiamo: voi ve-dcrete,purche non vi dracchiate di pregare,ehe Dio vifara forte.Pregateanchora per ooi come iofacioper tutti iChriftiani chefono in Italia, chcl S.ci faccia conftanti,accioche pofsiaino confefiario in mezo della generatione peruer-fa. Qui è vn gran difprcgio del la paroia di Dio, amp;nbsp;pochifsimi fe nc curano. habbiamo anchora qui la idolatria,e la paroia di Dio infieme come Samaria. lo voleua hauere la mia chara madre meco,maognicofaè piena di guerra,mi bifo-gna cfpettare quella cófolatione di vedcrla nell’ altravita. Non manca qui la croccalli pij,il Signore ei diaa tutti lede e condanti a, ehe vincia-mo ii mondo. A laudc di Dio vi voglio fertuere corne ho vido vn grande miracolo in queda no ftra perfecutionc.-chefemo dati in cortedi alcu-ni fignori di Alcmagna, i quali per l’Euangelio hanno po do laviraelarobbain pericolo. che ta to viuano fanclamcte.che mi fondupita. Quel Signo-

LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*1^

Signoreha predicatorincllafuacittà, efcmpre lui è il primo ad andarcallaprcdica : dipoi ogni mattinaauanti al dcfinarcjuichiamatuta lafua famiglia,nonbifügnachenerefti pprvno : ein fua prefentia fi legge vn’ cuagelio.c vnaepiftok diGinPaolo,amp; elTo pollofi ingenocchioni con tutta lafuacorte pregano il Signore. Bifogna poicheacafapercafacifcaduno defuoi fubditi gli renda ragionedella fua fcde,conle maffareSc ogni uno,accioehe ei veda corne fanno profitto nellareligione;perchecofidice, che fa bene fe non facelle cofi, che cfTo farebbe obligato à ren dereragionedi tutte 1e anime defuoi fudditi. lo Vorria che tutti i fignori eprincipi fufieno tali.ll fignorevi diafede,e viaccrcfca nellafua cogni-tione,perche di cotinuo douemo pregare di ^c-crefcere in fede: perqucllo fi chiamano 1e vie del Signore:perche nó fi deuemo fermare corne fulTemo perfettijna caminare fempre e crefcerc in perfettione- Studiate dihgentemcnre la Scrit tura, Æmihoper gratia di Dio ê fano e faluo, e-fpero che temera Dio ; inolto volentieri ode le prediche,c ftudia la Scrittura.Io priego di continuo per lui Sc per tutta la cafa noftra,che temi-no il Signore. Il mio conforte Sc io, Sc Æmilio con tutto il euore vi falutiamo. Di Haideiberga aS.di Agofto. Sela SignoraLauiniami vorra fcriuere,S.S. potrabé trouareviaemodo. que-fta cittad inolto cclebree per la corte,c perl’Academia. nbsp;nbsp;La voftra Olympia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O 5

?,Ï E P I s T. O L Y M P.

Aucndoio fcritto Ia prima mi# ( Jettera,hovojuto anchora aggió-gere lt;|ueJ|' altra per esliortarui, chic preghiateDio chevi faccia forte,acciochcperpauradi quel-|i chcfolamcntepoflbnoamazzarc il corpo,voi pon offendiatequel dolcc Signore noftro, che per noftra caufa ha patito ogni cofa : coG per-ef-ferli grata cófeGatelo coinc eGb voie auanti que ftapcruerfa gencratione,e ricordateui di quel ehe dice Dauid: Io ho in odio la chiefa de mali-gni,e cóli impij nonfedcro.-Ho mo direfte for* fe,Iofon inferina,c non poGo quefto.Oh penfate ehe tanti fantie Propheti,tantiMartiri,aneho tadel noftro tempo,Gano ftatiforti per prppria Virta, e non che Dio habbia fatto forti quelli?’ conGderate ncHa Scrittura quelli che fono ftati infermi,che non feinprc fono reftati infermi. San Pietro lo nego,il che non è pofto per eftèm-piochenoiiiniteino,mapercognpfccre Ja fragi Iitànoftra,noncfcofarla,cla gran mifericordia di Chrifto.Elfo non fn feinprc infermo macoG fu fatto robufto, che poiG ralJegraua di patire perChrifto.CoGanchoranoi,fentédo Ia noftra infermita, deuemocó priegi accoftarfi aJ medi-co,epregarJoch’egli ci faccia forti:purchc Jo pre ghiamo eGo non macara dcUa fua promeffa, ma egli non vueJe che Gamo pegriSc ocioG, ma che dl continuo ftemo in efercitio, armati di quelle

LIBER IL

Iirme ehe ferine fan Paolo alii Ephefi al quinto; Noi habbiamo vn potétifsimo ncinico che mai fclTa.e Chrifto ci ha dato l’efTempio come il pof» fiamo vincere,cioè con le orationi,e con la paro ladiDiorperô per amore di Chrifto,iI quale có il fuo preciofo fanguc vi ha rifcoflb,io vi priego chediîigentementcftudiate la Scrittura,prcga-do il Signore che vi illumini in quella. Vedete Dauid quel gran Propheta,quanto fpelfo, c coii !iuato ardoreilpriega-.Signorcilluminaini, in-cgnainile victuc,renouavncorc módo in me; e noi corne fc fulTemo perfetti, non ftudiamo o leggemo cofa alcuna.Paolo tato homo fcriuc aU li Philip, chcl non ha anchora apprefo , ma che ftudiadi apprenderc. Di giorno in giorno de ueino crefcere nella cognitionc del Signore, o jnficmc pregare con gli apoftoli a crefcerei la fc-de,c con Dauid,Suftéta i pafsi mei nelle vic tue. La col pa è notera,the femoinlenni ; perche fcu-fiamo lanoftra infirmità,e non vfiamo gli reme di da Chriftoordinati,cioè liprieghielafuapa-rola.Penfatechcquelchehafatto c patitoogni cofa per amore voftro, non vi efaudira fe lo pre» garetc ch’cgli vi facia forte, hauedo täte fue doL cepromeflec’fed nó vi voleftceftaudire egli non vi hauena inuitato con täte proine(rc;eaccioche nondubitaftcha giurato,chetutto quello che domadarcte al padre in fuo nome, egli ve lo da-rà:amp; non dice che vivuol darcfolaméic quefto

220 EP IS T. OLYMP.

ocjuellô.ma tutto qucllo ehe dimandaretc. ^ fcnGiouanidicc,chefenoidomadiamo quaico amp;nbsp;fecondo la volontàdi Dio, che’egli cieflaudi-ra.Hora domandarlich'cgli vidiafede e forte-2a,accio che lo confefTatc.non è quefto fecundo la fua volótaC’ah coincnoifeinofreddi.cpoi noi ci feufiamo.deuemo inonftrare al medico le no-ftreinfermità.amp;clTo cifanarà;oh nonè proprio Pofficiodi Chrifto faluarcidapcccati, evinccre iïpeccato,picchiate, picchiate,e vifaraaperto, Ricordatcui ch’egli é omnipotente, chefe non fari venuta Thora voftra.nefTuno vi potrà tirare vn capcllo del cap.o.E piu forte quelche e in noi, che quel ch’ê nelmondo.^econfidcratc piu quel ehe facciano la piu gran parte, ma quelche hab' biano fatto i fan ti e faccino anchora a quefto té-po. La parola del Signore fia la Jucerna apiedi voftri,Ia quale fc non leggercte e odircte fcap-puccierete in tanti fcandali del mondo. Vi prie-go^'^ggcï®queftaletteraalla Victoria, amp;eshor-tatelacon efTempio ccon parole a honorare e cofenareDiOjleggetc-infieme có lei la Scrittura: pregate ia miachara GgnoraLauinia,chc fpeflo ''^'^‘^§§® ft^®’ ‘^®^’ nel la Scrittura, evoi fentirete Tefficacia dclla parola di Dio.quefto vi ho fcrit-todefiderado Ia voftra faIurc,Dio Iofa,e vi pne-go fatecofi. lo priego il Signore che per Chri-ftovi illumini e fortifichi,accioche vinciateSata na,il mondo,c la carne voftra,amp; habiate Ia coro

na

LIBERI!. aw n»,!a qua!cfolofidaràa coluichehauerà vinto, lofo del ccrto,chefe obedirete alle mic adinoni tloni.che voi prouarete die il Signore vi fortifi-cheri.nonconfideraceche io fia vna donnache-tii auifo,mafiatccer;achciddio con lafua paro-laprononciata per lamia bocca benignamente vi inuita a lui.Tutte Ie falfc opinioni,tutti gli cr-rori.e tutte le difpute venganofolaméte,perche nófileggclaScrituradiligétcinéte.Dauiddicc, Tu mi liai fattö plu prudente ehe tutigl’ inimt-ci in'iei có la tua leggc. Non afcoltatc quelle impie parole di alfcuni, i quali difpregiando i com mendamenti di Dio, e mezi da faluarfi da eflb ordinati.dicono: e fefard predeftinato mi falua-ro,anchora che io no ftudio la Scrittura ne prie -go. Colui ehe predeftinato e chiamato da Dio nó dirà gia tal biaftema,ma fi sforzara di obedi-, re a Dio,e non lo tentara.Iddio ci fa quefto bene chonore, che parlaconnoi nella fua Scrittura, ci infegna,confbla,ê noi difpregiaremo vn tan-lotheforoleci inuita a pregare,ma noi lafciando tuftiquefti mezi ordinatidaDio, ftando ociofi, ftemo a difputaredell'alto configlio del Signore,di quello che farà- Vfcmoiremedij daeHo la fciatici, e cofi moftraremo che fiamo figlioli obe dienti di Dio e predeftinati.Leggete quanto voie Dio che la fua parola fia eftimata.La fede,dicc Paolo,è per l’udica.e i’udita per ia parola diDio. Viprometto chefe ftemo ociofi,prefto la fedee

iff EPI s T. OLYMP.

Jacharitàfîrifrcdda.Enô vale.eôcdice ChriftrJ hauere cominciato,ma bifogna perfeucrarc, per fin alla fine. Colui chc fia,dice Paolo,guardi che non cafehi. Vi priegoper ainor di Chrifto,che vi gouerniate fecondo la parola di Dio, c non Ce condoleopinioni d’homini.quella fiala voftra lucernaapiedi voftri,altramcntc Satanà vi pO-traingannarein varij modi. Que ft c mie eshor-tationi ditclcanchoraamiaforella:ne confide.; rate mai chi fia la perfona che vi parla, ma confi-derate s'ella vi parla la parola fua,o quel]a di Dio,ecofi facendo fapercte che vi bifogna fare, fe la Scritturafarala regola délia vira voftra non' Pauthoriti di perfona alcuna:domandate,cerca tc,picchiate, e vi fera aperto,accoftatcùi ai vo-ftrocharofpofo,il quale contéplarcte nella fua parola, vero cchiaro fpecchio, nel quale riluce tuttalafcientia à noi necefTaria.ïddio per Chri-fto facciacheionon habbia fcrittoin darno:if che nô ho fattofenza dolore del mio ftomaeno,' madio volclTc che conla mia morté io potefsr giouare a voi amp;nbsp;ad akri nelle cofe della falutc. Di gratia fcriuetemi vn» volta corne ftatc.

La voftra Olympia.

D. 0. IVÏ.

b. o. M. TRIN o amp;nbsp;VNI S.

^dre^e Çrunthlero Suei/ißrJianOi fna^nœ perùf a y ira meJtco amp;nbsp;pbHoß^ fhojijuißmulatijue Scbo[tt,tn^ua yix ‘iitm ab exilio j?rofreri artem caperare feßk me tu bic èfi^iparerur^lut à eerpost exoptauit,jfroj^ yoto ßlutw eß, non r^i ^io ßlo amtjß tncom^arabilts exempli fictif ac coiugû Joinerua ßa Çerat enim ^^ omni fortuna borna modeßtßtmuf) ßd yt ex Jenß bac rerum ceeleßium i^ ^noratione in lueem traduiiuf aberra-* fionibus,7)eum non amphuf oßen^ereti bicinßem reßtrreiiionu ijuießentiß-^ ilalu ßodali, meMeta medico

niK Igt;ojuitt

224 CA RMIN VM.

O L Y M P I AE F V L.

VIAE MORAT AE, V A* tis diuinx Carminum Liber primus.

'^OAfZiCK O..

Mxx.offS'^f y^Ji gt;iÿ.Mppa.^iif st CiSn-

gt;^ad

Tm^l^ivof iftaydßhif/.oüiA’eLv Ät^^

^n^ujjttjHÿi èü xgt;^iayiM lAii Ï^i'm tV'

f^Vifofjdf^a, dioia fó^f rvuTO^T^ xgi nfji^ ^*3'^/^ ’PS'ii’^ f^iu-ß^tTTU auum vaKi/jcis oàm, Huté nKi^oy J^ivJjOa/jTnji'jTi’jy.ipofj apL^} KzAïa^ Tn^uoTopoAf iamp;p7m ßiSg/^if •ilfcuaj'nii^'in a^i/Mxyiof'i lt;p u)^ 7nKÓ.a!Vf. Slflt;uiip lt;ppiya. T^pTcifxtnf Snayi.a7tn ^o7o htiOt'a^ J^èi TmvTÓf ii^r^ay) TTvhvßDTitpn, i.pygt;isl? J's tsrfJmaiiySa-’ip^» ó‘J'’ eKßamp;- erntfei.

A.-j7a.pM’tip x^pit?lo{à'^-TM'iv,iv.y^'ty^ Ayfn â{,TÙjj siKnfaiixmtpiptt iiy'iMa,v7f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

O ü/i pap xJi Mifinci £i!t.yiuf/ èp S ui^a Af51i3Tgt;l'T,iS''iiij ayipx otts icuJleweiptj. Hf pi-if gt;^ ©solt; iicTiKiti óS'oravip©- i^Koef, Hf J« TiIustLuj à/ ia i/y feKnai ßiCnP^i.

LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ü^ ÖLYMPIAE FVt MORÀ-tæHyttîm, Carolo Vtenhouiö interprets

PSALMVS PRIMVS.

Jortumtum , qui nee vefand mdo» ' rum

Conpliadtnple^icns peragitpne cn^ minevitum, impid nee reprtbi fequitur ve^igid

^eefcurrilit dût iemnofa feiilid turba: Qww potiM Dominilegem noilesq^ diesq-A^iduè toto meditaturpeßorefeckm.

Acveluti ripas prope confiraflumikis arbot PregrautdoS edit maturo germine frußut, Cuiushumifrondes ^orea proftemere nutla ^uqueatihattdaliter^cui lèx diuitia plactbir. iugiter in terra multorum altrice vigebit. impi'U ai contra,nutte hue,nutte flußuät iÜuc Haud fecuiae palea,quasturbinis exagitat vii-trgo nee m eoetu eonfijietturba bonorum Ïmpia,conlpicuum neeikdicis antetribunat: Uarnq^ fiam Domino benefortunantepiorumi ipfa met propere gens impia mok ruina.

115

CARMIN VM-

TctX/xof fi.

Ti-^t-ntvt^nmf/lt;ùJ)su/j i^v/MiyS'if àpûpui Tlt; xzoPiKa 0/ \a,igt;} iiâma, pui^ii^amfi Xx.ll’^gt;!-)^Igt;I fiAinKfi{,ttp')(01Q’ ip-ixf »yifi^ylt 'SûiJ.'muiTif ,i(si.Kg. fMTjiavTifàt} ^ptn/j^nk^ OJ^i/»-nififigt;'TCjSiÀgt;fiÀamp;'gt;.ÿgt;y\piçStl^a.gt;nti Kaprtçpt JïafMc,\iygt;irn(, ^ ^»if nfitTifait Pl’^a/j-if/jUffi ^li^ym-^''/ifiA^M/J-if/ if'^fj^eäfi.

TSf^rHaf) y.^Mim /AfJ, 0(i^yaiiJi.fia,fiK£M.

Kurof tTUTt )(i)Kaffó,iAtngt;f,fJiZ^p ƒ à)ep.^irtf K.ap-npitgt;,o( iceivavJ^^et fp'iViaJtJi-mç^^ei. Tod-ru^ Xfctç» fia.aiXtijTa'iiv 'inuiVM x,gt;\up, H/* wäll' npof/ y^Txtyj}i^igt;ieif/ i7n7igt;'Xty, OffUtSêl-Tia ^ pufiMM-nu QiQi.dii(i-)ayi E/wi Qi^J', pitf^ iyeiya.^ lt;y^^pifp^f',’ip}lt;t^ùbju'n fiiJTrt^'iMmUjivaiJ-yip ij.l^(); fJJ:^f,'itt7ny. f^impLoipçyKtt.^fyj^tip^Tlu'i^iit^a-f^t ^nn-^piy^ 71:1 Jiicwi’ydjjfvnÏif,itUiisnff jitÜ7ioT »oi'üis,riS’iime!t»i{ity^ói-mt{.

Oufoiia mutina IK nl'^et f tü9Syi mS't'pa VniJicKjair cty^cf à pdiv yji^fj.lt;£{yJ.M'^pin.

TSuya. vuu fiasjh^f TnuTu n Jïyji,aniK»i iit^tf

Oumr t'im ctTuyjesifji.iy, ÀN\si,ytinpieyaf^, H 5 ©iOiK 7l(iv'^//.Ï0V'mf,cè)a.}i.BpLiVKl7l.

Keu 'KC^ir'^v^a,^ TiMf.oipf^[i.ii euTTuf ekt^Z ^ff^f ^p^Tniui7ii ciuivis óJ\iasa.jj.ïyóiigt;, hu-rip TCiopi.Ayg.pi{ TBVTa Tnfuuoi fitieïhiiij

LIBER I. ' il ƒ

PSALMVS It

VJQdê frémit tante geniu heu mortak tumultu! Quid populi turbantur inania defudantesi Mutua fceptrigerosagitat vefania RrgfJ f^tqueducet,anima fraudeSq^ dolosq; parantes, ^afortem contra Daminum, Chrifiumg- patentent. Qÿifl age dicentes,no/lra de corpore duras ^rtijcimus nexiu,iuga (^um prob them tu eorum ^iba iaâantes,calts quiprafidetaltis, ^Üet, ty iratUifermone ajfatur aeerhÔ, QkofmUl amp;nbsp;mentespercellatamp;arguat herum, ^uncego conftituamregem fuperomnia Chriüum ^'t fer et infandum regalia fee ft ra Sionem, Qui loquiturquacunqueloqui Detu imperatipfumê Ï^« meut es,dicens proies carißima natus, Lux hodiema mihigenitum te reddidit orbi, ^ofce age nate,fercs,£n hoe tibi defero feeptrum, folies ut liejferijsdomineris,folus Eois. QiWï candente tui con^mges euffide feeptri, quot;^am facile defiagilemfgultu qmmfinxerit ödam.' ^UttcigiturKeges,fiinulomnesdeniquc,quorum Mitrioparetuaßievflodia mundi, ^ifcite iufiitiam lathpauidaq; colatu intente Deum:ey natum amplexufoueatisamicó.' Ne uobis(f abitam quando exardefect in iram) Ingruat interitiuMnc terq- quaterq- beati, Hxic qui confidunt nonfdo pedore REGI.

P i

xiS CARMINVM.

OAv/z%w/z4}*?.«JSalt;r7Àlt;jCf ^ j-MfTTtÄu^s^r^ , nti/MAHH^u.-nr@^i^l^c^)fMUi huaKa-Kuß A.Hf^ttfftf/iij.'f'ifj^piei i(ff.Klppoigt;fi vJ^Pf SL fit-4^^^, Stw pu 7nvamp;' ^p'irai »pfpi£tS»iin. f^UTVS xyfi pu JlK^OS'UJJHf gt;t3ç){ XTtl-pTmifJ !^(, Oiinippt.tJ' puyAKn yjpl xiûJï©^ ^f'^X- wî«« 'Et J''ài/a.ci TnKÛpn tùÀ^ôipoftnipâlf'rrc ioniSioptui vi^èv ÇM^Kn put i'^pun »$«/. Tiwn p^-;^à.n put TmppûptCxctuigif api'y^pi, 'Keu pô,ëJif^pa7iaKtigt; 71 Tiipipu TnenfT» \pfiJU. KetAhu tu^iÇKip Ti TfatTn^Al' ipio) ^açp'îiiKtf^ H pci^i put apA-hpéy 'n ptîyamp;’Jli‘)Q,oip£t( /tipuwtii Ûkti'loec^ttse ^peip è,v] ngpcnpi v^tni. HAH^scf 5' H9'P W ^t'^' i^oiep, yjfl put ahttçe/r ^âgt;ipp{ Lyt-r^tep cvTtwàp piMttJ^'of eivv.

Aietyispi^ietftpcfKoi^^iy iipM're.Trat/'nt quot;NtuiTaa -nop v-^pS'fï{ pciya. JäpM^yepyJvn:

'ŸetApùî A

YMynim m mrtp yvintwriiy »pMtrt TMTHf Ep mt î^ Kn^oijgie J'’ e^^äpuu, oip^p: puTiit^ 2ao7ny,ygi epu ^upftsfjp tcioi ^iXtete.

Miyep mt yattpxptM tù/à,^^Mmt’djfit.K'my, Tutiti^ pixyaf pint'xZjlif ■uamp;tfTA'np îo^,

TptéteS' àp TM^K-milp} ippunp xPyjpiopgt;]mf XiuptTi,tUpi ^LuiaetJ^'nputQtoyeuipléy-ret,. Autif p^p ^ TetpepLtrxt èS'tuiûet yjpgt;wrip

Oliiiiif^

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129

P SALM VS XXIII.

CVmme Ileïliferifummws regn^tor Oljmpi, trugiferi^ foU f4fc4t, quid plur4 requirtmi [n loan meducit mM uirÜMtia futo, tóe ubi lenefottans uitrei ßnt Abitur undn. tttiüd peiluf cBmplens,me trdmitt reU» In loea iußißciie ptrducit tuu falutii, i^ßM ob numtn,mtiiefiiitemq;uere»damgt; ^f‘ift}gbs obuerfer fielunw uibditusatru, t^em me4 te {j)eéliins,mihi peUore ßmmfedebit. Me pedumqituumfirmattbilculusq; cadentem. ^Ima mihi l4Utif4pponK ßrculd menfis, ^nfuper zy tribuis ualidum m ihi robur m hoiï(t. 'amp;4lfamto^i meum caput unguineperfttdiamp;i: i^etUfluo!^ mero plenum cratera dedifti. He pater ergo tui dementia fummafauoris, ^rofequitur: quare ipfe tui fublimia tempU ledit colam femper, dum gt;^iritus hts reges artus.

PSALM VS XXXIIII.

TE pater afiiduè nodesq- lt;Ciesjj fonabot Donee amp;nbsp;af^idam radiantia lumina foils: Te folum,extallam,Kex iüuflrißime Regum.

Tufi quidemfummum decus es,mea gloria folus, Vos igitur,quor^mconfumit pedora mceror. fonite triflitiam^dominum eelebremus ouantesi Solus hieafflidos grauiter miferatur egenos: Solus opent fraßet eundu mortalibuSiillum

a;« CARMINVM.

O/xT«f « 7Ï, KiU oftia/^ iTMixti ivtimtf/, OilMH iugt;igt;i»0yutvtr ^ ^u^ocfiiJ'n UfTtf-K'iMT9{\’^'i thl^HfAH/af oTfAhlafpj/j iftvptV-KoJ Ui iraaxnf^.iiTnunnf (Ml éti /ie/ftikiTB yi^uf; !0?t( S'’à ^vpavef K^MH m^/j ßaetpitt, Ovu aiSb7Tins t^t ipudpta-tsat Traftscu, O?t( S'itvini’puy oSvpifSiviif 11g.} x^'uafs, TiTis SMn ßo!!{,gt;ig.'i pài/ gt;(sPMTHTlt;‘(tXuinf'.

AWk^ i^'s iyyiKti a,ps.if) lit Xnß'iit, çpAVitJVT'^ Ei' TtÜTtoSI T^yoif al etttKrtlTÜptf tivTif.

. n SvHTi) Ifcgl^täi )(p ^pifti Ifga x^äufj-iy, Sl(0lQfä,iJ.fJj'iieiaaiK!ty^ai)(g,'i pieÏM^f i^. £1 ujs.yg.p,os pet 7n7mi^’ iu-nS, ygj cuSitT à/jrix. Ov;^ TaixTif TnTiTiü Slt;iL)îclt;si'mi,àgt;gt;.x TKTaifuffiiama Tf yjn uiyut okßtf i-mSTs,

H pLuxturlputis^yfsBs ßiäiaio^u^ay.

KiSSfiiyai '^ Qioy xHTip, lt;l\ßoy à,7!ipcayquot;'f^am, /^}^'AytT SmSSif 7niiuva(r^j!isa^xcnpiiu ipuy. Mo) Trii^iy, tyi alJTsäsu Qtiy HfJ-fit SiJ^^u. T/üay H TU tüippsirupaf Sieeyesy i^Kinst, Toy ^x t^y ■ykätaa.y, iuit pufS'iy ’tamf xs-MP csvs, hlgt;iStJbi.ofpoytayT AyipSbifayji/jTtip iv^pS^y. Tlatiïôju 3' TraTi QipyespluiLaii-mTiT ajyS^uu. Ou jap Till) ©êof sen Siyglis ’isruTfimi aiS^of, A^Aoi xaa’sâpi.iyafijùy pSiTtu « Jt if vKxTjes. Aump 'üni'^A }S^yTByitÿiil,pa]oyaiJ)gt;tiSbxSl^ei^ P^Pf^ I^'iy liyyai^ay TÂj^ ‘Tycuy-nixst ßpiroTffty.

Agt;^aTi Paarnuty)! /jay y^pof ttii^p os itSAoi, ^y79( 5' pX'Jiy iv;/,^/jïyeiy ff^sn Kos^-iy dpussay.

LIBER I. ‘ tjl ^mplorttmikut extremo m di/crimine rerumt ^ffe tienim Dominion nuper ckm gu^rerf ueücm, ^rotimu exhibuit quanti munera utti, i^ripiens fummü mca faucu membre pcridit. ^f^o cr Opern Domini qui corde dolente requiritf Huim erit nuBofaciet fuffufn pudorey Uxm fimulut luhum hic tekantia uerbu profuditf Audijty^rumnis cundiig^ refente leuauit. i^uid quad er Angeliciqidißtma turbit,minilîri frlt;ejli)folentcun{iis Dominum metuentibus effe^ HofcitemortdleSyperpenditcmentefagaci, Q^dm loua ßtuoba clemens pdter,dtq; benigntUf Djti Domino fidit, Dominum reuerenierndoritt, JBe beutuf crit,rebuiq; opulentM opimu.

Adde quod ey dites remm torquebit egeÜM, Djti dominum nietuent.non uUis rebus egebunt, Veritm agite à pueri,docilis mea cura,iuuentui Vos ego prudenter,mihißdite,cun(la docebo, iiempe Deut uobts qua fit ratione ctlcndus. Hunt igitur^uitam qui ducere cunq; bentatn ixpetitaUefuim ne fubdolaforti loqustur, Né ue malum,ualidif linguam confiringat babenüt Sitpictxtisamans,pacis dtudiofus, G-aqui, Kon etenimiuüos Deus auerfabitur unquarn, Sed propè circunflans hos protegit atq^ tuctur, Afficiens contrifceleratos lumine toruo,, ToBat ut iUorum de tota nomina terra.

Cumé^ pius Hominoypaßis adfydera paCrnis, fupplicatiexauiituocemgemitumqiprecan is» P ♦

S

^’^y^i a*«^S»f«»'«* gt;M^0tXû’é«»'flF«M'lt;^ÂfvM''^^J ^ Ka/^TiTKUfiii’a ù'np tyfippo^t ïin^ tif c^î,

Ho/À« pw^vin Jnamp;ishiiTa-p TWj m Giis M/rut ^Vpf7ni»7Jlfgt;agt;.MâflClTgt;,}»flO 75 /sLy^l/ifmif, AÙ-^ iii/untaxKlßT ûçia 'atujA tpiiKâT^a/j, lai/ iJïi/ 71075 ptl^iTOI, v/Üf ViS'ï Mecajet.

OiMTi^)iç(,y^ rdj’^^ajfiip À^(À,lçia, eUiùf, 0^1(7’î^cûpiSiotîiLtKQi/a^J^a. Jïiiitiiif/, Quttot' ciigt;airJi)(,«»iipuiA' euntf'iKi'iiu cùtî. Ol ÿamp;i^ 777ujjoi putfj ciMalnti aùïi/'iOTH/Tat. Aum oy if ^^TrotTii;, xTnittt, /lÜt tpIKar ^o(r^

T flu ôi!^upaf/ ßperiuv àpiîyufj

X’ S^Ap Âpp»gt;cloy my^Q ©4«f (Mf

Of nÀoKrurnp fMi/of »Ku^iz 7v7t m^ puiS'eat, TivilC i tft-iasiflpiov »TVfifS'iy ^'iM 'ssx/py/il.piâtJa./Mi Tmiw cuiiV K'ift à^ââw intióii/7a Kf^jint fifä^pmS'i’Luj.

Hf^ aJ7^v' ÿ^nif^l/ if^plaiit OÙpiay T^iîfiK çv^pp^ai -mv-m

Plt;ijpMl,l!iy, llàuTÙÙ àpoAlWPI M/U/

PvfvpJtiLu/, PSr opiaf iipLu)) Tn^iaf^isf^J Itpii Â/i/Mf/ /sso^iiaa péi^oi/, AS/M^n^i ;;i^U!nifia,y\(@t77S

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,jj

^ubuenit,^ cldia fubito proßi^iit,cr arcet, Çonftiiojj iuHäns inopes fuccurrit amico, KuxiUum pnjldns eantrito peUore cundis, Kultd firunt iußi,fed cos clementu tandem i^uminis ereptos luüu^emituq} Icuabit: ^J^Ï lt;}gt;fin ftudio cuj^diet omnu tanto ^onfrmgi ut nuUo piüUtur tempore-.Verunt improbiqtufquis agitiqM['(^uisfceleraimpupdtrdtf Ipfe fuo ßbi iumento malaplurmd confiât. AjJeretiüefiuosferuos fibt^ffilendidi donans Proferuis car urn redmendfi premia natum.

PSALMV,§ XLyi. Xyfto Betulcio interprété EST fallu nobis Dominus benigna, 'E-llfuga prüfens miferis ajylum, Koburefifirmis,mtdijsq} malit Auxiliator. pullus hme certo tmor effe debetf bellus afiliclum tibi,fi uel omnif Prbiinfurgens premat, atijue monrei Pracipitentur, trinque fi dira iuga rupit alta. Impetufauo marü aftuoft Irruant flultus,quatiant^ terram Vndique latam.

Vrbe fed durafcaturit perennis Limpidifontis liquor,atquc celfcB Ards obhilat nitida Tonantis dul/mna fummi.

CAR MINVM.

Tm niKi TtuSr^ j4 p ï^’ diiitMtt AuTatuv^tiTm//^AinKi^jf, S^tSvn 1i.al^vo{,ici^^{ 7t^igt;tf)iS't/J iuTiui iA.gt;»f/»et»'«»

^KH ^ KitS(gt; fUja.Konçffriii'mf/ TIaZÂÀ gt;^r7!Vgt;^o'i fiUff^Kiif i( n/^ OflJiamp;avTHi,‘^ ^9f vC^ x^ayttTtH tpCt-jitySe^, Autof i Xftiafgt; XfATicoffMf.'/ji^fi quot;Kaï^i/of, 7iécmlt;s)ia.T7i{ À^o.udi ^fJ^fi^f^yiC M^Tifani.f’ayin

H^ failli Tmfj fM^ï TTO^ Mt^ivit^ it{ ■^’ óf SmuTJi 'nnx,'Tiui;‘)Tt,^ ^quot;^ y^^it^f^ •tófMin/J iç^raîn i^ifózinvf. y^fuly^ ailui fifoTtai/ i(ÿ,^cÏKt, ^vyititKe/J •n^o y ^^Tia^z^fi^cn ^gt;7^ iprii/'ó/ 7rvi} nMteJiyvt

Kcti^TUTiayTi. f.it 1(1 a,^nmiJ,TnKi(L^^f óm '^t[£^yt(,Tra7oniç^'n)t,o7iK» mTct., f^^lMl^,lMyQ■ *^7ï« ß^it-myrn z' i^ytayaf/f

AvT»{ » Xfeïivf/ x^npif 'M'/j'^/T, Kol^^yef Tjo-cruf gpo-jtlf Àya.vaf ^f'}(^^t^/^l''7C ’^!^'^^lt;‘»' ‘^plt;»ygt;t

Vrtii tifl huiMDominui erator ipfe qui totum modtatur orbent l^nc colit,Mam facit,inde abarcet Cunilaperida, TotiM mundipopuü potentet Principes orbn truculentioret Arma fifauo moueant tumultu 'Bella gerentetf fortior multo tarnen imperator Summa rerum quem penes efi, (^ ip[e Viribus pollet,loua reüororbis B.ripietnos.

Ergo mortales oculis uidete, Vgt;i{cite,cr quantum 4 Domino iuuemurt Ciuantaßntcalo bona,quanta terra, C^uanta potefat, BeUicos motiuabiget, potentes Viribus fanget ualidos er arcus, Beddet obtufos glad'ios, amp;nbsp;igne Plaufra cremabit, Summe die Princepsanea feptra cerne. Hoc meum robur,mea tela er armai En potens uobis i:)omiKus,Deusqi Lausmihifolü Vortior multi tarnen imperator Summa rerum quem penes ef ,erip[e quot;Virtbus poütt;loua rebtororbis Bnpietnos,

^^6 C A R M I N V M.

quot;iraA/Mf ^9, w—-lt; TlêvA ©ïof (Ml Keijir a/J-twi/jLiuoiji’râ^i^ ^ ThÜTVfjavy^i^lMyiv'i n^MH A^tnafi, ■^**^0t TrtipafTiuiijduy ■^^)f^iï/i lt;9(jïii'^eil/‘ A'i^uui ffifAr^ !tf S'ai euf a^ y^l^tâiu imixm, Üiu ii(i\ty^^i( ’TiMTat i’jf./^iMi (pponovrat, ^i^yiyTZiiff Tv'ya tir^f'^ TraJiuj it'ir ïuoTp itsz-TH^Hf, ■ Citpat, 'KCfirsujS'an/j j^t XifTvpiïaif imioji, XtupavTrtifj j uïy o! ZliféSai n Tniptivct KitSp, AMinxiiy TtoiKsi /mKa Tiöymy Jii Tmnif^ Çi Tlo/J qa/J ÀKi^iiiÿ.gt;uv vfu yjid fiKioiy^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;*

A»C i-yt »(MI Tiiyiif 7n/xySlt; Aii^yifpiiyiif n-np. ^7nuJiamp;tó{ (MI Ktiyiiy dpuwipny otIi täytm, XTHuuiif/ tici' 0*of »{ i(Mt^ yjii^pfyt (m» J^i^tw^f,

^TaA/z. p»/^

^^^s opu(al7rvaicifgt; (My»i(j.7nJiff affipaAif tù^, lt;nbsp;t^cmi'UiJolamp;i^i’Aitay^sii yipnma’S'W.

•■ “X af n\v(Mi,v ^Q\it^iy optirft x^xJ^napMiHt UtT^f^Mtiptoy QiofipptnijoyTnMÖ’ »Kitp. (Rib

*TQyyii(^79lf i^Koiffiy oCTtM^'itKtt (Mi^^oayTtf OunM» gt;ipsi,7toy7i( âuyÂ^vlt;r’,Sipçpt m9i!aT) EÄAaf ‘ism^tin^ffi Giad^^nçiy 7^ ç uAÂ^». t^^Äff ^'(yJ^:tyiy i^Ä^iny Jbf iiya^^nKv (mik 'n nhr'ti,yii,^7yiyIt »pLuixt3»gt;},»(/.k^j à^iTpif, ill i(tf,Tiy^3»(faM»iny,t^'aii^( df^o lt;aooi^^fgt;

LIBER I. ' ajr PJSALMVS LXX.

MAturato Dem propere mthi ferre filutem, Obruat iUorum infamis confufo mentes, M.ittere qui noffr^s dnirnds conâturad Orcu, fie Deus erubednt ,fmul zr terga impid uertant, ^edecores iUos mini qui maU cunque minantur ^cym dufugidnt,fubito dent terga pudore, Qui we profeindunt pétulantefubinde cacUmno. Atqui te populi pa^iorem cunque fatentur, Q«1 tepra cunétu célébrant,uenerantur,honorant, Atque tuum toto reuerentur peäore natum, tatitia nullo peritura finef-uantur: Ajl mihi conjrado graùiter,rerum omnium egeno ^turato OeM propere mihi ferre falutem, -feßinus fuceurre mAi Ioua,ne cunâere.

PSALMVS CXXV.

Y -j-Aud fecM ac rapes manet inconeußa Sionis, 1—1 Siequibusm Domino fduciafirmajocata eß, -^iioßili nunquam fuccumbent Marte perepto. Ac ueluti montes Solymorum mania cingunt, sic Deus hunc populum ualido circundat afylo: Nonfemper iußos uexabit turba malorum, lit Domini uerbis iußus diffdatamicis. fropitius Deus e^o bonis: fac pacefruantur Aeterna Solymi,diuina pacis alumni.

At tu perde uiros federates ,perde nocentes.

tj» CARMINVM.

'if’ctAp.otn^el.Cl^v'i^a-?^ ff

Mlxfiiifixf^tltju /if^fàv/M}ó.poiin rtiiueifi, H^ê it^aiyvnTWft ÓTi^órtpoi'^i«. 'Eï^amx.gt;i{ t’ iictf 7nilf4atii»ya.i'’ ïfta. fMXfii Keu neeyyi gt;CiP^^p.iy,i7if7n// Ifüiy. tyennenS' »ffewt^}fx^yaholTi itÿ.)nJhfc^iiVl, AZX’ « iTip^iy^eüofJLifeamfM'nfa.yKaitt ^nti'^foy gt;3 fiot Jamp;ncv t-i'', S'!^ «7mfTie fJiï/Mt^yig Zu^TtUfTWfJ eèiaifi ■rMSr’èfóai/TtQi^fj

T E A 0 2.

Ö L TM P f^é É P I -GR ^ J^‘ mata aü^uot' Graces

‘tsamp; Xftrov çeaT^o6(yT(^

^^2 ólt;fiagt;f/’mTiToyMgt;(sf,iteigt;p.irtfjihKiïKùyç^ t 'X.eïfoaiiB'ioTmKa^^XJiamp;'A^Ke^oipif.-

' “Hf oyp.iSf'O'n^iyf a^ifefa.x.C'V^ oA^TOTeu-^Bé Hsamp;ioJ^o/JtJoi/j V'^iT à,nfélJ^^y»f/,

Eytió^

ERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xj$

gt;SALMÏ DAVIDIS EXTRA

I L L 0 S C L.

NO» mt in patria me quifquam iuntorauhi. Corpore neefidtrum me minor uOiuemt-Lanigeras puni pecudes in montihus altif, Mulcebdtq- animum fiftnla grata meum.

Ef licet infignijuerint mthi corporefratret, Uil tarnen bis quiequam profiüt ille decor.

Ni dedit ille mthi,qucm funt penes omnia, fceptrUMt Q«i cunilos audit,cunda uidetqi Deus.

tinii Pfalmorum.

OLYMPIAE EPIGRAMATA tria eodem VtclihouiointcE-prete,

DE CHRISTO CRVCIFIXO.

Atneus ut ferpms uafio medicatus in agro eH llunc,quiffrpentum uulnerel^fus erat, Hand fecus ajpiciens cbrijlumjuper aU^le-«atum , frotinus hic[entit,pt Heet iHus.opemi

i4» C A R MIN V M.

^'Jtfnfieriif latûpLuu'n// KirJ^fumroi/i ùuAvnnsluu,

E^3«,i(^TXn3iy'T»ßpni(/x^yutt!(^v'^»'i Of im/Muyimtÿ Traiit i(ÿjM amp;Mef.

Of T iia/j'imt^ t^tiiVCf tpL»ynlt;nyà.i^Kiif, Ta.f/j.t/jpuô/j.tytifj/MipvaîfiitofKuMif.

Nutz ^fup af^axiii y^pjMT)iô fûyuu5r‘ '^Ân'yei/J^ t.v/itvT ày npiCa Xe/^ifeua ytamp;tôf

O9amp;f l^n 0oM^i un/i*»mm 0f àrB70ty’t^»yilcu Oif3aAfM7my'tcfii,futJ'tgt;(^MyTt mbn.

Kynm'i Xci^fiif/m^fjm^oCtn^^ l^Ufiintf i^ayayù/j îjfMTt -nJ ■yrvfm'mJ

yapciyj/j.

ETpvxfHtytUA^'VMTaf/Sm'n y^titymiff^ Afiny of i‘igt;Kitigt;Mf,^}i.vT(fôy7t '^of.

Of II a/J)gt;i tupaniça lltù Tmp^xoïvy’tJiDnoff O^ç^ my tti^ùmiyp.» miT eKtm '^ii' Koî ^nmff-ylv^f yupi^liù Ttol/jipityeu ^a. Toy S’ t^\if Smi/iHv tiyiy^tiif ebSyjt. Cgt;K^0f/^óiu^p»a‘iwiiy7i SlSx 'mm,{iSï Sa^tï. Qiayiif;^ rnKtmi ÄtjeTgy yitfMin nof.

OM/jiniitf rnfM.uçy.TUt elfViiijLCifi»

KAr^yifmtoylJ^f/ nijJhffjKyt /Mip^viy^a/J 'BtuSif » T iyi'^ fiar^ipiffivAljafj.

LIBER IL 24lt; fcRltÂPHIVM iN lO. LIN-DEMANNVM VERBI DEI PRAECONEM.

COnditushoc tumulo facetecceuirincîytuiiUe Q^ißdo Chriftipcélorepauitours.

Hm propter uit£ di/crmina mille fubiuit, Acria cum flt;euü bettagerendo lupis-Hunc Deut tandem tumulo requiefeere iufit, D eßindum varijs iam fat in orbe malif. l^equxcunque manèt homines mala cerneret,aut quel Damna pruemunt^iUi perpetiendaforent. Tltmpus erit,Chrijii quo mox virtute refurgat, Vt femel extremam dauferit hora diem.

VOTVM CONNVBIALE.

ODeus omnipotens cundoru maxime regum^ mafculei generis,fœmineiq; fator, Auffice quoprirnu coiunxfeciatamarito dl,' Scilicet humanum negenuf ocdderet. fini^ animas hominum jfonfam vis cedere nato, Huneq- morifida coniugif ergo fult;e. Connubio iundos,fac opes ey gratia iungat: Litetenim ritus^ledufthymenq- tum.

OLYMPIAE MORATAE IN

B E M B V M.

Onidum moritur heu gloria magna fororum Bembus,qui Venetian lucifer alter erat.

MX CARMINVM.

o j-ä^ cv/ ßfOTiaiin TO viuj Qiia^jrMoS SJ» OJJ^tf, xr t?)ft{,^T ïmnxnfti^ifp.

Ov ^tuiicvjnçtcfb^c^ijàiji tHi-r'i^t-nÓKtiJÖuTnt

H.inweu i^yi^i/J Tigt;flt;.ilt;i( fifÀiS'Lui.

OKviJ.7nct{ TMfMa^^Tjifeïf^uTv^f'Tler^ TWoy Kt^-riw.

OTmn ^ ^vp-Tmaf w épient/ lùîSMi muTOf K’XTOTi Tiatnp'ibtt Z£f TrapiJbiy^vóof/.

ÏTnnJ'a.iJ.if Kaçapj7rj^S'Luj Aj4i^o( mKv/if-

'Ex.^yoft^ iuTiifopvt^s àpapÔT^paf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Mh

Ka/’yà p. ^ÜAif yi)a.~jct,Tl ^Kvy^ Kti'aofi 'Sgt;i)tfjM-rTi,yipgt;û/ii)y,ç'ilfMva,ys(i KS^Kci^oV'

MxtraavS'’x'}a-iutu KH/McfA Tiv M^pi.ity'm., riOpl'Kdjtt ^ i^ApiUnt Jl\Qlt;ÎOIOyJpgt;lÇ,

A^^iu 7ipmy'wp''iau{xgt;^sii^ywjoiiaf, TcuZ-zu Zi LiQi tüj/brfmi'ru. Ji ^ppLoau^n.

olyM

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^j

norutes inter quattnuUitt hic aquipdrautt Seufeeiße iuuit,diccrc feu decuit.

Q«o vita ^niïo,vifa efifacundia rurfut. Et Cicero fatis occubuiffenigrü.

OLYMPIAE MOR. IN EVTY-CHVM PONTANVM GALLVM

N^nquiim eadicuélos mouit traxitueuoluptoi tàtnseadem cunilis Ù ïoue nuUa datur, Caflor equim domitor. Pollux pugil optimut; Ckw tarnen ex vno natut vterc^; foret. (oud ^*^ lt;^go foemina nata, tarnen muUebria liquid ^tamina^i ^ radios,penfag; cum ealathif. itplacuere mihi mufaram flarida prata, ParnaffM^i biceps,latifid^ chori. matrons alias rapiat fua quami^^volKpias: Hfc mihi gloria funt, Sxc mihi Ïatitia.

EI V 5 D EM D E V E R A VIR« G I N I T A T E.

0«« virgo eß,niß mente e^uoijj elî,et corpore virgo'^ Hac laudem nullam virginitatis habet.

ClU£ virgo eft,vni C H RIS T O ni tota dicata c^,‘ Kac Veniru virgo efr,tota^i man cipmm. nbsp;nbsp;.

OLYMPIAE FIDÊS

Sic Deus humanam ^entern uelfemper amatt^ îilium ut unigenam traderet iÜc neci. Sic genui humanum dilexitfiUui ipfe. Solui utictemitm fudertt lüe animant, Vtijui pacifero poßit confiderc Chrido, Viuat,nec ftua morte perire queat.

OLYMPIAE VOTVM.

Î)if[blui cupio,tanta eüßducia menti, Eße^ cum CHRIST O,quo mea uita uiget.

DOCTORVM VIRORVM C^Vl vcl ad OJympiam, vel de ipfa Olympia, eiu*quc laudibus feripferunt CarminuinLib.il.

D. OLYMPIAE DOCTORIS AS-dre£ Grunthleri coniugißaemime honeßißimtt \ doHißimaiq; IACOB VS M Y C I L L V S

V AE Eatias iJymphas, qute uincis 0- , lympia Graiai

Pterij facro feminenata chori,

Accipe no aquo deduüos fintnine yerfu,

Et male Teutonidi carmine texta lugn.

Cat^

L I B E R 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24s

Qg« tibi ß phicent, Phœbo pUcuifie putibo, Mf$ optrg prccium grande tulipe met: Sin autem à uero tibi deerrauiße uidemur, Plnsùe mmufùe aliquid,quàm pofuiße decet, Kateritnouitoi culpam, Cine uendicet islam Et ueniam Ingreße hancjiter addenouum.

N(t»^j eùtim uolucret inter nonparud fagittai, tongiw à poßto pars uolat aUdfcopo:

Uecqut UriientUdculo petit emmus hollem, Perpetuô uoti de^terd compos dbit.

n(Sf yjif^Tava^Q! à iTiyta{,M( 0Kv[À^

Tntu/ Ma^rluj-

^aûfjMnvvfjini'mKve à m\cu bouffi tj yuntunstt Tlfu^lH^, ’Sa'Tifà^Tiuj 7ï MeirhUf éfanJ, , M« WioK OKviaynM ^v/Mil^ifj-'t/J 4l^iMp \»d,f^ aJ}i ‘pippueitiîMOfMf/iiiiiviJ.^yiK.

OÙptivey tUi^Tinc^ J't^u^itÿ ZaiîfjMfj^ A?à’477 Tnt yKaasaf /t ^uysay.py iftpH.

’Ivmiÿ. -nât tripoTtphu •^tlai oK^il^t'mxpliait KfiWDm ƒ HpuTitLai fitf eùa aipti3,t.

GILBERTVS COGNATVS NO-zorenus in OLympiam Fuluiain Moratam.

Si quo prdxiUdm cr Sdpphon doUdm^ Corintum tHrati uetcrcswrcfwïc'inri,

1“4lt;S e A R MIN V M.

^ nobii mjge quim miremur Olympia,fummuiV ïtalici deciK,amp; gloria prima foli.

Que fuit Aufonie ZT GradtedoHißimalyrit:

Nee minui utroq^ praßitit eloquio.

Sit licet ergo fii£ atatii laudator opimui

Qui Holet,ha;cprafensnoflrabeatamanet, ALITER.

fatidicat quoniammulicres facrauetuftoi Vraxillam,Sappho,te^; Corinna tulit.

Nobis infignu eelebretur Olympia,noftrte

Aetatii lumen, Terrariaqi decut.

farnafeo hanc Grabe decimam pariter^i Latin« Pierides cupium annumerare choro.

Quid ueteresflulti mtramuriNoftra liuore Depofito multum [ecula laudii habent.

IDEM AD E AN OEM: ïmpofuitjflendens tibi nomen Olympia uirtut^

Cognomen mores mgenuuiqi pudor.

Jngen^ meritis rapiet te darm Olympus, Atque tuifetnper fuma Juperßes erit,

THEODORVE ZVINGERVS BA

SIL L I E N. IN E AN DEM.

ExtoUant ueteres licet poet«e

Notam crimine Lrßiam puellam, Lt A\ufam decimam uocent licenter:

Nos noßram potius piam cr pudicant

^attdemus, Latießmulqi Gratete

yngua prußßuWf dfcuSimagiürams

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hr

Cui mtntem Kßfaße dédit Minermt, flermes eloquium, VenM^i formant» Kufjemeltifluos modos canari Suzues Gratia, jed tarnen pudicos mores. Domine Olympiamuocari Moratam uoluit pater Deorum Summas numinecundaquigubemat.

IDEM IN EANDEM.

CaUiope Latijs iamdudum feffa camoenii Etnimium netrufeis exagitata modu,

Vt comitemßudij fociamq; lahorK haberet, morata eUgitur VaUadis arbitrio,

CaUiope Graijs [a teat,fed Olympia noHris Pr^fidcat mutis,moribus, elot^uio.

PHILIPPVS A MARNIX.

CuCta fait quondam Sappho,cantata Corinna, E{ PraxiUa etiam magno in honore fuit.

Curiniß quid fragilem fexum uix po(fe, uetudi, Pheebeo afflari numine erediderint.

Cluid ß igitur te lUud uidiße^lympia feclam Tantii ladura dotibas eximiamt

Cuiß quid Phxbusß quid CyUenias aut quid Pallas habet, foil id contulit omne Dem, Siue etenim numeris tentas quid daudere Gr^edt meonis m numéros eß deapromptatuos,

Siue mauis Latia uerfus cantare camana,

En tibi quafaucat Ulufa ^Uroms adeß,

»48 C A R MI N V M

Sine etidttt Mußs totoq; HeUcotureUdf Scribere uit certis uerba foluta modis.

frotmut m tibi Mercuriiu fluitantMuerba,amp; üciloreum duld fundit db oremdos.

Adde guild mgenio pktM efl grata pudico, Gratm amor fummi eß er metiu ipß p«-frußra igitur pknif uderes fua ßcula buccis Lauddnt,cr frustra fydera ad altafirunt.

Koßra denim eß tétaifelicior,ac mage noslrif Temforibm ftmmafauit ab arce Deus.

IDEM.

4etas prifcaolimuatesdodoiq-paeUaf

Praxillam CT Sapphon teq- Corinna tuUt;

At nunc Perrarite fummum decus mclyta nobu Venit olympeia iureßupenda magü.

HIJERONYMI ANGENOSU IN OLYMPIA M.

O vgftrttit ^»Ttgt;7f paStot tumfd^ti' iXvfdirK ttla^Tiui éi^fTj7nt(f.Jiiy/MffB^£y.

IDEM LATINE-

Çaldfcm Deut hue lAoratam mißt Olympp, 'Virtutis ßecimen ut daret eximiie.

EIVSU^M AD EANDEM.

Dotibuf ex cundit tibi nUnatura negauit: fiocuno excepta,foeminA quódfueris-

EPITA-

LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;49

E P l T A P H I A,

Treisnofti Charité,nouem^ KuÇm Scriptis percclebres uetufiiorum: ^às quantum eß dlibi uenußioris Artù,uel Icpidsc eruditionif, Hirtm peiiora nutrients Piaboßdtu Vlo,quem perhibet cboruffacrorwin Vitwm de xtherqs plagia uenire, Confenfu tribuunt pari poett.

Voc quamfortè putoe tegi fepulchro, ï!i.u[arum decima eßtCharifq} quarts, iianc^quàd progpnitamferant Olympo Vatern,Pallis Olympiam uocauit. At cur Puluia nomen inditum iüi efl{ Puluifcilicethiecqubdinflarlt;iuri Explorata malu laborioßs, ^fatii agitata fape dur is, t Auro purior attamen reperta eß: E nbsp;nbsp;Seu fulua quad auis modo, beatot \ nbsp;nbsp;nbsp;inter uiuere calites fueta,

j Terras tiquent ocyw sacentes.

»JO Ç A R MIN V M,

Quod vero ingenia vdleusfagaci

^ïii dotibm tn^eni pucUdt Intprfulferiteruditione,

Cdjlis pradiM moribMtbonii^, lAor^A efi idea uoatii vulgo.

IAmc C H RIS T V S dominut dédit uidendim Terris :At fimut aeflagrare uidit lianede(iderîofui,repente in ealum rmpuitfibiq; iunxit. firma fœlerc connubi ligatai».

Qui cum nanc pldcidam capit ^uietem, Confors perpetut beatitatis.

Attu uMe.ualediuuidtor Vtrtutemq; 4nimo collt;u probâta, Q^f telghipotefi bt^rt ctlo.

LIBER II.

ANTIQ.V0 FVLVII MORÄTt ÏATRIS ET LVCRBTIAE MA-* TRIS H O SPI Tl O, DIVINOQx, OLYMPIAE INGENIO, JUTE* RIS, PIETA TI VERAE: NEC* NON ANDREAE GRVNTHLE-RI EIVS MARITI MOERO-RI, CAELIVS SECVNDVS Ç. HOS HENDECASYLEABOS DE DIT. VIXIT ANNOS NON TOTOS XXIX, MIGRAVIT AD CHRISTVM VII. CAoEN* NOVEMBRIS , ANNO CHRI-STIANAE SALVTIS M. D‘, LVj HEIDELBERG AE.

gt;5t CARMINVM.

IDEM G RAE CE A CARO*'^’

Vtenhouio paulo liberiui redditutn carmine Anacreontzo, Partim huiui Mar âi^a ^iyeifj kTPtij'of^

Partim huim, / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;△0T5^/AufZu;O/zi(f*o

02 ai^ap a.'nü'mif reucur Kÿ^éïf/ mpî^ nAtr^KiW, «/t ^»TKt

Thur rónitpiJbi» TtiUff ronif/nuprin G^oSa» yH /Mkl^H* Ardyvaaof/, O'’ à^tun/r, T-TnlUipM/Vi tÄ/jLßvf Ant-mf^iujf pu'^mt-TiAoJ' aio/Mjiyininfift XttftTvr tn, 7’^10'' !pi)t 2* itpif/^Qoptiv dtóoi//^ Oro/jL as gt;1^x111 (Mottr, M-iyethayMM miumff S,7tgt;pat,7ixsiy eu itgt;iiit3v,f‘ ^uinf cù{iy^çl TMtuy iuJ^tJi^y^Ti^a y Sr m rmavr^ AptTÜv p-ï^n S' ix mraij, Mïya.^MpiA ïS-ï’ â^ittaâif/ Bforé« y7i^ ^Mav, i^ïroi ^lt;t » ^iißamp;'ÄnM,

liber It

lt;^Tetp c^St/' IjJJ vop.i^»f ^lUXT^ JicjA^iW »J^

^Ufti^ p, nriifTH, ^iKiTini (iva^ i^gt;“^t^ Arloff Ti h^JllWf Ti. ^TJ T^u) ^ *£^ OAu/zTi ^^XW ir^ i( 'fo^f

^quot;^iT-Hç^ rUM«f MTÜO ^ai O\6pL7ncu gt;!^\i^, '^S^^alaMjO^ Ifu3pof ^^^^^Tof* ^ i{g.^i^ ^’XiiO5gt;jXlt;Flt;rtuSolf Ti ^‘gt;!JfMaju.iyn 7» vof^t ««Xu jizaTZoF ü lt;fttnyoif, noAu fM^-llf H TO Tmppir £ l^lv£fiim [MiT^t^OV. ^ «7 BfPl^( V^ Mm ^fv^tlfS'iidu/ ;juï.x.aflt;n» ^tui opi^Bf ^»7ff1 ^'iTnynt ji^iinf ßi{t^ofi É»J TtittItBV S'quot;tVi?f 0/ iTnivuiMV ■yjlJJaitX,l ^«.Ttav lf^at^ MügjfT«, amp;ià.T«Tv f/.ivor,oTji M iy •^isrti^s’^fyvJJeuitayt Mi^ ■i^it^B^@-' 7tVV(Àlt;fCByf quot;i^A^lTaii nlt;fà(â7T«-a^y ^v Çttm^lymr ««’»

«ÿ4 CÀRMINVKÏ.

ApirSff ^Tue ÀTmmv Ht7!vi'^ajjLiyii,](jß i^ffi Gtie tifßpaTSfi SpuKa» t.xàpuxa lùu Zi ici flat Xpâvaft iimi'''ii/yA Sjuiff. ’Ttxitvapyujjcûiiÿ.miJTiijuf Ti M plat Ki-^^au Veut n«Àu ^âiov iiÿ,hal[j.Lut Arvip if t^-mT m/tÜu t,^l^t(/ 'tn^ Kä-TftS't/tf 'Ef oKupim/t aa tün-^^, Tetpiatr vaixaif T^i^di^iit 'ÉSiv ta} ©to petyistt. na^ TO, VMi'i ^im, ’KufMTWft artp, 7nvavTt^ EietÄAKaTinf/if cv UTT/aïf^ Et aiSvit travivli-' e^cfei. 2 v gt;ig,hàf ^ xK à ZÂvTtt^ ^Ùp' t£TÛ^,)isÙ Îfluj Api7Îw etiQx laç) Tiivmut. AptTtii^ôvn^MTi Atum-nu Cpa7Wft Â’vrclV'mv lamp;i pMit^fTetTa/J 'miéë^tu.

7 E A O ISt

4/

LIBER I 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;255

^. OLYMPIÆ F VL. MORATAE OVAE OBIIT VIL CA LEND; NOVEMB. ANNO DOMI

NI M. D. LV.

EPIT APHIVM

illCYLLVS FACIEBAT.

ITalishic tegitur teUurù Olympia mole, Pierios inter famina prima thoros.

Q«(C patria quondam cum coniuge fede reli3a. Ad uada confedit flaue Sueuetua, ^c vbiflnitimos exercet umea francos^

Pt liquida iuxta Nlaenut aberrat aquis' Mox fauut incenfa fureret cum miles in urSe, Perret ey hoflili,facra profana manu, f^oUata bonis,bis feut proxima morti, Venit ad hec IQicriflumina iundauadis.-^ididerat tAufis Gracorum fcripta Patinis. nbsp;nbsp;nbsp;,

Et panter lingua do£la in utraq^fuit, ^aturaflfecimen rarum fèlicK,zy una ingenio cunilis anteferenda uiris, ^ed neq^ taudis bonos retinet nee gratia parcof, 0ccidit,zy longa no3e fepulta iacet.

Cuius tu einen requiem,placidumq; foporem. Optes,o Doffes,cater a morte uacants

TtZ©-*.

ts^ carMïnvrI.

MEMORIAE OLYMP. Mokit-TAE FOEMINAE DOCTISS-OFEMIANVS I. C.

Mortalen liquit doüißima Olympia uitam Sei quia turn multofoenorelitiuit earn. No lugeredecet: confeendit OKvia-jna. nant^ ûitifMt/Ttt, qua; coluit,religiofd deunt.

In ctelo (Mi(sif»tai gilxn fu^Hoo. ^dot Kmc eft,cut munduf femper iniqutu erat.-

E IV S D E M.

Ez TOTip« Jlgt;!^TIf fievemal/ ’^ir dSóvTVf/^ t.v/ii(sf,Tti yfó,ifi7’ OKd(A-}na, ^to-mTif,

IDEM L ATIKE Si Sappho dedmam Mufarum dicerefMejt, Vndedmæmerità nomen Olympia habet.

MEMORIAE ANDREAE GRVtî THLERI MEDICI OLYMP! A? MARITI NOSTRI COLLEGAE.

AIAiffa fociafludiorum amp;nbsp;comuge lem ïUa inter Mufaa qua numeranda fuit.

Calo animam, tumulo huic tua ia Grunthlere dedißi O Ta,quid hand ultra uiuere dulce fuit.

CHI-

tiBÉR n.^- t^i ètitblANI SÏNAPII I. e. iN OLYMPIAM MORATAM

E P 1T A P H I A.

OVlnibut ingenij pr^ceUms dotibw olim

Lunten uirginti,focmineicij chorit , Interijtlujlrtinondurnttr quin^ ptraHit,'

In Latio quA non doélioruUa ff/Ut.

toornte cognomen erat, fed Olympia nomen fraclartm,clarifi quid Olympuiliabtt.

IWpM Pontißeum deteßans dogmata, Chrifti

Agnouit veram ewn pietatefidem.

i^archio Pranconicat late uaHauerat orae.

0rA(,qu£fati caußa fuerefui.

Piptantur ciues,f^oliatur Olympia,coniunx

AndreOt medica doHor in artc,ßtgii

Tandem Heidelbergam uenientes omineheuo,'

Adfuperosf^ado fcandit uterqi breub A L 1 V D.

OytotfyHcerutamor uit a coußrinxit 'm omni,'

Korte quoque auelli non potucre diu.

Q«.t iacet Andreas Grunthlerus, O lympia eoniuitsi' CorpM hurno poßtit,ßiritut aßra tenet. , AVIV D.

feruarios cafusconßendit Olympia Olympum' Splendida,perpétuamunera iaeù habens.

Sacra redemptoris celcbrauit dogmata Chrißi' Oii nuac eum Chrißo uita perennis erit.

ajS CARMINVJÏ.

1 L I V D.

Sipirt4{,moret,edn3or,doarind,pHd0r^ Long/cudfacerentprofjjeritatefiui,

Secula Cunnca uixiffet Olympia uatis Qj^æf/ricmataro funere rapta iacet.

X LI V D.

Si qua fuit uetms inter laudatapuetlM Praflans doUr^reUgbnis amans, liane Morata fuifuperauit Olympiacultu ïngcn^,doiiis dedior ipfa^iris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

In primis Latia Imguit, Graca^ pcrita Incubuit ftudijs node die^ fuis

Sacrarum legum diuina utlumina cattens, Eximum peperit nomen ey- inde fibi.

Froh dolor ante diem coneeßit Olympiafatis Digna Sibyllinos uiuerefola dies,

Sed tarnen hac meliore fui quolt;^ue parte fuptrßei Viuit,^^ sterna gaudia lucis habet.

A L / V D.

Q^aUflagrabat quondam Cofteria uirgo, Chrifii,Gr fyncera reUigionis amans, 'impigracum ueteru/m turbam,fermone difertei

Vicit,cr euertit dogmata falfa «•o?»^':

Mente fua tales concepit Olympia flammas

Pr a Chrido mundigaudia nuUa ferons.

AjJeruit Chridum dim uixit Olympia,Christ Defendent ueram non fuperata fidem.

Aliui

LIBER II. t^

XLÏVD ^D CAELIVM Secundum Curionem.

^ngußo Ijncto pijfruuntur.

Vitlt;t,^uam breuiore dcrelinquunt lt;lur[u,deterioriltM Herum PratrjÜM numero,Beo uolente, Nxw qu0S diligit ocyus recedunt luds gaudiafempitemt habentes. indulgent fuperi mtÜK,ut inde ^eäut moribue imbuant probatit. Sic Morata f uit,breua pérunnoi interris,meliore digna uitlij Siceum CteUaptreceptaC^lo, CtU ponere nos decet dolorem.

OLYMPIA, GASPARI STIEL INI EGLOGA.

NOx terrIsfufcdsnebulofdoffilieratalM, Dum capto duleis gratißma manerafomni: Ecce per obturas trifli uenit borridus urnbrai tatous cultu. Üon iüifulgor ab ore Confuetus radtat,nee laurißonde corolla, mexa utreßenti caput ornat,ut ante foiebatt Sei maßus putto fenitus liuebat ami(lu, Trißegemens,lacr'mis humentiaq; ora rigabah inde addit tribes uoces, ac taliafatur:

Plangite Piérides ueünyniferanda puettaä tunera, lanißcu nimium properata deabiu.

i^o C A R MI N V M.

Pangitffdt'Undi dtuini Hcluonts alumni, Quos fouet m gtemio ioue nata cur a Miner Hit. Qaidit if digne cakßn Olympia fato: Deferuitmajlofcteleßis Olympia terras. KaHriedeceßit pr^lujlru fteUa chorelt;e lam Hympha lfigent,ltigt ttt cr Oreadet omnet Per rapes Venus ipfa querens fub uaUe profundi lnfonat:amp; Satyr a rUralia numma queilus Ingemmanf.^hcu dijcefit Olympia nofira. Qji£ ftpe Eridani torrentiaflumma canta Diuino tenuit,medioqi abfijlere curfu Jmpulit,dtque imis nbs exbilarauit in tindis. Çyua iuga nubiferirefenabat çr Apcennini, Ac late fyluas mridesdttcesqj jonantrs Demulßt.Quis tedemerpt Olympia eafusl

Ipfe licet fubitiK pauidos tremor iret inartuti Aio tameniCaufof infjißa o rhabeqUerclte Altins has repetißi tuUet,pniul incipit ipfe.

Puipt in HeJfieria longé darißimus urie, C^Ute tenet i rigido non h pma nomma perro, Vir prtdem mgenuas cunéiis uenerandus ob artefs toornen erat MORATV S ei,quia meribus tilt Prisjlaret jandis,mtieq^ exemplar honepee liefe praberet. Ternas ex coniuge natas Sußuht bte caPaJando^ tnnùtrit honeßo Vnguibus à tenens,neenon uirtutis amorent lngigr.it,iubet ey Patim libamina Maps, Ponere primafatriS. ExecUuit lUa duabus, Ctjiampemus,reliqun,longo dqctimme uineetis O»drniA)

LIBERI!. 2#t

Üo^rina, Ingenio,uirtutibat, in dote,mente. fippUcat ad Sophie Ubrot puerilefacratie feàw(,CF m celfi$ rupis Pamafidos arces Sußgt;irat,bu fex cùm uis exegeratannos. taumus egregij! Mufacor.atibM omnes, M^ue ego:d um facris candentia labra rigaret Ïonte tiidufxp lymphù carinenq- cieret tangere doda fides digitK,uel quale Thalia IpfitaudireuelU, capiat^ OeagmuOrpheut Pro quo Nixonia malis uix carmina chorda, Ueclaudes ei'it,qua floruit Afcra.Camixnam, Doéiiloqua Argolicauertebat pulpitagaza Mula,poft longa Aufonia commercia lingua, Ueeininus Aonio jiringebat uerja tenore, Qj^uimLatio filo ducebatnabilecarmen. Hmcflama califulgentia contigit allra, tique pérora uirùm ferri clanßima capit: nine domina Eridani tantum decusaliicitaula Igt;elicijs,magnoqlt; fimul dignatur honore: Xantafuit tAoraia tui admiratio cantut.

Sed jîrepitus tandem, CT magnas exofa tumuli, tirgo quietis amans,[ublimem defirit aulam, puccrefueta prias tranquilla per otia uitam. Atfuaues cithare char du elidere cantw, ^tî^fibifoelum üudij,uiteqi pararet, Grunthlerumrlegit cupidiscomplexalacertis, Qu^m non objeuro genuit Pranconia paire, ide usachaonia pridem elarebat in arte, ingenij pre flaw Muews/orma^ decorus, R t

1^2 EPI ST.quot; OLYMP.

z.«tx«T»/f Deum coinprecata fui.qui ftatimillurn liberum ad me remifir. Cseteróm digrefsi iatA ab vrbc,quónos conferre pofTemus ignoraba* tnus:tandem Hamelburgumverfus iterhabere coepimus.quô ego vixperreptaui.abeftenimop pidulum triamilliariaGermanica à Suinphor-dio,inuitique ciucs ilÜus oppidi nos recipiebât: cùm ciTeteis interdidû, ne quenquamnoftrûm hofpitioaccipcrcnt.Egoautem inter paupercu-lasvidebaromnium mendicarum cflè résina.In illud oppidû introij nudis pedibuè, capillis pak Iîs,vcftc concifa, quænc ipfaqùidém cratinea, fed à quadam m ul iere mutu 0 in ih i d ata : amp;nbsp;ex il' la itinefis defatigationc.tâdem enamin febrim incidi,quam deincèps in tota peregrinatione b* bui: nam cùm Hamelburgenfei fibi memerenf. non integrum crat nobis din apod ilFos comma fafi, fed intra quatridtium iflinc (quamuisego ïegrotarem)difccdendum fnit. Ibi veródenuo dtrm perquoddam oppidulum Epifcopi iter ft'' Cere cogebamur,capiebatur maritus meus ab E-pifcopi præfedo.qui fibi à domino fuo demen' tifsimomandatum efieaiebat, vt interfiCcret 0^ mnes qui èSuinphordio illucprofugivenidènt. Ibi igiturcaptiui inter fpemmetum^uc detine'-bamur.donccliteris fcriptisab Epifcopodimit' teremur:atqüetum demum Deus nós réfpicê' reincipiebat. amp;nbsp;primum quidem perduxit ad nobilifsimum Comitem Rinecenfeïh , deinde

LIBER IL irf^

Üead illuftres Comités Erbacenfes , qui pró-fiter Chriftiinam religionem fæpe Fortuna* rum amp;nbsp;capitis perîculum néglexerunt, À quitus prolixè accepti fuimu$,amp; muleis muncribus af-fcéFi,ctiam complûtes dies apud illos commo-rati fumus,donee egomeliurculaeflem,amp; mari-tus meus in collegium Academiç Heidelbergers cooptàretur,vbi publicéartein medicâ pro. fitebitur. Habesnoftrarumæiumnarum epito-nicn.aliàsplura.De libellis inultum te amo,mi bigratifsimifucre. Sedvnàcum noftris libris, vt cætera omnia quæ habcbainus.pericrunt. Sa-lutem plurimam dices vxori amp;liberis. Heidel-bergæ. vüj. CaIcnd.AugulH.

OLYMPIA F VL. MORATÀ

Cîclio S. Curioni S. P. D.

Vperioribusdiebus benelógam' ad te fcripfi epilloiain.in qua de noftris calainitatib. te certiorein feci : idcirco iam laconifmo vtar, tantùin te maioré in modum ro-

gans,vt illis libris quos irtinc ad nos tranfporta-^i cupimus,commentaria in Hiercmiæ ^uW cuiuFdain noftræ ætatis doâi viri ad iungas. gratifsimum mihi faciès. Valc.

jtf4 C A R M I N V M-ArchUochum^ Paros,nrenon Paotides tonnes igt;mdari'c£ citoarte modulosMythelena Pelafgat^ taudabitSapfihóttini te Germanica rura, Tam^; diu Hcj^ena laudabunt carmine fylut. Talia dim fheebus mihi lamentatur ad dures Excitor è fomno,dixit^ noui^ima Phoebus: Aeternum uiuas o duIcK Olympia, uiuas Portuna, tues pacabunt carmimne manes Patés. Per totum uwt tua gloria mundum.

IOANNIS DAMASII GAN' P A N I.

Lucida quaque facras auget quad Olympia fäufat Tam rara merces dotis Oljimpus erit.

Inuidia es maior, nullus pertmgit Oljmpum VentusiParnoßitulminaJbia petst.

u Fttluff JKorati J^antuani, yirt elo' mß. fUiC, Andrea Çrunthleri J’yCeihei ' comu^ió Ieiï^ifnoe,füefnina,cf(it0 in^eni^ 4cßn^uhrhytrii/fij^li'n^u^e cognttto :ingt; moribfti autemprobitaf^ummum^ ße» tatiißudiumjupra communem medium ßmperexißimaraßnt.Quoddeetus yt-ta dominum indicium,^eata mors fan^ dißim'e ac pacatißime ab ea obtta, thuir-no ^tto/jj confirmattit reßimonfo. Obß mtttato filo àßlttte !D Z Z^.ßpra J^ä-kßßtaatatis b^ X iX. fyfccummth

rito amp;nbsp;Æmilioßatreß~ puisa J/eißU bergig.

Suilielnuit faßtlonw M. D' B. B* M M. P. P.

#«lt; CARMINVM Ek AlfMiiKtov Toy Maif»nt

Evimiptoy.

K» a 3^ ^{fi.-nii,7i7nußf»TtKoi)fiftfeiKt'n fMig/t y'37lctp,Vi»fJ0tlT7t.,v0t)lJi‘yi^isinVafMllt;gt;//.

Ganf ^^ H ä*in$i Ko^ttf raet KÜtJ. ^ikiiimf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■.

K‘ùXeJ‘-?9p'iiiifMuuo'^tiQtoJ yarÀJïKifov TliçÂ^eâ/j Ttifi 'tfj.fu/j\'im [àM älJ.ßf,ta. Zürne 1i£19a.nfieam0ieo(^K3igt;‘BKv(ji.'mA Ztif^TA ßnivet/e Elf^ii Jïim^ltw oiii,tif/ x^ yoütijf tKH-me, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

HjM(f ofjahiae mtm Qw, ifiiyaf/ iurif

Aipaf/'nutÄyi.^iX'fSJ' JUKSiSia/ji^’S/juKu, Av-mp T^À)a^/f'X,’\xgi^Bi Tra jtt lt;arip/jut,r tùeufVifr t)f^yifii.^7m i(ji,fTm/riifiKaifxa{Teuet,/itcpCÄ».it

LECTORI.

NBamp;bnecclaret atz^^ erttiliraßgn^ na fao honore careret, hue eita ek' ^antem elegtam apponere Uhuit/l^' ß in Jißari argumenta atej^ noßra Oly)^ pta quot;verßtur. Seelpruelens Beäori tempo'' ru, amp;• perßnarum, amp;nbsp;loci, quihue ferp^^ eß,ratione habita, ejutequieiiir lueleß inbonam parr tem accipietf

LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^f

HIPPOLYTAE TAVRELLAE MantuanæEpiftolaadmarituin fuum Baltha* Tarem Caftellionem apud Lconem

X. Pontificem Rom. Oratorem.

Hippolyte ivlt;jDcÿLTf(i{j iim dicit Citftilioni, Addidermn imprudens,hei mihipenèfuo.

Te tua ^oma tenet mihi quam narrarefoUbt^, Vnam deliciof eße bom mum atcy deum.

Hoc gao^i nunc maior quad magno eflauéia Leooff lam benepacati qui imperium orbit habet-tóe tibi nee défunt eeleberrima turba fodales, Apta eculos etiam multa tenere tuos-

^arn modb totprifcieJfeilas miraculagentKt Heroiim e^ titulis clara trophlt;ta fuis:

ÏHunc Vaticanifurgentia marm ore templlt;ei

Et qua porticibus aurea teiia uitent:

Irriguos fontes,hortos q^ et amanauireta

Plurtma qua umbrolo margitte Tybris habet:

Vtopferunt,latus conuiuia lata fréquentas, Et célébras lentis otia miflh îoeis

Aut cithara a^iuum atténuas cantu^ calorem:

H« mihi quàm diffar nunemea uita tua

' fiée mihi dijfliceant qua funt tibi grata fed ipfa eß Tefine lux oculis pene inimica meis.

Non aura aut gemma caput exomare niienti Me iuMt,aut Arabo ärgere oiort ^ast

■.,68 CA RMIN VM.

ifoncclthres Judos ftftit J^eftare diebus, dim po puli complet den^a caterua forunit Autferui in mediti exultât ^ludiator arena, Ualh, concurrit nel catapbradlut eques.

Solatuos vulttu referent RaphatUs imago Piüamanu.curas aUcuat ufq; meas-

Knie ego dclicioi facio,arrideo^, iecorq^, AÜoquor, ty tanquam reddert uerba qUftt 4irlt;‘’'flfi,tuti4q} mihif-epeilla uiifetur

Dicere t(cüe aliq uid, c tua uerba loqui.

Agnofcit,balboq-, putrem puer lUe falutat. Hocfolor,tangos decipioq^dics-

At^quicunt^ i/tmc ad nos accerferit hoffet^ Huncego quid dicaf,quidfaciasiierogo.

C.unila mihi de te incutiunt audita timorem, Vano etiam abfentes fapetimore pauent.

Sed mthi nefcio quit narrauit fape tumultut, Mtfcerijj necesper fora^perq^uias.

dim populi pars hac Vrfam,pars lüa ColumiM lgt;i:iocat,(ytrep (Cu corripitarma manu.

He tu. ne quefo tantn teimmitte periclif, Hatubi ft^tuto po^eredire dotnum. , Rtm e eüim fjma eß cundat habuarepueUit^ Se/ qua t ifctuo turpiter igne aient.

libs uenabs forin t eßsorpurq^ pudorq;, Hit tu blaadttqs ne capiare caue.

Sm mitte captum blanda bec tam umcla tenerent» I-JH lon^j,s 4bf nt non patcren morat.

tiBER th *#9

r^emini cum teuiuum iurare foleiM, t^on AniWit,nee me paffe c-trerttitu-

^iult;u Caßilion,uiuiU(^ brutiwi opta:

Nectibi uni durum eß me carniße diu.

^urtuu mutatu eß igitur menslcur prior iSt 111e tuo noßri corde reßixit antori fur tibi nunc uideor üüii?néc ut ante folébam Digna toti focia,quam paterere tui!

Scilicet m umtos promtßaabiere.ßdetq;.

A nobisßmul ac ueßri abiere ocuU.

Hic tibi nunc forfan fubrunt faßidia noUri, forte grdue HippolytiC nomen m ore tuo cü.

Kf tibi,te^ mUn fors ey Deus ipfe dedere: Ciuodnam igitur nabis dißiiium ejfe potefi!

'^nùm utmefugias,patriamfugû improbe'^neett Cara parens,nati nee pia cura tenet!

!^id querorien tua mi fcribentisepißola uenit. Grata qtiidem,eltilis ß modi certaßdes:

TenoRri deßderio languere,pedemqj Ciuampriinum ad patriot ueüe re ferre tares, quot;forqueris^ mora,fed magni tuffa teonis, lamdudum reditus retinutffe tuos.

^is ege perleäisßc ad tua uota reuixi, Surgere ut aßiuis tmbribus herbafokt.

(i^licet ex toto nonaußm uera fateft, Qashacunq^tarnen creduUtateiuuant.

^redamegoquodßericupio,uotisq;faueba

Ipfa mtis,uaahtec quis neget eße tament

iÿô cArMINVM.

Nw tibifunt pr^cordu ferrent,nec tibi durit VhcTii m Alpine cuutibiu urfu dédit.

Nec culpandit tua ejl mom-.nam pracepta deorU/M t^onfiu nec tutum eßfernere ueüi homini.

'Eße tarnen fertur dementia tanta Leonis, Vt facile humanus audiat Ule preces-

Tu mo floes' Ulius nomen ueneratus adora, Prona^facratis ofculafer pedibus.

Cum^ tuaattulerisfupplexuota,adijceno^ra: Atcp meo longas nominefunie preees.

Aut lubeat te iam properare ad mania Mantust Aut mcRomandstecumhabitare domos.

Hitmi^j ego fum finete,uelut ßoliata mag^ro Cymbapncdloß quam rapit unda maris.

La data cum tibißm orba utroq; pueÜa parente. Solos tu mihi uir,folus uterq^ parens.

Uec minus ingrata eß uita,hei mihi, namq; ego tantS Tecum uiuere amemjecum obeamqs lubens.

Praßibitueniam mit is Deus illeroganti Aujpidjsq^ bonis eS'tibi dieet,eas.

Oeyus hue eeleres mannos confeende uiator: Atc^ moram^itim rumpe,uiamqs uora.

Te lata excipiet feßis ornata coronis:

Et domini aduentum fentiet ipfa demus.

Vota ego perfoluam templo,infcribamq; tabeUa: Uippolytafalui coniogó ob reditum.

EPr=;

iylt;

EPITAPHIVM.

hiPPOLYTÆ T A V R E LL Æ VXORI DVLCISSIMÆ, Q.VÆ iN AMBIGVO RELIQ.VIT, VTRVM PVLCHRIOR AN CASTIOR FVERIT, PRIgt; MOS IVVENTÆ ANNOS VIX INGRESSÆ BALTHASAR CASTILIONIVS IN-CREDIBILITER M OEz RENS» P.

M» D» X. X, V»

CAELI I S O

S E LECTARVM E P I-ftolarum Libri duo»

CAELIVS S. C. lOAN' ni Balmæ Pcrano, R. E. Proto-

notario, S. D-

VAE nobilitatis ödor, lo-annes fuauifsitnc, me iftinc afflauit,excitauitqf, vt ad te animuin obucrtercm, ac de te propius aliquid cogita-rem. Tua illa tam officiofa

*neus,virfïngulan humanitate,tüo nomine ad-fcripfitjinte veram, non fucatam ene nobilita-

tcmdeclarauit. Quanti enim eruditionem fa-pientiamque facias, in co apparet, quod cos in quibusaliquavirtutisSe doÂrinæ fignifîcatio, »Utvmbrafaltcm clucet,admiraris,atquc ad tui amicitiam applicare ftudes. Dicam deme, qui cüantea tibiignotus effem, vbialiquid noftro-him fen ptionum guftare coipifti,illico ad me a-mandum fic cxcitatus es, vt quin id aliquo pa^ ftofignificares,te continerenequiueris. Mcrito’ igitur ego te vicifsim redamare cœpi,ac deine* S

174 CAE LIT S. C.

Eacvoluntate.tibi aliquo figno indicanda.ne 14' | gratus efTem.cogitare.Nihil enim horn ini, præ- ’ fertim liberaliter inftituto,turpius,quàiriini-more non rcfpondere. Cum autem multi amp;nbsp;varia occurrcrent, quibus, quod volebam, aflequi poflemrnihil inueui tuziftixtatiacftudijs ap-tius,quàm fi in tuo nomine aliquot noftrse Epi ftolæ amp;Orationes apparcrent.Nihil enim in cis eft, quod non ad peftus mclioribus fententijl inibuendum,linguamque expoliendam,condu cerepoflevideatur. Humana funt,fed ita tarnen vtadfinemquoquebonorum,et{i minus fortaf Es appareat, pertineânt,eoque fpeftcnt. Ineft præterea varieras return amp;nbsp;argumerttotum jrt qua miram deledationcm flatura collocauit,re-mouitfatietatem. Hæcigituf tuacaufacollcgi-mus,atq; in vnum'corpufculum redegimus,vt fimul omnia,nonfpaffalegercntur. Et quail- ' quam pauca quidam horum anté édita fuerut, meliora tarnen nunc etiam ipfa, emendatioraq; j proferuntur. Qnód fi nihil effetaliudhoui,prç- I ter diras illas Agrippæ amp;nbsp;MeCœnatis contrariai ! dePrincipatu orationes,quas tua etiam cauf# ex Dione hiftorico nobilifsimo conuertimus, ) fatiseratinboc opéré nouæ vtilitatis amp;nbsp;côinen- j dationis.Nûcautcm cum alia multa acceflerinf, quæ iuuentutem ad virtutem,bonasq; artes ca-pclTendas cxcitarc atq; cxtimulare debeant, ribi grarun^hoc noftrum munus fore, non dobita-

mus.

EPI s T. LIB. Ï. tw iftut.Etquanquam cum familiæ veftrælaudib. «blindes,turn propria iam né modo indole, fed ctiamvirtute,exliteris Scmoribus lucerefplen-dere^;incipias:tamcncum accedit incorrupt» Vox beneiudicantium de tua vircute, nó paruin huiufmodi teftimonio laus ipfa cumulatur, Sc tnaioreminmodumilluftratur, Vt igituropuj ipfum iuucntuti,tuo infpefto nomine, eritgratins: fie noftra hac quafi dedicatione,nomen luumaliquantoeritcclcbriusamp;clarius. Quod ' nune pufillum eft, fi tibi gratum effe fenfero, a-liàsfortafsis augebo : atquc ita vna cum xtate tua crefcet opus,crcfcetetiamcruditio,crcfcetqi nomen tuum:idemq;eueniet, quod literis inar-boris tencrx cortice incifis.qux arbore crefcen-te,crefcunt. Vale, Bafileæ, Anno Chrifti Scr-uatoris M. D. LIII.

CÆLIVS S. C. BASILIO À-mcrbacbio,per Chriftum lefuin

S. P. D.

IX credas, miBafili,quàm cu-pidè reditum Comitis tui expe-darim : tam mihi credc cupidé, ^ quam fi meus aut Oratius, aut Leo, aut Auguftinus ifthuc pro • us eflet.Redijt tandem (nam iam de eins reditu patrem tuum,iam fororium compcllaram) S 2

*75 CAE LU S. C.

atque mihi à te Iitcras,casq; humanitatis,officij amorisgt;dicam vno verbo, Bafilio meo clignas* rcddidit:quæmihi eofucregratiores, qudd eX tempore exaratç fuerunt.Non qudd nô landein in adolcfcente præfertim, in fcribendo curatn» quæ mater eft elegantiæ.immortaliumquefcri-ptorumifed qudd temporis anguftijs diftriäus, amp;nbsp;multis,nounshofpes,rebus procurandisdi-ftraftus,tamcn ad me fcripfifti. Qujd enim,nifl magni cuiufdam tui erga me amoris in eo fignû oftendifticquot; Accedit etiam, qudd ad me,non ds tne.tuisque rebus tantùm,fed etiain méorum a-micorum, tamdiligenter perferipfifti. Nam vt ad id primùm rcfpondeam;Hieronymus noftet tibi gratias agit,qudd tanta diligentia quæ nolfé cupiebat,inueftigafti amp;nbsp;explicafti. De me verd, quid dicamt’enius nefeio quæ bénéficiaprædiquot; cas; quæ fi fuerunt, ea tu niaiora, illuftrioraqut ingenio ifto tuo,fedulitate, induftria, prædica-tionefacis,quod mihi tarnen eil longé gratifsi-mum. Quddautem meæ commendaiioni tribuis ex parte,quodab optimo viroac iurifeon-fulto præftantifs. Vàrnbulero fueris acceptuS,in co vtriufque velfrûin humanitatem agnofco, in alienisofficiolisextoliendis:tuam,qüiquodgr# tiæ,parentis tui virtutc amp;nbsp;bonitate, toaqj fuiui* tate,apud bonum viruin inüenifti, mecum coin munices: Varnbuleri verd,qudd hominis igno-li literas amp;nbsp;commendationem tanti apud fe pon deni

EPIS T. LIBER I. »77 deris eße voluit. Hoc feito, mi Bafili, nihil mihi gratius pofle contingere, quàm fivideam, me meaque à talihus virisprobari.Sedfiné faciam. nam plurafcriberc vix vacat,proptertabcllariu iam abeuntem.plura fortafsis.vbi de tuorum or dine amp;conflitutione ftudiorum fcripferis.In. tereavale,micharifsime Bafili: amp;fcito me nullum lætiorcm nucium accepturum, quàm cùm te bene valere,atque his rebus quae tihi abcunti mandauhoperam nauare intellexero. Salutat te vxormea,cumfiliab. tribus, amp;nbsp;Auguftino tuo. Salutat amp;reliquafamilia,quam tu faluere tatn officioséiufsifti. Oratium,acD. Grybaldutn tuonomineproximè falutaui. Tu verb ifthic mihiD. Varnbulcrum, hofpitem tuum huma-nifsimum,amp; præceptorem, vt fpero, diligentif-fimum,quàm fieri pofsitamanterfalutabis.Ba-filese,quarto Nonas Oélobris.

BASILIVS AMERBACHIVS Cælio S. Curioni, praçceptori fuo, S. D.

Olui committere,preceptor do-dilsime.vtquitibi has dabit,fine meis ad te proficifcereiur literis: quibuscumdenullarc,certè de valctudine.ftudijsque meis, tc fa cerem ceruorem. Itaqucfcito,prseccptorcharif.

S }

278

fimc,me firma corporis effeaffedione, atq; ca-lumperegrinum (quodferè alios commouere folet)mc reftifsimè fcrrc:quod Chrifto optimo maximo primó atquepræcipuè.tumetiam hu-ius aeris elementiæ acceptum ferendum cft. Eft enim hçc ciuitas turn amœnitatc, turn aeris fain britatc,habitationi aptifsima.Nam colles confi-ti vineis,arboribus agri diftinfti.atque Necca-rus limpidifsimus fluuius,ciuitatis mœnia prj-terflucns,nullo modo non magnam ciuitati a-mœnitatem.incolis vero deledationem atque voluptatem conciliarc poflunt. Minimè autcin infalubrem efie, aut peftilentcm, fed fanitateW potius atque falutein afferentem, quid melius» quàmquôdàpcftilentia(quæ iam ferè vbique incrudefcit) tutus eft locus hie, declarare po-teftc* Profefforcs (t^ ad ftudia veniam) qui iur# doecant,conftituti funt fex ; quorum duo, Pon' tificum Canones:cæteri ciuiles leges lurifpcri-torum interprctantur;vcrùm ob mortem Ioannis Sichardi.qui primas in hac tenuitAcademia quinque tantùm publicè docent, donee alius in locum eiusfubftituatur. Hos ego, Iura ciuilia interprétantes,omnes audio,excepto vnicoPa-dcftarumcxplicatorc:exPontificijsautemvnu. Materiæ autem quas iam in manibus habent, hefunt.Iacobus Cappclbockius tit.de minors busxxv.annis, in Digeftis explicat. Nicolaus praeceptor meus,ex Codice, de donationibus matcriam

EPIST. LIBER L 17?

ftateriam exponit. Chilianus Voglerus ante paucos dies librum Inftitut. incœpit aperire. Gebhardus,deforocompetenti,in Sext. tit.in Olanibus habet. Quidigit.ur.dicesC'nulIanc, qua #udias praeterea, in humanioribus difciplinis «ftleótioC'Nullaprorfus.Doélores artium habet hæcfchola aliquot infignes: quisenim Scheg-gio ( ne quid de cat tens diçam ) naturae fecreta Wclius explicate quis Imfero k Scheubclio Ma thematices fubtilitatcs acutius demonftrat^Vc-tùincum omnia ad eum quern fpeélcs fine fint «iingenda,minus hiatque fimilcs,mihi iuris Iha diofo prodefie pofTunt,Vnicum Ciccronemat-que Ariftotelem, turn ob alterius eloqucntiain (quxlurifperito maximè neceflanaeft) turn ob Vtriufque quam tradunt do^rinam,quæ viuen-di explicat rationemforiginem fcilicet atque ve turnlurifprudcntise fontein) mihi audiendum, legendum,atque penitus edifcendum,tum à vins doélifsimis, in quorum numéro tu primus occurris.accepi : turn etiam priuatis ftudijs vt-cunque cognoui.Iam quod ad Ariftotclis Ethi-Corum dodo re attinet, dodus is eft, quis enim negate'fed tarnen quo minus audire pofsim, im-pediunt non pauca. Alterautem,cui Ciceronis incumbit lcélio,in Ariftotelicis iam, quas vir il-Icad Theodc^enfcripfit,Rhctoricis verfatur. Vtilius autem efTe.dicendi facultatem non præ-ceptis traderc,fedexempliseorum,qui eiusdo-

S 4

?Î?9 G AE L 11 S. C.

drinain foro orationeexplicarunt fua, amp;qua(î oboculos pofuerunr, atqueadfuumci'uspræce ptiones vfum accominodarunt.tu teftiscs opti-jnusamp;locupletifsimns.qui qua eruditione polies, quo amore complederis difcipulos, ncqua-quain com midurus cras.vt cum tôt annos Ora-loriain tibi arcem explicandam fumpferis, Cice romsferèpotiusdiuinas oratiôncs,quàmeiuS derarionedicendi libros aperires, arqueaudi-toribus demonftrares tuis : non inquam hoefa-ceres, nifi melius amp;nbsp;commodiusamp; vtiliusefTe feires.non enim in Orationibus folum (quem-adinodum in libris Rhetorum accidit) nud» præceptiones proponuntur , fed etiam anti-quitatis exempla difeutiuntur, Icgesconcilian-tur,grauifsimilocitraétantur, quid fas quid ne fas demóftratur,arque alla innumcra:tum mul- J ta etiam, quæRhetorum libris comprehendi nonpofTunt, orationibuspolTunt : eainquam, quæ ad exponendum, ornandum, probanduni amp;perruadcndum pcrtinét,tradunturatqueeX-plicantur. Acceditamp; illud quod compluriuin pienfium tempus in illis libris docendis con-fumpfit :ego vero in peregrinam, quafi inco-gnitis prioribus, accederem materiam. Hasob caulTas, præceptor fuauifsime, nullas ego in ar- t tibus humanioribus mihi ledionesaudrendas hadenus exiftimaui. Quæ mea tarndiu firma arqueftabiliseritopinio,donecveltUO, vêlai- i tenus '

EPIST LIB. L *8* tenus dofti viri cornier iudicio. Qutmobrem vehementeroro,quid mihi faciendum,omitten dumue cenfeas,proximis tuis apcrias literis.Ha bes epiitolam fatis verbofam.non cnim vereor, ne non fcribendo tc cxplcam,præfertim cum in eo genere ftudium meum te feiam non afperna-ri.Valetudincm tuam diligétcrcura, praeceptor charifsime.nam mihi amp;nbsp;fcriptum amp;nbsp;nunciatum eft.peftilentiam fupra modum Bafileæ graffari, Vxoremeum Auguftino, atq; tota familia, meo nomine faluta. Prçceptori meo,tuo nomine pin rimam falutcm dixi. Is tibi amanter gratias egit, protua infe beneuolentia,ac te mutua falute impertit:rogatque ne,quod literis quas ad cuni meo nomine Icripfifti,non refponderit,zgrê fe« ras.nam negotijs tam impeditus atque diftri. ftus,vixrcfpirandi habet poteftatem. Scd quant primum paululum ocij nadus fucrit, de fua er* ga tc voluntate atque beneuolentia ipfe coKiogt; rem facict. Iterum vale. Tubings, tertio Nouembr. Anno

M. D. LIL

a82 CÆLII S. C.

BASIL! VS AME R B AC HIV'S Cælio S- Curioni S. D.

■ Vm has, quis vides, Præceptor charifrime.abfoluiiïem litcras.i» qui ad vos iturum fcfc promife' rat, prêter omnem fpem, animi propofitum, nefeio qua ratione» fubitô mutauit, DÛ ergo interim de aliquo vn-dique circumfpicio, ncque vllum qui has fufei-piat inuenio, literæ tuæ, beneuolentiæ plenifsi-mæ.mihi adferuntur, ex quibus non plus gaui-fu$fum,quàm dolui.totenim praeftantes uiroS» tôt fœminas, tôt pueros, tôt adolefcentes à pe-ftilentia fublatos,ingcmifcendû eft. VelitDcus opt.max, vtqusoptimo iure pœna nobis infli-gitur, benignitateatquemifericordia ipfiusle* niatur:neque feelera noftra, quæ certé grauifsi-mafunt, fedplacabilitatem fuamrefpiciat. Te autem cum vxore, liberis, atque domefticis bene habere, cùm omnibus, turn mihj præcipuê lætandum eft.Faxit Chriftus,vt valetudine non incommodiore femper vtaris. Per bibliopolas noftros Frâckofordû ituros, patri nuperferipfi: amp;nbsp;inter estera, vt metibiexeufaret rogaui. id quia ipfum fecilTe exiftimo, pluribus nô agatn: non ignorans, te tain humanû atque benignum eflc,vt mihi veniam facilé fis conceflurus. Plura ad duJcifsimas tuas h ter as nonrefpondeo, in'

EplST. LIB. I. iRj certus qua hora, qui tibi has dabit,fit abitums iiuncius. Deftudijsatqucualetudine.fuperiori leccrtiorem fcci cpiftola,quam propter temporis anguftiam,qua impçdior,plané non mu-to.corrigôve.Eaquæ de curanda valetudineat-quc ftudijsadmoncs,diligenter curabo. Bene vale, præceptor charifsimc. toti familiæ, amp;nbsp;in primis Auguftino meo, cui præ cæteris ob mif-fas literas gratias agcs,faluté dicito.Itcrum vale. Tubingse.III, Non. Decemb. Anno. iS5i-

C Æ LI V S S. C. BASILIO A-merbachio Bonifacij F. S. D.

Inas à te eodem tempore fimul cóplicatas literas accepi, longio-res altéras,altéras brcuiores:illat III. Nouembris,hasIII. Nonas Decembris fcriptas: vtrafque ve

to mihi amp;nbsp;gratifsimas, amp;nbsp;iucundifsimas,vt omnia tua elTe confueuerunt.In primis quidem ma me afficit in feribendo diligentia, turn quod nul iumadnos venire fine tuis admeliteris patia-ris:tum quód,qux fcribis, cum cura amp;nbsp;diligenti meditationc fcribas: quorum altero vt facil è fcri bas,altero vt puré,latinè,amp; dilucidé, confequê-re. Quod autem de iftius vrbis amœnitate 8lt; fa-lubritate fcribis, id mihi cùm aliorum, turn tua ‘^ maximè caufia periucundum clLEx qua defers

^«4 CÆLII S. C.

ptione, video te , quæ vrbi amœnitatem con, cilient, quæ etiam commoditatem , intelhge-rc: Vitiferi colles,florida prata, irriguas ager, campi patentes , fontium limpidifsimorum featurigines, viridicatæ fyluæ , fluminum pi-feoforum curfus : Se quod caput eft, quodque hifee omnibus moderatur, cœli afpiratio,tein-pcratioque fjilubris ac vitalis. Quæ otuni» cumTubinga ifta veftrahabeat,haud miruin/l à peftilcntia immunis fit.Piè tamé tu ac religio-fè id Dcopotifsimum tribuis,qui autorhoruin omnium eft, Sc conferuator. Gratulorigiturtibi, mi Bafili, turn iftius vrbis tamcommodaW) tamque iucundam habitationem: tym vel maxi mè iftam tuam piam religiofamque mentein, quæ viua, fanda, Deoque accepta hoftia eft, Sf (vt Paulus nofter ait) Aoj/zJ ActTfwa.Dc iuris au-tem interpretibus,aliarum item artium, quibus Academia ifta exornatur, permibi gratum fuit cognofcere. Illud verópcrmoleftum , tcncini-nem ifthicpeélore Se lingua præftantem,vel A-riftotclcm, vel Ciceronem, duo difciplinaruin eloqucntiæque lymina, cxplicâtcm audirepof-fc.Hisenim iuris ftudium alitur,roboratur, ex-ornaturmaximè. Quid autem tibi bic facien. dum,omittêdumue fit,rogas:'Ego verd, miBa-fili. ifthuc fuadeo, vt quæ ab alijs audirc nó pof-fis, ipfc per te legas, inquiras, tecum meditere, atque exerceas: quod clarifsiini in omni dodri-naruta

EPI s T. tIB; I. i8j fiwùm génère virigt;ac præfertim iurifconfulti femper fccerunt. Ac ne exempla longé repetam neminem tibi in hoc gertere pâtre tuo, clarrfsi. tno viro ,meliorem pofsiin fubijcere.-qui itaftu-dia feinper moderatus eft fua, vt ex iurifconful-torumlibrisamp; commentarijs, nuncad Arifto-telem, nunc ad Ciceronem, atque id genus fa-pientifsimorum cloquentifsimorumque viro-tum fcripta, mentem animumque conuertat: rurfumqueab bis ad illos.tanquam in proprias ferecipiatfedes: adeóvt,fi quando illi locusa-liquis ex iure ciuili fit cxplicandus,non nudè ac iciunè, vtplerique.fcdornatéamp;copioft diffe-^at.fumma cû fua profefsion!s dignitate. Hunc jgitur tibi propone ;ad eius confuctudinem mo remquetuadirige ftudia.

Éx reliquis tuis Hudijs.quæ cognition! iuris impendenda funt, horam vnam aut alteram fc-iunge,in qua vel Ciceroni,vel Ariftoteli.fed po-tifsilhum Ciceroni diligentem naues operam, Vel lfcgendo,vel fcribendo Nam quod legis, vt idipfum ftylo atque exeróStione exprimas, tibi cOnandum eft, fifruftum aliquem eolligere tuamp;tum ftudiorumvelis, Hsecego breuiter,ad id quod querebas,refpondeo. Quod reliquuin eftjCaue putes,vilain à teepiftoiam mihi verbo-fam, aut longam videritimd quo lógiores funt, co memagis dekdant, defideriuinque magit •ceenduntmeum. Vidcor enim mihi tumle-

i«ö CAELII S. C.

gendis tuis,tum feribendis meis , tecum confer buJari, amp;nbsp;præfentes audire amp;nbsp;reddere voces. De vrbe nunc quidem ferè abijt peftiientia: qu* quandiu fuit,neque me, «eque quéquam aliuin in familia,Deo protegente,attigit. Tui quoque omnesfalui funt. Nullus eft in familianoftra, qui tibi fuo nomine falutem ad fcriberc non iuf-ferit: fedvxorpræfertim, amp;nbsp;Auguftinus meus, quituidefiderium vixfert. Saluta præceptoré, hofpitem tuum humanifsimum: amp;nbsp;fiquiprK-tcreafunt,quibus nomine faltem notusfim.Ba-filer, Idibus lanuarij.Vale.

C AE L I V S S. C. I O A N N I KE-ko, equiti fplcndidifsimo, Eduardi VI. Regis Anglix prxceptori, S. P. D. per Chriftum lefum.

Vum fcirem nullam amicitiain nouam dici pofTe inter eos,qui v-’ •nuritEJoom, vnum eundemque Chritfiffin.eodem animo amp;fpiri ' tu,atque eodem ritu colunt: non putaui mc,cum ad te fcriberem, Keke dodifsi-me,ad nouum amicum fcribere. Nam fi qui in vnadomo habitant, funt inter fe confuetudine

coniunéli:nos,qui non folùm in vna Dei domo fumus, fed etiam eiufdem Fatris coeieftis Blij (qu« bonius cius eft^quibusque vous eft animus,

EPIS T. LIS, 1 nbsp;nbsp;nbsp;287

tnas,vnuin cor,vna fentcntia,qui ciufdem corporis amp;nbsp;capitis membra fumus,noui amici dici non poflumus.Quæ res facit, vt ad te tanquain adamicum veterem, fine vJIa dubitatione fcri-bam mcque dubitem id à te per literas petere, quod mihiomnium eft maximum,maximcque neceflarium. Scripfimus in Philippicas Cicero-niscommentarios,quicuiufmodi fint,tu ipfe protuafingularieruditioncamp; candore iudica-bis.Hzc regivcAro,quiliteris iftis clegantiori-bus àtecxcolitur,amp; ad omnes regias virtutes in formatur, dicauimus. Mitto cxemplaria bina, quorum alterum Regi per te tradi velim, altera tibi muneri dono. Alius liber minorde Ampli-ludine mifericordi® Dei.filij mei eft, quê ctiain cadem opera Regi,noftro nomine donari cupi-inus.Teigiturpcriftamtuam fingularem cum pietateconiundam eruditionem, etiam atq; e-tiam oro,vt Rege ifto vcrè fanfto, noftra nomine rcuerenter falutato, munufcula hæc noftra eidem tradas:no$quc officiosê, quöd potes, có-mendes. Reliqua, quæbrcuitas literarum non fert,à fapientifsimo feneBernardino Occllo co gnofces.Valc,amp; me tuum eflefcito.

Bafilcz Nonis Se-ptembris.

t«« c AE L11 s. e

CAELÏVS $. G. lOANNlBA-ptill» Barnardino,patri tio Lucenfi, S. E D.

IncentiusCaftruccius ciuiï tuus, bonus planéamp; cordatus homo,amp; amart tifsimus mei, fcripfit ad me de filio tuo,quemoptares mihi bonis li ter is bonisóutf moribusexpoliendum tradere. Plu-

rima quoq; addiditde tuahumanitate,fidc,prç-ftantiquevirtute.-tumetiam degnati tui indole fanè bona,amp; ad omnem virtutis formam fequï-ci.Ego quem nihil tantopere deleftat, quàin e-iufmodiviros.talibuspræfcrtim officijs deme-reri,ex quibuscàmiucunditasatque vtilitas,ta ttagna folent omamenta familij s amp;nbsp;patria: coW parari,illico non mediocri mediushdius gaudio meaffici (ènfi.cum vidcrem duos fapiétifsimos amplifsimosque viros,tam bene de me atqs ma-gnificèfentire.Deinde paterna iftamtuamlau-daui pietatem,folicitudinem amp;nbsp;prudentia com-mendaui. Quapropter cum itavideam teciitn in me, turn crgafilium t-uum afFedum, vt amp;nbsp;me filij tui long® carifsimi præceptorem, amp;nbsp;ilium nobis ede bonum docilemque difcipulum veils plus etiam tibi polliceor:amp; illi me alterü patrein amp;illum nobis filium dulcifsimum fore fpódeo, amp;nbsp;recipio.Idenim Caftruccio noftroin primis debeo,tumnbi ipfi, turn etiam vellrse ciuitati, qu#

ÉPI st. ÉI B. I. 2S9

«uç nosSecommodêjacccpitaliquâdiUjamp;non incommodé dimifit: quod honoris caufaà me dici exiftimes velim.VaIc,Laufannæ: quarto I-dusPebruarij. M. D. XLIII.

FR A N CI S C VS À S T A VI 0 Baro, Cxlio S. Curioni;

S. D;

Vuni'Çtatcm tuamyenerabilem/ ingenij magnitudinem, eruditio nis fœcunditatem, meam adoJc-fcctiam.ingenij inôpiam.doclri-næ rterilitacem ânimaduerterem vir omnium cruditifsime, amp;nbsp;è regione caufaff qnàmplurimas contemplarer, quæ Iitéras à me exigerentt dubitaui aliquandiu, feribendâmne mihi.an tacendum foret.Quam quidem dàbita tioné,dumdiuconatuseximeré, nihi! agerem, humanitatis tua: rnibi in métem venir:eafpem bonam præbuitjte boni confultufum,qnîcqoid ideflet epi(lolij,quod à me mitterefunqua benî gnitate fretus, aufus lum bas meas breuifsimas literas Anthonio Cognato, Gilberti Cognati præceptoris mei fratri.ad te perferendas trade-ré. Militiaenim multos præclaros reddidit, fed hint maximé, cum viri efient:eruditio mulróS' fceit célébrés,led poft multos labores in ftudijs «ollocatos.At quanto ego nunc illis fe'icior fue

*90 nbsp;nbsp;' C ÄE Lil S, C.

ro,fi mihi contingat tua amicitia, amp;nbsp;per te alicu-* lus nominis efleC'Sc nuncpracfertim,cum nec ini rebus bellicis actas, nec in literis indicium vllo modo darum me reddere queant.Hoc poffc fif' ri cftmanifcftior, quàm'vtnegari pofsit;cuni tu.obegrcgias virtutestuas, amp;fingularem ent ditionem.dicanseffe. Sere ipfaes, inter doftof dodifsiraus. Vale, Datum Nozercthi.

CAËLIVS S. C. FRANCISCO

Stauio Baroni S. D.

HB Antonio noftro amierfsirao tuas fuauifsimaS Irteras accepi: quibus ramen t^ercor, ne quai mihi laudes tribuis, eas po tins a-liorumrumore Sc opinione tri' buis,cas potiusaliorû rumore Scopinionctri' buas,quàm quod ita dre reipfa cognofcas. Nad vtde state concedam, quam proculdubio fen-tioingraucfcerc;de ingenij magnitudine, deqi eruditionis fœcunditate certè non concedo: fa» cile tarnen te in hoe patiar errate, modo hçc co-gitatio te deincepsà fcribendo non dererreat. Cogita igitur quodvoies: modo fimul meea facilitate dTe tibi perCuadeas, vt non ipfe modo, quiScfamiliædaritate, Scornamentis ingenij, amp;gratia plurimum polies, verumetiam quiuis aliu«dcmediaplcbe,Scadraclitcrasdare,Semï । libéré

EpISf. ÎLIB. t 29»

| libéré conuenire pofsit. IHud autemredéFacis mi Francifcc,qui amicitiam omnibus rebus an-teponas. Omnium enim rcrum quasad bcatè viuendum fapientiacomparauerir, nihil eft ma-ius amicitia, nihil vberius,nihil iucüdius.Quód Veró mcam amicitiam expetere videris, id mihi I dem um iucundifsimum eft. Ncque cnimafTen-liornunc Ariftoceli, quinegat,cumadolefcen-tulis veram amp;nbsp;liabilé amicitiam efte pofte : turn’ quód illi amicitiam volupratis tantùm caufta' fufeipere vidcantur: turn quia mutata state, a-liafequuntur.quædcledcrit: idcircórepcntèamp; amicoSfieri, amp;äbamoredefiftere. Ègo veró its cenfco,fiuc cum adolefcentc.fiue cum viro ami-titia conftituatur j modó virtutiscauftaconfti-tuatur,cuiüs manct certa amp;nbsp;ftabilis pofTefsio; tam quoque amicitiam certain, firmam, amp;nbsp;fta-bile3ifore.Cuiufmodihsceft,quam tumectint inftituere cupis, in quö non modó prxclara indoles virtutis,vcruinetiam virtus quidam ama-bilis iam apparct.Itaquc tc,mi Francifee, liben-teraccipio,ainpledor,cxofculor;fedea lege (na leges ctiain in amicitia conftituuntur) vtcogi-tationcbclloruinrcliéla,tctottim fapientistra-

1 ftandü,formandumque tradas. Nam hac ration ne Deo in prim is Opt. Max. amp;nbsp;fapienti, deinde mihi,meiqucfimilib.

tiharus efte poteris. Va

le, Bafiles.

T J

i^ CAELII S. C. XYSTVS BETVLEIVS, GÆ-lio S. C. fuo S. D.

Ihil nobis inutuó dcbe.imuSjCb riïr.Cælij'quàm ebarifatem, qua inonctnos de rebus agcdis,ömit tendisque. Qnarc non eft curmi bi de boe officiolo folieitè gra*

lias agai.Ira fi facultas admirtitj ainicis infcrui-refolco, vtmibi dcipfispolliccor. Congratula-rer tibi.de honore tibi illbic babito, fi fcirein te-nugasiftas inagnifacere.Honorehoctuo, merité affeélus cs.Non caret fingulari fruäu.Iuüen-tus ftudiofaiam intelligit , quibus redè bic honor debcatur.MuIti vident, quam longé ab hoc faftigioabfint,qui titulo inani fulgent.' Alitef rutilât aurum,aliter aurichalcum. Alius rur-fusfruéius, quód iuuentusin eloquentiæ tuX admirationcmrapta,ad imitationem iltiusaC-cendatur. Noftri tuam orationem.quain deftu-diorum præmijs te haburlle affirmât,ita laudib. v.ehunt,vt nihil aliud æquë. lain proximu erit, vtimitencur, a-inulatione honeftifsima dufti. Sceomponant feadveram imitandi rationell cuius te non folùm duelorem fidelem,fed ctiaffl exemplum fibi propofitum habent. Quodtibi noftrifint commendati, fuis fubinde admeü-teris reftantur liquidifsimê. Quaretibi gratiss haben: fimodóipfife tibi, bonifquc omnibus fuis moribui itaprobarent, vt amp;nbsp;fibi honeftatis aliquaiU

EP IST. LIB- 1. J95 |liquam opinionem pararent, amp;nbsp;inihi mcçque difeipnnæ nullum dedecusadferrét. Quemad-modum ills, qui nuper vul ne rat us, maculant Auguliano nomini attulit, Mufculus pari ftu-diote refalutat.Vale,,Augufta Vind.Pridie C** lend. Mart. 1548.

JiYSTVS BETVLEIVS CÆ-lio C. S. S. D.

Porinus nofter,ornatifT Cacli, Francfordia nuper tua nobis in Antonianas commentaria mifit! opportunifsiinè fand : nam pue* ris mcls enarro eafdé orationcs. Vfus haftcnusfueiamijs commentarijs, qua Parifij s cxcufa fucrunt, variorum: quem li brunt Vuolfius mihi nofter communicaucrat. Matu-rantius hiftorias amp;nbsp;rcs ad negocium prafens memorabiles, dignis modis enarrat, Latomus amp;nbsp;Hegendorphinus in artificio enarrando diligentes funt. ScdCælius præterhæc, mentent autoris,quodinterpretisoffiem proprium clL itaexplicat,vt nihil ambiguum relinquat. Hxc fingulaitaexaftê, vniuerfim, acfi fingulariter fingula inilituiflet. Quç antehac mihi obfcurio-raerant(funtautcm plurima) in ijs mihi nullo modofatisfaciebam ; caitafuÜulilp, vt iam One tnagno negocio legam.Quare pro me tibi maxi

T ,

mas ago gratias.quod tuis crebris Sc doftifsinH* lucubrationibus nos minorum gentium magi-ftros labore Jeuas. Hæc ideo fcribo, ne pûtes) Xyftum in tanta feribendi copia, tibi, quem V' nicè c©lit,fcribercnoluiiïc. Vale, Auguftx.

HENRICVS BVLLINGERVS Cælio S. C. fuo S. D.

Egituas magna cum voIuptatCi colendifs.mi Cæli. Non omni* tua meobleflant, amp;charafunf’ Quodiamméfibus aliquotnul'| las ad te fcripfi, non ideo faduW cft,quÓd tui fimoblitus, auttuimemoriaapud me viluerit: fed quód plus fatis opprefTus pubh cisamp;priuatisnegocijs('quodiam fæpeapudtc queftus fum) nonfemper poffum quodvolO' Oro itaquc vt beneinterpretcris meum filen-tium:amp; fi nó toties fenpfero, quoties tu pro tu» În me amore cupis, non itainterpreteris, quaü minus diligi. Gratifsimus mihi prçterea fuittt-|gt;ellio humanifs.Scinibicharifs.Petrus,amicus cómunisxuifialiquid gratu facere polTcm.lu' béti animo faceré.Redê vero tu iudicas, tépor* nollraelfe calamitofifsima. Suntetenimquod dicuntur: fed ita fiant propter peccata noftfi Multis iam abannisttrenuèprædicatum eftE-|iangelium Chrifti, fed fpretumeft eóftantifsi-

Uiè,

' EP IS T. LIB. I. ^#95 «ê , imè pcrtinacifsimê. Adeft ergo Deus ia» ftuï,amp; vifitat peccata populi fui.Quód fi hiccla maritad Dominum, amp;pœnitenriam egeritvi-ijeprioris,dubium non eft, quin liberaturus fit flos ex manibus impij militisjqui ita impi^,im. purè,inhuinanitcr,atrocitervpÏimpunófurjt#c libidinatur, vtiufticia diuinanon fit ferendo. Videbis breui.tainetfi poenitentia iufta non fuc rimusconuerfiadDominumJmpios iftos mi-Jites pœnam daturos iuftoiudici Deo : qui vel Turcum,vcJaliuin fæuûexcitabit hoftem, quo fcelera hæc cxcindat é terris.Mifera hæc eft pon folatio.fed nc confolatio quidem. Pÿ norunt, Patrem ilium eœlefteinomnia faccre in emolu-Uientum fandorumromnes ergo cafus boni c5-fuluntjn verafiducia amp;nbsp;fpeinDeo optiinoSc dementifsimo conquiefcunt. Satis feiiees fue-rimus.fatisconfolationisbabuerimus, fipedo.-ra noftra cófccraucrimus Deo.Hic erit cùin tu-tifsimajum optima inaducrfis amp;nbsp;tempçftatuin procellis ancor?. Oremus interim Dominum, Vt nos tales faciat, qualesfunt quiipfi probanr tur. Pro libre cleganti amp;vtili,miflofiliomeo ileinricho.gratiasago maximas:amp;oro,vt loan' ni Rodolpbo meo fimileexemplum mittas, fed tua manu feriptum, vt teftimoniû hoc fit etiam apud liberos fuos,fi quosdederit Dominus,Sc vixcrit,quód Cçlium habueritpræçeptorem Sc fautorem.Vide autem quàm firn impudens,qui

iç6 CAE LIT S. C.

^Hin 8c alium lihrum poftulare. Scd inde voJlt;?

' te colligere,me vti te tanquam intimo meo. Ptf ge ita ftudij s amp;nbsp;ftudiofis prodeHe. Pr^miü congt; dignuadnumerabitDominus. Orationemtui qua plorebelli cal urn n ijs rcfpondcs,amp; veraW j défendis Ecclefiæ author) tatem, quo plus lego, Ïioc plus amare amp;nbsp;laudare cogor.Vtinam amp;nbsp;alia ^uoq; huiufinodiplura fcribcretibjlibcat.Spe' rarem fore, vt Italia veftra paulatim mitifceret, erroresquccognoftcret.Itaqucperge in confer' fionevcritatis,acyiueamp; vale cumchara coniu-ge.amp;libenscharifsimis.Salutat te amp;totam do« inutn vxor mca,amp; tota fainilia mea. Tiguri, 50. Augufti.

jCAELIVS S. C. HENRICP

Bullingero, Tigurinæ Ecclefiæ pa-ftori, S. D.

■ A***’* viay mu iviaiianv j^upci ''‘’^^^ diebus tuas fuauifsimas li' terasaccepidsmihi tuam ergäbe ^ charitaté narrauit, prædicauitq; quod quidemmihi nouum non fuir,qui tones à te humanifsimé accepius,amp; di« milTus fuerim.Noui ego BuUingeri pietatem ün gularcin, Scanimum ad calamitofos fubleuan« do6,amp; veritatis caufavexatos flagrantifsimuW’ Soc démuni eft epifeopum agere, amp;nbsp;érudition« qua-

EPIS T. LIB. 1- 297 fluadameximia Chriftianaq: cloquentia mentes regere populorum, amp;nbsp;calam i to forum, prefer tim bonorum , inopiam hofpitalitate leuarc: quæ duo fanélifsimè Paulus in epifeopo requi-htfuo,cum amp;nbsp;ad docend um aptum, amp;nbsp;hofpita-Icm illum efle dicit oportere.Hofce tu numéros amp;nbsp;alios omnes implcfti. Quare tu,tu inquam, tu optime frater,tuique fimiles,nó qui tiaris amp;nbsp;mi-tris quibufdam venditant fefe.amp;cftiscpifcopi, amp;nbsp;iure potcftis appellari.Sed vt ad Hieroymum redeain;ego illum quandiu voluit,alui. Verum bonus vir amp;nbsp;pudens, vbi agnouit fc ad nullum apud nos munus idoneumefle, ad Rhetos pro-ficifcivoluit,fperans fe illic aliquo paclo vtilcin fore. Equidem hominis confilium, prxfertiin non malum,impedire nolui. Quod feró nobis Biblia, tuum, Bullingere amantifsime, munus fandifsimum pariter amp;nbsp;preciofifsimum, reddi-tafuerint,non fineiultacaufafadum fuiflefcio. nam amp;nbsp;iscui madaras negocium,iitteras ad ma dedit humanifsimas,pietatis^ue plenifsimai. Neque ipfe vnquammoram finillrè fucram in-terpretatusuantùm te certiori facere vifum fuît quid elTetadum in ea rc,nc filentio tantum mu* nus itali amico miflum.velle præterirc vidcre-munpro quo immoriales tibi gratias ago : nam me relaturum efle,pollicet i non poflu m.Tua au tem illa hortatio,qua me in extremis litcris tuis ad fortiter ferenda aduerfa, gloria nique Domi«

T S

29^ CAELI I S. C.

ni amp;nbsp;Ecclefîam propagandam adhortaris.ea me vehementerincendit-Et cupercm fçpius tali vo ceexcitari.nam cum fæpenumero langueo,tuin etiammonftraquædamine hominum terrent: qui cumhomincsappellentur,amp; Chriftianono mineccnfèantur.belluas taméamp;Scythas ipfos crudelitateamp; impietate vincunt.nâ nihil quàm humanum cruorem,amp; Reipublicse Chriftian# veræque Ecclcfiæ ruinain fitire,moliriquc vi-dentur.Scis quid dicam.Scd tarnen confido bra uiDominum noftrum,regem illum regum.fup-plicia amp;nbsp;quidé atrocia,de omni immanitate im^ pietateque fumpturum.His paucis tecum ager* volui.propterea quad nûcium exanimi fenten-tia naftus fuin:is eftmeus famulus,quem mecû ex Italia duxi, quem tu vidifti.In Italiara profit fciiur.vtvideat pattern. Siquidilli mandate ve-lis,diligentercurabitur. Vale per lefum Chrir ftum:amp;vxorem liberofq; dulcifsimos,meo#c vxoris nomine faluta. 29, lulij.

MARTIN VS BORRHAVS Cælio S. Curionifuo S. D.

“r’ As literas,quas Petrus noftertibi Èi eddet meo nomine, Cæli vit do-clifsime, non fpernas rogo quia longs non funt:fcd potius gratç fine tibi, quia breues , partim

quoJexcmplo gcm marum, viribus, non magni-tudin#

EPIST. LIB. I spy tudine eftimari cupiant:partim veró, quoniam regnum Dei non in fermone,fed in virtute po-fitum eft. has mearum etiam literarum primi-tias,quas tibi confecro.potius velim amoris cos leftis Vi pondcrari, quàm verborum copia : à tç prxfertim,quem vt amarim propter laudem in-genij Scfingularispietatis,etiam ft nullum lite-raruippræfidiumaccedat: itaquoque tuamare me vicifsimvt incepifti pcrgas.non quia dignus firn tuo amore,fed quia deccat ex lege diuina, à leetiam eum amari,qui minimê dignusfit vt a-mctur:quód Chriftus peccatorcs non fpreuerit amp;nbsp;hoftes fuos dilcxerit, iure fuo ad fupplicium damnatos.Valc, vir optime, amp;nbsp;me ames r amp;nbsp;Petrum non meum,neque tuum, fçd commanem vtrique foueas, 26. OSobris,

CAELI VS S. C. MARTINO

Borrhao S. D.per Chriftum lefum.

^2^^' ^''^’^ tux,quibus intellcxi tuam inmebencuolcnriam,autpot;us ' fingularcm quandam pic täte ra: ^‘ metamen fie genus ipfumfcribl-di permouit,vt ad refpondendum mihi omnem adimere facukatem viderctur. pudorc enimco me affcccrunt,vbi primum cas litcras legerecoe pi,vtpcrle|erc,fincinque(quanquamtu breues

JOG CAELII S. G.

eas appelles,Sc fint) vidcre vix fulHnerem.Naia ficcogitabam: Oportet hune præftantifsimuin vtfuin.aliaindc teopinianetn habere, quàm vel tu Cçli agnofcas.vel veritas jpfa patiatur. Vnde «utem id in mentcin venerit,dicam. Nam quod initio me rogas.ne literas fperngm tuas,quialó* gae non funt:fcd potius fint gratæ, quia breues: quis te in liane fententiam feu mauis dubitatio-nemadduxit,vtmeant fperncre breues literas putares,auilongas adamarefpræfertim à te: cu-iusbreuitas.fempcr mihi inulto Sc charior amp;nbsp;grarior fuit,quàm aliorum longitudoC* Mihi exordium iliud vifum eft hominis quidem mode-üiCiimifid qui aut fublimius de me fentiat qua pareft.aut mcmorofiorein arbitretur. Vcrùin Vtrunqye deponas licet, Etenim nee quiequam in meefie agnofco,quod fit magnopere fufpicié dum:ncc vfqueadeo morofi fumus, vt nobis nó fatisfaciat ipfeDemofthenes. Atreélè illudad-didilli:amoris coeleftis vi.non verborum copia, Îirçras tuas amp;nbsp;æ Uiman das elTe, Seponderandas: eûn» prsfertim regnum Dei nó in fermone, fed in virtutepoOtumefleyidcatur. Itacnimferes baheeNeque aüo me loco,habere tua omniaex-îftimaredcbes,quàmgcmmarum,8cearum quidem que non ex Aethiopia vfque funt,fed è cœ lo ipfo atq. ex diuinæ fapicntiæ thefauris fluût, amp;nbsp;manant.''juid ais,ini BorrhaeC' te mihituarû primitias lue rar uni confecrareC' An non dixi,te

EPIST« LIB. I. ^01

(quæ modeftia tua eft) fublira ius quiddam, di-uiniusque de me arbitra ri, quain mérita fuerât mea^Sumenim komo,amp; quidé infraomnium kominum dignitatem pofitus. Et ci homini tu fanélas iftas primitias confecras, quem tu olim iam abfens ad cœleftem fapientiam erudiftiCquot; fe-ciftii^ue vt pauld diligentius res diuinas inuefti garet,quàmvulgd fieri videamùs. Quamobrem æquius multo fuerat,vtipfeprioradtefcriberé, tuam amicitiam ambircm,tibigratiasagerem, iheque totum tibi dicarem, nifi plané agreftis amp;rufticanus extirifTem. Cœpiquidemte iain-pridemdiligerc.faélaprimum mihitu» probi-tatis,ingenij,fpiritus,fanditatis,ex tuis literarû monumentis fignificatione:verùnî vbi loco pro pior fadus fum^vbi cum ijs qui te norunt,qui te audiebant,qui milita à te bénéficia accipiebant, detuahumanitate ferma habericœpitjadinira-bilis quçdam exarfit beneuolentiæ magnitudo, quævixvltràaugeripaffe videbatur. Quideft igitur.quod mc,vt te amcm,rogasC'non quia di-gnus fis,fcd quod diuino iuflu,vcl indignes, arque etiam Chrifti exemplo hartes amp;nbsp;impuros amarc debeamus^VerûinintelIigo,8c quidfibi iftatuarogatio veiit,perfpicerevideer; hoc nc-pe,vt fi etiam indignes, amp;inimicos, amp;nbsp;impro kos diligere debemus ,quo ameris ardore di-gnos,bonoS,amp;eos fratres erga nos inirificé af-Fcclos,profequi decer^Sic ego accipio tuas lUtti

5ogt; CAELII S. C.

Verbomra faces, quitus me ad redamandumi hoc eft,ad gratiam refcrendam conaris accende-re.Sedbono Hs animo,babes quodoptafti, imó vc orator bonus euicifti. Sentio (mihicrede) amoris erga te mei accefsionem non paruanl (ctfi nihil accedereponèvidcretur^cx tuis litcris faélam;fic vtmihi nuncdcniqueamarc videan antédüexiffe. Itaque nihil iain aliud fupereft, quim vt Officijs certemus inter nos, ijsque mu-tuam tedcmur chari taté. Equid ê te etiarn atq; c-cia oro,vt meaomni opera, ftudio, diligentia fic Vtarc, vt eius qui te mirü in modü amp;nbsp;amat,amp; co li^amp;obferuat.Quod vtliberiusfacias,incipiam ipfe,mca quidam confiliatecumcoininunicarc. Dialogum confcripfiinus deAmplitudinc regni Dei.in qua ea quæftio perdifficilis fanè difpu-tatur,fit'ne Antithei regnuin,fiuetyrannis po-tius,multitudinemaiorfutura, quàmDeino-Üri potentifsimi amp;nbsp;clemétifsimi Refp.qua verè regnum,amp;vfitato nomine fanfti Eccleüam ap-pcllamus. TotadifputatioeftCvtmihiquidein vidctur)ncc inutilis,nccinepta.Illud tarnen vc-reor, nemeaperfona ad earn ré paruin idonea^ quodnoneo dillèrendiacumine, caque facul-ïatedicendi fim,quæ tan tam rem deceat,eire vi-dcatur. Q^arcvifumeft,ca de re te certiorem facerc :primüm vt duin adhuc in integrofunt omnia, ea cogites, amp;nbsp;pro tua fingulari fapientia ftatuas: deinde etiarn, quo de editione, qualcqs pûtes

ÉPIS T. LIE. I. joj |iufes doftoruin amp;nbsp;vuigi iudicium fore, ad me libéré,plenequcrcfcribas.Eû librum ad te nunc mittercm.fi k deferiptum altcrum exemplar ha berem,amp;fidelem nuncium naéluseflcm.Cura-bo tarnen deferibi, vt ad te primo quoque tempore tranfmittatur.Reliquum eft,vt tibi gratia# ®g®n’gt;4'’^quot;^ podlim maximas.de maximis amp;nbsp;in humerisbcncficijs,qnibusqôotidie fratres no-ftros Italos cumulas. Tuâ cnim iftam eximiam pietatem,charitatcmqi prædicare non cclîàftt. Suntifta quidem.mi Borrhac,veri dodorisin-fignia, non folùm exceUenti doftrina homines perpolire, fed fideli etiam confilio, humanifsi-tnaconfolatlone,Chriftianaqucliberalitate iu-Uare. Quod in te minus mirandum eft, qui pie-tatem fingularcm,cum prçclara eruditione,cce-Icftiquc fapientia coniunxiftl.Et quanquatn nihil eft opus,tarnen tuæ humanirati iuuencs no-ftrostibificcommendo, vtmaiore ftudio non pofsim.Valdeenimdeipfis laboro,ne quo in-«ommodo cogantur co proficifci, vbi tuto efle, aut fatis rcligiosè non pofsint. Vale per Ghriftumlefum, LaufannaCjVÜj.

Idus Dccembris.

504 C Æ L11 s. C.

NICOLA VS Z ER C HINTEN

Cœlio S. Curioni, S. P. D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

J^^^'a^^ Errorem non ignauum liters tuç cum li te rato inwnerc allais, primo intuitu mibi incufTcrunt, do-ftifsiine CæÜ, quod dedicatione

rebant. Quanquarn cnim de integritate virilis tuianimi nihifaddubitabain.vercbar tarnen ne

more publico,autnimio mei amore aliquätum adduftus,aut nimis anxiè meas laudes augeres, autccrtêaliquas dre diceres,cutn ego plané nul larum mihi Êm confcius,hocq.- vnico clogio inter noftros ctaream,quo boni dues omnes: né-pe quód citri Reipub.noxain annoS aliquot pa triædebiramoperam impenderim. Atpoftqua libcllum tuumattigi,qui nihil in prsfatione a-dulationis, reliqua fui parte multa eruditioné, fingularem pictatcm,amp; animum totum in cœlo hsercntemcontinebatjillicó inctum pofui, hila-nó; fronte munus except. Pro quo magnas tibi ®ê®S’’3^’®sgt;*^” maximè nomine, quod homodo' élus non dedignaris me parte aliqua fludiorum tuorum,quamuis ineruditum aboqui,Sc vix pri ma litcrarum elementa adgrelTum. Id vtcunque habeat,oroatqjobrecro te miCçli.ne hoc genus bcneficcnti»intermittas, quod dodis placerc, P»

EPIST. LIB.. I. iof |ijs prodefTcjinc vero k doftiorem facere,amp; ad amorcm literarum excitare poteft. Ego vero no abfque prouidentia fadum reor.quodCoinitijs proximisNouiodunenfis przfeftura in Sebu-Sanis mihifufFragijs cefsit.Nam quotibi,'Vire-reto,Comiti,amp;reliquo veftri ordinis doftorum cœtuî cro vicinior,eomagis magisque potero Veftra opera,extimulatione amp;nbsp;exeinplo, gradu aliquem me dignû,ad meliorafacere' Vale,Ra-ptim,inter vndas negociorum,Bernæ,fèxto Sc-ptembris.

NiCOLAVS ZERCHINTES'

Cælio S- Curioni,per Chriftum

. ‘ , S. P. D.

Vm fæpe tibi congratulatus tad -I^EWï^» t^ *P’*‘J mc,quod onerc maxima’ conuidorum, quos fumptuale-bas publico,te extricates: id ni-mirmn mecum reputans, quàm viro dodojmd mediocriter ciailunolèftum fit interproteruam iuuentutein contundi. Quan-to(^; magis mihi boe tuum probatur fadum,tïi. to minus audebam egotibi nouæmolefiise efii author. Molcftiam non ab revoco,confilium quod dudum inieram,coinmittêdi tibi Samne-lem noftrum.Quem ego hoc vno nomine fem-perfeliccmcfleratus fum.quódintua incidiflet;

JOÓ CAELIÏ s. C;

tempora,tequc prçceptore aliquando pofTetvtU Interea ne ego folus abolitum iam cóuiéloruni Eiftidiuin renouarem, cireüfpexi omnia,ïï quo pucllum meum pofletn abdrudere, ne tibi circ» ilJum foret,defudanduin. Sed alibi aüa impedi-mento fuere. Ad te itaque confugere vifum cd, hac lege.vt fi citra mole(liam,meum hu nc, v«a-que alterum eiafdem cum coætatis, Tribünl Bernenfis,optimi virifpro quo ego fpondco)fi* lium.intuum contubernium recipere vclis,aui pofsisrneque vel ratio rei tuæ familiaris obdef, vel aliate abfterreant ; ego vicifsim me arinu* prseftaturum iufta pollicear,quæ internos cort uenerint: amp;vltrapecuniolam,perpetuam quogt; que gratitudinem. Meus pucrculcitram,otn-niat^uefecum feret leftiftemia, quo minus tiW fÏtin fupeUeótilidomefticamolertuSjquamfciO ftudiofis effe minus copiofam : minimé Verd o» mnium tibi,qui vix neceflariam àSenatueffla-gitaueris.Fac me,Cæli colendifsime.tuç volun» tatis(quam erga me optimam alioqui ede fcio)

certiorem. Vale, Nouioduni, 28* Septem bris,ad lii-«ernulam.

NI G 0-

EP IS T. LIB. L. jo/. iï i C O L A V S Z E R C H I N T E Si CælioSecundo C. S P. D. per Chriftuiri.'

M'“’ Itéra: tuæ ^ quibus in grauifT tuuin ; i auditorium Samueli noftro, immó 11 tuo,aditum referas, fucre mihi gra-tifsimæ.noh eius tantum profedus caufa, quetnfilium apudtc inlitcris fadurum confido: fed quod hacoccafiöne ego tua erudi-tionCjhumanitate, amp;virtutibus ( nifi ftuciium mihiamp;diligentia defüerint) commodius per-frui,ac.concjtato gradufitenon afTequi,certè fequi tarnen potero. Neque enim quifquam eft, quein ego mihi toto conatu ®què, ac te,imitan-dumpropofuerim.Tantopcrearridet genuinuS, illetuus candor,oinnishypocrilcosexpcrS.Hçc ferió.Iftudperiocum. Scripferam mecum pue-

roleftilternia milTuruin, nimirum apparatum louis epulis in Deorum templis dicatum. Tandem Vbiiam epiftoüum manus noftras efFugc-rat, in mentem venit, ftragulam veftem fufficc-repuero litcrisoperamnauanti, nó fieri ficatu-*'9- Quod verbum illud citra céfurarn dimififti,' ideo for té faélum,ne examinanda tibi clTcnt re-liqua ömnia. Nam óffenfam âpud me nullam putaueris. Ideo enim fcribo amp;nbsp;réferibo, opportune importuné, vtte prouocem, nonadlau-dandumgt; fod amice caltigandum, qu^tunque

p«' CAELII S. C.

in ftudiorum amp;nbsp;vitæ mcæ geriere animaduerfio nedignaexiftimaueris, Cætcrû quod ad annul puerorumalimentaattinet, poftquam non tibi tnecum tantum, fed cum Tribuno quoique tran figendum eft,operæpreciu erit vt fenbas,quanti quemque pnerorum alere annuatim pofsis amp;nbsp;vcl'SjVteiuscertiorem faciamTribunum. Pr«-Ûatenim eadere prius inter vos conuenire.qua poftealicitari, vbi pecunia tibi annumerandae* rit.McopueronoIo dari nifi exiguum vinicy»' thorn fmgulis cœnis.reliquam fitim aquarefti» guat.Decibigencrenihil prseferibo.ßomafho eft valido: iufculum,butulam, pukes,panefe* cundarium,amp; quicquid appofueris,omnia con-coquet. Vbi primum ars tua Grammatica cxie-rit.fachabcamexemplar. Vale, NouioduniS-Oftob.

CÆLIVS S. C. NIC OLA 0

Zechintæ,Nlt;iâjiodunenfi praefedo, S. P. D.

On tarn mihrmolcftom fbit,ac* n5|Jh cufarfabste officium inferiben-■ Jo mcüm:quàm iucundum, re-quiri:prxfertim cum in co quoii meas litcrastantopcre defidetas, præte fers perfpedum mihi quidem,fcd tarnen dulcem amp;nbsp;optatum amarem tuum.Nam n eque obliuiene

EPI s T. LIB. L J09

obliuionc amicitiz nollrz, neque intcrmifsio* neconfuetudinis mez fuperiorib.menfîb.adte Huilas literas mifi : fed quod verebar, ne tibi in noua prouincia.in qua multa folent vos anétos fufpenfofq» tcnere,molcftus cfTcinzatque etiain, quód quotidie fperabam me Geneuam ituruni', k te,quem hïc videre non potaiflem,in ipfo innere vifurum. Cumenim ignarus iftius veftri firn moris,amp; proninciarum ; non potui fanè di-Uinare, quo die Nouioduenfis^ræfeftus bic effet faduruÿ^ter: nifi mihi aliquis fignificafTet.I-gnofces igitur mihi, fi te, dom in prouinciam i-res(^nam pofteate hïcvnam tantùm node fuif-fc accepi)non te vt par quidem facrat, falutaui, iibiq; houam fumprzfe.duragratulatus: quod nunefacjo, tibiquegratulor.etfi ferd, idana dignitatem. At fera gratulatio ( vt omniû moruin Screrumpub. peritifsimus Tullius affirmât) reprehend! nó folet, przfertim fi nulla culpa prç. termina eft. Longé chim à publico innere ab-fum^audio feró. Sed tibi iterû gratulor,amp;vt fem-piternz laudi tibi fit ifte magiftratus.exopto.Id quod fore nódubito, fiomniagubernes amp;nbsp;nfob dercre prudentia tua, nee te auferent aliorum confilia: ncmocft,qui fapientius tibi fuadcre pofsitteipfo : nunquamlabêre, fiteaudies. Et quanqua tibi gratulor, hoe tarnen libcntius fe-cifiem, fi tibi Laufanenfis prouincia décréta et fet.Nam fic de tua fapientia, iftaque humanitatc

V ?

Jie CAE LI I 1 C.

ßignum mnnus habuifles ,amp; noftra^ftudiaidc»? pcum effent naÖ'apatronum.Sed qqadoomnia ^iiuina prouidentiagubernanlur,, nihil præter noftras miferias amp;nbsp;fordcs deplorabimS’:amp; quód nobis nó fis datus, noftris péccatis afcribemus. Quod autem dicis, te ad me interpcllandum, amp;nbsp;,rigida hæc mea ftudia interturbanda, quafique barba prehenfum^à libris retrahendum cogi, vt aliquando vnltum ifthuc obucrtam vobis,in eo agnofco raram iftam humanitärem tuam, amp;a-morcmerga me tuum.Sunt mihi ifta(mihicre-deJtam grata,quim quç gratifsima:tametfi hoe quod agisjnterpellare non eft, nccilludijsre-uocare,fed alltccrc potius, atqueadfapientiaiti, fegnem arquelangucntem incitare. Neque vul-turn neceffeeftad te obuertam meum ,quiabs te mteruallo locorum diuifus,animo,fidc amp;nbsp;be-neuolentia,quae nullis locorum fpacijs intcrclu dipoffuntjCoram femper fum, tccumquecon-iundus.Quare fi tibi nemo eft charior^' quodamp; fcribis,amp; facilè mihi perfuadeo)cft quodprêter cxteros omnes gaudeam : venim non dubito, rtmein amore vincas.• tecnimficdiligo,colo, pbferuo,vt nemo à me tibi anteponi pofte videa tur;Etmeritó;nameainme beneficia extiterut ïua,vtnonfatiseftearbitrer,in amore refponde rc.nifi etiam fuperem:quod fi minus queam,vi-|ain mihi acerbam putem. Et quanquam in refe renda gratia par effenon poftum,in habenda tarnen

EMST. LIB. I. }« «»en non folùm parem,fcd amp;nbsp;fuperiorem me fo Xc non dubito. Ago cnim tibi, amp;nbsp;babeo gratia* immortales.habeboquc dura viuam.

Qu.ôd veroPythagoreos edè cxiftimas,qBot-quot à nobis ifthuc veniunt,nô malè exiftimas: non ob filentium folùm,q«od quidem fæpenu-niero laudabile eft: verumetiam ob fupcrftitio-nem,quanon Pythagoreos modp, vcxùm Edè-nos quoque longé relinquût,vt qui pifcibus fobs viéiitantes,pifcibus inuti magisefficiantur, Non mirum igitur,fi amp;nbsp;nos,qui cum illis fumus muti pcnè efficiainur,nunquam eniin homines À Gratijsamp;Mufis:fedfinem facio, ne(vtftulti) dumvitium vnumfngio,incontrarium incur-rgm. coràm cnim, fi me ex quibpfdam negocij $ expedigro, cumcœlum præferiim clementius amp;i5rit,«Hi£abulabimur,8cridebimus. Valc, amp;fi tecum (quod nondubito) vxorem amp;nbsp;familiam totam lubes,earn mco amp;nbsp;vxoris nomine falütcs Xogo amicè.honorificè, amp;nbsp;officiosé, quinto Ca-lendas lànuarias.LauCannæ.

CAELI VS S. C. RAIMVNDO Ftiggero S. D.

T^zÿ^W Vm hac iter faceret viromni generp bumanitans præditus, Thomas Mar i^^^jcusFlorcntinuSjOporterct^ueilluni ta^g^^-'lhîç aliquot dies cfTç^vt cquum de iti,-

^ii C aE- L 11 S. C.

nere fefTum rcficeret,fecüdo(vt me* opinio fert) meo fato contigit,vt eius confuctudine fruerer. Nam vtcft eius humanitas amp;nbsp;mos, cùm quaere-retaquibufdam.Ecquisnam hieeflet, quicum degenere aüquovirtutis coIloquipofTet^obla-tus f«m ei ego,non qui talis eflem, fed quem ta-lern arbitrarentur.Verum qualis ipfe cunq; firn fecunda^vt dixi) mea fortuna id accidit, quod mibi pofTum iure gratulari, qui ex co congref fu duorum præflantifsimorumvirorum noti-tiam habuerim:quos ego mihi libéter patrones optauerim,fi me eumefle putarem, quem ipfi i-doncumdi entern habere dignarentur. Nam cu inter nos de vins hocfeculo praeftantibus amp;cla ris,qui cum generis fplendore,fe]icitateque fon tunæ,virtuos ac Ittcrarum eultum coiunxiflent, ferma haberetur: te ynum mihipr«dtcabat,in quo fortunx amp;nbsp;corporis bona,cum animi atque îngeriij bonis,pulcro quodam, quafique aurco hodo nederétur. llludautem mihi fuprahuiits tempeftatismorem,plané dîuinum eilvifum, quodabeodem audiui, te intantis bonis,tanta modeftia atque humanitate ornatum ede.vt ne-minemafpcrneris:in quibus autem aliquafigni ^catio virtutis appareat,eos amp;nbsp;colcre,8e amare, amp;prsemijs afficere confucueris:adeo vt quçres ahosplcrosquc infolentcs faciunt,ee res tuum animum ad omnem humanitatem indruxiiTe Vidcantun Quo dt,vt ab omnibus vicifsim ame-ris.

EP 1ST. LIB. I. jn ris.colaris.obfcrueris. Præclarè Ouidius mihi fenfifle videtur,cum cccinit:

Mibut in genui!, quorum tibi maxima cura eß, îedoramollefcunt.afj’eritafâfugit.

De te enim verè ifta djci poflunt,qu.î cum digni tare principibus par fis,facilitate tarnen quouis homini inferior eflevidearis.Verùm ne tua ifta facilitate bifee meis literis abuti vidcar, ad te vt feriberem,Thomas eft adhortatus; mequeduo-bus numifmatis aurcis.eisq; fjtisgrauibus, do-nauit,illud taipen præamp;ius: Hocmunufculuin accipies Cæli,quafi dedarifs^mi Raimundi Fug geri manu.nam amp;nbsp;fi ilie^oc ignorât,qua tarnen animi amplitudine eft, amp;erga dodos propen-fione,fcio me illi rem gratifsimam facerc,qui bo nos virosadcius applicem amicitiam : erittibi hoceius in dodos animi amp;nbsp;volûtatis indicium. Itaque fi quid à me peccatum eft,in co quod te i grauioribus curis ad hafte measliterulas fum au fus reuocare,cidem aftribes, cique fuccenfebis, non mihi,qui humanifsimiamp; prudentifsimi vi-ri,erga te veró mirifité alfcdijconfiüo acquieui. Sed nihil eft quad hoc timeam : quando eaeft tuorum lenitas morum,atque fuauitas, qux vel incpiif« iinorum pofsit ineptias ferre.

Vale,Idus Februarij.

»5455-

JH CAE LI I-’S. C.

PVLVIVS PEREQRINVS M. CælioS-C. fno

S. f. D.

Voniam priufquam ras abirem, dilcftifsimc frater, te conuenir« non potui,excompofito(none-”™ ”’*hilicoit per improuifam ^^^^^;^*^j abitionem^dedinegocium vxo-yi mex,vt ad te mjtteret ancillam noftram, qua te admonerctde meo repentino ac coaöo dif-cefTu, amp;eüm èxcufaret apud te:præterea meo nomine amp;nbsp;fuo te inuitaret,oraret, ac obfecraret, noftri Ambrofij bona venia ad nos diuerter«, vbitu,opinor, ininori incommodoeffe poiTet, quâm alibi, cum hofpitium noftrum nunc vacuum (ït,8c maximé noftra bibliotheca, vbi non abfque magna voluptate cfTe poffes quietus, ta-citus,ignotns,ncrciusquc. Quo3 fi adhuc non fecifti,vt facias,precibus abs te contendere noa ccflabo.duin te fecine audieró. Poft primam plu uiam menfis Augufti, tutius poteristeinviam (dare.afdentifsimi enim caloresdeferuebunt(amp;

ïtaibis,vtdiuidasac difponas certü numerum viarum,non magnis itineribus currcns,proin-deaccquis benedilpofitisvolares.Q^adedila-tione ac mQra,amp;formula cundi, cum Pontano, Francifcofc Ambrofio collocutus fum: quibus conlilium noftrum facilê probaui, pro eo quati faciunt

EPI s T. LIBER I ^i

‘ feciunt tuam falutem : quæ vt video omnibus nobis non miqus chara eft,quàm noftra ipforû, amp;nbsp;iure quidem débet efTe charior,quo longé fra ftuofioreft. Quo tics commouetur mare, ingéniés expremit diuitias. Reliquuin eft,vt cum per veneris,quo tendis iter tuum,memor fis ad nosj feribere de ftatu tuo,amp; mittere quiequid fcripto rumcoUigerepoteris, quæ exiftimes referre ad bene beateq; viuédum,amp; maximè quæftrenuè dcmoliunturarces pcrfidoruin impoftorum, amp;nbsp;fallacifsimorum fatrapum.Quod vt facias,te vehementer ctiain atque etiam rogo. V ale, optimu organum ac vas elcftum ad Dei gloriam. Chri-ftuslefustibi detdueem Tobiæ tuo initincre^ qui te incolumem ducat amp;nbsp;reducat. Valc,exa-gro Vercellcnfi.pridie Calend. Sextilis.

FVLVIVS PEREQRINVS Moratus,Caélio Secundo C. S. D.

I corpora bumana, pofteaquama-nimæab illis emigrant liberæ ac folutaE,quicquarafcnfus baberent, ita vt nihil penitus habet : ego nöc lane comparationem facerem,ac dicerem,nullum vnquam corpus humanum tarn pertatfum in difcclTu animae fuæ, aut poft eiusdifeeffum tantum dolorisfenfiflè, quàmmihi fuit amp;nbsp;eft graue ac trifte, te videre abijfle^Se me fine te, eu

J*« CAELII S. C.

videam me priuttum meo diuino preceptors,| Deoipfoad ine,admcain eruditionem acinfti-tationemmifTo. ncquc cogito, Ananiam Pauli magiftrum plus fanais ad^monitionibus aedi-fcipiintsCbriftianisilludocuifle.cu C H RISTO inutiauit, quim tu me,. Dolorem meuin non nihil lenit, credcre quidem me in noftri CHRISTI finu elfe, Sc ilium non difeingi: quia co in articulo cum laborde, vt deRitutum yndique, amp;mein magnopericulo yidcremfri-gidioremgdu ipfo, eccctu à Peo minus ad nos redà diuerjifti, preteritis mukis heroibus, qui tehofpitem ambirant.Ego aliquido vitro, cuin mihi vacaret, per muita auocamenta f raroaut vacat) defraudans momento horulç mcum ma-lèaiTélum corpuCculum, amp;nbsp;etatem iam ingra-»»efcentem,legebam quidem, melius dicamjin-gebam quiequam Ioannis ac Pauli, autaiiarutn facrarum literarum ; fed tua viua vox, amp;nbsp;ingens fpiritus,quo tof fcintillas,amp; alios irradias, tam viuacitcramp; afficaciter me mouit, afFecit. excita-uit,accalefccit,vtnuncnorûn meas tcnebras,amp; iam viuam,nonego, fcdC H R I S T V S in mc,8c ego in C H R I S T O. Qu,id querist'E femdicome vomitorem fecifti, ex ipfo frigore ipfumignem. Nunc non tantum fcniio meve-getuin ac viuacem nutriri,amp; feruentemt verùm etiam pofTum participes faccre multos alios tua Opulentia, cuius meimpleki, Rcliquumeft, vt Deum

EPIS T. LIB. I. vr Deum oresafsiduè, vt cuftodiat luxuriantcm lui feminis fegetem, ad bonam meflem abfquo vllacalamitate.adfruciusgloriofos noftro Du-ci vcro, cui feinpiterna laus : in cuius gratia, tu cum omnibus tuis, amp;nbsp;fratribus nollris, vine amp;nbsp;Valc.datsFerfariïjj.Calend.Nüuembns.

SEBASTIAN VS CAS T ALIO C. S. Curioni S.

E à te amari, mi Cæli. nunquam dubitaui.Tu vicifsim caue, ne a-\ morem non mutuum eße putes. /RM ) De rebus meis,eæoptimé habet,

eftOeogratia.Biblialatmafacio, Mofem poftnudinas fpero publicatumiri. Sibyllas iampridem Iatinasreddidi:fedadhucpre muntur.Si mihi,qui femper ad fuit, Deus aderit (fpero autem adfore: nunquamenimmihi quic quam, quod fit æquum,tam bonus pater dene-gabit)conabor amp;nbsp;illi laudi,amp; hominibus edè v-tilitati.quod vt fiat,eü precor:teq;, vteundem i-dem'' precere,precor. Mitto tibi bbeHü.viro pue rilem,magno paruum, latinogræculmn ex par-te. Vides quàm conuenientia fint mea inunera. Sedmibi perfuafi, nihil à me tibi mitti poflè, quod nó boni cófulas. Mififiem amp;nbsp;anté lonam, nifiidOponno noluiflem prseripere. Sed hoc te rogo,vt quando mea à tuis leguntur ( qua tu

}i8 C ÆLII S. C.

quidem re facis.vt mihi non difpliceain, qui tui Cmilibus placeam:fcd Deo gloria,qui folus placera nobis debet)fi quid Sabaudicum, id cd ma lècultum,autparuin aptum amp;nbsp;latinum videbi-tur,id mihi fignificandum cures, deinccps vt ca ueam.Haicmibiresfutura eltgratifsiina: nam plurcs plura vident. Vale, Bafile», 22. Martij.

THOMAS ERASTVS HEL-uetius Medicus,Cælio S.Curioni

S. P. D.

I tâta tua eft erga illos, quos ne dé ’'acie quidem nouifti, humanitast ]uate beneuoléti« atq; ainore cór 'Icéii eos cogitabimus, ex quorS onfuetudine voluptaté, familiair tatciructu,opcra vtilitatécepifle te,aut capture intelligis^ Ego certé fi is eifern,de quo prçc!ari aliquid atq; te dignü expedari poftet,minus du bitaftem hadenus.aliqua mihi ratione ad tui a-micitiamaditum parare,amp; quafi fores patefacc-rc. Nonenimiamprimum cupio animum tibi meum cognitum,fidcm perfpeéfam, obferuan-tiam certain,amp; beneuolentiain dcclaratam : verum quæ amp;nbsp;quâta ea fint,quæ in hune vfq; diem amp;nbsp;hodie adhuc meuin confilium remorantur, h oc tempore certo quodam confilio cómemora-rc nó inftitui:nc dum vacate culpa videri cupio, nbsp;nbsp;nbsp;|

in i

ÈPIST, tIB.7 1. H? iilgriüius me imprudensdiferimén' tcmijdim* Nam vt ille inquit,«^»; ott’ «six' «iftTOTiöf xi^*. Hoc in præfcntia folùm dicam,paucos admodû eflevel hîcvelifthic,vcl etiam alibi,me tui ami» dores. Quod fi non anteatibi animi inci Volun* tatem explicaui, quàm loan. lac. meustuis me Verbis falutaret,non aliacaufa fadum exiftimes velim,quâm quodmenondignuin tantiviri fa ùîiliaritatc iudicare fum aufus.Verùm angsftia temporis non patitur longiores nos effe, qui a-boqui impigriadmodum ad fcribédum fumus. Neque enim abitum iliius hominis ir«ellexerî, priufquam pranfurus accabuifiet, arque iam o* creatus à prandio abirevoluiflèt.Equfdcm quot literas pâucifsimis horis perferipferim, credi nô pofTet fortafsis,fi feriberem. Etvt finem feriben di faciam,amp;tabeltariumvrgcntem dimittam,fic ftatuas velim .• Eraftum tui obferuantifsimum, gt;»ominis amp;nbsp;dignitatis fautorem, ingenij arqua doftrinæprædicatorcm,femperamp;fuifle,ic fui turumefle. Datumodauolidibus ^^,^ -

- Septembris 155a. ..nf Bononi». *;.c:,,;

’M ' - • ■ nbsp;nbsp;nbsp;■ »1 , ; n

520 c AE L11 ’ s. C.

CÆLIVS S. C. Ö. N. S. P. D.' per Chriïluin lefuin.

Slucquidcm fatcorjiteras à Co-gnato mco,viro omnihumanita-tis genereperpolito.cxpedaui: non quo exiftirnaVein cas nobis aliquomodo dcberi,fed quod ita gauderem mcà tali amari viro/:upcrem(^ue;S£ quodcupcré^ficeniin fit, vtquod vehementer optamasTjid iamiara adcflc vtdcatur ) iam certû ratumqueexpeftarem. Nec fefcllit expeftatio» Dum enim in hac fum cogitationedcfixus,ecce fores pulfat quidam,venir ad me. Vi dco cumeC fc.qui mihi primas attulcrat s date fuperîore H-teras à te: reddit epiftolam.illico manum tuain elegantem agnoui,fuftuli manus: aperio, auidâ Icgo,folitamclcgantiam amp;fuauitatem recogne fco. O me fortunatum inquam, eut vnis literu* lisad huiufeemodi hominis amicitiam via mu

nirc,Dcus il le nofter veræ fandæque necefsitU' dinis author dcdit:quod quidem meafTecutum elTe.proximæ tuæ literæ,quamuis breues.facilè dcclarant.'in quibus litcrisomnia tpiKBiaefa-Ljj'ii» TU perfcqucris.Excufas,gratias agis,idquedeni hilo.-deindequseoptanda funt ad Chriftiopti-mi paftoris gloria,gregis falutem,nptas. Moncs } oftremo, amp;nbsp;hortarisnos:quib. rébus nihilmh hi gratins, nihil iucundius poteft contingere. nain

EPI ST. LIB. I, pt namamp;eisrebus noftra imbecillitas fané indj-gct.His omnibus acccfsit, quod nos pulcherri-iho munerc donafti,eoq; aMufis.quas colimus' nequaquam abborrete. Nam Bacchus amp;nbsp;Apollo idem funt, fi vcteribusijsque fapientioribus credimus. Apollo autem Mufarum antiftes pcr-hibetur. Quid,quod Bacchus pacis concordis-que ngt;ix0lt;gt;2vgt;(f efle dicitur:vt hac re ei quoqi cum Gratijs, quae comités funt Mufarum, præclarè conuenire intclIigamus.Lagenæ vero forma St ärtificio.quid venuftiusC* Laudauit quidem pallor ilkMenalcas apud Maronem noltrum, di-uini opus Alcimedótis. Verùm fi ifta veftrato-reumata,quaead D.CIaudij elaborantur(qui v-tinam ob hoc folum adiretur) vidilkt.nç fua ilk præ iftis contempfifiet. Quarecum pro tam ek ganti munerc.tum pro ifto tuó erga me animo, tibi quas poflum gratias ago. na me rclaturum cfre,polliceri non poflum:habiturum certé pof-fum.Hoc tamé tibi perfuadeas vclim,qui te ma-gis amet, colat,tuamqucfcribendi ekgantiam (aliquotenim tuas lucubrationcs dcguftarc cos pi)rnagisadmiretur, teinuenturum cffc neminem: quod quidem, fi libeat pcriculum facere,’ kcilê cognofccs.Valc, amp;nbsp;tua ifta literarum fua« uitate fac me fçpius perfundas.Bafi-lex,Nonis lanuarij.

Ϋ C AE 111 S. c.

lACOBVS BALDEMBEK-

gius Cælio S. Curioni

S. D.

HErcor ne turpe Gt,preceptor ho-noratifsime, ad te litcras date: to mulra fint.quzme â feribendo deterreredebeant. Nec verd me fugit,minimè decere adofefcen-tem natu grandi,barbarum latino,rudern do6lo obfcurumclaro,ineptum occupatifsimo mok-ftiamexhibere.Sed quiatefumma burnanitate quz fempereftcum perfeda doctrina coniun-Äa,przditum feio.nö pofTum intermittere quin te interpellem. Maxima funt tua in nie bénéficia,amp; quz in mepublicèdocendo,amp; quæpriua tim contulifti:quibus quoniain fatisfaccre non poflum.vitam mihi acerbiorein puto. Tumihi Latinifermonis myfleriapatefecifti: tu elegan-tiam Romani fermonis cxplicalli,tibi potifsi-mü,fi quid in me eil ingenij, quod ferffio quim fit exiguum, debeo: tibi dodrinam, fi quam in meagnofcp.acceptam fero. Nuncderaummagno cum dolore fcntio,qua? bona abs te abfira-dus amiferim.Vtinam Bafdee cfTem.in? iore te

audirem diligentia. Qu,ódfi Auguftac RaUraco-rum habitarcm.quotidic Bafikäm veJ turbufen tifsima rempeftarete fegeritem auditum venire. Sciomultamihideefle.nouime rudern lingu® Lacinas

EPI st. LÎB. f. ^i^

Latinæ,qui me crudiat,qui feripta emendet,ne-trio eft:riequcmuküm temporisdatur hifeerebus operam dandi. Nam concionandi munu* tatum mihi negocij facefsit,vt bonaS literas nebligere cogar.ltaque in fœda irta bai baric,quart femperodiodignam putaui,pcrpctuó verfario. Portet. Medicus illc qui tcculn Bafilex fuit, vc-riit adrios;qüem ciim riori potuimus ijs hono-fibus afficere.quibus dignus crar, magnum no-bisattulit dolorem:fed certê alienotemporead* trat.Na:m diu in itinerecommorati, paüló anti in pamp;triamrcdiueramus;incgeftate verfabamuf fgt;ecunia oinni confumpta:quiJ de nóbis in Se-natuagcretüréxpeélandum eiat:denique adfd turam öratioriem.qua: ad vniuerfum populum babenda eflet,nobis parandum. Sed iam dabi-hiusopcram,vt doftiin pollerum ac fapientet magnified tradétur.Vadianus nöfttr quem pu-tabamus al.quid præftaturum.hei quantum mU tatus ab illo priftinó VadianoC’ Nain periculofö morboeftaffedus, peritifsimi quique deilliuJ Vita aélum cHe arbitrantur. Ex eo die,quo dif-cefsit hincjdodus il!e tuus hofpes.paulatim có-ficitutDeus illum nonfolùm nobis patrixt^uo tommuni, fed omnib. bonis atq; pijs reftituat. Tibi altcfam Petri cpifiolam.ac lacobi,à me ver farn mittercm:fed li bros noftros, quos Bafilc» babuimus,nondumaccepimus. Si aduedifue-rint,amp;tibi non molcdum fcnfcœ,ad te vteorrk

jZ4 , CÆLII S. C.

f as.mittam. Valc,amp; te tibi amp;nbsp;Acadetnise inCO-umemconferua. Sangalli, tertio Calendas la-nuarij,i55i-

C AE L I V S S. C. G. N.

S. P. D.

T litcras tuas amantifsimas fupe-rioribusdiebus accepi, âc bod* quoque Magdemburgéfium d#-ditioniscapitarpro quibusomni bus tibi gratias ago.nam in vtrO-

quetuamin me beneuolcntiam declaralli, qui nullis locorum amp;tcmporuin interuallis,amici-tiæ inter nos d.uinis aulpicijs initæ Incmoriain obfcurari finis.Nee efiquoddemco animodtt-bites;priusenim ccelum,amp;reliqua : quàm Curio tuus,te tuaque curare, fummom opere ama-re definat. Mutari Omnia poflunt, quin potiul mutcnturamp;intercantnecelTeeft quæ hominis i’nanu amp;nbsp;ingenio fafta funt : fed quæ digito Dei (vt confecratis verbis vrar) funt effeda, ca non viribus vllis, Frangere,ncc duro poteris con-uellere ferro. De conditionibus illis, aliter qui bîcapud nos fuit legatusMagdeburgenfiû nar-rauit:nimirum æquifsimis conditionibus,amp; ta-libus,quas nunquam fperare aufi effent, compO fitionemfaélameffc:atq; etiam totius obfidio-niscommentariosattulit. Sed tarnen exifiimo, etiam

EPIS T. LIB. !• jij etiîm.quæad memifilli.non elleprorfus vana: fiquidcm à fidis.vtarbitror.accepilti.Deconci. llovcrô nihil haben quod dicani:nifi idefTe Gi* gantum cum Deo bellum.nam tonantur Pelio imponere Olfam, Scilicet arque Olîæ frondo-fuminuolucreO}ympum:Tu quæ fequantur, porti. Trium principum ludum,tibi,vt iufsifti, Latinum leci:fedcrede mihi,non poteft nadut illaltalicifermonis vis in tali ludo feruari. tota enim res fita eft in quibufdam proprijs ludi for-tnulis.atqsgenere.is apud nos vocatur, 11 giuo-Ç0 de laPnmiera.Portafsis erunt apud vos, qui cur ita appelletur, melius intelligant : nam ego prorfus rationem eam ludendi ignoro. Tuverd caetii^m intelliges,quæàm8fatis exprimi non potuerunt, Vale, amp;Chrirto viue. Bafileæ, qumtoPebruarij.

.ß. N. CÆLIO S. G V RIO NI* S. P. D.

Iraberis (fcio) protuagrauitate, ij vir doftilsime, ta 1 ogé tranfmif-fam epiftolam, fub manu (quod aiût) natam,acrudcm. Sedquid agerern^ lampridem incredibili-terardebam tui vel videndi,vel per literas certê

falutandiftudio: cuius cxépli occafionem faci-liorem,hac tua Bafiliéfi profeâionc nadus fum.

jt« CAE LH S. C,

Illud tibi velimperfuadeas,neminem eflê ex M' tcratis omnibus,cuius ego nomine ac laudibuJ vehementius afficiar. Quod quuin facio, nihil ineplus tibi,quim quod caetcriomnes.tribuere intelligo.Itaquc nihil eo nomine mihi abs te de- ' beri exiftimo.Tibi eniin tuum quum datur,gratis nihil poftulari conucnit.Vt igitur me dignó tuanecefsitudine tuaqueamicitia facias,mihie-tiam atquc etiamoranduscs. Quod fi impetro, iuuabittum me talem in te humanitatcin elfe pxpertum.qualem doilriniantea cognoueriin. Oratio tua in Florebellum, amp;nbsp;opulenta,amp; gra-uis,plenai^ue eximiseruditionis,ad nosplaufi-biliterperuenit.Nam penèquantum peroccU' pationes noftras licyit,legendo contriuimus.

Valc,amp; metuiamantifsimum ama.vir dodif-fmcatque integerrime, feptimo Calcndas St-ptembris,

0- c. N. C AE LI O S. C. is. p. p.

Nuifit me Guilielmus nefter, qui has tibi reddit,Secundç do-âi(sime,multade te candidê re Ferens. Egovcró.licct amicif-fimus,non potui tarnen vits tra quillitatcm, litcrarium iftud o-

flum,in quo frequens es,non inuidcre. Deu* bon®

EPIST. LIB- I. 5^7 ^one.quæ fors,quæ rerum volubüitas res meat Verfall Hoc inibtutum inprimis optarem :fed Cuin nonppfsiinconfequi quæ cupiam.ferenda certè funt,qua: vitro impetunt. Perpétué vol-Uendum iftud mihi cft faxum.Atque vtinain li-cerctabboebonarum mentium præcipitio dû Uelli,tecum aliquot dies effe, tuis iftis duleibus ac toties defideratis frui complexibus,tc audire, tuas Mufas prouotarc,qux me à lludijs difsitü amp;penèalicnü,poftliminioreuocarent. Plurib. de bis tccum.fortafsisfaipiliafiusggo: verum efticitillacum cruditione fumma bumanitas, Vt nugas acquxuis etiainleuiora amice abami-co cxcipias. Scripferam Bartbolomæo Lugdu-nenfi medico amico,vc Ioannis Picj Mir.andulæ aduerfus diuinatricis Aftronomise impoftura« duodccim libros mitterct. Ita enim cupiebam temporis tçdium fuccifiuisboris fallercifcd nuf quam inucniiïcrefcripfit. Quo fit,vt de homm lejSion£ defperem.ni tu fuppedites.Tuam enim audio bibliothecam vt lo,cup!etifsimam, ita bonorum abditorumq; autborum refertifsimam eirc,in quorum albobicprofedó omnium tefti-monio efthabitus. Rogo itaq; per amicitiam, fi non molcftum fit,commodato:aut quod magis optarim,indicato precio mittas,amp; primo quoq; nuncio fumma quam fignificaueris pcrfolyam: turn nquidtuacaufa vicifsim poffum, omnein eperam tibipolliccor. Deusoptimus maximus

X 4

pS. CAELII 5. C. te Jongæuiim, votorumquc coinpotcm ferucfc feptimo Calendas lulij.

^EATVS COMES MEDICVS Caelio S. C. compatri charifsimo

S. D.

Vininam tuam de omni artificio dif ferendi atque traélandi,cum fuauif fimisliteristuisaccepi,cópatcr mi» hi longé charifsime : proque tam e-eganti inunere, quitus poflum verbis, gratial ago.ac dolco vehementer,ea me non eflè crudi» tione,ncqueingenio, qui huius generis aliqua meditari queam,amp; in amicorumgratiamtandé emittere. Verùm non omnis fert oinnia tellus. Quanquam non tantopere hanc ob caufam do* Jco,quàin veré amp;nbsp;ex animo raram iftam cruditio nem atque eloquétiam tibi gratulor: quam ego fcmpcr,fi quifquamalius,amaui ,laudaui,dcmi-ratus fum. Quod autem petis, vt indicem de co libro,deque refponfione tua ad Florebellumrvi-dere mihi plané videris,aut amore mei cæcuti-re.Itaque nefcius non es,ea me neque dodrina, ocqucingenij dcxteritatee(lê,vtde talibus fcri-ptis iudicare pofsim. Addequód nihil à tepo-Ieftexirc,quodtanquam meummihi non mira biliter ^ fapiat,amp; placeat.Quid igitur^egóne re de iudicein,amore tui ebriusC' At quoniam id

tarn

EP IST- LIB. I. jî^ ^im ferio à me pctis.accipe quid fentiam detms omnibus feriptis.Omniafuntingeniosè innen U,prudcntcrdifpofita,fubtilitcramp; acutê trada-U: vbique clarifsima atque illuftratifsima tunj fententiarum grauitate, turn verborum pondère, turndeniquerebus perfonisq; aptifsima. In quibusvtrum potiusiniraridebeam,nefcio:elo quentiamne , eruditionem, an eruditifsimam doquentiain. Habespaucismeam de tuis fcri-ptisfententiam. Filiolatuavalet optitnè : teque matremq; fuain,vt fuo nomine falutarem,hodi« Wane infantili nefcio quo rifu mihi fignificare vifa cft. Cæterùm rogo te, comparer omptime, VtHippocratis opera,non ita pridem à dodifsi-ino quodam viro Latina fada,ad me primo quO quetempore mittas. Valdeenim cupio liane no Uam verfionem conferre cum vetere. Eadein o-peraamp; libri precium fignificabis ; amp;nbsp;quid expe* dare de Cæfaris Comitijs dcbeamus,fcribes. Vale,Laufannæ,feptimo Calend.Scptembr.

PHILIPPVS MELANTHON

darifsimo viro Czlio S. C.

S. D.

Stomnino imago naturae amp;nbsp;animi Oratio. Cum igiturtuaquædiferi-ptalegifTem,videremq; orationis formam gencrofam efle,amp;cógrue-ret in tcHomericum iHumSei /’ t-X 5

,?o CAELII S. C.

rilMeiMp^n iTTiaff^u'i SÏ ^pirtfi'^KcUfte ctia priuf-quam fciebain vbi viaeres, dilc^i. Poftea magis amaui.cumaudircm Lçlium, non Col um crudi-tionein amp;nbsp;eloquentiain ttiam prsedicantcin.fed etiampietatem amp;nbsp;animi fideique conftantiam inperferendis æruinnis.quas propter verse fcn-tentiæconfcfsionein fuftincs. Talis viribene-uolentiam emn faciain plurimi. ad te liane epi-ftolammifi.qua vtrynque tibi fignificare volui, amp;nbsp;te imeverè di)igi ae fieri plurimi, amp;nbsp;me tu« amicitiz cupidifsimum cfTc. Minus defonnit eftEcclcfiaintantis scrumnis, donce mediocre cftagmeneruditorumeoniunélum fentétijs amp;nbsp;vera beneuolentia.ac fæpc hos yerfus à Platone citacos,inter amjcos recito:

i^yrof«yKA9(,

i/’itJiipim Kmat^pai-^i lt;isf)f a-liy, ut xy^tü/j ayJpooy ipLff^S'[jui(f fóiisif.

QuarcSfbencuolentiam alamus.fi quibus pof* fumusofficiis,amp;coniunélionem noftram tuea-mur. Ego ficubi ergate vel tuos dedarare me? bcneuolcntiam vfquam potero, perficiam ftu-dio amp;nbsp;fide, vt i ntelligas te à me veré diligi. Benefit féliciter vale, CaiendisM^Ü-

EpIST. LIB. I. 551 CÆLIVS SECVNDVS CV»

riojclarifs. viro Philippe Melantho-

m fuo, per Chriftum Icfuai

S. P, D,

Âmtcrtiahæceftepiftoli, quam #d te ah eo tempore , quo ad me fcripfiftijhoceft, àfupçriorisan-ni Maio dedi: nihil tarnen litera-rum ego à te interea téporis ac-

f cpi. Quocl fi idcirco accidit, quad aut mex tibi redditæ nó funt: aut quia tux ad me Gue homi-num negligentia, fiuepcrfidia non funt perlatç, ferendum vtrique eft.quanquam vereor, ne hike calamitofis temporibus, ac in tanta Germa-nix perturbatione,interceptæ potius fuerint, Seine! ego Fiancfortummiferam, deinde Nu-rembergam Chriftophoro Lindnero : hancau-tem tertia omnino ad te perferent, ni fallor, duQ hi iuuenes Suedi, quos tibi notos efle no dubi- ■ to, vtpote q diu fub tua difciplina fuerint : quo# tibirurfum commendatos elfe cupio. Quod a-lijs meis literis fcribebam,illud erat, me no minus cupidum tux amicitix fem per fuiffe.quim te literis ad me tuis mei ftudiofum effe declara-fti: optauique femper occafionem aliquam dari mex erga te voluntatis teRiGcandz: quod fi fieret, vidcres te hominem nadum effe, cuiu» fi-dei, bcncuolcntia, ftudium ,obfefuantia, nulli

Îji C AE LII S. C.

tuorum ainicoruin poftponéda eßet. Equidem admodum adojefcens adhuc, cü prima tuamo-numentalegiflem, tcitaamaui,vtvixvlteriuï jjrt^redi mc!gt; in te amor pofTe videretur : quein tamé proceflu ætatis fubinde aygeri fenfi, itavt fepenumero prçfens præfentem cpmplefti.con cupjperim. Sedinultaamp; variapw fahSifsima religionccertamina, tüctiainvxJr charifsima, multitudoque liberorum,praefertim vero aduef la valetudo,impediuerunt. Sperabam autem me huius perpetui defiderij eópotem fieri aliquan-dopo(re,fitu, quod rumore ferebatur, propter patri® tuæ perturbationem ad nos tranfiuifleç. Et quanquam id in tantis malis folatio mihi, ^ buicgenti ornamétofuiHet ; tamé gauifus fum, cumaudiré vosifthiefirmam de religionefen-tentiamretinere,Sc bonarum artium ftudiavt-cunque tueri pofle. Itaque mi Philippe, quan quam nee quae tu mihi tribuis, nee quæL. S. notier apud te de me prædicauit, agnofco, nifi quodamborum ergame volûtatis fignificatiq-nem libenter ampledor : tarnen ita me mis illt$ literis, nouo quodam amoris vinculo deuinxi-fti.vtnulladies vnquàm id remitters veltantil-lum, nedicamfoluere vllomodo pofsit. Nihil feribo de rsbus nouis,deque omnium rerû com fufiona.'quam continuis profequor lachrimis: quad hi iuuenes, qui ex ipfa vrbe Roma recéter ▼cniaat,amp; Germania peragrarüt,tibi,qu; agan-tur,

ÉPI s T. LÏB. I. ni ttir,narrare poterût.De Logodædalo, illud quo lt;]ji fcripfcrâ ad te,mihi vidcri ei» ineptias efle re-fuiandas : acnondubitareme, tibiidemvideri: quauis téporibus haftenus fucris retentus, amp;nbsp;à Rribédo retardat‘gt;;ac fortafsis etiâ nouis veftro-rum quorundam Theologorum difïènfionibus profedo fatis intempeftiuis.Sedita fieri ncceflc eft, vtprobati in rcligioneviri.atqucexaltéra parte inconfiantes Sevani, patefiant. Oremus patrein cœleftem, vt errantes in viam reuocet, æ perfidiam hominum impiorum in lucem per trahat. Antequam epirtolam elaudam,effent tibi à me agendç gratiç.de co quad te tuaque om-aiamihi tant humaniter obtulifti: fed quibus id verbis faciam, non inuenio.tantum illud di-cain.te catibideme polliceri poffe,quæ de inti-moac germano fratrepoUicercre. Valc, amp;nbsp;ali-quanto fæpius ad me de veftris rébus perferibe: equidcin idem fum familiariter, diligenterqi fa-duras. Calend. Decembris.Bafileæ.

PRANCISCVS DRYANDER

Catlio S. Curionifuo S. D.

Llatæ fiant literæ tuæ in meant domum, cum egoeffem peregrè profedus'quas legi rcuerfus,ncc ^ antca refpondi, quoniambabui neminem qui Bafilcamproficif-ceretur. Qupd feribi» de quorundaminuidia Se

^^j^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' C AE L I i S. C.-

malcuolentia , quorum fimulata piatate , 6'' âum arbitraris, vt nebula quidam inter té amp;nbsp;me offunderctur : rion fatis pofTum affir-mare quos homines intelligas, amp;nbsp;quamobrcin Ii3ecabstcdicantur:alioquircrpóderem caftdi-dè quod fcntircm.Poilem fortaflediuinare.fed nó libet effe fufpiciofo. Ac in ea parte probo fen-tentiam tuam, qui nó effe candidi amici datuis: vel ipfumedè fufpiciofum, velabalio oblataï criminationcs temere admittcre.Valeac hr paruin honcftædclationes.mi Crli, amp;ingeniuin tuum Se omnium bonorum inalia potiusrev-liIiaclaudabili,quæprofcCtum aliquem fit alla» tura communi fainti reipub. exerceatur. quod tchaftenus feciffe, amp;vidiego cum toluptate: Selegcntftudiofiadolefccntes, ficut fpero,cüv-tilitate. Ego quid proficiam nefcio, certèlaboro Integra confeientia, cuius rei teilem Deum ap-pello: êquo fperodignam mercedem ineis labo ribus, etiamfi nullam ab hominibus huius eta-tis referam gratiam. Spero tarnen venturos ali-quos mcliori iudicioprrditos homines,quitus noncritinutile nodró ftudium. Deumautem jjrototopeclore, vcaclionesnodras amp;nbsp;vniuergt; fam vitæ curriculum ipfe dirigat ac gubemet ad glonam fuam, amp;aliquam Ecclcfiæ vtilitatem. Pro officio tuoSe Marfi in mittenJis iiterisex Italia,gratia habeo: ad quas ego refpondi etiain antea,quàm has acciperé,per hominem certu na quein

ÉPI s T. LIB. L , I5lt; tjuem ad me miferunt quidam Fcrranenfes.Ita-quenoneftopus veliibivel illimolcftiam exhî bere. Si quid erit pofthac fcribendum,non dubi ubomeis literisvosoncrare: quorûingratiam eundcm,vel Ginilcm laborcm fum libentcrfuf-cepturus. Bene vale carifT. Cæli ; amp;nbsp;fi quid tua caufa facere poßum, fenties me cum omni can-dore atqueintegritate elfe paratum-Argentin^, S.dielanuarij.

MICAELVS TOXITES CÆ-lio S. C. fuo, S. D.

BA eft natura mea Cæfi, vt quern feme! amare cœpi, cum hand fa-cilè negligerepofsim.Quare cû teanteannos mukos amp;nbsp;colue-rim fyncerè, amp;nbsp;veneratus fan ft è fim.vti mericuscs, non potuicommittcre,vtte hismeis ineptis literisnon falutarem. Videor

enim mihi partem Sturmij noftri naftus in te efle.quinon folum amicus illics, fed mihi quo-quc,fed eiufdemetiam eruditionis, fed pictati* æquè ftudiofus. Eiufmodi ego homines, dijt propê fimiles iudico:quæ caufa cft,vt i me fum mohabeanturinprecio.Ac mihi quidem in vita nihil iucundius pofTet contingere,quàm vt robifeum agerem.Sedferamcommunem fortu nam. Te mi Csli deamo,te colo, te vencror, tc

j^ CAELII S. C.

rogo.in tuorutn me numéro ené patiaris. In me ^uamui$ nih il fît quod aman d ignum videatur, fidem tarnen amp;nbsp;candorem in me nunquam défi. dcrabis,quæ potifsimum in amicitia requirun. tuf. Vidi quæ proXimê in Philippicas cumula-tèlucubrafti,5ein luuenalem amp;Perfium annb-tafti:quæ miH valdeprobantur: funt enim Cç-lij ingenio digna.Qaudeo te non modo Orato-restuos.verumetiampoetas nodros illuftrare. Vtinam pergas in rcliquis eodem modo. Me* quæ ad te mifi,vt légeris,quoinodo tibi placcit,’ fac feiam. Volo enim te meorum feriptorum A-riftarchum efle. Salutat te Sturmius: amp;cupitvt tuas quas de iibris Ariftotelis rationes babes, quod dus Uli libri nó fint,ad eum fcribas. Idem enim ille tecumfentit:amp;ftatuit dialogo expiiez te. Inducet te loquentem,amp; rationes tuas cum dignitateexplicâtem.Rhetoricis dialogisquos conficit,nihil vidiftipulehrius. Hortarc euinvt petgat,eosqueabfoluat. Vale mi optime Cæü, «que hos meos extemporales amp;nbsp;male codes verfus tibi confecrari, mcæ crga te bcneuolentiæ telles

EPI ST. LIB. I îîf MICAELVS TOXITES' R.

Cxlio Secundo Curioni,vir6 ^ dodifsimo S.

TE ^lucrc mem,CtIi io(iißimf,!uß!t Sturmim.Aonij gloria ueracliori.

At mihi non tantum coerßwm fflhaäenut oc^i

Vt paffem pr^fent commemorare tibi, 'l^finput erit,quo te corämfortaffe uidebo, C)uo tibinonfalfutiuiiélM amicus ero. , ^tti non mgêniumjCuinondoUrina,fliesst ; . '' Cui non eff uirtiu nota,Secunde,tuai CiutmihiftpropiMfemdwffedarelicebit, ~ nbsp;nbsp;gt;

CtUöquioq;fiui,tempui inane,tuo: tune ego präfentem priemens uencrabor,ut abfent ’ Abfentemcoluiferiptadiferta legens.

Sie Dem mcohm em jludijstef rruet haneftis, Semper ut humanis rebm adeffe queas.

lt;3*ÄE L. O R A T I V S C V R I Ö; Caftmeio Caftrucij filio,per Chn ftümlefum S. D.

aliquo munufculo , quod ad te mitteremus. Sedcum ijs rcculis quibus nos pueri deledamur, nó indigeas.vcl abundcs potius (vt-pote qui in Ifta ciuitate es tam lauta quàm nobt

15« C ÄE L Î I S. C.

li.merciumqucomnis generis rcfcrtifsirtia^ntfri facilè innen iebamus, quod ifta tua xtftte, nobi-litateqidignum Vidcretur.Tandem à patrc ink hioblatifuntlibelli duo:quorum in altcrofacr* religionis ChrilUanat furtïma continetur^in ältere fcleólx aliquot Ciceroni»^ Latin« lingu« principis,epiftol«,buic noftrææratuiç'sc om- : modatifsim«. Quibus accedit Educatiö puc-rilis linga« Gi'«c«y cum quibufdam Aefopi fa- j bellisgr«cis amp;LariniSjqu«paritcrad haneno-Aram cducationein.tanquam infann« iucund» Vcrba/eled« fueruntdlhcorogaui parrem.nuul eiufmodi liballiidoHeieflcnt.quiadte minereu tur. Annuit pater,ac fubridens: Benchabet, in-quit,iam Oratiusnofterainicitiam ineipit colt tc.funulq; altcros pares habendos curauit/ Ho* igituradtenue,miCaftruci.donomitto. Curt-bis tu,vt à pædagogo tuoatq; adeó nollro(qui-do vnà principialiterarü abeodeindidicimusj tibi hi litri expÏicétur,quódamp; mi hi patet facit, j Vt/imulfundainenta iacias cum elequmtix.tó fineer« religionis.quofiet.vt amp;nbsp;Deo amp;nbsp;homi- , nibuscari fimus.Vale,amp;faIutameonominem« trem tuam ornatîfsimam,quæ amp;nbsp;mihi, dum tecum c(rem,matererat:amp; forores tuas eJegantÜ-fimas,Catarinam amp;nbsp;Lucretia, amp;nbsp;paruulum frs- j trem, amp;nbsp;præceptorem, amp;nbsp;quotquot de familie func. Vale per lefum, VII LCalcnd. lulias.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SELË- 1

îi9 ^ËLÊCTARVM ÈPÏ' STOLARVM CÆfcll St.C^ Liber I i.

lt;^AÈLIV5 S C. KOBllî^^z adolefecnti Abrahamo Sbasld/' _ equiti Poiono,pcr Chriftü Iclum S, P. D.'

_^ ^ V l D quèrar,chanfs. Abrabi j^w^’^^^i^-' tt'c^téne obbtam cffc noftri, ■'4 qucin in otulis ferimas, quein i’ depetimus/:lt;n tempora hæcc* N lamitöfa.an pcrfilt;Jiam Crue nc-^ gbgerttiain tabeUariofum «-tufabo^Teoblitum cHe npltri, quostantopere diligas.viromnium bumanifsimui 3c gratAi-tnus,qui tam fanéiè.tam f;tpe,te ad me fcriptu-rum pollicitus fis,mibi pcrfuadert non poffam. Ita^ucaut liters non font mihi tedditK,auc gra-uifsimi« decaUfis fcribcrenöpotuifti.Eipiidcln bis ad te Nurembergam.wcondixeraimis, iite. fas dedi : à te autem nulles mquamfpoft Scha.-fofunas literasaccepi.Quód nifi proximê àStî taro noftro literal accepijTem^ quibus rntcllèxt incas ei à te redditas elTe Fricforti ad Viadrum,’ ne quid in itinere,um perturbati» omnibus, tk

00' CAE LU S. C.

bi aCtitÜfTet^chenienfer memcrem. F|euimu5 oinnes tuum dirceOurn, præfertimeius tempo-xis.Debm^ùe proveftro frtici itincrecontinen-terfumus precatj: ^uad yos etiain fenfifTe non dubitamus. Doliatua adhuc hïc funcnam in iufsifti, ne fine tuis Iiterisamp; iuiTu tnitterentur: nee etiam H iufsiiTesyin tanta pericula tantamq; przdohüm Hcendâttî,cùm nuHi alij mitterenr, mifTuri'eramus.'lain igitür tuum erit viderez mandate quid fieri vclis:Vcreor enim ne aJiquiJ corum qu« inclufa funt, præfertim vertes,cor« Tumpantur. Quare.Vt diki, quid copias feribe-Cupimus autem fcire quid terum agas,quz tu» ftudia.quæ exercitationes,qtii profedus inlite-ris,inteiigione fandiftlma, in Repub.amp;quid •valeatfandifsimafoemina fimulq; nobilifsim» mater,foror,frater,pgt;ropihqui : quorü omnium *bono baud fecus quirn nortro proprio gaudeo. -blosMc,Domini beneficio valem’, vxor, liberi, Hrerofiyrnus.Monftefus norter, paulö póft tuu difccflumtaliquantOpirift-etiam Myconius, pri--mukinbac vrbe minifter amp;nbsp;paftor, exbaevin «nigrarunf. Beilâm ingens in Lotbaringi# ge-riturj adMetibr vrbe twM^dfomatricibus, qua -Oiucriucum àvcteribuSappellatam pufo. Wc-frim Gefar obfidtft, OaSb-tuentur. tota Belgilt;* t belle mariinafiagratriflcenfis innumerabilibu» , oppidis.'caftelliSjVilli^jat^mi'ftrorö incolaruW direptionibusMee vtlai OMnpofitionis-fpes, niü

altera

EPJST, LIB. IL HI altero delcto. In Italia quo^i ingens renouatur l)ellum,proptcr Senain Hetrurise vrbem clarif-funam,d Gallis captain.Patria eft Lclij noftri: à quo proximo literasaccepi,in quib’ Sbaskibu-manifsimi fuauifsimam amp;nbsp;aihantifsimain, ple-nainquc deCderij mentionem facit:rogatque vt fi quid de te acceperiin,ad cbm perferibam.facit tarnen fui ad nos rcditus fpem. Ac de bis bafte-nus.Vcniontincadquoddain ineum confilium tibi cxpücanduin. Scripfi de Amplitudinc regni Dei opus varium.exdiuinoruin oraculorum pe netralibus erutum.folidæ confolationis acdo« êrinae plenuin.Dialogis duobus fuinma graui'1 tate res agitur.fuo tarnen fando lepore ferino có ditus eft. Opcris magnitudo crit pulcbcrrimil typf$,ac mediocribus,triginta folioruin,oftau* formæ.Hoc opus cui dicarc cogitem nofti : fed prius velim audirc confilium tuuin. amp;nbsp;fi probes per quern fit otferenduimpcrtê ne,an per alium per tc mibi conciliatum. Quampbrem te etiam atqueetiam oro,vt mibi refpódeas,vt intra Mar tium ad fummum,tuas literas babcam: amp;nbsp;fimul tins titulos mibi conferibas.vtomnia plemfsK mè cumulemus. Poteris fact lé mibi literas tuas curare per idoneos mercatores,easqi non folas, fed per alios atque alios duplicatas,vt aliquz fal tern ad me perferantur. Eft aliud opus in mani-bus,quod tibi,vbi de ftatu tuo certior fadus fue to dicabitur. Quamobrem fi me amas, fi mcis IL

54? CAELII S. C.

beris bene amp;nbsp;fortupatè cupis, confiée quar pOi ftulo.Et eguepûtes te hoipipé habere qui te ini gisamet,quàtn Ciiius tuns. Saluerçtede me* liori nota iufsitvxof met: itemqitp Auguftinus meus,amp; Angela,amp; Cælia,^ Felix: crcfcunt,dh fcunt.tcqpcoinncs amant.Nofter Hieronymus breui medici infigpiaaccipiet.nambçllé prof«' çit:iufsitquetep;us nomipe falutarejn. Offert operamfuam'.fimediçum Italpm, actui aman' tifsimum nonafpernens. Valcmi çharifsiiue Abrahame : Sc matrem elarifsimam foetpinaitt« fororemqup amp;alips propinquos meo nomine faluta,quaya|eshumanltate,hutnanifsim0. Ba-(ileæ, Calcnd-Dfcembris. Salutabis nobis Sta* nislaum tuum gt;nbsp;iuuenem modpratum, amp;nbsp;mihi

ÇAELIVS S. C. PER

Chrjlljim Icfum S. P? D.

G. Q. N.

Rat« liter», grata munera, fedo; mn iü gratifsimus tuus iftc in me

mofonte ilia huepfque redunda-runt. Decabaliisrifimus. Nam cum quid cabxllarum nomme inteiligcre5,h2' ficarcm(exiftimabam gnim te inccumaipicè iQ* f»ri,agtaljquam fubeffe àgt;Knygt;eiiugt;) idque tuut nunciui

EPIST. LIB. II. Hi ( «uncius fubolfaccrct.ftcetê illicó;Fixo, înqurt, Vtmox intclligas.ipfasquc bcftiat videas: fimul quearrcptacrumcria,toticlcm equos rçpræfen-Uuit,quot tu cabalias fcripferas. Mikihiemeut trror non mediocrem attulitvoluptawip » praf' fcrtiin cum vidcrcm,mc non modó in (exu, ve-tumetia in vfu lucrum fccilTcï quippe cumpro fccincllis niafculoSjpro fœniuoris argentcosac. cepcrim. Itaque longè pluris bic tua ilta mune-nfiunt,quimiftbic:vtintelligas huius vrbij-vim quandam diuinain.in qua rermn natyræ in tiielius commutantur-Permagni enim refcre na Jura loei,vt de pomis Perfeis legitur: quÆf uri» in Perfia lætifera fint, aiiè translata, falubria atgt; queinnoxiafiunt. Item^; de quodam Panno^ hiæ fonte,in quem conicâum ferrum,in ss pu-tifsimum commutatur. Vidf quid agam,qui in ianta omnium rerum pertufbatione, tecum io-fer. Sedquidagast’finamui Principes infanire, nos de noftris litcrulis,dc bene beateq; ex Chri fti Domini voluntate vita traducenda,inter nos agamustmutud cohortemur,ne inçaflum cucur rcrimus,aut currainus in pofterum-Atq; ad boe facit,quod anno fuperiore,dc mercatore k mercibus fcribebam:quod quidem te,quo vales acu mill c,intelligere non dubito.nam 8c,vt ita inter no« ag.erctur,cum hîccfics.çiat cóftiturum.Gal licusPafquillus placet:^ vera funt quæ dicit, fi modo Gallo initio belli aliud non fuit propofi.

Y 4

g|4 C Aï L 11 ’ S. Cf i tum:1 quo proditionibus, perßdiofisque artibf quorundam aberrare ncceflc fucrit. Vcrùm,vt dirijifta fummus rerun) arbiter vident. Tu fac, quemadmodum polliccris, proxipio Fcbruario j nobis adfiS;quarc nihiJ gratius inihi potcd con-tingere.Sed ca lege,vt mecum diutius fis.quàia ' tune fuifti.vt Ht de tnultis commentandi amp;nbsp;cob ' loquendi fpaciû.De ifto nobili/simo adoiefeenr gt;nbsp;tc,gratif$itnuin eft quod tnonuilli;amp; curabo,vt breui inclus nominealiquodnoftrijin extet mo numentum.Tu interea ilium meo nomine plu' rimumfalutabis,no$q: in eins gratia conferua« bis. Sed veJim ad me quamprimum cius tituloi amp;patriain,amp;familiam,amp;ftudia conferibas: vt darum,amp; noftri ftudiofum adolefccntcm, pro co ac ipfius dignitas meretur, exornare pofsimr Mittotibi Magdeburgenfis obßdionis cómen' «■quot;iosmeque pro tuis donis prçftantibus tibi,vt debeo gratias ago,quoniam quibus verbis id fa« tgt;am,non inuenio. Verum progratiarum adio-ne,amorem mutuum, Hdemq; repono : quibul j *einfinufero,necdifcingor.Valemi charifsime N,pcreum qui folus falutematque immortali-

tatem donarc poteft. Bafilc«,dcci-mofexto Caiendas

lanuar.

B P I S T. L I B. IL 545 X2V LIBRI iSj^r ^RTSrO‘ teÜi ndm ine circunferuatur^ ßnt ^rtiioteUf^nec ne,

CÆLIVS S. CVRIO OCT. Fer. fuo S. D.

Etis à pie, vtquid de libris, qui Ariftotelis titulo amp;nbsp;nomine cir-cuinferuntur,fentiam,tibiperrcri ^’» Ariftotelis ne efTegermanos JC«amp;'^ putem, an falfô Ariftoteli adferi« ptos^ Quzresetftinuidiz plena bac tempefta-tefuturacft,non polTum tarnen teamicumfin« gularcm.mcain cclarc fentêtiam, quicquid contra me diduri fint Ariftotclici noftri:quifi fedç fuz autoram velint ( vt debent) exprimere amp;nbsp;i-initari.nihil temerê iudicabunt, fedrationis re-gulaomnia metiri volent. Equidem rationem ipfam ducem,tum maximorum autoritatem vi-I rorum fequar. Ac primùm Strabo Geographu» certifsimus, amp;Plutarchu$ vir copiofaquadain eruditioncpræditus,apertè narrant, Ariftoteli* volumina excidifle omnino,amp; oblitcrata fuifie: ac qui philofopharcntur,cos tantû feripta quo-rüdam veterum Peripateticorûhabuiire. Dein-de.M. Tullius ad Lcntulum feriben*, fc libre* treis de Oratore, in dialogo, Ariftoteleo more, fcripfificdicit. km fiAriftotclcs hune moretn

54« C AK LU 5/ Ç.

habuit,ytdialogis fuss difputationcs explicit ret,crcdibileeftçuijimyltavolumina, neduin vnumea forma confcripfiffc : id quod tituliamp; infeppnones librorum (quanquam $c quofdain dialogos nominatim profcrt)quæ apudLaertiö lcguntur,oftendunt: vt Sophifta, Mcnexenus, qui de moribus difpi}tant:amp; Nerithu5,amp; Gryf-lus de oratoria facilitate, cuius ptiam mcminit Quintjliaqus;Sc Eudemus, fine de animo dia-Jogus. Aivbi dialogos hodie buiufee pliilofo-plurçpprias^ Simplicius quidem, Graecus ho* mo, qui Ariftotdis multa non minus acuté, quam diligenter cxplicauit, cum philofophiam dialogis complcxum fui He epfirmat. Er eft quidem verifimile, ilium fui temporis rnorem fuif-fefequutum, in quo fer^ quiequid literis man* dabatur.dc philufophiaprxfertim, dialog! Je* pore,amp; varia perfonarum venuftate, atqj deco* rocódiebatur.Id quod Platonis, Sc Xenophon« tis. amp;aliorum dimnafcripta teftantur. Marcu» quoqueTullius, Simpfieij opinipnem mihi fané çonfirmare vidctur,qui iri quadam ad ,Qj?ra trem epiftolagt; Ariftqtelem (inquit) aux de Repub. amp;nbsp;praeftante viro fçribat,ipfuin loquiicum in ijs quæipfe non probet, alios loquifaciat. e.lt; quo fans apparct, cumde feribédi gencre co fen tire, ip quo perfonæ loquentes inducuntyr. Et Vtreliquasmeas rationes confcram, idem Cicero adeo ^iftoielis eloquentiam adiniratus eft, vt

EPIST. LIB. II. 547

W cum flumcn aurcum orationis funderefcri» pferit.in 4cadeinicis:in Topicis autem, vnum-qucnqpcnpn modo rebus ijs uu^ab illo dift» amp;nbsp;inuentæ funt.aJlicj debere, fed dicendi quoqf incredibili ejuadam eùm copia, turn etiam fua^ uitate.Et de Finibus.eiusfplendida amp;nbsp;illuftretn appellat oratipnem. Scdquidlpcis coHigendis immorore'eurn vbique ilium elo(^uentifsimpin, ornatifsiinumq; dicat: ae cum aliqujd ornatius fe fcripGfTe vellet innucrc, fe Ariftotelica pigme taconfumpfiiredicat,eaquecum Ifpcratis iry-rotheeijseppiungat. Atquc etiam Epicuro mû nus dclcdari quofdam exillimat, quod ilia Pla-ionis, Ariftotclis, Theophrafti oratiopisoma? inentancglexcrit. Vbiaptem inijsquos babe-plus libres, ilia tarn fplendidam eloquentiam ƒ ybifiuipinafvbieloquendi fuauitatem tantam, copiarnqi inucnias^ Qyis ex tantahominu do? ^ifsimorum.graecaque fcientiuip multitudinc, didionis hunc fplcndorçm.bancvbertatcm ad-miratur,aut videt^Omnes quidem fatentur, pu ra Sc propria efle quæ legunt, omata autem amp;nbsp;fplendida ncgant. Quamobrem amp;nbsp;librum de Mundo, plenqucAriüotelisefle nolunt,cinn quodalijs qux huic autori attribuuntur inonu-mcntis.longè terfior fit,amp; maiore ornatu copia qucinflruétus ene videatur ; turn etiam,quod longo cum cxordio ad regem Alc.xandrum fit minus, quod in alijs (vt apparet ) faéVitarc non

}4S C AE L 11 S. C.

confueuit.Vcrûm ego ijfdé arguinentis.quibu* illud opus Ariftotel i dctrahût, Ariftotcli védica ré.Primum enim à copia amp;nbsp;ornatu(fiCiccroni$ de Ariftotele iudiciû fequi mur ) Ari ftotelis cfTe illud opus probabilius cft.quimrcliquaomnia quacilliuscunominecircumferuntur. Deinde, quod de proœinio dicüt,nó ita dicerct, fi Cicéron is epiftoli ad Atticum 8j.animaducrtinenr, in qua fic loquiturltaquc cogitabam,quoniatn infingulislibris vtorproœmijs, vtAriftoteles in bis quos «^«Tïeo«? vocat,aliquid efficere.non Vt finccaufa ilium appel!arem.t^aTiez^af autem Cicero dicit Ariftotelcm quofdam libros appel-laflc.proptcrea quód duo librorum genera ab ♦o ediw fuilTcconftat, quorumaliosi^amem aims tcnfiilt;t.p.ifnii.ir, feu i^wiodoit appcHarit. In priore gencre populariteromnia fcribcbat.alte-ro limatius-quod in commentarijsrclinqucbat, Vt Cicero in quinto de Finibus, amp;nbsp;Gelliuslibro lo.capitcj. tcilantur. Ex hit iam fatis condare puto, euin librum de Mundo,8c vnà Rhetorica ad Alexandrum, non edeab Ariftotclis fainilia remouenda, quod cuin aliquo fplcndorc amp;or-natu conferiptafint, feu quód prooemio longio re fintmunica: cum neutrum ab Ariftoielis mo re amp;nbsp;eófuetudine abhorrere videatur.nam Rhe-toheam Cicero ad Atticum, Iibro epiftolarü n-nó obfcurè tribuerc videtur Ariftotcli. Scd iam adcertos libros vcniamus,vt quod in re vniucr-

EPI ST. LIB. II. ^4^ fa oftenfum cft.in parte quoq; comprobetur. Ac primi veniant libri (]eMoribus,quos Cicero Ar pinas Nicomachofilio Ariftotelis attribuit, li-brodc Fini bus quinto, tainetfi Ariftotelis effe dicereritur. Deinde,qui libri RbetoriciadTheo deftem circumferuntur,eos Theodeftis effe. Fa bius Quintilianos, amp;nbsp;alij nonnu!li putarüt;qui libri fi Ariftoteli forent afsignandi, duo tantum c(redeberent(totcniin Diogenes Laertiuseflc dicit)cx quo cos non eflc Ariftotelis confirmes. Pocticorü autem opus,an fit Ariftotelis,omnes ferè ambigunt eruditi.Equidem non Icui conic-fturajd opus non eflc Ariftotelis vt putcm,ad-ducor. Lego enimin Simplicij commentarijs, quaein Categorias confcripfit,vbi deHomony-mis loquitur,eum Homonymi definitioncin ex Poëtica Ariftotelis depromcre' quam definitio-nem faepe in eo libro quçfiui,nec inueni tarnen: quod fatis arguit, Ariftotelis Poëtica ifta non ef fc.Quid quodDiogcnesLaertius,amp; Plutarchui tres eflc Ariftotelis de Arte poëtica libros confir mitc’cumvnum modó habcainus,qui quidcm omniacius artis pnecepta complefti videtur, nee tarnen fequentesalios libros pollicetur. Li briveró de Anima,quïpoflunt Ariftotelis cflcC cum à DiogencLaertiovnusfqvemEudemum dialogü efTeconijcio ^tantum numereturC'Quid librum de Vira, obitu, memoria, reminifcentia, dediuturnitate vit3e,ac breuitate, dcinfccabili-

J0 CÆLlt S, lt;:.

bus lineis,amp; id genus inukftcómemoremJ'qoó-rum nulla apud Laertium fitmentio.cum tamé is diligcntifsimusin huiufee philofophi libris recenfendis fuifle vidéatur. Qmd problemata^ quæ nó efle Ariftotclis,prætcrquam quôd mul-tainhisfunt inauiter repetita, multi pueril iter foluta,amp; cxplicata(quod à tanti fophi maieftaK nimis alienum cft)illud prçclarè probat,quod à Diogène Laertio fie inferibûtur : Problematum exDemocritolibrifex. Athsec noftrafic:Pro-blematüm feéliones duodequadragintij nam li brorum numéro nullo diftinguuntur j Taceo Magnamoraliaappellata,amp;aliosdemoribusad Eudemum,Mirabiles lilas narrationes feu aaf-cultationes, amp;nbsp;alia innumera, de quibus doéliC fimiquiq; fe omnino ambigerc, ingenuefaténa tur. Et vt tan dein quod cœpiabfoluam, CategO rias quoqueâbAnllotelisfamiliarcmoueamus,’ fie ad fuum au thorcmamp; dominum trâsferamuî. SimpliciuSjis quem fuprà citauimus, cum Ct-tegoriascxplicat, Andronici paraphrafin citai multis lotis,quæ vbique feré cum bis, quas ba-bemus,Categorijs côgruit:amp; cum ijs quas Simplicius enarrabar,difsidct omnino, vt nullt iam dubium efic po^sitjiafce no liras Categorias ad Andronicum.non adAriftotelcm pertinerc.His igitur tôt argumentis,conicduris, teftibus, in cam fententiam vcniô,vt paucifsiinos.eoruin qui extant (libris femper de Animalibusexte*

P“*»

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÊPlST-t Liß. it î^

I |gt;tîs, tlijsqj quos fuprà nominauimus, quîb.p^-gt;x:'O6'aJdi mihipofTe viâetur) Ariftoceffs veros

1 amp;nbsp;germanes libroscnecxiftimé, Tuveroquid fcquaris vide. Equidem tibi morem vtgertrem, haec paucaquæ venkbànt in mentet (non e. himmibi diligentius ihueftigartdiociùin fuit) in banc cpiftolam contuli.quæ don dubito,pró tnutuo rioftro ainore.tein bonam partent acce-pturuin. Valc.

LITERS R VM ET MSR-^

caturte compardtio»

C AE L IV S S. C. Th. Tn fuo S. P. D. .

Vi ifthinc ad nos veniunt, hobis renunciant,tc non erçbrô in pu-biieum prodirexum verô prodis /^j femagnatui mifcrationc,mouc-_______ri^quod pallidus totus, ac fquali-dus.mortuisquequàinviuisfimiiiorilJis efTevi dearis.Hoc nin verras iftas litcras,amp; Äudia effi

cerc certô fcircm,Cupidinis pbiltra,maloq; vc. neno intincta tels,eiTe non dubitarem. Quid tibi animi elVan tibi eadem opera, te tuosquco mnes perdere cft conftitutum ^ Equidem fatis perfpicio,fatcrique non dubito, iftuin viuendi niorcm.ifta ftudia,non mqdó ip fi tib.i(cuius me

j^i CAE Lit S. d.

longé magiiquàm aliorum miferet) verùmin» numeris quoque alijs partim damno, partim dlt; decori fuilTe. Equidem veterum memoria dubi tatum fuit,noftraquc ambigirur.bonînean inali plus attulerit hominibus amp;nbsp;ciuitatibus cogni tio litcrarum.-quas vt modicas pfobo, ita fuin-mas atqgt; immodicas meherde nequeo non fuirt moperc iinprobarc.Nam amp;nbsp;Cum noftræ ciuita-tis aliarumquc detrimenta confidero, amp;nbsp;maxi-* morum virorumveteres animo eolligo calami-tate$,non minimam video ex literis manare paf temincommodorum. Vcrûmnein noftroriiin hominumoffenfionem cadain, vetcrum potius quàm noüorum exemplai mîhi breuitèr repeté-dafumatn.Intefquos Socrates mihi primus oc-currit,Apollinis oraculofapientifsiinus iudica-tus, is tamert cicutam bibere.Ariftotcles amp;nbsp;Die-mofthenes folum exillj caufla vèrtere,Plato pc-diculos(quis hoc credatf) ad necem vfquc pati coadus eil Ciceroni quideiti amp;nbsp;manus,amp; capot (nefas^iHs vfquc adeô laudato literæ, artesque præclaræ abftulerût. Quid rcliquos numérem^ Fucrunt amp;nbsp;funtinnumfrabilcs.quib.lireræ non modoprobro, verumetiaexitiofuerunt. Narn vixvnusautalter rcperietur,cui nonmaioridi-fpendio quàm compendio, ignominiæ quim ornamento fumma cognitio extiterit literarum. Ex his enim morbi exitiales amp;nbsp;pemiciofi, vnde intcritui.-cxijfdêrci familiaris ueglcdut, vnde egeftas

J

EPI s T. LIB. II. î« «geftas.ex egeftatc contempius hominum.cx Contemptu defperatio.à qua deinde difficillimû ûmnino non cadcre(vt natura in détériora fern, per proni fumus)iriflagitîum aliqùod deteftan-duin ad perpetuam hominis infamiam,amp;magnum ciuitatis damnum,amp;fæpenuinero pofte fitatis vniuerfç.Verùm doncmüs,ex tot laqucis aliosnonnunquam euadere pofte : haud video qm tu omnes pofsis effugcrc.non quod tibr dif fidam:fed humanxeohditioni.temporibus in-firmçq; corporis tui conftitutioni:quam cxcrci tationem moderatumq; laborem deftderare ere dideriin,quo animus Hat ferueturq; alacrior,cor pus vcgetius:vcl qualis hæc mcrcatura,quam'c-go vtilitate,cai!); non minus publica quim pri-Uata,dignitate amp;nbsp;lande, cunétis artibus, nedutn litcris prieferre non tfubitem.Ac primum excr-citatione corporis amp;nbsp;laborc hominé totum melius habere,magisque vigerc,non modo à medi cis didum eft,fed reipfa fæpifsimè compertum: quod qui negant.hi nó vident,vt cquum ad cur-fum.canemad indigandum,bouem ad aradv m, fichominem clTc naraad agédum: quod tutaV profana,tum diuina ftripta teftantur. Prteclarè Celfus,Hippocrates ille RomanusJgnauia,in-quit,corpus heberat,Iaborlirmat, illamaturam fcnedutem,hic longam adolefcentiam reddir, lamagriscolcridis operamdare, atque artibus' «iufinodi,quarumojnnc opus dl in faciendo,-

2

jlt;4 ci A^ L 11 S. Ö.

tut agendo (quanquam fpemendæ non fiïiK^ nó omnes fatis dccct.Mercatura huiufinodi cll» Vt quodlibet imbecille corpus firmare,quemuis tnimum trillern fua illavarietate (in quafol* Oinncmvoluptatem amp;nbsp;dcleftationê natura con ftituifle vidctur)oblcClare,cxhilararc,8c conféré uare pofsit:tam honefta Sc Jiberalis.vt homine’ tlioqui clarifsimos prifcis temporibus hanc ft' qui atque cxerccrc non puduerit.Inter quos(vt i Plutarcho accepimus) magnus illc Solon fuit» qui faluberrimas Athenienfibus leges tolit:^ Hippocrates Cous,omnis medicinae parens, cU ius décréta etiam nunc velutoracula habentuf' lcdiuinusillcPlato,qui fi inca perfeueraflet, nee in tanto hominum odio fuifict, nee tam ini' ferabiliter mortem oppetijflet. Nollra quoqU« xtate an non hæc peculiare qnoddam ornainlt;i* tum,deliciæqueviroruin principum elE Q^id ad tantam potentiam Vcnetos,Genucnfcs, LU' cenfes,Florétinos,Nurebergenfes,AuguftanoS' ^ue perduxit:'QuidItaliætot familiàs, ad futn-mam fcrè nobilitatem cxtulitC'quid infinitis pro pè opibus adduxit,nifi mercatura^ Telles fünf ^“SS^n, Grimaldi, Saulij,Bonuifi},Strozzç,M* diccs,cutnquibus Reges Cxfaresque ipfi con-nubia,affinitatesque coniungere non dubitant, Laurentij enim Medicis filiam,Cleinentis pon-tificis Romani neptem, filio fuo Henrico, Reg' Calliæ defignato, Francifcus rex eins nominis priinut,

ËPIST. LIBER IL ^ïf.

primus,defponditamp; copulauit. Garólus vero Cifar.filiam Alexandre Medici,primo Florcn-Ünorum Cæfarisaurhoritate principi,irt matri» monium tradidit.I nunc,3c mercaturamignobi-lem^aut indecoram dicereaudc,cum qua coniu-giaScaffinitates terraruin domini cöntrahere, fibi laudi amp;nbsp;commodo foreducunt. Atqucita* guidera conuenit.vt ciiirr deorum irruentum fît neroum quoque amp;nbsp;principuin.fit dia propriuirt amp;nbsp;munus amp;nbsp;ornamentum. A libero enim patré banc aflerit Plinius cfTe inuentam, tametfi Diodorus huius præclaræ facultatis Mercurium in», üentorem cflcvelit. Non deinde paru o merca-' iura præfidio eft,fed tnaximo, maxiineq; necef^ faria, vtpote cuius beneficio,regiones ciuitates-Que plurimæ natura ftcriles, amp;nbsp;quæ alioqui ia lurnina reruin omnium vei farentur inopia, fee-Eimdæ opulentsequc redduntur: tuius rei,Ve. hctije,G8nua,Andouerpia,atqücali3f. pltrjque teftesiocuplctifsimjc efte pofTunr. Multarutn quoque ac magnarum rérum cxpericntiam,v-fumq;;vnunri prudentise fapicnnæq; parentel» Homines docet; Ad hxc.ainicos nobis nufquam non comparât, amp;nbsp;ad principuin fainiliaritatem contrahendam inömentutn magnum habere cc fetur. Quapropter àMarcoTuUlo baud teme-rèdiftum eireputo.Mercaturam copiofam iure optimo pofte laudari. QuinSc Icgumlatorcs ià fuis ciuitattbus.haat non in poliremis haben.' 7. i

jjg CAE LH S. C.

dam eenfucrunt. Quid vcro tale habent reftra' îftxdifciplinæTheorcrtcat.quæ in fola ingcinj atque animi cognitione verfantur, femper qui-dcmfamelicsjempcr fepüliae.bcmthürn igna-uorum.nulliusq; precij amp;inucntapariteramp;de' linimcnta^ Quid ignauis atque ociuds illis ar-tibuihominiopuscrat;’cum amp;nbsp;corpus adoirnê fundionem habile, amp;rationetB,orationenrgt;qu» 1 natura,aliaqucadiumenta rerum gerëdarum babcremuï.Innuincros femper horr.ines excel« lenti animo ac virtute fuiflc,amp; fine dodrina,na« turseipfiiushabitu propé druino.perfe ipfosSt moderates amp;nbsp;graues extitilTe.noh ignoramus.' Quod ego Deum optimum maximum fingula« îi confilio oftendefe voluiffecredo, quo nos do Ceret quàm vani effent ifti laböres, amp;nbsp;feiendi eu piditates effrenatae;pTobaretq; nobis fæpius ad laudem atque Virtuicm naturam fine doélrina, quàm fine nat ura valuifTe doélrinam. Quod fi fapientifsimorum quoque de bac re fcntcntifin audire cupis,accipe quid vnus pro omnib.mor-talibus fapiétifsimus monahum Solomo dieat: Animurh',inquit,ad feientiæ ttulritiaEÓ;,amp; pru-dentijccognitionem appui i mcum,amp; deprehen di earn quoque efie animi molcftiam.Namcum multa ftpicntia.mul ta quoque coniunfta nWlO' ftiaeftErqUifcientiamacquirit, fimul acquirit quod eum difcruciet. Scd nolo de ijs tccum pl» nbus agere: fi ad nos veneris, amp;nbsp;banc nofiram merea-

E P I s T. LI B. Il îf7 fccrcaturam aliquot dies degußaueris , dice* (G:io)hanc viam cfTe felicnatu.Sc proprium ho* minum munus.dcorum muncre coinmonftia* tuin.vtu^ratilcs vcro iftas 1 itéras, dudit inface* taamp;io^Qndita,calamitatein,pcdem,pcrniciéq: tniferorum efle mortalium. Vale, Sc ne mt ^lant.

LO CVS ARISTO T ELIS EX tertio Rhetoricet libro,de¥rigidis,expliciiW^O‘ 4d Cueronif fabijq; praeepU 4ccommodAiiK.

C AE LIV S S. C. MARTINO Borrhaofuo, S* D.

Pponunè tuquidemde frigidi» quid fentirem petjuifti : nam k reipfahoctemporefri^ere hone* (la 8c prseclara omnia yidentur. Solenimlongiusà terris noftrja gt;nbsp;folitoyi^turrcccfsiflciaccontrimulro fecifle^ »cPhactontisimperiofccit. Tuncenim ad ter* tasinclinatopraedpiticurra, tantus fuit »dus, ' vt omnium rcrum conflagrationem metuerent ' mortales, Scd hæc tempora funt TJiyedca, qui-bus fol aucrfus,equos à nodris terris proeul ex* timulat. Quódnififol illediuinus.qui Chriftus )cft,nosrcfpcxcrit, hoc frigore intcrirc homing

15« GAELII S. C-

^enu$ necefTe eft. Verùm nos ad ca frigida, qu^ i m orationc verfantur,quæ tu requiris.venia-inus,vt Ariftotelis,fiucTheodeSis, Ipcum eX Rhet.j. breuiter explicemus.

T et J'ï4.'/;t€‘‘ ^*' ^^'^*f^i yimM,

Frigida,inquit,quatuor modisfiût.Frigida,qua dàm docutionis vitia dicuntur ab Ariftotek, quaç^ihil moueut.fed frigidos amp;nbsp;languides 6' duriîauditarcs:quoniam abeistaquam inept» amp;'inaniaconteinnuntur.nain vtcalons cftiuo-ü«re,agerç,aniinare:ficfrigoris,fiftere,!âguidoS faccre.exanimare.illiuseniin eft motus, fenfus, alacritasdmips quics,ftupor,languor. Et quan-1 quam Cicero nihil de frigidis verbo precepilî» videatur,re tarnen ipfacadempropè vitia noti-uit. Nam primum lib.2. de Oratorc,in iocis.W' gldioradicit verba vitandaefTe. At de Clar.or. de M.Pifonc oratorc loquens:Habuit, inquit, à natura genus quoddam acumin is, quod etiam ’arte limauerat,quód erat in reprehendendis ver i *tis vcrfutMm.amp;folcrs: fed fæpc ftomachofuni, i ‘bonnunquam frigidu.interdum etiam facetó. 1

Deinde cum quatuor frigidorum genera fece ' rit Ariftotcïes:primum,quodin infolenti amp;nbsp;in« ppta verborum coniundione Verfatur.notauit Cicero de Orat.lib.j.cum de nouandisconiun-(Rione verbis diftereret: citât enim ibi exempt poetarum,nulla oratorum.Etreélè.nam dixe-ptpauló antc,ea efTepoctarü liccntiz libcriorJgt; qui«

EP IS T. LIB. IL ÎÎ9

: ^uàmoratorum:qualiafuntillaEnnij,expcéllt;gt; rarc,amp; vcrfutiloquus.amp;exfacrificarc. lam aut» nouis amp;nbsp;putidis coniunftionibus verborumv^ fus vixcfteicero,nifi fiquando ex Qraecispoc-tis(qui vt liccntiorcs,ita feliciores in coniungen dis verbis fucrunt)vcrfuscôuertit. Tuncenim amp;nbsp;Vaftificum.Sc Altifonutn,amp; Regificum dixit.

Secundum frigidorum genus, in peregrines turn verborum vfu verfatur. Hane percgrinits^ tern fugiendam cfTe intclligit Cicero,cum La^^ naverbain oratorc requirk; quibus peregrio# oppoaunturquæ fi crebrius vfurpet orator, bar barifmi vitiumnonvitabit.Vtenim (inquit in Oratorijs partib.)infimplicibus verbis, quod non eft Latinum:fic in coniunéhs,quod non eft confequens,vituperandum eft. Ac peregrinita-te amp;nbsp;barbarie quadam Latinum fermonem fuif-fc Roma: corruptnm,queritur Cicero de Clar, or, vbidcelocutioneemendata loquituriAc in phncipiolibritertij de Oratore. Atque etiam 1 peregrinitatecorrumpifermonem Latinum te. ftatur Fabius Quintilianus. Hoc Tbeopbraftp, diuinæ eloquentie viro,ab Attica anicula: hop Liuio mirç facundiç hiftorico.ab Afinio PoUjo nedatum vitioeft,qui eiusorationein Patautni-fatem quandam rcdolcre exiftimauit. Sunt tarnen quædam ira recepta, vtpro peregrinisne tempore quidem Ciceronis haberentur. quod j genus funerbeda Gallicum vocabulum,amp; efle-

340 .CÆLH S. C.

dum Britannicum, amp;nbsp;mappa Hifpanum,amp;ga-2aPer6cum,amp;aIiandnnulla : maftrucam vero^ quod Sardum eft verbum,pro toga,amp; ab co ma ftrucatum,vt togatum.illudcns potius.quâmfe tio ,yfurpauit Cicero.

Sequuntur tertioloco Epitheta,quæ i Cice' rone in Oratorijs Partitionibus amp;nbsp;addita,amp;ad. iunda ad noinen.appcllantu^'c à Quintiliano, ^ppofita. Hæc quoniam poëtica funtomninO, •9 praecepto Ciceronis lib.^.de Orat.comprehé iiefleintelJigendumcft.quorarôctiam in ora-tioncpoeticum aliquod verbum habere dignitatem monetud quod amp;nbsp;Ariftotcles amp;nbsp;Quinti-lianus peripicué teftantur. Quintilianus enim poetas frequentius amp;nbsp;libcrius yti Epithetis,qua oratorcs.aitiatque apud eofdcm,nifieis aliquid efficiatur,redundare, Arjftotelesoratori tria in Epithetis vitiayitanlt;JacflcJHonct;vt ne longa fint,vt ne incpta,vt ne crebra. Senfus indigeni-taliSjScincuruiccruicuip pecus, longa.intcmpe ftiuaamp;ineptafunt,nixcandida,album iac,aigri Æth,iopes,huinidavina.CreJ)ra quae fint,o-innesnorunt.

Poftremum ex ijs qux frigida appcllanwr» amp;nbsp;vitïofa,amp; molefta in oratione,funt ineptç tra-slationes:quarum vitia Cicero in tertio de Ora tore di!igentcrnotauit:inquibus non cum di-fcreparcab Ariftotelecognofcet.quieóferrein-

terfe vtriufqucpræccptavoluerit.

EPI s T, LIB. IL ja

Ex his igitur amp;nbsp;fiinilibus vitijs,atq; ineptijs, quæ frigida noininauit Ariftoteles, conflatueU: quoddàmtumidum,inflatû,amp; (vtticcroin Q-ratorc dicit) florens amp;nbsp;piâum orationis genus, in quo omnes verborum, omnes fcntcntiaruin Cncdeleduilliganturlcporcs.Hoc totum è fo-phiftarum fontibus dcfluxit;fcd fprctum à fub-tilibus,rcpulfum à grauibus,fine modo exultas, ab Afiaticis oratoribus receptum eft. Hoc gene-re delegatus Hieronymus Dalmata, inter jjri-mos alioqui Theologos numeratusycum de ma risproccllis quodam loco fcribcrct:Iaccntis in-quit,dementi terga crifpantur.apud quern innu niera pend huiufmodijeguntur. His ineptijs e-tiam torus fcatet politianus. Inter poetas autem etfi libcriorcs illifint, in hoc genere Claudia-nus cxccllit,in opère de Raptu Profcrpinç;aded vt inflatu plufquâ tragico,ncmo fitcum co poe-tacomparandus.quâquametiara Lucanus hoc vitio ànonnullisnotctur.Rcliqui faniores funt ctfiHoratius à Fabio,féliciter audaxin transla-tionibus dTcdicatur.Etdchishaéienus.Qu.aE fi tibi probantur.bene habet:fin minus, nihil erit ■iiruin,nos in frigidis explicandis conglacialTe. Vale.

Z' 5

02 C AE L 11 S. C-

LïBROS RHETOR IC 0 R V M id liereninum.non Ciceronis effè, fei Comific^,

CÆLIVS S. C. FVLVIO PE' regrino Moratofuo S. D.

Eas rationes,quitus RhctoricoS ad Herennium libros non efl« s ^ Ciccronis.fedCornificij potiiis, adducor,Fuluicharifsime, vtad temitta, proximè liters tux cf-flagiurunt. Ais cniin te in cadem cfTc fententia: fedquoniam restibi cft cum Komine molcfto. cuperc te meas cum tuis rationibus co n ferre, vt nonmodóargnmcntisfis.vcrumctiam mcaau-toritatefirmior.Tibi boe negate,mi optime Pul ui,non pofTurn, qui cum mihi omnia meaefl? communia ftatui, vt pote qui reuera fis mihi, quod Cicero nofter deveroamico dicit, vtisfif tanquam alter idem. Hac igitur cpiftola,quanf dam cum infano quodam grammatico Papix Kabitam difputationem , breuifsiinè çpmple-dar:quam tu pro tua mggna eruditione, dicen-diquefacultatee.vornabis. Itaenimfiet, vtfiu« autoritas noftra aliquid fit, cagrauior tuo inge-nio vidcaturrfiue nulla fit, tuis lacertis contorta

telaaduerfariumproftcrnât.Iamigiturhincdu-ftmus initium. Si libri Rhetoricorum ad He-

rsfv

EPIS T. LIB. Il- j(îj rerlnium Ciceronis funt, cos aut adolcfccntu, lusconfcripferit oporcet.autsetategrauiorc. A-dolefccnmlum cosnonferipfifTe, cùmexipfo^ ramlibrorumproocmio, quos à patrefatniliiS conferiptos effe, arque ætare iam maturaviro, vel cæco perfpicüû effe pored: turn ex co, quod idi nobis impcrirè nimis obijciunr:Tu!lius hx» res incus Tcrenrisevxori meçX X X pondo va-formn argenreorum dato,qux voler,amp;c.Nam ft exhis verbis corumlibrorum autorcin volunt efle Ciceronem, non iam adolefcenrulus,fed vir amp;nbsp;parercrat, cum illaconfcriberet.Relinquirar ergo, vrgrauiorcxrateeos perfeccrir. Sed cum pleraqs alia, rum illud repugnar maxima, quod ipfe Cicero iri proœinio Ijbri primi de Orarore ad frarrem fcribir: fibi,quæ de Rhetorica fcripfe rir,puero arque adolefcentulo inchoataarque rudia excidide.Ex quibus verbis duo conficiuu tur:alrcrum,quohiam ipfe adolcfcenrulus fcri-pferir, cos non ede Ciceronis. deinde, non ad Herennium, fed de Inucnrione libros efTe.quos adolcfccns feripferir. Nam inchoaros cum dicit fibi excidide, parré aliquam illis deedcad Rhe' toricaeabfolutioncm fignificat. De quinque c-nimofficij oratorij parri bus ,vnam tantum tra-ßarat Inuentionein : rclinquebantur quatuor, rudes veró, non fatis expolitos amp;nbsp;limatos ede: quod verbis quibufdam in bis libris vtitur,qui-busnunquampodeavfus repcritur: vt propos

3lt;î4

fitio, pro es quam maiorem in ratiocination^ vocantgt;quam Temper alibi propofitum maluit appellate, amp;nbsp;dcfinitiuain conftitutionem, amp;nbsp;id genus alia: ncq: pirielegantia,atque in reliquis, eft vfus. Quod fi quis dicat ,poft cos de Inucnt. bos ad HerenniumfuifTe elaboratos: turn quæ-ro,vnde id coHigant^ Cum enim iibros de Ora-tore ad QjFrat.icriberet, dicitfe cos proillis in-choatisdc rudibus fubijccre.at ad Hcrenniuin iibri »omnibus Rhetoricæ partibus amp;nbsp;numcris abfofutiperfediquefunt. Nullos igitur præte-reafcripferat, prater cos qui dclnuentioncin-Icriptiiunt.Poft autem illos de Oratore,cur ho* fcriberct , nihil erat: cum longé praeftantiore* iamelucubraflet. Quod fi ncqueadolefccns,ne-quegrauiore actate.hoc eft, neque ante Iibros de Inuentione, neque póft. Ciceroços (cripfiflcli-Erosprobari poteft: nonfuncigitur Ciccronis. Nefcft quad quis tergiuerfetur: funtenim h»c argumenta firinifsima. Adde quód neque Cice-r iipfc vfquam eoruin mentionem facit, neque Qjintiliauus.qui alioqui nullius vel minutifsi-m» Rhetorisfenptum reticuit. Neque minus il-lanr na funt.qued librorum ad Héren,niymjau-«or,Hcrinetctn,qui Iib''oseos cófcripGt,fibi fuif fe;iquot;«ccpiorein afbrinit, cuius nulla'fit vfquain .■» Cicerone incntio: cum tarnen ilic fuos præce-pto-e$ non vno loco fenptis fuis celebrant, t^ J/quodautoradHercunium dicit, fe cuin Herenmo

ÉP I ST- LIB. II. jôî Herennio amicitiam habere, cuius initium co-gnatio feccrit,cætera philofophiæ ration« fuif-fcconfirmata^Sedvbinatnreperieinus, Hcren-nium aliquem ,- tantiamicitia aut ccgnacionc cum Cicerone fuSflè coniunäum.^ Qüæ Gütern ifti contrà affcrunt, vt co rum librorum Ciceronein autoré facianr,tain leuia funt, amp;nbsp;penèpue-fi!ia,vtrefelli non mereantur. Quid enini.fi vel Hieronymus,velPrifcianus, velalij hoslibros efle Ciceronis putarunt/ Non hæcagebant viri illi,rtön Kanc quæftioncin tradabant. videbant eos cum Ciceronis hbri s coniunétoS: no n i nferi ptÏo'rtein»ti(Ju»m priuatam, fed cominunein ii-bróruin fequebantur: proinde pro Cicerone ci-tabant. CSfucuerunteiiam Nonius Marcellus, 8e Plinius Secundus,quod amp;nbsp;hodie pleriquc fa-ciiïnt,c»mnes epiftolas Familiäres,quas vocant, Cicérortisappcllare;cum tarnen quartaearum partcm,aut eb amplius, aliorum elFc peifpituü fit.vtV1 Illibrum taceam, qui totuscftCælij: fie XI, qui totus ferè e(t Bruti. Hoc autem dico, etiam fi nunc alterius fortè, non Ciceronis nomme mferipti libri effent, hmilitudoautê prie. ceptotum in his amp;nbsp;illis qui de inuentione libris inferiptifunt non tantacrt,vt ifti garriur.t,fed magna potius difsimihtudoud quod vel in partibus orationts, vel in caufarum amp;nbsp;conftitutio-num generib.explicandis,atqueaIijs muItis ap, parct.Scdomittamus qus,vt dixi,quoniam 1«.

jd« CÂELII s. C. '

üifsimafunt, fualeuitatceuancfcunt: amp;nbsp;vtoiüi hem controuerfiam toUamus.vcrumSclegiti« mum autorem eorum librorum edamus. Mihi dubiumnon cft, quinfit Cornificiüs is,cuius fæpementiofitapud Quintilianum. Principio cum lib.j.Inft.Or.tcmporum ordineinfccutus. Rhetoric^ feriptores enumerat, llatim pod Ci-ceronem,Cornificiumrccêfet:Scripfit, inquiry de eadem materia nó pauca Corniticius. Dein* de libro 9.vbi de figuris fentetiarum agit,quant Gtzei TM^/on'eu'.licentiamCornificium vocalTc fcribit:autorautem ad Herennium itaillam ap pcllat,amp;prætercanemo latinorum ; (loquorc-

nim deeius ornamentiappellatione. ) tur id opus Cornificij.Cum autê idem verbuig crebrius ponitur, mutata tantum vel fylbbz moraidem Quintilianusdicit, Cornificium tra duélionem appcilafle: quodtotidem fyllabisiit his,dcquibus loquimurRbetoricis Icgitur. at-queetiam eodem inter rcliqua, quo Quintilia-; nus,vtitur exemplo: Amari iucunduined,^ eu-retur.nc quid infit amari. Quód fi hilibri erant Ciccronis,cur non potius eius, quam Cornifi-cij,aut(quoddeCornificio 8c Rutiliofecit) Vr tranquecitat autorem :■ Atquceotlem libro,de finitioné à Cornificio at que Rutil io inter Schemata vcrborumrecenferidicit:at hoc noderhic ad Herenniu autor facit : cd igitur Cornifici us. Rutihu5autem,nequis forcé ad euinida refe-

* ra^j

EHIS-T. LIB. It 07 tat.in tnanibus eft. Et aliquante póft: Gomifi’ ' cius,inquit,adijcitfiguns verborura interroga-tionem,ratiocinationcm,fubicétioncm, trans!» tionem.pennutationem: præterca fententiam, membrum, articuluin, interpretationem, con-clufionem.id autem in quarto libro ad Heren-niumeifdsm omnino nominibus appcllari,o-mni luceclariuscft. Veriim ne longiores in re pcrfpicuafimus,vnum addainus:dcindc conclu datnus. Ide Quintilianus,inter cos qui propriè librosintegrosexornationum defcriptioni de-dicaucrunt, Cornificiuin nominat. Autorem autem ad Herennium idfecilTcvidemus : quod quidem.cum ijs quæiam expofuimuSjoftendir, eorum librorum verum,fülum,amp; legicimum au torem,Cornificium efle. Valc,Venctijs. 1540. Calend.Februarij.

CAELIVS S. C. F V L V I 0 Peregrino Morato fuogt;

S. P. D.

Vm Timotheus noftcr in vrbem ^^S^ l'^cï'ifc^e* Vtteadiretmidaui: quo ^ A - 1' n - .. j nouihaberes.praefertim do rebus vrbanis,ad me feriberes : fat 'tem vt dies çftiuoshuiufmodi fer-lamus.Equidcm düm folisardores

bïcvito,diucrtit adnos loan. ChirosHifpanas,

0« CAELI! S. C.

qui cum mihi vêtus intercedit necefsitudo ! cuius initium litcrx fcccrunt.cxtcrarcligionis pet fedifsima ratio confirmauit.Atqiintcrali» que in xyfto cófabulatifumus, breuiter mihi iterab Hifpania Cottiaram vfquc,qux hodie Calccut vocatur,dcfcripfit. Nee me later, quofdam Ca-manem antca appellaram putarc,quç nunc Calccut dicitur:fcd errorc,vt arbitrór.nani Cama-nchodic,CuratiappcIlari exiftimo. Eftautem, inquit,cavrbs caput eius regni.quod noftri nau tx'Cambaicum appcllant.adindifluminis ho-ftia.qu j India intra Gangem â Geographis fokt appelIari.Primùm igitur,inquit, cum noftri in Indiam volût tranfmittcre,p6rtumfanduw» Medcram,qux Cerne vetcribus fuit,amp; funonit infulam.quæ Autoloe, itemqüc ad Fortunatas infulasadnauigant:quxnuncab vna Fortuna-tarum, atq; icanum copia, Canarix nominan-tur.Hinc ad caput album,quæ Soluentia extre-maPtoIemxo dicitur, porrus cit Africi litoris, vbi polus xvüj.gradus attollitur. Ab hoeportu foluentes,curfumin Scneganuin dirigunt re-gnu.-fic â flumine Senega,quo rota ferè Acthio-pia irrlgatur, appellatum ; Nigrim Geography eas autem genres omnes quæ circà incolunt, HefperiosNigritas appellant. Non longé ab hu ius fluminis hoftioeft RylTadium ,fióc potius (vt ego ex Ptolemæo conijciogt;Aetbiöpum célébré promótorium,quod Caput viridc à noftri:

E PI s T. L I B- IL j^ Icolore quem procul oftentat, nominatur âcu-iusaltitudo nohri polieftgraduumxiij.Ibifunt Hefperidc» ills infuls.fabulolîs narrationibus nots. Ad dexteram ex aduerfo fluminis Nigris, infula in alto mari relinquitur,quæ ab Hifpanis Bonavifta diélaelb Aethiopum promontorio ^elifto,Auftro flantead oftium Gambræainnis Veniunt,àquototum illud regnum nomen capita Hine foluentibus oeçurrit Sacrum promon loriuin.quod etiam nunc nomen vêtus rctinct. Indeprofeéli,amplif$imam Aetbiopum oram legentes.qus Agifymba difla veteribus cft, ho-dieMeHorum regnum dicitur, ad Bonçfpci pro •nontorium appellitur. quod extrema Africæ Meridiê verfus tenet loca.Ptolemæüs Praflura promontorium videtur appeliate, frontem A-bics Mcla.propterea quod ülinc paulatimnau-ts squatorem verfus curfum infleélunt. ibi regnum cft Mclindæ.SequunturTrogIoditæ,qui litoris Arabici oram incolünt.Sed ego de infula Troglodytarû intelligo,in quaaurifodinç funt, qus ipforum lingua Zaphalls nominantur. Et quanquam auro abundant,eo tarnen nobis feli-ciores funt:qu0d nullus eis,vt apud nos, haben diamorià diuitijs cnim,paupertatcfe abdicaruc Voluntaria. Non longé hæc infula à finu Arabi-co diftat. Alia litoris huius proinótoria.infulas, amp;oras omitto,qus pafsim in hoc innere occur-rant ijs qUi tam iongam circum fefquitertiam

Aa

ff 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C AE L11 S. C.

orbis rerraram partem,nauigationem infiitüuamp; Tandem igiturArabico ac Perfico fuperato fi' Qu.ad Indiftuminisoßia.moxqiCotnaram.ho# eft Caiecutum pcrucniunt,Oriétis cclcbrccm-ponam: vnde in omnes orbis terrarum partes, odores amp;nbsp;aromata exporcantur, quanquam ibi minima portio oriatur.

Ab Lufitania igitur Gottiaram vfquc,L V H. D C.ftad.numerantur.Et cft.vtcóftat, iter non direftam, fed in Auftmin, deinde in Orienten» deflexum amp;circumduélum.In hocitinerequi-ta nominum mutatio fada fit,vidcs:Tantum «-ui longinquavalet mutare vetuftas,vt pocta ait. Sed param hoc cfTet.nifi vnà cam nominibus e-tiam vrbes amp;nbsp;regna interijflenr.Quot oppidare gnaq; quondam flotentifsima fuerant.quçnûc proftrata amp;nbsp;quafi cadauera proiedaiacent^ imd quorum neveftigiüquidemcernitur^ HseenoS adcceleftem Hierofolymam,regnumquc Chri-ftiftabilc atque sternum contendamu$,inui* tant,vbi vers opes,veraque gaudia nobis fuppeditabunt.

Vale, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

G dE*

ÉPI ST. LIB. IL jri

t Æ L I V S S. C. I O A N N I Stunnio fao,

S. D;

quot;^^^ 4“®’i'’®räkle tni Sturmihu» manifsimc. DeBrÓcardö noftro,' M ŒSr^i.'iü quod fcirccupiS, nihil dum acce-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P’’ ^ magis mirere, ah co tem-porcj quo hic failli, de filio meo, qui agit Patauij,nihil prorfus intclltxi ; qnae rcS valdcmcangit. Sed tarnen fpero i bleui mie ali-quid de vtroque acccpturuili. Quod fi forté Bro tardus nonnihil recufat, faciain vt monesjiomf hemvrgebo. Devxorisobitu, quodferibis, an-ieaignorauinndoluiq; vehementer. Et veilem tibialiquam confolationem nOn vulgärem af-ferrc:fed nullam equidem homini iftadoélrina, 1 feligionCjConftantia.ignötam amp;nbsp;nön przceprä pofsim-Nam qua fummaeratconfolandi ratio,' Deum videlicet optimum maximum, quod o-ptimum ac beatifsimumdan poteft.ci dedifle;, præfertimhoctcmpörc:eam te tibi ipfi fubiccif ' ft,qui quæ de Tfophonio amp;nbsp;Agamede memoriç prodita funt,tcncas,minimè ambigo.Eam verd quam Paulus illc diuinus tantopei c probat, ex-titandam nimirum è cincribus amp;nbsp;inferis ad belt; tam rmmortalitatem,vxorcm mam optatifsimï Homini tot annps innoftrxrcligionts lanélifsf-*n«verfatom'yftcrijs, Sc confinnato, in memd.

A a 2

j7î CAELII S. C.

riam fi reuocare vclletn, ineptus haben merit! pofsim. Quamobrem illud tantum dica.fiquU mœroris ex charifsimæ coniugis defiderio fu» pereft,quod quidem fecus fieri non poteft,à do» ^rina ifta tua præftantifsima.hoc eft,à te ipfo re medium amp;nbsp;Icuationem pctc. ncmöenim te melius quàm tu confolaripoteft. Fac igitur virfi«$' atque iftis Analiticis conficiendi$,alijfqt huiu-finodi Hcrculeis operibuslucubrandis,tempus atq; vnà zgritudinem fallas.Quód autem rogi$ idq; fcholarcharum nomine tam vcheméter, vt fcbolx veftræ amp;nbsp;ecclefix fauereatq; adiument# cfte velim,adaliquem omnibus numeris abfo-lutum virum inucniédumrprimumtibi gratiat ago,quódmea opera in retain honcfta amp;nbsp;fände vtendum efie duxifti. nam in eo nómodè quanti me facias,vcrumetiam quantopcre me ames, non obfcurè cognoui.Dabo operamdiligentif-fimè.omnem^ moucbo rapidem, vt talisvobit contingar.Et iam ad aliqucm fcripfi,virum non vulgarcm:à quovtprimumrefponfum accepe-ro,id erit forcafsis intra menfem adfummani,(ie omnibus te ccrtiorem faciam. Etbonaeft fpel, vosquodoptatis.quanquarn magnum,imó ma ximum eft,con(ecuturos. Intereanegocium fu-ftineiadnosque fsepiusfcribe, quaratione partem etiam ægritudinis minuere potent. Vale: acdeToxite,quidagat,facmcvt fciam. Idibut D eccm bris,BafiIez.

CAE-

EPIST. LIB. II. J7J CAELIVS S. C. lO A CHI MO Vadtanocmitatis Sangall. Medico,

Paftori, Cohfuli,

S. P. D.

HI lfpeream,ni hanc occafionem ad [tcfcribendi omnibus regum for-4 tunis rcdcmiflem. Nam in Italia J in Gallia,in Germania, vbicunqi X fui,tuam iftam raram amp;nbsp;mulnpli tem crud it ion em,cum fingulari pietatc amp;nbsp;fince-rareligione coni«ndam,quæ mibi tuis prxcla-rismonumentis amp;nbsp;hominum fermone cognita eft,femper airaaui,-colui,prædicaui/:ernere quo-quecorim magnopcrccuptui:fed cùm alia,turn lamilia mea amp;nbsp;numcrofaamp; imbecilla, qua: mea pnfentia carere nonpoterat,meum femper im ' pediuit,noncxtinxit.ardorem, Ardeocnim cu-piditateincrcdibilitalem vidédiSc falutandiih Repub. principem virum.qualem Plato in fua i Repub. optauit, amp;nbsp;quo gubernante.ciuitai' tern beatam fore cxiftimaait. Et refté quidem

Plato.nam non exopibus amp;nbsp;ccn£u,fcd ex fapic-tiaamp;moderationcanimorum,beatam ciuiura vitam metiebatur. QuanquamantcPlatoncm Mofes illc magnus,amp; DauidRex, eiusqs filiüs Solomo,idem tlatuerÜLHuiuscnim cft illa vox Felicem terrain,cuiusrcxcanus,fapiensquccft. Eftproculdubio,eft ei,cui Refpub, cómifTaeft,

Aa }

j7^ Ç AE L 11 S, C.

pecefTariaoratio amp;fapientia,quarcgat populoj qua ftabiliat leges,qua cófiniietreligionem,qua (cadiget improbos,qua tucatqr bonos, qua ku-dec daros viros, qua præcepta laudis amp;falutis (EiJatfuis eiuibus.qualiortariaddecus.reuocare à riagitio.confükri pqfsit affliétos,faétaqi amp;nbsp;có-fulta fortium amp;nbsp;fapientuin cum improborum i-gnominiafempiternis monumentis proderc. Haec oipnia cqm in te vno fint,amp; inultó quidein plura(acceditenim facultas,quatuorum ciuiu corppribus medcri pofsis, eoruinq; yitæ amp;nbsp;in-colurpitati confulere)qua;oiTinia inquam inte diuino inunerefint.iurc beatam iftam veftram duitatem iudico, meritoque tuf videndi defide riotenepr.Quodquianondum inihi epeeflum cft,vtar(vtdixi}piærcnti pççafipne,à me tanto-perc.taindiu cupita:amp; quod coram nó licet,lite' ris fälteln affequar.vt te falutem atq; alloquar, animo verp yt reucrenter ampIcd^r'-Redeuntji vpbis rciiocati in patriain hi tres luuenes, lofua Kcfslerus, lacobusBaldcmbergius.amp;DauiJV-uctcrus;qui cum mihi præfentes propter inge-pij bonitatcm,amp;moruinfuauitatein,amp; vitæin* pocentiam fuerintfempercharifsimi amp;iucun-difsiini,qon fumpaffuscos in patriain finemeis ad teliteris redire.Non eftautem quod âme de /înguliÿ iudiciura expedes. Nam vt in triangu-Jo,anguli omnes inter fe xqpalcs funt:fic,in his fpbus iuuenibus,qucm cui anteponas,vixinue di®*!

EPI s T. LIB. U. î7f nies. Parmihi videturingenium.fitnilis eradi. lio,eadem inodcllia.Breuitcreafinguli fpccimi naediderunt in Latinis,in Grxcis literis, in *r-tibus ingenuis.in philofophia amp;in cognitione reruin magnaru,vtvixvHmn hîcapud nos fuif-fe ab aliquot annis dus çtatis fciam,qui cum his Confern,ne dicam anteferri poïTe vidcatar. Etfi quidopuseftinetibi, virododoamp; fapienti de alicuius cruditionefidem faccre.quiper te quae cognofeenda atque cxploranda funt, omnia fa-cilc confequi pofsis;* Quod rcliquum eft, bofee tneos charifsimos filios,tibi etiam commendo, Vt cos abfüluas;ipforumqueftudijs, quod pofsis fcftigium imponas. Vale vir fapientifsime amp;nbsp;Cæliuin tuum in tuo acre eiïe patere. Bafilcae, die 25. Decembris,

CÆLIVS S. CVRIO FOR. tio Colletto,pcr Chriftuin I.cfum

S. D,

Andern litcras accepi dignas Col Ictto.plcnas cruditionis, huinani tans, officij, diligentiæ. Confue-tudo videlicet bonorum,dodo-rumq; virorumtetotum confer.

niauit,amp; pcrpoliuit.Gratulortibimediusfidius iftum tain magnum, tamrcpcntinûprofcéium; »ihiq; non incdiocriter gaudeo,quôd non per-Aa 4

j7lt;J CAELII S. C,

fundoriê.neque ofcitanter.ngligcntcr ve ad mf fcribcrc pœpcris,fed magna cum animaduerfio-pc, iudicioquefinguiari. Etcnimquàmmagni référât, quitus modis, quâue dextcritate amict tiæ fores aperiantur, amp;nbsp;qualis primus ad amicos aditus fiat,acutifsimè peruidifti. ld quad ego in ifta tua ætate, natura,conditione, fum non paruin admiratus. Vcrum ita nefcio quo fato com-paratum ed, vt alij fcftudijs,inedia, fîti, vigilijs macerent amp;conficiant, neque proficiat hiïuin: alij obfonent, potent, dormiant, neque literal *utvi!am bonam artemeurent, dodi tarnen Sc prudentes videantur. Ïdquoddeftcrilibus,amp; fecundis terris vfuuenirecernimus. At dicas, vndeiftadeprehendis;' Dicam. Infignes funta-liquot notas, quæ me de ijs moneatPrimum e-nim non obfcura oftendisargumentaDialefti-casfubtiiitatis. Nam quid fubtilius illo tuoprin cipioeflê poteft, quodà doélorum bominutn fententia amp;nbsp;teftimonio fumptumeftfCum mul torütn,imó omnium doftorum hominum iudi cioconftet,mi gratifsimeD. Caeli, amicum efle qui quae amico bona fore putat,eapropterip-fum agit: non infumam tempus in demonftran do amico. Nónne hoc fpumofum,amp; corticepin gui, Vtramale vetusvc grandi fubere codum^ Et illud ; Sapientia enim bonum amp;nbsp;prudentem virum facit,tefte Valla.Scquuntur deinde con-dufiones argutifsims, duds à coniugatis amp;nbsp;ca fibus

EPIST. LIB. II. îTT fbus, amp;nbsp;in foritis formam conglobate, quam Rhetores Latinigradationé,Græci tAifutttAup pcIIarunt.-Bonus Sc boneftus honefta, clemens ckmcntcragere vtique dementia. Capita ipfa modo attigi, reliqua longa funt. Infuntpratte-readiftributioncs belle, nonnullequedcfini-tiooes,vt Dialedici numérosomnes abfolue-res, qui funt, definire,diuidcre,argumétari:quo-Tum omnium fpedmen in vnaepiftolaprebcre ▼oluifti. Quid deoratorisviamp;facultatcdicam^ Tuapertè amp;nbsp;breuiterdoces, tu motum animis admoues,amp; in quamuispartem iedorem inclinas. Tu mira quadäcopia amp;nbsp;ornamentis ira de-lcdas,vt vel ipfum Heraclitum in Democritum mutare pofsis. Quid dephilofophiaï'Ethica A-liftotelis tota, feu Ciccronis Officia, Amicitia, Senedutem:Paradoxa compilafti. Plena enim eft tua epiftola preceptorum, monitomm.con-filiorum. Theologiam veró itamibi paucis verbis ob ocuios pofuifti, vt feré in ftuporem ade-gcris Curionemtuum. Linguarum item, atque iuris ciulis mentionem immifcuifti,nc quid ici-licctomitteres, quod perfedû eruditionis exetn plar perficeret, atque complcrct. Made huiut virtutepucr,fic iturad aftra. Hec funtqnemc, vt fic initio de tuaepiftola iudicarem, monue. runt.

Quod autem ad me fcripfifti de loannc quo-dam Gallo, vt arbluor, viro; moleftifsimé tuli, Aa s

jyS C AE L 11 S. C.

me non potuifTe cum re ipf» cognofccre. Hominem enimnon vidi : per quein autem ftetent, paucis indicabo. Venitisquidon Laufannam, arque ex diuerforio miftt ad me amp;nbsp;Pctrum.fi vel Icmus fe videre, iremus ad 1c in diuerforiü fuu. Ego cum hæc renuciarentur, interpretabarpro »eomancre autorein difcipulis, Scab ca cxpli-cationead aliain meadgredi oportebat. Terc-nim quotidie intcrpretor, bis doini noftrae: prilt; mum hora fexta, deinde hora duodeciina, amp;nbsp;femel in publico gymnaliu hora fecunda poft me ridiem. Ac tue hora er.at duodeciina, cum de ad-nentu Ioannis iftius certiorfadusfui. lubeo illico Petrum, hominem conuenirc, falutare, ad eoenam inuitare, caufas aperire cur cadem hora non inuiferetn. Verum fimulac interpretandi munus abfoluilTein.mc illum conpenturuin. Fp ft inat ad cum Petrus,exponitomnia.illp.fe nolle expedare, refpondet, ne poft Icdioncm qui-dem. Etquad dixinem.mcnoHead euin irc.mo nuit Petrum,idque non fine fupcrciliounihi di-cerct.fc nolle ad mevenire.aequiusquccire vtc-goad le.quàm ipfe admeveniret. Quo didofe in viam dcdii.Habcs tota hiftorigm, amp;nbsp;per qué âeterit quo minus conueniremus. Ulud autem non fatis aflequor, quod dixit, Aequius elle yt ego illum conuenirem : nifi hoc vçjic, quod ex tuisiitcrisclicipofte videtur: fcilicetfecruditio öCjIitpriSjfapicntia, pictatc, moribus,amp; quada eximia

EPI ST. LIB. IL j7$ eximia arque prxclara rcrum diuinarum cognj tionenpn mihi folum.fed etiam cunélis præfta-rc mortalibus.. Quod fi cHct, non folùmynius, autalccnus horulæ interuallumexpeft^net,verum vlcró ad me veniflet, arque arguments fu^ humanitatis amp;piptatis oftendiflet : feciflerque quod Paulus monet , yt honore amp;nbsp;reuerent^ ccrtemus inter nos,in quo certamine vinei tur-pefit,vincere veró pulchrum. Quod etiam vel fx ipfo Gieerone difcerepoterat, quidocet.vt quo quifque major eft,hoc fc fummifsiuß gerat, Sedquî poterat ille demeafeu magna feu exigu a cruditione diuinare, qui me non noflet, ni-fiquatenusàvobisaudierat Cquot; Illumenimivo. bisprobèedoélum de nobis,hueveniflc,exclus fermone facile deprehendere pptuimus. Na petrum rogauit,quid de Geprgio, ac de te fentb remC’ quo loco haberem^ Qu,id, qupd amp;nbsp;boe ip-futneomprobare tua verba quxdam videntuf, quebic fubijcio : Potius animaduerte quxfo^ quim nó dcceat Chriftianos de Chriftianis ma-}è epgitare, præfprtim cum non liceat nifi bene fentireetiamdeinimicis; iuxtahoe,Benepre-cemini deuouentibus yps. lam hoc argumenta cft,voscpnfcios clTc vobis ipfisalicuius jpipc iniurix amp;nbsp;fcelcris,quandoquidcm fubuereminÏ pe ad aures meas qqippiam peruencrit de vobis quod offenderit animum, amp;nbsp;læfçrit araicitiam, Quodft nihil inicruenit, curanimum crga vo;

3^9 CAELII S. c

meain cxploraretentatisC* His enim fcrupulum inicciftis/um antea de vobis nihil à vera fineer «qucamicttia alicnum cogitarem. Vt autem ad loannem iftum rcdcain.qucm mihiDeum feci-fti:Si Deus effet, ad’nos feconfetre non ita fafti diosê refiigilfcLNatn amp;nbsp;Deusiplcbenignus 8i fiutlisnosinuiferedignatar. Patafne^des no-Arasvfqaeadeócontcnmi.amp;in folitudine effe, »t à nullis cdmclarifsimis, turn doélifsimis vi-fiscelclgt;rfint«ilt;Vidct ifta quotidie Petrus,vnde amp;nbsp;hominis infolentiam vehementer eft admira W®« Qo?^ fi ignari fumus amp;nbsp;indofti bonarum arttum.fi afperi amp;nbsp;arrogantes,fi barbari,hoc vo-bit nihil nocere poteft,quï longislocorum fpa-cijsi nobisdinundi,alia$ 1 itéras,aliosque mO' resexperiminitquod veftro commodo,ad Chri fti noftri gloriam perpetuum fit. Ti bi tarnen Au dreagratias ago,quod tantum virum vt cogno-feerem,quantum in te fuit,curafti.quod G (ecus eucnit,tu de ego extra culpa Turnus. Mih i enim

dihominumdoétorumamp;bonorû gratiam col* Tigere.De Florentino illo ineróatorc.quid de no bisfentiat, param curamus ;quibusfatiscft,fi Deonosprobarepofsimus. Anobiscertê nihil audiuit.aut profeftum eft, quod non furnmam conftintiam.modeftiam.Sc vers religionis ftu-diu pre fe ferret. Et miror quod amp;nbsp;Petrum Mar-tyrcm,5lt; nos adh ortens, vt monumentum ali-

5»

EPI ST. LIB. IL ^uodedamus,quo nos infcntentia femel bene diuinitusq; fufeepta perfiftere teftemur. nam fi Vnicuique obloquéthau t detrahenti effet refpó-dendum,ætas hominis ipfa non fatis effet,vt vel fancisTcfponderes-Atfinédi funt latrare canes, qui mordercnonpoffunt:amp; vnicuiq; fuum mu-nus Sc officium nauitereft perfequenduin.Satis lupcrqi refpondetur,fi vita profefsioni refpon-deat:quæ potentior cft ad perfuadédum, quim PericIca vilair«Ö«,autCiceroniseloquêtia. TL etfi nee fcripta definf.fiquidem feriptionem re-quiris,Petrus Martyregregia adornat monumé ta, quae propediem edentur. Bernardini amp;nbsp;no-ftra iammanibus hominum tcruntur,Sc efim verbis tuin fadis loce clarius teftantur, nos ab omni falfa abhorrer# religione, amp;nbsp;vnum Deurn colere in vno Icfu Chrifto, quó duce amp;nbsp;aufpice neque famem,ncc careeres,nee mortem extime fcimus.Hiciam cum epiffolam claudere para-rem,redijt in mentem,quod in exordio tuarum literarmn præclaré pofuifti,amici videlicet effe, deainico,vbi vbi poffer, bene mereri. Idcirco quo bene dcte qui pofsé mererer,indicate quç dam vifum eft,quæ tuam epiftolam vaklc apud Vnwmquenque contaminare poffenr, Sc famam tuamnoparum imminucre. Quorum illud pri-mum cft,quod fapientiiepræditum,pro fapien-tiapræditum,pofuifti. Deinde pauló poft, cum lt;lixiffes,h xc in caufa fucruntzmox fubicciüi,pri

^8i CAÉLII S. G-

mùm ob mulia negociirqui non bene cobçféî; Tolléda cnim fuerat particuia iïla ob, vt ad mut ta refponderet. Et cum nofter D.Ioâncs in Gal-liam profedurus crat,pro cflàt: Scio tibi gratuin ent,pro,fciotibigratumforc:Incarccratum,pro incarceremconicélum.autduftum, aut fimilc aliquid(nam incarcerarc latinum non eft.)Para tifsimum amp;nbsp;in fcribendo amp;nbsp;in concionâdo;proj ad fcribendum amp;nbsp;concionandum. Tediofus au-tem,quod in extremis litcris pofuifti,pro molc-ftus amp;grauis,amp; alianonnulla, breuitatis caufz omittimu$. Hxc pauca, vttibi gratiam de tuiî monitis amp;nbsp;exhortationibus referrem aliquam, difsimulanda effe non pntaui.Enitere igitur, vt amp;nbsp;ifta corrîgas.Sc melioribus operam des,arque in id ftudium in quo cftis fratres incumbite, vt amp;nbsp;V’obis honori,amp; amicis vtilitati,amp; rcipublicæ Chriftianæ emolumento ciTepofsitis.ad Chri-fti noftri gloriam fempiternam. Vais : amp;nbsp;fi par-lt;iorin fcribcndo;quâmoptaris,vôbis vidcor,oç tupationibus mcis, multis quidem illis, amp;nbsp;ma-gnis.attribuitc.Iefus Chriftus vos tuea-turamp; regat. Oratc pro nobis femper,

G AE?

ÉPIS T. LIB. U. j8j . CAELIVS S. Ù. DÉ R AJ tionaftudijacftylr, ■lt;

^(i toannem Heruaoium lodnnù F.

f^ Ater tuus,vircum primis éruJi-tus fepius/um proximo conue-^ nirem ilium,ciqüc tuom adùcri-tumgratularer.egitmecuihifite^ '^ estera,de tuorum rationc dudio rum,amp; cxcrcitarionum, quitus treui pofTes pro pofitumfinemattingerc.Propofitumenitn tibi eft.Latinælinguæ facultatemaliquam laudabi-Icmcompararc.Dixittumnoftrum vterque a-liquid.accum iam ab codifcedcrem,rogauit,cù fans fuidettantum innucre, vt earn rationem,

de qua fimul egeramus,litcris mandarcm,tibilt;^j lcgcndam,meditandam,vfuqiamp; exercitationc exprimendam tradcrcm.Id ego ita libenter fecî, vtdcbeo,talipræfertimamico,amp;deme optimé merito.Qu^ain rc tupij parétis dudium, mcam veto ergate bencuolcntiainagnofccs: qùod qui dem fcccris.fi quxtibi in bac tan quam tabcllà infpiciendadamus,cx muto cxemploin animi fpeculum tranduferis thoc cd, fi rem ipram ita in animo infculpfcris.vtcam cura voles,amp;quo« tieseritopus^odis pro ferre.

5«^ CAE LU S. a

Studium 0- exercitatio.

Duo igitarfunt,quxadquamuis artcm een-' fequendam ncceflariö requiruntur, ftudium Si CKcrcitatio:qux duo ita coniunda amp;nbsp;copulate funt.vt alteruin fine akero paruin vtilitatis habere videatur- Nam Sediligensreruininueftiga tio atqi cognitio^id enitn ftudium appcllamus) exercitationiatquevfiii matcriarn, amp;nbsp;quafi nu-trimentum fuppcditat:amp; exercitatio fok ftudio rum fruétus quafi calore quodam elicit, coquit, perficit, amp;nbsp;ad maturitatem quandam, fuaüita--temque perducit.

Itaquetain in ftudcndo.quiin in cxcrcendo, prima fit ratioordinis,fccunda diligentix,tertia intclligcntiac:vhicnim nullus eftordo, nullapö teft eficcerta doélrina,nullaquc memoria:amp; fi-gt; ne diligentia omniatorpét,amp;languent : nee de ijs qux non intelligas, autloquiautferibere vrt quam pofsis.

Ordo-

Ordo autem nunc in hac noftra ratione bifa-riam confidcratür,amp; temporis amp;nbsp;return. Tem-porisordo illudefficiet,vtalia fiant ante meridiem,alia poft meridiem. Antemeridianis bons inquib.vcl maximê matutinas amp;nbsp;antelucanai intcHigo, optimum erit in Ciceronit kétione verfari,amp; mox à tedionefe ad feribendum con-ferre. Namftylus, quemadmodum ipfe Cicero dixit,

EPIST. LIB. II. 5«y dixit,Optimus eft dicendi arti fex. Qusc veto fcri benda fint,amp; in quibus ftylus exercendus, poft diccmus. Tempus autein quod poft meridiem fcquitur,idtocumartibusamp; dodrinis tribuen-dum erit.

In rebus ordoerit,fi quod fumpferis femel, in co perfeuercs, nec faftidio quoda modo hoc,' modo illud aggrediaris.Diftrahit enim animum ifta confufio potius.qoàm varietasmee finit alu quid hærcrc amp;concoqui,quod poftea in nutri-tionem,hoc eft,in fuccum doélrinæ didionisq; Vertatur. Quamobré cum cœperit Ciceronem legere,ne repentèad Liuiumtranfcas,ncquecx Ciceronis epiftolis ftatim ad libros de Offieys, neque ex Oratoris ledione adpoetæ ledionem autcontri,antequam inceptum abfolueris,amp; eumfruélum exea vcl ledionevel exercitatio-0cperccperis,qui tibi initio propofitus fuit.

Tiiligentîa.

Sequitur diligentia, qua vnafvt Antonius fe-lt;undo libro de Öratorc reftè dicit)relique ftu-diorum amp;ftyli virtu tes omnes cótinentur.Hxc nihil cftquod nonaflequatur. Ars enim amp;nbsp;do-ftrina tantum vbi quxras,atqs vbi fitillud quod ftudcas inuenire docct:reliqua verb quæ font in Cura,attentioneaniroi,cogitatione,vigilantia,af fiduitatc,conftantia,labore,diligentiso comple-âornomine.Hæcigitur nunquam eftremitten da,nifi recreandianimicaufa,vtvaletudo con-

Bb

58«

feruetunqumquam in ipfa rcruin prasclafifsiquot; marum cognitione amp;nbsp;vfu, recreatio amp;nbsp;iucundi-tascft velmaxiina.vel libero ingenio dignifsi-ma.Tibi ergo hoc tanquam pretorium ediduin propone, vt nulla dies (quod ab Apelle amp;nbsp;di-dum amp;obferuatum accepiinus)finelinea.

intellisentiti^

Tertium verd amp;nbsp;poftreinü caput noftræ par-titionis fuit,vt quæ legimus,quæq; exercemus, eaetiain intelligcremus. Quod quidemfacilèaf fcqueinur,ordine amp;nbsp;diligentia feruatis.Sed hæc duo funt in nobis.Sunt autein amp;nbsp;alia duo, quïC intelligentiam adiuuant;quorum alterum cft in autoribus ipfis,quibusoperain dainus:alterutn in explicatorum acuminepofitom eft. In auto* ribus funt loei clari,faciles amp;aperti:funt ctiain obfcuri,difficiles amp;inuoluti. Quare ex claris ob fcuri,cx facilibus difficiles exapertis amp;nbsp;in pront ptucxpofitis.reconditiamp;inuoluti funtexplica' di amp;nbsp;intelligendi.

Vtautem id fiat,tribus rebus eft opus : ani-maduerfione locorum,amp; notatione,amp; compara tione.Primum enim confidcrandum amp;nbsp;animad uertendu eft,quid amp;nbsp;quoinodo dicatur: amp;nbsp;quod animaduerfuin eft,ftatim notandum,ne effluat. Poftremó inter fe loeifunt conferendi quæcom paratio aut firn ilium eft Iocorum,aurdifsimiliii autcontrarioruin:exquibus,quoinodo locusil Icdifficihs intelligendus fir,eluceat.Nain verif-fimum

Ë P I s T. LI B. n. ^Îff fimum cft,quod dicitur. Liber librum apperiti fedetiam ilïudnon minus eftverum.lcftiole-lcélionem,amp; locus locum explicat âc enodati Illud autem facillimum cil, eum locum non intelligis,adhibcfe cxplicatorem:fedeumvcliin perquàm doftum amp;nbsp;prudentem effe, fiue is fit mutus cxplicatonvt quifuas explicationeslitej ns mandarunt:fiuc vocalis.cuiufmodi funtdo^ fti homines, amp;: magiftri quos vel audis,vcl cona ùcnire rogareq; pofsis. Nam fi tales non fuerint hihil perhiciofius fieri potcft:vt qui falfa amp;nbsp;ridi* tula,pro veris amp;nbsp;grauibus amp;nbsp;vtilibitradât, talef-quefibi crcdcntes efficiant. Ergo tutior eftill» prior ratio intcrpretandi,amp;intelligcndi:quæct fi videaturaliquanto operofior,tarnen amp;nbsp;tutiof (vtdixi)eft,3c ei quiinuencrit,iueudior amp;cha-' rior:quôdnoftro marte inuentajocialicuius ex plicatio efle videatur.

Nonigitur ftatim,vbi aliquid nOn itelligiSi abijciéduseftliber.autetiamineo loco diutius ha:rcndum:fed notandus eft locus,Se porto per gendum.Futurum enim eft,modo cum animad uerfionelcgatur,vtalius locus lumen ei afferat loco.Qmd,quôdfuntetiam apud fcriptores loci,qui vçl nulla rationc intelligi pofsint : vel in-Éelleéli,minimam contincant vtilitatemî' ErgO lt;juod Cicero prüdcnfcrlibro de Offices primO. monct,feruandum omninocft,ncfcilicet nimist magnum ftudium,multaquc opera in res obfcu

Bb 2

iM CAELII S. C.

ras atque difficiles,eafdemquenon necefTariM^ conferantur.

' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Excrâtationum ratio.

Reftatvtde ijs dicamus,inquibus fiylum e-Xerccriconucniat.vt vfu atque cxercitatione lin guç Latins facuitatem confequarisequed nunc propofiiumtibi elle videos

Vbi igiturrtudio diligenti amp;nbsp;afsiduo tibi m» teriamfcnbcndijamp;orationiSjhoceft.res amp;nbsp;ver* ba,amp;amficium,amp;exempla turn lot ut io num, turnartificij comparaueri $,fupereft,vt Esc in a-ciemarcnainquedcducas.Genera vero in quit* tc exercere oportef,hsc funt.Epirtols.priir.ùni breuiores,deindelongiorcs : breues arguinenti conclufiones,exordia, narrationeSyCofir/natiO' nes.refutationeSjloCi communes ad amplifican dum:amp; commiferationes, fiue conqueftiones: deinde fimilitudirtum,comparatiônum,amp; con-trariorum expbeationes. Quanquam ilia ortiit-tenda non erunt^vt in omamentis verborum amp;nbsp;fententiärum,inamplroribüsprifefertim,amp;:gfa-uioribus exprimendis amp;nbsp;cóformandis,tnaltum te cxerceas.-quor'nm exempla ad imitandum a-ptifsima babes ad flercnium fibre quarto.Prio-ra au fem ilia exercend i genera, ex RbetorS prz-ceptis dncendalunt; amp;nbsp;ad eofom quo que exern / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pla al iaerunf pro ferenda,qus prscepta te jam

teuere non ambigo.

De

EPI s T. LIB. IL $99 Dr coHuertendi r4tioHe.

Edetiatn aliud exercédi genus, cum quid ex «lialingua in aliam linguam couercimus : quod-genus lcjnperàdo)ôis-amp; difertis vins, fi modo reelè fiarjaudatum fuit, Huiusduæfunt leges: quarum altéraeft.ytytranque linguam intdli-Jigas,tum eam ex qua,turn cam in quam elf alk quid conuertendum. Nam nemoredé vertere quiequam poterit,qui duas easlinguas non pro bêtenuerit. Verum jn cxcrcendo.quoniam id-eirco excrcitatio illa fufcipitur,vt lingua: facultas comparcrur.fieri non poteft vt vtriufque pe ritus fir,qui fe excrcct:altera tarnen ex qua tranf fert,cum tenere oportet. Cognitio autemrerum qu® bic requiri videtur,ad perleras k ferias 0-peras,Ron ad exerejrationes referenda eft.

Alarum prsceptum eft,quod paucis ab Horatio in Poctjeaexprefium fuit:fic.coim ait» Mef «rrhum uerbocurabis reddertßdu^

Inurpr«.---Cicero quoq; de pinibus, ijfdem penè vcrbis;Ncctamé,inquit,exprimi verbum iê veria o necefle crit, vt interprètes indiferti fo-lent.Sentcntiastamen,amp;figuras ,fiue formas, Arerum ordincin,idem Ciccroferuandacfle in dicat:v,crbis vero amp;locutionibus ijs vtendum, quæàlingux Roinanæ more non abborreant.

Cum igitur aliquid vel ex Germanica, vel ex Gr®ca,aliâuc linguatibi vertendumerinfingu-las périodes amp;conuerfioncs,earumùepartes8c Bb j

jça CAELI I S. C.

membra animoconcipies:dcinde tecum îpfc co gitabis,quemadmodum fi rein quain animo te-ncs,i te,non ab alio inuentam exprimerc dicen do Velles.quo faélo cam no quafi de Jibro quern .Vertendû fufcepilli.fed quafianimi tui fenfa elo quiv'elles,Latino ferinoncexplicabisfitafiet.vt nihil putiduin,nihil durum,nihil obfeurum hs-beat oratio; fed facilis fit,vfitata amp;nbsp;dilucida,qus ^maxima eft virtus orationis. In hoc autem gC' nus,omnia iHa genera cadcrc poftunt,quæ paU' Jo ante notauimus.Inhisgenerib. te exercebis. fed potifsimum in epiftolis,quarum vfus latiß* ,mè pater,confcribendis;in quarc nihileftopus te ad eos qui de earum ratione fcripferunt acce-dere,vtcpiftolam difcas feribere.Nam non funt alia feribendæ cpiftolæprâcccpta, quod adarté fc linguam Latinam attinct,quàin aliorumg«' neruin. Ex communi enim dicendi arte, ca fu-midebent;amp;afsiduaepiftolaiü ledione amp;me-ditationeilluftrari, amp;nbsp;multuin fcribendo con-firmari:vtdiligentem amp;attcntam Icdioncmco gitationemque fcriptio excipiat,amp; fcriptionetn Jeftio fubfequatur.

Epiftolas igitur Ciceronisfnain isvnus eft in omni genere princcps)diligenter euolues,leges, releges, obferuabis,annotabis : exprimefe de rebus alij s fcribens,co naberis. quod quidem te non fine magno fruélu fecifie, póft ipfe ani-maduertes amp;nbsp;fentiestfentient etiam alij ad quo$ feribes.

EP 1ST- LIB. IT. 59» feribes. Breuitatem amp;nbsp;quotidianum loquendi genus,fi exprimere Jibet,habcs epiftolas ad At-ticum,inquibusdiccndigenus db maximè familiare, purum amp;fimplex,id quod doe^ifsimi quique affirmant. Sin plenam orationcm,amp; gra uem Sc flexarn,Sc contortam amas, præfto funt cpiftolæ quæ faifo Familiäres appellantur, cum tarnen paucifsimæ in eis fint familiäres, Sc quo-tidianofcrm0neconfcriptx,qualcs ille funt ad Terentiani,Scad Tyronem mifiæ.

Dr cenfurti,fitte ludicio.

Iam dicam aliquid decenfura Sc animaducr-fionciquateintuis fcriptis vti oportcbit, fi fru-Öumextuislaboribusqucm cupis, aflequi ve-altera in coniunétis,hoceft,in formulis amp;nbsp;locu-tionibus:tertiain arte.Vbi ergo aliquid fcripfe-ris.quanta maxima diligentia potcris,tune ica-piteomniarccognofce:primùm an irrepferit a-Ïiquod verbum aut minus latinum, aut impro-prium,aut nouum,aut inufitatü,aut obfoletum.

Ethtctcvolofeucrumiudicem tuorum feri-ptorum agere.-nullum prçterire verbum,de quo per aliquot menfes non dubites,prêter fortafsis pauca,quæ tibi fit iam exploratum effe latina,amp; vetenbus co modo vfitata:rcliqua volo tibi omnia effefufpeda. Vt autem certo fcias, an bona fint.facilèperfpiciescumafsidua bonorum autorum lcdione,tum ft eaad lexica amp;nbsp;linguæ La-

Bb 4

^t CÆLII S. C.

linse obfenwtioncs amp;commentarios,tanqu»a ad Hcraclium lapidctn.excgcris-Nam que in il' Jis inuencris veterum autoritäre comprobata, eaprobabis;quenon inuencris, tan quam adul* terina reijeies.

Eadem cenfura tibi vtendum erit in locution Xiibus.caseoimycl ad Nizolij in Ciccronemob fcruationes, vejad Latine lingue commenta' rios,fiuc thefauros,atq; interdum etiam ad Qra maticoru régulas explorabis. QueverocxRhc torica vei Dialedica manabunt,eaad earum ar-tiumpreceptaexpcndendacrunt:vt vidcas amp;nbsp;certus fis, an omnia quadrent, an fortafsisnon facis omni ex parte iliis refpondeant. Et hocil' ludeftquod Cicero dixit: Omniafub acumen ftyli veniant neccfiêcft.Hoc ü per aliquotmeO-fes feccris,amp; diligenter feceris, fietconfustudo, deinde natura:vt ctiamnihil talecogitans,redlè tarnen amp;nbsp;eleganter omnia facias. Ex qua re amp;nbsp;laudem, amp;nbsp;vtilitatem, honefta cumvolupttW jconfequere.

CeïmiMione.

Quoniam autem in omni exercitationedicé di,primas tenetImitatio: hie aliquiddcca dicc-xcmus,nifi tot a banc rem in Summa noftrabre «iter amp;nbsp;perfpicué clTemus complcxi.-quam W quoque legere amp;tcncrc,yt nihil tibi defit, oportcbit.

Vale,

A G RIP-

AGRIPPAE ET ME-

COENATIS ORATIONVM ^r^umentum, Calio X

C. autore.

Qduiut C^fdr Augußtu potitut ftrS pitce^i perorbemterrarum partaai 'F^âO^ C P^^^ nbsp;“^^^^^ ponendif, ac Repub,

^- P- fil. ï^ reddendd, cum Agrippa cr lAec«nate,duobui intimis amicit, cii,m quibiK arcdiui omnia communicabat, capit. Ae prior Agrippa ci principatum dißuafu» cy-ut P^emp. quot;Komanis redderct [uaßt. Mrcandtautctncontrà,cû» ßlium de retmendo principatudédit'.fed ita tarnen, M eum optimum principem,n»n tyrannueßeueUet-Ca^ far utriußp cotiftlio audita, utrunq; turn à prudentia, turn ab cloquenua,tum etiamadicendihbertate com^ Viaidanit:iifrümA\ecanlt;aiipoliui,fiue t^^uodita fe~ turn jlatufßet,ßue eittt oratione perfuafui, conftliura fecututeü^imperi'Mnqi retinuit-Etijuanqtiam Agrif^ pacontrarium confiliumded'ßet,nihiiomt;iui tarnen ßc ei femperfauit,ita iBu cSplexui rß,ac ft ipfe dut co ßlij, (piod feiruebatur,autorexiittßet. Vttamè utriej^ fagt;iif.iceret,utq; maiore gloria ajßceretur, ac prtnci~ patumßium hominum uoluntateacdecretismon uity armit tenere uidereturfeptimo corftiatn ßto dißop^ ta mSeiiatu Senator th tu iß,^ttiad earn rem aptiuide..

?94 ARGVMENTVM

rentttr,feB.eipub. imperiumueUe reddert fimulauit: at^id quod uoluit,obtmutt. num purtim metu,parti/in umoreprincipatum pojluldrunt,atq; adimperatorii nuieHatem accipiendum eum coegerunt. Cum igituf atteru oratio fit contra HAonarchiam,altera pro HHO' narchia,exeo barum orationu utUitof elucet. Agrip' ft quidem oratio breuior eft,fed tarnen locum nuttuw prietermittit, ex quo popular^ Reipub. dignit at, Óquot; principatm incominoda demonftraripoßint. Alecce^ natie uerô amplior,propterea quid ea penè omnia co pleditur, qua ad optimism pritidpcm insdttuendwn requiripoßeuideantur.Qngfi, qui uocantur Princi' peshodie,uellenrattedere,atqiexprimere, meliui rd BumanahaberentSurget igitur ike Auguftuimiudi‘ cio,ulcrreginaAuftri,cum hominibut nodrii eosqt fondemnabit : quod it Mecexnatis prudent conjilio^ tutdierit,cum hi audire uocemfilij Dei recufent. Vt^ rum hit omißis, duos fummos uiros de Repub.

eontrarijs fententijs dicentet audiamut.

A GRIP.

Î9Î

AGRIPPAE AD O C T A-uium Cacf.Auguftiim oratio,con» tra Monarchiam:cx Dionc Lib.LlI CxlioS.C. interpreter

E inircris C^far, me,qui ab iftotuo phneipatu tot tan. tifque bonis affici pofTem, tibi liunc ipfum difTuaderej qui fi tibi quoque vtilis Sc cómodus futurus effet, ipfe eum tibi pariter optarem,

Verùm quando nulla inter principes principu-que amicos fimilitudo eft,quód amici quemcu piunt fruftum, à principibus fine inuidia Sc pp riculo percipiunt: in principes aüt ipfos turn o-dia, turn periculaomniaredupdant:exiftimaui, Vt in exteris rebus,fic etiam in bac ipfa, pic non meum proprium commodum, fed communp omnium potius refpicere debere. Itaque animo tranquillo, quæ in hoeprincipatu continentur, omnia confidçremus. Ac primum in cam pattern conuertamusanimum, in quam ratio no# ipfa ducit.Nemo enim eft, qui hûc dominatum à nobis expetendû effe diccrct, nifi fit nobis vtilis fiiturus : alioqui aut rebus fecundis clati, Se viétorijs inflatividebimur, autmultoantihqc regnum affcdafre(quanquapatrcm,Sc noftram

I?« AGRIPPÆ ORATIO

«ga ipfumpictatem,caufatifumus) autfena-tam popuiumque Romanum nobis propofuif-fc, tjon vt eos ab infidiatotibus ipforum vindj-carçmu5,/êd yt in feraituté add uceremus : quod quidem vtrunquevitupcrabileeft. Nam quisa-nimaduertens nos aliud daufum in peßore, a-liudpromptum in lingua habere, non indigna* retur:' Qui s non maiore nos odio nunc profe-querctur, qu^m fi abinitiocupiditatemnoftri prænolgt;is tuIilTcmus, amp;nbsp;ad principatum palàjn alpirafTemus? Audere enimpervim aliquida* gere, quamuis in indu in videatur, tarnen natu-TX hominis confentaneum elfe creditur .• quod, quifquis fealiqua in realkui præftar.eatq«e an-tecenercftadct,etiam plura habere, eocui prx-ftare vult, cupit QuodU eiprolperjè cedit, for-tunsepotentiaeferturacceptum,: fin contrarium «aenit, fortunæ inconftantiæ tçrum aferibitur. Qui aûteiafmodi quippiam per fraudes amp;nbsp;dp-los machinatur, is primùmhomodoloamp;is,amp; va jri»i$,Ac nequam habetur ,: quibus vitijs te impli-xatum eÔP^ctiamfi totus orbisimperium confe-querere.quenqiiain vel dicere.yelfentire te nub lo modo vcllc,mihi ipfc perfuado^ Peindc fi re^ eifuccefsit.iniudum lucrum feciflèvidetur; fin minus, mérité tibi omnia malaaccidüTcinorta-Ics exiftimabunt. Qux quanquam itafint, ta* menaliquis vitio nobis vertcret,quadtamet* £ initio nihil de print ip atu cogitaflemus, nunc tarnen

CONTRA MONARC. jpy rtmen ilium optaremus. Longécnim maiore is vnUperationc dignus cd, quipræfcnti Fortuna vincitur,nec fecontinerc, necmoderatè for-tunæ bonis vti poteft,quàm qui in rebus aducr-fs quempiam afficit iniuria. Homines enim fz-pefnumerö calamitatibus, non volótate.ad pec-candum, atque ad propriam commoditatem perfequendam impelluntur: illi verd voluntate ac propofito cótra vtilitaté incontinentes funt. Qiusveró cogitarct, cos redè alijs imperaturos autin aduerfa Fortuna conftantes Forc, qui nee VlI# animi fnnplicitatc przditi funt:neercdè manéf#,quibus audi funt,mctiri pofTunte'Nos igitur,qui nihil horum fuftinuimus, qui que nihil przter rationem Faccre cupimus : fed, quod Optimû effe vidcatur, fcquuturi fumus, de hoc ipfo confilium capiemus. Libéré tccumagam: neq; enim aliter quiequam poFTem dicerc. eum «nim teede noui. qui incndacijs Sc alTentatione tudimdis minimé capiaris. luris zquabilitas, k nomen habet fandifsimum, amp;nbsp;opera iudifsi-ma. An non æquum cd, vt qui ciufdem amp;nbsp;natu rzSenationis funt,atque ijfdem amp;morib. 8c 1e-seducati, quique communem corporum animorumque vfum patriz cóFerunt,alia etiain communia habeant^Neque enim dccet alterum anteponi alteri, nifi propter virtutcm;quód par nafcendi conditio, parem quoque didriburio-■em dedderat: quam fi confequitur, £audcï:Gn

j$8 AGRIPPÉ ORATIO

Ininus.dolorécapit. Ac cum humanum genui à Hijs originem habeat, atque ad cos redituruiri fit,furfumfpeClat,nccfcmpervni homini fubcf fc vult: nee ferre potcft,vtlaborü,pcriculorumlt; impenfarum particeps fit,à premijs autem amp;nbsp;v-tilitatibus excludatur. Ac tametfi huiufinodi fer fecogatur, eumodit qui vim afFert, cumq; qua-cunqueoccafione vicifcitur. Omnesenimho-mines principaruscupiditate tenentur' idcircö exparte dominatum patiuntur, nee tarnen op-primi fe fuftinent, atque ob id etiam ijdem ipli alios opprimere non coguntur • gaudentqüe ijS honoribus qui ab æquaübus ipforû eis tribuun tur:pœnas etiam laudant, quælegibus infcrun-tur. Hocigitur returnftatu, bona Scinalaeffe communiaarbitrantes, ciuium neminemlædî volunt, eisqueoptimaquæque femper optants Quod fiquis atiqua virtute præditus eft, ipfe metcam Sibbenteroftédit, Scaîacritcrexercct.-Si veto in alio earn clucere cernit, intrepidè fouet,augere ftudet,amp; magnificê prædicât. Quô? fi quis improbus fir,eum omnes oderc: eius Vc-rô qui malis ptemitur, omnes miferenturjdâin-* numSc ignOminiam quæ eorum cauffaaecipit ciuitas,communiaarbitrantur. Hæc pooulâris ftatus forma eft. At in tyrannide omnià contraria inueniuntur. Sed quid opus' eft pluribus a-gere^Infumma, nemoeft qui in fe aliquid pr«-«larum efle vidcri velit, quoniam ei omnes fer# dotai-

CONTRA MONARC. J7% .

Domini cam ob rem inimici funt: mores princi-pisjegem vitse fuæ omnes faciunt:ac,quod fine pericuJo fuperarc fe pofle cogitant, in co clabo-rant.qua rationeindudi, pleriquc omnes prina tis fuis vtilitatibus findet : cæteros omnes odc-te, eorumque felicitatcm in proprijs damnis,ca lamitatcm veró incommodis ponut. Quae cum itafehabcant, curad principatum appetendum inouearc non video : quippe qui præterquàm quôdpopulismolcfiusefi, tibiquidem multo inoleftior fit futurus.Nónne vidcsVrbem,cius-que res adhne perturbatas efle lt;ac difficile fore, populum nofirum,toi iaannos inlibertatevcr-fantcm.diflbluerc: ncque minus difficile,focios amp;vcftigales nofiros, quorumquida olim iam fuislcgibus vtuntur,alij à nobis ipfis libertatc donati funt,in feruitutem redigere: cum prçfer • tim tot circa nos hofies habeamus^ Atque vt ab co quod primum amp;nbsp;breuifsimum cfi,cxordiar, multa tibi quaeûque ratione pecunia inuenien» daerit : quód praefentes facilitates cùm ad alias res, turn maximè ad alendos exercitus fatisellb nullo modo pofTunt. Quæ difficultas quaquain in popular!fiatu etiam inuenitur, quód nulla refpublica finefumptuelTepofsit: tarnen in co ftatuplerique multa libentcr conferunt, quód quidem maiorum bonorum cupiditate fadi-tant,cx eo digna præmia capientcs. Quód fivi-num necefiaria tributa exiguntur, fibi ipfi in eo

40® AGRIP. ORATIO

fatisfaciunt fcruntq; nógrauatè.vi qui propte» propriam vtilintcm pendant. In principatu au. tom,omncs «quum cxiftiinant, principein, vt-potê optbus affluentem,fuinptam o mnein fufti ncre:eius facultates diligenter inquirentes, at non pariter fumptuum rationes fubduccntes. Itaq; inuitépriuatimfinguli quidquam confe-runtjfedneclibenter tributis communibus af-fentiuntur. Na illud nemo faccret,ne fe diaitem eflè pro dcret:nec etiam principi vtiie e (Tet, fi fa-cereCquod ftatim is,propteropinioncin,quam obtineret popaiarisrfuperbia elatus , nouas re» agitareftuderct:altcrom veró.ntinirum in commune coniérre tributa,inultis graue amp;nbsp;moleftu eft.-pr«fêrtiin cum illi detrimentum.alij emolo-mentum capiant.In ftatu enim populari, qui tri butum pendunt,magna ex parte miliciae nauit operamicx quarurfumcadé pecunia quodatfl modotncoruinreditmanus.At in vnius prind patu,plerunq; al ij funt qui tcrrâ colunt, qui na-uigant.qui Reinpub.geruc,à quibus magna pe-cuniç parsextorquetur:a!ij verb qui Bella gerät amp;nbsp;prseinia accipiunt.Hoc igitur vnum ex ijs eft» qu« tibi negocium faceflent. Alcerum eft, quod cxponam.Qui fcclus concipit,eum puniri opof tet:bona enim hominum pars caftigari nee ob-iurgatione, nee exemplis polTunt : fed omnino, tut ignominia.autcxilio, aut morte muldandi funt,que in tanto imperio tantaque hominum multitu

CONTRA MO NARC. 40» inultitudinc,ac præfertitn in Reipub/ mutation ne folent accidere.Hi veró fontes,fi cos al ijs iu-dicijstradideris.abfoluenturrtnaximê ft ex ijs fuerint.qui tibi infenfi efle credatur. tune enim indices ft potentes effe putant, fi quando contra principi s ftntentiam rudicent.fi qui vero có detnnabuntur,tuoimpulfueain calainitatcm fu ftinerevidebuntur.Sin ipfeiudex cris, te inæ-qualcstuos multos animaduertcrcneccfTe ent« Quæ res ab hominis felicitate aliéna cft:vidcbe rcqi prorfus à noonullis ira potius quàm aequi-tate pœnas exigere- Quinanqî vim pofTunt af-ftrre,à nemine æqua iudicia facerc putanfur: e-xiftimantenimomnes,eos imaginematq; vm-bram tantum Rcip.præ ft ferre,ac legitimorunt pr^textu iudiciorû fuasexplere libidines. Hæc igitur in vnius dominant accidunt.In popular! autem adminillratione,fi qùîs atiquod feelus priuatim concepifiearguirnr,is etiamad priua-tos indicés caufam dicir. Sin publicè peccauit, etiam ex fimilibus ei indices quos tulit fors pro-ponuntur:quofir,vtquicquid accidit.facilius fe ratur, quod homines iudicis nec potentia ncc gratia coaftum quicquim fefuftincre arbitren-tur. Deinde praeter eos qui alteri iniurii faciunt pleriqucautgenere,aut opibus, autaliaquaui* reelati,quamuisin alios improbi non fint, ramen vnius potentiæ aduerfantur.Nemo autem qui huiufmodi homines crefcere finit,tutus po-

401 A G RIP. ORATIO' tcftviucrc,necficos cocrccrc velit,id iurepotc^ Q^ónam igiturpado huiufinodihominibusv-tcreC'quomodo illos traftabisï'Nam fi ftirpcmil lorum delcbis.fi'opcs minucris,eorumq; akitu-dinem depreffcris,nullam gratiam apud tuo$ ti biconciliabis. Nam qaïamanpofsis,cum ncmi ni nee benenafei,nee iure diuitias acquirers« nee fortem fieri,nee inagnanimum, nee fapicn-téliceatC’Quódfi ha:ccrefccre fiüeris, poft baud fiicilé éis vti poteris.Si namqs folus amp;Rcmpub. | amp;quæâdbellum pertinent, adminiftrarepot fcs,nccvllocollega autadiutorc vilain re opu* habcres,alia ciïet ratio.Nuncautemomnino tibi multis focijs in cis adminiftrandis opuseft.in tanta præfertim mundi portionctpartpomnino eft,vtilli ipfi fortes amp;nbsp;fapiétes fint.Itaqj fi in ho- j rum manus exercitus amp;nbsp;imperia tradidcris, an non te cum Rep.in extremum periculum eonie ceris^fieri enim non potcft,vtinfignisaliquisamp; magnus vir fit,quin idem excellât audacia : neC infima feruiliqiconditione quifquam feré ina-gnanimus elle poteft.Vbi autéquis andere cœ-pit, illico in co libertatis eupiditas, odrumquc principatus innafeitur.Sinvero his nihil credi-■lt;leris,maluerisq; vulgaribus vti hominibus.fta-tim in aliorum odium incurres,qu0d eis fidcre nullo mode videarc. Prætereahoc pafto in reb. maximiscito offenderes. Quid enim reélè homo imperitus, atqgt; abied% fort-unas, fateret/â quo

MONTRA MÓNARC. 4o| tjuo hofte non contemnereturC' Quis fociorum éi parère vellet:' Quis miles tali homini fubeflo non indignarctur:' Sed nihil opus mihi omnia »alacnumerarejcum tibi notifsuna fint,qux ex eofolent euenirc. Ilium tantum necelTarió di-cam:Si huiufmodi homo nihil reèté gereret, tibi id maius quam hoftibusafferretdetrimetum fin quod opus eft faceret,fuperbia,propter igno Iquot;antiamfuam,inflatu9,p0rttibi terrorem incu. teret.In popular! auté Rep.nihil tale inuenitur: fed quo ditiores amp;nbsp;fortioresflint, co fuht honoris appetentiorcsadcircoaugent ciuitatem, atqa cumineosipfos.tuminciuitatem vtiliias cum l»titia redundat: nifi quis ad tyrannidem fpe-flat:tuncenim feucrè in eym animaduertitur. Hicautcmitafehabere,acmukorUm adtninu ftrationem vnius potentix anteponendam enci Greeix deinonllraturexeinplis. Namdumv. hius nutuomniagerebâtur,nunquam magna» resgefTeruntipoftca verd quam in illam alteram populärem poteftatem dcucnerunt,clarifsimi euaferunt.Idem quoq; aliorum excmplis demo ftrari poteft.quornm quidam fub tyrannis de-gentes,fempcf feruiunt.femperq; fuis domini# infidiatur. Quidam vero annuos,aut pauld dm-turniorcs magiftratus habentes, in libcrtatc, legibus vtétes proprijs,pcrfcucrant. Sed quid ex-ternis cxcmplis vtor,cum domefticis abunde-«nusfNoscnimRómani,cuinpriore dominât tj

Ce »

404 AQRlPPÆ ORATIO fraftienêmu$,poftquam muita afpera furtinuif f«inut,in libertatis defiderium venimus. quant vbi fuimus confecuti, ad hanc magnitudinem, nuUisalijsquàm Reip.freti bonis, prcgrefsi fu-mus.Senatus enim print urn ccnfcbat, poft po-pulus iubebatxxercitus præftô crat.gloriæ cu-p«di Inipcratores:quarum rcrum nul Ja in vnius domina tu fimilis repcrietur. Has quidé ob eau-fastantoperemaioresnoftri odere,vt cum do-tmnatumexecrabilem amp;nbsp;deteftandum effe fan* xerint. Atq; vt hæc mifta faciamus,fi de bis quX adtepertinent,loqui volumus, quï tot tantisq; rebus diesac noéles gubemandis durare, quèd f etiam bona vaktudine non fueris, quïfatis eC' fepoterisC'quoautd^ hominis naturæ confen-taneo bono froifHis autem prinatus bonis,quó nam pado beatus eris:' amp;nbsp;quanainre obJeétari pofsis^quartdoveró fine magna moleftia futU' rus^ C^ttenimtam amphini habet imperrom, cum muitarum return curant metuinq; habere, paucifsima veró qu® obleftent fentire neceffe eft:fempcrq; omni inloco moleftifsimas res vi-dere amp;audire,facere amp;nbsp;pati, Quas oh tes quof-dam Graecois amp;nbsp;Barbaros,fibioblatos principa-tus refpuifTe arbitror. Hæc igiturprofpiciens, dclibera,priufquam ingtediare. Nam vitupéra-bile cft,femel ingreflum pedeiri referre: into fieri non poteft, vt qui femel in eo immerfus eft, emergat. Vide nc te fallat amplitudo potefiatis

CONTRA MONAR. 40 pofTefsionum copia,multitudo ftipatorum,fer-uorum turba.Qm enim multum pofsüt, multu quoq; habent negocij ; amp;quimulta pofsident, multum fumptum faciant necefTe cft. Stipato-rum vero catcrua,propter inddiatorum multi-tudinem reperta fuitzalTentatores citius homini exitij caufaertmt.quamfalutis. Hafceigitur ob res,nemo qui quidem fapiat, fieri princeps cu-piat.Quód fi quisimperium expetédumputet, quód in eoopes fint,quód quofdam feruarepof fit,inultaq;bonafacere, ctiammala, fi ei videa-tunhic in inagno error« verfatur.nâ improbum efle.alijs nocerc,quimfit dija hominibuslt;^s in-uifum,quamq; periculofum, nihil attinet dice-re,quód neetinalis cs:nec vc talia pofles, eligc-rcs principatum. Nee mihi puc propofitumeft dicerc.quanta inala is fa«cerpt,qui non iuftè vellet doiniparpfed potius.quat facienda amp;nbsp;patien dafuuteiiam,eisquircdè poteftate vtcrentur. Ad id auté quod ciicitur,pQflcin co magna mor talibus bonaconferpirfatcor hocefiëdefiderabi Ic.Sed cumin priuato hominceft/um honefta, laudabilis,gloriofa,amp; fecurares cft ; at in vnius dominatu ea res non eft paralijs.qux in ea funt, malis.adeó vt propter id ca mala eliganturzcum præfertim dus beneficentix fruftus in aljos.ma lorum vero dolor in eum redundaturps fit.Non cft praetcrea ca res tam facili$,quimalijputant: quód vnu5 omnibus cgcntibus cxplendis fatia

Cc. $

406 AGRIP, ORATIO

eflenonpofsit.quienirn fedignos ducunt, qu! ab co beneficium accipiantjj teré omnes morw Jcsfunt,ctiain finullymabeo beneficinin pro-mcriti fuerint. omnes etenim homines naturi fibi placent;voluntqi ab co qui potert,bénéficia acciperc.V^crum quae dari poffunt, honores videlicet,ac dignitatcs,atq; interdum etiam pecu-niae.paucifsitua funt,fi cum tâta hominum mul titudine comparentur, Qyod cum ita fit,plus o-dijab ijsqui cypitaconfequinonpofient confe querctur;quàmbencuolentiaeabcjs qui ea ob-tincrent-Hi enim quafi débita accipiât, fehauJ .fanémagnamgratiameiqui beneficium dédit, dcbcrcarbitràtur:quafi nihil praeter fpem fuatn inuencrint. Practcreatardi ad gratias agendas funt.ne ob id bençficijs acceptis indigni vidcan tur. Qui veró quod cupiebant epnfequï non po tuerunt^molclliam duabus dccaufis accipiunt. Primum, quod fe priuari putant re propria amp;nbsp;fuaifomnes enim fuumefie, quod cupiunt, e^i-ftimant:)Dcindc quod fi patienter repulfam fe-runt,fcipfieobcneficio indignoseffe videntuf deputare:quód qui iuftè huiufmodires diftri-buit,cuiufquemeritadiligentervidetur expçn-difle;Sc alios hQnorare,alios contemnere: idcir-co ob cius iudiciu alijs fupcrbia.alijs dolor, vel ex ipforum confcicntiaaccrcfcit- Quod fi quis hoc metuens,fine dclcdu amp;nbsp;modq ea vellet di-itnbaere.erraret omnino:quonia improbi pratter

CONTRA MONARC. 407 ter mcritum honoribus affed i,dctcriorcs fierce, fe aut laudari.quafi boni cflent.aut dcliniri, qua fiforinidabilcs,arbitrati:boni veró nihilo plus quiin illi accipientcs.fcd fe itlis æquarj cernent tes,inagis dolerent ob cam æquacioncin, quàin gauderent,quód aliquod beneficium efient con lecuti. Quanwbrem rcrum mcliorum vfum re-Hnquerent, aefefe potius deterioribus applies. rent:quo fieret,vt ex honoribus qui cos confer» rcnt,aliquem trudum nó pcrcipprent:amp; qui ac-cipercnt,dctcriorc$ efficerenturjtaq; quodpic» rifq! in printipatu placcret,id fadu elTct difficil limum.Hsecigituratq; alia.quae pauloantècp« nicmoraui,tecum rcputans dum licet.fapito: aç populo artna, nationct, magifiratus, pcçuniâqi, teftituitoiquod quidem fi nunc volés atq; vltró fcceris,omncs mortales gloria fuperabis, crifqj tutifsiinus:fin dum visaliqua tibi afferatur ex» pedauerisjorfitan vnà cum ignominia.aliquid inali fullincbis.Exempla fumerc potes aMario amp;nbsp;Sylla,amp; MctcJlo,amp;Pompeio, qui initio rcrû potiti.regnarenoluerunt; exquopihilmali fur ftinuerunt. At Cinna,Sc Strabo, amp;nbsp;alter Marius amp;nbsp;Scrtorius,amp; ipfePompeiuSjpófi regnandicu piditatcincenfi,malé perierunt. Difficile enim «Ii,hanccjuitaté,qu3e tot annos libéra fuit,quief quetotmortalibus impcritauit,nunc alicuifub efle veile.Camillum maiorçj noftri, quad albis equisiotripmphovfus elTet.relegarunt.Scip'o-

Cc 4

4eX AGRIP. ORATIO.

nein cum inultum creuifTc vidèrent,euertenint. Patrem tuum propter affefti regni quandam fa fpicionem.quim iniferè muldauerint,record»' re. Atqui nulli vnquant his viris præflantioreJ fucrunt.Haud tarnen fuadeo,itafimpliciter inv periumdeponasrfedvt prius omnibus populi Vtilitatibus profpicias:decretisq;ac legibus,Syl læ exetnplo,quodopportunum videbitur,con-ftituas.NamtamctfipoftilIud tempus plcrxq; . abrogate fuerunt,maior tarnen carumpars,eaq;

melioradbuc vigenNeemihidicaSjiterum fedi-tionesorituras,netibircfpódcam, multocitiuJ tyrannidepreflbsres nouas molituros- Quód fiomniaquæquamq; remfequifoJcnt,reputare voluerimus.fine vllarationeplus metuemusJi fcordias, quæ ex popular! rep. exillunt, quàm quse ex vnius dominatu folenteuenire: de qua-rum magnitudine nihij dicerc tcntaui, nc rcifl» perfetamapertê vituperabilem, videar vituperate veile. Sed earn talemcflê, illud vnum fati* #rguit,quód ca cilcius natura, vt vel bonos vi-ros iu improbos conuertat.

FINIS.

In fine huiut orationti, aut nihil, aut pjrwn deefiiuü detur.ln/eqnenti, prmcipium oniaino iepdentur.

MECOE'

409

MEC OE NATIS ORATIO pro Monarchia,ad Caef. Auguftum, ex Dionis Lib. LIL Cxlio S. C. Intcrprctc.

I tibi, Augufte Cæfar, patria eha. S ra eft, pro qua tot bclla gefsifti, « amp;nbsp;proqua vitamimpcndercnon dubitarcs:cä componerc, atque in meliorem forma reuocarc ftu-de. Liberias enimilla loquendi, faciendique quod quifque vclit, ft earn tuinviris ûpiétjbui cogites, ex ca in reliquos omnesredundat vti-litas ; fin inftultis, ealamitasad omnesperma-nat.Itaquc qui talibus banc poftatem facit, gla-diu pucro amp;nbsp;furiofo tradit: qui verô bonis amp;nbsp;fa* pientibus, praeter alia bona etiam illudconfe-quitur,vt improbos vel inuitos cófcruct. Qui-obrem çquum amp;nbsp;iuftiim arbitror,vt non nomi-num magnificentiam fpedes, fedquodexillis euenire foletperuidens,populiréfrénés auda-ciam, amp;nbsp;gubernacula Reip.ipfe cum alijs opti-matibus trades: vt qui fapientifsimi funt, confilium dent : qui rei militaris feientiam habent, ordinesducant: quiveró robuftifsimi amp;egen-tifsimi,pugnent,amp; ftipendia capiant.Nam fi ita fiaf,quifquc fuum munus alacriter obibit : bac-que mutua vtilitate fiet, vt nemo egeftatem fen tiat : atquchac rationcverumpopuliprincipa-

Cc* 5

415 MECOENAT. ORAT.

turn fecyramque libertaté ohtinebût. lila nam-que imperitæ mulritudinis libertas, durifsitpa fortium viroruin feruitus eft, atque vtrifque af-fert exitium;hxc autcin.dc qua loquor, quæ in honoribus fenper virtuté anteponit, quæcui» quediftribuit pro dignitatecuiufq; ,eosomncs pariter qui ea vtimtur beatos facit. Ne credas me tibi fuaderc veile,vt hunc populu, huneque Senatum feruitute premas ( hoe enim nüquain jmtego diccrc,aur tu po fles facere)fed hæccùm tibi, turn Reip.vtilia forent, vt fei licet cum viril praeftentibus quæ agéda funt(multitudjnc con tradiccre, apt aduerfiri non audente)ordinarest vt bclla noftris confilijs di fponeres: vt cæteri pa rêrent : vtmagiftratuym creandorum poteftas penes nos eflgt ; vs dp præmijs amp;nbsp;pœnis nos fta-tueremus ; quo protinus lex effet, quicquidtibi jictuisæqualibusplaceret: vtbella clàm atque jn tempore fufcipcrentur:vt qui aliquod mu nul gerere deberent,hi non fortitionc, aut ambitio-ne, fed virtutis habita rationc legerenturtvt fine inuidia bonis honos haberctur, amp;nbsp;improbi fine feditioncpleclerentur. hoc enim pado négocia optimèdifponi pofTent.fi necad populumre-ferrcnturgt;nccapertè traclarcntur, necadhor tationibuscommitterentur, necambitionepe-riclitarentur. Ira bonis prçfentibus finevilamo leftia frui poflemus, ncque bella pcriculofa, ne-que feditiopes iniuftas faceremus ; quæomnia

P R O M O N A R C H I A. 411

In popular! Rep. funt; quod potentiorcs prin-cipatuinappctcnte», tenuiorescôduçant, orn-niaque confuodint, quorum multa huiufmodi apud nos faclitata funt : nec vlla præterca ratiq-ne his mederi poffumus. Arquebuius rci argumentum eft, quad iamdudum decercarnys, at-que inter nos difsidem’, Huius aut rcj eau fa eft, muleitudo bominum, negociorum magnitudq, Uli enim cum multi ac inter fediuerfi natura Sç fanguine fmt.ftudi^s quoque amp;nbsp;defiderijs var ij» feruntur: qux iam pp proceflere, vt difficillimè regi queant.Hæc aut jn bunc modum fe babpre, ex ijs qux faéta funt, demonftratur. Nam duin paucifuimus, needum magnopçrefupraftnitû mos noftros crcucramus,Remp prxdaré gerc-bamus,ac totam ferè haliam fubicceramus.Po-ftca verd quàm extra earn profedi,in multa con tinentis amp;t infularqm loca tranfiuiinus, totumr que mare.totamquç terrain nomine St potentia nuftra implcuimus,nullis bonis frui potuimut; feddomi primùm amp;nbsp;intra muros diftiderecœ-pimus, póftetiam bunc inorbumin exercitus tranftulimus. Quib. decaufisciuitas noftra in-ftar nauis varijs gentib, oneratx,magnaqi tem-peftate dig fine gubematpre agitatç.nûc fluftib. fertur, modo hac,modó illac inclinans gt;nbsp;vt qux nullo clauogubematur, Ncigitur iHaminnac tempaftate contempferis ( quàm enim onerat» fit, vides) nec vt frangatur pcrmittc;putris enim

411 M E C OE N A T. 0 R A T. eft,nec diu fuperftes cffc potcrit, Sed quido dij «us miferti, te illi tudieem amp;nbsp;priheipem prxfo «erunt,nc defere patritm:vt quæ nunc aliquan-turn refpirat, in pofterû etiain per te fccuraper-fiftat. Meum hoc conülium, quo tibi principa-tura cape (Tend um eflefuadeo, bonum eflê, te muItoantécognouifTecxiftimo.Qlioxl cumita fit.capeiTeifiue vt melius dicam, ne defere hunc principatum. Etenim nó de aliqua recapienda nunc deUberamus, fed potius de non amitten' da:acvtnciteruminpericulum incidamus. Na quis tibi vnquam ignofcet, fi Remp. inpopuli» aut avenus, viantè fuit,reliqucris manuC' cum multi à te vexati fucrint,qui omnes fermé prin-cipatus cupidi funt: quorum nemoerit,qui non propter ca,quæ abs te fada funt,vlcifci vclit,qui ^uetc aduerfariüê medio tollere non ftudeat Êxemplo tibi Poinpeius effe poteft, qui amifTa poteftate,fpretus amp;proditus fuit : amp;ob id cum recuperare earn non poflet, interemptus eft; amp;nbsp;Cxfarpatcr tuus, hoe ipfum faccre cumveUct* cçfus fuit. Quj” ^ Marius amp;nbsp;Sylla,eandem,ni-fiantéfuifTent mortui, calamitatéfuflinuijiènt. Qu^nquamfunt qui dicant, Sy Ham h oc ipfum ventuin, antcuercilfe, fibique manus attulilTe. Ipfoaût viuo,multadus décréta iam difiblui cœ pcrant.Itaquc multos Sertorios,Brutos amp;nbsp;Caf-fios te inuéruru m p uta.Hæc igitur cum videas, aeperte reliqua omniareputes : netevnàcum patrit

PRO MONARC. 4^ pa tria Velis prodere, nc callidè dominatum ap-peterevideare. Nam primùm, etiainfi quis hoc dets fafpicaretur^ huiufmodi dcfidcrium â natura humama ahenum non eft.- honeftaque funt pro kuiafmodi re pericula. Præterea quis, quae tein hæc négociaadduxit,necefsitatem non a-gnofcitC'in qua fi qua culpa tft,mcrito ijsaferibi poteft,qui patrein tuum necauerunt. q-aemnifi tarn iniuftd amp;nbsp;miferabrlitcr trucidaflent, tu nee arma fumpfifli-s,ncclegiones congregaftes, nee Cum Lepido amp;nbsp;Antonio confenfifTes, nee cos ip fos vkus efles. Ac nemo eft,qui hæc iure amp;nbsp;reftè faftaefle non agnofeat. Quod fi qua in re error conriffaseft,nos eu corrigcre pofTumus. Quam-ohrem cùm noftra,tum veró ciuitatis caufia for-tunam quæ tibi principatumdédit, fequamur, ei^uegratias agamus. lila enim non modo do-mefticis nos malisexplcuit,vcrùm prçtei ca Hutus Rdp. conftitutionem in tuo conftituitarbi-trio;vt te ea,vt par eft,gubernantc, omnes mor-tales agnofcant præterita fada : Sc malê ab improbis hominibus adminiftratam fuifie,tr vero ronum virumefie. Nequete terruerit imperq magnitudo.nam quantomaiuscft,tanto maio ra ineofuntad ideonferuandu bona. Multoc-nim facilius eft, rem quaptam eóferuare, qua ac-quirererqued in acquiredis bonis laborcsamp;pcrl cula funt adtüda,at in prçfenrib. côferuâdis vel «xigua cura abundé cft.Nec etütimueris,quin

414 ME COEN AT. aRAr fecurè in eoviâurusfis.bonisq; humants omni bus vfurus.præfertimfi omnia vol«s,vttibi iairi dicam,^on«itucre.Qu0dfihac de fepaulo co-EioOus verba fecero.tibilongus vidcri non de-ebo.Id enim non dilarandæ oration is caufa fagt; ciam.fedvtperfpicuêintclligas, facile eite viro fapiéti.redè amp;nbsp;fine periculo imperarc. Priinùm igitur omnium opus efiè cenfeo,eos qui in Sena tu funt,inquiras atq; difeernas. Quidam eniin indigni Icdi in eum funt.Hi autem in quibusa-liqua virtus elucct, erunt retinendi, reliqui du mittendi.Nemo autem bonus propter egeftaté fenatu mouendus J fed potius ei dan da pecunia ell,aliaq; necefiariafuppeditanda.In locum eo-fum qui moti fuerunr,gcnerofiorcs,meliores,amp; ditioresintroduccndi:lcgendiq; noninodó cS Italiæ locis.veruinetiain fociorum Sc Hipendia-horum.Hoc enim pado multos adiutorcs habe bis.Sefortibus vins cris munitus,qui in fingubs erunt nationibus. Itaq- illa; nullam nouitatem illullrem facicnt:qui veró in cis primai ij erunt, te,quafi tecum imperij participes,amabunt. ld ipfum etiam in cquitibus faciendum eft, quad quifanguinefecundi quocunq; in loco funt,i-tcmqi virtutc amp;opib. ij in ordinem equeftrem adlegendi:tor,qiiot tibi videbitur, introdudis, nulla numeri ipforum habitaratione.nam quo plures fortes viri tccum erunt,eo iacilius omnia adminiftrabis:quo pado tributanjs perfuad«-bis.

PRO MONARC. ♦!? biSjteeis non quafi ferais,aut inferioribus nobis vtiifcd tecum ipfis,vt alia bona.fic etia prin-cipatum cominunicare,vt cum ipfi tanqua com munem conferuent.Atq; ego hoc confilium tan li facio,vttchortcr,cum cis omnibus communices Rempub. vtquoniam ipfi non æqualitc^ eius funt participes,bonam port partem capiat, tanquam in eadem noHra ciuitate habitent, bâc noftram verè vrbem amp;nbsp;ciuitatem elfe cxiftiman tcs,fuas vcrd villas amp;nbsp;agros effe. Scd de hifce rebus dcincepsaccuratius,quid agendum fit,dcli-berabimus,nc cisomnia fimul conccdamus.

In equefirem autem ordinem xvüj.annos natos adolcfcentcslcgito,quód in hac ætate mul-tum animi alacritas,bonaqi corporis habitudo fcfeproferat.in Senatum veró,annos quinque amp;viginti.Namquïnonvitupcrandum amp;nbsp;peri-culofumeft,vtnos,qui ante hac setatem reruin .domefticarum curain nulli committendam cfTe ducimus,Rcs publicas iunioribuscómittamu$^ .Quïeftorcs,Aediles,Tribuni triginta annorum, Prætores creator.Hosenim magiftratus patri® confuetiidinis tantum memoria, atq; etiam ne totamReipub.formam commutafTe videare, V-nàcû Confulatu àteconfirmandos cenfco.Hos autem penes te folùm cligendi potcftas cfto:nó penesmultitudincmamp;populum,quód difcor-dcs inter fcclTent,nee in Scnatus arbitrio:difcrc parent enim fententijs.Nolo tarnen veterem d-

41« MEC OEN AT. ORA T.

lam horummagiftrjtuuin poteftatem retinenV ne rurfum in eafdetn contentioncs incidamus: fed volo te dignitatem folùm cóferuarc, tantûqî de potedate dcttahcre.vt tarnen nihil de honore diminuas,ne qurnouis rebus dudét, quicqôam moliri queant.Quod quidem cfFeccris.fi pratter rel iquaS caution es, cos in Vrbcm reduxeris, amp;nbsp;magiftratus tempore arma eis ademeris : idque non ftatim,fcd temporis progrclfu.quantu cui-que fatis cfTe vidcatiir.Hoc enim pado, neeetii vlli exercitibus pr3efefti,noiTiinis fui altitudine elati.noui quiequam molicntur. Itaq; in vita pri uataaliquandiu commorati,mitefcent:qui verè ad ei pci tinebunt.conciones habcnto:omne$qgt; iudicandi.magiftratuspopularis tempore, cau-fas, praeter capitales, poteftas cfto.Volo enim te indices partim ex fenatoribus,partim ex equith bus legere : fed omnium fummafita inillisfr. Praefedus Vrbisex præftantifsimis creetur,at. qucexillis qui,quæadRempubIicam pertinc^ omniatraélaucrit.Id autem non vr is prxleduS fit.dum Magiftri equitum extra Vrbem font: fedvt partim rcliqua omniavrbana curet:par» tira caufas ad alios magiftratus reielt;ftas,vt anti dixi,ft ne appellat ionccognofcat. ludicetcriam in Vrbe caufas capitales,praeter quorundam.de quibus dicam,amp; extraVrbem,vfq! ad feptingefl ta amp;nbsp;quinquaginta ftadia. Alius quoq; ciufdem eonditionis hominum Icgatur, cuius munus fit

PRO MONARC.

4’f

defti'rpc.opibusamp;moribus fenatorum atq,' e-quituminquirere amp;nbsp;inucftigarciisq; cos erro-rescorrigat.qui Icgib.non vinditantur,qui mul toriim magnorumqi caufa malorum eflctlt,fi co temncrentunln rebus autem grauiorious tc co-fulat.Hoc autem muhus fenatori,ac potius opti mo cuiq;,fccundumyrbis præfcâüin,qùàm ex equeftri ordine cuiquam, demandetur: isquc â tuaccnfura appellctur.Te enim Omnino Cenfo ho muneri prsefcduin eflc,ncccflarm éft: eX quo is Subccnfor nominetur.Sint verb duo,qui per lotam vitam hofcc magiftratus gérant,nifi forcé coruin alterdcteriorfierct:aut morbo,abt fenio deficeretEt quanquam hi magiftratus'diuiurni funt,tamen nullum eX co incommodum feque tur.cum prsfertim alter inermis fit.akerpaucis militibusilipatus:cumqj bona temporis parte in oculis tuis verfaturi fint.Prçtcrcà in quenqua infurgcre non audercnt,fuam debilitatcm,alio--rum veto quorundam potentiam agnofcentes. His porro certuin ftipendium, turn propter ip-forum ocium, turn propter horum dignitatem* afsignah débet. Hocmeum confilium eft lt;nbsp;Scd Prætorcs,antequâ præturam capiaht,magiftra-« lumaliqucm interveéligalespopulos,quos dû Cam,tcnuiflc oportet. Primo arq; iteru fint Pro-prætores:deinde Confules, fi fc bené geflerint* Creentur:poftad maiores dignitates adinöucart tor, Itacnimresconllituas.confulo. Itabamp/ Dd

418 MÊ COEN At. ORATIO mnem,quç ab V rbe vitra fcptingcnta quinqu^^ gintaftadia diftaf,omncsq; reliquas partes,qu? in infolis amp;nbsp;contincnti funt,qu® quidem nobi* fcum confentiunt, in genres Senationes diftri-buito.eas præfertim in ciuitates,quæ ab vno ido neovirogubernari pofTuntribiq; milites,aliquot conftituito.Præfeéios item in fingulis loeis. V' num mi«o ex ijs qui Confulcs fuerinnduosque qui prsturam gefTcrint : vnum, qui paulo anti exVrbefitcgreflus,cuicura priuatarum reruin apparatusq; necefTariùm incum bat taker ex ijs qui hoc gefferintmunus.cai res vrbanse curse-funttidemqi militom prsfeftus efto, pTçterqui in publfcis amp;nbsp;capitalibus cau fis. Id cnim PræfO' di confularis tantum eft munus. In his Centtl' fioncs quoq; pnuatosq; viros, qui primarij a-pud vnumquemqi eorum crunt^cxcipio.huiul-modi cnim viros vllius alterius iudicio fabefie non pati«rc;ne eos ita timeant,vt quicquam vn-quam contra tc faciant.Quodautem dixi,opor-tere te militibus præficcre vnum ex ij s qui Protores fucrint,eius generis eft, vt fi pauci milites in prsfidijsextemis, fiuc in aliquavrbium fue-rint,rcdèid fiattfin verô duo ciuitatisexercituS in vna eademqj genre, ad hybernandam collo-cati fuerint,quoniam fie plufquam duos vni du ci cómiteres,tibi non fuadcre,vt duos illosPrf' torios viros,fingulis exercitibus fepararim prs-£c«rcs:fimiliteretiam ciuilibusamp; pnuarisreb.

fed

PRO KIONARC. 4($

fed Confularis Dux, amp;nbsp;hæc quæ ad caufas, quae! de comitijs agentur,amp; quæ ad ipfuin à fuis prat-toribus vcniét,cognofcet. Mirari veró tt noliirt Caefar.quod te ad Italiam in cas partes diuidcn-dam hortor,quoniam cum a tripla amp;nbsp;frequens vi ris fit,fieri non poteft vtab vrbatiis inagiftratib. reélè gubernctur.Prxfcdum nainquc Vrbis in Vrbe femper cfTc oportet.alijsq; magiftratibus^ quz facienda funt.iinpcrare.Ömnibus veró ijs qui magiftratus extra Vrbcm gerent, certa ftip6 dia,tnaioribus ainpliora,tcnuiora inferioribus, flemcdiocribus mediocria conftituühtof;Fieri enim nullo modo poteft, Vt in aliéna tegionè quis,fuisfuftcntcturfacultatibus,fümptüinquc incertum faciat,amp; fine modo. In fua quifq; pro-' toineia non minus triénio manetomifi quid for-lê iniuftè fecefint:ncc plus qulflquènniö, turn quód annui amp;nbsp;breuiS temporis,vbi aliquis quaé agendafunt,didiccrit,priuS cum dimittant,qu5 quod didicit,dcmonftrarc pofsit:tum quód dm turniores magiftratus, plerosqüc clatiofes effi-ciüt.eosqi adres nouas agitandas inducunt.Ita-que minimècenfeo,magiftratus vnialiös atqud aliosefie continuandosmihilcnim intereftjre-, tineat quis in vna natione,#n in pluribus aliumi exalio,diutiusquàm parcft.inagiftratum. Mc-liores auté fiunt temporis intermifsione • dnqi i domumredcunt,amp;vitampriuatamagunt. Igi-' lor à fenatoribus hcc in hunc mod urn admini-

410 MECpENAT. ORATIO

ftrandaeflTecenfeo.Equitum vero duo præftangt; tirsimi,ad tui corporis cuftodiam primi deligü' tor:vni enim earn committcre,pcriculofum:plu ribus,confußone non vacarct. Duo igitur huis muneri prscficiuntor;vt fi alter malé quid fenti-ret,vins qui tecuftodiant,non careas; Hiveró duo ex ijs deliguntor,qui diu militiam exercue-rint:quiq; alijs multis muncribus præfuerint' Hi dipatoribus tuis.cohortiqs prsetoriæ, ext«' risqs qui in Italia funt militibus iinperâto: cisQ' capitis condemnare fontes ius cfto,prætcr Cen' turiones,«liosq; qui magiftratib. afsignati funt, modo Senatorijordinis nonfint.Hicnimabil-lis ipfis iudciandi funt,vteis vti quocunq; pof' fint tempore: vt penes quos cos pœnis amp;nbsp;pr«' mijs afficicndipoteftasfit.Reliquis veró emni- i bus qui in Italiafunt militibus,illi duo prxfurt-toialiosqtpræfedos fibi obfequentes babento. Præterca Cæfananos,qui in tua familia funt, Ü' ] bcrtosqi,amp;cæterosqui alicuius exißimationis funt,modcranto, quoniam hæc ab eis comroO' i dé,apteqgt;adminiftraripoflunt.nâfipluraquàin ■ ferrequeant,eiscommitterentur,nccciraiia niu neraobirc,automnib.cis rebusintenti efle pof fent.Horum autem munus eis perpetuum efto, vtpraefcéti Vrbis amp;fubccnforis.Alius præterca prxfcélus vigilum Icgatur, ifemqjpræfedüsan nonæ, aliarumq; rcrtim, qu« in Equitum foro venaiia funt:qui quide viri,primi poll cos fint, , co 9 1

PRO MONARC.

4»

eoq; munere ad certum fungantur tempus, vt qui cxordincfenatorioledifunt.Aerarij popu li atq; Impcrij tarn Romæ,quàm alibi in Italia curam équités habento. Hi verd alijqs eiufdem ordinis vin,qui publicujn gerunt munu$,cæte-riq; alij inaiusproipforumdignitatc.autncgO* ciorum magnitudine ftipendiuin capiunto: id* queduabus de caufis. Primùm, quod fieri non pofsit,vc bi qui Senatoribus tenuiures funr,ctii Romæ fuis facultatibusviuanrdeiftde,quod fie ri etiain non pofsit,vt ijdlt;fin homines amp;nbsp;faculta tibus fuisamp;publicispecun^ prçfmt.Vtile prç terca cft,vtomniaquæ ad imperium fpeedant, à multis adminiftrentur.multiq; exeo vtilitatcm capiant,exp«rtiqî in rebus gerendi« fiant. Hac etenimrationcamp; populifubiedtiex communi-busbonis variosamp;diuerfos frudus percipien-tcs,obfequentiorescrunt ;amp;îuomnibus in rebus neceflarijs femper quampiurimis optimis Viris vtçris.In Vrbe autein,pro çuiufq; exadio-nis modo,extra veto Vrbcm,infingolis nationi bus fatis eritvnusexequitibus,aut tuis libertis, qui tôt habeat milites, quot necefsitas pofect. Huiufmodi cnim homines crunt adigngendi, Vt amp;nbsp;tui fcrui aliquo vittmis præmio afficiâtur: ,amp;: tibi non defint,per quos verum pofsis cogno fccre.fi quid vel contra corum voluntatem coin mittatur. Quifquisigiturexordinc equeftriin mukis negocijs exercitatus, vir magnanimus

7 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dd j

4« MECOENAT. ORATIO

6ct,adeóvt Senatoren«: pofsit:huic xtas impf' dimentoefle non debebit,quo minus in senate afcribatur.voloenim ex bis etiam eligi, quam' uis co ru in aliqui in ciyilibus copijs ordinesdu' xerint : praeter cos qui ajicui muncri deftinati funt,vt qui va fa aliaùe oncra portant. horum C' niinaliquem turpe foret in Senatum afcribi.Ni' bil etiam obftat,quominu$ in Senatum cligan-turex illis.gui ab initio Céturiones fuerint.Hçfi dç Equitibus amp;nbsp;confularibus cenfeo. Ac praeter' êa etiam illud,vt dum pueri funt,ad fcbolas eit! vbi autem ad firiniorem »tatem peruencrint.e-quitare, armat^i tranare difcant â magiftris in boc,publico ftipendio conduftis.Hoc enim pa-^lo à tenens edodi,amp; exercitati in bis omnibus qua: in virili aetate agenda funt, póft tibi crunt adomnia munera vtiliorcs. Optimum nam que principem.non modó ipfum cafaccre quac dc' ccntoportct;verumetiam vtalij omnes probi^f ( fortes fiant,prouidcre. Hoc autçm coniequère, ft quæ volent,facere cos permiferis. Deinde in cos qui deliqucrintanimadueirtes:fimodópriuf qua délinquant, eos ad eainftitueris quç fi fece-hnt,tum tibi turn fibi utiles eftcpofsint.illudaU tem in primis cauendum crit,ne cis vllam occa' fioné præbcas,vt aut diuitijs, aut npbilitate, aut alia quauis re virtuti affini freti,mollitici fe atqi inertiæ dcdant.Plcriq; enim inuidiam metueP' tes,ob huiufinodi pnefertim opera,multa fe in« dign»

PRO MON/RC.

411

digna commirtunt,tanquam perça tutiores fu-turi fint,ob camq; caufam mifcricordiain inven turi:quafiiniurijs idcirco afticiantur, quod eis reftê viuerc non liceat.Scd corum princeps.qui ex co detrunétum capitjfnnulq; quod viris pi o» bis priuctur,ex ca culpa ignoininiaafficitur.Tu igitur hoc baud parui facies: nee dubitabis, ho» minemhis morib.idco rebus nouis (ludere nou aufurum:quin potius contra omnes ijnperitiBe vitiofi tibi fufpeélicfledebcnt.huiufmodieniin homines facile ad magnas resagitandas indue« tur;primùm in feipfos,deinde in alios. Illi auté qui liberaliter educati atq; inftituti funt,adiniu riain cuipiam faciendam haud impciluntur: ac prasfertimeijOuiciuseducationisatqueinllitu-tioniscuram habuit.Quddfiquisctiam impro bus ingratusq; fieret,ei nihil committes.quam-obrem aliquod fedus patrare pofsit.Qui fi quid noui tentaritjs vt redarguatur Sepuniatureffi-cies:qua in re nullius reprehenfionem Êurmlda. bis.fimcumconfiliumfcquére quoniam in fa-cinorofum animaduertens, non crrabis. vt nee medicus,cuin igni amp;nbsp;ferro fanat ægrotum.:fcd il turn omnes culpabunt,qui educationis atq: in-ftitutionis eiufdem cum alijs facius particeps, Vitætuæinfidiatus fit. H«c igitur cum Senatoribus amp;nbsp;equitibuserunt agenda. Præfidia prx-tcrea in fingulis nationibus habenda erunt majora minorauc pro ncccf$itatc:quç prçfidiatum

Dd 4

^?4 MEÇOENAT. ORATIO

çX çiuil?us turn ex veftigalibus populi$,tum ex focys cligantijr. Iios Temper in armisefle opor-tçt;fcmpcrq; in mjlitaribus rebus exerccri. Domicilia in locis opportunis habeanr,atq; adeer, turn acdefinitum tempus ftipcndia faciant: ita vtaliquapars æçatis ant? iene^lutem vacation! relinquatur.quæpraEfîdianifihabuerimus.cum tarn longé à noftri imperij terminis fomoti fi-inus,cumq; in omni parte holles hnitiipos ha* beamu$,cis vtiopportunè nópotcrimus.Quod fi eis omnibus qui in perfecta ætate funt, exerce rearma permifenmus.femper propter hos dif-fenfioncs bcllaq; ciuiliaconfequêtur.Sin ctiain omninorem militateinterdixerimus,cum exilt; lium ab eis petemus,noftro cum pcriculo milite tyronc amp;nbsp;inexercitato vtemur. Hanc ob cau-famalios inermes amp;nbsp;fine munitionibus viuere volumus.robuftifsimos autem digi amp;nbsp;exerccri. hi enim melius pugnabunr,G inea tantum me-ditatione amp;nbsp;ftudio erunt occupati,alij verd melius agros co!cnt,nauigabunt,aliaq,- pacis mune ratradabunncumauxilia dare non cogantur, aliosq; fuarum fortunarum euftodes ac defen-forcs habeant. Qui verd in ætate firmiore vin* dioreq; ffir.quoslatrocinijs viuere necefle alio-qui elTet.ij hoe pado fine molcftia fuftentabun tur:rcliquunque vitæ tempus expertes pcriculi ducent.Hïc mihi dicetaliquis, Vndc pecunia, qux in hofce Scalios crit infumenda, capictur^ Docebo,

PRO MONARC, 425

Dpeebo.fi prius vnum illud tç monucro: nos c-liamfiin populari Republica agercmus, pecunia tame opus habituros. Neqs pnim fieri poteft, vt fine armatis nos tucamur: hi autem fine pecu • nia teneri non poflTunt.Ne igitur vniu# principa tu nos grauari dicainus,quafi in co tantum pecu niaruaceruis opus habeamus: necob cam rem, ipfam fugiamus;fcd tanquam necefTaria fit, qua cunqs reipublicx forma vtamur, pccuniaruin coaceruatio,ita confilium capcre debcinus.Cen feo igitur,omnia bona publica vendas ( hæc au-tem video inulta bcllorum caufaefle: cxceptis quibufdam,qux multum vtilia tibi amp;nbsp;necefTaria funt)omnemq; pccuniain quæcxcis redigetur fee nori moderato tradas. Hocenimpado agri, ytpote à proprijs dominis bene colctur: ex quo etiam occafionem rei amplificandæ inuencrint» Rciquepublicævcdigalidoncum ac perpetuû conrtabit. Deindcqua:cxco,atq;cx fodinis amp;nbsp;metallis,amp;quacunq; alia certa rationc fumma fit,vidcndumerit. Ratio prseterca nonfolùm impenfarum qua: in milites fiuBt.veruinetiam in alias res omnes.quibus ciuitas bene habita-tur,itein quæ in tumultuarios exercitus atq; a-lia quæ ad tempus foientaccidcre, putandaerit: amp;nbsp;ad horuin rationem fi quid décrit, vedigal 0-mnib;bonis,quæaliquam pofTefTori vtilitatein afferunt.imponendum. Tributa quoq; ab omnibus, quibusitnperaraus.nationibus exigenda

Dd 5

4»« MEC OEN AT. OR AT.

Asquum enim amp;nbsp;conueniens eft,vt nulla earuHi immunis à tribute* fifnon priuatus, non popur I)is,vt qui ex cis vtilitatcm pariter cum alijs car piunt.Publicanijn omnibus loeis erunt collo-candi.qui tempeftiué omnia veftigalia, qus ad illoruin munus periincbunt.cxigant. Eo cnim fiet.vt k ipfi faeijius çxigant;amp; qui pendent,mi nus grauentunquiapaulatim quod debebunt, ord ine exponentmee poftca,fi qua intermifio fa âa fucrit,totam fummam (imul pendere cogen tur.Neqi tarnen me later,hxc vcftigalia amp;nbsp;tribu ta,vbi primum imponétur, grauia fore. Scd nee iljud ignoro, fi non fraudabuntur, crçdcntqult; quod reuera eft,fr hçcomnia pro falute propria collaturos.fuisq; bonis fine periculo vfurot: ni, hiJ à præfeefis amp;nbsp;gubernatoribuc, Sc militibus, plufquam quod eóftitutum cft.exaduin iri me, tuentçs;clbi magnain habebunt gratiain, pauca pro muftis pendîtes, ex quibus fruftum â te fine vlla iniuria percipianttprsecipué verd yiden-teste moderate yiucre.nuHumq; fumptum fu-peruacancum f^cere.

Ecquis nam eft qui animaduertens te in pro, pria domo parcifsimum efie, in rebus aut com-muqibus liberalifsiinuin.non libentcr fit coHa-turus, cum tuas opes cogitabit fecuritatem amp;nbsp;abundantiam efie propriamaefuam^ Hoe igi-tur pa ft o magnam pecunis vim coaceruarepof fis. Reliqua veró fuadcü in hue conftituas mo-dum

PRO MONARC. 427 dum.Hanc vrbem omni fumptu cxornabis, om nique genere iucundifsimprum coHegiorum ik luliremfacics.Nam pareH.vtqui multis impc-ramus.reliquis in omni genere præftemus. Hçç enim in foeijs noftris reuerétiam aduerfum nos inducunt, hoilibys verd terrorem incutiunt, estera veró fic conftitues.Primùm, populi nul lam poteftatem babçnto ; neque incpnfilium vllo modo venjuto. nam prætprquam quód nihil boni fentirent, fiepe omnia perturbarent, Quapropter cenfeo, ne populum quidem po-ftrum aut in indicia, aut ad creandos magiftra-tus, aut vil urn in alium cœtum, vbi aliquid tra-^andum fit,adhibédum cflejPrætçrpanecmul-titudine ædifiçiprum, nçc magpitudine, praeter necefsitatem vti pofte : necimpenfas jn ludos multos amp;nbsp;varies facerc,ne ftudijs inanibus con-fumâtur: nee inimici fiât ftulta ambitiopc. Volo enim cos certas fodalitates, amp;nbsp;ludos, prêter equorum curfum,qui apud nos vfurpatur,habe re: (pon tamep tot, vt publica rcs,aut priuatæ il-lorum domus detrimentum capiant) vtque pe» regrinus aliquis apud eos aliquid impédcrcco-gatur,cibumq; perpçtuû viftori quibufdam in Judis prasbere. Aequücnipieft.vtdipites extra patriam aliquem fumptu faccre cogantur. Gla-diatores auté præmijs quç fipgulis in locis çop. ftituta funt,content! efte debét ; nifi quis eorum Olympia, aut Pythia,aut quemuis aliorum lu-

418 MECOENAT. ORAT.

dorum,quibus vtantur ipfi, viccrit. hicniin folï hutriri debent, neciuitates fruftra atterantur; nee quifquam, prater dignos victoria, excreca-tur, cum aJiud trailare fibi amp;nbsp;reip.vtilius pofsit, Haccigitur mea efthifee de rebus fententia. E-queftres veró Judos,qui prêter gy tonicos fiunt, nulliatij duicati pennittendos cenfeo, nefru-ftramagna pecunia infomatur, virique mifcrè infaniant: atquein primis, vt équités noftribo nisequisabundcc, Hac ipfa de cauda baud prof fus diduadeo, quo minus alibi quoq; celebren* tur: alijsverd moderationem adhibendam cen-fui,vthomines fpedaculis, amp;nbsp;mudcis cantibus moderaté vtcntes,maiore cum tranquilli£atc,ac fine difcordijs viuant.

Nemo eorum monctas amp;nbsp;menfuras proprias Eabeat, fed noftris omnes vtantur. Nemo ad te legationcm mittat,nid negotium quodpiam fit, quoddecifionem tuam pollulct/êd omnes Prç-fefto fuo,quidvclint,déclarent, ac per cum tibi petitiones fuas.quas iUe approbauerit, offerant, Hocenim pa^to nulla ipfi imp éfam facient,nec malè resfuasgerent : fed refponfa intégra fine vllofumptuamp;laborehabebunt.

Alia quoqucoptimèinhunctnodum geres, filegktioncs hollium.fœdcratorum, Regum, amp;nbsp;populorum, in Senatum introduxeris. nâpræ-terquimquod honeftumSe æquumeft, fena-tumvideri omniumrcrum moderatoren atque etiam

PRO MON ARC. ^ 419 efum vt fioftes noftri fe multos aduerParios habere cognofeänt. Leges quoque om nes amp;nbsp;décréta velim te, autore fanatu, fancire : hacenira friai mperij maleftas magis ftabilictur, Icgumq; #utoritasapudomncscertior erit amp;clarior.

Sifenatorum quifpiam,filijûe,fœmineûegra ueäliquod dclidû commiferint, própterquod iUtignominia, aut exilio, aut mortemuläandi fint.Senatus iudicio,fine vlla tuafenientia,pcr-tnittes,ciquciudicium integrum amp;nbsp;liberum tra des'.yt qui deliquerint.ab æqualibus fuis puniâ-tur.qüo fict,vt amp;nbsp;tu extra odium fis, amp;nbsp;illi igno-miniampublicammetuétes mcliorcs cuadant. Ea aut nuncmalcficia intclligo,proptcr quæ leges funt lat». Nam fi quis in te conuicium iccif-fet.autdcte ineptius Ïocutuseiret.accufationê neaudito,nèuceiufmodircs inquirito. Turpc enim dl, eredere quenquam in te contumclio-filnifuiffiï,Cüm tu nemini iniuriam feceris,fed potiusbeneficijsomnesaffeceris. Soli namquc improbi principes hæc crcdunt,cx fua confeien tia,talia,quod vera fint, de fe diCta effe exiftiman teS. Deinde dura res eft,de cis rebus,fi vera funt, moteftiam fufeipere : præftat enim ab eis abfti-nefe. Sirt falfa funt,ftultum eft maiorem anfam pr^bere huiufmodi fermonibus:vtplcriquchoc modo feccrunt, dequibus multoturpiorapoll didafunt. Dcijs igirur quim tecontumcliofi fuifie, infimuiati fuchnt, hæc mea fententiaed.

4^« ME COEN A T. OR At.

Tlt;lt;n!nn omniiniuria fuperiorem atquc altid-ferti cHe oportet j nec Vnquam in opinio* nem venire, autexiftimare , quenquam tur* pe aliquid poffe faccre: vt de tc ca opinio fit* quaededijsipfis immonalibus habetur: ni mi-rum te facrafanftum, atqucnon violabilem ef* fe. Quodfiquis quempiamadtedctulerit,qui tibi infidias facerevolucrit (quod quidein inter dum accidcre poterit) tu de huiufmodi re nc itt dicato, nêue fententiam fcrto.Iniquum cnim fo rct,eundem amp;accufatortm amp;iudiccm cfTc: fed tunc in Senatum ducito, ibique eauflam dicere iubcto:qui fi couiftus fucrit,pœnas ab eo quàm moderatifsimas, vtca iniuria fidem inueniat, fuinico. nemocnim facilè Credet, inennem ar-mato infidias faccre aufum ciTe. Quod quideirt Vt credatur, hac vna rationc obtinere poteris, fi in puniendo abfit iracundia, amp;nbsp;crudcJitas.Hæc dico.nonde eo,qui exercitum habeat:huiufmd di cniin non difceptatione, fed armis,quafi ho-ftis,illico vlcifccndus crit. Hæc igitur,atq.ue hiP iufmodi muitagrauifsima, quæ ad publica rem fpeftit.fenatuipermittito. Publica enim per pu blicas perfonas gcrenda funt. Eftcniin hoc o* jnnibus ferè hominibus â natura datum,vt tan-quam pares eius,qui dominus eoruin eft, fe tra-ftarigaudeant: laudentque quicquid aliquis v-ni cum ipfis dccreuerit, amp;: quad fuum ipforum decretum ac voluntarism ampleclantur.ltaque vt

PRO Mo NAC 4}f

Vt ea ad Senatum rcfcrantur,æquum eße aio; vt omncsrcliqui przfcntes,dicerefuam fcntêtiain pofsint. Cuin auté ex ipforumordine quifpiain defcretur, tune non omnes, nifi qui antè Sena-tores futrint, aut Quxftores, fentétiam dieant. Etenimabfurdum fuerit.vt qui ante aut Tribu-nus, aut Aedilis non fuerit, fententiamin eiuf-modi hominem, authorum aliquïs contra eos qui Prat tores fuerint,ferat ,aut horum etia quif-piam contra virum Confularein : fed hos volo potedatem in pares,ac etia in inferiores tantum habere. Tu veró cas caufas cognofcito, quae à maioribus magiftratibus, à Procuratoribus, ab Vrbis Præfedo, à Subcenfore, ab Hipparchis, ab annonc, iremque vigilum præfedoadtere-ieftæ fuerint: quia nemo tam integram potefta-tein in iudicijs habefe debet, quinabeo prouo-careliceat. EadédeEquitibus amp;nbsp;Centurionib. adfcriptis,dequepriuatishominibusprimarijs, cum deinfamia aut necc illorum agitur, intclli. géda funt.Etenim ciufmodi res à te pédere omnes dcbcnt,nec à quoquam per fe,ob iam diftas caufas, iudicari. Eacnimiudicia ab honeftifsi-mis fcnatorib.amp; equitibus, atq; etiam aconfd-larib.amp;: prætorijs viris ferri tecum debent, vt tu in co ipforum rationibus cognitis, cis póft tu-tius vti pofsis : vicifsimque illi moribus amp;nbsp;con-fihjstuisaiïuefadi, tales in prouinciasproficift cantur. Horum autem fententias quK diligen-

4)2 ME COE NAT. OR At.

tioré deliberatione pofcunt, nepalim rogâtdgt; ncfortèvteos dccetjiberè loqui non aufîntrfed fenrentiam fuam ad te fchcdulis inferiptim mit tant,facito,quæin tuas tantum pcruchiafttmä-nus,nc quis praeter te cas videre pofsitjnoxeaä ftatim abolcto. hocenim pädocuiufque fenten tiammaxinlè perfpicics, fi earn alijs rionpatc-faélum iri exifiimabünt. præterea in cubiculis, turn m iitcris, turn dccretis ciuitatis, pctitioni-busquepriuatörum hominunl.-itemquein alijs rebus omnibus, quæ ad imperij adminiftratiO' nempcftinebunt,adiutores amp;miniftro9 exè-queftri ordinc habeto. häc énim ratiöne facilius amp;nbsp;fingüla procedét,amp; tüneque iniquè aliquid conimittcs.nec offendes : nee laborem ^ vt fi fo-lusadininiftraréS.vnquam fentics. FacuitateW te ädeundi cuicunque tibi confiliuln aliqUain re date volenti,præbeto. Si ènlm cius verba tibi fatisfecerint, non exiguam vtilitatern càpiés:fin tpüdtepondus non habebunt, nullam iadü' ramfeceris. Quorumaütconfilia bonum exu turn habcnt,eos laude honoreque afficito:quö-rum veró minus procedunt, eos ne vituperafd, neue ineufato.Mens enim cuiufque eXperiden-da eft, non euentus rerum reprehédendus. Möc ipfumetiam in rebus bellicis obferuató. rieqae enim grauior cuiquam propter infelicitatemef fedebes, nee inuidere propter eius fes fecun-dass vtomnesalacriteramp;libcnter peficük pfo te

PRO MONARC. 4;) te adiré non dubitent,cogitantes,etiamfi minu« fucceHerit/c tibi panas tarnen non daturas: ft fucceflèritjnuidiamnó fubituros.Pleriq; enim inuidiâapud eos qui eu imperio funt, metuétes errarc.quiin res adfeliccmexitûadduccre ma-Iucrunt:quamobrcmilli quidem tuti fuerunt: fed in principes damnum redundauit.Itaq; ipf« maiorem ab vtrifq; amp;nbsp;detcrioribus amp;nbsp;præftan-tioribus frudum percepturus, nunquam vel is Verbo quidemalijs,reautemtibi ipO inuidere. Dicito,facitoq; omnia.quæcunq: alios facere amp;nbsp;fentirevolueris. Huenamquepadoeos melius inftitueris,quim fi legum feueritatc eos retine-re coneris:quoniam altcro cos æmulatione pro-Uocaueris.altero metum cis ineufleris. nemoe-nim cft,quin magis reélè faétorum exemplo in admirationem traducatur,quèm vt quç legibus Vetita funr.vitet. Omnia autem diligenter faci-to,nec tibi vlla in re indulgcto: vt qui certo no-0eris,quicquid dixeris feccrisüc,illico cunftis tnortalibus notum forc:ita vt nc minimum quidem dcliftumoccultare queas.Nihil enimfolus Vnquam facere poteris,quód nunquam fis futu rus folus,omnesq; rcliqui mortales libêterPrin cipó faiStainquirunt.Que fi femel animaduerte-rint, tealia eis prxcipcre, alia veró agere, nihili tuasdeinceps minas fecerint: fed fada potius i-mitabuntur. Aliorum vitam ipfe infpicito,haud tarnen in tam diligentius inquirito : fed catao.

£•

4H MECOBNAT. ORAT.

piwiodicato,qaaEabaIijs dektterunt. Nec^ tu,qu« nemo »ccufauit,refcire cura-.prêter deli' Äa, quæ in RempuElieam committantur. «ini' modi enim vel fine aceufatore inquirendafant-Afia vefóadrempriuaum pertinentia, idcirco fcire Voies,ne vnquam erres in miniltro inepto ad aliquodmunas vocido.tamen eos redargue* re non curabis.nam fæpenumeronatura homi' nes adpeccandum contra leges inducit: quos H quis in iudicium vocare voluent, aliquem aut nullum impunè abire necefle eft. Quód fi quis cquitate leges temperabit, hac forte via eos alt;l meliores frugemreuocabit.Legesenim amp;nbsp;fife* üeré exigantpCenaSjtamen vinecrefempernats famnonpolTunt. Quidam enim quód felatere pofie putant,alij leniter admoniti fiunt melio* fes.'illi conuinci verentes.hi iterura peccare ve* fecundantes. At fi in lueem pertrabâtur, amp;nbsp;igno-niiniaafficiantur,autvlrra modum puniantuf tumconfundunt amp;nbsp;proeukanromnes leges,n» turaeqî tantum fuse libidinem fequuntur. Qua* obrem baud facile eft, omnes caftigare : nee tarnen æquum cftpermittere, vtaliqui palamfint vitiofi.Hocigiturmeü dedeliélis amp;nbsp;poenis confilium eft;cis exceptis,quas ferri nullo modo pof funt.Benefaflaveró maioribusetiam,quàmr9$ poftulat.præmijs afficito:quód hac rationebo» mines liberabtatc à vitijs rcuocabuniur, amp;nbsp;ma-gnanimitate tui ad virtutem expetendam insi-tabuntur.

t’RÓ MONARC. 4// hbuntur.Pecunii autcm,atqi alia quibus bene fafta hominum remunerefis, vt tibi defint, ne tnetuasmam multópaucifsiinos fore piito cos, qui tuis beneficijsdighifint.eüruram ampfum terra mariq; iinperium habeas. Nee etiam fne-tuas,ne quidam ére benefifijs affeébi, in te in-grati fiant.nihil enim tam vel fubigit.vel conciliât aliqucm.etiamfialienus fit^vthoftis;quain non affici iniuria,amp; infuperetiam beneficijs af-fici.Erga alios igiturte vt iri hUne modum géras fuadeo.Quje tibi dantur, qüæ quidem aliquain præftantiam autclatioriem contineant,omnia togita,fiue à fenatu,fiuc ab alijs deferantur, fiuc fadö,fiuevcrbo:quöd honos abs te alijs habitus, ipfis ornamento ftt:tibi veró nihil maiüs re-pédipofsir,quàm quod intceft Oinnino enim nemovideturvolens,huiufmcdires decreto,po tentioritribucre.quód fi quisinö iure fibi omnia vehdicet,i4 non módó nó laudator,fed con-tràpotius irridetur, Itaq; tu aliagloriam.aliüq; fplendorcm ex benefaftis tibi comparabis.Vt ti bi imagines aureæ aut argentes fiant,nc permit tito:proptcrea quod hxcnon modo fumptu 0-fierant.vcrumetiam fragilia amp;nbsp;caduca funt : fed in hominum animis benefieijs alias imsgines fi bricari ftudeto.qu« sterns Cnt amp;nbsp;immortales. Templum nullum tibi fieri finitoanagna cnim i jsecunia in huiufmodi res inanitcr impenditur,' qusvtilius in res neceflarias infumcretur.Ms^

Ee *

4J« MEC OEN AT. ORA T.

gnat ntmq; opes no tam multacapiendo, quirt paucainfumendo comparantur. Exhisautert delubrisexigua gloriaeóparatur. quoniam vif' tus eft,quæ mort aies Dÿs ßmillimos efficit: ho-minum autem decrctis nemo vnquam Deus ft' Óus eft. Igiturft bonus fueris.æquitateq; imp* raucris.terra vniuerfa tibi loco facrarij erit : ort-nes vrbes vice tcmplorum, omnes Homines rt' ftarftatuarum.quódtuineorum méribus cun' vera gloria perpetuó fixus Hærebis.Qui veróft' cus impcrant,tantum abeft vt ex his rebus glO' riofifint,quanquam in omnibus vrbibus inal' turn tollantur, vt potius vituperentur : quodt^ vitiorum amp;iniuftiti« quidam tropHaeaamp; mO' numéta funt:quæ quo crunt diuturniora,co di» tius illorumcxtabitinfamia.Itaq5 fi verè imuiof talis efrecupis,hæc quæà medida funt, facitO' Prætcrca deos patrio ritu ipfe venerator ; alio* vt idem faciant,cogito. Qui peregrinos eolendi ritus inucxcrunt, eos deteftator, punitoq; non modó deorum caufafquos qui parui facit,is ntc alium quempiam Dcum coleret: ) verumetia®' quod, qui nouos ittosdeos introducunt, indi-cioplerunquefunt,feperegrinis legibus viue-re,atq; ex co coniurationcs amp;nbsp;feditiones exiftât qua abvniusdcininatualienæfunt. Ne igituf quart quam aut f ncDco,aut veneficum ciTepä-tiete. Dtuinatilt; tarnen nccclfaria omninoeft. Afvfpices,augai ssq; certos conftituito tquoJ»

PRO MONAR. 457

^uiopos habebunt,cófulant. Magi nalli funto: quôdciufinadihotnines vcra interduin diccn-tcs.fepcnutnero aatem menti êtes, inartalcs ad res nouas agitandas incitant. Hoc ipfum quidi *tiainfaciuat,quif«fingant philofophari. Hos igitur etiam vitato. Et quanquam Arium, Athe-nodorumq;,bonos atqs honedosefTe,homines compcrcris,non tamé oinncs alij, quifedicunt philofophari.conimfiiniics funt: quidam enim nomine amp;nbsp;prétexta philofophiæ, infinitorum malorum caufas populis priuatisq; hominibus »itulcrunt.Te igituranimo tranquillo cHc opor tet,nec quiequam prêter id quod babes,optarc. Q^od ad apparatus attinet, te bellicofifsimum efle volo.nc quis velit,audeatüctibi iniuriam fa cere: fi quis deprehenfus fit, facilè 3c fubito det pœnas.Etquoniam turn propter hsc,tuin propter alia, quofdam intentos eße fpcculandis Sc fubaufcultandis omnibus ad imperium tuum fpeélantibus,neccfle cft,nc quid te latcat, quod autcuftodiam,autcorreftionem defiderct: mc-tnmeris omnibus eorumfermonibus fidem ha-bendamnoneflc.fedoinnia diligenter expcn-denda.Pleriq; enim fiuc quorundam odio. fiue quad corumfortunasappetut, fiue quibufdam gratificandi gratia,fiuc quód quas petunt pecu-’ nias obtinerc ncqueüt,bifcc de caufis homines quafinouarum rerum Audiofos, aut quafi fen-i liant dicantue turpe quidpiam contra impcra-

4î8 MECOENAT. ORATIO torem,defcrunt.Dccetigiturtecis haud ita fa-icilèaiïcntiri,fcdoninia diligenter expendere.at queinueftigare.nam fi aflpnfionemfuftinueriSi nullum infigne detrimentum ceperis, fed fi ci-tó credidcris,forcé errofem commifcris, quel« póft emendanc non pofsis Itaq; bonos libertof-que,Sc alios qui circa tcfunt,honoreafficito;eX qua re te magnum ornamentum.magnaqi fecu ritas confequetur.Nullam tarnen eisintolerabi-lem^jefuperbam poteftatem indulg«to,fcd mO' derart fegerantfacito,ne illorumcaufa malé a-pud alios audias quiequid enim boni mainte f« cerint,tibiafcribctur:ipfcqi talis abomnib. ha-bcbcre.qualcs ipfos cire patieris. Vt igiturpoté-tiorquifpiam cuiquam iniuriam faciat, cumüc calumnictur iniuria, nepermittito : ne quifqua illorum nimiæpotentiæaeeufari pofsit, ctiainfi nullum cóceperitfeelus. Qui iniuriam funtpaf fi,eosfummo iure tuetor ; ne tarnen aurcs delà' toribus facileprxbcto,fedres per fe diligcntifsi mè expendito.Potétiqres ne omnino fufpedos habctoinccetiamtenuioribus penitus credito. Quiquippiam faciuntjnucniuntüc quodvtil« fit,cis honorem habeto, inertes autem, turn qui rem quampiain noxiam cóHarint,odito,vt refté fada propter vtilitatem expetentes, inalè veró fafta fuppliciorum metu fugientes.in rebus pri' patis mcliorcs,in publicisvtiliores cuadantPri patorum hominum controuerfias ad quampaa tifsuna»

PRO MONARC. 4J^ cifsimas fieri potent,contrahito:easlt;^’ quim 0-tyfshnè diflbluito ,'populorû motu« cohibetö. qui fi quod votum pro tuafalute.proq; imptrio amp;nbsp;fortuna tua nuncuptrevoluerint,amp; quépitin adfumptumfuprafeculrate* faciendum adegc-tint,ne annuito:omnes semulationes qux inter eos funt,cxtirparc ftudeto. Nomina eos vfurpt-rc,exquibus lacilèindiflcnfiones incideret, ne finito-Omnes enim tibi in his atqi alijs rebus tu publiais turn priuati$,fi hæc non penniferiSjOb-tempcrabunt. Pixtereaquoniam inæqualitas ctiam xdificiaalioqui beneconiunftadifibluir, idcirco quod concelTurus non fis,ab initio peter teprohibetorac ftatim,ne quis qux vetita font, petat,adigito.Dc his igiturita fentio. Omnino autem ac generatim tibi conlalo. ne tua vnqua abutare potétiameue fi minus fim ul omnia qux potes,effcceri$, de tua potentia aliquid decedere exiftimes : fed quanto maior libertas erit faciendi qux voles,tanto magis qux honefta funt Veile ftudcas.Semper quod ages, xquumne fit an contra,amp; quibusrebusfaciendisiquibus a-racris,qui bulbe non amcris, tecum expendito: vt quxdam facias,quxdam veto omittas. Ne te tunc iufté agere putato,cuin à nemine te redar-guiaudiucns: neevnquam aliqué tarn ftultum forc,qui te vd it pal âm reprehendcrc. Hoc enim nemo facerct,etiam inagnaitcaffcftus iniuria: quin podus contrà fieri folet,vt videlicet multi,

Be 4

440 ME COEN AT. OR AT. dumfominimé iratosefle conantur oftendere. cos laudent,à quitus iniuriam acceperunt. A principe enim,cuiufq; animus no ex verbis, fed ex rebus,quibus verifiinile ell, aliquem ita fend re,confiderandus eft. Hæc amp;nbsp;fimilia tnulta, qu« praetereo,te vt facias honor : neq; enim omni* fimulcomprehendi diciqj poflunt. Repctami' gitur fuinmatitn,qus âme dida funt: amp;nbsp;que re ftantcoinpledar. Hæcautem ilia funt,fî quæ v hum principein ergate velles facerc.ea tu fponte feccris,nunquam errabis:omniaq; ad felicemr xitumperduces,magnaq;cum fuauitate amp;eX' tra periculum vitam deges. Omnes enim te tan quamparcntein amp;nbsp;conlcruatorem fuum intue-butur:temoderatum,vitainculpata,(lrenuuni( amp;nbsp;paciheum amabunt,cum nemini iniuriam (• ceris, cum fion rapies aliéna, cum te zqualitef cum ill is geres;cùm is non eris, qui diues flat,*' licnainq,- exigat pecuniam:ciim is non eris, qui in delicijs vitam agens,alios ad labores compel lat:cum non tu libidinofè viuens, alios caftiga-bis:fcd in omnibus cum illis aequo iure vines.

Quamobrem cùm tu magna feptus euftodis fis,quód neminemvnquamlxfcris, nemini in* iuriam feceris,confide,3c mihi qui hoc tibi con-firmo,crcde,te nunqnam odia hominum, infi-diafüefcnfuruin. Quæ cum itafint, neceffeerit teinmagnis voluptatibus vitam agerc. Qu# oaq; maior voluptas ac félicitas, quim aliquem omnium

PRO MON^ARCHIA. 44t omnium humanorum bonorum fru0um cum virtuiepercipcrc.amp;cumalijs comunicare pof. fc:'Hxc igitur atqs alia quae tibi expofui,tecum rcputans,mihicrcdito:fortunam quate elegit, caterisqs omnibusprincipem impofuit, nedU mittito. Quod fi omnino principatum eligere dccreuifti, regni tarnen nomen tanquam dete. ' ftandum metuis.id ne accipito : fed Cafaris ap-pellatione contentus, regiam poteftatem apud te retineto. qudd Galijs titulis opuserit.tibiRo mani nomen Imperatoris dabunt, vtetiam patri tuo dederunt: alijsq; te nominibus ornabunt* adeovt omnia regni inftruincnta fine vllo odiofo,aut inuidiofo ticu«

to, reipfa pofsidcaSi .,

FINIS.

Ee ,

4^2

CAELII SECVNDI C V-rionis,dc Ingcnuis artibus oratio, Laufanna: habita.

Ercor, Auditores ingcnui, vt qui fæpenumcro artium laudes pulcherrimarum ab eiudifsimis,fuinmisqi vins aufeukaftis, mo deeifdem verba facercaudentem, fc-guinis nunc audiatis: idem-que vobis cueniat, quod faftidienti ftomacho foletcuenire:cuinihil tam lautum,tamquede

ficatum elfcpoteft, quod non aliquandofatie-tatempariat. Verùmmehoemetu in primis libérant , cùm optimarmn ingenuarumque artium fplcndof maximus,vtilitas amplifsima,im mortalequeornamcntum: turn veftraitia in eaf dem artes propenfio atque alacritas. Et infuper pobis fpein veftr»attentionis facit nonvulga-rcm,quód non idem fit literarum atque edulio-rum guftus. namhxc corporicorruptibili, amp;nbsp;yarié affcdo.illç fempiternse mcnti.fiinpliciquc offeruntur. quó fit, vtquæ bona, przclaraquc fint,ca quanto magis exuberant, tato dclcdent «nagis;ac fatpius iterata,noua tarnen efie videan tur.Quo in numero, fi quiequam efi.artes funt bæ atque doârine, que ad humanitatem fpc-Aant, quas liberales appellamus : de quitus vt ad

C Æ L 11 s. C. o R A T. 4)| ^d cas percipiendat paratiores fitis, aliquid brer uiterattingemus. Nemo veftrum ( ficuticonij» cioJ ncfcic, hominem,vt corpore nudum, ita amp;; animo nafci: nihilq; prorfus fine doétrina amp;nbsp;in-genij cultu fcire,non ingredi, nö fari, non vefci; breuiternon aliud naturæ fponte, quàm fiere, Jabi,errare,decipi,amp; faücre.quam rem ob graue illudvulnus, quod culpa primorum parentum humano eftillatum generi, accidilTe, cùmfacra Ebræorum hiltoria.tum Pauli Tarfenfis diuina monumenta teftantur. Nam etfi omnium parés Deus, initió homini fuæ fapientia;, amp;nbsp;vertatis, omniumque virtutum radium communicant: quam Dei imaginem amp;nbsp;diuinitatis portiopem, fanéli dorique homines appcllarunt: tarnen eó ett ignorantiæ feritatisque pro!apfus,vt nifi bó-narum cultu literarum denuó fingatur, diuini-tusque illuftretur, fola oris amp;nbsp;corporis figura à mutis amp;nbsp;nulla mente præditis animantibusdi-ftare videatur. Atque vtager, quamuisfertilis, finecultura fruéluofusefl'enonpoteft: fie fine dodrina animus. Cultura autem animi,crudi-tio cft, quæ præparat animos ad fatus accipien-dos:caquc mandat ijî,amp; (vt itadicam)fcrit,quç adulta frudus vberrimos ferant. Contempla-minijObfecro, à capite ad pedeshominem ine-ruditum, mirum nitotum monfiruminuene-ritis: oculos, vocem, fermonem, mores, geftu^ que corporis totius : nihil inuenictis, quod ho»

444 D Ï^ INGEN. ART! B.

minein innuat,quod hominem fonct,quod hominem præfcfcrai. At vnde tanta in homine fe-ritasC' Vndequæfo, nifîabharumnegleduar-tiùm, qux hominis perpoliendi gratia inuents funtc’Hæ namque à Deo, omnium perenni fon te bonorum, ideo datæ homini funt, quod fine harumadminiculo fuam nequeatferuare natu-ram,dignitatem tueri, vitam^i traducerc. Quod fi talcs nos natura gcnuiiïct, vt qux prxclara k amp;nbsp;honcfta funt,intucri amp;nbsp;perfpiccrc,cadcmquc optima duceturfum vitæ conficcre poüemus: haud crat fané quod quifquam rationcm ac do-étrinam rcqairerct,cum natura fufficerct. Nunc autem fi mulatque editi in luccm, amp;nbsp;fufcepti fu-fumus, in omni continuo prauitate, amp;nbsp;in fum-ma opinionû pcrucrfitatevcrfamur, vtvitiofo feminefati ,ac cum laftc nutricis errorem fuxif-fcvideamur.ErgocitracuItum eruditionis non potefthomo reueracfic, quod audit. Nam ab homine humanitatem,quemadmodum amp;nbsp;vir-tutemex viroappallatam, dodifsimorum feri-pris accepimus. Vnde amp;nbsp;Terentianus ille Chre mrs.humani nihil à fc alienum putat, quod homo fiuEft enim humanitas hxc, non iïla quant Gi xci fi^^^nTn^ vocant, fed quam ijdem ■nu-J^m nuncuparunt, à qua tarnen illa prior ma-narc vi ietur: quód qui in harum artium ftudijs libcra'ilsiiTiig.quafi in Helicone aut Parnaito funt,dü?.iiüsq'ic vcifaci, ad omnem humanitärem.

CÆLII S. C. ORAT. 445 tatem, comitatem, amp;nbsp;morura fuauitatcm cornquot; pofiti.informatiqueeflc videantur.Qnod amp;nbsp;O* uidius ad Qrçcinuin fcribens, prçclarè canit: Artibi» iiigenuiSf^uarum tibi maxima cura efi,

Peâora moUcfcunt,alpcritasq; fugit.

Nam ingenuæ feu liberales iccirco appellatae funt.quèd libero ac ingenno fint hominc dignç fine quôd liberos fuos fedatores efficiât, amp;nbsp;in fa ftigio rerum humanarum quafi reges collocent amp;reponant. Sedhumanitatemquoq; (vtdixi) ■TOiJW*/feu éruditionein veteres appellarunt:pu to quod ca in folos homines, non etiam in bd-luas cadat : vel quod eos quibus adiungitfefe, verê homines faciat, hoccllomni cultuhuma-nitatis informet. Quibus decaufis omnibus vi-derinecefTaria debet, quiliberi, nonferuiefie voluut ( omnes autem veile dcbent)quiqucc«-teris hominibus tanto pratftarc ftudenr, quanto homines mutisanimantibus antcccllunt. Hæc cftfclixilla Moly, cuiusbeneficio Vlyfles illc, ne fociorum more fuorum in bclluam vcrtcrc-tur,fcruatus cft.Hsec omnium mater eft artium, quafi dicas Mnemofyne Mufarum.Hæc donum atque inuentum Dcorum. Hæc nos primùm ad Deicultum, deinde ad ius hominum, quodfi-tum eft in generis humani focietate, turn ad mo deftiam.magnitudinem^ueanimierudiuit: ca. demque ab animo tâquam aboculis caligincm difpulit, vt omnia fupera, inféra,pnma,vltiina,

45« DM- INGEN. ARTIÉ.

taenia vidcremus. His rationibus cóllare putó/ citrah»mariitatis artes, homines nihil minus quàm homines efic:ac proinde non tamaquam Eignem homini ncceflariavidcri, quàm cru-ditionein. Quare iampropius aliquante ad ip-fas artes tanquam ad Mufarum chorum acceda-mus.Sunt vero artes vniuerfæ, quæ adomnem philofophandi rationem fpeólit,in duo genera diftributatrin logicas,amp; mathcmaticas.Logicas appeUarût.quç in fermonis rStioneverfâturrMa thematicas,in quatitatc.Quatitatisauté duplex genus feccrut,aliud dciunélu,aliud coniumSu. Deiunéla ad numéros pertinent, exquibusea difciplina manauit, quarn Arithmeticen dixere. Quemadmodum exconiunéhs Geomatria, in qualineamen ta, format, intcrualla, magnitudi-nes verfantur.Porto numeri ipfi ad hsrmoniain translati, Muficem pepcrerunt, ea enim numéros, voces,amp; modos continet. Geometriæ facuf tas ad res cœleftes aceommodata, nobis dedit Aftrologiam.in qua coeli conuerfio, ortus, obi-tus,motusqs fidcrum confiderantur. Rurfum eadernipfaGcometriaadvim cernendi tradu-öa,Opticen produxit.quç caufas affert cur ocu li interdum vidcndo dccipiantur,cum aut maio tes aut minores quim fint res,clPevideatur. Ex hac veró amp;nbsp;ipfa Gcomctria,pingendi ars orta vi detur,quamveteres interliberalcs numeratant. ilafec difciplinas ccrtifsimasefle,meritó Artllo teles-

CÆL II S. C. O R AT. .43/ teks affirmauit,quod ex ipfis apodixc$,quç funt certifsima atq; aptifsimä ad detnonftrandumar guinenta,fumantur.Vndeamp;Platoneniin ïimi* he Academiæfu3e,vclutediâuin propofuifTe fe runt,quo vctaret cd ingredi quenquarn Mathe-, matices imperitmn:adcö ncccOarias illcadpW-lofophanduih eas eflc ducebat. Vcrum hifcc in aliudtcinpusfepofitis,adcas reucrtainur, quas ; adfermonemattincrcdiximus.Tres autcm ill« funt : quarum vna Grammanee dida cft, voce quidem Græca.fcd tarnen Romana olim iàm d-uitatedonata:quatn tamê puerilem dodrinam amp;Iitcrarum fcientiam Ciceroncra, literaturam Quintilianum fcquenics, poiTumus appcilare. Huic puri,dilucidiq; fermoniscura demandata eft,qucm duabusquæfequunturtanquam ma-teriam fubminiftret:quam rem vt felicius pofsit oratorum kdio, poetarum tradatio, hiftoriara cognitio,vefborum intcrprctatio,amp; pronuncia-di quidam fonus cidem concerta funt. Sequitur altera,quæ partes per omnes fap i en tie manat amp;nbsp;funditor, qua rem définit,genera difpartit,fc-qucntiaadiungit,pcrfeda concludit,vera amp;: faf-fadijudicat,Grsecèlt;AaAt»77xi :^A«j«w,Latind dif fercndi ratio amp;nbsp;fcicntia appellata:exqaa cdm fumma vtilitas exiftit adres pondcrandas, turn maximè ingenua delcdatioamp;dignafapicnt ia. Dialedicæ veró quart ex altera parte rcfpondcc Rhetorice,quae à fi» vetere Gr^cisc rerbo^quod eft

44^ Dß INGEN. ARTIB.

eâfluo.vcl dico.didaeflc vidctur, quod ferme* nis ornatum amp;copiam quandam aurei fluminil inftar polliceatur. Oratoriam artem Cicero amp;nbsp;Quincilianus,duohuiufcc artis lumina,hanc di j ci pofle dacucrunt.eandcm tarnen ferè definien tes,bene dicédi turn artein.tum facultatem, turn lt;loftrinaiTi,tuinrationeni vocitarunt. Continet au tem facultas hçc non inane urnainentum,auC quendam meretricium fucinn, ac peregrinum ’ fed vim quandam bene dicendi,quznuda qua* fi offa, carne amp;nbsp;cute contegit, viuos colores ad-dit;purpureuin iuucntc lumen, amp;oculisafflat lxtos,regios amp;nbsp;diuinos honores.

Quilt minut addunt ebori dccM,dut vhißiuo

Argentum,Pariulüe lapis eircundAtur auro: vtmaximipoctxcóparatione vtar. Nihilenim eftaliudcloqucncia.nifi copioséloquens fapié* tia. Et bene dicerc,non elf ornaté tantum, fed fcientcramp;peritê.fimul amp;ornatèdiccrc.Præcla* i rèenim,vtomnia,illud dixit Orator:Ex rcruin cagnitioneefflorefcatamp;redundet oportet ora* tio:qu7,ninfubclt res ab oratorc pcrcepta amp;nbsp;co gnita,inanein quandam habet elocutionem, U penê puerilem .Vt enim in vita 8c moribus vedi dccus,atqi honclfas cumvtilitatecóiunda funt: fic verus orationis ornatus, fimul etiam vtilita- ' tem neceOariam continet. Nam illa in ædiheij* aptapartium conucnicntia,quamGræci fym* metham , vt in numeris analogiam, in mufici»

CÆLII S. C. ÔRAT. 449 tiarmoniam vacant, non minus habet vtilitaus t^uàm decoris: ncq; enim confiltere domUS vl-la poßc^niO certamenfura.certo ordine amp;nbsp;can* fcnfione partes omnes interfe couenireht Qua re k banc artem ill umi nandæ ac cxortiahd® ora tionis non ad inanemvenuftatemifed ob Vera tn fpeciem,ccrtamq‘ vtilitatem homines pruden-tifsimi çollegerunt. Vt enim fine luminc corpo* ra cernerc non poflumus,ita fine eloquentia nc* Ino fcnfa amp;nbsp;cogitationes fuas in lueem aptê pro ferre poteft. Quod fol mundo,hoc eloquentia exteris dodrinis eft. Sine hac non artes modd aliæ.fcd res omnes,quæ quidem fint diftiona éxplicâdæ,in altifsima tencbraruincaliginc vet fatentur. Nam fmö derccOslcfti quis loquituC, fnie de terreftri.fiuc de rcligione, fiue de morik rerumqi publicarum amp;familiæ adminiftratio* ne,fiue ad iudices,fiuc in Senatu,fiuead popii* lum,fiuc vt conciliée homines,fiue vt doccat, fi* uevtdeterreatäccufando, fiue vtconcitet Ian* guentes exhortando.fiue vtrefledat elates, fiue vt inccndat indignatione,fiuev’tlcniatcolnmt* feratione,fiuc inter alienos,fiuecum fuis, fiue fe Cum,nibil certê age;,ni proprijs amp;nbsp;illuftrib.vcr* bis.apta verborum compofitione, fentetiarura* que infignibus illuftns rcddatur oratio.Hac ar* te defides animate, exultantes retrahere, fontei accufare.bonoslaudarepofiumusj Sed quid tf* go in re immenfalaborp^ plenum infoùntiæ vi 11

'40 DE INGEN. ARTIB.

deatur.fi quis eloquentiæ laudes vel eonctur atgt; tingerc,quæ immenf« funt : vel recenfere, qu* funt innumerç:vel demon ftrare,quarutn laudu Jumen amp;nbsp;fplendoromnium ocu!os mentesque perftringit.Sentit fulgorem tuuin Eloquentia, tenebrisimmerfum mortalegenus.Nemo tc,ni fi tu,cxprimere reélè valet. Tu in alto folio fe-des.ignorantiætenebrasilluftrans.Tu tuostibi fimiles,daros amp;nbsp;admirabiles facis.Tu Platonélt; tu Demoftbcnem,tu Ciceroncm,tu Homeruin atque Virgiiiumrtudeniq; Herodotum.Thucy didem,Liuium,Saluftium,aliosque innumeros ad diuinos propè honores euexiitidmmortalita teque donafti.Tc reges inuiâi,tetyranni faeuif' fimi reformidant:^ qui nullis telis vinei potuo re,tuadiuina vi vidi fobaéliq; funt. Tâtam vint habet, ô Adolefcentes, ilia 11^5«, quæ redè di- ' daeft Suada, vel flexanima, arque omnium re« ginarerum, Oratio: vtnon modo inclinantein erigere,aut (lantern incEnarc, fed etiam aduer-fantem amp;nbsp;repugnantem,vt imperator bonus ac fortis,caperepofsit.Hanc igiturtam eximiam, tarn neccnâriam,tamqj vtilcm facultatcm vtco-gnofeatis.Ciceronis de Oratore libres in manu fumpfimus. Cùm Ciccroncmdico,ipfam Ro- 1 manameloquentiaminteiligeredebetis. Cùm ' veto libres de Oratore,opus in ea facilitate pu-tatotc,quo opéré nullum nec Græcia, nec kalia meliusautperfeélius vnquam habuit.-quilibri

CÆLII S. C. ORATIO 45! Vtabhorrent qui dem à communibus, vulgaris busquéprçceptis, itaomncm anîiquhatem amp;nbsp;Ariftoteleara amp;nbsp;Ifocrateam rationem oratoriam tomplc6luntur,vt author ipfemet inepiftölaad Lentulum mgenuè teftatur. Hos libros nos, quantum ingenij nollri mediocritas,amp; hæ Hte-i'ÇjquasDei munereconfccuri fumuSjferent, vo‘ bis explicarc conabimur:amp; fpero fore.vt non fine fruélu(modô vobis ipfi non defitis) Imnc la-’ borem fufeepifle videamur. Hoc débet hæc ci -uitas,hoc omnes quicunque bonas arteS amp;nbsp;ftu-dia hæc poiitiora amant, principumBernatum-benignæpictati,quôd pro Barbans amp;nbsp;fuperfti-tiofis iam linguaruin doédöres,amp; fincerioris ger’ manæque Theologiæ interprétés audiuntur. Efficere igitur vnàomnes connitamur, nc tarrt magna Dei dona,noftra eufpa deteran tur.frullraquc videantur elfe col lata.

DIX I

Ff i

CAE LU SECVNDI C V* rionis oratio funcbris,in Nicolaiim In-uitiatum Alcxandiintim,nobi-km grammaticuœ.

Papîæ habita-

'^^ Tfinon ignore, Viri ampl fsimi» ’Z^f/i plcrofqi nônihil miraiuros.quôd egovirnouus.tenuifsimaeq; erp-’ t^ ditionis,in haevrbe eruditifsitn« ? vbi tôt Craffos , tôt Cicerones» hoc elt oratorcs clarifsimos,eße conftat, huius

inci tyrocinij fpecimenedere audeam: non coin miltamtamen.vtabhoc pictatis officio nullai me affedi orationedilcedatis.Ad quod quidein efficiendum duo me præcipuè impellunt: alteram veflxae, Ciues eminentifsimi, preces, qu« profeâô mibi inftar prçceptorum funtiaJtcrutn viri huius mérita,eximiæq; vinutes, de quibuS omnibus pro merito dicere arduum, imô pen^ infinitum : taccre omnino, turpc, indignum, «^ iropietari fimile forer. Quibusequidem angu-ftijs diftriduSjVndepotifsimum exordiar, non plané feio. Venitn eniinucrdcumaliquid om' ninomihidicendum fit,quo VeUræ ineæqjpie-tari aliquo fatis modo f*ciam, vos nequaquai® diuriusin haccxpcélationcdctinebo. QuanN dolore,Ciues, ob eruditifsimi viri magiftri Ni' colab

CÆLII S. C. OR AT. 45Î colai,pnblici huius præclaræ vrbis grammatici» obitum fitis aôcâi.cquidé ex me ipio faeilè cou ijcio,qui fané quàm proeoaedebeo, proi^ucct quaviros cùm doélos.tum bonos,picrate profe quor.grauitcrmolcftcq; fero.aded vt vixetiam lachryinascontincam.Nequeenimfecus vel de Vobis cxiftimarc, vclmefaccrc de tain eximio, tamq; devcftra cinitate benemerito hoininc,fi# cft.Nain G nemo ell quein Tua damna non maxi mo afficiantopcrc,confcntancuin quoq; fuerit, Vnumquemlibetveftrûmpræftantifsiinihuiuf-ceviri dcGderium tacitè ingcinifccrc.Quid dico tacitèC'eum vcftræ.Ciucs.lachryinæ.vulcus tri-ftes atq; dcicfti,nouum quendara communem-§ue dolorem baud obfeurè teftentur. EU cniin iïlc non vni cuipiain.aut altcri,fed vniucrGs,gc-ncratimqj fingulis creptas : quo amiiTo, nullus eftquipræcipuoaliquofe mutilatum membro diccre non pofsit. Si quidera ciuitas vnuin corpus eft: (id quod magno confenfu, cum qui de Rcpublicafcripferc,confirmant,tum res ipfado cct)Gngulos inter fcciucis.alterû alterius mein brum efl'e necefle cft. Quod cuip ita Gt, toties a-mittit quis aut pedcm,aut mxnuin,aut oculuin, quotics virum amittit: coq; grauius accipit da-mnum.quo nobiljuSjquoq; vtiliusfucrat amif-fum membrum.Proindc vos,Ciues,qui tanti ia fturam viri fcciftis,xn non cgrcgio.Gmulq; fru-gi membro orbatieftisC’Hoc nullus meliercule Ff ?

454 IN NICOL. INVITlAT.

'eft qui nefeiat.qui non rcipfa periculum fecerif-Nainficxpatriæ claritate,gcnerisqi fplendor« ornatus nonnihil ac laudis hominibus videtuf acccdereipatriäin illius Alexandriam, Infubris vrbem nobilifsiinain,quis nefeite:’ Inuitiatoruin Veto familiam(cuius illc no exiguapars fuerat) 'opibus,vetuftatc,clariç imaginibus longé latc-^uc celcbrem eße,ac nulla vnquain labe vitiatai o'mnesnorunt.Vcrùinnoscum iftaà fapienti-bus non magni filnt,vtpotecaduca,fortunæ^gt; telis nimis cxpofita,dclibata tantum relinquC' inustadqucanimibona, quæfirmafunt,totain i bandaudem deriuabimus.IIludprimüin ncini nem veftrum nefcirearbitror, quod quidem in ter mêlions notæphilofophos cóftat, quiequid vtile honeftumqs cft,ad boni fonté referri. Por-rd ex illo bonorum omnium tonte pcréni,nem-pe Deo,tres tanquam riui,vtPeripatetici quoq; | tradunt,bonorum ad nos manant: animi, qua- ! cunqs confilio Sccogitationccompledimur, vt prudentia,iuftitia,fortitudo,tempcrantia;corpo ris, quæ natura corpori attribuit, quod genus, robur,dignitas,valctudo:amp; fortunat.quæ externa dicuntur,cuiufmodi funt,genus,diiiitix,imperia.Hæ veró boni fpccics inter fefiedifferunt vt quæ fortume d icuntur,bona quidem fint.feti corporis mcliora,animi veró optima atqueprf ftantifsima : quippc quæ animi natura fequan-fur immortalis, incorruptibilis, aterni, acob

id

. CAELÏI S, C. ORAT. 4fj

*1 fola virtutis nomé retincant. Hæcigitur cum kafehabeant, confequitur, vnumqucnquc co nobiliorcinjVtilioreinquecfle, quo magisboni alicuius particeps fucrit,quoq; plures bonumil lud participaucrint.Sed cnim cum bonorum a-Iiaalijspr3cllent(ficuti diximus) fit, vc qui virtutis bonum adcptus cft,istum nobüifsimus, turn vtililsimus fit:id quod Sacyrico etiampoc-U teftante didicimus,

Tota Ucet uetercs exomentundiq-, ceræ Atrid, nobiUtM fold cil atq^ unied uirtus. Virtus ergo cft,quæ daros,vtileis,amp; verè ma gnosfacit. Atquivirtus quid aiiud efic potefi, quàm fuga vitiorum^Se quid fugavitioi ü.quàin dominæ parère rationi, prauosq; animi motus tranquillamodcrationelenire^ Athocquotus-quifque elf,qui fine difciplinis, fincq; literis af-fequatur^ cum natura quidem ad bonacapeflen da habileis, vt patulum vas.fimus, fiquidem in-fundas'fi non infundas,aut perpétué vacui, aut feré boni.Quod cum noftri Nicolai parentes a-nimaducrterent,vidercntqj in dus vulru arque oculis quandam virtutis indolcm emicare : Ra-tim pedufculum illud turn ltteri$,tumdifciplinis optimis informarc curarunt. Is porté cum primùm ex epbebis excefsifiet.duce Fortuna,co mltevirtutc,prçclaras cœpit Academias fialiæ perluftrareivbi nullis laboribus,nullisque vigi-iy« parcens, tantum effecit, vt libcraleis arteis

FF 4

4flt; IN NIC QL, INVITIAT.

baud quidcm mcdiocritcr callerct.amp;itacallcrct Vt ca? cpm laude profiteretur. Qusc rcs haud du bi^ tantum ei nominiscomparauit, vt huicPa-pienfi gymnafio ad literas humanjores iuuentu tem doccndam,a Mediolanenfi præfidc, totoq; 5cnatu,qui non nifi fpeftatos ad id muneris de-Jigerç fojct,pr^feélus fuerit;fimulque veftra ci-pes opera eidem CofmicaefchoI;, vbj continuo aliquot bons fpcipueri,hiq,'paupercsjiteris Se moribus gratis inftituuntur,de)cgata fit cura, Quæ munera quanta prpdentia.ftudio.pietate, cura,Iabürcqs geflerit,neminem fermé latêrcc-xiftimo:fiquidem nemo alius quæfitus,ncmo il li dum vixit, vnquam fuccclTor datus eft. quod abundè fidem per fc faccre potcft,quanta laudç Spartam illc fuamexornaucrit. Quod philofo-phi,quód medici,quod iurcconfulti,quód om-pilitcrarum genere plcrique excplti funt, huic yni acceptum refcrunt oinncs. Siquidcm per v-namgrammaticen, adomne difciplinarum ge-pus gradum fieri necefie cft.Nam vt in asdificijs yidemus.nifi folidafirmaq; conftitcrintfunda-menta.labcfaétari oinnia.diuulfaq; ruinam tra-herc.-fic in difciplinarum profcdu, nifi quis pu-ridüueidiqi fermonis dodrinam folidê fubltru xerit,fruftracætcrisinfudabit. Quid dicam de iuftitiaC'quam in pérore afsiduè gerens, pictato In Deum, charitate in patriam, amore in fuos, gratia in bene merentcis, crga bonos oWcruan-ti*.

ÇABLII S. C. ORATIO 457 ti«i,veritatc,beneficcntia,comitatçadcôin cnn-dos cxcçlluit.vt omnibus cHcc admirationi. An quifquamco vel fortior, vcl modeftior cxtitit^ ;in in voluptatibus contincntiorAn grauiorC'Ca tonein dixißes,tanta in viro fcucritas, tantadi-gnitas,tantagrauitascluccbat. His itaquc artib. quæycrè darum, verèdiuitem, maximeq; vtilé ac bonum virum faciût,viain fibi iHç ad iinmor-talitatcmpræmuniuit.His vobifeum vixit:his adfeniumvfqucfquodpaucis quidem contin-giQeuafit.'çum hiscomitibusvitæmunus abfol uit.O virumomni fcculorû memoria dignum, Hunevoïdues amififtis libcrorum vertrorum çuftodem,f3rmatorem,parentem:tali membro muti Uti eftis: hune eines miferê defletis ; hune gemilt;.îbus,hune plandibus proTequiminiihuic podremum/cd piuin tarnen, honorem impen-ditis.quem O prudcntcm,fi iuftum, fi tide ac pie tate pr;ditum,tideniq; virum bonum,ciuemq» optimum,ac üb id meliorem vitam adeptam di uina bonitate creditis:prçtiiterat, logé inquam pr^ttitcrat.iftum meerorem dcponeie, neq; fu-pra modum illius detiderium ingcmifccrc; id quod ab his tit, qui nullam omnino fpem reli' quam fibi ipfisrepofuere vit» futur». Namfi lefum ex mortuis refurrexitie credimus, tic amp;nbsp;Deus cos qui dormicrunt, per lefum ad vitam pariter eduect. Quibus verbis nos muted con-folari.doüor ilk notier Paulas Apoftolua pr»-

458 AD SCRIB. PAPIENS. cepit,neqi demortuis vfqucadcó clTefolJicitos, (anus clTe ratus,nos pro nortra virili interim operam dare,vtcafté,iuftè, pieq; perafta huius yitç fabula,Chriftus dignos repcriat, quos participes fuæ facial immortalitatis.

DIKE

CAELII SECVNDI CVRIO-nisin Scribarum ccllcgn Ticincn-fis laudcni Oratio.

Elebre eft cloquentiæ principis diélum.Scveteri tritumfermone prouerbium. Pares cum paribus facillimè congregari. Eiufdein quoq«e,nifallor,illudeft: Earn eftê veram ainicitiain,in qua boni fiinul coeant, «que confentiumt.Cuiusainiciticvos, viriho-

ncftir$imi,clarifsimum eftisexéplar: qui à qua-dringentis.aut eo plusannis, iftam inter vos ne ccfsitudincin fände integreq^fe ruât is : tamque facilé,tantaque Concordia, quoties opus eft,vel ccnturi^itim conuenitis, vtnonplurimi,fcdv-nus candi cflc vidcamini: vt verum quoqucap parcat in vo bis,quod Pythagoras illc Samius in amicitiaeftc voluit,vtvnusfiatcxpluribus. Ad iiaücita^uc amicitiain, hoc^ frcqucntifsimuni fcribarum

CAELII S. C. ORAT. 459 fcribarum collegium,pro vetcri more cclcbran-duin,vos mé, ytina tam idoneum, quim promT ptum.delcgiftis: qua quidem in re, totmibi vel prudentur.vel vtiliter, vel etiain piè rcligiofcqj faftaoccurrunt, quæamplifsimam, nedicam, infinite patentem orationis materiam fnppedi-tent: vt nobis duntaxat illud cogitandu fit,quo-modo noftraexitum inucniatoratio.Quareini-hi non facultas, fed terminus potius aliquiso-ptandus eft. Et vt indcducamus initium, vndc næc ipfa caufa manat : quis non eum prudentif-fimèfeciffedieet,quihanc focietaté primusin-ftituit^Vidit enim bac ipfanccçfsitudinequan-dam fcribarum conftitui politiam,inquaordi-ne omnia confiiioque ficrent.I’rimùm vos om-neisquotannis conuenire voluit, vt de ijs qua ad hunc ordiné fpeéfant, fumma concordia con fultaretis. Quod quanti fit,quantiquc ab omnibus fieri debear,binc fcire licet, quód is ordo eft penes quem tanquam Sibyllæ librorum cufto-dibus, omnium totius ciuitatis fortunarü cutn priuata, tum publica iura fcruantur : ncquc fer-uantur folùm, verùm etiam tanquam à vatibus facratifsimis ipfa prodeunt iuris oracula. Nam fiue quis emere, fiue diftraherc quiequam, üuo contrahere, aut tranfigerevclit, ex ifto ordine ftatimaccitusaliquis, contrahentium verba amp;nbsp;pafta in tabulas refert : huic vni fides, vni auto-ritas omnium attribuitur.ijs fua monumenta

400 AD SCRIBAS PAPIENSS. profcrétibus,defcrunt magiftratus, concédant kges:ijfdcloquentibus,clarifsimi legumjjdein amp;nbsp;an tillites,amp; interprétés filent.Lcgcs quidem figere.ae refigere principes polTunt ; horum pu-blicas, ritequeobOgnatas voces nulla poteft Im peratoria abrogate inaiedas, nulla potedas ad-dere, nulladetrabere horum poteft fcriptis auto ritas. Plus vni ex ifto ordine, quim vniuerfo ho minureliquogeneri,hdei habetur.imó in hunc vnumordinem ipfaimperatomm omnium con fcnfu.totreculismortalium autoritas deriuata elb vr incritifsimo publicarum priuatarumque aftionu princeps appellari pofsit. At vnde hoc, nifiexifta optimacollegiiinllitutionc, atq; inter vos de return fumma prudentifsima conful-tatione proucnit^Tunc cnim digna opcrum ve-niuntprecia, cumopcraipfa matura,prudenf-^ueantcitdclibetatio, cumpræfertim ca ad có-roune totius ciuitatis amp;nbsp;cómodum amp;dccus, amp;nbsp;ad Dei immortalis rcligioncm.acccfsioncmquc picfatishatCoeuntcniin in focictaté quimplu ritni: fed alij ,vt opes irritamenta malorum congerant : alij,vt amplifsimis ipfi fungantur hono ribus; conucaiunt etiamad «des «xpoliandas fûtes,vt compilent impij milites. Suntquoque qui ad aliquod vnum bonumconfpirent, fed v-num tant dm .Vos opibus,vos dignitatibus,vos veftris quibufeunque priuatim commoditati-bus fpretis,quo omnibus in communeprodenè veftra

CAELII S. C. ORAT. 4«|

Veftra pofsitis opera, veftracomitiacogitis. A Vobis omnia in omneis fimul commodaprofi-cifcuntunfinguli veftram cxpcriuntur operain: in quo ilium,lanquam vellri Huius munerisat-queofHcij prxclarifsimi autorcm, Cn. Flauiuin fcribam Romanum refertis:qui cum videret in-Uidia arque ainbitionc Appij Claudij omnibus ticcclTarias adiones iuris occultari, librum qui eascontineret,populo tradidit: quod munus a dcó gratum populo fuit,vt Tribunus plcbis fie-ret,Sc Senator,amp; Aedilis curuÜs. Liber illc ius Flauiaoum(quod vos minimè fugit)appcllatur. Huncvosamp;hodicimitari certumeft, dumre-códitaS AIciati,Socini, Alexandrini, Scaliorum iurifconfulcorum aäiones,ftipulationcsq; cum populo communicatis,arque omnibus exponi-tis. Et Vtaliquid prxterca bic de veftra eximia benignitate,muniftcentia,pictateqi dicamiquis non miretur, vnde tanta vobis amp;nbsp;pecuniarum Sefrumenti (amp;finon mediocres fint vobis in boe parat® opes) fuppetat copia, quæ quotidie Chriftipauperibuserogaturc' Quid memorem fcbolas litcrarum, varias operum officinas, in quibus adolcfcentes ad omnem animi Sc corpo ris cultum veftris impenfis inilituunturC' Quid puellas inopes, qu® buius collegij opibus certo numero adeonnubij amp;nupciarum om amen ta quotannis traducuntur^ innumcrapropêaÜa effe fcio, qu® quotidie ah iüo ordine pié lauft v

4lt;S2 AD SCRIB. PAPIENS.

^iicgerunturzfcdillacôfultôpræterco, tu quod tiotifsimafunt.tum etiam quia mihi non tam co piam, quam moduin quærendum propofui:ip-fa tantum benignitatis à me capita indicata vérins, quàincxplicatafunt. Quare fi nullus ordo inhacvrbceH:,quitam fanélè côueniat,tam fa-picnterdcliberct,téta pietatc agat:fi à nullo prç-tercaordinc,nunoconucntu,nulloquecollcgio tôt cantaque bonain omnes manât: fi nulliDei amp;nbsp;Chrifti feruatoris vota, cæremonias, décréta fanélius colunt,propêfius rcddunt, promptius peragunt.libentius feruant:quid quçfo hocairi plifsimo Scribarumcollegio illuftrius,quidcx-ccllentius, quid vtilius, quid admirabiiius hæc Ticinenfisciuitasalioquipræclarifsima, habere poteft^Hæc verd omnia ita cfie,tcftis cft tota ci-uitas,tcllesque funt exteri omnes:Sc ij maximé, qui vcftraamp; opera amp;nbsp;liberalitatcvti voluerunt. Me verd hæc non in cuiufquam gratiam attigif-fe, neque qudd ex hoc vcl vitæ præfidia, vei dh' gnitatib. auxilia quæram, teftis cil is ,■ cui mentes mortalium elarifsimê patent. Hæc cnim omnia amp;nbsp;ab ipfo Deo optimo maximo expeélanda^ élaboremihiparandaftatuo. Sedmehanedt-ccndi prouinciam fufeepifie confirmo, vt redè fadis honos, vtidecet, haberetur. Id quod vos etiam voluifle, intelligunt ij, quibus Se meæ Sc veftræ vitæ rationes notæ funt, Præfertim cum inequoque paucaexpenè infinitis (qui vellen

CAELIÏ S. G. 4fîï pudoreft)dicerc volueritis.league vîri honeftif iîmî,pergite in ifto à maiorib. veftris prudentif-fimè fufeepto inftituto , vt maiores veftro# (quod facitis^non zquetis inodô.vcrùm longé etiam fupeictis. Id cnim amp;nbsp;veftro inunere,vc-ftraqueamplitudine dignum ; Sebuic vrbi,ncC non Deo, cui ca tutelz cft, maximo fucrit orna-mento. Dixi^

CAELîI SÈCVNDI CVRÎO-his in loan. lacobum Gambarum Pon-tifieem Albingaunenfem Oratio funebris, PapiÆ habita.

BI de ignotojobfeuroque homine, in tâfrequétiPatrum.illuftrium-que virofum confeftu mibi eftet dicendiim, impudens equidera vidcri poteram, qui vnius diecu-Jæinteruallo, dignam me ac idoneam veftris purgarifsimis auribus orationem aUaturum fpe rarem ; quippe laudum mole obrutus, «c plané oppreirus,nihil hue,in tarn breui tempore, per« feéîum ingenio, elaboratum induftria, vti par fuerat, adferre potuiflem.Verùm cum de eo fim

apud vos,viri magn iftei.viro verba fadurus, qui lt;ùin familiæ fplcndorc, turn fuis laudibus.noa

'4«4 PVNEBRIS ORATIÔ

In fubris modo, fed Italias totius oras illuftrat/ bona me oneris parte Icuatutn fentio : fperoque fore, vt quicquid à mein hoc funebridicctur prseconio, vobis fiminus perfeélum «tquccla-boratum.non ingratum tamé vidcatur. Dicen-dumcftenimdcamplifsirniviri Ioannis lacobi Gambarz, Comitis Palatini, AlbingaunenfiS' que Ponti ficis laudibus,cxim ij sque virtutibus: exquibusfifruftus vberes aliquando cépiftis, aibitror illarumcommemorationem vobiS neC iniucüdam fore. Quare vidcormihitotarahanc laudatiortem in duas partes fecare quodamodo porte : vt primum de his quæ antecpifeopi mu-nus, dein de de ij s quæ poftea Ponti fex gcfsit,di' camus. MihÜgitur aliquid dchacilluHri Gam^ barana, Palatinaqucdomomcditanti, totviri principes , omnique virtutum laude infignes occurfunt, vtà quo primùm exordiar, nefeiam-Quis ignorarepoteft, quanta femper huius fa-milia: fueritclaritudo.quæ Cæfaris in Italia nC-gotiatam diu benc amp;nbsp;féliciter gefsitÆx qua 0-tho amp;nbsp;lacobus,huius nortri gentilis vterq; irtté-gerrimusfenator,vterquefuo pfincipi charus: üleMantuæ, hic Montisferrati prodierc. Cui fuccefiit Dominicus, alter Scæuola iurifeonfuh tifsimus.Sed quid vetutfahsemaioresquepef-fcquor,quod faciût ij,qui nihil in iunioribuS di-f numlaudcrepcriunt. Mihi enim etiaatqietia tundarimanti, ijdemumdari nobilesque vi-dcri

FVNEBRIS OR AT. 46/ deri folent, non qui maiorum modo imagines» cerasque iadant, fed qui amp;nbsp;pacrum laudes imi* lantur, amp;poftcris fua ipfi virtute prælucent. Id quodoptimè profpiciens loannes Jacobus, pro pofttam fibi à maioribus gloriam putauic , ad quam omni fibi contentione foret enitendum: atqucàpatrc in primisfuo, loan ne, viro plané fegio. Hie vxorem Agnetem ex eadem fua fami lia fœininam honeftifsimam duxit,cx qua hunt ipfum toahnem Jacobum filium fufeepit, qucin ftatim amp;nbsp;cum ipfopcnèlafte ingepuis amp;nbsp;mori-bus,amp;litcris (quæ femper illius domus confué tudo fuitjexcolcndum tradidcrunt : qui,vterat ïnganiöadpmniafequaci, breui maximis Aca-demijs idoneus cuafit. Iri hoc igituf omnium terrarum florentifsimo, celcbcrrimoq«c Tici-. nenfigymnafio, illam paftem philofophiæqua Vrbes populique reguntuf, qua; Juris prudèntia fedifsimd appcllatur.fecutus, non bpibus,quaï' alioqui lili ampla: crant : non ftemmatibus nu-merofis,quibus plcfique tumenpeófidens: non Voluptatibus noxijs.qu« non rard iuuenum a-nimos à reélo aucrtunt,indulgcns:fcd ftudijs a/ nitno amp;nbsp;mentepræfenti inhærens.intra paucós annosdupliceinlauream meruit, amp;nbsp;Cifareifc Pontificij iuris : qua donatus, amp;nbsp;in hoc veftfum' feleftifsimorumlurifcófultófum collegium ac-ditus, certatim iHi ab Italiæ rcgulis magiftratüs' amplifsimi oblati funt:ac ftatim Placcntij.raoX

4W CÆLÏI S. C-

Crems prxtor creator. Nec multo pôft fami fcfc vin latius diffundente, à Man tus Principe euocatus.inagna, prxclaraque muncra in ea vr-be gefsit. Quid Mediolanum, totius ferê Italic lumen memorem:' vbi iudex amp;nbsp;quæftor tequif-fimusomniumcûadmirationc fuitlt; Quid pattern illamitaliæ, inqua Augurta Taurinarura cft,qux fub ipfo Apcnini iugo fita, Allobrogum' nbsp;nbsp;J,

paruitregulis: inqua amp;fcnator , 8cà confilijs fecretisquePrincipifemperfuit^ Scd inter hæc ) cum animumadvxorcmappulifTet.ex vedris, fuiiqucciuibüs leélifsimamfœminam, acpla- nbsp;nbsp;,

nèhcroicamfibi, Veronieam Rinaldi Torti,vi-

ri illuftrifsimi. filiam fœlici aufpicio cöpulauit/

èquib.Jfabella,altcrumhuiuflt;cgeneris lumen,

prognataeft,virgoformaegregia,morib pudi-

cif$imis,amp;:qu«ecumvetcrib.hcroinisomnifoc- • i mineo cu!tu,virtutcquc certare poterat.Hæc v-

biadolcuit,viroqucmaturavifacft,IoanniGe- j] rardöcomiti Sannazario,ciui Papicnfi,viro bo- . nis litcrisexcultifsimo,nuptui eft data.Ifq; nüö

amida coniuge, rempli maioris Albigauni facet

dos,amp;vtnunc vocant,Canonicus, Papixq; col I. legioD. Mariæin Pertica præfeftus eft. Vnam \ illifummamfortunafccit iniuriam,quod cum j, fuccedere foccro dignus effet, ab hoc tarnen ina i, uida,vitum optimum omni telo prohibuit. Scd '| forti animo'fis Gerardeclarifsime : illa, quod , fuum crat,fccum tulinqua: tuafunt, in noten-tiatn,

ÈVNEBRIS PRAT. 46/' *iam,fidcm,conftantiam, animi magnitudincm tjetcrasc^s bonasartcii,quibusfemper dccora-hjs fuifti,nullo i ie ferro fæua diiieJIerc potcriti HaftcnuSiftainhàcItaliæpartcgeftafunt: nuc i lt;1««alibi.Etvtreliquum vit? fusecurfuin tran-ifegerit.breuitcraudietis. DecefTcrat Veronica^ Ioannis lacobi dukifsima coniuK, cum ille ne* •Juaquamper focordiam fibi vitam du een dam fatus,Roma cogitare cœpit:quû profedus^diu-dus latèretantus fulgor noniXJnpotuit.Quaré in fumini Pontificis eüriam Icdus.vrbiq; præfe ^u$,tanta prouinciatn fibi decrotam vigdantia, tantaintegritate,iu{liciaq;gefsit,vt Pontifex AI bigaunenfis à Clemente feptimo Pontifice Romano crearctur.Deinde in agru Picænum (qua' nunc Marthiam Anconitanam vocant) Icgatio-nc,Perufiæqi ac totius Vmbriæ præfcdurafuin mopontifieij fenatùs eónfenfu perfundus cd. Prztereo honorificas ad principes legation« »liosq; magiftratus,quos illefandifsimè admi. niftrauit.è quibus mifsione vix à Papa impetra' ta,dcgrége fibi concredito follicitus, remeauit ad fuos: Albigaunuinq; vrbem in Liguribus ma ritimam,tanquam bonus paftorpetiuit,vbi bo-nam vit» partem cum fibicommiflb grege tra-jduxit.Qui vt patriæ ctiamfuæ fui aliquam por-donem darct, nonnunquam hue ferecipiebat, »tqucintergregcm.intcrqs patriam ita officia dï nidebat fua.vt nee illi fuum deeflet minifterium

Qg J

4^8 CÆLII S. CVRIONIS

nec haie in rebus dubij s fuffragium, prudens^; conGlium.Dum^* itapcrinteruaHafe fuis per-gît iinpertiri,non morbo, fedfenio potiusacci-dii,vtvbi priinùm hauferat vitalem fpiritum, i-bi vltimum deponcret, vitamq; temporaneant «va aeterna commutaret. Hoc illi bonx valc-tudinis parens ilia amp;nbsp;côferuatrix frugaiitas, tem perantiaqgt; contulit,inimica luxuriofis epulis, amp;nbsp;vini abundantia aliéna, amp;nbsp;ab omni immode-rato Veneris vfüauerfa. Sciens eftim in vind quanta effet ad labefaflandam meutern vis, qui taq; ad morbos amp;nbsp;malas voluptates fouendas, vinum pertotam vitam non bibit,vt verè inf*' x/ô^efTet-Annum enim circiter nonagefimum agcns,omnibus fuis fungebatur offices: non il-li labefaftâ memoria,non obtufum ingenij acumen, non remiffacogitandi vis, firmi pro state greffuSjbon trcmulç manus,aut caput,ocùli vi-uaccs,liilaris frons, lingua expedita.Hic hic tan-quam alter Cato de fcncclutc nobis dare optima confilia pûterat, docercq; arma fen edi uns af tels effe bonas,aélioncsq; virtutum.qua: in oi« ni aetate cultae,cum multum dinq; vixcri«,ffliri-ficos afferunt fruétus:non folûm quiaftûqua*quot; ne in extremo quidera tempore seiaiis (quaH' quam id maximum eft) verumetiam quia con' feientia bene adj vitæ,muttorumqi benefado' rum recordatio iuCundifsima cft. Qiiid ignüf mirü,fi fenedus illi viridis fuit, Sc fine querela-

CAELII S. C. FVN. ORAT. 4C9 Ïnmoribus enim hoftris omnis culpaeft, non in xtats.Iuaenes nobis autbonam, «ut malam fenedutcm paratnus. Quis igitur tam facilem, tam humanumjam fangum fenem,non vberri mislachrymis profequatur? Nunc nunc ciuib. fuis,nunc Chrifti, quorum cudos ac fpedator erat.ouibus vtilis cflct.Si qui dem vir fapicns,8c multo return vfupcritus, quod vnum maximè huiextati datur.multis millibus (vt ellapud Hoinerum)pr3efl:at. Scd quid agi mus,eines op-timi^ inhocenim mundi theatrum mittimur, fuas quifque partes afturi. cgit ille fuas,nos agi-mus,amp;vtinambene:alij agent.lunior,opes in. corruptibiles parauit:adultus, perfandê matri* menium eoluit ; fenior, munera cum profana, turn facra incorruptifsimè gefsit. Suis charus, externis beneuolus, omnibus vtilis, iucundus, honeftus,animorum illam immortalitatem ab. ijtfruiturus. Abfintitaquelachrymae, quærelç* que omnes, ne perpptud viuentem lu gere,cœloqi innidere vi-

deamur. Dixi.

P A PI AE.

47«

(GAELII S. C. CVRIONIS in Roland am Trouamalum Salenfem,quipro patria in carcere morbo cpnfe. dus cft, Laudatio.

C^^SS^JS Vum maiores noftros confidero, fadaq; corum egrcgia.viriprs-ft®*’f*’™* » fatcri equidcm cogofi fuiffciUis diuinum propè animi robur, vt qui varios huiufce vit» cafas tâta animi magnitudincfubierint.Vcruin cùm noftrç ætatis prçclara virorum facinora video,aut paria illorâ,autmaiora eflc iudico : nee deefTehominibus noftris virtutcs.cxcclfumque fpiritum,fcd qui eorum fada virtutesq; diftio-neamp;laudibusilliiftrarent. Habuit prifeaætas homines,qui illuftrium virorum fada felici fty-lo commendarent: nos in eJarifsima rerum ge-ftarum luce bebefcimus, dupemus, caligamuS. Quid quçfo vel ab ipfoBruto maius fieri potuit quim quod à RolandoTrouaraalo fadum eft-qui nuper ob patri« fuc amorem, mortem op-peterc non dubitauitfVcHem fané, viri optimii quódmetanti facinoris pr«conem effe volui' ftis,vlt;ybis aliquanto inftrudiorefle, vt oratiO' nem fadisexçquarem.Etenim fi furnmus vaK’ tot carminum millia contexuir,vt infignempi'' täte virum (vt akbat ille) laudi bus ad coeluio V® heretmuid mihi faciendum cenfetis.? pr«fcrti®

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CU»

cum hic nofter Aeneam non folùm pietate àd-ïquaritjfedetiam vicerit: quod baud difficul-icr(quandoquidein hune campumeurrere cer-tum cftj demonftrabimus. ^cd nequaquam à Jneexpeftetis.vtquorundain more de externis bonis quiequam cloquar. Caducanimium.fra-giliaq;3c puerilibus cófrntanca crepundijs funt. 111a quæ vires atque opes human« vocitur, af-fluûtfubitô/epentèdilabuntur: nullo in loco, nulla in perionaftabilibusnixaradicibus conß ftunt.fcdinceriifsimoflatu Fortunas hueMq,' d-luc ada.quos in fublirtie extuierpnt, improuifo recurfu dcltitutos,in profundum eladium mife-rabiliter immergunt. Itaque nee cxiftimari debent,neqi dici bona,quae infliftorum malorum amantudincm duplicantdcfidcrio fui. Ab hit ergo ad pictatis facinora, quae nifi bonu viruin nullum comitant,ur,orationem noftram tranC fcremus.Tanta cnim bsce eft feu pictas,feu char ritas,vtin Dcum quoqucipfuiH redi conten-

Hine ilia vox:

Sum piiH Acne Ai famafuper^iherA notât-

qui tarnen pietate tantusnon fuit.vtabhoeno-ftro non facilé fupcrctur.Patrcin nainq; il!c hu-meris cxtulit,hic patriam:illc ne paicr intcriret, bic nc patria pcrirct: vnü ille, bic vniuerfos lua virtuteferuauit, alacriqj animo fcfcmilitib. per medium forum,perq; domos ingenti omnium

Gg 4

^7i IN ROL. TROVAMAL, camtcrrorefurcntibus,prompto amp;a!acri »nï» moobtulitfefe, cum tarnen id dcclinarc facilê pp(Ict.Atcnimcagi voluit, ne vos capcrcmini: abduci,nevos abduceremini ,neu durius ali-quid refpublilt;^ patcretur. Numnam patnam V' niucrfam humeris eum ferre confpexiftis : cutn fatellitum llipatusmanu,vnàcum collega fuo, viro bono,pro vpbis yniuerfïs Mediolanum du ceretur^Longé certê maius eft.patriain vniuer-fam,quam parentem folum humeris fuftuliflc, tali præferciin animo. Quare Aeneam non tantum fafto,verumetiam propofito fupcrauit.Prf tereapictatis quidem genera varia multaqjfunt, vrpote in parentes,in cognatos.in amices, csete rofqsquos bcneuolentia quoquo modo profe-quimur.Sed cum omnia rationcanimoq; luftra ueris, nulla eft præftantior.nuUa gratior, nulla charior,quàm ca quç cum Repub.eft vnicuique noftrum,Chari funr parentes,chari liberi,pro-pinqui,familiares;fcd omneis omnium chantâtes patria vnacomplexaeft.Namcuerfa domo, perditis amicis,interdum reipub. ftatus manere joteft.Patriæ ruinapenates omneis fecum traut nccefte eft.Hec parcns,hçc nutrix omnium, læc artibu$,opibus,difciplinis inftruit,dignita-tibus amplificat, omnia ad fuorum ciuiuin com-inoda amp;nbsp;ornamenta refernamat hæc, amp;nbsp;vult ip-faamari:tucturfuos,nec vult ncgligi: amp;,vtbrc-uiter dicam,paria à ciuibus exigit omnia : quod cuique

L A V D A TI o, ,47j puiqi noftrum præftat, fuo iure repetit. Quale autém amp;nbsp;quantum hoc fit,quod patrix debetur, viditjVt innuracros tranfeam,Tcmiftocles,Ço-drus,Ariftides. Videre etiam ex noftris Bruto« nimaeDeciorum aufpicatifsimanomina. Verum prater exteros.infignes mihi videtur Cur tius Romanus,amp; duo philcni Carthaginenfes: quorum il)c,vtpatna incolumis efiet, prudeos volesqs feipfum in profundifsimam voraginem dedit,fupcr quern ciues honoris gratia certatim fruges iniecerunt:ij,quo patrix fines extende-rentur,viuos fefeobrui pafsi funt. qui quoniam patrix quàmvitsfux longiores terminoa efle yoluerunt,famx immortalitatem funt adepti. Vbi nûc fuperbç Carthaginis alta mania funt^ Vbi immenfo Aphricx fpado non contend fpi-ntus^’vbimariterraq; cundis tcrribilis excrci« tusc'ornniaifta duobus §cipionib.fortuna partita eft.AtPhilenorum egregij fadi memoriam ne patrix quidem interitus extinxit. Nihil eft i-gitur, excepta virtute, quod mortal! ingenio ac manu immortale quçri pofsit:amp; quemadmodu à fapientifsimo Poeta didum eft: St4tfu4 cni^dies,breuecr imparabite temfut Omnibm eßuitie:fcdfamam extenderefaiiti, Hoc uirtutii opiit-

Scd enim quando ifta vos adeo iibenter audi-reconfpicio, noftrihuius faftum cum illorum pautis conferamus.Curtius,vt-fuos ciues vano Gg 5

474 CAELII S. C.

metulibcraretzPhileni, vt patries finds dilata-fct.viui fepultifunt. Rolartdus cumcolicgafup Joanne Maria,quo vobis omnibus citra pencu-JumJibereq; extra fines patria: veftra: vagari li-ccret(nain antea nortis quanto cum pcriculo a-gri veftri limites tranfilicbatis)in carcerem con-»efti funt. An non id eft terra obruijn teterrimu carcerem includi.ynde quis nunquam emergit^ nifi quod alter femimpnuus, iHinc eft ereptus. Verum Curtius,nerape Rolandus, nufquaap-jgt;aruit,pofteaquam in voracem illam fpecum de trufus eft. O career,5 fpccus voracifsimatcur n5 cbarifsimum pignus. depofitumq; fuse parent! r,cddidiftifSed nofuifti rcddcre,vt cæteris terro rieflts.At nibilegiltj-viaet tantsepictatis monu mentum,dum conftabunt elementa ; amp;nbsp;plcricji haefama illcdi,minus teexhorrebunt, patriam rero maiore pictate cotent. Vidiftis amplifsimi yiri,quanta qualifue inter bos fimilitudo fit:fed hxc fimilitudo quandaan parit ctiain di'simili-tudinein. Nam illi momento fibi yternam lau-derrt adelTc videbant;bic noftcr diutino carccre fnaceratus,infjmiainctiam fubire poterat. Vulgus cniinhominum parum decorum arbitrator carccre detineri:quidin carcercmorif At non itaeft.nifi quis nihil iatcrcfreputat,quifpiâmne Vt nocens,an vtinnocens patiatur.Siquidem vt ab vnaeadcmi^- caufadiuerfi effeftus prodeût: na ex diuerfis,ijfdem^; pugnantib, caufis vnus nonnun-

LAVDATIO. 479

nonnunquamcffedus manat. Sed vt ad colla* tionem redeatnus,illis ciuium fuorü aftantium inultitudo.clamorcsq; ftimulos addebant : hue folitudo ipfa.diuturnaq; mali cogitatio mollir* k à propofito deterrere potcrat. Quid quod de-tous hæc peculiar! quodam iure banc fioi laudé védicarc videturC'NulIus quippc eft qui nefeiat, Antonium Roland! fratrem ab Alexidrino car-cere pcrnicicm,mortemq5 traxifl'e:cui(vt fratri? etiam deinortui implerctofficium)fucccf$!t An gelus frater,ramctfi Deo ita volcntc feruatus eft baud dubié,quo fepius Rempub.iuuare pollet. Prætcrco labores ab bis perpeObs, periculofas obitas legationes, falubcrrima confilia,bonorü fuoruin diftraftioncin,inimicit!as,pcricula, damna accepta,quæ fingula bonum einem abun* dè arguât.Quid deco dices,qui omniaexequu-tuscftc'quideniq;id,proquo tuendo ipfactiâm num bruta depugnant, ipfum videlicet corpus, vitamque patrix impenditC’cuius rei fidem modo vobis fecit idem ipfe Rolandus. Hic autein aliquis obieccrit,Rolandum non eo animo car-ccrcin adijfTe.vtfibi illicmorienduinputarit:amp; quód indufus perftiterit.fatoque concelTcrit, coaftum ad id fuiderquafi illum carceris nomen terrificum,rei maximé confentaneum fubterfu-gerctfeft locus in Vrbc qaod Mâlùm ftabulum appcllatur,vbi qui alieno «retenentur, includi folcnt)aut non fcntiret,par laboribas corpus C-

476 IN ROL. TROVAMAL.

bi non cfleiaut ignoraret,rcmpublicam creditor ribus non eTe foluendo .• autdenique inclufus, vel municipium obligare non ponct, vel quof-damfcjocyplctiorcs proderc,qui in eius loco tcnercntur,prxfertim cum vitro ab ipfis credit toribusad idafsidué follicitarctur. Potcrat qui-dcm.noueratqcfed vielt amor patriae, germanu ille voluit iinitari, fratris gloriam augcre, fua in patriam mérita cumularc,virtutumconccntum abfoluerc. O faftum sterna memoria dignum. Nam quod captus eft.confilij atq; rationis fuit: iuftitis.qudd nee quemquam prodcre,nec municipium arftiui obligate voluit. Animi veto magnifie excels,quod diutinacaptiuitatem con ftantifsimê fwftinuitrdonecgrauifsimo indeed traâo morbo,vitam eu ipfa captiuitate finiuit. Et hie efl: finis,qui tantoperefi bonus eft,com-mendatur:fin fecys, i cynflis vitupcrari folet. Notuin eft illud, Li viti il fin,il di Indu la fera ? Sinebonolaudatoq; vits exitu nihil fuericreli-quavita,ctiamfi vel Neftorem vel Heeubam an-nisfuperaris,8e fêté fit,vt yita fini cofentiat. Fieri nequit,yt fi bené,bcat»q; vixeris, non itidera féliciter moriaris. Vits fuma breuis.inquit Fiac-cus,fpem nos vetat inchoatelongam. Autorum grauifsimorum ali us dieculam,totum huius vits curriculû appellauit,vt Euripides: alius pun dum temporis,vt Phalcreus Demetrius. Opti-rnévcróoinniu Pindarus,qui vitam hominum

t A V D A T I o. 477 rmbroe fomnium dixit.Res duas maximé nihil* cöiunxit, vmbram amp;nbsp;fomnium:vt plané quim fit inane hóe noftrum viuere,demonftraret. Cui Hebraeus ille Pindarus concinit, cum ait .• Dies mcificutvnibracuanucrnnt.Itaqi non cóuenit seul fpacium folftitijs metiri:reélè fa ét is æltimâ da eft ætas.vt is diu vixiffe putetur.non qui diu-tius vixerit:fcd qui pfobè pcrafta huius vitæ fa-bula.honedam fui memoriatn pofteris reliquit. Quam rem optlinè confequutus cd nofter Ro-landus vir præftantifsimus, qui non nobis mo -do, verumetiam vmueffis mortalibus optimum exemplum memóriam^; fui in dies recétiorem rcliqüit.Nihil ergo quod bonû vimm, eundéqs bonum Sé fortem einem deccat,omifit:nihil am plius defiderari poreft,nihil pr^tereaad fummi hominis ländern fupereft, Cincs optiini, nifi vt certatini fuper enm ennéti, quemadmodum de Curtio audiuiftis.fruges conijciatis ; hoe eft, vt fuperftitibusfuis,vxori,nepotibus,fratriqi vni-to bcncvolitis,faucatis,immunitatem prçltetis: hóé leges,hoc confuctudo, mores, acquitasque pofcit:hoc duobus pro patria defunétis fratrib. debetur.Quç res ad veftram quoq; tum laudem turn vtilitatéplurimùm intereft : quo plures ad patri» amorem amp;nbsp;defcnfionemcxcirétnr, tùm vidcrintfe,fuoflt;^' àvobis noniri defertum, nee etiam tum cum ipG abfuerint.Hse namque ver» atque bene collocate frugeserunt. Hæcopero-

47» CÆLII S. C. ORAT, fiorlongd^ucnobiliorin foro ftatua, ad perpe-tuam rei mernoritm.fanftius erecta fuerit: qua-do fans ipfe nbi,patriK^ue, immor|alein nomi-tusgloriamconquiCuit. Dixi.

CAELII SECVNDI C V-rionis Oratio, Bafilcx habita : in qua Rhetoric« primum, deinde commode tares Partitionum orarioriarum Ciccronis indkantur.

Cio ego vos,Patres fapientiflDo' Moresque clarifs. cum vcftra hu-inanitate, turn maxime rcligiofi quadam prudentia.mihi ad hunc locü aditü aperuifTe-vt amp;nbsp;mes te ati,fi cçtera paria fint,cófuleretis.

Nam quod de meis rebus fublcuadis cogitartis, humanitatis vettrse fuit,Patres, prudétiae veró, quod quantü in hac oratoria palçftra pftare pof fc vidcar, experiri voluiftis. Ego veró Patres, te inofficij, te bcneficij in me veftri loco, vtruinq; numero. Nequeenimisfum, qui meis rationi-bus velim confultuinbene,dignitati literarum malè : fed turn præclarè mihi fuilTeprofpeélum aibitrabor, cum teliterç prodignitatetradabi-IU( , tecxcacraélatione fruftum amplifsimunÿ captent

ÙE RHETOR. VSV. 47? Capient auditores. Quamobrcm vobis pritnurn cùm pro bis adolcfcëcibus gratias ago, quorum caufatatoslabores molcftiasquc fuCcipitis: turn pro ipfa.quain omni cura,Rudio,diligentia tue-mini, literarum atque artium Itbcrafsimarum dignitateideinde à Deo opt.max. amp;nbsp;à lefu Cbri fto rege immortal»,cuius opeamp;auxilio ifta ni-tunturamp; contant, precor, vtvosinillapræcla-ra, fanftaque adminillrationc diu florere Velir. Forc enim breuifpero, vtamp; pacatis bellorum motibus, quibus bodie fiagrareomnia viden-tur, bsec Academia vbique celebrctur, amp;nbsp;vos 0-ptatumex veftris laboribus fruäum percipia-tis. Ad me redeo, Patres, quemad boe ipfum munusadiutorem ene dcligédum putaftis : qui vtinam is eflem, qui veftris grauifsimis iudicijs, veftræque expeftationi refpondere po dein ; ve-runtamen, fi quid eft in me ingenij, quod fentio quàmfitexiguum; autlîquaexcrcitatio.cora-moditas docédi, in qua me non inficior medio-criter edc verfatum : Sc fi tantum confequi potui, quantum licuitper varias grauifsimasque amp;nbsp;diuturnas aduerfariorum noftr» rcligioni# molcftias amp;vcxationcs : cas res omnesad Dei gloriam priimim, deinde ad buiufee Acadamiç præclaræ dignitatem , commoditarernque li-benter exponam. Nunc autem cum intelligam à vobis,Patres, finceraatquevtiliapotius,quàm lemnifeata amp;nbsp;ambitiofa probari.dereipûiam

480 CÆLII S. C. OR AT.

aliquid dicere,non vobis urnen qui iamdudum per hot gradus ad res maiores amp;nbsp;grauiores con-fcondiftis, fedhis adolcfcentibus, incipiam.Ad vos igitur iuuenes me conuerto, moneoquc, nc àmehiccùmartium aliaruin, turn huius quam profitenaur bene dicendi fcientise amp;nbsp;doärinz laudes expeftetis, quastotiesvos amp;nbsp;audiuiiïc, Bclegidè non dubito, vt nifi ad cas amanda» e-^is acccnfi,mea vix pofsitis orattone permobc-ri. Vcrùin.fi illud modó cogitabitis, non effe e-Joquentiam'remquandam inanem amp;nbsp;inutifem, fedcumadomnia fcrêvtilem.tum maximè nc-ccflariara,nihilcrit quodadeam voscohortari magnopere laboremus. Nam (C licet paucis de tati» rebus agere) hac homines improbos amp;nbsp;per niciofos deijcimus, bonos crigimusamp;tuemur: hacconfilia noftraderepublica grauicer cxpli-camus: hac laudamus virtutes , vitia vitupe-ram'iis : hac obfcurifsimas de omni philofo-phïaamp;religione quæftiones.quafi magno quo-dam illato lumine illudramus : hac freti, maximas Icgationes cum digniute obimus:hac qua-fidiuinaquadam virgula, amp;nbsp;langucntespopulos excitamus , amp;nbsp;moderamurciFrenatos : hac leges fuadcmus bonas, malas diduademus : hac tuti inter annatasaciesverfamur: hac opcs,haC amicitias nobis vbique comparamus: hacdénf-qucinftrudi«tantumreiiquis homihibuspri-ftant,quantum homines ratione bellijs anteceb lunt,

DE RHETOR. V S V. 481 lunt.Quod vt intelligatur.cft ea in aliquo généré rcrum collocâda.Sunt igitur duo in hominc: ratio amp;nbsp;oratio. Sed ratio intus in hom ine latet, quadDeus quidi in müdo.Duobus aute modis eafefc oftcndit.tum rebuspræclarè gerendis, tumoràtione, quain mente indu fam amp;abdi-tam rationem, confiliaqué explicamus. lamG rationc fes eft gerenda,crit etiam rationc dicen-da.nani vt ratio iliano(lra,ab illa æterna,quç eft in Deo, ratione difcrepare non debet, aliquid Ve confufum aut inordinatum Compledi,fcd or dine quodam omnia, certaquelege, vt alia prima,alia' media,alia vltima amp;cxtrema fmt:fic nee adione$,necorationes, ab caquæinanimisno-ftris eft ratione amp;: inteiligentia amp;nbsp;mente difside re debent. Sunt enim vt iri Dco,fic etiam in hominis mente, partim natura.partim vfu, partim dodrina rerum fpecies amp;nbsp;formae, quas Ideas, illcnon intelligendi fold, fed etiam dicendi gra-uifsimus autor amp;nbsp;magiftef Plato folcbat appel» lare. Hac ratione nobis cum Deo prima eft con-fociatio,àbeftijs autem dilfociatio. Non enim beftiæconfequentia cernunt,noncaufas rerum vident, earnmque progreflus, fc quafi antecef-fiones, non fimilifudines comparant, rebusi'jue præfentibus adiungunt amp;nbsp;annedunt futuras, quodhominis propriumeffe munus, nullusi-gnorat. Quaeverd mente inclufaretinemus,e-tüinfi prseclarifsima lint, ex hls nulla vtilitas ad'

Hh

48î C Æ L11 S. C. O R A f.

alios manat,nifioratione (vtinterimadionrt omittamus) quæ intcrpres mentis eft,expliccn tur. ExpiieariautemfatiS commodè non pot funt,fine aliqua dodrina dicendi, quæ quid, amp;nbsp;quoquidqueloco, amp;quomodo fit diccriduin, tradat. Q^ód fi quis dicat, fe natura ducc po fie hæc tam magna, tamqueadmirabilia diccndolt; fitte ifta artepræftare,non ita eft. ni,non Theo-logi modó, verumetiam Philofophi, reruinque publicarum rectores viderunt, naturam ipfain non fatis habere virium atq; confilij, ad noftras aéboncs orationesque moderandas, fed ctiain rationein ipfain cgere dodrina. Hmc totleges, non diuinæ modó , fedetiam hümanæ,tot décréta, tot de vita amp;nbsp;monbus libri, de moderan-disanimis, adione, amp;orationcconfcripti funt. Quid;'an nó polTunt etiarn homines natura nu-merare,legcre, fidibus cancre(funt enim amp;nbsp;hæc vnius hominis propria) pauci tarnen fine magi-ftro, fineque aliqua dodrina idipfum efficere fedè polTunt. Neque enim fi latius fermo inter homines patet, quam illafidcirco illa arte mode randa funt,oratio fine ordine, fine lege, fine aliqua via amp;nbsp;rationc, fluere finenda ent : vt homines,qui cófilio atq; rationc à bellijs ditfcrût,voce incondita,amp; barbaro quodi fono cum beftijs cortiungautur. Imó quoamp; nobis amp;alijsperni« ciofior elfe poteft oratio, eo magis cll rationc moderida,quain velnumeri,vcl figuræ,vel mo-

bË RHETOR. VSV. 48^ dijn quibus fi peccatum fuerit,pccun iolæ iadu i^a,aut fuauitatis alicuius fieri poteft.at fi in ora-lionc,fiuealiquid dicasquod non eft dicédum, fine non in locö dicas, fine non co modo dicas, quocfletdicédum:tum famæ,tum fortunarum turn capitis in diferimen vocaris : neq; tu folus* fed alij quoq;,ac fiepe familiæ amp;nbsp;ciuitates amp;nbsp;régna periclitantur.Namhîc no loquimürdcvul-gari quadam re,amp; coinmuni omnium fermone/ fed de rara quadam maximaqi virtutc purê.fpIS didè,apteq; dicendisfeimus cnim hominesOa-tura orationc vti poiïcmifeere fermones, fenfii mentis apcrire,fcd quàm præclaré, in co omnis noftravcrfaturquæftio.Fatcor quidem nonnul los homines,finehacarteamp; naturæ ipfins habi-tupropêdiuino, amp;fcientia rerum magnarum^ difcrtos amp;nbsp;facundos extitilTc : verùm fi ad natu-rameximiam atq; illuftrem, fiad cognitionein maioris cuiufdam phliofbphiæfcft cnim amp;nbsp;haeC philofophia) amp;religionis, acceflerit t'atiO quæ-dam ex bac noftra facultate petita,turn illüd nc-fcio quid præclarum ac fingularc folet exiftere; iam fi tantum adiumenti præftantibns naturis ars folet afFerrc,quid de mediocrib.ingenijs,aut etiaminframediocritatem pofitisdicemusC'NÎ amp;quæ bona fint,fieri mcltorapoffuntdodrina: amp;nbsp;quæ non optima,aliquo modo acui tarnen,Se-corrigi pofTunt. Eftcnim ars duxeertior quiin natura,vt Cic.deFinibus teftatur. At ânatura.

HE 2

4«4 CÆLII S. C. ORAT.

quod Carncadcs dicere foJcbar,artem diccnt cf» fc profcdam. amp;nbsp;hoe fatcor ex parte, fed non o-mnino.Initia quidein,amp; quafi ïo/;/eÏ4!. habet à na tura,vcrüm perfeélionem ex diligenti quadam obfcruatione:nec ab vnius tarnen aut alteriuS natura amp;nbsp;obferuatione/ed multorum. Nam o-mnia fcrê quæfunt conclufanuncartibus,dif-perfa amp;nbsp;difsipata quondam fuerun t : vt in mufiquot; cis numeri amp;voces Stmedirin grammaticis,po# tarum pertraftatio,hiftoriarum cognitio, verbo rum interpretatio, pronuciandi quidam fonus, in hacipfa ratione dicendi excogitate, ornare, difponerc,meminifïc,agere,ignota quondam o-mnibus,amp; diffufa latè videbâtur. Adhibita efti' giturobferuatio quædam,quærem dißblutani diuulfamq; congiutinaret,amp; ratione quada con ftringeret.Siccxmultis obfcruationibus fimut coniunélis,ordineq; difpofitis,artes coaluerüt. Quamobrem, non fi à natura ars bene dicendi profcélaeft,continuo quxartecontincntnr,fo-la natura homines node podunt-Ex quibUs iam vos intelligcrcarbitrorluuenes, ei qur bene di' cera copiât,artein ede necedario difcédam. Ne* que tarnen in natura atq; arte omnia vobis eds repodta putatote:fed amp;nbsp;in vobis fit ardor quid» animi,difeendiqj cupiditas.nccedecd: : quæ Ü non infit,parum naturae ipfius acumen amp;nbsp;ingC' nij,minus quoq: praecepta artisvos iüuabunt. Verùm hate omniaperficit exercitatio, vel dili-

DE RHETOR. V S V. 48j gentia,quavna virtute omnes rcliquae cótincn-lur.Atcadeinexercitatiotota ferê in diligcnti i-mitationccófumitiir, quæeft aliud nihil quâm ftudium quoddam quo impcllimur, cum diligi tiratione,vt alicuius fiiniles indicendo efle va-Icamus. Horum autem tria in vobis clTc, amp;nbsp;ex Vobis debent proficifci,Ingenium fcilicet, ardor animi,amp;diligentia:quartuin eft,ars atq; doftri-na. Hæc veró oratorum eft,atqi eloqucntinm, quos Greci Rbetoras vocarüt,vt 8e ipfain artem Rbetorieam : quæfeientiaeft ornatè, diftinélè, .apteq: dicédi.Hancigitor artem pulcherrimam Vtilemq; doclrinam,vobisluuencsexplicarc in ftituimus, quantum noftra mediocritas feret:in quaexplicanda OratoriasM.T. C. Partitiones fequemur.Namvix alius eft liber,è quo coinmo diusScbreuiusillam difeere pofsitis, quàin ex hoc paruo huius maximi Sc diuinifsimi oratoris libcllo, Quanquam cniin multa de hac arte fcri-pfit Cicero,omniaq! præclarè : tarnen quod in hoc dialogo viam quandam Sc rationem, quain Graeci methodon appellant, Academicos fecu-tus,apertè exprefsit: nee quiequam quod ad hac facultatcm pertincre magnopcre viderctur,omi fit.hunc vobis coinmodiorem fore putauimus, cum ad intclligcndum,tum etiam rctinenduin. Illud igitur tantum reliquu cft,vt vos beneuolé tia,attétione,diligétiaq5 vcftra,noftros conatus adiuuctis,8c labor es grato animo accipiatis.

Hh j

48lt; CAELII S. C.

CAELII S. C. ORATIO DB Honore, Bafdcsc habita.

Eft ra ifta in me om an do noua for ma, eximiaqueliberalitas, Patres, menonniliil coinmouet,açterret cogitanté,lt;}uaoratione apudvos mihi vtendumfit, amp;nbsp;quibus ver-bis gratise fintagcndæ.Vultisenimme infigni-bus ompibus ijs ornatum efte.priuilegijsq; do-natninpdq-gratis,quibus omanturij qui apud yosartiinn libçralifsimarummagiftri, rerumq; magnarumacphilofophiæ do^lores appellan-tur.Equidemcupcrçin vim mihi Demonfthe-nis,aut potius diuinam illam Ciceronis cloqué tiam dari,quô çùm meo ipfius defiderio, turn i-fti veftræ benignitati,ac de me expeftationi ali-quaex parte fatisfacercm.Verùm fentio hoc fre-quenti confpeélupQnfeffuqi veftro,officyqi ac beneficijcrgameyeftrimagnitudine mihi men tem propemodum cripi, efflucre verba, gnimp debilitari:adcó,vtvnde amp;nbsp;à quibps fermoncin aliqucm inftituam,yixpofsinjinuenirç, Quatri pbrem tacendum mihi efletomnino, nifj me eX

altera parte incredibilis humanitas veftra, Pa-trcs,pcrfpccla^ in me bencuolcntia rccrearct. Hacfretus,fperoyos,quicquidillud erit quod hïc conaripotcrimus, æquisanimis apdituros, in p^rtem^ meliorcm interpretaturos.Matcrie autcm

DE HONORE ORAT. i^y •ütem dicend i,atqi argumentum eadem ipfa ve ftra humanifsima in me ornando voluntas fup-peditabit,vtde honore acdignitatc.quæab op. timi$ viris virtuti alicuius meritisq; tribuitur,a-liquid dicamus. Vos igituromnes oro, vt me quàin fteri potent brcuifsimê hifee de rebus dif ierentem,acquis animis audiatis.

Mihi de honore aliquiddicerecogitâri hçc tria explicâda c/Tc vidéiur:pnmum,quitl fit id quod honorem omnes nominant;fccundo loco, qua? cius origo,caufaüc fit : tertio, an fit quis bonos, de quo löquimur,bono amp;nbsp;fapienti viro expeten dusc'Principió, honor non vno autfimplici mo do confiderandus eft.nam Sc in eo qui defert ho norintcHigitur,amp;inco cui defcrtur:vthonor qué Romani Mario Sc Ciceroni deferebant.Is e-nim in Mario félicitas quædam erat, qua frueba tur,cum videret feà fuis ciuibus tanto honore affici,vt fepties conful crcarctur.idem dicédum de Cicerone,cùm ei omnes honorü gradus de» fercbatur,adcó vttametfihomonouus effet, vt cius æmuli obijciebant,modó prçtor,modô có-ful,modóetiam proconful cunftis fufffagijs re, nüciaretur:femperautcm fcnator amplifsimus effet,Sc ad caufas agédas ab cundis mortalibus cxpcteretur.Inipfisautcm Romanis,ijdem ho* noresfignificatioerant Sc expreffa teRimonia, rpforumopinionis Sc exiftimationis,quàm de VUriufq; exceUenti virtute,in animis infitam in*

Hh 4

4«8 GAELIIS. C.

fixamq; habebant.Nos autem hoc loco, quoniS alterum fine altero intdligi non pofsit.dc vtro-queconiunftè,breuifsimcq; diccmus.Scd quia amp;vcrus cd quidam,amp;quidam falfus honor, vt hücrcijciamus, iUumretineamus, vcrum ilium oratione explicabimus.vt que fit eius natura in telligatur.Eft igitur honor.fignificatio eius opi nionis, quæ de alicuius excellenti virtute, ma-gnisqs meritis habetur,iudicio ftudio^; delata. Ita enim natura comparatum eft, idqs omnes 8e fentiunt 8f agnofcüt,qui nulla tanguntur semu-lationis inuidia,vt quos excellerc virtute aliqua atq$ facultate vident honefta,cis honorem cul-tumq; tribucrcaliqucmvclint.hinc parentes co Icrc ié reucreri coepimus:binc magnos 8e fapien tesvirosad gubcrnacularcip.adrcgna atqs imperia vocarc:hincdodos homines 8c éloquentes ad publicé docendum magnisprsmijs alli-cerc:hinc ex hotninib.Dcos faccrc,eofdcmqj ve ncrationcccremonijsq; dignari:hincdcniq; fu perioris naturæ,quam Deum iurevocamus,cuius beneficio 8e fumus 8e conferuamur,facra re-ligioq; manauit.Nam quæ fuit vnquam tamef-ferata natioatq: immanis,quæ parentibus propter quos hacfuauifsimam lucem afpexerit, ob-feruantiam:ho minibus forti bus, fapientibus 8e eruditis, quorum virtute defendimur, confilijs gubemamur, dodrinis erudimur, dignitatem: Deo optimo maximo à quo omnia bonaaccipi-muf.

DE HONORE ORAT. 489 musjmmortalesq; honores expedamus, rcü-gionem negaritefle tribuendamC’Vcrèenim.fa-picnterq; inihi vifus cft Cicero de honore iudi-care,cùin dixit iriTufculanis fuis difputationi-bus:HonosaIitartcs,omnesq; accenduntur ad ftudia gloria,iaccntq; ea femperquz apud quof que improbantur.Ell cnim honosfvt mihi qui-dem vidctur)fpecies quædam referenda gratiç: Vtquos videmus fua virtutc,artibus atq; fapien tiaresnoftras iuuare,amp;ornare,eisvicifsim honoris aliquo gcnere gratiam referamus.SiePha rao Aegypti rex,Iofcphq gratiam retulit, cuius exemplum hoc loco commemorate iuuat.Efte^ nim non folùm illuftre, verumetiam diuinum, vtpotequod ex diuinis literarum monumenti# dcpromatur.Iofephus illcàfratribus fuis, quod Vehra fapiétia,Patrcs,nó ignorât, propter iqui-diam vcnditus fuit,amp; in Aegyptum à mercato-ribus deportatus.ânequifsima mullere falfocri mine notatus,in carccré conieftus eft-Sed quo-niam Deus eum fingulari quadam prudentia,fa pientiaq; ornarat,diuino,prafertim in fomnijs interprctandis ingenio, cius tandem in proui-fione return futurarum perfpefta fapientia, tb Rege Pharaonemagnis cft honoribus affedus. Nam eum Rex annulo quo digitû ornabat,pur-puraqi qua indutus crat, aureoqi torque quetn gcftabar,donauit,8c curru fecundum fe vehi, te quacunq; vchcrctur.quafi Deum quendatn Cup

Hh 5

49» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAELII S. C.

plici vencrationeexcipi iufsit,8c deniq^eum do ijiui fuç totiói Aegypto gubematorem pr^fecit, Quae rcs,vt fcitjs,non Aegypti modó, verume-tiam IlraclitaruiTiomnium,aIiaruinq; gentium fâlus à re frumentaria amp;incollimitas fuit- Nihil dicam de Danielp,de Mardochpo, atq; alijs qui ad diuinos propè honores eucfli, falurares po-pulis natiomhusq; fuerunt. Quód fi quidam in honore amp;dignitate,pçrniciofi grauesq; extite» ronijhodieq; funt(quod non negamus) id euc-i)ir,quód iudicio,ncque propter virtutem hono rtbus illis audi fuerunt:fed hominum vel teme-ritdte,vcl ftulta afTentat ione.aut eos vi aut malis #rtibus inuafenjnt. Ergo honores dicendi non funt.quianoi) {uptprçmiayirtutis.autinaliqua parte referendse gratige reponendi: fed ftultitiæ, audacigeq; iofignia,fcelerumq: integumentapo tiusappeljandi. Exhis igiturqu^diximns.noo modo honos quid fit eliicet.yerijmetiam quç fit einsorigo Sc canfa,quod alterumerat ex tribus quæ propofuimus,monftratur,Nam fi honos in diciolludioqs aliquorum defertur alicui,appa-rct honoré ab judicio,quafi ab aliquo fonte vet ftirpe manare.Si item propter virtutem magnâ-ue mérita tribqitur.quæ eins alia efiê caufa po-teft quàm boneftasC’Ab honeftate igitur,prçftâ-tiùe alicuiusvirtute,amp;à iudiçio beneatq; incor ruptè iudicantium,honos ille non fucatus exo-ritur.Pnechrum haud dubiè genus honoris, ac nobilif-

DE HONORE ORAT. 491 nobilifsimum.præclari parentes: verùm nô mU pus præclara proles^quç etiam parétum augeat, amp;nbsp;cumuler gloriatn. Nam (vt præclarê didum cftà Solomone)Probusfilius gloria parentum cft.Glorianturplerique maiorum fuorum nobi litate.glona.rebusq, præclarègellis'.Screftè fané gloriâtur,fi modo ipfi talcs fint, vt maiorum fuorum gloriam non tueantur modo, fed etiam fuavirtuceclariorem atq: ampliorem reddant; qui veto dégénérant,tantum abeft vt maiorum laudibus ornenturipfi, vtetiam cum cis pompa rati longé turpiores,quàm fiobfcuriercs.aut nç quiores fuos maiores habuifiènt.efievidcantur pfferant igitur fe quantumuis alij,maiorum laudes virtutesq; prædicent.nulli profedd cum ho note inhpcgçnerelaudis poterunt comparari, Qmdenimiudiçiocpfilioue, quod Graece «cr-iWfiejf dicitur,in hominepræftantius;'quidvti-lius^Siquidem vf Ariftot.librodeMoribus tertio affirmât,cum virtuteconiunélum eft maxigt; mé.Etcftaliud nihil,vt idé définit Ariftot. qui appetitio eorum quse in nobis fita funp, cum eft antcgrelTa dchberatio: vel yt Cieçro ait, aliquid facicndi,nôfaciçndiûe excogitata ratio-Ac quâ-tafitconfiüj iudieijq; præftâtia,vtilitasqi, exte-mcritate,quæ ci contraria cft,facilé omnes pof-funt dignofeere. Nam fi inconfulta tementate nihil turpius aut pcriculofius : conficitur, iudi-cio amp;nbsp;incorrupta (vt ita dicam^ cleftionc, nihil

492 CAELII S. C.

efTchomintjneliusrpræfêrtiincum nee cum vir tute coni anftum quiequarn, nee iuftum efle fi-ncconfiliopofsit. Nam hoe ipfuin itaiuftunt eft.quodrcélèfit.fieftcófilio voluntateq; faftu. Honeftas yeró quanta,qualifücrit, vel ipfo nomine oftéditur.ToJc^Asy voeât Graeci: nos quod pulchrum, honeftum,ac decorum eft, quodvi ac natura fua nos allicicns, laudabile dicitur; quod fuafponte pctitur,quodq; fpretaamp; contempla vtilitate.optimusquifq; fequitur:acdc-niq» quod in his quæ bona n uinerantur,princi-pem locum tcnet,quodque ex eo quod bonum eft,vtait Ariftotcles.cóiunélam voluptatem ha bet.haccenim eft honefti,pulcbriq: natura;qoae fioculisccrneretur(vt ait Plato) mirabiles amo res excitaret.Haec exemplis illuftrarem, fi vacui temporis facultas præbcrctur.Iraqi veftraPatres in me aufcultädo facilitate fretus, ad extremam noftriferinonispartcmaccedam.Quærebamus àutem,ecquid honores bono Sc fapienti viro effent expetendi ƒ Qua in re primum effent bonorum genera diftinguenda, vtcxco fingulorum proprictas elucerec. Nam alij funt honores qui oreScoratione exhibentur, quod genus êAJ;K£t, 'iTrtUfiD^iyxaf/.iiiVt Qrsci dicüc:quz nos propriè teftificationcs, laudes, Sc laudatio nes vfurpare folemus ; qus

aliquo corporis,quiq; przmij s Se muncrib.con tincntur.-vcrùmillainftitutæ breuitati deroga-rent.

DE HONORE ORAT, 49} rent.Simpliciter igituriftatraéùbimus,acSegc nerc vniucrfo,non etiam de fingulis partibus di cemus.Dabitur fortafsis aliâs de bis vbcrius dif ferendi locus.Honores igiturac dignitates natu ra amp;nbsp;vi fua cxpetenda omnibus c(rc,fine vlla du bitationeafleueramus. Scio amp;nbsp;veteram memoria fuiflc,amp; noftra eife, qui negent.'quos fi hoc tempore rcfellcndos fufeepiflem, oftendcré vc-hemeriter errare. Nam quorum caufæ in rebus expetendis habentur,non poflunt ca in fugien-dis numcrari.Quod fi honcllas honoris ctficiés eft.vtantea diximus, honores expetendos elle, negare nó poflunt. ld quod vel ipfo honoris no-mine perfpicuum cft. Ab honeftoenim bonos appcllatur:quz duo ita inter fefe nexa amp;nbsp;iugata funtjVt diuclli abs fc inuieem nequcant. Nam fi in bonis bonos numcratur,vt pauló antè de Ari ftotelis fentétiadiélum cft,eritctiam bonos cx-petendus. Qmd,quod non magis fugiendus cft honor,quàm bona cxiftimatio,amp; hominum de fcpræclara iudicia^qui honos non folùm ab hu iufmodi exirtimatione iudicioq; proficifcitur, verumetiam eius tclUmoniu amp;nbsp;fignificatio per-bibetur.quæ qui fugienda aut nó expetenda pu tant,nç mihi ij ex homine (tipitem facere vidcn tur.An non vident,cum honores fugiendos cf-fcdicünt,fe contra naturam vniuerfam, moref-quepugnareC'Atq; eadem opera doccre bonam exifiimationem.honefiatemq; efle vitandaC nó

494 CÆLÜ S. GVRIONIS

verbo quidem id dicunt, fed rcatque fententia; Quidenim iftaopinionc diffolutius excogitari poteftc’NamfvtprçcIarè Cicero inquit)neglige re quid de fe quifq; fcntiat,non folùm arrogan-tiscft,fedomnino dillbluti. Quódautcmdici-mus,honores expetendos effe, fie intclligédum eft.Nam cüin rerum expetèndarum fint tria gc-nera:vnuin,quôd fua vi nos alliciat ad fcfe,non cmoluincnto captans aliquo,fed trahens fuadi-gn itatc,quod gcn us eft virtus amp;nbsp;feientia amp;nbsp;verîi tas:alterum,quôdnon fua vi,fcd propter frudû amp;nbsp;vtilitaté expetitur,vt pccunia:terrium autem ex duobus fuperioribus vindum.quod amp;nbsp;fùa vî amp;nbsp;dignitate nostrahit,amp; vtilitaté,quo inagis ex petatur.vt amicitia amp;nbsp;bonaexiftimatio: perfpi-cuum eft,honorcs in hoc tertio generc reponen dos eflefin quibus honofibus amp;: honeftatem ef-fc,amp; vtilitatcin.meliores philofophi fiatuerunt. Verùm in co omnis verfatur error, quod cum honoresinfigniavirtutis effedebeant,multi vit tutis infignia,fine virtute,aut vlhs meritis, amp;nbsp;ex petunt amp;nbsp;affequuntur.Ex quo fadum cft,vt nó' nulli de honoribus malt iudicaucrint. quod quidem faciendum non crat.Non enim ex cué-tu,reûealiqùafortuita res funtpôderandæ, fed ex ipfarum propria vi atq; natura. Quod fi fece-rimus,videbimus honores quafi felicitate quan dam expetendos effe: qui fi vert erunt, non eft dubium,quin fint vmbra qu«dam, amp;nbsp;tanquain

ÖÈ HONORE ORAT. 495 fpccimen illius veræ cœleftisque felicitatis,qu{ pysomnibus à Deo ipfo ,atque autoribus no itræhuiusfanélifsiinærcligionis propofita eft. Paulus quidé ad Romanos.gloriain, honorem, amp;nbsp;iramortalitatein bonis omnibus vt finem bonorum proponit, amp;nbsp;ad ea inquirenda expeten-daque hortatur.Ex quitus perfpicuum eßearbi ^trorjhonoresin aliqua fœlicitatis parte efle rc-j ponendos.

Illud modo in honorum deleftu videndum eft,nc humani honores nos à diuinis , folidis amp;nbsp;amp;nbsp;immortalibus alfequendis auocent, Sc impe-diant:vt fi omnes honores, omnia infignia, di-gnitates omnes, quæcûq; ab hominib.dari pof-funt,nobis deferatur.vt pietatê,vt religioncju-ftitiamuedeferamus: non honores modó, vC-rumetiamopes, vitainque ipfam cum corpore contemnamus, nealteriushonoribus excluda-inur.Id quodMofes Chriftusq;, vtalios nortric religionis duces darifsimos omittam, feccrunt. Mofes quidemrcnuicvocarifiliæ Pharaonis fi-hus, maluitque malis cum populo Dei afhei, quim Aegiptiorum fragilibus honoribus com-modisque trui : maiores arbitratus opes igno-miniam Chrifti, quim Aegyptiorû thtfauroi. Nofterveró rcx amp;nbsp;imperatorlefus Chriftus, cü ex altera parte gaudium, ex altera crueem fibi propofitam confpicerct, crucem pertulit,ciu$ ignominia ad tempus contépta. vnde Scad Dei

CAELII S-^ é. 496 folium eucétus, ad dextrâ cius confedit, fuam-que illam priftinam gloriam, in t^ua antequam inundus hic fieret, erat,adeptus eft. Quaobrem fi veros honores cùtn in haç, turn maximè in altera vita afiequi cupimus, pietatem colamus; iuftitiim feruemus , bonas artes ainpledamur, de oinnibus,ac de patria præfertim, bene mere-liftudeamus. In bisomnis labor, omne ftudiu, opera, diligentia, contentioque ponatur. Natri de honoribus dignitatuinque gradibus contendere,perinde eft, vt fi nautæ certarent, quis co-rum potifsimum nauim gubernarct, quod fine omnium qui innaui funt perniciefieri non po-teft. Mifcrrïmaeftenim'ambitio,honorumquc contentio.Prseclarè Socrates banc vim ad hono resamp;adgloriam proximam, amp;quaficompen-diariam dicebat efie, fi quis id agerct, vtquaüs baberi vellet, talis efiet. Quemadmodum de Ca tonelegimus, quinon diuitijs cum diuitc, nee faélionc cum fadiofo : fed cumftrenuo virtute, cum modefto pudorc,tum innocente abftinen-tiacertabat: t frc,quàm videri bonus malcbat. Itaque quo minus gloriam pctebat,co magis illam aflcqucbatur.Is enim bonos mihi videri fo-lctamp'iirsimus,qui non propter fpemfuturi bc neficij,fcd propter virtutem claris viris defertuf amp;nbsp;datur. Nulla autem viitus ad honores adi'pi-feendos aptior dl, quàm moddlia atque fuiU-mifsio, amp;contràgt;nullum vitiumbonori magis contrariuin.

DE HONORE ORAT. 497 contrarium, quàm fuperbia. Id quod non exé-plis modo,fedetiampræclaris Cbritli Domini nofti î fententijs confirmari poteft. Qui fefe,in-quit,abiccerit,cxtollctur : rurfum'quequifeex-tulcrit.deprimetur, Idcirco de eodem Jefu Chri fto Paulus feribit, cum eifet forma fpccieque Deus,non rapuiffe ad fe d iuinos «qualesq; Deô honores: feddemififfe eum fefe vfque ad ferai infimam eónditionem amp;nbsp;formam, tune videlicet cum in Humanafpcciè aceónditiöne reper-tus,eoufqueobfequens fuit,vt mortem,camqué contemptibilcm, crucis feilicet, ferre nondu-bitarit. QuapropterSe Deus ilium ad fummum éxtulit honoris gradum: donans ci nomen omnium exccllentifsimum, vt in nomine Icfu om-nefc fleftatgenu,cœlcftium, terreftrium, amp;nbsp;in-ferorum: omnisqueconfiteatur lingua, Dominum efle lefum Chrirtum, ad Oei parentis g!d-fiam proucéfum. Hancigitur viam fi imbteri-tisadolcfcentes,facilioreritvobisad omnesho-norum gradus afccnfus:quibus fanetê picq; dc-eurfis, ariiinus velocius in illam fedem patriam-quc,vbi veri nobis funt honores repofiti, peruo’ labit. Vtenim ad fummos fcalarum gradus nemo poteft nifi per inferiores amp;nbsp;medios afeende re:fichonorcs,qui vcrèappellari po(Tunt, quiq; præinia virtutis funt,nulbaifequi,nifi pervirtu té amp;nbsp;bonas arecs poteft.qui fee!' faciût,ij aut nul 10$ honores.aut honoris homê,vinbrâmue ali-

49« CÆLII S. G. OR AT.

quam, nô honorem ipfum adtpifeuntur. Quo et reliquû eft,Pitres fapientiff.atq; opt. vobis pro hoc honore,atq;ampiif$imo liberalifsimoi^u« de me teftiinonio amp;nbsp;elogio, grattas ago,casque, fiquidem poflüm, immortaJes ; vobisqucpollt-ccor, mefemper erga vos fingulos amp;nbsp;vniuerfos, hanci^ueinelytam Academigt;m, artiuroque col* legiumcruditifsjmum,in quodme cooptaftis, eoanimofore.vtquibufeunq; rebuspofsim amp;nbsp;feiam.apudomnes qui vbiquefunt.amp;coinmo' da veftra fim procuraturus, amp;nbsp;dignitatem defen furus: Se pro ifto libcrali honore gratiamt^ue rclaturus. Dixi.

CAELÏI SECVNDI CV* rionis oratio in promulgationc Infti-tutorum Academiæ Bafilicnfis habita. M. D. LUE

SS ST hocin morcpo{îtum,adoIe-fcentes, inftitutoque maiorum, vt cum leges feruntur, aut pro-mulgantur, aliquahabcaturora.

1 tio,qua legû vtilitas amp;nbsp;honefta» demonftretur: ficque maiore plaufu amp;nbsp;a!acritagt; te ab omnibus accipiantur. Quod fi hoo a billis

faditatum eft, qui leges perniciofas fæpe fere* bant: quanto inagisànobis fieri débet, qui cas leges

fuin vcftrorüin.totiusquc vitz coftituendæ, Sc cum honeftate laudcquc dcgcndæ.pofitadîe vi dirnusc’ Nequc enim aut Tiberius Gracchus, aut Saturninus, aut,vt alios omittam, Maume-ihcs.Sc Siricius pontifex Romanus, cum illc iin pium Alcoranum fuum, hic decœlibatu fœdif-firnam iniquifsimamque Icgciri ferret,fine com mendatione aliqua in vulgus protulit : vt quod leges ipfæ fua bonitate non poterant, orationis quafimachinatione quadam,in mortalium animos influèrent, amp;nbsp;vulgi tacita faieem aflenfione comprobarctur. Verumenimveró, nobis apud Vos adolcfccntcs, non tantaeüra crit agcnduirt àquibuscas leges audiuiftis,quædignitateat. quevtilitate tales funt.-yt fine harum adminicu-lofummavitæ confufio.fcholafticaequc difci-plina perturbatio futura fit : vt pote in quibus' feruadis fitus eft ftudiorum vellroruin fruftus, amp;laus vitxomnis, amp;nbsp;iri negligendisturpitudo.' Habentenim hocres honeftæ amp;nbsp;bonæ,\T:etiâfi àneminc iaudentur,tarnenlaudabiles fintna-tura, amp;nbsp;fua vi afTenfionem bonorum emercan-lur.Quamobré co breuiores hodie erimus. atq; ea modó in menté vobis reducemus,quç vos ip’ fi natura atq; inftitutione monente, bona,honc fta,laudabilia,actotisanimis amplcâenda efle éognofcitis. Legum igitur Sc inftitutorum lauÿ li a

JOO CÆLII S. C. OR AT.

omni$,vtegonunc cxiftimo,in tribus maximè ccrnitur:in ordinis confcruationc, in animi in-ftiturione,8c in quadam magna vtilitatc.De tribus his cum dixcro,tunc perorabo.Primôm ergo deordincdiccmus. cuius illud in primis eft proprium, vtomnia aptis amp;accommodatis té-poribus amp;nbsp;locis fiant,ac gerantur: deinde tanta eft cius vis amp;poteftas,vt nccdomuSvIIa, nee ciuitas, neegens, necexercitus, nechominum vniuerfum genus,nec return natura omnis, ncc ipfemundus,ordine, amp;quadam quafi o'Dun’ofj.la, atq; dt’-nt^/avocarevllo modopofsit.Qux cnim obfccro,eflctc0quot;nfufio,fi miles imperatori,popu lusprincipi,ciuis priuatusconfü!i,fcruus domi no,marito vxof, difcipulus magiftro vellet im-perareC’ Quomodomundus conftarcr;nifi elc-tnenta,cxquibus omniagignûtur amp;nbsp;remperan-tur,fuum firigulä locum teneret:’ fi tetra furfuin ignis deorfum niterctur:’ fi aquarum moles se-theri vellet ineübaret’ Quid de fydefib dicamC' quorum ordo atq; harmonia tanta fuauitate ac dulccdinccruditorum complet aures atq; animos,vtin corporibus adhuc viuenrès, fe in cœ-lo cum dijs Bea to æuum agere arbitréturC’ Nam cum nouem,aut fi mauis decern orbibus,vel po tius globis cofiexa fint omnia,quorum vnus eft cœlcftiscxtimus,qui rcliquos omneS cômplc-£ritur,cui fubiedus eft ille,in quo infix! ftint illi quivoluunturftellarum curfusfempiterni;hos fcquun-

IN PROMVLQ. INSTIT. ^oi fequuntur ordine fcptcm ftcllæ,quæ falfo voci-turcrrantcs.nihilcnim errat, quod in omni æ-ternitate progreflus amp;nbsp;regrelTus.rcliquofqs motus confiantes amp;nbsp;ratos conferuat. Ex Lis iupre-mum globum pofsidet illa.quam Saturnum no ininant.deindc fubfequitur nominu generi pro fper amp;nbsp;falutaris il!c fulgor,qui dicitur louis. Tu rutilus,horribilifquctcrris,qucm Martern dici-mus.Deindc fubtcr,mediam ferè regionem Sol obtinct,dux, princeps, amp;nbsp;moderator luminuin rcliquorum.Huncvt comités confequuntur.al-terum Veneris,altcrum Mercurij lumen. In infi mo verd orbeLuna radijs folis accenfa, conuer-titur.Terraautem immobilismanens, ima fcde fempcr hxrct,complexa medium mundi locum in quam ferunturomnia fuo nptupondera, lila veró fcptem,tanto ordinc curfus fuos peragunt, vt acuta cum grauibus,difparibus motibus tem perantes,Vquot;ariosæquabilitcrconcentus effieiät. lam fi aliquod horum, vel tantillum à munerc fuo ceffarct.autordinem ncgligerct,necncccfsi-ludjnes dicrum atq; noólium,ncc commutatio-nes temporum quadripartitas ad maturitatem frugum,amp; ad temperationem corporum aptas, haberemus : Nee,

Cœlum mitefccre,arborcs frondefccre, Vites Içtificas pampinis pubefecre. Ramos baccarum vbertate incurutfeere, Segetes largiri frugcs,florere omnia,

1» J

get CÆLII S. C. ORATIO

Fontes fcatcrc,prata conueftiricr.videremus.

Hanc ordinis vim atq; vtilitatem.contraq;, ti7# *7*|/aï maxima detrimenta, vetcresilli fapicn-tes cumvelIentollcndere,finxeruntPhaetontc patris gubemacula affcélantem.foÜs currum au rigarivoluiflerquem cum nullo ordinc, nullaq» ^*^8® ®8^’‘^^gt;^^'^ modó ad deos ipfos propius im-pcllcret,modóad terrain deprimeret, amp;nbsp;iamin. auftros, iam in fcptentriones vrgcrct, fecutura eHe terrarujn inccndium,omniumq; remm fœ-dam perturbationem poetx cecinerunt. Nam permittens illi currum inuitus pater,gnatum in hunemonueratmodum:

Hete fit iter.mjnifesld rotit ueüigiti cernes: Vt^ferant equoStC calum,cr tffr^ calores, Üeepreme, nee fummum molire periethera currum, Altius egrefius cccleftu teää cremabü, Inferius terras,medio tutißimus ibis.

Quæ mandata cum impcritus amp;audax iuuenis non feruaret,poenas fux temeritatis dedit. nam femiuftus in Eridanum prjeeps curruqi detur? batus ruit.decuius mifcrabili cafufic OuidiuS in Fabulis:

At Phaeton rutilas flamma populante capiUos Voiaitur in pracepsjongo^ per aera traüu Tertur, çf interdam de ealo ücüd fereno: dut fi non cecidit,potuit ceeidifie uideri.

Q^x cum ita fc babere vidèrent, amp;nbsp;vim ordinil

iuuetutisi^- imprudétiam aniinaduerterent hu-iut

IN PROMVLG. INSTIT. joj lus Academi« prudentifsimi moderatores, Eis legibus Scinftitutis veftrorum ftudjorum cur-fum muniucrunt.quasmaxitnè ad ordiné quen dam,occonomiamq;pulchfrriiTiain pertinere vi derentur.Primum enim omnium, in certas claf festotamhaneftudiorumrationem amp;nbsp;fcholam dcfcripfcrunt. Deinde clafsibus fingülis magi-ftrosac prcfcclos.eosq; turn doclos,ium bonos: certas item in omnigeoereartium amp;nbsp;literarum leftioncs, certasqiamp;inorbem récurrentes ftatis diebu«€X,ercitationesafsignarunt.Tempus prç tercaprogrefsionu ratum amp;nbsp;certum ftatuerunt,' vt nee citius quam artium amp;nbsp;daßrinarum ratio, nectaEdius quàm adolefccntium induftriadiji-gentiaq; pofcerct,transferrcntur, fed decentifs. ordincomniaadminiltrarentur,Etquonia bonos alitartcs,vt inquit Cicero noüer, omnesqi gecendunturad ftudia,gloria, gradus quofdam atq; induftnac præmia propofucrût,quitus ingénia excitarentunvt Se folertes mérita laude or narentur:?e ignaui,dum ab illis arcentur gradi-bus,fcirent non ignauiae eaornamenta,fed indu ftria: Sc virtutieflepropofita. km quoniam l.e-gis virtus eft, vt Plato amp;: lurilpcriii tradunt,non modo impcrarc quae boneftafunt, veta re contraria, permittwe quidam tanquam adiaphora, hoccftmedia,fiueindiffcrentia; fed etiam præ-mijsafficcreobedicntcs,Sepœnis delinquétes: idcirco noftris quoq; legibus,vt boneftus labor li 4

JP^ ' CAELII S. C. ORAT. amp;virtus,honoribus,præiiiijsatqj fplcndote dç coraturfic vitia fraudes,ac negligently iuuenu, dainnis.ignominijs.vinculis vcrberibusq; mul tantur.Quaccum itafint,audcnttarnen nonnul li hæc paruifacere, prorfusq; contemnere, ordi • nemomnem peruertcre, àfuo munere cefTare, pon audirc docentes,aut negligenter audire,nó difputare,non declainare,non condones facras accedere: fed pro bis aut errare per vrbem,aut lu dere,aut potare,aut aliquid dcterius agere, præ-ceptores irridere,nufquam decorum feruare,nó vultu,non geftu, non incelTu, non veftitu, nihil dcniquepenfihaberc.tanquain nô adpietatein Chriftianam,ad honeftos mores, ad ingenij cul tum,atqiadomnem laudcm: fedtanquam fues ad partum S!:lutum,alij à parentibusamp;propin quis,alij Ecclefiæ acRcipub. rtipendijs aleren-tur. Qui nifiadordinem, in viamq; inaturè rc-dierint,nifi contumaciam atqartam proicétam negligcntiam abieçerint,illisdenuncioatq; pry dico,breui cos legum feucritate,finc vlla remif-fione elfe fenfuros.

Sed quo citius quod fufeepinjus abfolua- gt;nbsp;mus, ad id quod fccundoloco propofitum fuit yeniamus. Leges nortras adanimicultuminrti-mtionemque facerc, nemo eft qui non vidcat. funtenim propter dodrinam amp;nbsp;mores lata, at-quedeferiptæ. Nam vtagerquamuisfertilis,fine cukura fruduofus erte non poteft, fie fine do drina

IN PROMVLQ. INST. 505 iftrinaanimus. Ita eft vtraqucres, vna fine altera dcbilis.Cultura autem animi cruditio eft,quf vitiaextirpat radicitus, pcilit ignorantiam : amp;nbsp;prseparat animos ad fatus accipiedos,: eaq; ma-dat his, amp;nbsp;(vt ita dicam)ferit, quae adulta, fru-ftus vberrimos ferant. Ac quid aliud fapicntiiT homines cogitarunt, quàm vt eas leges vobis defcribcrent : quas fi fcruarctis, amp;nbsp;linguam ad orationcm,amp; pedus ad fapientiam informaretC' finequibus pecudcspotiusquam homines fu-mus.nam ncquefermo magnifaciendus eft fine fapicntia, nequefapiétiafinccominoda amp;apta oratione, luccque verborum amp;nbsp;fententiarüex-plican poteft.qua: duo tanti facienda funt.ado-lefccntes, vtnequcargentum,nequeaurum,ne-que omnia Indorum myrmecia, Gangeticaeve gemmæ fint cum his cóparanda.Vcrè cnimHo ratiusad Tibull.fcribit: _ Quid uoueat duki nutriculd maitti alumnoi Quimfapcre ex fari poßit,quie fentiat.

Verum quoniam haac perfpicua fiint, pauca de vtilitatc dicemus:quanquam ex ij s quae dixi-mus, ca fatis eluccrc poteft. Negabunt quidam, vllaminfepropofitas legesvtilitatem autcom-modacontinere:proptcrca quoddamnia inter-dum vinculisque eorum peccata fegnitiemque caftigent.At qua ex parte minus vtilcs putatur, camaxiinêfruduofaseflècomprobabimus. A-ge, die mihi tu qui ytiles eflè ncgas, 8c fine lege li 5

çoH CAELII S. C. ORAT.

bellutruin more viuere amp;nbsp;vagari vcUcs, fi quis feper Rheni pontemtranfeuntcm, corrcptuin infubi-clum flumé vellet deij cere: exilieret aur tem répété aliquis, qui tcquafi^/unyrtptïf 5«or, Vtdicitur, ereptum à tanto pcriculoîiberaret, nonne ci gracias ageres iininortales, amp;nbsp;vitam ci viroacceptam ferresc’ facercs proculdubio, nifi omnium bipedum nequiff. atq; ingratiff elles. Quids'll quis clTct, qui tjbi magna auri vim por-Kgeret:interca alius intcrucniens,id tibi auruin non interciperetmodo, verumetiâ tevincluin abduccrec,an non teingenti non folùm damno verumetiam iniuria affeclum cxillimares:'At vc rô.dum ira abduceris, fac occurrerc hcroé qué-piam cum fuofatcllitio, qui illico folutisvincw-hs, tç ad auruin recuperandû iuuft, ^ confe^O hofte.in priftinâafTeratlibcrtatéfhûccredo inutile tibi,illû vpró vtilem diccres. Scd vclim mihi dicas, quid aliud elle pûtes ignguiam, quàm la-tronem, qui te vinélum retinct, ne auruin cru-ditioniscapefTasf Quid item infidiatorem illy, nificupidicates , amp;nbsp;mala mentis gaudia, vt ait Poeta: Sc ebrietatem.â: petuiantiam, amp;nbsp;contumaciam,estarasq; iuuenum pelles, quæ ad vir-tutem gradientes abripiunt,amp;voluptatib.quafi fluminclcnifsimo, fed pcriculofifsimo tarnen, immergunt. Atquiharumlegura amp;nbsp;difeiplinx bcncficio, tanquam i fortifs.heroe, imô pco ex nantis tamque prxfentib. periculis iuucnesli-bcran

IN PROMVLG. INST. 997 berantunneque liberanturfolùm, verumctiam nouis præmijs ornamentisque donantur: iubct lex adfacram cœlcftcnqucdodrinâ omnicum reucrentia attentioneq; adcas ï iinpçllit ad Gri. maticos.Rhetoras, Dialedicos, Matbetpancos, Philofophos: vrget in circulos, difputarc ac def clamirarecompeJlit f omitcJarornm virorutn, ac dodifsimorumteftimonijs.id eft præmijs af-ficcre, atque ad maiora capeiTenda incitarc.Votât ignauiam, domat libidinem, cocrcctcupidi-tares,ebrietatem damnat; abalienismentes,0-culos, manus abdincre docet. Quid hopjiliud quæfo eft, qujm ab infidiatoribus, latronibus, Vcncficis,alijsquc peftibuslibcrare, vincula fol-uerc,atquc in tutum coliocarc^ Vtenim infant bomincmvelinuirmn, fi fibi autalijsmanpsaf-ferre velit, fcruarc, cumque vinculis amp;nbsp;cathenis cóftringere:fic iuuenes effrenatos legibus,difej» plinæq; feucritatccocrccrcdebcmus. Eft enim difeiplina iuuentutis medicina, exuitantium Sç extragyrum rationis excurrentium frenum, pa dicitiaepropugnaculum.dux vit», vita vinutis. Nam vt corpora noftra fine mente, fie iuuentus fine difeiplina fuis bonis, ingenio , jnçmoria, induftria vtinon poteft. Quôd fi tam magnat, tam diuinæ vtilitatos äquibufdam minus pcr-cipiuntur, id ætatis amp;nbsp;cupiditatum fit vitio,non legum : quarum copiofifsimi frudus in totam yitam redundabunt. Præclaré quidem Paulus

JOÎ? CÆLII S. C. OR AT.

Tarfenfis:0mnis, inquit, caftigatio amp;nbsp;difcipli-na, in præfcntia non voluptatcm, fed dolorem afferre videtur ; verum tandem falutarcm virtues fruftum reddit ijs, qui per earn fucrintexer-cirati. Socrates dicerc adolcfccntibus folebat, fiterarum virtutumque radices effe amaras, fru-ftus vero fuauifsimos. O foe!ices,qui amorc vir «utisofficiumfaciunt,quodliberaliaingeniafo-Icnt,non legummctu, quodplcrunqucimpro-borum eft: relut illc dixit, Oderunt peeçare boni,uirtutis amore:

Oderunt peceare muU/ormidine paihe.

Atque idcirco leges non propter bonos , fed propter improbos potifsimum latas funt,vt no-fter doélor Paulus tcftatur. Atque vtinam,quod iuriljterito cuidam Demonax dixit, hicinno-ftrislcgibus locum non haberctJeges nimirum inutiles videri, vt pote quibus boni non egepec, improbi nihilo fièrent meliores.

Vos verb adolcfccntcs debetis in eorum numéro haberi veile, qui pl.uchitudine virtutis ac-cenfi, fuoptc ingenio ad omnem laudem hone-ftatemque feruntur.Idfict,fi legibus non yt car-nificib.amp; tyrannis,fcd tan quam ducibus faluta-ribus, amp;nbsp;inonitoribus iucundifsimis vtcmini. Quienimlegibus quidem non proptermetum paret,fcd cas fequitur, atque colit:quia id faluta-re maximèeffe iudicat, is libcrcflccenfctur.Na amp;inordinis confcruatione tanta pul chritudo, tantaq;

IN PROMVLQ. INST. 509 fantâque fuauitas inert:, vt nihil fit in oinni re-rum natura amp;nbsp;vita, quod nos in agis dcleélarc de beat : praefertim cum etiam ad animi vcftri cul-tum fanitateque pertincat. Sicnim ciuesinvr-bc,fi domeftici in familia, fi milites in acic, fia-pcs amp;nbsp;grues,fi elcmenta, fidera ,mûdus,fi dcni-que omnia fupcra amp;nbsp;inféra ordiné feruant amp;nbsp;legem,æquum eft, vtvosquiijs artibusoperam datis, in qùibus admirabili quadam confenfio-ric omnia congruunt, ab veftro ordine, ac difci-plina boneftifsima nufquam difcedatis:vt prac-Ceptoribus pareatis,vt bene monentibus aufcul tetiSjVt nihil nifi eorum confilio tentetis. ineun tis enitri setatis infcitia, fenum conftituenda amp;nbsp;fegendaprudentiaeft. Sunt vobis patres, non corporum quidem, fed quod longé grauius amp;nbsp;fancliuseft,animorum.Vos amant, vos curant, provobis vigilantamp;fudâr, veftram dignitatem vtilitätcmq; procurât. Veftrum igitureft vicif-fim eos diligcre, vercri,colcrc : ex his quofdam dcligere,quorum confilio atq; autoritäre nita-tnini. Quod fi feceritis,omniacrunt vobis faci-lia,c.xpedita,commoda:nihil critobfcruatu difficile in legibus,nihil impeditum in artibus, nihil iricommodum in vita. Contendite iuucnes ad propofitam ftudiorum metam.Se virtues ver ticem:quó cùm pcruencritis, honores, gratia,fa-ma,diuitiz,quics optata vobis abundé contingent, Si vcró ctiacnpict»tcm,hüc eft,Dci Chri-

ito CÆLII S. G. ORAT.

ftiq« Domini fincerum cultum amp;nbsp;amorcm (quJ quidem ftudiorum veftronim.totiusq; vitae fco pus cfTc debet)adiüxefitis.feitote vos cœlo cha rifsimos.beatos atque immortales futuros : id quod non ego,fed Chriftus ipfc.Dcus amp;nbsp;confer Uator nofterfemper praedicandus, nobis polli-tetur. Dixi.

AES CH INIS ORATIO.

^jJI^?« Emoriarepeto,Atbenienfcs, Ale b xandrum in hacvrbenoftra,llu-^ dijs libcralibus inftitutum, Ari-5 ftotcleisqi difciplinis iinbùtum, Î mores noftros,atq; ingenia no-ftra didicifTe.Arsciregnanditraditaeft. Animi eius magnitudinem atque conftantiam noui-mus:libcralitatem atque elementiam experti fumus. Proinde obfequijs (vtmibi quidem vi-dctur) mitigandus clbnonrebcllione, non con: tumdijs irritandus. Quam contra nos indigna-tionem animo concepic, facilè in beneuolen-tiam vcrcet.-fiquidcin nos fibi obfe.

quentes.fupplicesqj vident.

at

DÊMADIS ORATIO.

Dmiran fatis non jwlTum ,viri Athenienfes, quid Acfchini in mentem venerit, vtnobis quafi formidinem incutiens, in dedi-tionem amp;nbsp;potaftarem pueri nos Venire moneatiSc bellorum ftudijs, quibus fern perfloruiinus,fuadcatablbnere. At vos Atba-nienfes,viri amp;nbsp;incliti,amp; inaxiini,Alexandri bcl-ium perhyrrefeitisC’ qui Megarenfes fudiftis.vi-ciftis Corinthios,Laccdeinonios fuperaftis.-qui tot, tantasqueregisXerxis copias àfinibus vc-ftris,domefticis viribus vincendo propuliftis: quibus vaftum mare non fufficiebat ad nauigan dum,portut ad appcllendum, terra ad ambulan dum,fluininaad potanduin ;qui montes in p!a-niciem deducebantyvaUes æquabant,maria pon tibus fternebant : quostota vixGræcia capic-bat,quorum iacula Sc tela folem opacabat. Rem fané ridiculam,fi buius pueri tementati obuiam ire non audcamus, qui tot prælijs, totq; trium-phis polleinus. Subtili certé quodam eonfilio duces atq; oratores no tbr os fibi dari poftulat, vt fcilicet fpoliatain vrbem euftodibus, fuis turn ducibus, turn confilijs vacuam,faci-lius prxdetur atque diripiat.

FINIS.

er Al iZ'^éiS6T^-