GOMMEN' TARIÎ GALÉACIÎ CAPÉLLAE* de reb^ gejlis pro reßitutione trancifci sßrUA UMediolani Ducis,ab ipßmet author« pojiremo recogniti,plurimiióp in Iods à priore edi» done mutati,ut plane diuerfi mderipoßint.

BODEM ACCESSIT ET HISTO ria belli t^ußianhquaß appendix fuperioriM, unacum Praßationeloachimi Camerariß

VIRO D. CHRiSTOPHORO Scheurl£ tHochri v. I. DD. FF, imper. Car.’V.çy lerdinan di Régis c^c. Conflit etrio, ioachimm

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Came.S.D,

I B E L L V M ißton acceptum i te^ ut uoluijli,curMimws delcnbendum in offi^ cina Cratonic MyUj^ hominis induftrij er diligentis,quM laudes in librarià maximin duco J hune ad ternit^

timus, qui de fhidio operx nojlr£ cognofeas, atq; idem ut,ßqi{id forte in editionehac requires,nobis ignofcas. Ego quidem hac occafione jlntueramad teuerboßus fcriptain epiflolam libello pr£mitteft re, qua pro mediocritate ingenij meifingularem fa pientiam quondam in te cr raram dodrinom cek^ brarem, quac^ de ipfo fcripto nonnihU exponerent exfermonibus tuis. Sed cum italica epifiola prapo mnda effet fane longwf(ula,in qua huim editionis » ccnflmm

corißUum zy- ratio expUcarttWta me ilia npi^ oporterenonputaui. Teautm,utiüe attain os b.H àare,utaffentandifujjgt;itionemHitarem.gt;nolui.Atqi ut i:s hoc quidc difiùnulem,ita uarijs rtbut er mul» tipUcibui curis diftrahebatur hoc tempore animus uofkr, ut nuila ab hoc tokrabilii elaboratio expe^ éhnda effet. Ob hoc quidem non poffum facere, quin er gratis agarn tibi er benignitatemtuam pradicern, quod hoc f:riptum torn liber aliter pus blicare,er cum aliis comunicare uoluerk. C^uam^ uis enim eadem hijioria ab hoc ipff autore édita fe piuffule defcripta in Gcrm.mafferit, tarnen h^ec ab lUis prioribus it a ßmt mutata^ correSbiyCajligai! ta,atq; etiam auikl,ut diuerfa plane uideri poßint. Extantcuiufdam de noßrishominibus Teutomd Ubri ear undem rerum hißorilt;e in quibus huius au» tork prior quidem hijhri£ editio repr^henditur, obneßcioquainmentionem probrofam de Germas norum uno queda duce nobili ergenerofo,de quo, eß enim inuidiofum negotium, non diffutari à me oportet.Kcc uideor aßimiare poffeCapeUam mat ximarum er admirabilium rerum memoriamßri» pto exquifto er bono coferuaffe. Neg; de iUis qua noßra atatefenfit I talia in cbparatione rerum ge» finrurn cuiuslibet uel atatii uelgentis maxima, cunt qui hac legerit quicquam effe admodum defydera» turum*

turimt.'î^ifin ZT is fuit capcUdiqui non fblum omnU qu^ fieri cemeret, annotare bono ^ iüufi:ri ordu ne y fed qui etü in confilijs z^ dehberationibus prut ciputs uerfatM, eduffia cr origines rerum perf t^ qui pofict. Quad ƒ admirarifolemus ingenium ZT prudentium eorum, qui hiec infinisficriptis expli» cantcoUeéh cogitationibus z^ conieduris finish quanto plurisfiaciendaefl hominis, neq; fiultiproa fifio neq; indifierti expofitio, de cognittonefiua z?quot; neritateiüorum.Genus(àit orationis omnino tale efi,ut neq; elegantianeq; fiblcndore careat, exquU fitum quoe^ ad hoc argumentu. Ndin de fide hijhx ri£ quis cd qui querendu puteti dm aut impuden tißimuin,aut dementißimu efiße oporteret, am qui falfio aUquid änderet prodere ijs de rebus ,de qui^ bus innumerabilibus teftibus nonfiolurn a^onufi:i etiÂconfilioruconuinci,fi mentiretnr,pofilet. Ca* peUarn aut cunirü opt .o~ dolbß.fiiifße accepimuSt turn afienfione eoru qui in I talia his belli tempor ib» fiù(fient,au{lA confirmatac^ficripta ipfius fiapenu' meroficimus.Sed ego fientio me eodelabi,Ht quod fia ÜHru me negauerä,copioßus de hoc firipto diffiu^i tem,quare depnâ.S i te orauero^uir cximie,ut no* firam opéra in hoc libcUo ededo gyatâ acceptamß tibi eße patiaris.Quod utfideias te uehementeretii atq; etifon oro. 'Vale Tubing£ U. ïebrnarij.

V M T 0 T I E S efflagUaris^ ut huiM £tatnrcs geftMpope ritati traderé,amp; ipfe totki reçu far intquot;, cunt, propter rei difficulté tem,tumquodnonme fiigiebat hiec ab aUjï

diligenter enamtri, non potui fortaffe non inobfe» quens uideri.Bxue igitur,fi qu^ pe^ori huiufce rei infedcre uefligia,zr omnino tibi perfuade mihi ef* f ; antiquiuf nihil, tuo qua uoto fatiificiffe : e^ tant effe me tibi deuin^m^qiMn qui cft maxime uel fbt dioergate,uelbeneuolentia. Verumquia ingenif meicymbamodico fubueftn uelohifhriarurn fréta uaftifimo crederefe non audet,ftuâiK iüos er pro ceUÓf armor urn, er concionum femper affernaté eft facetiarum contenta littore: iedreo ne tuo pror fui fallaredefydcriq, Galeacij Capells homing ÇT^ humati

itMdnitdte,i^uam Grtsci Tgt;rcti(/lèixigt; mmtnänt, er natalium ^lendore confpicui^quM iure fodaU-tiüis,morien5 mihi reUquit, hijkritK dlt;tmiK. Qui* bui eji uel utiliui,uel iucundim nihil: ƒ diUgentiut utriu^q; m uim intuits foerii.Ham quanquam db f-.iplinarum omnium cognitio habenda efi, cateris tamenhilkriMcxciUcre femper exiflimaui.Sobe enimfaciunt^utcummaioribui uixijje credamurt quando omnium atatum^omnium gentium,omnium populorum,quo5 firè cali conuexitm tegit^prada rafacinora hiftoriuru gratia tencamm. Nihd tnim ear urn rerum (ut ü. TuïHui attejhturyqux ante= quant nafccremur,a(l£ funt^fcire poffimm, niß ea rum memoriamnobu hißoriafubminißraretAtai^ ^ui huiuße facultatif prorfuf eß expers, cur puer a facerdote Ulo A egyptio uocari no debeat haud ui deo,QU£ rei fenibm maioré dat authoritatë-,qudtn obatatemlongH plurimaru rerumcognitioHtaq; fi fedulohiflorijf inhaferif, inter iüos tuquoq;nu= merabere, qui antequamfua ip forum mater in lua tem produxerit,nati iudicantur: Et tanto plurimis anteponeris, quanto plurimarum rerum,qu£ niß per hißoriä haben poteß,ßerit cognitio. Eßenim teßii temporum,lux ueritatii,magißra uit£,niin= eia uetußitn, Accipe igitur Capella noßrarumre rumuerißima diaria,in quibut fermé leChirufei 4 omnia.

o wntlt;lt;, ^«/ ge/b tffè cognouimut in hac Citeriort CaUiapro refiitutione Icrancifci Sßrci^ Infubrum duels,apud ^uem^quodi uixityhic J S eer eta fuit.ïn ijs prmcipum initafeiera, conutntiones^induciMf cr flrategemdta conjficies. Et quanquarn hfic tus tnultuario^cr (ut üddiedm') prlt;ecipitdto flylaCa^ peUd quafi feriptitarit emedatums quandoqs ßper tiduerfton /virv^ïxs udUtuiinem, qui^roximo februario ab humantsÇublatus eft-, licuiffet. Attali tuen ne mult um hacinremoueare : nam qua: ai hi» fhriam maxime pertinent, non dubito a te defide» ratum iri uel ueritatem, uel diUgentiamiey' ca ter4 fic exade er abfolutediftonit, er enarrat^ut non monumétis tradita,ftd pidn, neq^ pith,fed ob ocu los pofitaeffe uideantur. ipfeinquam (fi ex nume» roiÜMSuelimejfejper diu repetttam Pythagorlt;» i11amiJtïliia.^},vKcolt;rtp Martiani Capelle huiM ^entdis animam in Galeacium hunenoftrumemi» graffifoede crediderim. Qttaru enimardum, que ii«a»iJt,KfiMd. dicuntur, iUe precepta tradidit, quM hic modonofeeuW, uerum er confecutus ftd Vitnam ßc Dijficiffent, ut uel per ocium hic fen^ tere potuißet,uel annum hune ftptimum Climate* ricumfuperaffet.lîabtremui utiq- hec commenta^ ria adeo nitida,er oirnata, utftrè deßderari poffet ultmw nihil, Caterum cum preterita argui,quÀn9 (mendari

tmenidri »mgis pophit,îj^c legacy’itto fcriptt tempore^quod geniodppUcaniumfuerat, üelcuin infl^um cdldimtdtum mok/hdi foUretur, egt;~ƒc nuüo négocia cogitofces nuUam uidm offeiiwiton uirtutizuel(utinquit Comiem )nihileffe uolcmi dijficile. U£C Me qualia apui Çtipeîlam nata funt, tibi libenter impcrtimur,cum quad intcUigAi effe te quidem mihi ebdrißimum, tnm quod feiam dnndlei bos effe uerißimos,cy tibi deberi,qM ueritdte uers borum nullis inuolutdm lenocinijs oble^aris :quos pmenddcesoßßndiffemt eosutic^tibi legendos non trudidiffan. Maxime enim eorum pdrti,qu£ hoe in Ubro recUdntur, dutor non inter fuit foluin, fed or pr^fuit. Hominis pr£teredmultis urgumentisfis desjfeéhitdfacitiUt minime uerear hune libru fub nomine iuo in lucem emittere. üunc béne iidle^ç;“ cttw tdfonis Mdini lurifconfultorum fuxtempeß^^M ttsdif0ftißimi,cydifcrtorumlurifcenifuld ^| tißimi dui tui fdcultdtibus potidris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a j

COMMENT TARIORVM GALEACII CAPEL læ ad lUuftriffimum FranciEum IL Mediolani Ducem, in ligt; bros de rebus geftis pro eius reftitu tione.

X ijs qui litera rumftudiofa^ mam adfecuti fijne, nonnulli, iccirco aicribé da hiftoriaab^ ftinuére,autqgt;

antea tradtata aggredi,amp;ex alieno labore nomen fibi querere parum Ïaudis efïè ducerent ï aut quod de temporum fuoru rebus opus con texere

texcrc.arbitrabantiir non eins efle qui ita uitam inliituiflèt, utcupo ret prodefîe quàm plurimisJædo reautê neminem uellet, quû omni tempore Terentianum illud ipfo nero uerius fucrit: Obfcquium amicos,ueritas odium parit. Alif autem minus ea est caufa deterhtij ne domefticis amp;nbsp;proximis iri char' randa rerum ueritate difplicerent, externa fedati funt,amp; pro certis ie penumero incerta literis tradidc^' runt. Quod cü maxime ab eö qui' (criptis fuis fidê adhiberi cupiat^ fugiendum ipfc cenferem:nec qu^ aut alibi,aut iampridem cuenerut, referte,nee ea quibus interfuiflemf taeere æquum ducerem : nihil ma gis curaui,quam uthifcein libris, quibus res geftas pro tua reftitu^î done

tione,Princeps Illuftriflime, com plexus (um,nuUius honori aucfagt; medetraherem^Et quamuis hæc eadem ab alqs amp;nbsp;copiofius amp;nbsp;culgt; dus fcnptum iri cxiftimem,tarnen a me præci pué memorig tradenda effe cenfùi : quia dum armis difeo ptarctur,quod fus in Medîolanen G ditione potius fit, tuû ne, quod auita primum uirtute par tu, mox paterna tua^ l'n Rom* Imperium Kde perfpeéla Maximiliani amp;Ca rofi CgErum diplomatibus robo ratumeft,an Francifei Galliarum Regis, quod Valentinæ Viceco^ rnitis proauiæ hæreditate,Pontifi cis decreto, aliocp ipfius Maxime Kani diplomate nitebatur, ipfe qui tuas partes fequebar, Slt;Hicrony moMorono Legato tuo domi fo ris^

Hs^ o per am abcpiftolis præfta^ bam, multa audiui : ad diuerfos gt;nbsp;Principes icripfi^atq^ uidi:quç alg forraHe incerris rumoribus iafta ta Gcus ichbent. Sed iccirco ero parcior, quod nec qs omnibus, que eodem tempore diuerfis in lo cis interdum gerebâtur, uni licuit intereflè» Et mibi, qui te tuosep ie cutus fum, minus adueriariorum confilia altquando cognitatuere, Adde quod omnia in prælqs ftre nue fada Ggillatim referre, que nô nunquam nec ipf quidem Duces icire poITunt,hominis eft intempe ranter abutentis eorum ocio, qui hæc legere non afpernentur.Quo circa mihi fan's efte dccreuera fum matim ab initio eius belli, quod Leo X»Pont,MaxtCÓtra Gallos

geffit ufc^ ad redadum in Cçfan’s poteftatem Mediolanenfè lmpe^ rium, res geftas hteris mandare» Quoniambellis undiq? poftea gli (centibus, tutum aliquê fecefTum querens,è patria difeeflî, c5 quod quietioribus temponbus ( fi Dq permififlènt ) fuperefle cupiebam: turn eriam quod tam diuturnas ca lamitates fubfècutas audire malui quàm uidere. Verum ubi quafi poftliminio tandem redrj, ac reru poftmodum in Infubribus gefta rum exnonnuUis qui interfuere, elarius intellexi fèriern, pro mea in teobfèruantia amp;nbsp;Audio deeflè no potui J quin ea etiam cxplicamn, quçadeo iuftam caufam tuarn effe ceruntapudomnes Europe Pnn cipeSjUtnÔfblum fummus Pont/ Henricus

Henricus Anglig Rex, Veneta, amp;nbsp;Fiorentina Reipub, fed ipfeetiam GaUiarum Rex,antea inimicus,ar ma mæ defcnfionis cauia,magna cum fuoru iadura amp;fumptu pro peincredibili,(umere nonabnuelt;* rint : neq? prius abiecerint, ^ Ca rolusCçfar minora confilia baud afpernatus, te Mediolanefibus tu is reddiderit,quibus tanto optatif or extitifti, quato poft abfcefliim tuum omnia magisaduerla perpefli,non nifi te refti tuto meliorem for tunamfpera^ bant.

OSTADE* ptamperlrdncifcuni Regem GaUiaru, MC diolitnenfem ditionét bella iam aliquot an^ nos in Italia quieuea rantmecquifquam ex italisfrincipibutius hmnouädaruntrerun caufarn habereuidebatur. i^am imprimis Leo Pontifex, qui fuo imperia Vr» binum eiech Duce addiderat, non habebat quad ui ternes ullo iure tentaret. Carolum etiam hums nomi nis quintum Ro. Imp.rebus fuis in Ui/^ania Gema niaq; nondum conflitutis,nihil prater Neapolitanu regmim inïtalia tune curare pleric^ exiflimabantt quot;Venetos GaUo coniunxerat fcedus ar^ßimumicr ob Brixiom yeronam^ pauloante eins auxUio re^^i

c(ptdf Regiäeabdt tiré aidilbßimoS.florenütn P^cma-Pont. nutuflstum Keipub.moderantes nihil agebant prêter iUitts arbitrium. Genua regijs au^ fiiicip nitebatur. InLucenfibw, Senenßbw. er Pefi dericoGonzaga,quiM.antu£ rerum potiebatur, pluf erat timorii, ne potentiorts principes aliquii aduerfumfele molirentur,quàmutipli quidpiam auderent innouare. quot;Vnus tantum in itaiia Alphon fits Pjkn^s Perrariit Dux, ademptis per ecclefiie potentiarn duabus urbibus Kutina er Regiolepidi male erga Pontificem animatut exiflmabatur : fei tamennon deJ^erabat,quinRegijs opibus (quippe qui GaUkinominisfemper Pudioßßimus ßeratjob lataoccaßone effet aliquando amiffa recuperatuf rui , er propterea cum Pontißce dolorem dißi» mulabat .ïn itaiia; autem ßnibws iam aliquot on-nos Tridenti agebat Prancifem Sßrtia, Ludouid Kediolanenßum olim Duels filius: qui baud me» diocres à Gallo conditiones ablatas at^ernatus, nulla unquam temporum , aut ßrtuna iniquitate üdduci potuit, ut ins ßeum iüi ceder et, quin pro eins recuperatione uaria iamdudum conßlia animo ttoluens externorum italorumq; principumauxi» lia non cejßabat implorare . Qua: er ß GaUui antea timuiffet: tarnen iam metuere deßerat ob fee* dies cum Pluetijs nuper initum ; quibus adiundis^ reUq^rü

V R I Aî V s. ^ rdit^udrum gentium arma pbißrmiiiinda effè non cenfebat. Atij^ is erat ttalix Jhtus anno à nataU Chrifliano. quot;XXl.fuprd millefimum zr quingenti fimum,cum Carolus Ca:farparum confultü honori. fuo exißimans, quod Galliarü R ex lAediolanêphui qui antiquo iure ad Ro. Imperium pertinerent, nul lis no modo mpetratis, fed ne requifitis quidemab ipfotitulis dominaretur'.iuflam etiam aliambeUi caufarn habere arbitratus efi ; quod eum authorent armorum per id tempus contra nonnullas ipßus Ciamp; faris cr Romani Impcrij tiuitates illatorem fuifje iognouiffet. Qÿp circa Leoni PM.auJcultare ceit pit,qui iamdudum ipfum per nuncios er Uterus foti heitabat gt;nbsp;ut aliquando rebus Ïtali£ profpiceretz ncq;ßneret Galium,quem communem amboruni hoßem efß: adjeuerabat, noua indies uirium aceeßt ßoneinltalia crefcere.Has autem Leo pracipuC pro: fe ßrebal belli in GaUum mouendi caufasz quodeo ininfubnbus rerum potito,Placenti£ac Pärnus urbibus , quas Iulius fecundus Pontißx, ^Pß'^s ‘i'^tea pofßederant, cedere ßbi neceffariunt ^ißet t quodq; aduerfus Lerrariam, quam ad Ro» Wanam Lccleßam pertinere prstendebat, non pofßet,nißeie{lis Italia Gallis ius fuumperfequL Concitauerant praterea Vontißeis cdium , tunt ijqui iiediolaniregiasref procurabantiA^uibuS' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A » ppf

LIBER

f£fgt;ttwmero ipßus Pontifids authorittU paruipêH uifa eft ; turn imprimif Prancifcut maria Querceni Vrbini Dux:quem fuperioribuiannis À GaUo ad in uadëdum Ro-Pcdefine imperiumcum exercitu im» miffim putabat:nihil^ magii cordi habebat, quant ut de Gallis umdidnm fumer et,animumq; expier et fuum.aüc igitur occafionem nadus/aedus cum Cue fare init ijs conditionibus, ut communibus armis CJ“ fumptibus Gallos Italia expellant: vlacentiaPar» macu R,oman£ Pcclefi£ parent. rrancifcum autem SßrtiaminreliquäMediolani ditionem ducemcon fhtuant,ad quod citius peragenduminuitauitfadus À Gallo cum Pluetijs paulo ante initum : quodffera bantdirimi pojje ipßus Pontißcis cum eanatione audoritatecirgratia, acantequam offeijs Gallet rum er muneribus arfbus uincirentur. Üoti eeßa^ bat Pontißcis ac C£fans animos ita coniunéhsad fufeipiendam expeditionem adhortari Hieronymus tAoronus,qui cum aliquando Ludouico.'Xn. Gal» liarum Kegi ßrenuam operam pr£buißet,Pranci» fco eiusfuceeßbri fe minus gratum agnofcens, ne» gleibipatrt£er ßriunarumia^hira Tridétumfe contulerat: ibiq; Gallo inßnßis, cum Sßrtia peril tempos in Belgica inßriore apud C£farem ageret, quotidie Mediolanenßum animos,er pr£[ertim Gi beHin£fa(honis hommes follicitabat addeßdumez pr£cipn

P R r M'v s,

pnclpue^ apud Halos Prbuipes Sßrtie reßtutis onemUteriscommeniabat. Atq; ut GaUorumex^ pulfionem baud difficilem ßre demonfiraret: Pons tificifignificatafenuperrimc cum plurimis Me» diolani çy uicinaruni urbium primatibut, t^uigras tia apud reliquos ualerent,tra£httum fuiffe ut Rcgê rebeUarent : e^ Gaüorummanibus imperium exs citato in omnibus eodem die duitatibus tumultu eri perent: neq; eis tempus concederent deUgendorunt peditum:cumeisalpes jhnonem tantum equitum mille cataphrachru, totidemq; kuis armaturoeper pacis tempora habere con[ueuijfeitt:cjuorum auxis lio populis rebeUantibus minime reßfli poffeß^eras bat.atqiitaipfeßatuto die ad maturandum ince» ptum, Tridcntoahfceiit. quad tamclandeflinetaa men fieri non potuit, quin extemplo MtUexeritPe dericus GonzagaBozulioppidi in agroMantua» no princeps:qui a Gallisflipendia merebatur: quos circa ad eum intercipiendum,quem non ab re dis fcefiiffè fuffiicabatur di/bofitis militibus : ipfie non» nullos rumores qui de Mediolanenfium rebelUone ad fie dclati fiter ont, indicaturus Mediolanum aduo lot ad thomam Tufium : quern ab oppidulo, cui in Aquitania dommabatur, Zefcunum uulgo appeUa bant. 1$ enbn pro Odethofratre uices regias m Ita» liagerebat. Digna animaduerfione uifa res efiob A. } pericuU

perkuU mägnituHinem : er cum plerica exißimd^* rent Parmdin primü debere temptari, ejuod xd Rc# giumlepidi multi exults tAedioldnenfes aduerfut Cullum non bene dnimuti conucniffènt-.flgiim Lefeu nus,cum nuÜi adhuc pedites deU^ ejjent ; und cum equitibiis,er aliquot principibiK GaUorum er lAe diolanen/ium, qui Gdllica; partifduebdnt, Parmant contendit : er cum intellexijJetlAoronum uitatis in fidiji Re^m perueniffè, nullam mor am interpo ? nendam ratut, eb jkitim permit: Pontißeiumq; urbis prxfUlumddconoquiumuocat. introdudus eftin ueflAulumquoddam extra portam ciuitaniLe^cu nuitubi ex copoßto trabens colloquium, muit a eon quentur, quod contra foedus inter Pontißcem er Regem Bononke initum, er in illam u^q^ diem fer ^ uatum^exuks er boßes regij non folum in Pontiß^ cis ditione hoffitarentur, fed auxiUum etiam baud ßußra qutererent. Interea Alexander Triuultiui cumequitum turma , qui fefe è legionc Guidonis Rangonij Pontißeij duchris effe ßmulabant : per (diam portam,qu£ ad Mutmam ffeikit, urbem in^ gredi tempt at. Sed non latuerunt Regienfesdoli Quarecorreptisarmis, Triuultium er milites qui fum eo erant, repcïlunt:ipfum etiam pilula plums, beafcloppo amiffa, quo armoru genere pleriq^ pes Htçs bw tempore utuntur, ddeo abriter uulnerant, fttpoßf

P R i il V s; i ut pofkro die obier it : quod Praßäut fentiens cunt ^cgislegitumadhucin ueflibulo moran trahen^ tem,udlde ijicrepuilfet,noii defüerunt,qui comf prlt;ehendendumcenferent:quonidmlt;equumuidebtt tur nulld eifidem ƒ;rudri, quißdem priai ßegiffitz fed cum mima pläcuiffet pr^ß^h conßliu : ea con^ uentiane Gollum dimißt, ut nunciu mittcret ad Fon tißecm^quißeißeitaretur eiia ergoKegem uolumoa tem: er utrum pocem an beUü cum eo maUet:ipßecp‘ Freßdut omnes Kegio aeßnibus Mediolana^um exula iuberet excedere intcrcaß noui nihilßeret. Aüato perßalßos rumores nuncio Leßeunum Kegif captum retineri, Manaldia Fpißcopus TerbeUen^ ßs,quiM.edioldnipro ülo agebat, itaßut conflsrna tucutconuocataßenatoribuf ac primoribuiduito tiiconßultauer it, num Gallis in urbetuto efßelice-ret:0' quamuis bono eum animo eße omnes iube^ rentdamenniß paulopoß magis certo nuncio alias tumßdßßet Leßeunum libéra Farmam redqßße: Galli omnes illieo erantexceßßuri: Auxitper eos dies ils lorum timorem caßus admirabilis.

Lratßupraßrnice port£ arcis lAediolaneßs tur ris^nonfoluad propugnandumunitiß'moßed aße ihl etiö pulcherrima, quippe in cuiusßote pr£ter alidomamétaloceüieeßßent tutelariudiaoru mars Worcit imagines perq elegâter ßculptlt;e,cu mß^üb. ‘ A 4 Sßrtiano

^ßrtUiwrum ducum, qui tant am molem fùiidaue* funt.Vorte dutm cum intrd turrim ferudrentur plurimd puluern in ufum tonnent or um udfdiful* tuen de calo ipÇam tetigit: çy murum feindens pro tinus fulphuredm materum dccendif.cuius ùnpetui non folum turrim euertitißindumetitis: fed manid etium^çy drciscubiculd, dc rehquiddificij membrd proxima humi proflrduit : fdXdq^ circumuolitdntid duos dreis pr^ßchs, qui de more pdulodnte dd fd^ lutdnddm Virginem Mdtrem in fdcello iuxtd por^. tdm conueneranidn ared deambuldntes occiderunt: allas quoq; èmilitibus, quiibidemdurdmuejferti» nom captdbdnt (erdt enirn lt;eflM)interßcerunt:ali^ orum cdpitd,thordces,brdchid,ey curdfregerunt: adeoutè ducentispropugndtorüiusuixduodecim è tdmmagndclddeeudfennt :neq; tdntie ruimefrd» gor ciuitdti fuit ignotus,qubt ZT ipfd ualido terne» motu coneuffd multn iniecit timorem, ne totd eo im petu corrueret.Quo uixfeddto,pl£riq; ex urbe dd ffe(ktndum huiufmodi prodigium dccurrentes,to» tdm dre dm, que pre dr ce Idtißime pdtebdt,fdxis er murorum ruind apertdm offinderunt : admira» banturq; aliquot lapides, quos deeë boum iuga uix loco mouere potuiffèntyquingëtos cr amplius pdf» fus idfhs fwffe:fitiddmcntdturris euulfd fuprdpor tdm(k,re;ipfîus faßigia in moconffici. Ceterunt

CaUi,neper noiltm arxfîne prjeßdioremMerct, fenatores, qult;eftores, çr ^Uos magiftrtäuf Gallici generii,qui pauci et imbelles in urbe er ont, arcent mgredi iuffèrut'.donecpolkro die cataphraéhs equi tes centum cum totidem ueUtdjm Houaria euoeä^ tos introduxere. t^eq; huiufmodi edfus ad fufeipien dummagis auda^kr aduerfut Gallos bellumLeo» nem Potißem parum incitauit, quippe qui,uel hac caufa pMlopo^ Eluctios agnouentfegniores faites adßrendum Régiauxiltum,contraquemnonfo^ lum Pontißx, fed ipfi ctiam Dij arma frre uiderea tur. Interea nuntiatum eß J^anfedum Palauici* num,comité loanne cognomento Stulto regionum ülarumldtronefamoftfmo,cum Germanorum co^ pijs ComumperVariumlacumproficifcnquod Gal lis non parum timoris ineufit, exi/hmantibus id mi mmeßeridebuilfemiß prius Comenßum animifa» liciiati furent ad def^nem, Sedcumpraßdiunt in tempore parari non poffetireUquum erat in uni» us Gratiani Garri gubernatoris tndußriarclinqiä tutelam ciuitatis:quifuorumopinionem minime ß» ßllit. Ham cum extra duitatem diui ïoaniüs 3apti» fl£ ßßum eelebraret: ut hoflium copias intellcxit ai uentare:intra urbem quamprimumfecontulit, ex» cubiasqi ex ijs quos Gallici nominis ßudiofos anted fo^noueratidreum m«nia diß^ofuit.üec dißuUl A ; Palauicmuf

Pidduicinui duitäti appropbu^udret frttui Bflt; nedich Rumi Comenfis operlt;i,lt;jui ca Antonio R«# fu conuenijfe dicebatur: ut ad conftitutum tem^ pus tantum murorum urbn jpacium-, (juibusipÇe proximus habittd^at, per noiitm intus effringe» ret,quantum uir armatus poffètintroire. Atque itaper dolum urbem occuparejperabat, antequant Gi^qui pauci admodum priffidiourbis inerantt quiequam tale fuj^icarentur, Sed longe aliter res e» Mnit.Nameumnee Rufea nee alius quifquanß^ gnumiuxtdconuentaprotuhßef.eyPdlauicinuspe ditibusextramaniadißioßtisdeuiaßjßus cubitum iißceßißßet’.nunciatum efiComenßes unacum Gal^ lis urbem exire çy Palauicbu copias adoriri. Quad tanta animi alacritate ßcerunt, ut quamuis ducen» tiuixeßßeiü,tarnen quadringentos Germanos pe^ dites er totidem Italâs terga dare coegerint. PaU^ tucinus ipfe fuos perculfos mdens quid conßlijca^ peret neßcire:an noues repeteret, an capefeeret ter reßre iter, tandemitafuadete Germanorum Duce, qui proditionisfalfa promißtone fe duâu agnofeens pugnare noluerat,per montes arduo itinere abfeed dit : pleriq; tarnen noues petiere, er quammaxintc poter ont remis ßgä maturahant. Garrus ubi hoßts formidinis plenos colt;ßexit, à locorü peritis admoiù tusitd wupäd^quaßdd nwntiißiWiinniiibusioit tendit

tcniit,ciuo Palauicinu peruenire oportebat:atqi itlt;i incautucumStulto cr plerUq;aliji fùgaÇoeijs exet fit,failli Germanis omnibus abeundi poteflite. Pala uicinutautéM.ediolann adduihis tormentorurnui nonfolum omnia àfe inceptafaffui eft,fed etü rete xit qu£cuc^ A M.orono intellexerat pro hac expedi tionefuiffe decreta:cdptwsq; propterea eft Kedioltl niBartholomeusBerranusciuis publiezmunerib. gejiis,ac uit£ fflendore infgnis, qui taetfi Morona tim opera aduerfm Gallos requirenti naftiffet af* fenfm^tamen quid proditione non indicauerat, poft Palduieini atroeißimam ç£dç ç^ ipfe uita indignißi mamortefniuit. Stultm Comifecuri pereujfmefi, Keliqui dutem tam coniurati quim coniurationü tonfeij diuerfd locd pet êtes, fuga falutem fibi qu£fi uerut. tntereaLefcunm poftq exuks Regio abi^e inteïlexit,Medtoldnureuertitur: fbtim^ pecunidm proadducendispedituoihmiUibusad Eluctios mit tit. Pedites quoq; deligit ex Infubribm, Parmam^ qu'o ia Pederiem Bozulm en quingentis er mille pc ditibm aduenerdt,profcifci iubet: eoq; etia ipfe cita to itinere redijtmt exercitu aduerfn Pontifcem pa raret : qui pofi tentatum Kegiumdufhim belli ge.~ rendipr£textum nachts, militumdele£lus inpluvi bus ltdli£ locis feri mandauerdt. lam Regis aula rumonbui ernuntijs■-i itaUcorm refléta

trA : ipf :$ LfJewu« multorum calumnies non pot terat efjugere, qui ipfum Pontifici dediffe dicebant iufUßtmam belli edufam, quod pauloante chrifloßt rum Pdlduicinum Pontifici propinquitate coniunt Hunt, uirum ùüegerrimum,ut fortunn fpoliaretßn carcere tot menfa detincret:quodq^ duitatem Pont tifici£ ditionis per dolum occuparetentaffet: adeo ut Odethui quemedioppido eiufdem nominii GdU VdUtrechum appeUabant, per id tempus apud ret gern agens ^ in fratrem timens concitatam inuidiam, ad errorem eMs,fi quid propterea deliquiffct, cors rigendum quamprimum initaliam uenerit.

Dum h^c in Gallia agerentur, lam Profiter Cot lumna, qui pro Carola ca fare in exercitu imper as bat, Bonomam uenerat. Pedericus^ Mantua prin^ ceps Pontifias copiarumprafèHus, équités, pedis tes^ undiq; coUigebat, er quia fuperioribus annii dim Michaelis aureum torquem acceperat, quo mu nere GaUorurn Reges inbeneuolentta er honoris inditium confueuerunt proceres principesé^ amis cos decorare:ipfum eundemLautrecho, qui paulo» ante Mediolanu redierat,per tubicinem PrincipuM ( ut morts eft. ) internimcium remittit : feq^ hoftem Régi fire profitetur. Cluumqi Profier Bononia cum his miUtibus qui ibi conuenerant mouifiet : er ipfe eodem tempore ad fiuuium lAntiamcumfuis

P R I M V s „ copiji appUcuit : quo pofi pauw (lies utnit etiant terdinandui Daualut Attrni,quodnunc Pifea^ ria dicitur, liarchio cum cataphra^s equitibui üeapolitanis , c^ aieronymm Adm^cumtri^ buftnilUbuiHiJ^anorum peditumiqui è daffère^ busfrußra Genuenflum temptatii nuper defeena derantAribiq^dccrctumeßlUßianK GT itaUspedi tibus, qui numerum ofh mittium non excedebât, ai dere aliquot Germanorum colwtes. Atq;itaper Llantuaniim 'Veronenßem^ agrumprxßdhin Ger mamam mißt, Germanorum quatuor ZX Rhetoa rum ( quos Chrifonesuoeant) duo millia confer^ pßereßuffus^ propterea ßut Daualus cum trecena tis equitibus cr ualidj peditum manu infinibus agri Mantuani conßßere, quoad Germani pedites per Çultus Tridentinos deßenderent-.utfivenetUllo» rum aduentum impedireconarentur, ipfc ad ßren» dum auxilium pr^flo eßet. Auébs copijs Proper Columna,cuizj~rei militarisfeientiazj' ictate re» rum fumma deßrebatur,Parmä cum exercitu con» tendit. Quod audiens Zautrechutrei pecuniaria pr£^(hs in omnibus Infubrum ciuitatibusdelegitz aquibusficut inßrendibellihoßioccaßo dataerat, ita ab eis ad ipfum bellum fu/iinendum pecuniam feorfum auelbgalibus exigi £quum arbitrabatur. Q«od quidé tam a((rb( ßebat j ut cum hac decauft turn

LIBER

tumfuppUcijs acc^dibu^ illorum quiconiurdtiomi confdj ^rant.l.autrechu^ in non mediocre incident populorum odium : er multorum anirnoi à Re» ge alienauerit .Poamp; hac rurfm mißis ad Eluetioi quio^ow^ia peditum ex ea natione adducerentf ipfecum primiicjuiiaminagrum iüediolanenfem defcenderant, Cremona ire pergit.Veru anteguam Ulediolano de feeder et ^aduocata populieocione,in hanefententiamia equomfdent orationemhabuitJ ' Compertum habeo, uiri Mediolanenfes^bojkm. ejui aduerfm potentißimi reges arma in Infubres progredi audeat, auxilio points nonnudorum è uó^ bis, quàm proprijs uiribus confidere. qui cnimfen npoteji,utLeoPontißx, qui fuperioribus annis trandfeo Vrbini duce bellum in ipfum mouente Rom.euix tutus er at, nunc regiam potentiamlam parui facial, ut Gallos cy prxfertim adiundisfa‘‘ derenuper Bluetijs lacefdtuitrol autut Carolid Romanorumrex rebeUantibus in lüjfaniapaßint ciuitatibus,acpluribus Germanorum bellis occu» patas nouum mttalia bellum mouere audeattniß Mediolanenfes perßgte non modo de fe ipßs,fed etiam de uobis multa poUicerentur. üuiufmodi igi^ tur fpe freti iam machinas ertormenta adducunt’ oppugnatoria : iam peditum equitumq; acies infra unt.jcilicet exiflimantes irieatpto frisbelloomnia intuf

P R I M V $

inlitt tumultuconcitatum iri. Qwoiamp;’ipfè profia do timer cm, nifi iam nonnulU perfidie dedifjint pamu : pleritj} autcm qui eodem erant animo, fup plidj netu abijfTent.itaut exißimem, quumhinc ad bellum proßdus fùerotttiamfi nulla praßdia rejhrent Gallorum arma, tarnen qui feditionemfaa ceret Mediolanißre neminem. Hune ueroquunt milites er duces ad id deleft ßnt'.adßtq-tAanala dus TherbeUenßs Epißcopus: Senatus^ac catteri lAagiflratus, qui rerum adminißrationi, iußieite^ prucßnt: reliquum eßut non modoßdem erga inuu dißimum Kegem inconcuffam prlt;efletis,ßed er uo» (K uidoria aduerßus hofles expetatis.üamß ( quoi rnjnolint) nos cederecontingeret: quantum ina ter ditißimi Kegis ey hoflium dominatum interßt expenremini. Kicenim légitima iuretnßubrudux ciuitatem haneflorentißimam efßcptaf.illi pr£d£ caus'd iniufto bello imperium quarentes, nd aUui quam uedras opes exhaurire cupiunt.qucdßer ipße, qui uices régis htc gero inpriuatorum arcM manum inieci, nemini tarnen de regia fidedubiunt eße debet. Ham ßuidhr.utfßero rediera, ex ipßi ducatus uechgahbus as mutuum ad tempus confti» tutum numerabitur. Sinfecus cefßerit,mihi grauwt eße debebit una cu regis opib. proprij honoris ati^ ttiam Mta^quAm wbis tnodictepeeuniramißio.

r. HeclocutuspluranulloexpeitAto reJj^nfoCre monam abijtündeq; f^ch fupra Padum ponte ai oppidum Sandum fecundum cum Pluetijs pro^ci» fcitur. ïnterea Profper cum exercitu Parmam cirlt;f cumuallauerat,biduumq; tormentoru impetu quaf« fauerat mania, adeo ut magna illorum pars humi firataeffèt.Ciuarequi intus erant ^ metuperculß, tertiamßrmeurbis partemyquteParmafluuioin» terfluente difcluditurt deferunt : ripam^ fiumims, quia duitatis rehquum terminatur, uaHo, uafis ui» narijs,cratibusq; terra oppletis muniunt Ataque introgreßi milites quod dereliibim erat depopu» lantur. fimul animus erat totam duitatem coro» ti‘f aSStedi, quippe qui non maiore conatu occupa» réa^od fupererat jperarent. Sed Perdinandus Haualus pcditatus praßibis, ßue quod gïoriie Prosper i, cuius duâures gerebatur,inuideref, ßue quod Lautrechum cum lleluelijs propinquum me» tueret: praßertimß miles in diripienda urbe occu» paretur ; ajßrmabat ijs copijs urbem ualido praß» dio O'mûris aggeribusq; munitam nonpoßiex» pugnari: er propterea nolle pediturn periculum in ea re, de qua uiäoriam non jperaret, tam propin» quo hoßefaceret. quod er ß Mantuanus imprimis agreßrret: qui ut prima militia rudimentaßnn» ma cum dignitate gerebatt ita laudis quam maxi» me erat

me trat cupHiK : animo^; angebatur bottom uî^o» ru partem,qu£ in deleto Porma praßdio confißt^ bdt,ßbi tanquam è manibui eripi: tarnen per Kiero nymum lAorotium, Prancifd Sßrtia deßgnati Me diolanenßum duds legatum, Dauali confilium imt^ probari, ac reliquos exercitus duces ad urbis oppu gnationem adhortari malcbat. Sed quum nihil pro» ficeret: quod Daualus duitate expugnari non poffe adfiueraret,adfluuiumLentiam retroceffumefiz ubi tamdiu moram traxerunt, quoad it Pontifice li ter£,nuncijcj; redirent,qui in hello quid fieri ueUett retulerunt. Plurimi autem iam timebant, ne diffo» into exercitu Ulutina, Kegio, Bononiaq; prafidia imponi iuberet:^ intercamducids,acet urn pacem À rege oblatam no affiemaretur: quern inuitum hoc helium fiufeepiffi pUriq; affirmabont. Sed adeo Port tifids animus expeUendi Italia Galli defitderiofia^ grabat,ut nihil pratterea proß^iccret.

lamq^ Ennius Epifeopus Vendanus, quemin imtio belli mißrat ad Eluetios,ut peditum decent millia inde adduceret,ad ipfum ficripfieratmihU ob^ flwe quominus id concederetur: praterquam quod, contra Galium, cum quo pauloantefocdus pereuße rant,figna firre ipfis paruin conueniens uidehatur. Gaterum aduerfus Placentiam cr Parmam, qua^ turn urbium iw ad Ecdefiam per tinebat, ac etiant E aduerfus

.38

LIBER

aiutrfusTerrariii; iucë eUi ituroi: (y demimpti^ cimia (ß opiK ita ßret)fdäle ejß aliquos è dudbm corrumpere,qui militts quo rts pojhilaret technii fuaßonihwq; imp tiler ent. QU£ fententia cum Pon tißei placuijjef.lulio CdrUnaU M-tdici patrueU fuo,quiIloreM£ adminifirahdtRemp. mandat,ut adexercitumcum fummapoteßate conß/hm pro» ßeißatur: ßmulq^Mattkcto CardinaU Sedunenß, (MUS Optra in conäliandis Pluttiorum anmis quot;Vt» rulanusutebatur, paran lulio poteßMem tribuit: anbosq; hortatur,ut quam maxime poßtntEluetio rum iter in tnßubres acceltrent. Qult;e cum Vrofßtr intcUtxißßet, Paduapud Caßalemaiut oppidüponte faÜo traijeit cu exercitu : co^ Cardinalii Medicti citatoitinereßummo cum omniu gaudio applicuitt SolutaParm£obfidione,Latdrtchus dinüßfo tarnt tummodoinurbe cum oRmgentis italis ptditibus Pedtrico'Bozulo,cumreliquis copiß Cremona ad pontem iam antea conßdum properaf.ibiq; ducum qui regioflipendio militabdnt,ßentetijs explorativ, pleriißfentiebantrcm prlt;elio effefiniendam: pme^ fertim anteq Pluetij, quos per Chrifones er Berga matum agrum audiebant PontißeK imperio iterfas. cere,cum hoßili exercitu coniungerentur,ey anteq maior Pluetiorü numerus il Gallico exercitu dißce~ deret: quißequentts quotidie domum rtdibant: uel quoi

• L^trcchi impenu no plactret:uel quod iulif Cardinales opera propoßtispnemijs ad difceden» düfpllicitarëtur: nel quad etia pecunia:, qua afola ditione lAediolaneß difßculter exigebanturt ad tan turn helium fußinendüßgnius interdu fubminißra» bantur. Sed cum ad Kobechu oppidu iuxta Olqflu mnis npam^Proßiero è regione cafirametante,ptt ^landi data eßet occaßo. Duxq^ vrhinos, qui poft imperij amißione apud Venetos fe contulerat,inter caterosafjirmaretfaliciter euenturu,ß pugnaeo tempore cum hoßt comitteretur: aliquotq^ Eluetia rum duces ab ipß Loutrecho manusconferendiecc» piamßbi dari efflagitarent, donee inuaUda eßent boflium uires: cf qua paulopoß pneßdio iam ad» uentante augerentur. nunquö tarnen adduci potuit, ut Pluetijs cum hoße pug^andißaceret poteßttemt quo conßlioßtcertu eß : nißßeraret per oraterres lEluetiorum,qui proßeißcebantur ad Cardinalem M.edicem,compoßtiom locum aliquemßre. Sed ut feße ns habuerit ,Proßer nullo accepto damno qu'ton eelerius potuit exercitum inde deduxit. No» enim ignorabatße mala conßlio exercitum locaße, fed ipßum mouerat Legati Veneti ducibus reipu^ hlicamheUoaßißentis au^ioritos Gf ßdestquili» cet in GaUorum auxilium uenißßet, tarnen mi» nus boßtihtcr agens polUcüus ßuerat Pontißeios

er Cdilaridnos,donee Robechi effent,ab ijs ejui ar» ei Pontiuici ex alterafiuminii parte praeffent offen dife minime paffurum. tune autem aßeuerabatffbi ut poüicita obferuaret non effè integrum: quia Lan trecho itapetentiprêteripfius opinionemconcede re coadus fitiffèt, ut GalUcum prafidium in oppidu Cr areem 'Venetorum introdueeret. ïtaq; Proffer, tmffb equitumpriefidio ad Pluetios cum Cardinale Sedunenfî er Verulanoaduentantes, nemineimpe diente paulopofl copias cum eis iunxit : er no ultra tempus teredum ratus, utpote qui tertio menfeiant exado hyemeff, inffnte, nihil adhuc geßiffit lau» de dignum : Abduam uerßus contendit.Lautrechus ßbi exercitui^ßuo ualde diffidere incipies,cum ora tores Lluetij non modo pacem à CardinaU tiédies non impetraffent,ßed ne auditi quidemffiffintyfen» ßm cedere ac dolere, animo^ angi, quod meliori» bus confilijs non außcultaffet:pramißisq; qui ripant Abduo: uaüo comunirent, quié^ Mediolani inflnu» rarent aggercs,in lods munitis tantummodo confia debat.Per nuncios infuperPluetiorum Gallo fauen tium,eos qui in Pontifids exercitu crant, interdum precibus obteffri, minisq; deterrere : ne aduerf n Galliarum Regern, quo cum pauloantefœdus per* cufferöt,armaffrrent. Neç; id parum proficiebati quumiammultipalatn dicerent feße Mediolanum (entra

contra Glt;âlum non effè uenturoi.Et propterea eos gui è Tigurino Pago uenerant, Regiumlepidi mitx tereoportuit.aiquâurbemPerrarießs duxquan^ nihil projitturut, ut Poiüificios ab inaepto retarda fet,itißjhi, ßgna tulerat:reUqui ducumfucrum auf thoritate moti,licet fegnitcr,tamcn quo CardinaUi Medices z^ Probier iubebM ,proßcifcebantu^^ ïamLautrechUi cis Abduam cum toto exercitufe receperat,omnescp noues :,uel fub Xritij,Cdßianiqi arcibus, uelad citeriore ripant deduct iuffèraf.equi turn etiam turmos,cohorteslt;ß peditum ßecusflumis nis ripoin,multis aggeribus uaUatam, od arcendos hofles dijflofuerat. AtProj^er^qui m ultcriore con fédérât ^ i locorum peritis,ç^ pr^jertim à Uioro» no fdfeitabatur, quo in loco focilius effet amnis tra ijciendiuadum. Tandem Prancifleo Morono Mes diolonenfl exule,ac nonnullis olijs ex Italis ducibus negotium dedit troiedus tentandi, qui è Brembo flu mine,quod èBergomatum agro fluü,fumptis duàf busfcaphis,aliacp longiorc nauiluxta ripam reper ta,quam pifeotores inter uirgulto or frondes Mis derant, ma^o impetu maioribusq^ onimiscum du centis circiter militibus amnem apud Vaprium uis cum traijdunt. Atq; ibi Plugone Pepulo Bononien ß,cum equitum pednumqi manu répugnante, in ci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

fgt;rlt;efîao firmant, donee alij remißis nduibm traij^ cerent: ey interea hofles oppugnandie domui inten tos armisfummouenf.itaq; cum longe plures effent tradufh paulopoft Gallos omnes, qui VaprijflAti« onem agebant,inftigam uerterunt. Lautrechus ubi copiam hoftibus traijciendifluminis faiktm effe in» tellexit,coïle{lis in unum legionibus extemplo Me^ diolanumfecontulit.Quumq^ perftgt;iceret Elueticu peditatu quotidie imminui, urbisfolu nmiüaÇquoa mam fuburbioru circuits uidebaturampUor) tu» taridecreuit.Sed poftmodii mutato conftlio,ne ho» fhbiK (quia hyems iam aduenerat) hybemacula fub tedis relmqueret, luxta urbis aggeres exerdtu edu df.eosq; (qued anteafegnius eratfaflum) conquis fttis undiq; agricolis, qui in urbem militu metu con ^gérant ,pr£cipit q primum reftci. Turn maguiS dues inuaftt timor : quod maior quam unquä antea pecunia fumma imperaretur.adeo ut pleriq^ ex ijs, qui prjeftdhrum rei nummaria: iujfu euocabantur, au^geretü: out ft minus id dabatur, deine fer ent: feé^ potiusproftrii, ac bona ftua pubUcaripate* rentur, quam uel tnoeUcis pecunijs Gallum iuuare. ipftetiam^dituiey facer dotes calatu argentHamp;' aurum,quod in facris habebant,occultauerunt:ue» ritineLautrechiiuffu ouferretur: quod aliquot in locis lamtentatumgerat', pradpueq; in diui Am»

bro[ij£ie,ubialtt(reeß Idtnms drgetüekduro^i obte^tn.quoine uiûldretur,celeriorppuiioiK m ßiumaduentut e^ihquiubi Abdui conßebpon^ te tnaißuerunt, minime exiftimbes Gdllum in tant gt;nbsp;magna duitatit circuitn,eddemq; immunito cum pe^atu adeo modico morantfaituru, no ad ipfam urbemßed Melignantm iter ea potißimum rations direxeranf.ut ß(quod ipßßre putabant)hoßi5 Pa piam diuertiffet,proßcifcentem aggrederetur^cr manumconferere cogèrent. Sed quam per expions ratores renuntiaretur Lautrechum cum ßtii amp;nbsp;yenetorum cepijs tAediolaniadhuc effe,c:^ nocki diesq; furnnto ßudio aggera reßci,Proj^ercum ex treitu ad canobium Clar£uaüis,qttodpr£ter paß» ßuum quatuor miüia ab urbe hand diflAtdre decree un.îMnimeautemtÂaiittiaiw er Douala in poße» rum dian aduentum ad urbem tarn propinqua dißs firre utile eße uidebatur. Cum trepidiK ßenex Mes diolano ueniem À mihtibui leuU armatura captut, fequimprimumad Hieronymum Uloroiui deduct poßulat: quemutconßexit ßem pragaudio obte^ ßitur,ne mar am interponerent ad urbem accede^i. re:metu perculßum eße Gallum,nec quid conßlij co peretßcire: tamdiuurbisreceptioniipßos demora^ turo$,quamdiu proß^anc dißirant.iam no ßolum ^ominthßtdDegieiidin ipßo^ G^Ho inßnßos eße

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 4 quorum

quorum [dcri^^Z^ priedpue Oui Ambropj tutelar ris manui in^rre conati fint. Auditafenis oratione qui uera dicerc uiiebatur, ïuliui Carimahs Mea^ ces cum Mantuano,'Daualo, ac Morono paulijfer collocutuf^nouum decreuit confdiumfcqufçy quo niam Profiler medium adem tenebat^ipfi qui in pri na er ont adurbem milites iubait contendere ,ina terq; primas er at Daualus.,qui ut ad locum Vigen* tinum appeUatu applicuit, ubi hofies effoffa terra aggerem extollebant, milites ad confeendendü hor tatur.AtVeneti,quiibiprlt;efidio flibant,nihil ta^ le opinantes,uix primos ex hoflibui irrumpcntibtn repellentes,confiftim infugam conuerfi funt,ita ut hcflibusualli afcenfum fadlem reliquerint. Haud nultum inde aberattheodorus Triuultiui,'Vene» tiexerdtuspræfèdui.quiubi fuorum trepidation nem,hoftiumqi aduentum perfenfit, quanquam per id tempus non fatis ualcret, tomen nemunerifuo deeffet,inermisaduaïlum accurrit,ibiq; fuisiani profiigatis, in hoftiÜ incidit manui, fed paucos pofi dies à Daualo uiginti aureorum millibus ius abeunn di redemit.ïnfiigö effufis Venetts, er intro urbem properantibui, Lautrecho (htim nundatu efi ven netos loco pidfos, mam hoflibus aperuiffe. Qiiare admonitofratre,qui aliam urbis porté prafidio ten nebat, reita ad arcem contendit, er (diquont^er

P R I MV S ï^ w ippM arcis area contmomtut plurimis ex Magi^^ ßratibui, qui militie mini» apti uidebantnr in arce dimißis, ip^e cum reliquo exerdtu Conmm pergit: expreßdio cutaphruébrum quinquaginta f:xcen» torumq; peditumin urbe dimijfo, per Lieinißrui» (nunc plebs Incm dicitur ) Leucum peruenit, iU^ Abduarn ponte Lupideo, quern in buiufmodi ufut pri^ci tHediolanenßum duces conflrüxerant,tr0ij» cit. luliusCardindUs lAediolanum cumreliquisdU cibus eu node ingreßus, uix dUud biduuum curare potuit quam milites coercere, ut adiripiendis priM torum domibi» temperarent. OJid in re plurimunt produit Hier onymi storoni MiloritM,quam non m»^ doiampridan inter ciuesfuosob eximiamdoüri*-nam ey rerum ufum, fed apud externos etiarn prin cipes amp;nbsp;in exerdtu nailus er at: neque immerito^ Haud facile enim diébi effet quantum incrementi duf adhortationes,conßlia, Ingenium, animi^alàa^ critM his quorum partes fecutus eß,f£peattule3i rint:quibus rebus adduóhis VratKifeüs Sfórtiails lum uoluit imperij adminifirationemfufeipere.Rea dada inpotefbtemM.ediolanenflciuitate,nihil Cav dinali M.edici er ceteris ducibus fuit antiquius, quam omnißudio eniti,utE.luetii coimUarenturi cr iedreopoßbiduum Ennius Epifeopus'Venda» UW,'s. er wn pma pecuniar urn funt

LIB E R'

»ta ai Slot quot;Potißainambiemittitur-.quo or Heia Itnenpu oratores paulo poß pro pace tradaia pro fidt funt : fei cm Mediolanciißs in utriufj; iitiomi finibutjubfiitißätt,propterea ^wdfine fide pub'll ca corn diplomate teflita ulteriut noUent accédera Verulanufpofiquam Bilitionamperuenit^db E.lnea t^sflitim in carcerem conieihts efi. Atc^ exhoefa^ its perße^lum eß,qtM in fuperiore hello pro Leo» ne Pontifice egerunt, ea magis priuata quorandam gratia, quam publico ac comuiü fada fuiße confen fu^ Qÿod etfiHorono ey extern qui GaUorum ex ptdfiow optabant, moleßüfuitit-'men eodempenè temporeßrtuna, que nee inprof^erienecinaduer fit eodem diutim perflatgra^,molediora etü ad^ iidit. Ham Lautrecbuf,cuiutexercitum breid diß folutum iri exiflimabant: quia quo fe reciperet non haberet ; traiedoAbdua , conßßm Cremonamt quant lam ißdeßciße ondier at,greßum dir exit t ferons ords praßdio faeilem ßbi ßre duitatis re eeptionem. Et propterea Lefeunum ßatrem ea prxmißrot: cui tametß cum trecentisßme arma* tis ingreffum per uim inurbem tetUantiduesar* mit obßdißeiü: dum Uicolii Vorod z^ aliorum exulumpauloante ingreßbrum fuaßonibus, Gid* turn qui nemine ipfum expeUente abierat, am* flua baud redpieniuin eße cenßentinihHominut artwrei

ctrdorei poftmodum redditi Lautrechum cum inca lumi exercitu iampropim urbéadmouiffe,quêta Medioliod ad intemicionem fùiffè cafum antea res latum (ùerat-,mutato conjilio Cremonenfes fefe Gai h dediderunt: qui fin^im eis impetrauit, ut donee 4 Kegepecumamtterctur,exercitum alerent. Ïnte* tea LautreebM ut firm 10 re praßdio duitatemtue retur,ß UK hoflilii mgruijßcf.ad tedericum Hozu» lum qui formte cum ualida peditum manu praeratt fcripfit,utCremonam quampronum fecon^rret, quod quidem poflea male eeßd, üam uix BazuliK re cefjirati cum alu À Lautrecho fuperuenerunt lite^ re, qi^ui mi ne inde difcederet imperabat, uelß iamdifceßiffet ebrediret quÀmprimum.ïamenùn tabeUarij aduenerant-, fcriptumq; Koma er at Leos nem Pontißcem, poßquam Ulediolattu A fuis capta eße intettexiffe^magnâ animo hetitiâ cbcepiffe^qiu paulopofl inmeerore ebuerfa efl.ïntra enim paulus lum téporisin ßbrim incidit: ex quafuperaddita pi tuita er deßillatione, noßne uenenifujfitione,poß tertium dié nature conceßit. Quare fieras Loutre chushofidé exercitu diutiuspecuniamortuoPons tifee, qui in fuperiore beUofumptus ßcerat immés foSynb pofii fuflétari, Parma à fuis tanq fronte ads uerfus hoßes teneri cupiebat, fed iâ Kober tus Sans feuer mus, quiLiotns PotifciSexfororeneptcmin

nutrimonium âuxeriâ, cm aliquot militibuf in^ greffiler at urbentiZ;'propterea BozJtlus aient» ptam fentiens fibi itürb redeundi potefUtem, W^ monam ire perrexit. Merea Lautrechus ,ut rei qua: malefucceffèrat rationent Regi redieret : utq; recuperaiidætotiiit Mediolancnfii ditioni5,ßeX» trcitiK noua peditatu er ßpendio infiAurareturt facuUatem oftenderet: Lefehununtfr^ürem in Gtd^ liant mittere proper Mit : antequant Galeatius V i» cecomes, qui per Eluetiarum loca poft amiffum Mc iiolanum ai Regé profteifeebatur, aut alius quiÇ^ fiant accepti damni culpam in ipfm transftrret.

Per eos etiarndiei Ferdinandui JDaualui cunt lîij^ams peditibut,crGermanis Comum oppu» ^iat: ZT cum aliquandiu tormétis nuenia quaftaftet: Gaüut quicquant auxilij imprafetUia baudJßeranst modo ftbi crfuis abire liceat, qt à direptioneßrtu nenrum duium abfttneretur, urbent Daualo Iradere pacifatur. Caterum dum paratur difceffu, Kiffta» nirepentino impetu urbent ingreiiuntur, er non minus Comenftum quant Gattorunt bonadiripiunt. Recuperato Conto,Medice^ er Sedunenft Cardi» naUbus auditaPontißets morteRomam proftftlS, quant C^farianis ducibus acMorono magnuonus incuntbere uiieretur,quod pecunia aifuftentan» ^t exerciturnpoßniQiumieß^wa effet,ut abqua 9nsra

onerfc parte îeuarêtur.Eluetios primum, menfirua iato flipendio iam fefe GaUo deinceps auxUiofiituai ros palam laihn tes,dimit tunt, mox una cum chria fonibus dimittunt ïtaUcum etiam peditatum. Cata» phraSki quoque équités, quifub Leone antea milia, tabant^unacum Mantuano principe PÏaeentiant in Ijyberna ire iubent. ftd quia pecunia deer at, plea riq- in diuerfa loea abiere. H^ani autem ex Ger= manipedites atq- équités Cafariani dilatainproxi mum ueris tempus Cremonép expeditione,intra op pida iuxta Abduamfefecontulerunt, cum utoppia danorum fumptu alerentur, quoad parareturflia pendium,tum ut aduerfus Gallos,qui Cremona: bye mabant,propugnaculo Mediolanenfibus ejJentAna terea Moromts, qui iam Galeatium Vicecomitem ad Eluetios redij^e inteUexerat,palam fèrentem ex pedition em ïtalicam À Regedneunte Verc,inflnura turn iri : pecuniam quammaximam poteß priuatim contrahit. Cotter urn agre quidemidßebat: quoi fax fafhonis hominibuss, quorum numerus haui er at exiguus,uim aißrre minus conueniens uideba» tur: ex plurimi ex aduerfafafhone ad Gallos tran puerant-iUud etiam dtfficultatem augcbat,quod Hrf drianus VLPontißx max.qui nuper Romx eleéhti erat,quamuis Cxfarifauere exifiimaretur : quippe qui dus in ïHjpamauicesgermti tomen eb aliéna dam

tiamminuiabipfo auxiUj inïtaliaerat J^erdlumt crquoi ddhucarcesz^flera^ loca Medtohneßi imper if munitiora,hoftiupr£pdio tenebantur. Crc mona cum tota dus ditime, lAediolani, Nouan^f Tritifty arces: GomujJula, Arona, çr totut quot;Verba nus lacus, quot;vitra Podu etiam hoflibus parebat Alù* xädria^efu^ magn^ ipß Morono curlt;e erat. Sed qua niamex militibus Cafartantsflipendij deßihi nemi nem hybernis mouere poffet,tumidtudrios è ditione liediolanenß q plurimos collegit eu Ducibus, quoi ipß sfortiani nomims fludiofos eße agnofeebatz quumqi ciboria militibus ab oppidanis proben iuß fiß'et.Alexandriam, quo maioreciuiumGuelphtya rumproßdio qu'omarmis Galhcis tenebotur^ob^ ßderefeßinat. Atq^ ita res eeßit, ut Sfortian^dunt forte j qui duitatemeuflodiebant ad tumultuoriam pugnom exiuißint, una cum hofie parit er ingredelt;^ rentur urbem : eaq^ proterßem potirentur Galli cum ijs qui ipforti partes inibi fequebantur ( quo^ niamurbs eratlatißima) facileperaUam portam anteq hofles totamciuitatem occuparent ,fugafalu tem quoßuerunt. Quo quidem iailura Gaüo püuq mediocrisfuit: turn ob Genuenßum fublata contera cia:tum quod eo proßdio facile totam Tranßadas nom regionetninßde continuißitz profertim iam fgt;.enato Std^tudiano Kegis ouMo, ac Regio aulo

prtfcfh, ( (^um Magnum magißrum Galli nuncu font ) in Eluetijs deledum peditum decern (y'cda miUiitfaciente: qui addefcendenduinagrum Mea iiolanenfem hoc folum expeihbant, ut in montium muibus, qua in miram ea hyeme altitudmem decree ueTtmt,Galloruin iußuey pecunia calles perßecren tur: quos inßiurare ter opart uit, nouafemper nine fuperueniente.adeo contra GaüipotentiamDij pu^ gnare uidebantur : præfertim cum inttrea pecunia Morono fubminiflraretur,quafex Cermanorum peditum miüiain ïtaliam adducerentur, et totident peditumex agro Mediolanenfi collechrumfipen» dium ciuitas contuleraMantu deniq^ erat in Gallos, quod plerisq^ narijs artibusMorontuiniecerat,odi urn., ut per fingulas urbis claffis etr uicinias uexiüa ßeret, Centuriones^ ztr duces eligerétur: quos ubi opus^ißet, omnes qui per lt;etdtem ama ßrre pofa fent, fequerentur:iuflamqi militum affummerent l^eciem.Ad quod etiamfacriscondonibus Andrew Augußmiani Eerraria oriundi quotidie concita» banturt cuiw eloquentiaoquot; dicendiardormirißa tus eb tantum ßx dub at, ut lAediolanenfes GaUa redderet mßnßßimos, incertum qua potißimunt id ßaceret caufa. EtonnuUi putant populi fludio, qué in Gollum eßße male animatum [ciebat, fßeraßa urbis [ummHm [acerdotwrn aiipißi ; gloria^

äu^mfuiffc^quoi tât£ urbis iucreiibile quoidam in ft (htdium âÿioÇceret, Vtcuiiq- juerit, eim ora» tione ingens plenst^ fufeipiendorurn annorum or» doraccreuit. Qt^fiquiin communipericulofe» ffiiores fefe prtebuiffent, ablatif pigtwribus mulih batur: adeo ut etia plurimi GaUiaefafhoms fbidioß popuUmetu diacres fefecontra Gallos exhibèrent»

V M hec IAediolanigerutur,iant annus ab initio belliAi. agebatur, cr SabaudianusaeGaUid proce» j reSiguiregionomme apudElue» ■ tios agebat, cum peditibus deldhs inlnfubresfiftinabant, Keq; fegniterLautreebus tejuiteserpeditesfuos Cremona: mßruebat:e^VC netoru auxiliafoUdtabatiUt aduenicte Eluetiorupf ditatuipfecum reliquo exercitu prefloeffif.Ger» monos quos Adumus ad hoflis adducebat preueni re cupiens. Sed Gollum fifellit opinio.nam cum ebri fones prêter^etn Germams per Vulturenomual» itm tranfire non permift/Jentineq^ ob exiguum ntlt;»

SEGVNDVS. jj nurum (.quippe qui quatuor miUia non exederéty fujfcereuiderentitrai iterper uimampiendum: mutato confilio per Camunicam fuperato montis cacumine, qui ualles eat dißerminat, inSergoma^ turn ßnef penetrarunt:^ citato quam maxime iti^ nere adeoßftinauere,ut ante in agrum, qui Glarea Abduo: uulgo dicitur,applicuerint,quàm Fritßiio Bergomi licuerit,ita mandante Andrea Grito Ve» netorum Legato ( Prouiforem exercitie uocanty prießdium militum parare : quod uenienti German no infaucibui montium occurreret.

Interea Procter Columnafedulo M.ediolani cu^^ rabat utaggeres reficerentur: mprimisq; ei curas erat magna ßlforümanu quam celerim fieripoß* fet duplex uaüü duplicißßa perßeere ,Jßatio paf= fuum circiter uiginti inter utrunq; comprehenßo: quodopM ipße excogitauerat ad difdudendumab arcepraefidio GaUorum munita aduenientemho» fiem. it aut eoüoeati ibidem pedites er hoflilem ex» ercitum,cr cos qui ab arce erumperent,arcere poßent.Omnem etiam equitatum er peditatum ini’ Mafiunioi Abduamer Ticinumreducit : duo tan* tum peditum millia üouariam mittit cum Philippa Tornietlo Nouarienß iuueneimpigro,armorumq; ßudiofb. Heftorem etiamVicecomitem Alexädrue tutandoe deftinat cum mille c^ quingentis peditibut

nuUolKpendio,feiÇolo Sßrtimi nominis amore coüeàii'.quibu^ uiâum ciuitMfubminiflrabdt. Pd^c piduero AntonitmLeuarn primæ acieicdtaphrd Horum Cdfananorü duHoreni,uirum rei mihtarvi feientißimu pr^ficit : eiq^ prêter mille ïtalos pedi» tes additduo millu GermanorTequi Placentia cunt Vlantuano Principe anted hyemauerdnf.dum urge ret timor,ne GaUi Cremon£ hybernâtes urbé Pon^ tifici eriperent.Quodiam aniphus Lautrecbain transabduanâ oram,z^ Mediolanuuerfü profiel feentenon er at fuJjgt;icandu.Reliquumautexercitui qui duodecim mittia peditu ßrme erant,équités ca* taphraHi ß’ptingêti, totidan^ uelites Projßer Me diolanum introire iubet. Hw itaq; perdais, quum AdumifeduUtatem pauloante in conducendis Ger^ manis peditibus pcrjbexiff'et,ipfum etiam ad Pran* cifeu Sßrtiam,qui Tridentiadhuc erat,fexq; Ger* manoru peditum millid armdbat,remifit:ut eos iter maturare per Veronef:m z;r Mantuanu agrum ett raret: ubiA,Venetisßgt;erabat minime refifii poffe, quippequiùmicum Lautrecho exercitumfuumin agro Niediolanenfi coinunxerant: er uni profijt cum Eluetico peditatu urbi appropinquauerÖf.ac tertio die quo cafira ibidem coüocatafunt, Lautre chus,cuiper Regem abrogato Magni magiftriim perio tonus gubentdndi am lias curaßeratrur

futmiunfkiyOmneinpeditatuequitatum^inarmii effè iubet: tanq urbem effet oppugntüuriK. Sed ubi renuncial k efi prêter milites ornné intits populuni ï^ediolanenf m tanta animi alacritate ad arma ton curriffe^ut uixfenes, pueriq; ac mulieres domi con tinerentur:difjicultatc rei timens, fuos in caftfis ha buit. Anxius aut plurimuluit eo die ob mortem M. Antonij Columna.' ç tu Camiüo Triuultio Ïo.laca bijilio,du extra tabemaculu ambo deambularent, firrea pila ab hofitu uatto torméto excuffa diffettn domo tbipropinquainterff{iusfferat,magno totif us exercitus mComodo. In eins enim prudétU er fff titudmei.mpridcRexmultufiducix pofuerat. Cx terüLautrechnsfferabat rei pecuniary inopiami Ut es urbiincluffs ffditionéfaÏhiros:quippequibui tenuiter pecunia p to.üanuclem è uefhgalibus Re ^itieapolitanifubminiftrabütur:itautqutcqdl9 to hoc in beUo töculerit, uixfufficerit ad trimefln Üiffianorufiipendiu-.quodamorte Leonis Pont.ai initia huius fecüdi belli tranÇada efl. Keliquu nero itributis Mediolanëflum cöflrebatur:quod cum in fitpiore bello eadë ipfe tnopia preffus dtflicïllimÏi co gnouiflet,fleri poffe no putabat,ut pofl illata duib, tot damna, tantus exercitus unius ciuitatis opibut fuflentaretur. Sed uixcredibileefl quantuMoroni ff dubt AS zj- in ffmptibüsparflmonia prefleeritt

ac paucorum odio quantum exegerit pecuniarum. Nlt;o» er (jui ultra confirebâtiCr qui ablatif pigno fibut cogebantur, antmaduertentes pro communi periculo deptUendo idfieri,haud magnopere indi» giabantur.ßedj^e uiamp;ria er rtflitutionisfacile exafhonem tolerabant: aduëtante prxfertm tran dfeo Sfortiaipforum Duce : de cuiuf uirtutibuf ab ijs,qui Tridento uenerant, multa refrebÄtur. lam enim occupata Croarilt;e arce tranßtum per Vcrc= nenfern agrum arripuerat, nemine répugnante: er cum fex millibuf Germanorum peditum per IAan~ tuanum agrum profduf, apud Cafalemaiuf Padu nauibuf coUedis traijciebat.lnde quum Placentiam accefiffet : iunóhfibi Mantuano Principe, ac tre» centisequitibufEccleßieflipendio mUitantibufper tranjfadanalocaiter facid, PapiamingrefßKeß: quodLautreebuf audiens-^ne Pro/fen exerdtum cumcopijs Germanorum per Sßrtiam ducemad» dudii iungipermittcret-,ad Caßinum uicumquinqi paffuum miihbui ab urbeßtum in uia Papieß per^ gü.ibiqi caßris commumtif cum intcÜexiffet Lefcu numßatrem è Gallia nuper Cenuam uenijfe:ef colledo peditatu in ditionem Mediolanenfem redi» retPedericum Bozulum cum quadringentis equiti» hut,er peditum feptem miUibut adfefe cum eo con iungendum mittit:qui trant Tianum proßdusVi» gleuenum

SECVNDVS. J7 gleuenum houd nugno negotio recepit: mox Noua riant,(lub Lefcunus parit er itcr direxerat, ire pro perauit : quant quum aliter in polejhtem redigere non pojfent,adntotis tormentis, proftrata^ muro^ runt parte duitatem dato figno inuadunt:quumq; bis magno animorum ardore qui intus erant, hoßes deieciffent non fine magna fmrum c£de. tandem tertio depulp moenibus, uiam hoflibus dedere, ut in urbem irrumperent : ipfieq; Tormetlus ciuitatis Prapdus cum duobus peditum ducibus patricijs Ulediolanenfibus captus fiat,urbsqi direpta: ac eines ey milites in GaUorum potepitem peruene» runt. QU£ res tiediolanenpum animos uehemen» terjregit: neq; in ore populi mulla aduerfius Vrans eipumSprtiam, eyquot; Profperum depit increpatio, quodauxiliodeßitutum Tornieüum cum tot pedis tibuseyuaUdamurbem hoßiobieciffent. SedPros fpernihil huiufinodi uerba faciens lüud ante omnia curabat:ut militibus qui fecum erat, er ijs qui cum Sprtia Papiam nuper uenerant,in unum coailis aduerfus Gadum exercitum educere ualeret: cui oc currere er pralio ( fifors tulijpt ) dccertare non adnuebatundeefs occafionemna(lus, dumpars hos fiium trans Ticinum abeßet,Sßrtiam,ut quamprif mum ad urbem ueniat hortatur : ipfei^ node intern peßAIAediolano egrelfus aduentantem cumGer»

tnjnorumcopip adfextum lapidemexdpit. At^ ita Mediolanenftum dux fummo cum totim popuit pl4ufu ac llt;eticid urbem iiigrcditur.

Vix out Mcdiolanu applicucrat, quum Vederi^ fUsBozulmcum Lefcuno expugnata ïiouariaad l^utrcchu rcuerfus eß : quum^i reidtu effet Vapi£ parmi pnefidij cum t^antuono reliélum ßiffe-.qui tnultum rogatuiM ediolamt uenire noluerat: ne Pla centta er ^ eccleß£ ditione longiut abeffet, Lau» trechufobauäifhofliumcopias ffe Mediolanidm • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plint recipiëdifrufiratuty Papiam tétare decreuit,

Quamobrem Proffer^ Cieten^ C£farimornDu:=t ces fmulac de hoflium difceffu nuncita ad ipfos per uenit, de Papia folliciti centum er mille pedites ex Corfcainfulaiamdiu militia: affuetos, nonullit ad im^is Hijfanis, deligunf.er qprimum Papiamitt bent ebtendere:qui tanta eeleritate iter arripucre, ut Lautrechu cum exercitu profiafcente anteuer te rinser per medias hoflium acies tranfeutes,multis corum c£fli,puffiando uiamfibifleerint. ïtaq; ur» bem opportune mgrefa lAatuani animu adeo erexè re ad defmfionem,ut iam neq; Eluetios, tanq oppit ^tioni minus aptos, ncq; hofliliu timeret tormen forum uim : quibus, licet Lautrechus trigintafèrè tnurorum cubit a humt ßrauiffet,tarnen haudfegni^ ter ah obfeßis dirutamewa uaUo aggeribusq; mua niebantur

s E C v N D V 5. 'J9 ttkhaiitur. At^ iiieo Dij Ciefaritinis Mdebanturfa um,ut propter iugcs pluMM eo tépore demijfatt tuqinaueirebut aduifium neceffarijs omtftxpne nimin aquarum impetu Ticino tM potuerint : er oppidaiU qui lucri caufa comeatum ad exercttuad^ duare conjucuerattob anpeditat aqua cy luto uias annonaut in cajira non coportauerint: ita ut exerci tutOdUicusfuinmarerum ad uiiïtMineceflarioru cari täte pati cogeretur: et uel hac riitione,uel quoi praterj^emGallutpraßdüi hoflium urbem^ße ingrefj'unifciebat,urbcadoriri non eßaufut-Quin suites Proßgt;€ruM.ediolaiK) cum copijs fuis egreÇa fum eadem pluuiaru caufa Bin^chi confediffe : torn déficiente jiipendio per Sahaudianu è Gallia aUatOf Papta abfcedere neceffariu ducit: aiiteq hoftis pre^ pinquior fieret, qui ut primum per cœli ferenitas temUcuitmotiscafiris ad CcenobiumCartupenfe iuxta feptum, quad ad domeflicas uenationcs prifd Mediolanenpu Duces paffitum uigintimillium am bitu muro claufèrel Parcuin appellant)fie collocate cum Gallo dimicaturut:p in cajlris muniendis Vau treebus pugne occaponem non detreHaffit. Sei quumperleuis armature équités bine Me aliquan diupugnatumfiijfet'.Lautrecbus ad uicum Lans drianum inter fines Laudenps c^ Papienpsagri (urn exenUu tendit ; indeed üoguntiam petijL

LIBER

Qult;eprojiihoc:rßßglt;eßmilitudinem mnhaie^ ret,tanenProßgt;erooc c£teris ducibm umßmile uidebätur, quad quotidieuarijs rumonbutcr nun ^ij^ ßgnißcMum erat,'Eluetioi diuturnum miUtiaM fme nolle, pr^fertim quumflipendiu paulopoß de futuru intelligercC ter pr opterez GiUum in ea loclt;i hacfolum ratione ueniffè:ut commodiui perueUtei pecunia nuper è GalUd Arotum ufq; ad fe delatM reciperet.üaq; Pluetios ut officia cotineret.'Verunt per Anchifem Vicecomitem, qui cum qumgetis pe ditibm, aliquotqi leuis armatune equitibm à M.oro no miffus iuxea Bißum oppidü houd proeul Arona conf oderat, timor non mediocris ijs fieraiiiKuffius, qui defirend£ pecunilt;e curafufeeperantüta ut inde abfcedere per aliquot dies minime ouder ent. Qgo effiélu eft ut Eluetij,qui iamdudü inuüi militabont, poftq lAoguntiÖ uenere : efflogitarent fefe domum dimitti, uel fieri pugnondipotefiatem : ey quomuis durum utrüqi Lautrecho Mderetur:quippe qui pu grandi ancipitem ßrtunom femper timuerif.tamen quum dimißts Eluetiis,diffi}luere exercitum neceffie ßbi fire perfiiceret, eolloudato eorum promptitu^ dine,ac fide, cohortaUsq; od pugnom Cceteris militi bus,in pofferu diem iußit omnes adeffie, ut oduerfus hofkm proficif:erentur, ey manum oudoiier con» fererentiad quos in huw firc modum uerba ficit.

Quad totohocinbello,fwtißimimilitei,femper exoptaui, utuirtutii ueflrx pericuUm ficere nU» ijuando daretur : id hodie uobii ita expofcentibut contigijJegratulor.m.ignMi enim uiihru ßim pbe rum^ipoUicetur militum aldcntii-.gu!^ inuobit precipuamcognofceremihi uideor:quum pugn^tJ» ii cu hojk polefi^em tantopere popofceritis.Qüpi M temere faciendum iwnciuam put aai, it a ueffos animas tanquafrriaciemretundere minime ætjuli duxi: prafertim quum aduerfiu eundem hojkmde» certandum ft,qU€ in urbe Mediolanenf,per birne» ftre obfeffumadeo tenuiflis, ut uixfui tddendicapia om facere unq aufuifuerit. Nee mirum,quidenitn equitatus ex Üijfania regnaq; Neapolitanaubi^ femper contemptißimm coparari uobifcum debets quiamni tempore apud omnes nationes furnmam in hello laudem retulißistCXuidtriannllia Hijfano^ rumpedit urn aduerfus uosßrtitudini er numéro lange fuperiores pr^fhre porerunti nec^etiam tU morem uohis meutere debent Germanit ( er fi bel Ucofaeagens femper habita ft ) quum ij, qui in ex» eratu hoflilifuntnon è uerailla germania trahant originem,fed inTridentims faltibus fintcoUechter alias nülitiamnunq cxercuerint.Keliquus uero pe» ditatus ex agro er populo Ulediolanenfi, cui tot on nos imperautmus, deleilus fiit potius ai ffeciem C f exercituf

exercitutyCjuMtt cd pugnM. Jam uerà (luid ProJ^^ rum Columncon eorum Ducem recenfe^m i homme fenlo conJUîumjÇy (fui in pnelio nihil mägi5,quint deßigacogittUurusfit,utueftreu manui effugiat^ non immemor fuperioribut onna fe Regi« noflri, dum contra earn arma ferret, multos menfes captif uumfuiffe. Quid Verdmaidum Daualum pedUa* tus Ducem xque timidum,parumqi honoris fui fhi^ iiofumi quippeqiupauloante iußßimis ex caufs aifingularecertamenAioaiine Cabanneo prouoca tut nunquam congredi aufus efi: quocirca Deo opt, max.iuuante,armamecuin milites capefeite,firtitu iint^ uejira nofolum Heiidanenft imperiu,uerti etiitotaltcdiion ex hofiiunt manibut hoc uno pralio uindicate, ttamaximuKegi deem, uobu perpetuii name,et uirtutis uefir£ itérés frudus mie rejeta f Ruiufmodi oratiom^cumhoftum uirespar» lùpenderetyfuorutn^ extoUeret uirtute,^ magms idÜorice.propoßtis pr^mijs militum anmos fatis ixcitatos extflimaret,fub foils or turn, curatis tame prim corporibm,Moguntia egrediturjreiin^iter arripit Picocham uerfm.Qui locus tribus pafjuum millüiut M.ediolatio difi,t,ubi domm eft uiihe ualde opportuna,circum^ uiridaria funtprofundis ßßis UcdlcUanuxta etiâ priedia,effoßi ßntes,mdeqi dedu ihriuiai pr^ta irrigäda, intra quos Proffer exer gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cUun

s E C V N D V s. 4.J titum comumuerd ,t-i(tum^ opportunum locum ratut, turn ut maiore comodo pugnaret ,ß ßrte ai prælium prouocarcturytum etiarn ut botkin ab ur-^ te excluder et : quoi quidem ante omnia, poßquam duitate exierat,femp€roptauit,ne ipfum egreffunt tdiquando Galli,ad eatn occupandamproperantes, pr£uenirct. Etßrte ubi nunciatu efi aduentare ha fks, Moroni« pauloante in caftra uenerat, ad qui eonuerfut,bono animo eße iußit,fe iam uiciffe afjir tnans,ß huiufmodi in loco pugna committeretur : fi mulé^ hortiüur, utlAeiiolanum quamprmum rea iiertatur,Gr aliquot milliapeditü lAediolanenßton ui fe mittat : Qnod tantk animk efßäum eß non folum a populo, fed ab ipß etiam Tiuce Sßrtia,ut uniuerßf paßm pugnandiardor incredibilis inna» tm uideretur.Bgreßi it^u^funt ex urbe circiterfex peditum mSlia, er quairmgenti équités cum ipß 'Principe,reliquis iuxta agger es ad urbii eußodiam dißoßtis: er quamprimuad PitoehM uentu eß, iam mult£ TE.luetioruphalanges cubeUicii tormetts aduerf« ßonte C£ßariä exercitui contendcbät,quä Germanipedites fub Georgio Prondeßergo Duce imperterrititutabatur. A latere multi ex Pluetijt ab Hißanisßloppis interßeiebantur: nee pne ßßa rum abitudine poterätpluetij (quimoseßeorun W prflio ) aduerßus boßlia tormenta pro^edi;

ißmjlrtt 1^0 pirte Lefcunut cum trecentis ec^tMi^ butexrobore exercitie deleân.pcditu^ tteiepef uiam tAed^ldnenjem^ftinabitt ad pontem,per ([M in cafira hoßium erat aditui : fed ducem 'Prancifca t^ f/lediolanenfes nailut, poflqitam paululum pu^ fftaffetyCoaäuteßpedeinreßrre. AdextraauteW alia equùu alat mutata cruce alba, qua GaUi fanait turbin rubram^nitebatur und cumC^fariams caßrd mgr edi. Sedfollacid in tépore cognita^iußU Projßer fuoi omnes herb£,autßiearum quibus agri turn re ßrti er ant,manipulas capiti imponere, ut ab hoßa but dignofcerentur : itaq^ euitato dolo, uiShria pc nei Clt;efarianoi er üe^lanenfes fiit. Cecidère in eo pr£lio Eluetiorum trta tnilUa, cum decern er feptem eorum Ducibus. In C£farii autem exercitu pand deßderatifunt,unut^ tantum è Ducibut loan nes Cardonenßs Coloffanioppidi in Sicilia Comes fagitta faciem transßxut occubuit,dum in medio ar dore pugna caßidem eleuat,ut quid agendum foret abfqi impedimento cerneret. In hunc modum Gaüi potim pugna abfcedere coach quam ßaeh, tormen tareduxerunt. lmpedimentaquoq;,ßqu£ fecumat tiderantjIAoguntiam reportârunt:ubi quumfolant iiodtm Lautrechus quieuiffet,fub folis ortZ ad op^ pidumTrUiurntquod in ripaAbdu£poßtumeß, proßcifcitur-.conßclo^ ponte,ClucMS,qui fefe di»

nitti(fflagitabantyper Bergomatum agrum mpiiB triam redire permfit. Cum Cluetijs Renate quoq; Sabaudianui, Galeacius SanfeuerinM,G-plurimi Gaüorum procerei abfcefferut.Qitamobrem Laut:' trechut magnii aftuans curK^laudem Pompeiarn nunire decreuit,ut eim urbii prxfidio Cremonam, amp;nbsp;transfabduatutm oramfaciliui tutari pofiet,an^ tequamhoflisnouo pugna fucceffitlt;tlacrior failut prieueniret.

interea maxima Pro/pero obieih erat difficult i^.isamGermampro uichna menfiruum fiiptn dium fibidono dariftagitabant’. er non folum ipfi Adurno^,qui eos è Germania adduxerat, baud au fiultabant, cum obijeerent pecuniam non deberi, quod in pugna quamuis extitiffint fuperiores^ tamé bofiemnodebellaffentiquifeincolumen receperat ïeduxeratq; tormenta,M impedimenta feruaueraP.

I quinimo reliquoi etiam milites, utfeditionem face ' rent,impeUebant ,adeo ut oppugnatoria tormenta abducerent: hoftiUa infuper ducibus minitati,nifi ! Jlipendium erogaretur, manutq; in ipfum Profie-rum violentas inijcerent. Quod Trandfeus Dux gt;^ediolanifentiens,ne parta uifkria è manibus per feditionem elaberetur,cum Germanis re compofi»

1 ta,menfiruumfiipendium mUitibuf intra trigefimu ■' diem donc dare poUicetur. Atq^ ita promiffa non fine

LIBER'

fint mägn^i difficuUdte pofted exoluit, quippe qui trimcßri beUo er diutind exercitus fufkntdtione, nullis dihuc fcrè exd(bs ueälgdUbui, neftiret undt fexugmtdçr amplius dureorum miUid dßumereh ut promiffdin pecunidin immerentibuf élargirez tur. Certiores üdq; milites effldgitdti muneris,iti oppugmmddm Ldudem ciuitdtem profreh funt.qu9 idmLdutrechui fex equitum turmof prtmiferdt, peditum prießdwm pdulopofl miffurut. Sed quuin opinione celerim Hifpdni muris dppropinqudjrent, extemut mUes inurbempdulodnteingrcfj'u^,non» dumflationibus dif}ioßtis,qudt uiiufquisq; prtßdio aduerfiK hojks tueretur, inudßone ddeó repentuut territws.fdcilemdfcenfum Bij^dnii per d^eres dC nuros reliquit,er ßgd trÄs Abdudm, prout quistp potuit,ßbifdlutemqMßutt. Nonmlli tdmeniGdl lisclt;efi,multi etium cdpti,cr impedimentd omnid amißd^dc urbs penitus ßit direptd: ciuesq^ßre omîtes pecunid fefe redimere cod^h funt. EZ qudti» qudm hiec uifkria mdximdm opportuiütdtein confi ciendi totius belli dttulerit, turnen no tdm Yruiicifco sortieiucunddßit quiMmolefli depopuldtio dui tdtii. Qtidre und cum üAorono, per quem omnid ß ré negocid trdMdt, quAmprimum eó fecontuUt, ac pofiqudm de recuperdndd Cremond, er reliqud tAcdioldncnß ditiwe cum Prof^ero e^ (wetens Dn

SECVNDVS

nbui egit,lAtiiolanum reuertitw, ai m urbanM componenddi,cr Magißratus, qui iutpopulis dice r(nt,creanios. Qgod adhuc oh bellonm firtpitm tninimèfaûumfiierat. IntereaVroj^r, dmißbai recipiendum Puleonum cum militumparte Daua» h,ipfe cum reliquis copip Cremonam pergit. Galli autem, qui praßdio pisUoni flabant, una^ eppi» dam GaÜicit fa^nU fludiofl iam rebus fuis diffl» dentes paSamp; incolumitate deditionem fleeruntAnde ui Cremonlt;e mania admoto exercitu,quum iam on tea Lautrechus in Brixienfern agrum fe recepiffeti et aliquandiu ibi moratus,tandë per Bluetiorufines familia fua tantum comitatus in Galliam decreuiffet reuerti ,Lefcunus dus flater, cuitotius exercitus prouindam comiferat,cü Profpero ad hos conditto nes deuenit. Se Cremona: eu exerdtu regio quadraa ginta dies,datis tarnen obfldibus,pcrmanfurum:(y nifl interea è Gallia tantu prxfldij mitterdur,quQi fadum fluuium per uim tranflret, aut unamfaltent eiuitatemditionis M.ediolanenfls prtefldio militum firmatam expugnaret^fe Cremonam Profpero, uel tui ipfe uellet,redditurum,modo cum militibus fuis, V cum tormentis uexillis^ infpecië exercitus ex» plicatis,ac cumbnpedimentis omnibus inGaUiani redeutidipoteflosfleret. Interim utrinq^ Ufumiri titminc. Aidflu infuper eß,m iaptiM ultra citro^ ' , rsijdtTcnfKr

2 L I B E R

reiierentur,cr oppida omm^ cr locd qu£ À Gdïüt aihuc tenerentur^poß exd^lum huiufmoii tempus deiitionem fdcerent: I^eHoldnenfi tdmenfere» monmfi,zr Houdrimß dreibm exetptii, quM Re gi lùeret quoad poßet tutdri-Qü^ pojiqudm packi addito iureiurdndofuerunt. Proper uno tdntum è fuis Cremona: dimißb, qui Gallorurn promißdoba fcrudricurdrüßpfecumexercitu Genucon conten ditSecum dutiuenireuoluerdt Antomotü et Uiero nymum Adurnosfrdtres, dd quos rerum Geniën» fiurn procurât 10 attinebat,utper cos commeatus, plduftrd,boues,operdrif,dc dlid dd bellum neeeßaa rid,exercitnifuppeditdrentur. Genudper idtema pus imperium ddminißrabdt Oihuidnus Pulgof ts, uir turn prudentid er rerum ufu infignis, turn moa rmiprobitdteGenuenfibus ddmodum chants: qui erp corpore eßetmbecilloylongaqi dgrotatione aßräuSyitautmale belli munia poß'etobire tticT GdUiarum Regis dmicittd,qud potißmiu nitebdtur, petits, er per federicum fratre Salerni Antißite, homine impigru, omnia belli minijkria prdparat : peduuitaloruduomilhd adurbisdeßnßone dißo nit,amicos,er nomims Pulgop ftudioßos, qui pluri miinl,iguriderdnt,inarmiseß'etubet. Regem etii admonetCdfarianos tarn Gallico beÜo tnlnfubria busconpeh, Genuam proper ar der propt ereaua

lUo prißdio ad tutadof Genui ra opM eße: quoi niß cito mittatur,ßuflraproculdubio fera poßma dumßre auxiUa : prxfertim quoniä propter Adur norum aduentum non minui intra urbem quamß^ risßbi timendum effet. At Rex qui Ralliera fum tnopere cordi habebat,iam pofl cladem apud pice»' ebom acceptam,peditum quatuordecm milita ex Aquitanid ter prouinda Üarbonenß cum quingen tis equitibui cataphradii,milled fagittarijs eque^ ßribuidelegerat:mandaueratq^ induce Roberto Scoto in italiam properarent, zx rebm fuif afßr*‘ rent auxilium. Sed quia fuos in tempore ad opera Genuenßbuf ßrendam uenire poffe nonfferabat, idcirco Petrum Hauarienfem ducem rei militaris peritifimum, quipauloantein GaUmmexitaliare dier at, cum duabuf triremibuf Genuarn conßßm mißt : ter forte ciuitatem eo tempore ingrefßtf ell, quo Perdinandm Daualufcum Hiffano atq^ italic co peditatu ab ea parte qua olim jhbatPharitur» ns caßra moembiK admouebat, er iam ttibicinent pramiferat cum liter if ad pnßllos urbif conditie onem afferentem, ut intra un im dieiffadum pn^ ßdium omne Gallicum dimitterent, Antonioto Ai urno,qucm Cifar Genua: Ducem effe uolebat,pad rerent, claffcm omnem,quotiei è re Cifarif effet, paratamhaberdfß bic facerent,deatero cos fuif

Icgibuf Utt permilfurum. duoi ß mandata négligé nnf.emnia hoflilia,fi in belle fuccubuißent ■, iUii ef fefubeunda. Qu^replurimi, niß nouummilituni pr^fidium uetaßfit, mandata accipiédafuadebant, Sed prlt;e timore libéra houd erateiuitM^zT propte - rea Benediélui V inaldus, tjui plusS par erat TulgO ßsebfeejuebatur, duium Genuenßü nomine ad Da ualum^cjui expugnandæ urbis aßumpferat prouinf ciam,mi[titur : er dumßub Jße re$ componedi mo^ ramincaßris trahit ipedites BiJpani^quiturrim quaniam prope portam eo diepluribus tormentor rum ifbbus proflraueràt,dum incautius, qui iuxta mania ßntiones agebant, urbem cuflodiuntßnßeio Daualo, er cum Vinaldo ad rem coponendam in^ tento, turrim fach impetu occupant : aditum ßbi ab ea parte facientes,qua murus aliquot in Iods ru inamdederat. Vitundiqßnexerdtuconcurßusez clamor Ingens: eleuanturacohortibus ßgna:pedis tesqi qua primi irrupcrant,circunquaq; muadunt: ipfe autem Daualus dimifßo concilio uerfatur inter primos:ermuri parte occupata ingrefßus,fuos,qui fernere progredi uidebantur,fubßfiere imperat. Admonetpraetereadeuidcria Preß^erÜ, quicunt Germanis er equitatu fire omni tn alia parte conf fh ter at,qua Bifimnis dicitur,ut cum reliquo exerf (i u in urbem tarn cap tarn introeat, Mox fuis in

imum coUeüis priedpit^ut ordimbtu [eruatis pro» cedant:fit füget unduf; ab ijl, qui urbi tutandte pree trant,nee Mm iamaudetuel fe ipfum definderee Ipp Antibes Salernitanm cu centurione, qui Pr£ torium euftodiebat, magno militum cy duium nu» ' meroflipatui naues confcendit,crad littmocddu» uniMdßiliamq;iterdirigit:O{huianm Pulgofia dm frater, quad in leck lt;egrotaret,pcflquam pr£ tor ij portai claudi iußiffet, mittit èfim unutn,qui è frneftra mindet hofli, je in Perdinandi Daualipo» teftatemuenturum. Cap:m eft etiarn PetrmNa» uarienfis, alijq; cum eo multi, tota urbi direptat ^quia tantum prédit imbi frit quantum uix hofrii anplimoptarepotuiffit, Profper ediéh manda» uit,nequii èduibmeaptium fieret. Pofiero etiain die,utpopulationibm tandem modm imponeren tur, duitate exerdtum omnem eduxit: dolem earn urbem direptam frifre,è qua propter unmefat opa Cxfiareum exerdtum multos menfes pecunia fu» frentare potuifret. Atq; ita capta Genua audiem Proffer Galium cum noua deleâualpes tranfire, Haftamciuitatem uerfm cum copijs iter arripit, iÜt occur furmfi res Infubrum er paihl Cremonen fiaturhareconaretur. Sedpofiq ad uicuminagro Haflienfi, qui Vilianouadicitur, GaUm applicuit, (Oÿiüa GtnM iadura tantiffier fubflitüi quoad

LIBER

B.e^iuffu, cuiw mentem trans alpes miferat ex* floratum, m GnUiam turn noua exercitu reuerfus eü. \gitur Lrfcunws ^ qui Cremonie erat J^eomni auxilif fublata, poftq quadraginta diesfecundu con venta pr£tencre, cum mandats nuncium ad Pro* fperum mißt^qui z^ captiuos zr arces reddiiube* ret. ipfe autem cum GaUicis reliquijs, z^ cum tor* mentis beUicis ex fadere in Galliam proßcißuur, fide Ducibusc^ itineris a Pref^ero acceptis : in cu* ins laudem tammuUa GaUipradicabanf.ut non Re gij exercitus euer for em, fed potius feruatoremin Galliam Cifalpinam uenißefaterentur : quippe qui neminem unquam pr£terquam in acie occidi pafjui fiierif.qui^ etiarn deuiHis hofibus tant as interdît commoditates concefferit, quantos alius uel amicis fortafa denegaffet. Keeuperatis è GaUorum mani* bus omnibus ditionis Mediolanenfis ciuitatibusiZX arcibusnonnuüis,qu£adhuc in hoflium poteflnte erant, obfidione cindis ; maxima reflobatpecunue difficult os ad continendum exercitum. Verum ut impenfa pars toileretur, dimittuntur aliquot Gero inanorum miUia . Atq; interea Carolus Lanoius apud Ueapolim regue potefalls, zx loannes tJla* nuel Cotfaris Legatus conuentu inter fe Romlt;e ha* bito fieti C£faris author it ate, cuius nomen iam ffi* gatoGaUopleriq^ in Itaha Hercbantur,fummam aurcorum

Mreorum centum quairaginta miUiumli'Florms tina Kepub. Mediolanenßum Duce, Senenfîbut, Genuenßbut, er Lucenßbui prout eorum (juifeji magis onuf Uturm uidebdtur,exigere ßntuunt pro totiut equitatus z^ peditatm nifßani aliquot men* fiumflipendio : quosin Infubribui permanerene* ceffarium exiflimabant: non quod fußieerent ad Re gw uires Italia arcendoitß expeditionem rurfut ItaUcam tentaret-, quod pleriq^faüurumrebanturt Sed quia Germani ßtcilius euocari, ac ItaU quotiei eßet opta deligi poßent. tUud etuon grauiut urge^ bat, quod neq^Cxfar à flandria aut ab Hißania bellum Gallo tum mauere poter at pecunilt;e deßihi, er rebut omnibus imparatis: neqi AngUcut Rex folutbello,quodinßlorth)nanos e:^' Piccardosea lt;ejlttteinßrebdt,quidqua}n proßturut uidebotur. Ciuare C^far monitut a Proßero, cuiut conßlia femper e^ Italie quietemlmperijqi Ro.amplitudi nemacrerum firmitatemreßiciebat, 'Venetiat Hie ronymum Adumum mittit,uirum uigdantiaufuß acßngulariprudentiaprieditum:utquüquomodoe dignitate C£ßritmeliut fieri paßet, res intereos eomponerentur.Qupd er fi diutiut protraihint efi propter intempeßuamipfius Adumi mortem: nihilominut tandem per Marinum Caracciolum foedut inter eos idum efi bis conditionibut, ut pro

communirerum ItaUcärum deßnßone cuatpediit tumfexmÜhbutyitc utriufq; drmatur£ equitibui mille er ducentis,alter alten cui opu^s ßret auxilia eße deberet.Qjiod tanto Mediolanenfes aßveitgati dio, ut pUnqi dißunäis à Gatto Venetijs ittum nun quam amplim cts alpn defeenfumm crederent: neq- tdiud iant cogitarcnt^qulm quomodo fefei Cafarei exercitus onere eximere poßent, qutcon^ fumptis iam diu Italorum Principum tributis,in unum M,ediolanenßum Ducem incumbebat,er faa (htpauloanteinagro Haßenri feditione, Vigleua^ numufq-omniahofliliterdepopulatuißeraf.itaut cimter cent um aurco rum milita Traneißo Sßrtia numerareopus ßerit pro feditione compeßendat ^rafertim ne in tanta ße res Venetas componendi omnia huiußnodi tumultu turbarentur me qi ^mpliuipaxfequeretur-ißne quares t-iediolanenßum nutto modo paßint habere ßra

COMMENTARI ORVAI Galeadj Cap€Ü£ derebm gejhs proreßu tutione TcrMcijciAÏ.DHdi lAeiiolani.

Hfecutd altéra .ejhte ^ poß^ Gatti apud Picocham eladem acceperät, quum omnes ßre qui in arce Micdio lanenpobfeßi erat uario morboru genere deßciUent,reliqui mor£ t£ dio non expeSUto belli apparatu,quod tnagnis uiri but denuo injliurabatur, arctm ipfam Sortie dedi derunt,incolumem in patria reditum cum armis or impedimentit paeißcentes.Quod quamuis Kegi plu rimu difßcultatis aßerebat^ tarnen quum nihil teque cordihaberet, ac rerum Italia: amißarurecupera» tionem,zx i effare ac ab Angloru Rege, lt;nbsp;quibta magiM bellum Gattiämotuiriuariji rumoribiaß» rebatur,parum eo anno tmeret : q maxiinu poteß italorupeduuequitumqßeuit armatur.e numeru flipendto conducit,tormeta bellica,tormentoru ma teriam, lumentoru er uehiculoru ingentem appa^ ratu inflruif.ae imprimis tantä cotrahit pecuniary fuminä, er uefhgalia mercatonbus oppigticrädo, XJ iecimi/isfacerdotib.et trägt;uia in unaquac^ regni

prouindapaßm Micedo, quant am nemo un quant anteain Gallia corraÇerat. Qratores etiammittit ad £luetios ut pedites fuppeditarent:quos cum pri mumin Taurinos defccderit,fibi adiungat. Qttod fentientei Yancifcui Mcdiolani Dux ey Fre/^er Columnateyfirebm C^farh fulsq; ex fadere ac pace Veneta magnum praßdium paratumffera^ rent:tamenadtantibeUi deßnßonem aliudetiàfee dus magno labor e er ftudio Koma: componunt in» ter Pontifcem Hadrianum.Vi. defarem,Floren» tinam rempiibUcam,M.ediolanenßum Ducem,G(» nuenfes, Senenfes, ey Lucenfes : pachß inuieem firmant,ut trimeftrem pecuniam quantumquifq; maxima poffeterogaret, pro fumptibus belli per» firendis aduerfut cos,qui italicam quiet an turbare niterentur : Profferumq; Columnam deUgunt, cu* ius duóht er imperia res bellicagubernaretur, qui narijs rumoribus Gallorum motus audiens, iamqi de fitturo bello certior,in Germaniammittit,qui peditum inde fex millia Mediolanum adducerent. plurimis etiâ quos in re militari flrenuos antea co» gnouerat munus iniungit peditum in Italia dehgen darum : etyquot; quanq per aduerfam ualetudinem lam aliquot menfes refoluto flomacho, amiffo^ ciboru appetitu non folum corpore, fed animo quoq; imbe (lÜiorfailus effet,tarnen loca omnia Mediolanenfit ïmperif

T E R T I V S /y lmperij,lt;lMpoffènt hoiks irrum^e,perlufirat» tandem^iflutuit ai ripam Ticmfluuij hoftium im» petumpropeütre,ßimata^ inhoe fentehtia,nihit filter iut de urbe munienda cogitât, tancjuam hoflii fiktninktranfeundi potente nusq eßet habiturut. Qu£ cum pararenturtlrancifcui Sßrtiaper id tempui Mogunti£ agensthaud mediocre fubit difcrimen.lnter dus Aulicos uerfabaturBonifa^ dus Vicecomes : qui cum antea peditum cohortis prlt;eß:(iuraaiarcislAediolanenß$ obßdionem prix flatus ßiiffitiprxturie quoq; uaüis,qu£ iSeßte am» neinHouarienfi agro nominata eß, repulfam tu» lijfet 'Ais ex caußs, ac etiom ob Heßoris Vicecomi tis c£dem,quam, mandante Morono, perpelratam fiiffe £muli dus dicebant,ualde ey itti ey Ducifuc cenfebat. Quapropter dum Mediolanum redeun» tem Principem cum ceteris Aulicis fequeretur, ut ai quairiuium antea deflinatum applicuit,eum ) ^'’'go pugione aggreditur. Sed quia ipfe in equa fu^mis fedebat iPnneepsejiparua mula ueheba» tur t cr ßrientis impetumfentiens, caput inclina» uit,leuedumtaxat minimeq; proßinduminßnißro dus humera inßrre potuit uulnus : er idcirco quot;Vice tomesßfittm inßtgam feconiedt^neeex ijs quißita gientem fecutifunt quifquam potuit aifequi, Qn^ « Princeps^qui maiord timebat inftdias, Mogun»

L f B E R

tunt (futonpronuinreiire optimum elfe arbitndut ejl. Aüato Hediolanumhuiufmodi nuncio: Moro nut congreguta urbis Prinuttibuf, Plt;dauicinum Vi cecomuein Antifiieem Alexurnirinum tantifacino risluljieéht n, ^ quem dudum Duci inßnfum ob Keflortsfratris cx^m pleriq; exiftimubant, Proße ro maniante ,cui eum conf iere baud ignorabat, tuocari curat : neß uim adhibere uoluiffet, ob gene risI^lendorem, ^ clientele plurimas, in urbe tu^ multus excitaretur. Mox detento per Profperum Viceeomite,multi dut affines ç:r amici in carcerem truduntur : adhibita^ per torméta qua:flione,non» nuiUfatenturfa^m fitiffè in domo ipfius Antißitis coniurationem,neminem^adperpetrdndum tantu faanus Bonifacio magis idoneum uifum:fbtim^ interßeio Principe, animumiUis fiülfe,Moronum, eiusq;arnicas in curia obtruncare: Proffieruquod. rxofumnon hoher ent,comprehendere: a nomwllis duibus er mercatonbus quam maxima poffent pe» cuni£ furnmam extorquer e : ad id per agendum non tiulloshabuifßpedUum cohortes inStatielorumLi gurum finibus (qui Monsßrratus hodie efi ) Ver^ (eUis,er in tranfabduano agro. Sed quia Bonifacius triduo ante fli^utum diemfacinus aggreffusßf.ideo pedites er Duces imparatosßifß, neq; coniurotoi quiuijfe perficere, quad inaimwhabcbant, Aegi gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feiheei

T E R T I V s: f^ fcilicetVrbem ditionemq- MeHoldnenfon tra3.e= re,ut itagratiam apud eumnaniifcerentur. Atq^ ii tametß abuno,^ item ab altera diihimfùit, tarne fluriim,adhibitis etiam tormentis ^ cofl^tter omniet negauerunt : ipfe^; Bonifaduf poflea non femel co^^ ram multn projifjus efl,fe nemine confcio,fed pro=* prioimpnlfuidmoUtumfdffe:quia Principem no uiffet,nuüafua culpa,in fe male anbnatum.

Varna uulnerati Duels increbrefcente,quum ple riß ex ijs,qui languis aber ant,necem ex uulnere ft cutumeffeexifimarent, Galeacius Biragus Aiedio lanenfis, qui partes Gallicos fequebatur ,nonnul» lospeditesinTaurinls 0- Uionteferrato coÜegit, quorum auxilio Valemiam oppidum iuxta Padunt occupât,arcem etiam per quafdam oppidanos in de iitionem accipit .Quod fentiens Antonius Lena, qui ProßeriiuffuUafltmufq^ cum Kiffano pedi-tatu,Gr equitibus leuis armatur£,ad continendos in fide populorum animos^procefferat, 'Valentiam cu parte copiarum proficifcitur: er quum ffacium, quiintuserant,non habuiffent oppidum ipfum mu tüendi,intra biduu expugnat: Biragumß captiuum facit, anteq à Gallis uüum affirri potuerit auxiliü. Nam zxfi opemfirre proper arent,nihilominus ZT longinquitos itineris, er Caroli Borbonij Duels fit ff iaa,lier agente exereitu aliquot dia ntardauid

No« enbnRegibene confultum uidebdtur,^(ut decreuerat ) ipfe in ItaUam defcenderet, reUntjut* retq-inGulliaBorboniumidm irritiitum Come[b.* bulatuf o^cio,lt;ic Borbonenß er A.uernorum opui* lento ducatu potentißimum. cm^propter qua Rex ipfe Lugdunum pergeretyiUum uißtduerat domi etgrotumfe ßmulantem, ne inttuiium uenire coge^ retur.Hox cum pnecepto Regio euoedtm ejßet,le^ {hcamu4cuan,inquailt;(cerefe ægrotumßmuUue rdt,biduugt;n anteqnam detegeretur dolM^deßrri iußityipfeqi eVon duobut tantum comitibui in Sequd nos(qult;e regio Caroli Ciffdriieftyproßcifciturt vbiduodecim peditian milliaipßusiujßtquAmoc» ctdtiiufieripoterat,iam coumiebant : quibut qiünt primum Rex Alpei trimßffit,Borboniut bellum in Gaiham eratiÜatHriK. Nam lam antea per Uadrli num Beaurenum C£fari5 oratoré, ßmülato merat torn habita adfe proßifhim, cum ipfo Çxfarc con» uenerat,cr de Gailiarum regno, cum eo ,crRege AngUco paShi^ fkerat,iniuriaf ukifei cupien^^ queX iGalloRegeßbiexiftimabat inßrri,du aliquot op pida ex h£reditate paterna, çy Borbonenßem etia ducatu m litem deducere cogitur. Quomobré Rex da Lugduni effet eertior fadus, Germanoi pediteS indies Burgundie finibus appropinquaretadmoni baß a noniwllii,qui Uteris quibußdam indignationé

tppitt'Borlonij paulotintecoffiouiffe aUfeutrabÀt, fibi ab co timendum effitmutato confilio expeditioc niinUaliam iaminftrudlt;e GuUelmumGonfierium fiwiiprteß^hm ( quem barbari Ammiraldum U9 cant ) pneßeit, mittité^ ad cemprehendendum Bor bonium cum quatuor miUibui peditum, er quingen tw equilibtK Renatum Sabaudianum, qui poßmodu ditionem lUiwt omnem redegit in Régis poteßatem. ' interea Ammiraldus ca triginta peditum^duobutqi t quit urn mildibut, totidemq; fagittarijs equeßribut in itaUamdeßendif.qMmq- Biß^ani,quicum Ana tonio Leua erant,retrocederent, nemmem habuit» qui ipßus conatibus ebßaret, donee ad Ticinum peruenit, ubi quatuor mdlia Kij^anorum peditum totidéadiuniiisGermanis cum totaCteßananorum equeßriacieconuenerant: ipfeq; Profper^quan^ corpore inualiduSt tomen lexica ad c iteriorem flus ui} riparn fe deßrri iußerot. Sentient autem torn ma gnum hofliumnumerum ad ultetiorem fluming ria pam peruemff'e,aquiuq- prater morem ex diutura na,qu£ antea ßterat,ßccitatc minime proßndos, fe rà timens fe non paffe ijs in lacis Gatlo objh.re : pra fertim quia Itah pedites, quidiuerßs in partibus co fcribebantur^ncnium appUcuerant : primum gra^ uiora tormenta lAediolanum remittit ^ neß motor quapiam uit mgruijfet} to hofibw reimquere cage retur.

« LIBER

t-ef«r. Max ubi omni exercitu Regium Vigleuet^ coueniffeauditâti^uosq^indtmore ripa maxime ^uaculhdiam agebant Ger}nani,abhofiibiK,qui in alteriore fbbant, tormentii arceri, çx non mo» do équités,fedpedites quoq^ßuuium uado tranßret fruftra aliquoties repugnareconatuf,motis caftrU, exercitumomnem,nemine amiffo, Mediolanumre ducit :adeo^ ciuitas ex buiujmodi re confiernatd ßiit,utß conßflim hoflis inf:cutus effet, obuann hd buifßet neminem. Sed dum A mmiraldus fuos colli» git,or cos quiferius uenerant expeihf.C^fariani, ipßqiJ^ediolanenfes animo coßrmati aggeres re» ßcere,conduit innumerabili ßfßorum manu ,pro per ant, Interea pedites itali aduentabant, cr com» meatus intraurbem nullo intermiffo tempore deß» rebatur. Hieronymus quoq; Mor onus pof intro» duilum exerâtum, per totam urbem iterum atque iterumadarmaiußit conclamari, utcertiorßcret, quantum pr£ßdij À populo fferare poffet: quem adeobeneanimatum adrepellendum hoflem cogna Mt,ut nihil unquam fùerit promptius. C^are Pro» fper omni prorf a abicch urbis reliquendæ opinio ne,qu£ ipfe per aduerfam ualetudinem pr£fh7 e no poterat, per alias excquebatur. lam inurbeduo» decint peditum mdlia contraxerat, magnasq^po» piiUnumerw ? ^wHei opusfira, in armis ader af.

naprat pr£terea 'Papiam ualidum cumAntomi Leuapr£ßdtum,dum Mediolanum ipfe À Ticiniri pa rediret, ^fupra mille pedites,Alexandria rea. liamp;a^Cremonam proficifd mandauerat, ita ut à tri huif dtem ciuitatib w.ßa reliquis non paßet,hofiiu impetum propeller et. Cxterum Ammiraldm feri copiai ad urbem duxiße cognofceni,mutato oppu^ ÿiadonii conßbo,pofitii propè duitaté inter Lau» denßem Tidnenfemq; tiiam cafiris, ad redpiendant Moguntiam partem exerdtui mittit. Max Petrum iaiardum duckrem impi'^um cum och milUbui pc ditum, tormentis deeem helheid, uaUdoé^ equitatu tandemPompdamproßdfdiubet.Quod ubi fen fit Mantuama, quiexfcedere cum Pontifice inita in earn duitatem cum quingentis peditibus^c^ toti* demequitibuiuenerat,fietam modidi copijs define iend£ urbi imparem cernens,anteq GaUm aduentd t'et,dißceßit. Gallut Lande duitateprlt;efidiofirmalt;» in,pontefuper Abduam confido, qprimum Cremo namcotcnditAbiq-, adiudo fibiP.entio CerroAomit ^o,cu 4..peditumillibui,quos Carpi crinditione terrarienß regia pecunia collegerat.fhtim oppu» ^nare duitaté aggreditur : neq- Venetorn copiai ti ^^t: qua: c^fi in Ponteuico oppido propinquo con fiderädtfi neq^ Gallo pares erät,neepßneNeneti Se ült;dui atdordate tiitrd ßnaßw pro^r^i uolebàd

Qwm ita Proffer amp;nbsp;ij qui Htdiolani de re beUicà confultabant tßre exifiimantes^tum è Pdpia urbe^ turn ex Alexandria Crononam euoeauerant ma | tmllia ey quingentoi Ïtalos fiedices ,fub Ducibut j Kayno duitatis praßiio,PranciCco sâlamcne i^ea politano,3artholom£o Martineng') Grixiaif!,^' Mediolanenfi Prancifeo Stampa : nec^ à liantua» no pokere uolebant, ut cum miUiibii6 fuis Cremo» namingrederetur.Peroratores tarnen 'Duc.m'Vr tmatern, Legatume^ V enetum ^ ipfm^ Hiantua* num obfecrare no deßftunt, ut quian propiut GaRo poffent caflrametarentur,ita ut urbem adoririno audeat, Sed GalUtSApropofitono dimotwseft, quin admotis tormentis,triduum urbis mania quaffaue^i rit: or quumfupra triginta muripaffus humißra^ viffettCrdato ßgno militibus pnecepijßet urbem corona agff'edi,iamcp omnes ad iujßa maturanda in flrufh effent, tanta repente de calo pluma per quatriduum demiffa funt,ut rem diffirre opus fe^ rit. ïntereaqui Cremona obßdebantur,f^acium ad reparandafiratamania habuere : es'quad utilius etiamßit, quum GaUis folumaDaudcnß agro, ef ab ora tranfabduana qua ad ui^han pertinebant fubminifrarentur,quod cateraloca ibipropinqua por urn pacata eis effent,difficultate itinerum ey iu-gis pluuia uidits petwria labonucre, ita ut coach fiierint

T E R T I V s. gf fuerint mulu fumere ex arce Cremonenß, in quant tommeatui plurium menßum pauloanteattulerât, Cæterumiam flierecipienda: Cremon£ fluftratus Ammiraldur. flmulé^ cognafcens earumeopiarum iifcefflumuniendiduitatuM.ediolanenfîs maximi comoditatem heftibui prabuiffe ; fuos denuo ad Mc diolanum obfldendÜ redire iubet:atqi ita cum Ulo» guntiam ueniffent: propter duos hoftium exercituf diuerfls à lateribus urbem obfldentes : non nifi diffl culterijs,quicommeatum aflirebant erataditus: çr quum moloffrumétariat, qu£ ßns er ant,ineen dio GaUi abfumpfiffènt, tanta far in£ ititra quatri=!' duumoborta efl penuria, utfupra centum hominu nitlia ebdomodam totam pane caruerint: legumini bus er oriza uitam trahentestdonec inftru^s tan^ dem intuf moUs trufatilibus farina hominum manu abundeflericcepit. \nterea?rojfer,quia£grotus effet,Fernando Alarconi,qui C£faris lujfu è Cala^t bria Mediolanum per cos dies uenerat, utpeditunt pr£fläuram gerer et,donee Daualus abeffet,fum* mam regendi exercitus committit : qui benegerena d£ rei ftiidio[us:cxtcmplo, ut hoftem ab urbe fum^ moueret: agger em effoffa terra, er ex Ce/fitibus, trabibus, ac arbor urn ramis intextis inffeciem tur ris erigit: in cuius uertice eratarea ambitus pedunt drciterducentorum,qu£ aflonte cratibus terra

cppletU Udllita tonnentis '^ peiitibta coîloatn^ii f^aciumrelinqucbdf.atciiitdaliquotdiei GaUos cre bris tormentorum iHibusinfrllans,multos exeis interjicit. Sed cum id parum ad liberandam obßdia one urbem Prof^ero uideretur, Principi Mantua^ no quifead qult;£cp belli muniaalacrem prabebat iniungit, ut cum equitibus Pontißeijs Papiamfe conßrat, ut inde uiatores eosq; qui annonamai exercitum hoßium deßrebant mß/kret.

Caterum quoniam durante diutius hello flipen» dium aßjcijs coUatum confumptu er at : er oh mor tem Hadriani Pontificis nemo ne obolum quident Roma amplius mittebat : Tlorentina^ refpublica, Genuenfes,ac Lucenfes exafh primo trimeflri, pe cuniarn ultcrius pendere grauabatur: decreuit Pro f^ercum aliunde non poffit: reddita Alphonfo Per rarienßum Duel Mutina, quam Guido KangoniiU Romana Ecdeßa nomine aduerfus Perrarienfent tutabatur:pecuniä in ufum exercitus pararedam^ mißis ultra citroßordtoribus de fummaeonuentu erat,niß Bartholomaus Cattinarius unus è Caßaris conßliarijs, quipereos dies a CarolaLanoioBo» noniampramißusßerat, ijs qui negotium tradu^ bautßgnißcaßet: haud è re Caßaris ßre urbem bei looportunamtraderePerrarienß GaUici nominis ßudioßßimo : Ecclcßamqs ßbi reddere inßnßam.

T E R T I V S: 6^ pfielerdm in tam diuerßi eligendi Pontificisßu-x diji,dut Cicfetri dut Gdllofduentii, neq; deinceps,ji pdululum tolerarint, pecunium deßtturänt, Vuno^^ ioidmcum pedeftribui equefirib^q; copijs Nea» poli in infubres proßeifeente : er cum co eticon re^ deunte Perdinundo Ddudlo: qui ut fuptriore anno^ ne Proßtero pareret, «i Hi/ßanidm ablerdt:itd mf prxfentia fub Lunoiouites Cafdris gerente, cum tnunere gubemandi peditdtus militdrenondetre^ {hbdt. Quart or stores i ProJßero M.utinammißi re inßchrcdierc.

Dum b.cc geruntur, icon quotidie maior rerum omnium copia tviedioldnifuppetebdl : Gdilusq; tia mere expentt ne À Niantuano, er ab ijs qui Papi£ erant occuputo ponte, quo Ticinum èregione vi». gleueniconiunxerut, comeatuspenuria labor or et, Propterea Petrum Baiardum cz Pentium Cerrunt cum copijs quee Mogunti£ erant reuocat:quorum difceßitiiBrigäteiscollibus totoé^ fuperioreagro tanta tritici or uinißumma itwelh eft,ut nulla ams pliusfamisjormidofuperejjet. ïamq;de obfidione minime Ammiraldus cogitabatmeq; alia uia occu» pand£ urbis uUa fubcrdtjßes,patefaäis preejertim mßdijSyOr proditione À MurganteParmenß pria mipilo in legione peditum Ioannis Uiedids tentata, Ham cum ispontem [ubUcium, qua extra agger ei

LIBER

urbii iter erat,occi[o cobortis centurione ibi in ffH* tione poßto,lt;Kcupare poUictreturyCr GaUum m-^ troducercGT iam très coniurationis confeios adiu» tores^i haberet, Iqannem Trerrarienßm ex peditd-tu Stephani Columnie, qui ßbi proximo excubuU ^igebatydato iureiurando foeiÜ ad facing peragen^ dumrequiritipritmumquod ab haßeaccipiebat, cum eo communicaturus. fed Verrarienfis ßdei ple nue,ut proditionis certior fieret, operamfuam pol licetur : quumq; cognouiffet quid fefacere, er qua hora ueUet, extemplo Stephanum ducem fuum adijt, remq; omnem paté facit. Quamobrem laan» nes Medices fui militii crimen agre firensMura gantemfhitim, ca:terosqi coniuratos comprehend dit : difquißtioneq; per tormenta habita criminis reos agnofcens lancets transfigi à militibics iubet.

Ammiraldutigitnr,quia iam hyems injhiret: nec^beUigerareeo tempore abfq-, fummo militunt incommoda poterat: induciM duorum menfiumA Froß)ero petit : quoi utfacilius impetraret, omnia cis Ticinumhello partaredderepoüicetur. Qwod quumfacere Proffer alijs ducibus inconfultis red eufaret: Gallus locum inter caflra fua çr urban deligit,ac obßgiiato fidei public£ diplomatealid quos ex Cat far lams mittirequißuit,duos ipfepari^ termiffuruspro induces ijsq^raHâdis, qu£utri^

T E R T I V S. ƒ, pàrti conducere uiderétur. Mißiq; proptereafunt ïenundu^ Alarco , Rieronymm l^orontu, or Pdulm Viihriui Plorentinns:è Gallis ueitêrt Ga» leatius 'Vicecomes, (y' T bornas Boieriusexercitut ^ult;ejhr : guumq^ Uiorenurn ambo reperijfent, qui utriq;fuerat alias amicitia cotüunilus, eafdem in» duciaspofeunt quas A Prof^ero ante petierant:com niemorantq; quantum bac beUa, qu£ iam triennio exado mitiumbabucre infubres prornant-, quan-tumère Mediolanenß futurum ßt,ß quoquomodo ab armis dißedatur,ita Niediolancnßs damms,ce» dibus,rdpinis,incendifsq;, qu£ beUa afßrrefolent poßemodummuentre : atß interea tempus multa allaturum: tfuibus pax aUqua inter Regent eyCot» farem Mediolancnßesq; cob£rere poßit. Contra Moronus er qui cum eo erant ,ßfepoß reßitutum in ditionem paternam Praneißum Sßrtiam nun^ bellum qu£ßuiße : uerum Regent nimio propagan dilmperijardoreiam bis nomnodo M.ediolanen» fern ducatum,in quo nullum ad eum insßeclct : fed Italiam lotam turbare nixum ßijße ; er proptcrea Italos Principes communi conßißu commune da» mnumrepellereAamnonde reflituendis cisTici» num locis, fed de recupcrania tota ditione agi’An=i ducias quas petantß rebus in Italia per uim occu' pads cedMt, Carolum Landum, qui à Ca fare er

focijs miffut in dfalpmim GaUim properem ueit turuißt,non dene^titurum,^^ iccirco ad eum pro» fiafcerenturMcci- enim de inducijs,neij; de pace aut de rebut coponendii,itlo infcio fefe quiiq aihiroS. Atqi ita GaUit in caflra,alijs in urbem redeutibut, Ammiraldus propter intempejliuä niuem non am^ plint fub diuo exercitum continere ac^uum du» cens,flatuit in hyberna concedere:folutaclt;; Media» lain obßdione, Abbiatumß’ recipifandeq; pediteS Aüarbonenßprouincia cx AUobrogicitalptbut., quia nulliut effent ufts, dimifit : noua^j Uluctiorii deleihi aduentante primas, qui mißionem poßulaa lont perfolutit flipendijs, ad fucs permißt redirez erne interea dum Crfanani Carolum Lancium feriut uenientem Mediolani nihil agentes expe» iktnt, ipfe quoq- ßußra temput tereret, Pentium Cerrum eum feptem millibut Italorum peditum Aronam oppidum munitißimum inßnibut Verba» nilacutproßcißci iubet: ubi Anchifes VicecomeS Mediolanenßs cum militum praßdio pro Sßrtia tarn hello quam pace imperabat : tuncq- ad ßamant appropinquantis hoffis habuerat ßtpplementum mille er ducentorum peditum. Quamobrem licet poßeapertriginta dies nunquam ceffans Rentiut tormentis arce oppido imminente quaffauerit,ßne qua oppidi recepfio nihil Gallo proßtura erat, ita utßrre«

uljirre^piUfexmille (tiuerfutmcenuexciifficßt trint, dc fepe inflruilis orUnibiU irruptio tentdtd fit: tdmen tanta femper tartut ßdt intmpropu^ gentium y ut innumeris fuorum cußs Kentimre ' inßän abire coaHus fit.

Interim Carolu« Lanoint Papiam appUcuit: ibidem^; aliquot dies mor am trahens,euocatodd. fe lAorono poßq de rebus beUicis confilium habua iffet, Mediolanum uenire decreuit : quod anted dia fiulerat, dudirefcilicetcupiens quern ProJ^eri ualt;: letudo exitum effet habiturd. Scd ubi eum auihi ui tnorbi paucos dies uiuere poffe cognouit, urbem in greffus prtejkmlifiimum belli Ducem antequam mo reretur uidere^eius^ fimeri intereffe uoluil: cr Uitafinfium cum M. Antonio Columnanepotecx fidtre in patriam fepeliendum ex tefhmento dea firricurauit. Pofthac ne diutius beUumtraberea. tur,cumVeneto ordtore coflituit, ut Venetus exgt; erdtus trdiedo Abdua fefe Caifareis copijsiun:’: ger et, fait em quo tempore fex millia Germano a rum peditum Mediolanum appUcuerint : quoi prafenti pecunia adduci mandauer at. Agitetiam turn oratore Clementis, vn. qui pauloan^e fuma tno cum omnium ïtalorum gaudio eledus fier at Pontifex , ut équités Pontifeij exercitui Ciefas. rcoadumgantur ftagmtiqi aureorum milhbus ab

eodcceptis per liters er nuncios, cunillorétinUf SetKnfibuf,er Lucenfibus ftuuihut pecunian fe» cundumfadus ad fe mittant : er ne belli diuturnitit • te nimis graue uideretur omnemconumtampecu^ niam numerare : rem quoquo modo potefl compo.^ nif.adidperfoluendum quod reliqui erogarenol» lent Sfortiam Ducem coaäurui : ita nt ei prater poriionem ex fadere jjieihntem necefa fueritift^ gentem pecunia fanmam erogare exercitui Ca[a^ Yeo,iam dudum pro exach temporis flipendio debi tam,anteq lAediolano ubi iont quintum agebatmen fern, egrederctur. Qua in re incredibile efl quantu J^ediolanefa femperfefe promptos exhibuerint, turn pracipua quadam Principis comitatè, qua plu rimum ad conciliandam hominum bcneuolentiam poterat: turn narijs artibus et Nioroni oratione per fapempulß,nautbonorum depopulattones,ex^ afbones pecunia,er uiüarurn incendia,qua quoth die patiebantur,non tam grauia eff'ent,quin J^e ui^ doria, er Gallorum expulßonis lenirentur:pra» fertim quum priuatM omnes pecunias in fuperiore bellocollatM intra fextu men fern è uedhgalibus pu biais Sßrtiareflituifat,idem etiâ profuo in popu» los fadio erfidefadunu, nifi reddédi facultas ere brioribus belli fumptibus ablata fa fat ,er eu lain ^^f^^ß^^ eisAbduâ V eilet is,G(rmanoqi peditatu aduentantc

^tiuentantteum exercitu e^effut fùiffet,innumerlt;t ciuium multùudo Principem fuum cum armis fecus ta eß : ç^ militi£ munera obire non reçu fault, do^ nec Veneta ita fuaientibuf decretum fat, ut Me* diolanum rediret,nelt;ii in tanta æmulatione Medio» lanenßs ïmperij uariji ipfe belli periculis fe obijee» ret. Satis enim effe, ft Moronm in caflris uerfare» tur,tumut confilijsDucumintereffet,turnutper eum oppidana inulta,lt;jult;e in exercitu erant ufui im peraripoffent.

GaÛus Cifarianos copias educere, i^Venetoi cum eis coniungi pr£terßgt;em inteUigens^ctfi per» eulfus erat clade apud Kobechum nuper accepta, quo pauloante noch: intempefla Lanoius, Daualus, etr ioannes Medices cum uahdaequitum peditum^ nanu uenerant.,ac plures grants armatur£ hofliles turmas nihil tale mctuentes adorti partim cecide» rant,partim equis amtisq^ ffoliatas,ac propèfemi» nudas aufttgerc co'egerant : tame ut tantam belli mo lern poffet fufiinere,fex millm Eluetiorum, pr£ter fos quos fecum habebat, quamprimum ad fe deduct curat,itautexeanatione duodecim milhumpeditu numerum haberet,quibus fecum coniuntbs ( ß fors ita tuliffet ) pr£lium detre£hre uolebat. Cafanani autempofiquamaliquot diesapud Binafcum,mox apud locu,qui Motta Vicecomitum dicitur, moram E S traxißcnt

LISE R

traxilfentyUt hojkin Abbiato, ubi tutui e^e uidebd tur,exire cogèrent, reU^K pr^ßdio lAediolani di uerfus exercitum Gdilicum ,ß ßrte urbetn adorire tur,peditum Italorum quing; miÜibut,reUqiMs co^ fM trims Ticinum adducunt,zr dd Gemindt coluii ( Gdmbdlotum uoennt ) printum cdjlrd locdt. Ipß dutem 'Vrbindtum Dux, qui in exercitu Vene to imper ab dt,er TrumeUi decreuerdt Cdßrdmetd» rkquum Garldfeum hojiium preßdioßrmdtum in» ter fe er Pdpidm urbem inter idcer et ,itdutd com» medtu,qM Vapid mßngulos dies tumentis er plan» firis uehebdtur,non folum Veneti, fed etidm Cisfd» riampdruo condtu posent exdudi, ad expugnan-dum oppidum qprimum tendit tquumq; murorum pitrtc admotis machinii humifiruuiffet, iubetequi tes defcendere ex equis, atq^ und cum peditibus ddd hibitis fctdis in maros euddere. idm^; db ijs qtd intui erdiü Veneti repetlebdntur,ipfeqi Tiux dcrim in» fkJgt;dt,er retrocedere fuos no pdtiebdtur : Tandem nonnudi ex duchribus Venetis er magis flrenui nd Utes per ßfßu mento tenus dquM plends tranfhut: tunc poncer omnes qua moenid magis obruta er ont, er hofles reflciendis aggeribui intenti minus repel Ure poterantjocrius urgere,er maiore ui irrumpe re conantur : ita ut undiq^ßga ab ijs, qui priefidia trunt,fieri eoeptdfit,oppiduqf direpiß Çxfi captif gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eodit

to die plufljMm ({uairingki ex hoftibuifunt. C^iS tuHoru maximum duci Vrbmati deciti,Ciefirianis autem magnas commeatuum Militâtes attulit.

AtGaÜM ubi hojks trans TÄcinum profits Carlafco^ipotitos inteîlexit,neVigleueno quocj; er Mteris LaumcUenßs agri lacis excludereturt omni prorfus fpe potiundi Mcdiolani deic£ïus,reli= ih Abbiati mille peiitumcquitumq^ centum pnefi dio, traieêioq; Ticino,Vigleueni caflralocat:er quia cunibindo tempus terere uidebatur, fibicy quo ties leuibus praUjs cumhojk certamen euenerat, firtuna femperfuerat aduerfata,magnumc^ equüu nuinerumamiferat,biduo exercitumin adem dedu xit,pugnandi copiam holhbus faciens : quitametfi numero ac militum uirtute f iperiores haberentur, tarnen er 'Venetis itafuadentibus, er quia ex lites hs intercepts cognouerant, Regern nolle fumptum in eo beUo profequendo ampUusfacere, quo tüedio lanirecuperandifpes ei iamdudum adempta erat, minime uifum fuittentare ancipitem pugnæ fortui nam,quum tMiorem euentum cunihindofperarent, C£terum ne omnino nihil agerent,quoinam poji Ti cini traicêhonem GallumAbbtato dimouerant,fimi liconßUo Vigleueno quoq; tentant eijcere. Sarti» ranam itaq^ profifh, quod oppidum eß in citer lore fadiripa,ubiquingentipeditis cutnnontwlUsequi tibus

tibiu prapOo popti erdnt,tomutüii muroi pernt» reagffreiiuntur. AmmirAldus,ncfuos pneret päU latimiepcere,Vigleuenumreliquit,obfeßis auxi^ UumläturMjHerum mteguM t^ortarium uem» ret,nunctAtüeft HugonemPepubm honomenpm, er lodnnem Birdgum,qui oppido er arci pr£erdt, txpugndto utro(]s locojinCefarianorum manui cd ptiuos perueniffe, militnci; omnes, qui intus erant, ad intemicionem exfos. (^are quü iamfera effent auxilia, Ammiraldus M.ortarij fecontiiwit. At C^ farumhuiufmodi uifhria fubnixi, VerceUenpunt animos per Hieronymum Pechum eorum einem ten tant a Gallis diuertere: quod iüi baud difficile fiât Gibellbu fafhonis ßudio, cuius primas partes in ea ciuitatefemper tenner at. AduPusitaq} receptus, dus opera,commeatus, er alia quieq; neceffaria in dead C^faris exerebum indies deprebätur. Quod quidem tantiput moment, ut Lanows c£teriqi DU cesfferare iam auderent Gallis reditum in patriain intercludere, er propterea ad pagum inter Ver» cellos er ïgt;louariam,qui ArcusïAarianus dicitur, propcifcuntur. Am)niraldo,qui ïiouarioe cu exer» citu er at,duo adhucfipererant,in quibus ffem po» neret ,neiCefarianis interclufus fame premere» tur,prohibitisnonmodo commeatibus aTaurinis, unde iamdudum extreitum aluerat,fed etiam ad ho . pUent

fbUm extrcitum conuerps. Nnum trat in ^luctijs, quorum decent mÜia ad j'ecjuamprimum mitti per oratwes petierat, atq; ijs expeànbat, ut quadrina genti équités è Gatltaadiungerentur. Alterum re» flibat in Chrifonibut, qui ad numerum quinq; miüi umfeleâortOKpeditum ftipendio Gaüico per Bers gomatum agrum defeendebant, prepoßtumqi ^t’Ot per tranfabduanam oram feße cum lederico Box«« lo,qui cum magna ttalorum peditum manuregio nomine Laudern urbem obtinebat,coniungere, atq; Wa hoßts è LaumeUenß agro reuocare,niß Mediolanum ( quod minime credendum erat) in dißerme adduceremallem. Qu,odßentiens Sßrtia, loannem Medicen cum quatuor miüibui peditum^z^ duceu» tis equicibui, qui ipßm Sßrtmflipendio militabätj inBergomatum fines trans Abduammittit^ubiali^e pr£ter quas ßccum duxeralVrbmatum Dux con-uenerant Venetorum copiée: itaq; lunch NenetK Sßrtiani ßeße interponunt,ne Chrißones ijs, quiin urbe Laude erant^coniungi pofßent. ipße uero loan nes Medices quotidie per leuis armature équités genté huiußmodt pr^lijs inaßßuetä inßfltibat,adeo^ eos perculßt, ut quidquam proficere dißfiß, poflq triduum ibidem morati ßunt,in patriam regrederen tur,cr paulopoß pace ey amictlam cu Iranaßco Sßrtia, mißis Mediolanum or^onbus, petierint. Hoc

Hoc Igitur timoré über atm Sßrtia, ne Gallis No* uari£ obfeßis commeatm Abbiato mitti pofftt,eó Medicemfe conßrre cü copijs iubet : expugnatoiß prisnum Ticini ponte, quem Gallus prafidio tene« bat,ipßein caßra pjoßcha,torments oppidi ma» nia a foils ortu ad meridié quatit : mox magjto Me» diolanenfis popuü numero mUitaribus copijs adiun (h pugnx ßgnum dat:tanto^ animorum ardore oppidumoppugnatumeß,ut quamuis intus plmq mille propugnatores fumma ui ad deßnßonemui^ cumberent, tomen Mediolanenfes per aggereseT ßffos aqua plenas,muros,tranßlirct,adeb utflntim captum ey direptum oppidum ßeritt hoßts turn c£fi, turn und cum oppidanis capti,pr£daq; hand mediocris uiShribus contigit,quie caufarn poßmoa dum magnte attuüt calamitatis. Nlt;tm cum obdiu» turnammilituminoppido ßdtionem, ex nimiofixlt;; tore peßis homines inuaßffet,pr£dd plerosq- mili* tesinßcit,ey ßrequifq;,quialiquidinde exporta» uerdt,peße corripiebatur:atq-, itaea contagione paulopoß tota urbs Alediolanenßs inßfhl eß.

Expugnato Abbiato,Sßrtiahaud minima cum laude lAediolanum redijt. At C£fariani,quinon longe d t^ouaria caßra habebât, indies arHius GÂ lumobßdebant-.crddempta cis Ticinum commea tui Zf auxilij faculiate,Elueti]s,qui iam Eporedic adnuine»

T E R T I y s. 7J tii numerum c^wnq; minium conuenerant,uidm [efe (umijs quiKoHari£erant coniungendi,intercludc re nitebantur : fed GaUm militibiK, z^ pr^fertint ^luetip quoi fecurnhabebat continuanouemmen» pum militia iarndudum pßa ^ cupiebat beUo puent imponere,zr tram alpes reuerti.Quarefuis Noua ria edufhSyinftruita. acie ad oppidum Romanianunt tendit. C£fariani cum Venetië,qui in uico lAariano erant,cognita GaUorupropStone, caflra mouentz Lanoiuiq; penes quem cura erat gubernandi exer» citui^coupch pajjuumfex müiium itinere, ulteriui nolebat progredi. Verum Carolus Borbonius, qui re inBurgundia male gefiel in Italiam uenerat,^!“ utpuum in C^farem Pudtum zr pdem magis decla^ faretpn exercitu zr agendo z^ confulendo nunq défiler at,tantum eo die itineris conpci iubebat,utin pofkrum abcuntcm hoflemformidims plenum ad pu gnamueUnuitumpofjintcogéré. At^inhacducu altercatione Ammiraldus noik intempeß^ moth taftrispibdiei crcpufculum,iam aduentantibus ai ulterioré Septa ripam Bluetts, qui Eporedia uene fantydepderio potiUsfuos in patriom reducédi, q ut pro Gallis amplius pugnarét,ipfe uado cuexercitit fiuuium tranpuit.E. Cafarianis quamuis plmq mille pedites non pnt infecutipne uexilUs, equitesq; pré lotiiem leuis armatura, ta (((ma terpQrh lopiam

perculfo intulcrunt,ut nemo reßßtre duieret, Sei prout ^uifi^ magU potcrat.,iteracceleraret. Captd ibidemfunt tormentafex beUica, çr cjuamplura ab hoßibm reliiki uexiUa. A fdoppetarijs caß funt Petrut Baiardut, ç^ loannes Cabanneut, equitum dudoresApfeetiam Ammiraldut eodem uU gene re adeo graue in brachia uulnut accepit, ut lexica neceffe fterit ilium in Galliam deßrre : nety ampli utpr£nimio uulnerit dolore in exercitu potuerit obire munut imperatorium. Quare eaten ducei omnialiacuraomiffa,incolumem in Galliam exer^ citum reducere conantnr: tormenta quia magme eßentmoUs,ö~per uaUem,cui Auguflu Pratorid nomen dedit,qua ipß proßeifeebantur, carris tra» ducendis iter non erat,in aree quadam nouern paffu urn miïlibut ab urbe Eporedia r clinquant. Marchio etiam Kothelini,unus è GaHia procenbus, qui Sc» gußumufq^citalpesauxilium Ammiraldo laturui cum quadrmgentit equitibut iam uenerat, in GaUi» om reuertitur.

At Cafariani duces,pr£mißistantum uelitibut, qui hofkm abeuntemfequercntur,zy per eos rece» ptis tormentii,quic Gaüut cum grauioribut impedi mentis reliquerat ad oppidum ( quod fanih Aga» tha nuncupatur ) conuemunt, ibi^ quum Eegatut VenetufKempublicam fuarn C£fari,acMediola»

TER TI V’S. ft nmßumiucifdtisfèciffè diceretjam pulßi ïtalia Calliiülud etiom C^farianK expojhdantibiK de» negare mn potuit, utanteq exercitum dimitterett Laudern cuutatem à Gaüis occupatam liberaretz donee interea Daualiu cum Hifpano peditaturef eiperet Alexandriam'.quam è Gadorum manu Vii^ teüiM RomaniK Adurnorum armis frufira ali» quot menfes recuperare tentauerat. ibi etiamin concilio C£farianorum ducum recitatie funt liters Caroli ClefariStVienricici; Anglorum Regw : ejuo* rumuter(i;pulfoiamitalia Gallo expeditionemin GaUidm foUcitabat ; ideoci- Carolo Borbonio decer nuntur fexdecim peditum iniüia, équités mille,tor mentabeUicaquatuordecim: ipfeq; LanoitK,eident numerari iubet ducenta aureorum millia,qu£ Ce» fariniiijfania mercatonbus Genuenfibusnume» rauer at,ut Genue eer to tempore redderentur. Ric cardusetiamPaceusorator Anglicus magnampe euniarumfummam ad id bellum Regis fui nomine pollicetur.

Peridtempus Moronis ut Mediolani,quoties opus effet pecunia equiore lance exigeretur,deere uit cenfum longa temporum intercapedine antea nanquam renouatumagere.pt quoniam urbs infex doffes (quas uulgo portas uocant) diflributaefi: ^Pf^^daffis in centum circiter uicuiias diuidun»

tur, è tjuibiK duo dues ex prudentioribui rebui pn bUdsfemper pr^fifh funt, uocutis ipfis pr^fidis adnouum cenfum agendum incumbif.extmatoé^ firtunarum omnium precio,aiïuf eßcenfuifeßer» dum ouater millies : qua fumma eß centies centum millium aureoruiquo uix coflituto, peßis,quie poâ àireptum Abbiatumannopoß captu bellum quar tourbeminuaßrat, tantum accepit tneremend, ut Princeps in arcem Tritij, Moronus autem cum Sc natu ^ rdiqud MagißratibiK lAoguntiamfe re^ cipere coadt fint. Itaq^ poß modicum temport con tigit, ut neq; pand, neq; alia ad uióhm neeeßaria Mediolani fippctcrenf.adco,ut qui peße inßdi eX tra duitatem emißi fierant,quorum maximum erat numerus, quum ad cos commeatus, nee à duitate, nee aliunde ob peflis timorem importaretur ,fedi* tione fadn,urbem mgreßifint, omnia tumultuary misqi mißentes : er nifi blanda quorundam duium oratione fedati ad ipforum tabernacula,’non longs ab urbe pofita,reuerfi effent,pratter uim quam plu rimis attuliffcnt, miraculo potius adßribi potuifi fet quam diligend£,fi quis A peße incolumd euaßfi fet. Moroni igitur luffit, pofimodum uicini ad ur» bem infingulos dies commeatum adfirebant: Prin^ cepsq;pauperumrationemhabens ex publico firn ptum cd ßubminißrari iubebat. Sed quanquarn ne» ceffariit

T E k t r y S, ^j tifidrUddmchimex eo tempore non deeffent: e^ pleriq; pcco induti^nudt^q; pedibuifupphcationei per totam urbem Dijs f.(cientes,ueniam irarum ca. leftium, pnemq; pefli expo feerent : non tarnen niß poft cjuartPi menfern un morbi imminuta eft. Qkû tempore mortui funtèpopulo Mediolanenftfupra ^uinquagintahominum miUia, pr£ter eo5,qui inri liqua ditione innumerabiles occubuerunt.

Cum peftis(ut diximwftn urbe defxuiret-.Vrà binatum dux, cum exerdtu V eneto Laudern Pom^ peiarn proftäu^, Pedericum Bozuhm aftinitate éyftatemoamoreftbitam multos anteannosdeA Umdhtm per tubidnem ad colloquium euocat, dos ^etq; nihil amplim fpei in Gaüo effe, qui iam alpci finearmise^ impedimentis tranjgrejfiK er at: e^ iddreo fatius efte ciuitatem reddere, quum nihil ali Unie auxilij fperaret, quam quid poftet un expeA ririesjtamobrem Pedericui, qui plane nofeebatfe plus commodi GaUiarum Kegi afferre pofte.ft duo milhauetcranoru peditum in Gatliam adduceret, qui Kegi magno ufui ftturi erant, quamfifruftra tiuitatem ad nullum priefentem uftum cuftodirett cum Vrbinate de urbe reddenda paihim init,accès ptapotejh,te cum militibut in GaUiam redeundi. Per eofdem etiam dies Buftius , qui Alexandria prxeratjftue diftfus urbem pofte tutari aduerfte F » ftrenuunf

firenuum bojkm er peritißimum belUducem :pue c£teriiinGalliacifalpinadmißii tods fuperßuunt exißimauerit, unam urbem Regi feruare,cum Vtr iinanio Douala dtea reftituendo panter podfeif tur, ut cum omis ac rebut fuis in Golham abire li» ceat. At^j ito recepto Alexandria Bi^ij militei cum Laudenfibuf,qui per id tempus difceffèrant.in Galliam peruenère : ex ejuibuf pofka plus utHitotiS Rex nadut efl in beUo MaßiUenß, quamß non mo do Laudem urbem cr Alexandriam ,fed er' totam Utediolanenfem ditionem cuflodiffent. Ver eos enint eßifhim eß, ut Maßilia duitot ualde beÜo oppor» tuna contra Ca far IS exercitum deßnderetur ,dos nee Rex equitatum fuumdiuturno beüo non folunl fifpttn, fed magnaetiam ex parte amiffummßau^ raret, er nouum ex Eluetijs, ipfaq^ è Germanio pramijs peUedum peditatum colliger et:quo ßatus pofl quartum menfem non folum Cafarianit fe opponere,fed ipfos etiarn difcede» re coados à Maßtlienß oppu» gnattone mognit i meri» but antecedere er in itaham ipfe pro ßeifetau»

ficijfiet in oppugnutione Majlt;iLi£ redditut certior mq; C£farem ab HifijaniUidutVlandrid^neq; Regem Anglic um A Horthmamt in GaUiärn co anno arrnj. laturum: fie» fo co^nofient fe nimitarduam prouintumfump» fiff'e,^tuit initalUm regredt. Quare nutiora tor^-: mentu, quid crarit ey uehiculit propter alpium dif ficultates iter non er at, nauibut impofita Genudm tranf nittit : minora autem infrufia commuta mulit Uehenda iinponit, ut ex eodem métallo ifi oputfi^ fet^quum in tnfubret ucnifiet,refici poffent.

At Rex fix miUibut Eluetiorum peditum, Mia dem^ Germdnorum,dc decern mdlibut, tumex italu,tum è Gallia comparatit, cataphralUtq^ equi tibut ad numerum duorum millium, ac totidemfia giitarijs equefiribut comitatutfincrcdibili recupea

•L I B E ,11

mdiC lAeüoldnenßs ditionis deßderio dccenjuir neminiaufcultando quiipfum ab huiußnodiexpe^ ditione deterreret,in Ualiam quantic maximis pc# tuit itineribus contendif.iam non alium quiimß du tempre exercitui £quum ducens, alijs quos deles gißet tant ter Italù ptdßs, Et quia ipß itincri iant accin£h Lodouica mater ß^tißeauerat conuenire t^mfe cupere,antequim Alpes tranßret:quant alioqui femper ilh luißetobßquentißmus : ueritus neafufceptaprcuncia filium pio quodam aßtih dehortaretur,colloquium parentis refait. Et Çaa ceUario GaÜLarum.nonnuUisß i Secretis, qui alias Régi comités eßßeetiamextraregnum proficifeen ticonßieueraiit:,mandauit, ut cum matre ad guber tiandam Calhorn remanerent, donee ipße bellum Üediolanenfe conßeißet : quod ut eelerius ßeret, ßatuit Ca far tonos, qui per alpes httoreMmagnis itineribus in Infubres reuertebantur, çr iam duo^ rum dierum itmere anteibant,non amplius mfequi: atq;itaipfe alpes Cottias (recentiores montem lea nebr.e uocant )tranßensiuxta Salutianorum fines, ad occupandum Mediolam Imperium ßßi!iauit,co natus Caßtrianos prieuenire.

Inhoe rerum turbine, Carolus Vanoius, qui to tarn lt;eßitem Tiafla coßumpferat, iam bellum pro» culdubiooririp.nticnißiterisSßgt;rtiamDucemßo» UcM

o. V A R T y s. 87. licitdt,iit Meiiohnum conjiflim redeat, quoniätn propter pejkm, cju£ fetußmeed ^flAteduitaent afflixeratynonfoiumipfe Prmceps fecejferat^fei umuerßßreciues exurbedifeeßerant.Veru Sßr^ tu, ej nex literis regijs per ti tempui mterceptii, zr inultorii reiitucogmuerxt qu^ntts uiribut Gal lui in Italum reuerteretur, quiq; res Ca:farianorü Maßilienß expeditions male tentata perculfas uis debat, parum pr^ßdij in eis ad fuflinendum contrit potentißimum Regem bellum exißimans, in tanto remmdiferimine malebat MLcdiolanoabeße,quant abfq-,militum pneßdio accurrere ad urbem,qult;e primahcfliobijceretur.RtproptereaPisleonejquà fe dudum contulerat, non abfeedere fatius ducens, Moronum ad Lanoium Proregem mitcit,ut uni quid agendum effet in bello decernerent Anterea iam prima GaUorum acie,in qua Rexipfeerat, cis alpes traduih : cieterisqifubfequentibus,quum nullisordinibus Cafarianitraiedis alptbusinUa* Ham peruenijfent: Lanoius ne lAediolanenß dia tone ab hojk excluderetur, audiens Regem iam Augulhm Taunnorumcum parte copiarumada tientjft, Alexandriam cummilitibus,quos inïtaa lia retinuerat, fe recipu.Eodem etiam tempore Ptaualus cum Carola Borbonio GaUum adeo f-fiinabat pr£uenire ; ut quo die Rex, cum prima

4cie V icelLu appUcuit: ipfe Alba profiUm qudird gintctmilharidcum exercitu coiifeceritAtaq;cunt pojkro die Ciefariani omnes pr£terqucnn Germd^ tii,qui Ipdtio tantum dberant itinera unim diei, Pd piarn uemffent: cognitumq; effet Sßrtiam adhuc effe PisUonis zy co etiam Moronum, quoniam nif bil proeßdij à populo Mediolanenß ob hominuin pducitdtemhdbe)-epotuiffetffecontuliffe. IpßVd» noiui,BorbomtK, Zj- Dauedui Sffrtiam admonent, ut Pdpiam und cum Morona ƒ; conférât ad defend ponem rerum Mediolanenßum:qubres expofbild^ uerit uenturui : ipfeep Daudlui litern mdnufud ut effcdtiores effent ad perfuddendum, conferiptis commemoratfeuiginti dies totidemep nofksfefia nando MdßiUd eo ufq; iterfeciffe: utrebui Cefd^ reis zx Sßrtidnis fuppetids ferret: zr ne dmmitte^ returpartd toties contra Galium gloria, orarep proptereanem re tdm neceffdrid ßbimet deeffet, quum tot beUorum Ducesapfep femper mehr ex^ erdtus nonfolum opes ffed dnimdin ipfam zir fand gftinem oljffrret pro rerum Medioßnenßum de» fenßone.Quo nuncio uefferedecepto,quumfub diei crepufculum Princeps difcedens Pdpidm ue» niffetcum dulich z^ mdgno duium fuorum nu» tnero,quiundiq; urbe effluxerdnt:ne Gaïlum,con» tra quern fepius arma fumpferant Mediolam, vidèrent

Q V A R T 'V s. t^ uiitrent imperantem: oflenOt Dkccs exeratumé^ omnernPdpiddifceßilJi: exceptis duntaxat Germel «w peditibus, qui pauloante eô applicuerant. At Sßrtu cyLàoronus nihil dißirendum riüi, er fi de nia fifii nofolum homines fed iumenta etiam eßetUi fktim lAediohinum greffum dingimt'Mxqi ^no f^i Iwiaprdtergrefiierant, quuferdinandus Cafirio ta ,qui tormentis ex machinis adducendis pneertA^ pnemißis aliquot exequitibus fuis Sßrttamponi uenientem admonet, maffias GaUorum copias torn pedeftres qtfm equeftres,poftq C^farianUs exer^ citus Binafcum ßiffet prteterffreffus,aduenijfi, noi {béhproxuna maiorem partem exercitushoflium eisfiumenTicinumeffie proßi^m^cr propteria feocclufduidcum tormentis Papiarn reuerti. Atq; iedreo Sßrtid regreffus À Lanoio ex c£teris C^a» riants DucibusquiMediolamm uenerant ,fruflr4, expeShttus, maximamdefe makcogitandioccafio nemdedit. üamquum neq^uaUum urbis refióhm ojfindiffent,neqffctrindm ad ponem conficiendum, autUgnorumcopiamin duitateeffie inteUexiffent, pcenituit cos capti confilij,Principe pr£ferti)n,eX’ t^orono dbfentibus, quorumßidio fuperioribus in bellis tot urn pop uturn habuerät obfiquentißimum. Itdq^nefdreeo tempore unde ßffores adrefiden» dos aggeres, or munienda moenia ex nifirumenta ¥ S ad opus

ttiopttifäckniunthaberepoffeni: ey intMtdreru difificultdte,iam GdUnctiTictnum caftranKtdiüi^ hUjincertiirumortbuißrebatur,SßrtiMi zxt^o ronum cum GaUo confentirecotura Cißrem, ea^ fatiom in toto bdU motu M.edioldiKi abßiffe. Q^d re Qmnibuf exercitiu Cdfirei ducibm mandatur^ut ia fequentem diemcopiMinflrMnt,quó decrelunt füerit profidun. Gullut lt;iutem,(}ui oinnemf^em ui Horie in cekritate pofucrat, inftruHu ordinibui lAediolctno appropinquabat : quod fentientes C^efa ri(tni,pr£cepto peromnes regiones confefttrnfaih^ milites exire er uit Ldudenß iter fucere iubent: MX^ DdUdlui,qui in uitmis ante portamflabat, ut infiruHo ordine erßne ßge ßxcie progrederen» tur,porta Romana egreffut erat^quimperTici^ nenfern er Ver celle fern G odieus exercitut ingref» fut eß : quiß eo die reUHo M.ediolano infequebatur Cefarianos,nemini dubium efi quin eo ipß die de» bellatumßäßet. iîuüiusenimeratopéréhoßemab iefhs magna ex parte arms,amißisq; equis torn ion goitinere fatigotum ad intemicionem cedere, out aUquó foltern compeUerey unde nonniß magta ac* (epta clade egredi poffit. Sed nimia régis ( ut ere» duur ) potiondi Mediolotu eupiditos,incuius oppu gitatione duobus fuperioribus bellis eins duces ßu» ßro tot menfes incubuermt, ipfum hoc pr^uidert non permît

non pennißt. Cxterum Rex, c]ui naturd clemeni erat^ïil hoflile in ciuitatc fieri uolmt,quin paucos, ; pr£tereos (iuiarcemobfeffurierant,ciuitdtemiiigt;t traire pajßi^^ipßne earn quidem uidere uoluit: quo num niß conßäo hello mûris fie teuere baud décoré eße exifiirnabat.

' pißet,reli^s Papix quinq-, Germanorum peditunt. miUibus^una cum Morono CT magna Mediolanen»

j ßum caterua ficcundo Padi flumine Cremonam ire pergit ; exiflimdns,id quod paulopofi contigit,Regem cum exerdtu ad appugnandum Papiani primü uenturum, ut earn duitatem er tormenta bellica, qu£ omnia ibi Cxfiariani habebant,inpoteflnt€ni redigeret.Quod Antonius Veud, qiAinurbecum Germams z^ aliquot Hißanis miUtibus remanfie^ rat,ita ßre houd dubitani^excubus flationesqi mi* lüum circa mania dißonif.molM etiam trufiatiles plures quanta maxime poteflceleritate patari m* bet,ne cis transq; Ticinum a Gallis obfießus, omni* iusqiinoUsqux plurimx influuio erant exclufius, panis penurialaboraret:deligitquoq; nonnuüos Pa pienfies,qui triticum, uinum, cr reliquu commeatti inurbe deficriberèt. Pt quid militibus flipendiu un* de daret no habebat,ipfios a duibus ali uoluitfiumpti ^i(siuxtd euwqs fiacultdtii ot^ualiter difiributis,

Af^ ut plurimii belli nec(ßitdtibM,quibii( pecunU oput erat,non deejfet,facro prophanoqi nur oef argento paßim colledo monetam excußit,inqui dipoßtrorum memoriain fignatußiU: CAESAR RIANI PAPIAE OBSESSI, M.D.XXIIIE Interea lMoiuf,reUilo in urbe Lande prgfidio, in Cremonenßem agrum ße contuUt : flatim^ Moroni cuiui indujiriam e^ promptitudinem in ßuperiore beUo cognouerat,adßeper liters euocauit, er cunt ililo congreßßm perjbexit anteaße, er de Duce, cf de ipfo diuerfi conftlif neßof iniuriaßujpicatuin eßße. Auditaq; ibi régis ad oppugnandam Papiam pro» fèchone,coaâo concilia, exquißtisq-, Ducum ßenten tiji, nonnuUi Germanum peditatum minus aptunt exiftimabantad ftrendam obßdionem ; nee fine pi» pendio, quamuis 4 duibus alerentur,credebant mi» litite onus laturos. Lt iedreo duo millia Italorum pe ditum,qui Alexandrie ßubpiterant,ea urbe tanqua minus opportuna dereUitn,Papiam euocari ßuade» bant:ßedpoflremouidtmeUor ßententia ßerößeiU cetpcdites Alexandria uenturos :minusq; eßße con ueniens,eam duitatem deßerere, qua iter Genuam, er inde in Hi/paniam effet,preßertim quum a Gallo iamcis Ticinum profilé minime timendum foret, ut magnas uires adduceret ad Alexandriam oppu» gnandam. QU/treeoenixius operam effidandam, ne Papin

«e PdpM fo tempore amitteretur: quit facile in fiie eontineri^ffet.lUuietiammultômagis effeaiuer tendum^p Germani inde educantur, ut ex alia na^ tione imponatur prapdium, ipfos lupum irafeendi eaufamhabituroi,quodeK minime ducei conpdere uiderentur: hommest^ fuj^idofos er iracundos pr taffe cwitatem hofti effe tradituros. Ef propterea cîi nullanipin Germants urbis depndendie^es reliti qua effet,decernunt eis T?api£ dimißis exercitum primum infaurandum, augendum^ effenouoGer manopeditatu^aiquemc'^ucendum Lanoius eum pecuniji certoi hommes miferat. Iniunilum eß infu ] per ïerdinando Daualo,itt adiunilo fecum Moro» no cum Hiffano peditatu Laudern Pompeiam cont^ j tmeat^tanquam urbem maxime opportunam ad bel lum,z^adinßruendum exercitü propter fluuium Abduam.,urbis muros alluentem,ultra quem omnia 1 nbsp;nbsp;pacata erant,ne p prie Gallis eó diuertiffet, non pi

lum Papia obfeßisfuccurrendi, ubifupplementunt ex Germants aduenerit, opportunités amittere» tur:fed tota etiam tranfabduona orator Cremonen ps ager in hoflis poteflatem perueniret.

interim Rex admotis tormentis Papia muroS pluribus in loess quaffare, mox inflrufbl acie ^ qua tnagis mania diruta erant ■, milites pffas trauprès üquot; murum apendere iubet. Se 4 acriter Germans , nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ alijt

amp; aUjiqui intut er ant repugnantibut ^nofwe mul toruciedeGaïlicutexcrcttusreftcIlitnr. Uatj; ReX Minfrußra expertut, 'Ticinum fluuium qui in duo ' fcinditur cornua,alteroq-tantum ciuitatemalluit, aggertbui inalueo fafht tenrat diuertere. Sedubi tam immenfos in opereficitfumptus ,tant£ de caclo deciderunt pluui£, ut nimia aquarum ui totamolei corrueret. Quamobrem C^fariani ab eaparte qua fluunu pr£terlabitur,fojjapr£alta öquot; uallo muru, qui tenuis admodum erat,conßßim réparant, ita ut p hoflis f quad deinde euenit ) iterum fluuium diuer ti{Jit,poffent non minus abeaparte, quam ab alijs aduerfus exercitum Gallicum feße tueri, Verunt Rcje: qui totis uiribus Moq; animo er at intentUs^no folum Cafarianos ditione lAediolanenß ,fed etiam reffio Neapolitano expeUeré : cum Clemente VII. Pontiflee agit per Albertum Carporum principein oratorcmfuum,e:trioannem M.atth£um Gibertum ipflusPontifleis datarium quiadfeincaftrauene» rac,utflecum ingratiam redcat ,obliteratisodijs, qu£ Leonis 'X-temporc exorta eranf.eorumq; hof tatu loannem Scotum Albani£ Dueem cum decent milhbus peditum,amp; fexcentis equitibut,ac ciM Kentio Cerro,ey' plurimis ex Vrfînafamilia,qu£ Gaüic£ fachonifemperfluduit ^mittit adinuadert^ dunt regnumtrieapolttatwn'.flmulqidat operam, ut mag/tit

«f mdg!t4 fulphurâ pulutru cr Irrrearum piU^ rumfuntmitintormentorHufuf ab Alphonfo Efim • fi ferrarienßum r)uce mu‘uo accepta per milàts, qui Padum cum Albanite Duce tranßerant,ad ft adduceretur : prlt;efertim quia Lanolin er Daua^ lut cofflita Gallorum trans Padum proß{hone,riat liilo in urbe Laude modico praßdio adimpedien* dumhoßiumconatum,cum omni exercutn roboa re Padum tranßbant. Qitum enim Regem huiufmt di rerum apparatu plurimum egere audwißent, 1 exiflimabant ob id folum Gallien copiât Padunt ' tranfiffe, nec uerißmile putabant i^ediolanenß int perß£h expeditione Gallos üeapoUtanam ( quoi narijs rumoribus iamßrebatur)tentaturos.ltdt^ quum MonticeUum Cafariani appUcuiffent, oppi» dum trans Padum Placentiam uerfus quinq; miUiA bus paßuum a Cremonaßtum, Pidentiolam fefep9 fero die conßrre decreuerant, niß per leun arma» tune équités quidam Regj? cubicularius^er aber Amanuenßs Albanie Duels captiui in caßraß» ißentadduch : ex quibus cognouêre Gallos,qui trat Padum proß^h erant ,'aRege admonitos ßiße, ut omnißiidionitcrenturhoßema Padi ripa abduce» re:ut quum proeul abeffet, ipfe poffet armatis ali» quotnauibus ( quu briui itmereP.pia Cremonant 1 ßtundumßuwj curfum ttnübir) ponté occupare.

^tem Citfariani pdulo [upra Cremonium inßruxe» rant. Atef; ita hoflibut Pado exclufis Mam ipfe ne mine répugnante ditionem lAediolanenfemfaciliui wcuparet. Quod baud difficile faóbi pcrffgt;icientes Cafariani iAottiicelli fefe cotinent: prafertm quod Regier eM copijs fe miniK pares putabant, emn rebus Cieteris,tum pecunid:qu£ ferius A C^farefub miniflrabatur : e^ Romanus Pontißx,er fleren» tina B.effgt;ubUca,ut in fuperioribus bellis confucue» rant,nonfolum non tuuabant,fed iam aperte faue» bant Gtdlo : er nuncijs ac Uteris Pontifex Lanoium hortabatur, ut reliSo, cifalpina Gaüia cum exerci» tu in NeapoUtanum Regnum reuerteretur: polli» eitusRegemmutato confilioab expeditioneNea» polis temperaturum. Neef; folum Pontifiez er fl» renting pecuni£ Lanoio deer ant, fed ab ipfo etiam Üeapoli er aduce M.ediolanenß,cui fèrèfola Cre» monarelinquebatur, ne minimam quidem partent eiusquafidjfetufui intanto bello percipere pote» rat: itautneceffeßreperfficeret ßpendij defiéht nonmodo exercitum augeri non poffe, fed breui diffolutum iri. Non parum etiam angebatquod Ve neti Ctefari fuperiore anno fadere coniunth ex pa £lo débitas auxiliäres copias mittere detreUnbant, nec^ Ortftores qui Ca far is, francifciq; Sßrtieno» mine crebro Venetias er ad Vrbini Ducempro».

Q V A R T V s. 9f ptered mittebdntur, quii^udm proßcichMt. li fciUcetefjicerdttimorpotentißimiRegii'.aduerfui ^uem pugrundo maiuf mfe odium nolebant conclus tare: er maxime etiam lüos mouebatfufßitionon ab re ante concepta,ne forte Cafariani, ß aduerfue GaÜumuUhrei extitiffentfdeêbSfirtia tHediof lanenfe Imperium occuparent:q^uod ualde cos ange bat.'Verebanturenimne potmtioris uidnitM^st Ruanda ipforu Keipub.officere pofjet. Quare Ca» rolu6 Zanoim eiufq- confiliarij conditionihm epe^ ra Pontifidi 4 Rege oblatu,reliais infubribuis cum exerdtu in Neapolitanum regnum reuerti optima effe exißimabäf.id^ proculdubio ßeiffendniß Da» ualMi^ui er reimilitaris feientiaermagnanimi» täte facile primat partes in exercituobtinebat,ac etiam Hieronymus Utoronus furnmam turpîtudi» nemeffe pradicaffent ,additis nuper fex mdltbus | Cermanoru peditum, totidanej- paulopoß in auxi liumuenluns de difeejßu turn diffcrerei^uumde pugna cogitandum effet :afßrmantes, niß frußra tempus teratur, exercitum Cafari addidißimum, er tam longo ftipédio ditatum,poffè aUiiuot adhuc dies exigua pecuniacontineri,modo Germanit nu» peradduilisnon deßt unde fefealerepoßinttnec pro uirili Sßrtiä Ducemimpra:fens(utantea fem^i perßcit)defiiturum: cuius exemplo debereLano»

turnnonmoio Neapoli,quantum maxintampoßit pecuniarn cogcre :fei priuatd etiam uaft aurea CT argenteaipfumz^reliquci Ducespro fufinendo beüo confie. Ciux fententidquumuiciffêt omnei CKPddum,regreßiLc(udi Pompeiam proßeifeun tur:mdtertam^ omnm tormentdriamadKegent defirripermittmt. Atq^ ut contra exercitum hoß lern ,fi t^eapohm peteret, non deeffit prapdiumt Lanoiuf KonorcttumCaietanuniunumè primori» tut,qui apud fe effent, t^eapolm mittif.ac per pro ceres z^ Principes Regni t^eapoUtani équités pe^ ditesq^ deligi mandat ad uim repeUendam Apfe m^ terea Daualus, qui maioreffe bellum moUebatur, anitnoq; iam conceperat cum ipfo Rege bellißrtu^ nam, ubi Germani omnes adueniffint, experirime quidfibi d tergo reUnqueretur, cum omnibusferè copijs pergit ad Caßiani arcem fupra Abduamrea cipiendam : quam Galli primis belli diebus occupai uerantiadmotisq; tormentis, ubi nullum prepugna tores auxibum mittifenferunt: uitam tantum inco^ lumen pacifeentes, reliais armis impedimentisép omnibus ex pafh adÇuos reuertuntur: magnus^ turn Gallos, quilAediolanierant,inuaßttimor.ne adurbemoccupandam Cafariard pergerent.QUod quidem femper diffuaferat Moronus, turn ne ad^ duCh ad urbem exercitu, boßrq; répugnante pul» cherrint^

o. V A R T V y. 9^ cherrîma duUM uaßAreturtt^m ne Hißtdnta miles oecaßonem naâta non ante duitate, fi ea potiri contigiffèt^ueUet excedere ,quÀm Pipcndium iama dudum debit um acdperet.Qjtare prtefidio ard ntt per recepta mpofito ad duitatem Laudern omnes reuerfi funt : ibiq; ex Utens Antenij Leu^e cognoa Uerunt Germanos Papi£ obfeffios pecuniam effiaa ^itare,mimtariq; duitatem hofli lradcre,nifi flipen dium penderctur. DauaUis igitur er Moronm^ quibus uiÛûriie nandfeenda: maior cura inerat, quum necj; pr^efentem haberent pecuniam, neq; ß» tri peffèt utco tempore,etiamfi affaijfiet, Papiam deportaretur : uaß-e fach Germanos quietos red» Aereßntuunt. Duos itaq^ homines deUgunt fide ex induftria pr^ditos, qui cum equis uino onufits,con firant fefe in cajha regimlriaqs mitlia aureorUm in Uafe uinario occludunt. duamebrem ubi Papix erant pYopiora cafira regia,tabernaculum ponunt tanquam uinum uendituri.mterea Uteris ignotis caradenbus fcriptis, Antonius Lena inurbe de to ta re edocctur, qui cxemplo ab ea parte qua fignu datum erat complures milites ad leuc preelium emit tit : dumqs in cafiris ad arma condamatur : taber» naculdq;er tentoria toUuntur,ob hofliumtimo* rem:alter ex ijs qui defirédlt;e in urbé pecunKe prof Mudarnfimpferatfiadh uafe uinario, e:^ arreptif G » pecunia

lOO

LIBER

pecunia inter tumultum elapÇus Papiamingreii* tur.çy ai Antonium Leuam aiduiluf,fiÿiificatfe pecuniam portage,non ut Germans omnibut fatis fieripojfet^fei ut Ducum,qui ßrisexerettumgu»^ bernabant, fatisfaciendifludium per^icerent: fi» mul^ intelligerent,lt;ju0to cum difcrimine iUui quie quid erat pecuni£ attuliffit : Daualiqi ac c^teroru 'Ducum nomine obfecrat: ne in tan diuturno beUo, quodtanto fumptu fußnetuv^amittenda pecunia etuthores effie uelint. Germanns miles qui nundu di^f cere,ac Daualum uera fernere cognofcebat,fedi» tionem non modo compreßit iam excitata,fei uf^ ai belli exitum A petendo ampliusßpeHo ablhnun.

interea cum è Germania fix infuper peditum midlia Laudern Fompeiam aduenifient, e:^ perfape ipfmLanoiumNeapolimreuertiuolentcm. Da» ualus tandem confiliumutare coegijJetiMoronus^j Cremona tantum pecunia: attuliffit quantum fatis effet ai equitatum hybernis mouëdumte^ aduerfui hofiem educendum : quantumq; ad prouidendu fuß fteeret ^ut operarij ,tormentorum apparatus,funes e^ferramenta cum reliquis belli infirumentis no i^ effint:ipfe Daualus, cui A Carola Lanoio cura bel» li gerendi propter magnam rerum omnium dijficti tatem relinquebatur, ut miro ardoreflagrabat im^ mortalem fibi gloriam comparadifita omia ad bel lum

Q. V A R T V s. ïot turn neceffana Morono ftrenuam opéra eUem pra fkmte pr£parat.Duce5c[i ZT cohortium Centurion nés hortatur ai profequendum hélium z^ neceffâ^i rium z^ gloriofumtquumq; omnes firmèbene ani= matosagmuiffètyconuocatii tiifpmuspeditibus, ü quibus fummoperecolebatur ,zr in quorum prom ptitudine, zr militandi per nia maxima uichrue re pofuerat jpem,fuggeflu afeedens,ut facile ab oîbiK audiripojfet,iti bancfententia orationembabuit, Üifi uos baiienus comilitones a^iouiffem,qult;ea eunqi beUortan difcrimina,glori£ uejir£ z^ C£fa^ rei nomims ampUfeationi pofthabuilfe: profè^lo abfep/kpendio aduerfus bojkm educerepoffènon confderem.Sed cum animaduerto eofdemuos effet quiproximis annis Gaüum Mediolano non modo fèrtiter expulifis ,fed etiam cum magna copiarum multitudine reuerfum acie profigaflis, ZT tandem italia coegiflis turpiter abfeeiere: bon£ ffei plenns timorem omnem abijcioxertamq; uiéioriam ueflra uirtute fretin mibi poUiceri paffe uideor. Quin Regem ipfum, qui nunc adfît non maiores uires ai bellum affèrreifedfi uiâin fiterit plus pred£ allatu rum exißmo, atq; ilium in Italiam boc tempore de feendiffe uerifimile eft, quia fuis iam ter inie pulfis nibil ultra confdat-.tantoq^facilius eum urneipoffe arbitror, quanta niinio animi ardore uno eodemq;

tanpore er Papiarn urbem munitißimam ßufirii très menfes oppugnet : çy exercUn^ partem ad ten tandum reÿuim N eapolitanum rnittat: quafi copt^ elf nojlras ad hune diem femper mutôlas contemnat: ^mapenuriarei nummaria: paululumlaboremus. Quodquidem nos minime mouere débet, qui tôt annos C^faris aujpieiß militaflis: c^ licet aliquant do fera, tarnen débita femper flipendia retulifliit qu£ neq- hoc tempore amittetis ; quum pauloante lit cris certior reddit us fm m H iffaniam ingentem aurifummam mereatoribus Genuenfibus numéros tarn effe,ut paulopoß Genute in ueßrum ufum red'‘ datur.QMdß de amittendo flipendio,nonnuüi ßr toffe timent:nihilhuiufmodi,nifi hoße uiehru meo tuendum eß: quoniam uobis M^onbus ab omnibus Italiæ eyquot; Gallio: lacis, pecunia minime deßturO eß: uiehriam^ è manibus noßris uix elabi paffe ar bitror tfinaciemdefcendere ,z/poueos diesßi» pendium expeihire uolueritis: tot hoflibu^ deui^ Hts,tot ciuitatibus er oppidis expugnatis aliquatt Aoditati.lam hoßts non amplms duorum dicrum itinere abefhbreuipoffumus (moda ipfi non detre^ ibtueritis^manum cum co conferere; cui ey nume^ ro er frtitudine profktmus. Nee uereor, ut Rex, obfliiuto quodam animo nunquamfe Papia ab feef furum,mfteareceptaprlt;£die4ttiptineüam uiribut

o. V A R T V S. loj injirior^ne obfeßis opein firri p^tiatur^ad pugiuon iefcenfuriKfit. (juôd fifirte prxter multorum opis ntanemnQnpr£]hterit: tarnen tequum eft, cos qui Papi£ inclufi funt, z^ pro falute reliqui exercitut Jefeiam tertiu menfern obfideri patiuntur liber are, Utaxime etiam gloriofum cogéré potentißimu Rc gern ad rt Unquendam iatndiu captant obfidionem. Cæterum tantummibidefideriuemnipÇo dimicana ii quotidie fuggeritur,ut iamÇfifors pugnam obtu lent) Iperem ilium nullo modo manns uejirM euaft fum-.gloriamcj^çy’ nomen C^fans ac uefirum adeo «tdum iri: ut non modo toti ltali£ zr Gallia: firrmi iondum fit,fed leges etiam tmponere debeat.

Audita Dauali hortatiane, quum nonfolu Du^ ces,fed milites etiam fefealacrcs exhibuifientadpu gnom : oßirrentq; quo ties iußiffet coir a hoflem exi re,Germanos peiites hortalur, ut tantum pecunia arum xquo animo accipiant, quantum fatis fit ad ci bariaincafiris emenda:reliquum autem expc £tnre ne grauentur : quod ubi antea ab Hißianii promif~ fumfiiffe audiuerut, pariter fefe idemfaciuros pol licentur .Keliquum tgüur erat id etiam equitibw perfuadere, qui iam multo ante flipendium non aco. ceperant, er di^ciliores ad idfaciendu uidcbätur, Quare ad diner fa or a tranfabduana zr Cremoa nenfis iitionifiloeafUbihyberna agebc(nt,Pgt;aualuf 64 profiilus

fro^óitiicumw egit^ut parte ßpendij acceptd etiarn ipfi contra ho^m exire non abnuerent.Atcÿ ita rebui cum exercitu conflitutis C^fariani hyeme n^um exodA Melignanum primum profefhfunt, MMediolanoad decent mäUapaffiium propinqui experirentur,an GalU metu urbem effent defertu» ri. Sedpoftquamcognitumeft,nuüafigna timorii tedere: mutato confilioad expugnandunt oppidum S. Angeli reuertuntur, quod fermé medium eft in^ ter Laudern urbem e:x Papiton, neq; id ab re. Ham nifi eo expugnato, a duitate Laudejubi qui comme atum adducebant frequentes conueniebant quoti» die, nuUa fermé ciboria ad exercitum deferri potuf iffent.Erantautem in oppido pedites ïtali oéhngen ticumducentisequitihui fub Pyrrho GonzogateT pauloonteRexhoftium aduentumtimens ïacobum Cabanneum Magijiru equitum, er PedericÜ ipfttü Pyrrhifratrem eo mifrat, ut perfficerent an oppi dumaduerfus hoftem faits munitum effit^er quälet miUtumanimiuiderétur: Regi^ retulerantomniii diligenter prouifa effe. Sed Daualus diffofttis tor» mentis, utprimummania luftrauit, ad Moronunt qui pedtbus agrotus in urbe Laude fubftiteratferif pftt,fe in pofterum diem tormentor urn ui oppidum quaffaturum,oppugnaturum,atqiexpugnaturum: Td^ liters comprobouit : proftratis enim aliquot pinnii

\ pinnii, è quihui propugnidora t^îa c^ fcloppoî emittcbM,omnei ijui^iefiiio intut erant, reU^ murorum iejinßone intra arcem fefe recipiunt^ TuncDaualuicumpaucismilitibuf infiffam deßn liens ( aqua enim,licet proßnia eßet, carebat ) ab Hißano Centurione, pileum rubrum lancea paulo fupra muri altitudmem eleuari,dein apprehend fum puerum toto capiteßpramurum extoUi lubetz quumqi nemo in eum eiacularetur, oppidi deßnfo* res außgiße exiflimäs, Centurio ƒ du in muru eua dit : huneflitim inßeutus eßipfe Uaualus. Quant obrem admirati milites, non folum Duels prudent tiam,fed etiam magnanimitatem,per muros introït re in oppidum pergunt,donee per ingreßos reelufa porta aditUS omnibus pate fallus efi. Nee maiorem deßnßonem,qui in arcem conßgerantßcere, quitt | ßdim omnesfefe Daualo dediderut, quos equis tan i tum armisq; demptis,exceptis eorum ducibus, into lûmes cum ueftimentis abire permißt, ea coditione, uttrans Abduam fefe reciperent: nee niß poflexa Üummenfem contra Cafarisexercitum rurfus mi litarent. Quo eßiäum eß, ut eo die prater adepts glonam baud mediocrem etiam beniuolentiamho» ßum Daualus ßbi conciliarity

IgiturRex expugnatione fan^ Angeli audita^ quu Cafarianoi adaerfumfe qprimum proßäuroi G 5 rninimç

LIBER

mimine iubitaret,ne ( quoi initio nuUo Moio fâce^ feflatuerut ) ab obßdione Papimfi recedere cage» retur,oés copias prêter paucas qua: trans TicinuM ai cotmendos in fide popularu animos intra oppida byemabät,in um catrahu:^ ut obf^ßis auxüuißr ri prohiber et,in nulle qua Vernaula nuits per fluit, exercitu collocat ab ea parte qua C^ßariani uenturi erät. Atq^ ut tutior cotra hofltm joret, iamdudu lo annem Medicen cü tribus peditu miUibus z^ treten tis equitibus coduxerat Sfèrtbe inflnfum, g, ab eo,. cuiusflipendijs hafknus nüUcauerat,Gtdlo in Italia iam acriter beüugerente non accerflretur. Midtos etia alias duchres l,talicigenerisfoliciiat,tt prefer tint Guidons RungoiiuMMmenfemmagni nominis uiru,cr Prancifcu eius fratré, ac prxcipue ïoanné Lodouieu Palauicinum : qui zrß in Galium ob flap fUcium Manfredi ffatris aUquandiu male animacui ^//et,tn ut cbtra Saluiatoru familiam or ioannem Medicen^quoruuicinitatemob lites quainter ipfos intercedebant ,ßrmidolofam habebat,pr£fliiupa raret,poftq pecuniarum inopia à Prancifeo Sfortia Zip' Cfftriams militu prxficnir.vn habere non po^ tiiit,equitu turma cu duobus peditu millibus a Gi^ regendafufeepit. EuocatietiaaRege fum totident itaUpeiites. Maflilia nuper ad Vadufuboatiapro ß^,ubifliperiar(^fl9,ieprotiiü ürbis deflnflone (ubKtt^lt;i

fub RMÏo Cerro niUtäueriint. Sed du prope flume Vrb£ in agrum AlexandrinÜ perueniffint,Gdjj)ar Maynm M.ediolanenfis, qui ab initia beUi eu mille çr feptingentis peditibus Alexandria tutâdie pne feHiK fùerat^cum parua militu manu urbe egreflus^ illos de uiafejjos nihilq; taie cogitantes ofjmdit,atq; animofe in hoflesfaéio impetu,pofi^ paululnfubfti^ tiff'ent,fiigat, flegientesq; infequitur ufq; ad oppidu CafleUatium : quuq; uni ingreffÏK effet,panels eoru egfls exteri Çefe dedidere. At N.aynut eorum arrnti equ^ hoflibus tantummodo demptis, omnes incoa lûmes prêter duos Centuriones dimifit,^ no para uamindereadiclaudcm^captispra’ffnim ineapu gnadecemeyfeptemuexiUis,

Per id etiam tempus cum in caflris regijs milita tent peditum Chrifonum cireiterfex millia,toAaeo bus Medices M.ediolanenfls, qui aren Mfffij inxta tarium lacum praflâuram gerebat, uafrefaih U los A Galli auxiUo ita reuocare aggreffus eft. Qlauen na chrifonum oppidum eft «3 longe à lacus fummo, ubi arx flipra collem er at, à domibus qult;e in oppido frequentes funt,haud mediocri interuaüo ftiunlhly qua du prafeélus nihil tak fuffgt;icatusßrte egreffus • effet,A lAedicis militibtts,qui no longe ab arce inter quafdärupescoUocatierant ininfldijs coprehendi tur.accerflta^adpoïtapriffefhuxQrflmëse^gi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;' quem

^utm milites flriéhs gladijs oediere mimtabäntuf, nifiJh,tim i(rcemtrlt;tderet,illos intromittit.Atg; itlt;t Vleiiees accepta i fuis pera£h facinoris figno, cum trecentispeditibus,lt;juospropinquos iam adduxe^ rat,per arcem ingreffitf, oppidum in poteflaé redi git: ac confiflim tumultu m lacis uidnis exdtato,no folum Chrifones, qui domi erant in armis fiierunt, fed eas etiam,qui cu Kege apud Papiam miUtubant, per liter as reuacarunt : er di non projiciffmt Ute r£,bonoruprofcriptior^minati omnes inpatriant reuerti qprimu iußere : quoi quide Regi plurtmu cbfdt.'tJamquumhojksadteli iaihan propinqui effent,difceffus fex miUium peditu prêter atténuai tionem exerdtus, Cieterorum etiamfregit animas, lam^ uincendi totam ffern duabus tantum in rebus Rex pofuerat:'Vnam fcilicetin hoftium rei pecunia ri£inopta,qu£ tanta er at, ut Germania peditibus fingulisfexdiebus dimidin nummi aurei daretur, quouixpanem emere poffentterUi/fanipedites tranfaéh tépore,quo abfq- ftipendio in caßris per» manere Douala polUciti fieront, iniufju Ducum paßim prodom quorctes abirent: neq; in caftra niß cumagna diffcultate reuacorétur, ito ut ad eas con tinendos neceffe ferit tanta tritici cr uini fumma finguUs eoru cohortibus inßngulos dies dare, quan tumfefeabfq^ camt tMÓliQ ebfanijgenere dere

Q V A R T V s. 109 poffint,^oi neciuaquam tarnen fieri potniffet,niß lioronus euenturamulto ante projfgt;icies cafidluni caflris propinquum^m ^uod magna uini e^frugunt copia exproxmaribiKuiUisconueHaßierat^nei militibui diriperetur md^na diligentia feruari cua rafjet. Altera fupereratffiei in ijs copijs,quM tant delegerat Palauidnus,cui Rex mandauerat,ut Cre monammodicoSßrtianorumpreeßdio munitam oc cupare conaretur,zu~ ijMm maxime poffel commet tum^qui inde ad boflium caßra deßrebatur, impes ^iret. Quamobrem iüe conßßm cis Padum cum pe ditum duobus milhbus z^ quadringentis equitibus proßduSiCaßakmaius ingreditur: z^ quia nulht ntoenia eingebaut,carris^uafis uinarijs,cratibus,ag gertbus^, ut commodius potefi, oppidumßrmat, mox equitibus uiatores ZT colonosuiüarum deters reree^popuUri capita Quapropter Sßrtia,qui Qremonx fubßterat,magnis anxius curis lt;egreÀ ciuibus,qui tam multa tributa contulerant, tantum fris exigit i quantum fatis effet ad pedites mitte ZT quadringentos continendos,quos cumpaucis equis tibusfub Rodulpbo Varano Camerinenß militanti bus,zrcumleuisarmaturte turma ad corporis fui eußodiam antea deledh Alexandra Bentiuolo Bo= nonienß parère iubet,qui uel haße numero inßrior quam primum ad oppidum Cafalemaim contendit, tanquant

lt;10

tanqMm oppuffiationem pararet. PalauicinUt tgH tur^GTppropediem Prancifcum Kangonwin Mui^ ttnenfem cum peditum CT equitum manu uenturum aife non ignoraret, tlt;men pitrum fibi À Sfirtianti impræfaitia timetidum ratiK,cnm copijs ad pu» ffilt;tmeff-efJ'ui,equitesBmtiuoli primum injbgam uertit.Sedubi Sjortianiomnes aduenerunt,resqi tomminus geri capta ejl^ ty Bcntiuoli crmilitum tim ßrtitudine paulif^(r,qui cumPalauicino erant pedem retro ferunt, donee ipf ’. enixus fais animai addere,in Sjortianos impetufadio equo excufjia uiuusin boftium uenit pote/htem. Atq^ itajugi vndiqueexoritur,^Sfirtiani hofks infecuti uni 'oppidum ingrediuntur. Capti permuUi ex hofii» bus fitere, plura tarnen diuerfa in loca abierunt; neqiuüopoßtainloeopedemfirmärunt. Ma^m laudcmc^'huiuspugnce fuccefju BentiuoliK retu» Ut, tantumq; pr^fidij rebus Clt;cfaris er Sfirtiams attulifje uiftsefl, ut bene de toto bello turn Jperare 'coeptumfit,ipfiqi Sßrtiaer CatfarianiDuels md» gital£ttciaextamfccbeicuentuaifvdhßnt. Ïmpri» misqs Daualus nihilcogitabdt,niß quornodo cum Rrge abfq; loei incommodo eongredi poff'et,fpe» rans quemadmodum er ipß er reliqui, qui C^fari fauebant,in Icuibus pr£lijs femper fuperiores exti terutu : ita etiamfitota acie decertaret, uickriam quot;nbsp;* penes [e

Q V A R T V s. ui ^fne5 feßre:eiu!'q- trat fluiium per diéplura fcc» 'TM in equo eff'e,^' caflrn hoflium ctreumquaq; lu^ firare : ut quo inloco 'Eluetij^in quo ïtaUpeUtes fiii tionem agerent,uhi equitatuf moraretur, ubi tor^ tnenta effent hoflilia,non minui ipfe quim hoflis fa» »•et. foffèit etiarn agrorum,uiAi, exitut, ingreffus^ onnes uiarumpropinquos optime caUebat. üo(M nero fepißime ad arma boftem excitabat : e^ moio ifronte,modoilatere urgens aliquando integrant eobortes cxcidit. Quo effi^um erat,ut formidabi» fe Ctefananus exercitus Gatto iam effet : optime^ eonfulereuidebatur Albertus Carpenffs,quiRo» nta Pontificis nomine certos nuncios ad Regem mit ttbat,utomnino decertandioccafioneuitaret, exer eitum^itacommHniret,utneceffitate adduäus co ginon poffet ad pugnam. Preuienimfore, ut exerci ^ushoffilispecuniiedefeihi diffblueretur. At Rex G-p uera Carpenfemfuaderecognofceret,z^ ma» ^0 fuo incommodo pauloante ïoannes lAedicei Hem belli feientißimus atque audaeißimus in letâ pr^Uo fcloppo iuxta pedis talum uulneratusßt» iffèt, it a ut pr£ effralh oßis dolore Placentiam feeeßiffet,tarnen magnopbi dedecoripre exifiis nians ,p Papienfem obpdionem ob timorem inter» Zitteret,minime cos lt;(udiebat, qui inde difcedere tonfukbant^

CiCterum DMalui, qui exercitumfuum eó taie b^Ltddduôhim^utmfi celer cm reportaret uifhrUt paulopoßindc dißeiendineceßitatttif effet habitu rus : euocatis in caftra mUitibuf qui abierant, dc re but omnibus adpugtiamparatis,ex omnium ducuni fentitia,media no^ cafira mouit, equitum^ dutU, pedit um autem quatuor acies inflruxit: quaru pri^ mam ex duobus mHUbusCermanoru totidemq; ni fßanis,admixtis ïtaUs confituû: fecundam ex folo Uiffano peditatu : tertiam cr quartam ex Germa=i lÜS.auumq; Rex exercitum omnem inter caftni Citfariana cr Papiam haberet,A frontefa tergo^cy Afiniflro latere praaltisßßis cruaUo cafira mu» nierai: d dextro autem muro Parcipapienfis fétu» turn effe credebat, pr^fertim quoniam intra Pala» tiumM.irabeîlum nuncupatum,ubi antiquittK Du» ces IJiediolanenf :s quum uenationi durent opérant, habitarefoUti erant, nonnuïlas equitum turmas er nbsp;nbsp;|

peditum cohortes coUocaffet. Sed Daualus infiruib exercituperfabros lapidarios militum etiam duâ lioantelucem fexaginta muripaffus tantofilentio profirauit,ut firepitus ab hofie nûfquam fierit au» dùus. Itaq; cum Parcum mgreffus effet, prtma pe» ditum acies,cui Alphonfus Daualus Vafti Ammo» nis lAarchio prierai,Mirabellum, reliquum uero txercitus ad Kegia cafira contendit : quo fallu eft.

** conji/liin ai arma in exercitu GaUico condama^ ^etur. AtRex cuim cajira [uperioribui nodibui diq^uot in lacis ab Hij^ams in}ijhtajùerant,fu)jgt;i-^otusCafarianos M^irabeUum proßeifei, propte^ ffa quad intra Parcum hofies ueniffe picric^ renutt Parent,fuis f7.tm apern ßrre decreuitAußis iguur tnilitibus arma capere caßrorum relidn munitiof tie Ciiefarianistequo loco pugnadi ßeit poteß^tem^ Zr ejuum primum agmen Htß^anorum obuiam ha=i buiffet,Afcloppetarijs,quibus plurimum eagens ua let, Gallorumprimimulta cade er fanguinecos. Zunturretrocedere, donee Pluetij pedites equita^ tMqi i latere urgens lliffanos repeUunt : Sedfub^s fecutiGermanUncuneatam ßontem aciemporri^ Rentes Pluetios poß magtuon iUatam cadem profli zant. TumKexmagno equitum cataphradorant numéro flipatus pugnam mgrcffiis,dum fuos aßiga compefcereenititur, equo grauiter ido effafusi Zafarianis capitur : ßatimß Lanoius, qui cafu eb «duenerat,corporis proceritatem er armoruirt pulchritudincm miratus,ipfum, iam fe qui effet pa lamßrcntem,in potejhtem recipit. Bodem etiam tempore AlphonfuS Daudas cumprimaade equi tes Gallicos, quiMirabeüifubßi[erant,ßemit:er Antonius Leua cum Germano peditiauPapiaes. greffus Gallos a tergocedebaf. donee ßga undiq*

œptdnemo ampliui è Moexerdtu reßlhreäu^ deret. Std omnes quibw primut impetuf uitam non adememt fefcdedunt,itaut pr£terpoflremÏ equif turn adem, cui Carolus Dux Alanconij Kegis fo» rorim pr£erat, er quiftatim confer ta manu cunt tota ade pralio fefubtraxerat, paud ex alijs, qui fuperfere, CAfanancrum manm euaferint.

Ceddêre in ea pugna turn frro, turn ßigientei Ticino fummerfî ex GaUorum exerdtu fupra och hominum miïlia ^ eq^ primoribia totim Gaüi£ cir» citer uiginti: inter quos fùerunt Gulielmus Genf» crins Ammiraldus, Lefeunus, ZJ' Jacobus Caboul neus Magi fin equitumÇGaüi MarefeaUos uocant) Lodouicus TremeUius Burgundilt;e prajidus, Ga» leatius Sanfeuerinus,ab armis equisf ipfus Regii Ulagnus Scutifir nuncupatus,zy alij quam plures. Rex ipfe captas cam reliquis frè exerdtus Dud» bus. Ex Ciefarianis uix feptingenti deßderati funk nemoq; è Ducibus pr^terquam Ternandus Cafiri» ota in acie occifu fit. Tantum^ prædæ totus exlt;i erdtus, er pr£dpue Rijfanktum è caflrorum diigt; reptiene, turn è captiuis congefferunt : ut pratter furnmam laudem cr gloriam fibi comparatam po» tentifmo Rege captc^or dektis dus copijs,ac re» cuperato Mediolanenfi imperia,nuUi unquamin Valia milites ditiores ejfdt ßnt.

Q V I N T V S. its ^^OMMENTARIORVM Galeacij Capells derebui gefiti proreflist tutione 'Erancifci.ü.Ducii lAediolitni.

quot;^ l^cfligato ad Ticinum GaHoi-urtt „jj exercitu,cdptcq;eorum'R(ge,dult;i potißimum impedimentum attuk» runt^(piominui CardusLanoiuï

^U£ täntd accepta clade omni prorfm prisßdio ca^ ^uijßet. Vnum,cjuod fine pecunia non poter at no^ Uum beüum parari :alterum, quod nifi explorato Cafarii animo torn ardnam prouinciarn aggredi l^aud a^uum diicebat. Accedebat praterea quoi Régis captiuitatc maximM controuerßas,quic ins ter duos Chrijiianoruin potentißimos Principes Uarijs de caußs oborta alias ßierant,ßcdari turn paße gerabat. Quare Caßarem quam primum de Uiàoria certiorem facit : quo autem id celer ins ßes ht,Reget« adferibendum literas ad Natrem bora

latus eft : quibtis rOgabat, ut nuncij in Biffamant proftcifccntes, er inde etianredituritutb iter pet Galliasagerepoßfenttfire(nim utid ßbimagnora ' gt;nbsp;H a fcre

fere proficeret apuä Carolum Lanoium:cuiUi äU^ âoritate z^ gratia /perabat À ex fare Ubertatent aiipifei. Quodnonfolum pofeenti ultra coneeßü N.ater.fed nuncio etiam proper anti alias ip fa ded^ titertK,c{uibiK Cafarem obfecrabat.ut humane colt ditionis effet memor. Tierienimpoffe, utmanfuetd Unis O' dementiie aliquando gratia referret.Atc^ id Uli baud difficile fuit exor are. i^am afar, ut in Italia debeüatum, o Regem captiuum effe intel» lexit,ammum ad pacern extemplo adiecit, nelt;^ ob taminpgnemui^riâ uUum Ixtiaeediditfgnunt. Sed tantum fupplicationibus gratigs egit Dijs im» mortaUbus, quifibi rerum in ItaUa com ponenda» rum tamfacilem uiam aperuiffent : ßmulq- Lanoio per literas mandat, ut Regem O' loquendo O' ton fulendo ad id ipfumbortaretur.

\nterea Lanoius accepta à ïrandfeo Sßrtia Pif ieonenß arce Regem eußadiendu eà adduxit.Poß» tnodum Papiam reuerfK, quum magnumßbi oni^ incumberettot flipendiorum militibusperfoluetvgt; dorummagnam exercituspartem in Placentinutn O' Parmenfern ac etiam Regienfern agrumireprit cipit,ea ratione clemétem Pontificem,0' Alpbon fum Perraria: 'Ducern adduilurus, ut pecuniarn in exercitus ufum erogarent.'Venetos etiam bortatuf prafbre, quod impenfe amplius in beüumfaihnn

Q V I N T V s. ’ «7 fieldt pro militibta, quos in auxilium mittere tene bintur^cum ipfe maugedo C^fanano exercitueum rationemhabuerityUtnumerum corum expleret, qui ab eis mitti ex feedere debuiffent. Atq; tantus im erali in Italia C^farianorum metus, ut paucit iiebus Clemens Ppntxentum uiginti quinl^ aureox rum miüia,?y Alphonfus Eßenfis quitiquaginta numerarint. Veneti etiamoiiuaginta miUiapollis titißnt, ne hoflium loco haberentur. Sed dum Va» noiusfpecofequenda maiorisfumm^ moros ne^tz vnmutiüam Venetorum oßindituoluntatem.Uant mßrenouato feeder e er ßde ab ipfo Co fare datât Lanoio credere baud fatis tutum exiflimabajit. Per tofdemettam diespecunie qua iamduduminïta» hnoCofaremercatoribui Genumßbus numerato fierani,qMefioribux in Italia redduntur.Qjwd ue» re in flipendiareUqui exercitus dcbebatur,idomne ^fertile Duci neceffe fiiit perfoluere : ut tot milites qui non modo oppida er uillax paßim uafbbant, fedintraurbempopulaturi omnia uenireminaban tur,Aceruicibux populorum deijeeret. Atq;itain quot;^flenßem er Salutianum agrum, ac in Taurinos ^oneratahuiufmedi procetta Mcdiolanenfesin» 2,enti periculo liberati uidebantur,niß idem Lana» ius,qui fuperiore belle a Co fare lAcßolanenßs Du talus diploma Sßrtia conteffum, penes fe habéijt

palm Oxer at,^uà Ualoi Principes certiores red» deret,ctb ipfo Clt;efare totals UaUie regnu nona^fè^ {tnri,ipfius iuffu duodecies centena aureorum md^ Ua poflulaffèt : ut Sßrtia iuflis ducatus titulis inß» gniretur. Üec^ propterea ditionemlgt;ïediolaneit» femaCiefare uendiaiebat: quimaiorem taminea defindéda, quam in adipifcenda impenfam ficiffet. C£terum quum idgrauius onus, quant quod ßrri paffet, uideretur ; reffonftm ßit Sßrtiam proper dient Legatos ad C^farem ntiffurum,utquo flatu res }nfubrum effint, certiorredderetur : neqi uere ri,quu niulta de Lanoif peticione detraheret. Atq; itain aliud tempus re huiufmodidilata,Lanoius Pisleonum feceßit,ubi Prancifeus Galliarum Rex tnagnacurainarce cuflodiebatur.cumq; crebriscu eo colloques multa de Clt;efarts benignitate quoti^ die poUiceretur, magnarnffem Regi iniecit ßre,td lt;equis conditionibus ,ß cum C^fare congredi pofa fet, n liber totem reßtueretur. Ei propterea La» twium Rex or abat ut in Hiffamam potius, quam ’ Üeapolim, quoßbi proßißendum effe antea au» dier at, adducerct. it eq; ad id minus intentas erat Lanoius : quippe qui ZT magna pramia, e:r baud minoremgloriam ßbi fferaret coparare : ß ipßus opera inter duos adeo potentes eofdem^ inßnßßi tnos Reges beneuoiédo cbiiitarscur. Q^amobrem

Re^t perfuitt, ut iter in 'RiJjgt;!tnu A GaUii tutum ^(idi(t:proptereaq; Anna Momoranß nuncupate ^nuf è purpuratis regijs ai Lodouicä matrem, cui f^timaudita Regw captiuitate regni procuration Hem Gaüia omnis demandauerat, ire permit: eiui^‘ ^ffudeduiliseportu^iaßilienß ßextriremibutre item Lanoiü cum Rege proßüü ad portu delpbini . idginti pajßuum miUibuf Orientem uerfm à Genua ojjmdit : cumlt;^ iniüüuf |j diem Lanoim f :mper di xiffitfe Regem NeapoUm abduihtru, t^ couerßo ^accidenté itinere cumßuii ZT ßcx Gamcistrirea tnibut in llijßaniam ire proper at. Accepta nuncio tanoiü cum rege in Hißjanii ad Ca fare proßeifei, feconcUiatione inter eos traitari nemo amplim du bitauit.Quäobre in animos italoru Principe irrea pfttopinio,Uali£ totius dominatu a Ca fare aßiihl fitRegis^i Gaïliarü reflitutione ingeme quari pes tuni£ fummä^atq; ita Cafari facile fore, qui regnu ^eapolitanupofiieretyCy' ininfubribus uidhrem laberet exercitu,aliat Italia urbes ey loca in pots fitem redigere: ab alijs pecunia cogercmilitu hoa fj?itia pro libito in oppidu ey alioru ciuitatibus di fnbuere. Quo metu perculft Clemens Pont.çy VenetuReff. crebris Uteris ey legationibus hinca inde mißis conßlium inire caperunt,qua potifa ftmum Mn huiufmodi coninnêionem impedirenty

LIBER

tiihil^iWiigis diucere uifum eft^queon LodouicM Regw matrem Ualue uiribm, in /^em filij liberanii inducere. Sed ad id per agendum eenfebant oportet fe GaUiam italic: ejfe pacatam.¥ore enm^ut Co:far rebuifuts metueret,fi inter fe confentientes^tot Principes perfbiceret, quorZ auxilio potius ejuim proprijs uiribm fuperiorabeUaconficiffit, exijti» mabanteji SßrtiamlAediolani Ducem, ut ditionent fuam onere Clt;£[arianorumilitum liber ar et,in ean^ dem fententiam uenturum : prlt;efertim quum iamdu dum à effare infignia, er iußi Ducatus tituli non nifi duris conditionibm promitterentur, Atq; ut huiufmodiconiunäionefacilior Italia:ßret deßna-ßo,per Kieronymum Moronum tentant rerdiigt; nandum Daualum d Cxfare alienare: magnaeji pro ptereapoüicentur prtemia,primum ßiUcet loans Italicx militie Ducatum,tlt;eapoÜtaniq; Regniße.* ptrum, quod non modo communi Principum ßm* ptu adipifci,fed etiam tutari, ß opus ßerit, poüi^ centur.Qjtod cum non abnuere Daualus uidere^ tur,modo ßne dedecore er proditiomsßccießcef reUceret: iuris ciuilisz^rPontißcijauamp;öritate dels monßrare nituntur NeapoUtanum ciuem,quod ins (iwditionis ad Komanam Eccleßamßgt;eäet,non poße folum 4 quocunqi alio abfq; ignomind aut dißi^nis nota, ut Kimono: Eceleßg adhxrecd deßdßere

Q V I N T V s. «t ii[àfcere,uerumetîan ad parcnium Pontijicijs fnandatii obUgari. Atq; ita cum in ipjorumfenten^ tiam tnmßjji ülumexiflimdffent, Sigiftnunäum Ai berti Carporum principes d,fecretiideligunt,quein in GdUidmmittant difaduf cumÏtdln Principibm t^dihmdum. 'Verum feu quoi in itinere interceti pim eô non peruenent,f :u quoi rex in Hijpdnidnt trdieôhism^uerilpdcequdinbeüo delibertdte fud eum effare dgi. Gdüinon ut dnted Udlici faderis eupidiuidebdntur,quinim()utfiliocdptiuo Lodoui Cd muter morégereret,}Adrgdriidm fUdm ex mor te Caroll Alanconij Ducis pdulodnte uidudm in Ht ffetnium uni cum legdtii mittere no reeufduit: quoi quidem popofeerdt Rex, ut Cafdri grutifcdretur, qui idm dnimo dgitdbdt Heliodor dm fororem fuam truneifeo Regi,ipßnf dutem Régis fororem Borbo nioinmutrimoniu tradere. Atc^itailium inDucd* tu,quo obfecutdiipfiiK pdrta fiterdt expulfuf,rex jhtuere.Cu ergo legdti in Hif^aium dpplicuiffent, inducieu primu fex menpumficerunt, quibm Cdr9 lo Borbonioiter tutum ex Ïtediddd Hijfdniam pd^ teret. Mox cum dd conditions pro Régis reßitutia ne dilatas deuentum effet, exforq-, totius ïtdli£ di» tioni,necnon prouoedtionibus Belgicae inprioris, qu£ ad Sendlum Pdripenfem pertinebant, de impri WM ÿurÿwHte renunwri à GuHo tteUet. Legdti

»il

LIBER

inttr C£terd ntanidtuni höhere dicunt, ne t^uü uUit conditionibiK tronfolpini regniimmimapoterétur. Cumeji aliter clt;efdrifanimuiadpacemhaui incite noretur,Legoti und cum Regis forore, qii£ caroH Borbonij nuptias conjiflim t^ematajuerat, in Gd liant re infèikl rediêre. Quamobrem Rex quiex Hijjtamaabeundiiuynparuamlpem inea legatione pofiierat,animo confiematus, in aduerfam ualetudi nern incidit : ey nifi Clt;eflt;tr ^grotum uifita/fet, boa nocf; iußiffet effe animo, in magno uerfabatur uit£ difcrimine. Sed Ctefaris comitos,renouata^ ex illia Ui oratione libertatis/ßes,breui hominem ad priflia nam reduxit incolumitatem : idq; maxime ut jßera retpr£lk,bantnHncij,quif£pe adillum ueniebant, clam^ßgnißeabant, quotidie C£farem 4pais in ïta liamoneri,utpaccm GaUicamhoneflis conditioma tgt;uf non aßternaretur : neq^ ßneret Gallos Itaüs iun gi,ß paulopofleogi noUet ad pacem quomodocunef; 4 Gdlo accipiendà,quam imprafentia maiorecoma mododarepo/fet. çiu£cum ueri ßmilitudinemha here uiderentur,ualde^ Caroli imper atom animu ntouerent,illud etiam magis mouet, quod 'Ferdman dus Daualui qu£cunq} in ItaUa aduerßa C£farem (tSbi,per certum nuncium pateßeit, nee de female anplim permißcfußiearLUam antea ey Antoni) latüit Zfquot; Yeriinanii iiarm exerätm quieflons

toew multa à Principibut italic; baud è re Cx» [tris traitAri ßgnificduerant: nee poter ant ple^. tique non admit an, quoi Daudhis, cui totius exa erdtui iniunfU erdt curd, in tdnto négocia nihil [criberet. incertum dutem eft, cur ad h£c dures prtebuerit, nifi eo dnimo fimulauerit fe Ciefdri irdtum, fuamq; aduerfui iHum operam petentist bus mnnegauerit ,ut dduerÇanorum couplid ins teUigcrct, deque itd corum condtus fdcilius poffet inpingere.

PdtefdSbtPnncipum Italorum comurationc, Qtcfdr pÂtim quid peri uellet OdUdlo reprippt. hdqs Cdudlus reuocdto ex Tdurinis exercitu, ubi per teßtitem ßittiud hdbuerdt, Mediolanum uer^ fus prêter omnium pernuenic. Et qudmprimuin Üoudridm dpplicidt,per liter as Hieronymum Mo ronum ad fe euocdt : qui ut erdt cdUido ingenio,amp; in indagdndii hominum couplijs perpicdx, nonnul lis rumor ibus edoâus ei parumpdebat. Sed cum Da ualusmhilnonpijptpolUcitus,utddfe uenirenon recupret, Moronus exipmdns uirum fdmg cr ha tioris cupidißimum nunqudm ddduilum iri, ut cons ira ddtdm pdem quicqudm mdli in fe pnefertint amicißunum moUretur, iJoudriam uenit, muliap turn iUo coUocutus, dum difceffum pdrat Antos WoL«« HawbinteßmiiuibM (ompnebendituK

Quo nuncio cot^m^ Trandfeui Sjortidt iaco» turn Philippum Saccum ai Daualum mittit, utfux amergaCarolumCieftrem uoluntatem crobfer^ itMiamdeddraret. Sedquoniam tioronws udea potißimum ratione comédie erat in carcerem, no homing ingenium^quodipß dliisußuißierM,im^ pr^fentia officerettijfdem artibui quibusN^oro» num lidfe truxemt, benigne Zfquot; comiter oratorem adhorttoidum Principempeüexit,utciuitatei zT tnunitiord loca Ciefaris nomine fibi euftodiendu ird ieret. Poreetiitn,utcognitoeiMdnimo,atq; ergd C^ftreum nudeßstempromptitudine er ßde ,ßedi tKju]ßicionibits,qu£ non iemere de Pontificeer Venetu india fuboriebuntur^protima reflitueren^ tur,gratior^ Princeps efficeretur Ç£fieri. Q^e quidem er fi gruuißmu effent, tomen ut dedaroret imperium,quod i Q£fiirc acceptum habere fiemper pr£ fie tulerit, poratum ad eiM utilitata reddere. Et ne tantom infieC^fiarianorum uim cotKitaret, quum omnia ab\tdU£ Principibm adhuc imparM effent,pr£ter lAediolonenfim Cremonenfiemq; ar» ca,quM ad corpora fiui tam male ex longa legrUU^ dme affè^ cuflodiam refieruauit ; reliqua totius di^ tionislocaacciuitates Daualo coeeßit, confidere^ houd minui Dauali poUicitationibui ,qui fie nihil pra:tercainnoult;iturüadf(M;rabat,quAminnocentia G'beni»

Çr benignitäte Caefaris uiiebatur. Sed Frincipent fktimßßUit opinio,'!:^ftmDaualui obnon refiitus ta^duM arces aufh[ujpicione,cum valida Germa» norum çr BiJ^anorum peditum ntanu,ac nonnuUa tquitdgt;ut ad urbem greffum dirigit, neminec^ ade ver fonte diftributis intra priuatäi domos militibut, Mediolonenfem extemploßbi poflulat arcem dedü Sero itac]^ Sfortia agnofeens fe nimiom Dauali uer» bisjidem adbibuiffè^paffuseft fepotins obßdione zuigi^q Daualo autCxfarianis amplius conßderci, ïnterea Carolns C£far,(iui oh ea qu£ lAediola» m agitobantur, plané cognofcebat,utmagiscrmit gis afe Trincipumttalorum animi quotidie aliéna» rentur,fatius duxitcbditiones dRege captino obla tM non aßpemari,quant an fam reUnquere, ut^oda ^nica eins mater Clementi Pontißci atq-ïtalne Prins eipibtis langeretiir, quemadmodum poß inßitum ^urn legatis in Bijfania pacern, cu Benrico Anglite Kegefeiunxerat, proßrtimquumKex libertatis defderio Burgundufeceffurum, çr cum in regnu ueniffet efßihirumpo Uiceretur ^ut tota Gallia pr a femiamipßusuerita confenfum proberehandabs nueret. Atq; itafoedus iiitan efi hiscondilionibus. Kt Gallus rebus ltali£ omnino cedcret: Senatim Parißenfem a Plandno prouocationibus abdicaretz Burgundiam repituerd: t ut^ Ca fan ad fame nd am imperil

tî5

t I B E ft

Imperij coroMm in ïtaUam uaituro peiitum [eX niÛlid,equitei ataphraihs fixcentos^cumtotidan fagittarijs penfo infemeftreflipendio in auxilinm pr£beret. Proq; ijs obferiMnd^,^^ donee libcrtdte adepta promis'd denuo fibi rdtd ßre iiirarct,ßiioS duos ndtumdiores ddretobfides : utq; pdX firmioff erfoedus-dv^hus iungeretur, Keliodordm C^fdrit fororem uiduum in mdtrimonium dcciperet : ex qud folios contingeretndfci, Purgundi£ Duedtum eis trddere Ciifdr pollicebdtur. Atg- inhunc modam initd pdce,minui idm rebm Udlüefibi tmendu exi» fHmans, Pontifici hdud duficultdbdt pro rejütution« Prdncfici Sßrtiieordnti : neç; culpdm trdnsfirebdt in Ddudlum, quem iüe omnium dduerfin C^furem ii^rumreumerrguebdt,quumpdtefdàis dbeo dd^ uerfariorum eonfilijs de fide ipfim dubitare hdui aquum uidereturAtdq-, quum Sfirtu liberdndi per id tempus modied A C£fire efiulgeret jfies, quippi qui M.edtoldnenfim ditioné fequeftra teneri ueüet, donee fuper criminibus qit£ impingebdntur in Pm^ cemiudiedretur^flntimPoncifix e:xVeneti dnimu ad Kegem GdlUdrum conciUdndum ddiecerunt, que eo dnimo foedus cü C£fitre exiflimdbdnt pereußißet ut quum ddfuos redijffiet, occdfionem qu£reret non ferudnd£pdcis,quÄexeundicdrccriscdufdficerdt. fropterea ad cum in GdUifK mittunt gpdtuldtu pri opidtißimo

^ptatißimo ad fuos reditu : mandata^; legatie pr£^ bentfaderis percutiendi, quod pofimodum initunt tflhisconditionibuftutGattiK omni ditione Italiai txceptaduntaxat Hafknß auitatecedat:quotannK aut per Vrancifcu Sßrnä ei pendantur quinquagin tiaureorumiÜia:ipfum^ nofoluMediolanenfe int periupoßiderepatiatur,fedetiaunit cuPontifies Cr yenetis teneatur eucomunifitmptuinpaternii J^ucatureftituere.QuodadHeapolitanu autemrs ^umattineref.eUgendu eße Regé,quifeptuagintct «ureoru milita inßngulos annos GaUiaru Regi per folueretyhuiufmodiqi tribuns contenté eße iebere. i-xercitum quoq^ per Pontificem zy Venetos pard ri tanto equitatu peditatuqi,tumitalico,tii ex Blus tip,ut Clt;efifrianis eßet numero fuperior,fujkntan ioiq-flipendiorufumptus, donee penitusexerdtU'S Qtfarianus Italiapelleretur. C^uo pereußbfadere Pontifex,ut belli gerédi iufià habere caufam demon firaret,adCtefarimhteeßrme uerbaUteras dédite Non opus eße arbitramur logofermone,ad demo firandH,quo jhidio quibusueeurisanoftriPontificit tus initio,tu paeé eomunë totius Chriftiani nominis, turn priuatim tua nobifeü comunchoné proeuraueri tt^us. Sunt .n. omnia aàn eogitataq^ nojira tibi £qus ttota ae nobis. lllud uerofilentio pr£terire no peßn Ww, nihü noi uni preetertnißfie, quod uel ad boni

fdflorù ergd uniuerfumgregm officium,uel priud tim adfidelii amici animu ergd te pertineret : cuim tarnen uoluntdtii atq; amoris erga tenojiri, eumfu tnutexitumconfecuti,utrepulfi 4 bemuolentidG' coniunfhone tudfemper fkerimiK. OSfleirca ai ed confilid,A quibm ç^ natura er uolunlate omni tan pore dbhorruimus,neceffdrio fumuf compulß,licet ferius quam er rerumindiguitat, er honors noflri publidqi commodirdtio pofluldbat. Idm emm pda tientid noflra ad negUgentiam rerumpubUcaru con aertebatur, nifi tandem arma caperemut, qult;e zf iuftieix er Italia libertati, er nobis ipfls prapdio effent. Etenim-jUtcaufasbreuiter attingamus, i^ui» bus adach fumus ita facere, paulo altius exordiar. Vieminiffè potes anteguam ad Pontificiam dignita» tern affumeremur ,nos fummopere tibi addi^osfiia iffe ; er guo rerun tuarutn is exit us effet, guem tu te optabas,neq- laboribus neg; periculis dut impend fisnospeperciffè.Ptpoflguam ad PontiflcdtUS ho=^ norem uocdti fumus, tuig; hofles magnas invalid copias habebant,erfl pro dignitate abjUnendum no bis ab omis operapreciumjuiffèt, tarne ne te tude^ negocidimpeditareUngueremus, non folum Ploren tinorumduxilid,fedR.omdn£ etiâ Ecclefîa copias intuis auxilijs eredflris uerfari perntiflmus:neC fecunids ceffàuimus tuisfuppcditar«) donee depul=‘

Q y I N T V s. lî^ P«« illud periculumßierit. Qupd ß idem poßta iit fei^uenti beüo,^uodad Ticinum conßeihm ejl,non pr£llitimui:idnonuoluntati noßr£ergat^ immi^ tmt£,fed Pontificatuf dign{t(tti,qu£ comunii in no bis putris perfonam expofcit^potius tribuenduefit pr£fertùn cum tu ipfe uidere potueris, qu£ nabis effet cura rcrum tuurum .IJdmß facietatem hoßiu tuorumfequi uoluiffemus, maxima nobispræmia nonfoluniproponebantur,fcdiampdrataerat:G!' tui tamfacilem uiÛvnÀ nunquam nafh^iffint, ob quam quumfublata omnis cotentio uideretur, cum tuis ducibusfxdus iniumus : er qua ali ac fujlineri txercitus tuns paffet ,plusqu.tm mediocrem auri fummam dedimus, ea eïditione, ut 4 finibus noffris exercitustuus abduceretur: reflituereturq; pecu» tiia,ff tufeederi cum illis inito na cofentires. Quoi quanq minime apud te ratum fuerittnihilominus neq- aurum recuperauhnus,Gr contraffiem datant in P.oman£ Eccleß£ lacis diutius exercitus tui bo^ na pars uerfata^nuüum crudelitatis,nuüum auari^ si£ autimmanitatis genus in naffros pr£ term ißt. Quamobrem, cumitaate c^r tuis accepti effimuSf ut nulla meritorum noßrorum ratio haberetur: nes mini mir urn effè debet ^ß qu£ in tui detrimentum 4 terdinando Pifcario occulta conßlia haberi eoepef fantfea cum ad nas délai a effent^ non penitus ajßef c - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nati

LIBEL

natifuniUf.C£terum quum ttd uieHohinenfè impf rwm occupaient, circumuaUareq- perrexiiètit trancifcum Sjirtiam^te totiti decOruturnlAcdi» olani Ducernttantam indignitatcm (ut utrumfate^ amur)lt;egre quidcm tulimut:o‘ cunfiis props chri ftianis Principibut auxiliumconfirentibiitgt;pro cof muni italic periculo,non ncglcximui arma capere: ita tarnen,ut Zegatum tuum, quipro componendii (uti aiebat ) rebus uenerat ad noi intereaaudire^ muitcrrelapfim prißinam conciliandæ amiciM ßgt;tm,cr perpetuitaté er beneuolenti£ noftraßu^ dium tibi poUiceremursmodo perte Kediolanenfi^ urn riuci,etiam fiquo pnch erraffet,dementia iin=^ pertiretur,fine qua res Ualia: eo tempore fecurita tem habere non poter ant. Sed tu plus tuoru, quam par erat,conßlqs fidei adhibens, pro dementia iu~ jbeia: rigorem obtuUfli: quie tarnen nefcio quornoda iuficia appeUari poßit,quuin indicium atq; fenten^i tiainpœnaantecefferif.çrPrinceps tui hadenut femper obfruantißmus indtda eau fa iamfeptimu menfem acerrimam tuorum obfidionem patiatur. Qjtibut tot er tantis caufis,de te diffidere er quox dammodo defferare coadi fumus : no/lramq; ami^ citiam quam tu toties répudia^, multis er magnis Principibus adiungcre : quorum optimum m Chri=^ ßianam rempublicam animum ft effemut affernati, non

Q.'V I N T V s. ut nanpjlkrii cr communis putrislaudem,fedfu^ perbi er infolentis nomen acejuißuiffanus. Hates rationem afhrum c?quot; confiborum noftrorum: qute iedreoinobis ßmmitim explicatatft,utnonfo-^ ium coram Deo ( is enim injpeflor eß cordis )fed ttiamcorambomimbus teß^tam optimum uolun» tiitemnofiramrclinquamus.

Dum h£cßerent frandfeus Sßrtia^vi arceZUe iiollt;inenßinclufus,diutius obßdionem tolerare non pot er at. Q^amobrem AntoniusLeud Alphoßsß baualiis-.quimortuo Terdinando DaudlorerZlAe iiolanenfiuiidminiflrcttionemfufcepcrdt: imprimis eines, qui iurare in uerba C^faris reeufahant, niß fihicautum effet Caßreudommatu baud iniquum fire,modo £qua potliccndo,modo metu ne deterio» ficontingerent, iußurandü facer e compeUut.Poß Uiodum cum diutumalÜpendij inopia imminentiseji belli metu opus effet pecunia, aplurimis qui mer^ catura aut opißeio diuitias comparauerant, non paruarn effagitari auri ßimmä,pignoribus^ abla^ tis ©- car cere, detredâtes ad erogandu pecunia co iut.QuareiS.P. C^.IAtdiolancfscouentuinterfe fi habito, oés uno ore cora Legatis C£faris querun turmomodo uiUas cppidaf diuturnomilitu fum* ptu quotidie exhauriri, agrosq; colonis pafim di^^ ietiétibus incultes remancre- fed etià in urbe ip font

LIBER

t^ciunmäiiiKinijci, priuatM^- pecunuH contre promi^pimfiiem extorquerv.Aquibui rebui cum temperuri poßbac efflagitarent^neq; quid propte^ reafailuri effent Ctefarüni futis declararent, hoc animo tHediolanenfes dtfeeffere ,utf cuipian pro erogania pecunia uis inferretur, uidnorum implo rata ope arceretur iniuria.Et ut huiufmodi decree to Dem Opt.faueret, fupplicationes Àfummo Vif ginn Matrix templo, «tel diui Ambroßj tutelarii idem triduum decernunt. Sed nihilomimn Ciefari* ani, quibut ob imminutatot bellis uedlgaUanecef fe er at à priuatis pecuniarn mutuo, ut ipß didita^ bant,exigere : nußis fateüitibus in fabri cuiufdM domum,cui nudius tertius aureosquingentosnu^ merare imperatumßerat, totam urbem tumultu concitarunt. Dominus enimdomus, quumfibipef wm außrrentur pignora^correptis repente ur» mis, auxilio^ uidnorum implorato abire coegit fateUites, qui quum paulopofl Antonij Leu£ iuffu, ai^emfadum retulerant ,dlijs adiundis redijf» fent:portasq; domus occlufas perfingere conaren^ tunduidnispariteromnibus ad annaconclamdf turn efl : itaq^ paulopofl tumultus tot om urbem per uadit : neq; quidquam tomen ultra eo die tentatum efl, quam ut uis arceretur. Perterritus fubitotu^ multu Antonuis Lena è curiaper minus frequent i t . tem

Q V I N T V s. oî tew urbiipdrtem ai locaarciproxiiniora, ubi tria tnillia Germanorum pciitum ad ipßia arcisobßs dionem collocata erant, fe contuUt : coüeikiqi ibi militum manu, er Gaj^are Maino uiro inter ciue^ non parua: authoritatisfecum fumpto, qua populi armati turba denßor erat, ire pergit : hortatur^ W depoßtis armis digrediantur, neq; huiußnodi tumultibut minime proßtiurii omnia mifeeant^ idem etiam alia eX parte faciebat Daualui, qui eó tquiore animo auiiebatur,qub minui populo er at inuifui. Uaq^ quumdiei ßrme dimidium totamur-bem perequitaffent, ea conditione populta ab ars misdifeeßit: ut Cafaris Kegati ue^galibui conti tenti,priuata: pareer ent pecunia: neq; uUum pratt tereamilitem,quamquosab initia adarcisobßdis onem poßterant, in urbern aiducerent. Sei qutmt poß^ ro die nonnulli ex Hißianis ducibui aduen^ tanta confpech effent, erebrißq; nuncijs reßrrea tur intégrai peditum cohortes, equefiresq; turmas ui urbern propcrare, Mediolanenfes pratnifis aU quodad Alphonfim Daualuer J^euatnpatritijs, quirefumendorum t^morum caufarn inipfos im^ pingcrent, magnoadeo impetutotam urbern cons citarunt,utde ea linquenda Cafariemi cogitaues fint. Caterumquummagnum populi numerurn ai furiarn diripiendam, ubi renmi eriminaltum pros 1 j ßHus

fréÎM cum peditum manu diuerfabatur, accurrijfe iOgnouiHiiif.mutcdoconfilioutM trabibia tabu^ Us^, quo meliui fieri poter at, obuailare pergunt, er ab arcts eufkdia ai populum fe conuertunt, Quafadium eji, ut in ipfaarce obfeßi occaßoneM diu tentât am nafh ßnt.Nam Prmceps multoruM pdlicitacionibus ßetut, qui magna ßfe faéhiroi iaibiuerant, emiffa militum manuflitan munition na hoftium occupât. Sei ubi qui opem out comme» at umßrat conjpicit neminem, abieÛoauxiUjfpt, iamclanorem er ftrepilum in urbe paulatmÇe^ dari audietts,ßuos intra arcem recipit. inter ea mul^ tipugn£inaffueti,multietiam ob direptamcuri* amprxdacnußi abire, erfigna pro libito déféré^ re: adeo ut quibw tutanda patri£ maior cura erat animus deßceret : neeßgt;ernend£ a Caßrianisob» lat£ conditiona uidebantur:quipr£ter Germa» nos adobßdionem ards iam pridem poßtos, C£te» ros milites non modo ex urbe ,ßd ex agro lAedic» ianenß amouere promut ebant. Itaqi cum ifolisoc caßadortum incerto euentu pugnatumeffet,u^ trinq;abamiis dißccfßimeß,aliquotcp poßeadies quietaurbsßit: licet pieriqad a C£farianiipotia us, quia è reßta effet eo tempore ab armes eeßare, quam ex animo fieri exißmarent:pr£fertim cunt piultiexmiUtibus non modo fefe in Mediolanenßs malt

Q. V I N T V S. vy ntalcdnimatos palan iaihrcnt,fcdbreMadfeue^ trarentiàndichm fumpturos. Neq; feciaeratpu^ tandu'.^uun à Pontißce, A V enetis, ab Eluetijs ç^ GalliainminentebeUo, neceffe c/farianii effet po pulifeditionemintus comprimere, priußquamtôt hoßium copite ffris inftruâlt;e effent. Principuon igitur A twmullorum duium relegattone faéîiim eff,qui maiorem anteagratiam C£farianorü pro^t ineruerant-.quun mßuperiortbui bellis,ad arma to tiesaduerfus Gallos famenda,alacres fefe exhibit iffint. Hos enim ob Sßrtiani nominisffiidium habe bant cater is fuff eHiores, ey tumultus pauloante in urbe concitati culpa in illos transfèrebat. Quoi ubi populo renuciatum eff: indignatus occafionem quari, qM ducibus fuis ,ff fach) denuo opus effe contingeret, priuaretur: ad ainouendatn eorum fuffitionen uades dare promittit. Sed dum non nulhexijsquiprouadibus nomina proftebantur, minusprobarentura Cafarianis:populusqjnoUe quenquain è duibus relegari etiarn atq; etiam cona tenderetio-incimtate nondecffentfeditiofi,qui ommacuperent tumukumifceróprimo de Legatis ftr Cafarianorum Ducibus palam obloqui : mox ssrreptis armis , fi quempiam mUitum maxime ex niffanica natione nadï effent, trucidare,ffoa Uaiumßnecare.Ht qwwis U primatibusdjsq;

pr£cipue,quibut emtatii faltu er at carior, dif^h^ ceret:ac céturiones cuin aliquot armatis per urbii portai dijbofiti effent ad huiufmodi hommu amat» tiamcompefcendam, tarnen tantuifaemorofuifu' ror inuaferat^totq; ex Cafariams nihil taie timens ta in horoi urbem ingrediebatur, ut omnes defendi non poffint ab iniuria. Kebm in hune modum iàea diolani turbatii, Antonim Leuaçr Alphonfitt Daualus im efferati aduerfm populum, quiiufft facere aff)ernabatur,hofliliter agere:denuntiarunt protinui fefe nuUaampliui promifjorumfide erga duitatemtenen. Atq-iccirco admonitii Ducibut Hif^anii,quoscumarmatii cohortibm ad urbem appropinquate iuffèrant, ippea parte quaihtio^ nemfuorumpofuerantuallo cr munitionibus per noifern firmata, coUech militum agmine, impro» ufo alia ex parte egreßi ,primum occifo quodant ex infima plebe, qui caput honoris eau fa detegere (ut morts efl ) coram ipfis affiernabatur : mox duif obus alijs, quos inuiacbuios habuerant trucidatis, initium pugn£ preebueruntngneq; ex turri accenfo pgnum C£teris accedendiad urbem dedêre. emb^ uit uniue rfos dues inopinata e aides,qu£ ipfis Daud lo et Leua pr£fmtibiis er at £dita: nee quisq tam pa tato animo in ciuitate fiiit, qui non uel cum omnium firtunarum er uiU perieulo arma effe capefcenda

cenferet. Scinullta eo tempore C^farMos timor inuadebe(t:quippe quifupra mille armatoi, pneter tos quiarcemantea obfîdebant, paulomte dam in troduxerdt,occupauerantq;pleraqi loca urbis emi nentiordtundek fcloppetarqs crebris iMm Medi olitnenfesinterficiebdntur,ÇiU(tremulti è duibut dbieih omni uiilori^fpe,pr£mil]o tubicine deligut oratores^qui benignaoratione C^fdrianorum Du^ cumiramlenireftudeant, SedeumineoJiuces per fißerent, utfujjie(h emitterentur tipopulo in coris cione accldmatum eji: minime £quum elfe, quum ta tui exercitut hofliUter ad urbem appropinquarett Minde dbirent,qui prxßdio firent ciuitdti.Atq- ita redintegraid pugnd miferabiUs erdt tam inclyt£ ur bis cdfiK. Germdni emm in propinquM domos igné iniecerât,ne ^iediolanenfes è tedn e^r jßeculisruoi interficerent'.ipfiautem è turriculis ^finefris, quas militibus munierdnt,pdßim fcloppis projkrne bant dues : nec quifiudm eo in prdio uiuits cdpie^ bdturfedubiq; uulnera, C£des, incendia appare» bant. Kedada in tanto diferimine ciuitate:cum Le va ey Daualusfore perfincerent^utfi reUqu£ Hia fianorum cohortes in ipfo pugnandi ardore intros mitterentur,nonfolumtotam urbem direptioni ob iedumiri ,fed eundemc£dibus firejintm, qui ey riifUtum firetßdtietati ; Duces nondu ingreffios ads I $ monent^

wonent,nt abfi^ ipforum iuffu ciuititem introednl: auiicntes^ Populum de pugna fiffum effi portion nbsp;nbsp;j folum eos^quos Mtea exire iujferant ,fed maiorent nbsp;nbsp;\ etiamnumerum migrare uelle,tibarmii bincinde ccffacuin eft^cum d foils occafu ai nonam diet hori utruiq; armdtifletifjent: maximoq^ dwi uidebStur folutipericulo,nißpaulopoß: cognouijjent diéUü totmalorum, qa^ pofkafccata fun!:, fuifje initium.

, Gdkaeij Capelle de rebus geßis pro refis tutione Irancifd II. Hedio^ litniDucis,

oflqium ex eius diet pugna inno» tiàt quantum 'Veteranorum pan* citas inexpertemultitudini prefix 1 ret,moefiida çr dolor quaUs in a pta urbe effe filet,in omnium am^ tnocruultuapparebat. AtCefarianiuoti compo tes,diflributis pertotamurbem hofiitij3,uidii}it nonmilitarem,fid opipareexperq eleganter,ac ttiam indumenta ey“ uefii fibi a duibus preberi in bent ; quibusfimptibtK,çg- wterdmn etiam comu^

Wélijs cr uerberibiK uexati, multi {juatidie uel reli ih.fuppeüechle,uxore crUberistot impendentiu p^ricuiorummetuabibant'.neqi bonorum publica tione,aut adiu ruina,quas milita a fundaments in odium fu^mtium demoUebantur, retineri poterÖt. intereaPontifix zy' Veneta Re/^ublica undiq^ coa^i mditibiu Duca fuos in infiibra maturare iniperabant,utiuxtafoedui cum TrancorumKege pauloante initum C^farianum bellum aggrederen^i tur iPrancifcoqjSf^tiie iamdiidum obfeffo opent ferrent, Qwicu Alphonfia Daualus Antoniui^i Leuaperfpicerent, neq^ e^etdubium, quin Veneti Laudern duitatem effent tentaturi ,utd)i federn ai qu£q;beüi negxia conßi tuer ent, ea propter tra, Ïiiffanorum peditum cohortes prlt;efidio urbd coUa cauerant:quicumMediolanum a fuis direptumiri exilhmarent,nullo iuffu retineri potuerunt,quinfh dm ad urbem aduolarent, relicts in citât ate Laude fub Fabricio Maramaldo italis peditibus feptingen ts:qid quidem Duce fuo ita permittente in dua nullum pratermittebant infolentiie genus, adeo ut pleriq; de fuga potius abieàn reifamdiaris cura cq gitarent,q diutiusin huiufmodi feruitute uiuere, ni fiLodouicus Vifkirinus patricius,qui cum Clt;efari(( Mts miUtabat,adie{lo ad liber ondom patriam animo flom pa^ cum irondfeo vrbini Duce, oc Petrq pifauro

Pifauro legato quot;Veneto conditionibm, iuuenes aU^ quotielegiffet,quorumoper..imin traienda Venea tif urbe ßrenuäßre /gerabat. Uaq; aimonUo Vrlß note,ut quant fecretim fieri poffit noihi cum parte copiaru adurbem appropinquaref.lpfi in aliquot uidnii domibns fuis difigt;ofitii, affmnptiit^ tantunt fecum duobui comitibuf^ad turricuban quandam 06 cultiorem,uhi fex pedites excubiax agebat, pergiti tanqua animaduerfurui in eos,nifi uigilantes oßin-t diffèt : fuhficutii^ paulopoft ijs, qui fiacinus ag^e iiparabant, tanta celeritate^omnes comprehends necduit,utftrepitus nufquamfiterit auditus. Patra» tahuiufinodi c£de,quot;Viflnrinus per uaUum demiftusgt; ai urgendum quot;Venetorum aduentim proper at,ante ^am Ittaramaldusaut alius quif^iam fiacinus refici ret: adeoq} fiauit firtuna, ut Veneti prias traießo Abdua fijjas ey munitiones urbis tranfirent,quant hoftts adueniffe quifiquam intelligeret, Caterum re tandem cognita Ularamaldus coUechs fiuis omnibus in arcemfie recepit,quam defierere turpe exiftima» bat,nift priusab Alphonfio Daualo or Lena admo neretur,quid fibi in tanto rcrum dificrimine agen» dumefifiet. Sedcuntmagni momentiCiefiairianishu» iufice urbis amiftio uideretur, extemplo Hijfiani omnes Mediolam in armisfiierunlyZ?- ad tria miüia feditum egrefii cum A Iphonfio Daualo ante hor am dieiquin^

s E X T V s. «4., ^itic^uintamper arcemingreßi ufejiddßrum ur^ igt;K peruemunt. lam Trancifcut Vrbinatum Dux turn magna exerdtiK Vmeti parte Laudern intro» ieratyuicos^ omnes (^ domos plurimas, qua ad eÜ portamquaipfe intrauerat reßgt;iciebant,pr£ßdio nunierant,ea de caufa^ut p maior ingruiffit hofiia UK,iter pbi liberum addifceffum pater et. Quare baud fegniter ab Hij^anis qui urbemrecuperare co nabantur,dimicatum eP,cr non femel tentatump qua poffent Venetos prapdio deijcere. Sed cum itli acriterrepugnarent,z}‘ cominusgladijs atq^ haflii (minus etiam fcloppis certaretur, Kijpani qui po» tins Laudern urbem amittere,qult;m Mediolanum in iifermen adducere uolebant, et ad protrahendum ibidem helium nihil parauerant^redufhs fecum Ma ramaldi peditibus, reUamp;ai^ arce Meebolanu reuev tuntur:jhtimq; Germanos mille er quingentos Pa-piam ire iubent, ne ea quoq^ duitate amiffa yomms abeundiuia ,p quid durius indderet, pracludere» tur. Equités etiam tam grauis quarn leud armature Mediolanum reducunt intra domos duium, quibus adeoerantinpnp^utnonnunquam prater utros er matronas etiam pueros domi uinPos adferuarent^ tanquam fumptuum obpdes, reliquamq; familiant tnandpiorumlocohaberentzuidereq; er at taber» nafpaßimocclufif^Deorutempla nullis ornometit \ reprta^

relirtd.,cjU£Ctlomni lautiorefuppeUeMe corner cimonijs paßim in caueis et terr£ uifeeribui abfeon iebanturtqiMnquain idjhtjira À mulHifieba. it dm CTferuos cr dnciHußn quibuf maior eratfußncio, cogebantubi duiumbonaabfconderetitur maniß» ßnre,cripßtanquam cones fagaces ormorum qti£ adfeiußerontconßm perquirendorum pr£textît bibebont.ut omnes domus lotebrds rimorentur, ey fl qiddpiom quod placer et ader at ( nam quisq; ßr tunarum hoßitis fui arbitrium fibi uindicauerat ) protinut außrebatur lipfi^ Antonius Leua,^^’ Daualusyoc Carolus etiam Borbonius,qui nuper eX KißianiaaCafare Infubribus praßdus redierat, adeo milites debacchari permittebant, ut uniuerß dues fuppliciterpeterct,rcli(hs facultatibus abire quó ueUet ßbi licere,ut faite a militu iniuria corpo^ ra libero efßnt. At Borbonius meliora iUosßerarc hartatus,Deumq; Opt.tejkm inuocans, primis tor nuntorn hoßlium ißibus caput fuum deuouebat, ni ft numérota aureoru triginta militu tributo,qutbus meßruumßpendium militibus dare poßet, extent plc tarn gr oui oner either areturbe. Sed quis intro paucosdiesoM.ediolanenfbus pecunia exafbs ßt» nihilominus Hißani in uexandis duibus adeo perfe uerórunt, ut reperti fint, qut tot arumnaru tadio fibimet laqueo mortem cofduerint, quiqs è fublimi lt;nbsp;. tiomun^

ftonnutiq pr£cipites f(fe dederint.Verum npui pie fosqi plut q Borbonij poUicita,)^es Lauienßs ui(h fit poter at. Nom eu duitaté iUamtâ äto d C£farta nw m hoftiupoteflate reUââjùiffe audiuiffent, fieri P^ffino putabât^ut quincj; miüia Hiffianoru eu tri» but Germanoru peiitu millibut,ac no magna equi» iatu,prlt;efertim déficiente ßipedto, et nulla annonce «ceruata quStitate, tant uafium urbit ßaeiü diuhM tueripoffentaduerfusoés firmèitaliauires. Atq^ id prima belli prx fe tulerunt initia.tlam qprimum liijfiani Lande ce^erunt, Ponlificij, qui ad numerti oft) miüium peditu cu ualido equitatu in agru fla» tentmum pauloante peruenerant, conß^ratibus ponte Padum tranficre,cr'Venettsadiunfh Medio

ilt;wo appropinquabant : miferant etiâ ante Odhiuia ^um Sfwtiam Ppifcopu Aretinum ad Pluetiot, qui ^rancifd GaUiaru Regis fauore quatuordecim pes. ditum miüia conferipferat, çr per Rethos Gt Ber tomates defcendens, liber urn iter ad exercitum Ua l^umhabebat. Sedcum feriut qtemput expofiula batproficifceretur,Sßrtiani inarce Ulediolanenfi °bfefii ad id inopia redigebantur,ut prater ponem, qd ex farina fiirfuribüt admifin canficiebatur qua pluribut impertiri pojfet,nihil haberent. Quare deleüu inter eosfd^,circiter dueëtos homines ter ^ifnoats uigilid (xarafmtlbnt} qw perhofhum mwitima

nunitiona e^eßi, qua negUgentiu^ excubitü ßi^'’ oMea animaiuerterontyp uim arrepta uia lAehÿ^ num peruettcrc’.ibiq- reperto Trancifco GuiccidïH no Pomißcio UgatOjUn^cum exercitie Veneti W^ peratore, ac pkriiq- alijs DucibM, obfefforZ ino» piampgmficMt: affirmantes ß diutius auxiUuprri protrahatur, area deditioné breuifecuturam, uel quodpeiuierit, omnes in hoflium poleßatemuen^ turos. QuamobremUaliDucesiujfti Sfortiamibo no animo effe magput hoftium animos tentareni quamut fexdeeim peditum miUibiisnuper colUchi fperarent Cafarianos ueteranos milites lAediolatto expeüere:ad portam qu£ Romana dicitur, qua: pri ma eis er at obuia, greßfum dirigunt. Cumq- loannd • Medices qui prima adem ducebat^tormentis turret quandatn obruere aggrederetur: ut patefach pef ea aditu,fadlior effet irrumpcdi uia:ad id lod omne Cafartamrum robur protinus accurrit : et non tan turn duitatem tueriffed etiam egredi audent, et ma tutm cum hoße confrere, Po fff autem leuibus aU^ quoi pnelijs hincinde ufq; ad horam diei nouant pugnatumeffet,ltaliquiintra paucos diesEluetioS uenturos baud ignorabant:quibus adiundis minime dubiu er at quin fuperiores euaderent : redufhs ma thinis qu£ ufq; ad hofliu munitionesada erant. Mf Ugnanu regreßifuntnoßne magna Mediolanenfu ^., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m«ffitid

S^'E -K T V S. t^f tna:ßicia:qui cum audirent exercitum ItaUcum, itt 5«o pnlhM liber tails pauloante ejfulferatj^es,rc iroceßiße-.nequaq id hofiium metu,fed poilus hand fynceraerga SjoriiamDucem uoluntatefaäumßi iffè exijbmabant.üoc ßueeeßu elati Ciefittiani nihil tonplius fibi ab huiußmodi hoik timendum eßße ratit turn interioraßolum urbis mania antea tuerentur. caftraußq; ad aggeres circa ßuburbiaaliäs conftru dos augent : er quotquot tam è populo quam è pa^ tricijs nancißcuniur,ligonibus er batiUis in euacu-mdisjoßis cogunt inßumere operam:adeo,uthu^f iußcecontumelitecaußa aliquot dies nemo exopdf flatibus in publicum prodierit-,ßeduarijs inlocis ticdufi aduentantibus Eluetijs melioremßrtunam praftolabant. Non enim uerißmile uidebatur Eran tißeum Erancor urn Regem, qui iodes omni aduer^ ßante italiares Inßubrum in dißerimenßolus adduxe rat, er quiimprießentiaEluetios in Gaüiamcißal^ pinameuocauerat,nunc adiundis Italicis uiribus ' imparem C£ßarianorum copijs in italtaßre. Qua re Sßrtianißieet uix paueißimorum dierum cibus, (ir isquidem peßimus, ßupereffet : tarnen redinte^ ^ataauxihjffe, dededitione nullum ßaeiebät uer bum. Serf dum tarditu exerdtus Italiens E/ieUgna^ no dißcedens cum iumentis compluribus, er uehu tuld commeatu onuffis progreditur, erßuperio^

rem uMm,^Ui ai arcern itur^ duobu^ palfuum mj^i hut ab urbe capeßU : ut uenientes lEluetiosßbi ad» urngat : ßne quibm in pugn£ dßermen iter urn no» lebatfe confie. Sßrtiam obfeßi iam nenßmettt fed mortem ipfam in faucibM habentes,extrema ne eeßbate addudh lacobum PhiUppu Saccum ad Ca» rolum Borbonium cr c£teros Duces emittunt : qii pofiq multa de eoruin aditerfui Sßrtiam odio con^ queßus ßit,quod innocetißmü Principan er Cf farei nominis acamplitudinii femper ßudioßßimu amulorum calumnijs dreumuentum tam diu obfeß fum tenerent, tandem offert arcem rediere ^ß non iniqu£ interea conditionesßant,donee C£far re in^ teUeibi iufticu melius poßit conßtlere.Qupi qui» iemhaud aßgt;ernati funt C£fariani.Omnienimfe prorfus hoflium timore liberos exiflimabât, ß arct potirentur:er propterea nihil Sßrtix non dare poUicentur. lîlud tantum difficultatisinerat, quoi Borbomits cum Mediolanenß, Crememenfem etiatit arcemreddipoffdabatyaffcuerabatff id er a Duce qui innocentia conßderet minime reeufari: er iff maxime expeti debere,ut rebus C£fareis,aiuerfus quas omnis ïtalia eu Gallis er Pluetijs armaretur, confultum effet. Qjta de re cum antea Sßrtiani du» bitaffent,Sacco in mandatis dederant:ut ß aliterße ri no poffit, pro Principis erßtorumfalute omma potliceretur.

S^E 'X T V S^. t^f-pbUiceretur.Sed dum orator ex uultu GT fermene hoßium recuperandx arci^ defyderium agnofciti iautiiif agem ad fuos redUurut gradum uertit^ tanquamde Cremonenfi arce nihil paihinu. ttalt;p fiexis C^farianorum animii, conuentum fuit,ut Sfortue cumfun omnibus, ac tota eorumfuppeüe^ fhleabire liceretiComumq; ciuitM,quatnC£faf tiani prlt;eßdio tenehartt, eidempromittitur ,cutti tlon modicis redditibui : doneca C^fare fuper lm® ferio Vtediolanenfi, ey' criminibus cjiue in Prin» tipem impingebantur, iudicatum ejjit: traditm^ • propterea eft Ccefarianis expofcentibiK toOnnei AngdiKP^itiMuir à fecretis ipRiu Sjirti£,utab co omnium adhrum ey cohfiliorum, gu£tAedio-Uni agi'ata fuiffè ßrebantur, aduerfiK effarent ratio inteïligeretur. Sed lüe eximia fide ey- pru-^ ientia pr£dittis adeo utranq; caufam, zy 'Ducii éyfuam £cjuam ejß oflendit, ut intra paucosdies ümijßuf, non fine adepta ipfiw etiam hoftis bene^“ Uoltntia abierit. ¥irmati6 huiufmodi deditienie eonditionibiif,Pnmcifi:ui Sfórtiaquamuis promifs ps nonfatisfidereti ey minime feputaretincoïu^ itiem,donec in C£fdrianorum potefUte ejfi:t,tamett difiimulato metu, relidii in duitate impedimentifi ^U£ paulo poftipfiUi difi:effitm magna ex parte ab Üi/pann direptafuerunt (iumentorum enim ey u^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K i biculorunt

hiculorum ufM non fuppetebat ) in caftra itaUct uiam captfiit. deterum magria etiarn mielln ejl fuf^ido, quum ipp honoris gratia Antonius Lena fecomitem uf^ ad uaÜum urbis adiunxijfet.Vere» batur enim ne mala potius quopiom ex caufa,quant txofficio id potißimum abeo faéhweffet.Quoi etiarn pleri^patritij l/tediolanenfes quidgt;fidio» nem una tuierant ueriti, arma mduti gradumfacits eblt;mt:ut fi Primeps comprabenderetur^ ippseum militibus(quibus ut parceretur mos inualuerat) H fcedere liceret. tgitur,poflq in tafira Italica pra^ terfpern incolumes peruenerutf Sfortia qui omneXt tot malorum culpam non Ca:fari,fed dus minijlrit tribuebat, puuit omnino, uel imitis amicis omni^ bus qui multa de Cafaris iniuria aduerfus ipfum lo quebatur, Comum fe transf^rre:ibi^ manere qui ad innocentia eius innotefceret : nifi Sßreinus, qui cummilitumprafdto ad recipiendüciuitatempr£ miffusfueratjrenuciaffit Hiffanos, qui intus erât, egredi nolle^ etiarn quad Princeps intro admittere tur.quoniam conuentumßiffet, ut Comum redder retur:neqipaóium,utiiijpani inde ab feeder ent. ita^cognito Cafarianorum animo francifeus Spr ciaincaßraredijt : er cum hadenuscontra Cafn^ rianos nulla in re confenfiffet, tuncltalieumfadut eumcatem principibw inijtj er bellum aduerfitt

s E X T r s. 149 ®oî bmcfuion communes hojks pro uirilifufeepit. fereos dies Sigifmundus Malateflii, units è duci^ tus qui pro Ctefarianis Laude erat, er poftquam ciuitof in Venetorumpoteflntem peruenit, cum At phonfo Douala regreffiK Medtolani mihtabak, tu^f bicinemcumliterisad Vijhrinumiuitiquibusillu uißngulare certamen prouacabat ,eöquod con^ tra iußurandum C^farianis pr£fiitum ey miUtare iecus Laudern duitatem hofli tradidißet: poUice-turq- armorum iudkio,quod iujhiin eße pleriq^ opi namur,perßdiam in eoiemoßrore. At VißArinus neq; fe contraiußurandum, neq- contra militie de eus ficijfe adfeuerabat, cui pro liberâdaab oppref» fione patrio maiora etiam facer e UcuiffetAtaq^ tuto die cum drmis equeßrAus equo uedits, gladix oq^er clauafrreacindus in eert amen defcendit, fariterq; Sigifmundusmagna üijfonorurn cater tt ua comitatus in coßra \talica,ubi pngne locus ek» flus erat,uenit:er paribus armis indutus,agilitate corporis qua plurimum fdebat^VißArinum primo tircuire, er modo a dextro, mcdo'nßnißrainua^ dens,uulnus ß qua poßet inßrre nitebaturmeqi to» nen, prêter equum que duobus aßieit uulneribus^ boßem Ledere potuit. Sed iUe qui er corpore prolt;t ceriore er uiribus plus poterat:poßq tdalateßint iotgyns fotigatum ikcoutiusiaumßußrotulißi

jaj^exît,tnfe aggrelfus in dextra uulnerat : nice ut pr£ dolore glddiM è manu exciderit.Qunre œrim iam uubieratum Cf fuidefindendi impotcin infecu tiK^totam pugnx dreunt coegit non femel retraced deiuemcircuire:donec occidéte iam fole,cuqudtua orhonKpuffidlfent^Vijhrino pdlmd certaminii adiudicatd eji:non fine munififio totitts belli omine, quod dbfq^ cruenta milieu ade diu,ptrdhi deberei.

Entered emn idin indinMe teflitte prater unM L-uudan Pompeidm nuüunifuifj'etreceptum oppia dum: ej^Medwlunioppugnatio uidereturdurioTy quoniumcafdridninonmodo ßrtiter intusurbew deßndebdnt,fed ßris etidin quotidie leutbus praliji pugndbÄtduddäer,dimißiSdd obßdionem Pluetijs und cum Pont.copijs,omni^ fire equitdtu Mdldte^ flaBdÜioraPerufwo impigro Ducicumodiontilli hm peditum Cremona expugndtio deftindtur : ubi mille Germdni pedites, cum quingetis Hiffdnis c^ equitibus ducenUs praßdio poftti erdnt. Verum poßqudmdUquot dies Mdldtejh, circumfediffet ur bem: ey tentdto infceliciter per dreem quant Sfirti ant tenebdnt ingrefßi, fuprd mille homines amißf» fetme res dmpliusfecus cederetyPrancifcum Vrbi= ndtemVeneti exercitm imperdtoré cumomnibus Venetorncopijs ebtendereoportuit. Is igiturpate ^dëb ufq^ dd munitiones aditu,quibus Cafdriani ut benidb i

S E X T V S. ip' iem ab ane fecluferMfßrtiores milites clam tra^ ducebat^qui feutis obtest uni cufcloppetarijs uni» ban. afeendebant. Atq^ ita eminiu uulnerati picric^ concidebit propugnatores. Tomenta etii ex arcii turribus crebra emiUebantur.Gr die noihiq^ ßlßa rum manu munitionu ßniamenta diruebantur ad ^ff^^ß'*^ intra urbem aperiendu.Tot itat^ Clt;efa^ riani difflcultatibit! preßt duitate dedere padfeun tur.mß intra decern dies auxiliu i fuisßratur. Con tantum etiarn eß, ut Germant trans alpes in patrie am redeant.tußpanis autem nifipoß annum in lAea iiolanenß ditione miiitare ne liceat.

Snterea Komæ Clemens Pont, ob diuturnu in ïn^ fubribui beUu difßeultate prédits pecuniaria,cunt Veßaßano ProjßerißUototius Columnenfisfami ba nomine paeißitur de iniurijs ultra citroc^reji mittedis^fatius utriq; parti exißmäs euentu totiut belli expeShre, quam noua militu deleiiu er fum' ptibus dornt ßatigari:huiufmodiq-fadere, dimißis tribuspeditumiüibuiqid P.omlt;e iamdudußpedia meruerÖt,tutus ßtiffetmiß Hugo Moncatenus unut ^primoribus Hißiani£,ut M.ediol. rebus nouis,ita *tiamKotne prsbuiffetinitium. Uamquemadmo^ dam fuperioribus menßbus i Cefare mißuscumfa Kukate reru 1 talue coponendaru ut tJiediolanu apa fbeuit^Sßrtü Dwe obßdione liberare,qua: tuuni ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 4 capacis

ca pacis erat via, iißuUbdonec interea Pontißcent ' conueniretMa pofl^ Romä uenit,cr cü Pontißcent iam hello iinmixtum oßendißet, apud Columnefei fecontinua, doneenahid occaßonem Pompeiunt Cardinalemcr Afcaniu Columnen.impulit,quia nuUamipfißdemdedifßent,tumultuariis colledü militibus Pontißceminuadere. ttaej; delechi arma» torn duorum miüui dam fado,prius Roma: nunti» atumeß,Cardinalem Columnamcumaginscopiji apud dim ioannis Later anenßs eße, quamquis^ ta le quippiamfußiearetur.Bt iccirco cufrußra Poti tißx pr^ßdium in tempore conaretur parare, ho» ßes iam appropinquare audiens, uia occult a,cu ple ris^ qui uel in Pontißeio palatio habitabat, ueloß ßcij aut metus caufa eo conuenerant, intra molent Hadrianßqult;e nunc arx S. Angeli dicitur)fe red» pit:feroq; admonituSjUon modo carnes er alia efeu lenta,fedannonameruinum tot hominibtaintra paucos dies defuturum,maluit pauxillum de iure fuo decedere,quam ad deditionc fame cogi. Et pro pterea ab lii/ßano,qui hac iaihbatßeiße non tant ad Pontißce oßtndendÜ,quä ut cum in partes Cafa ris accedere cogeret, conditiones accepit:ut ferua» tis quatuor menßa cu Cafare induces,copias quoi in agro M.ediolanenßhabebat cis Padu reduceret^ fi.tlt;^ dates ob earn cauf tm obßdibus Colmienfes eo . ' Idrentiuf

s E X T V Î. Iff UbentÎM iifcejfcre:quoi er ƒ hauUgmYirtMyor. temnondiuturno temporeaddeditionem ob nimü obfefforummidtitudinem potuiffecogi,tarnen haui txißimabant Poniißcem tarn uecordem ßdjfe^ut ei ferecepiffetfUbi quatuor dies fc continerenequi» uiffet :eyipß paua aefine pecunia er commeatu, depopulati omne Pontißeiam fuppelkMem abire incolumes fatim ducebant,q expechre,donee milix tes deUgtrentur : atq; itainde cogeretur abfeedere. Dumhiteßerent^PrancifeusGatUarumRex ex fadere cum Pontißce er Venetië imtOi Vaßonun quatuor miüia er qurngentos équités cataphrachs^ totidem^ ueUtes Duce l^ichaele Antonio Salutids norum Principe in Itakam mittit, qui Italico exerd tuiadiun^ieomunihuf aufpicijs bellum aduerßis Qefarianos gerat'.^ ßrte per id tempus aliquot oppida in or a tranjßadana receperat, cum ei remn datu eß,ob Pontißeis copias,qult;e eins iuffu difeefa fum parabant,^ V eneti exercitus abfentiam,cuiui magna pars apud Cremonam deditionem urbis exa peihibat,C£ßdrianQS nonmodo Medioiani non obß derißdpopulariomncundiq^ ag^um, ^magnot eameatusindies inurbemcomportare. Qu^e jßre ta tranlßadan£ regionis cura,traiebiis copiß Hißa noscoercere abagroru cruillarum incurßonibas Ißfgit, yerum hitc ferbprotddebantur, Hamfeu

ijitod anted parumcurauenait cafktU urbi propin» ^M reiigere in potelhtem, o' impoptisprjeß^ijs prohibere ne quHquaminurbem portareturtfeu quoi eu efl foU ubeitM^atq- urbis amplitudo,utnon nifl longo tempore res ai exitum deiuci poßit, ai» ßiani per £jhtem omnia adtoleraniam diu obß» dionemp ita opm pijpt, congejferant, O' duiunt pmptu indies lautuu epulabantur. lUudetiamC^» farianis addebat animos, ut non modo pares ïtalis, fed etü fuperiores euaierent: quod Georgius tron àejprgus qui duobus fuperioribus bellis ia Italia fro Cafare cum magna laude militauerat, à Gapa re filio,qui lAeHolani Germants imperabat, o' ab Alphonfo Daualo Antonioq; Leua magntspoUici» tot iambus accitus, quatuordecirn peditum millia de legerat,o'per Trideminos pltus iter inltaUam tentabat arripere. Qtÿo nuncio conflemati Italoru animi,ne obfidionem penitus intermittere cogeren tur, canobium quoddam ab urbe duobus pajfuum tmUibus munire properant, ubi tria peditum millia cum quingentis equitibus tuto hyemare pojflnt.Mo gunciacumdecinto aburbe lapide oppidum,quoi Labrus interflutt,etiamflrmari iubcntpr£fldio,ut pluribusilocisuiatoresdeterrere fufflcerent, qub minus ad urbem commeatus comportaretur. Veru in hoc rerun apparatu, cum innotuijfet Germanos^ ïroniepèrgo

Tronief^ergo T)uce cumtormentit z^uaUidequi turn manu 4 lerdinanio Pannomie Rege trdditd,(d pesfru^ra repugnite Venetorupriefidio trafijfct dbiefU huiu[ce muniminis cura lAediolanenfem ob pdionempenitus intermittunt•.ippqi'Vrbinäs zs' Joannes Uledices cum equitibus çr expeditiore pes. ditatupropcifcuntur aduerfus Germanen, qui iam Pifcheriam iuxta lacum Benacum applicuerant, ac pleraqi Venetorum oppida eyquot; loca immunita par tirn annona ^ cibarijs,partim pecunia mulcîrpÀt. CinocircaVeneti, ut Quorum animos conprmarent prohiberetü^,p qua poffentt ne hofbbus uUa re au xiliuprretur,quotidie inarmis erant, Germanos^ iter facientes mpflabant, adeo ut leutbuspreelijs eo rummulti quotidiedefyderarentur.Veruubi Ger« mani in Mantuanos iter direxerut^Vrbinas z^ Me dices,ut propcifcentes quiefeerehaud pnerent,euin ualida equitum er peditum manuilatere er à ters go hoßes adoriuntur : ipfep Medices antegreppus pcloppo crus grauiter [aucius pugnapntbn coadus ep excédere,er Mantuam delatus non pne magna totius Italia: iaihira intra dccimu dié uitampniuit, intereaMediolanipoluta obpdione HiJpani ßs pendia multoru menpurn efflagitare, palamq^ mina ri,mp qprimum pendantur,pepe omnia turbaturost amp;nbsp;ut res militum annnoi comprobaretjtabernas crd9(M«i

erioMMÎiripere:ciuei quos obuÎMi hithuiffent fêlure : cr cdptiuos fdcere caperunt : adeo ut ai buiufmoii tumultum accurrentes ipp Borboiûutj AlphonfuifCrJ'CUdproiniffoquÙK^ menfium ß^ pendio/editionem uix fedare potuerint: ut^ poüi» lt;ita feruandi fdcultMÇuppeteret, non modo per no item pierofij; è ciuibm çy mercdtoribut, quos di» tiares exißmabiait,comprithenderunty er carceri inclufos quitn maximum potueruntfumnum exot* uerecoegerunt y fed argentum etiam eraurumex ipps Deorum templis dbßulcre Atac^ raumeratain finguLu cohortesflipendiorum parte, Papiam mo» dohos,modo itlos,quamuis id eßet di^illimu, dte^ haud fcio anquiequam toto hoc in hello difjidliut parit,mittebdnt.Eoenimanimo Mediolanum ue» nerant,ut ntinquam nip pecunia er prada onuß in de abfeederent. Verum ubi id omnino impoßibäeß rccognouerunt,prafertim tanto militum fumptu, plerisq; adegefintem redacts,priumuduiumex urbe difcedentium multi inuaferät, multiq^ ut dues eifcerentur,colont tantum er famina retinerentur propria utilitatis caufa fuadebant. Sed oh German norum frondesbergo Duceaduenlum,qui apud Ca falentaiut ope Mantuani Prindpis traie^o Pado Pi dentiolam agri Piacentini oppidu fefe contulerant, fententia immututa eß: cum Medlolanenps ditio prafertmt

s E X T V s. ti7 prfÇertim Outurno beUo ua/hiii, amiffa etÎMi Cre Mona cr Laude Pompeia, tanto militum numéro baud fufficere uideretur. QuMobrem alia loca ^Uiterere,alibi^ tantam exonerari proceUarndecre turn eß. Adieàui eft igiturMimm ad Pontiftcis ur bes, in guem tanquam priftnx amicitilt;e defertoa rem maleanimati erantiPlacentia^iprimum eo» rumfenfiffit mp et urn, ni ft Salutiano erVenetis perfuafumftäffete renaUtefire dementem, quoi amp;nbsp;fecum fadere imänm,fti er Pontiftx effet,ab iniuria tutari: prxfertimquoniapoUiceretur poft tranfaShs quatuor menfes bellum inftaurare. At^ ita miffo in urbem uaUdo prtefidio,manibws^ uaUo V foffa communitis,'Borbonius, qui cum BiJfania co peditatu zjquot; equitibus addufhs machinis eb uene rat,uim experiri noluit. italicumfciUcetexercitunt ueritusiqui, non longiui quamfex pajfuum miüibus eaftriimetatus,licet pugna abftinere decreuiffet,taa tnen quotidie leuibui tnftfhbat pnelijs, equitatu^ eommeatum hoftium prohibebat. Quo effiéhim eft ut Cafarianis fumma pecunia inopia laborantibus^ cumper uitlat zy oppidaad parandum ui» dum uagari non liceret,nouo confi liofxUcioremfirtunant

quiierere fatiia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

uifumftt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Amnihil Cxfonani in oppugnoii^ Placetüid proficere jjierabant, amp;nbsp;necelJè er at excrcitum, cui ßipenü urn nonfippetebat^fpe prlt;sdlt;e conf tinere. Quare ex ommurn T^iuciatt

fententia Borbomus aduerf w Florentinos er Ponti fice eu exercitu (intuit iter dirigere. Antonium aut Leuarn eu quatuor Gemianorum totidemq; Kij^äf norumeohorttbut inditionem t^ediolanenfemrcf mittif.ubi tria millia Gemianorum peditum uiilunt fibi à ciuibm lAediolanenfibu^ parari imperaue^ rant,er iam decretu erat, ut in quatuor urbis eUßi bus alerentur iuxta duium cenfum ,uelin Jingulos Çexta pars aurei nummi indies nummeraretur : utq; onus facilius tolerari pofj'et,uiciniarum prxjèdi no folumdiuites,fedetiameos qui labore quotidiano uitamagebant,prouirilicoegerant ad fumptumfd eiendum. C^terumadeo multi ex urbe abierant,ut iuxta tenfum mille aureoruni unicuiq; effet alendus j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unusmil

»n«{ milUum. Ucq^ tamtn relique iuie daffes im» munes erant^fed italic peditibm ad numerum drei» ter duorum miüium ,fub Lodouico Barbianomili» tantibut er ijs qui cumAntonioLeua regreßierät^ (ÜpendiumpenderecogebMitur. ]gitur Senatufeon fuUo cautum er at, ut omnes qui triennio proxi» mo urbe abßceßerant, quimprimum reuerteren» tur, or militum oner a tam impriefens quim in fit» turum fuflinerent. Senatus autem, qui à Lew# immunitatm hojjgt;itiorum impetrauerat, litibus qu£ propterea oriebantur intentui nihil magis cu» rabat, quarn nullam militibui excitandi tumultm occaßonem relinquere.Et iedreo prreonis «oce, fugientes fub capitis pana euocabantur : eorum^ bona nulla abßenti£ excufationt donabantur mi « Utdgt;ui.

Dum hitc M.ediolani agerentur,iam Brandßcui Sfortiaécrémons er Laud£ uefhgalibus ac tribu tis,ad tria millia peditum in armis habebat ; er non nododuasduitates oramq; tranfabduanam mUitu fuorum firmauerat prießdio,fed in agrum quoc^ Kediolanenfem iüos progredi iubebat-.ßrte^eo tempore euenerat, ut Sjirtiani repentino impettt Mogundacumoccuparent. Quamobrem Antoni» us Leua, qui pauloante Mediolanum redierat,cunt ßptem armatorum millibuf ad oppidum properat, lt;nbsp;.. Atsßrtiaiä

At S^riiani qui omnia imparata mUam^; Mxä^ fpm habebatit, propttrea quod exercitie italics, ptiuciiVenetorumtxceptii quitranfabduamßsti» va habebunt^Borbomum Itidig itißrion loca peten tem ad impediendos eiM conatus fequebatur^oppi» dum diripienium CiefarianK reltnquunt. Eieeiti lAogunciaco Sfortianis^unatantummeliorK fèrtu» M fupererat^e5,quod Borbonium, qui ne oppidu quidem quó fe recipere habebat ,fine pecurM, fine commeatu cum tam magno exercitu altquó in pra» cepi itwurn exiftimabanf.nea; inanimum cadere poteratunius Alphonfi Eßenfii opibui, qui turnfo lut contra pnfit num infiitutum ob odium in Clemen tem Pontificm Cxforianoru partibutfauebat,tan^ tam gentium coüiutim diu pofie fiußrntari. Cateru plerofq^fefeüit opinio. Nam poftq in florentinorü ditionm perucncre:atq; occupandlt;e urbis^cuüit o» fibut tot milites ditarijperauerant, facultas nonda batur:ffretis inducijs A Carolo Lanoio cum Ponti» fice eo tmpore pabbs, Borbonius maximis itineri-but Romam contendit:ubi Pontifix,dimiff'smagnd ex parte miUtibut^fub Lanoij fde fe tutum exijlimd bat.ltacy aditu per uimoccupato,cü ipfe Borbonim muru afcendens fcloppo idutfintim mortuus concis diffet, Cafariani milites non modo hoftiliter urbem dinpuerut^fid ipfumetiom Pontificem,quiin Ha^^ t drtani

s E P T I M V S.

t6i

irianiinoltmconfùgeriüfai dciitionm coaélutti captuiutnttnuerunt.'Hetiidies lüe quo almaurbi pr£d£ fuit, quo ipfæ diuorü rtliquU allaribus cru ta futü: quo totuirgines intracaftosparietes occlu fælibidinemcoaflie fùerunt militumexplore: quo nonmodo inhomines^fedipfit eticon in marmorät crMiquäi Kotnanorum ftAtuas fauitum efl,finen dedit ntalorum.Uatn milites diftributis in totaurbe per domos ab ipfis direptM hoffiitijs, Cardinales, i.pifcopos,Principum Oratores^eiuesqi ermerca tores,ac omnem Romanum populum, quibus pau^^ loanteinnumerabihpecuniaredemptisnihilomni^ no fupererat, ad alédum exercitum coegerenpfiqi per ludibriumfacerdotalibusueßibus induti urbent perequitabant, ac ad deUtias er uoluptates conuer fimeqi exercitum ltalicum,quiuiciiKrum populo i» rum inÇe fhidium crfiàemcontinebat,neq^ franco rum Regem metuebant : qui alium exercitum para bat Duce Lautrecho ad coprunendas in Italia Clt;e= farianoru uires: er priefertim ad reflituendä Pon-tificilibertatem. Cuiexpeditioni fuinptuum portin onem Rex Angheus impertiebatuncy' male anima tus in C£farem,cum ob alias eau fis,turn ob nondum reftitutam iamdudummutuo créditant pecunianti nihil magis cupere uidebatur,quMi eius potentiotn ^pefcere, Sed anteq GaUus alpes tranßret,Veneti

adiundi^ tribut peditu Sfortianorii mittibut aduCf fut C£faricinos ,(jui lAediolmi afliua agebant^profi cifcuntur.AtLeuanepMloante coUedos niiliteSf quit fuperioresnumero,firmid£re uideretur, cum Germanit peditibut lUjbanisq; ferme odwgentH totidemq- itaUt, ac nonmagna e^uitum manu urbt tff'ffßn occurrit hoflibut : ^-xtimq; iUot coegit tant caftraintra Melignanum coUocantet potiut retro» cedere, quam committere ut oppidi immuniti cauft pugnx locut effe poffet.

Per id temput loannet lacobta medices, quem fupra ords Mufftj pr^fdum effe retulimut, auch} nomine c? umbut ob clduetm^ ftrenuum facing, nonmodo a Irancifco Sfortia ^r Venetitmaioru ftipendiamerebatur, fed ipfi etiam PrancorumP-e gi dignut uifut efl, quern cum magna peditum md» nu in Ducat urn Mediolanen.pr£mitterel. E t pro» ptereadumEluetiosGaUico flipendio apud Lari» urn lacum expedit, cum paucit armatit arcem m» ter Leucum cr Comum Mongutium didim per do lum occupât, quam A lexander Bentiuolut nihil hu iufmodimetuem inhabitabat tanquam domumpro priam. Quamebrem AntoniutLeua flitimrecu» perand£ arci Lodouicum Barbianum militant di» feipUme fcientifimum uirumprafcit, qui tenta» tainfaUciter oppugnationt,ac caft fermé è fui^ cent uni

lt;entum,re infi^h Moguncidcurnabijt, Liberafa àaq;[’uoruprxßdiOyMedtcescottedis circiterpe^ ditum tribun millibiK in agrÜMediolanéfem defeat dit.At Lcua qui lAelign^ni calirametabatur :• fine! quod milites comcatum omnem emere cogerentur,-CT aliéna fumptu uiuere affueti^/hpendium quoi i ^dialanenfibui pendebatur donee extra urbem pcnnanerent,in fumma ctnnon£ paiitria non fuppei that: ßue quod urbi torn propinquo haße metueret^ fiiblatutabernaculis iiitroredijt.lntereaBarbia^ tius certior fadw M.edieem eoepijfi loeücaflris im inunitum(Caratum uoedt) qu.ttuordecimpaßuunt tniüibus ab urbe,ipß prima uigdiaeum omnibus co pijs egreffusfub falls ortum bojks nihil tale opinatt tes adoritur. C^uare territi noui milites, domibus in quibus diuerfabantur exeuntes, in planiciefepi buseircundataaciem infruunt, uelitescumfclopn petarijs ad leue pr£lium non omnes hoßiutn copits, as uenlße rati. Sedopmione decepti cum hea der tliui er claufo tanqu.tm carcere fepti effent: abfq; fui deßndendi facultate, pleriq-, aut cieß funt ^ aut tapti in hoflium uenerunt poteffitan : nonnuUi ta^ tnencum loannem tacobu Dueem confeenfo fintiitt ^^uoffgam ampuiffe inteüigerent,diuerff in loea quo timor croccaßo fuadebat abiêre.ïnterea Lau» treehuscum exeratu Galli co, euoeataq-mUahani it t Llueths*

tluetiorumlegione KaßAm opplicuerat.'Etßrte per id tempus Lodotucus Lodronius eu uafida Get manorum manu 3ofchi(,oppidü eß in agro Alexan irino) pecuniam adfumptus militum qui Alexan» dri£ erant perfirendos exigebat : quum tpfe Lau» treebus iußis equitibus cum parte Llueticrûyad op pidum properare,Germanis uiamadfuos A lexana driam redeundipraclufittfubfecutoq-, pofimodunt toto exercitu, gt admotis machinis aliquot in lotis pergitquaffaremania. Sedintus propugnantiunt multitudo plures dies Galium detinuit, tandem ex pugnato oppido,bofliliterq; direptis cy incenßs domibus oppidani,qui ßgam non arripuerant,co» a(b funt pecunia libertatem redimere. Germaniait tem qui primo impetu mortem euaferät, Gallicuni fiipendiumfequuti Lautreebo adhafere.

Dumbacagerentur AndreasDoria Genuen^ fi GaUic£ claßis praß élus, folutis è Maßdienß porta decern ey feptem triremibus oramLigußi» cam inßßibat tCyußj^ad Genua per tum progrès diens non modo Genuenßum impediebat mercimo^ nia ,fed etiam nonnullasnoues onerarias qua maxi mam uim ßumeti deuehebant intercipere conatuSt intro portum Delphini obfederat: ito ut inde exire nonauderent. Eodemq^tempore Cafar EulgofuSt quiob aduerßamfaihonem Adumis Genua impe»

Ydntihm exulVenetismilitabdt,^pdulotinte cum auxiluribui Venetorum copijs ad Lautrechumue nerat,GaUiiuj]uterrejiriitùiere aduerfui Gmuen fa proßeifeitur. Atq- ut duitas, quafumma uiélut penuria labor are baud ignorabat, celer au ad dedi tionern cogeretur.qua fibi iter er at pecora atq; ar^ mentaobigere : oppido cr uilbu, qux ob locorum dj^eritatë pduc£ funtydepopularbneqi uüum edu^ lij gtnui intro urbem importarißnere. Quibuire btü permoti Genuenfes cum omnem ciuitatis tuens dec^eminiUis nouibui poptam eßeperfßieerent: tduilisarmatis fextriremibut ouxiUu ßrreßqui poßent temptore:adeoqi Genuenßbtu fouit fortui nd,utfubito uentorum turbine compulfiu hoßn 54 onamfe reciperecoaHutßtiPhiUppiniuqiGorio Andre£ exßatre nepos in Genuenßum manus ins ciderit. Atq^ hocfecundo rerumfucceffu Genuen* fes non folum aduerfut Tculgofum intus fefe tuen^ turned etiam exire urbe audent, O' hoßem pugna loceßere, queminßgom uerfum cum incautius fe^j^ quentes pr£tergreßi eßent, Ule ad urbem alio iti» nere ire perrexit, oquot; Gabrielern Slortinengum mi Uturn Genuenßum Ducem ßußra fuos reuocantem compr£hendit. Itaq; Genuenfes cum fuos exclufos uiderent. O' iam dudum loborarct reßumentarioz fulgofum O' milites Venetos, qui cumeo er ant

LIBER

intro aimiferunt.Sei Lautrechut pdulopoß fecu^ tM pr^jiàü Regio nomine cum pr£fidio~ur^ w^ po fuit, cx receptu pMCos poft dies per deditioni arce,in qud Adamus cum C£fariänis fe receperat, er duitaté er ornné or om Liguflicä ditione tenuit.

Intered exercitus direpto Bofcho Gemtanos Ale «andri£ itKlufos infefl^tre^ex ne comeatus amplius introfèrretur prohiber e: donee Lautrecho reuerfo mama circumfederi,croppoßtis machine pro^ fir ari capta fmt:e^ primo quidem aggreffa maxi me decUnauerunt Clt;efarianorumanimi oh militant amißionem, qui Bofehum profit inde redire non potuerant. Verum cum paulo poft A Iber aus Biir^ bicmus,miri ad rem militarem air ingentj, cum arf‘ matisquingentis per colles Alexandria proximos in urbem mtr affet,diffuilior oppugnatio reddeba^ tur.üamflrata machinis murorum parte uallam tnagna celeritate intus reßeiebatur, erßne ingeti cade Galli ingreßum per aim tentare non poter it: prafertimanteq Veneti tormenta nonpaucacunt puluere falphureo mißffent:quibus poflea diuerßs in loeis mania adeo quaffabantur, ut BaptißA Bo dronius diutius urbem tueri poffe difßfus deditioa nem facere coadus ßt, his coditiombusiat ßbi cunt Germants atq^ impedimentis omnibus in patriam, B irbiano ante in Taurmoi abire hecret, modo per femefre

s E P T Ï M V S. 1^7 femefire contra GaUuru Regem atq; eins focios ar manomttfirrent.Receptaitaq; urbe^quingentos è fu^Loutrechus ielegerat, qms Alexadru pree fia dio imponeretyiiifi rrctncifcusGauatiui SfirtU Re gatta imploratei Anglici ex Veneti Oratorio fide, conquefim fiifiet iaminipfo belli initiofoedus non fernari : propterea Ldutreekus cum feidobGe nuenfium uicinieatem ey comodum miUtum,qui ai hucè G allia ucturi erät, ad re fit tuend! Itallee liber tatetentajje diceret,quando ipfis aliter uideretur. Ut SfirtianÜ urbi imponeretur priefidium permifit.

Per hos dies A ntonius Lena ob debeUatas i Lo= iotdeo Sarbiano lAedicis copiai ^Mediolanu fe con tulerat,exercituq- cotinebat mfiburbijstneq- clues edia re prieterq ftipendio militum grauabat, queri pecunia fieriusiciuitate fubminiftrarimeq; ad tana tosfumptusfufficere. Quo circa Mediolancfes,qui bac ad mains mponedu omis tedere no ignorabät, poUicerifuprautres fefe fachiros, quo flipendium nulitibus non deficeret,modo extra prinatM domos continerentur, ©quot; parcereiur urbi tam diufupiorc amo ab Hiffianico exercitu uexatie: fed nihil,pfieix tbant querelee duw, mosip gerebatur militibus,ut tpularu et lucri caufa enixius aduerfus tam ualidas bofliu uires fefe tueri conarentur. ïntroduÜo itaq-txtrdtu,difiributiiuxta duw cenfum milites ^(0^

»68

LIBER

funt ([ui erp numero no multi aimodu erdt,tMCit guiainunuquftq; cohorte plerifq^ duplex aut tri-plexflipendium pendebatur,multo plures pecunia diftributiones ad fumptui quotidie confirre opor^ trbät.'Et multit qui urbemdeferuerant, multii etilt;gt; lonegeflute compulfis portionesfluM non conflren tibut,reUquiad dlorumfumptus cogeb^ur.Quunt dut AntoniuiLeua iamcapta GenuaCT Alexan» dria ac tanta ui hoflium adueniente, tam modico ex ercitu,pr£fertimßnepriefentis auxilijfhe,adeo magna urbédifficuiter tut art paffe pj^iceret: zyfi antea q plurimis edidii dues urbe abfeedere pro» hibuerafl. tarnen ut in rebus tam urgetibus pecunia militflus non deeffet,tunc uolentes,modo iuxta een fum pecunia duoru menflum numeraret, abire per mißf.diplomata^ Qbßgnabatabeuntibus,utapui hofles etià morari liceret. id aut plerisq; euitädoru • tot imminentiu periculoru caufa haud dißUcebatj er nißrei pecuniariie obflitiffetinopia, paucioba latahuiufmodioportunitateinurberemanßffent.

Bum hicc M.ediolani aguntur, Galli padis in» ducijs cum loanne CeruiUone Ki/^ano,qui CaßUnß TaureUorum oppidum munitißimum in tranffa' . ^anis tenebat:ne abeunte iam teflite nimiam in op»

^ugnatione moratn traherent, in agrum Mediola» nenßni proßeffeuntur-.ej cum baud longius,quant

fgt;^ pà^uum miUid ah urbe cajlra locaffent, ex ea loco prêter omnium fpem Papiarn ire perrexer^i incertum ßue idfaihmßt,qMaPrancißiSßrtüe rejlitutionem ai^e ßrrentßue quia occaßonem Pa pu expugnadapriCtermitterenoluerint. Remißii ^nimaBarbiano PapiaprceßchMediolanum pou loante miUtibui circiter quairingentis,quó Lautre ehui traiech Ticino proßäurut uiiebatur, Papia trat expugnatubaud difßcilis,Sßrtianis pr^fertim ey Venetis adiunflts ^ qui tantam adduxerant tor» mentoru e:^ pulucnsßlphurei copiam, ui quatuor diebui quibui acriter urbi oppu^ta eß, magna niurorumparsfoioiequatäßtineq; uÜo modo qui intus erant ad uallum obducendufufßcerent.Quam obremPapienßesfupplices Barbianum obfecrantz ßßbiipß,ßmiUtibusnoUetparcere,parceret tot matronis er uirginibut-, quis irrumpete hoßeiam rapi,iamperuimßuprariuidere uidebantur. Sei turn nihileo tempore proßeißent preces, tandem ße roadmonitui mditibus er ciuibus quiunapropu» gnationiaderantjamnimio laboreßßis,tubicinent adLautrechum pro dedenda urbe mittittfeddunt GaUus quiproßduseratinVenetorumcaßra per quiritur, milites acie iam ßruibt maxima impetu qua murorum rum£ aditum dabant, urbem ingreti iiuntur,Quod ubi conßexitBarbianus,reßerata

partit conjifHm in hoflium cafira ultra permit, it* AitHiK^i ad Lautrechu captiuut Genuarn mittitur. interen Galliyob acceptant fuperioribui annis apud Papiam cladetn,urbi infinft pofi codent primo in» greffu lt;editam, ac direptat nonfolum priuatoi do» tnos,fedmonachorum etiamecenobia crDiuoruM, templa,nullum captiuis ciuibm effidendis modunt fac^Cffed pleroscfi ter zr punter ad feferedimen» du pecunia cogere. Poftremo Vafconei, qui prêter t^teroi erant immanißimij ignem in multas domos in/irre^Cr tota urbé miseere incendia, nip ipfe Lalt treebus tandem pojl oStkuti diem militum furore in inmeritamurbé ulterius debacchari proihibuiffit.

Kceepta in hunc modu Papia Lautréchus quant primum cum innocentio Cardinale 'Legato Bono» Kenß,quiadipfum pauloante pro liberandoPon^ tißce netter at, agere cœptt de profichone aduerfui Cafarianos, qui Romani occupabant : quod cum Ou fecreto contineri non potuilfet, Prancifeus Sfèr tia magno optimatum caetu qui ad fe tàcdiolano eonfluxerant comitatui,ad Lautrechum antequont Papia difeederet uenit : turn ut fuam in Regem de» monftraret obferuantiam zr ßudium, turn ettam ut ipfi Lautrecho, qui huiufmodi honores ambire ui» debatur, persuader et ,fatiiis eße Infubrum priut fxpeiUtionemperficfrtiqutm rdidu propmqtdf

ijoßibui longin^uosfefhri: ?y baud quidem minui Hereqiùnexanimo^quiaè refuaejjetadmonebat, ideniq; Çe fentire Lautrechtü profitebatur. Sed duorum,Gaïlicirum fcilicet atquc Angli^Regum, quorum communi fumptu coiüinebittur exercituif precept a objhre ^quifeinïtaliam potißimum mis ferant pro recupcrandd Pontißeis libertate : quo perßäo baud difficileßre Antonium LeuamlAcs iioldno expediere : interea ipfum Sßrtiäincum Vc nettspoffe urbem obßdere^cy breui compeUere ad deditionem,ß pr£ßdij5 impofills oppida or cajkls lupropinqud mumantur ,(irceanturq- per équités turn uidtores, qui commedtum dd urbem comportd^ te emfucuerunt ; Atq^ ubi b£c pdrumfufficidntffe in Infubres Deo optima fduenle, pro cuius Ecclefia miluct, Mchrem pdidopoft rediturum: er fi quid tddicumboßliumddhuc ßupererit, extirpdturum~ C£terumqudnqudm b£c Sßrtid in bonumpurtent Mciperet,turnen non eum Idtebdt, quad multi pro certo affèrebditt, Regem iccirco nolle impr£ßentid ip [um in Ducdtum fuum remitti, quod dubitdret quimt primü effet reflitutus inpdrtes C£farts trunfi turum: uel potius quid in ipfius urbitriobdudfiis iffit reßtuto Principe Nedioldnum reddere, fi pro filiorum recuperdtione Gullo pdcifici conti » ^iffet de trudettdo C£fidri ï^Rdioldtlcnfi Ducdty, Udbitt)

llcAito huiu^moii coUoqo Sfirtid poßero die LäU* danPompeiamreuertitur. At Lautrechutpaucoi dia Pdpi£mordtutdimißii TE,luetijs,lt;iM KorndM «xpeditionan ftqui noluerunt,cum Germanit, qtü GéUdfrequaita Régit lußu ddfeueniebant, Pld^ centidmeoneeßit .lbiq;per Ordtores,Alphonfuttt quot;Elknfem Perrdriet^em ducem,dc Pedericum Prin^ cipern M.dntudnoru,quo tutiores ejfent partes Re» git^iungitfoedere,

interea Antomut Leua cum GdHi difeeßijjitü, parum Sfirtianos ^ Venetos timens, qui ad geren dum beüum cit PaduntfoU remanferant^cu qudtuof armatorum miüdtut çy magna tormentorum ui Ab bidtum circunfedit:ey’midtis iMut mania qua» tiens Sßrtianos,qui oppidum prapdio tembant, umut diei ßacio coegit ad deditionc, er iam nauei adtraijciendum Ticinum parabat:idemaduerfui VigleuenumHortdrium^,acreliqua Laumeüen» fium er Nouarienpum oppidafdimrut, nip Lau» treebusPetrumtiauarienfempeditatusRegij prie fi(hm,cum uaUda Vaßconum manuremip^et-.dtq; ita paucit diebus receptum Abbiatum Sßrtiani ma iore miUtumpraßdio,?^ conuedo undiq^ commea tu muniuerunt. Quo epèdumeP,ut quamuis Vast fcones Placentiam ad Lautrechum redierint, tarnen f^euaJ^e potiundi L^umellenps agrip-ußratuSyM-e diolani

SEP TIM V S. ,7, üoittni plurti dits ft continuent. Sed pojiquam re UfhsinfubribusLuutrechtu intlaminiam peruea nit,}[alos er Hißjänos milites emißt,utuiäufpe» nur um, quxdiuturno beÜo omniaMedtolanenßs Imperij loca inuaßrat,aliqua ex parte leuaret : adi tum^i lt;}gt;*‘( poß'^t patefdceret ijs,qui lucri caufam an nonam,cr reliquum commeatum in urbem compor tabant :ßmulqs ut regionem er oppida, qua mino re conatu expugnari poterant,recipei et : Kedaih itaq-, in poteßniem toto fuperiore Mediolanenß tiff'o (quem Seprium incoU uocant) PhUippui TornieUus mirlt;e uir celebritatisob armorumperia tiam,qui itaUs erat pr£ß(lw,colle{hs nauibus cunt nulleßrme er ducentis equitibusTicinu tranfgre iituriatc^ urbemüouariamperarcem,quam Gal Uexpugnare non pottier aut, duitatemmgreffu'!, Sßrtianos ad numerumquadringentorum indeabi recoegit. Pars itaq; Aronam ad Pedericum Bors tomtum,reliqui cum Accurßno Laudenß proß^ ßnt t^ortariumiatq; ibi tanquam ßontem pro dea ßnfione LaumeUenßs erPapienßsagri aduerßa TormeUum er C^ßnanosßß oppofuer^,donec tnißoualidiore praßdio TornieUo facultas aderns ptaeß uUeriuseuaganditfed tantummodoleuibus praUjs quotidie inuicem certantes totam byemem (onfumpferunt : neq; faeww ullum memorabiliut

xdebatur^ejuM quoi oppUa er loed omnU immu^ nita päßim diripiebantur: er nÓ modo deprxhenß Motores (aieóres in formanlatrodnij tunertn) fed etum intra propriai doutai oppidani captiuißc bant : neq; hlt;ec tantti £debantitr À latronihtis,quoa runt numeruf,tum ob hommum egeßnie^tum ob in^ lermilfai pleras^ beUoru diuturnitate mercenariaf «trtei, houd erat exigum : fed ipfi etii,milites nuUü pr^termittebÜt prlt;ed£ genus :?yfiqué nadh erant tx quo aliquid corradi paffe exiftonarent, inaudit^ anteacrudatibui lacer atu cogebat auru excutere.

Per id tempus ioannes lacobus Medices^qui cent muni ïtalorumflipendio militabat, ne omnino nihil agerct,Leucumtanquà oppidum fibi opportunißi mum in extrema lacus Lar ij cüfexcentis peditibus circumfedit: neq; poterant tiijpani Conto auxiliuut ebfeßis mittere ob multitudinem nduium, quas ipff Medices iampriiem Comenfibuteripuerat, Qjta^ re Antonius Leua^ne oppidum amitteretur,decree uit,quando claffe non poffèt,terra auxiliumffrre, Ldußbiigitur JUiediolano omiubus copijs ipfecunt Germants ad quintumdecimum ab urbe lapidemcd fira locat ; Hijßanos autem atq- Italos pedites, qua rumnumerureceptis idauarieiifibus per hyement luxerat,expugnata Olginati arce inripa AbduiS poßta, quant Medices antea accupauerat, tram

•A Mu^ ire iubef.ut terrejlri Mnere Leucum ( cß ^nim in altéra laaa ripa)ingredi poffint^Lodouica ^arbiano Philippot^ Tornielloauxilij peruimob» feßisQrendi cura demàdatur.i^â ^edices antea,ex plorato Cafarianoru aduentu,cü yenetis et SßrM egerat,uti adÇe auxiliäres armatorum copilt;e mitte t’entur.çy accepta à 'VenetisaUeptot tormétisbeUia ^K,omnes aditui, c^uiob locoru ey montiuajjgt;erita tem dijjiciles erant,uaÜo ßßisq; obflipauerottUim^i bolbuhuiufmodi auxilio baud magno conaturepel lere jßerabat:^ ne tanta fße frußroreturdpfe quo periculumaiits imminebatadeffefuos adftrenneptt ÿtandu hortari,ut prieterità ignominiam pr^fenti nirtute refarcidt,a'hna ac inßrumeta ad infiaurados “^^eres aduerfm uenturos hoßes parare,operariot niUtibusiubere adßßere: yenetospraeterea in Iods «ßgt;erioribus praeßdio ponere, ut quato locoru natu ra tutiores eßentpitologiMabeßintdpericulo.Ve rü idßußra ^puifum eß : NÜ Cafariani occupato ex aduerfo latere mote,quod Leuco imminetpetato in focUdter plunbus in lods aditu tonde quayenetorn tohoriespraßdio poßt£ erät,irrupunt. Quod fen tiens i/ießces,fujficatuf qprimu id, quod antea un rijs rumonbus adfe delatiißierat,Sßrtiä œgre lain ru,ßLeuco ipfum potiri cotigiffet, tormëta,ptinui it^iymttii ddeperatpiamkm impoßta abdudt.

t^6

LIBER

Ipfe quoq^ cum fuis nlt;tuei confeenienSt qiuu in npd ad omne cafum paratas habebatfiarbiano or Tor^ niellocy Co:fanantsfacultatemrchquit oppidimu niendi : ftatim^ ammo agitare capit,quado hac nia Leuci potiundi facultas fecus cefferat,alia ri aggre di.Uam Hieronymus lAoronus, qui fupra a terdi nando Douala carceri inclufum fiiffe retulimiu, poß tranfoâum annum ingenti auri fumma À Caro h Borbomo liberatus,c?' uno, cum eo Romam pros fi£lus,iamapud Phihbertum Auraica: Principem, qui pofi occifum Borbonium totius exercitus praß ihr am fufceperat, magnam fibi uindicauerat au» toritatem : neq; quidquamßne eius confiUo à Cafa rianis Romlt;£ agebatur. U igitur fine quod Medici bene effi cuperet,fiue quod in partes Cafaris maio re quam antea ftudio tranfijffèt-, Antonio Leu£ Ute ras mitti à Philiberto perfuaft : quibus monebatur ne Medicis amicitiam affernaretur, qult;e magno ei aliquando ufuießepofjit: ßmulq; ipfe ad Medici in eandem fcripferat fententiam: crut hominem quem rerum propagandarum cupidißimu agnofee bat magisalUceret,fe Leuco et eius luri^quodaSfr tianis^APrancifcoGalUarumRege, crab ipfofer dinando Daualo Cafaris nomine dono habuerat, ceffuru obtulit,modo partes Cafarts iuuaret. Ne^s (atidit tones adeo optâtes Medices rcjfuerat,f-d ani mifM

Wt fui cotifilùtminui dedarans, quid ßrretrerMit tuentui expeilnbdt. Verumpeßq Veneti^quipre pdioadLfucioppugnationem uenerant Ctef^ria^ .nis(uti retulimus ) ceßerefdolum fubeffè ratut con xditiones obldtMaccipit, er Leuco potitiu magnas Cafarianti pr^fertim in umdenda Mediolanenß^ bui amena utiUtateiattuht. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

interea Carolm Imperator,quiiamcertier trat funmii Gallorum uirihus,omniu)nq; firè Italorum Principum confenfu Vautrechum in 1 taliam defcen dißß^neobpäucitatemßiopprimerentur, Henrik turn iuriiorem Prunfuice ciuitatii in Germania in^ priori Ducem,cum ualido exereitu in Hallam mita tit.PtquamuisVeneti trahßtum eimimpedirecox natifint, Praneißumq^ propterea Vrbinatum Du cem accerfiuerint, qui toto fiiperioreannó invm^ bria cn Salutiano Principe manfir at aduerfits C£i^ farianos qui Kom£ cranf.tamen tantis uiribuf,tait toq^beUiapparatuGermanuf flipatui er at,ut tU’^ tiui confiliumfecuti 'Veneti duitatei lt;^ oppUamu nitoria prsfidio firmare, quam extra milites con-tinere maluerint. Qjiare Germanus miles nemine obfiante alpes tranfgrefjifi,,alia oppida depopula ri,aliaincendere,abalijs pecuniam extorquere: folonipr£tereaundiq;fiigere,pectKintra(iuitaa tts^e pr£da hoflibui effet,abigere.

i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M Dlini

Bum h£c dgerenturSam Mediolancnßum caU mitâtes eoprocefjerant, utmiferanidopulentißi^ mieolim urbis effet facies.id am uixc^uatuor anno» rum redditus fuffeiebant adfumptum hyemis uni» uitolerandum-.çr pleriq- ad extremam inopiani compulff nihil habebant, non modo c^uod imperti» rentur mUitibusffed nee quo fefe alerent.Si quis au tem ex ijs qui huiufmodi fumptw perfirre no pop fet ,militum Q-pr^fertim Germanorum incurred bat manus, cathents uinflm, tanquarn capitis reus effet,euflodiebatur, donee pecuniam recuperaref. errepertifuntquipromortuis in tamatrocicar^ cere,cum uiuos redimerenonpotuiff'ent,coa{hfut^ aurum maiore cura perquirere, ne cadauerafepul tura carerent.^t tarnen in tanta duitatis calamita» te non deerant, qui uel Kïagiftratuum er priuati lucri eau fa, uel in odium Sfirtianinominis reliquis perftadere conab.âtur,fatius effe pecuniam quam» vis magno feenore perquirere, ut pr£fentibHs ma» Us exitus expeibiri poffèt, qu\m in aliénas terras proficifcituidumq; ab ignotis qnarere, pra fer tint tôt impendétibus initinereuiarum obfefforumef militum periculis : qua: quidem paucos morabâtur. Sed quomaius imminebat periculum, eo maiorc di ligentia pga occaffo arripiebatur.Cluocirca reli» qnum eratffgientilm ßr tunas pubUcare, quorum tantui

s É P Y f M V ^. if^ täntu^ erat numeric,ul eorum nomina typis impri^ merentur: quandoguident manu defcribere tumis Tongum effet. Accedebat ad hafce lAediolanenfunt talamitates ingens annonæ penuria^ut greges pau^ perum fame morientium quotidie ih uqs publicÜ teperirentur. Patricij autem, qui paud admoduni h urbe erant ,obfti fquaUore ZX fordibus confbi^ tiebantur. lanua: domorum, cf artificum tab ernte paßim erant occlufe : atq; tn frequentloribus antea Urbis regionibus urticlt;e çz fentes accreuerant.i Igitur qmm eb Indies redigeretur fhltus duitatis, ntdiutius durare non poffel, Antonius Lena, ut t^ediolanenfum calamitatem aliquantiffer fub^ leuaret: conuocatis duibus iurdurando promittit, f expritiato cenfu ( publica enim deer at pecunia) uiginti dierumflipendia miUtibus pendantur, nul^ bmpoflhacaliudonusafe impofitumiri, exercé tUmq; infuper urbe edufhirum.

lam enim aftas aduentabat.'Et Papia quam tan^ lis uiribus, tantoq- belli apporatu Lautreekus ex^t pugnaueratyparuonegotio in CafananorumLo^t douicus Barbianus redegerat potefhtem : dum ch Uitas Annibale Picenordo Sfirtianorumpeditunt tribuno, ad continëdos infde tranffadanos profit lh,fegniter 4 Petro Longhenna, qui emh milituni 'VfiKtorum manu eins tutand.^ fromnciam fumet M * pferaii

pferat cuftoditur .Uuiupnodi uiihriä Leud fub^ nixtu reliqudm ditionem redpere proper ons, p^ mum Abbiatump(tijt:quod fh.tim dcßnforeio* mni auxilijf^e uami reddiderunt.

Poftmodum Aronamaggredi diiimo uoluebät, nifi Peder iciu Borromeue S^rtixrebiu diffidens itt partes Cafard tranfaUit.tlu ùaq; per add, und tantum ciuitu Laudenßs inter duos amnes TM* num atq; A bduam rejhbat, quam er fi ualde cupe ret Sfortiand eripere, utpotequ£ initium recupt* randi ïmperij sfirtue dederit : tarnen quia maiori* bus uiribus adexpugnandumciuitatem opuf er at, Henrico Prunfuicenfi obuiamproficifiijhtuitiut illi per Räderet ,ne ante in regnum N eapolitanum iraijceretadauxilium Cafariand firendum, quint totumUlediolanenfemOucatum reciperet. Quoi quidem torn ualido exercitu exiflimabat breui pop fie fieri, prafertim ob Sfirtia inopiam, qui hadt* nus ut belli impenfam toleraret, prater confueta uedigaUa, multa tributa Laudenfibus cr Cremos. nenfibus impofuerat : ac ex Alexandria agre tan» tumpecuniaexigere poter at, quantum fatdeffit ad continendum eins ciuitatdpra:fidium. Accede» bat quod in tanto Germanorum metu, parum a Ve netd ßerandum erat auxilij, qui relinquere nole» bant pa, ut aliéna tuerentur ; in quarn fintenttant cum

turn Cermanuf tranfijffet, ad Langem duitatem traduxitexercitum. Atfrandfem Sßrtid,quiob •tiuerfam ualetudinem hello interejje non poted fat Brixiam profidits in urbe Laude ïoannem Vau lumfratrem cum duodedmpeditumcohortibtKre Üquit. Vixé^dreumfeUa À CiefarianisßitduitaSf tumGemanui Princepi c^ Lena fedalem ma eumtibidne ad pofcendamurhem tanquamC£ß^ M débitant miferunt, multum omnibiK t^ui intm tuent minati, nifl ftatim duitM dederetm, Ad ea Sßrtia rej^ndit, fe ab ip^met Antonio Leua iumVapiamaduerßK potentißimnm Regemtm^ retur didiaffi, quam pulchrum fit minis ho/Hunt baitd terreri, nihilßfibi optabilius quam palam o^* nmibus facere quantum Infubrum uirtiis ualeat, O^odrea reliquum erat Q£finding mm expert^ fi.Lt prima quidem tentand^ irruptionis prouin^ da Antonio Leua cefiit-,qui demonjirandte miU^ tumlïiorumuirtutiscupidus,pofiquaUata machb nis beüids ali uandiu mcema^ttijpanos, quorum promptitudini ex audacle plurimum confidebat, admurumquamaiorem ruinam dederat priemita: tit: qui fcutis ingentibus telh fubfequentibusq; filoppetarijs figna inferre intra urbem,propui^ gnatores è muris deqcere,fiiisq; aditum aperire qnianmaxime eniti. Contra infitbres prêter plum M j beas

heM cr Irrred6 pûd^ ^iJUM tormcntif cmiUcbänt, faxazr fades in C^f-tnanos deycere: gladijs âte^ haftis irruntpentes cum feutis hoßts detrudere, aç in ßffas pr£cipitare, ingenti^j elamore hoßum ignaujam increpare^^uód paie fado per frat a mee riia aditu^ttonen ingredi non auderent, itaq; cumfu pra hor am tertiam atrociter pugnatum effet, nox influait iaólura pneiium diremit. Ham C£fariani obfuorumc£dem)quitot pr£t(ritarum uiihria^ rummemoresffgt;epotiud£ duitatisgloriofammov temoppetiuerant^meeß redisant in (aflra. AHn^ fubres repulfa tantis animis hoßum ui, ingentem eorum numerum, minds paruipendebant ,cupied bant^ ut rurfus pr£lij ßrtunam experirentur.Sc^ Çæfariani quiafecus primum eer tarnen ceffirat,^' cum urbi dreumfeffa ßit nondum mattir£ erant fegetes,uidus penuriabreuifferaböt tnfubres cum eorum duce ad deditionem cogi poffè^neq- iüos diu=^ tius eaffes fruffratura erat.ïiam congeftnin unum intus omni annona^iom nemini præterquam militi» bus panes jmpertiebatur.adeo, utumuerfuspepu^ lus, uelfummo cum captiuitatisaut cadis periculo egredi,uel intus fame mori cogeretur,nifi eo anno, incertum on ctxli intempéries, antotimpendentia urn periculoruin metus, on firte ( ut pleri^-, arbd fr (futur)diiün4 umdißA tot perniciales morbos at^f luUffiti

SEPTI AI V s. iSî tuHUit,utinundc[iu)qi regions itdliiCinnumera-tiles intra paucos dies ægroti morerentur : adeo ut niulto plures eaiejhte,quxm defeuiente in Cifalpi^ naGailia fuperioribus annis peße^fato cefferint. Inuaßtitaq; ealues C^farianorum exercitum,qui Laudern obßdebat,cr pr fei pue Germanos milis. tesmeqiUÜns poßqtiam agretaßet conualcßebat, çr plcriq; fatum iüud euitare non jferabant,niß in patriomredirent. Atlt;^tumhac potißimumcaufa, turn ob uidus penuriam, quam belli diuturnüM ata tuier at, Germanißequentesquotidie ex caßrtsdi-feedebant,ztr m Germaniam per Chrifonum (^ Lluetiorum loca reuertebantur: neq^ ea res Cucent eorum ualde mouebat, quum tentata infaeUciter prima expcditionedifficiliores quam anteaßera-uerat,res ltali.e cognouiffet. Accedebat,quod con~ fumptoßreomni militum ex Germania aUatoßa pendio, non modo fuos in üeapolitanum Regnum adducere no poterat,fed nec diutius apud Laudern urbem in caßris contincre : atq; ab Antonio Leua qui ad earn diem fuos priuatis aluerat oppidano^ rumfumptibus quotidie edocebatur,quantaMe^i iiolanenßum effet calamity, ut omnem exueret ffem,ß quid ab eis corradiad fufkntandumtam numerofum exercitum poffe exifimaret : ßmulb^i omnia ipßw L eu^fadti, er confilia eôff ethane,

pofllt;juamditionishuiufmodi auxilio reditücgrdn^ d£ J^e deiedui eji, ut German'itt quamprimum W ‘ haab^cedercf.ne Mediolanenfium Imperia,quibiit folui ad earn diemiplepr£liierat,excluderetur.

ÇOMMENTARIORVM Gakacij CdpeÏl£ derebu^geflii proreßi» tutione ¥rancifci.U.Ducii i^ediolani.

Nterea ^rancifcia GaUiarimt rex,qui aßiduii Lautrechi nun cijscertior reddebatur quantu ßbi im)nineretpericuli,tum ob ßipendij deßihim, turn ob caf^ dem fibres, qu£ ut in c£teris

Jtali£ locis, ita in ipfius exercitu pleroscp ex militi buf pr£fertim Germanos çy- Gattos inuafirant, trancifcum Borbonium unum ex proceribus San^ Hl Pauli Comitem cognoininatu,cum aliquot equi^ turn turmis orpeditum oHo millibus in Italia mits tihearationeutfiCux Prunfuicenfis inïieapolis ^nwn Regnu profieißecretur adopein C£fartants firendatn

o C T A V ’ V s. ,èy' frrcn.tm,paritcr z^ipfe fequeretur Ldutrccho m i xilium ldt:trM:ßn miniK 'Venetië,er Sßrtijim con' iunihis ininfubrügt;iK aduerfus Antonium Leukin bellum gereret,neciißneret res Crßris incremen turn accipere : erßrte in Ualiam eo tempore appli cuit,quo Prunfuicenfis obfuorumdifeeffim in Ger maiudm reditum parabat. Itae^ buiufmodi curd U^x berdtus recuperdtis infinibut Tranßddanoru pria us aliquot oppidis er cajkllis, qua paulodnle in pa tejbttem Ctefaridnoru peruenerant, dum Sfirtiditi Germduorum metu uires omnes ad deßndenddscia uitdtes contrdxißent,in dgrum Cremonenfem pers Kenit.tnteredGermani,quiproCarolo C^fare in Itdlid militdbant,dd pduciores quotidie redigcbdUa turÄtdUqi cum Hißidnis non multi erantXquitdtiß etiam erdt exigtuts: ipfeq; Antonius Lcua^dd quetti pojl receffum quot;Ducis Prunfuicenfts fumM rcrum redierdt,rdi{hidmdudum Ldudenps urbis ebpa dione,lAeUgnani cdßrdmetdbdtur ; neq^diutiusßi pendij deßäu ibidem permdnere poterdt,fed nea ceffe ei erdt dUd ratione exercitum diere : dinmoq; dgitdbdt quomodo Medioldni ad urbis praßdiutn Germanosfaltem proximo hyeme continere poßet, (^amobrem Medioldnenfes metu pcrculß,nc itca ^umddcontributiones,autdd prabenda militibus ^ibarid redtundum effets erß bis anted ordtores ad K y Cdfarcn^

CtefaréinHij^MM ai^ujerendu tot Mtdiiduxilui taißi pirum profèciffèntjtn ne ßbimet dejuiffe uide tétur,tertiïi cu literie in hÀc fententü ire uoluerü^ iam dudum,\nuichßime C£ßir,cidlt;onitatei nos firsts eyper Uterin e^ per Qratores Maiefliti tu£ pateßciiniu, quos ßgiüatm, quibtu hdäenui crûs mnis i militibm tuis uexati ^erimus,ßgnißcdße no ignoramus. Sedquianuttumadhuc remediumfenfi nun lt;tdhiberi,neceßitdte coafh Oratorem hune nos uißimum mittimus:ut fitdijlemores inqu£rendd tot malts medela uißßterint, is tanquam poßremUS totum uulnus detegat,ne te iÿtoraye unquam dice» re poßis,qu£ GT quanta, poßquam hic à tuis domi* nari eoeptum eß,pertuleriinus. Poß exaéhim enim Hutumum A nobis militum tuorüflipendium, omne rxercitü tuum intolerabiU in nos licentia debacchan tem och menfes tduimus. Mox renouato beUo, cz' i^tiente rurfusflipendio, quindecim alios menßs coaHißamus quotdie pecuniarn iuxta fingulorum milleaureorumcenfumadfumptum duorumpedi» turn contribuere : qux fummaad quadringentalt;nt reorum millia excreuit.Neq; tam diutumo malo,ni ßcoUatoetiamaurcorutrigintaqainq; miüium tri ^uto,finisimpoßtus eß: quod ut intempore exigi poffet,plurimaprlt;edia ad pauperuufumteßtunento legate uiUßtmo prew Hindere oportuit, Atque eo tempore

tempore tot domm à mUitibuf tub iirut£, tot uirgi ne5,totnupt£,totuidu£ cr infantes cathenb ob co firend£ pecHni£ impotentiom um^ fiierunt :totci nes dignitate atq; opibm antenJflendidifimi n mili tibus tuis pecuni£ caufd in uincuü conie^ occubue runt,utnemo diuiurnius dUtmiferabiUus uUius un^ duitatis excidiü uiderit. Nrf pr£ter eos qui domiß rb^s obuicius inopia uit a excejferut, pleri^^ ex ijs qui nondu deficere^pane tantü ç^ aqua diu uit À toii lea^runt.Quid totius agri uaflitaté, agricolarum^ fugd re^rre opus ejliquibus ob crebras militu in= curfationes nihil ad uitd tuende relidu iamdudu juit ut nb alia ex caufd tot exitiales morbi oëm ditionem JAediolanenfem inuaferintiqui çr magnu duin nos firorum numeru akjiulerunt, gt paucos in agrb rç Uquerunt fuperflites. Si qui dutem eunferunt, tdnq prorfusomnimeliorb fórtun£jfedeftituti in dUe:^ nas profchfunt regiones, ut quod uit£ fupereft,in quietionbus locb trdnpgdnt. Atq; in hoc rerü jhtu nouubellum,quemddmodH minime tibi ignota effe tirbitramur-idduerfushdcinfoelicißimdurbc parari uudimus.Qupcircd cum nihil nobb reliquifit, quoi ad fuftinédos belli fumptus denuo cbfirdmus,pr£ter tmimd,ed ipfam tdnqdDeo acceptdipfi unicupimu/f (.quodd licedt)ferudre:ut nut dUquddiu hccdtacCiC-far inui^ßime (uppliciter tnultbéh cum Inchrymb obtefiiwwn

LIBER

obteflmmur.ohfecrännticli ne earn nobii dementiiM iemges, quantetiamhofli no impertiri turpe eßet, Huie urbinonnunquam dominit£ funt extern£gen tes^queurgentibuibeUorum neeeßitatibu! Imperi um relinqucrc maluerunt,licet ßrtäßii (ubi melier fefcofßrrctocaßo ) illiusrecuperdtionemtentare in animum iniuxiffem, quM nobis nihil tale meren tibiK excidio eße, Earn dutem ciukdtem C£ß(r,qu£ nonmodoopeSfßei uitdmetidmerßmgninem pro eiiuexercitufuftinendoidmcludum contulit peßum ire pdtietur t honeßißimdiqi populi aliquando de fe tenemeriti preces negUget i neq; tot mdUi ipfe, qui failli poteß,duxilium ßret {Qupd ß nuÜum^dut ße rumßtturu eß,dudiespdulopoß eos, qui adhuctAe iioldnißuperßierunt,quu tarn dmpliut tot mdid pdti non poß‘ent,pdtridm reliquiße,GZ uiéhim mißerdbi liter petere ab ignotis,ß modo qui prober e non ab nudtquißiamreperietur, Alioquin ßrdrum more herbisuefeemur,quod ddhuc plurimi obinopiam fdcerecoddt^erunt:neq; id tumen dbfq;tu£ldUi‘ dis imminutione euenire poterit, cuius caufa nos ad huiufmodi miferids dddudos ßuße pdlkmßretur: meminißiqi debes te quoq-, nutum eße mortalem, atlt;^ inhueßupremuimperijfede udfdlutem,noad hominum perniciem d Deo conßtutu^eidemqi omni pu ubi te reddendum uliquundo eße rutionem.

Aiea Cf far per literal reJ^niU ipfoi Medic » lanenfes hortatuSyUt paululum adhuctolerarent» foreenim,utbreuiinteUigerent,mhilquiet£ltalie fbi effe charius. Interea Antonius Lena animo not Kens quam odiofum e^etfuperiorum contribution» nomen : excogitata alia recuperanda: pecunia: ratio ne,pana capitis z^ firtunarum publicatione indis fit,ne quis ponem conficere poßit, autforinam ios mi habere,prater eos qui huiuf nodi uefhgal condu Xerant : à quibus in fingulos farina medimnos aus reos tres menfes po fia nouem exegit: ea^ pecunia non modo Germanis,fei z:r Hijfanis zj equitibui fipendia abunde prabuif.reliquos autem Uouaria z^ inLaumeUenfibus aliquot oppiduUs, ac per uils los agriMediolancnfistotamhyemem non tantunt uiibim qu£rere,fed impune etiarn, quum aliter eos continere non poffet,pr£dari permifit.

Dum hac ab Antonio Leua ad protrahendum beUu pararentur,iam Irancifcus Borbonius D«x^ Vrbinasexercitus Veneti imperator lunchs S firs tianorumcopijsadcircumfedendom Papiam profi fh erant : neq; Leua prater ducétos Germanos atq-ïtalos firme olbngcntos, quos in ciuitatem pauloan teprafidiomiferat,quidquamauxilij poterat am» pltusfirre,fedMelignani fecontinebat rei exttunt expe^s. Verum pof quammogna mobhofibus, m«nü

tücenid tjualfariaudiidt, l^eHolanum redire fdtiui effè duxity^ßne MxiUj proefl^indi facultate diutiut milites in low commeatu exhau/Hs eontiiKre. Op^ pugnaa itdq; aliquot dies duitate, z^ßratahaui parua murorum parte, Galli admixtH Vene tu eX Sfirtianis dato pugn£ pgno tanta animi promptitu dine prtelium ineunt,ut qui intiK er at, licet ßrenue rep!krent,adpropugnandum non fujßcereiit. Sed poßq PetriK Biragm unu^ ex ipfoni Ducié^' s fclop fo crusgrauiter fautiui cocidit, neqife ab humo tol li,neinterea fuiprieUu defer erent paß'M eß-.^t PC trM Butigella Cxfarianoru parlier dux eodé teilte nereuiilneratiispugnaabßeßit,Clt;efariani inarce coßgientes, qiu paulopoß ab eis padv. incolumitd tereddita eß,ciuitate in poteflate boflin reliquerut.

Per eos dies Genua,qu£ totam £ßitem atrocißi ma peße laborauerat,adei} ut nonfolu ciues,fed ipß itiagt;n milites,qui prießdio poßti erant, urbem defe rere eagerentur, magno in diferimine uerfabatuf. Ham Andreas Doria,que fupra Regia: claßis Prié ßÜP( efße retuUmus, paru gratu exißmans in fe Re gis animu,maius q did poßet odium in ilium cotra^ xerat: duaq^hominc pradpue mouebant: Vtiucf no tantü Lautrechus, fed ipß; etid Rex ab eo efflagi taueraiAlphonfum Daualum,Afcanium Columnä ^ nonnullos aliOi Cafarianoru Duces, quos oedß

Vgone W^xffio J^eapoUs Prorege, Philippine tie ex fratre nepos magna cum laude dißipata Nerf politana daße captiuos ficeratiipfi^ualdeRex lHccenfere,niß älos redderet, uidebatur. Quad qui dem Doria iniqun eße exiflimabat,quonid iure belli facultatem fefe pecuniaredimendi capiiuK ßeißet, neq^ßdem fuamßangi,neq; pecuniamßbi débitant tripi £quu putabat. Altern prxlëdebat oßinßonK eaufam obfubduilum promißum fltpendiü. Et pro» pterea mißionem aliquoties expoßnlauerat, utfibi quo ueUet cum triremibe abire liceret ; quam cum Rex minime cûcederet,teß:^tefe iureiurando quoi ipß alias pr£pitißit amplie non teneri,iam fe Re-« gis hoßem aperte proßtebatur, cx tu Cenuenßbus d quibe ob rei naualisßeientiä plurimifiebat,inibat coßlia patri£ hbertatis reßituend£ : multornß ani mos aduerfe GaUum irritabat, q, noßolum Saonen ßes,qui annquo iure Genuenßbe ßemper paruerSt liberos eßßeißit, ßed cotratoties promißamßdean tiquam etia Genua libertatc oppreßißet.Qua qui» dem multo ante proßgt;ciens Theodore Triuultie iomdudn ad Regeßcripßerat,ßatie eßße Saonam Gc nuenßi be reddere,q populis nouarn rern cupidoß• ditiois eo tepore caußam prabere. Simulai monebat Doriam uirü ad oem rem maritima epportunißmu bberalitatc at^ ofßtiß Ü9nnfr( optimu ßbi uideri.

..Sed dum Rf r ßieÜbus Triuultij conplijs minui ait pculLü,Doriaprtenaihis occafionem dumpers adeopeuiret^ulciuitat pene abcmnibm deferere^ tur,ipfeqi TriuuUiui urbn Pmepäui multitudment fitgiens intra arcem fe contineret, cum armatii ali=^ quoi trirerntbui urbi appropinquat. Pt quamuis in recipiendaper umciuitate paru propturw epet, ■tomen Gallica claßif.,qu£ turn in porta erat ,metu^ ens nefibi itcrin Gaüiam interxluderetur, copßim abijt. itaq; panen reptignantibui, Doria cnmfuis ad numerum quingentorum Genuam ingreffui ep : uocatis^ Jhtiin ad Ubertatem ciuibiii,omnes ad ar» mafußcipiendahortaturßpfi^i Dij iieUe uidebantuf Italia: imperium è Galloru manibui uitidicari. liant intoUeranda un morbi omniuprmè corpora in toto Italiapcr earn ofiate adeo uexauit, ut temport ui» tiopaucirepertifint^quinonogrotauerint. Quant obrem in GaRico exeratu, qui iain quarto menant Heapolim obfidebat.,multitudine languentium ple» rieß ncgle^ defertiq; moriebantur : quotidiana^ pincra ob omnium cculos erant. Pt quamuis eadent quoq- morbi uii Capananos inuafiffèt,tamé umbra: teihóq-, urbn ipfoi recreabant. At Gallidiu dreunt fedendolociqi ippui grauitate,ex quinq^ er uigin» tiarmatorummillibus intra triginta dieru jßaeiunt amijfointerimLautrecho Duce,ad quatuormiüd redadi

Tedafhfunt.Atq; itd Neapolis obftdionem deferei re coa^l, capti er fboliati propè onnes ad Auer-famurbem fiiêre. Huiufmodi tgitur nuncio Genu^ enfes,tanquandiuinoauxilio freti TheodoruTri uultium non folum ob/ïdere intra arcen pergunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

fed ettam aduerfus Vrancifcum Borbonium, qui ex infubribus digreffus cum tribus nillibus expedito= rum militum Genuarn proper abat, alacres urben tuen'ur,crobfidionem arcis baud int emit tunt. Onnare Gallus, qui omnem recuperandie ciuitatis Ifemmcelcritaiepofuerat,cr proptereaminore commeatum fecum defèrendi habuerat rationem, cum ob locorum afpentatem, ç^ populoruin Gal^ los concitatum odium minime efficerepoffet, ut in ufum exercitus annonaintempore ad/irretur, er cumpaucisipfeprofTiluspr£ter Ifem hojksma= gno in numero intraVrbemuemffèinteüigerec:re impcrji^ht retrogreffus Alcxandriamfe contulit, ibiq; quoniom hyems Lm injhbat, hybernare cum miiitibusconftituit.

At Genuenfes maioribus animisobfidioniinnixi intra paucos dies Triuultium penuria uiÜuseoea gerunad arcis deditionem. JAox cumvalidiori-bus copijs aduerfus Saonenfes profeet,Imperij iu= gum nemine auxilium firente fubire cogcrunt. Adempta igitur in hune modum Gallis Genuatcum

in proximum annum omnii^rancifd Sßrti£ rtcn perandi lAediolancnßi Ducatut f^aconieikifô^ ret : reliquum erat per byemem nequaquam finere hoftiumuirei ininfubribiis incrementum accipere, dum interea GaUiarum Rex ualidiores copias pa» raret: quibus e:r amißum propè partum lieapoli» tanum Regnum recuperare poffiet, or Ceefiananoi iuxtafixdusltaliaexpelleret. C£terum nihdaque Regtianimum angebat^ac Genug amißio z quei er duitas effet ob uidnitatem peroportum rebut fuis, er antiquo tituloobnoxia: er quodpriuatus duts,qui totannos ipfius ftipendio militaffet, nuUo externorum Prindpum auxilio non folumfioren» tifiimam duitatem oecupaffedfied pulfo etiam un» diq-Gallico prgfidio Regiampotentia cantonne» reuideretur. duamebrem PrandficusBorbonius, qui Regis animum plane nouerat, quum per explo ratores audiuiffèt Genuenfies,tanq ab bojk fieeuri effent,omnem firme militari euflodia intermififfit fimulq^relatueffetinuifiarn effe multis nimiHGof na potentiÂ:occafionërecipiend£ Genua oblalam effe exiflmüs,M.onteiano peditu prafiih mandat: ut cum expedita militum manu eeleri itinere pro» ficifcatur.ïien enim poffe,ut in proximam nodent Genua aduentaret,priusq; occupareturbem,quim quidq tale a duibusfiifficaretur. çr quoniarelatti quoq^

o C T A V V ^. ip^ guoq; erätnoriam infuburbano habitare,eiu^pèr' noékincopribendédicura 'Valcerch£tiniex Cert turionibut, ^uimeUut de facie hominem nouerai^ iniunlheft.Etmilitibiucjuidem maturandiitine^ YisfeduUtM non defuit.Sed ejuum crnnid,(ju£dc Genuenfum negligentia diän eräti uaha effe ofjvtt dlffent: A lexandrid extemplo r ediere:neq; arnfïius Genuenfis expeditionis tentand£ Gaüo oblataejb oportunitOf.Ham poftq Carolus C£far Doriæ fa-tinus agnouit, hand ignoras quant a antea rebus fut is in Ït^iadetrimenti aüatum effet ob Genu£ iaiht ram,urbemrei maritim£ opporttinifmta indifcri men ampUits odducinoluit. igitur naaibas eo transi mittit Hiffanorum peditum circiter duo miUia, ut pr£fk) effent del ad or£ liguflic£(f ita expediretf defnfonemueladaugendum Leu£intnfubrib»i txercitum.Cluo circaipfus Leu£ iulfu Lodoincui ^arbianus^qui iamdadum G aüorum manos ejfug^ tratyGenuarn proficifcituf: utpednibos itaUcaruni rerumignarispr£effet:quospofq inter foxaef rapes ahqUandiufineßipendio contmuit^neep A Gé huenfibus urbem introire permitterétur,per Aperi ninifaltusinPlacentinos traduxit. Atq-, itahoftes ff Uit,qui iampridem a/hte aduentaniefnjiiuraó tis exercitibus, audisq^ tam pedefribus 5 equeftri bus copijSfiHorü iterc^Antomu Leuö intercludere

LIBER

condUerM. Sei dum Derthonenferndtef; AleXdn drinumagrumobferuänf.cjuä uen:uros Hij^auoS exilbmuban^: üh longiore uidprojiihper moruund locd,(ju£Pontifiä parebant,eeleri curfu ddPd» dumè regione opptdi Belgioßperueniunt. Cumqi eo Antonius Leud uddudis omnibus copijs Medio^ Idno ueniffet ,ndfh abincolis ndues neminerepus g^mte Padum trdijciunt. Venerdnt dutem ex H igt;‘ ßxmid, plericp eorum ßne cdlceis : multi dbsq; in^ dußo er Idcernutomnes dutem prope feminudi,co^ lore etidm er uultu itdßualhdo, utfame conf um-piiuiderenturtdcut uerißimo uccabulo egeniab omnibus nuncupdrcntur.üecii corum in urbemad' uentus minores quM anted reliquorum militum cd lamitdtcs dttulit. BJumquum Germani, quibus abs undeflipendiu ex nouis punis uefhgdlibus pendel bantur,eb importunitutis proceßßint, ut pro libi to domos ciuium ingreßi hicprdnßum,iüic canam ßbipdrdri.,ncc niß deceptd etiam pecunia abire ucllent:occlufcedomorumßres totos dies permane baut : ncq; propterea tut£ erant ab iniuria. Nam pertedhi^perßneßras-, trans parietes aUatis fcalis mtroibantmiU: esimhilq-, proficiebant,qui propten rea ad ß ntonium Leuam deferebant qucrelam. Qjuinadeo mos huiufmodi inualuerat, utuertere~ tur in iocum ,ß in quampiam demum, dum aliquis egredere

«greSerctur ,Gcrmlt;mi fiitiinirrumpcrent. PoU^ Mitemegenorummuhitudo in urbemconfluxit ,ii tldieiluin eft nidli: quad per compUd sy um fepe^ numero ueflimentj ciuthui detrubebantur per mik Cr cumpecimijs crumena auferebdtur.Qupcircit pleriq-, ex hb, quibui quidpiam adimi poterdt^dos milatuabdntexpeéhntes quemßnemtamdiutura num bellum aliquando effet bubiturum.

lean enimGathu Morturium per uim recepe» raf.cy Pbilippuf Torniellus reliitn Houariaipf^ Mpatrid Niedioldnum fe contulerdt:neq;pr£ter duit areei quifquamlocu6 C£far lams trans Tieu numparebat : Venetiq; traieÜo Abduacum omnia bus copijs Melignanum rurfus uenerät. ïpf autent Sfortiani partim ad GaUum, partim ad Venetos tranfuerat:ut in utroq; exercitu, quoniam bellum confcifua magis intererat,aduerfus bofks pugnatgt; rent: uerum jlitim conficiendi belli f^es euanuit. Poflq enim in adem exerdtus prodierunt,cpgnitti tfl çy Galium çy V enetos pandores militum copia as adduxiffequam fefe antea par aff iaibiuerant: quamobrem Sßrtiaadmonebat, quando Mediolaa num ■, pr^fertim noms nifftanis ad Leuam auxilio profedis, oppugnare ipf baud fuffictrét.ut diuifts eopijs Veneti Caßianu^GalU Abbiatu fefe recipes rmf.equitatuqi prohibèrent quidpià ad hoßes com N 3 portari

porten : firn enim paffe, ut ciuitiH paruó temport^ ffgt;dtio ad dedttioiiëcogeretur: quum ob diutumunt helium in toto agro lAediolanêp nulbe firme effent pgetes : omiuaij-, alia efiulenta iamdudum fuiffent direptaSed GaUns ubirecuperandte urbii M.edio^ lanifaoulteK non doretur, mandatum À Rege accès fiffe dicebat, ut rem potißunum Genuenßem cur.ta ret : er propterea trans Padum redire fibi fating tffe,quam Veneti Caßiono, SfirtianfMc Papiacf 'Viglcueno hofiem epprimere fuffKerent,ne longis USeuagaretur.itaq; confiflim Veneti Melignano tnouerunf,ipßeautGallugt;s,quißHos propijs urbem admouerat, ad uicum LandrianÜ duodecirn paffua urn mHHbus inter Papienßem er Laudenßem niant ab urbe ßc contain:: ibiq- dum impe dimenta e^ mass chinas betlicas unaq- primam ßuoru adem pramits tit:ey ipßf Borbonius ßerius dißetditcum media or poflremaade,Antonitts Lena, p fßeculatores cer^ tior redditiK Gallu pramiffa copiaru parte Landri ont mor am trahere, uocatis ad eonfilium Ducibus:

Magnadnqtfit) adipfcenda ui^hria nabis ßeße offert occafio. Veneti unaq^ Sfwtiani(ficuthodie accepi ) cum Gaüo dißcordes Melignano abierunt: Gallus autem Landrianißubflitit. Huie ego congre di animo agitoinec uereor quin ueflris uiribus nihil tule opinantem ante opprimant} quam arma expes dire.

o C T A V y s. »95 iire,cjMmdcieminftrucrepoßit. C£tcrum ß ßrte priu^indedbierit^ßgitihojin gloria,ßmulqi ex-ultimo dffnine nobis prxda minime poterit deeße. Cumqi omnes in eandon fententiam tranßjfßnt,ai armaper tot am urbem coiKlamatur nbsp;nbsp;nbsp;m unum

codStomnei fuper induto drmis candido indußo.^ut per noblem dfun dignofeeretur, Antonium Leudnt fecutifunt,non fine magna ciuium admirationetqui hoßts diuißs copijs abijffe nefeij non obßupefeere non poteraiit,cum uiderent ipfum Leuam ob podd^ grdmer articularem morburn fella incubantemi f^uatuor homimbut armatum geßamp;ri:memores^ cladis apud Caratumfuperioribus annn Aledici Ha ltt£ perBdrbidnum,exiJtimdbdnt frenmanquid^ piamfdcinut temptari: fed ob numerofioran er o* mnibui rebui mdgn infruOum hofkm dißimUent exitumßre arbitrdbantur. \giturquum pernoa. (kmCuefaridnifine tubdrum dut tympanorumfos. noproeeßiffint,atqidd duo miliaria uidnieffent bojks : iterum ab exploratoribia admonitm Lc= Ud Gdüoi nondum Ldttdriano abijffe , citatiore gradient paffu prins illos inudßt, quàm ho fis ad^ uentumperfenferit,QUdrecum uix arripiendo^ rumdrmorum tempus concederetur, iamepprimet ades fub toanne Thoma Galerato A\ediolanenfi premiffa abeffit longwSfnec^ admonita in tem» N 4 por®

LIBER

porercuerti pojjet:reliquum eratGuüo hts co^ pijs qu£fecugt;n erant pugn£ ßr^unam experiri, Maximain dut em fpcm poftier at m Germants pe» dttibiisuiuos ad duo mtllia ç^ qmngétos, turn è Ger manta turn è C£farianorumtransjugis antea collet gcratmifi cr ipß ßrtundm,animosqi cum dono mu taßent. Nam in primo congrefju pcrculß loco ceßs ferunt'.ç^ niß dUquantißer Icaloru pcditum circle ter duo mUltd, ducibus Hieronymo Caßlion£o GT Cldudio Kdngonio Mutinenß,impetumßußinuiß‘ fentmemo in toto exercituerdt, qui non jhtim o^ mnemfaim isßiem inßgaponeret. Scd dum itdlis eorumconßieäumßgcre, quos nuper oppugndiü uenerant jummum dedecus utdetur, pr£lidtum eß pdrumpcr£quisdntmis:mox equitatUfGr Germant mstergadantibiis,Uali pdriter pugn£ uickriam hoßbus concedunt. ipßß Fruncijcus 'Ëorbonins dumßußrdpr£dltam ßffam equo trdnßhreniti^ tur, cum Caßillion£o ç^ Kangonto dtq; alijs quam plurimis in hoßium manus incidit.Atq; ùd equi,iu!gt; mentd,uehiculd,omnisßreGj-Gatlorum er totius exercitus ßupeücx,mdchin£q; imprimis beüic£ C£ fdridnis pr£d£ cejßcre. Keliqui dutem, qui dbicz^ (lts dUt relidis impedimentis abiere: cum prope Pd pidm dpplicuißcnt à Picendrdi militibus, qui pr£s ßdiourbisimpoßtierant,drmis atq^ equis exuti, plus

pimMäritiaminhominibMiarnduiiî prad^ affue tii,(judmamiciti iinautpdempojTepcrlpexcrmt. gt;

Per idem fèrètempui l^oumie memoria digiiû facinuf lt;editum eft. Ndujpojiquam Aconita Leua exploratishofiiiimuiribui cognouiffet fibi ab eoru impetu parum timendum eUè,philippum Torniels lum cum treeentisfirme peditibu'S paruoq; ecjuita= tuNiedtolano emifirat, earatione, utdumholks cis Ticinnm moram traherent, ToniieUui amnem tranfgrefiui^i^ouariam reliquaq; dut agri locare eiperet. S ed quia nuHa: nauei ad traifiiendum fluid um aderant, lembos duos carrés impoptosfecü ads ducit. Atq; ita cum paulatimfui amnem tranafient, tquieq; habenis ab ijs,qui in lembis erant, deduéh ad alteram ripam incolumes peruemffint, improuiflo nonnullos Sflirtianos pedites,qui arcemquandam circumfederant,aggrefibt,nihil tale opinantes ops preflit. Haq; armis impedimentisq; fioliatos capto corum Pfuce abire permiflt. Poji hxc Houariam ire pergens per arcem,qu£ ACatflarianis tenebatur,in urbem intromifiut, alierum Sfortianorum Cucem cum peditum cohorte coegit adurbem tradendam. ^xinde quia maturx erant fegetes, c^ coloni Gallis cy Sfirtianis uiiioribus bona jflepleni armentae ^ntibus domum coegcrant, emiflis militibus pros per at undiq, pr^dam agere. At Praflélut arcis iam

|èmof^ hofibat,nihil ßbi ampliuf tintettiu putbus, turn aliquote fun Mimi relaxandi gratia per urbé nomunquam inambtdabat:quu captiui quinq;^ duo feilicet Sfortiani,reliqui iiouarienfes, culbdue eau fa eó addufh^nomuiUorum auxUio^qui in arce opui faciebMt,arreptii ams^ CT UijpMisqui pauciin tut erant partim trucidatis,partim incarcère con» iefhs,arce potiuntur:0- quia nondum Gallos pro» fiigatos ßijje audiueratü,auxilium à fuis baud ßu» firaJperabant.Uam Sßrtia quamprimum Tormd turn M.cdiolano egreffumeffe percxploratores co gnouerdt,ï^ouariam petere arbitratut, ad fuorum tutelamloMnemPaulumfratrem cuualida peditu manu iufferat proper are: iamq; Vigleuenum appli euer at,qua TormeUus audiens Praßdu arce exclu furn,nullam mora interponédamratut eó accurrit: minisq^ primu propugnatores ,nifî portam reclude rentyterrere, mox arma expedite,fcalasc^ par are t acfuosadcofcendenduhortari.AtSßrtiMiquiiit» tus erant ob paucitati dißiß, nihil praterq de con» feruanda ipforum uita paHkdemijJó ponte Torniel lum introadmiferunt. Itaq^ ipß incolumes reüquis Uouarienßbus trucidatis uaUdißimä arcem, quant inopinato euëtu hoß eripuerit,deferere coa(h funt.

Dum htc agerentur, iam fama er at Carolunt C-efarem poßGaUoru ap(id Neapolim cxcHium, intentent

Ö C T A V V s, no^ ingentem trircmium,atq} omnis generis ndUiutti nu Werum paraffè : ItaUdmq^ decreuilfe co anno pete» re,ut de more Imperatoriam coronam adfumerett O“ iccirco Barcinonlt;e fadus cian Cémente Fonti-fice percuter at :obliteratisqi odijs Medicumfami liam,quam florentini direpta à C^efarianis Kom^ duitate eiecerant ^rejUtuere promiferat. ïnfupeie quietemitalicamfibi cordi effè amener ans,nihil prv coinmuni chriflianorum paceßmul ac in ïtaliam uç t^ijjet pr£termilJuru potUcebatur: lam^i Andrew rgt;orii ipp obuiam cum Genuenßum claße in Bißm niarn proßHus erat,^ GaUiarum Rex omnia fibi in hello aduerfa haiknus contigiffi: proßiciens, mt» lebat legationibus de rebut fuit,qudm armis cunt Cefare agi :ßerabatq; æquiores conditiones refir re,fifixdut ante aduentum ipfiuf in itaUam trading retur. Atq^ ob id Lodouicam matremadhibitis alu quot Ae^i Confiliarijs Cameracum prtemifirat^ ut umi cum Margarita ipfiut Ca:faris amita,qute Belgicte infirioris adminifirationi prlt;eerat, infini» bus utriusq^ prouincite ebueniret. Nec difiicile ad» modumfidt utrinq- animis ad concordiam inciinan» tibusremebponere: Gallo prefertim KeUodoram ipfiut Cefiris fororem uiduam in matrimonium du cente,^^ numerante pro filiorum redemptione au» reorum uigeßes centena millù^.

VMd äiuentus C^ptrii in Ualidm increbrefccn tCyVrancifaK S)irtid,ciui profligato exerdtu ^y cd pta Vrdneifeo Borbonio Duce, nullam ampliuf M GalloJjimßbifupereße proßiidebat, er fua cum V metis arma ad'Ducatumrecuperdnium non fujji cere arbitrabatur, ejuomodo Cafari reconcihari poffit indies animo uoluebat : nemoq; ad id Pontiß ce magis idoneiK uidebatur, turn quod Komanie Ec cleft£ houd minimum conducebat Ualiam effepaca 'tam : turn etiam quod Catfare in tnfubribus occupas to nulla fubiugandæ 'Florentine FCeipubhce ader at occaßo. Accefit infuper ad mouendum Cafaris ani mum,bellum, quod co tempore Solymanu^Turcaru Imperator aduerfui Eerdinandum ipßus Cefaris ßatre tantis uiribmgerebat, utpauds diebui omne inßrtorem Pannoniam,expugnatd ardbiK ex pies risq;lodseiufprouind£ mumtioribus,in poteflis temredegerit:adebut,niß Vimna ciuitas magno miUtumprefidio munitaobßitißet, qui tantos cona tus r?fMaret in tota Germania obuiam babiturus ßifßt neminem. Quamobrem Carolus Ceßrubi Genuam applicuit bis copiß,quas fecu nauibus ads uexerat,Placentiam ire perrexit: euocatq- flutim adfe Antonium Leuarn, qui poß captum Erandfeu Borhoniumexprofligatos Gallos aduerfusyenes tos Caßiani fupra Abduamcaßrametatos exerdtu adduxerat,

iiduxerattUnaq; de rebiu I nfubrum coUocutui: ^t fi maxime Ctefaris animtnadpacem Ualicam india naretur,tamenhomini fummacupiditate confiden di iamdudum capti belli infiammato^exercitum ai uerfiK Sßrtianos cjui Papia erant adducere permi fif.proptereaejuodaLegatis Prancifci eorumCua cis impetrare non potuerat, ut earn ciuitatemataue Alexandriamfequefiro Clemens Pontifex teneret, donee de innocentia Protcipis cognofceretur. ï rea (tu eo tempore mirum in modum omnium erant fhi dia. ï^am c^ ejui C£faris partibus fauebant, nihil ipfum in Italia agent em nonconficerepoffè ffgt;era::t bant: Pt qui Prancifcum Sßrtiam cupiebant impe^ rare turn obperße^hm alias eins in C^farem fills dium Pontifice prafertim interccfjore,tum ob cotis feruandam Germaniarn aduerfus ingentesTurcas rum uires. Ca fare neeeßirate adduéîim iri ad Prin cipern reftituendum exifiimabant. üaud enimuerifi mile erat aduentante iam hyeme to urn bellum eo an noconfici pofie,crtnproximum difièrreifitanto ’Turcarum metu no fatis tutum uidebatur. Non pa rum etiam mouchant exerdtus nuperè Germania atq- üiffania addudi,pr£ter yeteranos qui ob ipfi ti^ C£faris aduentumno folum prüfens ßipendium, fed præteriti etiam temporis effiagitabant: er facht fediüone ad quingentorum numerum tüediolanunt

iöi

L Ï B Ê R

in^eßi,cum inurbe cirnter uiginti dies morM ird x^ent,haud mediocres calainitates lamiudum affli Ute duitan attulerunt.Qptimum itacy uidebatur re hiK compoßtd ïrancifcum Sßrtiam inpatemunt fceptrurefUtuere^mfiid èdignitate Ctefarea baud effe Antomui Lena affiuemtns magnis uirtbus Pd» piarn oppugnare, machiné bellier cr tormentd plurd adducere^cÂM parare, milites^; ad pneliunt expedire proper affit: quibut rebus (^p Anibal 1?icenardus,qui prtepdio urbis pneerat, parum mo uebatur,tamë quum infecundum upp menpmeom^ meatusintusnon ßuppeteret,eyemißis pauloante quatuor peditum cokortibus ad fanél Angelioppi Ïum,quó Lena exercitum adducere dißimulauerat, paud m urbe contra tantas kopum uires remanpf» fent anteq ab hoflibus oppugnatio peri capta effet, ciuitatempaihmilitum ç^ rerum fuarumincolu» mitât e reddidit,non pne maxima adept £ anteaglo ri£ imminutione at^ auariti£ nota,quod metu amit tend£ ad cam diem congep£ pr£d£ deditionem p£ ciffet. S ed utcuncp périt : Pads coplia baud propte rea affernatus Cafar anteq Bononiam propcifeert tur,quo Clemens Pontipxadipfum excipienduRo maueniebat,Mercurinu Cattinarium Cardinalem, fummumq; Imperij Cancellarium Cremona mißt, 'tti am Sßrtiu de coditionibai reßituendi pucatus

turret: mox^ Antonium Ltult;m,ijuem huk capta txiflimabat obfl^ire, Bononiam ad feeuocat : atcj; in iercaLodouicum Barbïanumlnfubribtis Pr£poß^ turn conßituit. C^terum ne dum paxtraHoretur, nilitescjuiin infubribi^hybemabât mhü aderet» Barbianui Hißgt;anoi atq^ Italos pedites, quos adfesi ptem milliafecum habebat,ad oppidum fanfh Anx gtliaddtKit,quod Sßrtianorttmdu£totidem^ peu ditum Venetorum cohortes prx^dio munterant, ^tdpoßqaliquandiu Barbianus tormemisc^ma^ fitinis oppuffiaJJet mania, nailus opportunitatem iugis pluuitc cum fcloppetariorumf ib diuo pro mn ris dimicantium nullus effet ufus,fuos fcutis innixoi gladijs et pilk aduerfus hojks pugnare,imprimis^ ipfe inter medios uerfari, ac jirenuos quofq; murn fffeendere hortatur. Sßrtiani igitur CT Veneti cunt ignitas cordas ob pluuiampr£ manibus tenere non poffent, kdreo abiechs fcloppis cominuspugnare ntceffe effet, ffadt animis paulatim hofft cedere, atq^aditum C^farianis prabere. ita^ oppiduM tngreffi hoffes, quos primum habuêre obuiam ai, umimffrè omnes neci dedêretreliquosautemiant mitigatis animis inermespecunijsc^ ffoliatos abire permifferunt. Üocfucceffuelatus Barbianus,ç^ff ualde cuperet Laudenfem expeditionem ag^edi, proptcreaqwd som (witaie totg inbeÜo tanquan iurißimifn

durißintionfi-ontem C^fariani obuum femper häa bucrant :tarnen ç^ hyeme iam aduentante, ct pa^ rum [uppetente militum flipendio^fatiw duxit tram Abduam proßeifei : ubi nullis anteadh anno nnlitu hojjntijs homines uexati,eommeatu abundabant: quionfrußraeiuitatem pr^ßdio ^ manibm muni tißimam tenture, iamq; Cußiuni fupra Abduum co ßih ponte,çy-purte copiurum tranfmifjd,nonnullee Uißianorum cohortes ex ijs qui egeni nuncupuban tur,retrocedendiconfilio imto,Mediolanum prope rabant:quum Barbianus auditafuorumfeditione ad urbem aduolat: er ne dues per uim lÜos alere, aut quidquamduriui pati cogerentur, quemadmodum pauloante Leua Papiam oppugnante contigerat, priecipit omnibus,quiper tetatem poßint, armaca=^ pere. QuareHißant, quib^ fine pr^hointroire non ltccb.'tt,retrocedere,adexercitttmq; proficifei, quM pugn£ penculum facere fttius duxerunt.

Per id tempus Veneti, ne foliquietc itßiu £gre firre,uiderentur, de pace cum Carolo C^farc'Hono ni£ agerecaperunt . QuocircaPrancifcus Sfirtia magisadpacemaccenfusdecreuitquoquo modo re flitutionis conditiones accipere : acceptor ßdeipu^ blic£ à C£fare diplomate,Bononiam proßeifeitur: utq; primum ad conßedum C£faris aceeßit, uerba fidt in bane firme fententiam.

üihilmihiunquamfùitoptdtitK dumpertuos» inuiätßime Cdfor^icuù^gudjn ut aliquando darts^ tur occaßoyCjUd meam ergd te obferuantiam e^y Pw* dium demonßrare poßfim. Cognouißßa emm te mi nime in immemorem beneßeiu contuliffe. Sed quart do fors itaprebat, ut nonfu^ceret tuo nu auxilia in paternu Ducatum reßitutu effe, nip iterum atq; iterumuidritia tuorum arma contra hofmfæpe helium inflAurantem praflo ßtißinttGaudebamfal tent, quoi in tâtisrerum turbinibus inclinante non nunquam ad hoßts prtuna, tarnenfempereundent animum feruaueram , neq; boflis poïlicitationes» neq; cuiuffiam flimuli, meam erga maieß»,tem tui nominis ßdem labefaâare potuerant. Quad quant ita palam effet, ut te nuÜo modo id ignorare exifli^ marem^feri pojfe non putabam, ut quum tanta po deint me documenta perffexiffes ,in fujfitionent lefe maiepAtis Romani Imperij apud te wciderem. Sedquoniaminnonobfcura multorum £mulatiof ne tibineceffe erat interium fermottibus tuorum, quibus immitiora confllia magis plafebant,aurei adhibere,ipfe fórtunamnKampotius (emperdoo lui,quod per locorum dißantiam caufom meam tuo fitfimant apud te probare non poffem, quam tuant in me ( etiain cum tuorum armis acemme obpdea ifar)alferitattnt, aut indemeni iam unquam accuo 0 faui~

faut. Quin etiam f^erauiomni tempore nonmoia tot calamitaltbuf I tdlU ,fedmelt;eeti(m expulponi nullum ab alio quant abs te falutarius remedium af firripoffe:itdc^ aduentum tuum uotis expojiebant^ In animum enim induxeram, quando te abfente ina di(bi caufa liter om danmatiK^nunc te iudice in I taai lia exifknte innocentiarn meam ab inuidorum calu» mnijs tutam ßre. Atq; htec cum dixiffet Sßrtia,rei dito (litun C£faridiplomate,nutli rei fe magii cona fidere,quam benignitati clementne^ ipfimdixit^

Quocirca Clt;efar pro re pauca revendit sample xatufqt principem bono iußit effe animo : poflmo» dumeji Pontißcis çr Mercurini Cardinale opera conßitutis de reßitutione conditionibiu, Sßrtia praeter ea qu£ Daualo,Leu£, ^ alijs qui Caefarß partibis in CifalpinaQaUia fauiffent,quotamiK do no dare fefe obßrinxit: fummam aureorumnonin» gentor um millium ipfi Cafari pollicetur : è quibut primo anno qui erat a partit uirgmit trigefimmfu pramiüefimum cf quingentefimum^atqihuiufce bellidecimut ,quddringenta millia: rcliqua aquii penfwnibut in annos decern numerare tenerctur. Cognital'rancifciSßrti£ reßitutione Uißaniitea rumfeditienem fadunt: minitanturq^ urbi Iwflilia; nift emerita iamdudum flipendiafibia. duibutpen dantur. Quamobrem Aïediolanenfei conuerfo inmeero»

in maroremgaudio, quoi ob rtßitutu Principent fuum cotKeperant^Legdtos ad Cdfarem mittunt ob fccrantes:utiam initie cum Prandfeo ipfor um Dit cepacKconiitionibus miferrimi ciuitettemad fupe riora fumptui er drumuM, quibus plus dquoiam duiurn uexata fuit,redire non fin at.Et propt créa fi qu£ militibue refiant numeranda fiipendia, ta ex priuatii M.ediolanenfium pecunifi,qu£e iampriden» txhaufi£ funt, nequaquam erogari debere. QKod etm C£far £quum effe duxifjit, ut eo metu ciuitaa tem Uberaret, mUitum partem exau^hratam in pet triant redire iußif.reUquoi autem traduxit ad Ploa rentiam obpdendam, neq^ in Infubribia quenquant rémunéré permifit, pr£terilîos qui arcis Mediold nenfis c^r Comi cufîodùepræfi^erant.'Vtrumqî enim locum in padi conditionibut, tanquam pignut pecuni£primo anno promifi'£,fibireferuauerad (Xuamobrem T ranci fern Sfintia deceptie a Carola imperatore iufiii Ducatus Mediolanenfis tituli^^ Alexandrum Bentiuolum uices ipfim gerentem, iacobum Philippum Saccum Senatw Prufidem, la annemEapt^loin Specianurerum triminaliu pra fèamp;umc£terosqiMagiftratu^, MediolanÜad fufei piendam impertj aiminiftralioné mittit: quifiatint uocati$ urbanaru reru Prdfèdis, ut tam ingent pi tuniorufumma ad conflitutu tempw exoluipofiet^

VeRigaUtt primum omnia inplicanmt'.ntoxcuin ob popuü paucitatan ea minimt fuf^rrent, ne ton ti oneris quifquam immunis effet, decretum efi : ut in tlt;mtamfann£tritic(X fummam^qtiitntam baiuf lut humeris firre fokat ( lAedioknenfi medium uocant)fexqui aureut nunmut, duo^ denarijfux praeiutfunmx dimidut in parem ficala: er niilij menfuram tat in unum quemqi um condium, quoi firme aquak efi omit, affes am uiginti exigerena tur.Ctteris quoc^ induitatibut (^ loeit M.ediola» nenfidkionii prater confueta uedigaUa par tris. butum,licet alia atq^ aUaratione^mpoßtum eft, Atq^ bac quanquamgrauißima effent^pra^ fertimpopuUt tam diu atroeißimobetto fame ac pefte uexatis: tomen tanta oni mi moderatione antea 1er and feut

Per^precium fludiofe Lefhr me fachru exiflimlt;üii,fi beUum quoi cum loanne ïacobo lAtdice, per Prancifcum Sßrtiam .11. Ducem IJledioUni iUuftrißimu^undc^ per

^luetios er Chrifones geßm eft,fuperioribui co» mentarijSitdderem.iïon quoi res infinis fùerit, er quæ cum bellis torn per me ƒ:riptis coneäl me» reatur,inquibutomnes firme QimflianorumKef ges er Principes impliciti fiiêre, uitrijen e^ miß» rabiles ßrtunlt;e cafus digm omnium noticia euene» runt. Sedquia pertinere uidetur ad ipfius Duds re fbtutionem, de qua me fcripturum in operis initio proßffusfum,nofcere,quemadmodum Mußlum ali a^ loea NiCdiolanenfis ducats, qult;e Viedices in poteßi,temredtgerat,ad Principem fuumre» dierint. Quod quidem co breuius feripß^ne , remparuain plus quam par fit extolle» re,zj- ex mufea (ut in prouerbio eft) tlephattumfactre uiderer.

NNVS AG EB A T Væ Ultra guod temporis f^acium w Bonoiuenß reftitutione conuetuin er at, ut Comum ciuitM,arx^ Mc diolancnßi Braitcißco Sßrtue red= der entur. Quocirca llijßani,qui ambobui loeit fneßdeo poßti ßerant, guum 4 SßrUa impetrare non potuißint, ut ip for um opera in aliquo militari munere utcretur,ne abfq- flipendio remanerent» loannem lacobum lAedieen fecuti funt: qui per fu^ feriora bella occaßenem naHut pneter Mongittia urn cr Leucum, totum firme L arium benm œcu» pauerat, ac Ocellum ( quod nunc Domuffula did» tur) cumciutiuriidbhoncab Antonio Lena tra»

ditam poßidebat : er cui oportunum erat milites paratos turn habereAam dudum enm animo agita» bat,quomodo Volturenam ualUm armentd ui» no^ditißimam^inpoteflittem rédiger et. Quodt quandoinexpedi ione Claiienna parumfucceffe» ratiquoniam Cafariani debeüato z^ capto apud Ticinum GaUorum P.ege,aoluerant bellum per ipfum Medicen inchoatum aduerfut Rhetos pera fiequimune adiundd ad cos, quos antca diuerßs m locK

ADDIT. BELLI MVS. uf heii idegerat, noningeiüb IcHtßimii peUtibta, ^uipripdio areii M^ediolancnfu er Comi impofif ti erantify’ tribm millibiK Germdnorum,qms Pan dalphui Ditcrich ab Aemb^ ipßm fororiia, uir opibiu çy gratia apud Teerdmandum Komano^ rum Regem pollens,mittere in auxilium promife= rat, pperabat earn uaUem , antequam quifquam [uppetiM ßrre poßet, percurrere : oppida ey uiUlt;itdiripere;è captiuis ingentem auri furnmam eXtorquere: Pojiremo quedpiam ex oppidi^ eiiit tutUis, quod magis idonemi uideretur,uallo cz ßlß ß^tm munire, praßdioq; ßrmare : ita id ß Rheti tantum in numerum uenijßent, quibusipÇe patenti acte par non effet, ij quos Mroduxiffet, munitionibui tuti effe poffènt. Atq; ita ubiboßes pecuni£ out commeatus inopia in belle perfeuera* re (quod breui ßre gerabat) nequiuiffent: ipß ienuo mUm ey oppida circumiacentia inuade^ ret,zytandemßueuißuebellitadio, totam ual-lem Mehr poßideret.Hacigitur ßeduc7us, ey ßnonignoraret ßbi Î Praneißo Duce timendum effe:quippe cui neceffe effet conditionibus paca ßußracum eo traibitii, honoris utilitatisq;cau^ fa rerun fuarun redintegrationem omis tentas re-.tarnen exißimans ipfum ob ingentem pecunia im pauloante C£farinwnerat(an,ita exhaußum

A D D I T I o '

tfjêyUtnonniß poft muUum temporH ad helium gerendum neceftarid in promptu höhere poftet^ ex peditioncminVolturenos ulterim iiftirrenoluit, Quin utmoiorem hoftihm terrorem incuteret, lt;jua eunq- proftcifcituruarios rumores id^b.tmpulfo=‘ re ey authore ïrociftoSftrtid helium molirèquoi e^uidcmRhetis,quirecentiori nomine Chryfonei dicuntur, de Eluetift (ut utruey gem eft ddfuj^itif onem procliuii)tdtüo mdgii per[Udfum eft, quanta id ueriftmiUm erdhquum Chryfones Clduenme zy Volturenorumudlles perimperij McdioldnenftSf ad quodperttnebdnt,mutdtione5 nuUo légitima iuif re ,fedquid ipfis oh uicinitdtem ty locorum ftrtia litdtem utile erat, occupduerdnt. Aceeßit infuper adconftrmdnddmhuiufmodi opinionem mon Uidt tini Pdulini eorum Ordtorn, qui tune dd Sfortiom miftiti erdt ad percontdndum, on uera effent, qu£ Uiediees de hello ipftus iuffu moto idamp;abat : ez dum M^edioldno Comum uerfm rediret, de uid À quatuor ex ijs qui pnefidio Mongutij ftabdnt trddm^in proximum locum uirgultis er durnis eonfttum, unicum filio itineris comité crudclia ter occifus fterat, itd ut crederent in ditione Mc^ diolanenfi non fine ipfius Sfi)rtilt;e uoluntdtetdn^ turn facinui pdtratum ftiiffe. Quamobrem Prin^ peps ne aliéna culpa fibi impingeretur ,homicidif ueritate

BELLI M V S S. ur ùmtae expier did, nunciumtii Chryfones cojiftitn mittit,lt;juihuiufmodi fuj^icionem purgaret: ey ut decluraret quaÜs effet erga eos animi,omnia refira ret,c]U£antedperMartitwm deexplordto media cis aduerfus eos belli apparatu refirri mdndauerat. Quibus ÜU ita credendum reff onderunt : fi per Lo douicumV ißta’inuntyquem cum magnd militum ma nuComumintrdffe ipfius Sßrtid nomine inteïlexe rant,dutperaliumquempiamlocd,qu£ d Medice tenebdntur,nuddtapræfîdio inuaderet: cy eum rea bus fuis metuere, ac db incepto aduerfus Volturea nos beUodeßfiere cogeret. Per id tempus Medica ad lacus fummum peruenerat iflatim^ uallem ina greffus Morbenium ( oppidu efi à capite lacus o^h miüibuspajfuum)occupat,quod coaSn ingenti ßfa forum manu uallo çr fiffa^quàm eelerius fieri poa tefi,munire,ey quicquidcommeatus ibiproperept rit,introducer e proper at. Atvoltureni qui lüoin finfiorem hofiem non habebant, continuo in armis ßierunt,^^ ad oppidum Sondrdm,quodfuprd Mor beniumefiifefe recipiunttita utMedices longiut cum fuis progredi non aufus fit,prefertim quit Ger mani quos ab co euocatos diximus nondu uenijfentt quos pofita Bernardus CardinaUs Tridentinus pr» Perdinando Romanorn Rege ages in Sfirtia Duels gratta ad diu trafire prohibuit, Interea Chryfanes, ‘ 0 5 xuditg

audito betlico Kedidi äppdratu co:(£b dom. conci lio,non ctmpliut tolerandam effè am audacicon de» cernunt: neeji fuos fatis eße ab inutna tutari exifii» »Utü,niß hoßem perpetuum eundem^ injinfißimu ufq; ad extremum extidium perfequantur. Et pro pierea ad Eluetioi opemin beUo aduerfm ïiedicen gerendoimploratumittunt,quorumoèkpagi Tur regium fciluethierna, Cldrona,Baftlea,Apztk Scaß-ußum,Briburgum çySolodorum comproba taChryfonumfententia elefhi dueibm eydeleibt fintimhabito,magnum numerum pedUumconferi^ pfere,quos ad helium und cum Chryfonibui propre dtaduerfui Medicen iu/Jerunt,R.eliquiuideticet, Vrania,Lucerna,Zuich, Suith, er Vnderualdum, quad fuperiores oih pa^ ampliut q neceffe eßet auxilij mißßent,beüoßß immifcere fuperuacantti iuxerunt. Atq^ ita in hanc expedLtionem,pr£ter 'Volturenos,Chryfonum er Eluetiorum fupraqua tuordeem mOia proßfhßint. Quocirca Medica üM nunquam crediderat cos proprijs fumptibus bel lum moturos, falfaßefedu^m agnofcens, coaibi pneda,quam in nolle pluribui ex locisßcerat,ad la cum cum fuis omnibus, prliter tos quos pnßdio Morbenij eu Gabriele fratre reliquerat, regreßus tß : primum^ Mtißinm rebus omnibus, qua: ad fu» ßincndoin oppugnaßoißobßdionem^ tolerondom pertinent)

BELLI M V S S. ny pertinent,ßrmauit : max eiligem ienuo confeendit, Mdiunumquen^i locum quo belli opportunitiesexi ^eretoccurrerepaßet, lamEluetiorumztr Chry* fonum phalanges Sondram applUuerant, primacy acies Morbeniumufq^ percurrebat. Ciuodßntiens Gabriel IAedices,quum oppidum nondum eßet com munitum, er milites qui intus erant ad propugnaa dum contra tantum hoflium numerum fußieere non poßent,dcpopulataomni oppidanorum fuppeUefit le,antequamiterfibi ab hoflibus pneduderetur, la eu uerfus iter dirigit : itaej; ab his qui in daße crût procul Mfus,cum plensqßuorum in nauibus exces plus eß. 'Deßere tarnen nonnuüi, qui prddam quie rentes ad diuerßa montis loca diuerterÜt,?^ tardius agnen hoflium aduenims coßieati, pars dum diße dentes fuos infequitur,in manus hoflium deuenit : in ter quos ßit Craßus Centurio, qui in odium Medis cis À Chryfonibus laqueo fußenfus uitamflniuit: pars meUore confilio, quoniam totam udlem iam hofles tenebant,pcr arduamontiZ abfleedens euaßt. ^xpulßseuaüe undic^ Uledids copijs, Chryfones unaqi Eluetij iter capeßunt ad arcem Mußij, quam primum circuire, mox omnem loci munnitionem di hgenter luflrare,ßquaßeseßet expugnationis. Cumq; arci montem oppoßtu conßexißent, ex quo noenia quaßari poterantiCÔ tormenta C^ machinas

licet HfficiUimif fubuelltanibut addtixcrunt.Sd cu eaoppugMtio indiesrenäßüiifieret, hme occapo» nefci^7t M^edices nouibui MMßium profiftut ctdme ajeendit : expugndtiic^; hojUbus, machitMS per mon tis pmeipitU deuoluit.

Dunt hlt;ec agerentur,Trlt;(ncifi:iK Sfirtut, qta dej treuer at non modo chryfionibui ty ^etijs fufpi» fionem,cuiut fitpra mentionem ficimui, non reUnat e}uere,fedetiamoccaponemobliült;tm non amittere Ducatuifiü redintegr^ndi, alium Oratorem lt;td eo runt in exercitu Duces mittit, qui figntficet, erp nuUtutnutgis quint fuctinterpt M.edicen extirpa* riftionenbellumpbi inchoandumuifum non fiiijpCj nip prim de ratione belli gerendi, or de lacis per Medicenoccupatis conueniffint. Proinde Orator rent codïtionesafjèrre,fuper quibus quid in hmuß-niodirecumipfo agendum ßt,deliberare poßint. Chryfonts unaq; Heluetij tum primum Medicis ua pefaätimagnofcere,crde Sfortiaeerga ipfos opti ma uoluntatenoamplius uereri. Quareoilo ex pri moribus qui in exercitu erant deUgunt,qui Medio» tanum proficifcantur, er quoquo modo melius eis uideatur, feederis aduerfus Medicen percutiendi potefiatemtradunt:quod pofiea ijs conditionibus initum efi,ut Trancifius Sjortia tot milites conferüt bi curet, qui numéro efquot; uirtute Medicis copijs fit» periorei

B E L L I M V s s. îx» ptriortsfint:nanti quoq; torn ontrariiut^uàmai ctltritatcm aptaf,qu£ Com trat, qiüm primü tfii inßaurandM,alia!^ infiuper fabricandat:curan» dum^ imprimis,ut rtmiges non defint, ita ut rio mi nminnauali^qu^interreftrinégocia res fecudot txitut habere pofiit. Keliquaetiam qua ad profie» quendu bellunt pertineant, per ipfium Sßrtiam effie praparanda. Chryfiones autem er ^luetij duo mil» liatantummodo peditum cum eorum ducibmdtli» gant,qui ufiq; adfinem in beUo perfeuercnt,illiq; pa reant,qui per Sßrtiam 'Ducemtoti rei bellica pra pofitasßerit,quorum mille er ducentisßpendium abipfioSßrtia,reliquis ofhngentis a Chryfionibus Crt^luetijsnumeretur. Caterum quiequid locoru ante prafiens bellum à Medice tenebatur, Sßrtiam reciperedebere,modo tarnen Khenenfium.triginta mittia intra triennium aquis portionibus perßluat, profiumptibrnhaiienui peripfios inbcüofia^bs^ac MufiljarcempoftconßÖum bellum fhtim diruat, tanquam ipfis odiofiam er detejhbilem, aepropttr quamtoties de rebm finis pericUtatifint. Quibut perafhs sßrtia utfiuos aduerfius Medicen magis iri taret,publico proclamate edicü,ne quifiquam ex ho ßbmcaptiuusfiat:magnaq; proponit pramia,fi quijpiamtoannem iacobum Medicen,autaliquem t^fiatribusoccideritfUel uiuum tcmprahenderiti 1 quoi

^uod tarnen nemo itutentm efi, qui patrarc aufutfu erit. Per ixi dies CaroUts Ca far i qui in Belgica inß riore turn agebatyccr tier redditm Pluetios et chr^f fmes exaptiS pauas domum remeaffe,ut er if^e in coepto hello ßmentaadmeret. Medici fcripfit,ut HiJfanos quant primum dimitteret: Biffanorunt autiducibui^ut nulla interpoftamcra difcederent, nee feamplius in huiufmodi heüoimnnfeerêt.Çiuod quidem iamdudum ipfi cupiebant. ïHdm cumfetnas gataffe deielhs perßexiffent exparumfœlicibeîli principio^legitimamcaufamdifcedendi ex Ca fans M^ ets habere utfuin efl ; neq^ id tarnen Medici mo lefiiim f(d,quippe quimutata rerungerendarunt rtüione nil nifi quonodo helium trobere pofet,me:i iitobotur, dupd facile fucceffuruJferabatf daffe quotumfupêrior erat, bojks Mies infflare non in termicteretieiLeucumacMufium, quiparuo pra fldio coiaineri poterant,tueretur. Bac igiturfadn delibcratione,!nflnéhs duabus er uigintt nauibnsy totunlacim barium percurrit, z^ quiequid com^ meatufiiunaquaq; regione lacui reperit, portint Muflium^partim Leucum mittit : hommes etiâ quoi quoi nancifeitur comprahendit adufum remorum. Intereaioonnes Baptifla Spedanas à Procifeo Sfor tia delectus erdt,uthuic helloaßilkret,prouviez. rdßdU mues^ qua Oomi erant armarentur : remia

B E L L 1 M V S S. il, gts,fahriiOperarij,commtatuf, dma, ttld uedu» rieq;tetalia ad bellum oppor tuna no deefjent. Ate^ ita Comum ueniens adduxerat nonnuüos peditum cohortes ad arcem tAongutij, exquapneßdiumab hoflt deduélumfuerat,utLeucum er tAußium com moditts tueretur. Sed pojka inopinatoexercitui El uetiorumer Chryfonumdifceffu, rebu^fuis ma^ Kedices conßfiK,pricfidium iterum introduxtratt nihilcq^magis labor abat ,quim ut commeatu quoi^ arcem munir et. Quod quidem difficilUmum erat^ turn quod co anno in tota Cifalpina Gallia maxima filtrat annome caritas, turn quod maturie inagrii nondum erant fegetes, er circumiacentiumuillarK accola metu Eluetiorum ,qui ufq; ad ea loea uene» rant,cum iumentis er omni fuppelleihle indiuer» fas regones abler ant,itaut ßubueäionum uÇumali» unde habere opus effet. Sßrtiani igitur qùonià one praßdio ßrmata erlt;a,in uiüa ad duo miUiaria pro» pinquafubfliterunt,donee oppugnationi neceffarid pararentur. Caterum Sßrtia ne 'Vijiarinumane gotio lacus dimoueret, A lexandrum Gonzagam tri bunum peditum dehgit, qui expugnandi Mongutif curam gerat. Mittit infuper Cornu Alexandru Bett tiuolu,adquetotiusbetii gerendi fumma reßratur^ ApudOceUanos uero fummarum alpium incolas, cum pneter Priefèdum er [tje auto^mdßtmmiaii ' inarc9

in arce nttUtm alium effè cognomffet, eó cum mdn^ iatK francifcum CribeUum unum ex eiuücis fuit ire uoluit, qui miffo mtr a arcem tubicine Pn^^io , nunciari prxcipi[,nipfb.tm Yrandfco Sßrtiie DM ci arcem reddat,omnem falutis f^em,cim in potefii tem eim deuenerit (quod baud diu poterit diffcrre) iUiefferelinquëdam. Quam ob rem Pr^ßämdiffi fuiauxilium ßbi ob longinquitatem itmerii mijfunt iri, arcem CribeÜo reddidit ^ qui poflea tota eare» gione Irancifci Ducit nomine potitut eß, ïnterea 'Vißariiwt cum daße qult;e Comi erat ^ lAenafium oppidum inßniflra locus ripa fupra ciuitatem circi ter uiginti müliaria profcifcitur,eo^ etiani Blue» tiorum er Chryfonum duo miüia, qu£ ad gerendu utu. bellum remanferant,per aduerf m montent ter reßri itinere ire contendunt. Bt quamuis er nume rox:^ robore nauium Uledicen lequare non poßeti tomen Sßrtiana daßit proßdio fuorum qui iuxta la cut ripamjhtiuo habebat^tuta er at, er lAedtcit na ueSjUt antea diuißm oppido er pages tuto adnaui» gare ad agendam pradam no poter ant. Nam ß qua Sßrtiam ex eis per/fexiffent procul à reliquit, in earn inuebebantur, fhtimq; poßquam conata perß ciffent,M.enaßum adfuos reuertebantur.Per eat dies quum tAongutij oppugnatio redderetur diffei Uortquoniamboßtsaggerem quindecim pedeslo» « I » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum,qiii

B ELLI M VSS, at/ tvm,qM!nuroi altituiint^quabaty atüe ßffamar» dfitxtruxerant, it a ut tormentorum tfius macnilt;t totttingprenonpoff'ent.Gonzagieo' Sßrtianisui» firn cßipßm aggertm operariorum manu fuffo^ dere,donee effoffoßndo tot ut rueref.quo in opère quum midtos dies confumere neceffe fiußet ^ Medt* tes occaßonem nailut omnes fegetes, qult;£ iam ma» turefcebant j ad malta midiaria circumiacentes in* traZeucumcomportari iußit. intereaComiquant pïures noues reß£l£ erdnt:nou£ etiarn nonnuUte £dßcat£, ac quam plura mincranouigia ex Ver» bano lacu carris impofita,Comum aduebebontur, erremigumcoadut erat ingens numerus :nihil^ Sßrttanos quin Locus aggrederentur expedition nem demorabatur, pr£terquam Mongutij expu» ffiatio, quoin quidem Bentiuolus ƒtdulo procura» bat : CT ßnne quottidie incaßracommeabat ad ur gendom hojlilis aggeris demolttionem: qua tondent perßeh^quum omnes Gonzag£Copi£^quibutad* dit£erdntdu£ Ghryfonum cohortes in armisefa fent ad arcem corona inuadenddm:ipfeqi 'Bentiko» lus ßeitnior er hartotor operis adejfet, ßrreispi lts arx peti c£ptd efltiamq; ßrtißimus quifq; SfotA tionorum aggerem è regfone arcis ereaum conu fcenderat jparfq; ingentdausfcutis, pars cratibus ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P terra

terra oppletis te(h hofles èmuro totis uiribusfum^ mouerecondbanturf dtwalij exfuismurumfuffbo derent : ahj per quafjata tormentis moenia iter fibi intraarcemfdcerent.Sed hofks obduSk intm uaüo Atelisno^rorumtuti, ingenti4fax(i,fudes rottue^ plduftrorum, G'^UAmpluramagm pondérés jir» ramentdtdntduidemittebctnt,ut Sfortiani terir» rumpere condti,ter codfbfint grddum refirre, igi tur cum fuprd eihagintd è fortioribus cecidijfientt multi etidm effent faucij, redudii in cdfird militie bus j uifm eft rem in dlium diem diffèrre. Séduis coldUiPeUicionus arcis PnefiHus, cui fdtiserdt^ dum hofks t^ongutium oppu^drent,ffgt;dtium Me dici dediffe communiendi Leuci,perrupto dreisjmt ro dbea parte qua Chryfines fittionem agebant, pernoikmeum fuis omnibus tanto filentioeuafitt ut ne ab excubitoribus quidem firepitus quipiam tdieuntiumfieritauditus. M.edices dereliào à fits Mongutio, cum minime dubitaret quin hofks ante omnia lacus expeditionem aggrederentur: fine qua. LeucumautMufiirnntentareno poff'ent-.antequdm Sfirtiana clafiis Comi infrudA eff'et,nauibus Mes’ nafiiumaduerfus Vifitrinumcontendit: fidcumin paratu ueniffit, populatus quidquid inudlis iuxta Lacum repertum eft^Leucum rcdijt. Dum bac age lt;nbsp;rentur.

B E L L Î ■ M V s s. «^ renf»r, i(«rt chißii è porta Comenß mftruShomni beUicoappardtuexierat^f^ locd ad ripim lacM poßtd imperata Sfortianorum fdciebant.CiMcirs^ cd,I^edices,ne quidpiom quad ßbi auxiliû eße pof» fet iiitemptatum relinqucret^uneios mittit ad Ca» rolam Clt;eßtrem,'Ferdinandum^ Komanorum Res’ ^em:quißgnißcentnunquamper ipfumßtüßenec jho'e, quin rei cum Yrancifco Sfortia Duce hone» ß^ quihusuis conditionibiK componeretur:orare^ etiunnum ipfos 'R-eges-, ne oniu traétnnd£ compo» fitionis dßernentur-,conducere enim turn ad honoa rem ipforum, tuin ad ltalilt;ecommodum huiufmodi beüum ter minor i. Aliosinfuper nunciot in Gallias ad Ironcifcum Kegern cum mandatii ire iubet : qui edoceant quanta ei ufuißtßturum,ß arma in Me diolanenfei tramßrre uoluerit, habere Leueunt Gr Mußium duo munitißona loco, qua ei exhibe^ ' ont cum claße in Lana lacu non negligenda. Et quamuii non deeßet qui Regi fuaderent, ne oblate ßem er et: tarnen huiufnodi poßulatii nunquam au fcultauit. At C£far, qui omnem nouandarumre^ rumin Italia occaßonem tolli CHpiebat,poßulatlt;t ipßm Medieb adfe mißa ad Erancifeum Sfortiant remittit, horlaturq; etiam atq^ etiam infficiat, ne qua honefb. compoßdo reßuatur. Quodquident

328

A D D I T I O

turn ob (dMScaufiS,tum imprimis, ut Cafariobfe» queretur, Princeps Ubtnttrtjficiffèt^pper obld» tut conditio nes, er bonorifuo erfaieri cum Elue tijs mitojuiffitconfultum. ïtalt;^ quando neceffeef* fet bellum prosequi, decretum eft, ut V iflarinus ai oppidum Orobiorum in ripis Larij UlanieUum no mine,quoi quatuor pafjuumilhbus à Leucoabeflt cum elafte fe recipiat,prouiieat^ ne Medicis elaf» fisfuperioratacus loca petere peftit: Alexandro uero Gonzaga negotium iniundhim eft À terra Leucicircurnuallandiipaucifq; diebus pontemla=t pideumquoamnis Abdua in fine lacus coniungia tur,duobusq; caftellis ab utraq; ripa munitum eft, Sfortiani peruim expugnant. Poftmodum,quoni» anpauloante Medices armamentis plerasq; exue» ratnaues,remigumc^e::r militum bonam partem dimiferat, Sfortia uifum eft, quando omniaad tra^ bendum bellum tendere uiderentur,ob rei nummaa ritepenuriamiamcircumfeftb bofte aliquant para tem claßisey militum abfq; periculo pofte dimitti. Quoi quidem poftea male ceftit. Nin« cum nonnula ÜCenturiones ey Duces Sfortiani ftipendiamili» tumfraudarent, lucrumqs in proprios ufus auerte* rent,breuicontigit, ut Medices prater easnaues, quas intrapartum Leuci armatas retinuerat,alias etiant

ttum qu^ extra reUgató ai mcenia remanferant (quoniam omnium partus non effet capax ) arma» ret'.miUtumqi opera pro remigibus in eK uteretur: quibus Mußium zr nd pleraq; incus loca rurfut proffcifcitur,e7 partim ui, partim obßequio homi» nes ad parendumcogit. Neefatis ei fuit lacupotiri, nifi etiam terra cum hofk decertaret.Vi^rinut (ut fupra diximus) cum Italis peditibus circiter quadringentis ac manu C hryfonum cr Bluetiorunt Mondelliflntiua habebat,cldffemq;fuam non moio curabat,ffd obferuabat etiam, ff occapo doretur, qua hoffili noceret. Gonznga uero cum reliquis co^ pijs cafira pofuerat quingentos firme poffus a Leu co:qiueßffa ^uaüo quotidie muniebat,noiiu^ nonfolum,fedetiam interdiu una ex cohornbus, quibus ipfe prieerat,ad munitiones femper excuba bat.Cieterum, ut natura fit in omnibus rebus,quoi ad res peragendas nemo efiqui in principijs ma» iorem diligentiam, quam inchoato opere non adhio beat.ltaexcubite Spirtianorurn,in quibus prints diebusmilites er duces erantdiligetißimi,remif» pores poffmodum pebant. Quad ubi perffccula» tores Medices cognouit,audenium ratus cumfuo» rummanupernoóUsfflentiumnauim longamcon» pendit: Cumq} iuxta ripamlacus è regione caffrof P 3 runt

rum ho/ïium conflitijjet, iußis remigibui in anchor racum ndui ßa.re, ipfe cum militibut in terram ie» filif.ßrtefji Gonzaga excubitores quos habuit obf wam tam eeleriter obtruneat, ut f^atium non ha» bucrintfuisaduentumhofliumßgnißeandi. Quo» circa porno negotio munit tones hoflium tranfgref* fus tota caßra, metu^cade etß{garepkt,ipfe reikt dihoßitium Gonzag£pergit:quemßitimcom» pr^hendit intra cubiculum.Audito tumultu pluri» mi ex Sßrtiams ad Gonzaga: hoßitium protinus ticcurreranf.quodubi hoßtum plenum fenferunt, nemoßtit qui non potißimam falutis ffeminßga poncret. Quamobrem lAedices trucidatis noimuU lis,qui intra tabernacula or domos reperti funt, non infequendos per nofkm ratus cos,qui in ^gam fefeconiecerant,tormento hoflium Leucum uerfus hominum manu agere inßituit.Etquoniotn id diß' cillimum pr£ eorum magnitudine ^^ gruutate erat, ut prope oppidum peruentum efl,in foffom, ne ea hofthus reÜnqueré cogeretur, pr£cipitari iußit.Kecepit etiam per huiufmodi tumult urn pona tem Leuci lapideum de quo fupra diximus, ijs qui in pr£ßdio erant adeo ex clamore ey ßrepitu nos Öurno per terr itis, ut neminem fuorumèc£de fu» f^^’ß^/ßfatißgafaiutem quaßuermt.üoefucs

B ELLI MV s s. tji ccffuUecUcesnon minutUerra (ju'mkLicuobjlf äionefolutwserat-.nifi kodoidcm Vifkrmii,qui manddliftSitiiM habebat, cognim qute perno^mn üb hojk gefli effent, rclich. ftor urn parte ad claßis eufkdiam, ipfe cum reUqun prima luce ad cajira Gonzaglt;e accurriffet : quem ubi captiuum intra Leucum addudum jiuffe inleUexit, plerosq^ eiui milùef qui in diuerfa loca noélurno tempore aufu^ gerant,iterum coegit: mox cafira, çr munitioncs, fi qu£ ab hofkdißipata fiter ant,reficereiußit. lm= primisqi duo tormenta, qu£ ufq; ad fffarn oppidi agipropter temporis breuitatem non potuerant, reduxitin caßratatq; itaeodem die obfidionem, proutantea er at circa Leucum refittuittef poß * paucos dies pontem etiam Venei per uim recepit. Uaq^ Medic ei nullam leuanda obfidionis common dioremuiamexifhmani ,qiùm numerum militunt Quorum augere ,quiblts hoßes fummouere poffet, turn effare NeapoUtano, qui in fuperioribus bela Iw peditum Chiliarcus ab Antonio Lena fùerat^ conuenit: utquotquotnaüuseffet pedites è regno lieapolitano,quiin exercitu Cgfareo plurimum turn militabant, Leucum ad fe deduceret : qui quia demintrapaucos dies fupra quadringentos uenea runt^neq^eorum aduentus inutiUsfiiit^Siquident

eorumopera pojl paucos dies AccurJlnum Lau* denfemcumcohorte Sßrtianorumpeduum in uico Kalgrate, ^ui in altera locm ripa è regione Lend fß,no£lu per proditionem c£cidit. Q«o nuncto ac cepto Irancifcui Sßrtia ftitim HieronymumCri^ bellum cum peditum cohorte^equitumq-, turma mit tit ad locum Clauate, quod non inde abeft amplilts quam duo milliapaffuum ad occludendum aditum, nehoßesperidlociComenfem acetiam Mcdiolagt; nenfemagrum muadere posent, itaq; cum ea uia JAediciquxrendi commeatuf, quo turn plurimum egebat ,]pes conddiJJet: dafje lacus oppida popua lariagg^editur. Sedquia locamontana zrfierilia trant, zy quibus resfamtUaris domi er at, iamdu= dumobincurßones miUtum abler ont, nullum ßr=^ mecommeatum prêter cafUneaSypanicum, er pau ca huiufmodi reperiebant intra domos pauperum, qui in aliénai terras abire cum c£teris ob egeftH::: temnonpotuerant.Dumautem nonnulLe Medicis noues Manddlum prêteruehe7êntur, 'Vifbirmus quando dafje Jua hofh tranßtum prohibere non ua leret^tormentis Jaltem eminus hofhumnoues in» ßfktre non intermittit ; ßrteq; pila ßrrea Ga= brielem Medicen, ipßus Ioannis Jacobißatrem qui ui noui erat, interßeit .■ Paucos etiam poü

Hei cum Aloißui Borfmui Contenus ,cuigubera tund£ totiui Medien claßismunufiniuäum erat, è fuperioribm lacui locn,lembiceleritate quo uehe batur fretus, nuUo alio prêter rtmiga comité Leu cumrcdiret,innonniälMVißnrini noue! paulofu» pra Mandellum incidit : è quibut cum plurei felop» porum CT tormentorum icius exeußi effent, traie» élo lemho ^rferius graue uubiM incrure accepit. Quod ubi remigei perffexerunt, metu perculf abie^ks remnipfumùmfemianimem^CT qui paulo poß uitaexceßit,fe^ ipfoi inmanwhoßium tradi» derunt. Vtrunq; cafumgrauißme Ioanna ïaeobui tulit. Nam Gabrielern fupra clt;eterosfratres amort profequebatur : er Borferio ob fummam rei naua» lif peritiam unice confidebat. Nee défunt qui exifli ment eum adeo animo confiernatumftiffe,ut amißit ijiduobui, quorum potißimumopera inbeUoufut femperfuerat,nulliannif trißemrebue fuK exitum accidere pofjè poflea crediderit. Intereadumh£C agerentur,Auguflinui Berrerius Antifa Vereeï» lenfi, quifepiut ad Brancifcum Sßrtiam uenerat huitK rei componenda cauffa, denuo ad eum redijt: quum^ plurimdf adduxiffet rationa, quare non minm ipß quam Medici expediret rem ahquüiut bonefts conditionibuf componitneq^ad idalienunt

AD D I T I 0 nbsp;quot;

o^niiffet Principis dnintuni, loatmem Angelunf Medietn ipfitu loamus lacobi fratrem Me^U» num ad fe qu^mprimum umirecurat: qui in initia ieUi^quodarrnistraStAndis minime affuetut effitt inTaurinoi abierat: Afratrec^diÇcedent habuerat mandatum totitu controuerß^ ,ß qua daretur occa fio,ium Sßrtia componendie. Is igitur quam primu Mediolanum uenit, adhibit o Marino CaracciolOf qui Caroli efforts l^gatum Mediolani agebatieua cotise^ è caftrii duobus Pluetiorum Chryßonumqi Dudus,ut in re communi adeffint, cum Prancifeo Sfirtia ad has conditiones deuenit: utïoanni lacobo dus fratri quinq; (^ triginta aureorum midia exol tieret: è quibus decern miUia impr^fens, reliqua ecquis portionibusinannos duos numerarentunet!quot; ne quad debitee pecuniae foluenda: mpedimentuni aßß^ipo{ßet,fßonfores darentur idonei extra dU tionemMediolanenfem: Praterea Princepseun^ dem oppido quopiam donaret,cum redditu annuo faltemaureorum mille: Tormenta mßuperbellica, er res omnes ipßus er fratrum non folùm export tarißneret,ßed etiam iumenta er uehicida, quibus id fieri pofret,praberet: PerdueUionis etiam crimen er reliquaflagitiaipfi er fuis omnibus remitieret, bonaq^ iam pubUcata reßtui iuberet : loames aus ismieKobus

BELLI Ul V S S. i,f temUcoiusintrdiecimumdiem,niß interea inß= ffiem aUqium aceeßionem rebw fuis faceret,or cent MuffijLeucumqireiieretlCum^iUtercii adpa^o runtobferudtionem fcripto cr iureiurando fefe ob flrinxilfenttpro ijs gud dd Sfortiam pertinerentt Cdtdcciplui er Uldximilidnus Stampa arcis medio lani Prdfr^tUtJfoponderuntAoannes autem Ange lut tanqua ob fes foederis in eufiodiam Iradituseflt itd ut ipß luendum effet,pfrater promiffa rata non haberet. Re igitur in hunc modum coinpofrta,me=-dices,quumbeüu ad decimümenfemprotraxiffet, Leucum arcem^ Uluffij trandfeo Sfrrtid reddidit,cuius it^u arxipfa,qud tantorum malorum occafg

f^'iiiQGl

ARGENTORATI APVD CRATONEM MYLIVM

MENSE MARTIO, ANNO

M. D. xxxriii.

'fgt;mïgt;te tnj eutr(^ii^\i ^^e^««««! j*!p^^Slt;r^ tusextS^TuÜKtUa tlt;^igt;Sm?-^fb(:ae^^^u^^ ’^^CtifeSacnï^c^^iae^tiiiYpotj^p ilt;^ Ks^g5*^»c t(hr‘^^‘P’*fifu«»tVf^nf^{It-^ I lt;p.l^ iMI^M^dr^M-A ^«^«MlUo’uJhPpIlOWCiJ«^ ^^ aSS^featbiarwfton^P^f^^oaaSap^^^aS

; : tjaual^ £^f3^p»cimr*j ^^tfuilfyureuSM-viPxo b atStt^hJfSi-VmS aS/f «Maaten^Ht^tH^ft^

taXtiP 3,100^

tui^^^ »^^^‘fi^tt^Pttoa/StSmwx-IM ÖC^ lUctubütf^ttfT’atS^ nrlt;nfe£mi*ê»lt;« ^nm

flôîgt;#'F ’'r««/di

av-- *0.-c\^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, t® •***•■'■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlt;