Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

Autore Toanne Heffels â Louanio.S»-er» Theologfe dun! viufret, Regio Profeffore.

^^ yiutf/z» eff jKegia cMaieff. Priais '^^fS^‘gt; , »e^HÜ iafra fix proximos annos prit ter /odaffem Bo^ardum im-^rtmat faut aühr imprefiàm difirahat hatte hreuem c^ eatho/ieam Deeaio^i £xpüeatie»em,Läutere loanne ffefieb à Louati/ü,Saera Thee/ogta dum viue-ret,Regte Prefe/fire ,/uib peetta in Pri~ ftiiegie eententa.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------Vanram HefTelij noßri morte calamitatem acceperit non fo'etrn Academia Louamen-liiy verum etiam rota Ch rillt Ecdelia, facile per te iplc in-teUigis Prxfiti amplifsime. Eraecnim (vt non ignoras) virilleincöparabiiis, amp;nbsp;prêter eximiamquan-darn pietatem,prxclaris animi dotibus excellen-teraDeoexornarus. Ingcnioin primis fummo arque amplirsimo,ac propc diuino: quippead comprehendendum cclcrnmus, adexcogitan-dumacneiGimus, ad indagandum fagaeißimus, denique ad omnes peirumpendas difficulraics acerrimus.Adhxc memoria renacifsima fideüf-fimaque, qua res femel percepras ac intelleüas ad manum femper,amp; tanquam in numerato ha-bebat. Hue accedebat ardens amp;nbsp;indefeffum in-quirends veritatis fludiumtquofaûû eft,vtpeV’ pecua quatuor ac viginti annotum méditations iueftimabücm fibidodtrinx thefaurum compa-rarit, vnde tanquam opulentus quilpiam paterfamilias in communem aüquado vfom nouave-teraquedepromerct.Quid enim ed in vniuerfo tandem Thcologix corpore, feu (cri^turam fa-cram, (èu dogmata refpicias, quod qon ille non A 2 dican»

dicam attigerk aut degoftarit/jd pene’rerir/x-cuiTerit,acq; vt itadixerim,deuorarir.'Na quan-qium nihil intaCium reUnque.ret, fie tarnen in fingulis vetfatus eft,qnafi omißis cçten'iin vnû* quodlibet modo argumftum iueubuÜieevt fin-dium eins baud perfunótorium, minimeqee tu-mukuanumintciligas.Iam quod in aiiis qinbuP dam etiam vins doédis defidere’/quani mire di-dadicus!quanriisdocendiaj-t!fex.'Ó.uisenim référât quod ilüus fucritin cdilïerendis religionis nofire dogmatibus confilium amp;nbsp;ratiq^quis ordo? qux methodus/’tum quanta Eici!ir3S,lux amp;nbsp;per-fpicuitas?quanta rurfus pro argumenricuiurque natura nunc breuitas, nunc amplitudo amp;nbsp;copia? denique quam rara in docendo nd*s,indufiria,amp; • afiiduitasfAdeó nihii à perfecto Sc abfdiuto do-dore expédes,quod non ab co luculenter arque infigniter prafiitum efie videamus. Quocirca ,amp; optimo lbo merito confequutus eft, yr auditorium habueric non modo frequentifsimnm, fioreneißimumque, verum etiam dodirsimum, longe^ne attétifsimum. ViJilïes enim alios qui-dem velut ab ore docentis pendêre ,alios verö fingula quæque verba tanto ftudio, tantaque re-ligionc excipere , vt vix vllum prirrerire pate-terenturyquod non moxlitcris mandandum, amp;nbsp;chartis,ceu fidis, vrille ait, fodaübus commit-tendum putarér.Tanra erat apud omnes doftfi-nx illius ndmiratio, autoritas amp;nbsp;exifiimatio. Certè quantum hoc Magiftro fchola nodrapro-fecerir, quantum auda fit non tantum nume-f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro/cd

ro,fcd êV ccü jiiiûnc.qùnnrnin inclaruerit etiam' apuó loügc dif iras ii.'.tinneSj ic? ipQ, vt opinor, abundc tei;atur.Qilt;n!cquann:m hnins viride-cclRi Aca jennA nö-Q^a vulnus dccepcht ,quam grauejquAn-i a:erbu,qi!5m inimedicabÜejetiam racentibus nabis facile tam quiiiisintelligat.

Verum bic calathiras non fc incra Gymnafii noflri continet fines ^ qtiin etiam ad vniiterfam pcrtingicEecIcfiamtnainqbantam amp;nbsp;iplafimul iaduram fecent, promptifsimccognofcet non modo qui norit fcholam noftram ieminarium, ac veluti fontem quendam elTcjVndeih vfiiucr-fiim Belgium Eedefix Paftores Dodoréfque*^ petantur ; veriim etiam qui lucubrarionescius kipcrioribus hifee annisin lucem emüTas.peni-tius inrrofpfexerir.Qu^m Ünim dilufidc catboli-cam ibi dodrinAm cxpliçât/qutm fblid^ adferit? qu'am efficAcirer ftatinc ! diuerüm antem quam' Ibenuc forciterqué confurat.’Etcniirt non fat ha-bebat in qüotidianis prafciedionibus réligionis nbftrx dogmata viua voce audirotibus fuis tra-dereatqué charratc, fed quo pluribus prodefTec, idem etiam editis libf is àgebat : quös hadenus quidem ob innumeta négotia vndique tranf-uerfim incurrentia, pauculoseuulgaiiit ; fed ex quibus tanquam ex vnguc leohèm,quod aiunr, seftimare liccat,qüanrusille futurus adhucfuc-rit Eedefix Catholic« propugnatorac vindex. Nam quo cHeterga earn animo,quam eins tuen d« iuuandxque cupidus, idvnum argumento fucrit, quid ne grauifsimo quidem illo morbo,

quo tandem Sc opprelTus eft, abfterrert potuerir, quin aliquid femperautdiótarer,auc ctia (cribe-ret.O virum immorcalitatc dignifsimun!.' quern ft fanum valcntemque non dicam niginta, non viginti, at decern modo hifee annis liabere li-cuifTet,quant milita fueiac nobis conferipturus? Illud faltem optandum erat , tantifper adhuc eum fuperefte, donee qux in alteram qua de Sa-cramentis agitur, Catcchifmi partem , quxque aduerfus Monhemium amp;nbsp;prxeeptore eius Cal-uinum meditatus erat, abfo!ucre perficere^ue poftet. Sed vir pius dum nufquam ceftat.dum votis omnium fatisfacereftuder,dumomnibus confulit, ip(c fibi parum confuluit. Etenim ex-hauftis paulatim immodico labore corporis viribus, innumeroslibi morbos confeiuit : amp;nbsp;pri-mum quidemfebres acutißimas, dehincatio-cifsimam ac pene quotidianam calculi carnifi-cinam,ad h^c moleftifsimam podagram,fubinde diuturnam grauiftimamque tursimjmoXjCtiam hymaptyfin,denique amp;nbsp;apopiexiam, qux fern el iterumque recurrens,vbi torum iam eum in fuam redegit poteftatem, tandem poft annuam prope ludtam mifereopprimit atque extinguit. Sicftrennuusille athletaè medio laborum cur-Ri , atque adeo in ipfo xcacis flore (vt qui nec-dum totos quadragintaquatuor expierat annos) magno Academix noftrx, adeoque Ecclefix tonus incommndo, prxmature ac intempeftiue nimis eripitur. O eladem miferam atque acer-bam! O iaduram grau émanée xftimandam, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quaniq/

quamqueomnes mcrirolugcant,déplorent,3€ defleanc/ih pnmifquefchola noftra/antofcili-cec orbata doftorejqualcm hand temerc eft vn-quarn pofthac fonafsis babitura ! Quapropter quodolim Propheta Dauid extinfto Sauli in ».Reg.i. nionodiafna canebat, id nunc totidem verbis ad noftrum argumerftum iure optimo tranftu-Icrimus: Filix Ifracl ftipcrHcfteliumfiete,qui veftiebat vos coccino in deliciis ,qni pfxbebat ornamenta aurca cukui veftro: tanto^ue magis, quanto amp;nbsp;hie prç akero vir melior fuit,8c euan-gelicacceieftiaque omameta quibufeunqUdTpo-liis amp;nbsp;hoftium exuuiis infinitis partibbs funt prxftantiora. At quando ita Chriftó vifum eft, hand dubie peccatis noftris offenfo,in dkiina nobis eft voluntate acquieftendum, fimül^tid eius ira placanda,vt cuius ike muncris fuit acgrati«, à quo omne datum optimum, amp;nbsp;omne donum laco.i. perfedtum , nonosfemper opcrarios in vineam ^^^'Y“ meflemque fuam mittcre,arque adeb dkttudcre ’'^' dignetur. Sed bene habet, qubd riöÜ prorlus Heffelio noftro fraudari fumusmam tatnetfi eius vuku ac viua docentis voce pofthac carendum fit nobis, fupereft tarnen eruditionis eius in pri-iiatis (criptis ac monumennshaud exiguapor* tio,quorun) tanram in illius Bibliotheca farci-nam inuenimus, quantx vix torus annus cbol-uendx fufficiat .Et funt quidem plcraque ho-rum rudia adhuc,confufa,ac impcrfeßa,(ed hu-iudnodiprofedo, qux indignum fit val perire, vcl fupprimi. Quare quod ab co in hike colli-

E P [ ÿ T o L ji rendis,dingendis, ac publicandis darum eft nobis negorij,id primo quoque tempore., ad com-munem ftudioforum vtilitatcm,fumma cum fide diligentraquc per Dei gratiam,exequcmur. Atque vc aliqucm huius rei guftum prçbeamus, Decajogi explicationem ante multos quidé an-nos ab autore inchoatam,nunc au rein paülo ante mortem ab eodem vtetmqué abfolutam, in lü cem proferimus.Étenim cum multis efflagitan-tibus.^a,c tys in primis parerniratis impullujla-tuiflet libellum emittere, nollet tarnen ttuncum (vtewt^ac mutikiip exire^ qiiatcnus per affli-Äißimam licuit Valctudinem, ddhibitoledtorC quodferipferit recognouit,amp; quod in poft re mi tria deeratpracepta cumulruatia tandem didta-tione complebit: (pct;ans nimirum cunóta (e vt primum fibi redditus foret, accuratius retrada-turum,amp; quiequid przterea defidérareturpro-xima xdirione Qirrurum. Qtiod fi faccre potuif-iet,eramus hand dubiè pleraque exaiftiorajima-tiora, confummatónaq/habituri. Sedquiequid ld eft,ftudioii3 gratulandum efte cfinfeo,quód li-brum^.am dju expeefturn acq; expedjjturo, tani varia tamque recondita eruditione refemgran-dern aliquando fint adfequuti. Circupfpicienri-bus aurem cui potifsimum jd operis dedkare-mus,mox nobis occurrit R.P.T.In primis quod eins xdendi ^ vt amp;nbsp;exterorum quoquS dux au-torque fui^^j.tnm quod priores illi ia fymbo-lu'm ^ oranonem dóminicam commentarij, quibus hic fqbmngehdus eft, tibi eflfnt infcripti: denique

denique quod przfixo tanti pncfulis nomineert qui in mißranda ilia Belgicarum Ecclcfiarum, quam nuper vidimus, vaftatione, primam omnium vim arque imperum perpelTus, iHuftrifsi-mum pictäris,prudcnti2, ac forritudinis exemplum przbuerit} futurum fperaremus, vc libet \ alioquigratiofifsimus, dcfidcratifsimufquc,ma-giseciam ftudiofotum affedibus commendare-tur,arque ab omnibus auidius raperetur, ardius feruarceur, ac diligenrius euoluerctur : quod Vt cuiji,EccïcC^,£Qrius.fruélu ac zdificatfene Contingar^eciam atqubetiam exoprawusl-^-^ ^

Accipe igitur Anriße» humanlOiM'Cjarhid^ contubernalis quondam tui hiihe vtïtjt' póft-humumfoetum jamp;qöo parentem fölèy,ecgt;deih amp;nbsp;partum dus affiii3:ü amp;charitarc,in co tutndo defendendoque proßqucre : ira enim fict, vr ad extera qux reftant .cdcnda promptiorç^ êlt; ala-triores accirigafn^r,^^ ^Vale Prxfülum dccus, Ecclehz Catholics diu fbfpes ac felix, cm nos toto peâore dicamus, dedica-mulque. Loü.mii quaito

Henricus Grstutus Ltuanimfis, d* 16an»es SeteaUX MontineÀfif, tTudttiinis m^ quondam difeifnß^

jv y sa’mon zUuixiq nnci :’xHr.ir ‘ouj? 5npÏnï ^ ,(n!:%T!s’3jH •■«üJOisSa tlh r c ’•bm n« iup

• fric fperntK^ • snü’J^iif v ,’.tjrniSi'/ quot;snun (VMp •irlitfiuili , tur i.f^'ïi’'i fnfJi9lt;lt;'ni *' jgt;f, a;i/ fliuifx

; r ;.’ :'f ’UfTiTiU^) mu lunB ^ïnsndxiq moltf ïff*,^'’ luifii ■* .\“ï.’jiïamp;i*,fenrnf''?’l‘5iTf’'quot;ßu’p'.'ü^

sH^cinti^rrtatio diijÏnörS '^rteèeptortiA'^^ ’^ Decalogi,fuhilcontinetadue?fusfidem*ut''''’°-’ .JjpOp« n^esjimo admodum vtiKs eft,fi ty.*-A .P**J?*fl?ï^®4®^'^M*l.^g®J»tgt;*datur,adproii'“:- » 3^-^-y”'’’™^ ^ doSnna amp;nbsp;induftitia.diui- müfi ' öóauecuItu;quQdatt,cftQrpgp.guiIjfcrum cq gt;^

,»\gt;lt; -’VitiA X«. ' tf. WW^f-.’ó*\gt; bh wgt;.'i«'!»‘|i «• ’ 'J^V^'V’.•

^-r In'^’^^^^'^^^’^. nbsp;nbsp;nbsp;Eft,#Mt®’^gt; Lex fta. r - W?’s‘l'^Â^?^ ^* b.'«i9P?ÇiP0hiuwnitati .gt;gendâru^lt;^hac.vtbonuir)fi»lgt;nnrconre-quot;èùatuf.ab çpj^qieurarn cx^auwinitstisha-%êt prdipatqn^i^tpue ipfi cpmçpupitati e»-■jôfîturp-.$içj;,t'.çq)m’nô confqliy alt^^i » qui

çonnlium fqunvçxin aperk ; fita^ee przn- ftal pTi 'pit.quiftatptuçi,ilium in fqlxiiÇQFWBi noti- Lit.u.de ’ti^m,npn deducit.ßonumfvwctr, çommu- ‘Uv-Alei» 'Üebominumjftt^cm ,ipfa vçnwitiocom- quot;i'•'• niutabiiii,Hzc enun omc4»ain»tflro tuos j^ßa^b' 'Kuflo nw^o 5^RVÏ^oïd'-fW^i ^^ tap 14. ' DUS commun» en.^ fingubis ca^ijeft .?N*t vide Pro

Isb.^de tenti.^creatoris.non finitur anima non red-li f’'bi* jçr^, jje^jjy,^ Aut enim reddir bené vten-

V jü'atur ^° 9uod accepit.aut reddit amittendo quo bene vti noluit. Iraque fi nó reddit facien-

' do iufti!iam,reddet patiêtio miferiam ; quia in vtroqueverbum illud debiti fonat. Hoc enim etiam modo dici potuit quod diélunl eft:Si non reddit faciédo quod debet,redder patiendoquod debet. Nullo autétem • poris interuaüo ifta diuiduntur, vtquafi alio temporenen faciatquod debet,amp; aliö patiatur quod debet, nc vel punfto temporis vniuerfalis pulchritude turpetur, vt VideeS- fitin ea peccatidedecus finedecêrevindi-

dx.Sed in futurum iudicium feruatuf ad manifeftationem arque acerrimum fenfum miferiæ,quicquid nunc occultifsimè vindi-catur.Sicut enim qui non vigilat, dormit: fie quiiquis no facitquod débet, fine intcr-uallo pâtiturquod debet. quoniam tanta eft beatitude iuftitiæ, vt nemo ab ea nifi ad miferiam pofiitabfcedere. Dicit quidem Ro 8’ Aportolus,prudétiam carnislcgi Dei fubij. ci non pofie, quia videlicet per cam nihil Aull li • boniagitur: redigitur tarnen ipfa in ordi-' eotia JL- nemlegisdiuine,quia non cuadit fuppli-lia.ca.gt;4 cium.

Lib.i.de 1N lege tcmporali nihil eft iuftum atque li ar c.6 * lcgittimüm,quod non ex aeterna lege de-Quzil.tgt; riuatum fit. Ipfa enim lex sterna in ipfis read Sim- jjyj humanis terrenifque contraftibus faci-pil lib.i. lèanimaduertituri in quibus nifi fupernæ iufti-

DECALOGI £X P LICATlO. } luftitiae quæJam imprelîa veftigia teneremus, nuncuam in ipfum cubile ac penetra-1e fpiritalium pneeptorum , noftræ infir-mitatis fufpiceret arque inbiaret intentio. ^laGj. Beati qui efuriunt amp;nbsp;fitiunt iuftiiiam,quo-niamipO faturabuntur. Inillaieiturficci-tatevits conditionifque mortalis, nifiaf. pergeretur defuper velut tenuifsima quçdâ aura iuÛitiæ, citiùs arefeeremus quàm (iti-temusln kisigiturfummææquitatis vclli-gijs humanæ menti imprefsis, æternam legem ,quæ elt il!a incommutabilis veritas, videreconceflum eft.amp;conditorhumana- Auç.c.ji rum Iegum,fi vir bonus eÜ amp;nbsp;fapicns,illam bb.^e ve ipfam confulitlegem æternam, vt fecudum « rcüg-eiusincommutabiles régulas, quid fit pro tempore iutédum vctandumqidifLcrnat.

Etipfietiam impij multa redè reprehen- l ï-M-d« duntreélequelaudant in hominum mori- Tn-c iJ-bus.Quibusautem ea regulis rändern indicant, nifi in quibus vident quêadmodum quifque viuere dcbeat,ctiam fi necipfi eo-dem modo viuantiVbi eas vident lt;nbsp;ne que enim in fua natura,cùnt procul dubio mete ifta vidcan tu r, eorumque meutes confiée efie mutabilcs; has veró régulas eße immu-tabilcs vidcat,quifquisin eis amp;nbsp;boe vidcre fgt;otucrit:necin habitu fuæmentis,cum il-æ regulæ fint iufiitiæ , mentes verô eo-rum confiet efie iniufias.Vbinam funt irtae regulæ feriptæ, vbi quid fit iufium amp;nbsp;iniu-ftus agnofcit , vbi cernit habendum eflo quod ipfe non habet lt;nbsp;Vbi ergo feriptæ funt, nifi in liro lucis illiui que veritas diet-

dicitur; vnde om nis Jcx iufta defcribitur.Si in cor hominis qui opcratur iüftitiam, non migrando,fed tanqu^m imprimêdd tHhf-fertur.ficutimago éxannulö it in ceram tranfit amp;nbsp;annulpm non rclinquit. Qin ve-Vn!« B«- rónonöpcratur,Sc tarnen vider quid opt-dâ mil* râdümfit.ipfeeftquiabinaluctadcrtitur, l'b*Om ^’I'’^*’*quot;^^*®quot;S'^’^*'’ r,tsbnmi pÏHtjiolegùtemporal^. CAP. V. t,«s vidét 'T'Emporaliam legû aliaeŒ naturali^alia «m“* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■* per hominû ratiocinationé ex fuperio^ ri Icgc deriuata(quç hnmana diçitur)alia a Deo lata.aliterquâ per natutaléinllinélû aut liumanamargumcntatiônemrquæ fpe-çialitcr.diuina dicitur. Nam fi ab co legem aÜquam appell« diuinam qüôd authorita-te Dei lata fit,atquc eiqs tranfgrefsione of-fendatur Deus,omhis let diüinà cft ; fifcut magis infra patebit.

Driegt nat um. CAP. VI. ’ /nibroC T ExnaturalisciEqua Dc’cl-eatbHnFudit tndbyi-' *^fingulorü peftoribus, quæ hófcrtbituf, fcdinnafcitur.necaliqua percipitur leftio-ne, fed profluo quoda naturae fonte in firi-guliscxprimitur, amp;nbsp;humanisingenijs hau-^ j^ uc-lib. riiur. Praecipit autem hæc naturalis Icx, vt de ; ei tc- homo fit in omnibus réélus, quod particu-amp;)b. mfi. Jjditn per varia praecepta ctplicat, quorum iatiüc.17 funima tribus præceptis explicari poteft.

Quum enimpraecipüum hominis fit ratio, per quam cum Deo (quot;qui folus Bohu eft hü-' manæ mentis) cômunicare poteft, primum Jegis prçccptumfcft'DiligesDeUm tx toto' corde

corde too,amp;c,Per ration? çtiam cumalijs hominibuscôn;uaicat ; amp;ideó fecuodum præceptumlcgis nature eft.Diliges proxi- ''^quot;’e ^s mum mum ficut teipfum. Quia verô amp;nbsp;alia ?‘'® ^ ^t

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bb.x. lt;Ic cum pccoribu$,fed etiâ cum arbuftis amp;nbsp;ftir- hominis pibus multa cômunia.alimcntû namq; cor- iqîhna. poribusfumcre,.crcfcoi’ô.,gigncrc,vigerc,nr Lifa i-de poribusquoqîtributû videmus,quç infima ''.’'^^ ** quadâ vjta côtinçtur.Videre auté atqi audi ^^j^^^^.., re,Se olfjièîu, amp;guftu,8c taftu corporalia ß^.j/^e fentire.pofTe beftias,amp; acrius plerafq; quàm ciuî.Dri. nos,cernimuîamp; fatemurAddeyircs amp;nbsp;va-lcntiâfirmitatcmqjm?brorû,amp; edentates facilimofqj corporis motus 5 quibus omnibus quafJâ earû fuperamus,qu ibufd â çqua-mur,à nonnuljis etia vipcimur. Genus tarnen ipfum renim eft nobis certècómune cum bejuis.iam verô ,appetere voluptates corporis, Sc vitare moleftias, ferinae vit» omnis aèlio cft.Sunt alia quædamquç iain caderc in feras non videntur ,ncc tarnen jn homineipfo fummafuntrvt.iocari $c ride-re.Quod humanumquidem,fed infiniun;i hominisiudicat,quifquisdc natura hpma-na rcclifsimèiudicat. Deinde amorlaudi.s amp;nbsp;glorise.Se affeélatio dominadi, quç tam-etfi beftiarû nó funt, nó tarnen earû reru libidine beftijs meliores noseiTearbitradum eft.Nam Sc ifte appeiitus cum rationi lub-ditus noneft, miferesfacit. Nemo autem

PRECIS ET C ATJIOLICA cuiquam miferia fe prçponendum putauït. Hifce igitur motibus animæ, cùni ratio do-minat'jr,ord’natu!. homo diccd«scft.\’on fnim ordo réélus, aut ordo appellandus eft omnino, vbi detcrioribus mdiora fubij-ciuntur.

J.e^em nature ex integrofuijfe imprelfam menu homin '^ in prima inßitu-tione. CAP. VU.

Äug lî-T. P Itmifiimafidc tenet Chriftianus, homi» delib ar. nem tarn perfedè à Deo céditum amp;in tapn. beata vita côftitutum.vt ad ærumnas mor-talis vitæ ipfc inde propria volûtate delap-Profp ró fus fit. Chriftianodubitare fasnoneft, re-tra Colla éhim amp;nbsp;omni vitio carentem creatumefle *°Lj’,f“^ hominem primurn.in quo omnium homi-W AiJ ”“”^ concreatanatura eftreumque tale ac-c IO li de cfpifi^l'herumarbitrium.vtfiauxiliantem ConAgra fibi dominum non defereret.polTetinbo-tiarSalu- nisquæ naturaliteracceperat, perfeuerare, berrime quia vellet,amp;merito voluntariae perfeue-cofit.amp;c- rantiæineam beatitudinem peruenire.vt VideCy- necvellet decidere in detcriora.necpofiTet. rild.v 'n Magnum porró eft vitiumignorâtia agen-^”chiV *^^'’‘’quot;' ^ excitascordis.Scientia igitur bo-quot;v lib. ”* Adam tune habebat , quando benum **f Sera fanftumque mâdatum Dei fideli corde fer-Inba c y uabat.amp; erat iuftus manós in imagine crca-in fine, toris fui,legifque eius non obliuilcens. rvo^r^r

ibielé in- ^f lfS‘ liiuina data Ada. CAP. Vl 1 h f’^*‘ p Ræter legem naturæ,homini fapienti ac

lt;J«n,i. tiuam quandam legem, Vt non comederet dearborequadam: quæcxco quod diabolus pollicitm cft,amp; pofteino euénit, fcicn-tiae boni amp;nbsp;mali arbor'difta eft. In quo prç- I^* ’♦•^' cepto obedientia commendata eft.quç vir- '‘“*'^* tus in rational! creatura mater quodamo- ‘^ V' 'quot; do eft omnium cuftolque virtutum: quan- j^^ jer«-doquidem fic facia eft, vt ci fubditam effe mif.c.ii fit vtilc-.pemiciofum autcm,fuam,non eim i quo creata eft, facere voluntatcm. Hoc itaque de vno cibi genere non edendo, vbi aliorum tanta copia fubiacebat, tam ieue præceptum,ad ooferuandum tam breue, ad mcmoriarctinendü,vbi præfertim non-dum voluntati cupiditas refiftcbat(quod depana trafgrefsionis pofteà fubfecutum eft) tanto maiore iniuftitia violatum eft, quanto faciliorc poflèt obfcruantia eufto-diri ; prohibucrat Deus externum opus; Lib.r4. quod cùm edet admiflum,(precedenteini de ciuitx Eed. 10 tioomnispeccatifupcrbiajnullapofletde- D«c.ij. fendi imaginatione iuftitiæ ; vt videlicet bomofe ruifte vidcrct,amp;fibi difplicerct, quando commifla effet madati cuidens atqj aperta trafgrefsio , Superbis enim vtile eft, cadere in aliquod apertum manifeftumque pcccatum,vndc fibi difpliceat, qui iam fibi Mat.itf placendo ceciderat. Salubrius enim Petrus fibi difplicuit, quando fleuit,quàm fibi pla- .^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, cuit,quando præfumpfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci'ui 'oe* Oen t. Debebat primus homo fumereetiam de *. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, tap lo-

arbore vitæ, proptereanc mors ei vnde- ( ,{, ^^^ cunque fubréperet ,vel feneélutc eófeftus pec.mer. dccurfis temporü fpatijsinteriret, tSquam amp;nbsp;re.c.ii estera

cetera ligna alimente cfTent, illud,facr^» ‘ mento:vtficfui(Te accipiatur lignum vitç in paradilb corporalj, ficut in fpiritali, hoc cftintelligibili paradifo fapienîia Dei,de qua feriptum eil : Lignum vitç cft ample- Prou-J; Lejatur élentibuseam.Pofitiuum prçceptùmêrat, Aug,Iib- quod ligno illo tanquam facramento vu g-de gè- iubebat.

Aug.epi- JLludquod feriptum eft: Non eft aliud Aft.4j fio.157. ■* nomen fub cœlo datum hominibus , in quo oporteat nos faluos fieri : ex illo tempore valet ad faluandum genus humanum, exquo in Adam vitiatum eft genus humanum. Loco igiturprecept! de abftinendo à ligno fcientiç boni amp;nbsp;mali , amp;nbsp;fumendo ex ligno vite, fuccefsit prçceptùm Dei, vt adhçreatur Chrifto cruçifixo,qui eftlignum vitç euni lumçntibus.lèd conàtur diabolus perfuadere qüod fit lignum ftultiiiç, propterignorhinia crùcis.Per hunccom-pefeimurà ligno, dequo perfuadetdiabo-

Aus.li «j Îusquôd fit lignum feienjiç boni amp;mali, de emit, hoc eft, propriç voluntatis arbitrfo. Nec Peic.ii. feipfo quippe homo diuina voluntaté Vide et’’ contempta,nifiperniciosêvtipotcft.atque Trofper’ '^’ ^'^’' *ï“'^ interfit , vtrum inhçreac epift.aef communi omnibus bono, an proprio de-Demerr’ leéietur. Se quippeamans donatur fibi: vt , indetimoribus mœroribufque completus cantetin Pfalmo (fi tarnen mak fua fentit) Ad meipfuiïiapimajïieaturbataefticorre- Pk^i / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;élufque

. ftusquam dicat:fortitudinem mcarn ad te Pfal*quot;^R *^^^°’^'®”^'^'^’^^'?'^^’^ abftinendo ab ar-borefcicntiæ boni amp;mali,fumendóquede ligno vitç mäfi/ret homo in primo honore amp;nbsp;dominio:ita amp;nbsp;nunc,adhærendo Chri- . ftocrucifixo.reuertiturad priftinamdigni jJjjJ^_ tatem.Vnde ab initio mundi femperman- Aun c5-dauit Dcus fidem mediatoris, femperque tra^Iuha. hæc fides aliquo facramento hominibus lib.j. c.ÿ. commendata eft.

TJOmmem creauit Deus naturae quo-Lib-ir.de ■*dammodo mediæ inter angelos amp;nbsp;be- ’^”5 ftias,vt ficreatori fuo tanqua vero domino ' “ ^*’’ fubditus præceptû eius pia obedientia cu- ^ '*^’ ftodiret.in confortium tranfiret angelicü fine morte media, beatam immortalitatern fine vllo termino confecuturus.fi auté' dominum Deum fuum,libera voluntatefu-perbè ac inobedienter vfus, offenderet, morti addidus beftialiter viueret, libidinis feruus,æternoque poft mortem fupplicio deftinatus.Quocunq;,inquit, die comede-ris ex eo, morte morieris . vbi vniuerfam :' ’1 .*

, n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ciui.Dcj,

mortem ei cominatus elt. bicut enim vni- ^ j^^ uerfa terra ex multis terris, amp;nbsp;vmuerfa ec-clefiaexmultisconftat ecclefijs:fic vniuer-famors ex omnibus : quonia prima cóftat ex duabus: vna animae, altera corporis : vt fit prima totius hominis mors, cùm anima fine Deo amp;nbsp;fine corpore ad tempus posnas luit:fecunda vero, vbi anima fine Deo cü

corpore pœnas æternas luit. Quando ergo dixit Deus primo homini: Quacunque die comederisexeo, mortemorieris, nó tantü primæ mortis partem priorem vbi anima priuaturDeo,nec tantum pofteriorem vbi corpus priuatur anima : nee folum ipfam totam primam, vbi anima amp;nbsp;à Deo amp;nbsp;à corpore feparata punitur , fed quiequid mortis eft vfque ad nouifsimam ,quæ fe-cundadicitur, amp;nbsp;qua nulla eft pofterior, Lib.eodé comminatio illa complexa eft • In eo quod cap.ip inobediens motus in carne exmotu animæ inobedientisexortus eft (propter qué pudenda texerut)fenfu cognita eft mors vna, Q^j, in qua deferuitanimam Deus.Eafignifica-la eft verbis eius, quando timore deambu-lantisfefe abfcondéti homini dixit:Adam, vbi es'fnon vtiqueignorando quærens,fed increpando admonens,vt attenderet vbi eflet.in quo non effet Deus.Cùm vero iam corpus anima ipfa deferuit ætate corruptu, amp;nbsp;feneclute confeftum, venit in experi-mentum mors altera, de qua Deus, pecca-tumadhucpuniens,hominidixerat,Terra Hjjjé« es,amp; in terram ibis : vt ex his duabus mors illa prima,quæ totius hominis eft, comple. retur, quam fecunda in vltimo fequitur, nifi homo per gratiam Dei liberetur.

Verpeccatumdeletam ejfe natum Icgem de ^.jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cordtbm hominum. CAP. X l,

déninit. folum iuftitiam quam acceperat cap.ip ■*‘^homo, fed etiam boni feientiam per frofper peccatum perdidit : ita vt non videat nunc qualis

qualis effe debeat , fed ignorct quæ fibi Pfal.ij. agenda à Deo præfcripta funt. Dominus

(inquit Pfalmifta)de cœlo profpexit fuper Kom.} filios hominü,vt videat fi elt intelligés aut ? requires Deum Non eft, inquit Apollolus, intelligensaut requirens Deum. amp;,Eramus,inquit, amp;nbsp;nos aliquando infipientes, increduli, errantes. Ante illuminationem fidei in tenebris amp;nbsp;invmbra mortis hominem agene,fæpe fcriptura teftatur ; quonia priufquam à dominatione diaboli per Dei gratiam libcretur , in illo profundo iacet, in quod fe fua iibertatedemerfit.amat ergo languorcs fuos,amp; pro fanitate habet,quód ægrotare fenefcit, donee prima hæc me-delà conferatur ægroto, vtincipiat nofie quod Iangueat,amp; pofsit opé medici defide rare qua furgat. Amor igitur vitiorü tatus eft.vt nolit homo intelligere quomodo bene agat.atq; hoe vitio Icx Dei deleta eft decordibus, non folu vt nó ametur,fed vt nee fciatur ; ficut ait Sapiens de impijs lo-^’P t- quens, Excœcauit eos malitia eorum . amp;nbsp;^°^3- ipfe Dominus : Omnis, inquit, qui malè agit, odit lucem,amp; non venit in lucem, vt non arguantur opera eius ; ne videlicet có-feientiæ ftimulis quotidie peccansexagite-tur. Lege infatigabili f ait Auguftinus) fpargit Deuspœnales cæcitates fuperilli-citas cupiditates;ita vtnon omnino falfum fit vetus prouerbium: Quod volumus fan-élum eft. Nemo fuæ mentis motus non æftimatæquos : Quodq;volunt homines, fc bene veile putant.

BREFTS ET CATHOLICA pof^'^nie Narratur Iulius CæfarHominandi libidine diü bb ). e^cæcatns dixiire:Si violandum ell ius, rede offi- gnandi gratia violâdû eft.alijs in rebuspie-cijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatem colas,Sic quilibct fceleratus de vitio

cui feruit dicit.nempe libidini vel auaritiæ deditus • Si vnqua peierandu ell, vtfcortis liberè fruaris, magnam pecumæ vim compares,Sc te de aduerfario vindices peieran-dum eft ; in cæteris colatur pietas , Qiio liquet,de corJibus humanis deletum eiïe fe-Vide Hie cundum decalogi præceptû . lam fi ad intro li t.ad manes Scferos barbararum gétium mores, uct.lom. quos hiltoriæ recéfent, oculos conuertas, videbis certêprimû illud principiü: Quod libi non vis fieri, alteri nc feceris ( in quo præcepta fecundæ tabulæ fita Cunt ) etiam exeifdem cordibusexpur.élum eße amore Augu.iç. g^ dominio vitiorum , fuccefsifTeque aliud de duua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p

Dei c 11. principium opppolitum. ld nimiru elle lus quod ei qui plus poteft vtile eft.

Porto quidam vitiis feruientes videntur quærere notitiam pcccatifui:me,aitdomi-nus, dcdiein diem quærunt,8c fcire meas viasvoluni quafi gés quç iuftitia fecerit,amp; , judicium Dei fui non dereliquerit : rogant me indicia iuftitiæ ; appropinquate Deo volunt:Sed reuera dolofè quærût nofcere iniquitatem fuarrt;id eft, nó ex animo agut Augu. in inuenire Sc odiffe , fed quia in ipfa inquifi-pf*bjj nbsp;nbsp;tinne dolus eft,in inuentione defenfio ini-

quitati.s erit.Cùm enim inuenerit iniquitatem impius, ccce iam manifcftum eft illi quia iniquitas eft.Sc ille qui dolofè agebat Vtinuenirctjiaminuenit amp;nbsp;non odit.Qu’d

enimdicit^ Quàm multi hoc faciunt':’ amp;nbsp;quis hoc non facit':’El nuquid omnes per-diturus eft Deus ^ aut eerie hocdicit :Si nollet Deus ilia fieri,viuerent hominesqui ifta committunt^Vides quia dolofe agebas ad'inueniendam iniquitatem tuam.Nam ft non dolofefed fynccriter ageres,iam inue-nilTes amp;nbsp;odilfes: modóinucnifti amp;nbsp;défendis.dolofe ergo agebas cum quæreres.

Pfal.p. fpedu ei’r inquinat^funt viæilhusin Hilar, in omni tempore,no efttimorDei anteocu- pfal.ji.

Pfalaj. los eius.Dixit infipicns in corde fuo: Non eft Deus.Fitenim frequenter, vt cum veri necefsitas ad confefsionem Dei nos cogat, obleftatio tame vitiorum Deum,nobis no clTc perfuadeat. Præcipuè enim Dei igno-rantiamincurrit homo perpeccatu: Vnde Apoftolus defcribit infidelesgenies: Gen-i.Thef. tes,inquiens,quæ ignorant Deum,Dauidé Pfal „ imitatusdicentcm:EfFundeiram tuam in ' genres quæ tenon nouerunt,amp; in régna quæ nomen tuum non inuocauerût. Hæc eftquidem vis verat diuinitatis,vt créature rational! iam ratione vtenti, non omnino ac penitus pofsit abfcondi. Exceptis enim Trac-to^ paucis,in quibus natura nimium deprauata in loan, eft,vniuerfum genus humanü Deü mundi huius fatetur authorem.In hoe ergo qued fecit hunc mundum cœlo terraque confpi-€uuni,5lt; antequam imbuerentur'm fide

Chrifti, notas omnibus gentibus DcusJn hocautem quód noneftin iniurijs fuis amp;nbsp;cumdijsfalfis colendus, notusquondam tantùm in ludæa Deus. In hoc veró quód pater eft huius Ghrifti per quem tollit pec-catum mundi, Chrillianis tantum notus eft Deus.

^rOtumeftquomodo incommunicabi- Sap'**^ '*‘^lenómen diuinitatis attribuerint homines creatu ris : non folüm fpeciofa Dei opera Solern,amp; Luna,amp; aftra, fed amp;nbsp;mor-tuos homines fceleribus nobiles, imó amp;nbsp;opera manuum,ligna amp;nbsp;lapides,noxias be-ftias amp;nbsp;earum fimilitudines, atq; adeó ipfos generis humani fçuifsimos hoftes, demones nempe pro dijs eolentes. Notü eftquomo-dóomnibushominibusqui àDeo illuftra-ti non funt,hoc optimum videatur,vt qu» fuafuntquærant,atq;ex fuo cómodotan-quam primo amp;nbsp;præcipuo bono omnia me-tiantur. Ipfi veró philofophi, (jui cæteris fcientia præftare vifi funt,fœdiùs fçpius er-rauerunt.dum nó folùm neglecla Dei pro-uidentia fuum commodum feébati funt,fed etiamDeumnon habere prouidentia humanarum rerum cótra innatum confcien-tiæ remorfum aiferere conati funt, taquam dicentes: Non videbit Dominus,nec intel- Plal-yl JigetDeus:Circacardinescœliperambulat lob nee noftra confiderat: Vanus eft qui feruit Malawi Deo. 8c quód emolumentumquia eufto- i diuimus

DECALOGl EXPLlCATIO. ÿ diuimuspræceptaeius, amp;quia ambulaui-mustriftes corâ domino exercituumlt; Do-

cuerunt ergo omnia ex proprio commodo metiri. Ariftotelesputauit ea quæ infra Lu- Epipba. nam funt,extra prouidentiam effcjSc latio- ’” ^ quot;^de ne quadam temeraria ferri, prout cétingit. ^^*çp IdcoqJibro z.Rethoricorum c.p.docet ad Ambrof. bonus mores pertinere, dolcre de rebus fe- 1,1,. j. of-Pfalj5 cundisimpiorû,côtrafcripturâdicété;Noli ficio.c.ij ’ çmulari in malignâtibus- a Cicero,qa vide- Gregor. bat hominé liberi elTc arbitrij,negauit Deû Niffe-in elfe præfcium futurorû,atqi ita tentauit in- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?''°’

, fipiens ancrere;Non cft Deus.Nam confi- ^'y^^J'^ij teriDeumefre,amp;negarepræfciumfuturo- ^ deem.' rum,apertifsimainfaniacft. SicArirtoteles pei ca.9. amoremfui docet effeméfuram amorisal- Et lib-4. terius,nullum agnofcensaltiùs. elle aman- cap.jo. dum. Et Cicero libro f. definibusbonorû amp;nbsp;malorum ; Perabfurdû,inquit,fit,ita di-Jigi àfequenquâ,vt ea vis diligédi ad aliam quampiamremreferatur, non ad eumip-fumqui fefe diligit.SiChryGppus: Nihil,in- A pud Au quit,poteftnobis efle charius penfiufq; qua ’“ Gelliû nos ipfi, idque natura nobis indidit. Vide

ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiticisl).

quælo quomodo præcipuum præceptum legis naturx, de Deo præ omnibus dili-gendo,deletumfit.Platonici veró,quide Deo fummo 8e verofenferunt, quód 8e ciuit-Dei rerum creatarum fit effedor , Sc lumen c.5i.amp; 11. cognofcendarum,Sebonum agendarum, quód ab illo fit principium naturx, Sc vd-ntas doélrinx, 8e foelicitas vit® .• nihilo-niinus,ficut exteri philofophi, dijspluri-mis efle facra facienda putauerunt.

QuamobremreiHèSapiens:Vanifuntoéï, - jq. inquit,in quibus non fabeft fcientia Dei.

jQuamuis creaturaomnes clament Deumeße colendiim,niaKet tarne homo aquefurdus (^ cacus. CAP. X II II.

^gnoidbiliterpotelbcreator videri,in-quit Sapiens.Cœlum enim amp;nbsp;terra,amp; om-niaquæin cis funt,vndiq; nobis dicuntvt Deüatnemus, neccefTant dicerc omnibus vt fint inexcufabiles. Altius auté Deusmi-ferebitur cui mifertus erit, amp;nbsp;mifericordia præftabit cui miftricors fuerit. alioquin cœlû amp;nbsp;terra furdis loquuntur laudes eius, ficut ait Propbeta, etiam poftdatam legem : Alienati funt peccatores à vulua: Pfalj/ errauerunt ab vtero, loquuti funt falfa, furor illis fecundum fimilitudinemfcrpen-tis,ficutafpidisfurdæ , 8e obturantis aurcs fuas, quæ non exaudiet vocem incantan-tium, 8i venefici incantantis fapienter. Se: aliuspropbeta : Annunciate,inquit,hæc I“f’P domui Iacob, Se auditum facile in luda, dicentes,Audi popule ftultc ,qui nó babes cor:qui babentes oculos nó videtis, Se au-res, Se non auditis.me ergo non timebitis, ait Dominus,Se à facie mea non dolcbitis^ Qui pofui arenam terminum mari,prçcep-tum fempiternum quod non præteribit,Sc commouebuntur,amp; non poterunt : Se in-tumefeentfluâuseius, Se non tranfibunt illud. Populo autem huic faélu eft cor in-credulum amp;nbsp;exafperans.rcceficrunt Se abi-crunt.

amusdominum Deum noftrum,qui dat Cap*^-nobis pluuiam temporaneam amp;nbsp;ferotina ® in tempore fuo: plenitudiné annuæ mefsis ^^* ' /V cuftodientemnobis. amp;:c. amp;nbsp;infra ; Cui lo- ',i. c.,,* quar^ amp;nbsp;quem cóteftabor vt audiat/ecce, trac. x-in incircuncifae aures eorü, amp;nbsp;audire nó pof- loâ. amp;nbsp;de funt,amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verb. do.

C Veruntquidam,quigratiadeià creatu- xerunt;amp; * ra mundi perea quæ faélafunt intelle- in f^r- dc xcrût inuifibilia dei,aipromanifeftâteillis: Kalé.Ian. fempitemam quoque eius virtutem acdi- g’”'°^ ^ uinitatem,ipfumqi ede glorificandum ; fed yJ^.^Jg iUj, dum dixerunt fe effe faptétes b ( hoe ert, dû Dicentes fbi hocipfum tribueruntjaftantes feex eo enim fe, quod non à feipfis,fed ab illo habebant)^amp;c. ftulti fafti funt:amp; nó in deo fed in ferner- Haymo

ipfisgloriâtes, c quad ad veritatisinfpeéli-onê luis ftudijs ac rationib’ appropinquaf-fent, euanuerunt in cogitationibus fuis ä amp;nbsp;quod illuminante dei gratia inuenerunr, obcsecante fuperbia perdiderunt .quot;Telapfi à fupernaluccad tcne|)rasfuas,hoe eft,ab i.devoca

incommutabili atque æterno bono ad mu-tabilcm corruptibilemqi natura. d Omnia quidem elementa mundi,amp; vniuerfç créa-turarumnaturæ,hocipfa fui exigunt fpe-cicjVtinuifibiliadeipercaquæ fada funt, intellcda confpicianturj amp;nbsp;in pulchritu-dinecoïliamp; terræ quidam funtpaginæ ad B v omni-

omnium oculos fcmperpatentes,amp; autoré fuum nunquam tacentes,quarum protefta-tio doftrinam imitatur magiftrorum, amp;nbsp;cloquia feripturarû: fed in quoeuque agro cordis.cuümpéditurifta eultura, iflud quo corporeorû fenfuü exteriora pulfantur ra-dicemfixit,aut germen emifit, illefummus amp;verus agricoiapotentiamfui opens ad-Jiibuit,amp; ad vitalem profedû eaquæ funt plantataperduxit.Siueenimcontemplatio creaturarutn,fiue facromm feries volumi-

num,fiuc fcientiadilfercntium fyncero amp;nbsp;afsiduo teftimonio prædicet veritatem, neque qui plantai eft aliquid, neque qui ri- i Cor.} gat, fed qui incrementum dat Deus.

Hicvideturfenfus effe ApoftoIiadRo-Ambrof. manos capite primo : ReuelaturiraDeide «ómen- cœlo;exipfa cœli fabrica darum eft quód tarius. Deusirafcituraduerfus omné impietatem amp;nbsp;iniuftitiam bominum, hoc eft, aduerfus

omnium hominû impietaté amp;nbsp;iniuftitiam, qui veritatem per iniuftitiam detinent cap-tiuam,vt nó appareat vel cmergat, vt non cognofcatur. Amorenim peccati excæcat hominem ne videat veritaté. nam quod de Deo eftcognofcibile.amp;expeditnoffc, ma-nifeftum eft inter hommes vel in ipfis cor-dibus hominum : non quod ipft cognof-cant,fed quiaclarèibipatet : ficut Areopa-gitadicit in dæmonibus muncra angelica integra et lucidifsima perftare, licet ipft non videant, occlufis fcilicet viribus, qui-busea intueri poftent. Deusenim mani-fcftat illis,quotidic fcilicet, dum fine inter-mifsions

DEC ALOGl EXPLIC ATIO. it rtiifsione feipfum i!lis prédicat.Et audi qui. naminuifibilia eius, fernpitema yirtus, di-uinitas,prouidentia, quód folus colendus fit vt Deus;ab origine müdi, vel ab honii-nequicreaturamundi maxima eft, perea quæ fada funt ab co intelligantur amp;nbsp;con-ÿiciantur.non quafi ipfi homines corrupti Deumintelligant amp;nbsp;videant, fed quia vident ipfa eius fpecula amp;nbsp;ea in quibusipfc feprædicat amp;nbsp;lucet : quemadmodum Efa-ias dicit ludæos Chrifti miracula vidif-feamp;non vidifTeraudiffeeiusverba, amp;nbsp;non °®'’P andilFc. Item Chriftus ; Et viderunt (in-quit)amp;odcrunt amp;nbsp;me amp;nbsp;Patremmeum. ^oä.itf. Jicens nihilominus : Non nouerunt Pa-trem neque me : ad hoc vt fint inexcufa-biles, non potentes dicere, Nemo nobis Êrædicauit , Non eft nobis annunciatus gt;eus;ficut Chriftus dicit,Nûc excufationé. non habent de peccato fuo. Quia cum co-gnouifTentDeum-.id eft.potuilfent, quantum erat ex prædicatione, cognofcere, amp;nbsp;habuiftentilluftres amp;cximias caufas eum prædicantcs,non cgerunt gratias, nec glo-rificarunt,imô non probarunt cum habere in notitia,fed fua cæcitate amp;nbsp;furditate eum abiecerunt.Atqueita,iftud confonat deck motertio capiti Sapiëtiæ,vbi fcriptum eft: A magnitudinefpeciei amp;: creaturæ cogno-fcibiliter potent creator horum videri. amp;nbsp;I'Cori illiquodad Corinthiosferibit Paulus jin Dei fapientia non cognouitmûdus deum. amp;nbsp;Ioannis primo:In mundo erat,amp; mun-duiperipfumfaduseft, amp;nbsp;mundus eu no cogno-

SKEVIS ET CATHOLIC A cognouit amp;nbsp;in pfalmo : Dominus de cœlo prolpexit fuper hlios hominum , vt videat fieftintelligensetc. quafi dicat ; Ex cœlo ipfo declarantur omnes homines effe cæci Si non noiïe deum : quia cœlum enarrat Vide Cy- g’®'''® dei,amp; nemo crédit.Tune vero deus nlluni in ‘^^ ^®’‘’ profpicit,quando reuelat cæcitaté loan- li i hominum ipfis hominibus. Hæc expofitio c.i.amp; 11' eft Augullini,ii.confefdonumjC 6.fi bene expendaïur ell amp;nbsp;Prorperi in epillola ad demetnadem.eft amp;nbsp;Phoci apud Ü Ecume-niuminillud: Quiaeü cognouifTent deû, fie dicentis:Cum cognouillent deum, hoc cll,agnol'cere potuiirent fi voluilTent, aut eo quôd quantum ad confpeft^m creatio-nem ac adhortationem cognouerant, amp;nbsp;Homil-». peraftaerateorumcognitio.Eademell amp;nbsp;incpifad Chryloftomi in illud : mutaueruut glo-î^o'”®' riarn dei,etc.

Aug c-v iGnoratodeoergo.cui debent cûéTa fer-li.4. côt. ■* uire, ignoratur etiam vera virtus. finibui lulia. cnim,non officijs,à vitijs dilcernuntur vir-tutes. Officium eft quod faciendum eft: finis vero, propter quod faciendum eft.Cu itaque facit homo aliquid vbi peccare non videtur, fl non propter hoc facit propter quod facere debet, peccare conuincitur. Vt,nlanusabftinereab alieno,fi officium cogites,poteft videri eneiuftitiæ , fed cum quæriturquarefiat,amp; refpondetur,ne plus pecuniae hubuspereat: quomodoiam hoc fadum

Dre ALOGI EXPLTCATJÜ. 13 fadum verae poteritefle iuftitiæ , cum fermât auarinæ ^ Qualeî virtutes Epicurus induxit voluptatis ancillas, quæ omnino t)uicquid facerent, propter illlam veladi-pifeendam facerent vel teriendâ.abfit auté jij-^j Vt virtutes veræ cuiquam feruiant, nifi iUi 75 vel propter illum cui dicimus ; deus virtu-turn conuerte nos. Proinde virtutes quaï carnalibus dciedationibus, vel quibufque córnodis amp;nbsp;emolumétis temporalibus fer-uiunt,veræ prorlus elfe non poflunt. Quæ autemnulli rei feruire volüt,ncc ipfçveræ funt.veræ quippe virtutes deo feruiunt in hominibus , à quo donantur hominibus: deo feruiuut in angelis,à quo donantur amp;nbsp;angelis-Qu'c^uid autem boni fit abhomi-ne,amp; nó propter hoc fit propter quod fieri deberevera fapientiapræcipit : etfi officio videatuf bonum,ipfo non refto fine pec-catum eft.Quu igiturcorrupta ratio igno-rans deum didet officia agenda alio fine quam fieri debent,manifeltu eA , cam nullam noffe virtutem.

Vmisquideumnouit diuerfa æftimet Ambr.Ii. '^ régula reftaofficia, atque deum igno- t-offi-c*? rantes : elarû efthosmultaæftimarercéfa, quæ deum nofcësindicatpraua. Illi teculi commoda in bonis ducunt,nos hæc etiam in detrimentis. Rurfum cum amor viti| re- Profp.có dum pcruertat indicium, virtutumque fe- ‘■‘“ 5011a-niina,qua: bcneficio creatoris infertaerant tore c.»7 homini

Iiomini præuaricatione primi parétis euer-fafint,amp;in eorum locum omnium vitio-rum venenafuccefrerint;cófequitur,ctiam circaquælibetreda officia, feminariaeæ« citatisatqueerrorisefTe in homine, amp;nbsp;pro Aug lib. qualitate vitij fe exerentis, atque rcliqua 3.c-4,có- vitianon fanantis, fed frenantis quodam-trax-epi- modo amp;nbsp;opprimenti», ede etiam errorem ° *’■ atque cæcitatem : quæ tunc magnas vires accipit,cùm vitium cofuetudine pcccandi Augen- roboratumfucrit. Peccata enimquamuis chi.c go. magna amp;nbsp;horrenda cùm in eófuctudinem venerint,aut parua aut nulla eße credun-tur:vfqueadeó, vtnon folùmnon occul-' tanda,verumetiam iam prædicanda atque didamandavidcantur:quando(ficutfcrip. ' tum cd) laudatur peccator in defiderijs pfhl9. animæ fuæ , amp;: qui iniqua gerit, benedici-I ib.de tur.In hoc errant homitjes(ait Aug.) cùm médacio fubdunt prætiofa vilioribus.Cû enimcon-«P-s8’ cederisjadmittendumefire aliquod malum ne aliud grauius admittatur,non ex régula veritatis,fed ex fua quifque cupiditateatq; confuctudine metitur malum, amp;nbsp;id pu-tat grauius quod ipfe amplius exhorref-cit, nonquod amplius reuera fugiendum cd. Hoc totum ab amoris peruerfitate gignitur vitium. Gumenim duæ fint vi-tæ nodræ , vna fempiterna quæ diuini-tus promittiiur, altera temporalis in qua runefumus;cum quifque idam temporalem amplius diligerc cœpcrit quàm il-lamfempitemam , propter hanc quamdi-ligdiputat omnia ede facienda, nee vlla

DEC AIOGI EXPLICATIO, l? «ftimatgrauiora peccata, quàmquæ Iiuic vitæfaciuntiniuriam, amp;nbsp;vel ci commodi-tatis aliquid iniquè amp;nbsp;illicitê auferunc, aut eampenitusillatam morte adimunt, Itaq; fures amp;nbsp;raptores amp;nbsp;contumcliofos amp;nbsp;tor-tores atque interfeftores magis oderunt quàm lafciuos,ebriofos, luxuriofos fi nulli molefti funt. Non enim intelliguntaut omnino curant quod ifti Deo faciant in-iuriam, non quidem in illius aliquod in-commodum ,fedinfuam magnam perni-* ciem, cum dona eius in fc corrupunt etiam tcmporalia, atq; ipfis corruptionibus auer-fenturæterna.

TJInc fit,vt quem femel auaritia occupa-uit, multiplicem iniüftitiam iudicet nó cfTeiniuftitiam: fient ait Sapiens deigno-rantibus creatorem fuum : ædimauerunt lufum effe vitam nollram, amp;nbsp;conuerfatio-nem vitæ compofitam ad lucrum,amp;: opor-' tere vndccunque, etiam ex malo acquirc-re.Atq; hæc excitas ex auaritia exorta, varia cft,prout varij funt modi,quibus homines lucra leftantur.Efficit, vtparentes ne-gligere , peccatum non putetur, qualicæ. citate laborabant Pharifei, cæci cæco-Mar-y. rum duces.Salomon de ea loquens,inquit;

Qui fubtrahit aliquid àpatre fuo amp;nbsp;à ma'-Pro.ig- tre, amp;nbsp;dicit hoe non effe peccatum : par-ticeps homicidae eft . Imó auaritia per-fuadet , licitè ordinari Dei cultum ad qusftuin

-BREVIS ET C ATHOLIC A quæfl:um:quemadmodum ait Apoftolus: Hominesmente corrupti, amp;nbsp;qui veritaie i-Tî. tf« priuatifunt, exiftimant quæftum c(Te pie-tatem. ludicum cæcitatem MoyCes often- Exo-aj dit:munerainquiens, etiam excæcât pruî dentes,amp; fubuertunt verba iuftorû. Emé-tium cæcitatem Salomon aperit, cum ait: Malum eft,malû eft, dicit omnis emptor: Pro. a® lib.ip^® 8c cum recefrerit,tuncgloriatur, ludicant trin- c* J» enim ferè omnes iuftum efte quod malè cupiunt,nempè viliemere 8c carè vende-re, rem etiam nil mutatam : quod reuera vitium iniuftitiæ eft. Quod vero quis de-beat beuefacere alteri , amp;nbsp;etiam inimico ignofcere ac fuccurrere, non videt homo odio excæcatus.' vt indicat cæcus ille Saul bis verbis: Quis enim cuminueneritinimi- i-^'S' cumfuum.dimitteteûin via bona “f Ama- *4’ ri vero fales,8c cumioco coniunda male-dicentia, etiam honeftas habetur : Appe-titus vindichæ 5c libido dominandi, nobis litasanimi vocatur. Gentilium cæcitas cir-ca officia præftanda proximo, fatis eft ma- pju^t* nifefta.Chauanæi etiam tanquam religiofi g^jg* obliuifcebanturpaternç pietatis,filios luos ^ reg« Idolis comburentes. Philofophorum libri 17. iniquifsimis legibus funt referti . Vidcas Platonisde licenter mentiendo:de nô fuc-Videatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;valetudinarijs.'de occidendis in-

Theodo. f^ntibus : de haud multum puniendis ho-li.p.amp;io- micidis 8c paricidis-Licurgus fuis legibus degrçco. iubet hofpites finibuspelli :puerosimpu-afleft. nèproftitui, fœminas licêterexponi: leges nuptiales euern, Sed quid opus eft Gentiles

DECALOGI EXPLICATIO. 14 tiles commemorate, cum etiam fulgentc Euangelio Chrifti apud Chriftianos com-pleantur.quæ de fuis temporibus dixerunt Iere.4. Propheta: ^. Stultuspopulusmcus, inquit Hiercmias,mc non cognouit: filij infipien-tesfunt, amp;nbsp;vecordes : fapientes funt vt fa-ciantmala, bené autem faccre nefcierunt. I«rej Domus eorum plenæ dolo ; ideo magnifi-citi funt amp;nbsp;ditati, incraffati funt amp;nbsp;impin-guati,8e praetericrunt fermonesmeos pef-fimê. Caufam viduæ non iudicaucrunt, caufampupillinon dircxerunt,amp; indicium pauperum non iudicaucrunt. amp;nbsp;Efaias: Efa ^x. Surdiaudite, et cæciintuemini advidcn-dum. Quis c«eus,nifi feruus mcus lt;nbsp;etfur-dus,nifi ad quem nuntios meos mifi i quis c«cus,nifi qui v«nundatus cftlt; et quis cæ-cus,nifi feruus Domini ƒ Qui vides multa, nónne euftodies ^ qui apertas babes aurès, ^*P*Jlt;ï nónne audies'^ et alibi: Spcculatores cius c«ci omnes,nefcierunt vniuerfi,canesmu-ti non valentes latrare, videntes vana,dor-mientes et amantes fomnia.Et canes impu» dentifsimincfcicrutfaturitatemiipfi pafto-rcs ignorauerunt iniclligentiam:omnes in viam fuam declinaucrunt, vnufquifque ad auaritiam fuam,àfummo vfquead nouifsi-mum.Venite,fumamus vinum , amp;nbsp;implea-murebrictate;amp; eritficuthodie.fic amp;nbsp;eras, Irte-tf. amp;multo amplius. rurfum alius ; A minore vfquead maiorem omnes auaritiæftu-dent: Sc à Propheta vfque ad Sacerdotem cundi faciunt dolum.

^Îrca leges Dei de temperantia, horridas ^tcnebræ occupant humanam mentem. Gentes,ait Apoftolus.ambulant in vanita- pph te fenfus fui,tencbris o bfcuratum babentes iniellc6lû,alienati à vira pci pcrignoran-tram quæ etl in illis propter cæciiatem cor-dit ipfonim. qui defperâtes, femetipfos tra-diderunt impudicitiæ,in Operationen! im-mûditiæomnis,in auaritiam.amp; alibirGen- iThef-tcs, quæ ignorant Deum, pofsidtnt vas fa).4. fuum in paßionedefiderij. Ibani homines poft concupifcentias fuas,amp; qua trabeban-tur,currebant: eiufquc illecebras blandas, amp;nbsp;ex carnali fuauitate iocundas magnarn fœlicitatem arbitrabantur. Laudaturenim Pül.p. peccator,aitlex,in defiderijs animsfus, amp;nbsp;qui iniqua gerit, benedicitur. Totos fe feruosdabant concupifccntijs fuis, forni-cabantur,inebriabantur. Hæc enimlicitè committebantur.Quis enim aliquando ad iudicem duólus eft, quia meretricis lupanar intrauit^ Quis enim aliquando in pub-licis tribunalibus accufarus eft , quia per fuas liftrias lafciuus , immundufque de-fluxit ^ Quis aliquando Habens vxorem, quiaancillam fuam vitiauit crimen inuc-nit^fed in foro,non in coelo : in lege mun-di, non in lege creatoris mundi. Luxu-riofus autem immundus atque lafciuus foelix dicebatur, abundare voluptatibus, frui dclicijs . lam vcrè fi fe etiam vino ingur.

iiigurgitabat.fi bibebat mêfurasfine men. fura:parumerat ,(]uia non inueniebat crimen : etiamviri fortis nomen accipiebat, tanto ncquior,quato fob poculo inuiftior. Laudabanturifta, amp;nbsp;dicebatur : Fœlixeft, magnus eft,bene eft illi ; amp;nbsp;non folùm hoc non putabaturefliepeccatum , fed etiapu-tabaturvcl Dei donum, vel certe fuauc, blandum, amp;licitum bonum. Sicperuer- Aueuft, faamp;aduerfa corda mortalium foeliccsres epiit-p humanas putant, cum teclorumlplendor adMar-attenditur, amp;nbsp;labes non attenditur ani- “^'^bnu. morum: cum theatrorum moles extruun-tur,amp; effodiuntur fundamenta virtutum: cum gloriofa eft effuGonis infania, amp;nbsp;opera mifericordiæ deridentur:cûm ex his quç diuitibusabundant,luxuriatur hiftriones.

amp; necelfaria vix habent pauperes : cum Deus qui doftrinæ fuæ publicis vocibui contra hoe malü publicü i lamat, in Euan-geliftis fuis,ab impijs blafphematur,amp; tales magiftri requiruntur,qui eaipfacorporum amp;nbsp;animorum dedecora exculént, imó tan-quam recta defendat. Hæefi Deus poliere pcrmittat,tunc indignatur grauiui. Hæc fi impunitadimittat,tüc punit infeftius.Cum Chryfof.

veró euertit fubfidium vitiorum, Sccopio-faslibidines inopes reddit, mifericorditer aduerfatur. * Qiiid veró de Philofophis dicamuslt; Certè Plato,Sc Solon(vnus eorü quos Græci fapientes vocant, cùm reuera fatui fuerint)alijq; Philofophimulti, non nominandam turpitudinem,tanqua honc-ftam,Sc liberos,nó feruos decente,exercere fui,amp;c.

docuerunt: dequibus Paulus epiftolæ ad Romanos primo cap.Sed his omifsis magis miremurChriftianorum circa ilia caccita-

Hiero.in tem,apudquos adulterium (quod morte Deux® epift.ad pleéli confucuerat, amp;nbsp;lege Moyfi , 8f lege Gentilium) tantum non impunè commit-titur. quin amp;nbsp;fcurrilia colloquia cum rifa tanquam ptilchra recreatio excipiuntur. comeirationcs quoque ac ebrietates ( pro quibusetiaiuuenes, ab huiufmodi dehor-tantibus parentibus rebelles lapidari iuGit Deu. ii Dominus)cum gloria frequétantur etiam apud rcrum publicarum redores. Quis vc-ro nó mirctur, in his rebus facerdotes fuam fœlicitatem collocare,quorum eft amp;nbsp;fume-re Sc alijs diftribuere pane cœleftem ,cùm Chriftianoprohibeatur, necûebriofopa- iCei I nem prophanum fumat Nunc completur quod ait Dominus: Si feruusille malus di- Mat t4 xerit in corde fuo , Moram facit dominus meus venire, mäducet autem amp;nbsp;bibat cum ebriofis, amp;nbsp;percufleric conferuosfuos, etc. amp;illud Efaiæ. Sedentesfuperiudicium, amp;nbsp;Car.gt;8 reuertentes de bello ad portam, hi quoque præ vino nefcicrunt, amp;nbsp;præ ebrietate crra-uerunt. Sacerdos SePropheta nefcierunt præ ebrietate,abrorpti funt à vino, erraue-runt in ebrietate,nefcicrunt videntem , ig-norauerunt iudicium.Omnes enim menfæ replets funt vomitu fordiumq;, ita vt non diet vitra locus. Atquehæeex honeftatis officio necefTaria putantur. O deprauati . cordis humani cæcitatem.

MRæmij amp;nbsp;fupplicij fempitemi non mi-norignorantia inuafit homines, quant agendorum. Animarn enim aut crediderót mori cum corpore: in quorum perfona di-Cjp.ii cit Efaias, Comedamus amp;nbsp;bibamus, crai ieeje j enim moriemur. amp;nbsp;Salomon ; Quis nouit ft fpiritus filiorum Adam afcendat furfurn’^ Vnuseft interitus hominis amp;nbsp;iumentorû, amp;nbsp;æqua vtriufque conditio, ficut moritur homo,fic amp;nbsp;illamoriuntur.fimilitcr fpirant omnia, amp;nbsp;nihil habet homo iumentoam-g^ip.i- plius.etrurfum: Non eftqui agnitus fit rc-uerfus ab inferis:quia ex nihilo nati fumus, etpofthoccrimus tanquamnó fuerimus: Aut,inquam,hoc crediderunt,aut fufpicati Aug de funt tatumaliquiddefuturavita:quomo- trin lib. dó multa fabulofa crediderüt. aut fi et ani- ’4 «’•*? mam immortalemcognouerunt pauciali-qui Philofophi, ftabilem tarnen eibe^titu- Lib.ij.de dinem in vita æterna non iouenerunt. Ad ttini.c.y» miferia quippeeam poft aliquot fecula redire dixerunt. corporiveró aliquod præ-mium efle repofitü nee fufpicati funt. Quia verómiferiashuius vitæ pœnas primi pec-cati efie non cognouerunt, de natura tan- Li.4.có-quamnouercaconquefti funt ,vtiquc hoc f’ ^“b’* modo Deum tanquam iniuftum accufan-tes.Quiveró hoe exhorruerunt ,in alium errorcminciderunt,vtdiccrentnos infu- ï’ufd.Ii. periorivita peccafle.Cùm ergo nihil no- '’P V* uiffent de homine, nifi quod in hoe feculo

videbant, manifeftumque eis efTet vniuerfa bona amp;nbsp;mala præfentis feculi iuftis amp;nbsp;in-Aug in iuftisæqualitercuenire;hinc factum eft,Vt rfa.ii.ad pucarent aut nullum ede Deum, autiniu-verficu- dum elfe, «ut non curare res humanas. huGlori^a yndeamp;cordaeorum impleta funtmalitia, Eccl ?' ^edi'amp;c * ^ contemptu in vita fua, ficut ait Sapiens:

Qui veró prudentiores fuilTe videntur,hoc vnum cupiuerunt,vt memoriam fui,amp; bo-num nomen quam maximè longum effice-rent.Nefcierunt,inquit Sapiens,Sacraméta Sapié-* Dei,nequcmercedem fperauerunt iuftitiç, nee iudicaucrunt honorem animarum fan-Öarum. quoniam Deus creauit hominem inexterminabilem, amp;adimaginem fimili-tudinisfus fecit illum. inuidia autemdia-boli mors introiuit in orbem terrarü. imi-tantur autem illum, qui funt ex parte il-lius, luftorum autem animæ in manu Dei ibid.cj funt.amp;non tangetillos tormentü mortis.

' ftimata eft affliélio.exitus illorum.amp; ab iti-nere iufto abierut in exterminium,amp; quod â nobis eft iterexterminij : illi autem funt in pace. amp;nbsp;fi cora hominibus torméta pafsi funt.fpes illorü immortalitatc plena efl . amp;nbsp;in paucis vexati,in muleis bené difponétur.

li degra'. '^ tureisexcufatio quam folenthomi-tia Stlib. nes habere de ignorantia. fed nee iph fine atb.amp;c.j pcenaerunt,quilegêDei nefciüc.quienim Romi fine

DEC ALO GI IX PUC ATIO. 17 fine lege pcccauerunt,fine lege amp;nbsp;peribûr. rûl yy El nô line caufa dictum eft ; Effundeiram tuam in gentes quæ te non nouerunt.amp; il-l.Tlicf lud quod ait Apoftokis: Cumveneritin Videin-f®hi. flamma ignis dare vindiftam in eosquiig- E^fo.j* norant Drum, Ipfum verb qui non debet Fap.ii. puniri.eonderrnare,exterum exiftimatiu-

lurnifi peccato, excepto illo qui in flagella ^^ paratusert.vtexperireturomnia fecûdum ”P' fimi'itudinem fine peccato, vt effet fanclui

fandorum faccrdosinterpellansetiam pro fanélis.Pattt igiturculpa, vbi nô latet pœ-na:ficut ortendit Apoftolus.dicensil’ecca-tumnon imputabatur cum lex non elîet. fed vt fcias etiam tune fuiffe peccatum,fub-iecit : Sed regnauit mors ab Adam yfque ad Moyfen , conuincens videlicet expœ-na,etiam tûc fuiffe peccatum,cùm elfe non putareturA bi verb peccatum ell amp;nbsp;pœna, ibietiâ lex prohibés amp;nbsp;punies fit necefleert. NeqiOnim peccatû eritfi quid erit,finódi- Ljß t.je uinitusiubeaturvtnófit.Sicautcefllexna pec mer. turæin Humana natura etiâ dûignoratur, acremif. ficut in omnib’ elemétis eft prçdicatio cul gt;nbsp;cap.16. tus Dei g,a videlicet fi homo excæcatusnô cfret,amp; ex feipfo amp;nbsp;cxalijscreaturis intelli-geret legé naturæ. In codice fcripta perma-nét edida,etiamfi homo cçcus fit vt legere ea nô pofsit.Nec eft quod caufemur legein naturæ ignorâtibusnoeffe promulgatam: quoniâ iîle excufare nô poteft ignorantiam ediâiquifibi oculos eruit, ne mandatum

Aug epi- confcriptum legerer, Quamuis ergo igno-ftol.ior. rantes fe excufare videantur , non tarnen ad Sixtü. admittit hanc excufationem, qui feit fe fe-cifTe hominem redum, eique obedientiæ Eccl-7 dediirepræceptum.necnifi eins quo malè vfus eft libero voluntatis arbitrio. etiam quod tranfiretin pofteros manaffe pecca-tum. Ac per hoe, inexcufabilis eftomnis ■ peccator,vel reatu origini$,vçl additamen-to etiam propriæ voluntatis, hue qui no-Jdcni co- uit,hue qui ignorât :quia et ipfa ignorantia incisqui intclligere noluerunt, fine dubi-

m l’Iabti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n - nbsp;nbsp;•

adiriitiu ^®^'°^^ peccatum eft, in eis autemqui non potuerût,pœna peccati eft.Ergo in vtrilq;

„ non eft iuftaexeufatio, fed iufta damnatio. Porrô promulgatio legis naturæquæerat in prima inftitutione,fignificata videtur in prima legisMoyfi promulgationc . Sicut enimDeus per femetipfum, fine vlla hominis opera,decem præceptaet voce propria pronunciauit, etintabulis digitofuo inferipfit: itaet in prima hominis inftitu-rione.per omnes creaturas homini audien-ti loquebatur mâdata fua, et in tabulis cordis dus perfpiritum fijum ea inferipfit. Sicut vero dumfilij Ifraêl relifto Deovitu-lum adorârût, tabulæ ab irato Moyfe con- Exo.jt« fraftæ fuerunt : ita etiam dum primus parens Deorelifto adhæfit diabolo, coreius infto iudicio in varias cupiditates in fcelera difeiflum eft,et fie lex de corde delcta. De-nique, quemadmodum dominipictas ins ftaurauit tabulas,fed non fine Moyfi mini- Exo }4 fterio, qui fécondas tabulaset dolauit,et inferi-

DEC ALOGl EXPLIC ATÏ0. tS infcripfit : ita poft hominis lapfum Deus cordi hominis rurfum legem fuam dementer inferibit,fed non fine hominis docentis miniftcrio,et lefu Chrifti gratia.

^omodo dicantur quidam effe pne lege.

C A P f' T X X 1 l.

aut quia legem per Moyfen datam non accepcrunt, vt dum dicit : Gentes quæ legem non habent , naturaliier quæ legis funt faciunt,aut quia legem naturænon nôrunt;vtdumait, Ego viuebam fine lege aliquâdo. Hocgt;modo infans fine omnibus reliquijs legis naturæ effe dicitur, quia nihil nouit,cùm tarnen reuera ei fint inna-tæ,fed adhuc côfopitæ.* In illo enim vtrü-que confopitum vacat, et bonum naturale rationis,et malum originale peccati. Sicut ergo in eo eft prudétia carnis legi Dei ini-mica , amp;nbsp;(vt vocat Apoftolus ) peccatum mortuum, fiuc latens ; ita etiam in co eft mortua lex,ex cuius diffonatia dicitur per-uerfus.nihil enim peruerfum, nifi quodi régula fua diffonat. Sicut in co eft lex peccati,ita eft amp;nbsp;lex mentis. Sicut enim fernen virtutis,virtus eft, amp;nbsp;fernen peccati,peccatum: ita amp;nbsp;fernen legis,lex eft. Porrô annis accedcntibus,cuigilanteratione,fimulnof-citur madatum, fimul reuiuifcit peccatum : quod aduerfus crefcentem cùm pugnare cœperit,tunc apparebit quód in infante latuerit mandatum fimul amp;nbsp;peccatum : amp;nbsp;ythyperbolicè dicamus, nouoqueverbo vtamur

Aug.de fpi amp;nbsp;lic-cap-nï-

Au.epift-89 ad Hi lanfu Ct ca.9.11.t.

contra x. epift. Ve-lagia.

Libi-eóna lu* ba c 4. vide c.ilt; lib.xi de ciui Oei*

Augepi-ftol.gj.

lam cita» to loco libri có-tra lulia*

vtamurad explicâdum fenfum: Peccatum, quod priufquam habcret puer intelligen-tiam abfq; peccato crat, per præuaricatio-nem manJati incipiet ei elTe peccatius pec. catum.Seiet enim quid fit malum, amp;nbsp;nihi-lominu- faciet.tails quippe homo praeuari-catoreft iegis.

quàm fcientium legem,ficut ait Domi- Luc.ii nu$:llleferuus qui cognouit voluntatem domini fui,amp; non fe prçparauit,amp; no fecit fecundum volûtatem dus: vapulabit mul-ti.s.qui autem non cognouit, amp;nbsp;fecit digna plagis: vapulabit paucis. Omni autemcui multum datû cft,multum quæreturab eo: A: cui commendauerunt multû, plus petêt ab eo.Tâto maiore iniuftitiaviolaturpræ-ceptum,quanto faciliore poteft obferuâtia euftodiri .Ignorant! deeft fc!ent!aamp; bona

voluntas: icienti, tantum bona voluntas. Igiturqui feiens peccatjiberiorevoluntato lib. I.re- peccatquam nefciês:quanquâ peccatû nef-trac.c.i; cientis fine voluntaie no fit, fed voluntato fadi,non voluntate peccati : quod tarnen failu, peccatû eft. Hoc enim fit,quod fieri non debet. Vult fpeciem mali, non genus. Voluntaric digit malum in particular!, fed inuitus vt concipitur in genere.ideoqjnon excufatur in toto. Eft ibi volûtas quædam bona in genere, fed no eft bona in particu-lari.cótra qualia 0 ramus; Ab occultismûda me.amp;

DECALOGI EXFLÏC ATIO. 19 me. amp;nbsp;Apoftolus feipfum iudicare nó aude-bat.Inuariataenim amp;fixapermanet natu-ræ lex,quantücunq;ignoretur,quantacüqs prauitas hominis foerit.cade eft lex de non fornicädo.viro cafto amp;nbsp;viro impuro. amp;nbsp;fic cæteræ naturæ leges eædé funt fciétibus amp;nbsp;ignoratibusjiuftis amp;nbsp;impijs. Nunqua enim De Gen« nc punit Deusvolûtatémalâ.vtnaturçpe- ft ad lite-rimat dignitaté.Si eadé natiirç dignitas im- *■“ft'’ 8-pijs eft quæfanélis’.vtiq; idem eftvtrifquc '’P-B« naturalis ordo.cadem ergo amp;nbsp;lex, quæ illü ordiné coferuare iubet, Jn omnibus rebus régula fineméfuraimmobiliseft, vtméfu-randa, quæ mutabilia funt,jnenfurae adap-tari pofsint.ne^ficut habet Prouerbiü) Lef-bya fiat régula,hoe eft,non res méfuræ, fed ipfis rebus menfuraaccómodetur.Ergo amp;nbsp;lex naturæ nó ad mores hoim curuari, fed contrâ,mores hominü ad legé erigi debét. Ne voluntatéDei velis torquere advolû-tatê tuâ,fed tuâ corrige ad volûtatem Dei (ait Auguft.)volûtas Deificeftquomodo rn Pfah régula.ecce,puta,torfiftiregulam vndcha- 94« bes corrigi. ilia auté integra manet, régula cnimeftincomutabilis. Hæceftin homini- A“S’ ”'* bus magna amp;nbsp;vfitata peruerfitasrquiaeùm debeâtviuereipfifecundû voluntatéDei, pfâl.48. Deum volunt viuere fecundû voluntatcm

tui fimilis. Et cùm ipft nolût corrigi,illû vo ^^^ ^ lût deprauari, réélu nô arbitrâtes quod ille r^jj vult,fedquodipfi volunt.Duçvoluntatcs p Gloria ftint,tua,amp; Dei. fed volûtas tua corrigatur mini oéi ad voluntaté Dei, nô voluntas Dei detor- refti,etc.

lt;]ucatur ad tuam.praua eft cnim tua, régula eft ilia, ftet régula, amp;nbsp;quod prauû eft ad regulamcorrigatur, Sicut ergo prauitasad Dei voluntatem.quæ ordinem naturalem confcruare iubet,corrigenda eft ; ita amp;nbsp;ig-norantia noftra exlege,quç,vt ait Sapiens, « . lux eft,illuftranda eft,non ipfa lux per no-liras tencbras obfcuranda,aut varianda eft.

^'Q’'' «f KJ On vfqueadcó in anima humana.ima-litec.xy. go Dei terrenorü affeéluum labc de-trita eft,vt nulla in ea velut lineamenta ex

trema remanferint : tnde meritódici pof-Ïnchi c ^^ ^^'®'’’*ri'P^^ impictate vitae fuæ facere apamp; de' cliqua legis,vel fapere, Namremanfit vtio; «a.amp;gra. id,quód anima hominis nifi rationalis ede cap.4tf. nonpotcft.Nec potuit natura Humana in omnibus main fuis amittere beâtitudinis appetitum. a Acquirendæ enim beatitudi-nis caufa faciunt omnes homines quicquid vel boni faciunt velmali. b Quisenimvl-lomodo veile cfTepofsit infoelix, etiamfi aliud vult vbi eum amp;nbsp;nolcntem infœlicitas

dcciuit. confequaturf c Nam peccando nee pieta-Dei eaqo tem nee fœlicitatem tenuimus, volütatem dCap.u. verófcclicitatls neeperdita fœlicitateper-*’.^■.*9 ^® didimus. Similiter d nemo eft qui gaudere «'idem c quot;°''^ ’ ^''^' ^ nemo eft qui pacem habere 17 Ench' quot;olit. Et cvfqueadcócadcm natura refugit f de ciui falfitatcm,^ quantum poteftdeuitat erro-Dei 11.n. rem.vtfalli nollintctiam quiconque arnât cap.i/. falJcre, Quantum quoque f ameiur nofte vel

vH hinc intelligi poteft, quod hmentari quifquc fana mente mauuk quàrn lætari in amentia. Ex hoc autem veritatis amp;nbsp;bea-ritudinisappetitu.nouit confequenter,bo-num 8c conueniens ad veritatis amp;nbsp;fœlicita-tis affecutionem effe agendum, malumque vitandum,détériora melioribus fubdenda, Aug.li.t.

violabili,non corruptionem,fcd incorrup-tioncmdiligendam.Quiequid veróabalio Aug ini-

[latinon vult,ideo patinon vultquiama- tm enar-um iudicat. quod fibi ab alio fieri exigit, ”^j’quot;’* ideo exigit quia bonum iudicat. Vndema- ’^^* nifeftum eft homini,hoc alteri homini non faciendum, quodipfepati non vult, amp;nbsp;id alteri præftandum, quod fibi fieri poftulat.

Hanc legem fcriptam in cordibus homi- Aug.có-nü nee ipfa deler iniquitas. Quis tnim fur f'f bb *. æquo animo furem patitur ^ neccopiofus ‘^’P'4-adaftuminopia. Nullus eft qui facit alteri Meiwin iniuriam, nifi qui fibi fieri nolit. Et in boe PfaluS* tranfgrediturnatura: legem , quamnon fi- tf*ü’*J* nitur ignorare,dum id quod facit non vult . pati.Tudicat etiam homo,pœna aliquadig- j^^ J^^ ■ num efte.quod malè agitur :quod veró be- Cobc ii-nè,præmio aliquo ac laude. Ideoque ficut illequi bene agit,naturaliiergaudet: ita amp;nbsp;Profp.in qui malèagit, naturaliter metuit remor- fineca.ir fumq; confeientiæ patitur. Vndc dici folet, li pde vi

SREVIS ET C ATHOLIC A cognoucrunt pcccatû fuum.Pharao quoq; antcquam lex ciareturper Moyfen fuacri-minaconfitetur, dicens. Dominus iuftus: Exo. ego autem amp;nbsp;popului mcus,impij.

Zug.ca. p^ Jegenaturæadhucreliquaquorundî ly.lib.de *“^impiorum,nec Deum verum veraciter fpi.amp; lit. iufteq;colentium, quædamfaéfa prodijne nouimus,legimus,velaudiuimus,quçfecû. dùm iuftitiæ régula, non folùm vituperare non polTumus.verûetiâ meritô refteq; lau-damusrquâquâfi difeutiaturquo fine fiât, vixinueniuntur quæ iuftitiæ débita laudé Contra defenfionémvemereâtur. Etfi enirn natu. lulia.lib. raiiterquæ legis funt vtcûq; fecerût, feriptû 4'‘*PJ’ babétes in cordibui opus legis baftenus.vt alijsnôfacerét,quod perpeti nollcnt : hoc tarnen peccaucrût, quôd homines fine fide no ad eu fine ifta opera retulerut ad que referre debuerût. Minus enirn Fabricius qua Catilina punietur, non quia ifte bonus,fed aProfper g^» *Hemagismalus,amp; minus impiui q Ca-contra tiling Fabricius, nó veras virtutes habédo. Collate», fed à veris virtutibus nó plurimü deuiado. cap.ii. a Ex his naturç à Deo côditç reliquijs,intcl fc Aug. ligitetiâ homo,mores ciuitatûconcordiâq; traâat.8 populorû non pofte aliter contineri.nifi vt Vide me ’^^^^ faélis premia,amp; peccatis pœnç decer-diu capi- quot;^'■ftur.Ideoq;ad fimilitudiné legaliû mans X4.1i. datorûjpprio iudicio multa fanxerût.bAtté xt.de ci- de vniuerfum orbé terrarû ordinatû in ipfa oit.Dei. Humana repub,quibus adminiftrationibus, quibus

quibuj ordinibus poteftatum.códitionibu» duititu,legibus, moribus, artibus. Si enm Profper nee ad ifta terrena ordmanda rationalis lo«» animi vigeret ingenium.nó vitiata effet,fed citato* extinda natura.

INeftigîturbominibusvisiUanaturç.ciui Aug Je ' '‘legitimü aliquid anima rationalis amp;nbsp;len- fpi-ötüt. tit,amp; facit,fed pietas.quæ in alia vita tranf- cap.i?* fert beata amp;nbsp;æternam,legem habet imma-culatam.conuertenté animasvt exillolu-minc renouetur, fiaiqjn eis quod dicitur:

I fat 4« Signaiû eftfuper nos lumen vultus tui domine. Vndc amp;nbsp;auerfi obfolefcere merue-runt,renouari autem nifi gratia Chriftiana. hoc eft , nifi mediatoris intercefsione non j.Ti-i. poffunt.Vnus enimdeus,vnus amp;nbsp;mediator Dei amp;hominumhomo lefus Chriftus.qui dedit femetipfum redéptionê ^ omnibus. Vndeficuteisquivolétesin legeiuftificari Uéc.fi-i gratiaexcidcrunt,verifsimèdicit A pofto- InJegra-Galat a lus: Si ex lege iuftitia, ergo Chntlus gratis g’|j^*‘^j mortuus eftrfic amp;nbsp;de his qui gratia qui co- ' * mendat amp;nbsp;præcipit fides Chntti putat elle ce,|,t,j. naturâ,verifsime dicitur:Si ex naturaiulli. Araufic. tia.ergo Chriftus gratis mortuds eft. Ia hïc hem c lt;-enim erat lex, amp;nbsp;nóiuftificabat: lâhîcerat libacó-ct natura,amp; non iuftificabat.Ideó Chriftus ttaluUa. non gratis mortuus eft: vt amp;nbsp;lex per ilium implerctur,qui dixit : Non veni fol-Mat.;. uerelegem, fed adimplere : amp;nbsp;natura per Adamperdita, per ilium rcparareiur, qui diuc

dixitvcnifTefequærereamp;faluarequod pe- Laci;» Videatur rierat : in quem venturum antiqui etiam Aug-ca. Patres crediderunt, qui diligebant Deum. de eratia „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

* Profper PereuffacB,^ mebraforis, cü mete receptÜ eÜ in cami. Quod regtonepoli dißecia fupt rbia fuaßt. fit^bü' ^gt;‘' ‘tt^'tgt;tgt;igt;gt;(ttt lumen erat delumtneßummo, nein. nbsp;nbsp;nbsp;Arbitrium muoluittenebrû,tir lucerelicla Conßlio lefßt tetra nigrefiere noctis. Hec iam captiuos ocalos extollere in altum Spante petesl-.quoniä hoc et'ta,ßoliante t^ranno, Perdidit,vt quanta iaceat [ub vulnere norit.

Hoc fanum,amp; quo ntlfuerit fubltmius in fi Credit:amatq^ fuum mnndifapientia fenfum, Jnnumeroi fefe claram nûrata per artes: ßuod coniecturu fubhmibus abdita quarit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« S^uod meminit recteßapit acriter, aßimat apte, ,^bdßudiüfandt excoluit,quod legibus vrbes Inßiruit,moréfqueferas ratiene recidit, Vt pana metus o^icie eertarit amoris, Jam cum exercetur numerü adffdera cacti Percurfas noßenda (tios,^ faire videtur Effectifs falls varias,Lunaf^ labores: t^àm ffeciofa fibi eßlef quam vanefcit in ipßst t^i licet ex prima natura habeantur honore. Hon tarnen ad ver am poffunt perducere vitam. Ueni^^ ab bis praceps iu multas reUigiones EJecidit,Ggt;'facits bafitfactore rehéit.

pTfi pauciquidamignorantium Dcum Aug.de ^itafuerint gloriæauidi, vt huiusvnius ciuigt;Dei ingenti cupiditare esteras cupiditates pref- lib.y c.n ferint:ideoq;àmagnis,apud alios cofuetis, iniurijsproximorumopcre externo abfti-nentes a vtcunque non fecerint, quod pati a Ide ad nollent: b In ipfi tarnen amp;nbsp;omnes alij iara medium rationevtentes peccatorcs, huiufq; legis: ”?•ƒ ƒ“• Quod tibi fieri no vis,akeri nefeccris,pr:e- Julian, uaricatores fucrunt. c Qui enim nondum j, jjg ^j iuftitiam propter DeumSe propter ipfam iHudPfa. iuftitiam diligit, fed earn fibi vult ad con- ng.Præ-quirendum terrenaferuirc, vbi viderit ex uaricato-

alia parte ipfam, ex alia comodum tempos rale,trahitur pondéré temporalis cupidita-tis.amp;relinquit iuftitiam : quam proptereà tenére conabatur, vt haberet illud quod fe nuncvidetamitterefiiilam tenuerit. Qui veró inter Gentiles iuftitiam non propter terrenacommoda, fed propter iuftitiam, feélandam effe feiucrunt.id nihilominus non fecerunt. Non poteft enim fcientiaex Profper nature opibus refidua,fui perceptione pr^. contra ftare,vt quod faciédum noucrimus, etiam Collato-facepe diligamus. Sc fi homo exccllentifsi- t'mc.n mis artibus amp;nbsp;cunftis mortalium polleat difciplinis.iuftificari ex fe non poteft, quia bonis fuis malè vtitur, in quibus fine cultu veri Dei inipictatis.immunditiæq; conuin-citur,8lt; vnde fe defendi exiftimat, aceufa-

Aog.de tur, Quanquamautem tanta vis fitprobt-ciuit.Dei tati35icaftitatis, vt omnis velpenèomnis i i.c.iö. gjyjijuJc moueaturhumana natura,nee vfqueadeó fit turpitudine vitiofa,vt totum amittat fenfum honeilatisramortamen vilde ini- tioruefficit, vt frequentifsimè innatamfibi tinenar, honellatem homo non confideret, amp;nbsp;ita rfaljj. paulatimpraua confuetudine obfeurätur, amp;nbsp;tantum non extinguuntur reliquiç legis naturæradeôvtincipiat ia iuftû videriid, Idéc.ii. quod ei ^ plus potefimagis prodeft , quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p| Iib19.de principiu côtrariû cftilli, Quod tibi nô vis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R ciu!. Dei. fieri,alteri ne facias.Ex illo principio tyran-nides,publicè priuatim fraudes inualefcût: ficutcxhoc,defenfiociüitatû amp;nbsp;familiarû. Hiero in similiteripfam cofeientiâ,8c innatû remor-Izcch ' fiuni.iuxta illud quod in Prouerbijs feriptû cft:Impiu$cü vencrit in ^fundû peccato- Pro «8 rû.côténit.cernimusprçcipitari apud quof-dâ amp;nbsp;fuû locû amitterej q ne pudoré quidé amp;nbsp;verecundiâ habet in deliftis, Sc merétur audire: facies meretricis faftaeft tibi,nolui- Hierlt;'i fti erubefcere. Quéadmodû igitur de lege Moyfi feriptû cft:Lexfubintrauit vt abun- Roind daret dclidumnta de reliquijs legis naturae Icriptum eft: Ego viuebâfine lege aliquan- Roi»/ do.at vbi venit madatu, peccaium reuixit. ego auté mortuus fum: Sc inuentü eft,mini mandatum,quod erat ad vitam.hoc efte ad morté.Nam peccatü,accepta occafionc per mandatum,feduxit me,Sc per illud occidit.

DECALOGI EX FLJCATIO. 2] J^Icut fcientia legis Moyfi in eo quê fpiri-tus Chrifti dirigit efficax eft ad omnc bo num(vt magis patebit infra) ira amp;nbsp;lex na-turæ quae adhuc reliqua eft in homine,operate Chrifto hominé eó perducit, vt etiam particulatim quid agendû fir nofcat,8c hoc opéré prüftet. Hoc enim agit fpiritus gratiç Aug.ca. vtimaginé Dei, in quanaturalitcr faéfifu- gt;7 hb.de mus.inftauret in nobis. Vitiü quippc,côtra fpi amp;nbsp;üt. naturâ eft;quodvtiqjlanatgratia, [xopter Ft l’rofp, Pra.40 quâDeodicitur:Mifercremei, fana anima hb Sent. Romt mcâ,quoniâpcccauitibi.Proindenaturali- S'*t^**}8 ter homines quæ legis font faciunt. Qui cnim hoc nô faciunt, vitiosé faciût.quo vi-tio lex Dei deleta eft decordibus. acper hoc,vitio fanato cùm illic fcribitur,fiût quç legis funtnaturaliter:nonquôd per naturâ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;negetur gratia,fed potiùs, per gratia repa-

returnatura.Simul auté amp;nbsp;hocdicendum, pafil in quódnaturaléillam iudicadi vim nobis in- fine epif. fcuit,acfecitnil indigna doftrinse,qui nos i4gt;ad I condidit Deus. Nemo enim eft qui doccat Caefaiié« colorum aut fchematû afpeélus internof.

quæ male amp;nbsp;quæ bene oient, fiue inter fa-f porû aut alterius fucci guftus,vel inter moi lia amp;nbsp;dura,aut inter calcntia amp;nbsp;frigidadif-cernere. Neqimétem fanêquif^uâ docebit fcfe illis applicare quç lunt intelligibilia.Et quéadmodû ipfi fenfus ,fi q,d illis acciderit incómodi, cura tantû opus habet, amp;nbsp;jppria facilèoperationé adimplcnt.ita Semés car-ni aliigata, 8c illius impleta phantafijs, fide opus habet, 8c reda vitæ conuerfatione

quæ pedes ipfiusinftar cerui componût Sc inftituunt, ipfamque in fublimibus confti-Damafc. tuunt.Naturales funt virtutes, amp;nbsp;naturali-caJ41ib. ter amp;æquèin omnibusinfunt,amp;: fi nô om-tho fid' ”^’ æ^uè operemur ea quæ funt naturæ» Vidcatûr ^®”^ ^^ ^® quod fecundùmnaturam, in id Leo fer i quod præter naturam per tranfgrefsioneni de ieiu- lapfi fumus. Verum Dominuj ex eo quod nio to. præternaturam.adidquod fecundumna-niêfisamp; turamnosreparauit. Hoc enim eft fecun-fer.4.de (Jyni imaginem, amp;nbsp;fecundùm fimilitudiné. natuDo. Etexcrcitatio,amp; huiufmodilabores : non ad acquirendam virtutem, quæ forinfecus fit inducenda,excogitati funt, fed ad indu-ftam amp;nbsp;præter naturam prauitatem expel-Icndam. Quemadmodum amp;nbsp;ferri rubigi-nem non naturalem exiftentem, fed ex negligentia contraélâ.perlaborem detergen-tes,naturalem ferri fplédorcm nitefeere fa-Aug.li-i‘ cimus. Porto quâtomagisquifq; adagen-de hb-ar. damvitam reguli$amp; luminibus virtutum cap.io. jn natura reliées vtitur, amp;nbsp;fecundùm hæc agit vitam j tanto magis viuit facitquefa-pienter.

Jemen TD eft homini fernen fine origo virtutis, virtuti». •'quod omnibus quæin homine funt ex-penfis.fcrax eft nihilominus boni operis,fi-cutbona opera fernen funt vitæ æternæ. Qui feminat, ait Apoftolus, in fpiritu, de Gab Aug.c.7. fpiritu metet vitam çternam. amp;nbsp;loanes no-lib. i.de uitatem ex fpiritu Deicor.ceptâ,perquam quis

quis ex Deo nafcitur, fernen Dei appellat: pec.me. ï.Ioa.’. QuiJnquiens, natus eftex Deo nó peccat, amp;nbsp;rcniif.

Mat.ij. ipfo manet.amp; Chriftusfilios regni appellat fernen fuum,id ell.àfefeminatos.Cùmigi-turante Chrifti gratia vitia hominidomi-nentur,quæ fuffocant Dei verbum, cum quibus virtutes habitare non poflunt, vfq; Profper adeóvt proptereà appellentur omnesne- contra Ibidé. quam zizania feminata à diaboloamp;nata ex Col.c 17 diabolo : amp;nbsp;cum ipfa prauitas occafione accepta per reliquias legis naturæ longé fiat maior:clarif$imè patet,ha$legisnaturæ re.

Kom 7 liquiasnoneflebomini antegratiam femi-navirtutum: ficut fcortatori diuitiæ non Simile, funt principia bonç vitç, nee gladius furio-fo vitæ cuftodia eft. Lex igitur naturæ im-Rom 4 pijs iram operari dicenda eft.non vitam, ficut de lege Moyfi dicit Apoftolus. Similiter non eftdicendum,quód propter bas reliquias legis naturæ , in bomine rcmanferit lumendeeufq; virtutum ; cùm maiora dc-decoraatque tenebras occafione legis na- Profper turæ adducat peccatum. Inerant bomini cótr. Col quidem ante peccatum virtutum femina Ï’to c.*7 teneficio creatorisinferta, fed præuarica-tione primi parentis euerfa funt,nee baberi queunt nifi eo reftituente qui dcderat. fuc-cefTerunt vero in tota natura humana pro idéca ts» virtutum feminibus omnium vitiorum ve- contra nena. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eudem.

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quornodo rehquu le^ü natnra re^e dican-

CIautemfemevirtutis appellemusverbu Dei,fiue quicquid fecundu natura fuam cóGderatum hominem ad virtuté adducit (quo modo appellat Chriftus fernen fuum Lu^i in parabola de quadruplici genere audito-rumjin omnibus clemétishabemus virtu-tü principia.cùm nihil clament aliud quàm Deo effe feruiendum.Euidétiusautem vir-tutum femina habemus in legis naturæ rc-liquijs cordibus noftris inferiptis : perquas in confcientiacuiuflibet animæ, quantum-conque peruerfæ,quæ tamévllomodo ra-tiocinaripoteft, loquitur Deus, quod Dei verbum eifi generatim fiat,principiü tamé eil,ex quo, Chrilli fpiritu operante, procc. ditfides, proecdit dileeiio Dei. qui enim Deo credit,aut Deü diligit: ideo hoe agit, quia bonum eft,quia fuum cuique reddere oportet,quia Deo debitum eft. Ad omnia, ait BaGlius,quæ defciipta nobis à Deo prç-cepta fant confequenda.naturales etiam ab ipfü facultates accepimus. Cum igitur præ-ceptum nobis fit, vt charitatem in Deum habeamus, in ipfo confedim ortus noftri initio,vim quidam nancifcimur, per quam noftrapte fponte ad ipfum diligendum im-pellimur.Nam amp;rerum pulchrarumrtatu-ra appetentes furnus: amp;nbsp;item (ponte noftra quicquid necefsitudine aiiqua, propinqui-tateque coniunólum nobis eft, diligere, amp;nbsp;iis,quicunq; de nobis bene meriti funt,charitatem omnem prçftarc confueuimus fine prçuia doélrina.* Veru qyid eft qu^fo pul-chritudinediuina admirabiliw^ quis nobis coniun-

D^CALOGI EXPLICATIO. ij * Bafik c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• homilia

coniuncriorquamisquinoscreauit; quis in pfat plura beneficia nobisprçftititquâm Deusf 44 ad il-Quanq igiturpoftpeccatü,nó fine ChrilH lud.Dile-gratia,magnoqi* labore airequâtur bomi- xilb iufti nes amorem honerti ac probitatis, amp;nbsp;mali- ^’’ j-'^j tiæ totius deteftationê ; tarnen nobis non **’quot; ^ ’-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- r A i T.' -1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extremu

arduum adco lit amp;nbsp;dirhcile amorem reçu- imnnliç, peralFe iullitiæ.modô id ardenti afïedu ex- ad hoe:

vt amandi,ita Sc habendi odio;vt præduce ratione diredi virtuté quidé amemus,odio veró habeamus iniquitatent. Creado enim Deus vnicuiij; fernen fapientiæ,id eft,piëta- ^^‘^ ’quot;_ îis,atqjintclligendi radices inferit. Et hoc modo rationale elficit creaturâ, naturæ fuç participé facicirs,a Sc inefFabilis fui fplêdo-hs quafi lucidos vapores, eo modo quê fo-lus nouit, in mentem hominis immitten.s. propterea nofter pater Adam non tempo-re(quéadmodumnos) prudétia didicit,fed tS dever ftatim àfui creatione perfeélè fapiensfuit, yg]y°f”*' datum fibi diuinitus luméadhuccóferuSs, jj^^^j ^j natur^q;dignitaté intégra retinens.Perfpi- aîæinfe-cuum eft.b inquit Hieron.natura omnibus minare Dei inefie notitiam, nee quêquâ fine Cbri- initia in-fto nafci Sc nó habere femina in fefapiétia: teUeäus, Sc iuftitiæ.rcliquarûq;virtutu. Vndc multi ’”’''’ abfq, fide Sc euagelio ChriHi.vel fapiéter b f^^Jæ,j dût aliquavel fanélè,vtparétibusobfequa ,,adGal. tur,vt inopi manü porrigat, nó opprimant yt rcue-vicinos,no aliéna diripiant.magifqiiudicio laretfiliS dd obnoxij fiât,quôd habétes in fepricipia fuu, 8cc.

BREBIS ET C^THOLICX virtutumamp; Dei femina.non credunt in Idem in eo fine quo effenon poflimt.IdeoqiCum in ca.j.eiuf- Chrillumnon credant,fruftrà fe fortes amp;nbsp;déepift, fapientes,tempérantes veliuftoielTe putât. ad hoc: nullus enim aSfque Chrifto viuit: fine quo fide ^'i* o™’’’*''^“'^'“*”^*^'®^^' Queniadmodum ^'^'^quot;^ verôdicuntur femina virtutum reliéla in Aug ca. hominepoft peccatum : ita diciturhomo libè' \b* ^®^'^’’^g'^'^s*'^'^''^®45 virtutum : quiavi« ' ''” ' delicetlexnature gencralia quædampræ-Aug c.}. cepta de veris vircutibus prælcribit: quan-li.4.con- quam in particular! nefciat homo in quo tra lulia. yg^a virtus fitafit. Non enim abfurdè vir-tusdefinitaeftabeisquldixeriint : Virtus eft animi habitus, naturæ, modo, atque ra-tioniconfentaneus. Verumdixerunt : fed quid fitconfentaneum liberandæ aebeati-ficandæ naturæ niortalium nefcierunt.

Neque enim omnes homines natural! in-ftinéluimmortales amp;nbsp;beat! efie vellemus, nifi elïe poffemus.Sed hoc fummû bonum præftar! hominibus non poteft, nifi per Chriftum,amp; hunc crucifixum, cuius morte mors v!nc!tur,cuius vulneribus natura no-ftra fanatur.ldeoq: iurtus ex fide Chrift! v! uit. Atque in eo omnimodo lex naturæ fe-Aug.lib. men virtutum appeUandaert. lubentedo-H Con- minoDeonoftro germinat anima noftra fef.ca.17 opera mifericordiæ, fecundum genus dili-gens proximum in fubfidijs necefsitatum carnalium, habés in fc fernen fecundum fi-militudinem:quoniam ex noftrainfirmita* te compatimur ad fubueniendum indigen-tibus,fimiliter opitulantes quemadmodum nobis

Hadenus delegenaturæ amp;nbsp;eiusaboli-tione;nunc de eius reparatione dicendutn.

COluit naturalem legem Adam,quivo- /imbroC *^luit fibi arrogare quod non acccperac,vt cpift.71. effet ficut creator St conditor fuus,amp; diui- ad lien, num honorem affeftaret. Itaq; per inobe-dientiam offenfam traxit, amp;nbsp;culpaminci-ditex infolentia. qui fi non rupiifet imperium,amp; obediensfuiffet maudatiscœlefti-bus.prærogatiuam naturæ atque ingenitae fibi innocentiæ hæredibus proprijs refer-uaffet.Ergo quia per inobedientiam præ-rogatiuanaturalis legis corrupta atque interdira eft; ideo fcriptu legis exiftimatum eftnecelfarium,vt vel partern haberct qui vniuerfum amiferat : amp;cui perierat quod nafcendo affumpferat, difcedo faltem cog-nofcerctamp; cuftodiret. Ne ergo homines Aug ini-fibi aliquid defuiffe quærerentur, fcriptum tio enar. eft amp;nbsp;in tabulis amp;nbsp;quod amiffum erat,amp; il- Pfaljj. lud etiam exiguum,quod homines in cor-dibus fuis non legebant. Non enim Sc fcriptum non habebant, fed legere nolebant. Oppofitum eft oculis eorum quod in con-fcientia viderecogerentur : amp;nbsp;quafi forin-fecus admota voce Dei,ad interiora fua có-

Sap.i. pulfus efthomo,dicentc fcriptura;In cogi-» tationibus impij,interrogatio erit. Vbi in-terrogatiojibi lex, Sed quiahomines appe-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tentes

tentes ea quæ foris funt.etiam à feipGs exu» les fadi funt,data eft etiam confcripta lex, nonquiaincordibuslcriptanonerat , fed quiatufugitiuuserascordistui ,ab illo qui vbique efteompræhenderis, amp;nbsp;adteipfuni intro reuocaris . Proptereâ fcripta lex quidclamatde cis qui deferuerunt legem EG 4^ fcriptamin cordibuslt; Redite pr«uaricato- ^‘“ P resad cur.

* mo in tenebris fuis: amp;nbsp;tue folis (udæis, ex quibus nafcituruserat Chriftus, data eft iteruni lex naturæ: vt ex lege accepta,amp; ex aliorum Iiorrenda ignorantia, difcerct homo in quantis tenebris antcafucrat verfa-tus.quod agnofcens Dauid,cxtollit miferi-cordiam ludæisprçftitam: Qui annunciat, Cf 147 inquiens.verbum fuum lacob, iuftitias,amp; judicia fua Ifraêl.Nonfecittaliteromni nation!,amp; iudicia fua non manifeftauiteis, Tamdiu homo in ignorantia reliéluseft, folique ludæi démuni illuftrati funtjYt dif-cerethomo nonnifi Dei mifericordia ag-nofci legem eius:ficut ait Propheta : Do- pfj^p minus illuminât cæcos,amp; Nehemias gra. tias agens pro ludæis : Spiritum tuum bo- 1 Efd ? num dediftieisquidoceret eos. Si ftatimà lapfu legem cis dediflet, vel omnibus gen-, tibus tradidiOet: facilè fuperbus homo fibi arrogaffet legis Dei notitiam,tanquam ipfe fibi earn paraffet, aut fuis mentis cam obtî-nuilTet.

DECALOGI EXPLIC ATIO. Î7 nuiflet.ea enimvel quibus nunquamca-ruimus, vel quæ cum omnibus habemus communia: non ex gratia accepta, fed aut exviribusnoftris,autcxmeritis noftrisre-^'U.ji putarefolemus.VndeMoyfes,vt gratiçdei elfe oftendcret notitiamlegis ; Memento, ait.dierum antiquorum, cogita generatio-nesfingula.s.interrogapatrem tuum,amp; an-nunciabittibiimaiûrestuos, amp;nbsp;dicenttibi. quandodiuidebat Altifsimusgétcs : quan-do feparabat filios Adam, conrtiiuit termi-nos populorum iuxta numerumfiliorutn Ifrael.Parsautcm domini,populus eius: Iacob funiculus hæreditatis eius . Inuenit cum in terra deferta, in loco horroris, amp;nbsp;vaftæ foliludinis. Circunduxit cum amp;nbsp;do-cuit. Tanto vero tempore ante Chrifti aducntumdata fuit lex : vt homo cognita lege amp;nbsp;præuaricata , difceret fe non folüm ignorantem e(re,fed amp;nbsp;prauum, qui propter fuam prauitatem etiam cognita legem feruare non valeret.

^agnusPafchalis advefpera occifuseft) quadho. computatis feptédecim diebusprimi men- mExo amp;nbsp;fis,Sc triginta diebusfecundi menfis, amp;nbsp;tri- ß^^'^'^ß Exo ip bus terti] menfis (cuius tertio die lex pro- ^^ Hie.' mulgata eft, digito Dei conferipta in dua- ^Ó^,j p^. bustabulis lapideis^ inueniuntur vfque ad biot ma-datam legemquinquaginta dies : Vtnobis fion.

fïgnificaretur,quód merito occifi agniim-maculati Chriiti lex de diligendo Deo amp;nbsp;proximo fcribcretur per Spiriturn fangum Afl.t' in cordibus fideÜum quinquagefimo die, nonquidem à morte Chrilii, led à refur-redioneci'js:in qua fecundus Adam torus nouus amp;nbsp;præparatus ad nos regenerandos amp;nbsp;penitusinnouandosapparuit.incuius fi- Leui ij guram,poftingreirum populi in terrapro-müFam celebrabatur quinquagefimus dies, non ab occifo agno,fed ab oblato manipule primitiarum,qui in figuram primogeniti mortuorum Cbrifti offerebatur pouridie fabbati in diebusazymorum,hoc eft,primo die hebdomadæ ( quem nos Dominicum vocamus)occurrcntein hebdomada Paf-chali. amp;nbsp;ita feftum Penthecoftes femper Leui *) occurrebat die Dominico, eratenim primus dies hebdomadæ oftauæ,ficut annus iubileus erat primus annus oélauæ hebdomadæ annorum.Vnde etiam feftum Pen-thecoftes feftum hebdomadarum appella-batur : in quo offerebatur facrificium novum domino ex omnibus habitaculis filio -

rum Ifrael.duo panes primitiarum, vtique ad defignandum primitias fpiritus, fiue in-choatam nouitatem, quam in hacvitaex Chrifti pafsione amp;nbsp;refurreftione acccipi-mus,Spiritu fanflo primum in die Penthe-coftes in eedefiam efFufo:ficut in Pafchate perfedaatqi Integra nouitas métis amp;cor. poris nobis ex Chrifti pafsione amp;nbsp;rcfurre-dione, futura detlgnatur,

DEC ALOGI ^XPLICATÏO. it Quod lex data Mojß tontine at omniapracepta le^u natura. Cap. XXX l III.

Vila funt in euangelio, ad pictatcm Sc Aug cS-^ ad bonos mores Ipeclantia tamardua tr. Fauft. prxcepta,quin Sc eademdata funt in lege bb l?. Ixo.io Moyfl.Nam Sc illadicit: Non concupifees ‘’P’^o* vxorem aut rem proximi fui. ex quibus mandatis fatis intelligitur, omnem concu-pifeentiam opcrum prohibitorum à Deo effe prohibitam. Quod veto Dominus in Matj. Euangelio dicit: Non veni foluerelegem, Wee-ay« fed adimplere, nonficintelligendum eft, eiuflib. quafi femiplena lex verbis domini integra-retur,fedvt quod litera iubente propter fuperborum præfumptionem impleri non poterat,fuadente gratia propter humilium confefsionem implerctur,opere faftorum, no adieftione verborum. Sic Chriftus,vbi Weeiuf. quibufdam antiquis fententijs propofitis, hb.ca.itf Maty, adiunxit: Ego autédicovobii;non legem quæ per Moy fen data eft auxit, fed potius commendauit pra;cepta legis Moyfi, vt quicquid ex perfona lua infupcr loquerc-tur.contrafalfam Pharifeorum autinfuf-ficiétem doftrinam, Sc ad declaranda legis Moyfi cxpofitionem valeret. Quiacnira Eiufdé nonintelligebant homicidiu nifiperemp- bb’C-aj. tioné corporis humani, per quam vita pri* uarelur ; aperuit Dominus , omnem ini« quummotu adnocendum fratri,in homi-cidij genere deputari.vnde Sc loanes dicit: i.Ioa.;. Qtn odit fratré fuü, homicida eft. Et quo-niam putabant tantummodo corporalem cum

cumfœmina illicitam commixtionem vo-cari mœchiam,demoiiftrauit Magifter.etiâ talem concupifeentiam nihil ene aliud. amp;nbsp;itain cæterisquæ dominus in fermoncillo prolixo mandauit, remfe hahere infra pa-Idéi re- tebit.Quia autem clarius amp;exprefsius etia trac.c.it ipfiscarnalibus quædampræcepta àChri-fto proponunturquàm à Moyfe, cautiùi amp;nbsp;moderatiùsdicitur.penènulla prsecepta quam nulla eße in nouo teftamento, quas non fint in veten.

URomifTa fuit homini in prima inditu-tione,fi obediens permanfilTet, amp;nbsp;æ ter-na foelicitas in focietate angelorü, amp;nbsp;fimul corporis amp;nbsp;animas in hoc tempore beatitu. do.Sed ipfe relido Deo, æternis tempora-lia, fpiritalibus bonis corporalia, focietati fancioru Sathanæ confortium præpofuit: amp;nbsp;nimisquærendo huius temporis fœlici-tatem,vtramq;paritcrtam temporale qua æternam perdidit. Vt igitur ad priftini tœ-licitaté rcduceretur,debuit rurfuscontem-ptis temporalibus amp;nbsp;corporalibus bonis, quibus inordinatè inhçfit.çterna atq; fpiri-taliaampleéli. Verumquia homo carnali-busaffcftibusimplicatuï nifi tcporaliade-fiderare nónouerat,perfuadédum illi priu» fuit.quód etiamilla terrena Deus datho-mini,vt etia in ipfis infimis rebus quodam-modo Deum diligerc affuefeerét carnales, amp;nbsp;tide ad (pintalé Dcidilcdioné addueb, ctiam

eHamipfaterrenapro co conténerét-Mifc-’■'corditerigiturcarnali populo Ifraël promifit Deu# diuitias,gloria,amp; felicitate ter-rena fiferuaret fua midata.mifericorditerq; minatus eft oÏa cótraria fi nó feruarct mada ta fua:ficuti eft videre Leui.z5. amp;nbsp;Deu.j8.

lt;S'amp;P mors,non tantùm temporalis, fedamp; SEtfrna;Deus per Moyfen, tanquam perfe-dus legiflator fi cut peccatum prohibuit.ita

Deu 17 amp;nbsp;çternâmqrtécôminatuseft.Maledidus, inquiens,qui non permafcrit in fermonibui legis liuius,nec eos opereperficit. quemlo-

Gala j. cupertradans Apoftolus;Cliriftus,inquit, nos redemit de maledido legis, fadus pro nobis maledidû.Cûm Chriftiani non ma-gis quàm alij impij ex temporal! miferia en-piantur,manifeftû eft, fecûdû Apoftoli in-terpretationé, Moyfen minatueffe æternâ

Gen 17 maledidioné.Huc pertinet, quod incireü- VideAa Nuup. cifu$,amp; nóafperfusaqualuflrationis,amp;nó gudi.iÄ. N“’9« celebransPbafe, amp;nbsp;comedensfanguiné,amp; deci-Dei Leu 7' Prophetafimilé Mofi,hoceft,Chriftü,non quot;•17.5c Deu ifi audiês;in lege dicunturperituri de populo ^'quot;5 j^*

® fuo obfirmâte Deo vltore facie cotra eos: j. „ j^ jj_ loan.5. quéadmodû in euâgelio dicitur: Nifi Qs re- de pecca.

natusfuerit ex aqua 8e Spiritu fando, non orig.c.jo loä.ib poteftintroircregnü Dei: Se,Sinon lauero amp;nbsp;contra Ioä.5. te,non habebispartémecû: Se,Nifi madu- lulialib.

caueriti.s carnemfilij hominis, Se biberitis y‘quot;P'gt;*j eiusfanguiné, nó habebitis vitamin vobis.

amp;t,Qui incredulus eft filio, nó videbit vita, loan.J' fed ira Dei manet fuper eum. Quod enim Aiig.có- in lege dicitur;Peribitdepopulo fuo, hoc tra Iulia, jp Euangelio dicitur : Non poteftintroire lib.i.c.5. in regnum Dei,Non videbit vitam, Quod

in lege dicitur: Ego vltorcxiftam, Obfir-mabo faciem meam contra hominé illum. in Euangelio dicitur; Ira Dei manet fuper eum.Sed Prophetie manifeftius deæterno fupplicio funt locuti, quàm ipfe Moyfes. Danid inquit • Inueniaturmanus tuaomi Pfal i» nibus inimicis tuis : dextera tua inueniat omncs qui te oderunt. Pones eos vt cliba-num ignis in tempore vultus tui. Dominus in ira fua conturbabit eos,amp; deuorabit cos ' ignis.amp;iterum:Intereantin fccu!um fecu- pfal/ li.itcm Efaias:Vermiseorumnómorietur, Ca.vl'' amp;nbsp;ignis eorum non extinguetur.

Similiter, quia fola terrena bona nó funt premium iuftitiæ, Hue finis propter quem iuftè agendum eft,quum omni terrena fœ-licitate prçftantior fit iuftitia, quç perpétua eft amp;nbsp;immortalis,hoc eft, cui debetur vita sterna : Dominus Deus vt perfeitam iufti-tiam præcepit per Moyfen, ita etia verum premium iuftitiæ vitam seternam promi-fit, dicens : Qui fecerit mandata mea,viuet Leu.iï in eis, amp;nbsp;Ezechiel hanc promifsionem re- Eze iS petens;Iuftus,inquit, vita viuct, amp;nbsp;nómo-rictur: Loquens vnque etiam de morte amp;nbsp;vita ætcrna.ficut amp;nbsp;Chriftus in Euangelio Luc-*’ quærentem: Magifter,quid faciendo vitam ætemam polsidcbo^ ad legcm remifit, di-ccns’.HocfacÇquqd de difigendoDeo amp;

proximo prçcipit)amp;viues.amp;alterirefpon- ca iS.itS Wat ip dit fimiliter ; Si vis ad vitam ingredi, ferua Hilarad mandata:deinde folùm legis MoyCiman- hoc Ffak Aft.7. datacommemorans. Vnde amp;nbsp;ipfcStepha- l ® *^^!'*

nusinquit in Adis : Moyfes accepit verba “''“^ ' Romy vitædarenobi$.amp; Apoftolus: Mandatum in.

erat ad vitâ. * Prophet? verô clariùs de vi- fyper lib taæterna à lege promilîa funt locuti.Habi- 4. de ciu Pfa.159 tabunt rcéli,inquit Dauid,cum vultu tuo: Mal.j} amp;,Cuftodit dominus omnia ofla corum.

vnum ex bis nô conteretur. Daniel quoq;: Dan.tx Euigilabunt,ait,alij in vicam æternam,alij in opprobrium, vt videant femper.Sanè Dominus in euangeliojoquens de fcriptu-loâ.p ris veteris inftrumenti ; Scrutamini,inquit, fcripturas,quia vos putatis in ipfis vitam Mar 11 æternam habere.Et ante Chrilli aduétum

Cap.lt;. Sadducæorum feéla mérité abominationi amp;nbsp;7* crat;quia rcfurreélionem tollebat, contra quos liber fecundus Machabæorum pul-cherrimè introducit fanétos martyres Ele-azarum amp;nbsp;feptem fratres cum matre fua re-furreélionem defendentes,etiam ex Moyft cantico,vbi fcriptum eft ■. Et inferuis fuis confolabitur. quodprocul dubiode refur-redione didum effe, ex eo in loco præce-Deu )i dentibus manifertum eft: Meaeft vltio, amp;nbsp;ego retribuam in tempore, vt labaturpes eorum:iuxta eft dies perditionis, amp;nbsp;adefte feftinant tempora, ludicabit dominus po-pulum fuum;quod ad Hebræoscap. lo.dc Aâ.14 extremo iudicio inierpretatur Paulus apo-ftolus:qui in tribunali Felicis prxfidis dicit ludæos expedare refurredioné iuftorum E amp;ini-

et iniquorum.item coram rege Agrippa.Tn AÛ-if fpe inqnit,quæ aJ patres noUro' reproinif-fionis fié!a e t à Deojlu ludicio fubieélus, in quant duodecimtribus noftræ noélect die defemientes/perant deuenire. De qua fpeacculur à ludsi-sRex.Quid incredibile iudicatur apud vos, fi Deus mortuos fufci-tat^Spiritualia quoquebona promifitdominus, dicens per Moyfen ; Si in præceptis meis ambulaueritis, ponam tabernaculum LeU'gt;^ meum in medio veftri, et non abijciet vos anima mea. ambulabo inter vos, et ero Deus veder: vofque eritis populus meus.

Et iterum: Sulcitabit te dominus fibi in po- Deuil pulum fanftum.ficut iurauittibi, ficullo-dieris mandata domini Dei tui.quçpromif-fiones ml aliud fignificant, quàm id quod dominus in Euangelio dicit: Si quis diligit load me , fermonem meum feruabit : et Pater meus diligeteum, et adeum veniemus,et manfionem apud eum faciemus. Vnde etiam Paulus huiufmodi promifsiones ad filios noui teftamenti pertmere oftendit in poderiore epidola ad Corinthios: \'os,in- ^ caJ quit,cdis templum Dei viui, ficut dicit dominus; Quoniam inhabitabo in illis, et in. Leu.il ambulabo inter eos, et ero illorumDcus, et ipfi eruntmihi populus . propter quod Efa-f*' cxite de medio illorum', et feparamini, dicit dominus, et immundum ne tetigeri-tis, et ego recipiam vos. et ero vobis in Hit'l*' patrem, et vos eritis mi'ni in filios et filias, dicitdominus omnipotens. Has ergoha-bcntcspromifsiones, Charifsimi, munde-musnos

DECALOGI EXPLICATIO. }3 mus nos ab omni inquinamento fpiritus, perficiétes fandificationem in timore Dei.

Car rarolpiritaHa drittema promiferit lex Mo^figt;amp;plas minis quam promißa eserit. CAP. XXXP^U.

Bfcurè amp;nbsp;raró fpiritalia bona atq; aster* na promifit lex Moyfi ; quia nondum diuulgata atque propalata gratia Chrifti, paucifsimi fpiritales erant . Maxima veró Aug. co» turba caducis bonis inhiabat,alia bona nee tra Fauf. cognofcens nee defiderans . Et ipfi pauci bb.4»c i» fpiritales in omnibus illis terrems præ-mijs cœleftia fignificari inteiligebant : fi-Hckii cut Apoftolus, de Patriarchisloquens, te» ftatur ; luxta fidem , inquiens , defun» ftifuntomnes ifti, nonacceptisrepromif-fionibus,fedalongècas afpicientes amp;nbsp;fa-lutantes, amp;nbsp;confitentes quia peregrini et hofpites funt fuper terram. Qui enimbæc dicunt : fignificant fe patriam inquirere.

Et fi quidé ipfius meminilïent de qua exie-runt;habcbant vtique tempus reuertendi. nunc autem meliorem appetunt , id eft, cœleftem-Sic tempore illo maximè prædi-cabatur,vt crafsifsimaquæqi peccata,velut idololatriam,adulterium, et fimilia vitaret vulgus;rariùsautem, vtftuderent omnes latentes in corde prauas concupifeentias *-j^”^. euellere. Atq; bac eadem de caufa , quia fe j„pa,Q rèomnescarnaleserant,plus minis quàm Mamch. promifsis tune temporis agebatur, * Car- diftipul, nalibus enim terror præcipuê vtilis eft, cap.17.

BRîTIS ET CATHOLICA temporalifqs vin tl iét a infirmos animos terrer,vt enutritos fub difciplina erudiat, amp;nbsp;â fempiiernis atque incffabilibus fupplicijs pofsit auertere. quia plus timent carnates quod in prarfenti Deus vindicat, quam il-ludquod futurum minatur. Vnde amp;lex Moyfi cü horrédopopuli terrore dataeft. Exo-if T empöre grant renelata preniipones (^ m'tn.i( rartui effe temporales. C AP. XXXVIII.

AT ex quo Spiritus fanétus cum magna ^dulcedinis cófolatione de cœlo niilfus eft:maximè Deibonitascommendatur amp;

quod in illislibrii vetcribus nó inuenitur. Teftimonijsquidemvitzseternx Sc refur-redionis mortuorum abundat vetus fcrip-tura:fcd hoc nomen , Regnum cœlorum, propriepertinetad reuelationcm nouite-ftamcti,ab eo primùm nominatum,qui pa- Mat }• lam demóltrauit agnum quitollitpcccata *o5.fc mundi. Ita quoquc,frequéter amp;nbsp;admodnm exprefsè terribilc illud iudicium, ignis çter- Mat gt;f nus, tenebræ cxteriores, fletus amp;nbsp;ftridor Luc-Jj' dcntium,focietas diaboli impijs præparata, boe tempore gratis dicuntur, Cæterùm, quia amp;nbsp;hoc tempore rcuclatæ gratis car-nalcsrcperiuntur, imo ipfiiuili adbucex parte tales funt} Dominus etiâ ijfdernipfis quos vult eße rerum temporaliû contemp-lorcs.

tores,vtin euangelio fibi fcruianlpromit-lit carum multiplicationem , in hoc fcculo Mar.io dicés;Nemo dl qui reliquerit domum, aut fratres,aut forores,aut patré, aut matrem. aut filios.aut agros propter me, amp;nbsp;propter Euangclium, qui non accipiat centics tantum nunc in hoc tempore, domos, amp;nbsp;fra* très,Sc forores,8c matres, amp;nbsp;filios, amp;nbsp;agros cum pcrfecutionibus, Sc in feculo futuro vitam Kternani. Vndc exultât Apoftolus,

1 C3.lt; diccns: Quafi nihil habétes, amp;nbsp;omnia pof-Mat.d fidcntes. Et promittit Chrillus,quód cibus amp;nbsp;potus,8c vellimcnta adijcientur ijs, qui quæficrint primùm regnü Dei Sc iullitiam dus . Vndc Sc Apoftolus l’aulus veteris fcripturæ quafdam temporales promifsio-nes ad filios noui teftamenti ollenditpcr-Eph.^. tinere;Honora,inquiens, patremtuum, Sc matremtuam:quod dl madatumprimum Exo.io in promilsione , vt benefit tibi, Sc fis Ion-i.Ti.4. gxuusfuperterram.Sc iterum: Pictaspro-mifsionem habet vitæ quae nunc dl, Sc fu-Heb tj turæ.itcm;Sintmoresfincauaritia,cótenti lofu.i. præfentibus.ipfeenimdixit;Non te défera, neque derclinquam, ita vt confidenter di-rfa.117 camus: Dominus mihi adiutorjnontime-

bo quid faciat mihi homo. Et quemadmo-dum Chriftus in aduentu fuo corporalia beneficia mukis dedit : ita Sc nunç per fan-élos fuos corporalium fanitatum miracula non definit opcrari. Simili modo,propter violatum votum Ananias Sc Zaphiracor- i.cap38« poraliter occifi funi à D-omino: Sc propter et cótra i,Co.ii indignant fumptionem Euchariftiae multi AJi.c.17

crantinfirmi amp;nbsp;imbccilles, amp;nbsp;moriebantur multi.Famern quoque amp;nbsp;peftem, Bella Sc finiilcs tribulationej, propter peccatactia nunc immittit Dominus. Sed quia nunc tempuseft.vtabne^atione fui ,portatione crucis, contemptuq; terrenorum reuerta-turquifquead Deum ; comparationepro-mifsionum fpiritalium ac cœleftium, mina-rumq;futuriiudici|, raro nunc temporalia promittitet minatur Dominus, præfertim fi perpendamus quo modo egent cum veten populo.

^Æterumnon ca tantû ad quæ omne* obligantur(quæ propriè præcepta ap-pcllantur)red confiba quoque euangclica fubveteri loge et infinuata font ctcœpta obferuari : licet apertiù* tempore legis gratis. Confuluit Chriftusiti Euangelio pau-pcrtatem.dicens: $i vis perfeéluselTc.vade Ma*^ et vende omnia quæ babes, et da pauperi-bus,et habebisthefaurumin cœlo. Confuluit perpetuam callitatcm Apoftolis, dicé-tibusconfidcrata caufa hominis cumvxo-re.Non expedit nubere,refpondens: Non omnes capiüt verbum hoc, fed quibus datum eft.Suntenim eunuchi qui leipfos ca-ftrauerunt propter regnum cœlorum.qui potcrtcapere,capiat. PcifciSam obedien-tiam confuluit,dicens adolcfcenti: V'^eni,et fcquereme-Confuluit hæc obferuari in có-muni vita, dum ipfe primum difcipulosin vnam familiam cógi egauit,ct poftmodum

Aft-j. tl fui violatores Anania et Saphyrair terri-bibter puniuit Hçc quidtm in populo car-nali veteris legis non expreTsè propofna funt, lunt tarnen infinuata , dfmper Pru-lobxt. pbetam lob et Daniele oftenduntur etiam llji;x impiifæpé profperari eiditari,pijvcroac fibi Dei m hoe niundo afdigi, pauperéfque clTe. item dum idem Propheta docet, non ïfa.14} ex abundatiaterrenorum quenquambea-mmelle, fed ex eo quód dominus Deus Vide Au eiusfit : dum Ecclefiaftes omnia terrena gulbc 18 vana tfre,et vniuerfa sequé euenire iullo et ‘onna impio. omnia quoque tontemnenda elfe Adm.a-propier Dei timorem et mandatorum dus *“'”’ tuftodiam Simibtcr Hieremias et abj Propheta; fenfère.ltidem et perpétua callitasâ ^^.j ^^ Sap3. Salomone cómendatur. Fœlix (inquit)ert ^uQ c j. ftenhset incoinquinata , quç nefciu t tho fontia rum in dcliélo , habebit fruélum in refpe. Adimä-ftioneanimarumfandarum. amp;fpadoqui tü Hie-^ non operatus eft per manus fuas iniquita- ''°' gt;”’1* tem,neccogitauit aduerfus Deum nequif- ly^A’'“ fima.dabiturenim iUi fidei donó elcélum, *^

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lec't

forsm templo Uei acceptibima. bono- „atextrn rum enim laborumgloriofuseftfruitus,amp; nabuur qua: non concidit radix fapiétiæ. Et Efaias fidei nus cap,$ó. Non dicat eunuchus, Ego lignum tlefta aridum.quia hæc dicit dominus eunuchis, gratia, qui euftodierint fabbatha mea amp;nbsp;elegerint Sas ego volui amp;nbsp;tenuerint fœdus meum, abo eis in domo mea amp;nbsp;in muris meis lo

men fempiternum dabo cis quod nonpe-ribit.Ncc folùmifta ibi prçdiéla funt/ed amp;nbsp;opereà quibufdam prælbta. lofue dux po-puli,HieremiasPropbeta, virgines pcrma-Vide Hie ferunt.Helias amp;nbsp;Hehisus, loanncfq; Bap-rony.in tiHa paupcres fuere, amp;nbsp;filij prophetarum epilb ad habitantes in agris amp;nbsp;folitudinibus facien. an mu. jgj pijjj tabemacula propc flueta lordanis.

Accedunt his filij Rechab,qui à vino abfti- Hier jf nuerunt,domum non ædificauerüt,femen-tem non feuerunt, vincas non plantàrunt, necifta habuerunt. VndeperHieremiam Domini voce laudantur, amp;nbsp;nonfolumà paupertate,fed etiam ob fpecialem obedié-tiarn valde prædicantur : in quibus vtique cœnobiticæ vitç norma prçcefsit. Sed quia carnales ferè erât,modicum eft, quod tempore verende Chrifticófilijs cluxit lephte Judith impleuitvotumfuum,dicando virginita- lö geS' tem filiç fu« Deo, ficut ludith viduitatem fuam Deo confecrauit eodem veteris iegis tempore,ficut etiam prophetilTa Anna. Sic tue »* etiam virgo Maria dicebat fcvouiirevirgi- Luc.igt; ' nitatem fuam Deo tanquam propinquior temporigratiæ.Itaenim illud intelligitur:

Vide Au Qi’O’^o^ofietiftud^quoniarn virumnon ßuft.c.4 cognofco,id ell.non cognofcerevoui. Nifi Fib de S, ®nim vouifiet virginitatem , cogitairet fe Virgini. viro fore coniungendam,cum aftus matri-monij non fit prohibitus illi qui non vouit caftitatem.

yfi;duæ tantùm tabulæ dantureilapi- 14^.111 deæ,quæ dicumur tabulæ teftimonij ; re- Exo^^-pofitæq; funt in area. Nimirum omniaeæ-tera que præcepit Deus ex illis decem præ-ceptis quæ duabustabuln conferipta funt, pendére inteUiguntur, fi diligéler quæran-turSe benè intelligantur ; quomodo hæc ipfa rurfus decem præcepta ex duobus illis, Mat.ii dileébone fcilicet Uei amp;nbsp;proximi,in quibus

tota lex pendet.Se Prophetæ. Alibi ad tria idc li. de præcepta,vniuerfareducuntur. Cùmenirn

Wat.Ä dominus in Euan gelio dixirt et ; Nolite fa • ’“, j-'^j' ƒ cere iuftiiiam veftram coram bominibus V^^^’^, * vt videamini ab eis •. ne iftû nodrû curfam ’ * fine humanæ gloriæ metiremur,non efi in expofitioneiulbtiæipfiusesecutus.nifi tria ifta,ieiunium,eleemofynas,orationes:leiu-nio fcilicet vniuerfam corporis calligatio-nemfignificans ; eleemofynis.pmnembc-neuolentiam amp;nbsp;beneficentiam, vel dandi, vcl ignofeendi: Se nratione infinuansom-nes régulas fanfti defiderij . Hoc modo

Cap i. ApoftolusinepiftolaadTiium,fobrietate, ^ vide iuftitia,8cpietate,omnem noftrâ iuftitiam Aug tra-complexus eft;ficut contrà loannes, vni- ctari in uerfa peccata tribus gcneribus côpræhen- canoni.

t loâ.t dit;Omne, inquiens, quod eft in mundo, Ioan.amp; concupifeentia carnis eft,amp; concupifeentia ^jquot;|| j oculorum,Se fuperbia vitæ.* luxtaquçtria “ Dominus Chrittus ter à bathana tentatus j^è^funj omnibus fibi adhærentibus vicit.Quadoq-, mata 0111 vero vno præcepto omnia comprebédun- nitenta-turmuncquidcrndileftionis Dei,cumdi- none.

citur: Et nunc Ifrael (audi) quid dominus Deui’ Deus tuuspetit àte,ni(î vttimeas Dominû D eum tuum,amp; ambules in vijs eius,amp; dili-gaseumlt;nunc verö diledionis proximi, vt dum dicit Apoftolus : Omnis les vno (er- GalatJ mone inipletur, Diliges proximum tuum Leuaÿ feut teipfum. Confequens ert enim,vt qui cx toto corde,ex tota anima, ex tota mente Deumdiligit;diligat amp;nbsp;proximü tanquam feipfum , Quia Iioc iubet ille quem ex toto corde,ex tota anima, ex tota mentediligit. item diligere proximum,id eft,omnem hominem tanquam feipfum ,quis poteft, mfi Dcum diligat, cuius præcepto amp;nbsp;dono di-ledionem proximi pofsit implere'ïCum ergo vtrunque prçceptum itafit.vt neutrum ünealtero pofsit teneri ,etia vnum horum commemorate plerunque fuftïcit,cum agi-tur de operibui iuditiæ , fed oportuniùs li-lud de quo quifque faciliùs cóuincitur. De diledione Dei poffunt mentiri homines, 3uiarariorestentationes earn probant. in iledione autem proximi faciliùs conuin-cuntur earn non habere, duminiquè cum hominibus aguntA'^nde loânes dicit • Qui i load non diliçit fratrem fuum qué videt, Deum quem no videt quo modo poteft diligerelt; Mentiebantur enim quidam dileélionem Dei ft habere,amp; de odio fraterno earn non habere conuincebantur.

Di^incho decent prttceplorum.

Ane nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A PVT X L I.

j^jj'iji^/r pjÆcdecernDeipræcepta.in duabusta-£xolt;l Et bulls Japidcis fculpta fuerunt j quæ fic difttn-

diftinguendafunt, vt in prima tabula tria roc tin fint Uturn conctmentia:in fecunda veró, l'lal.u amp;nbsp;feptemad proximum pertinétia;Triuniad ‘'' ''^J^^ Deunt pertinenuum primum eft: Non ha- ’^'^ ’^^ bebis Deos alicnos coia me.non facies tibi epid.,,^ fculpiile Sec. non adorabis ea nequecoles. cap.ii. Secundum , Non afTumes nomen Domini tui m vanum. Tertium,de fabbaiho . No-num, Non concupifces vxorem proximi tui,amp;c.Decimü, Non concupifces domum proximi tui Sec. Et fand conuenienterad-modum in prima tabula tria font præcepta de Deo loquentiarquoniamTrinitatem di-uinam videmur infinuare diligentius in-tuentibus. Namin Deo Pâtre primé appa-retvnitas,quæ primo præcepto commen-jj^j.j^ datur,dummultitudo deorû reijcitur. Filius veritas eft ; de qua in fecundo prçcepto probibéteperiuriû.Spiritus fanélus fanfti-ficatio amp;nbsp;requies eft rationalis crcaturae: cuius meminit tertium prxceptum.

l^ Andatum Dei fi fit timore pœnæ, non Aug. de •*amore iuftitiæ,feruiliter fit non libéra- tpi-cc lie-

liter,amp; ideo neefit. Non enim fruéfuseft bonus, qui de charitatisradice non furgit. * Qui ergo terrenorû adipifeendorû amo-re amp;nbsp;amittendorum timore Dei præcepta feruant.non feruant,fed fibi feruare viden-tur. Neq;enim fides in eisperddedionem operatur.fed terrena cupiditas metufq; car-nalis.Sic autem prarcepta qui facit, proeul dubio

dubio inuitus facit, ac per hoc in animo nó facit, mauult enim omnino nó facerc, fi fe-cundum eaquæ cupit amp;nbsp;metuit, permitta-turimpunè. Acperhoc, inipfa voluntate intus eft reus, vbiipfe qui præcipit infpicit Dcus.ldeó hi verè non faciunt : quoniant carnalis cupiditas qua peccatum augetur, cupiditate alia non fanatur. Similiter, qui folotimoré gehennæreftè agit, nondum agitquemadmodumdebet. Audit homo. Noli furtum facere.timetgehennas,mallet non elfe gehennas in quas fures mitte-rentur. Quandoautemincipit amare iufli-tiam,nifi quando mallet furranon effe, amp;nbsp;fi gehennæ non effent in quas fures mittc-renturlt; Atiamen timendo noli facereini-qua,difces amp;nbsp;amare non facere.

On folùm autem amore refti officij A tig. car nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^^‘^^ ^8^*^^ oportct,fed amp;nbsp;Deo in orn-

lib.ïÿ de nibusferuirc. Nam licet à quibufdam tunc ciui.Dei. veræ amp;honeftæputétureffe virtutescum amp;nbsp;côtra ad feipfasrefcruntur,nec proptcraliud ex-lulia.lib. petunturj etiam inflats tune ac fuperbæ 4.cap.j. funt: amp;nbsp;ideo nó virtutes, fed vitia iudican-dafunt.Vnde Apoftolus : Siuemaducatis, i co-to fiue bibicis, vel aliud quid facitis, omnia in gloriamDei facite. ficut amp;nbsp;Moyfes ante præcepit, dicens : Audi Ifracl, Dominus Deut^ Deusnofter dominus vnus eft. Sc diliges dominum Deum tuum ex toto corde tuo, amp;nbsp;ex tota anima tua,Sc ex tota fortitudins tua.

DECALOGl EXPLICATIO. if tua.Et vtcognofcas omni tempore hominem ad hoe obligatum, fubijcit: Eruntque verba hæcquæ ego præcipio tibi hodiejn corde tuoramp;narrabisea filijstiiis.Se medi-taberis fedens in domo tua, amp;nbsp;ambulans in itinere, dormiens, atque confurgens,amp; li-gabis ea quafi fignum in manu tua, eruntq; amp;nbsp;mouebuntur inter cculos tuos, fcri-befque ea in limine amp;nbsp;oftijs domus tua:. Hijc ergo régula dileélionis diuinitus con- Aug de Mat.ii ftitutaeft;DiIiges,inquit,proximum tuum doc.chri ficut tcipfum,Ucum veró ex toto corde,Sc Iba.bb.i extotaanima,8cextota mente • vtomnes '®P-*** cogitationes tuas,8c omnem vitam,Sc orn-nem intelleftumin illum conféras, à quo habeseaipfaquæcôferas. Cum autemait: T oto corde,tota anima, tota mente, nullam vitæ noftræ partem reliquit,quæ vacate debeat,8c quafi locum dare,vt alia re ve-lit frui,fcd quiequid aliud diligendum vc-neritinanimuni,illuc rapiatur quo totiuj diledionisimpetus currit. Quifquis ergov reftè proximü diligit, hoc cü eo debet age-re,vt etia ipfe toto corde,tota anima, tota mente diligat Deum.Sic eum diiigens tan-quam feipium, totam dileélionemfui Sc il-liusrefcrt inillam dileftionem Dei , quæ

' nullum à fe riuulum duel extrâ patitur, cuius deriuatione minuatur. Omnia igitur Aug-ïf præcepta diuinareferunturad charitatem, chir.ixi-x-Ti.i. de qua dicit Apollolus ; Finis autem præ-

cepti eftcharitasde corde puro Sc cófcicn-tiabona,ScHdcnonHfta.Ömnisitaq; præ-cepti finis eft charitas, id eft, ad charitatem refer-

BR Ens ET C AT Tl OLI C A referturomnepræceptum, Quod vcróita fit vel timoré pœnæ velaliqua intentionc carnali.vt non referatur ad illam charita-tem,quâ diffundit Spiritus fanétus in cor-dibus noftris'nondumfit quemadmodum fieri oportet,quamuis fieri videatur. Charitas quippe ilia Dei eft amp;nbsp;proximi. Sc vtiq; Mat '' inhisduobus præceptis tota lex pendet amp;nbsp;prophetç. Adde euangelium,adde amp;nbsp;Apollolos.non enim aliunde vox ifta,finis præ- ,.Ttgt;i' cepti eft charitas, amp;, Deus charitas eft. i.Iol Qiiæcunque ergo madat Deus, ex quibus vnum eft,Non mœchabcris,amp; quçcunque Fxo'’ non iubentutjCed fpeciali confilio mnnen-tur,cx quibus vnum eft: Bonum eft bomi- i.Co? nimulierem non tangerc;tunc reéièfiunt, cum referuntur ad diligendum Deum amp;nbsp;proximum propter Deum,amp; in hoc feculo amp;nbsp;in futuro.

J^X ipfo præcepto dilcclionis tenetur homo quandoque â cogitatione de deo abftinere.vt miro modo ex Dei amore deü non cogirct, Deumqi amet dum ab aman-do cefTat ficut ex iudicio reflæ rationis debet homo fomnum aftumere, amp;nbsp;ceftare ab vfu rationis: amp;nbsp;fic reélè agit, dü nihil agir. Debemus deum ex omnibus viribustotaq; vita uiligere. amp;nbsp;nihilominus ipfa dileclio facit,vc etiam ipfas vires atque vitam propter deum perdat martyr, atque hac ratios ne domino non folumviuitjed amp;nbsp;mlt;’ri-lur.Non

n^C ALO G i EXP L^C AT 10. ^7 tur.Non folum vigilat domino Chriftia-nus,fed 8t dormit ei.

QTcut nobis prxcipitur agerc ex dileiSio-Oei Sc iulbtise. iia Se idipfum bilari-Galat.y ter operan.Gaudiü enim.eft fruftusfanèli Spiritusdileélionem cócomitans. Scruite, Pfa 99 ait Propheta,domino in lætitia. Se Apofto. X.C0.9 lus’Qui m feretur inhilaritate, non ex tri-ftitia.aut cxnecefsitate . Hilaremcnim da-torem diligir Deus. Quicquid facis,cum hi-laritate fac,amp; tuc bene facis. fi autem cum triftitia facis, fit de te; Non facis.Nec aliain Aiig in ob caufamfcriptura commémorât non elle li de per-grauia dinina præcepta, nift vt anima quae i'*^- '“^^* ilia grau'afentit,intclligat fe nondumac- ad'ano-cepiffe vires, .;uibus tafia fint præcepta do* ^quot;jç „j' miniquafia commendantur, leuia fcificet gj gratia atquefuauia.necarbitreturea fe perfitere, tap.69-quando ita facit vt grauia fint.Hilarê enim datoremdiligit Deus. Nee tarnen cumca grauiafentit,defperando frangaiur ,fed ad quærendum, petendum, puUandumq;CO-gatur Q^iis autemnefciat,cum prçcepturn fit generale charitas, quia finis præcepti eft

’•Ti j. chantas.Se plenitudo legis eft charitas,non ^‘J-H' elfe graue quod diligendo fit, non iimcn-do^Laborant autem in Dei præceptis, qui eatimendo conanturimplere.fed perfefta t.Ioa.^ charitas foras miitit timorem, Se facit præcepti faremam leuein,non folum non pre-mentem ouere ponderum,vcrum etia fub-Icuan-

leuantem vice pennarum,Merito igituriu. ftusdicit in oratione Dominica ; Dimitte Maf-^ ■ nobis débita noftra:quando præ languorc animæ faftidire incipit fpiritales delitiasjta vteumnulla oratio,nec verbum Dei dele» flet.Vnde exelamat propheta;Dormitauit Pün! anima mea præ tædio, coi^rma me in ver-bistuis.Decuiufmodifaftidio fcijiptum eft: Omnemefeam abominata eft anima eorû, prio^' et appropinquaucrût vfque ad portas mortis. Et clamauerunt ad dominum cumtri-bularétur,et denecefsitatibus eorum libe-rauit cos,Similiter merité precatur iuftus, quandoeiper infirmitatem animæ in ipfa beneficentia qua confuluit proximo, vcl cum minus fufficitur nccefsitatibus aliorü, vel paru in cis proficitur, furrepic tædium quo fufcetur hilarita», in qua datorem dill-git Dcus.Surrepit autemtanto mag:s,qua-to minu.s quifque, et tanto minus, quanto magis profecerit. Contra iftuJ tædium, ac triftitiam mandat Apoftolus : Gaudete in i’hiU domino fempcr ; et, Regnum Dei cft, in- Ko.U quit,iuftitia et gaudiumet pax in Spiritu fanéto.Cum(inquit Profper)bonum ope-raris,bilans operate,nam fi quid boni triftij fcceris,fit de te magis quam facis.

'KJ On eft hoe vnü decem præceptorum, particularesaftiones præferibentium: fed eft præcipuum primumque præceptum omma decem compleélens; quo mandat Deus,

i . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ret in euni.diligat eum,eiq; obediat tanqua fupremo domino amp;nbsp;fummo bono fuo. Quod præceptum maximè inculcatur in Deuteronomio, dum verbis plurimisfrc-tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qucntifsimè homini dicitur vt diligat Deü,' ciqueferuiat. amp;Hieremias, illud omnibus Cap-J præceptis præponens : Non fum locutus, inquit.cum patribus veftris,amp; non precept eis in die qua eduxi cos de terra Ægypti,de verbo holocaurtomatum amp;nbsp;viClimarum. fed hoc verbum præcepi eis,dicens: Audite vocem meam, amp;erovobis Deus, amp;vos eritismihipopulus ; amp;nbsp;ambulate in omni via quam mandaui vobis,vt bene fit vobis. Eftautem generale hoc mandatum ratio amp;nbsp;caufa omnium decem fequentium,rcpe-tituró; ftatim tanquam ratio primi manda-ti exdecem: Non fint, inquit,tibi alij Dij: quia ego fum dominus Deus tuus. Item in Cap.io Leuitico ferè cuilibet præcepto adijcituf ^ «•«• iftud tanquam ratio, dum pofito præcepto I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diciturtoties:Ego dominus,fiue,Ego fum dominus Deus tuus,fiue,Ego dominus qui fandifico vos:Quafi diceret, faciendo hoc vel illud feruietis mihi domino Deo fanéli-ficatori veftro :docens vtique omnia ex fui dilcdioneeße facienda.Vndeamp; Apotto-lus Moyfen imitatus, dum de bene agenti-iCor.y busloquitur: Quiviuunt, inquitjiamnon fibi viuant, fed ei qui pro ipfis mortuus eft Ko.f4 amp;nbsp;refurrexit.amp; rurfus: Qui fapit diem,domino fapit,amp; qui inanducat,domino man-

PREVIS ET CATH0LICA ducatrgratias cnim agit Deo. Et qui non manducat,domino non manducat: amp;nbsp;gra-tias agit Deo. Nemo enim noftrum fibi vi-uit.amp;nemo fibimoritur. Siue enimviui-mu$,domino viuimus: fiue morimur, do • minomorimur. Siue ergo viuimus, fine morimur,dominifumus. In hocenim Chn ftui mortuus eft, amp;nbsp;refurrexit: vt amp;nbsp;viuo-Aug ca. rum amp;nbsp;mortuorum dominetur. Vt autem tpiepift. oftcndcret Apoftolus, quid eiïet,domino aliquid facere ,adiecit : Gratias enim agit Ro'*^ Deo. Dominoergoaliquid facere, eftin eius laudem facerc.Tunc enim redè, tune iuftè, tune piè fit opus bonum, cùm in eiu# laudem fit,cuiu$ gratia donatur vt fiat.

■* educeret filios Ifraêl de Ægypto, dixit ad Deum:Ecceegovadamad filios Ifraël, Exof amp;nbsp;dicam eis : Deus patrum veftrorum mifit mcadvo$.Sidixerint mihi.Quod eftno-mê eius ^ quid dicam eis^Dixit dominusad Moyfen:Ego fumqui fum. Ait.Sic dices fi. lijs Ifrael. Qui eft, mifit me ad vos. Dixiiqi herum dominus ad Moyfen ,Hæc dicesfi. lijslfrael: Dominus Deus patrum veftro. rum,Deus Abraham,Se Deus Ifaac,Sc deus lacob mifit me ad vos : hoc nomen mihi eft in ætemum,8e hoc memoriale meum in feneratione Se generationem. Quibus veris oftendit quide dominus immenfamfua maieftatem, amp;nbsp;incxplicabilcm abyfTum di-uinas

tiinæ naturæ.dum Jicit fe efTe ilium qui eft, hoc eft,qui proprié amp;nbsp;reuera eft. fed tarnen maluitdefcribi atq; nominarià feruisfuis, qui homiftej mortales fuerant: vt videlicet carnalis populus Ifrael melius eum nôfTet per fenftbiles homines defcriptum, feirétqj fe Deum habere propitium, ft Abraham, Ifaac,amp; lacobimitarentur.

Simili modo.rurfum poftquam dominu« Deuseduxit populum Ifrael de durifsima Ægyptiferuitutc per multa fignaamp; por. tenta,amp; deletioné eorum qui Ifraclitas op» Îxo.io pteneranfdeferipfitfe ab illo fenfibili opéré quod eis præftiterat, nempe à libcratio-ne eorum de feruitute Ægypti.rn hoc enim opère tarn multa amp;nbsp;tam magna fecit Deus, vt eius poten tia amp;nbsp;prouidentia atquc mife-ricordia erga liraelem , etiam camalibu» vtcunque innotefeeret.Àt nunc,ab incom-parabiliter exccllêtiori, amp;nbsp;ab homine nun-quam comprehenfo beneficio, in eduélio-ne Ifrael aliquoufque obumbrato, deferi-bitur nobis Deus nofter. In hoc, inquit A-K0.14 poftolus,Chriftus mortuuseft, amp;nbsp;refurre-xittvtviuorum amp;nbsp;mortuoru dominetur. ita vt iam meritó dicamusr Dominus Deus nofter ille eft, qui pro nobis liberandis à peccato et çtemamorte,et in vitâæternam traducendis mortuus eft,et refurrexit. H âe

Hier.t) remita prædixitHieremias. Eccedicsve-niunt,dicit dominus ; et fufcitabo Daurd germen iuftum, et regnabit rex, etfapiens erit'et faciet indicium et iuftitiam in terra.

• ‘^‘^» Viuit dominus qui eduxit et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i adduxit fernen domus Ifrael de terra Aqui-lonis, et de cunélis terris ad quas eieceram cosillue, ethabitabuntinterra fua. quaft diceret,Non amplius defcribcnt Deum noftrum ab^illo beneficio quod præftititfoli carnali Ifrael, quando eduxit eum de terra Ægypti:fed defcribent eum ab illo bene- j ficio,quod toti pofteritati domus Ifrael co-feret. Quid eft au tem educere et adduce- lt;nbsp;re fernen domus Ifrael de terra Aquilonis, et de cunélis terris ad quas eieéli erant,nifi nonfolùmgentcm Iudaicam,fed etalios filios Dei ouefq; Chrifti quæ difperfæ erant loii^ congregate in vnum ouile Ecclefiælt; Quid eft.nifi per diuerfitatem linguarum cunéla-rum omnes genres in vnitatem fidei con-gregare'^Nominaturveródeus ab hac omnium gentium congregatione, dum voca-turDeus catholics Ecclefiæ.quod nomen etiam Efaias prædixit, quando Ecclefiam, confolanscam,ficeft allocutus: Domina- Eß-I* bitur

DECALOGI EXPLIC ATIO. 42 bitur tui qui fecit te, Dominus exercituum ' nomen eius:amp; redemptortuus fanftuslf-rael,Deus omnis terræ vocabitur. amp;nbsp;Pro-Pfa^ö phetaDauid;PfalliteDeonoftro,pfallite: pfallite regi noftro, pfallite . quoniam rex omnisterræ Deus;pfallite fapienter. Reg-nauit Deusfuper omnesgentes : Deusk-det fupcrfedem fané^am fuam. Principes populoru cógregati funt cum Deo Abraham . Ergo iuxta Prophetarum vaticinia, Exo.io pro ifto quod dixit Dominui, ludæis: Ego fum dominus Deus tuus, qui cduxi te de terra Ægypti,de domo feruitutis: nuncin auribus noftris fonare debet • Ego fum dominus Deus tuus,qui vt te libcrarcm à pec-cato amp;nbsp;morte sterna, duceremq; ad vitara æternam,pro te mortuus fum,amp; refurrexi, amp;perSpiritum meum ex omnibus genti-bus catholicam Ecclefiam invnamfidem amp;nbsp;pietatem congregaui.

OVum igiturhoc præcepto ,vt Deo credamus taquam prima Scfumma EccKi veritatimandetur:ficutfcriptumeft, Qui timetis dominû, créditéillirpatet,rebelles eiefleomnesatheos,qui audent dicerein Ffal.ip cordefu'o:Nó eft Deus,aut,Non cft nofter

Deus, hoc eft, prouidentiam humanarum return non habet. Item,omncs apoftatas,â Chriftianifmo déficientes: ludæos omnes, atqucTurcas,Chriftiderifores . Item,omnes hæreticos,qui Chriftoper catholicam Ecclefiam loquenti non credunt,fed perti-F j naciter

BR ETI S ET CATHOLIC A naciter falfis dogmatibus aflcntiuntur, aut de veris dubitare pertinaciter eligunt. Se-cundum Auguftinum, Encbiridij cap 7.0. Academici putat nihil pro certo fufcipicn.. dumped omnem afTenfum fufpendendum efle.Sicut igiturhi feftam condiderunt, ita amp;nbsp;qui de vno articule pertinaciter iudieiü fufpendit.fedarius eft : vti amp;nbsp;ille profeflbr bærefeos eft,qui dicit fc non credere talem articulum, etiam finondicat cumfalfum. Thomas quoque ponit hanc hærefis defi-nitionem, quôd renitatur fidci apercé Tuf. ceptæ.Et fané]^crtinacitcr dubitans, vide-turerrare, quod incertum virtute iudicet quodeertum eft. AmbroGusin Concilio AquileiçnG: Atrium qui non damnat (ait) fimilis illius eft,amp; hçreticus verè dicendus. Sanè in Synodo EpheGna prima,canon.r. 2. amp;nbsp;II. amp;nbsp;12. amp;nbsp;in deßnitione 7, Synodi anathematizantur non confitentesfidem, Titulo dehære.c.adabolendam: dicuntur hæretici,qui aliter fentiuntde Eucharillia Siuàm Romana EccleGa. Sed qui dubitat. entit non çlTe credendum, iudiciumq; fuC. pendendum, EccleGa Romana fccus iudi-cante: Gcut Celeftius iudicabatquædionit rem eße.np hæreGs,traduccm peccati tefte Auguft.ca.z. amp;nbsp;J.libri de peccato originali. de quo idem Augußinus dicit, quôd libe-rior fuit in errorequia fe dubitare profeGus eft.Hi omnes cuçrG funt à fundamento,amp; radice fidci penitm excifi.Hi funt rami oli-UÇ fidclium patriarcharum nunquam infiti, autpenitui effrafti. Sed amp;nbsp;hi contra hoe prs-

DlCALOGl IXPLlC ATIO. 43 pr^ceptu grauifsimè impingut,qui hçretici» credunt, aut propter ferpentinum fermo« nemnutant in dogmate fidci, quanquam loS.io. citrapertinaciam. Ouiumenim Chrifticft alienumnon audirc, fed fugereab eo. Al-Mat.y tendite.ait Chriftu$,afalfispropheti$, qui, veniuntad vosin veftimentisouium, in-Mat lo trinfecus autem funtlupi rapaces-amp;,Efto-te prudentes ficut ferpetes. Kurfum nee illi Luc.14 fatis fideles funt, qui (vt loquitur Euangc-lium)itadcditifunt villis amp;nbsp;negotiationi-bus,iugis boum probandis amp;nbsp;rei vxoriæ fi-milibufqi fpinis feculi,vt dogmata fidei, fa-tis tarnen aperté, turn feftorum eelebratio-nc,tumconcionibu$fanélis,tumfacramen-torumcelebrationc in Ecclcfia promulga-ta,nefciant;aut fi fciant, tarnen vel nunqui vel rarifsimèviuaciterconfiderant.Dehu-Prou.i iufmodi conqueritur æterna fapientia.Vo-caui,inquiens,8c renuiftis : extendi manui Efa po. meas,amp;non fuit qui afpiceret.Vcni,amp; non ^^77 erat vir.Vocaui,8c non erat qui audirct.Et Propheta Dauid:Gcneratio,inquit,quç nô direxit cor fuû, Sc nô eft creditus cum Deo fpiritui cius. Hi etd præconcs Dei cótumc-lijs nó afficiant, facilimétarne circûfcrûtur fph-4 omni véto dodrinse in hxreticorü aftutia,

iJRxcipiturctiam hoc præceptovt Dcû Mali. ■*■ timeamusjficut fcriptum eft. Si ego dominus, vbi eft timor meus { dicit dominus exercituum. Peccant ergo in illud, qui-Ïccls8 conque vel quia citônon proferturin ma-F 4 los fen*

los fententia vel aliqua alia ex caufa,abfque timoré vllo mala perpétrant, amp;nbsp;fpreta Üei feruitute confidant feetiam permanentes in feeleribus mifericordiam confecuturos, autfivitam quandoquein melius mutare proponant,id nihilominus ita de die in dié differfit, atque fi forent certi de dono pœ-nitentiæfcmel accipiédo. Rurfum illi con. tra boe præceptum peccant, qui etfi crimi-na fua derelinquant, Deum tarnen placare non fatagunt per eleemofynas,ieiunia,ora» tiones.ccclefiafticaque Sacramenta, vt ve-niam confequantur. Contra quos inquit j Apoftolus:Èxiftimas autem hoc, o homo, Romlt;* quiiudicaseosqui talia agunt, amp;facis ea, quiatueffugiesiudicium Dei^ An diuitias bonitatis eius,amp; patientiæ,Se longanimita-tis cótemnis^ Ignoras quoniam benignitas j Dei ad pœnitétiam te adducit^ Secundum , autemduritiam tuam, amp;nbsp;impoenitens cor, £ thefaurizastibi iram indiciræ amp;nbsp;reuelatio-nisiulfiiudicij Dei,qui reddet vnicuique fecundum opera eins- amp;nbsp;Propheta Dauid: Exiftimafti iniquè quod ero tui fimilis: ar- Pfa.4? guam te, amp;nbsp;Ibatuam contra faciem tuam. Intelligite hçc qui obliuifcimini Deum : ne-quando rapiat,amp; non fit qui eripiat. Cótra

hos amp;nbsp;Sapiens:Nc,inquit,fequarisin forti- Eccllf P tudine tua concupifcentiam cordis tui. amp;nbsp;nedixeris, Quomodo potui ƒ autquisme fubijciet propter faélamea^Deusenim vin dicansvindicabit ,Nedixeris, Peccaui, Sc quidmihi accidit triftet Altifsimus enim eft patiens redditor , De propitiato peccato noli

DECilLOGI EXPLICJTIO. 44 noli efle fine meta, neq; adijeias peccatum fuper peccatum. Et ne di cas, Miferatio do-mini magna eft, mukitudinis peccatoruni meorum miferebitur. Mifericordiacnim, amp;nbsp;ira ab illo citó proximant, Sc in peccato-resrefpicit ira illius. Non tardes conuerti ad dominum, Sc ne différas de die in diem, fubitóenim veniet ira illius, Sc in tempore vindiftædifperdette. Rurfum nee ilb huic præcepto obediunt, qui ita immerft funt lerrenis cupiditaiibus,vtterribile Deiiudi-cium,feueramq; iuftitiam,imminenté mortem , inexplicabiles gehennæ pœnas non Tfa 15. cogitent. Dequalibus dicitur ; Non eftti-mor Dei ante oculoseorû, Sc rurfum: H eu viuunt homines tanquam mors nulla fe-quatur-.Et velutinfernus fabula vanafo-ret.De omnibus iftis malè fecuris dicit Ec • ïedsg clefiaftes:Sût impij qui itafccuri funt quad iThef iuftorumfaélahabeat.Ho5(_vthabetApo-faty. ftolusjdies domini ficut fur in nofte com-prehetidet; Sc cum dixerint, Fax Sc fecuri-tas; tune repentinus eis fuperuenietinteri-tus, ficut dolor in vtero habentis, Sc non cffugient.

IVbemur hoe præcepto etiamfperare in Pamp;l.'öi ■*Deum.ficut fcriptumeft: Sperateineo omnis cógregatio populi, effundite coram illo corda veftra; Deus adiutornofter in æternum.Sperare,inquam, iubemur Sc vc-niam commifforum fcelerum, Sc auxilium ad bené agédum deinceps, vitamque æter-nam,5c

n5,amp; neceflaria huius vitæ fubfidia. Idcoq» huicpræcepto aduerfantur ornnes qui ma-enitudinefcelerum fuorum territi veniam A Deo obcinerc defperant; itafe gereutes cum fratricida Cain,amp; Dei traditore luda, Genj

tanquam maiörelTet iniquitas eorum im- ^’*’ menfa Dei bonitate: quafi mors vnigeniti filij Dei non fufHeeret ad exoluendum quç ^^’-^ jpfi rapuerunt. Infuper amp;nbsp;illi peccat in hoc præceptû,qui confiderata vehementia pra-ua: cupiditatis fuç,amp; ad bene agendum im-bccillitate.ïupei'are earn per Dei gratiam dcfcerat.dequalibusdicit Apoftolus: Qui Epl’-^ deipcrantes tradiderunt femetipfosimpu-dicitiæ.in operationem immunditiæom* nis.quales dicunt apud Hieremiam,eos ad-monentem ex pcrfona domini, vt reuerta-tur vnufquifque à via fuamala, amp;dirigat viasfuas,amp;ftudiafua.Defperauimus.poft «**''' cogitaxionesenim noßras ibimus, amp;nbsp;vnufquifque prauitatem cordis fui mali facie-musJIli quoque, qui expenfa magnitudine coeleßisglorix, amp;vilicatchumanæ condi-tionis.tan ti animi non funt, vt ad æternam gloriam audeant afpirare , quia videlicet omnipotentiam amp;nbsp;immenfam bonitatem Dei non fatisconfideratj inter defperantes reputandi funt.contra quos Sapiens loqui-tur;Non dicas.A Deoabfcüdar,amp;cxfum- Eed' mo quis mei inemorabiturlt; In populo ma* gnonoagnofcar. quæ eßenim animamea m tam immenfa crcaturalt; H is dicendü eß: Nonne duo pa lie res alle væneunt, amp;nbsp;vous Mil’ ex illit non cadet fuper terrant fine Pâtre veßro^

DECALOGl EXPIÏC ÄTIO. 45 veftro''Vcftriautem amp;nbsp;capilli capitifom-nesnumeran funt.Nolite ergo iimere:mul ^’t'ij tis pafferibus meliorescftis vos.Ncc illi etia ütis bonæ Ipei funt,qui culicem cxcolantes j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(hoceft.minima peccata magni facientes)

itacumDeo agere volunt, atque fi pater nofter non effet, fed rigidus aliquis tyran-^ nus, amp;tanquam fophilta quifpiam, vocu-larumper infidias captator,non animum noftrü, fed calcanéum obfcruaret, Quibus ’•’®* hoc dicédum venit : Quomodo niiferetur paterfiliorü mifertus eft dominus timenti-buife, quoniamipfecognouit figmentum ' rfal.gy noftrum,amp;,Tudomine fuauisamp;miti$, Sc multæmifericordiæ omnibus inuocatibus te. Sæpè verô non ex fpei dt fcélu, fed ex imperitia hoc malum oritur,amp; tunc erudi-tione Chriftianà; quandoque verô ex mala ij forporishabitudine, amp;nbsp;tûc Hypocratis fo-mentis fanandum eft. Illi verô, qui non at-Mar.tf tendentes quôd Deus pafferes amp;nbsp;coruos pafcit, herbam agri pujeherrimo colore or-nat,nçc expepdentes quôd Deo cura fit de omnibus, quibus corpus Sc animam dedit, longêmaioravtiquequam fit cibus Sc potui 8e veftimenta: tam foliciti funtdehis fubfidiji acquirendis, vt Sc in rerum copia fibi dcfutura metuant hæc neceffaria,8c magna folicitudinc de fururis in longum ^■* fibi profpicere fatagant : etiam non fatis in falutare Dcifpcrant:quum promiffum no-Wat 8 bis fit, quôd pnmùmquærentibusregnum Dei Sc iuftitiam eius, omnia neceffaria hu-iys vitte adijcientur. Qui verôita cupidita-tibus

tibus carnalibus immerfi funt, vt promifsj-ones Deiquibusfpescrigcndaeft.raróaut nunquam viuaciter expendant, in Deum fperarenon afluefcuntndeoq; dum inpcri-cula extrema deuenerint, facillimé de Dei bonitate defperant. A t qui ad oran dum pi-griores funt/pemq; abijciunt,quód in Ion-gum differi vidcatur id quod obtinere fpe-rant: etiam buic præcepto de fperandoin Deo non fatisfaciunt.Contra quosdicitur Hebfl ab Apoftolo,quód Abraham longanimiter ferens,adeptus eft repromifsioncm.

CPem fuam à domino auferut illi,qui po- Hie.iJ ‘^nentes carnem brachium ruum,confi-duntfe veniam fcelerum fuorü,in quibus permanere volunt, habituros, aut faltem conucrfionem à Deo, quando fciliceteii ampliuspeccare nonlibebic, obtenturoj, propterea quód redam habeant fidem, aut quód facramenta Ecclefiæ perceperint,aut munera aliqua Deo obtulerint,aut elee-mc/nasproximis dederint.aut ieiunia aliqua frequentent, aut fanftos quofdam co-lant,autquiaex pijs parentibus nati funt, vel deniquequia iuxta feculum nobilcs amp;nbsp;confpicui funt.Contra tales loquitur fcrip-tura: Quid prodeftfratres mei, fifidéquis laco* dicatfe habere; opera autem non habeatï ' Nunquid poteritfides faluare eum ^ amp;ite-rum: Quid eft quód dileftus meus in domo Hier-'' mea facit fcelcra multalt; nunquid carnes fandæ auferent à te malitias tuas,in quibus gloria-

Ecclij gloriataesf amp;rurfum: Nedicas, Inmulti-tudine munerum meoriim refpiciet Deus, amp;nbsp;offerente me Deo akifsimo muneramea Prox8 fufcipiet.amp;,Quicontemnit legem,oratio Eed-JO eius erit execrabilis.8{,Miferere animæ tuç placens Deo.amp; in perfona huiufmodidicit Efa.yg. Efaias: Quare ieiunauimus,Sc nó afpexifti: humiliauimus animas noftras, 8e nefcifti^ IbiJ' Quibus refpondet dominus : Eccc in die ieiunij veftri inuenitur voluntas veftra, 8e omnes debitores veftros repetitis. Ecce ad lites 8c contentiones ieiunatis,8e percutitis pugnoimpiè.Nolite ieiunare ficut vfq;ad Hier.y hanc diem.Similiter per Hieremiam loqui-tur dominus f Nobte confidere in verbis 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mendacij,dicentes,Templumdomini, tern-plum domini, téplum domini eft. 8e loan-Mat.j. nesBaptifta';Ne velitis dicere intra vos, Pa Sap ó. trem habemus Abraham.8e Sapiés;Poten-tes potenter tormcnta patiêiur. Non enim fubtrabetperfonam cuiufquam Deus, qui eft omniû dominator, neevcrebitur mag-nitudinem cuiufquam.

Maximè veró illi carnem ponunt brachium fuum, qui per proprias vires liber» arbitrij conantur implere legemDei fine fingulariDei auxilio'.autaliquid, propter quod à Deo fufcipiantur 8e adiuuentur,fo-lo fuo arbitrio fe præftare poffe confidunt.

gt; Cap to Contra quales,inquit Hieremias ; Scio do-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minequia non efthominisviaeius;necvi-ri eft vt ambulet Se dirigat greffus fuos. Sc * rfa.u6 Pfalmifta ; Nifi dominns ædificauent do-nium,in vanumlaboraucruntqüi ædifteât earn:

Apoftolu%diimoftenditeos quiquærunt Ro-i'’' fuamftatuereiuftitiä.lioceft, perfolasfuas ’ vires partam, iuftitiæOei, flue quam dat Deus,nó elTe fubieélos aut participes; quia videlicet in carne fiduciam habcnt,hoc eft, in bomine,fiue,in feipfis,amp; non in Chrifto ; Iefu,Qui veró magisexjncerto diuitiarum ’ fuarum velindulbia fua,aut multitudine amicorum , quam ex Dei prouidentia fibi adfutura fperant fubfidia huius vitæ; con-fidunt in baculo arundineo;fuperqucmfi Efa.j^t incubucrit homo, perforabit manum cius* j Sicut amp;nbsp;illi principes, qui vidonam magii * cx multitudine equitü, magnitudine exer-citus,amp; induftria fua.quani cx dei diredio- 1 ne fperant. Hisconnumerandi funtetiam * 1 illi literarum ftudiofi, qui laborem amp;nbsp;inge-nium fuumad fcientiam quampiam corn- nbsp;nbsp;nbsp;’

bernationem. Contra hos ita fcriptura lo- j.Ti'^t quitur: Diuitibui huius feeuli præcipe non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b

fublime fapere,nequefperare in incerto di-uitiarum,fcdinDcoviuo, qui præftat nobis omnia abundè ad fruendum. amp;nbsp;iterum:

Si exierisad bellum contra hofteituoi, amp;nbsp;Deuf videris æquitatus amp;nbsp;currus , amp;nbsp;mai o rem quàm tu habeas,aduerfarij exercitus multi-tudinem, non timebiseos .• quia dominus , Deus tuus tecum eft.amp; rurfus : Væ qui de- Efaqt' l feendût in Ægyptum ad auxilium,in equis *’ ] fpcrante$,amp; habentes fiduciam fuper qua-drigis

drigisquia multæ funt, amp;nbsp;fuper equitibui quiapræualidi nimis: amp;nbsp;non funt cofifi fuper fanctum lfrael,amp; dominum non rcqui-fierunt.Omnesautem ifti incarne confi-dentes,maledich funt,dicente Propheta: Hie.p. Hæcdicit dominus, Maledidus homo qui confiditinhomine, amp;nbsp;ponit camem brachium fuum,amp; à domino receditcoreius. At confidcre in domino, amp;nbsp;fiduciam habe-re.quód in die iudicij nos non condemna- ' I.Ioâ.4 bit,proptereà quiaficut illeeft,amp; nos fu-mut in hocmundo,hoc eft, quia nos diligi-musinimicos •. Item fperare veniam pccca-torum ex Chrifti pafsione quia pœnitentei fumus.atque credentes in Chriftum, fperare auxilium ad bene viuendum, Sc neceffa-ria huius vitæ quia in nomine Chrifti peti-mus,amp; vt alij nobifcum petant fatagimus: fpem in domino Deo hrmat atquc corro-Komj borat.ficut ait Apoftolus,Patientia proba-tionem operator,probatio veró fpem. tan-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tùm abeft,vtfpemnoftra à domino tranf-

^Mnes quidem qui legem Dei violant Dcum non diligunt, fed tarnen peeu-liarius rebelles funt præceptocharitatisilli, ; quife vel aliquam aliam creaturam æquè autplufquamDeum diligunt ; quem iuoc-mur amp;nbsp;fuper omnia diligcrc, amp;nbsp;omnibu» ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præponere.De quahbus Chriftus, in quit:

me,non eft me dignus. amp;nbsp;qui arnat filiurn aut filiam fuperme,noneflmedignus.In-comparabileautcm fcelus eft odium Dei: dum homo peccatispenitusimmerfus,et in ijs obftinatus,eoufque progreditur,vt quia confiderat Deo difplicere peccata, ac ab eo puniri,quæ tame iple arnat,cuperet Deum non efte aut iniquum efte. O miferos ho-mines:qui cum volût efte mali, nolunt eftc veritatem qua damnantur mali.nolût enim earn efte quod eft,cum ipfi debeant riullo modo eftc quod funt, vt ipfa manente mu-tentur,ne ipfa iudicante damnentur.

Supra modumquoque horribilepecca-tum eft,cum quis tanta naufea afficitur in fpiritu,vt deipfo Deo triftetur,et tanquam fibi malum appréhendai ipfum fummum bonum,aut ita affeéius eft peccato fuo, vt doleatfucceftumacprofperitatem eis præ-beri.qui Dei gloriam cupiunt dilatare,gau-deatque vehementer ft illi fua voluntate fruftrentur.

TA E O obedientiadebetur. Violantigi-tur hoc fummum praeceptum, quifta-luuntPeonon fubijci; ßuequiacontem-nunt ipfum præcipientem, fine quia con-temnunt cius præceptum . ficut fcriptum eft : Impius cum in profundum venerit, pro-' côtemnit. De eiufmodi peccato dicitferip-tura:Quaft peccatumariolandicft,repug. i.R«’ nare;ec quad fcelus idololatriae ^ nolle ac-quief-

DECJLOGI EXPLICjlTIO. 4« quiefccre.Huiufmodi homines dicûtDco: Hitr.i Defperaui, nequaquam faciam ; adamaui quippealienos, Se poll eosambulabo. Hi lobil. dicunt Deo,Recede à nobis’ Sc quafi nihil pofsit facere Omnipotens ,æftimant cum. lob xi. Rurfum .Recede ànobis. Se fcientiam via-rum tuarumnolamus. Quis cd Omnipotens,vt feruiamus ei'' Sc quid nobis prodeft fi oraucrimus ilium lt;nbsp;Hinc dominus rebcl-Hier.x hbuUfraeliüs italoquitur: A fcculo con-fregifti iugum meum, rupifti vincula mea: Scdixilli,Nonferuiam. Huiufmodidicunt Hie.44 P’'æ^®'^'bus Dei:Sermonem quem loqui-mini ad nos in nomine domini, non audie-mus ex vobis:fed facientes faciemusomne verbum quod egredietur de ore noftro.

Ca.jo. Dcqualibus inquit 8c ECaias ; Populusad iracundiam prouocans ell,8c filij médaces, Y filij nolentesaudire legem Dei, qui dicunt videntibus,N olit e videre : Sc afpicientibus, Nolite afpicere nobis caqux refta funt. lo-quimininobis placentia, vidcte nobis erro-res. Auferte à me viam.declinaic à me femi-ta, celfct à facie noftra famous Ifrael. Por-ró,ficutDei præcepta contemnuntur ,ita Sc eius promifsioncs atq; mifericordia gra-uifsimo fcelere fpernutur ab eis, qui in tan-tarn venêre fuperbiam, vt veniam atq;mi-fericordiam à Deo petere contemnant.

. ^Ptimo ordine dominus,particulatim '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ modum præferibés quo ad fummi prç-

eepti iam didi impletioncm vcniamusipri* moprohibéegrauifsimam illaminiuriâ fibi irrogari.quaaliquem alium præter ipfutn proDeonoftro habeatnuj: non quafi fit aliquis alius Deus, fed quia hoc peruerfitas hominum confinait. Quod verô adijcit: Coram me, magnâ habet emphafim. Longé cnimgrauius eft aliqucm alteri palàm, præfentem prçfenti inferreiniuriam,quàm occulté amp;nbsp;abfentem lædere Atqui Dei honorem ad alium Deum transfert, coram ac præfenteDeo id agit.Vbique enim prüfens omnia intuetur. Quamobrem idololatras ludæos increpans: luxta me, inquit, difeo-operuifti, amp;nbsp;fufeepifti adukerum, dilataUi cubile tuum: fumpta videlicet metaphora àmuliere adultéra,quæ præfente marito in eodem ledo adukerum admittit , longé grauiùs maritum lædens, quant fi hoc co abfente faceret.

XT On folumautem colitur alius Dcus,fi 'alteri præter Deum verum offeratur facrificium.ludus.fpedaculû, vel quiddam fimile tanquam facrificium quoddam ex-. hibeatur,aut manifefta profefsione velul Deus laudetur(quomodo Gentiles, amp;nbsp;ho-die paucifsimæ quædam gentes colucrunt P ^ amp;nbsp;colût deos fuos) fed etiam per vfumatqs de docin rcquifiiionédiuinatoria: artis,quapercon-^j^j..(^. fultationes atque pafta quædam , cum dæ-capio. monibusplacita atque fœderat3,de futur« alijfquc

DECJL0GIEXPLIC4TI0. 4? alijfq; occultis inquiritur amp;nbsp;diuinatur. vbi manifeftè tribuitur creaturæ.quod Deo proprium cft. Hoc enim proprium diuini-

E«1-Ç. taris cft, nofTequæ futura funt, amp;eaqu« caufas cerias in natura non habent, feu ex bominum arbitrio vel incerta aliqua alia caufi pendent. Vodt dominus per Efaiam ïfâ-4». aUoi]uen.'; dæmones,Annûtiatc,inquit,quç venturafuntin futurum, amp;nbsp;fciemus quia dq eftis vos.Vnde dominus Deus, ne falle« rcmur,etiam exprefsè probibuit diuinatio-Deuig nesearumquerequifnioncs Quando,in» quit, ingreffusfucris terra quam dominus Deus tuus dabit tibi, caue ne imitarivclis 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abommationes illarum gentium, nee inue-

niatur in te qui luftret filium, aut filia, du-cens per ignem: aut quiariolos fcifcitetur, Anatbc* amp;nbsp;obferuetfomnia arque auguria. nee fit madici-malebcus nee incantator,ncque qui pylbo- tur ei qui nes confulat,nec diuiros,amp; quxrat à mor- ^rit a-tuis veriratem. omniaenimbæc abomina- ^^j ^'^ turdominus,amp; propter iftiufmodifeelera j|.,jßjfj delebit eus in introitu tuo. Vbi varia gene- jjndum ra diuinationum recenfens fcriptura, de- ».i iole-monftratnon folùm condemnandam elfe tano in earn diuinationem, vbi exprefsè dæmon finefyth» inuocatur,vt fit in necromantia amp;nbsp;conful- bob. tatione pythónis; fed etiam earn, vbi tacitè duntaxat aduocatur: vt fit in augurijs , vbi cxgarritu vel volatuauiurn prædicuntur futura. Tune autem tacitè muocatur dæmon, quando quisexijs rebus futura rétat prænofccre,vnde nequeuntprçnofci;æfti-inans fccretam quandam vim,vndc diuine-

tur.rebusilliiincire vel adeffe. Cùmcnirrt ilia fccrcta virtus non fit nifi daemon inge-renj fc vanis h curiofis hominum indaga.-tionibuî,amp;, vt mentes corum vanitati im-plicentür ac in ea confidant, interdum fa-« cicni aliquid certo modo euenire jdænjo-nem inuocat tacitô,quifquis per huiufmodi vanam obferuationem aliquid tentâtprae-fcire. Tunc eft fuperftitio , cum quis adhi-betaliquid non exiftimansid valerevi fua naturali, cuiaderit alia virtusquàm verm Deus. Vnde(inquit Auguft,)adliibentur non ad temperationem corporum , fed ad quafdam fignificationcs occultas vel ma-nifeftas.Præfumere rem valere vt fignum, eft lingua qua quis vtitur amp;virtute paciC citur cum daemonc.

Vide p X ijsautem diuinationibus,quasDeu-Chryfnf. ‘“'teronomij fcriptura exprefsit, reliquai Cap' in honii. firniles intelligere conuenit. Vnde amp;nbsp;ij qui *P'J^ . ex aftrorum infpeélione euenta atque ope-ra hominum conanturpraedicere, authu-iufeemodi confulentes,à domino condem-nantur. ficut apud Hieremiam ait : luxta Hiei* vias gentium nolitc difeere, amp;nbsp;àfigniscœli nolite metuere,quæ timcntgcntc$:quia leges populorum vanæ funt. Creauit Deus aftracoeli,vt lucercntfuperterram , in fig- Geni' na pluuiarum ac tempeftatû, in temporum amp;nbsp;annorum difcretionem ; Sc,vt Moyfei ait,in minifterium cunélisgétibusquæ fub Deud cœlo

cttlo funt ; non vtiqjn dominium. At dia- j^a^j, qui bolus,ficut gentibns idololatriam perfua- hoc dient, fît.ita varies modes alios, quitus Ipfc eole- dicitur i i. retur,excogitauit: * amp;nbsp;vt homines eulpam côc.Biac. propriam non agnofccrent, libereq; pecca- *■•5’'.^ ®“' rent,finxit,ex anris hominum peccaia oris ^^^'’tb'Jé ri;hocmodoDcum,authorem aftrorum, “j'^æ^^, faciens authorem peccati. ficut amp;nbsp;nunc, uétufepa-quafimitiùi agens,ad exeufandam homi- jatur côci num malitiam perfuadet quibufdâ, prauas bj C harta. concupifeentias fiue inchnationes efle ex 4 ca.çp. aftris:quafi videlicetDeus peraftranosad * Vide Ba nialumtentaret amp;nbsp;incitarct. Horum aftro- fd-bom-Â logorum vanitati implicili funt ,nó folum . 1”T”' qui natisnlijs quid eueturum ht confulut, a ^^ ^.i,b.4 fed amp;nbsp;ij.qui certis diebus, fiue méfibus.fiue hexame St annis volunt vel nolunt aliquid inchoare, Auc-deci eo quéd fecûdum vanas hominum doftri- ui JJei bb. nas fauftavelinfauftaexiftiment tempora. y c.t.St b. b Hidicunt:Hodicnôproficifcar,quiapo. »-deGeu« fterus dies eft, hue quia poftridie ealendas *' ^^ ^j'i eft.aut quia Luna ficfcrtur. rurfus : Profi- JudPlal.)! cifcar vtprofpera cedant, quia itafe hab et eöfiubor pofitio fyderû.Non agarn hoc menfe com- aJutrfum mercium,quiaillaftella mihi agit .nenfemt me,6ce.£t vel,Agarn,quiafufeepit mélein.Non plan-lib 4.CÔ-temhoc anno vineam .quiabilTextus dl. fcis-tap t Hodie quidquam mali accidet,quia feftum ’ Aug en-c-ftMariae Magdalenæ , vel Innocentum. ^jj^j^j^ V'ocant autem dies infauftos,.Ëgypiiacos. ^j^.^p^^â e Non autemquifquam fapiens arbitretur ^ Aug.eo-obferuatorestemporum reprehendendos, déc ëiuC qui dicunt ; Non proficifcar hodie, quia epilloU tempeftas exerts eft ; aut,Non pauigem, ü 5 quia

BREr^IÄ ET CATHOLJCA ’ quia adhuc funt hybernæ reliquiæ : auf, Tempusfeminandieft, quia imbribusau-lumnalibus terrafatiataelh vet fi qui fortè alij naturales eft'edus circa motum aëris Sc humoris ad variandas temporum qualita-teiinfyderum ordinatifsima conucrfione notati funt,de quibus diédum eft cum con-derentur: Et fint in fignis Sc temponbus Sc Gen ’' diebus Sc in annis,

/^ Cculto quodam iudicio diuino,cupidi malarum rerum homines traduntur il-ludendi Sc decipiendi pro mentis volunta-tum fuarum ,illudentibus eos atque deci-pientibuspræuaricatoribus angelis:quibui ifta pars mundi infima, fecundum pulrher-rimum ordinem rerum , diuinæ prouiden-tiæ lege fubieédaeft. Quibus illufionibus, Sc deceptionibuseuenit,vt iftis fuperftitio* fis Sc perniciofis diuinationum generibus multa præterita Sc futura dicantur,nec aliter accidant quam dicuntur:multaqueob-feruantibus fecundum obferuationes fuas eueniant,quibus implicati curiofiores fiât, Sc fefe magis magifejj inférant multiplicibus laqucis perniciofifsimi erroris. Hoc genus fornicationis animae falubriter diuinafcri-ptura non tacuit, neque ab ea fic deterruit anima, vt proptereà talia folü negaret elTe fe(ftanda,quia falfa dicûturà pro^eiToribus eorum.fed etiamfi dixerint vobis,inquit,Sc P'”' itaeuenerit,ne ere dat is eis. Non enim quia

iRe.ig imago Samuelis mortui Sauli régi vers prænûciauit,proptereà talia facrilegia, quitus imago ilia præfentataell, minus exe-Aft.itf- cranda àint;aut, quia in Aftibus ApoHo-lorum vêtriloquafœmina verum teftimo-niû perhibuit Âpoflolis domini, ideo Paulus Âpoftolus pepercit dlilpiritui, acnon potius fœminâ illius dæmonij correptione atq; exclufionemûdauit. Omnesigiturar-

- tes huiufmodi vel nugatoriæ vel noxiæ fu-pcrllitionis,ex quadam peftifera focietate bominum amp;nbsp;dæmonum, quafipada infi-delis amp;nbsp;dolofæ amicitiæ conllituta.penitus funt repudiandæ amp;nbsp;fugiendæ Chriftiano: iCo.io nonquèdidolû fit aliquid , vtait Apofto-

Jus,fed quia quæ immolant, dæmonijs immolant,amp; non Deo ; nolo âutem vos fo-cios fieri dæmoniorum. Quod autem de idolis,amp;de immolationibus, quæ honori corum exbibentur,dixit Apoftolus,boc de peoproomnibus imaginarijs fignis fentiendum piiû eft, eft,quæ vel ad eultum idolorü,vel ad créa- F'® P'^ci turam eiufque partes, tanquam Deum co- *° opera-Itndas irahunt, vel ad remediorum alla- ’'“^I’'bt rumqueobferuationum curam pertinent: nbsp;nbsp;nbsp;^* quænoniuntdiuinitusad diieérionem dei „5 vaU-amp;proximi,tanquam publicé cóftituta,fed tr boed; uerpnuatas appetitiones rerum tempora- monitri-ium,cordadifsipantmiferorum . In omni buUur. gt;usergo iftisdoctrinis focietas dæmonum formidanda atq; vitanda eft , qui nihil cum principe fuo diabolo,nid peditum noftrum claudere atque obfcrare conantur. Siçut autem de ftellis quas condidit amp;nbsp;ordinauit

Deus, humanæ amp;nbsp;deceptoriæ coniedurse abhominibus inftitutæ funt : ficetiarnde 3uibufdam nafcentibus.velquoquo modo iuinæ prouidentiæ adminirtratione cxi-ftentibusrebus,multi muka bmnanis fu-/picionibus,quafi regularicer conieéîa.lite-rismandauerûtjfifortèinfolitèacciderint: velut fi mula pariat, aut fulmine aliquid percutiatur. Quæomnia tantum valent, quantum præfuinptione animorum, quafi communiquadamlingua.cum dçmonibus fœderata funt. Quæ tarnen omnia plena funtpeftiferæ curiofitatis.cruciantis folici-tudinis.mortiferæferuicutis. Nó enimquia valebât, animaduerfa funt, fed animaduer-tendo atque fignando faêlumeft, vt valerent. amp;idco diuerfis diuerfa proueniunt, fecundum cogitationes amp;nbsp;præfuniptiones fuas. Illi cnim fpiritus qui decipere volunt, talia procurantcuique,qualibus eum irre-titum perfufpitiones amp;nbsp;confenfiones eins viderint. Sicutliteræ ideô valent ad figni-ficationem. quia homines in cas confenfe-runt.Sic etiam ilia figna, quibus perniciofa dæmonum focietas comparator; pro cu-iufque obferuationibus valent. Qiiod ma-nifcftifsimè oftendit ritusaugurum. qui amp;nbsp;antequa obferuét, Sc pofteaqua obferuata figna tenuerint, id agût, ne videât volatus, aut audiât voces auium .• quia nulla ifta figna func.nifi confenfus obferuantis accedac.

Non fine fuperß 'ttwne cofuli damones^etia in hit qua naturaHter nlirunt- Cap. LViii.

P X his fatis patet, quèd etfi multa homi-^'nibus occulta nouerint dæmones per naturam (verbi gratia.quis rem aliquam fu. ratus fit, vbi ea repofita fit, amp;nbsp;fimilia)nihi-lominu» etiam talia inquirere ab eis, fuper-ftitiofus cultus fit (quanquam non fit proprium diuinitatis talia nôffe ) eo quôd diabolus nunquam cum homimbus commu-nicet, feu focictatem habeat, nifi vt eos à veto Deo abducat, amp;nbsp;fe tandem pro Deo colendû ingérât. Et omnisfocietasinchoa-ta,naturaliterdeducit ad perfeftam.vbi ergo perfeftaneceffarió pefsima eft,liquet amp;nbsp;imperfedam.eflemalamivtinitiucredendi feduftori, Quifquisigiturhacdiaboli pefsima voluntate non obftanteaudetcumeo communicate,petitque ab co aliquid : in-telligiturpetere aliquid fibi eo modo præ-ftari,quo tantum paratus eft illeboccom-tnunicare,fi videlicet recedatura vero deo (qui cunda amp;nbsp;poteft amp;nbsp;paratus eft melius præftare) amp;nbsp;adhæreaturbofti eiuscapitali.

4Kf.i. fient ait Hellas ad Oclioziam ; Mififti ad confulendum Beelzebub deunt Accaron, quafi non effet Deus in Ifracl à quo pofte s

De hit qut adhtbentur à Cuperßitioßs ad bo^ mtnent fanandum vet altqiitd altud operandum. CAP. LIX.

AD pa6la cum dæmonibus inita perti- Aug.lib. ^nent etiam omnes ligaturæ , atquere- *•4*’^®’ media,quæ medicorunt quoque difciplina ’ ccndemnaf.fiue in precationibus, fine in quibuf*

PREVIS ET CATHOLICA nuibüfdam notis, quas ch a rareres vocant, nue in quibufdam rebus fufpendendisatq; illigâdisjvel etiam faltandis quodammodo, non ad temperationem corporum, fed ad quafdam fignificationes, aut occultas, aut ctiâmanifellas: quæ mitiore nomine phy-ficam vocant, i^t no quad fuperftitiosè im-plicare.fed natura prodeffe videantur.fîcut funtinaures in fummo aurium fingularû, aut deftruthionumofsibusanfulæin digi-tis,autcùm tibi dicitur fingultienti, vtdex* tera manufiniftrum pollicem teneas , aut enmad fiftendum fanguinem nomen in-firmi fanguine ipfius in charta fcribitur,po-niturq; charta in fronte. His adiunguntur miliainanilsimarum obferuationum,fi mé-brum aliquod falierit, fi iundim ambukn-tibus amicis, lapis, aut cani?, aut puer me., dius interuenerit. atq; illud quôd lapident caleant ,tanquam diremptorem ainicitiæ, minus moleftumeft.quàm quôd innocen-tem puerum colapho percutiunt, fi panter «mbulantibus intercurrerit. Sed bellum eft,quôd aliquando pueri vindicantur à ca-nibus. nam picrunq; tant fuperftitiofi funt quidam,vt etiam canem, qui médius inter-uenitjferireaudeant.nonimpunè.namque âvano remedio, citôinterdum illepercuf. forem fuû ad verum medicum mittit. Hinç funtetiamilla:limen calcarecùm antedo-mumfuamtranfit:rediread leétum.fi quis, dum fecalciat, fternutaueric ; redire do-mum,fi procedens offenderit: cùm veftisà foricibus roditur plus timere fufpicionem futuri

DECiltOGI EXPtlC^riO. jj futuri mali,quàm prüfens damnum dolere. Vndeillud eleganter ditlumeft Caronis, qui cum cflet confultus à quodam, qui fibi àforicibus erofas caligas diceret : refpôdit. non effe illud monftrum,fed verè mon-ftrum habendum fuitîe, fiforicesà caligis roderentur.Ad eadem pafta cum dæmoni-bus,pertinet etiam , quódquis fineftudio amp;nbsp;magiftro, infpeftionefigurarum,amp; alijs * quibufdâ vanis obferuâtijs, fperat aliquant fcientiam acquirere. Item, fi quis verba di-uina.vel reliquias fanélorû ad collumfuf-pcndat,fpem habendo inquibufdam cha-rafteribus,vel modo ligandi, aut fcribendi, aut idiomatefcripto,vel m ipfo vafe ,quod continetreliquias,quiaelt triangulärevel quadranguläre, vcl in numéro dierum quo portantur reliquiae , vel in verbis potiiis quàm in fenfu verborum' vtputa.ællinian. do quod fi idem fenfus alijs verbis profer» retur,nihil iuuaret: aut quandoeûque fpe-raturinalia vanitatc,quæ a J Dei Sc fan-ftorunt inuocationem atque reuerentiam nonpertinet. Vnde reifè dicit Martinus Papa : In colledionibus herbarum, quae ApuJ médicinales funt, nullas obferuationesaut Gratians incantationes licetattendcre, nifi tantum ‘’’“f*^-cumSymbolo amp;nbsp;Dominica oratione, vt ^S'j^^P’^ tantum Deus creator omnium amp;nbsp;dominuJ ebriüia. honoretur.amp; vt paucis abfoluamus: Qua-docunquealiquis conatur vcl diuinarcvcl præfcirealiquid , aut aliquem effeclumin-ducereperremillam,exquanaturaliter hçc fieri nequeunt, ncc à diuina prouidentia huiuf.

A T fi à Deo debito modo deccntiq;ex« peftetur aliquis cfFeftus, etiam fi ex natura haberi non poGit, fupcrftiiio non eft» quemadmodû in facramentis Chrifti à Deo petitur aliquid fieri per ipfa corporalia, quod exipforum corporalium naturaob-tineri nö poteft. In benedidione falis.aquç, candelarum fiue luminis, cinerum, ramo-rum atque florum,petituri Deo vt fanitas, liberatio ab infeftatione dæmonum, amp;nbsp;fi-milia.perifta corporalia præftentur.nihilqj aliud in iftis agit Ecclefia, quàm quod po-teftatem fuâ à Chrifto fibi coneeflam exer-cet.Dcdit,inquit Euangelifta, illispotcfia- Mat.H tem fpirituum immundorum, vt eijcerent coï,amp; curarent omnem languorem amp;nbsp;om-nem infirmitatem. Ecce, ait Chriftus,dedi Luc-’’ vobispoteftatem calcandi fupra ferpentes amp;nbsp;fcorpiones,amp; fuper omnem virtutéini. mici'8c nihil vobis nocebit.Sicut enim diabolus Chriftianós infeftare non definit,ita amp;hæcpotcfl:asnunquam penitus Ecclcfiç deficit: quam nonfolùm verbis,fed amp;nbsp;cor-f)oralibus rebus, tanquam quibufda vifibi-ibus verbis adhibet Ecclefia hominibus; imitata fponfuni fuum, qui cæcum à nati- loan J uitateluto amp;nbsp;aquailluminauit : quifputo fuo, amp;nbsp;immifsione digitorû in auriculam, Mar.y furdum amp;rautumcurauii.imitata amp;nbsp;Moy-

Èito ty Moyfen amp;nbsp;Helifæum ,quorüillc ligniim-4.Re.t mifsionein aquas,eisamaritudinem abftu. Tob-ii. Ut, hic fale fteriles aquas fanauit. Tobiant quoque, qui iecore pifcis oculos patris li-niens vifum ei reddidit. Hanc autem bene-diftionem non adhibet Ecclcfia nifi certij quibufdani in rebusfignificatione præftan-tilsimis: vt aquæ.quæ purificâtem fpiritum refert . fall, qui fapientiam ; cineribus, qui mortem amp;nbsp;pœnkentiam ob oculornobi# ponan.tlumini.quod Chriftum dominum veram lucem delignat;floribu$,qui Chrifti vidoriainrepræfcntent. Et in bis omnibus noua atq; priuataadinuenire nequaquam jermittit (bocenim fuperftitione nonca-rèt)fcd quæ iam olim amp;nbsp;ab antiquo, ad dç-monum amp;morborum atqueaéris infefta-tionem vel mitigandam,vel tollendam.fibi funt tradita tanquam benedicenda, bencs dicit. Aquam (inquit Alexander Papa, amp;nbsp;in epift. martyr,quintus à Petro, nondum elapfis ci’ t.qux quinquagintaannis)faleconrperfampopu- eftin i. !isbenedicimus,vteacunfti afperfi fanfti- tomo ficentur ac purificentur : quod amp;nbsp;omnibus contd. facerdotibus faciendum effe mandamus.

Nuu? Namfi cinis vitulse afperfusfanguine ,po-pulum fanftificabat atque mundabat;mul-to magis aqua fale afperfa,diuinifque preci-busfacrata,populü fandificat atque mun-4Re.i dat.Etfi fale afperfo per Helifæum Pro-pbetam fterilitas aquæ fanata eft : quanto magis diuinis precibus facratus, fterilita-tem rerum aufert bumanarum, amp;nbsp;coinqui-natos fandißeat, atque mundat, Se expurger, amp;

BR ms ET C^THOLIC^ gat,amp; cætera bona mukiplicat, amp;nbsp;infidiaj diaboli auertit, amp;nbsp;à phantafmatis verfutijs homines défendit lt;nbsp;Nam fi tailu fimbriæ Vekiméti Saluatoris faluatos infirmes effe Maf^

non dubitamus, quanto magis virtute fa-crorum eius verborum diuinitus facrantur eleméta.quibus fanitatem corporis amp;nbsp;ani. mæ humana percipit fragilitas f His ergo amp;nbsp;alijsinllruéli docurnentis, vota fingulo-rnm,domini facerdotes, refpicite, amp;nbsp;in virtute Spiritus fanéli diuinis precibus, per minidcrium vobis diuinitus coliacum.per-ficere certate. F leméta quoque,tam ca quæ Erædiximus quàm cætera diuinis apta vfi-us, amp;nbsp;bumanis neceffaria infirmitatibus, facrarerinfirmos curate , amp;nbsp;cætera, quæ ad vospertinent,diligéterperficite. Ipfeenim Saluator,tribuendo nobis exemplum, dif-cipulis fuis ait : In nomine meo dæmonia eijeitejnfirmos curate, ægros fanatejepro-fos mundate,amp;c fuper infirmes etiam ma-nus imponite,amp; bene habebunt. In harum tarnen confecratarum return abu(u fuper-ftitio committi poteft : puta fi ipfis rebus, non Deo cuius nomen fuper illas inuoca-tum eft, tribuatur virtus quam ex natura non babent,aut, fi quis perillas res magica exerceat.

iJRoponendum eft eis, quód dæmones parum boni nobis præftare pofsint, ni-hilqjcos præftare auxilij, nifi m melioribus

nöcendo,amp; in potioribusbonis ; quodque Aug- 'm Deus verus omniapoGit, nee nobis pama ®^^“u» bonanegaturusfit,nifivtmelioratribuat, '°quot;''g,’ qui timentibus fc in bonum melius cornier- j/Xuei tit,quicquid diabolum illiufque operama- üb lo.ca. leficos.temporalisnocumentifinit inferre: n. Leo quemadmodum in lob patuit.Rurfum ad- fer i9.Be monendifunt, quod ficut ad initiumccè- pafs.Do. leftis foelicitatis amp;nbsp;patriæ noftræ Gpeäat conuerfatio in bac vita cum angelis amp;nbsp;bo-minibus rancis : itaamp;ad initium æternæ damuationis,amp; perpetuæ cum Sathana fo-cietatis.pertinet præfentis vitæ focictas cü dæmonibus.Curnon igitur omifsis dçmo-nibus, noftris atqueipfius Dei capitalibus . boftibus.in omnibus pédeamus à Deo pa-tre noftro, amp;nbsp;mifcricorde Sc omnipotente, atque focietatem fanétorum angelorum potiùsquæramuslt;

Exo-io l^onfacies tibi fculigt;tile,nec}ueomvem fimiütU' dinem qua eü m calo dejuper,amp; qua m terra deorfum,nec eorum qua funt in aquis fub terra, (irc.

_ alienos covam me, boe ipfum per- qu^ft. fu-feftius explicatur, dum probibentur coli perExo. figmenta. Probibet autem dominus fieri q y^'b** fculptile amp;nbsp;fimibtudines, non quafi ei dif-pliceatarsfculptoriaaut piftoria: quando-Nu-ii. qnidéipCemet iulsit fundi ferpétem æneum ixo ly Sc Cberubin (.qui in fpecie iuuenum figu-raban-

rabantur) amp;nbsp;conftatleones,amp;palmas,amp; pB«^' mala punica in téplo Salomonis, amp;nbsp;veftem ^ 7’jj Pontificis collocata ei placnifle. donumq; ^’quot;’\ fuifpiritus teliatur effe huiufmodi artem: Exo p Scd prohibuit imagines ftatui ad cultum diuinitatis.quafi vel ipfa imago effet Deus, vel creatura per earn reprefentata,vcl quafi Sic Tet aliqua imago veram diuinitaté exprime- ’“’ '''’ re pollet.

17 0 eniradementis venit ftulta gentili-■*~'tas,vtputarctdeos elfe opera manuum fuarum, argenteas atnue aureas imagines, ligna amp;nbsp;lapides. dequalibus Moyfes •. Ser- peu4, uietis.inquit, dijs, qui hominum manu fa-bricati funt,ligno Sc lapidi,qui non vident, nee audiunt,nec comedunt, nee odorâtur.

ScHieremias : Dicuntligno,inquit,Pater Hio mens estu. Sc lapidi,Tu megenuifti.aPlus enim valent fimulacraad curuadam infos-

la.demo- licem animam, quod os habent, oculos lianes,folé, bent,aurcshabent,narcs habent, manus liinamct habent,pedes habent, quàm, adcorrigen-h laf*quot; ‘^^'T’»9uódnonloquentur,nonvidebunt, erratu- nonaudient, non odorabunt, non conï ras Stc. treéïabunt.nóambulabunt. bHanc vanif-Quareta fimam fententiam Hermes Trimegiftus, diligen- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infig-

ter eis pratcepit ne facerent vllam fimilitudinem , amp;c. l’oftqu.i autem cosab idololatria abdiixiflct, iufsilfetque rabcmaculum reftimoni; fabricariiMofes (enfibiba Chérubin , habentia hominuni formam amp;c. formauit a Auguft ti'ad.x.in ffal iij. b Idée xj-li-S deciu-Dei.

DTCALOGI IXPLICATIO. jâ infignis dætnonû cultor, colorare conatuj eft,fingés inefTe fimulachri,s,veluti corpori» bus deorum, quofdam fpiritus inuitato», qui valerent aliquid,fiue ad nocédum, fiue addeiideriacorum nonnulla complenda, â qmbus cis diuini honores, amp;nbsp;cultus obfe-quia deferuntur. At contra ipfa fcriptura ^1^3’5 clamat, reiqueeuidentia. Simulachragcn-tium,ait Propheta, argentum amp;aurum, ^.»14, opera manuumhominum: amp;, Noneftfpi. ritus in oreipforam-llli veró fpiritus, qui finguntur ineffe idolis, demones funt,quo-uis modo quærentes fibi vendicare diui-nitatem.de quibusPfalmifta,cum defcribe-ret deos gentium, qui intelleélum habent^ atquegentes nonnunquamalloqui viden-Pfa.jj tur'Onmes,ait,dij gentium dæmonia.

AT fuére,quifibi vifi funt fapientiores vulgo Gentilium, qui non tam imagi* nes ipfas colerent,quam creaturas per imagines defignatas: vtpote homines iam olim mortuos, ferpentes aut volucres, aut alias beftias.ipfum mare aut folem, aut aliafimi-lia.de qualibus Sapiens , Acerbo, inquit, ludu dolens pater ,citó fibi raptifilij fecit irnaginem ; amp;illum qui tune quafi homo mortuusfuerat, nunc tanquam Deumco-lere cœpit,amp; conftituit inter feruosfuos fa -era amp;nbsp;facrificia. Deinde interueniente tempore,conualefcente iniqua confuetudine, nie error tanquam lex euftoditus eft, amp;nbsp;ty-

BRIFIS ET CATHOLIC A

tannorum imperio colcbatur figmenta.Sc hos quos in palam homines honora re non {•oterant,propter hoc quód longé elfent, è onginquo figura eorum allata, euidentem imaginem regis,quem honorare volebant, feccrunt,vt illum qui aberat, tanquam prç-fentem colercnt fua folititudinc.

Hacquafifubtilitate conatus eft Varro vulgierrorem mitigare phyficis interpre-Vide Au tationibus. Cum enim vulgus Gentilinm

ipfafimulachra coleret, amp;nbsp;homines fcelcri-bus nobiles per fiinulachra defignatos, co-natus cft omnia referre ad mundum eiufq; panes. Mundum enim clTe Deum arbitrato« eft:vtetia fub nomine louis arque eius fimulachro, aeremi fub nomine Neptuni, mare coli docebat. atque itareliquos Deos gentium per aliquam partem mundi inter-pretatu* elf. Sed hac ralione vulgum non reduxit ab errore fuo, amp;nbsp;docuit eos feruire Ro®' creaturse potius quàm creatori, qui ell: be-nediftus in fecula, Amen.

17 Verunt amp;nbsp;alij.qui æftimauerût fe pofTe * Deum exprimere aliquo ßmulaihro. propter quod ait Moyles ; Loquutus eft D'“'* dominus ad vos de medio ignis. voce ver-borum eiusaudiftis, amp;nbsp;forma penitus non vidiftis.amp; rurfum:.Non vidiftisaliquam fi- ft*’' mihtudmemin die qua locutus eft domi-nusvobisin Oreb tfe medio ignisrne lortè dccepti faciatis vobis fculptam fimilitudi-

1 nem,aut imaginera mafculivelfœminæ.fi-militudinem omnium iumentorû quæ funt ' fuper terram, vel auium fub cœlo volan-tinm,arque reptilium quæ mouêiur in terra, fiuepifcium qui fub terra moranturin aquis;ne forte eleuatis oculis ad cœlum vû-deas Solem amp;nbsp;Lunam.Se omnia allra cœli, amp;nbsp;errore deceptus adores ca amp;: colas , quæ creauit dominus Deus tuus in rainilferium cunftis gentibusquæ fub cœlo funt. Efaias Efa,4o quoquc: Cui,inquii,fimilemfeciHisDeû^ aut quam imaginera ponctis ci'^ qui fcilicec Hirro-i# fpiritus ert,8e in omnibus etl:,amp; vbiquc dif- 4o.c»p. currit, amp;nbsp;terram quafipugillo contract. amp;nbsp;Efai*« Ibid. infrâ;Cui afsimilaftismc,amp; adsequaftis, dt-cit fanélus lt;nbsp;Vndc amp;nbsp;Apoft. Paulus Athe-Aß.17 nienfibusdicebat • Genuscum fimus Dei, non debemus exiftimarc auro Jk argento autlapidi, fculpturæ arris amp;nbsp;cogitationis

” quad Humana forma circunferiptum effe Aue c.7. DeumPatrem arbitrandum eft, vtdeillo li.defide Cogitantibus, dextrum aut dniftrum latus 8cfytnb. animo occurrat ; autidipfum quod federe pater dicitur,flexis poplitibus fieri putan-dû eft,ne in illud incidamus facrilegiu, quo

R0.1- cxecratur Apoftolus cos, qui commutaue-runtglonam incorruptibilisDei in fimili-

1'1 tudinem corruptibilis hominis. Tale enim fimulacrum Deo nefas eft Chriftiano in téplocollocare: multo magisinftordenc-I' farium eft,vbi verèeft templum, fi à terrera cupiditate arque errore mundetur. D« Huiufmodi figura fie habet concilium Eli-Il a berti-

BREFIS ET CATHOLIC A bertinum cano.^S, PJacuit pidurasin Ec« . defia eiTenon debere : nequod coliturant In Syno; adoratur, inparietibusdepingatur. Supra 2 afti.6. omnem enim circunfcriptionein ell diuina natura, fed Humana circunferibi amp;nbsp;defmiri potell,VnJefecûdum iUamnaturani .qua Chriftns vifus eft, Chriftiani illius imagi-nem depingere didiccrunt, non fecundum earn,qua inuifibilis erat. Hæc enim defcribi Lib.4.de non paterat. Infipientiæ, inquit Damafee-oithod. nus, amp;nbsp;extremæ impietatiseft figuraredi« ^^' ^'’7 uinitatem.Hinc in antiquo teftamento tri« lus nó fuit imaginum vfus. At veró poftea-;|uani Deus per vifcera mifericordiæ fuæ écûdtim veritatem faftus homo eft propter falutemnofträinon vt Abrahæ vifuseft Gen.'! in fpecie hominis,non vt prophelis, fed fe- BaCi' cundum fuhftantiam veracitcr fadus homo eft.diuerfatus in terra, amp;nbsp;cum homini-nusconuerfatuseft,mir.acula operatuseft, pafTus eft,crucifixus eft.fepultus eft, refur-rexit.aftujnptus eft. Et hçc omnia fecûdum veritatem gefta funt,amp; vla ab hominibus, amp;nbsp;fcripta nobis ob memoria amp;nbsp;dodrinam funt,tùm præféntes non elfemus; vteum non viderimus,audiences amp;nbsp;credentesadi-pifeamur beatitudinemDei. Et quia non omnes literas nôrunt, neque ledioni in-eunebunt,patres noftri confenferunt velu-ti quædam trophæa hæc in imaginibus re-præfentaread promptam memoriam.Si-quidemob negligentiam frequenter cogi-tatione non tenentes paßionem Chrifti; imaginem tranffixioms Chrifti videntes, in

Salvatoris pafsionis memoriam redimus, Tmap™ amp;nbsp;procidentes adoramus, nó materiam,(ed Chrifti imagine repræfentatum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»oprofe-

• i • y , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quenda De ima^tnibas Det Patris,ßue fan^x Tri- honore, nitatis. CAPVl' LXVI. quo fa-

* cut vocedicitur ftdere,per quandam conftitu-Dan.y. tranflationê vocabuli,ita Danieli amp;nbsp;loanni t^o cft Apo.y in fpecie Humana,fedenfq;,in vifioneappa- conc. p.

ruit; fed non tam ad fignificandam ipi'am ’'’ ‘^’^Fof. perfonam Dei Patris, quàm eius operatio- ^*^”fd: nem.nempe iudiciumquo cunäa guber. ’■’quot;“'’'ï nat. Sic apparuii eis, vt non tarn propriè Deus vifus dicatur,quâm aliquid aliud,eius

Luc.j. opnsdelignans’ Quemadmodum Spiritus fandusin fpecie columbç apparuit, nó tam ad fuam fubrtantiam amp;nbsp;perionam rep^fen-tandam,quamad defignandumcertum ef-

Kom-g feftum.vt,quod homines cfficiatfimpliccs fuut columbas, moreque columbarum in-

Aö i. gemifcentes. Corda Apoftolorum ipfein-cendir,vt omnium gétiumlinguisgloriam Chrifti pertotum mundum annuntiarent« Licet autem periculû non fit, ne rudes opi-nenturSpintum fandum elle columbam, Exo ip vellinguasigneas'.ficutnec ludæis pericu^r lum erat,ne putarent vocem quant audiue-rant in monte Sinai, auiignem amp;nbsp;fumum quem videbât, elfe Deum (vnde permitti-Mat.:. tur depingi hiftoria baptifmi Chrifti, dieiqj Fenthecoftes, in lexta fynodo »adionc $.) ex imaginibus tarnen quibus Deus Pater aut Spiritusfanélus effigiatur in Humana

fpecie.facilèin errorem Anthropomorplii-tarum.quiputant Deum fecundumdiui. nitatem habere corpus amp;nbsp;hunianam effi-giem,cneque circunfcriptum , incidant im-periti:propter quos prçcipiiè imagines po-nuntur.Rudibus enim imagines non vi-« dentur tarn facile elTe metaphoricæ, quam Ipintualibus vins vifiones. Vnde non facilà adrrdttendæ funt huiufmodi imagines* fi-eut fuprà expatribus fecim’manit'cllû.Imô tâta fuit cura fanédis Patribusvt redèpro-ponerentur hominibus feripturæ , vt no-luerint loannem Baptiftam pingi cum figura agnibruti,fed potiùs cû imagine mediatons Del amp;nbsp;hominum hominis Chrifii Iefu.Veteres(inquiunt Patres in fextaSy-nodo vniuerfali)typos,ftguras, amp;: vmbras, tanquam veritatisfigna amp;nbsp;notas EceJefiæ traditas fufcipientes, gratiam amp;nbsp;veritatem agnofeimus, tanquam legis plenitudinem hanc arbitrantes. Vtig'turamp;in colorum efFeclibus, omnium oculis fubijciatur figura illa,quæ agnum ilium, quiabftulitpec- lo’quot;' cata mûdi, nimirum Deum noftrum,iuxta • humanam effigiem delineat: cenfemus, ab hoc tempore, pro veteri illo agno nouum , in Eccleli|$ Dei erigendum ,quo pereum exaltationem humilitatis verbi Dei confi-deremus, quo in memoriam politise illius qua in carne vixit,item pafsionis eiusamp;fa-lutiferç mortis,vnde mundo liberatio con-tigit,veluti manu ducamur. Verü quidem elhimaginem Dei Patris in tali effigie.qua-ii loanni amp;nbsp;Danicljvifus cft, non fore reij-ciendan.

D^CAIOGI EXPLIC ATIO. jf ciendam,fi non niG ab cruditis amp;nbsp;fpiritali-bus vins poGetcofpici; fed quia imago Gxa manet, amp;nbsp;omnibus confpicua femper dl, nee femper rudibus pr^do dl dodor. omit tenda eft eiufmodi imago. Et hadenus de imagine Trinitatis quæ ex feripturis fumi videtur. Atpingere Trinitatem tanquam vnum hominem tricipitem,aut vnius capitis,fed très nafos triaque ora habentem; pi-doruni non toleranda pratfumptio dl,fan-ftis Patribuspenitus ignota:quç dormien-tibus Ecclcfiarum praepoGtis (Geut amp;nbsp;kf-ciuæ imagines)irrepGt. Angelos vero pin-gimus,quód amp;nbsp;conferiptibiles Gnt, amp;nbsp;Humana forma cum hominibus conucrfati Cen.ig Gnt.nee magnum falutis periculü eft, G cir-Tob.y. ca fublkntiam eorum errent Gmpliciores.

Porró de fandorum inuocatione, imagini-bus, amp;nbsp;earum adoratione feu falutatione, non eft quod hïc repetamus.quum abundê fatis id expeditum fit in j.part.Symboli.

O Via veró boe potifsimü exigit Deus, vthomo alienoiDcos non habeat, ludæifq; pronis ad idololatriam difGcile vi-debatur,non imitari omnes alias gétcs,quç iaélabant multa commoda fefe à dijs fuis recipere:Dominus rationem reddit huius / præcepti, addens graues mtnas dus tranf-grefroribus,amp; infigne promilfum obedien-tibusGbi.Intelligendumeftenim in textu vocabulum,enim,quaG diceret: Ego enim H 4 fuut

fufn Dominus Deus tuus, ficut patet ex Deuteronomio.Dicitautem fe fortemze- Capip lotem,fiue,quod idemeft,Deum çmulato.

Auç. lt;j. rem.non humanæ perturbationis vitio.vt-’rg-in potequifemper atque omnimodoincom» ExoJü.amp; mutabilis arque tranquillus permanet • fed ï*.*n hocverbo indicat non impunèplebê fuatn

VHe Au P^'’^'æ’^°® Deos fornicaturam. Dudum guft.c n ^ftenim verbum per metaphoram à zelo iilt;i4.1i.t niaritali.quod caftitatem cuftodit vxoris; «fe conf. idquod nobis prodeft,nó Deo.Quisenim euangcl. tali genere fornicationis Deo nocuerit:'fed * cap.ig fibi plurimum,vt pereat. Quod Deus prohiber terrore grauifsimo, zelantemfe ap-pellans.Cui diciturin Pfalmo,Perdidi(li Pfa-7’' omnem qui fornicatur abs te ; mihi autem adh^rere Deo bonum eft. Vnde amp;nbsp;alibi di-citur;Noli adorare Deumalienum.Domi- Exo.;l nuszelotes noméeius, Deus eft æmulator. Neineaspaftum cum hominibus illarum regionü(hoceft,cum Cbananseis) ne cum fornicati fuerint cum dijs fuis, amp;nbsp;adoraue-rint ftmulachra eorum, vocet te quifpiam vt comedas deimmolaris. Nee vxorem de filiabus eorü accipies filijs tuis : ne poftqua ipfe fuerint fornicatæ, fornicari faciant amp;

Aug. c.ii filiostuosin Deosfuos. Sicut ergo ea quæ )ib. l ótra diciturira Dei,non perturbatio mentis eft, Adiniär, fed potentiavindicandiificzelumDeinon cruciatum animi , quo maritus aduerfus vxorem, vel vxor aduerfus maritum torqueri fuient, fed tranquillifsimam fyncerif-fimamqueiuftitiam, qua nulla anima beata çirefiniçur,fainsopiniünibus,prauifquccu-pidita-

piditatibus corrupta,amp; quodammodo gra -uidata,dicitfcriptura.Tollcdezelo erroré EiuClib, amp;nbsp;doiorem,quid remanebit aliud , nifi vo- «?•»}• luntas cuftodiens caftitatem, amp;nbsp;corruptio-nem vindicans coniugalem i Quo igitur verbo,nifizeloDei melius poffer infinua-ri, quo vocamur ad coniugium Dei,amp; non vult nos turpi amore cortumpi, amp;nbsp;punit impudicitiam noÛrâ„ amp;nbsp;diligit caftitatem^ Nonenim etiam fruftra vulgodici folet:

Qui non zelat.non amat. Vehementem er- Vide Dio goamorem fuumerga homines bac voce «y- Ateo explicat Deus.Reéléautcmzelofortitudi- paz,c 4. nemadiungit; vt oftendat fe non folum ^^'^'’^ ^^ vellevindicare in cos qui à fefornicantur ‘(^’”’’^, (quomodo homines fubinde multam vin-diétam animo côcipiunt, quam imbeclllio-res reddere nequcunt^fed etiam fe omne id poffe quod voluerit: ideoque grauifsimam vinditiam manere cos,qui ad deos alienos deficiunt.

Ïxo.ia yÿfans mquitatem Vatruminfiltos^mter^ îtam lt;^ quartam^enerationem eo-rum qui oderunt me.

ES ,ait,zelum mcü opereoftendo.Nam vifito tanquam feuerus iudex parentum peccata, quæ diu patienter tuli expeélans eorum pœnitentiam. vifito , inquam, per grauifsimas pœnas in filios eorum, ita vt non euadant manum meam ipfi patres,etfi videanturcumiranquiUitate mortui, dum in filij

in filijsfuispuniuntur : ncc ftatim hæcmea punitio finitur,fcd vfquein tertiâ amp;quar-tam generationem eorum qui oderunt me, feu non obediunt mihi, vindiftam meam protraho . Præcipuèquidem deterret dominas ab idololatria : generaliter tarnen commémorât iniquitatcm, ficut amp;nbsp;in pro-miflb meminit obferuantium non folum primum præceptum. fed amp;nbsp;omnia præcep-ta: vt videlicet intelligamus,etiâ in fequen-tibus præceptii banc rationem refté collo-cari polfe.Pœnæ autem filiorum meminit, co quod magna fua mifericordia parétibus primû peccâtib’parcerc folet in hoc mûdo, patiétia fua prouoeâs cos ad pœnitétiâ ; vti fecit Salomoni.Manaffe, leroboâ. Verùm valde pulchrèminatur Üeus fe redditurû filijspatrum peccata. æquum eftenim, vt f^*' qui pattern fuum fanéla obedientia (vt hu-mano moreloquamur)non lætihcauit, fed potiusfpiritumeiu$contriflauit;etiam ipfe non gaudeat, fed contriftetur de filijs fuis. Extendit autem vfque ad quartam generationem vindiélâ dominus, co quod eoufqi folet efle memoria progenitorum, atq; vfq; ad quartam generationem fperare vitam foleant parentes,fuofq; reputare quicunq; vfque ad earn generationé nafcuntur,haud itamultum curantes quid futurum fit de vlterioribusgenerationibus.Vndc amp;nbsp;lehu 4''’' tanquam homini terrena quærenti promif-fumeft,quôd filij eius vfque ad quartam generationem federent fujier thronum If-raël.Dominusautempeccata patrumnon tantum

tantum in quartam generation»,fed longé iRe.ii vlteriuÿvjfitat:ficutaitDauiJi:VriamHe-thæum percufsifti gladio, amp;nbsp;vxorem illius accepifttsn vxorem tibi,amp; intcrêecilH eum gladio filiorum Ammon.quamubrem non recedet gladius de domo tua vfquein fem-»Ke-n piternum. Quæminæ fuerunt fané opéré ^■^•'^ côpletç.Ammonenim,Abfalom,Adonias, ^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filij Dauidis,ferro perempti funt .amp; fimile

ï.Para- contigit filijs ac nepotibus lofaphat, los lip.io- quoqueatq; Amafis,Ammon,amp; lofis.ne-A-f' B potibulque eius, filijs Sedeebiæ. amp;nbsp;in ipfo 4.re.ir Chrifti tempore Herodes Bethlehcmitas 4’'^.^' infantesoccidit,* amp;nbsp;nobiles tribus luda: 4re.xr quot;’^®'’ ^“®® vtiquc multi erant de genere Mat.1. D^uid . Vefpafianus quoque amp;nbsp;Domiria-nus ftirpem Dauidicam inquiri amp;nbsp;perimi iufferunt, tantum quia Dauidica erat. Nee folum corporalibus affliftionibusfquas fo-las veteres homines curant) fed Sc fpiritali-buspœnis vifitatpeccata patrum in filios: Mat-xi ficut ait Chriftus ludsis : Lapidem quern reprobauerunt ædificantes,hic fadus ell in caput anguli.idco dico vobis, quia auferc-Matu} tur à vobis regnum Dei. Sc iterum : Ecce, relinquetur vobis domus veftra deferta. Se Pfa.^S Pfalmifta : Dederunt in efcammeam fel.Se in fiti mea potauerut me aceto. Fiatmenfa corum coram ipfis inlaqueum,Scin retri-butionem, Sc in fcandalum. Obfeurentur oculi eorum ne videant,Sc dorfum eorum

femper incurua • Eflunde fuper cos iram tuam,Sc furor iræ tuæ compræhendat cos. Fiat habitatio eorum deferta, Sc in taber-naculis

PREVIS ET CATHOLICA naculiseorumnon fît qui inhabitet. quo-niamquemtu pcrcufsilti perfecutifunt, amp;nbsp;fuperdolorem vulnerum meorum addide-runt.Apponeiniquitaté fuper iniquitatem €orû,amp;non intrentin iuftitiâtuâ. Uelean-turdelibro viuentium, amp;nbsp;cumiurtisnon feribantur.Manifefté Inc docet Propheta, admirandam cæcitatem horribilefquc ini-quitatss quas in ludæis hodie videmus.efFe pœnaspcccati à patribus eorum admilsiin occifione filij Dei. Moyfesquoque ; Nifi, Deu” inquit, euftodieris, amp;nbsp;freeris omnia verba legis huius.quæ feripta funt in hoc volumi-ne,amp;timueris nomen eins gloriofum amp;nbsp;terribile , difperget te dominus in orn-nes populos à fummitate terræ vl'que ad termines eius , Sc feruies ibi dijs alicnis quos amp;nbsp;tu ignoras amp;nbsp;patres tui, lignis amp;nbsp;lapidibus . En homines pro peccatis fuis , tradunturin reprobum fenfum, vt ligna R® *' amp;nbsp;lapidesadorent. Hæ autem minæ ma-gis complétas funt in pofteris peccato-rum duéborum in captiuitatem , fiue in AfTyrios, fiuein Babylonem, quamin Pa-tribuseorum. Et (inquit Moyfes in can- Deup tico ) ipfi me proiiocauerunt in co qui nonerat Deus, amp;nbsp;irritauerunt in vanita-tibus fuis . amp;nbsp;ego prouocabo eos in eo qui non eft populus, amp;in gente ftulta ir-ritaboillos. Quemlocum ApoftolusPau- Ro.io-Jus in epiftola ad Romanos , fuper ho-dierna exescatione ludæorum interpreta-tur, quam Moyfes pro antiqua Patrum idololatria retributani dicit. Multa ludçæ fcelera

fcflera commiGlii : cunftis circa tc feruifti Hiero-al nationibu» . Ob quod factum lt;nbsp;Vtique Dandan, propter idololatriam , Cumque feruifles *®“^’i* crebró,mifertus tui eft Deut : amp;nbsp;mifit iudi-CCS 'V faluatores, quite de famulatu Moabitarum Sc Ammonitarum , Philiftijm quoque amp;nbsp;diuerfarum getium liberârunt. Nouifiimè fub regibus offendifti Deum: Scoranistua prouincia, gente Babylonia vaftante,deleta eft. Per fepiuaginta annos

i.Êfd.6 Perfarum eft laxata captiuitas . Efdras quoque boe Sc Neemias plenifsimè référant , Extruftumeft templum fub Dario rege Perlarum arque Medorum à Zoro-babel filio Salatbiei, 8e lefu filio lofedech facerdote magno . Quæ pafsi fitis à Médis , Ægyptijs , Macedonibufque non enumero . Nee tibi adducam in memo-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nam Anliocbum Epipbanem crudelifsi-fimum omnium tyrannorum , nee Gn, Pómpeium, Gabinium, Scaurum, V arum, Cafsium, Sofiumque replicabo , qui tuis vrbibus 8e præcipuè Hierofolymæ in-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fultauêre . Ad extremum, fub Vefpafia-no Sc T ito vrbs capta , templumque fub-.3 uerfum eft . Deinde ciuitatis vfque ad Hadrianum principem per quinquagin. la annos manfére reliquiæ. Poft euerfio-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem rempli per mille 8e quadringen-tos annos Sc vrbis Se ternpli ruinæ permanent. Ob quod tantum facinus ^ Ccr-tè non colisidola , fed etiam feruis Sarafe-nisarque Romanis, Secaptiuitatisprelfus lugo,

îugo,ignoras aliènes deos. Quomodo de-mentifsimus quondam Deus,qui nunquam tui oblitus eft: nunc per tanta fpacia tem-porum mifcrijs tuis non adducitur, vt fol-uat captiuitatem,amp; vt venus dica.expeéla-tum tibi mittat Antichriftu f Ob quod, in* qua,facinus amp;nbsp;tarn execrabile feelus auer-tit à te oculosfuos^ignoraslt;IVlemcnto vo-cisparentum tuorum. Sanguis cius fuper Mai i7 nos,amp; fuper filios noftros. amp;nbsp;, Venite,oc-cidamus eum, amp;nbsp;noftra erit hæreditas ; amp;, Mat ’’ Non habemus regem, nifi Cæfarem . Habe quod elegifti’vfquead tinem mundi ferui- Ioa lt;?‘ turuses Cæfari, donee gentium introeat Ko.H' plcnitudo,amp; fie omnis Ifracl faluus fiat, amp;

arque Ezechiclis,dum captiui abducti funt Hier.ji in Babylonem. vias atque indicia Dei tan- ^ quaminiqua reprehenderunt, in Prouer-bium vertentes parabolam iftam ; Patres Eze.i5 noflri comederunt vuam acerbam, amp;nbsp;dentes filiorum obftupefcunt. quafi dicentes. Patres pcccauerunt,amp; filij innocentes,qui nilmali commeruerunt, afffiguntur. Ab hacautem parabola merité auocari debuif-fent perillud Moyfi in Exodo, vbi hüc locum decalogi repetens fic orat dominum Deunt!

®^0’34 Dcum:Dominator domine Deus, miferi-cors amp;clemens,patiens amp;nbsp;multse mifera-tionis,ac verax,qui cuftodis mifericordiam ^^4' in miUia,qni aufers iniquitatem, amp;nbsp;fcelera, atquepeccata,nullii(queapudte per fein-nocens eft ; qui reddis iniquitatem patrum '“^ finis ,ac nepotibus in tertiamSe quartam progeniem.vbi clarè oftendit, omnes of-fendiffe Deum,ncminemque effe innocen-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem in Dei iudicio,nifià quo Deus magna

mifericordiaaufert iniquitatem Scfcclera, •* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omncfq;mereri iramDei,nifiipfedeinen.

C3p.‘8 jçr parcat. Apud Ezechidem quoque fi-y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;milia ipfe dominus refpondet.nempe feha-

1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bere curam omnium æqualitcr ,iam filio.

rum quam patrum,iuftofq;, qualefcunquc .5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parentes aut filios babuerint, in æternum

viduroiûmpios verô non viduros, fed in Kternum morituros . Sub sterna autem morte(quæ maxima eft omniû pœnarum^ etiam reliquæ pœnæ temporales veniunt intelligendæ:quôd videlicet nunquam ac-cidantimmeritô.fiue fine peccatoeius qui caspatitur. liquidem vnicuique lecundùm ji Cap.ji viasfuas reddit dominus:vt ait Hieremias, etiam de temporalibus pœnis loques. Ipfiq; ludæi carnales de temporalibus afflidioni-5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus conquerebantur apud Ezecbielem, amp;

circa bas Deum caufabantur iniquum •. 8c proindenon fatisiuftitiamiudiciorum fuo-rum oftenderet dominus, nifi etiam de temporalibus pœnis idem iudicium effet, profper quod fe refpôdet obferuarede martester- tÔtr.Col na,iudicium, Jt Tatet ergoculpa, vbinon lat.c.io.

latet pœna, amp;nbsp;fi quid laboris incidimu«, nunquam nifi noftro merico fuilinemus. Omnesenim peccato original!, cumquo nafcimur,lias miferias vitç huius me remur. Qui autem dicunt pœna tranfireab Adam fine culpa,necefl'e cft fateantur innocentes paruulos iniufto iudicio puniri trabende» mortem fine meritis mortis : quod de vno folomediatore Dei amp;nbsp;bominum homine Chrifto lefu Catholicafidesnouit.qui pro nobis mortem,hoccft, prenam peccati fine peccato fubire dignatus efi. Sicut enim foins ideo faftusett homini.sfiüus, vt nos per ilium Dei filij fieremus ; ita folus pro nobis fufeepitfmemaiis meritis pœnam, vt nos per ilium fine bonis meritis côfequeremur gratiam. quia ficut nobis non debebatur aliquid boni,ita necilli aliquid mali Quod veró de morte diximus, de omnibus quoq; vitx huius mifcrijs ellintelligcndum.Si fal-fumelTetjinquit Auguftinus, peccataparé-turn elfe no il ra contagione propaginis, profcólógraueiugumfuper filios Adam,à die exicus de ventre matris eorum vfque in diem fepulturæ in matrem omnium, nullo modo iullu effet. Quomodo ergo vifitan-tur peccata parentumin filioslt;nimirü quia punit Deus homines prout ex propria ini-quitate digni funt,quos tarnen nó effet pu-niturus,nifi parentum peccatis effet prouo-catus.exêpli gratia:Filius Dauidi per adul-teriuni ex Berfabæe natus,iuf1:o quidé Dei iudicio ob peccatum originale mortem palt dcbuilfetjquandocunqi Deo placuilfet: nifi

l.Ïte.ii nifi tarnen Dauid tam grauiter peccafTet, Deo miferente diu mors eins dilata tudfet.

Si,ait Anfclmus, peccata parétum aliquan- Lib. ^lt; donocent animabus filiorum, hoemodo contep-riotiusfiericxiftimo;nonquód eaDeusil- virgina. is imputet, autquodcosin aliquadelifta ^’P'*^' propterparétesinducat. fed ficutfæpè mentis parétum Hlios iuftorü àpeccatiseruit; ita filios iniuftorum corum meritisin fuis aliquado derelinquit. Nanquc fatis videtur fulccptibiliui ,quód animam peccatricem,-cui nihil præter pœnam debet, propter pa-rentum peccata in fuis dimittat peccatis, vt pro ipfis puniatur, quam quód earn alients onerct,vt pro illis torqueatur. Ita igitur fine repugnantia 8e originale peccatumeft

Eze iS idem in omnibus,8c filius non portabit ini-Galat.lt; quitatem patris,8c vnufquifqueonusfuuni i.Co.6 portabit,8c recipiet prout gefsitin corpo-re,fiue bonum,fiuc malum;8c reddet Deus ^^o-}4 peccata parenium filijs in tertiam 8c quar-tam generationé, etiam fi hoe fit in anima ; 8c quicquid aliud legitur, quod animabus

ficare videtur. Quippenon moritur anima filijpeccatopatris, fed fuo: nee portât quis iniquitatem pairis, cùm in fua relinquitur* fed fuam: nee onus alienum, fed fuutn : nee recipit prout pater,fed prout ipfe in corpore pefsit.fed quoniam propter peccata pa-rentum à fuis malis nó eft liberaius.ea quæ portat,eifdempeccatisparentumiimputan- jjg cjuf. tur. Atfi obijcitur,quia omnes qui non fal« dem lib. Uanturpertidemin Chriftum, portant ini- c.fcqueti

quitatem Sc onus Adærconfideret diligefl-ter, quia non portant peccatum Adæ, fed fuum.Nam aliud fuit peccatum Adæ,aliud infantum.llludenimfuitcaufa.iftud eit cfs feflus.Et cum dicit A poftolus, quód mors R’'P tegnauit ab Adam vfquèad Moyfen,etiam ineosquinon peccaucrunt, in fimilitudi-hemprsuaricationis Adæ : ficulfignificat infantum minus efTe quam Adæ peccatum» ita aperte monftrat aliud elfe. Quaproptef cum damnatur infans pro peccato originä-li:damnätur non pro peccato Adæ.fed pro fuo.Nam fi ipfe non haberet fuum peccatum,hon damnaretut. Ita ergo hon portât iniquitatem Adæjfed fuam , quamuis idea dicatur portare, quia ihiquita« illius, pec* i tati iftiuscaufa fuit. Nec mirädum fi modo | iam cxplicato peccata parenturh vifitentur j in filijs:eum amp;nbsp;peccatum principis in fub» ditis,focij in focio, in imitatore, aut alitet / coniunfto vindicetura Deo. Propter pec* catü Dauid(quód numeraflet populû)mul i r'’^ ta milia depopulo occifafunt.Propterpee. catum Acnametiam alij de populo Ifraél i corruerunt. amp;nbsp;Chriftus dicit omnem fan- I guincmvindicandumihludæis fuioccifo- Jljt4 hbu5:quia per Deicidium principatum ob- ) tinuerunt in focietate eorum qui iuftos oc* Trimo ciderunt.Malorum, ait Auguftinus, imita- j traft.m tio facit.vt noh folùmfua,fed etiam eorum Ifal.iog. quosimitati funt.merita fortiantur impij. ?

Quinimo,Samuel dum dicit;Si non audie- i-É''i hti.s voccm domini, fed exafperaueritis fer-mones eius, ent manus Domini fupervos»

amp; fuper patres veftros ; ofledit etiam filio-rum peccata in parentibus vifitari : ficut in niagillrisdifcipulorum peccata viftantur» Sicut enim fandum atque admirabilem PafiÜu« Paulum,dum adhucefletin corpore,alia fcicaJ quidemprtçcefTerunt opera, cùm plurimi mednili-exhis qui propter dodrinamamp; conuerfa- trideviï tionem eius perfedi euaferunt,in æternam S’”’* illum vitam præcedentes,fudorum præmia quos pro iliis pertulit.apud iuftum iudicem Dcumilli parauerunt : Alia vero folutum carneis vinculis. Sc iam cum Chrifto reg-nantem,vfquead hancdicm confequun* tur,eorum fcilicet qui per eum in facrisepi-ftolarum eius monitis fe ad virtutes exer-» centes,laudes femper ac præmia præclaro illiduciamp; præceptori optimo huic tranf-mittunt:Sic contrà,Alia quidem præccdüt peccata eorum,qui pefsimis fermonibusSc operibus læfi atque impediti, à virtutis tra-initc in infernum præceflere, fupplicia fu® damnationis authoribusillic paraturi:AIia veró etiam fequuntur, eorum fcilicet qui poftipfam mortem per fummä nequitiam amp;nbsp;exempla pefsima,quæ mundo rtliquêre, dum eosimitari pergunt,maxime lædûtur. Nam ficut hodiequoque beatusDauidad veram religionem, Sc ad Dei cultum, pro-uidentiæquc agnitionem mundo perutilis eft,8c qui propter illum in religione profi-ciunt,hinc ia ex reftè faftis fuis confequen-tes ei tranfmittüt laudü voces: ita Sc Mardon Sc reliqui bæreticorum dogmatü duces,per earn peruerfitatem dodrinæ, quam

BREFIS ET CATHOLICÄ mundoinuexêre, maximênocent, cunélî veró qui falutis fuæ damna per cos in hac vita perccperunt,autliores perditionis fua?gt; . ctfidudunivitafunftos.atrocitribus il lie M-’' fupplicijstradunt. Sienim qui fcandaliza-ueritvnutn ex pufillis huiufmodi, morte dignusiudicatur: profeéió qui tam multoi pervitam reprobam quod pernicioforum operum mundo exempla reliquerit, aut in animarum perniciem falfa dogmata ingef^ ferit,fcandalizat:poft mortem quoque omnium nui fui caufa percunt ,dignilsimè ac iuftifiimè mortis reus habebitur : per fin-gulos eorü qui fui caufa biefeu vulneran-tur, feu moriuntur, author etiam vulnera mortemquefufeipiens. Ex hispatetfatis, cur mandauerit dominus in Leuitico,vt Ca’' confiterentur ludæi iniquitates fuas amp;nbsp;ma-jorumfuorum non folùm videlicet prop-tereanepeccata fuadefenderent tanquam bona,propter confuetudinem à parentibui acceptam,fed etiam vt agnofcerent,pecca-ta parentum aliquoufque ad fe pertinere. atque hoc Dei præceptum ftudiosè impie-uêre pij ornnes, Dauiu, Daniël,Efdras,Hic-remias,Tobias amp;c. Peccauimus,ait Dauid, pfai' cum patri bus noftris. Res ifta nota eft omnibus filijs noui teftamenti : ficut prædixit Hicremias.In diebus illis,inquit, non dicét Caf’ vltrà (fcilicetfilij noui teftamenti) Patres comederunt vuam acerbam, Sc dentes fi-Jiorumobftupuerunt; fed (fcilicetdicent) Vnufquifque in iniquitate fua morietur. omnis homo qui comederitvua acerbam, obftu-

obftupefcentdentes eins: Vbinon fentic Propheta,homines vetcres fine fuis iniqui-tatibus pro alienis condemnari,Se homines ad nouum teftamentum pertinentes tantum pro fuis,Se non pro alienis peccatis inori. (Nam omnis homo advetus tella-mentum pertinensjimpiuseftj amp;nbsp;nullus fi-lius noui teftamenti moritur^ fed fentit, omnes filios noui teftamenti Deunt non aceufarevtiniquum, more impiorû, quafi innocentem damnet pro alienis peccatis: fed profiteri quod Deus iuftusfit, neminé condemnasnifi ob propriaminiquitaté. fi-8ap,ji cut Deumlaudat Sapiens : Cum,inquiens, fisiuftus,iuftè omnia difponis:ipftim quoqs qui non debet puniri, condemnare, exte-rum æftimas à tua virtute, virtus enim tua, iuftitiæinitiumeft.Et licet filij noui teftamenti adhuc in hoc feculo pro fuis amp;nbsp;pa-rentû peccatis,pœnis vifibilibus, qua: pro- Auç.ii. defie poffunt, temporaliteraffligantur, id ca-fib. lt;?. tarnen agit gratia redemptoris, vt Sc pater- cótralu-num chirographum deleat cum proprijs h»-peccatis,vtinruturo iudicio damnationem eternam timere non debeant,

J^od non praiudicaturper alüus confiüum miferuordU Dei veritati kuim cam-minationu. C AP. LXX.

Ec ex hoe falfa conuincitur hæc coin-^minatio,quod Deus immenfa fua mife-ricordiamultorü idololatrarü filios ad lu-cem fidei vocet,amp; in hoc tempore amp;nbsp;in fu.

BREn.Ç ET CATHOLJCA turo omniaeorûpeccata parentvqucin eis difsimuIans.Non enim hicdefignaturquiil femper fiat, ied quid mereatur patrum ini-quitas.amp;quid facial Deus, cum valJefpe-ciali mifericordia non pareil. Quemadmo- j dumquod Efaiasdixit,Ezechiam Regem ïgt;’^; moriturum.Se Lucas feruum Centurionis, ^'’‘' non falfum fuit,quanquamambó vixerint pollcàifed quid difpofitio naturæ haberet, fignificârunt. T alia mùlta dicuntur in fcri-ptura: amp;ipfe dominus comminationes amp;nbsp;promifsiones de pœnis aique præmijs fie intelligi oftendiiperHieremiam. Repentè Hi'''^ (ait)loquaraduerfuni gêtem, amp;nbsp;aduerfurn regnum.vt eradicé amp;nbsp;deftruâ amp;nbsp;difperdam illud.Si pœnitentiam egerit gens ilia à ma-Jo fuoquod loculusfum aduerfusea: agam amp;nbsp;ego pœnitentiam fupermalo, quod co-gitaui vrfaceré ei. amp;nbsp;fubitô loquar de gen* te amp;nbsp;de regno,vt ædificem amp;nbsp;plâtem illud. Si fecerit malum in oculis mcis, vt non au-dial vocem meam:pœnitétiamagamfuper bonoquod locutusfumvtfaceremei. Sa-nê iftud domini verbum opéré comproba-tum eft in domo Heli. Loqué.s, ait,locutus i/*^ fum,vt domus tua, amp;nbsp;domus pains tui mi-niftraretinconfpeclumeo vfque in fernpi-ternum.Nuncautem dicit dominus, Abfit hoc à me: fed quicunque honorificauerit me,glorificabo eum.qui autem contemnût me.eruntignobilcs. Inipfis quoque Nini-uitis idem patuit. Nam per pœnitentiam placauerunt Dominum vt non euerteret lonî N iniucn,ficut fucrat comminacus.

K4 Ento præmium obedientiæ mirencop-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diam vocat,eó quód præmium iullitiaa nobis gratia eil.quibus gratis datur ipfa iu-ftitiaUicutlatius oftenfum eft in explana-i'j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione orationisDominicæ, vbi oftenfum

IN milia,boc eft, in mille generationesï ■‘ficut clarumeft cxfeptimo capite Deuten lonomij .Significat auté hæc diftia: in om-nesgenerationes,fiuein.æternum, quéad. Vide Au tiiodûPfal.io4. dumdicitur ; Memorfuit guft.c.7. i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in feculumteftamenti fui,vcrbiquod man- bb-io dç , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dauitinmillegencrationes.Idemdefigna^ ^'gj,^?* j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turperillud,infeculum,fiue,inæternum, ly^ppaf j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodper,in mille generationes. Hoc ergo ,o4quocl fenfu.non fit Mc mentio filiorum fiue ne- dUpofuit i nbsp;nbsp;nbsp;potum,quemadmodum in comminatione ad Abra» meminiteorum:fed defignatuf temporum hain.ctçs æternitas. quafi dicerct : Faciens æternam

() nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifericordiamdiligeniibusme. Non malè

tarnen intelliget,qui putauerit Mc defigna-ri pofteros, quafi dixilfet dominus: Propter diligentes me facio miferiçordiam mille fi-lijseorum,aut forte vtrunquedefignat do-minus,8c fe miferenin æternum ipfis blijs, amp;nbsp;propter eos mille alijs;ficut Dauid dicit, rfa.ioi Mifericordia domini ab çtemo amp;nbsp;\ fque m iji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïeternw.Mper limentei eum, amp;nbsp;iuftiiia ft-

BS Eris’ ET CATHOLICA liusinfilio$filiorum,h!squi feruant tefta-mentumeius, Scmemores funt mandato-rum eius ad faciendum ea. Et iterum : Qu^is Pfa.M eft homo qui timet dominum f anima eius in bonis demorabitur, amp;nbsp;fernen eius hære-ditabicterram. Porto quanquam dominus etiam in sternum puniat impios,vifitetque contra multos pofteros eorum iniquitaces, æternitatem tarnen amp;nbsp;multitudinem po-Herorumpotiusinpræmio quâm in pœna propofuit;quiaçarna!cs terrena fêtantes inagispœnis quàm eximijs præmijs prouo-cantutad bonum. Vfqueadeô enlm iniqui» tatemdiligût, vtfiimpunèpeccarclicerct, » facilèpræmiamagna négligèrent. Ideoque cum dominus veteri populo loqueretur, in pœnisexplicandis eisfefe attemperauit : in præmijs verô proponendis, magis quid ti-mentibus Deum conueniat, quantumque ipfe rétribuât iuftitiæ hoc loco explicate voluit. Quod veto dominus multis milibus hominum propter timentesfc mifereatur, fatis euidens eft. Nam fi in Sodomis decern Gen-'I iufti fuilfent,Dominus peperciftet etia im-3i)s,amp;nondcleuiftet vrbem. Quandode. ere voluit gentem ludaicam, à Moyfe co-ubitus fuit,Scillilocutus eft : Dimitte me Eï“-!* vtirafcatur furor meus. Circuite, aitDo-minus per Hieremiam, vias Hierufalem ,amp; ^’P'^' afpicite,amp; confiderate,amp; quçrite in plateis ciu,s an inueoiatis virum facientem iudiciu, amp;nbsp;quærêtemfidern,amp; propitiuseroei (fei-licet Hierufalem.) Et per Ezechielem con-oueritur dominus: Quæfiuide eisvirum Eze.iV qujiu-

DEC ALOGl IXPLIC ATIO. 6S qui interpolieret fepem,amp; flaret oppofitm contra me pro terra,ne dißiparem earn : Sc non inueni. Et multis annisiam mortuo

lt;t-re'’9 Dauide;?rotegani,ait dominus, vrbéhâc, amp;nbsp;faluabo earn propter me,Sc propter Da-Genat uid feruum meum . Et pro obedientiafua accepit Abraham , vt multiplicarentur po-fteri eius ficut ftellæ cœli, 8c in femine eins benedicerentur omnes gentes. Obijciat fimplexLeclor,Scdicat: Multi fanétoruni (vt,qui continentia elegcrut) pollerosnon habent: qua igitur ratione diligentibus fe promittit dominus benediélionéfiüorumï Atintelligatnonpromitti hoe locoquod

I^o.p. piorü fecundum carnem filij femperbene-dicétur: cum fciamus de Ifaac natum Eifau x.Rr.i} Deo odiofum;De Dauid, Amon impuru, ’-•^«jy Sc paricida Abfaló : Dominus quoq; apuJ tze'«4 Ezechielê proteftetur nihil profuturu im-pijs,etiamfi tam iufti fuerint eoru paren-tesquàmNoë,Daniel,Sc lob. fed fenfushu ius promifsionis eft, quod Dominus propter timentes fe fæpè parcit Sc benedicit po-fteriseorû, autalioquin coniunftis fecun-dumcarnem. Semper auté,Sc in æternum, bene facit poderiseorum' fecundum fpiri-tum. Vniucrfacnimfocietas fanélorü atq; Augepi-fideliu, quibus placet quod aüj regeneran- fto,adBo tur,Sc quorum fanéfa atqueindiuiduacha- nrfa qu» ritate,ad córnunicationem fanéti Spiritus eftij, adiuuantufTota.inqua, hæc focietas omnes, tota Angulos iullos parit.Hæc eft enim mater noftra, quæ furfum eft ereefa fandis

Aug.li t eolumba, percuiuî creberrimû gemitum,' côtraDo hocell,orationes,peccata folunntur.Ipfo nat c.i7' dominus Chriftus quêhbet fideliû facien-Idèni ca ^^'^* '^°'^’^^®^® patris fui myfticè matré vo- ^’f‘'* T.amp;d.de ^®^ ' 9^ia videlicet charitateparturitalios, fan-yng. ‘lonecformeturin eis Chrirtus. Atque bac ratione fideles fibi mutuô parentes funt,dû fe inuicem charitate, fanétifq; defideriis,ad regenerationé illam,de qua dicit dominus!

In rcgenerationecùm federit filius homi- ^^’’‘^ nis in lède maieftatis fuæ, adiuuant,dû pro fe amp;nbsp;omnibus fanais clamant, vt adueniat regnû Dci.inquo totus homo promilTam #cc ipiet hçreditaté. amp;nbsp;omnis hac ratione filius ecclefiæ fine cuiuflibet timen tis Deum, jetcrnam accipiet mifericordiam. Sanède

dumamp; Abraham pattern omniûnoftrum Gfgt;quot;J facit, amp;nbsp;fernen iuftorum in bcnediétione fore,potenfquein terra promittit : dumfi- p^j|| lios feruorûdominipereuntecœlo amp;nbsp;terra pj^ jji ftabilicndos, femenque eorum in feculum dirigendum afferit : dum in futuro feculo promittit minimum fore in mille, Scpar- Efa^’ uulum ingentem fortifsimam; dum nullum timentium Deum carere fœtu aut fc-

minedicir : Dentes tui (ait Spiritus S. Can4 ad Ecclefiam)ficut greges ouiuip qui afcenderunt de lauacro, omnes gemellis fœtibus, amp;fterilisnoneft

o STquam primo præcepto ^^^(^^pcxegit Dominus, ne honor ei Î^amp;îrf^^debitus alteri deferretur,re-^^® ordinc nüc fecundo præ-cepto exigit.neirreuerenteri fubditis fuistraftetur, Etquiaomnis con. Hebr.5 troueriiæ hominum(quifepifsimè contro-uerGashabent)finisad confirmationem eft iuramentü-cauetur hoc præcepto, ne Deo Exo.io iniuramentoirreuerentiairrogetur. Non afTumes, inquit, nomen doraini Dei tui in vanum.

TJOC autemfecundumprçceptum,quo prohibetur ,ne Deus verus aflumatur ad teftimonium falfi,his datur,qui primum prxceptumfufcipiunt, habentcs Deü verum pro Deo fuo,8c nullum alium.

In primo autem præcepto,vtique conti-neturquodin Deuteronomio pr^cipit do-Dfii-^» minus:Pernomen domini Deituiiurabis.

E^O'ij quodexplicansin Exodo : Per nomen,ait, externorudeorum non iurabitis,neque au-dietur ex ore veftro. Qin enim per alienum Deumiurat,illum omniü cognitionem, amp;nbsp;infallibilem ventatem, quæ lolus Deus verus habet,habere agnofcit. Imè tâ horrérc vult

TRHnS ET CATHOLICA vult nos dominus alienorum deorum cu1-tumaut focietatem, vtnec nomen eorü e.lt; orenoftro audiri velit : Neque, inquit, au-dieturexoreveftronomé externoródeo- ExoiJ rum:nifi fcilicet vt doceamus eos contem-nere,vbi ciufcereifortè periculum foret. Hocautem fuurn præceptû promittitdo-minus implendumàfilijs noui teftamenti, dumait per Efaiam: In die illaerunt quinqj Efa i? ciuitates in terra Ægypti, loquentcs lingua Ciianaan,amp;iurantes per dominum exeici-tuum.Et Ofsedicit;Et erit in die illa, ait dominus,Vocabit me vir meus,amp; non vu- ofe.n cabit me vItraBaalim.Et auferam nomina Baalim de ore eins,amp; non recordabitur vitra nominiseorum. Item Zacharias: Et erit Zac-’ï' in dieilla.dicitdominusexercituü, Difper-damnomina idolorum de terra, amp;nbsp;nóme-a Hiero. morabuntur vltrà: amp;nbsp;pfeudoprophetas, amp;nbsp;adDama. fpiritü immundu auferam de terra, a Abfit inepift. crgo,vt de ore Chriftiano fonet, luppiter de filio omnipotens,amp;,meHercule,amp;, meCatfor, prodigo. ^ estera magis portenta quam numina. At hos^ft'^”^ '3'jnc,etiamfacerdotes Dei, omifsiseuagc-prudéter Up amp;nbsp;l’^ophetis videmus comœdias legc-fafla có- re:arnatoriaBucolicorum verfuum verba ftitiitio cancre;tenere Vergiliü : b Videmuspluri-in conc. mos hoc vnü agere, vt omnes fuperftitio-Latera.t. nesgentiü, Seiidorü deorum hillorias tenens mentibus inrtillent:itaingenia carminibus poetarun), c quæ cibus funt dsmo-num,iam inde ab initio inficienteS, vt crux

c. Hiero. Chrifti in cordibus eorü nee in fenioquidé ibidem. ' locü habere pofsittquid quæfo aliud agen-tes,quàin

tes.quÂmvtiamàdiSis propbetis recitata Dei promiCsio, nee ad fe nee addifcipulot fuospertineat ^ Sedvæ tibi flumen mods Aug.lib. Knmani.quisrefiftettibi t Quandiu no fie- * cabens^ Quoufque volucs Ecclefix filios ‘^“P’ in mare magnum amp;nbsp;formidolofum ,quod vix tranfeunt qui lignum confeenderint'T Nonne ego in te lego tonantem louem 8c adulterantemlt; Etvtiquenon poflet hæc duo.fedaftum eft vthaberet autoritatead imitandu veru adulteriu, lenoclnante falfo tonitruo .dum bominibus flagitiofis diuina tribuuntur.hoe agitur,neflagitia putentur effe flagitia.Sc vt quifquis ea feeiflet, no ho- ^. j^ ^^ mines perditos,fed cœleftes decs videietur ** .pß. imitatus,amp; tamé,ô flumen tartareu.iaflan- j'j^ ^^„4. turintefilij hominûcûmereedibusvthçc óch vt difcant,Sc magnates agitur,cum hoc agi- täquam turpublicèinforo , amp;faxatuapercutis amp;nbsp;autorit»« fonas.dicens: Hine verba difeuntur, bine te.amp;c. acquiritur eloquentia rebus perfuadendis fententijfque explicandis maxime neceffa-ria.lta veró nó cógnofceremus verba bæc, Imbrem aureum amp;nbsp;gremium, amp;nbsp;fucum,Sc templacœli, amp;nbsp;alia verba quæ in eoloco feripta funt, nifi Terentius induceret ne- In Eu-quam adolefccntê proponentéftbi louem nucho. ad exemplum ftupri, dum fpeßat tabulam quandäpißarn in pariere, vbiinerat pißu- Idemba tabæc: louemquo paßo Danaæ mififle ^*^.^^'. aiunt in gremium quonda imbrem aureum '’“’’ fucumfaßumulieri • Etvidcquemadmo- ‘^’P'^* dumfe concitat ad libidinem ,quaficœlefti magifterio ! At quemDeum lt;nbsp;inquit: Qui tempi»

templa cœli fummo fonitu concutit. Ego homuncin id non facerem^Ego verô iHud fponte feci ac libens. Non omnino per hâc turpitudinem verba ifta commodius dif-cuntur, fed per hæc verba turpicudo dia Antoni- confidentiusperpetratur. Ovtinam mul-ii’4.part. tos Gregorios mitteret dominus. Vereet-fummæ, enim magnus Gregorius omnes libros tif.n.ca. quospotuit haberel itiLiuij comburi iuf-^’^'E fit,quiaplurimain eis continentur defu-quot;VideMa perftionibus iJoloruin, Antiqua quoque tinam. Gentilium çdiKeia, quiconque potuit.fub-uertit.ne effent reliquiç amp;nbsp;memoria idolo-rum.ficut etiam dominus Ifraelitis fæpiùs mandauit. A ras,inquit, eorum fubuertite, Deu /' amp;nbsp;confringite ftatuas, Jucofq; fuccidite, amp;nbsp;fculptilia comburite. amp;nbsp;adijcit : Noncon- lbilt;f-cupifcesargétum amp;nbsp;aurumdequibusfaéla P°^ funt: neq; afTumestibi exeisquicquam,ne effendas , proptereà quia abominatio eft domini dei tui. nee inferes quippia ex idolo indomumtuam ,ne fias anathema,ficutamp; illud cft.Quafi fpurcitiam deteftaberis, amp;nbsp;velut inquinamentum ac fordes abomina-tioni habebis,quia anathema eft : Nóquafi aurum vnde fadu eftidolü, malü fit,fed ne per occafionem auri falfus Deus mémorisé Zug.de inhæreat. Quanquâigiturquifquis bonus doftrin. verufque chriftianus eft, domini fui effe in-Chri l.b. telligat.vbicunqueinuenerit veritatem, amp;nbsp;l^nfb ®.Ç®”^’''^“®’^®4“®™ iniuftis pofTefforibus, in vfum noftrum vendicanda fit, ficut iu-

, tente domino Ægyptijs aftuleruntfilij If. Exo «' radaurumamp;argétü,vcftemqi plurimam: ^‘*' tarnen

mtAtOGl ^.X^LlCAnO. fl tarnen fuperftitiofa figmenta câuédafunt, illique homines, quicognofcentesDeunt non vt Deum glorificauerunt, aut gratia# tgerunt.fedeuanuerunt in cogitationibu# fuis,8c oblcuratû eftcor infipiens eorum: dicentes enimfeeHe fapientes, ftultifaélî funt,amp; immutauerunt gloriâincorruptibi-lisDeiin fimilitudinem imaginis corrupti* bilis hominis,amp; volucrû,amp; quadrupedum« amp;nbsp;ferpentum.Noneftcuiufuisin venenati# Vndiquc pratis puram aliquâ berbâ alicubi fortè latentem fine læfione colligefe. Non cuiufuis eft aurum in luto homines dernef* genre quærere : nec prudentis eft mâgnn labore amp;nbsp;periculo aurum è longinquo pé» tere,vbi domi exiguo cum labore nulloqj periculo tantund ;mqucasobtinere. Quid igituropus efttâiopere Gentiliumlibroj» idolorumque laudes perdifcere;cum innu-meros Chriftianos dolores habeas,ex qui», bus extra periculum omne,atque citra tan» turn laboretibidifcereliceat,quicquid bd» niexidololatris percipis, aut perciperete fingis^Huc pertinet etiâ.quod fydcra,die$» atquemenfes,nominibus falforû deorum ihfamantur,dum ftellæ erraticæ vocantuf Mars amp;nbsp;Mercurius, Venus amp;nbsp;Satumust luenfes,lulius amp;nbsp;Auguftussdies,Marti$,amp; Mercurii,amp;Lunæ, amp;Ci Sednolumus, in- Prifat, quit Auguftinui, vtChriftiani fie dicant, PUl.ÿj atque vtinamcorrigantur vt non dicant. Mtlius de ore Chriftiano ritus loquédiee-clefiafticusprocedit,vtdicamus : Diesdo» ininicuSjfccundafabbatijtertiafabbatijfiue, feria

feria prima, feria fecunda, feria tertia, amp;ó Attamcn,quia tanta confuctudo eft fic lo-quendi, vt difficilè immutari pofsitapud homines,improbemus corde Temper gen ti-lium vanitatem ,nec quicquam ex talibus nominibus memoriæ vel honoris tribua-lur dijs Qeiitiüum: nee quiequam illis die-bus vel menfibus, quibus corü nomina in-tlicafunr,poircputentur.

Vltismodisaflumitnr nomen domini: ■*■ ^ amp;nbsp;dum laudatur, amp;nbsp;dû blafphematur Deus. Ted hoe loco propriè fit mentio illius ( alTumptionis.qua quisper Deurn iurat,hoc eft,Deumreftem inuocat, hoc modo con-firmando alteri verbü fuum.item, qua quis Deo aliquid promittit fiue vouet. Nomine enimiuramenti etia votum defignat fcrip-tura.Mulier,inquit, fi quippiam vouerit amp;nbsp;NU'i’ fe conftrinxerit iuramento,amp;c. Et in Pfal-mis:Meméto domine Dauid,amp; omnisma- Pfr'l' fuetudinis eiu$,ficut iurauit domino , votu vouit Deo lacob : Si introiero in taberna-

Jn Pf.di. culum,amp;c.amp;itcrum:Laudabunturomnes quiiurantinco. Quis,ait Auguftinus,iurat in eo''quipolliceturei vicafuam,qui vouet illi amp;nbsp;reddit, qui fit Chriftianus. Prius auté de iuramento quod proximo fit : pofteà de voto aliquid dicendum elE Varia auté funt quæ iuramento confirmantur. Qtiandoqj enim aflerit homo aliquid iuraméto, quod prsefenseft, vel preteritum ; quandoquc enam

DECALOGI ^XPLICATIO. 72 ï.reii4 etiam aliquid futurum,fed id non tarn affe, fcte.io ritur.quam promittiturificut Dauid, Sauli, amp;nbsp;lonatha: lurauit. Certè magna eft diffe. rentia inter affertionem futun, amp;nbsp;promif-fionemfuturi Si enim futurum non cue-tiiarffalfa elf affertio. promifsio autem fine vlla faifitate non complctur, fi reminatiHe cui promifsio fafta elf. Varijs quoque mo-dis iuraturraut fimpliciter,inuocando Deü teftpiTi,vt cum dicimus ; Per Deum. Deus fcit,Deusteftiseft,Coram Deo loquor;aut perexecrationem, qua quis petit vt Deus teftis fit,pœnam infligendo, vel fibi,vel al-teri ad fe pertinent!,fi non fit verum quod tRe/'.y dicitur.vtquando Dauidait: Hæc faciat Deus mimicis Dauid, amp;nbsp;hæc addat, fi reli-querode omnibusqui ad Nabal pertinent vfquemane,mingentem ad parietem.Et cum dicit qurfque : Per meam falutem,Per animam mea,Percam nifi fe res ita habeat, falutemfuam obligat Deo.-Quando dicit: Per filios meos,oppignorat deo filios fuos, Vt hoe veniat in caput eorum quod exit de oreipfius;fivcrum,verû, fi falfum,falfum. Quia igitur dominus maxima benignitate fua,qui omnianouit,nec falli pofeft nee fat lere.non dedignaturad diftorum noftro-rum confirmationem inuocari teftis, vt fi-Heb.^ nianiurhumanæcontrouerfiæ:hocfeueri. Exo.io ter mandat,ne in vanumaffumatur nomen eius,hoc eft,ad confirmationem falfi . Hoc enim vanum eft, quia non ita fe habet res, quemadmodum homo dum falfumloqui. »ur fignificat. Nomen ergo Dei in vanum K affamit

Sodé fer- affumit atque periurus eft,qui putat verum jo.de v« cfTe quod falfum eft,amp; temerèiurat: amp;nbsp;qui bis apoltgt; p^jj ^^j pmjj falfum effe, amp;nbsp;tarnen pro ve-’’^ V fo jurat. Diftant autem ifta periuria, quæ verbala- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ t .

cobr An- duocommemoraui. hac illum lurare qui teomnia verum putat effe,pro quo iurat, amp;nbsp;tarnen nolite iu falfum eft.non ex animo ifte periurat; falli-rare» iur,hoc pro vero Habens quod falfum eft, non pro re falfa feiens iurationem interpo-nit.Öaalii^, qui feit falfum effe, Sedicit verum effe,amp; iurat tanqua verum fit,quod feit falfum efte. Videtis quâm ifta deteftan-da fit belua, Se de rebus humanis extermi-nanda.Fac alium, qui putat falfum elfe, Sc iurat tanquam verum fit, Se fortè verü eft 5 nihilominus periurus eft.Similiter periurus eft,qui quod iuramento promittit, implerc non proponit. 111e quoque, qui ftatuit qui. dem operepræftarequod iuramento pol-licetur,8e tarnen pofteànon præftat.

P Oedifsimê errabant Pharifæi Se Scribæ tempore Chriftiin declaratione huius ^^ præcepti. Quia enim hîe legitur:Non affu- 6*®’ mes nomen Dei tui in vanum, Se in Leui-tico ait dominus: Nonperiurabisinnomi. L«»’'^ ne meo,nec pollues nomen Dei tui; quibus * locisexpreflafitmentio nominisDei : pu-tabant iuramenta per creaturas fada (quia videlicet exprefsè in illis non nominatur Deus)non obligate,nihilque efte.fi quis pe-ieralTetper creaturas. Excipiebant tarnen quaf-

DECALOGI EXPLICATIO. 73 quafdam creaturas auaritiæ fuæ feruientesj nempe aurum rempli,amp; dona quç Deo of-ferebantur,facerdotumque ideo erant. Er-rorem hunc eis dominus improperat, dum Mat.i} ait;Væ vobis ducescæci, quidicitis ; Quu cunque iurauerit per templû, nihil eft;qui autem iurauerit in auro rempli, debet (feu debitorefl:).Stulti amp;cæci, quidenimmains eft,aurum,an templum quod fandificat aurum^ Et,Quiconque iurauerit in altari, nihil eft;quicunque autem iurauerit in do-no,quod eft fuper illud, debet. Cæci, quid enim maiuseft^donû , an altare quod fan« âiHeat donum lt;nbsp;Meritó autem debebant ex feripturis Prophetarum atque ipfius Moyfi,intel!igere, quod iuramentum per creaturas fadum ita obligat,quéadmodum Gen-ji« quod fit exprelïo dei nomine.Iurauit enim lacob ipfi Laban per timorem patris fui lfaac,necalteri dubiü fuit, quin iuramen-Peu-p turn elfer obligatorium. Et Moyfesteftes lofu.i. inuocat cœlum Sc terram.Raab quoq; exe-git ab exploratoribus iuramentum per dominum. illi auté iurauerunt: Anima nortra fit pro vobis in mortem, vtiquevolentes i( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe obligate hoc iuramétogt;Dominus autem

Cap.ij Sc loco iam citato ex Matthæo, 8e in illo . fermone prolixo, quem in monte habuit, ’ caufam oftendit,cur iuramentum per créa.

turas faftummagni fit faciendü, quemad-modü quod fit expreffo Dei nomine. Au« î Maty. diftis,inquit,quia diftum eft antiquis: Non Leu.19 periurabis;reddes auté domino iuramenta Exo.xo tua.Ego autemdicovobi5,noniurareom-K 2 nino:

nino:neque per cœlum, quia .thronus Dei Deut'f eUneque per terra, quiafcabellumeft pedum eins: neque perHierofolymam,quia ciuitaseft magniRegis: neque per caput tuum iuraueris, quia non potes vnû capil-lum album facere,aut nigrum,Qui iuratin M«.)| altari,iurat in eo, Sc in omnibus quæ fuper illud funt : amp;nbsp;quicunque iurauerit in têplo, jurat in illo,Sc in eo qui habitat in ipfo : Sc qui iurat in coelo.iurat in throno Dei, Sc in eo qui fedet fuper eum: Quafi diceret,Pha-rifei Sc Scriba: docuerunt quidem periu-hum e(Te prohibitum, fed non explicuerût quo cafunomo incurrat periurium prohi-bitumquinimó, docueruntquçdamperiu-ria nihil elTe.fed ego vos doceo nullo pado licere iurare falfum, nee per quamcunque creaturam: Inomni enim creatura quan-tumuis vilielucetfumma Dei veritas, ha-denufqueadhibetur creatura à iurantcad confirmationem diéb.alioqui,falfi Dei cultus effet,fi quis per creaturam fecüdum fe, amp;nbsp;non quatenusin ca Deusagnofcitur,iu-raret, darum eftigitur, in iuramento per creaturam affumi nomé domini.Qui enim, M»'’ inquit Chriftus,iurat in templo, iurat in eo qui habitat in illo: Sc qui iurat in cœlo, iurat in illo qui fedet fuper cœlû. Qtiæri polie ferm. tcft,ait Auguftinus, cü diceretur : Ego au- M^^f domi.in temdico vobis non iurareomninoreurad-móte li. ditumfit,Nequepercœlum , quia thronus

0ei eft:Sc estera vfquead id quod diéluin eft,Neque per caput tuû. credo proptereâ^ quianouputabant ludæife tenéri iureiu-randor

(^' rando.fi per ifta iuraflent ; amp;quoniam au-dierant, Reddes autem domino iufiuran-dnm'tuum, non fe putabant domino de-bere iufiuradum, fi per cœlum, äut terram, aut per Hierofolymam,aut per caput fuum ,)( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iurarent: quod non vitio præcipientis, fed

illis malê intclligentibus faélum eft.ltaque dominus docet nibil efie tam vile in creatù-risDei,vtper hocquifquam periurandum Nota, arbitretursquando à fummisvfque ad infima diuinaprouidentia creata regerentur, incipiensàtbrono Dei vfque adcapillum Mat-y. album aut nigrum. Neque per cœlum .in-quit,quia tbronusDei eft;neque perterrâ, quia fcabellum pedum eins eft ; id eft, cum iuras per cœlum aut terram,non te arbitre-ns non debere iufiuradum tuum domino, quia per eumiurare conuinceris cuius cœlum thronus eft, amp;nbsp;cuius fcabellum terra eft;neque per Hierofolymam , quia ciuitas eft magni Regis, melius quam fi diceret, mea,cum tarnen hoc dixiffe intelligatur. Etquiaipfe vtique dominus eft, domino iufmrandum debet qui per Hierofolymam

^ iurat,Neque per caput tub iuraueris. Quid cnim poterat quifque magis ad fe pertincre arbitrari quam caput fuumlt;Sed quomodo noftrunn eft,vbi poteftatem faciendivnius illt; capilli albi aut nigri non babemus lt;nbsp;Ergo Deo debet iufiurandu ineffabiliter tenenti omnia amp;nbsp;vbique præfenti, quifquis etia per caput fuum iurare voluerit ; amp;nbsp;bine etiam cæteràintelligunturquæ omnia vtique di-cinonpoterit,ficut illud dietuab Apofto.

lo; Quotidie morior, per veftram gloriatn i Coif fratres.quam iurationem vt domino fe de-Vide Au bere oftenderet ,addidit .■ Quamhabeoin guft. in ChriftoTefu. Hæc Auguftinus. Nonigi-expofi- tuf omne iuramentum prohiber dominus, tione pri q^Q g^ ipfum Deurn amp;nbsp;Apoftolum in ferijs ^Hl^ad ®P*ftolisvfos legimusfrequenter, fed vox Galat.ad Iu’’are,pro periurare ponitur, aut fupplen, hoc:Qiix daed in textu altera vox,nempefalfum. autéfcri- quafidiceret ; Non iurare omnino falfum. bo,amp;c. Ad quem modum fanèfæpè loquiturfcri-ptura.vt Leuitici ^. Si peccauerit anijna, amp;nbsp;audierit vocéiurantis,teftifque fuerit quód aut ipfe vidit,aut confciusett.nifi indicaue-rit,portabit iniquitatem fuam. quod reéliC fimè Auguftinus de falfum iurante inter-pretatur, quod amp;nbsp;textus ipfe exigit. Item Zachariæquinto: Hæceftmaledidio quæ egreditur fuper faciem omnis terræj quia omnis fur,ficut ibi fcrlptü eft, iudicabitur; amp;nbsp;omnis iurans, ex hocftmiliter iudicabitur: Vbimanifeftèdeperiuro loquitur, fi-cut ex fubiumftis verbis patet : Educam il-lud.dicit dominus exercituü ; amp;nbsp;veniet ad domum furis, amp;nbsp;ad domumiurantis in no-minemeo médaciter.amp;apudEcclefiaften:. CapP' vbi nos habemus,vtperiurus, ita amp;nbsp;illequi verumdeierat : legunt Septuagintalnter-pretes:Vt iurans, ita Stille qui iuramétum timet,indubièiurantem pro peierante ponentes. Satis veró clarè oftédit dominus, fedeperiurio eftelocutum.dumpofito ne-gatiuo præcepto de omnino non iurando, ü,biecit affirmatiuum pr^ceptum vt fermo nofter

D-ECAIOGI EXPLICATIO. 7^ nofter fit periurio contrarius, hoc eft, ve-^st.y. rax,dicens: Sitautemfermo vefter,Eft,eft;

Non,non.quod autem his abundâtius eft, àmaloeft: Hoc eft, de re quæ cft,fermo vefter fit,Eft,id eft,afrertorius;amp; de re quæ non eft,fit fermo vefter Non, hoc eft, nc-gatiuus. Exigit fcilicet vt fermo nofter rebus ipfis fit femper conformis. quod veto amplius in fermone tribuitur rei, ^ ei verè conueniat,amp; quod amplius negator de re, quàm ei defit, hoc eft ex infigniter malo, loa.g nempediabolo,qui mendax eft, amp;nbsp;pater mendacij. Et quidem hunc effe huius Dominici difti fenfum , conftat expendenti primum caput pofterioris ad Corinthios epiftolæ. luuencus eleganter cum expref- Vide Hie fit,dicens: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lon.ad-

JtH,e^,fttffieiat:(jUod non e^,dici!o non eÜ. “*''f“® Ps ^od fupere^ t^hsytotumfalladter agro ^’ ^^^ Suggerit obreptam animo vit tetra veneni. lt;nbsp;hit cap.

QVanqua hocfecundo præcepto præ. cipuè prohibeatur periurium , hoc cft.mendacium iuramento firmatum ; hue tarnen etiam pertinet illorumin Deumir-reuerentia,qui non verentur ipfo inuocato teftepolliceri,feaut afturos ea quæ ab eo funt prohibita, autnon afturos quæ con-fuluit:quo modoDauid iurauitfenon re-i-Rc xy liélurumde omnibus quæ ad Nabal perti-nebantvfquemane ,mingentem adparie-

tern ; ficut iurant quidam fe nunquam fi-.deiuffuros pro proximo,aut nunquam am* plexuros perpetuæ cafticatis connlium, In eiufmodi iuramentis obferuanda venic Ifi-dori régula: Inmalis promilsis refeindefi* dem.-In turpi voto muta decretum. Et fané qui id quod contra Dei præceptumfa fafturum iurauit, propter religionem iura-menti poftea implet, addit peccato irreue-rentisiuramenti amp;peccatum quodpoftei facit,amp; fuperftitionem qua quafi religiofus fe obligatum elfe æftimat ad implendunj malum qùod faélurum fe iurauit. Qui vero confiliadominifenó impleturum iurauit, licetnon peccet pofteà quód confilia non impleat,pcccattarnen falfo Dei cultu,fi iu-ramenti religione duftus confilia præftare non audeat.Huc etiam pertinet illorü pec-catum, quicum quippiam iurauerint fefe faóluros,quod à principio amp;nbsp;in ipfo opens exordio bonum amp;nbsp;honeftum eft, polleà cùm propter aliquid impremeditatum de nouo emergens, resvergitin deteriorem exitum,iuramétum nihilominus obferuat. cuiufmodi eratHerodisiuramentüdequa- Mat’'^ uis re danda puellæ,quam peteret:Licitum Mat’^' videlicet, fubintelleéla débita conditione: Si rem decentem peteret. at longé impijfsi-mum erat, hociuramentum fcruare veile, quandoillapetebat caput Prophetæ. Hue etiam referendum eorum iuramentum,qui verum quidem amp;nbsp;bonum quiddam iurant, fed ita dolose atque artiSciosé verba fua cóponunt,vt longe aliud intelligat proxi-

DECALOGl EXPLICATIO. 7$ mus,quam iurans intendat quamque verba exaéleexpcnfafignificent. Sed quacunque iGJoru* arte verborü dolufus iurct, Deus,qui con- de Gim-feientiæteftiseft, ita hocaccipic, ficutille mo bo-cuiiuraturintelligit.Dupliciterautemtalis quot;^ ‘ ’** deceptorreusfit;quia amp;nbsp;nomen Dei in va- '’^ ^'’ num a(rumit,amp; proximum dolo capit,At G quiscitraomnem dolumaliquid iuret, Sc hoc proximus aliter intelligat quam iurans intendit, hoc tantum præftare obligatur quiiurauit,quod iurare voluit. At quando quis iurauit fe illud fadurum, de quo du-bium eft an liceat ; item cum quis iurauit quod licitum atque vtileeft, attamé fi non compleatur iuramentum,longe melius bo-num toti reipub.inde eft euéiurumi locum in his habebit luperiorumdifpenfatio , vt iuramentum vel commutent, vel relaxent.

vJLerofq; inucnias.quictfi necmentian, turiurantes',necquicquam illicitum lurent,fine necefsltate tarnen vel vtilitate iu-rant;ac ita,Deum,quem tefterri aduocant, magna irreuerentiaafficiunt.Similiterfa-ciunt Sc illi, qui nulla cum Dei reuerentia, quæ mente conceperint iurant. Quiaigi-turvt iuramentum refte fiat,hçc omnia re-quiruntur, vt Sc verum fit quod iuratur.Sc licitum,atque vti^ ; deinde,vt eftra necefsi-tatem,vtilitatemimagnamque dei reueren-pam noniuretur ; refteafsignat Propheta Hieremias tres comités iuramento Jurabis, altiVi-

aitjViuit dominus,in venta te, amp;nbsp;in iudicio, Hier'4 amp;nbsp;in iuftitia.

Z^ Vapropter, amp;nbsp;quum etiam Humana lingua fupra modum fit labilis, darum fit,quanto pcriculo penuri),amp; irreuerentiç erga diuinam maieftatem, fe cxponant, qui in cómuni fermone iurare afluefeüt, Vnde Sapiens;Iurationi,inquit, nonafTuefcat os EcclJl tuum.multi enimcafus in illa. Nominatio veró Dei non fit alsidua in ore tuo, amp;nbsp;nogt; minibus fandorum non admifcearis : quo* niamnonerisimmunis ab cis. Sicut enim

feruus interrogatus afsidue, à liuore nó mia nuitur.fic omnis iurans amp;nbsp;nominas, in to* to apeccatonon purgabitur, Virmultum iurans implebitur iniquitate, amp;nbsp;non difce-detadomo illius plaga. Et fi frufirauerit (fratrem) deliélum illius fuperillum erit, amp;nbsp;fi difsimulauerit,delinquit dupliciter ; amp;nbsp;fi in vacuum iurauerit, non iuftificabitur. rcplebiturcnim retributione domus illius, amp;nbsp;iterum;Loquela multumiurans, borri. IbiJ« pilationem capitiftatuei,amp; irreuerentiaip- “f? Cap 50. fiusobturatio aurium. Nemo,ait Augurtii lib.i.de nus,ficut bonum appetat iufiurandum, ne fer do.in afsiduitatc iurandi ad periurium percon-fuetudinem delabatur.Quiintelligit, non deV^Z' it’i’O^’*» ^e*^‘i^ needfarijs iurationem ha-poft^me' tendam.refrenet fe quantum poteft, vt nó diüjibri ca vtaturnifi in necefsitate,cum videt bode méda. minespigroscflêad crlt;dendum,quod eis vtile

Vtileeft credere ,nifi iuratione firmentur. Necputandumeft confuctudinem in hac re excufare.ficut enim conluetudo nocédi proximo non atténuât, fed potiusaggra-uat iniquitatemdta etiam bæc confuetudo irreuerentix in diuinam maieftatem. Qin veró hac confuetudine pefsima opprefsi ia-cent,ficut quatriduanus mortuus fub lapide: ante omnia (ficut ait lacobus) cauere Aii» fer. debent à periurio omniquemaloiuramen- 50.de il-to,prx ceteris cauti effe debent,plus ad hoc lis verbi* intend quàmad alia. Maior confuetudo apolb an maiorem intenticnem flagitat, no rei leuis ^' opnua confuetudo.Sidemanualtquidfaceres.fa- ’“^‘^’’‘’ * • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temraie.

cuius manui tuæ imperares ne raceret. Si pedibusaliquo eundu effet, pigritia retardante te excitares,vt furgeres; amp;nbsp;ires. Lingua facilitatem habet motus, in vdo pofita eft,facile in lubrico labitur. Qviant 0 ilia ci-tius amp;nbsp;facilius mouetur, tanto tu aduerfus iUamfixius efto.domabis,fi vigilabis: vigi-labis,fi timebis:timebis,fi te Chriftianu cffe cogitaueris. Non fiat iutamentum hodie, pigrius fit eras.Si amp;nbsp;eras faftum no fuerit, minus laboraturus eft qui cuftodit,adiuua-tur enim confuetudine fuperioris dici. triduo moritur peftis de qua laboramus, Sc , gaudebimus de fruftu, quiamagno bono abudabimus,fi tarn magno malo careamus. lurauimus amp;nbsp;nos.ait Auguft.pafsim habui- Ibidem ra’ ifta teterrima cófuetudiné amp;nbsp;mortiferâ. fuprà. ex quo deo feruii e cœpimus.amp;quâtûmalû fit in piurio vidim’, timuim’ veheméter. Sc veternofifsima cófuetudiné timoré frena-uimus,

Vide Chryfof. in illud ad Ro.i.

Ttftisenî mihi eft De’.amp; in illud i.c. epift, al l’hiii.Te-ftis enini amp;c.amp;: in 6.ca i-ad T imotli. ité hom. y.in Aft. Aport a Epift. ip4quæ eft ad Pu-blicolâ.

b. Idë citato an-tè ferm.

uimus,frenata refthngitur.reftrifta lâguef. cit,languefcens emontur, amp;nbsp;malæ confue-tudini bona fuccedit. Quia verô fanfti do-éloresbanc in communi fermone iurandi confuetudinem plenam peccatis eftefciût: ideo interdum ita loquuntur, tangua om-neiuramentum damnarent, relpicientes, videlicet ad peftimâ vulgi côfuetudinem. Nam certô fciunt non omnia iuramenta Deodifplicerc.

^ nus,legifrc me memini,ne ab alio iura-tioné accipiamus. b fed qui exigit iuramen-tum,multumintercftfi nefeitilium falfum iuraturum.an feit.Si enim nefeit,amp; ideo dielt: lura mibi,vt fides ei fiat, non audeo di-cere non eße peccatum : tarnen Humana tentatio eft. Si autein feit eum fecifle,amp; no uit fecifle.vidit fecilfe, amp;nbsp;cogit iurare, hoi micidaeft. 111e enim fuoperiurio fe pcri-init,fed iftemanum interficientis amp;nbsp;expref. fit,amp; prefsit. Et quanquam qui paratus eft peierare fe iam peremerit, fine caufa tarnen non licet permittere vt exprefsis verbi» periurio polluatur nomen Dei. Nulla ve-róvtilitas prouenit homini, fi debitorem fuum peierare permittat : ideoque propter honorem Dei potiusimpediredebet quàm ildmittere periurium.

* pturaquandoquedcfignan fuprà dixi- Pag.71. mus.eftpromifsio Deo facta, ideoq'iein co affumitur nomen domini velmente tantum, dum quis dumtaxatinteriùs Deo all-quid promiitit,vel etia voce externa, dum vota no Ara diftinguunt labia noftra .Non ha autem Deo fit promifsio,quafi ipfeindc fiat certior, aut ei nos voti expletione ali-quid emolument! cóferamus, fed quia hoe modo voluntatem noftram â bono propo-fito valde labilem conftringimus,fœlici ne-cefsitate quæ ad meliora compellit. Benig- Aüg,cpi. nusexaftoreft dominus Deus,nóegenus, 47 »«l At amp;nbsp;qui nó crefcit ex redditis, fed in fe crefce- p'^”j|’^ re facit redditores, Jluic ergoquod non redditur ,perditur ■. quod autem redditur, reddendo additur. Varia veró funt vota. Varia alia quidem fine condiûone, alia veró cum effevota. conditione, quæ à tribulatisfolent emitti, fi liberentur . cuiufmodi fuit filiorum If-raêl,de quo fcripturaait : Ifrael fe voto ob-Hu.ii ligans domino , ait. Si tradideris populum

illû in manu mea,delebo vrbes dus. Quæ-dam vota funt de bis quæ neceffaria lunt ad falutem.T ale fuit patriarchæ lacob cum Gen xg dixit:Si fucrit Deusmecum, amp;nbsp;cuftodierit nie in via per quam ego ambulo, eritmibi dominus in Deum. Huiufmodi fuit amp;nbsp;po. pull Ifraelitici, quadocunque poftlongam iniquitatem fœdus pepegerunt cum domino quód elTent populus domini. In monte Exo Tf) Sinai. Cuncta,inquiunt, quæ locutus eft 4-ic.x) dominusJaciemus.Sub loiada Sacerdotc.

BR EKIS ET C ATHOLICA amp;IofiaRege,ScNehcmia, Sc alibi fsepiês ftmilitcrfccerüt. Super omnibus his,aiunt, t.Hß.p nofipfi percutimus fedus, amp;nbsp;fcribimus, amp;nbsp;fignant Principes noftri, Leuitæ noftri, amp;nbsp;Sacerdotes noftri.Signatures,aitfcriptura, Cap.i® fuerunt Nehemias, Atherfathaamp; cæteri. Deinde fubdit: Omnes qui poterät fapere fpondétes pro fratribus fuis, optimates eo. rum, amp;nbsp;qui veniebant ad pollicendumamp; iurandum vtambularentin lege Dei Sic amp;

niter. Quid debemus vouere ƒ Credere in ilium:fperare ab illo vitani æternam: bene viuere fecundum communem modü. Eft enim quidam modus communis omnibus. Furtum non facere, Adulterium nó facere, Nonamarevinolentiam qua ingurgitatur anima, amp;nbsp;corrumpitur in fe templum Dei: Non fuperbire,Non hominem occidere, Non odiflefratrem.Non aduerfusaliquem tenére perniciem: omnibus in cómuni præ-cipitur, hoc totü omnes vouere debemus. Aliud eft votum de hisquæ dominus non præcepit, fed tantum confuluit. quale erat Ananiæamp;Sapphiræ,quibusdicit Petrus; Aflp Nonne agermanens tibi manebat, amp;nbsp;ve-

✓ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunda.

DEC ALOGl EXPLICATIO. 7^ nundatum in tua erat poteftate lt;nbsp;De quaU Deu ij vota Jicit Moyfes : Si nolueris polliceri, abfquepeccatoeris. Alij,ait Augudinus, Infun-vouent,etfi expert! coniugium, vitra nihil «I® P1®1’ tale pati, nihil talc concupifcerc autfufti-nere,amp;ipfi vouerunt aliquid maiusquam coniugati.Alij virginitateipfam abineunte state vouent, vt nihil tale vel experiantur, quale illi expert! funt,amp; re!iquerunt;amp; ifti vouerunt plurimum. Alij vouent domum fuamelTe hofpitalem omnibus fan élis ad-uenientibus.magnum votum vouet. Alius vouec relinquere omnia fua diftribuenda pauperibus,amp; ire in communem vitam, in focietatem fanélorum ; magnunt votu vo-uit.Iterum, aliud votum fit fimpliciter domino Deo:aliud veto Deo in fanftis habitant!. vt,quando quis vouét aliquid offerte fancis Maris aut fan cl o Petro. Séfus enina huiusvotieft : VoueoDeoqui habitatin fanéla Maria aut Petro , ad honorem Maris amp;nbsp;Petri : ficut capite 117. noflrs expli-cationis Symboli.hos fermoncs,Templum fanéliPetri, dies fellusfanéli Petri, expo-fuimus : quemadmodum etiam hic fupra ^^S'71f expofita funtiuraméta qus fiuntpercrea-turas. Notandum tarnen eft, hoc fpeciale effe in voto quod quis facit creaturs,quöd Deo fiat vt eius creatura honoretur. Qua-obrem,cum honor non competat nifi rational! creaturs, votum non fit irrationa-libus creaturis , quamuis per eas iuretur. Rurfumdiuiditurvotum in priuatuni votum, quod fcilicct in abfcondito fit, Sc votum

^Bligatur verô fiomo præfiare quod Deo promifit,non folùm ne Deumir-reuerentiaafficiat, ficut obligatur iurans/ fed etiam ne Deo infidt fis fit. Éftenim in» fidelitas erga Deum, loge maiuspeccatum quâm ilia irreuerentiaquam non comita-turinfidelitas. Tôt verô modis contingit hominem Deo inueniri infidelem, feu non feruantem promilTum, quot modis violât paftum cum proximo initum: de quo circa iuramentum promifiorium amp;nbsp;periuriaali-quid diélum eft • Primo videlicet, fi quod vouet,implere non ftatuat dum vouet: vti faciunt illi qui vouent quidem vitam infti-tuere fecundum regulam Benediéli vel Au guftini,fed quoniam earn â cæteris.qui ean-dem ipfam vouerunt, negligi vident, cogitant atque proponunt earn feruare, ficuÉ cam feruari inueniunt, hoc efi, proponunt cam violate. Hi vouendo Deum irrident,-non minus tarnen voto fuo obligati funt, quâm fi inter reclè regulam obferuantes ib lud emififlent.Secundó, hi in voto nomen Dei ad falfum alïumür, qui etfi reuera proponant id quod vouent impierc, pofteà ta-» men aut omnino non implent (cuiUsgene-risfucruntilli,dequibus Hieremiæ34.)aut in parte duntaxat feruant : vt Ananias amp;nbsp;A^'f Sapphira.Illiinfuperqui itanegligétes funt voti fui,vt diutifsimè fic agant, quafi non vouif-

vouifTent, amp;nbsp;tandem poft tempora long» primùmfoluunt votû fuum , grauiter peccant. Contra hæc vicia crebró ait ftripiura: ^} Cùrri votum voueris domino Deo tuo, nÓ tardabis reddere, quia requirct illud dominus Deu.s tuus: amp;nbsp;fi moratus fucrisjeputa-bitur tibi in peccatum , Si noluerij pollice-ri,abfque peccato cris quod aütem femel egrefTum eft de labijs tuis,obferuabis,amp; facies ficut promififti domino Deo tuo, amp;nbsp;propria voluntate amp;nbsp;ore tuo locutus es, ■y Difplicet Deo infidelis amp;nbsp;ftuka promifsio. multoq; melius eft non vouere, quàm poft votum promifTa non reddere.

mino Deo id quod plané ei difplicet, babes in aut aduerfaturcófilio eius, vel rem vanam Httode,

atque inutilcm. amp;nbsp;tune non folum vouen-do,verumetiam propter votum id implédo quod promiflum eft, per irreuerentiam in Deum peccatur. vt cum vouet vxor, quod cciaminuito marito continebit. nam vo-uenda continentia non eft â coniugatisnifi excommuni confenfu amp;nbsp;voluntate: amp;fi præproperè fadum fuerit, magis eft corri-gendatemeritas, quàm perfoluenda pro-mifsio.Nequeenim Deus exigit, fiquiset alieno aliquid vouerit, fed potius vfurpare vetat alienum.Tunc quoque peccat homo implendo votum fuum, quando rem vouet à principio quidem boneftam, fed quæ 1. poft

J^Vnt qui temerè vouent atque ftultê: vt, qui vouent fe victuroi (ecundum ali-quam regulam quam nefciunt. item,qui propter otium aliaque córnoda carnis, fine timoré bominum vouêt religiofam vitam, non quærentes Dei honorem fuam^uefa-/ug-#pi- lutcm In(uper,qui nódum expenfo an haftoils' béant fumptus ad æd'ficandam turrim, in-cipiunt ædificare.quales funt illi qui vouêt paupertatem vel continétiam perpetuam, non expenfo apud fe an verê copiât in hoc mundo pauperem velcœlibem vitam du-cere;nondum expenfo, an verè ftudere ve-lintcaftiiati vel renunciation! diuifarum. Sunt alij qui vouent præfumendo fe vota Cano.n f^g proprijs viribus impleturos.cüm nemo ®oncil. quicquam reclèdomino vouerit,nifi abil-”“*‘^' lo acceperit,ficut legitur, Quæ de manu »^ tua accepimus,damus tibi. Rurfus alij inue-niuntur,qui vouent feviduros fecundum regulam fpiritalem Benedidi, amp;nbsp;tarnen in corum confortio vitam degere volunt,qui . regulam planènegligut. Apud eosvbi vo-ueturquod non foluitur,proponiturquod non impletur : cum fcriptum fit, Qui cum P* fapientibus graditur, fapiens erit. amicus ftultorum,fimilis efficietur. Suntalii,qui non fatisexpendentes maieftatem deirem vilem amp;ludicram Deo vouent, quam ho-nefto

Mal i. bus Malachias : Si,inquit, offeratiscæcum animal ad ofFerendum, nónrtemalum eftf Et fi ofFeratis claudum amp;nbsp;Ianguidum,nórie malum eft^OfFeriHud duci tuo fi placuerit ei,aut fi fufceperit faciem tuam,dicit domi-ftid. nusexercitunm.Sc iterum: Malediftusdo-infti. lotus qui habet in grege fuo mafculum, amp;nbsp;votum Facies immolât debile dominojquia rex magnus ego, dicit dominus exercituû, amp;nbsp;nomen meum horribile in gentibus. Hi omnes,etfi vouendo peccent, nonminùs tarnen votum obfcruare tenentur, quàm fi prudenieracfanclè vouifTent: ficutilliqut quacunque ratione indufti proximo fuo aliquid iuramento promiferût,propter Dei honorem implere tenentur.In extremo tarnen cafu contingere poteft, quod malum effet implere votum : amp;tun€ de co iudi-candum dl , ficut præcedenti titulo di-'dum cft.

*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T X l I 1.

TAm quiaifta tradauimu8,fortêvolebas Aug.i» ■*vouere, amp;modó non vis vouere. Sed Hd ^y* quid tibi dicat PfalmuSjattende, non dicit:

^ go vouere volebas, amp;nbsp;non redderc lt;nbsp;Imo vtrunque fac.Vnum fit ex profefsionc tua, aliud ex adiutorio Dei perficietur. Afpice cum qui te ducit, amp;nbsp;nó refpicies retro vndb te educit. Qui te ducit, ante te ambulatt

vndeteeduxit,poft tccft. Ama ducentem, amp;nbsp;non le damnat retro rcfpicientem. Longé meliiisagit, qui votum fuum complet, quàm qui idem opus ad Dei honorem facit non ex voto. Nonfolum enim is Deo offert ipfum bonum opus, fed amp;nbsp;poteftatem amp;nbsp;libertärem fuam neut i 11e mul to plus dat qui «rborem vnâ cumfruftibus dat, quant Bpift.il' quifolùmfruélus.Note vouiflepœnitcat, b 4P inquit Auguftinus, imô gaudc iâ tibi fie no licere.quod cum tuo detrimento licuilfet. Aggredere itaque intrepidus, Sediefa impie faflisâpfe adiuuabit,qui vota tua expetit. Fstix eft necefsitas, qaæ inmeliora compcllit.

Aug-epi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Via domino no placet, vt ci alicnum fto eadé. \^_y olfcramusfine côlcnfuciusadqucnt 'uft'^'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fetUUS, amp;’

^^in Nu. ’quot;cligiofus, in hisinquibus fubfuntmarito, amp;epàfo. Fatri,Domino, Abbati,nihil firmitervo-199.quæ uerepolTunt fine ipfiusredoris confenfu. «ft ad quôd fi vouerint,nó peccant, fi débita cum hdiciam. conditione id faciant« fi fcilicet fuperiori votum placcat. At cùm fuperior audien» votum contradixerit,plané irritum eft votum, necquiequam obligat. Si verô non contradixerit , obligabitur qui vouit,ad voti perfolutionem. Si verô ante eius folu-tionem,confenfum femel præftitum fuperior poftea reuocauerit, non poterit fubdi-lus eo in uito votum adunplere,quanquani fuperior

DrCALOGI IXPLIC ATIO» fi fiipcrior grauiter peccet, confcnfum feme! præftitum reuocande. Hçctraditdominu# Numerorum^o capiteiquod caputfficut iam diximus)in his votis intelligendum eit, quibusvoucnturtalia, inquibuj fubditu» fobieclus el! fuperiori.nam,exempli gratia, nonhabent hæc locum invoto caftitatis, quodfilius liber emittit;non in coniugio i-Co.y conftitutis, vbimaritopareftvxor: fed in bis quæ ad regimen familiæ pertinent, vbi Ephe.y vir caput eft mulieris amp;nbsp;totius familiæ.

J^Vicfecundo præcepto adiungunturilia Dei præccpta ,quibus quælibet Dei irreuerentia prohibetur. Principatum au-. temobtinct blafphemia Dei, quando quis fcilicet in fermone fuo ca de Deo afferic, quæ ei non compctunt, aut negat de Deo, quæ eiconucniunt. Maior autemeft tune, cumquis non folùm falfum de Deo pro-nunciat,fcd amp;nbsp;maledicendo optat,vt boni-tati Dei derogeturifiue bye quisfaciat fim-pliciter Deo maledicendo, fiue fanólis eim improperado. na bæc malediélio in iplum Dcûredûdat. DehocaitSapiés,poftquam deafsiduaiurationelocutuseft : Eftamp;alia Ïccl.i} loquela contraria morti(boc eft, maximè mortifera) nó inueniatur in bæreditate Iacob. Vfqueadeó enim turpitudinem burns neccati exborret fcriptura, vt pulcbns vcr-j.Re.xi bistegat cam ; vndc amp;nbsp;benedicftionem Dei lobt. gj contrariam morti vocateam , verbis fcilicet contraria fignificantibus. De boepee-

cato.ait Paulus. NolitecétriftareSpiritum Eph.4 fandum Dei, in quo fignati eftis in die re-demptionis. Hoc enipi peccatum maximè contrillat homines plenos fpiricu fando.

De hoe peccato amp;nbsp;ipfe Chriftus : Qui, in, Mat.i® quit,menegauerit corain hominibus, ne-gabo amp;nbsp;ego cum coram Patre meo, qui in Aug.tra- cœliseft. InnegationePetri debemus ad-datu uj. uertcrenon.folùmabeo negari Chriftum, in loan, qui diciteum non effe Chriftum ; fedabil-lo etiam quiiCumfit, negat fe ehe Chriftia-num.Dominus enim non ait Petto; Difci-pulum meum te negabis, fed, me negabis. Negauit ergo ipfum, cum fe negauit eius eftedifcipulum.Imo prp negate Chriftum is etiam habetur, quiinterrogatus etiam à pefsimis de fua fide fiue de aliqua parte do-drinæ Chriftianæ , erubefcit co^fiteri do-drinam Chrifti,aur dicit.fibi non elTe curæ huiufmodi quæftiones. Qui, inquit Chri- Man! flus, me cofufus fuerit, amp;nbsp;verba mea in ge, neratione ifta adultéra amp;nbsp;peccatrice ; amp;nbsp;fi-lius hominis confundetur eum, cùm vene» rit in gloria patnsfui cum angelis fandis.

■* tas.qui aliquid docent contrarium reli-gioni Chriftianæ. Hienim nonfolum blaf-phemi funt.fed amp;nbsp;omnesalios blafphemare docent; àquibus tanquam lupis rapacibus cauédumpræcepit dominus, etiamfi vefti- Matl mentis ouium fefe tegant,etiam fi prædixe- D*“^ rint

DECALOGJ UCPLIC ATIO. ij rinfigna amp;nbsp;portenta,amp; ita cucnerint,ficu£ prxdixerunC.

Ç^Vnt amp;nbsp;alij,qui cum deberent veram do-^ dhnam Chriftiaoam tradere, fabulis.Sc friuolis doftrinis vcl incertis inentes ho-minum occupant. vt qui fiftas fandorum nbsp;nbsp;nbsp;• quot;r

hiftonasprædicant : quiincertas reliquias i adorandas proponunt : qui valde Icdulô apud populum difputant de conceptione £.Mariæ,an videlicet in originali peccato fitconcepta:cumeaqu«ftiorec6r)sfitmo- „ p, p, ta,amp; nihil certiab EceJefia de ea re in par- Vide ex-ticularifitdcfinitum . Sane hi ohmes mag- trauagä-na irreuerenna afüciunt diuinarn maiefta- ‘'quot;’Sixti tem, dum incerta vel ridicula corum con- 4-Graue cionibus videtur Dei dodrina. Ideo Gek- J'/^g g®' fius Pontifex reélè ait in Conciliofeptua- Gelärm* gintaEpifcoporum : Geftafanftprü mar-tyrum , qui multiplicibus tormentorum' cruciatibus, amp;nbsp;mirabiiibus confelsionum thumphis irradiant, quis itta cathoheorura dubiiet, amp;nbsp;maiora eos in agonibus fuide pcrpeflbs,nec fuis viribus, fed gratia Dei amp;nbsp;adiutorio vniuerfa loleraffe fSed ideofe-

leguntur.quia amp;«orum qui conferipferut, , „ nomina penitus ignoraniur, amp;nbsp;ab infiddi- janó^fSj. bus idiotisfuperflua, aut minus apta quàm fy p^^, rei ordofuerit.Rnptaeireputantur: ficut lextæ in

cuiufdam Quiriciamp;luJiuæ,HeutGtorgij, Tmilo. » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1-4 alio-

BREFIS ET CATTJOLÏC A «liorumquebuiufinodi pafiiones, quæ ab Jiæreticis perhibeniur compofita:. propter 3uod,vtdjdum eft,iie veUeui» fubfahoan-i oriretur occafio , in fmda Rom/Ecclef.

ï''’-J'*** alteri afficiuntur : cum folus ille gradom pe Chri- vniufcuiufquelandifciat,qui cordisarfana Üi ca 6j, rimatur,Sc inukum non fiuet, fi minimus fandorum contemnatur, Sc fandi in quo-cunq; gradu fint in regno cœlorunt,maxi-mi fint, amp;nbsp;in funtmapace atqpe concorui^ agant.

J S dicitur Deum tentare, qui aliquid agit ■* vel dicit ad explorandum quid pefsit vel fciat Deus,aut quant piusfit. vt, quandofi-lij Ifracl murmurauerunt contra Moyfen, dicentesrCurfecifti nos exire de Ægypto, Exoi/ vtoccideres nosamp; liberos noftros ac iu-menta fiti^quafi dominus non fatis often-dilïet.fe curant eorum gerere,propter quos Exo f totamp;tantisplagisafflixerat Ægyptios.de- 8 9 '’ mumquefubmerferat.quosprçcedebat per ^’”1' columnainnubisindie, amp;percolumnant ignis in node:quosßccis veftigijs traduxe- E*®.'* rat per marc;quibuspluebat manna de cœ-lo.Vocauit ergo Moyfes nomen loci illiug

Tentatio .propter iurgium filiorum Ifraël, amp;nbsp;quia tétauerunt dominum, dicétes: Eft* Pfa.77 ncdominuiin nobi«,an non:' De quitus iterum Pfalmifta: Tentauerunt Deumin cordibus fuis vt petcrent efcas animabus Nu K. fuis. Et malê locuti funt de Deo ; dixerunt. Nunquid poterie Deus parare nienfam in Nmo. deferto^Quoniam pereuGit petram,amp;flu-xeruntaquæ, amp;nbsp;torrentes inundauerunt: Nunquid amp;nbsp;panem potent dare, aut parare menfam populo fuo^ Deinde amp;nbsp;dierental Dcum,qui aliquid ab ipfo fine vtilitate, nullaque (Indus necefsitate petit. ld enim ad nihil aliud videtur vtile.quàm ad explo-randam Dei potentiam, fcientiam , miferi-cordiam.vcliullitiam. vt, quando quispetit feire horam mortis fuæ,fiue quamdiu vi-uet;item,vbi fintanimæ quorundam,quoi fcimus in impietate defundos. item, fi quis Eneret feèloco fublimi deorfum cadere, fperansin Dei auxilio, vti tarnen gradus haberet,perquos defcenders pollet, vel ab llat ^ bominibus ad id iuuari podet Vnde Chri-llus,cùmeifuper pinnaculum rempli da-tutoconaretur diabolus perfuadere, vtfe fincret deorfum cadere, vbi erant gradus, perquo.s licebat defcendere; amp;nbsp;ad boe per-Pfal 90 fuadendum allegaret, diuinum per lanèlos angelos alTuturum auxilium;Scriptum eft, ^««-^ inqiiit,Non tentabis dominum Deû tuum.

Atfiquisomni deltirurus bumano auxilio ad diuinum recurrat,tentator Dei dicédus non eft,fed fuis necefsitatibu.s quæritauxi-t Pa.io liumificut ait lofapbat'.ln nobis guide non e ft ran-

ed tanta fortitudo.vt pofsimus huic multb tudinireliftcre,quæirruit(upcr nos. Sed cum ignoramus quid agere debeamus, hoc folumhabemusrefidui, vt oculos noftrolt; dirigamus ad te,Deus noder. Qui veró petit à Deo neceffaria amp;nbsp;vtilia, fed negligit ea

agere quæ requirit dominus vt exaudiat orant£s(nempe non dimittit in fe peccan-tibus,non humiüac fe, vel aliqua alia,vt cx-audiantur orationes.necefiana prætermit-tit)isnontam videtur quærerequæ petit, quàm experiri veile, an Deus pofsit hoe præftare,amp; velit ne illis qui immifericordes funt ignofcere(vt exempli caufa dicamus). VndeSapiés: Ante orationem,inquit,præ- Eccle para animam tuam,amp; noli effe quafi homo fis^Ü'’® quitentat Deum. Grandis veró Dei irre^ uerentia eft tentatio Dei:quia ex ignoran« tia vel dubitatione de Dei potentia, feien.

tia,iuftitia, vel mifericorda,procedit, de quibusnihil dubitare licet, led certifsima hdeilla credere quifque tenetur. Fertinet ad fanam doftrinam, inquit Auguftinu$,vt quanJo habet quod faciat homo, non. ten. tet dominum Deum fuum. Ncqueenim amp;nbsp;ipfeSaluatornon poterat tucri difcipulos fuos,quibustamen ait;Sivosperfecutifue- Mat.i’ rint in vna ciuitate, fugite in aliam, Cuius . rei prior exemplum præbuit.Nam cum po- ioa.iigt; teftatem haberet ponendi animam fuam, nee earn poneret ,nifi cum vellct,in Ægyp- j43t.i tum tarnen infans portaniibus parentihui loan l fugit,amp; ad diem feftum non euidcnter,fed Ibbtlf“ latenter afccndit,cum alias palàra loquere- tucH' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur lu-

Ïoï.io. turludæisirafcentibus.amp;inimicifsimo animo audientibus, nee tarnen valentibus in cum mietere manus. Qui ergo palam do-cendo amp;nbsp;arguendo, amp;nbsp;tarnen inimicorum rabiem valere in fe aliquid non finendo, Deidemóftrabatpoteilatem : idem tarnen fugiendo amp;nbsp;latédo hominis inftruebatin-firmitatcm,vt Deum tentare non audeat, quando habet quod faciat, vtquodcauére oportet,euadat.Neque enim amp;nbsp;Apoftolug ^^’J. Paulus defperauerat adiutorîû proteótio-neipq;diuinam, fidemq; perdiderat,quando per murum in fporta fubmilTus eft, vt inimicorum manus effugeret,Non ergo in Deumnon credendo fic fugit, fed Deum tentaret.fi fugere noluiliét, cum fic fugere potuiflet.

TAEonon folüm fecundam fe,fit irreue-^rentia,fedetiam quandocunque irre-uerentertraólaturres iacra, feu quæ ad di-uinum cultum dl ordinata. vocaturque id facrilegium,fiue vioiatio rei faerç.vt,quando perfona Deo dicata irreuerenter ira-ftatur;nempe(yerbi eau fa) fi quis facerdo-tem percutiat,prædicatorem vel do do rem fidei derideat, virginem ad continentiam confecratam ftupret.Sunt amp;nbsp;aliæ res fa eras, in varie genere: quarum prima eft feriptu-rafacra.quæfacrilegé ad iocos adducitur, Adquod facrilcgium pertinct,fiquisnomine lefu ac figno crucis ita vtatur,tanquâ fignaadmirationisfint. Cùm enim fandi „J: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patreg

Patres in magnis amp;nbsp;fubitis periculis confti-tuti foliti fint ad innocandum Cbriftum crucifixum fe fignarefigno crucis,amp; noini-naredulciliimumnemen Saluaturisrvidc-mus hanepiam confueiudinem, in turpifi fimum facrilegium verfamj vtin qualibet re noua, turpi, vel ridicula audeamus nos cruce fignare, amp;nbsp;tremendurn illud nomen nominare.lnterres facrasfecudumlocum, imó pr^cipuum obtineni facramenta Chri-fti. Sed de facrilegioquod contra ea corn-mittitur, fatisoportunè amp;nbsp;manifeftê djee-tur in traftatu de facramentis. Sacrilegium ciiam eft.reliquias fanéloruni aut imagines conculcare, vel irreuenter traelare. irreue-rens quoquefacrorum vaforü autveftium In prima traftatiofacrilega eft. Veftimenta (aitSte-eius epi- phanus,Papa primus eius nominis) quibus ftola de- Domino miniftratur,cukufqi diuinusom-Ihia e' i ^^quot;^ honorificentia amp;nbsp;honeftate,à facer-feopûîn lt;Joti^us,rcliquifque Eedefiç miniftris cele-i.to coii- bratur, amp;nbsp;facrata debent elTe Se boneftaj cil. quibus alijs in vfibus(quum Deo eiufq; fer-Idé fub uitio confecrata Se dedicata fint)nemo de-grautcó- betfrui,quàm ccclefiafticis Se Deo dignis minatio- officijs; quæ nee ab alijs debent contingi, ti' Brac' ^'^^ ferri,nifi à facratishominibusmevltio, cart cgt;x ^'^æ Bakafar regem pereufsit, fuper hxc ’' ' ' tranfgredientes Se talia præfumentes ,ve-niatdiuina, Se corruereeos facial diuinas vkionis iuftum flagellum ad ima. Ante Ste-Sixtus phanum etiâ Sixtus primus. Papa martyr, cod to. amp;pofteumSylucftcr,defacri$vafisfimilia ill i fua dicunt,Eft ergo vt hæc rccogiict.quorum efteu-

eft curare vtmun Ja funiakaria, ne lacera ^P'*’^' fint facraveftimenta.nefordeant faerçpal- ^^'“*,^'*^ loan.ï. læ.Exenangclio confiât præterei, grande jquot; ^quot;“', elTe facriiegium, eain teinplo Deo dicato ^^ ^ ^ * agere,quæ per feipfa impediméto funtora- eoJéto. tioni, laudi diuinæ ,piæ doélrinæ (ad qu» domui Deidicatacll)etiamfia!ioqui lici-ta fint:yt,emcre vel vendcre quæDcoof.

feruntur. Q^i5to ergo grauius facrilegium Vide Au eft,carnali commixtione vel fanguinis cf- guft 10. fufione locum ilium polluerec' C^ato fee- tra's gt;” Icratiusibi furari,inebriari,fabulan,cachin- loan. narilt; Quanto intolerabilius,libertatem loei illius violare, locum illü fordibus, parie-tefqueobteftos araneis rclinq^ere^ Sacri-legium item eft fymonia, cùm res fpiritalei Clique annexæ, fine exprefsô, fiue latenter emuntur,atque vendûtur: Contra id quod

Mat.io dicit Chriftus, Gratis accepiftis, gratis date. Contra quod Sc Malachias ioquitur;

Mal.:. Quis cft,inquiês,in vobis.quiclaudatoftia, amp;nbsp;incendat altare meum gratuitô^ Non eft mihi voluntas in vobis, dicitJominus, amp;nbsp;munus non fufeipiam de manu veftra. Rurfus facrilegium eft cótemptus excom-municacionis, aliarumque fpiritalium pœ-

1.C0.9 narum. item fubtraclio amp;imminutio aut defraudatio decimal urn aliorumquemini- Leuitici ftris Dei pro fua fuftentatione debitorum. vlnOm-niü deci-

Ixo.io Kef enim infontem babebit turn Oominui» maruamp;c. qui apumpferis nomen Domini Dei ^° '^'S® futfiußra. CAP. X X. “** ^’

QVia Homines proili funt ad perinrium,-propter frequentiam iuramenti:meri-to minas fecundo præcepto adiecit Domi-nus,quas dum ipfemet negatiuè explicat, minus dicit , amp;nbsp;plus intelligit, Significat cnim,fe eum qui periurauerit, condemna-turum tanquam nomine maximè noxium. Porró, quanta poena perpétua, fine quant acerba maneat periuros in futuro feculo, in hac vita liquide nobis conftare nonpo-teftJn hoc autem fcculo quandoq; in periuros vindicat Deux, vndequid in futuro cis euenturum fit.conieélarc polTumus.Fa-mesoccupauitterram ludæorum.etiâ poft mortem Saul, proptereaquód Saulquafi t'^'' zelo pro filijs Ifraël voluit occidere Ga-baonitas.quibus ex ignorantia iurauerant ^° filij Ifraêl,quod non ocHderent eos. Apud Ezcchielcm quoque de Sedechiaperiuro . rege Babylonis fit legis : Nunquid profpe- ^^^^' rabitur, vel confequerur falutem qui fecit Eæclt;amp;quidi(Toluit paftum, nunquidef-fugiet lt;nbsp;Vinoego, dicit Dominus Deus, quoniam in loco Regis qui conftnuiteum Regem,cuius fecit irritum iuramentum, amp;nbsp;foluit paéfum quod habebat cum co, in medio Babylonii morictur, Et nó in exer-citn grandi,nequein populo multo faciet «on tra eum Pharao prçlium:in iado agge-ris,amp;in extruftione vallorum,vtintcrfi-ciat animas multas, Spreucrat enimiuramentum,vt folueret fcedus, amp;nbsp;ecce dedit manumfuam, amp;cum omnia hæc fecerit, non effugiet.Propterea hæc dicit dominus

Deus,Viuo ego,quoniam iuramentu qu^d fpreuit,amp; foedus quod prçuaricatus eft,po-nam in caput cius. * Q^iantum veró dominus offendatur voti violauone ; ia olim

vctpiL uiiM VII« iiiw..«iii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiamin Sapphirafatis dedaratum ruit. Quantum perinros ^*u-*4 quoq;Deodi('pliceat blafphemia, ex Moy- feuere le.apudquem iufTu diuino lapidatur blaf- animad-phemus, coiligereed. Item ex blafphemia uertit,c5 4 te.i? Sennacherib,cui ait dominus : Cui expro-^^’^u®quot;’» braftilt;amp; quem blafphemafti lt;nbsp;cótra quem ^‘•’ exaltalU voeem tuam, amp;nbsp;eleuafti in excel-fum oculos tuoslt; contra fanélum Ifrael.

Per manum feruorum tuorum exprobrafti Ibid-g domino. Propter hanc veró blafphemiam pereufsitangelus domini vnanode inca-ftris Aflyriorum centum oftogintaquinqi milia hominum r amp;nbsp;ipfe Sennacherib à fuif-metfilijs,dumin templo adoraret Deum fuum,gladio perculTus amp;nbsp;occifus fuit.Patet idem ex eo quod ait dominus adimpijfsi-mum Regem Achab : Hæc dicit dominus, I.re.xo Quia dixerunt Syri, Deus mótium eft dominus,amp; non ell Deus valiium : daboom-nem mukitudinem hanc grandem in manu tua, amp;nbsp;feietis quia ego fum dominus. Percufleruntquefilij Ifrael de Syris cétum milia peditum,in die vna, amp;nbsp;cecidit murus fuperviginti feptem milia Syrorum qui re-manferant.T empöre veró noui teftamenti »•Ti.i. Paulusblafphemos tradidit'Sathanæ.

Falfaveródoéhma, apud Moyfen tam Deu.i} feuerepuniri iubeiur,vtnccfratri,necfi-110,nec

lio.nec won, riec amico qui diligiturvf propria anima, liccarparcere, vt fton primi occidamuaeum, fi tentet nos i fide abdu-cere. Imôiubetdominus eiuitatem à fide IbiJ/ deficientem ira deJeri, Vt in déteftationem fcelcrisinæternum non reædificetur, nec quicquam ornnino etiâde optima fuppel-leftdeeius concupifeatur. De bit veto qui tentauerunt dominum, ipfe Dominus fie loquitur:Omnes homines qui vidcrût ma- Nu.i4' ieftatem meam,amp; figna quæ fcciin Ægyp-to amp;nbsp;Iblitudine, Si tentauerunt me iam per decern vices,nec obedicrût voci meæ, non videbuntterram, pro qua iuraui patribus éórum,nec quifquam ex illisqui detraxit mihi,intuebitur earn. Quorû exemplo dehortan tur nos ab omni tétatione Dei,om-nique incredulitate , Propheta Dauid amp;nbsp;Pfa-94 ApoftolusPaulus,dicentes: Hodiefivo- Hebp cem Domini audieriris , nolite obdurate corda veftra, Sec. Quid porró mereantur facrilegi,in duobus filijs Aaron,Nadabamp; Leu.ri Abiu oftenCum eft, qui ignem alienum domino obtulerant,amp; altare cius(vt apparet) ebrij acceficrant: vnde à domino egrelïus ignis cos deuorauit. Idem oftenfum eft in duobusfilijs HtIi,0phniamp; Phinces,vno i.re4lt; 'dieoccifis,amp;eucrfione famihae cius5 quæ mala Deus immifit proptereâquôd non fe-cundum legcm adminiftrabant facrificia populi Rurlumin pereufsis quinquaginta milibus plebis amp;nbsp;feptuagmta viris de popu- i.re.if. lo Betfamitisjco quodcuriofiüs.contra do-ininiprsccptum,intuiti cirent eaquç in at- Nu4» ca do-

i.Re.d cadomini. Item in pereußione Ofe, quÏ dum arcam labi mttueret, inconfiderata quada deuotione earn temerè reiigit. Oc-Dan.y cifus fuit amp;nbsp;Baltafar rex,eique ablatum fuit regnum,proprcrcSquÓd vaCa domus Domini in prophano vfu vfurpaüit.Certè ipfe loani. ISbriftusmanfuetifsimus.iram magnamin facrilegos oftêdit, dum violenté cos ètem-plo eiecit flagello.numfhulanorumqi men-fas cum cathedris columbas védentiû èuer-tit,amp; effudit æs; amp;nbsp;dixit eos faceredomum patris fui fpcluncam latronumsdum non Mar.n permifit vt quis vas Gue inftrumenta fus iransfcrret pertemplum. Apoftqlusquoqj »•t’o.ü Paulus dicit, propter indignant commu-nionem,prêter damnationem arterna, multos faftos infirmos amp;nbsp;imbecilies,multofque . proptcrea mori corporali n orte. Sanè in

*gt;Re t locum habet illud Heli.filios fuos corripié-.tis:di peccauent vir in virum,placan ei po-teftDeus.Siautéin dominum peccaucrit 'Vir,quisorabitpro eo^ Vbidefignaturqua difficilé qui in Deum peccatum commit-tunt.pmitentiam veram agant, quamque difficdè veniam obtineant.

Dmodum congruo ordine.’ «^ poftqua prohibuit primo prç-cepto dominus ne quis trauC-^^^fugiat ad ahenos Deos, amp;nbsp;(e-M candö

SmriS ET CATHOLICA «undo orhnern fui irreuerentiam : tertio præcipit famulatum, 8e obfequium fibi cx-niberi. Circa quod prseceptum, feorfum traftandum eftquid lex naturæ,amp; feorfum quid lex pofitiua Moyfi vel Chriftianæec-defiae exigat. Hoc enim tertiü præceptum eft partim legis n aturæ, partim legis poßti-uæ.Lege igitumaturæ præcipitur, vtali-quod tepusdiuino cultui deputemus.Nam idexpofcit natura,vtvnicuique exercitio ' tempus certum aGignetur:vt fomnojabo-ri.cibo fumêdo deputata funt diuerfa tempora. quarè amp;nbsp;tempus defignadumeft ob-fequ1o quod Deo debemus, Debetur verö Deo cultus amp;nbsp;interior amp;nbsp;exterior, prout animam amp;nbsp;corpus ab eo accepimut.

Aug lib. IN libro lob leg'tur : Ecce pietas, Gue lob*!' de fpir.ac theofebcia eft fapientia . Tbéofebcia por-ht.ca it. ró,fi ad verbi originem Latinè expreffam amp;nbsp;enchi- interpretaretur.Dei cultus dicipotcrat’.qui *’‘^*’ in hoc maxime conftitutus eft, vt anima ei non fit ingrata. Vnde Sein ipfo verifsimo amp;fingularifacrificio,DominoDeonoftrlt;» agcre gratias admonemur. Gratiarü au-tem aétio,fiuefacrificiü, eftomne opus (vt tl.te.de ait Auguft.)quod agitur vt fanda locieta-ciui.Dei, reinhæreamus Deo , relatumfcilicet adiF-cap dgt; lum finem boni, quoveraciter beati efiff pof$imus,hoc eft,quod ideó fit, vt nofipfos femel perfedè offeramus deo in laudem 8e. eratiarum adionem : quod fiet in futuro ieculo,quando bona yoluntatc Dei ex in-tegr»

DECALÓGl IJPLJCATIO. ff tegro aedificati fuCrint muri matris noftr« Hierufalem ; ficut ciiam ante lapfum ho- Aug dt mines puriatqueintegri abomni forde ac dui-Dei labe peccati feipfos Deo mundiGimasbo- H»»-*“’ ftias offerebant. Specialiter veró illo opcre «’P^^ colitur Deus,quo nihil aliud agitur,quant Vt ei gratiæ agantur Debenturautcm Deo gratiæ pro beneficio creationis, quo creata ert rationalis creatura ad imaginem amp;nbsp;fimi-litudineni Dei, fapiens amp;nbsp;refta, vt sterna fœlicitate frueretur Deo : quo.inquam.om« nia alia creata funt, vt rationali creaturae feruirent. Ité pro beneficio,quo fecundum' taquæ in creationeaccepit.gubernatur, Atqüe hoc cultu titum, amp;nbsp;homo antclap-fum coluit Deó,5c nutte glorificant Deunt fandi angeli. At nunc poft lapfum, multo ampliusgratiasagerc debet homo pro be-tteficioredemptionis.feu quodDeus hominem fpöliatum dignitatc creatio nis fus, amp;nbsp;in sternum perditum dignatus eft fuo' fanguine reparare: et quo beneficio venia fcelerum commidbrum obtinuit, amp;nbsp;omnia bona opera fua vitamqué çternam accepit. Debet ergo proptereâ gratia« agerc.nifi in-gratus velit effe. ingrat” enim eilet, fi quod ijj., Uli ex fingulari admodum Dei gratia eft, ^1^' fibitribueret. Vndeait Apoftolus : In om- Aug Jé ^biot »iburgratiaiagite. amp;nbsp;Plalmiffa : Benedic 0’’-^ *’*'• anima mea domino , amp;nbsp;noli obliuifei óm- C’P ‘** nes retributiones eins: qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, quifanat omnes infirmitate« tuas : qui redimit de intenta titam tuara,amp;c. £t co ipfo, quo gratia«

BREFIS ET CATHOLÎCA pro redemptione agimüs; etiam procréa-*' \ riöneagirtius.Agnolcimujsenim amp;nbsp;qüid be •■ neficiocreatorisacceperimus,amp;qiiidno-ftra culpa perJidcrimu«,quod nobis reddit '^ redemptor Hocenim agit fpiritus Chrifti, Au»-de vtirfi'iginemDei, in qua naturalitcr faóH fpiamp; lir, famult;,inlhuret in nobis.Hoc ipfo,quo recap.17- demptorem glorificamus ; bona quædatn ex creatione nobis relida e/fe tellamur, quanquam vitiata amp;nbsp;infirma, ideoque per Chriftum fananda atque cófoi tanda, Non folum actem gratiarum aébonejamp; talibus pijs openbus, ouæprimæuæ hominis dig-nitati cOnueniebsnt, iam poft lapfum coli-tur Deus,fed etiam mülto magis facrificio fpiritus contribulati , amp;nbsp;cordis humiliati atque contnti, lugentifquc fuper cumftis peccatisfuisàfe velabalijs perpetratis. Lu-gentis, inquam , de hoe, quód pcrfeélè in hoc mundo Deum non pofsimus colere* . ficut aitquidam mœrens;Velleadiacet mi- ^^ hi,perficerc autem bonum non inuenio. Non enim quod volo bonu hoc facio, fed quod nolo malû hoc ago. Infœlix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huiuslt; Et alius : Fuerunt mihi lachrymse mcæ panes die ac node, dum diritur mihi: Vbi eft Deus tuuslt; qui Sc hortatur omnes,

• dicens'Venite, adoremus , Seproci Jamuf, pW* amp;ploremus ante dominum qui fecit nos. Multo frequentiusnunc à lapfis Sc darana-lis oratione humili Deus cohtur, quam gra tiarum aélione : quia magis nunc mala fen- j tiunturrlpc veró tantum falui fadifurnus. R’’’ Opor-

i ^Ucig Oportet(aitdominus)femperorare,amp;r.0 deticere.Nunc colitur moriifïcatione con-cupifeentiæ rarnalis, membroruir.qve af-flidione,totiufque hominis reformauone.

^°'’i., Obfecro vos (ait Paulus) per mifericordiâ Dei,vt exhibeatis corpora veftra hoftiam viucntem,fanclam,Üco placentcm, ratio-nabile obfequium veftrum. Et nolite con-formari huic feculo: fed reformamini in no uitate fenfus veftri . Nunc maximèoperi-busmifericordiæjquæ mifcris conucniunr,

‘“•’J colitur Deus: ficut ait Apollolus, Benefi-çentiæ amp;nbsp;* communicationis nolite obli- .*cónm« uifci:talibu$enini hollijs jpmereturDeus. ’’«Dis

P Xtcrioramp; vifibilis Dei cultus fignueft *^interioris atque inuifibilis. vtadoratio. fiueflexus corporis ad Dei honorem ; vo-

1 calisoratio atquekus. Ad quæ Deooffer renda,habemusnon folum Dauidis, fed etiamipfiusChrilli exemplum . Habemus Apoftoiorü Pauh atqi lacobi præceptum.

■^ fpiritualibus ,in gratia cantantesin cordi-biisvelln’sDeo.Vifibilequoqi facrifirium, facrificij inuifibilis,quo totosnos offerunus

ïjQ.ii illud foil Deodebetur. Qui, inquit Moy- Ang. Je fes,immolât Dijs,occidetur,pra;terqua do- ciurDei, mino foli.Nam vt alia nunc taccamus,qusç huo.c.4, j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pertinent ad religionis oblêquium,quü co-

num eft qui audeat dicere deberi, niG Deg foil. Multadcnique decuitudiuinorfur* patafunt,quæ honoribusdeferuturhuma-nis.Guehumilitate nimia, Gue adulation« pcftifera: ita tarnen, vtquibuseadeferun-tur.homines haberentur, qui dicuntur co-lendi amp;nbsp;veneradi : G autem eis multuni ad-ditur,et adorandi. Quis veto facriGeandum cenfuit, niG ci, quern Deum aut feiuit, aut putauit,autGnxit i Quam porro antiquus Gt in facriGeando Dei cultus, duo illi fra-tresÇain amp;Abel fatis indicant; quorum Gcp4' maioris Deus reprobauit facrilicium, mi-Aug-eiuf norisalpexit. Quis autem itadeGpiat vt deii.ca.y cxiftimet aliquibus vGbus DeiefteneceGa.

ria.quæ in facriGeijs offcrutur lt;nbsp;Quod cum multis loeit diuina fcriptura teftetur, ne lo-gum faciamu«, breue illud de pfalmo com-memorare fuffeccrit: Dixi domino, Deus pfa.lt;/' meus Cl tu,quoniam bonorum meorum ^ no eges. Non folùmigiturpecore.vcl qua-libet alia re corruptibili atquc tcrrena, fed ne ipfa quidem iuftitia hominis,Dcum ege-recredendum eft , totumque quo relié colitur Deus, homini prodclfe, non Deo. Nequecnim fonti fequifquam dixerit pro* fuifTe G biberit,aut luci G vident. Nec quod ah antiquis patribus taiia facriGeia fa ft a funtin victimis pecorum, qusenunc Dei populus legit Sc non facit, aliud intelligen-dum eft, niG rebus illis cas res fuiffe Ggnifi-catas, quæ aguntur in nobis, ad hoc vt in-hæreamus Deo,Sc ad eundem Gnem proximo conlulamus. Vnde dominus perpro-

DECALOGI EXPLlCATIO, 9t Tû'4? phetam;Si,inquic,efuriero,non dicamtibi: meus cft enim orbis terræ amp;nbsp;plenitudo eius.Nunquid manducabo carnes taurorû, Butfanguinem hircorum potabo ^ tâquam diccret: Vtiq;fi mibi necefTaria cflent, non âtepetercm,quæhabeo in potettate. Deinde fubiungens quid ilia fignificent ; Immola, inquit,Deo facrificium laudis,amp; redde altifsimo vota tua. Et inuoca me in die Vibulatiunis,amp; cripiâ tc,amp; glorificabis me,

XJ On vnum aliquem tantum,fed omne» ■*‘^per vnum cledos redemit Deus : vt oftenderet homines nô fe tantum diligere debere,fed amp;nbsp;alios omnes, vt tora redemp-taciuitas,hoceft congregatio focietafque Aug.dqf fanftorum.vniuerfalefacrificium olferatur dé li.ç.6« Deoperfacerdotem magnum, quietiafe-ipfum obtulitin paEione pro vna fponfa maEcclefia. Ideoquenon placet Deo fa- Vide ró-crificium, quod priuatim quif^ucei exfuo C'ld Ga-capite offert:fed vna fide, rituque publico, gre epift. atquc ab alijs etiam recepto coli vult a tota ^ «quot;o* Deu.n focietatehominum.Vndeaitin Deutero- '’® ' '’

nomio:Non facietisfinguli,quod fibi redbii Ibid- videtur.amp; itcrum ; Caue ne offera» holo-

caufta tua in omni loco quern videris s fed in eo que elegerit dominus,in vna tribuum tuarum offeres hoftias, amp;nbsp;facies quæcunqj Ibid, d prçcipio tibi.amp; paulô port: Quod prçcipio tibi,hoc tantum facito domino : necadda# quiequamnec minuas gt;nbsp;Nihil aliud hic de-

fignat dominas, qyàin,çultum Dei quem quis fibi fingit, fefe ab alijs feparans, Deo prorfus difpliccre.Quamobrem omni tempore,ettam ante Abraham,dominus vifibili Gen 4 facrameoto amp;nbsp;ritu,qucm vel per fe, vel per G«n.g , fideles feruos fuos præfcnplit, coli voluit, PerMoylen autem manifedifsimé varias cæremoniasquib’colerecurinftituit. quod Int«* tion folum proptereà faftum creditur,vt uitico homoftiret quomodo Deum cpleretfine «.i S diffenfione ab alijs, fed etiam vt confiden- ^‘ï“'*' tiara haberet, credens quod Deus fibi non irafceretur ob ingratitudinem, cumpræ-fcriptum ritum obferuaret.

17 X omnibus cçremonijs legis Moyfi vna ■*~^exprelTa ed hoc tertio præcepto,requici videlicet ab nperibus, diefeptimo. Cuius ratio afiignatur ex beneficio omnibus có-muni atque manifedo jcreationis videlicet omnium rerurh.Sex enim diebus, ait, fecit Exo.10 dominus cœlum amp;nbsp;terra Sc mare, Sc omnia quæ in eis funt,Sc requieuit die feptimo.id-circo benedixit dominus diei fabbathi, Sc fanélificanit eum. Vbi etiam hoc aduerten-dum ed, quod redeunte femper hebdoma* de dominus coli volucrit, vt per fanctifica-tionem diei nunquam obliuifcamur domi-ni Dei qui fandificat nos.Hanc quqque cç-remoniam ita exigit dominusà nobis, vt

enimauarumatquecrudele fuerit ludæo-rum genus,nimijs laboribus fuiflent op-prefsi ferui,fi nunquam requiesludæisprç-fcripta fuiflet. Hæc veró requiem in feptimo R^«]“'^^ dis.etiam requiem æternam, ad quam om - ‘'quot;^^.^p^^j nes fanftipoll labores peruenient, defig- ^^^^ nat • ficut poft Efaiam Apoftolus docet. Vndeetiam meritóin præceptoquo Deus obfequiumexigit,fiimentio buius requiei. Porróeum vetus teftamentü ad nihil aliud fit ordinatum,quam vt homo videos Cc nó obleruare cogniti legé, prauü Iele efte ag-nofceret;merito, ficut præcepta eft ci tota lexnaturæ.in primæua inftitutionc ipfiiis naturae humano cordi indita : ita etiam ille diesel obferuandus indiétuseft ,quimaxi-mèconueniens cratex prima hominis in-fiitutione,nempc feptimus. Cum enim fex diebus cunda fint condita, ex quibus inci-tandus erat hpmo ad Deum eolendum, Sc inco requiefcendum : quis dierum potiùs requiei amp;nbsp;cultui diuino deputandus fuit, quim ille qui pmnes fex fubfequitur, in quo Deus creator à nouis rebus c read is ceC-fauitjcui benedixit, dumineo multlplica-uitgubernatione fua àfccreata: quem fan-ftificauit, dum in illo homo ex confidera-tione creaturarum meriio in amorem crea-

T^ Emento,ait dominus, vt die fabbat hi B»** ■'fanftificcs.Inquo verohaec fanftifica-

tio fita effet,oftendit dum fubiecit.Sex die-busoperabcris, amp;nbsp;facies omnia opera tua. Septimo autem die fabbathum domini Dei tui eft:non facies omnc opus in co,tu,filiui tuus,amp;filiatua ,feruus tuus amp;ancil!atua« iumentum tuum, amp;nbsp;aduena qui eftmtra portas tuas: Vbi mädatur requics ab omni opere feruili,hoc eft,ab eo corporali opere, adquodferuiamp; iumenta fpccialiterdepu-tantur.Imo iliicitum erat ludxis die fabba-thi coqucre cibum, aut iter agerc : ficut legis Exod.iß. Requiesfabbathi fanftificata Exoi^ eft domino eras, quodcunque operandum eft,facite ; amp;nbsp;quæcunqoe coquenda funt, coquite^Maneat vnufquifque apud femet-jpfum, nullus egrediatur de loco fuo die wptimo.Similiter illicttum erat eis vendere autemere;vtpatetvltimo cap.a.Efdrç. At necefsitatem corporis fui vel aliorum fub-leuare, damnum fubitum auertere,in Dei feruitio occupari , non prohibebatur die Sabbathi. Vndcqui fabbatho comedebat, medebatur homini, annum adaquabat, vel êfoueaouem extrahebat,fabbathumnon Mat» violabat. Similiter nee Sacerdotes in tem- ^’“»^' pio operantes,aut Machab^i fabbatho bel- ‘•^'* lo fe defendentes. Verum, putandum non cft,Deum hominisotiodcledari : ideoque non praecepit ei fimplicitcr celfationem ab opere.

cxtcrius,fc gratias agerc deo, qui ipfum hominem amp;nbsp;omniaalia propter cumcrcauit fex dicbu$,amp; ceflauitfabbatho.vt homo ex omnibus opcribus fcx dicrum incitaretur ad requiefcendum in Deo fanélificatore fuo.Vndequi feruili opere fe occupabant diefeptimo,etiam exterius, violabat fabbar thum. At qui otio fabbathi nontanquam protcllationcgratiarum aâionis pro bcne-ficio creationis vtebatur,fed tantummodo Vt otiaretur fiue rcquiefcerct,non feruabat vcrèfabbathum : quanquam non tamgra-uiter peccaret quamqui etii exterius vior labat. At qui otio fabbathi ad hoe folüm vtebatur,vtncquitias fuasliheriüs perage-rct:is plus peccabat, qua qui externe opera alioqui licito violahat.Nam hictantü prær ceptumdeobferuando fabbatho violabat: ille vero amp;nbsp;hoe præceptum amp;nbsp;aliud. Vnde Efaiasde violantibus fabbathum .quiarer quiemnon ordinantnifi ad fua$ yolupta-tamp;.yj. tesexercendas : Si,inquit,auerteris à fabbatho pedem tuum.faccre voluntaté tuam in dic(anélomeo,amp; voeaqeris fabbathum delicatum, amp;nbsp;fangum domini gloriofum, amp;nbsp;glorificaucris eum dû nó facis vias tuas, amp;nbsp;non inuenitur voluntas tua, vt loquaris fermonem: tunc dele Saberis fuper domino, amp;fuftollam te fuper altitudincs terne, amp;nbsp;cibabo te hæreditate Iacob patris tui. Et Auguftinus: Obferues fabbathum non quomodo ludæi obferuabant fabbathum camaliotio. Vacareenimad nugasatquc luxu-

i.inPfal. luxurias volunt. Melius enim faceretlu-}i.ad hoc dæus in agro fuo aliquid vtile, qua in thea-C“”/*f*’ tro feditiofus exifteret : amp;nbsp;melius focininae corum die fabbathi tota lanam facerent, cithara, qwâm totadie in neomcenijs ims impudice faltarcnt. Qiii veto ad hoc requiefcit, vt proteftetur fe memorem bcneficioru Dei, ^ nihilominus incidit in peccarum: non propterea putâdusell vioialTepræceptum de obferuando fabbatho;ficut nee illc legii ieiunij tranfgrelTor elf, qui nulla alia caufa âciboabftinet,quàmquia auaritia fuggc-rit.aut vlmagisintendcrepofsit litibus, amp;nbsp;debitisfuisrepetédas. Dequalibus Efaias: Ecceindicieiunij veftriinuenitur volun- Efa.;8' tas veftra.Se omnesdebitores reftros repe-titis.Ecceadlitesamp; cötentiones ieiunatis, amp;nbsp;percutitispugno impiè. Noliteieiunare ficut vfque ad hanc diem, vt audiatur in excclfo clamor vellet. At qui ieiunat.vt diei fetio fe magis idoneum reddat, ctfi in aliudpeccatum incidit, propter hoc non peccat contra legem ieiunij.

Chriftum narciturum,naoritururn, re-furreélurum,amp; afcenfurum in coelum, fef-furumque ad dexreram Patris prçfignabât. ficut ipfe ait : Lex vfque ad loannempro- MaMt fgt;hetauit.amp;ApoftolusrCibus amp;nbsp;potus(fci- CoM-icet ludaicus) pars diei fefti, neomeniae, fabbatha, vmbra funt futurorum, corpus autem

autcm Chrifti. Siigiturhrc fafta amp;nbsp;ede- Aug-có-brariones,quæ Kguræerant ventura præ- p^Fauft. nunciantes.adhuc à Chriftianis fièrent, ni- ’'*?’C’8* hü fignificaretur nifi nondum venitfe, qu» tunefigurïji prænunciabantur.Quod enim adhuc futurum prænuneiatur, aut nódum venit,aut fi iam ventt.fuperfluo vel faliaci-ter prænuneiatur. Q^i ergo venir legem Sc jg^J^”*^* prophetasnonfoluere,fedadimplere.ipfa * ^*^® adimpletione abftulit ea, perqus adhuc promittebatur implendum,quod iam con-llatimpletum;tanquam fi verbaiftatolle-ret.naieiturus, pairuru5,refurrcéturus,qu3e cum adhuc futura effent,rede dicebantur, amp;nbsp;inilitueret dici , Natus eft, paffus eft, re-furrexit, quæ il lis completiî, amp;nbsp;’ob hoc ab-latis.rcctè dicuntur. Prænunciabantvero cæremoniç Chrifti natiuitatem amp;nbsp;mortem arque refurreélionem, non fimpliciter, fed hçc etiam hominibus manifeftafore.Vnde

Maf.n dicit Chriftus vfque ad loannem prophe-taffe legem,hoc eft,vlt]ue ad ad prædicatio-^“' ’^ nem loannis.Ex eo enim (vt ait Chriftus) regnum Dei cuangdizatu eft, Se ipfe Chriftus apertèab eo demonftratus , quod an-tequam faceret Joannes » fic prædicabat: Man. Venice fortiorpoft me, non vtiq; in mun-dum (nam iam trigintaferèannis vixerat) fed in notitiam ludæorum. Vnde Sc Pau-®®J’.}’ luS;Priüs quam veniret fides, inquit,fjble-ge euftodiebamnr conclufi ,in earn fidem quæreuelandacrat, Proutigiturvenitrc- ViJeAa uelatio fidei, deliccre cœperunt cæremo- guft-eod. nis legis ; amp;nbsp;vbi plenè mundo declaratus *‘^«c-t7.

eftChriftus, confummata eftprorfusom. nisaftio prophetica cçremoniarum, ideoqr ViJe Spi prorfus illicita fada • vfqueadcö vt merité phan.in illi,qui circuncifionem rcl folam retinere hçref.Na voluerunt.vcl in parte aliqua fefti Pafcha-

^'* ””’ co™^^”'*® Euangclio voluerüt re. tnrüx°quot;' ^'’’®’’* Ïudaicascaeremonias.feruando fcili-amp; ?o- amp;nbsp;‘•'^ Pafcha decima quarta luna quacunquc ThefTa- ^i® incideretjefrafTe funtiudicati,amp;ab Éc-z refexJe- clefia reieeïi. Dicsantemrequiei fiuefab-fatitarü, batbum.fignificabat illam lucem æternam quæfft Cbriftumquandoque fefeita demifrurum, fo.inli.x vt formam feruiacciperct, amp;feipfum exi-naniretad hune finem, vt homines perpe-fuam requiem animabus Sc corporibus lui» iftco inuenirent. Quando igitur dominus Chriftus homo fa dus eft.amp;adrequief*

cendum in fe aperte homines inuitauit, au. ViJe Au fuseft ludaicum fabbathum foluere, dum guft.tra- hominiâ fe fanato iufsit tollere grabatum io-n^iquot; fuum: ficutait loannes, lefus non folùm ciriiiuni foluebatfabbatum, fed amp;nbsp;pattern fuumdi. It”®'^ libita.

A Eolito igitutritu legis Moyfi, alia Sa. ^cramentainftituit CTiriftus ; dcquibu* pfofteà. Præceptaquoqueadiecit Ecclefia, quibuscolédi Deum rationem ac modunt præfcripfit,quæ præccpta,tanquam ab ipfo domino tradita recipienda funt, ficut ait Apoftolus.cùm Corinthijs quædam præ-«epiffet.ad qu£ iure diuino vel naturali né

* co.i4 tenchantar : Si qui» videturprophetaefTe, aut fpiritualij,cognofcat quæ fcribo vobis, quia domini funt mandata» Si quis auté ignorât Jgnorabitur. Vnde mcritó Aërius tanquam haereticus condemnatus eft.quód diceret Catholicis : Qyid eft Pafchaquod ApudE-apud voj perficilur^ludaicis fabulis ruffus P'ph’-in addiéli cftis : Non enim oportet, inquit, '*^* æ^ Pafeha peragere.Pafeha enim noftrum im- ^ß’j’J’*'* molaïus eft Ch ri dus. Scd neque iciunium, ü.j.vide* jnquit,chtordinatum;hoceft,ftatutalege idé apuJ certisdiebuïieiunianon funt obferuanda, Augu. in Hæc enim,inquit,fudaica funt, amp;nbsp;fubiugo bhr. de ferunutis.Iufto enim lexnon eft pofita,fed hæref aJ patricidis amp;matricidi$ amp;reliquis. Sienim ^°'^~ omnino volo ieiunare, qualemcunque cli-garn diem i meipfu, amp;nbsp;ieiunabo propter li-bertatem. Sanê quiequid tota per orbern Aug.c f frequentat Ecclefia, hocquinita faciédum 'P'“ '‘8 fit,difputare,infole-tifsimæ infaniçeft.IHa ’dj’”Jp enim quæ non fcripta, fed tradita euftodi- efift,^ ,* mus,quæ quidem toto terrarum orbeob. feruantur, daturintcHigi,velab ipfis Apo-ftoli»,vel plenarijs concilijj, quorum cA irt Ecclefia (aluberrima authoritas, commen. data atqueftatuta retineri: ficuti quad do-mini paf$io,8f refurreflio, amp;nbsp;afcéfio in eoe-lum,Se aduentus de cœlo Spiritus fandi, anniuerfaria folcnnitate eelebrantur. Etfi quid aliud talc occurrerit quod feruatur ab vniuerfa quacunquefe diffundit Ecclefia. y., . In bis ergo rebus,de quibui nihil certifta- gyß j^^ tuit fcriptura diuina, mos populi Dei, vel epift.j^ inllitutamaiorum, pro lege tenenda funt: adCaful. 5c(vt

Ïn epilT, amp;(vt inquit Hieronymus^ vnaquxqi pro-aJ Luci- uincia,præcepta maiorum leges Apoftoli-nii. Betî- casarbitretur. cum*

De primo pr^ecepto Ecckfut/ciCicet obferaä-tione feHorum:^ primo dejelfo Paf~ chit,(^ Pentheco^es, lÿ tiomi-

Ang. ^e TN primisigitnrdiesfeflosprrfcripfit Ec-i iui.Dci, elefia,quitus beneficiorum Dei facramus li.io.c.^- memonam.nevoluminetemporumingra-' ta fubrepat obüuio . Et quiaiam Ch rit b il-luftrationeagnofcimus, nosperdidilTe prii mæ inflitutionis nobilitatem, nec pofle ex contêplatione creaturæin fexdiebuscon-ditæ,adamorem Dei veramque fanélifica-tionem pertingere;non iam amplius fepri-mo die feriamur/ed.täquam tota bac mob-tali vitadenuo fingendi,?tq;rurfum crean-di,primum diem celebramus.Hoc èrdm dié amp;nbsp;prima creatio inchoata efl-,amp; tanquâ noâ denouocreaturus , acne fruftra creatum fit opus Dei aciurus dominus IcfusChri-ftus, perrefurreftionem fuam totusnouu's apparuit; amp;nbsp;multiplici gloriæ fuæ manife-ftatione,imô fui corporis palpationc, Spiritus fanéb quoque ad alijs remittendum peccata donatione, difcipulos fuos lætifica-uit. Hoc die fedens ad dexteram Patris.ple-nê glorificatus ab omnibus angelis, effufo Spiritu fanfto nouitatem noftram quam in hoemundo obtinerepoffumus.vt tandem ficut ipfe refurrexit refurgamus,defignauit • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arque

DECALOGI IXPLICATIO. ^â atqucinclioauit, inccndens corda difcipu-loVum fuorum amore fui, atque gratia Iin-guaru cos donans.vt per cos in omnes omnium linguarum genres illud dilataretur lod.i. euangeiium, quod prscdixilloël ; Omnis qui inuocauerit nomen domini,faluus erit; imó,operatione Spiritusfanfti, Sc vcrain-uocatio,Sc vera falus omnibus gentibus da-retur. Redè igitur nos Chriftiani in mc-tnoriam tantorum bcneficiorum fingulis anniscelebramus Pafcha, quando Chriftus pro nobis palTus ignominiofam crucis mor tem refurrexit,amplius non moriturus, nobis perfeftæ fpcm immortalitatis præbens: Sc Pcnthecoften,quando Ecclefiamfuam cœpitçdificarein hoc mundo,camque paf-fionis fuæ atque refurredionis participent cfticere.quibus diebus vt plcnè hæc beneficia recolerentur,meritó plures dies, in gra-tiarum aftionc Sc lætitia tranfigédi, adicfti funt ab Ecclefia.Sané Sc Apoftoli hçc fefta viJe Ppi celebrânint. Sæpè etenim meminit Apo- phaniû ftolus Paulus Penthecoftes, quæ fine PaP in bæref. chatenon lubfiftit : Loquens vtiquenon Acrijquj de ludæorum Penthecofte,fed Chriftia- ‘^7^’ norum;illa etenim abolira erat.lmó,neLorum bcneficiorum vnquam fubrepatobli-uio, fingulis hebdomadis célébrantes pri-mum diem,horum renouamus memoriam. Diem auté dominicum dicimus,quia propter domini refurreftionem , Sc gloria; eius per Spiritum fanctum agnitionem «domino dicatuseft. Quemficetiam appellauit Apo.i. loannes in Apocalypfi.Fui, ait,in fpiritu in N domt-

dominicadie. Et non folum exloannc.fcd etiam ex Luca amp;nbsp;Vaulo confiât, prima fab» bathi, hoc eft dominica, folere conuenire Chrifiianos ad Deo gratias agendum, ad audiendum verbum Dei.adcommunican-« dum corpori domini : amp;nbsp;folere eostunc eleemofynaspeculiariter pauperibus elar-giri.Vnde Lucas:Vna,inquit,fabbathi,hoc AÖ*’ cfi,prima fabbathi, cüm conuendfemus ad frangédum panem (hoe efi, communican-dum)Paulus difputabat cü eis, amp;c,8c Pau- j lus;De colleifiis,ait,quæ fiunt in fantlosjfi- * ^’' curordinauiecclefijsGaIatiæ,ita amp;nbsp;vos fa-cite.Pervna fabbathi vnufquifq; vefiruni j apudfefeponat, recondens quod ei bené placuerit.Hoc vero prætereundum nó efi,

quod eo modo agitnus Pafcha,vt non fo-lùmin memoriam id quodgefium cfi re-uocemus? nempequód Chrifius mortuus cft,8c refurrexitjed etiam caetera quæ circa ca attefianturad Sacramenti fignificatio-nem,non omittamus. Quia enim tóe Chri-ftustranfijt de morte ad vitam,amp; mortuus efi propter delida nofira, refurrexitq^pro-pter iufiificationem nofiram, etiam tranfi-tui nofter de peccato ad iufiitiam, de morte ad refurreélionem, in pafsione amp;nbsp;refur-reftione eius defignatus efi. Ideoque,quo fatis explicetur hæc fignificatio, obferuatur “'’^®f®^^'^ Paichscurfus Solisamp;Luns, amp;fc'*u^' ^^' 'quot;®'’i® fefiis,quætantum inpræteriti «pifilt;»V- ^cneficij memoriam eelebrantur, non ob-quæeft feruatur.Vndefit,vtealemperadeundeni , adianua. anni diemredeant: vt Natalis domini per-petud

DECALOGJ T.XFLICATI0. '(i7 pstaócelebretur oélauocalêdas lanuarij: non ita Pafehæ feftum, feftaque ex eo pen-dentia. Quin amp;nbsp;ipfum nomen PafcEs huic Sscramento atteftatur.quod nempe tranfi-'“”}• tü figiiificat.Quórefpiciens loannes: Ante diem ftllum Pafclix.inquit, feiens lefus quia venir hora eins, vt trafeat ex hoc mundo ad patré, amp;c. Hoe amp;nbsp;dominus attingit, i, cum inquit ; Q^'ü credit in me, in indicium P*^ offer '””1 nonvenit,fïdtiifitamorteadvitam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;““'’®®5

pRæter raicha ,Pcnthecoften eifquead- c5c, n^g. L * iunói'osdies,amp;dominieum diem : eele- guntie»-bramus infuper filij'Dci eonceptionê, cùm oftauo calendas Aprilis in vtero virgini»

. conceptus eft de Spiritu fanftoAfanifefta-’■’'•r. tionemquoq; incamationis eins perpiam Mariç amp;nbsp;Elizabeth collationem, loannifq, inmaterno adhuc claufi vtero cxultatio-Jsgi, nem:itemciusnatiuitatem,quandodcfide-“’-i' ratus cunclis gétibus faluator, in Bcthleem ludæex vtero virginis nobis nafcidigna-

. tuseft o flau o calendas lanuarij, Oéiauo ''•*• verôànatiuitate,recolimu» circucifionem, nominifque dulcifsimi impofitionem, At die dccimo tertio à Natali, Theophania eft fiue Epiphania(hoc eft, Dei apparitio fine illuftratiojqua nó folüm celebramus quód **indicio ftellæ mirabilis ab Orientalibus eft cognitus,Sc ab eis inuentus, tanquam Rex regum,tanquam Deus verus amp;nbsp;homo mos riturus eft adoratus ; fed amp;nbsp;omnia miracu-lïiquibus fc mundo manifeftauit. propter

quod etiam eo die eum recolimus â loannc baptizatum; vbi teftante Patre amp;nbsp;Spiritu fancTo, amp;nbsp;ex eorum tertimonio ipfo loan-ne.lilius Dei effe declaratus eft. Et fub pri-ma miraculo, quo ex aqua vinum fecit in nuptij$, defignantibus nuptias Chriftiamp; Ecilenæ,reliqua intelligimus. Imo dies ifte ideo fingularis eft Irtitiae, quod tunc Deo gratias agamus pro vocatione gentiu.qua« ViJeLeo rumprimitiæerant Magi. Quadragafimo nein fer. verodieà natiuitateChrifti,præfentatio» 1.5.Scc.de nemciuscelebramus,qua Deo oblatuseft tpifha. in tcmplo, ibique à iuftis lumen omnium gentium amp;nbsp;redemptor Ifraél palam pro-nunciatus. Ex bis autem omnibus apparct» Chriftianis non folùm virilem ætatê Chri-fti,fed amp;ipfam infantiameiuj,gaudijcault; Tam eiTe Ipfe enim Deus amp;nbsp;homo, ab ipfo initio fus conceptionis falutem noftram opcrari cœpit: amp;nbsp;vt omnis ætatis homines faluosfacerct ,etiam miferrimam aetatetn» infantilem fcilicct.afTumpfit.

At quadragefimo die ab eius refurreftiO' neceleberrima nobis adeft eius ad cœluni afcenfio. Hocenimdie vfquead dexteram Patris videntibus amp;nbsp;lætantibus difcipulis fupraomnes angelos humanam natural noftram fublimauitrdiftufquc fic venturui ad iudicandum viuos amp;nbsp;mortuos, ficut vi' fuseftafcendere. Suauifsimi veró Sacra-

menti Euchariftiæ:perquod ipfedominus Chriftus, Rex nofter,altare noftrum, facer-dos nofter,Sc mundißima hoftia,perpetuo ïiobis adert : per quod animas nortras paf cit,amp;

DECALOGI EXPLIC ATIO. 9g cit, Sf corporibus fpem refurreâionis tri-buit;per quod memoriam pafsionis, refur-redionis.afcenfionis, fefsionis eius ad dex. teram Patris,fecundifuiaduentus regniq; æterni in nobis iugiter feruat.huius.inqua, fuauifsimi facramentiinllitutionem nierito fingulari cumlïtitia celebrant Chriftiani.

At in dedicationis templi fefto .gratiss agutur Deo, quod noflram regioné quondam defertam, ac à dæmonibus habitatam, ita illuftrare dignatus fit, vt etiam (nobis condcfcendensVenfibilcm domum fibi eli-geret.in qua amp;nbsp;laudari, amp;nbsp;rogari, amp;nbsp;prædi-caripacificèpofletrinquaorantes, faciLui quant alibi cxaudiret : inqnaomnia facra-menta tribuerct. Ex qua domo corporali intelligimus totam Ecclefiant ené téplum Deomunda conuerfatione confecradum, pofteaque ei in æternum offerendum Hçc funt feka.quibus gratiss aginius de inenar-rabilibus beneficijs nobis per Chriftutn collatis.

7 Mo fanélorum feftanó fanais ,fed Chri. ■’ ftoSaluatorifanélorumfuntdicata.Hinc enim cft quod Ecclefia non recolit ccrtii dicbus fanftos veteris teftamenti: quia iam non Chriftü nafcituru expeftamus (quod prædixeruni fandi in veteri teftaméto)fcd Chriftum natü effe gaode mus, ficut fandi pofteius pafsionemeófefsi funt. Hinc Mariant virginem, in cuiusvtcro tremendum incamauonis myfterió perfedum cft, tan-N j toper#

BREHS ET CATHOLIC A loperc celebramus, non contenu illodis quomigrauitad cœlos cam coIere, fedSc eius initia, coceptionem atque natalem,ob incarnationis Chrifti amorem libentifsimè honoramus : præfertim cùm fciamuseam filiorum Euæ aduocatam conftitutam.quç per fidem foluit.quod Eua perincredulita-temalligauerat. Certêfidei pietas vndique colligit occafioncmgratias agendi proad-ueniuamp;tota difpenfatione Deiamp; homi-nis.Vndeetiam facilèvidemus, fertumin-uentionis fiue exaltationis crucis Chrifti effe fufceptum. Fides enirn nô fatiatur memoria paisionis Chrifti. Toannesquoque Baptifta,quiagnum toilentem peccatum ^^ mundi, mirabili prædicatione pœnitentiæ amp;nbsp;baptifmo fuo præcucurrit, amp;nbsp;pofteà pa-làm adelFe teftatus eft,pietate vitç fide dig-nifsimus teftismatali fuo(ante quem etiam J Chriftoteftimoniû perhibuit) lætifsimum l“*'^ nobis facit diem. Âpoftolos autem , tan-quam Chrifti regnantis legatos, per quos detenebrisinfidelitatis ad cognitionéeius peruenimus, qui primi plantauerunt fidem incordibusnoftris,nunquam poflumusce-lebrare fatis Inter cos tarnen præcipuè ho- , noramus Petrum amp;nbsp;Paulum: non folûm quia nobis Occidentalibus Apoftoli mifsi ' lunt, amp;nbsp;apud nos pro Chrifto fanguinern fuum fuderunt:fcdetiam, quiain his magna myfteriaagnofcimus. lileenim funda- ƒ mentum Ecciefiæ taquam firmifsima quæ- ^' dam rupes vere Petrus à Chrifto conftitu-tus cft: cuius firmitate fiet, vt ports inferi k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunquam

DECALOGI EXPL^CATIO. ç^ nunquam præualcant aducrfus Ecdefiam; cuiusfidesindeficiens propter Chriftipre-ccs confolidabit amp;nbsp;confirmabit amp;nbsp;pareet cues Chrifti,donee Chriftus iterum adue-niet.Hievero præcipuus prædicator gratis Chrifti à Deo conftitutus eft, qui non ”“gt; verbo tantum, fed amp;c mirabili conuerfione fua admirandaque vita, Sc tot gentium im-pijfsimarum conuerfione,gratiam Dei ma-nifeftauit.Ob quæ myftena recolenda.etia plura fefta in vtriufque Apoftoli honorem meritó ab Ecclefia funt dedicata : Paulo quidem feftum conuerfionis, Petro vero .. nbsp;nbsp;cathedrae amp;vinculorum,prçtcr amborum

Chrifti fidé morte fortifsima, fimul amp;nbsp;cha-ritatisplena,confefsi funt, cùm etiam ante operibus mifericordiK fuiflent infignes.

^at i. Nee fruftrà etiam infantes illos, qui cùm (■* dominus lefus Chriftus nccandusab Herode quæreretur, occifi funt, in honorem martyrum receptos commendat Ecclefia. Difcimus enim in eorum fefto, quod Chriftus, vt nullum tempus ei effet abfquemi-raculo,ante vfum linguae poteftatem ver-. bitacitus excrcebat : amp;quafi iamdiceret, ’‘ *9 Sinite paruulos venire ad me, ipforü enim eft regnum cœlorum, noua gloria coronahatinfantes, amp;de initijs fuis paruulorum primordia confecrabat,vt difceretur, neminem hominumdiuini non capacem efle fa-'' cramenti,quando etiamillaaecas glorix effet apta martyrij. Nicolaus vero atqi Martinus,quorum iUe in 0rientali,hicin Occi-

BRETIJ ET CATHOLICA dentali eedefia floruit.eleemofynis amp;nbsp;con-tinentia excellentes, pij populi Chriftiani Eadores; Chrifti aduentum confefsi funt.

)eniq; Catherina virginitate amp;nbsp;martyrio, Magdalena ardore fidei atque poenitentia, in Chridi laudê.meritó dies célébrés Chri-dianisreddunt.Vbi veró notaed vitaviri alicuius pietate indgnis, amp;nbsp;à maioribus,qui earninfpexerunt,continua fuccefsione in memoria cudodita : etiam apud poderos, ftuevbipretiofærcliquiæ funt recondiiae, iure ibi fpeciali lætitia celcbratur Natalii fanfti illius.Nó ed enim dubium, populum iuuari fpeciali illius patrocinio. Michaelis autem amp;nbsp;omnium angelorum memoriam ideo recolimus,vt Deo gratias agam*,quod illosfpiritusnobilifsimos,qui femper vidét Mat,lt;8 faciem eius,cumque afsiduè laudant, dede- Apo7 rit nobis cudodes,amp;cütra multiplicesdia-boli amp;nbsp;angelorum eius infidias protedores ac defenfores,nodrarumqueorationum ad Tob ■* eoelum perlatorcs,qui per fuas preces Deo nodras commendent : bonarum cogitatio-num fuggedores, amp;nbsp;animarum nodrarum hinc emigrantiumin finum Abrahæ porta- Lue '^ torcs.Gratias,inquam,agamus Deo, quod nobis per fanguiné fuum cœledes fpiritus Colo' rcconciliauit,amp;: æternam cum eis confortij Ma''“ fpem largitus fit.Qugt;a vero innumeris mo-disinnumerabilis multitudo fandoiu domino Chrido gloriam dcdit ; prouida tan-quam mater filiorum faluiis nodræ Eccle-fia, diés nos pro fragilirate vitæ huius non polfc fingillatim omnia fandorum mérita recolc-

rccolcre,vnum diem dicauil, in quo Deo pro omnibuiqus fancis fuis dedit mune-ribus,gratias agamus,amp; vt corü precibus amp;nbsp;mentis iuuemur /upplicemus: ficut Sein fingulorum fanftorum feftis non folCirn gracias agimus, fed etia per eos iuuari eofqj imitari à Deo flagitamus, fcientes noitrae vtiliratis caufa omnia fefta ede inltituta. Exempli caufa: In feftis Apoftolorü Deum rogamus.vt oues fuas piu$ non deferac, fed refpiciens in Apoftolos fuos digneturope-rariosmittere in roeffem fuam, quiinftar Apoftolorum populum dominifaiuum fa-ciant.In feftis martyrum fidei conftaniiam atque patientiam. In feftis confefforum amp;nbsp;virginum.caftitatem, fobrietatem, amp;nbsp;mife-ricordiamin proximos,a Deo poftulamus: atque ita in cçteris feftis.Habet amp;nbsp;alios dies cedefia.non quidem feftos, fed quibus fpe-cialitcr precatur vt Deus conuertat nos ad fe,amp; auertat iram fuam â nobis ; dies videlicet rogationum amp;nbsp;ieiuniorum. item quibus veniam fidelibus defumftis precatur: vt in cuiufquefidelis morte, amp;poftridie ca-lendas Nouembris. Sanèfi fingulorum fe-ftorummyfteria quantumuis impcritiscx-plicentur vtcunquc: non facile inuenietur aliquis ta obtufus, vt ca myfteria fidei,quse quilibet Chriftianus noffe tenetur,ignorct.

P Ræcepto Ecclefiæ tenemur fie rcquief-* cere diebus feftis ab operibus, quemad-moduni

modum olim ludæi tempore legis. Vnde né folùm fcrudia opera prohibita funt, fed amp;aliaquædam hominem à Dei cultuab-lib.t.dc- ftrahentia:vt,mcrcatus, placitum (due ad ”•' aliquid decemendum congregatio confide fcrijs: , • J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j ° ° i

cap Om- *'j)iuoicare aliqucm ad pœnam vel mor-nesamp;ca. tem.præftareinramentum.'nifi fiat pro pa-licet- ce,vel alia necefsitatc. Item, ftrepitus iudi-Ibid.cap. ciarius,nifi forte necefiitasvrgeat, vel pie-Conque- tasfuadeat.Sedin his omnibus,quia Eccle-^“’- fia non tam feuerè præcipit iftam requiem atquc olim lexMoyfi,quando caufa figni-ficanonis futurorum præcepta erat requies fabbathi amp;nbsp;aliorum feftorum : in trofpicien-daeft confuetudo populi Chriftiani, fiue piorum, vt optima legum Ecclefiæinter-pres:perquâ fit,vtliceatcibum amp;potum pauperibus die fefto emere,proficifci, mul-Eollib. taque fimilia agere. Sic feftocu principium amp;nbsp;tit.ca. amp;nbsp;finis,iuxta corum qualitatem amp;nbsp;diuerfa-Quoniâ. rumregionum confuetudinem, debet at-tendi,amp; fient magnitudo longitudoqj die-rum exigit, priùs incipere amp;nbsp;tardiùs termi-nari. Tenetur autem homo diebusfeftis requiefeere in memoriam beneficij redem-ptionis;amp; prout varia funt fefta ,redëptio-nismyfterium concernentia, itaamp;varios articulos fidei circa noftrâ redemptionem recolere oportet .ficut ludæi in memoriam creationis feruabât fabbathû,in memoriam liberationis de Ægypto Pafcha, amp;nbsp;in fefto Penthecoftes debebât corâ facerdotepro- Deu fiteri, fc accepilTc promilTam terra. Ad hoc «nini Ecclefia varia fefta inftituit,vt homi

DEC ALOGI EXPLJCATJO. tot , nes per ea articulos fidei memorie córnéda. rét.Vnde omnesillos articulos, qui p folê-nitatem fcftorü publicaturin Ecclefia,om-nes, etiam rudes, explicite credere tenétur.

magis adducerentur homines, præter requiem feruandam in die felto, præcipitur etiam,vt quolibet die feilo vnufquifq; Mif-fam audiat,hoc eft,vt fe præfentem atq; de. uotum tremendo facrificio exhibeat. Hoc enim facrificium præcipue in memoria do-miniese mortis atque refurreélionis.qua re-dempti fumus,à Chrifto eft inftitutü. Por-rohoc praeceptum magis in confuctudine populi Dei,quàmin aliquo Patrum cano-ne eft fundatum , ficut Sc præcedens præ* ceptum de dominica Sc feftis Chrifticele-brandis. nulla enim horum præceptorum inueniturorigo poft Apoftolos • Proinde, * ab ipfis Apoftolorü téporibus pro legecre-diturreceptaiftaeófuetudo .Etfienimin- Cócil A-ueniaturpofterioraConcilia.quædeMilTa garhé-ca

tarnen vel locum vel modü audiendiMif- 47-amp; ca-fam,quàm Miftam audire præcipiunt. In quot;”fynodï hoc quoque fecundo præcepto refpiciendç ^5^4°,? funt eófuetudo locorum atque regionum, no.amp; Au hominumque necefsitates.

Quanquamautem Ecclefia non praecc-perit exprefte, vt hngulisdiebus feftis audiatur concio facra,idq; ideo(vt arbitrer) quód

quôd foli epifcopi folcât verbum Dci præ. dicare,quos vtique non omnes femper, ob varias nccefsitates, audire poterant (vnde Cano4. inconcilio Vafenfi legitur; Hoc pro ædiü-catione omnium Ecclefiarum,Sc pro vtili-tate totius populi nobis placuit, vt non fo-lùmin ciuitatibus, fed ctiam in omnibus parochijs verbum faciendi daremus prer byteris poteftaté : ita vt fi presbyter,aliqua infirmitate prohibente, per feipfum nó po-tucrit prædicare.fanélorum Patrum bomi-liæ à Diaconibus recitentur) attamen lege naturae atque fidei tenenlur Chriftianiea difcere,quæ faluti fuæ funt necelfaria: quae cùmextrafacras cócionesferé nondifcan-Aug. lt;le tur(paucifsimisenim donatum eft, vtnul-bonoper loßbihomine prçdicante,peripfum domi-l«ue cup num,vel angelos coelorumdoélrinamfalu» tis accipiant;multii verb id eft donatum,vt Deo per homines credant) non faeilè licet concionem ncgligere, ncc paftori praedica-tionem verbi Deiomittere. Atque in hac re omnium epifeoporum fanftorum habe-mus exempla,quam fcduli nimirum fuerint in docenda amp;nbsp;cxhortandaplebe fua. amp;nbsp;fient Apoftoli apud Lucam dicunt, fe debe- Aft'^-reinftare oration! Sc miniftcrio verbi. Ica ».Tu«’ amp;Pau!usdocct Timotheum atq; Titum: »•^* itaGregorius docetin Paftorali, paftoris ^‘‘*' efle docere,cxhortari, Sc corripereplebem. ctProfperlibri i.de vita contemplât ca.zo.

Cap tp. amp;nbsp;zj.Etinconcilio Maguntino, celebrato Vidcatut anno domini Soi}. ficlegitur : Si fortalfe etiaia. 1. Epifcopusnonfueritindoinofua, autin-firmui

firmus ed, aiit aliqua caufa exigentenon Cantin valuerif.nunquam tamen défit diebusdo- 1 oktal, minicis aut fcftiuitatibus qui verbum Dei pr^Jicet, amp;iuxtaquod intelligere vulgus pcteft. Synodus veroTicinenfisdicitfa- Edini^ ccrdotum incuriam nullatenus exenfan- f^^’^f® dam, quorninusdodrina amp;nbsp;prædicatio in ''’®''°' populum procuretur.

* ftianis:non proptereâquód rufticiaudita Milïa Sc concione aliquantulum tem-porishnneftæ recreationi impendunf hoe eftenimquasdam requies eorum qui tota hebdomada laborârunt, quam dominus in præcepto fuo non egligit : Vt requiefcat, inquiens.feruus tuu-, amp;nbsp;ancüla tua, ficut amp;nbsp;tu.necetiam propterea quod tune homines pauló lautiüs fua corpora reficiunt, vel fefe cultiiis velBunr (modó tarnen non purent fe Deo per ifta fecunduVn fe accepta placere.fcd ea alfumant vt figna ad fpirita-iem lætitiam incitantia ) rationabile enim amp;nbsp;quodammodo religiolum videtur ,per teo fer.j diemfeftum in veftitunitidiore prodire,amp; ^^ Qua« habitu corporis hilaritatem mentis often- *’S*fi« dere,ipfam quoque orationis domum pro-penfiore tune cura amp;nbsp;ampliorc cultu ador-nare;Sed ideo,quia plurimi carnali otio va cantes,toros dies in chartis vel aleis aut ve-nationibus (perquasetiam Dei cultus ne-gligitur)tranfigunt; item in chords impu-dici$,ebrietatibus,comcirationibus,litibusi ilijfque

alijfque fceleribus. Tmô, quod diclu eft mi-lt; rabileatque borribile, ipfifacerdotes. ipfi fenatores bis vitijs tum etiam dit opérant. Videmus mnitos tune ad vana (ncdicani impia) fpeftacuk magis quâm ad templa concurrerc.Rurfumaüj etiam tunc,cum pauperesnon fint magnaque non fiteisne-cefsitas.proficifcunturralij tûc magis quant alijsdiebuscomputui amp;rationibus vacant, ita vt meritô dicamus cum lugéte Propbe-taA'iæ Sion logent,eo quôd non Pnt qui Thre.i yeniât ad folénitatem. amp;nbsp;compleatur quod ait fecund us liber Machabæorum : Sacer- î.Ma'4 dotes iam non circa akaris officia dediti funt,fed contempto templo,amp; facrificijs neg!eél:is,fefl.ina.nt participes fieri paleftræ, amp;nbsp;præbitionis iniuftæ, patries honores ni. hili habentes,Græcas glorias optimas arbitrantes. Audiamus quid minetur Dominus facerdoiibusapud Malachiam, amp;nbsp;quid cire reputet folénitatem nialècuftoditam. Ec- Mala-J ce,inquit,ego proijciam vobis brachium, amp;nbsp;difpergam fuper vultum veftrum ftercus folennitatum vcftraruni amp;nbsp;aflumetvosfe-cum. Vident abufus nofirosTurcæ amp;nbsp;hæ-retici atqueludæi: amp;nbsp;completur illud Hie-remiæ,Viderunteamhoftes, amp;denferunt Thre.t labbatha eius. tmôreâè fibi facere’ viden-turdum dicunt : Quiefeere faciamus om- Pfal.yj nés dies feUos Dei à terra, vt femel omnis memoria beneficiorum Dei écordibus hu-manis abradatur. At noftrû eft, nô propter abufus tollere fefta è medio, fed ex myfte-rijs fedorü pak propofitis auferre abufus.

P Go, ait Augudinus, in Euange!icisamp; Epift ?#. Apoftolicis literis, totoque inArumeto adCaful. quod appellatur Teftametum nouum .animo id reuolucnj,video præceptuni effe ie-iunium. Quibus autem diebus non opor-teat ieiunare,amp; quibus oporteat, præcepto domini vel Apoftolorum non inuenio de-finitum. Quadragefimafané ieiunior5ba' Aug-c.if betauthoritatem, amp;inveteribus librises epifhuQ. ExoJi ieiunio Moyfi amp;nbsp;Helis : amp;ex Euangelio, aJIanuas. »4.14. quia totidem diebus dominus ieiunauit, jRs-ip demonftrans Euangelium nondifTentireà ^*”'4‘ legeamp;I’rophetis.Etquanquamnon poßi-^3t 4 mus quadraginta diebus ab omni ciboab-ftinere, ficut abftinuit dominus, conuenit

tarnenvtpro modulo noftro eum imite, mur in ieiunio ; ficut amp;nbsp;in humilitate, pa-tientia, niifericordia, amp;nbsp;perfecta charitate. quoniam nobis dicitur : Difeiteà me quia niitisfum,amp; Iiumilis corde ; amp;, Eftotemi-fericordcs ficut amp;nbsp;pater veiler mifericors eft : imo, Eftoteperfefti, ficut amp;nbsp;pater ve-ftercceleftis perfeltus eft. Quod verb dominus fe imitandumpropofuerit nobis in ieiunio fuo,etiam bine patet, quod poftie- a A ng,cl iunirmeomodo quo nos tentari folemus, tatgepif. pro nobis tëtari dignatus eft. a Vt igitur hi ”9’^^ ‘7 quadraginta dies in ieiunio obferuentur gj^'^ ante Pafcha,Ecclefiæ confuetudo robora- fétu ai, uit.Nos,ait b Hieronymus,vnaquadrage- uerfus fimam fecundum traditionera Apoftolo- Métanu.

mm toto anno tempore nobis congruo ie-iunamus. Montaniftæ très in anno faciunt quadrageOmas, quafi très pafsi fint Salua-tore$:non quod amp;nbsp;per totum annum, excepta PentbecofteJeiunare non liceat, fed quod aliud fitnecefsitatc, aliud voluntate munus offerte. Ideoqucdicit Apolloniui (apud Eufebium in biftoria Ecclefiaftica) Montanum primum leges ieiuniorumim-pofuifle;quia ipfe primus plures quadrage-fimas in anno neceffarias efle docuit. Et fa

né nulla inuenitur origo ieiunij vniusqua-dragefitnæ poft Apoftolos : vtliqueatab eistraditum elfe quadragefimæ ieiunium. Epiftola Telefpborus quidem (à Petro feptimus prima. Pap3 Romanus) inueniensiam quadrage-fimam abomnibusfidclibusobferuari, ad-iecit,vt clerici aliquot dies ieiunando laicoi Sic cone, excederent: Cognofcire,inquit,à nobis amp;nbsp;à LaoJi ce- cumftis Epifcopis, in bac fanfta amp;nbsp;Apofto-c.fo.etiâ licafedecongregatis,ftatutumelfe,vtfep-totS 40. tem bebdomadas plenasante fanélum Paf-vult ieiu flu omnes clerici in fortem domini vocati

’””’quot;5' â carne iciunent : quia ficut diftreta debet in die'cce ^'^^ '^’^® clericorum à Laicorum conuerfa-nçdomi- tione.itaamp;in ieiunio debet fieri difcretio. nicæ. Similiter ex a Apoftolicis traditionibus ba-a. Vide bemus,ter in anno tres dies ieiunio ede cÓ4 fccratos:circa Pentbecoften , quando fru-mentum colleftum eft vel colligitur : in inSeptembri,quando vinum ad torcular fertur .amp;in Decembri, circa quod tempus exprimitur oleum.His ieiunijs adiecit b Ca-lixtus Papa,a bcato Petro decimusquintus

)4cóciI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_etiam

etiam quartern tempus : vt iam vocentur ie-iunia quatuor tcmporu. Et licetàquibuf-Ham hoc quarium tempus ieiunij obferuari folcatipfisca’éiüs Martij autcirciter.eiiam V’^® 5?* fi nondum aduenifltt quadragefimale ieiu- uo *’®”* nium:i3m tarnen non nih in quadragefima (quanquarn folennius quam reliquis die- jj^^ßs bus)obferuatur. E t vel ob hoc inpiimis ie-iunia hæc quatuor temporum folenniter admodum pei foluenda funt,quód tune fa-cris ordinibus initientur fuiuri facerdotes amp;paftoresEccIefiæ.Meritô ergo tune do- • njinusrogatur, vtmittat operariosin meC fern fuam , leiunia igiturex doctrinafanéü ^j^j f^^ Spiritus ita per totiusanni circulumdiftri- g decimi butafunt, vt Jex abftinentiæ omnibus fit menfis« «dfcripta temporibus.Si quidé ieiuniü ver-num in Quadragefiina,ç{iiuum in Penthe-eofte.autumnale in méfe feptimo,hyemale ' -autem in decimo eelebramus, intelligente» diuinis nihil vacuum elfe præceptis,amp; ver-bo Deiad eruditionem no ft ra omnia cle-

menta feruirc,dumpcr ipfius mundi cardi-ncs,quafiper quatuor Euangclia.incefli-bili tuba dilcimus. quod amp;nbsp;prædicemus amp;nbsp;agamus.Sunt amp;nbsp;alia ieiunia,ab Ecclefia in-difta in vigilij»,hoe eft, quorundam fefto-rum pridianis diebus (quibus folet antiquitus Ecclefia vigilare in oralionibus,ficut amp;nbsp;fabbathis quatuor temporum) nempe Natalis Domini, Aflumptionis Mariae, Natalis Ioannis Baptiftæ,Natalis Laurentij, Nata-litiorum omnium Apoftolorum ; præter-quarn Ioannis Euangeliftæ.Philippique amp;

Tacobi,quoniam illius folennitas intra Naf-talem Domini, horum. veró intra folenni-

cii Ecclefia die dominico iciunium, fi vigi' lia Dominica die accidat.fâbbatlio eft iciu-nandum.In vigilia Benrhecoftes.Afcenfio» nisdomini,Hurificationis,Annunciationis, Natiuitatis ,Conceptionis B.Maria:, mos regionis fiue ciuitatisfequendus'cft. Imó amp;nbsp;m multorum Apoftolorü vigilijs, etiarn fi Ecclefia Romanaieiunet, mos regionis (vt Sc antè monuimns) fequendus elh : fient etiarn in eelebratione ft-ftoró quorun-dam,vt Crucis, Barnabæ,Lucæ, Marei. In ablbnentia quoqne dicrum Kogationum. Pro quibus omnibus amp;nbsp;fimilibus prudeter monet Auguftinus : Sunt,inquiens,quæ-dam,quæ per loea terrarum regionefq; va-riantur, ficuti ell:quod alij isiunant fabba-tbo,alij veronon : alijquotidie communicant corpori amp;nbsp;fanguini dominico,alij cer-tis diebus accipiunt: alibi nullus dies inter-mittitur quo non offeratur, alibi fabbatho tantum amp;nbsp;dominico,aiibi tantum dominico. Et fi quid aliud ciufmodi animaduerti poteft,totum hoc genus rerum liberashabet obferuaiiones.Nec difeiphna vllacftin his mclior graui prudentique Chrilliano» quam vt co modo agat, quo agereviderit Ecdefiam ad quamcunque forte deuene-rit.Quôd enim nequecontrafidem,neque contra bonos mores iniungitur,indifferenter eft habendum,amp; pro eorum inter quoi viui-

Viuiturfocietateferuandum ert.Matermea Mediolanum me confecuta,inuenit Eccle-fiarn fabbatho nóieiunantem,coeperat per-turbari amp;nbsp;fluftuarc quid ageret.cüm ego ta lia non curabam. fed ptopter ipfam confu-lui de hac re beatifsimæ memoriae virum Ambrofium. Refpondit fe nibil docere me poiïe, nifi quod ipfe faceret, quia fi melius nodet, id potius obferuaret. Cumqueego putaflem,nulla reddita ratione, autoritaie fola fua nos voluifTe admonere ne fabba-tho ieiunaremus,fubfecutus eft,amp;aitmihi: Cum Romam venio ieiuno fabbatho,cum hïc fum non ieiuno. Sic etiam tu, ad qüam fortè Eccledam veneris,eiusmorem krua, fi cuiquam non vis ede fcandalo, nee quen-quam tibi. Hoc cum matri renuntiadem,!!* benteramplexa eft. Ego veto de hac fen. tentia etiam atque etiam cogitans, ita fem-perhabui, tanquam earn cœlefti oraculo iufeeperim.Send enim fepe dolent Egemens »multas infirmorum perturbationes fieri perquorundam fratrum cótentiofam obftinationem amp;nbsp;fuperftitiofam tiinidita-tem , qui in rebus huiufmodi, quæ neque feripturæ fancis autoritäre, neque vniucr-falis Ecclefiae traditione » neque vitæ corri-gends vtilitatcad certumpodunt termi-num * peruenire,tantùmquia fubeft qua- )ï-p«du hfcunqueratiocinatio cogitantis» autquia tere, in fua patria fic ipfe confueuit, aut quia ibi vidic,vbi peregrinationem fua,quo remo-tiorem à luis, eo doéliorem faélam putat; tam litigiofas excitant quæftioncs, vtniQ O z quod

De mode teianandi) CAP, XVI, IN modo quoque ieiunandi confuetudo ■*^EccIcfiæ Chrifti obferuanda eft;quçnûc eft,vt tatum feme! in die reficiaris fine car-nibushoraconuenienti;quam feriusordi-nari decet quàm alio die, vtetiam exdila-tione corpus affligatur. In Q^adragefima autem,abftinemus etiam ab omnibus, quæ fementinam carnis originem trahunt : videlicet àlafte,cafeo,amp; ouis.

Aug.epi« COlentChriftiani antiquitus feria quarta ftol.gó. (^cùm confilium inierunt ludæi ad occi-ad Caful. dum dominum)amp;feria fexta (qui dies paf-in^h r^'r fio^'®^’^* fuit) fingulis hebdomadis ieiu-j^gfj| nare. * Romana verb Ecclefia etiam fab-Cyril li. batho ieiunabat ( quo die amp;nbsp;Chriftusfuit ïo.in Lc- fepultus, amp;nbsp;mœfti crant Apoftoli) vt dici uitic. Dominico dignè celebrando pararetur. * Vide Quam confuetudinem Romans Ecclefiæ c.4epift. fecutaeft fcrè tota Ecclefia Occidentalis. i.lnnoce ieiunandiautemferia fexta, adhuc in vfu amp;nbsp;Ebben ^^ apud omnes Religiofos. Atrefrigefcéte cóc.c.iö charitate pia ieiunandi confuetudo pau-amp; Aug. latim eft abolita, vixque veftigium reman-epill.jp. fit ieiunij quarts feris,nifi fortêapud pau-ad Hiero cos, faltem à carnibus co die adhuc abfti-rymum. nentes.ln feria fexta amp;fabbatho, amp;nbsp;fi non integrum ieiunium ,faltem abftinentiamâ carnibus adhuc in confuetudine retentam

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vide-

videmus.'quæ tanquam lex recipienda eft, maximè nunc cum difeipuli Antichrifti.to-ticarnei,ctiamipfas reliquias continentiæ Chriftianæ extirpare conantur,docentes fequinon Chriftum, nonApoftolos,fed Iouinianum,ab an tiqua Ecclefia meritó vt hæreticum reiedlum, quod doceret nihil Aug. in H. prodefteieiunia vd ab aliquibus cibisab- gjQ*^j ftineniiam. Porró,vbiconfuerudopermit- * titintra Natale domini amp;nbsp;Purificationem ^ide amp;nbsp;B.Mariç fabbatho efum carnium.omni di. Hierony. ligentia vitada eftfuperftitio, qua putatur li.x.cótra guifte expartu ,ac ideo eguilfcdclicatiori- circa ;• buscibis:atquehuiusrei memorandæ gra- P''opofit. tiapermitti in illisfabbathisefum carnium. Non ea enim eft caufa ijs in loeit tune vef-cendi carnibus, fed lætitia Natalis domini Saluatoris.

On ideo ieiunium aut abftinentia * ab ^aliquibui cibis certisdiebusindicitur, quafi quod intrat in os pofsit hominem co-inquinare,autimmundus fitaliquis cibus, fed edomandi corporis caufa, vt præfein-danturprauæcupiditates. Cûmigiturper 14.Et Prof

‘'*^o«9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------------------------

patet, ieiunium atq; abflinentiamelfccul-tumDeogratum.QuamobremferibitLu- ^j ranua cas, Annam viduam duabus rebus, ieiunijs 1.lokt, in

ic orationibu$,Deo latriam exhibuilTe. Et Ser. 1. de Leo ; Pro confummata perceptione onv ieiun.io niumfruftuum,inquit,dignifsimè largitori menus, eoruiyj 0e0 continentiæ libamen ofFertur.

Qjaidenim poteft efficacius efle ieiunioï cuius obferuantia appropinquamus Deo, amp;reftllentes diabolo vitia blanda fupera-mus. Semper virtuti cibus,ieiuniumfuir. Deabftinentia prodeunt caftae cogitatio-nes,rationabiles volûtates, falubriora confilia. Et per voluntarias afflidionescaro concupifeentijs moritur,virtutibus fpiritus Augfcr. innouatur. Etiamcreato hominifine vitio, '^* *'ƒ' Dominus Deus temperantiam (imó abfti-**5’P° • nentiam)pra:cipercdignatusell:,vt bonus medicus, qui quum nolit nccclTarius clTe ægrotanti.ctiam fano præcipit temperan-tiam:quam fi ille ferua(Tet,medicum pofteà fuo morbo non defideraret, necinfirmoi genuilTctinfirmus.quibuspcrabftinentiani caftigandi corpus nccelsitas incumberet. Aug.fer. Non ergo leuis res aut fuperflua videatuf «i.fumi- ieiunium,necquifquam,fortèhoc faciens tur ex li. Ecclefiæ confuetudine, cogitet apud fe, amp;nbsp;decanti- jæ^j fibiipfi vt fugecrentem intrinfecus co nouo j. -‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

audiat tetatorem: Quid tacisquia leiunas, defraudans animam tuam ^ nó ei das quod earn deleélat.tibiipfi ingerii pœnam : tous jpfe tortor amp;nbsp;cruciator exilais, Deo ergo placet quia te crucias'^ Ergo crudelis ell qui deólatur pœnis tuis. Refponde huiufmo-di tentatori; Excrucio me plané,vt ille par-cat; do de me posnas, vt ille fubueniat, vt pheeam oculis eius, vt delec'té fuauitatem dus,

ÜECALOGI EXPLIC ATIO. 10^ cius. Nâ amp;nbsp;viftima cxcruciatur.vt in aram imponatur. Minûs premet mentem mcam caro mea.Et tali difTuafori malo feruo ventris, refpondeper banc fimilitudinem, amp;nbsp;dic:Siiumento forte infidères.fi equo vte-reris,quite geftiendo poffet præcipitare: nonne vtfecurusiter ageres, cibariafero-cienti fubtraheres,amp; fame domares, quem ferro nó polies ^ Caro mea iumentû meum cll,iter ago in Hierufalem. pltrunqucme rapit,amp; de via conatur excludere. via auté mea Chriftuseft.Ita exultantem non cohi-beboieiunio ^ Nechac duntaxat ratione, quia vitia carnis comprimit, Chrilliani ie-iunium obfcruant,fcd etiam quia ad intenté liberiufqueorâdum amp;nbsp;laudandû Deum præparat hominem. Mérité, inquit Leo, Sfr.|, lt;ie doéîrina Spiritus fandi bac eruditione im- Quadra, buit populum Chriftianum, vt ad Pafcha-Je feftum quadraginta dicrum continentia fe præpararet.Quanto enim fandiusquifqj hos dies inuenietur egilTe, tanto probabi-turPafcha domini honoraffe religiohûs. Adplacâdum Deum eiufque flagella auer-tenda.eiiam multûm facere ieiunium, fatis nos Dauidis amp;nbsp;Niniuitarum exemplum, admonitioque loclis docent ; Scquèdlji.-dæis in die expiationis, cùm veniam pecca-torum flagitabant à domino,indidum erat â Moyfc ieiunium. In facratifsimorum die-rum quadragefimæ obferuâtia,omnespræ- ^^^^ ß,^ ^ teritæ defidiç caftigantur.omnesnegligen- j^ Quad. tiæ diluuntur : In bis aliorum tempofum jdéfer 4 culpas.amp;pia opera tedjmût,amp;: ieiunia caHa de Quad.

decoquunt.Imo ad quamlibetrem à domino obtinédam multam adiuuat ieiunium, ficat ait Chriftus difcipulis,interrogatibui curnon potuerinteijceredçmonium,Hoc Mar.J genus in nullo potelt exire,niti in oratione amp;ieiunio.Etquando Paulus amp;nbsp;Barnabas Ad-'J ad euangelizandum fegrégabantur,ieiuna-bat Ecclefia,vt Deus prædicationi corum adelTet.Etcümipfi conftituerunt per fin- Ad'M gulas ciuitates facerdotes, ieiunante atque orante Ecclefia hoc fecerunt ; quod amp;nbsp;ho-die in ieiunio quatuor temporum imita-mur.Perhumilitatem ieiunij cótraomnes hoftesnoftros diuinum meremar auxiliu. Quiaveróiam diftos fines refpicit Eccle* fia in prçcipiendo ieiunio,nihil à quoquam arduum, nihil afperumquæritur,necali-quid nobis, quod vires noftras excedat, in abftinentiae caftigatione indicitur.

p X co quod Dominusdicitin Leuitico.quot; • *^'Omnis anima quæ afflifta non fuerit in die expiationis,peribit de populisfuis; con-ieftare po(rumus,graue effe peccatum, ie- ^'“'^ iunium ab Ecclefia indictu violate. Quan-quam enim præceptumillud Leuiticicum reliquis veteribus c^remonij^ fit abolitum, tarnen quatenus fimplicem Dei cultum to-ti populo præferiptum continebat,maioris non fuit dignitatis quàm prçcepta Ecclefiç de obferuando ieiunio * Audiamus quâti fini fa-

fint facienda publica ieiunia Chriftiano-rurniQuibufdadiebus,inquitLeo,abom. Ser.4.dc nibus oportet paritercelebrariieiunium.Sc ’«’unio tune eft efficatior fanéliorque deuotio, 7*™®“’' quado in operibus pietatis, totius Ecclefiæ vous animus amp;nbsp;vnus eft fenfus. Publica enim præferenda funt proprijs, Se ibi intel-ligenda eft prçcipua ratio vtilitatis, vbi vi-gilatcura communis.Tune fitpotentifsi- Idéftr j. musDcipopulus.quandoinvnitatemfan- ï^' ‘®‘^* ôæobedientiæ, omnium fidelium corda ’'“*quot;’ conueniunt,Sein caftris miiitiæ Chriftia-næ,fimilisex omni parte praeparatio, amp;nbsp;eadem eft vbique munitio.

Ecclefiæ.quo mandatur facienda peccato-rum confefiio Sc fumenda Euebariftia fin-gulis annii in fefto Pafehæ omnibus qui adannosdifcretionisperuenêre : commo-diùsfietmentio in TraftatudeSacramen-tis. Nunc hocannotalTefüfficiat,obfer-uatione præceptorum Ecclefiæ fieri quod mandat Apoftolus.cùm iam quafdam legej

’ tO'14 præfcripfifret;Omnia honeftè Sc fecudum ordinem fiant in vobis. Haftenus de tribus præceptiiprimje tabulas.

Icut omnibus præceptis Dei prçponendû eft primum prç-ceptum ,quod cftaliorum fi-' nis, præceptum videlicet de dili-

BRETIS ET CATHOLJCA diligendo Deo;ita etiam prçceptis fecund? tabulæ,conccrnétibu$ focietatcru cum alio hominc,præmittenduni eftfecundum prç-ceptum de diligcnd o proximo : vt ena omnium prçceptorum proximum concerncn-tium Hnis.

Aug ca. ^ Xemplar proximi diligendieft dileftio xo lib-«. fuiipfius.qux etfiinconcufla iegenatu-decidei. ræ homini indita fit, tarnen Vt recta fit, amp;nbsp;Aug.ca. jgjjj. yj gj çgj^ reélé effingatur proximi di-dedoftr ^®^'° ’ P^ccpto de diligendo Deo dirigi Chnftia' ‘^e^’^t Hiceftenim réélus modus diligendi feipfum,fi homo mente amp;nbsp;corpore feruiat atque adhæreat Deo, qui bonum ell ratio-Au».c.ii naliscrcaturæ. Quifquisergo reélèproxi-lib. i. de mum diligit, hoc cum eo debet agere, vt doc.chri. etia ipfe toto corde,tota anima,tota mente diligatDeum.Sicehim eum diligenstan-quarn feipfum, totam dileélionem fui amp;nbsp;il-lius refert in illam dileélionem Deisqu» nullij à feriuulum duci extra patitur,cuius deriuatione minuatur.

UOc præceptum de diligendo proximo [ea.ij ■* fiue amico , præferiptum in Leuitico, Mat.p pefsimè interpretabantur Scribæ tempore Chrilli.Hincenlm confequiputabant,lici-tum efie odium inimici, cum tarnen apertè lexmadaret, Sioccurreris boui inimicitui, Ew»l' aut afino erranti, reduc ad cum. Si videris afinum

DECALOGI EXPLIC ATIO. 109 afinum odientisteiacêre fub onere, nóper-tranfibis,fed fubleuabiscum eo.Etin Deu-®*u U terononiioiNonvidebisbouemfratristui, aut ouem errantem, amp;nbsp;prçteribis:fed reduces fratri tuo, etiain fi non eft propinquus frater tuns, nee nofti eû ; duces in dornum tuam,amp; erunt apud te quamdiu quærat ea frater tuns,amp;recipiat. Quibus locis velut exponit lex , non intelligenduni nomine proximi vel propinqui.tâtùin eumquifan-guine vel familiaritatc nobis iuncius eft. Vnde amp;nbsp;Chriftushanediuinç legis peruer-^Mp fionemcoarguens:Audiftis,inquit,quia di-ftum eft,Diliges proximum tuum, amp;nbsp;odio babebisinimicum tuum. Ego autem dico vobis.Diligiteinimicos veftros; benefacite bis qui oderût vos, amp;nbsp;orate pro perfequen-tibus amp;nbsp;ealumniantibus vos. Hine etiam Scriba quidam,verècupiensiuftificari,tan-quam dereinter doélosillius téporis’con-trouerla dominum interrogat ; Etquiseft I-Uc lo meus proximus^ Cui dominus propofita parabola oftendit eum effeproximum, qui alteri etiam alienæ nationis impendit officium mifcricordiæ : vt videlicet eumefie Aug ci* proximum intelligamus, cui vel exbiben-dumeft officium mifericordiae fi indiget, vel exhibendum eiTet fi indigeret. Ex quo eft iam confequens,vt etiam ille , âquo nobis hoc vicifsim exhibendum eft,proximus fit nofter. Proximi enim nomen ad aliquid eft,ncc quifquam efie proximus nifi proximo poteft. Nullum autem exceptum efie, cui mifcricordise denegetur officium, quij nonvi-

non vidcatiquandovfq; adinimicos etiam Ïiorredum eft,codem domino dicente,Di- Mat-p igite inimicos veftros, benefacitq,ijs qui oderuntvosï’ Omnis autem homo pro-pinquus eft alteri amp;nbsp;fimilitudine naturç ra -tionalis,amp;ex vno homine Adam omnium parente,amp; ex vno fine Deo, ad quo fruen-dum omnis homo eft conditus, amp;nbsp;ex vno redemptore Chrifto, qui dedit femetipfum i Ti.ilt; redemptionem pro omnibus. lamverófi vel cui prçbendum eft,vel à quo nobis pre-bendum eft officium mifericordiæ, redè proximus dicitur:manifeftum eft,hoc præ-cepto quo iubcmur diligcre proximu, etia fandos angelos (qui fimilitudine rationalis naturæ nobis coniundi funt, amp;nbsp;vnum bo-num nobifcum,nempc Deum, habet) con -tineri.à quibus nobis tanta mifericordiç of- HebrJ ficiaimpenduntur,quanta multis diuina- Mat.18 rumfcripturarum locis animaduertere facile eft. Ex quoamp; ipfe Deus amp;nbsp;dominus nofter, proximum fe noftrum dici voluit fecudum humanam naturam. Nam amp;nbsp;feip-fumfignificat dominus lefus Chriftusopi- Luc.io tulatum elTe femiuiuo iacenti in via afflifto amp;nbsp;relifto à latronibus.Et Propheta in ora-tioneait, Sicut proximum, ficut fratrem pfa.^ noftrum ita complacebam. Sedquoniam Heb t-excellentior,acfupra naturam noftrameft diuinafubftantia,præceptum quo diliga-mus Deu, à proximi dilcftionc diftindum eft.Satanas autem cum angelis fuisamp; ho» minibus in impietatc hinc cgrcfsis : quia iam diuifus eft ab vna ciuitate Dei iufto

Dei iudicio,nunqua rediturus ad Dei amo-rcm;adhocbonum,ad quod nofipfos dili-gere debemm non cft diligendus, fed in co diligendum eft duntaxat iuftum Dei indicium.

TLIe iuftèamp; fanftè viuit, qui rerum inte- Aug.üb. geræftimatoreft. Ipfecftautemqui or- «.de doe. dinatamdileélionem habet j neaut diligat Chriit. quod non cft diligendum, aut non diligat ”P’^7’ quod diligendum eft, aut ampliüsdiligat quod minùs diligendum cft, aut æquè diligat quod vel minus vel ampliüs eft diligen- Vide Pro dum,aut minus vel ampliùs quodæquèdi- fp^rû ca. ligcndumeft.Omnispeccator,in quantum ’^. ''■J’'** [)eccatoreft,noneftdiligendus. Etomnis iomo,in quantum homo cft, diligêdus eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

propter Deû, Deus verb propter feipfum. Et fi Deus omni homine ampliüs diligendus cft,ampliüs quifque debet cum dilige-re quam feipfum. Item ampliùs alius homo diligendus eft quàm corpus noftrum ; quia propter Deum omnia ifta diligendafunt, amp;nbsp;poteft nobifeum alius homo Deo per-frui.quod non poteft corpus, quia corpus per animam viuit,qua fruimur Deo . Dum autem homo prae omnibus diligit Deum, diligit etia fe præ cæteris creaturis, co quod Deus bonum fit eius, quod dileftione fibi acquirit.Facit enim dileélio eumadhærere 8j(er.5o. Deo.Hic autem redus eft ordo. Quienim de verbis vultcleemofynam ordinatè darc, afeipfo dominr.

TfR-ETlS ET C ATHOLJCA debet incipere amp;nbsp;earn fibi primu dare. Eft enim eleemofyna opu,s mifericordiæ.verif-fimequcdiélumeft; Miferere animætuæ Eed ï^ placensDeo. Propterquemdilcclionisor- Mat« diné diétumeft: Diligesproximumtuum Deut^ ficutteipfum.

Ab Aug. Dicimur autem quandoque , tantum lib.8.de charitatis debere impendere fratri quan* Trini.e.g jy^ nobifmetipfis • quia videlicet iderrt bonum fratri optaredebemusquod nobis. Nam alioqui, quia homo finitæ capacitatis omnium amori vacate non poteft.vt Deus vniuerforum curam gerens; nó femper debet maxime diligerc optimum hominem» fed eumpræcipuè, cuius curam ei maxime ' præcepit Deus. Curam enim ex Dei præ-cepto nobis incumbentem redé fequitur

Ca.i81i' amor,ordinemquecuræ ordo amoris Nul-i.de doe- lus igitur à dileétione excludédus eft. Quo Chriftia. fenfu dicit* Auguftinus, omnes homines In expo- æquè diligendos,amp; idem bonum omnibus

pari dilcdione optandum,amp; quodque elfe profua dignitate æftimandum. quo fenfu etia dicuntur a potiora potiùs,minora bo-na minus diligenda,amp; magis diligenda ma“

religio.amp; iora alioium bona,quàm minora nuftra. b Attamen,cüomnibus prodelfe non poC fis,his potifsimum confulédum eft, qui pro locorum vel temporum vel quarülibetre-rum oportunitatibusconrtriftiustibi quad quadam forteiunguntur. Sicutenim ficibi abundaret aliquid, quad dare oporteret ci qui non haberet,nec duobus dari poffet : fi

vel indigentia,vel erga te aliqua nece/situ-dine fuperaret,nihil iuftiùs faceres,quam vt forte eligeres cui dandum eft quod dari vtriquenó poflettficin hominibus, quibus omnibusconfulere ncqueas, pro forte habendum eft, prout quifque tibicolligatiù» temporaliter adhærere potuerit . Hic eft cnimordo humanæ concordiæ, primùni vt nulli noceat homo,deinde vt etiam profit cui potent. Primitus ergo inefteifuo- Aug. Je ruih cura ; ad eo$ quippe habet oportu-niorem facilioremque aditum confulen- * nbsp;nbsp;nbsp;* di vel natur® ordine, vel ipfius focietatis human® . Quæcunque in oratione Do- IJé c. ru minicacontinentur, amp;nbsp;pro nobis, amp;:pro epift ixt ■noftris,amp; pro alienis, atque pro ipfis inimi-cij fine fluftu dubitationisoranda funt. ta

rnen alius pro ifto,alius pro illo, ficut fe ha-bent propinquitates vel longinquitatcs ne-ceUitudinum, in corde orantis oritur aut excellit affedus.

Præponendi igitur curaamp; amore funt confanguinei extraneis, domeftici fidei in-fidelibus , indigentes diuitibus“, propin-quimali extraneis bonis, patri filius, pa- Quid fi^ rentivxor, benefadori is cui nos benefa- ^''’f '''^ cimus;licetniaioris®ftimandusfit magifqi 'quot; '“* honoraduspaterquam vxor amp;nbsp;filius,hde- pj^yjjj hs extraneus magis quam parens infidelis, quoijfan benefador plus quam cui benefacimus; lit Car-Vnde Apoftolus.decurandisfilijs amp;nbsp;nepo- tha j.c.ij ’•^fp tibus agens:Siquis,inquit;fuorum amp;nbsp;maxi.

mè domefticorum curam non habet,fidem negauit,amp;cft infideli deterior. £t alibi: Opere-

Opercmur bonum ad omnes,maximèau- Gala^lt; tem ad domefticos fidei. Et loannes; Qui, ’'^M'i' inquit,habuerit fubftantiam huiusmundi, amp;nbsp;vidcrit fratrem fuum necefsitaté habere» amp;nbsp;clauferit vifcera fua abeo;quomodo cha ritas Dei manet in colt;Paulus iterum alibi’. Non debent filij parétibus thefaurifare.fed i co.n parentesfilijs.’amp;jV'^iridebent diligere vxo- ®pi’-^ * rcsluas.vt corpora;amp;,Relinquet homo pa trem amp;nbsp;matrem fuam, amp;aJhærebit vxori Nota. fuæ. Parentes autem, honorandi præfcri-buntur.nonfilij.nó vxor. Reftè autem or-do hic irttelligendus ell, Poteftenim parua ' ede propinquiraslnvno,amp; maxima bont-■ . tas atque neceEitasin extraneo, ita vt iili veniatpræponendus. In eiufmodi autem comparationibus , timentes Deum docet vndio, amp;nbsp;ordinatam in eis efficit cha rit a? tem.Ideo veró propinquitas fanguinis bo-nitati extranei alijfque necefsitudinibus ell præponenda,quia confan^uinitas nobis ab ipfa origine cft indita,Deiquenutu ad con« fanguineis cófulendum ab ipfo ortus prin. cipio,veluti force fumus eis couiundi, per-r ' ' feueratqueHabiliter hæc coniunélio, cùm omnes aliæ necefsitates lógèpoft noftram ’ natiuitatem nobis obueniant, amp;nbsp;tempore varientur,nec hominis bonitas Habilis cft. Nota. Semper autem quifque in eo quod ipfi pro» prium eft, quodque præcipuum eft in fo-cietate cum eo contracta, præ cæteris dili-gendus eft; vt,in focietate doélrinæ, vbi ra-tione doélrinæ eft aliquid tribuédum,præ» Î ponédus eft extraneus dodus minus dodo ^ propin-

propinquo . in belle plus diligenduseft dux quam pater; in focierate monaftica ,magis teiigiolus quam propinquus fecularis : in Chriftiana pietate, magis Chriftianus fide-lisquam propinquusinfidelis. VndeAm-brofius: No minus,inquit,vos diligo, quo.s in Euangelio genui, quàm fi in coniugio fufeepiiTern.N on enim vehementior eft natura ad diligendumquàm gratia.Plus certè diligere debemusquosperpetuo nobifcum putamus futures, quàm quos in boctan-tum feculo.Hæc Ambrofiu.s. Atquando de bono aliquo amp;nbsp;focietate fecûdùm illud bonum alicui procurada agitur,magis propinquus idoneus reddédus eftquâm alius. Omnibus autem propinquitatibus, Dei fer uitus (vt fupra diximus) anteponenda eft. VndeChriftus hac ratione præcipit odio quot;'■''4 babere parentes amp;nbsp;propinquos: inquatum videlicet nos à Dei feruitute impediunt, amp;nbsp;aregno Dei,ait Aug.cap.ip.lib.i.reiraét,

Pus dileftionis eft beneficentia, quia veró beneficentia corporalis notior eft fpirituali,idey deeaprimùm dicédum eft. Sex opera mifericordiæ corporalia, in eua-gelio reccnfet dominus, cibare fcilicet efti-rientem,potare fitientem, colligere fub te-dumhofpitem, veftirenudum, vifitarein-firmum, liberate captiuum. fub quibus alia facile intelliguntur, nempe deducerecæî ^obip. cum,fuftétare claudû,præferuare à morbo ; ^'“17 quæad vifitationem infirmorum pertinét.

Defenderc viduas, fubuenire opprefTo, li- Efa.i' Vide Au berationesquædam captiuorum funt. Sc-gud'C-i;- pulturaquoqiOpuseftmifericord'.æ: vride nb. i. de laudaturTobias, amp;nbsp;à Dauide bencilicütur Eut*' «iui.Oei. yjrj labes Cjalaad,quia lepclierunt Saul. ^^‘^

Laudatur Magdalena à domino,quod cor- ' pus eius mortuum vngerc voluit. Laudan yjf,j turlofcph amp;nbsp;Nicodemus, qui dominum fepelierunt.Cuin enim bonum fit hominis, eiusmiferiam non patère confpeèlui aüe-no,hominis bene cêfctur mifereri, qui corpus eius,horribili fpecieatque intolerahili fœtOre miferiam defunéh oftenfurum, ho.

P^abufu ^^^^^ terra tegit, maximecùm in hac re ob-' r „ ,1 fequatur fepeliens voluntati defundi, qui

Bon’ eft carnem luam vlqueadeo dihgpbat, vt nee cauóip poft mortem nifi honeftèeam traélarivo-in 1. 'ia- lucrit. In Patriarehistamen cæterifq; Chri- Geii.:| tifconéü ftianis,folicita cura fepulchri eófefsio quælt; ^A? Cociiio dameftatqueexpeftatiorefurreftionis: fi- ^^^ ^”ft'libquot; ™®*’^yp^‘’^ morieniibus proChrifti de tiira ^“^^ ’ ^^”’ 1^'''^”^ fe infepultos abijciendos, pro mor, ’' ^ beftijs deuorandos.contemptus fepul-gerenda. chri profefsio magna erat fiduciæ cóceptae, ca.tj-g' quodintegri vfquead minimum capillum amp;nbsp;ÿ» à Deo refufeitandi forêt. Adhocopusfpe-^fat etiam teftamentorum executio defen-fioque honoris mortuorum.

^A D feptem quoque capita rediguntuf *eæ elecmofynæfcumifericordiæ, qu» corporalibujideo multo pr^ftatioresfunt, quia

i, quiamiferijs præftantioris partis proximi, nempefpiritus fuccurrut, amp;nbsp;per fpirituales aftuspræftantur.Prima eftoratio,quapro Oratio.

gt;1 quibufuis proximi defedibus oramus Dcu, ■ ^«4' feut mandat dominus; Orate.inquies,pro

•’ perfequentibus amp;nbsp;calumniantibus vos .amp; '( ^’'^' Jacobus: Orate pro inuicem , vt laluemini. Secunda eleemofyna eft eruditio feu in-flrudio ignorantiu.de qua Dauid, cupiens '''’•JO impetrare Dei mifericordiam:Docebo,ait, iniquos vias tuas, amp;nbsp;impij ad te conuerten-” tur. Et Daniel : Qui ad iuftitiam erudiunt muJtos/ulgebunt quail ftellæ in perpétua»

1 æternitatesj quanquam amp;nbsp;doéboresnatu-ralium amp;nbsp;ciuilium fcientiarum velartium.

quç nó funt doélrinæ fecundum pietatem, opus mifericordiæ prçftent.T ertia eleemo-fyna,eftconfulere imprudentibus : de qua

^‘“'‘7 Salomon,Vnguento amp;varijsodonbus de-leciaturcor, amp;nbsp;bonis amici confilijsanima dulcoratur.Quarta eleemofynaeft, confo-

''quot;7 latio triftium : dequa Sapiens, Non défis plorantibus,inquit, in cófolatione: amp;nbsp;cum lugcntibus ambula. Non te pigeât vifitare intirmum; ex his enim in diledionc firma-

.°’'‘' beris.EtApoftolus mandat flerecumften-tibus.Et mifericors Job inquit:Benedidio perituri fupcr me veniebat, amp;nbsp;corviduas confolatus fum . Quinta eleemofyna eft

)^[ .correptio peccantium,quarn mandat Chri- yj^^ppp '’^ ftus,dicens ; Si peccauerit in te frater tuus, fpefûjfj vade, amp;nbsp;corripeeum inter je amp;nbsp;ipfumfo- de vita lum,Siteaudierit,Iucratuseris fratrétuû: cótempl. fiautem tenonaudierit, adhibctccum ad- cap.ij.

BREFIS ET CATHOLICA hue vnum vel duos, vt in ore duorum vel trium tedium ftet omne verbum . Quod fi | non audierit eos,dic Ecclefiæ: fiautemec- ' clefiam non audierit,fit tibi ficut Etbnicus amp;nbsp;Publicanus. Sexta eleemofyna, ed ig-nofcerein fe peccantibus. dequaaitdomi- j nus: Si dimiferitis hominibuspeccata eo- ^’' rum.dimittet amp;nbsp;vobis pater veder cœlediJ deliélavedra. Siautemnondimiferitisho- nbsp;nbsp;, minibus, nee pater veder dimittet vobis pcccata vedra. Septima eleemofyna, eft portare patienter aliorum peccata ; guod mandat Apodoluscum ait: Debemusnos firmiores imbecillitates infirmorum fudigt; nere, amp;nbsp;nó nobis placere.rurfum. Alter al-tenus onera portate, amp;nbsp;fic adimplebitis legem Chridi.Sunt amp;nbsp;aliæ eleemofynç fpiri-tuales,fed facilê fub prædiftis comprehen-duntur.vt,verberarepeccantem,aut impe-dire ne prauam voluntarem fuam perficiat. Pertinct enirn (inquit Augudinus Iib. I9gt; de cioit.Deicap.i(ï.)ad innocétis officium, non folum nemini malum inferre, veruni-etiam cohibere à peccato vel punire pecca-turnt vtautipfequi pleftitur, corrigatuf experimento, aut alij terreantur exemplo-Item, nolle cibum fumere cum ebriofo vel fornicario, vt pudefaftusredpifcat ; qu« correptiones peccantium fuut.Exhortait pigrum, ad doftrinam reduci poted, Con-ciliare difcordes, partim correptio, partiffl confilló,partim exhortatio ed.MuIta enim opera mifèricordiæ prædat pacificus. Qua-obremChrldusmagnificè prædicatpacific

DECALOGI EXPLIC ATIO. U4 cos, dicens;Beati pacifici,quoniam filij Dei Vocabuntur,

OVædamfunt officia dileftionis, quas toti communirati exbibétur.vt, ora-re pro pace arque pluuia, defenderemœ-nia'quædam cuilibet de communitate oc» current! fiue petenti: vt falutare occurren» tes. amp;quôd medicus ad infirmum vocatui adueniat.aucquód iurifpentus cfferétibus ftipendium det iuftum confiEum. Ab bis generalibusdi'eélionisofficijs neminem licet excludere,ne inimicum quidem qui tibi grauiter nocuerit :iuxta illud Leuitici,Non quærasvltiorem , nee memor eris iniuriæ ciuiumtuorunct''’. illud Euangelij, Sifalu-taueritis fratres vedi os tantum, quid am-plius facitis, fcilicet quam Publicani^ none amp;nbsp;Ethnici hoc faciunt lt;nbsp;Quædam autem funt officia charitatis.peculiaria quidé, fed tarnen omnibus communia, quihuiusvel illius focietatis funt.Exempli gratia, Decorate nuptias,peculiare eft officium charita» tis,commune tarnen omnibus fratribusin fe. Quapropter peceat, qui ad fratrisfuj nuptias vocatus, nulla præpeditus necefsi-tate easnondecórat.

MEculiaria autem officia charitatis teneur homo in necefsitate conftituto im-P 3 penderc5

pendcrerficut ait Propheta, Frage efurien-ti panem tuum, amp;nbsp;egenos vagofque indue indomumtuâ:Cum videris nudum ,operi cum.EtSaIomon,Si efurit inimicus tuus, ciba ilium : fi fitierit,da eipotum, Etnemi» nedubitante extremam necefiitatem fub-leuare oportet, amp;nbsp;propter earn debet quis multa fibi adimere. At nó folùmextremam neccfsitatengt;, fed iuxta fententiam loanis: Quihabuerit-fubftantiam huiusmundi, amp;nbsp;*^°’^ vident fratrem fuum necefiitatem habere, amp;nbsp;clauferit vifcera fua ab eo,nómanet chantas Dei in eo ; vbide abundante diuitiji fuperfluaque polsidentefermo eft, amp;nbsp;de eo egente,qui etiam non extremè laborat. Sic amp;nbsp;lexDei: Si occurreris boui inimici tui, E*’'! aut afino erranti, reduc ad eum. Si viderij afinumodientis te iacêre fub onere, non pertranfibi.s.fed fubleuabis cumeo. Non enim eft extrema necefiitas proximi, cùm bos eins aut afinns periclitatur. Similiter: Sipignus,inquitlcx,aproximo tuo accepe- En»* ris veftimentum.ante folis occafum reddes

ei.ipfum enim eft folum quo operitur indumentum carniseiu.,, nee habet aliud in quo dormiat:fi elamauerit ad me, exaudia eum,quia mifericors fum ; Vbi non agitur denecefsitate omninoextrema. amp;nbsp;tarnen ï^*'' Ezechiel Propheta tanti hoc præceptum æftimat,vtpignus retinentemà iuftitiaex-cidere, amp;nbsp;morte moriturum dicat;recen- ! fetque inter ea præcepta, quæctiam noui teftamenti tempore obferuanda funt: ficut reâè tradit Auguftinus. Hinc dominus in

Euangelio, diuitesdiuitiarum fuarum dif-penfatores vocat. Qui, inquiens, fidelis eil in minimo, Sein maiorifideliscft. Sec. non quafi diuitesnon fint domini iuftarumdi-uitiarum,fed quia prçcipiente fummo diui-tiarum domino, non pro Jibito expendcre autprodigere, fedin pauperes crogarete-nentur.Non iniuilus ert Deus, ait Bafilius, Homi i qui eaquæ funtad viélum,inaequaliterno- gt;quot;nbsp;diief-bisdiuifent. Curtu diueses,ille pauper^ •:**’*** Profeélónó obaliam caufam, nifi vt tu be- ’“’‘®** nignitatis ac fidelis adminiftrationis merce-demaccipias: illeveró patientia; maximis præmijs honoretur. Tu veró infatiabili« auaritiæ lacertis omnia circumplcxus,5c tot homines illis priuani, neminem te lædere putas ^ Efurientiseft panis quem tureti-nes:nudi eft veftis, qua tu in area euftodis: difcalceati calceus.quiapud te marcefsit: egentis argentum, quod tu terræ infoflum pofiides.quare, tot iniuriusci hominibus, quot poteras opem conferre.Hæc Bafilius; quæ fumpfit ex difto domini apud Lucam, Si in alieno fideles nó fuiftis,quod veftrum cft,quisdabitvobisc' Atdicas: Nemo habet fuperfluum, Omnesegenthisquaehabent. Idëbn-Sedprofeélónon veftiumaut ciborucau- nn’.y.m fa,multisafFeftanturopcs:verùmquædam eftdiaboli mcthodui ad fuggerendas diui-tibus mille fumptuum inanium occafiones;

vtea quæ fuperflua Sc adrempertinentia non funt.pro nccc(rarijsducantur:ex quo, ad fumptuû excogitationemnihilfatis homines huiufGemodi habent. Subftantiam

SREVIS ET CATH OLICA namque in præfentem ac futurum vfum dcducunt;pnniùm fibi, deinde blijs accumulant. Rurfus eandeni in fumptus varios, pro ftatu amp;nbsp;ordine cuiuflibet diuidunt.Sir, inquiuni.res partim in vfu, partim condita fepolltaque.ltem.quæ in vfu cft, necefsita-lis terminos tranfcêdat. Ifta feruiat furnpti-^ bus domellicis ; ilia præfto fit ad extemas phantafias: vt iter facienti ornatus, equita-tus,viaticum pro conditionefiant : hæc do-mi permanent! vitam reddat fplédidamamp; iHuUrem; ita vt mihi miraculu fit, quomo-Idéibidé ‘^‘^ ^^t inanes fumptus excogitentur. In-paulo in- certum eft,inquiunt,quid futurum fit. Ne-fri. cefsitati,quçnosquandoque vrgerepolfet, prouidendum eft. Allongéincertior de-fofsithefauri vfus: nee tamé pœnaincerta, quæ morum manet inhumanitatem.His il-lud Efaiæ ingeminandumeft:Væ,quicon- Efa.p iungitisdomum ad domum,amp;agiüagro copulatis vfquead terminum loei.nunquid vos habitabitis foli in medio terræ. Væ,qui confurgitismané adebrietatem fedadam, amp;potandum vfquead vefperam, vt vino æftuetis. Cithara.Se lyra,8c tympanum amp;nbsp;tibia,amp; vinum in conuiuijs vellrisrSc opus domini non refpicitis, nee opera manuum ciusconfideratis.Hi partem habebuntcum Lu.i^' iUo diuite,qui induebatur purpura amp;nbsp;byf-fo, amp;nbsp;epulabaturquotidie fplendidè. Hu-iufmodi fimiles funt illi diuiti,de quo Chri-ftus dicit ; Hominis cuiufdam diuitis vberes Lueii fruftus ager attulit : amp;nbsp;cogitabat intra fe di-cens, Quid faciam i quia non habeo quó congre-

DECALOGl EXPLIC ATIO. liâ congregemfruftusmeos.Et dixit. Hoefa-ciani,dertruamhorrea mea, Sc maiora fa-ciam,amp;illuc congregabo omniaquænata funt mihi Sc bona mea : Sc dica animæ meæ. Anima, babes multa bona pofitain annos plurimos: reqüiefce,comede,bibe, epulare. Dixie autemilli Deus : Stulce, hac noéle . animamtuamrepetuntate: quçautempa-’“• rafti,cuius eruff Sic eft,inquit Chrillus,qui j^ fibi thefaurizat, Sc non eftin Deum diues. f“’b De bis Baruch : Argentum,inquit,thefauri-zant,Sc aurum,in quo confidunt homines, Sc non eft fin is acquifitioniseorum: qui argentum fabricant Sc foliciti fuut,nee eft in-uentio operum illorum . exterminati funt, Sc ad inferos defeenderût, Sc alij loco eorü exurrexerunt.Cü igiturduæ fintcaufæ,ex quarum vtraque homo obligator largirt Eroximo eleemofynam , alioqui charitate lei non manlura in eo;nempe extrema ne-cefsitasproximi,Sc fuperfluæ diuitiæ;confi-derare conuenit,polTc ita arftam effe fratris necefsitatem nó extremam , Sc ita commo-dèhominiper diuitias elle profpetfum, licet fuperfluasnon omnino babeat ; vthæc fimul iunéla æquiualcanc alicui duarum caufarum, vel fuperfluitati diuitiarum,vel extrem® necefsitati : vt videlicet chantas Dei in homine nó maneat, fi proximo nul- ^f 1’”* lomodofuccurrat. Quis enim audeatdi- *^’'p° *^1 cere,eum charitatem Dei habere, quinec j.,reirjto mitamimpendere vult,vtalterius perpe- teft,pro tuam atque probrofam mendicitatem an- fugfluis teuertat^aut,eumquinec fitulam aquæ vt habétur, domum

cocurre^ domumalccriusabincendiofcruet ,affcrre te alten (^ignatur^Sic quoque cotingit, earn necef-^cef^ta ^'^®^‘^’^ ^^' '^ extraneo fine crimine non «e.Nehe- fuccurritur, in parente vei fratre magno miaef.c. crimine negligi. Cæterum in particular! id Non eft determinare, quae fcilicet necefsitas, quo fconares, tempore, aquibus perfonia requirat fub-uentionem,amp;: fine crimine no negligaturl non eftfcientiae.fed Chrißianae prüdentiç.

qua docere nos debet vnétio. Sicut auté ia de corporalibus eleemofynis,quandoprae-cipianturdiftum eft:ita amp;nbsp;de fpiritualibus fentiendum cft.de quibus circa quintam pctitioncm orationis Dominicae aliquid diftum eft.In bis auté fpiritualibus eleemo-fynis hoc obferuandum eft,quód infirmita-tem fpiritualem fubleuarc debemus etiam per corporales elcemofynas citra necefsita-lemcorporalem. Omniaenim corporalia

fpiritualibus feruire debent. Atque hoe eft quod mandat Chriftus ; Ego,inquiens,di- Mat-p co vobis(quando fcilicct anim« proximi faluandae necefTarium eft) nó refiftere ma-lo,fed fi quis te pereufterit in dextera maxil Jamtuam.præbcilli amp;nbsp;alteram ; amp;nbsp;ci qui vult tecum in iudicio contendere, amp;nbsp;tuni-

- j.jj taris; Sc qui aufertqux tua funt,ne répétas. i.it fer.* Ïniurias enim patienter ferre, ad mifericor-domi.in do'^pertincre hi maximè fentiunt, qui ci» »iô,c.j4. quosmultum diligunt, tanquamfilijs vel quibufti*

DECALOGI EXPLICATÏO. 117 cjuibuflibet dilcólifsimis fuis, ægrotantibus feruiunt ve! paruulis vel phreneticis;à qui-bus multa fæpe patiuntur,amp; fi eorum falus id cxigat,præbcnt fe etiam vtplura patian-tur, donee vel ætatis velmorbi inhrmitas tranfeat.Quos ergo dominus medicos ani -marum,curandis proximis inftruebat.quid cox aliud docere pofsit: nifi vteorum,quorum faluti confulere vellent, imbecillitates œquo animo tolerarentlt;Omnis namqjm-probitas ex imbecillitate animi venit, quia nihil innocentiui etlco qui in virtuteper-feftus cft.

jOannes Baptifta prædicans neceflariam pœnitentiâ,qua euaderét homines mortem æternam, interrogatufque à turbis:

^üc-j. Quid faciemus refpondens dicebat Ulisr Qui habet duas tunicas, detnon habenti:

amp; qui habet efcas, ftmiliter facial, Singulis AnibroC generibus hominum conueniens tribuit *quot; V^’P’ fandusBaptiftaloannes refponfum vnum ^“'*’ omnibus;Ita publicanis, ne vitra praefcrip-tumexigant ; Militibus, necalumniamfa-ciant,ne prædam requirantrdocens idcirco ftipendia conftituta militiæ, nedumfum-ptusquæritur,prædo graffetur, Sed hæc amp;nbsp;alia officiorum præcepta, propria fingulo-rum; mifericordia, communis eft vfus.ideo commune præceptû omnibus officijs, omnibus setatibus neceffaria, amp;ab omnibus deferenda.Non Publicanus, non miles ex-cipilur:

PREVIS ET CATHOLICA cipitur:non agricola vel vrbanus, diues 8e pauper.Omnes in commune admonentur, vt conférant no habéti. Mifericordia enim plenitudo virtutum eft. Et ideo omnibus crtpropofita perfeélæ forma virtutisi ne veftimentis alimentifque fuisparcant. Mi-fericordiæ tarnen ipfius pro poEibilitate conditionishumanæ menfura feruatur, vt non fibi vnufquifq; totum eripiat,fcd quod habet ,cum paupere partiatur. Non enim, t-co 8 ficut ait Apoftolus,vt alijs fit remifsio, vo-bis autemtribulatioj fed ex æqualitate. amp;nbsp;Apoftolus Petrus: Vnufquifque, ficutac- * ‘’‘^^ cepitgratiam,in alterutrum illamadmini-ftrantes,ficut boni difpenfatores multiformis gratiæ Dei, Et Tobias: Quomodo po- Tobgt;4' tueris,iraelfo mifericors ; fi mültû tibi fue-rit,abundanter tribue ; fi exiguum tibi fue-rit,etiam exiguum libenter impertiri dude. ^^51[ Magna quidem laus eft hofpitalitatis, per Gen.i8 quam amp;nbsp;angeli ànefcientibus excepti font, amp;nbsp;19.. de qua etiam ait Chriftus : Qui vosrecipit, Mat.io me recipit: amp;nbsp;qui me recipit, recipit eu qui me mifit. qui recipit prophetam in nomine prophetæ, mercedem prophetæ accipiet: amp;nbsp;qui recipit iuftum in nomine iufti, mer-cedemiuftiaccipiet : Sedfitam pauper es Enchir. vthofpitioexcipere nô valeas prophetam, 71.idem nunquid amp;nbsp;illam eleemofynâ præftare non iraditur. vales,de qua Chriftus poft difta verba ilico fubneélit : Et quicûque potum dederit vni ex minimis iftis calicemaquæ frigidæ tantum,in nomine difeipuli; amen dico vobis, non perdet mercedem fuam^Eortafte cau-faberis.

faberis.te non pofTe docere ignorante, aut corripere peccantem qui te cótemnit:num '^ faltem in te peccanti dimittere non potes'f Nûquid infirmitatem alterius portare non vales^Vt aheriusmalitiam feras^quanimi-ter,amp;deiniuriatibi illata proximo ignof-cas.nulla fapientia, nulla excellentia, nullis diuitijs opus eft. Sufricit fola tua voluntas, amp;nbsp;interna erga ilium mifericordia,Nec putes bancmifericordiam parui pendiàDo-Mat-tf mino,dequaipfedixit:Si dimiferitishomi-nibus peccata eorum:dimittet amp;nbsp;vobis pater vefter cœleftis delifta vcftra. Cor, Sc non fubftätiam penfat Dominus; necper-pcridit quantum in eius facrificio , fed ex

Kîar ti quanto proferatur. Vnde ipfe Dominus Gregor Luc.« pauperculam viduam,quçvnumquadran. homil. tem mißt in gazopbylacium, plufquam om nesdiuites,qui multa illuc miferant.in mu. nera Dei mififfe dixit. Omnes enim exeo quod abundabat illis miferunt: iila veró de penuria fua omnia quæ habuit mifit,totum

Ecebn viftumfuum. Vnde amp;nbsp;Sapiës hilariteratq, i.Co 9 velociternos mifereri iubet ; Hilarem, in-quiens,datorem diligit Deus. Se, Ne dicas Prou-j. amico tuo,Vade,8c reuertere, Se eras dabo tibi, cùm ftatim dare pofsis. Vnde clarè liquet, longé minons fieri apud Deum elee-mofynamteftamento legatam, quàm earn quam quis adhuc fanus 8c retinere valens largitur: ficut dixit fanda Lucia matri fuse.

QVod alius ex mifericordia proximo impendit, hoc ex iuftitia aut limili dc-bito fuperiortenetur prçftarefubdito fuo. Exempli gratia: Debitopietatis paternx parens obligatur filium amp;nbsp;pafcere amp;nbsp;vefti-re: Extraneus autem extraneum tantum ex mifericordia. Princeps ex iuftitia debet de-fendereviduas atque pupilloJ.opprefsilque fubuenire.ficutaitPfalmus, Deusftetitin I’fa.gt fynagoga Deorum(hoc cft,iudicû) in medio autem Deos dijudicat. Vfquequo iudi-catis iniquitatem, amp;nbsp;facies peccatorum fu-miiislt;ludicatc cgeno amp;nbsp;pupillo, humilcm • amp;nbsp;paupcrem iuftificate.Eripite pauperemj VÎJe Pro amp;nbsp;egenu de manu peccatoris liberate. Pa-|-perii !'• ftor quoque ex fuo paftorali officio obliga-de vira tur docere, corripere, confulere, confolari cótépla. oues fuas,amp; orare pro eis : Pauperu quoq;

atque viduarumcuramgerere. Et quâtum-cunqueàfubdito læfusfuerit, à peculiar! erga eum charitate ceftare non poteft , vbi ceilarepolfet priuatus. Vndc Sc princeps paftorum dominus lefus Chriftus, prç omnibus hominibus mifericors fuit. amp;nbsp;ad mi-fercndum bominum venit in hunc mun-dum.Spiritus dornini fuper me,inquit,pro- Efa ^i pter quod vnxit me, cuangelizarc pauperi. Luc 4' bus mifit me,fanare contritos corde, predicate captiuis remifsionem, amp;cæcisvifum, dimittere confrados in remifsionem, prae-dicare annum Domini acceptum, amp;: diem retributionis. Et in hoc præcipuè miferi-cordiamfuamcommendat, quiaodientcs i,ïo4 fedilexit,amp;cùm adhuc impij amp;nbsp;peccato- i.rlt;M res ini-

DECALOGI EXPLÏCATIO. II9 Rom.j' res inimici^ue elfemus. pro nobis faluandi» Col 1. mortuuseft. Maiorem autem charitatem loâ.ip nemo habet,quàmvt animamfuamponat quisproinimicis fuis, vt cosfibi amicosef-ficiat. Hanc charitatem omnes quidem imi-tloq. tari debemiis:ncut ait (oines, 111e animam fuam pro nobis pofuit,amp; nos debemus pro fratribus animas ponere: Sed potifsimum. idque ex officio fuo Paftores , ficut ait: loLio. Bonus paftor animam fuam dat pro oui-bus fuis.

ileemoDinam pr^cipi non tantum Vt benum opus,ftd ettam vt remediumptc-catoruni. C A P. XI.

j Deo vero tam frequenter fcripturae om-■’nes exhortantur ad eleemofynas : quia elcemofynæ præcipiuntur non tantum ex lege prims infiitutionis , ficut alia bona opcra,fcdetiamvtper cas redimanturpec-cata,hoc cft.vt propter opera mifcricordiæ Deus ignofcat peccata : ficut ait Ëfaias, Efa.i. SubueniteopprefTo, indicate pupillo, défendue viduam;Sc venitc,amp; arguite me,di-cit Dominus. fi fucrint peccata veftra vt coccinum,quafi nix dcalbabütur: amp;fi fucrint rubra quafi vermiculus,velut lana alba rro ij. crunt.Vnde Salomon inquit : Redemptio animæ viri,diuitiæfus. EtDaniel ad Na-Din.4. buchodonofor : Confilium meumplaceat tibi rex,amp; peccata tua eleemolynis redime, Sciniquitatestuasmifericordijspauperum: Forfitan ignofcet Deus delidis tuis. Mani-felUfsimè autem dominus in Euagelio, vbi ait:Da-

ait; Date, amp;dabiturvobis : dimitte.amp;di- Luc-^' mittetur vobis; ficut Petrus amp;nbsp;lacobusde ’•*’'‘•4 eleemofvnis ex Salomone dicunt,Chantas opent multitudinem peccatorum, leu vm-uerfitatem.Imô Saluator in Euangelio di-citfein extremo iudicio cômemoraturum Mauf in eleélis eleemoiynasprçftitas,iri darnnan-Aug bo. dis prætermifsas; nô quafi aliqua benefada gt;9 quot;'ter ibi fine honore reliquantur, aut impij non jo.liom. fipt ^ propria confcientia de omnibus fcele-ribus fuis in illo iudicio accufandi arque dainandi;fed quia dominus indicate nobis voluit,pœnitentibusin ChrilIianaEcclefîa fecundum Chrillianæ Ecclefiç morem,pcr eleemofynas omnia peccata dimitti, amp;nbsp;fine eleemofynis non remitti.Videtur enini dominus eo loco proprié agere de his, qui fub ipfo paftore Chrifto,invno gregefe geffe-runt,amp; ouesfucrût, vel hœdi ouibus com-mixti,hoc eft, de his qui faite nomine Chri-ViJe Au fi-jani fuerunt, Ouibus dabit regnum: quia guft.en- ptfipeccauerint,pœnitcntiamtarnen con-

chi C.69. Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘1 r r i

- - uenienteregerunt,lardas Icilicet eleemo-ta homi. lynasdado. Hœdosautem damnabitrquta item fer. cùnsspeccauerint, conuenienti pœnitentia jj,inter per eleemofynas Deum non placauerunt. louanij Hinc amp;nbsp;quotidianus amp;nbsp;fplendidus epulo Lu.i^. ia emif- propter peccatum gulæ inæternum crucia-^t”’ turinlingua:quianon fuit folicituspecca- ' tafua relinquere, amp;:ea eleemofynis redi- I mere.ficut amp;nbsp;de Sodomitis inholpitalibüs Gen.'? ait Propheta Ezechiel; Ecce,hæc fuit ini- Eze'*^ J quitasSodomæ,fuperbia, faturitaspanis Sc abundâtia,amp; otium ipfius amp;nbsp;filiarum eius:

amp; manumegeno amp;nbsp;pauperi non porrige-bant.Et eleuatæ funt, amp;nbsp;ftceruni abomi-nationcs coram meS: abftuli easficut vidi. Ex hocautein.quód dominuseleemofynaj mifericorditer ordinauit in remedium pec-catorum:CIiriftus dominus mandatum di-leftionis proximi amp;nbsp;nouum vocat,amp; fuum peculianter dicit. Mandatum, inquit, nouum do vobis.Vtdiligatisinuicem.ficutdi-lexi vos: amp;, Hoc eftpræceptummeum,Vt diligatis inuicem . co4ue refpiccre puto ApolEcum ait Alteralteriu» oneraporta. te,amp; fieadimplcbitis legem Chrifti. Quod Charita» enim charitas valct ad veniam obtinen- vndeba-dam,non eft ex inftitutione nature, vel ve- beat vt ten lege, quK nullum remedium peccanti ^J^^ß’^ præftarautindicatifedexnouoteftamento -' 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nepeeta clt.nouoquepaóto Uei de reparauone no- t^jum. minis lapfi . cuius teftamenti Chrillu- me-diator ell amp;nbsp;impletor. Vndc etia lacobus, legem Chrifti ijs qui non funt omnino ob-liuiofi auditores, fed faftores opens, legem libertatis effe dicitjcùm lex vêtus fit Icxfer-ùitutis,fccundùm quam qui vnuna mandatum violât,ftatim dânaiionis reus eft tan^ legis violator. At qui in prçcipuis per gra- Impie, tiâ Chrifti legé obferuat, in minoribus vbi do legi», deficit à legis implctione, in lege Chrifti in quamiam tranfijt, remedium præparatum habet,videlicet opera mifericordiæ. Sic lo-quimini,inquit lacobus, amp;nbsp;fie facitc, ficut per legem libertatis incipientesiudicari.Iu-dicium enim fine mifericordia illi, qui non faeil mifericordia.fed^in viro mifericordc)

* Profper fuperexultat mifericordia iudicio, impetras lib.Sente, feilicet vt no feuerè, fed mifericorditer cum ficaitfen- eo agatur. Lex ergo libertatis Tacobo eft tent ta jS. ijq;a;Beati mifericordes, quoniam ipfi mife-n zi * ricordiamconfequentur. Atlexvetusiudi-fti elr, per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

ciü fui trafgrefforibus fine mifericordia mi-natur,vtpote nullü prçbês remediü.lgitur, qui vita mutata,Ecclefiæqi more pœniten-tes,eleciTiofynasdcderint5 * fublege,hoc eft, legis malcdiéto iam non fynt, fed in lege funt Chrifti.quae promittit mifericordi-bus emendationem ab omni peccato per fanguinem Chrifti ; Sc fecundumhanc legem iudicabuntur,dumdicetureis : Pofsi-deteregnum amp;c.efuriui enim, Sedediftb mihi maducare,5cc. Immifericordes autem iudicabutur, prout peccata eorum merue-rint,8c vti exigit lex vetus,fub cuius fuppli-do ponendi funt.Vnde Dauid, fecundum minas antiquæ legis confiderans peccata: Si,inquit, iniqultates obferuaucris, Domi-ne,quif fuftinebit Et continuo, ne defpe-raret,ad nouum teftamentum oculoseri-

qua dici-tur códito n kgiS'Di mitte nobis débita, etc. Bene enim cx-pcdat pro mifsioné Dei qma-datü etus nequitut nee fm-ttra fperat pareen dû peccati» fuis,qui ig nofcitalie niSjdicéte Apoftolo

fGald.In- gitdiccns,Quiaapudtepropitiatio cft,amp; uice one- propter legem tuam fuftinui te,domine, rapostate, Quam a legem^qux reos facit^Dataenim amp;nbsp;(ic act- çQ j(,^ fanda ludæis,fed reos eospotuit fa-cere; non foluita peccatis, fed oftédit peccata. Eft alia lex mifericordia Dei, lex pro-

pitiationisDei,lex charitatis. Hæc datvc-niam peccatis, deler præterita,admonct de futuris.ln via non deferit comitem, comes fit ei que ducit in via. Ergo propter legem tuamfuftinui te domine, quia dignatus es legem

legem mifericordiæ afferre ,mihi dimittere omniapeccatamea, dare mihi de cætero nionita ne te offendam. In ipfis monitis ,fi quid forte titubauero , dedilli mihireme-dium quo teurem, dicens, Dimitte nobis débita noftra,fient Se nos dimittirnus debi-toribusnoftris. Hanc legem ftatuilH mihi, vt quomodo dimitto , dimittatur mihi. Propter hanc legem fuftinui te domine. Expedauiquandovenias Schberes^ab omni necefsitate,quia in ipfanecefsitate nó de-feruifti legem mifericordiæ, Audi quam legem dicat, fi nondum intellexifti, quia legem modódicit charitatis. AudiApofto-lum.Inuicem onera veftraportate, Scfic implebitis legem Chrifti. Et fortafsis, præ-ter alias caufas ,etia hac decaufa, quia opera charitatis veniam pcccatis impétrant, adeô frequenter in fcripturisdicitur dili-gens proximü legem implere.Omnia enim Auç.ca. mandata facta deputatur, quado quiequid ij.lib.i. nonfit,ignofcitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rttiafla.

A Dmodum congruê Deus ordinauit, vt 'qui erga proximum effet niifencers mi-fericordiam à Deo impetraret. Sicut enim ChriPus redemptor, peccata alienaquæ af-fumpfit, magna ilia mifericordia, qua pro hominibusmortuuseft, deleuit ; itaetiam propria peccata deler homo apud Deü,mifericordiæ iliius imitatione. Meritoenim fimilia opera fimilem habent effecfu. Vnde Q_a loan-

loanncs Apoftolus ; Fiduciam, inquit, ba- i.IoM bemusindie iudicij, quia ficutilleeft, amp;nbsp;nosfumus in hoemundo’hoe cft,Confidi-mus nosfaluandos in die iudicij, quiaper opera mifericordiæ fimiles fumusredemp-tori noftro atqueiudici.Vndc Chriftusdo- Io’'’J minus non fimpliciter dixit : Hoc eftpræ-ceptum meum,vc diligatis inuicem, fed ad jecit ; Sicutdilexi vos. Quæ fimilitudoin omni quidé opère mifericordise aliquoufqj relucct.fed tarnen maxime in hiseleemofy-nislocum habet, quæ prjeftantur miferis quia amici Dei funt,vel vt tales fiant. Chri-ftus dilexit nos,vt in çternum Patri recon Romj ciliaret Dumcrgoaliorüideo miferemur, quia filij Dei funt, vel vt ad gloriam æter nam pcrtingant:tunc Chrifto proprié firni-les fumus in dileftione. Atque hæc eft proprié mifericordia, quam proponit feriptura tanquam impetrantem veniam. V^nde fig- -tuficanter ait Chriftus : Quifquis potü de- Mar., - derit vobi.s cabcemaquæ in nomine mco, quia Chrifti eftis amé dico vobis,Non per-d. tmercedemfuam . amp;iterum: Efuriui,amp; Matif dcdiftis mihi manducare. atque hoe expo-ncns : Quamdiu, inquit, vni feciftisde fra-Hfcron tribus mois minimis,mihi feciftis. Nunquid r ! ûi.fin illi pauperes inter quorum pannos amp;nbsp;il-rpiiEcó luuiem corporis flagi as libido dominatur, fratresfunt Chrifti. vt Chriitus dicaturac-auttum. cjppre quod ipfi accipiunt lt;nbsp;minimégen

tium fed hi funt in quibus Chriftus accipit cleemofynam, qui cum acceperint dolent, feminantes fpiritaba, amp;nbsp;metences carnalia.

hem.qni Dei faciunt voluntatcm, vtfra-’*■gt;* tres amp;nbsp;forores Chrifti diti pofsint.Hiqui in corpore funt Chrifti, eiufq;funt mébra: vt quod eispræftatur, Chrifto verè fieridica-tur. Quod autem impio confertur, quo Chriftianusfiat, prorfus Chrifto fieri affir-mandum efttalioqui,impio benefaccrein-*ccl.n terdum peccatum eft, ficut ait Sapiens : Si benefeceris,ftito cui feceris,amp; erit gratia in bonis tuis multa.Bcnefac iufto,amp; inutnies retributionem magnam : amp;nbsp;fi non ab ipfo, certè à domino . Non eft enimei bene qui afsiduuseft inmalis, amp;nbsp;eleemofynas non danti : quoniam amp;nbsp;ahifsimus odio habet peccatores, amp;nbsp;mifertus eft pœnitentibûs. Da bono , amp;nbsp;nó receperis peccatorem. Be-nefac humili, amp;nbsp;nó dederis impio,prohibe panes illi dare,ne in ipfis potentior te fit.

Deinde ob hoc etiam plané congruum cft,vt per eleemofynas obtincatur Dei mi-fericordia: quia iiiftum eft vt quifquefic alium traólet ficut ipfemet tradari curpit: ^’t7 çquum eft(ficut ait Chriftns)vt eadé men-

furaquamenß fuerimus, remetiatur nobis. Qois (ait Profpercap.zS.lib.j.devita contempla.) non mifericordem (ibi Deumfacit, qui mifericors erga laborantes vel errantes exciterit^amp;c.

Deniqueetiam ob Iioceleemofyræ ex- Vtano, hibitæ Chriftiano impétrant Dei miferi. cordiam : quiaabundantia bonorum opc-rum,quæ eft fan dis clecmofynas accipien-libus,fit fupplementum inopiæ fpiritualis, qua laborant hi qui largiuntur elecmofy-Q i nas.fi.

nas' ficut ait Paulus, Corinthijs fcribens de paupcribus quierant Hierofolymis: In prç-fenti tempore, vellra abundantia illorum inopiam lupplcat, vt Sc illorum abundatia vellræ inopiæ fit fupplementum : vt fiat æqualitas ficut fcriptum ell, Qiii multum, non abundauit: Sc qui modicum, non mi-norauit. Vnde amp;nbsp;Chriftiw ait : Qui recipit Mat i* Prophetamin nomme prophetæ ,mercc-dem prophctæ accipict: amp;qui recipit iuftû in nomineiufti.mercedemiulti accipiet;amp; M’^?' quiconque potum deJerit vniex minimis illis calicem aquæ frigidæ, tantum in no-mine difcipuli:amen dico vohis, nô perdct mercedemfuam Curitalt;Vtiq^quialabor prophetæ.Sc iuftitia iiilli, amp;nbsp;tides difcipuli, fiunt foucntisprophetam,iuftum,vcl dilci-pulum , per Dei reputationem quia fouet illos.fuccurruntque illi vt Deus ei fit propi-tius. Vnde propofita parabola, alibi diligen tifiimè mandatum huius rei dat dominus: ^^ Et ego dico vobis, facite vobis amicos de ^“^ ’ mammona iniquitatis, vt cum defeceritis, reeipiant vos inætcrna tabcmacula. Nun-quamenim fanéli Chrilliani ingrati funt, pro paruis magna, pro corporahbus fpiri-taha ,procaducis æterna tribuunt. Sicut enim Hellas amp;nbsp;Helizæus fufcitàrunt filios 4’^‘’* i hofpitum faarum: ita fanéli Chrilliani fuf-citationem à morte animæ impétrant cis, à quibus corporaliter adiuuantur . Quod Chrillus prællitit Magdalenæ amp;nbsp;Zachæo I”’''* hofpitibusfuis, hoc Sc hofpitibus famulo- ^“‘’ rumfuorücxhibet.Cüm igituraDco præ-

DECALO Gl EXP Lie ATIO. UJ cepta (îtelcemofyna.nôtantùmvt bonum opus,fed etiam vt remedium: oportet nos, lt;]uietiam vteunq; vitatis criminibusmuk tisquotidieimplicamurpccratis, valdemi-fcricordesefrc,amp; non folümanxiècogitare . an præceptum nobis fit clecmofynasdare j^ ’^ ‘f (quia reuera præceptum ell, ne alicuius ta-''’^ lenti fiue fpiritalis, fiue corporalis, abfcon-diti codemnemur) fed etiam prae oculis habere languores nollros innumeros, vt tan-j to dibgentius cleemofynarum medela vta-'”S' mur.Scriptumeft:Homo indigens,miferi-corseft. non vtique homo corporaliterin-p digens,quem fepeocciditinuidia: (de quo ’'^^ Salomon : Vir pauper calumnians paupe-res,fimilis eftimbri vehementi in quopara-turfames)fedqui agnofcit peccata fuaamp; paupertatem fpiritualem,rcitqi fe miferiim, miferabilem,pauperem,cæcum,amp; nudum. Isnunquam proxitpi cefiatmifereri, vt amp;nbsp;ipfe mifericordiam confequatur à domino. 1 aies fuerunt,qui primi in Hierufalem cre-diderût : qui à Spiritu fa nil o illuftrati cog-nolcebant propriam miferiam, ac ideo vni-«0'1 uerfafua,poirefsiones amp;nbsp;fubllantiam ven-debat, amp;nbsp;omnibus,prout cuique opus erat, diuidebant.

Q Pera mifericordiæ, cor con tritum, fiue pœniteniia, preces atquefidesin mc-diatorem,non proptereà dicunturplacare Deum,aut impetrars veniam peccatorum, 0^4 quafi

B R E»'I S ET CAtHOLICA fluafi pereapeccator érafla acqualitateiii-ditiæ fatisfaciat Deo ^lolus enira Chnltus cxaélum pretium exoluit peccatorumqux non rapuit, dum effudit fanguinem fuum in remifsionem peccatorum, amp;vtiullitia RO'^ legis implereturin nobis)fed quia,quumex fanguine Chn(li,Deo nas præueniéte hæc obtinuerimus.fidem.rcilicet, pœnitentiam, amp;nbsp;opera mifericordiæ, per ipfa præpara-mur,vt ampliorem fanguinis Chrifti afper-fioncm fufcipiamus, vt veniam confequa-mur, magifqucac magis innouitate vkæ ambulante»,ilolas noftras in fanguine agni dealbemus. Merè tarnen gratuitó amp;nbsp;mife-ricorditer, non ex aliquo primae inftitutio-nis debito.vult Deus hæcefie prçparatoria ad maius remedij fanguinis Chrifti participium; ficut ait pœniten»amp; fidelis Dauid, Mifcreremei Deus fecundum magnam mi- ^**1’ fericordiam tuam . Diffcrêterjnterim fides mcdiatori.'«,amp; eleemolynæ.pafioni Cbrilli ampliüs participandae nos praeparant. Fids enim mediatoris agnofcimus.mera Dei gra tia nobi» per Chriitum donari fidé amp;nbsp;opera mifericordiae : item, meram e(Te gratiam, quód propter fidem Sc opera mifencordiç, alia nobislargiaturDeut. Nomineautem eleemofynæ amp;nbsp;pœnitentiæ hoc non indicator. Attamen, corcontritum, fandumqi defiderium,Sc opera mifericordiæ, vieiniùs nos Deo coniungunt, ac ad gratias eius ac-cipiendas ampliù» nosapunt, quàmfidei mediatoris. Hæcintclicétum tantùmillu-ftrat.illa autem funt affedusiam ad Deum conuer-

conucrfi ; quod fepe etiam illuftrato intel-leftu non fequitur: ficut ait Auguilinu«, Præuolat inteHeclus, amp;nbsp;tardé fequitur,amp; aliquando non fequitur humanus arque in-firinusaffeclus.Ideoq, in fcripturis.dileftio fandaéjue defideriadicuntur cordilatare. Sc quodamodo in finum cordi'cvtedere, vt Dei donisrecipiédisaptetur. Dilata(in-^^•8o quit Propheta) os tuum, Sc implebo illud. Joi i6. Petite(aitChriftus)amp;accipietis.Exhispa-tet,cur fcripturafacra nunefidei Chriftitri-buat iuftificationem hominis: amp;nbsp;hocpreci-puè,quando agit cum eis, qui Dei gratiam per mediatorem Chriftum non rcputant neceffariam^vt.tota cpiftola ad R omanos, alijfque epiftolis Pauli,tertio, quinto,fexto capitibusapud loannem) nuncvcróchari-•tati fcudileftioni proximi : idque tune in-primi5,dum agitur cum hominibus reélè de mediatorefentientibus: vt,in fermonedo-

mini poll cœnam apud loannem, quem ChriUusdixit ad fol.os difcipulos fuos.Sf, loi.ip inquit,præceptameaferuaucritis, manebi-tisin diledione mea. Se, Hoceilpræceptû meum,Vt diligatisinuicem.Sc, Vosamici meieftii,fi feceritis quæ ego præcipio vn» bis Et Petrus Apoftolusjfcribésfidelibus: iPe.4 Charitas,inquit, oparit muhitudinem pec-1 r« i catorum. Sc, Fratres, fatagitc, vt per bona operacertam veftram vocationem Seele-dionemfaciatis. Aliquando veróvtrunq, Sccharitatcm Sc fidem exprimitferiptura, Gal.f. In Chrifto lefu,ait Paulus, valer fidesquæ i-gt;oâl pcrcharitatemoperatur.Etloanncs: Ho« eft man«

cft mandatum Dei,vt credamus in nomine fili| cius lefu Chrifti, amp;nbsp;diligamus alceru-trum. Sicamp; lacobus, exfidc amp;nbsp;operibus I^c i* docetiullificari hominem.

Depeccatü in hocpT£cep(uin:Diliges proxi-mut^ Tuum. C A R. X11 11, f^Mniaquidem peccata contra proxi-muni commiffa dileélioni proximiad-uerfantur.fed peculiariùsquædam, de qui-bus nunc eft dicendum. Et prætcrmilsis peccatis quibus omittit quis præftarc debi-tam amp;nbsp;ordinatâ dileélioncmac fubuenirc proximofnam hæcex fupradiétis manife-rtarunr)traclemusilla,quç vno verbopro-hibet ApoftüIus,dicens’Curate,ncqua ra- H«bgt;‘ dixamaritudinis furfum geiminans impe-diat,amp; per illam inquincntur multi.

QVi hominem etiam inimicum odit, omnino ,contrarius eft fecundo præ-cepto.Qui odit fratrem fuum, inquit loan- t IJJ'* nes,in tenebris eft, amp;nbsp;in tenebris ambulat, amp;nbsp;nefcit quó cat, quia tenebræ obcæcaue-runtoculoseius. Etiterû: Omnisqui odit 'gt;I°’'l fratrem fuum, homicidaeft : amp;nbsp;fcitis, quo-niam omnis homicida non habet vitâ æter-

nam in fe manentem. Non autem is homi-Profptr rtenaodit,qui vitiaeiu$ odit. Sicenimdili-f*rtè'''x' gquot;’’‘^'^^’’^l’‘””''’^'’'^f®°'’“'” quot;Ó diligan-Ai quot;nbsp;c 6 tnrerrores:quiaaliudeft,amarequod fadi jj ^ jg funt, aliud odifte quod faciunt. Perfeifto Pfa'ij! eiui.Dci- 'odio, inquit propheta, oderam illos qui te oderant.

obérant. Pcrfedum odium cft, quod nee Prafp in iuftitia,nec fciétia caret : id eft,vt nee prop- end bb. tervitia homines oderis, necvitia propter ient fên' hominesdiligas. Reélè ergo in malisodi-niusmalitiam,amp;diligimus creaturam : vt nee propter vitium natura damnetur, nee propter naturam vitium diligatur. Pubiicis inter le odijs olim exardefcentes, ab eede-

J^Icut diligés proximum gaudet de bono ^ eius , fecundùm mandatum Apoiloli, Gaudetecumgaudentibus: itaquinondi-ligit proximü fuum,fed tantum fuumcom-modum, reliquos excellere cupiens.inui-detproximo.hoceft.trillaturdeboooeius, ficut ait gentilis poëta: Inuidus, alterius rebus macrefcit opimis. Cuius mali originem ^al p explicans Apoftolus : Non efheiamur, in-quit,inanis gloriæ cupidi, inuicem prouo-^'’'lt;lé. cantes.inuiceminuidentes.numeraiquein-uidiam inter ea peccata , quæ hominem à regno Dei excludunt. In duplicemautem inuidia fcinditurpalsionem ; cùm aut inuidus ipfe eft aliquid in eo in quo alium effe non vult, aut alium videos elfe meliorem, dolet fe ei non effe confimilem j malletque alterum non effe tam excellentem . Priori# generis inuidialaborant illi, qui fuadona alij$ non communicant, vt iph fcilicet fern-per excellentionesmaneant, Quibus difsi-milis erat Sapiens,qui tonfideolcr de feipfo dice.

TatisinuelHgabo, amp;nbsp;ponamin lucem feien' tiam illius,amp; non praetcribo veritate, neq; quidem cuminuidia tabefeenteiter babe-bo:quoniam tab’s homo non erit particepj fapientiae. Et iterum:Sapiétiarn fine fiibo-ne didici,amp;fine inuidia cönranico, 3cbo-neftatem illius non abfeondo. Sic Moyfes, dum rogaretur à lofue, vt prohiberct El-dad amp;nbsp;Medad ne propbetarent, abfq; omni liuore refpondit : Quid semularis pro mef Quistnbuat vt omnis populus pro-phetet,amp; det cis Dominus fpiritum fuum^ Secudi generis inuidia perpétué cruciatur diabolus,ex quo ab angclorum fanéborum confortio excidit. Vndeadhuc ftanti bo-

piens,mors Introii it in orbem terrarum: imitantur autem illum, qui funt ex parte il-lius.Exprimo genere inuidiçad fecundum deuenitur. Qui enim alijs fua communica-re non vult vt ipfc maiormaneat, dignus eft perderequæhabet: iuxta fcntentiäSal-uatoris,Tollitcabinutili feruo talétum,amp; date ei qui habet deeem taléta.Omni enim habenti dabitur,amp; abundabifei autem qui non babet,amp; quod videturhabere,aufcre-Cap »? turabeo.Hæceftlexdiuinæprouidentiæ, Jib- de Vf inquit Auguftinu$,vt nemo à fuperioribus ra relig. tdiuaetur ad cognofcendam amp;nbsp;percipien-dam gra-

dam gratiam Dei, qui non ad eadem puro afFcéiu inferiores adiuuent. Quadoigitur perdito fuo bono fuperbusmiferefficitur, inuidet alijs quód æquè miferi non fint : vt in diabolo contigilTe videmus. Et in xtcr-num damnatorum eft üla inuida vox in li ^’r-p bro Sapientiae: Eccc quomodo computati funt(fcilicet clecl:i)inter filios Dei, amp;nbsp;inter fanftos fors illorum eft Tanto autemgra-uior eftinuidia ,quato maius eft bonum de quo quis alteri inuidet ; ficut Se odium tato grauius eft,quanto maius eft malum, quod quis optat proximo. Périma eft ergo inui-dia fraternae gratiæ, qua quis dolet de lar-gitatemiferitordiœ Dei proximo præftita; quæpotius peccatumin Spiritû fanvlum, quam in proximum diceda eft. Admodum autem conueniéter ordinauit dominus, vt qui per inuidiam imitantur diabolum Se j Cain.fuiipforum, fitut Se illi fint tortores, jj^'®' Vndequodam loco Sapiens inuidiam ta-

®'*4 befcere dicit.Se etiam alibi inquit: Putredo ofsium,'nuidia;quia videlicet tanto crucia-tu feaffligunt inuiJi,vt etiam robuftißima quæ habent,cuiufmodifunt oftain corpore-, putrefaciant.Vnde,inquit Hieronymus, In r-cap. pulchrèquidam dixit: luftius inuidia nihil «pdlaJ eft,quæ proiinus ipfum authorem rodit, G’l«-excruciatque animum . Et Cyprianus in li. {_jt,jf ^jg bro dezelo Se liuorc,valde(inquit ibidem ellnunc Hieronymus) optimo ; Qualls, inquit eft fecudu» animæ tinea.autquæ cogitationum tabes, fernionü 1 peftorii quanta rubigojzelare in altero vel Cypriam 1 virtutem ciu5,vel fœlicitatcmjid eft, odilïc in co

in co vel mérita propria,vel beneficia diui-na,in malum proprium bona aliéna cóuer-tere,illurtrinm profperitate torqueri, alio-rumgloriam facerefuam pœnam, amp;velut quofdam peftori fuo admouere carnifices, cogitationibus amp;nbsp;fenfibus fuis adhibere tortores, qui fe inteftinis cruciatibus lacèrent, qui cordis fecrera maleuolentiæ vn-gulis pulfenffNócibus talibus lçtus,nô po* lux poteft elfe lucundus: fufpiratur femper amp;nbsp;gemitur,amp; doletur. Dumque ab inuidii nunquamliuoregt;iponitur,diebusac noéti-bus pedus obfelfum fine intermifsione 1a-niatur. Quantoque ille cui inuidetur fuc-celTumeliorf profeccrit, tanto inuidusin maius incendium liuoris ignibus inardef-cit.Hinc vultus minax,toruus afpedus, pal lor in facie,in labijs tremor,ftridor in den-tibuSjVerba rabida, effrenata conuitia,ma-nusadesdis violentiam promptæ , etiam fi gladio interim vacuæ,odio tarnen furio-fæ mentis armatæ. Etidcirco Spiritus fan-dûs dicit in Pfalmis : Nolitc zelare bene pfa.j^' ambulantem in via fua. Et iterum : Obfer-uabit peccator iuttum,amp; ftridebit ad eum dentibus fuis: Deus autem irridebit eum.

^Icutdiligens proximos.cum omnibus, quod in fe efl’,pacem habet: itanondiligens proximum,fed quæ fua funtquçrens, pacem turbat, atq;à proximo facilimè dif-fentit.Numerat auté Apoftolus inter pec-cata, hominem à regno Dei excludentia, Gahp difcor-

difcordiam.feu difienfione ; qua fit,vt quij non confentiat in bonum proximo debi-tum. Latequc admodum patct dilTcnfio. Reperitur cnimin eadem domo mariti ad vxorem,patris ad Hlium,fratris ad fratrem, conferui adconferuum, militis adcontu-bernalem,ariificisad ciufdem operisartifi-cem.Nonnunquam cuenit, vt amp;nbsp;in expoG-tionibus fcripturarum oriatur dilFcnGo.è quibm hzrefcj cbulliunt. Quæ res(fcilicec difFenGo^quàm Gt nociua, aperitSaluator Mjtix in Euangclio.diccns ; Omne regnum in Fc diuifum defolabitur, amp;nbsp;omnis ciuitasvel domus diuifa contra Fe,nó ftabii. Quomo-do cnim concordia parue res crefcunt, ita difcordia maxime dilabuntur. Proptercà fcduloab hocmalo fcriptura dehortatur, ^•Çq.i. Paulus Corinthijs .• Obfecro vos fratres, ’ inquit.per nomé Domini noftri kfu Chri-fti.vt idipfum dicatisomnes, amp;nbsp;non Gnt in vobis febifmata, Gtis autem perfeéli in eo-dem renfu,amp; in eadem fcientia Et iterum: ïhil.i Siquaconfolatioin Chrifto, Gquod fola-tiûcharitatis ,G qua focietas fpiritus.G qua vifcera mifcrationis : implctc gaudiuni meum,vt idem fapiatis, eadem charitatem habcntex,vnanimes, idipfum fentientes. Et ^bt.y. Geut paciGci feptimo loco rccenfentur à Chrifto inter beatos,filijquc Dei appellan-^ljt ij tur, amp;nbsp;Chriftus promittitfe exauditurum omnem petitionem concordium ; ita Salo-^'ou Ä mun,Sex funt, ait, que odit Dominus, amp;nbsp;feptimum deteftatur anima eius , nempe (inquit,poftquam fex illa cnumcrauit)cum qui fe-

Bß E ns ET C ATUOLICA quifeminat inter fratrc$ difcordias. Reij-citque cuangeliü facrificium cius, qui fratri Mat f fuo non cft reconciliatus. Quod fequwtse funt fynodiCarthag.4.cap.93.'I oletan n. cap.4 Arelatenfisa cap.ji.Vt nihileftmelius cócordia in bonum, nihil peius difcor-dia circa bonum: ita nihil melius dilcordia circa malum, amp;nbsp;nihil peius concordia in malo. Qriamobrem.fanclifsimum eft,femi^ nare â malo difcordiam. Cuius rei gratia venir pacificator hominis cum Deo,in bûc mûdû,ficut ait:Nolitearbitrari quia pactm .\jat.f'’ venerim mittere in terram. Nó veni pacem mittere, fed gladium : veni enim feparare hominem aduerfus pattern fuum, amp;nbsp;fibam aduerfusmatrem fuam, amp;nbsp;nurum aduerfus focrum.amp; inimici hominis, domeftici eius. Noneftautem putandum, ftatim incurri crimen difeordiæ, fi quis difientiat à modi* co amp;nbsp;nullius propemodum æftimalionis bono proximi, aut fi duo, verum bonum quærentes magna folicitudine, de co quod ad id confequtndum expedit diuerfa len-tiant,aut fi falua fide catholiea, diuerfas ha-beantduo thcologi in quibufdam opinio-nesjmó in rebus obfeuris etiam ad fidem pertinentibus.fi abfit pertinacia, contingit finegrandi fcelere quandoque quofdamä ZuE-1 ^^'’^^^'^ôdilîentire. Hoc enim facit fanitas eóna Do paci»,vt cü diutius aliqua obfcunora quæ- | uat.c 4, runtur, amp;nbsp;propter inueniendi difficulta-tem, diuerfas pariuntin fratema difcepta-jione fententias,donee ad verum liquidum perueniatur,vinculum permancat v nitatis, ne in

DECALOGl EXPIJC ATIO. Ui ne in parte præcifa remaneat infanabiJe vulnujtrroris. Et ideo plerunq; doétiori- Cap-r. bus,minus aliquid reuelatur, vt ebrum pa-tiens amp;nbsp;humilischantas,in qua fruélusmajor eft,comprobetur, vel quomodo teneat vnitatem,cùm in rebus obfcurioribus di-uerfa fentiunt, vel quomodo accipiant vc-ritatem.cùm contra id quod fentiebant.de-claratum elle cognofcunt. Aliquid aliter fa-pere quàm fe res habet,humana tétatio cft: Nimisautemamandofententiam fuam.vel inuidendo melioribus vfque ad præcidédæ communionis Sc condendi fchifmatis vel hærefis facrilegium peruenire , diabolica præfumptio.eft. In nullo autem aliterfapc-re quàm res fe habet, angelica perfefrio eft. Qutitaquehominesfumus, fed fpeangelis 11 æquales fumus, quandiu perfeftibnem an-gelinon habemuspræfumptionem diabo-li non habeamus.Boni Catholici, quod ad Aug-q it fidei doiftrinampertinet,itaquçruntfiquid inqquot;î^quot;' quærendum habent,vt abfit concertatio ^“S periculofa,velquærenti,velcicûquoquæ- “* ritur,vel eis qui differentes audiunt. Itaau» tem docent fiquid docendum habent,vt vfitataSc confirmata fecurifsimè Scfiden-tifsimé Sc lenifsimé vt pofiont infinuent: Ïnufita vero, etiamfi veritatis nianifefta-tione iiquidifsima perceperunt, quærendi potiùs quàm præcipiendi aüt affirmandi modo,propteraudientis infirmitatem. Sl autem tantum habet pondus aliquod verum,vt vires difcentis excedaf. fulpenden-dumeft vt extepdat crefcentem, non im-

• do autem amp;nbsp;occultandum eft, fed cum fpc hortatoria, vt non facial defperatio frigi' diores, fed defiderium capaciores. Bonn» ergo catholicos non ftatim ac perceperit certó aliquid pertinere ad fidem, feparat fe â diuerlum fentientibus, necdum tanræ inlt; telligentiæ capacibus, quando dogma non ellomnino vfitaium.

^Ontingit hominem paci aduerfarinon '^tantum interiori diflènfu, fed etiam ex-teriori . verbis fcilicet 8c locutione : quod peccatum contentlo dicitur. Et iuxta verbum Apoftohiijs qui fuut ex eontentione, ^®'*' amp;nbsp;qui nc^tnacquiefcunt .veritati, credut autem iniquitati, ira amp;indignatio : fic folet definiri.iContentioeft impugnatio verita-f- tiscum conhdentia clamons, amp;nbsp;docente

Apoftolo,feparathominem à regno Dei, redditque eum obnoxium æternæ iræ,idq; tunc maxime, cum quisimpugnat earn ve-ritatem.quæ ad falutem æternam vtilis eft, aut ad famam vel aliud proximi bonüper-tinet.Ea autem contentio,qua quis falfita-temimpugnat, autcaufa explicandæ verb tatis contenfiofi partesfubit, abfitvt inter peccata numeretur,quumlegatur,amp; Chri-ftum amp;nbsp;Stephanum amp;nbsp;Paulum talidifpu-tatione vfos fuiffe.acab epifcopo exigatur, vtcontradicétesveritatipofsit redarguere* amp;omnes Doctores Ecclefiæ per difputa-tiones contra hærefes fint plurimü illuftres effedi.

DECALOGl EXPLICATIO. 12^ effedi.Vnde amp;nbsp;diabolus perferuumfuum Tertis eft lulianum apoftatâ, interdicere conatus eft Aug.c.fi Ghriftianoru filijs vfumphilofophicarum bb.i8.de artium.Exnoftrisenim, inquiens, librisar- ^^^J^quot;^’ macapiunt, quibus in bello aduerfus nos pjt^jjj/ vtâtur.Si quis tarnen falfitatem impugnet hiß ecêi. vt proximo pariai inuidiam, reftè conten- c.8 item tiofus vocabitur : ficutait Apoftolus, ad li ó.liift, rhil.i. Fhilippcnfes,Quidam ex cótentione Chri- trip.c.17 ftumannunciant, non fyncerè,exiftimâtes Videatur fe prerturam fufeitare vinculis meis. Pueri- ^”^^°p liter quoqueoftentansingenium vel feien- ^^^^ g^/ tiam, aut fophiftica malignitate lucri fui maficï, ^ gratia paralus pro omnibus amp;nbsp;cótra omnia primo dicere, autmagisde verborûquàm return cap. vfq; diuerfitateconfligens, reâè conteniiofus ad 10.

^'“ ’S' difputator vocatur. de quo fcriptura, Qui, ait,tantum verba feftatur,nihilhabebii;8t,

Ïtcle- Qui fophifticè loquilur,odibiliseft,amp;,No. ”717 li contédere verbis : ad nihil enim vtileeft, ^'^‘^' nifi ad fubuerfionem audientium.de quali-bu.s amp;nbsp;Tullius ait ; Verbi conlrouerlta iam diu torquet Græculos,contentioniscupi-dioresquam veritatis.Abfitautcm vtrepu- Aug. in teturis verbis contendere, qui neceflaria pro'ogo dixerit,quatalibet fermonum amp;nbsp;ar gum en- inljbre* tationummultitudine ac prolixitate idef- ’'' r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vide ta.

i8.bb4-Defitgna,(ir fimililus. C.4P. XIX. ‘’' ^^^^ On folùm verbo amp;nbsp;volûtate pax tur-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batur,fed etiam opere : vt, ft homines inter fe pugnét, aut populus populum impugnet Ç quad bellum appcllatur ) aut Bellum 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R x denique,

denique.fivnius ciuitatis vel regni parte» Seditio. contra fe mutuo confligât aut ad id tumul-tuentur(quod vocatur feditio autbcllum Coniu- inteftinum) aut fi fubditi fuum principcm ratio, ' impugnent,veladuerfuseum confpirent: quod coniuratio appellatur.

QVcmadmodum bellis amp;nbsp;feditionibus arque coniurationibus concordia po* pulorum.ciuitatisautpopuli cum principe turbatur-ita perfchifma vnit^s Ecclefiafti-cadifirumpitur, amp;nbsp;membra Ecclefiæàfra-ternitate Chriftiana diuiduntur, aut ab ip-fo Ecclefiæ capite feu paftore. Quod peclt; catum tanto grauius eft feditione amp;nbsp;coniu-ratione , quanto præftantior eft fpiritali» communio, amp;nbsp;vnitas Chriftianæ Ecclefiæ externa cócordia ciuium : amp;nbsp;tanto grauius eftfebifma priuata vnius hominis difeordia ab altern, quanto melius eft magifque diii-gedum totum Ecclefiæ corpus quàm vnus homo. Sicut autem Apoftolus dicit de hæ-

retico quod à femetipfo damnatus eft, quia TiH' Hiero in videlicetfpontcab Ecclefiarecedit, itaamp;

j.c.rpift. defchifmarico reélèdicitur,quódfeipfum adTitü. damnat, dum feparatfeà corpore Chrirti Vide no- quod eft ecclefia.Eerè * auté nullum fehif-ftra expli manonfibi confingit temporis progre/fu cationé aliquamh^refim.vtreétêab Ecclefia recef-

fiffe videatur, (Quantum veró febifmadif- . pliceat Deo,noua atq; infolita pœna femel oftendit,dum Dathan amp;nbsp;A biron vnà cum

DEGALOGI EXPLJCATIO. 130 viuiin infernum abforpti funtjamp; Chore cum ducentisquinquaginta proceribusfy-nagog«,qui tempore concilij per nomina vocabantur, alijfq; quatuordecimmilibus amp;feptingétis,igneegreffo à Domino con-fumpti funt.

C leut diligens proximum corripit eum fu-”•18 perpeccatofuo,vt Jucretur animaeius: itanon diligens proximum eiponit offen-diculum conique fcandalizat . Eft autem fcandalum.diétum vel factum malum, aut fakem mali Jpeciem habens, præbens akeri occafioné ruinæ fpirituali»,hoc eft peccati: fumiturque ratio nominis ab arabulâtibuï amp;nbsp;ad lapidem impingentibus atque caden-tibus.talisenimlapis fcandalum, hoceft, offendiculum appellatur. exempli gratia; Qui impudica verba coram akero loqui-tur,is akeri occafioné præbet impudicitiæ. item,qui impudico arridet, etiam fi non facial hoe propter impudica verba, videtur akerius ftukiloquia approbare: ac ideo vident! hoc præbet occafionem impudicitiç. Et fi quidem eo finequis dicat vel faeiatid, vt alius peccet amp;nbsp;ruât, omnino fcandali prauitatem eligit : at fi alium feandalizet, ruinam tarnen eius non quæreni, minore fcandalo peccat quàm prior. fi quis autem quærat mortalé ruinam akerius,aut quam-cunqueperfuumcrimen, â vita æternale fcparat.Si verô venialem ruinam per fuum venialepeccatum quærat, fcandalo veniali

tantum peccat, ficut amp;nbsp;illequi fuo veniali peccato inuolûtariè plané alium in ruinam adducit, Atfiquis per mortale peccatum alterum fcandalizet, aut cotemnat falutem proximi, nondignans fcilicetproeacon-feruanda pr^ternucterequod fibi libet,gra-ue crime committit, ficut ait Chriftus: lm- ^“^ ’' pofsibileeft vt non vcniant fcandala. væ autem illi,perquem veniunt: vtilius eftilli fi lapis molaris imponatur circa collüeius amp;nbsp;proijciaturin mare,quàm vt fcandalizet vnumdepufillisiftis.amp; Apoftolus;Si pro- R^’'^ pter cibum frater tuus cótnftatur, iam non fecundum chariratem ambulas. noli cibo tuoillumperdere, pro quo Chriftus mor-tuuseft. amp;iterum : Videte,nc fortèhæcli- *C’'^' centia vertra offendiculum fiat infirmis. Si quis enim viderit eum,qui habet fcicnriam, in idolio recumbentemmonne confcientia ciusciim fit infirma, ædificabitur ad man-ducandum idolóthyta^ Et peribit infirmuj inrua fcientia frater, propter quem Chri-ftusmortuuseft. Sic autem peceâtesin fra-tres, amp;nbsp;percutientes confeientiam eorum infirma,in Chriflum peccatis.Quaproptcr, fi efca fcandaltzat fratrem meum,non man-ducabo carnem in æternum , ne fratrem meum fcandalizem.Et rurfum: Si quis vo-catvosinfideliumadeoenam, amp;vultisire; omne quod vobis apponitur, manducate, nihil! interrogantes,propter confeientiam. Si quis autem dixerit; Hoc immolatum eft idólis:nolite manducare propter ilium qui in dicauit,amp; propter con/cicntiaiconfcien-tiam au*

tiam autem dico,nó tuam, fed alteriuj.No-landum autem eft,quód præbendo peccati occafionem non minus peccatur etiam fi per vigorem animi non peccet cui præbe-turoccafio pcccandi,quâm fi peccet.Scan-dalizasenimadruinam eum induxit quantum exopere ipfiusaut ipfometfuit.Nec blanJiri fibi debet fcandalizans, fieodem tgt;eccato alius laborans dicat fe non fcanda-izari,quum reuera per alium fimilitcr pec-cantemin peccatofuo confirmetur, libe-nufque iam illud perpetret. Quado autem fcandalum tantum fpeciem malihabet, tue coram illo qui intclligit ipfum reuera bo-numenc,abfque fcandalofit.

Haéfenus de fcandalo quod aéiiuunï vocari folef. fed contingitinterdum, homines ruere occafione fandorum ope-rum .nullam mali fpeciem habentium,quæ boni homines faciunt, Tantam autem cu-

ram vult nos Dominus gerere falutis fra-ternæ,vt illinon tantum temporalia bona impendamus, fed etiam, ficx reélo no» ftro fado videamus eum peccare, amp;nbsp;à pec-catofuoconuertendus fperetur fi bonum opusnoftrum paululü vel intermiiïum.vel occultatum fuerit, debeamus illud inter-mittere,aut occultarervt.fiintcrmilfapau-lulum doélrina de primatu I’ontificis, aut largitioneeleemofynarum inreligiofos,fpe retur hxreticus conuertédut : tacere opor- qu5,amp;c. tet ad tempus earn parte catholic® doélri-næ,amp; palâm eleemofynæ religiofis nô font clargiendsï.Neceflària autem opera, nun-

quam propter fcandalum acceptum licet omittererquia nemo poteft peccare vt aliû â peccato liberet. Hinc nec falfi quicquam docendum.nec vota violanda, nec depofi-

fumitur,vtiliûspermittitur nafcifcandalû, quàm veritas relinquatur.Si autem nô fpc-retur aliqua correftio corum qui ex noftro bono opere feandalizantur, locum habebit verbum Euâgelij.Cùmenimdixifiet Chri- MaMf dus turbis: Audite,amp; intelligitC;Non quod intrat in os,coinquinat hominem;fed quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem. Tune accedences difcipuli eins, dixerunt ei: Seis quia Phanfæi,audito hoc verbo fca-dalizati funff Atillerefpondens, ait: Om-nis plantatio quarn non plantauit pater meus coeleftis,cradicabitur.Sinitcillos:ca:-ci funt,amp; duces cæcorum. Cæcus autem fi cæco ducatum prüftet,ambo in foueam ca» dunt, Alioqui, Dominus propter falutem difcipulorum fuorum conferuandam , ne fcandalizarentur.multa tacebat; ficut ipfe ait,Adhucmultahabeo vobis dicere , fed Ioït^' non poteftis portare modó.

Declarato vtcunque præcepto dileclio-nis proximi, ad fecundam tabulam venio, quæ continet præcepta cuilibet manifeftif-fima de iuftitia cum proximis conferuada: ordinanturque hæc præcepta ad impletio-nem dilechonis proximi.

DECALOGl EXPLICATIO. 132 ^‘o-io Honora patrom tuum amp;nbsp;matrem taam. CaP. xxn.

Ç Vr interpræcepta iuftitiæ proximo fer-^uandæ primum locum obtineat hoc præceptum.cuiuisfatiseft manifcftum, ex co quod prae cæteris proximis, peculiariter parentibusdebitorejfumus. A parentibus Aparéfi-cnim accepimus lotumquod fuhius, cor- bufqmJ pusatqucmembra, nobilemrationis vfum, acceperi-^Uli^ fanitatem,cducationem, Memento.inquit ”’“’•

Sapicns,quoniam nifi per illos (pattern amp;nbsp;matrem)natus non fuifTes: amp;nbsp;rétribué illis, quomodo amp;nbsp;illi tibi. Quod fi etiam expen-datur quanta folicitudinc amp;nbsp;animi anxic-tate,quantis fudoribus, laboribus, pericu-lifcji nos fufceperint ac educarint, quomodo fibi plurima fubtraxerint, vt nobis pro-uidcrent;luce clariùs fiet, quatum etia hac ratione illis fimus obftridi. Honorem, in-^“11,4. quitTobias, habebii matri tuæ omnibu» diebusvitæeins. Memorenim elfe debes, quæ amp;nbsp;quanta pericula paflafit propterte ^ediy in vtero fuo. Et Sapiens ; Gemitus matris tuæ ne obliuifcaris. Ideo autem matrisgemitus, pericula,atque dolores peculiahùs commémorât feriptura,quia inipfa noRri geftatione in vtero, in natiuitate Sc laéla-tione omnibus fenfibiliter funt manifefti: quum tarnen laborcsac folicitudo Patris, quanuis occultè.minores non fint,fed fæpe maiores.Si iam Sc hocconfideretur, quaco labore Sc fumptu ipfi nobis magiftros com parét.vt iam inde ab ioeunte çiaie omnem imbiba-

BREVIS ET C ATHOLICA imbibamus honeftatem ■. quam folicitè no» Deo dedicânnt per facramenta Chriftiana, quó ab æterna morte eriperemurzquâm fe-dnló nobis amp;inculcauerint amp;nbsp;inculcari eu rarintfidem,morefqueChriftianos : quäto amore amp;nbsp;fimul dolore cordis, vbi neceffa. riumerat,nos calligauerint; Videbimus, nos eisdebere,nö folüm quód hominesfu-mus , fed etiam quód Chriftiani bonique fumus,quod exculti ac eruditi fumus : nis adiungentes perpetuum atq; inexhauftum corumerganos amorem, quemnec mors in cis extinguit, quicquid tandem â filijs pafsi fuerint, ad quamcunque dcuenerint miferiam -enm ediuerfo filij nee priùs amét cos,amp; poftea cùm redamare cœperint,nul-lo modoæqniïliterredament. Meritoergo præcipitur,vt filij parentibus honorem déférant. Nam honor eft teftimonium excel-lentiæ,velfolocorde exhibitum, ficoram Deoquis aliquem honoret, vel fignoex-terno,puta voce, vel genuflexione, aut fi-milibus, fi quis coram hominibus veniat honorandus. Maxima veró eft cxcellentia, alterius hominis eße originem amp;c caufam; eo modo enim quisafsimilatur Deo, à quo funtomnia. Deus, inquit Sapiens, honora- Ecf'’i' uit patrem in filijs : Se iudieium matri.s ex-quireris,firmauit in filios.Hanc excellétiam illemaximè debet agnofcere atqueteftari, qui ex hoe ipfo Se efiè Se ornnia accepit,hoc crt.filius. Quapropter huic præcepto inue-niuntur adaerfari, quicunque parentibus f«is honorem bono animo non exhibent, aut de

DECALOGl EXPLICATIO. I3i aut de parentibus fuis erubefcunt, aut cos ciTe negant.aut derident,imitantes impium vham,quinon fuitventus conlpiccre vc-renda patris fui, amp;nbsp;fratribus fuis nunciare illius nuditatem. Contra quad peccatum icclïj. Sapiens; Ne glorierisin contumeliapatris tui.inquit: no eft enim gloria tibi.fed con-fufio : gloria enim hominis ex honore patris fuis amp;nbsp;dedecus fihj,pater fine honore, hu 10 Similiter maledicentesparentibus(qui lege Domini morte plccti iubentur) grauiter violant hoc præceptum.Spernentes quoqt parentes fuosatque exafperantes ; qui imi-tanturprophanum Efau , qui duxit duas vxores, quæambæ offenderant animum Genui I^aac amp;nbsp;Rcbeccæ. Contra quæ peccata Sa-Ecciij. piensait:In opéré amp;fermone,amp; omnipa-tiétia honora patrétuü.Fili,fufcipcfenedâ patris tui,amp; nô côtrilles eû in vita illius : amp;nbsp;fidefecerit fcnfu,veniâ da, amp;nbsp;nefpernas eû in virtutc tua. Quâ malæ famç ell qui dere-linquit patré! amp;nbsp;eft malediélus à Deo, qui tRf.iy exafperatmatré.Atquiimitâtur Abfalom, patricidæ amp;nbsp;matricidæ, aut percuffores pa-rentumfuorû,omnino beftialesfunt amp;nbsp;im-manes.Honor,in Icripturis non tantum in Hiero.in falutationibus amp;nbsp;officijs deferendis, quan- ipcaput tumin elccmofynisac munerum oblatio- ^lauh.

’■'^'1’ nefentitur.Honora viduas.inquitApofto-jj^jj lus.quæveræ viduæfunt. Hîc honor donum intelligitur.Etin alio Ioco;Presbytc-ri qui bene præfunt, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo ^°-‘û amp;dodrina.Sic amp;nbsp;quarto præcepto,Dominus,

tninus.veJimbecillitatesvel states vclpe-nurias parentuni confiderans, præcipit, vt filij parentesfuos honorent etiam invita neccirariorum miniftratione. Hane proui-dentiisimam Dei legem volentes Scriba amp;nbsp;Pharifai temporeaduentusChrifti fub- Mat.if uertere,vtimpietatem fub pietatis nomine inducercnt,docucrunf pefsimosfilios.pra-textu religionis amp;nbsp;oblationum qua Deo offerebantur.parentum inopiam neglige-re. Contra quos inquit Dominus : Beneir- ^^^'1 ritum feci tbs praceptum Dei, vt traditio-nern veftram feruetis. Moyfes cnim dixit;

Honora pattern tuum,amp; matrem tuam:amp;, Hxo »» Qui maledixerit patrivelmatri,mortemo- ^*°'“ riatur.Vos autem dicitis ; Sidixerit homo patri vel matri, Corban(quod eft donum) quodcunque px me,tibi profuerit : amp;nbsp;vltrà non dimittitis cum quicquam facere patri fuo.aut matri, refeindetes verbum Dei per traditionem veftram,qua tradidiftis. Qua cnim voluntariè affumuntur ad colendum Dcum,non poflunt afiumi cum violatione praceptorum legis natura; quorum vnujn Can0.16 eft,Subueni parent! egeno. Vnde Concilium Gangrenfe, conformiter Euangelio: Si qui filij,inquit,parentes, maximè fideles, deferuerint occafione cultus Dei,hoc iuftû iudicantes efie, amp;nbsp;non poiiüs debitum honorem parentibus reddiderint, vthoc ip-fam in eis veneréturquód fideles funt:anathema fint.Filiusigiturfi patternegenum , habeat, cuiinmonafterio conftitutus fuc-currcrenünpofletjvel differre vel omittere debet

DECALOGl EXPLICATIO. IJ4 debet monafterij ingreßum,vt illiusfub-ueniat cgeftati. At fi port profefsionem re-ligionis pater redaftus fuerit ad inopiam, indigeatq;filij auxilio: eaqnidemejuæ om-nino requirit religionis profeCsio, non po-tert proptereà filius prætermittere, quia fe / iam Deo tradiditad ea obferuäda/ed quic-quid obferuata profefsione fua agere po-tert.ad id iuuadipatrisgratiatenetur: ficut qui vxorem duxit, non licite ea prætermit. tit.quæ matrimonium requirit, fed tanen quatum cum refta obfcruatione rnatrimo-nialis rei potert, tantum parenti egenti te-neturprærtare. Quare peccant hïc illifilij, quiparentum inopiam non fubleuantpro fua virili poteftate:item, qui parétibus bona iplbrum furantur : de quibu.s Salomon, ^‘'o.ig Qui, inquit, fabtrahit aliquid à patre amp;nbsp;â niatre,amp; dicit hoc non elfe peccatum, par-ticeps homicidæ eft. Granius auté, qui iam diuifafibi parenrum hæreditate, parentes finunt ingratifsimi egeftate præmi. Quas impietas ne cui contingat, admonet omnes ^'d.jj Sapiens: Audite,inquicns, memagnati, amp;nbsp;omnes populi,amp; reftores Ecclefiæ auribus percipite: Filio amp;nbsp;mulieri, fratri amp;nbsp;amico non des poteftatem fuper te in vita tua, amp;nbsp;nondederisahj poffeftionem tuammefor-tè pœnitèat te, amp;nbsp;depreteris pro illis. Dum adlmc lupere« amp;afpiras, non immutabit te omnis caro.melius eft enim vt filij tui te ro-gent,quamte refpicerein trianus filiorum tuorum.ln die confummationisdierum vi-tæ tuæ ,amp; in tempore exitus tuidiftribue hærc-

Burns ET CATHOLIC A hæreditatem tuam, Sicutautem filius cor-poralem necefsitatem parentum fubleuarc præcipitur, ita amp;nbsp;fpiritualem ; obfccrando cos vt fe conuertant à peccatis fuis, docédo cos, amp;nbsp;eis confulendo, infirmitatefque patienter fufferendo,or3ndo , pro eis,(iue vi-uant, fine vita defunfti fint. Hoc quoque mandato præcipitur obedientia parcntibu» exhibenda, interprété Apoftolo, Ephefijs fcribente ; Filij obedite parentibus veftris in Domino.Hocenimiuftumelb: Honora EpW' pattern tuum amp;nbsp;matrem tui. De qua obedientia Sapiens,Audi fili mi,inquit,difcipli- ^f”“’'’ nampatris tui,amp; ne dimittas legem matris “ tuæ.amp; iterum ; Qui timet dominum,bono- Eedij' ratparétes, Sequafidominisferuiet bis qui fegenuerunt.Huius obediétiæ exemplum dominus nofter lefus Chriftusin femetip-fo exbibuic,qui non tantum patri vfque ad mortem obediens fuit,led amp;nbsp;matri fuç fub- PbH‘' ditusfuiffe legitur(ficut etiani moriens cu- ^“'*' ram eius gefsit, cullodem amp;nbsp;prouiforem ei lo’''^' defignan5)quin amp;nbsp;lofepb ipfi tanquam parent!, quia matri coniunx crat. Peccant ergo in boemâdatum qui parentibus non parent;quos Apoftolusinter fcelellos re- Ro-’' cenfet, amp;lexMofaica lapidibus inbet ob- D«“ rui. Attamen boc obferuandum eft bîc, parentibus in ijs tantum effe neceffario ofce-diendum, inquibus funt filijs fuperioresj puta,incura domeftica amp;nbsp;difciplina vite. In ijs cnimvbi parentibus pares funt, non ftringuntur obedire eis: nempe in bis quæ ad naturampertinent, ad corporis fuften-tatio-

tationem,autprolisgenerationem.Vndefi Videatur pater mandée filio,nc ducat vxorem, aut Ambror. nebanc vel illam ducat, ipfe ei parère nifi epift.4}. velit non debet, Hunc honorem nihilomi-nus debet filius patri, vt cum eo confultet quarn expediat accipere vxorem , vt ülc præfeiatquam loco filiæ feu pro nuru fit

, fufcepturus ; qui verifimiliter meliùs filio, ^'»■»4 quàmfiliusipfefibi confulec:ficut feccrunt 'quot;•‘S Ifaac amp;nbsp;Iacob,malè contrarium agente fee. lerato Efau. Admodum vero laudabile eft. parentibusad meliora exhortantibus ob-temperare: quemadmodum oftédit dominus apud Hieremiam, dumlaadat Scinfig-nipromifsione dccorat Rechabitas, quód patri fuo lonadab, præcipienti ne biberent vinum,amp; neædibearent domum, obedie-

rint.Sic laudabile eft audirc parentes inci-’C0.7 tantes ad perpetuam continentiam : vnuf- Aug. aJ quifque tarnen proprium donum ex Deo habet,aliusquidêfic,a!iusverófic. Atcùm ^^gj^^j^ parentes aliquid prscipiunt, quod pugnat contra Dei præcepta vel cófilia, locum ha-14 bet illud euangelicum:Si quis non odit pattern fuum,5c matrem ,nó poteft metis efle ^flo.y difcipulus;amp;illudPetri Apoftoli,Obedire oportet Deo magit.quâm hominibus.

Ü Ocmandatum; Honora pattern tuum ■* amp;nbsp;matrem tuam , primum eft (inquit Apoftolus)in promifsione ; Vt bene fit ti-^bSc fis longæuus fuper terram : vel quia f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primum

Aug.c.tf. primumcftin fecunda tabula, babet^ipro-lib-dcio. mifsionem illam : Vt bene fit ttbi, amp;c. ad-^‘ Vidc H?e jundam : vel quiaquUm fepe in fcriptura fonind obferuantibus mandata Dei promrtatur ca cpift. Jongæuitas, ca tarnen primo promittitur ’d Ephc. bonorantibus parentes, Idquefanè reélè.

Nam cüm bomines foleantexoperibus Tuil fruftum amp;nbsp;vtilitatem quærere, ex parenti-busautem declinantibus ad interium non videatur magna fperanda vtilitas: ideo dominus Deus voluit aliquid promittere bonorantibus parentes. amp;nbsp;quidem congruè Jongamvitam: eo quódgratus fuper accepte bénéficie,dignus eft cui beneficium conferuetur, ingrates autem acceptum beneficium meretur perdere. Quod beneficium quum filio fit vita, quam à parentibus , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acr epit,iuftum eft, vt fi honorando paren

tes fe gratum præbuerit, vita ei eóferuetur, boe eft, diu viuat. Nee folùm longamvi-tam promittit dominus bonoranti paren-tes,fed vt bene tibi fit,inquit,boc eft,vt fœ-Jicem atque iucundam ducas vitam. omnia enim quæ ad vfum huius vitse pertinent, promittuntur bonoranti parentes; vtfunt honor,dignitas,diuitiæ,lætitia, amp;nbsp;fuceeffus exanimifententia. Vnde Sapiens: Audi fili P'’quot; mi difciplinam patris tui, 8e nc dimittasle-gem matris tuæ : vt addatur gratia capiti tuo,Se torques collo tuo. 8lt;, Sieut qui tbe- ïc'l'’' faurizat,ita 8e qui honorificat matréfuam. Qui honorificat pattern fuum, iucundabi-turin filijs,8c in die orationis fuæ exaudie-tur.Imó fub haepromifsione fcelicitatis8c vits

DECALOGI EXPLICATlO. 136 j vitæ terrcnæ,promittiintelligiturfœlicitaj '~''4 amp;vitaæterna; ficut aitApoÛolus,Pietas promiGionem habet vitæ quæ nunceft, amp;nbsp;futurs. At contra ijs qui parentes non honorant, vel eis immorigeri funt, aut opem nonferunt, dominus minatur contraria: p’O'H Qui, inquicns, maledixerit patri fuo vel ^®’^° niatri,morte moriatur. amp;, Quimalcdicit patri fuo amp;nbsp;matri, extinguetur lumen eius inmedijstenebris. amp;, C^i affligitpattern, p amp;fugitmatrem, ignominiofuscrit, amp;in-f®’ÎOquot; fœlix.amp;,Oculumqui fubfannatpatrem, amp;nbsp;delpicit partum matris fuç, fuffodiant cum coruidetorrentibus,amp;comedant eumfi-^^'•u. liçaquilç. Pattern amp;nbsp;matrem, inquit Eze

cundiora patris difcooperuerunt in te. amp;nbsp;poltpauca:Congregabo vos, amp;nbsp;fuccédam Ç vosinigne furoris mei. Etlcriptura non 'quot;S fimpliciterdixit, Vidit Cham verenda patris effe nudata,fed,Vidit Cham pater Cha-naam . vtique Chanaam natus nó erat.Cur ergo nomen addidit filij ^ nifi vt amp;nbsp;vitio authorisdeformareturheredita$,amp; author nhj ncquitiagrauaretur. Et pater igiturin filio,amp; filius in patre redarguuntur,haben-tes ftultitiç,nequitiç,impietatisquoqi commune confortium.Ncepoterat fieri vtbo-numgeneratet filium,quibono patri ne-quam filius, amp;nbsp;naturæ amp;nbsp;eruditionis dege-ncrextitiflèt. Qiiantam quoq;difcimusp3-rentibusreferre teuetentiam,cùmlegimus, ''’ 17 quonia qni benedicebatur à patre, benedi-étus erat,8c qui maledicebatur, malediéfus

JfRl.VlS ET CATHOLIC A erat^ldeobanc parentibus gratiam dona-uit Deus, vt filioruin pietas prouocetur. Prærogatiua igitur parentum.difciplina eft filiorû.Honora ergo patré vt benedicat te. Honoret piuspatré propter gratiâ ;ingra-tus.propter timoré.Et fi pauper eft,amp; non habet diuitiarum copias quas relinquat fi-lijs,habet tarnen vkimæ benediftionis hæ-reditaté, qua fanétificationis opes fuccefTo-nbus fuislargiatur. Et multo plus eft, bea-tumquàmdiuitemfieri.VndeSapiés: Ho- gj^jj. nota pattern tuum vt fuperueniattibi be-nediftio ab eo,amp; benedidio illius in nouif-fimomaneat. Benediftio patrisfirmat domos filiorû :maledidio autem matris,eradi-cat fundamenta. Id operecôprobatû eft in lacob benedifto ab Ifaac,In Ephraim amp;nbsp;ManatTe amp;duodecim Patriarchisà lacob ®™ , benediélis.Quâtû quoq; valeat paterna ma ®*“*8 lediébo,in Chain oftéfum eft;nâ etiâ in mul ^ ^^’ tasgenerationes Chananæorum extéfaeft. * ' Ad fine Decemfratres(inquit Auguft.)de Cçfarça opyß lb Cappadociçfuorûciuiûnôignobiles : ma-ix de ci- ledido matris recenti partis eorû obitu dc-uit Dei. ftitutæ, quæ iniuriâ fibi ab eis fafta acerbifi fimè tulit,tali pœna funt diuinitus coéreiti, vt horribiliter quaterentur omnes tremore membrorumrinqua fœdifsimafpecicocu-los fuorum ciuium non ferentes, quaqua-uerfum cuique ire vifum eft, toto penè va-gabanturorbe Romano,

j^ Vltos fuiOe credendum eft, qui amp;nbsp;pa-■’rentibus obfefjuctes cito mortui fünf, Sc in parentes impij ad extrema deuenerint 5' feneéiutê. ficut enim ait EccIefialles.Vni-utrfa æque eueniunt iufto amp;nbsp;impio, bono amp;malo,mundo Sc immundo , imroolanti viflimas Sc facrificiacontem.nenti ficut bonus , fic Sc peccator. vt periurus, ita Sc ille qui verum iurat. Placuit enirn diuinæ pro-nidentiæ præpararein pofterum bonaiu-ftis,quibus non fruentur iniuili, Sc mala impijs, quibus non excruciabuntur boni. Ifta veró temporalia bona Sc ma!a , vtrifq; voluit elïe communia ; vt nee bona cupi-diùs appetantur ,quæ mali quoque habere cernuntur , nee mala turpiter euitentur, quibus Sc boni plerunq;afficiütur,0fi:en-dittamen Deus fepeetiam in bis euiden. tiùs operationem fuam.Nam fi nuncomne peccatum maniferta pleéleret poena , nihil vltimoiudicio referuari putaretur. Rurfus fi nullum peccatum nunc puniret apeftè diuinitas,nulla eße prouidentia diuina ere-deretur.Similiter in rebus fecundis, fi non eas Deusquibuldam petentibus euidétifii.-ma largitate cócederet, nó ad eum ilf a per-tinere diceremus.ltemq; fi omnibus eas pe-lentibus daret,nó nifi propter talia præmia feruiendum illi elle arbitraremur ; nee pios nosfaceret talisferuitus,fed potiùs cupidos Scauaros.Hocautéaltiusconfilium miferi-conhæ Dei,quo eleftis fuis fibi feruiétibus æterna bona etiam per mala téporalia procurât,nó derogat veritati promifsionis dei.

qua terrena promittit;quemadmodum ne-mo falfitatis eu arguerit, qui quum ceruifia promiferit.dat tarnen eiusloco vinum. nee proinde falfa ell etiam hæc promißio, qua parentem honoranti longavita promitti-tur:eô quod fi ea tibi non præftetur.abun-dè in vita æterna compenfabitur. ficut nee minator ille meniitur, qui ad tempus parcit peccanti,in congruum magis tempus com-minatam referuans vindiclam, ac grauitate fupplicij dilationem ipfam copenfans, Senin t9.ca- fus,inquit Hieronymus,promifsionisilliusf put Mac- Omnis qui reliquerit domum vel fratres thæi. aut fororcs,amp;c.propter nomé meum, een-tuplumaccipiet,ifte ell, Qui carnalia pro faluatore dimiferir, fpiritualia rccipiet:quæ comparatione amp;nbsp;mcrito fui itaerunc, quart fi cêtenarius numerus paruo numero com-paretur. Animis tarnen infirmis amp;nbsp;terrena tantum cognofcentibus, quales ferèfunt filij in iuuentute , fccretiora Dei confilia prodere non conuenit, fed terrena præmia ac fupplicia oportet eis fimpliciterpropo-ncre. Æterna enim præmia fine fupplicia affeélumeorum non tangunt, vtpotecis ignota. Infima pars præmij iuftitiæ, quod eft perfeéfa fœlicitas, terrena fœlicitas eft. Infima quoqüe pars fupplicij eft miferia buiustemporis. Æquum ergo iudicatdi-uinaprouidentia, vt minimum præmij fie reddatur, quomodo conuenit præcipuo præmij : infimum fupplicij fie infligatur, quomodo magis conuenit aut principali parti fupplicij, aut cisqui præmijs fiant af-fitiendi-

DECALOGI IX^LICATIO. isS ficiendi. Profperitaj cnim impiorum, quæ in hoc fcculo eis contingit , sut ad ir^aiorem damnationem eis cedit , quia corruptiores fiunt : aut fi tales hinc non euadant. expedit cleélorum faluti impios profperari.

V^T àfilijshonordebeturparentibus:ita parentes filijs præftare debent, vnde coram Deo hune honorem amp;nbsp;mereantur amp;tueantur. Filij femper funt refpedu pa-rentum liberi Jed ferui dici pofiunt, fi ipfi parentes tales fint: tuncque ferui funt ref-peßu Domini fuorum parentum. Porró quia Apoftolus poft eruditionem filiorum docet etiam parentes ipforumofficiü;ideo poftexplicationem quarti præcepti aliquid dehocattingamus. Debent ergo parentes amarefi!iosfuos,prout etiam ad id ipfa natura inftigat: amp;nbsp;ex hoc amorc.diligéter eos educate,vt videlicet iam inde ab initio có-ceptionis accurate foueantur,amp; cuftodian-turvfqueadrobuftam ætatem. Quocirca peccant grauiter, non folum illi qui filios fuos adhne vtero claufos necant, aut abor-tum,fiueftudiofiue ncgligétia procurant, aut filiosiam natos exponunt, vel fomno-lentiaopprimunt:fed amp;illi,qui tamnegli-genter eos educant,vt in ignem vel aquam cadant,,vel claudi, gibbofi , aut lufci fiant. IHæ quoque matres peccant, quæ fine iufta necefsitateproprios filios laélarc dedigna-

tur:vnde fcilicet fæpefit, vt natusinfan» vel nó viuat, vel debilior viuat;quia lac fu-gerecogiiurnaturæ fu^non conformeiqui li ex codé corpore ex quo eft genitusjafta-tuselîet.acmatemi corporis calorelotus, robuftus Heret. Ex hoc etiam fit, vt amp;nbsp;mater filium,amp; filius matrem minus amet, vt-pote generatione tantùm, amp;nbsp;nó laftatione fe feiens fil um.V'nde lanélçmulieres,Sara, Gen''* Bafil in Anna Samuelis, maler Machabæorü,amp;ip-Hexame fa Dei genitrixproprios filios laftalfeIcgü- *'‘ roll 110.9 tur.Videmus,vt in Odium tam copiofo nu-

merofoque grege.è ftabulis exiliens agnus, matris fuæ continuo pcrcipiat vocem. aJ eamq, properet, àtq; laftis fontes proprios reiftà petat,papillifq; maternis contétusfit, etiam ft perparum habeat fucci, præteritis hand panels vbcribuslade difteniis : quo-niam mater ipfa inter tam multos innume-rofoftp agnos,eü intemofcit, vt proprium. Docet igituretia inbeftijs ipfa naturama-tré debere fuu filiü laótare. l’raua ergo con-fuetudo,aitGregorius,incóiugatorü mori-bus effeeit, vt mulieres filios quos gignunt, nutrite conténaqt,eofq, alijs mulieribus ad nutriendû tradant.quod videlicet ex caufa incôtinétiæ videtur inuentü;quia dû fe có-tinere nolût,defpiciût laftare quos gignut. Debetur auté Se liberis à parente fecûdum naturalis amorisafteftum fuftentands vitç prouidentia due prouentus. I’arentü enim eft,inquit Apoftolus,colligerefiuethefau- ,, rumreconderc liberis: vtpræterhocquod ‘ ad vitam illos genucrunt, ctiani viuendi fubft-

fubfidia fubminidrent. Id autem præftant parentes,non tantum fi reditus'annuos vel agros filijs aggregenr, fed etiam vbiopifi-cium,quo vitam illi honeftè tranfigant,do-cent.Quapropter malèagunt illi, qui ûlio- Aug.epi-rum fuorum neglccla prouifione,bona fua ftol'i99-_ dilapidant, aut tam multa cxtraneiscon- adEdicia ferunt, vt filios fuos fuftentaculis vitæ hu-ius nudent, aut illos fine caufa exhære-dant.JHequoq; paternaturamipfam adul- Bafibei-terat,qui ob fecundarum nuptiarum focie- ^“‘quot; ^“'^ tatem , priorum obliuifcitur filiorum. Et deteftabilis eib eorum negligentia , qui nulla arte ad conquirenda vitæ præfentis fubfidia filios fuos pauperes inftruunt,

Debent ergo parentes filijs difciplinam, hoc eft, vt eos étudiant in refta fide amp;nbsp;Hoc fieri 'pEs. Chriftianis moribus. Vos patres, inquit mandat

Apofiolus,educatefilios veltros in difci- j^”°yj'J’ j plina amp;nbsp;correpiione Domini. amp;nbsp;Sapiens: tj/fis”ja. ''’•jo Quidocet filium fuum , laudabitur in il- „one 4;.

lo,amp;in medio domefticorum in illo glo-riabitur. Qin docet filium fuum , in zelum mittit inimicum, amp;nbsp;in medio amicorü glo-riabitur in illo. Mortuus eft pater eius, amp;nbsp;quaffnon eft mortuus. fimilem enim reli-quit fibi poftfe. In vita fua viJit, amp;nbsp;læta-luseftinillo.Inobitu fuo non eft contri-ftatus,nec confufus eft coram inimicis.reli-quitenimdefenforem domuscótra inimi-cos,amp; amicisreddété gratia, l’ro animabui filioru colligabit vulnera fua, Sc fuper om-né você turbabütur vifcera cius.Doce filiü tuum,8c operare in illo,ne i n turpitudinem

illiuj offendas. Et Moyfesin Deuterono-mio,præcepta domini.filijs diligenter in-tulcandadocet.Docetc,inquiens,filiosve- D'“'’’ ftros verba mea,vt illa meditentur,quando federisin domotua, amp;ambulaueris in via, amp;nbsp;accubueris atque furrexeris. At quia ple-rüq; parères aut nó nôrût,aut impediti alijs nó valent filios fuos inftitucre : tales magi-ftros debent fili)s procurare,qui Chriftianâ Üdem amp;nbsp;vita eos optima doceât. idque hoc temporemaximècurandum, quo funt tot operarij fubdoli amp;nbsp;miniftri Satans, trâsfi-gurâtes fe velut miniftros iuftitis: quo, in-quam,vix quifqua reperitur, qui fpótè præ« ftet,quód prolem de facro fonte fufcipiédo fromifit,fedvt fponfioni fus fatisfaciat,à ’rçfulibus compelli debct:eo quód omnes prçfumût.fedulo parères erudire ƒ les fuas.

Valde auté prçpoftera cura amp;nbsp;admirâda cscitas occupauitmultorû parentû corda, qui quidé magnos thefauros filijsrelinque-re.illofq; docere qua ratione diuites amp;nbsp;ma-gni in hoc feculo euadât, admodû funt fo-Ïiciti : fidé verô ac religioné,quibus pofsint in sternum viuere, eis tradere negligunt. Porro in filiorum difciplina atq; regimine, prudentia opus eft : vt videlicet nee aufte-nor,nee indnlgentior fit pareus. Autoritäre imperijfit,vtpueri difciplina fugereamp; odiffe incipiant,priuf pa eius guftarint vti-litatem.Hinc pufillanimes amp;nbsp;defperati red-duntur . Vndc mandat Apoftolus : Patres , nolite ad iracundiam prouocare fi- ^° lios veftros, vt non pufillo animo fiant, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft.

hoçefti.necparuulos Sclaftantes irritetis, Hier.inS necadolefcétibusamp;maturioris ætatisgra- caput ad uia imperetis: moderatum fit imperium ve Ephet ftrum;nonquafi Teruis,fed vt filijs vosprç-efienoueritis. Siquando delinquunt.fic obiurgandi funt,vt correófosmalitis quàm punitos,amp;magisèJfuturispeccatis cos ab-ducatis.quam pro præteritis puniatis. Hinc pefsimè agunt ilü parentes, qui magis ira quàmrationeinfilios feuiunt,amp; etiacor-reftis implacabiles funt. item, qui filijs fuis maledicunt. Metuendu eft,ne fæpe eorum malediéHones exaudiatur à'domino, in ma gnam eorum amp;nbsp;filiorum perniciem. Sapi-piens in prouerbijs admodùm blandê érudit filium fuum, ficut amp;nbsp;Tobias Sc reliqui fanéli. V erum vt nimia aufteritas pufillani-mes,itaamp;; æquo maior indulgentiaplané corruptos reddit : vt pulchrè quidam hoc difiilt;ho dixit:

Blanda patrum fernes facit indulgetia natos. Afiera virga bonospuerosfacit,atqne facetos.

Qui enim à puero difciplinæ non fuerût fubiugati, grandiores fadinon fuftinent e-arn. Prouerbium enim eft (tefte Sapiente) ^fo4i. Adolefcensiuxtaviam fuametiamcumfe-nuerit non recedet ab ea. Et quia hoe pec-catum indulgentiæ nimiæ valde frequens eft in parentiDus,amp; admodum nociuum fi-lijs'ideo feripturafrequenter illud detefta» f“ 'P tur. Qui parcit virgæ,ait Sapiens, odit filiü Pf fuum.quiautédiligit,inftantererudit.Rur- /^ ®'^P fum: Noli fubtrahere àpuero difciplinam: fi enim pereufleris cum virga,nó morietur.

Tu virga percuties eum : amp;nbsp;animam eius de infernoliberabis.Et,Qui diligitfiliûfuum, Etlt;:‘J® afsidiiat illi flagella, vtlætctur in nouifsimo fuo,£lt; non palper proxiniurû oftia. Equus inJotniruseuadetdurus, amp;nbsp;filius remilTus cuadetprxceps. Laélafiliumtuum, amp;pa-uentem te facict : lude cum co, amp;nbsp;contri-ftabitte. Necorrideasi!li,nccondoleas,amp; in nouiflimo obftupefccntdentestui.Non des illi poteftaté in iuuentute, amp;nbsp;ne defpi-cias cogitatus illius.Curua ceruiccm eius in iuuentute, amp;nbsp;tunde latera eius dum infans cft : ne forte induretur, amp;non credattibi, j^ng.li.i. 8f erittibidoloranimæ, Inter négligentes cofrf-c-î difeiplinæ flliorum,illi parentes habendi funt,qui ex auaritiavel quauis alia caula non curant filiorum fuorum pcftilétem amp;nbsp;in pofterumpericulofam libidinem coerce-re termino coniugalisatfeôlus, quandoad ‘ viuum refecare nequeunt, aut qui pudiciti-amfiliorum fegnitereuftodiunt. VndeSaquot; Ecd-7 fliens: Filij tibi funt,erudi illos, amp;nbsp;curua il-os à pueritia illorum, Eiliæ tibi funt ƒ ferua corpus illarum,amp; non oftendas hilarem fa-ciem tuarn ad illas. T rade filiam,amp; grande opusfeceris: amp;nbsp;homini fenlato da illarn-Negligentiam paternæ in filios difeiplinæ, in Hehfacerdote,indicé alioquiiuflo ,gra-uifsimapœna vindicanit Deus ; dum amp;nbsp;ipfe i f’S'^ defellamiferèrucns, fraèlis ceruicibus ex-piranit, amp;nbsp;pofteritas eius valdeafflifta fuit; eôquôdnouerat indigné agere filios fuos, amp;nbsp;no corripuerat eos.Et certédixerat filijs i reg'*' fuis: Quarc facitis res huiufcemodi,quas e-go audio

go audio,respcfsimas, ab ôi populo^NoH-tefilij mei : non ell bona farna qua ego audio,vt tranfgredi faciatis populum domini. Si peccauent virin virum, placari ei poteft Deus : Si auté in dominum peccauerit vir, quis orabit pro eo^ Sed non tantum verbis cum eis agere debucrat, fed amp;nbsp;amouere cos abofficio. quod indigneadminiftrabat. At côtrà ; AbrahäDeü um amicû fibi habuit, 'n.iS vteiDeusfuafecreta reuelaret: quia fcio (inquit dominus) quôd præcepturus fit fi-lijsfuis amp;nbsp;domui fuæ poft fe, vtcuftodiant viam domini,amp; faciant indicium amp;iurtiti-am. At væ vç ijs parentibus,qui non folùm difciplinam filiorum , fed vt impi-^’f*’W' ifsima Athalia mater Ocliofiç.filios fuos ad impie agendum impeUuntidocétes eos hæ-reum,aut iniuftè agere , aliofque decipere: oncrantes eos fymoniacémultis Crucifixi diuitijs, amp;nbsp;priufquâ valcant fapere, Jaqueis cquibusftfe nunquamextricabunt ,inuol-uentes, aut inuitos ad monafticam religio-nern cogentes. Va: quoq:, væ iili.s,qui nullam tcneræ ætati reuerentiam deferentes, ne in turpibus quidem rebus, pueroriâ con-fcientiam necant.obfcœnis exemplis et verbis eos deprauantes amp;nbsp;perdétes. Quod ve-rô de impudicitia dicimus, idem amp;nbsp;de ahjs prauis operibus ac verbis fentiendum eft.

PRopterparentes colendi funt etiâ aui Se * côfâguinei,qui videlicet ex ijfdê nobifeû

parentibusprocefTerüt. Vnde propter honorem eorum prohibitû eft in quibufdam confanguinitatis gradibus matriinonium, amp;nbsp;fibi rautuó fuccurrere pr^cipiuntur Frater, inguit Sapiens, qui adiuuaturà fratre, Proag. quafi ciuitas brma : Sc indicia quafi veftes vrbium. Item alibi : In tribusplacitum cft Ecclgt;*I rpiritui meo,quæ funt probata coram Deo amp;nbsp;liominibu5;Goncordia fratrum,amp; amor proximorum,amp; vir Sc mulier bene fibi có-lenticntes. Patriæ infuper, amp;conterranei$, cumquibus eodem loco nati amp;nbsp;nutritifu-

. mus,cultusànobisdeferéduseft: Cùmau- t.^ßj di(rem(inquit nobilis ille Nehæmias)quod qui remanferant, amp;nbsp;derelifti funt de capii-uitate ibi in prouincia Iudææ,in affliftione magna funt,amp; in opprobrio, amp;murus Hic rufalem difsipatus eft, amp;nbsp;portæ eius cóbu-ftæ funt igne, fedi, Sc fleui, amp;nbsp;luxi diebus multis, amp;nbsp;ieiunabam, amp;nbsp;orabam ante faci-cmDeicœli. Etiterum: Quarènon mere-at vultusmens,quia ciuitasdomus fepul-chrorü patris mei deferta eft, amp;nbsp;portæ eius combuftæ funt igni ^ Pefsimè agunt, qui confanguineos ob paupertatem aliamve fi-milem caufam defoiciunt.aut eos bonis fuis fpoliant, vel pe Flau, iuftorum 11 dn u pn icvuiui JUUgt;, pa* -BeJa in(J tem habituri funt,qui eiufmodi funt.Nimis, cap.Mar. pródolor,inoleuitnegleóï:us confanguini-tatis, vtetiaminprouerbiü vulgo abierit: fratrum quoq, gratia rara eft ; ficut amp;nbsp;pro-pemodum,percorruptionem hominis, naturale eft ctues ciuibus femper inuidere.

AD hocpræceptumquartum referûtur ^omnia alia mandata,quibus prçcipitur, proximo aliquod officiû exhiberi propter peculiarem aliquam rationem. vnde Sede officio coniugum hoc locodicendum eft. Eph.y. V’iri,aitApoftolu'î,diligite vxores veftras, ficut Sc Chriftus dilexit Ecclefiam, Sc feip-fumtradidit proca,vtillam fanéfificaret, itidem mundans cam etc. rurfum: fta viri debent infià. diligere vxoresfuas.vtcorporafua.Qui fu-am vxorem diligit, feipfum diligit. Nemo enim vnquam carnem fuamodio habuit : fed nutrit, Sc fouet earn, ficut Sc Chriftus Ecclefiam:quia membra fumus corporis e-ius de carne eins, Sc de oßibus eius. Eræci-pitur igitur viro , vt vjtorem fuam ficut feipfum diligat,vt earn nutriat atque foueat, præbensei fcilicet viélum atque amiélum, Sc ea quæ funt nectiTaria, agatque cum ea non tanquamcüfamula,fedficut cum fo-cia. Ideo enim de latere viri fafta eft ex co-fta viri,vtoftendereturquiain confortium creabatur dileótionis, ne fortè fi fuiifet de capite faéla,viro ad dominationem videre-tur præferendar aut fi de pedibus, ad ferui-tutemfubijciéda : quia fcilicet viro nee do-mina,nec ancilla eft vxor,fedfocia.ideo nee décapité nee de pedibus, fed latere fuerat producenda

BR Errs ET C ATHOLJCA producenda, vt inxta fe ponenda agnofce-ret, quam de fuo latere fumptam didteifTet. Debentautemviridiligere vxoresfuas.nó turpi amore, fed ficut Chriftus dilexit Ec-defiam fuam,id elljpirituali amore,ad pie-tatem. Debent itaqueeaspios mores edo-cere:ficut ait alibi Apoftolus, Si quid mu- i.co.14 lieres difcere volunt,domi viros fuos interrogent, Vxorautem fubiefta amp;nbsp;obediens Ephe-J debet efle viro fuo ficut domino: quoniam vircaputeftmulierisjficut amp;nbsp;Chriftuscaput Ecclefiae, ipfe faluator corporis eius.Sc ficut eccleGa fubieéla eft Cbrifto,ita amp;nbsp;mu-lieres viris fuis in omnibus. Debetque muller timere virum, hoc eft, reuereri eiq;me-ritó honoré deferre. Sic aliquando amp;nbsp;fan-j p^t j. dæ mulieres fperantes in Deo ornabani fe, fubieelæproprijs viris,ficut Saraobediebat Gen.iS Abrahæ, dominum cum vocans. Debet amp;nbsp;i.Tj.p mulier,vt Apoftolus ait,materfamilias elfe, hoc eft, regere familiam, Sc gubernare do-mumfuam,ficut RaguelSaravxoremTo- To’‘’‘ biæ docebat. Docicre autem , mulieri non i-Ti'*' permittitur,neque dominari in virum : fed debet elfe in filentio . Adamenim primus formatus ert,deinde Eua: Sc Adam non eft feduftus, muller antem fedufta in prasuari-cationem fuit. Et fi primatum habeat,contraria eftviro fuo. Debetnihilominùsviro {,p«t.} fuo cafta ac piafuaconucrfatione exemplü præbere, vt etiafi impius fit, eófideratione caftitatis Sc pietatis iucrifiat, debet virü fugt; urn obfecrando blandè monere , non dum iratusaut æbrius eft,fed more prudétifslmç

TUCALOGl EXPLJCATIO. f^-^ Abigail, dum eft oportunum,G quo modo tandem virum fuum faluum faciat. Quód autem animç coniugatorum,amp; in hac vita, amp;nbsp;in futura Gnt miferrimç quia faluberrima ifta præcepta Apoftolica contemnuntur: vtinamnonefTetnotum quotidiana expe-rientia. Proptervxorê maritus,amp; propter maritüvxor debent mutuó confanguineos fuos,hoc cft.afhnes.colere: Geut R aguel Sa ram docebat foceros bonorare. Sæpe tnim folent inter afhnes efte difcordia atq; Gmul-tas,præcipuè vero inter fucrum amp;nbsp;nurum. quum tarnen lex naturæ cxigat, eos hono-rari amp;nbsp;coli à fc mutuó. Cæterùm, quae ad matrimonium fpeclant,latius funt traélan-da circa fextum prseceptum amp;nbsp;facramen-tum matrimonij.

' ^f^'-y ^Erui ait Apoftolus, obedite Dominis ‘ carnalibus, cum timore, amp;nbsp;tremorein fimplicitate cordis veftri, Geut Chrifto; nó ad oculum feruientes quaG hominibus pla-centes,fed vt ferui Cbrifti, facientes volun-tatem Dei,ex animo : cumbonavoluntate feruientes, Geut domino , amp;nbsp;non hominibus : fcicntes,quoniam vnufquifquequod-cunquefeceritbonum,hoc recipietà domino Gueferuus,fiueliber.' Quod præce-1 ptumetiaad eospertinere qui prauos do-’ **•* minos habent,oftendit Petrus,dicens:Ser-ui, fubditieftote in ói timore dominis,non 1 tâtû bonis Sc modeftis,fed etia difcolis. hæc 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft enim gratia, G propterDeiconfeientiam

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuftinet

BREVIS ET C ATHOLIC A fuftinet quis triftitias, patiens iniuftè. Qui ergo fideles habent dominos,non contem-nant quia fratres funt, fed ma gis, feruiant quia fideles funt, amp;nbsp;dileéli, qui beneficij participes. Præter familiaria ergo vitiafer-uorü,furta fcilicet atq; mendacia, eorü etia vitiü eft, inuitè amp;nbsp;non ex animo fubire de-bitam feruitutem:ex quo oritur mufsitatio amp;nbsp;contradidio cótra dominum.quod pro-bibet Apoftolus diccns:Serui dominis fuis .jj(.j. ^'sr in i fubdiii fint, non contradicentes : V bi Titü 'ap-epif. commonet, vt per doélrinam fanam ab bis ®‘i Titü. qui Cbriftiani ferui funt,iftiufmodi auferat pafsionem. Si enim quæ Dominus imperat necefie habet feruus implere : cur hocip-fumnon cumbona faciat voluntate, fed amp;nbsp;dominum ofFendat,amp; tandem faciat quod iu betur : maxime cum amp;nbsp;Deus ad aquam cótradiélitionisofïenfusfit ^ Aliud feruo-rum peccatum ert, mandata domini nó ex-cqui, nifi cum ille vident : eo autem abfen-te,fiue duin non eft inquifiturus, otiari amp;nbsp;madata negligere'quod Apollolusvocat, Ad oculum feruirc. Denique amp;nbsp;in hoe fre- Ep”*' qucnter peceât ferui, quód segrè ferant fer-uitutem, fibique ipfis fuper fua conditione difpliceant, quafi fententia Dei iniqua fit : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

contra quod Paulus admonet, vtfintfibi Ep'’‘' placentes, quód vnufquisque quodcunque bonum fecerit, recipiet à domino, fiue feruus fit, fiue liber, Imó ortendit, multis fer-uitutem vtiliorê eßelibertate. Seruusvo- ( Co7 catus es ^ (inquit) non fit tibi curs ; fed amp;nbsp;fi potes fieri liber, magis viere, qui enim in

domino vocatuseftferuus, libertuseftdo-mini. Habet ferai quosimitandos fibi pro-„ ponant : pudicum videlicet lofepli amp;nbsp;fide-''quot;'19 Jem. dequo fenbit Moyfes,quód creditis omnibus ei nihil nouerat dominus eius.nifi '”•*9 panem quo vefcebatur : amp;nbsp;lacob, qui fide-°'^I* JifsiinèacdiutÜsimèferuiuit Laban. 5icut

autem feraus debet domino timorem,obe-dientiam fynceram,amp;fidelitatem;ita vicif-fim dominus ferao debet elTe beneuolus amp;nbsp;æquanimis.magifque fe amabilem exhibere quâm terribilem, propenfiorem ad beneficia conferendaquàm adinfligenda verbe-ra,ficut hortatur Apoftolus: Ét vosdomi-ni,inquiens,eadem facile illis, qood iuftum fcilicet amp;nbsp;æquum ell,ferais remittçntes minas, fcientesquód amp;illoram amp;nbsp;veiler dominus eftin cœlis, amp;nbsp;perfonarum acceptio non eft apud eum. Porrô prudes dominus, prout varij funt ferui ,ita vario modo eos traftabif. ficut ait Sapiens, Non lædasfer-uum in veritate operantem , neque merce-narium dantemanimam fuam. Seruus fen-fatusfittibidileéfus quad anima tua.non defraudesillum libertate, neqjnopé dere-linquas ilium, qui ipfe alibi ait : Cibaria, amp;nbsp;virga,amp; onusafino ; panis,amp;difciplina, amp;nbsp;opus fcruo. Operatur in dilciplina,amp; quæ-rit requiefcereJax.i manusilli, amp;nbsp;quærit li-bertatem. lugü amp;nbsp;lorü curuant collü duru, amp;nbsp;feruum inclinant operatione« afsiduæ. Serao maleuolo tortura amp;nbsp;cópedes : mitte ilium in operationem,ne vacet.multâ enim Walitiam docuit otiofitas- in opera eóftitue

BREFIS ET CATIIOLICA : eum:ficenim condecetilium, quod fi non obaudierit, curua ilium compedibus,amp; no amplifiées fuper omnem came.Verum fine iudicio nihil facias graue. Debet etiarn dominus potifsimùm curam gerere, vt famuli bonæfintfidei amp;vitæ. Quienimfuorum, amp;nbsp;maxime domellicorum cura non habet, ’‘^''^' fidem negauit.amp;eftinhdeli detcrior.Con-fidenter dicebat ille bonus paterfamilias: Nóhabitabitinmedio domus mcæ qui fa- Pfa!®' citfuperbiam : quiloquiïuriniqua.non di- ‘°°‘ rexit in confpeftu oculorum meorum. am-bulasinviaimmaculata, hiemihiminiftra-bat.Etpaternofter Abraha oés virosdom’ GtnuJ fuæ, tam vemaculos^ emptitiosamp;alieni-genas,fecü tanqua vnius religionis amp;fidei, panter eodemdie circücidit: prçcipiebatqi domui fuæ, vt euftodiret viam domini, GenaJ

QVoniamPrincipisamp; magiftratus officium eft,tranquillitatem publicam có-feruare; corpora, vxores,liberos,amp; diuitias ah iniquis inuaforibus defendere, viiles leges condere, fuum cuique ius reddere, fiue iuftitiam adminiftrare.noxios fupplicio, be ne meritos gratia afficere : meritó, propter tarn ingentia beneficia debetur eis à fubdi-tis cultus,amp; in primis honor:ficut Apofto-Jus Petrus nos admonet dicens:Regem ho-norificate. Quocirca grauiter offendunt p^j Dcum quiprincipem vel magiftratumcó-tuineliis,maledidis,aut detradionibus per-fequuntur,

DECALOOJ EXPLIC ATIO. t4f fequühtur, qui eorum fententiäs atq; indicia calumniantur, Contraquae omniacon-fueta vitia diligenter inuigilâs lex domini ; ^*0'ii Dijsait, non oetrahes : hoceftprincipipus amp;nbsp;iudicibus pupuli tui non n'.alcdices. Et ^ccl.j. iterum: Non indices contra iudicem,quo-niam fecundum quod iuftum eft, iudicat. '•rq.19 fient enim ait lofaphatjnon hominis indicium exercent indices,fed Domini. De-betur quoque obedientia principibus;quia videlicet Dei vicarij funt, amp;quod mandat, id vice Dei præcipiunt : fient docer Apo-^o. IJ. ftolus, Romanis feribens*. Omnisanima, inquit,pote(latibusfublimloribus fnbdita fit.nó eltenim poteftas'nifi à Deo.quæ au-tem funt, à Deo ordinatæ funt. Itaque quirefiftit poteftati, Dei ordination! refi-ftit. Et iterum ; Dei miniftereft. bene fa-ij. cienti.in bonum : amp;nbsp;vindex in iram,eiqui malé agit. Tito quoque mandat, vt ad-moncat Chrillianos principibus amp;nbsp;pote-tertatibnsfubditoscfiejdiclo obedire. Et '■'’'t.i Apoftolus Petrus inquit, Subiecli eftote omni humanæ creatutæ propter Deum: fi-uc regi,quafi pr$ce!lenti:fiue dueibus tan-quam ab ea mifsis ad vindiélam makfado-rum, laudem vero bonorum : quia fie eft voluntas Dei, Et ne quisimagineturnos coram Deo nullum incurrere reatum, fi clam principibus vel magiftratibus leges e-^o.,j orum violemus ; pronunciat aperte Apo-flolus, quod qui refiftit poteftati, Dei ordination! refiftit.qu! antem refiftunt,ipfi fi-b! damnationé acquirunt. Ac ne !d intelli-

gasdeciuili damnatione.apertius fubdit: Ideo (nimirum quia princeps Dei miniller eftamp;vicarius)necefsitate fubditi ertöte: non folùm propteriram, hocert ,pœnâ ha ius temporis fed etiam propter confeienti-am. Hæcautemobedientia compleftituf omnia ea officia, quæ ad vtilitatem reipub. à principibus amp;nbsp;magirtratibus imperantur: vt, militate, tributa perfoluere. hæc enim iurtèexiguntur,tum vt rtipendia laborum quospro repub.fubeunt, turn vt necefiaria ad conferuationem reipub. Vnde Chrirtus in Euangelio ; Reddite, ait, quæ funtCse-faris,Cæfari : amp;nbsp;Aportolus,Reddite omnibus débita: cui tributum,iributum ; cui veftigal, veftigal : cui timorem timorem: cui honorem,honorem, nemini quidquam debeatis, nifi vt inuicem diligatis. Verum quidem eft,quód iniquis legibusregum parère non teneamur, nee iniquas impofitio-nes foluere : vt vidua non cogitur obedire Vide De- • çj^jij ne fecundo nubat ante expletum creraiem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, . nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • gt;nbsp;'

de feciin annum a morteluiprions manti'Attamen dis mipt. ficertusnon fit fubditus,iniquam effe 1e-duobus gem vel exaftionem principis,obligaturo-vltinns bedire: quia non licetalteri id fubtrahere, c.ipit. de quo dubitatur an ei debeatur. Exempli Aug. bb. gratia : Ordo ille naturalis,mortalium paci Taurtu^n ^‘-^nmmodatus hoc pofcit,vt fufeipiendi ’ belli authoritas atq; confilium penes prin-' ' cipértt: exequendi autem iufla bellica mi-nirterium, milites debeant paci falutique communi.Virigituriurtus.conrtitutu.setia fub regefacrilego, potert, amp;nbsp;debet illo iu-bente

bente bellare.ciaicce pacis ordinem feruâs: cui quodiubetur.velnó efle cótra Dei prç-ceptum certum ell,vel vtrum fit,certü non ert.ita vt fortafFe reum regem faciat iniqui-tasimperandi,iiinocentem autem mtlitem oftendat ordo feruiendi. Jmo ficonungat principes, qui tyranicè in fuas libidines ex-pilentplebem i nihilominùspropter prin-cipatum honorandi funt. amp;nbsp;li timeatur ex negatione tribucorum reipub.perturbatio, ctiam eis tributa perfoluenda funt ,amp;im-pofitionesiniquæ, orandufqueeftDeus,vt eisdetfanioremmentem. Cum autem ta-j lescontingitpræelfe.cogitandum tuncve-°°’J4 nitillud pfophetæ lob; Deus regnarefacit bypocrita propterpeccatapopuli.Pro mentis enim fubditorum difponi vitam Præ-fidentium,maniféftumeft hinc,quód furor ^•’e i4 domini iratus elf cótra populum Ifraél, eo quod incitatusfuiflet Dauid ad fuperbènu merandum populum. Ob hoc enim pecca-tum pefte perierunt feptuaginta plt;fto milia fubditorü. Quia veróprincepspacificègu-bernans populum, multum adiumenti prç-ftat Chriftianæ pietati:idco fubditidebent eipeculiarembeneuolentiam, qua ardenti amore ei à Deo preceritur fuccelfus foelicei amp;nbsp;verum Dei timorem,etiam fiipfe fit infi-’'Ti.i. delis aut prauus ; Sicut Apoftolus Timo-theo epifcopo in primis madat, vt hoe fub-ditisfuisproponat. Obfecro,inquicns,pri-mü oÏm fieri obfecratióes oratióes, pollula tiones, gratiarû aftiones pro omnibusho-nunibus,pro regibus, amp;nbsp;omnibus qui in

PREVIS ET CATHOLIC A fuWimitate conftitutifunt, vt quietamamp; tranquillam vitam agamus,in pietate amp;nbsp;ca-ftitate.Hæc, inquit Hiercmia?. dicit domi' Hieij nusexercitiû omni tranfmigrationi quam tranrtulidc Icrufaiemin Babyloné : Quæ' rite pacem ciuitatis ad quam tranfmigrare vos fech amp;nbsp;orate pro ea ad dominum, quia in paceilliuscrit pax vobis. Et Baruch:0- ®’™’* ratepro vita Nabuchodonofor BabyloniSy amp;nbsp;pro vita Balthafarfilij eius,vt lint diesil-lorû ficut diescceli fuper terrâ;amp; vt det dominus virtutem nobis, amp;nbsp;illuminet oculos nollros, vt viuamus fub vmbra Nabucho-donofor régis Babylonis,amp; fub vmbra Bal thafarfilij eius,Sc feruiamusillismultisdie* bus,amp;inueniamus gratia in cofyeftu corii.

DeD^icio Prinapü. CAP. XXX, pRincipis eft ante omnia fundatu efTein * timoreDei,ficut admonet nobilisrex: Etnuncregesintelligite;erudiminiquiiu- p^j j, dicatis terram. Seruite domino in timorés amp;nbsp;exultate ei cum tremore. Apprehendite difciplinam,ne quando irafcatur dominus, amp;pereati»de via iufta. Vnde 8c in lege Moyfi iubebatur regi.vt omnibus diebus vitælegeret Deuteronomiu, fumpto exe- Dfu.17 plan à bacerdotibus, vtdifceret ti mere do- lofu i' minum Deû fuum, amp;nbsp;cuftodire præcepta Domini, Hocpijfsimus Dauidmoriensdi-Jigcntifsimefilium fuum admonuit. Sicut j R'-* enim manifefte patuit in regibus Iuda;qu5-docûqi timent dominu.Sc, Iperant in eo,di-rigûtur ab co, amp;nbsp;profperö cû eis agitur per

^'' orffffia. Et vtpecüliariüs explicetur officia principisreauert debet fibi fumniopere, ne \- nbsp;nbsp;nbsp;cleuètur cor eiailà fuperbiarh fuper fiatres 1'jos:quéadinodum mandat lex domini, amp;nbsp;Sapiéteius mandata repetens : Reftorem, ïcd.ji inqüitjte pofuttünt^ noliextolli.efto in il-lis quad vnus ex ipfis. Sedesducumfuper-Eccl.io borum dertruxit Deus.Sc federe fecit mites pro eis. Radices gentium fuperbarum are-fecit Deus,amp; plantauit bumUes ex ipfis gé,lt; tibus. ^Memoria fuperborû perdidit Deus, amp;reliquitmemoriam humilium fenfu.Dc-inde ab omni intemperantia præ cæteris debet cflealienus.Vnde Salomon: Noli re-ffo p. gibus öLamuel,nolircgibus dare vinum: quia nullum fecretum eïl vbi regnat ebrie-tas.nè fortè bibant, amp;nbsp;obliuifcantur iudici» orum,amp; mutent caufam filiorum pauperis. Etiterum ; Væ tibi terra, cuius rex puer Iccuo eft, amp;nbsp;cuius principes manè comedunt,

Beata terra, cuius rex nobilis eft, amp;nbsp;cuius principes vefeuntur in tempore fuo, ad re-ficicndum,amp; non ad luxuriant. Et hinc

, Efaiaipropheta conqueritur de iudicibus amp;nbsp;principibus bellatoribus ; Hi quoque, jfj_ jg inquiens , præ vino neftierunt, amp;nbsp;præ ebrietate errauerunt. Si verb tantopere præcipitur regi fobrietas,^quanto magis pudicitia lt;nbsp;ficut air mater Salomonis re-fto ji. gis: Ne dcderis mulieribus fubftantiam tu-am,amp; vias tuas ad delédos reges. Tertio,amp; præcipuè præcipitur à Deo principibus, vt iuftitiâ adminiftrét: vti mater Salomo, ait, Apen os tuû muto,Sc caufis oîm filiorû qui

BR ETl S ETCATHOLIC A-pcrtranfejunt.Aperios tuum.decerne^quod ibiJem iuftum ell, amp;nbsp;vind ica in^pê amp;nbsp;paunerem. ütalibi : Aiiferrubigineinde argeiito,.amp; Pro.ip cgredietur vaspurifsimum. Aufer impieca-tê de vultu régis,et firrftaljiçuriurtitia thro-nuseius. Quatnobreni,pios reges fonper diligentesfuilPe circaiudicia, cxleripmri» clarifsimum eft. obquenegleftumaut per* uerfumiudiciumincrepanturad hune moz dumapud Efaiam impij: Principes tui infi- Efa.i. dcles/ocij furum:omnes diligunemunera, fequunturretributiones. Pupillo non indicant • amp;nbsp;caufa viduæ no ingreditur ad iUos. Væ.quiiuAificatisinipiuni pro muneribus, Efa.p Sciuilitiarniulliaufertis ab eo. Væ qui co- hiaio« dunt leges: amp;fcribétes, iniulbitiamfcripfe-runt^ytopprimerent in iudicio pauperes, §c vim facerent cauïæ humiliu popubmeit Yt cirent viduæ præda eorum amp;,pupillo? diriperent. Qiiid facietis in die vifitationis -.i Si calartiitatis de longè venientis lt;nbsp;ad cuius confugieris auxilium ^ amp;nbsp;vbi derelinquctis gloriam veftram.neincurueminifubyincu lo,amp; cum interfeéiiscadatis ^ Regnum in-

• r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ECCIO quit Sapiens, agente nigente tranrertur, propter iniullitias, amp;nbsp;iniurias, amp;nbsp;coutume-lias , amp;nbsp;diuerfos dolos-, Quas virtutes fi principes hebeat, tue cos fœlices dicemus.

Lib f. Je fi iufti (inquit Auguftinus)imperant fi in-ciüit Dei terlinguasfublimiterhonorantium,amp;ob- i ^^P *4- lequianimis humiliterfalutantiumnon ex-toilunctirifed fe homines eflememineront: {l.fuam poteftatem ad Dei cultum maxime diJataudura,maieftate eius famula faciunt:

(i.Deumtiment.diligunt.colunt: fi tardius •vindicant,facile ignofcunt. fi candem vin-diclam pro necefiitate regendæ Juendæq, jrçjpublicæ non pro faturandis inijnicitia-jumodijs exerunt:fi eandcm veniam non ad impunitatem iniquitatis , fed ad fpeni correéhonis indulgent : fi quod afperè co-guntur plerunquedecemere, mifericordiæ Fenitate, amp;nbsp;beneficiorum largitate copen-fant:fi luxuria tato eis eft calbgatior,quanto poftet efteliberior: fi maluntcupiditati-busprauis, quamquibuflibet gentibus ini- .^ perare.Et fi hæc omnia faciunt, non prop-

“•■\ terardoreminanisgloriaefted propter cha-ritatem fœlicitatis æternæ ; fi pro fuis pec-catis,humilitatis,amp; miferationis,amp; oratio-• : nis facrificiû, Deo fuo vero immolate non negligunt. Tales Chriftianosimperatores •! -.c dicimus eftefœlices.interimfpe,poftea re ipfa futuros, cùm id quod expeétanius ad-, j^ uenerit. Denique Chriftianorumregum quot;''^3’ eft,nócum:Herodeamp; nobiiibus eius fper-nerefcruosDei,ncq;cum,fo.cjjs lehu præ5 ^^'•9 dicatores veritatisreputare ipf^nos vel mé-

' * daces, nee cum quinquagenarijs Oeboziæ improperare.taixquam conuttium Dei fer-.1. uitutem: fed contrà, Honorare Dei facer-, dotes,atque fouere orthodoxos doéfores, amplificare muneribus Dei cultum, legefqs ferre pro veritate Cbriftianæ fidei contra bærefes amp;nbsp;fchifmata ln boe enim reges, fi- Aug-có-cut cis diuiaitus præcipitur, Deo feruiunt tra Ciei-ii^uantum reges funt,fi in regno fuo bona con-Gra-jubeant, malaprobibeant, non foiüm qux “i^*^ ‘^ P perti-

SREVIS ^T CATHOLIC A pertinent ad humanam focietatem, verum Atig.pau ctiamqusad diuinam rcligionem. Aliter Jo an te nbsp;nbsp;enim feruit qais.quia homo eft; aliter, quia

etia amp;nbsp;rex eft. Quia homo eft, Deo feruit '1” ^^ viuendo fideliter: quia veto etiam rex eft, ndBeni- getuit leges iufta præcipientes amp;nbsp;contraria heium. prohibentes, conuenienti vigorc fancien'-do:Sicut feruiuit Ezechias.lucos amp;nbsp;templa 4'rMS idolorum , amp;nbsp;illa.excelfa quæ contra præ« cepta Dei fuerant conftruftadeftruendor Videfine Sicut feruiuit lofias, talia amp;nbsp;ipfe faciendol 4'rt M Jib.huius SicutferuiuitrexNiniuitarum,vniuerfam I®quot;'!' autboris ciuitatem ad placandum dominum com* de coin- pellendo^Sicut feruiuit Darius,idolu fran- ^*quot;''^ munioe pen Ji^ni in poteftatem Daniell dando, amp;nbsp;Petie mimicos eius leonibus mgerendo , man-^ dando quoque vniuerfis populis,vt in vni- Dan^^’ uerfo imperio fun pauerent Deû Danielis: Sicut feruiuit Nabuchodonofor, omnesin' DanJ’ regno fuo pofitos à blafphemando Deo Ananiæ, Azariæ, amp;nbsp;Mifaélis, lege terribili jphibedo. Sicut feruiuit ludas Machabæus, etiahuius rei caufa déclinas in terra alieni* genarum,vt dirueret araseorum,5c fculpti-liadeorum ipforum fuccéderet igni, i.Ma-cha.ç. Sicut deniqsferuiuit Artaxerxes;qui apud Efdram ficloquitur: Omnisquinon i-EC/' feceritlegem Dei tui, amp;nbsp;legem regis diligenter, indicium erit deeo, hue in mortem, hue in exilium, hue in condemnatio-nern fubftantiæ eius, vel certè in carcerem. Et continuo collaudanshanc regis ordina' tionem fcriptura: Benedictus, ait dominus IbÜ Deus patrum noftrorum , qui dédit hoc in cor-

Hçc exépla fecuti funt Theodofius amp;nbsp;alij omnes pij principes vfq; ad regénoftrum: ^ cum contra liæreticos varias tulcrût leges.

^'‘ Et fané Apoftolu» Paulus, dum Cælaris Romani nó Chriftiani popofeit auxilium, ne ludæis traderetur, eum intcrimere mo-lientibus:fatisoftendit quid pofteà facere deberent Chriftidifpéfatores,quando Im-peratores Chrifli.nos périclitante Ecclefia

fiertineat in regno veftro.quis quid voit efle , fiue religiofus , due facrilegus^ quibus dici non poteft ; Non ad vosperti-neat in regno veftro , quis pudicus ede velit,quis impudicus lt;nbsp;Ob hæc tarnen non eft fecularium Principum difcernere feu iudicare de dignitate rcligiohis : fed hoc Epifeoporumeft, quos dédit Chriftuspa-ftoresamp; Doctores vfque ad diemiudicij, vtianl non fimus paruuli fluétuantes/ amp;nbsp;circumferamur omni veto doétrinæ. Sicut enirn fapiens quidam rex, amp;nbsp;inter reges facile bcatilsimas dicere folebat, ira amp;nbsp;quifq; verédixerit;Maxima dona.quæ à Deo ho-minibusdata funt, facerdotij dignitatem amp;nbsp;imperium exiftimaui : Ilia enirn,cœleftia eu ■ rat amp;nbsp;difpenfat ; hoc auteiri, legibus æquis amp;iuftisomniaquæin terrisfiunt, procurât, Valdcautemmouere debet principes, imô

imo omnes fuperiores ad fcduló exequen-dum officium fuum verifsima fententia Sa-pientis ; Secundum iudicem populi ficamp; E“^''® minirtri eius ; amp;nbsp;qualis reftor ciuitatis, tales amp;nbsp;inhabitantes in ea, Rex infipiens perdet populum fuum, amp;nbsp;ciuitates inhabitabun-turperprudentiam principum.

C Acer^o-tes amp;nbsp;Paftores, fpintalesquidam parentesfunt,perquos Deusnosrege-

' neratjamp;adæternamvita ducit.amp;proinde valde honorandi funt, ficut mandat Sa- EcdiJ piens;.In tota animatua timedominurn,amp; facerdotesilliusfanctifica. Inomni virtute tua dilige eum qui te fecit,amp;miniftroseiiis nederelinquas.Honora Deumex totaanir ma tua,amp; honorificafacerdotes ; Quafi di-ceret,Tunc proprièDeus honoraturifi fa* cerdptes eius honorentur : ficut fcriptura ; docet, dum Moyfes. amp;nbsp;Samuel contempti ^® ’ funt,aHerens non eos, fed dominuntfuilTé ‘' ''

, , çotemptum : ficut amp;nbsp;Chtiftus ait in Euan-çelio,Qui vos audit, nie audit : amp;nbsp;qui vos ^“’”'

? ipernit, mefpernit: Sacerdotesenim funt legati per quos Deusloquitur, amp;nbsp;difpenfa-toresmyfteriorum Chniu.Sic.inquit Apo-. t^®'^

' fti, amp;nbsp;difpeniàtores mÿfteriorum Dei. amp;nbsp;iterum: Pro Cbrifto' irgationefungimur, *'^®^' tanquam Deo exhortante per nos. Et ipfe , dominustSicut mifit me pater, amp;nbsp;ego mit- ^®®' to vos.Sed proh dolor,multi funtfacerdo-tcs,de

tes, de quitus venjm eft illud Malactiæ: Difpergam fuper vultum vellrum ttercus folennitatum veftrarum,8c afTumet vos fe-cum.Vós recefsiftis de via, amp;nbsp;fcandalizaftis plurimos in lege, irritum feciltis paftum Leui,dicit dominus exercituum. Propter quod amp;nbsp;ego dedi vos cótemptibiles, amp;nbsp;hu-miles omnibus populis, ficut non ferualbs vias meas,amp;: accepiftisfaciem in lege.Sic Sc illud euangelij completur in multis: Quod fi Cal euanuerit,in quo falietur ‘! ad nihilum valet vltrà, nid vt mittatur foras,Sc concul ceturab hominibus. Nihilominus etiâ ma-lo facerdoti bonos eftdeferendus propter minifterium quod habet, nee finepeccato cötemnitur. Vnde Apoftolus Paulus, cum ei diceretur:Summum facerdotem Dei ma ledicis, refpondit ; Nefciebam,fratrcs,quia Cyprian. princeps eil facerdotü. fcriptum eft enim: «pilt. 9. Principem populi tui non maledices. Do- Ii.j.epift. minus etiam nolfer, ipfe lefus Chriftus, rex amp;nbsp;iudex Sc Deus nofter, vfque ad palsionis diem feruauit Pontificibus amp;nbsp;Sacerdotibus honorem , quamuis illi nee timorem Dei, nee agnitionê Chriftiferuaffent. Nam cum leprofum emundaffent,dixit illi : Vade, Sc móftra te facerdoti.Humilitate ea, qua nos quoque elt;Te humiles docuit, facerdotem adhuc appellabat, quem fciebat ede facri-legum. item fub iftu pafsionis,cùm alapam accepiffet, 8e ei diceretur : Sic refpondes pontifici^nihil ille contumeliosè loquutus eft in perfonam pontificis,fed magis, inno-centiamfuam tuituseft, Videantergo illi

qui tam facile facerdotibusdetrahunt, ma-gt; ledicuntjrridcnt : amp;nbsp;præcipuè illi, qui nihil Aug.epi. aliud captant, nifivt quilquis velEpifco-Üol.ijy, pus^vel clericus, vel monachus, vel fanfli-monialis ceciderit , omnes tales efTe ere-dantur, fed non pofie manifeftari. Etta* men ipfi , cum aliqua maritata inuenitur adultéra,nee proijciunt vxores fuas, nee aceufant matres fuas.Cùm autem de aliqui-bus qui fanctum nomé profitentur, aliquid criminis vel faifitatis fonuerit vel veri pa* tuent, inftant,fatagunt,ambiunt,vt de om-De hoe nibushoccredatur.Videnturautem irrifo-Aug-vi- resfacerdotum fimilesijs, qui innauicula eaturm ß^^y^pj^ in niedio maris cóftituti rident, ïfal o'. amp;^gault;^^ftfin3uclerusmalènauiculamdi-rigat,amp; in fcopulos impingat ; quique præ Aug.lio. fatuitate non cogitant, quantum eximpe-jo intib. ritianautæfibiimmineat pcriculum. Tam quinqua funt autem illi abfurdi, præpofteri, amp;nbsp;mi-gintaho. feri,quipræpoGtorum fuorum malos mores imitaricligunt ,quàm per eos Domini præceptaobferuare,quàm fi quifquam viator remeandum fibi efie exirtimet in itinere cùm viderit miliaria lapidea litcris plena viamdocereamp;non ambulare. Cur enim nonpotiùs,fiperuenire defidcrant, tales comités intucantur amp;nbsp;confequantur, qui amp;viam bene demonltrant, amp;nbsp;in ea per-feuerant, atque alacriter ambulant lt;nbsp;Non enim tales défunt, etfi multis non appa-reant.Non enim ficquærunt homines cha* ritate lludiofa quod prçdicent ad imitatio-né,quomodo quærunt iniquiiate fufpitiofa

DECALOGI EXPLICATIO. t^i quod murmurent ad deceptionem ; partim non inueniédo bonos, dum ipfi mali funt: partim timendo inuenire, dü mali efle fem-per volunt.

VIcut feculares principes vice Dei leges / ferunt, amp;nbsp;fubditi propter confcientiam cis ideo parère debent: itaamp;prælati eccle-fiaftici vice Chrifti leges ferut, qui bus propter confciétiam Cbnlliani obedire tenen-‘quot;^•'4 tur.quod feiens Apoftolus Paulus, Corin-thijspræferipfit, vtin conuentu Ecclefiæ duoduntaxataut ad fummû tres dono linguarum diuinitus præditi lingua Ecclefiæ ignota loquerenturpdque vicilsim.nce niti præfente interprété. Etvtfeiamus quanti fint facienda mâdata EccIefiafticorû.Apo-^'’'Jé. ftolus de fuis mandatis inquit : Siquisvi-deturpropheta e(Te, aut fpirituaüs : cog-nofcat quæ fcribo vobis, quia Domini funt mandata, fi quis autem ignorât, ig-norabitur , Vocat nimirum iua mandata mandata Domini, non quad Corin-tbijad ea natural! lege vel diuina obliga-rentur, priufquam ea dediffet eis Apo-ftolus , fed quia (ficut habet Bernardus) j,51,5^1. quiequid vice Dei præcipit homo, quod 1, jeprç-non fit tarnen certum defplicere Deo, c»pto amp;nbsp;baud fecusomnino accipiendum ertquam difpenfa« fi præcipiat Deus. Quidenimintereftvtró tione., per fe, an per fuos miniftros, fiue homines, fiue angelos , hominibus innotefcat fijurn placitü Deuslt; Vnde, ficut Apoftolus docet

'R-R'EVIS ET CATIiOLICA docet obediendum ene principibus r ita 8c ait obediédum efleEcclefiæ prælatis;Obe- Heb *5' dite præpofitis veftris, amp;nbsp;fubiacete cis ipfi enim peruigilanf, quart rationem pro animabus veftris reddituri : vt cum gaudio hoc faciant, amp;nbsp;non gementes. Hoc enim non expeditvobis. Ideoq; iam ante multatempora,â tota Chrifti Ecclefia connumerattM cfthæreticis Aérius ; quia videlicet doce^ bat, ecclertafticas leges non obligate Chri-ftianos, vtpote donatos hbertateà Chri-Apud E- fto Quid cft, inquit, Pafcha quod apud pipham vosperficitur lt;nbsp;ludaicis fabulis rurfusad-fna h?re- fti(Ç|j ei^jj \ton enim oportet Pafcha pera-fijqnj'ft gere, Pafcha enim noftrum immolatuseft in bb de ^^^ » ^iæc enim ludaica funt, amp;: fubiugo bxrefib* feruitutisJuftisenim lex non eftpoftta, led adQ^jod- iniuftis.Si veró omnino volo ieiunare,qua-uultdeü. lemcunque eligam diem â meipfo amp;nbsp;ieiu-nabo propter libertatem. Hunc fecutus eft fceleratus Inannes Hus, docens quód obe-dientia ecclertaftica eft obedientia fecun-dum adinuentionem facerdotum Ecclertae praeter exprellam authoritatem feripturæ. Sed ob hoc amp;nbsp;multa alia, à Concilio Con-ftantienfi amp;nbsp;Martino quinto, gregi hæreti-corumeft annumeratus,amp; pofteà cumeo Martinus Lutherus, artic.27.in bulla Leonis lo. At nihil mirum hæreticos nolle ob-Cyprian. fequi facerdotibus,cùm nó aliunde hærefes b.i.epilb oborianturaut nafcantur febifmata ,quàm epdbj. indequod facerdoti Dei nóobtemperatur, nee vnusin Ecclefia ad tempus facerdos,amp; ad tem-

DECALOGJ iXPLICATlO. iji ad tempus iudex vice Chrifti cogitatur; cui fi fecundùm magifteria diuina obtempera-ret fraternitas vniuerfa,nemo aduerfum fa-ccrdotûcollegiû quidquamoueret; nemo port diuinum iudicium, port populi furtra-gium,portcoepircoporum cófenfum, iudi-céfeiamnon Epifcopi,fed Dei faceref.ne-mo dirtidio vnitatis Chrifti ecclefiâ fcinde-ret:nemofibi placens ac tumens, feorfum foris noua hærehm condertt. Chriftus do-. minus in euangelio docet penes prælatos ji^at.i6 Ecclefite elle poteftatê ligandi amp;nbsp;retinendi ’^'’’ peccata,amp; ab ecclefia eijciédi rebelles (qui 18 eieéhtanqua Ethnici amp;nbsp;Publicani ab omnibus Chriftianis haberi debent)quato ma-gis ergo eis eft poteftas condendi leges toti Ecclefiæ vtileslt; Nó enim legiflatori minus conuenit punire quâm præciperc, Quanta autem peccatû ht rcbellare paftoribus Ec-jj clefiç,ex Deuteronomio facile eft cóijcere, '“'7 vbi iubeturoccidi homoille,qui fuperbie-rit nolens obedire facerdotis imperiopro tempore miniftrantis domino Deo.

T^Ebeturetiam (uftentatio paftoribus 4 *‘^ij. *~^fubditis,ficutait Apoftolus: Qui bene præfunt presbyter!,duplici honore(hoceft maximo fubfidio) digni habeantur: maxi-mè qui laborant in verbo amp;nbsp;dodrina. dicit ®'igt;4y enimfcriptura;Non alligabisos boui tritu-”’0 ranti;amp;dignuseft operarius mercedefua:

amp;,Quis militât fuis ftipendijs vnquâlt;Quis iXo ? plantât vineai'n,amp; de fruétu eius non edit'ï Quis pafcit gregem , amp;nbsp;de lade gregis non manducat:'Nunquid fecundumhominem hæc dicolt; An amp;nbsp;lex hoc non dicit^Scnptû eft enim in lege Moyfi : Nôalligabiios ho- ^®“ *' ui triturant!. nunquid de bobus cura eft Deo'fan propter nos vtiqi hoc dicit ^ Nam propter nos fcripta funt.quoniam debet in fpe qui arat,arare: amp;nbsp;qui tritùrat, in fpe fruCiuspercipiendi. Sinos vobisfpiritalia Ro-’J' feminauimus;magnum eft,finos carnalia veftra metamus ^ Nefcitis quoniam qui in Deu.i3 facrario operantur, quæ de facrario fant eduntlt;amp; qui altario deferuiunt, cum alta-rio participant lt;nbsp;ita amp;nbsp;Dominus ordina-uit ijs qui euangelium annuntiat, de euan-

ViJc có- gelio viuere . Iniqui igitur funt, qui deci Matif- cimas vel confuetas oblationes fubfidiavc tonele 1- alia pro facerdotibus fundata defraudant, ta.y.Ma- aut non foluunt. Attamenex hoc reputa-guntiete re non debet facerdos, laborem manuum q“y5 5* fibi interdiftum .quinimô admodum fan-5?,Insu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

élè,cxemplo Apoftoli Pauli operabitur Ad.»i’' manibus . imô etiam rurale opus exerce- i,C0'4 re poteft ; vt videre eft in Concilio Aga« tenfi. Et quod plus eft,in Concilio Cartha-ginenfi 4 canones hi ftatuti funt : Clericus quantumlibet verbo Dei eruditui,arti-ficio vidum quçrat.Clericus viétum amp;nbsp;ve-ftimentum fibi artificiolo vel agneukura, abfque oflictj fui duntaxat detriinéto præ-paret.Omnes clerici qui ad operadum valid! fant.Scartificiola Aliterasdifcant.

ficut ait Aportolus ad ThelFalonicenfej, fj''''quot; Rogamusvos, fratres,vtnoueritiseos qui ’^‘ laborant intervos, amp;præfunt vobis in domino,amp; monét vos: vt habeatis illos abun-dantiùs in cbaritate propter opus illo-rum: pacem habete cum eis. Sic amp;nbsp;Corin-tbios amp;nbsp;Philippenfes amp;nbsp;Hebræos admo-net.Vnde amp;nbsp;ipfe tanquam iure fuo viens, / in omnibus fere epiftolis orationes fubdi-torum pro fe exigit.Palloris mifereri oportet,ait Âuguftinus, qui inter nos quanto in In regu-locofuperiori,tâtoinmaioripericulover- Ja* fatur.Presbyter peraftis horis amp;nbsp;infirmii vifitatis,ri voluerit, ad opus rurale exeat. Sacerdos enim.ait Cbryfoftomus,amp; fi pro- In 10 ca. priant bene difpenfauerit vitam, aliorum Ioannis, verb non cum diligentia curam habuerit, cum perniciofis in gehennam vadit.

C Acerdotem inprimis decetbumilitas: fi- Hnmili-cut Chriftus fummus facerdos primos fa tas.

in redempiionê pro multis. Quâobré acri-^ ter reprebendit vetcres facerdoles, diccns; ”•*} Omnia opera fua faciüt vt videatur ab bo-minibus ; dilatant enim pbylafteriafua, 8c i magnificat fimbrias. amant autê primos re-i cubitus in cœnis, amp;nbsp;primas cathedras in 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V 1 fynago-

Sobri«- Deinde curnprimis neceflaria eft facer-las. doti fobrietas . Vinolentos facerdotes amp;nbsp;Apoftolus damnat, amp;nbsp;vêtus lex prohiber. Dixit dominus ad Aaron:Vinumamp; omne quod inebrierare poteft, nó bibetis tu amp;nbsp;ft-lij tui,quado intrabitisintabernaculutefti-monii,ne moriaminl;quia præceptu fempi-ternü eftin generationes veftras, amp;nbsp;vt ha-beatis fcientiam difccrnendi inter fandû amp;nbsp;f prophanü,inter pollutum amp;mundum,do. ceatilque Hlios Ifrael omnia légitima mea. Vnde ab Efaia alijfque Prophetis acerrimè reprehéduntur facerdotes amp;nbsp;prophets feu cocionatores ebriofi. Imó ipfe dominus,in Euangelioquodammodo defcribés malos facerdotes,quos futures præuidebat:Si,in-3uit,dixeritmalusferuusille: Moram facit ominusmeus venire: amp;nbsp;cœperit percute-re conferuos fuos : manducet autem amp;nbsp;bi-batcum ebriofis, veniet ferui dominus il-lius in diequanonfperat,amp; hora qua ignorât,amp; diuidet eum, partéq;eius ponet cum hypocritis.illic eric fletus amp;nbsp;ftridor dentió.

Multo magis autem, ab omni impudici-tia alienus efte debet;mente,ore,oculis, au-ribus.manibus, totoq; corpore oportet iHû elfe mundifsimum, cuius officium eft con-

fecrare,tracfare, tangere, Deo offerte, fu-mere Sc diftnbuere illud corpus, quod vir-go deSpiritu fanclo concepit, quod fupet omnes angelos eft collocatum. Sacerdo-tes veteris legisfacrificaturi carnes anima-lium,

lium,continebant à coniugali amplexu, amp;nbsp;cóiuges Chriftiani iubentur tempore ora-tionisabeodem abftinerermultomagiser- Vide In* go facerdos Chriftianus, cuius eft intereiTe noféMgt; illi tremendo amp;nbsp;mundifsimo facrificio, epjft r aJ cui incumbitquotidic pro populo orare, txupenu omnino alienusefle debet abomni libidi- * ne. Vtautem euftodiatur caftitas à faccr-dote,antc omnia mulicrum confortiü ei vi-tandum cft.Nam (vt inguit Sapiens) nunquid poteftbomo abfcödere ignem in finu fuo,vt veftimenta eius nó ardeantlt; aut am-bulare fuper prunas, amp;nbsp;non comburentur plantæ eiuslt; fic qui ingreditur ad mulierem proximi rui,nó erit mudus cùm tetigerit eâ. Et alius; Cum faltatrice ne afsiduus fis, nee

audiasillâ,nc forté pereas in efficacia illius. Virginem ne cófpicias, ne forté fcandalize-ris in decóreillius. Ne des fornicarijs anima tuamin vllo.ncpcrdaste. Noli circüfpice-re in vicis ciuitatis, nee oberraueris in plateis illius. Auerte facie tui àmulierecôpta, amp;nbsp;ne circüfpicias fpeciem alienam. propter fpeciem mulieris multi perierunt;amp; ex hoc concupifcétia quafi ignisexardefcit. Specie mulieris aliens multi admirati, reprobi fa-ftifunt. colloquium cnimilliusquafi ignis exardefcit. Cum aliéna mullere non fedeas omnino,necaccumbas cumeafuper cubi-tum ï amp;nbsp;non alterceris cum illa in vino, ne forté declinetcortuum inillam, amp;nbsp;fangui-j netuo labarisin perditioné.Et iterû;Vinû '' ^5 amp;mulieres apoftatare faciunt fapientes, amp;nbsp;arguunt fenfatos: amp;nbsp;qui fe iógit fornicarijs, V J erit

BREKIS ET CyirirOErC^ eritnequam. putredo amp;nbsp;vermes hæredita» buut ilium, amp;nbsp;extolleturin exemplum ma-ius, amp;tolletnrde numéro anima dus. Et rurfuszOmni homininoliintenderein fpe-cie; amp;nbsp;in medio mulierum noli commorari. Deveftimentis cnim procedit tinea, amp;â muliere iniquitas vin. melior eft enim ini-quitas viri,quàm mulier benefaciens. Vnde prouidè magna ilia fynodus Nicena omnibus modisinterdixit,nequc Epifcopo,neq; presbytero,neque diacono , neque vlli cle-ricorum omnino licerc fubintroduftâ fecû habere mulierem.nifi fortè aut matrem aut fororem,aut auiam, aut amitam vel mater-teram,aut eas tantum, in quibus omnis quç ex mûlieribus eft,fufpicio declinatur. Et fÿ-nodus Agatenfis;Presbyteri,inquit, diacones, fubdiacones,vel deinceps quibus du-cendi vxores licentia non eft, etiam alienarum nuptiarû euitent côuiuia : nec his cœ-tibusmifceâturvbi amatoria cantanturSc turpia,autobfcœni motus corporum cho-reis amp;nbsp;faltationibus efferuntur ; ne audi-tus amp;nbsp;obtuitus facris myfterijs deputati, turpium fpeftaculorum atque verborum contagione polluantur. Vnde amp;D.Hieronymus, inNepotiano fuoomnes cleri*’quot;“ coserudiens ; Hofpitiolumtuum, inquit, rroepii- . nbsp;nbsp;nbsp;-

DO vi- ^’^^ *'^''° ®’^^ nunquam mulierum pedes te-de 1. cô- '■®'^t' Omnes puellas amp;nbsp;virgines Chriftiaut

ci Matif- æqualiter ignora , autæqualiter dilige. ne coné-c.x. fut eodem tedo manferis;nec in præterita caftitatecófidas.NecSampfonefortior,nec Dauidefanétior,ncc Salomone potes eße fapien-

D^CALOGI EXPLICATIO. ^jj fapiétior. Memento femper, quod paradifi coJonû depoffefiione fua muliereiecerit. Ægrotanti tibi,quilibet famous frater afsi-nac,amp; germana, vel mater, autprobaræ quælibec apud omnes fidei. Quèd fi huiuf-modi non fuerint confanguinitatis catti-moniæq; perfonæ, multas anus nutrit Ec-clefia.quae amp;nbsp;officiü præbeant,amp; beneficia accipiantminillrando, vtinfirmitas quoq{ tua frudu habeat eleemofynç. Scio quofdä cóualuifle corpore,amp; animo ægrotare cœ-piße.Periculosêtibi miniflrat, cuiusvul-tum frequenter attendis. Si propter officium clericatus , aut vidua a te vifitatur, aut virgo , nunquam domum folus in-troeas, talefq, habeto focios,quorum con-tubernio non infameris. Si leftor, fl acoly-tus,fi pfaltes te fequitur, non ornentur vc-fte,fed moribus : neccalamilfro crifpent comas,fed pudicitiä habitu polliceâtur.So-luscû fola fecretó amp;nbsp;abfq; arbitre vel teftc non fedeas.Si familiarius eftaliquid loqué-dum, habet nutricem maiorem domus, vir-ginem,viduam,vel maritatam.Non eft tam inhumana,vt nullum præter te habeat, cui feaudeatcredere. Caueto omnes fufpicio-nes, amp;nbsp;quicquid probabiliter fingi potefK Nefingaturautê,deuita.Crebra munufcu-k,amp; fudariola,amp; fafciolas, amp;nbsp;veftes ori ap-plicatas,ac deguftatos cibos,bladafq; amp;nbsp;dul cesliteruias fandus amornon habet. Mei meum, lumen meum,meû defiderium, omnes delicias amp;nbsp;lepóres, amp;nbsp;rifu dignas vrba-nitates, amp;nbsp;esteras ineptias amatorü in co-

mœdijs erubefcimus, in feculi hominibus deteftainur:quanto magisin monachisSc clericis,quorum amp;facerdotium propoilto, amp;nbsp;propobtum ornatur facerdotio.Deinde ad culiodiam callitatis omnino neceflaria eft abftinentia atque fobrietas : ficut ait Apoftolus,Noli inebriari vino,in quoeft Eph-P Hiero. in luxuria. V'^enter cnim mero æftuâs citó def-cpift. ad pumat in libidines.Noëad vniushorçebrie Gen.? O ceanû: tatem nudat femora fua.quæ perfexcentos cuius ini annos fobrietate contexerat. Loth per te- Gen i? tiiuNun* mulentiânefciéslibidinimifcetincœftû: amp;nbsp;Oce^e ' 9’1€Sodomanô vicerat,vinavicerût. Vbilde m i' cûq;faturitasatqiebrietasfuerint,ibi libido cap epift. dominatur. Spefta ventrem amp;nbsp;genitalia: a J Ticu. pro qualitate vitiorum,ordo membrorum.

Vicina funt membra loco ficut vitio. Nun-quam ego,inquit Hieronymus, ebnû caftû putabo: qui etfi vino confopitus dormie-rit,tarnen potuit peccare per vinum.

Tertio necelTarium eibei qui feriocafti-taté cuftodire cupit, vt omne vitet otium, fcfeqjnprimis ftudio fan ft a rü fcripturarü In epift- occuper.Nunqua, inquit Hieronymus,de adRufti- manuamp;oculis tuisrecedat liber, difcatur cmn. pfalterium ad verbum,oratio fine intermif-fionc, vigiUenfus, nee vanis cogitationi-bus patens. Corpus panter amp;nbsp;animus ten-daturad Dominum. Iramvincepatientia. Ama fcientiam fcripturarum,8c carnis vitia non amabis.Nec vacet mens tua varijs per-turbationibus.quç fi peftori infederint,do-minabuntur tui, amp;nbsp;te dedueent ad deli-Öum maximum. Facito aliquid opens, vt te femper.

femper diabolus inueniat occupatum : vel fifceSlam texeiunco, vel caniftrum lentii plefte viminibus : farriaturhumus, areolæ æquo limite diuidantur •. in quibus cûm o-lerum iafta fuerlnt femina, vel plant® per ordinempofitæ.aquæ ducantur irriguæ. Inleranturinfruftuofe arbores, vel gerni-nis, vel furculis:vtparuo póft tempore,la-boristuidulcia pomadecerpas. Apumfa-bricarealuearia. Texantur amp;nbsp;lina capien-dispifcibus. fcribanturlibri; vt amp;nbsp;manuso-pereturcibum, amp;nbsp;animus ledione fature- ^j. tur. Indeftderijseftomnisotiofus. Operis j^’^jJ^^V' tui penfumpcrfoluas. laffusad ftratum ve-nias.ambulanlque dormites,amp; necdum ex-plsto fomno l’urgerecompellaris. Domino pfallas. Tantisnegotijs occupatus, nullis vacabis cogitationibus : amp;nbsp;dum ab alio trails ad aliud, opufq; fuccedit operi, illud fo-iùm mente tenebis, quod agere compelle-ris, denimiofumno vicando , amp;nbsp;de habitu

pudico. Ægyptiorum monafteria hóe mo-rem tenent,vt nullum abfque operis labo-re(ufcipiant,non tam propter viélusnecef-fitatcm,quàm propter animæ falutem. Ne vagerur perniciofis cogitationibus mens, akbi fa-amp;inÜarfornicantis Hierufalem, omnitrâ- Öumco-feunti diuaricet pedes fuos. Imó nee tune cihAga-quidé, cûm cibusfumitur, animus omnino ''‘'quot; relaxandus eft. V^ndeordinatumeftafan- y^jeCre élisPatribus, vt in menfa facerdotumfacra gorm lectio reciteturr Pro reuerentia Dei amp;nbsp;fas cpifto-:“l cerdotü (inquit Toletana tertia (ynodus) Natalé. id conftituimus,vt quia foJent crebró men - Can. 7.

Vein mé ^'^ otiofe fabulæ interponi,in omni facer* fa epifco ‘Jof^lt conuiuio leftio diuinarum fcripta-pi id far, rarû mifeeatunPer hoc enirn amp;nbsp;animçædi-cöflitmc ficantur ad bonû,Sc fabulæ non neceli’ariæ [ Rcmêli! prohibétur, Quarto pro caftitate culio- ' lynodur Jjgnda prorfusnecelfum eft, incidétestur-E^ufe^a' P^® *^08'^^”°^®^ ^^^^f^ præfeindere: nefi racpif i *^'“’^e‘'^®^^*’^3ntur,adconfenfusruinam In epi-aJ hominem infirmü deducant. Noio ait Hie-Eaitacln ronymus.fnascogitationécrefcere. Nihil um dei-u in te Babylonicum,nihil eófufionis adolef-Uodi.vir cat. Dum paruur eft hollis, interfice. ne-ginitatis quitia,nezizaniacefcat, elidaturin femine.

Audi pfalmiftam.dicêtem: FiliaBabylonis pfa.ij^ mifera.Beatus qui rétribuer tibi retributio. , nem tuâ. Beatus qui ttfnebit, Sc aliidet par- ' uulos tuns ad petram. Quia enirn impofsi-bileeft, infenfum homimsnon irruere in-natum medullarum calorem, ille laudatur, ille prædicatur beatus,qui vt cœperit cogitate rordida,ftatim interficit cogitatus.Sc al liditad petram; Petraautem Chriftuseft. Denique præcipuum eft, fummeqi necefla-rium amp;nbsp;optimum caftitatis tutamé, feruida amp;frequensoratio, humilis Scdeuotavir-ginei corporis Chrifti fumptio:ficut ait feri ptura, Omnis qui petit, accipit. Illi capiüt Lue ri' verbum hoc (quod non expédiât nubere) Mat i? quibus datum eft. Vnde Sapiés: Vt,inquit, Sap- 8' fciui quonia aliter nó poftü efte cötinés,nifi Heus det, Sc hoc'ipfum erat fumma fapien tia, feite cuius effet hoc donum adij dominum, Scdeprecatus fum ilium ex totispr.æ' cordijsmeis. EtEcclefiafticusficorabat: Hcd-*!

Aufer à me ventris concupifcentias, amp;nbsp;concubitus concupifeentiæ ne appréhendant me: amp;animæ irreuerenti,amp;.infruni-tæ ne tradas me* Sicut amp;nbsp;Dauid caftita-rfal.xy tem flagitabat, dicens : Proba me domine, amp;tentame: vrcrenesmeos, amp;cormeum.

rfal.;o amp;nbsp;, Cormundum creainme Deus Sefpi-ritum redum innoua in vifceribus meis-ffa 118 amp;, Confige clauis timore tuo carnes meas;

à imheijs enim tuis timui. Corpus autem ^.^ .^ ^^ Chrifti, abfquecoitu amp;femineviri devir- ,j,„i,,g gineconceptum, fpiritu mundicia: plenif- [.uç-nii ^ limum.calorefpiritusfanéliexficcat f-ontes Betiti.

Zac.p. chrum vinumeft;quod, iuxtaZachariani, germinat virgines: ficut corporale vinum impudicos facit. Ad quod inuitat nos æ-

I’‘'o-9- terna fapientia ; Venite,inquiens, corne-dite panem meum, amp;nbsp;bibite vinum quod

*^''*' mifcui vobis : Sicut meretrix vecordibus loquitur, dicens : aquæ furtiuæ duleiores func.panis abfconditus fuauior.

Porto proprium facerdotis officium eft, Propriu ' Deogratias agere, amp;nbsp;ei immolate gratil- Sacerdo-fimum laudis facrificium , corpus Sc fan- tisoffici-guinem mediatotis, probeneficio redem- “quot;‘‘ ptionis fibi totique populo collate : orate feruentur Deum ,Sc ei facrificare eun-dem mediatorem crucifixum, pro fuis Sc populi peccatis,pro fanatione animæfuæ Sc totius populi.

Ado.tf Vnde Apoftoli defcribentes officium fuum:Nos,inquiunt,orationi,etm!nifl:erio verbi

BREFIS ET C AT HOLICA verbi inftantcscrimus. Et ApoftolusPau- ^*^'^’ lus ; Omnii pontifex inquit, ex hominibus alTumptuï, pro hominibus conftituitur in ijsquae funt ad Ueum : vt offerat dona amp;nbsp;facriticia pro peccatis. qui condolere pofsit ijs qui ignorant amp;nbsp;errant : quoniam amp;nbsp;ipfe circudatus eft infirmitatc. amp;nbsp;proptereâ debet, quemadmodum pro populo , rta etiam Celeft i P'’® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ùm,

epiftolæ* aitiCeleftinns pötifex , fandarum plebium priniæ c. præfules mandata fibimet legationc fun-**• gantur, apud diuinam clementiam humani generis agnnt caufam ,amp; tora fecum con-gemifcente Ecclcfiapoftulant amp;nbsp;precatur, vtinfidelibusdonetur fides, vtidololatræ abimpietatis fuæ liberentur erroribus,vt ludaeis, ablato cordis velamine, lux verita- ï«Co-J' tis apparcat,vt hæretici,catholics fidci per-ceptionerecipifeant ,vt fcilmatici fpiritum rediuius charitatis accipiant, vt lapfis poe-nitentis remedium conferatur, vt denique cathccumcnis,ad regenerationis facramen-tum perduftis, coeleftis mifericordis aula referetur. Hscautemnon perfunftoriè, neque inanitcr à domino peti,rerum ip-farum monftratefFectus-quandoquidem ex omnierrorum gencre plurimos Dcusdig-natur attrahere, quoi, crutos de poteftate tenebrarum,transférât in regnum filij cha- Cob * ritatis fus, amp;nbsp;ex vafis irs faciat vafa miferi ^^'’’'^ cordiæ. Quod adeó totum diuini operii elfe fentitur, vt hsc efneienti Deo gratia-rum lèmper aftio, laudifque confefsio, pro illuminationetaliuin,vel corredione refe-ratur

DEC ALO G I EXPLICATIO. Ijg ratur Similiter, pro regeneratorum quoti-dianis peccaris veniam , vtque incrcmenta probabjliumftudiorum accipiat Sead fine vfquein illisperfeucrent, prçcari facerdo-tes facrificio non cefTant. Er fané non par-uæ efficatiæ effe orationem amp;nbsp;benediftio-neni facerdotalem,oftedit fcriptura vbi ait : Nii. g, Locutuseft dominus ad Moyfen ,diccns, Loquere Aaron Sc filijscius ,Sic benedice-tisfilijsifraël. Sc dicetiseis,Benedicat tibi dominus, Sc curtodiatte. Ollendat domi* nus faciem fuam tibi. Sc mifereatur tui. Co-uertat Dominus vultutn fuumad te,Scdet tibi pacem. Inuocabuntque nomen meant fuperfilioslfrael, Sc ego benedicam eis, Grauiteritaque peccantij facerdotes,qui nee gratias agunt Deo , nee orant pro fe Sc populo, quique etiani non légitimé impc-diti, raro facrificant, qui ncc boras canoni-cas quidem deuoté perfoluût, aut qui per-funftoriétantû.nô veré amp;nbsp;ex animo, in fa-crificijs,precibus,Sc laudibus Dei occupan* tur. De qualibus conqueritur dominus per Ani g, prophetam Amos ; Sicut Dauid.inquiens, putauerunt fe habere vafa caniici, bibentes vinum in pfialis, amp;nbsp;optimo vnguento dc-libuti: Sc nihil patiebaturfupcrcq,niritione lofeph. Quapropier, nunc migrabunt in capite tranlmigrantium.Sc auferetur faftio ^tc.ij lafciuientiü. Sc per Ezechielem: Non afcé-diftis,inquit, ex aduerfo, nequeoppofuiftia murum pro domo Ifraël: vt ftaretisin prç-^^'H. lioindie domini. Etquæfiuide eis virum qui interponeret fepem,Sc llaret oppofitus contra

contra me pro terra, ne difsiparem earn : Sc noninueni. De talibus amp;nbsp;in euangelio in-quit dominult;::Hypocritæ, benepropheta- Mat'lt;f uit de vobis Efaias dicens •. Populus hic la- El^.ï? bijs me honorât, corautemeorum longé ^^^ eftâme. Etiterum; Scribædeuorantdo- '’'' mosviduarum fimulantes longam oratio-nem.Hi accipient damnationem maiorem. DeniqueSacerdotiscft, fani^a conuerfa-tione fua omues, quibufeum couerfatur, ad piam vitam prouocarerquemadmodum præferibit Apoftolus Timotheo : Exemplû i.Ti.4’ efto fidelium in verbo, in conuerfatione,in charitate.in fide,in raftiiate. ficut amp;nbsp;de bo bisLeuitis veteris teftamétidicit Malachi Mala-i as:Paftum meum,inquit dominus, fuit cû Leui vitæ amp;nbsp;pacis r amp;nbsp;dedi ei timoré, amp;nbsp;ti' muit me, amp;nbsp;à facie nominis mei pauebat.

Lex veritatis fuit in ore eius,amp; iniquitas no elf inuer ta in labijs eius.Tn pace amp;nbsp;in æqui-tatc ambulauit mecû : amp;nbsp;multos auertit ab iniquitate. At de impii.s,contràait; Vos auié recefsilfis de via, amp;nbsp;fcandalizaftisplurimoj in lege. Deteftandi funt ergo,qui vt homi-num Icuifsimi, canes ad venadum, autac-cipitres,authuiufmodi res habet,Qu,o$ cô-digna pœnaferit con. Agathen. cap. 3$.

præ cæteris difeipulis Ce diligeret, earn-que dileclionem erga Chrifti ones often-deret,diligenterillas pafeendo. exigebat vt iefequeretur, ponendo fcilicet anima fuam

j loLjo. pro ouibus fuis ; ficut ipfe Chriftus bonm pallor anima fuâ pofuit pro ouib’ fuis. De- c^ntf^ bet igiturpallorpræ cæieris,plebefibi cre- qJ,.,, p^.

, ditamd)ligere,proquefaluteeius peculiar!- nein lise usfolicitus eße, orando amp;nbsp;facrilicando: de re defe-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r j • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficarectc. praecipue vero,lanam docennam propone- j^^ p^y re:idque omnibusmodis, qui faluti omniü j,^ , p^j expedicrint. Nam ipfe eftferuus conditu- g fuffra-^“'•’^ tus à domino fuperfamiliamdomini.vt det ganeost-eicibumin tépore, vtvigiletfuper eâquo plae^ifc. quifq; iniufto fibi operi defudet.Vnde Ma- psi^gunt , '“'* lachias;Labiafacerdotii,inquit,cuftodient ^{“quot;j’* fcientiam, Sc lege requirét ex ore eius:quia p^“^^5 angelusdominiexercituüell. Vndeeti.'im Adriano

Apoll.inaélisdicunt;Nonefta;quum,nos i pro de-relinquereverbü Dei, amp;nbsp;minillrarc méns: pofitióe fednosorationi Scminitlerio veibiinftan- thotijco te.scrimus. QuamobremterribiliterinTi' a^æ- amp;nbsp;mothæo fuo adiurat Apefto.omnes pallo- ’quot;‘®^Da« res;Tellificor,inqniens,coram Deo amp;nbsp;lefu ‘' P”' Chnfto,quiiudicaturus elt viuos amp;nbsp;mortu prf.^.yjjj os,paduétüipri’,amp; regnüeius :prçdicaver de Core-bû.mlla opportunè,importuè: argue.obfe pifcopis cra,increpa, in omni patientia amp;nbsp;dodrina. agjt.pul-Vigila,in omnibus labora,opus fac euange- ^b® *®* liftæ,minillerium tuum impie Ideo de fein *®*^uit. hac parte loquens;Vç milii ell fi non euan-gelizauero. i.Cor. 9. VndereélèNicolaus primus, d.4t c.fin. Epifcopis,inquit,difpê-fatio coeleftis feminis iniunéla eft: vç fi non fparfennt.va: fi tacuerint, ficut vas eleélióis

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furmidat

BREBIS ET C ATHOLIC A formidat St. clamat. Imôrequirit A porto- '^‘*'*’ Jus, vt epifcopus non tantùm potens fit nosexhortari in dodrina fana, fed etiam, eosqui contradicunt conuincere, Sefanam , doélrinam etiam commendare alijs fideli-’quot; bus hominibus ,qui idoneifintetiamalios Vide Pro docere.Vfqueadeó autem Partons eft ver-fperu.ca. ßy^, £)ej proponere,amp; peccantes arguere, Eb ^ de 'quot;^dominusdicat ad Ezechielem prophe-' ’^' *' ^ tam: fili liominis, fpeculatorem dedi te do- Ezefl Vitacon- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;1-

tcmplat. ’”'” iirael.audiens ergo ex ore meo Jermo- lt;xji-nem,annunciabiseisexme. Si medicente

. ad impium. Impie, morte morierisinofue* ris locutus vtfeeuftodiat impius à via fua: ipfe impius in iniquitate fua morietur, fan-guinem autem eius de manu tua requiram. Si autem annuntiate te ad impium vt à vijs fuisconuertatur,non fuerit conuerfus à via nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

fua : ipfe in iniquitate fua morietur : porró j tu animam tuam liberafti.Sed amp;nbsp;fi conucr- i^^*^i' i fusiuftus à fuaiuftitiafua fuerit, amp;nbsp;fecerit iniquitatem : ponam offendiculum coram eo,ipfe morietur .• quia non annuntiafti ei, in peccato fuo morietur, amp;nbsp;non crunt in memoria iuftitiçeius quas fecit; fanguinem veró eius de nianu tua requiram. Si autem tu annuntiauerisiurto vt nó peccet iuftus, amp;nbsp;illenópeccauerit : viuensviuetquiaan-nuntiartiei, amp;tu animam tuam liberafti. Hæc veró intelligi etiam de paftoribus no-ui teftaméti,docet Apoftolus, dum corum officiumexplicansait:Ipfi peruigilantqua- H«b.tï fi rationem pro animabus veftris reddituri. Grauiterergo peccant illipartores,qui po-

®^’ jS. P'ïlofuo verbum Dei non proponür. de qualibus Efaias: Omnes beftiæ agri venita ad deuorâdum,vniuerfæ belliæ laltus.Spe culatoreseiuscæci omnes.nefeierunt vni-* uerfi : canes muti non valentes latrare vi-dentes vana, dormientes amp;nbsp;amantes fom-nia. amp;nbsp;canes impudentiGimi nefcierunt fa* turitatem. ipG paftores ignorauerunt in-teHigentiam' omnesin viamfuam deebna-uerunt, vnufquifquead auaritiam fuamà fummovfque ad nouifsimum. V'enitefu-mamus vinum, amp;nbsp;impleamurebrietate: Si erit ficuthodie, fic Sc eras, Sc multo ampli-us. Hos Sc Auguftinus notât,dum dicit ni- in epift. hileflein hacvita Sc maximè (inquit) boe 148- ad temporequot; (Quid diccret denoftro tempo- Vakriü* reQfacilius Sc lçtius,Sc hominibusaccepta-bilius,Epifcopiaut præsbiteri aut diaconi officio,fi perfundonè atque adulatoriê res agatur : fed nihil apud Deum miferius, Sc trillius,Sc dänabilius. item, nihil effe in hac vica, Sc maxime hoc tempore difficilius, la-borioGus, periculoGus, Epikopi aut præf-byteri aut diaconi officie.fedapud Deum* nihil beatius: fi eo modo militetur quo no-fter Imperator iuber. Et quia hoe miniffe-num pcriculociGimum iudicaui(fubdit ibi* dem)hinc erant iHç lachrimç,quasmefun-dcre ordinationis meæ tempore (folicet in præsbyterum) nonnulli fratres animaduet* terunt. Hinc (anéli illi paftores, Gregorius Nazianzenus,Nicolaus, Martinult;,Chryfo-ftomus,Bafilius, Ambrofius, Gregor. Ma* gnus,valde exhorruerunt curam paftora*

lem.Vnde amp;nbsp;librum feripfit Gregor.quern Paftoralem vocauit: in quo diffieukatesre giminisanimarum apent( quæ præfertifn confitlunt in prædicando amp;nbsp;admonendo) Scartem artium efle docet,regimen anima-rum. Nec eft quod caufemur, illorum fan-dorum tempore ccclefiam fuiftedefende-dam contra Paganos, hærcticos/chifmati-cos;ac proptereà non immérité eos curam paftoralem fugifte: Nuncautem.ecclefiam firmiter elTe plantatam : ideoq; facilem elle prouinciam pafeendi oues Chrifti. Imo iam plurimç reliquiç paganifmi,liçrefes,fchiftna ta inualefcût.iâpericulû falforû fratrû, hoc eft,fimulatorum Chriftianorum,nimiû exi-guam orbis parte adhucinfidefanamob-tinuit:tantum noninterèmi .difiolutiodif-ciplinæ. Quænam autem tanti mali caufa nid.ficut dicit Saluator, quèd dormiétibus jj,t,jj

venir inimicus Chrifti diabo. amp;nbsp;fuperfemi-^. j^ nat in Ecclefia Chrifti zizania. Nec putare auodiibe ‘^®hent facerdotcs, fefc ab annûtiando ver-tic,! quç. ho DeiexcuCatos, quia Religiofi mendicâ-lacobt Lacomi, bent;tû quôd ipfi non fmt ordinarij pafto-rcs.tumquôdà populo fatisgrauato ordi» narijsdecimis amp;nbsp;obiationibus foluédis,ad* hueprætereàpetente« vitæ fubfidium,facile iudicantur verbû Dei gratia terrenorum acquirendorum annuntiarc: Vt taceam eos quadarnhumana timiditate no andere interdû eorum à quibushaepartedependét.

fcelera annuntiarc. Prætereo quoq:, facifè proponi plebi friuola,cunofa,rupcrflua.iic dica falfa . dû quiuis ad id muncris admittu-tur.rurfum,quód magnates amp;nbsp;nobiles pau-iierü fraterculorü diéta irrident, velnti antes fabulas : à quibus,f! maiores prælati an-nuntiarét verbum Dei magni reputaretur, quod â tantii diccretur. Ueniq; amp;nbsp;ipfi maiores paftores, cum magno fruftu EccleGç, cogerentur multa folicitudine feruare vitae difciplinä.ne illis à populo obijceretur : Me dice,cura teipfumtet, Qui aliumdoces,te-ipfum non doces;'Nûc,prô dolor, lacrima-bilisquærela boni partons côpletur ; Mef-ûs quidem multa.operarij autem pauci. In quæ verba Gregorius magnus: Ad mertem Horai.17 inultâ.inquit, operarij pauci funt (quod fi- habita in negrauiloquimcerorenopolFumus ) quia tonuétu amp;hfuntquibona audiant, défunt qui di- P^ftoru. cant-Ecce, mûdus facerdotibus plenus cft: fed tarnen in melle Dei rarus valde inueni-

turoperator. quia officium quidé facerdotale fufcipimus, fed opus officij non imple-mus. Peccant igitur illi partores,qui fe tem -poralium return gubemationi inuoluunr, propterquam verbum Dei non prçdicant: , cùm Aport.doceant æquû non elfe, vt quo feruiaturmenfispauperû.relinquatur verbum Dei. Agenda (inquit Bernardus pontifie!) domus tuæ, per alium faciesi At is fi fidelis non fuerit , fraudabit ; fi non fucrit prudens, fraudabitur. Quærendus proinde fidelis, Sc prudes, quern conrtituas Ibpra familiam tuam ; Sc huic danda au-

BREVIS ET CATHOLJC A tboriras amp;nbsp;facultas vtagat pro libitu. Tu illi habeas fidcm.vaias tibi Sc ecclefiæ Dei. Si quominüs.autfiddlisinueniatur, aut pru dens, fideli''pótius comrriittendum.quan-quam fi idoneusnon reperitur, minus fidelem fullinere potius confulo,quàmteim-fnergere labyrinthe» huic. Memento falua-torem,Iudam œconomum habuiffe. Mira res. Satis fuperque Epifcopi ad manum ha-bentquibus animas credant: amp;nbsp;cui fnas có-mittant facultatulas,non inueniunt:optimt videlicet ætlimatores rcrum, qui magnam de minimis,paruam aut nullam de maximis curam gerant. Sed,vt liquidó daturinteHi-gi,pai(entiù$ ferimus Chrifti iaéhira, quant nodram. Q^mtidianas expenfasquotidia-no reciprocamus fcruiinio,amp; continua do-minici gregis detrimenta nefcimus.Depre-tio efcarum, amp;nbsp;numéro panum, cum mini-llris quoridiana difcufsio eft: rara admodó cum presbyteris celcbratur culiatio de pec-catis populorü. Cadit afina,amp; eft qui fub-j^jjj j^ leuetea. Berit anima, Sc nemo eft qui repu-ervui H- *^’^* Neemirum cum nee noftros quidem tulo: Ne afsiduosfentiamusdefechis Riuusquaflu-

it, cauarterram. fie difeurfus temporalium vel mo- confeientiam lodit. Défunt amp;nbsp;illi paftores nachi ff fuo officio,qui negleélis euangelicis et pro-cularib pbeticis literis, legibus,vel medicinæ dant fe'^mmif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^quot;'^® prohibeturhoe eis omni

bus,fub pœna excommunicationis. Simili' Super fpe *®'' ^ ’^1' ^^° officio défunt,qui fe occupant eu'a. legendis librisGentilium. Dequolegitur Can. id. in coneiko Cartliagincnfiquarto: Epifeo-pus gen-

DECALOGI EXPLJCATIO. 162 pusgentiliumlibros non legat : hacretico-rumautem pro necefsitate amp;nbsp;tempore. Peius autem agunt illi paftores,qui falfam do-étrinam tradunt : quales funt hæretici, amp;nbsp;imperiti quidam catholici. Dequalibusdi-J- cit dominus per Efaiarn; Væ qui diçitis malum bonum , amp;nbsp;bonum malum; ponente« tenebraslucem,amp; lacétenebras; ponente« * amarû in dulce,amp; dulce in amarum.Et per ^quot;^ ’3 Ezechielem ; Violabant me ad populum meum propter pugillû hordei.amp; fragmen panis, vt interefecerent animas quae non moriuntur,amp; viuincarent animas quç non viuunt, menticntes populo meo credenti mendacijs. Pro eo quod mcerere feciftis coriufti mendaciter, quern ego non con-triflaui; amp;nbsp;confortaftismanusimpij, vt no reuerteretura viafua mala,amp; viuerefpro-ptereavana non videbitis, amp;nbsp;diuinatione« no diiiinabitis ampliùs, Hisadiungédi funt illi paftores, qui ortliodoxos prædicatorei amp;nbsp;dolores à vera doétriria propagäda im-j^i^ pediunt feu cohibét.De qualibus Amos in-'’'^ quit:Sufcitaui de filijs veftris in prophetas amp;nbsp;prophetis madabatis,dichtes,ne prophe. ‘*’■30 tens, Itéper Efa.Populusad iracudiapro-uocans efl,amp; filij mendaccs.filij nolêtes au-dire legem Dei, qui dicunt videntibus,No-litevidere : amp;nbsp;Afpiciétibus.Nolite afpicere nobis ea quæ reélafunt, loquimini nobis placentia,videte nobis errores;au ferte âme viam,declinate à me femitam, cefTet à facie noftrafanftusIfrael. Quid veró ad hæc re-*^? medij ^ Rogate, ait Chriftus, dominü mef-

BRETIS ET CATHOLIC A fij.vt mittet operariosin mcnemfuam. ali-ogui ,nifi fcilicct dominus cito mittatfi* deles paftorcs, valdeformidandum eft, ne ficutâludçisablatum eft regnum Dei,quia Mat” cdificatores (hoceft.paftores eorum re-probaruntlapidem angularem Cbriftum: ita amp;nbsp;a nobis auferatur regnum Dei: quem admodumetiamab Orientali Ecdefiaab-latum videmus. timédum, ne quod Hiere-mias dixit ad Hierufalem propter corpora-lem defolaiionem, nobis dicatur obfpiri-talem : Cui comparabote lt;nbsp;Vel cui afsi- Th«* milabo tefilia Hierufalem^ cui exxquabo te, amp;nbsp;confolabor te virgo filia Sion Ï magna eftenim, velut mare.contritio tua: quis medebiturtibi ^Prophe.tui videruttibifal fa amp;nbsp;ftultatnecaperiebant iniquitatem tu-am,vttead pœnitétiâ prouocarét. viderût «utétibi aftumpiiones falfas amp;eiediones.

T7 X fuprà didis fatis manifeftum eft, reli-^giofosdebere fuo Superiori honorem amp;nbsp;obedientiam. Sicut enim aiunt Benedi-ftus Sc Bernardus,de Patribus monafterio-rum loqucntes ; Obediétia quæ maioribus exhibetur, Deo præbctur : quia vice Dei præcipiunt, quod præcipiunt.Verû in qui-bus obedire debeât confidcrandum cft. De hac refic habet Bernar. Quifq; profeifus in quouisgencre falutifers vilæ, nee vltrao-bedientiæ legem cogendus,nec citràcllin-hibendus,quàmfua ipfius videturcôplefti profefiio

DECALOGI EXPLICATIO. lâj profefsio. Ergo prxlati iufsio vel prohibi-tionon praeterear terminos profeisionis.. Nee vitrà extendi pnteft, nee cótrahi citra. Nil me prælatus prohibeat horumquç promit, nee plus exigat quam promifi. Vota meanceaugeatfinemeavoluntate.necmi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nuat finecertaneeefsitate. Neccfsitasquip-pe non habet legem, amp;nbsp;ob hoc exeufat dif-penfationem. Alioquin amp;abfq;necefsitate remifsio voti,non difpenfatio, fed piæuari-catio eft: amp;nbsp;reftriftiocontravoluntatem, murmur eft,nó profedus. Ponât ergo prç-{gt;ofiti metâ obedientiæ fubiedorû ex vous abiorumipforum, non fuorû defideriorû: monenteseos.nôcogentesadcelfiora : cô-defeédétes ciscùm necelTe fuerit, ad remif* flora,nô cadentescum eis.Cômunisautem profefsio religioforû feré omniûcôflftitin C®™™,“ Voto feu promilsioné obedientæ fecundû f fJÔ^,. régula Aug.vel Bene.vel alicuiusfimilium ügiofoiû fanélorû Patrû Oportet igitur eu qui,prç-cft,præfixâ ex régula fibi Icire menfurâ : amp;nbsp;fie demûfuaimperia moderari circa idfo-lû.quod réélu eife cóftiterit: ncc quodlibet reélû,fed hoctâtû quod Aug.Ben.vcl alius pater.eui’regulâ qs ^felTus eft,inftituit,aut certé quod fit fccûdû quod inftituit. Sic fc quippe habet profefsio:Promitto nô quidé Bernar h régula fed obediétiâ circaregulâ.talem vel ibidépau talé. Secundû régula autépatris aicuius nô la antè. folü id elfe dicitur, quod in régulaexprimi-tur.fed etiâ quod neceflariûvel ferè necef-fariû eft ad implédû quod régula mandat. Excpli gratia, Régula præcipit caftiiatem.

Si igitur pro caftitatc feruanda huic profeflt; fonece/fe fit, vt nunquam adfit talimulie-ri,debebitilleobedire prçlato hoc iudicâti et mâdâti,vt fcilicet nûquâ adfit illimulieri: quia mandatur ilh hoc fecundum regulam. Bernard. Pro qualitate autem mandatorum,ell qua-«odéJib. Jitasculpæ tranfgredientiuin : maioribus quippe maior, minoribus minor opera naîtra Sc cura debetur.de quoructiam conté-ptuiuxta candem confiderationê, grauior Jeuiorue offenfa côtrahitur. Pono maiora minoraq; mandata dixerim , fecundû quôd mains minûfve veile conftirerit ipfum qui præcipit, fine hominê,fiue Deû. Eft, verbi gratia,mandatû. Non furaberis'Sc eft man datum,Omni petenti te,da; vtrunq;quidé

magnum, quoniävtrunqidiuinum ; fed de non furando maius. Quis enirn nefciat æ-quifsimo L)eo non æquè difpliccrc tenaces atq; fureslt;amp; quia de duobus malis plùs ve-lit,nos tenere noftra.qua tollere aliéna : amp;nbsp;ita minus peccarequi non tribuit fua, q^qui nö fua furatur^ Sed in mandatis hominum rara çqualitasinucnitur,cùm pro variisne« eefsitatibus vel viiliiatibus agendorü,iniij-gentiü affeclio varietur, quodq; putauerint reélius vel cómodius,boc ampïiùs cupiât et exigant obferuari. Clarifsimè aüt explicit prælati, fe fummè aliquid veile, dû id mandant in virtute fanôlæ obcdiétiæjqualemâ-datûnunquâ finemortali peccatonegligi-tur ■ ficut nec vliû fuperiorû mandatû lluo verbo fit exprcamp;û, fine aliter fubdito inno-tuerji^dû forte prélat us ob quofdâ rebelles non

DECALOGl EXPLICATIO. 104-non audet expreGè proponere ) Hæc eft ^^ cnim generalis régula vniuerforûquæ per fe aut propter fe, nee bona nee mala funt aut diuina mftitutione, aut propria cuiufq; prolefsione fixa non funt, vt non iulïa qui-dem, lieitè vtrunlibet vel admittantur vel omittanturituffa veró,fineeulpa nónegli-gantur, fine erimine non contemnantur Vbique enim amp;nbsp;culpabilis negleélus,amp; có-temptus damnabiliseft. Differunt autem, quód negledus quidem laguor inertiæ eft, » contemptus veró fupcibiæ tumor. Porró contemptus in omni fpecie mandatorurn pari pondéré grauis, amp;nbsp;communiter dam-nabiliscll.neglectus autemin fixis grauior, tolerabilior in mobilibus mandatis . Quis emm nefciat vnum detradionis verbum quantum etiam innumeris verbis otiofii præponderetad deliétummeritumq,danh nationis^ Quid ita‘:' Videlicet quia difcretio eft in mandatis,confequenter amp;nbsp;inculpisj vt maiorum grauior, leuiorque minorum cenfeatur tranfgrefsio mandatorum. Sed maudantium non ita.Siue enim Deus, fiue Not«« homo vicarius Dei médatumquodcunque tradideric, pari profefto obfcquendum dl cura,pari reuerentia reuerendum ; vbi tarnen Deo contraria non præcipit homo. Nihilominus, fi quis no folum præceptum violet vel contemnat, fed amp;nbsp;præcipientem reijciat:pro dignitate præcipientis, eritamp; culpæ grauitas.Grauius eftenim Deû con-tênere,quàm bominé, Simili modo , prout Varia funt mâdata Regulæ amp;nbsp;llatutorum,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itaSç

ita 8c culpæ grauîtas variatur,vbi contige-rit mandata non feruari.NeccIsitatem cnim feruandiregulam Patrumque ftatuta, fua cuique facit in promittédo voluntas. Non cnim audiendi funt,qui putant régulas fan-ftorum Patrum, ftatutaq; nihil præcipere: ficut nec illi,qui putat omnis præccpti vio* lationem cfle crimen, fiue peccatum mor-tale.Nam,vt exempli caufadicamus.AugU' ftinus dicit exprefle, fe ca præcipere,quæ in régula continentur ; amp;nbsp;concludens regu-lam.Vbi,inquit,fi bi quiconque veftrum vi-det aliquid deene(de bis fcilicet quæ in régula fcripta funt) doleatde præterito ,ca-ueat à futuro,orans vt amp;nbsp;debitum dimitta-tur,amp; in tentationem noninducatur. Abfit enim, vt Auguff. doceat orantes Deum ridere Deum,pro eo petédo veniam quod rtoneft peccatum. Non tarnen ideoom-flium in régula pofitorum violatio peccatum mortale eft.Mortalc quidê peccatum ert,occultè aliquid accipere, amp;nbsp;rem fibi col-latani cclareprçpofitum,fiue nolle rem ali-quam cITc in præpofiti poteftate vt ille earn redigatinrem communem(hoc cft cnim contra præcipuum amp;nbsp;maxime notabile re-gulæ præceptum, quo præcipiturvt omnia fint communia. Vnde amp;nbsp;régula talem, L b d qui celât rem fibi collatam,tanquamfurem e rit de ‘’0quot;‘^®”''’^'^‘lum dicit : Sicut amp;nbsp;concilium fiatu mo 1^2teranenfevniuerfos religiofos quipecu-narho.amp; I'“quot;™ 'nabuerint,nifi fueritcisab abbatepro cano.ra. iniûulaadminirtrationepcrmi(rum,âcom-Mona- munione remouet altarisi amp;cumpeculio morien-

moriétes, ab ecclefiaftica fepultura omniq, c^^gj^j oblatione quæ pro Chriftianis fieri fol et} at mot,ait.

non cótinuó peccatû mortale cömiitit, qui extra ftatutam horam petat codieem, vel aliquantulum in cibo excedat. Nec illi au-diendi funt, qui putant præcepta prælato-rum,vel ftatuta fandorum patrum nó obligate fubditos, ita vt fi ea non feruent nul-lipeccato nec veniali quidem, proptereâ obliçare, coram Deo obnoxij fint . Eadem enim ace.quot; impudentia dicant, contra Chriftum amp;

ApoAolum, nee eos qui ftatutas à po-tekate ciuili vel ecclefiaftica, leges violant, coram Deo reos efie. Ne tarnen nihil omnino videantur tribuere prælatis.

dicunt eorum præcepta oWigare ad pœ-nam,non ad culpam : noua videlicet adin-uentione, vtis puniatur, qui nihil pecca-uit:cum vtrunque fit legis officium amp;nbsp;prç-cipere amp;nbsp;præceptum violantes punire. Sed De hoe. his omifsis audiamuspotius RomanosPó- rap ii.fu tifices5qui dicunt , regular! obferuantia P''®^°^’ hominem aftringi ad abftinentias,ad qua» alij Chriftiani non funt aftrifti : qui di- '° cunt,ad obfcruanda ftatuta Patrum (ex-

cmpli caufa, Præmonftratenfium) etiam ecclefiafticis cenfuris fubditos compellen-dos.imó Pontifices multa præferibunt re-ligiofis, ad quæ vtique obligant eos.

Audiamus poilus Benedidum amp;nbsp;Ber- ^‘•ispræ* nardumfimilefquePatres,qui exaftègra- «Kaftat« ues amp;nbsp;leues culpas à fe mutuô diftin-guunt. Dominus nofter lefus Chriftus in ßQ g^ çj_ Kuangelio malos Sacerdoces, Scribas, amp;nbsp;cumad , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phari- monaft.

Pharifeos, ferèfemper hypoentas nomi* nat:quia videlicet cum iplo vitæ fuse officio , habitu , amp;nbsp;profefsionc , nihil aliud oftentarent quàm infignem pietatem , ea tarnen non fuberat : idcoquetota vita co* rum crat fimulatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

At ilii qui docent ftatuta fuperiorom ad pœnam obligate,non ad eulpam , docent religiofos vitam hypocriticam: videlicet ita fe coram oculis præpofttorum gerere, tan-quam omnia præcepta obferuarent. rur-fum,intereà dum præpofiti confpeélum ef-fugermt,libéré amp;nbsp;abfque vllo metu pecca-ti quoduis præceptum audafter violare: Quafi fcilicet non fatis faolé rcligiofi om.» nibus externis protedantes fanélitatem.de-clinarentin bypocrifim.nifi eiuicevitij do-ftores amp;nbsp;defenfores baberenr.

Verum quidemert, quofdam prælato* (vt,ordinis l’rædicatorum)dicere ; Volu» musconditutiones nodras (leuiores nimi-rum) non obligate ad culpam, fed ad poe» nam led loanes Dominici Cardinalis, primus reformator ordinis Prædicatorumin Italia,amp; Antoninus eundem ordinem pro-fedus, docent id hoe fenfu intelligendum (quod fcilicet leuiora datura non obligant ad culpam, fed ad pœnâ) quia videlicet qui ida leuiora feprætergreirumcomperit, amp;nbsp;de hoc dolet,peteriS à Deo deuotè veniam, proponens pod hac cauére,Sc patiéter to -leiatpunitionem monadicam,liberator ab eo peccato veniali, quod cómifit leuij da-tuii neglecfujauc.quia ea datuta intelli-gutnuf

DECALOGI EXPLICATIO. t66 gunturmadarc vel obferuationé aliquam, vel perns; taxatæ fufferentiam in Iiumi'lita-tem amp;nbsp;patientiam,humilitatiscaufa, De prapoßto re^l^ioßri^^ CAP. X XX f^ II. O\^icquid de religiofis dicitur, id de le diélum agnofcat eorum prxlatus: cum Sc ipfc religionis voto obllriclui fit. imo diligentiusquàm cæteriin obferuatio-ne totius reguiae Sc ftatutorum feexercere debet:tum quia ipfc in maiori eftpericulo amp;nbsp;cafiitatis perdendae, proprer cóuerfatio-nem cum extraneis, amp;nbsp;vitio propnetatij peccandi, propter temporalium difpenfa-tionemei cred.tam, Scobedientiæ penitus negligendæ , quia fuperior eft omnibus: turn quia ipfc pietate vitæ amp;nbsp;obferuantia regulari omnibus fuis fratnbus exemplar efiè debet. Nónne,inquit Bernardus,regu- Lib antè laris ipfa profefsio,qua feiuniorfubditfpó- citato, te priori,çqué alligat Sc prioremlt;Communis equidem parti pari reor vtrûque necef-fitate tenen,fieriq; duos per vnius fponfio-nêalterutrü debitores : fidelis cùræ vnum, alterum humilis obediétise. Non debet au-té putare præpofitus fe pro libitu fuo pofte fecum difpenfare fuper obferuatione regu-læ Sc ftatutorum, Regulæ enim fanrtorurn Bafili), Auguftini, Benediéli, necnon au- Bernard, thentici canones , Sefiquafunt alia eccle- ibidé. fiaftica inftituta dignæ authontatis.quo-niam à fanéiistradita funt,fancita ftabiliter perfeuerant, necomnino cuiuis fubierto-rum ca aliquo modo variare vel mutare conce-

conceditur. Quia tarnen ab bominibus.ctiS per homines loco amp;nbsp;officio illi$ canonica eleftione fuccedentes, licitè interdumin-nosieque pro caufis perfonis. locis, amp;nbsp;tem-poribusdifpenfantur ; vbi fanèqui hæclc-git,attendatme cautônon dicere, ca pofTe vel ab iftisleuiter pro voluntate mutari,fed ex ratione fideliter difpenfari . Quandiu cnim charitati militant , iminobiliter fixa funt, mutariq; omnino neabipfis quidem præpofitis fine offenfa pofTunt. VndeSc PapaGelafius: Vbi,ait, necefsitas noncft, inconuertibilia maneant Patrum fanft o-rum décréta.Leo quoq; Papa: Vbi,inquit, necefsitas non eft, nullo modo fanftorum Patruminftituta violentur. Etinfert: Vbi ergo necefsitas fuerit ad vtilitatem Eccle-Eæ.qui poteftatem habet, ea difpenfet. ex Idem in- necefsitateenim fit mutatio Icgis. Primo ffa. igitur quicquid de fpiritualibus ( verbi caufa,charitate,humilitate, manfuetudine, cætcrifque virtutibus)in ipfa régula tradi-tumeft, in manu Abbatis nequaquam rc-linquitur.Deinde reliqua parsquæ incor-poralibus confiât obferuantijs , ne ipfa quidem in eius ita voluntate pofita eft ,vt ciufdem deferuiat voluntati,red magis charitati. Neque enim Abbas fupra régulant eft, cui femel amp;nbsp;ipfe fpontanea fe profef-fione fubmifit. Interdum quidem regulæ litera cedit pro tempore charitati, cum ratio necefsitatisvel charitatisexegerit:abfit tarnen vt hominis cuiufpiam fubdaturvo-luntati. Super fratrum fanè tranfgrefsio-nes,non

DECALOGl EXPLICATION 167 nes, non fupcr Patrum traditiones confti-tuitu r q ui A bbas eligitur, madatorum cul-tor,amp;vltor vitiorum.

De praceptoribus amp;nbsp;fentbus honorandit. CAPVC XXXVIIL pXimiam gratiam debemus prajcepto-^ribusnoftri$:qui nos difciplinis excolé-dorefingunt, amp;quafi dcnuopariunt, ac tanquam ex beftijs homines nos faciûr.Sed ex haftenus diftis fatis manifeflum dl quid illis debcatur:ficut etiam amp;hoc, quód cui-libec benefadori debemus effe grati. Imo fic honore parentum deleélatur Deus,vt ipfam etiam fenum canitiem, quia paterna dignitatis quandam imaginem præfe fert, nobis vclitefle venerabilem. VndeinLc-Leu.ij uitico mandat : Coram cano capite confurge, amp;nbsp;honora perfonam fenis : amp;time Dominum Deum tuum.ego fum Dominus. Quod diclum de ijs fenibus inteJlige, quiaperta malitia vita honorem feneélu-ti debitum non impediunt. De qualibus Dan.ij fcriptumeil: A fenioribus egrefla dl ini-quitas. amp;nbsp;qualium vni dicebat puer Da-Ihidé. niel: Inueteratc dierum malorum nunc vc-neruntpeccatatua. In his habet locum il-5’P-P lud Sapien tis:Et fi quidé lôgævitæerunt, in nihilum computabuntur, amp;nbsp;fine honore ^’P4, critnouifsima feneél’illorû.Scneélusenim Venerabilis dl.nô diuturna, ncq;annorum numéro côputata.cani auté funt fenfus ho-minisj amp;nbsp;ætas feneélutis, vita Immaculata, quot;b; Et Ecclefiaftic’: Très fpecics oçliuit anima mca,

BRETTS ET C ÄTHOLJCA mea,amp;aggrauorvaldeanîmæ illorû. Pau-pcrem fupfrbû;amp; diuirem médacem; amp;nbsp;fe-nem fatuum amp;nbsp;infenfatum. at de veneran-disfenibusfubdit : Quàm fpeciofum cani-tiei iudiciû,amp; presbytens cognolcere con-filiunrfQuàm fpeciofa veteranis fapientia, amp;nbsp;gloriofus inteJîeflus, amp;nbsp;confilium Ï Corona fenummuka peritia:amp;gloria illorurn timor Dei.

af^Nternocumentaquæ pofTunt proximo inferri, reftè proxi-^'moloco prohibeturnocumé-^f tum fummum, quo videlicet :;;^ipfe proximus è medio tolli-tur: amp;nbsp;dicitur, Non occides : boe eft, non y^„^ çg. occide,fiue non occidas. Manichæorû au-lo iib.i. tem deliramentisremotis.cü legimus, Non de ci.Dei occides: proptereà non accipimus hoedi-élum eke de frutetis, quia nullus eft eis fen-fus: dequibus dixit Dominus, Ecce dedi Glt;blt;’' vobis omnen» herbam afferentem fernen fuper terram,Sc vniuerfa ligna quæ babent in femetipfisfementem generis fui ,vt fint vobisinefcam,etc. necde animantibus ir-* ambu- rationalibus,volatilibus, natatilibus, *am-latihbus, bulantibus.reptilibus.'quia nulla nobisra-tione fociantur, quam non eis datum eft nobifcum babere communem: vndeiuftif-fimaordinatione creatons Sc vita Sc mors eorum noftris vfibus fubditur:diccnte do

®'n j‘ mino Noe, Omne quod mouetur amp;nbsp;viuit, eritvobisin cibum ; quad okra viremia tradidivobis omnia; reftarvt dehomine Ïxo.io intclligamus,quoddidueft,Non occides.

Iniullitiæ tarnen aliquoufque fimik eft, iu-menta occidere, vel crudeliter traèlare fine caufaundequeetiam quodammodocrude-lisfit homo homini. Quâobré Dominus in Ion.4. Propheta Iona dicit,fe parcere ciuitatietia I^fu ly propter iumenta ; Et in Dcuteronomio:

Non ligabis,inquit,os bonis * triturantis in *ter«nti» ho.ii area frugestuas. Et Salomo : Nouitiuftus, inquit,inmentorum fuorum animas: vifte-ra autem impiorum crudclia.

'KJVfquarn in fanélis canonicifque libris Au^. de ^nobisdiuinitusprçceptûpermifTûmve ciurDei, reperiri potcft,vt vel ipfius adipifeendç im- lm.cao mortalitatis,vel vllius carendi cauendive Videeü» mali caufa,nobifmetipfis necem inferamus. ’’li* Nam amp;nbsp;prohibitos nos effe intelligendum ƒ P^’æ* ïtoio eft,vbikxait:Nonoccides;præfertimquia *‘“‘’'***

non adiecit,Proximum tuum: ficutfalfum teftimonium cùm vetaret : Falfum, inquit, teftimonium nó dices aduerfusproximum tuum.Nee ideo tarnen fi aduerfus feipfum quifquam falfum teftimonium dixerit, ab hoc crimine fe putauerit alienü : quoniam regulam diligendi proximü à femetipfo di-

^tJi leéioraccepit:quandoquidêfcriptueft,Di- Eiufd.lj. liges proximü tuüficutteipfum. Hocigitur f’F'*^’ dicimus,hoc aflerimus,hoc modis omnibus

ÖREFIS ET CATHOLIC A âpprobamus, neminé fpontanea morté fibi inferre debere, velue fugiédo moleibastê-porales,ne incidat in perpétuas : neminem propter alien# peccata, ne hoc ipfo incipiaE habere grauifsiniû propriû, que nô pollue-bat alienum : neminem proprer fua peccata præterita,propterquæ magis hac vira opus eil.vt pohint pœnitendo fanari:neminem, Velut defiderio vitç melioris, quç poft mor temfperatur;quia reos fuæ mortis, melior poft morte vira non lufcipit:neminé, nein peccata irruat eif(^;confentiat;quianó funt faciëda peccata certa,vt euadamus incerta: nön funt facienda mala,vt eueniant bonas

p\ Icitür quidem nullo eicepto, Non oc-^cideshominem: quafda veró exceptio-nesipfadiuinafecitauthoritas, vt *liceat hominêoccidi:fed,his exceptisquos Deus occidi iubet,fiue data lege, nue ad perfona pro têpore expreifa iufsione.- Non autéipfe occidit, qui minifterium debet iubenti, fient adminiculum gladius eft vtéti. Et ideo nequaquâ contra hoc præceptum fecerût,-quo diélum eft, Non occides, qui Deo au-thore bella geflerunt;aut perfonam gerétes publica: potcftatis,fecûdum eius leges, hoc eft,iuftifsimæ rationis * imperium, federal tos morte punierunt.quales, tanquam vice Dei fungentes, commendat Apoftolus, di-cens':Principes nó funttimori boni operis* fcdmali. Visautemnó tlmerepoteftatem^ R°'’l' Bonum

\ Bonum fac,amp; habebislaudem exilla . Def enim minifter eft tibi in bonü. Si auté malum feceris,time. nó enim fine caufagladiü portât. Dei enim minifter eft,vindex m ira, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ci qui malum agit. Et Abraham non folùm Aug.ibi* noneftculpatus crudelitatis crimine, ve- dem. rumetiam laudatus eft nomine pi«atis, quèd voluit filium nequaquâ fceleratè, fed ©bedienter occidere. NecSampfon aliter excufatur,quód feipfum cum hoftibus ruina domus opprefsit mifi quia fpiritus latenter hoe iufferat, qui per ilium miracula fa-ciebat. His igitur exceptis , quos vel lex , iuftageneraliter,vei ipfe fons iuftitiæ Deus fpecialiter occidiiubet.quifquis hominenï vel feipfum,vel quemlibet occident, homi-cidij crimine inneditur.

jNfontem,inquitdominns, amp;iuftumnon’ occïdes:quia auerforimpium.Nee quemlibet malefaftorem licitum eft occidere,fed jj^ CU tatum, qui reélo amp;nbsp;publico iudicio ma-

***7 lefaftoreftedeprehéditur. Inoreduorum' aut triü tcftiü,inquit Dominus, pcribit qui w interficietur. Nemo occidaturvno contra '**•*9 fe dicéteteftimoniu. Non ftabit teftis vnus cótra alterum, quicquid illud peccati amp;nbsp;fa-cinoris fuerit:fed in ore duorum aut trium teftium ftabit omneverbû. Refta itaq;erat Romanorum confuetudo , qui nemini ob gratiam dabantaliqué hominé vt periret, priufquamis qui accufatus erat præfentes' Y a haberet

haberet accufatores.Iocumque defendendi accepiffet ad abluenda crimina quæ ei obij-ciebantur..Vnde amp;nbsp;Pilatus,Romany prçles Ioâ'’8* poteftatis.reélè recufauit Chriftû côdênare fine caufæ cognitione;etfi Pôtifices,Scribç, Pharifçi amp;nbsp;fenatores fiue fcniores plebis pa làm teftarentur Chrilbum efle n^alefado-rem dignumquequiinterficeretur.

C Icut medicus illud membrum tantum præcîdit à corpore, per quod torus homo certum incurrit mortis periculum : ita ij occidendi funt à principe, qui non fibi tantum nocent,fed amp;nbsp;pacern reipub.totius conturbant;vtfuntlatrones, homicidç,fu-res: amp;in vnaquaquerepub. quos leges oc-cidiiubent.Pro varietate regionum amp;nbsp;po-puli variaturcómunitatisturbatio amp;nbsp;tran-quillitas.ldeóetiamnon eædem vbiqueleges de occidendis malefacloribus.In ludæa Exo «* furcapitali fupplicio non puniebatur, fed Dru-i* adultcr:nunc apud plerofque Chridianos furlegittimê occiditur,non adulter.

^I Vilo autê pafto à turbatoribus reipub. ■*^ eximendi funt h?retici;imó tatomagij cómunitaté turbat,quato concordia popu-li in vera religionc.prædantior eft pace politica : amp;nbsp;quanto concordia ciuilis melius per veram religionem quâm citra earn cu-ftoditur. Nullum enim odium fæuius aut exilia-

exitialiuseft, quam quod ex religionc di-uerfaatq; falfa procedit : quia fo lavera religio inimicos diligere nouit.Vnde in vete-rilege amp;nbsp;ludæus idololatra, amp;propheta Dem} fuadensalteriusDeicultum,etiam fi alias ’7* multa verè prædixiiretjubebatur occidi. amp;nbsp;ciuitas Jfraëlitica, quæ alieni Dei cultum fulcepilFet, cum omni fuppelledile, quan-tuuis pretiofa amp;nbsp;vtili, funditus erat deleda.

Deu 17 Et fi quis,etiam in ipfius legis difficilibus amp;nbsp;fubtilibus quæftionibus, noluidet lacerdo-tisfupremi audire lententiam,etfi facerdos illegladij corporalis non haberet potefta-tem,iudici tarnen mandabatur vt talem oc-cideret: quanquam iudexille difficiles legis quælbones definite nequiret, verufiietiam ipfefacerdotem audire deberet. Si tune i), qui iudicio facerdotis de difficultati-bus circa legem obortis parère nolebanr, turbatores populi cenfebantur : quato ma-gis,quinunc corufeante Chriftieuangelio à catholica fide deficiunt, amp;nbsp;hominum ad-inuenta fcquuntur, reipub. nerturbatores babendi funt^Proinde Chriftianorum Re- ^ gum eft,morte eospunire,omniaq; eorum icripta,ctiamquæ vtilia funt, in authorum taliumdetertationem çternaoblinione ob- Mot’’ literare:atque bac rationeCbrillo fernire, inquâtum reges funt, nempe potelfate gla-dijfui gloriameiusdefendendo: ficut,lau-

Dan-V dantefcriptura, fecerunt Nabuchodono-^’quot;^ for,Darius,amp; Artaxerxes : ficut antèdiélû Fag ’4° *' ‘7 eft.ProptereàaitCóciliumAnthiocenû;Si quis presbyter aut diaconus epifeopû pro-

BREBIS ET CATHOLIC A prium contemnês, fe ab EccleOa fequeftra-uit,amp; feorfum colligens altare cóftituit, 8c commonenti epifcopo nó acquieuerk, nee eófentirc velobedire voluericfemel amp;ite-rum conuocanti,hicdamnetur omnimo-do,nee vitra remedium confequatur,quia luam reciperenon poteft dignitaté. Quod fi Ecclefiam conturbare amp;nbsp;folicitare per-fiftat,tanquam feditiofus per potekates ex-teras opprimatur,cano.$.

Paffe quemlibet je fua^ defendere contra inf uafirem, ettam ft tnors inuaforu inde fequatur. CAP, 1^ l If

Ç^ Ecundum iura ciuilia virti vi repellere K-■ cet,cnm moderamine inculpatæ tutelæ. Quam fententiam confirmât etiamlexdi-uina,vel potins,earn prior katuit, quæ de ^^ furenodurno fie dicit ; Si effringens fur ^*°'’ domum fine fufFodiens fuerit inuentus, Se accepto vujnere mortuus fuerit, percuf-fornonerit reus fanguinis. At de diurno furead hune modum loquitur: Quod fi *^'‘’*' orto foie hoc fecerit, homicidium perpe-irauit,Se ipfe morietur: quia videlicet non elbtutela inculpata, qua quis elaro die fur femoccidit. Poteft enim mukis alijs mo-dis quis auertere furent diurnum, quàm eum occidendo. Vnde Petrus (ait Cyrillus) glaJium habuit ^ quia fecundum legem giadio fe defendere licebat ; idcirco gladium quoque ferre licebat. Vnde fi Chriftus vi mukitudinis inuitus ad necern trafic-

tfaheretur , omni modo fortafsis debuif-ferit illum difcipuli defendere. V erum quia Chriftuï, vt mortem folueret, mortenili-benterfubijt,propterea Chriftus fequen-dus crat neccflariö,amp; reflè de Petro fe vo-Mjt.is lentedefendere,dixit, Qui acceperitgla-dium,gladio penhitdioc eft, dignuseftqui gladio pereat. Hinc Auguftinus: Qui,in- Ad Pubïi quit,repelluntur aliquo terrore, nemalè colâepi-faciant,etiam ipfis aliquid fortafte præfta- ft°l’*Hquot;

^o.ji, tur. Hinc autem diftumeft, Non refifta-musmalo : nenös vindida deleéfet, quæ alieno malo animü pafcit, non vt coreftio-nem hominum negligamus. Vnde nee reus eft mortis alienç,qui cû fuç poftefsioni mu-rum circunduxerit, aliquis ex ipfo ruens percufrusintereat.Neq;enim reus eft Chri-ftianus,fi bos eius aliqué feriêdo,vel equus calcéiaciendoaliqué occidat,aut ideo non debét Chriftianorû boues habere cornua.

aut equus vngu!as,aut détes canis. Aut verb quoniam Apoftolus Pauluslatègit,vt in Tribuninotitiam perferretur, infidiasfibi äquibufdam perditis præparari, amp;nbsp;ob hoc deduelores accepit armatos, fi in illa arma ftelerati homines incidilïent, Paulus in ef-fufionefanguinis eorum,fuumcrimen ag-nofceret . abfit vt ea quæ propter bo-Hum ac licitum facimus aut habemus , ft quid per bæc præter noftram volunta-tem cuiquammali acciderit, nobis impu-letur. Alioquin nee ferramenta domefti-ea amp;nbsp;agreftia funt habenda, ne quis eis vel fe.vel altcrum interimat : nee arbqr, aut y 4 reftis.

redis,ne quis fe inde fufpédat : nee fenedra facienda ed, ne per hanc fe quifque præci-pitet. Quid pluracommemorein, cùm ea commemorandafinire non pofsim^ Quid enimed in vfu hominum bono ae licito, vndenon pofsit etiam pernicies irrogari^ Hæc Aug.qui etfi tâtùm de ijs exprefsèlo-' quaturdefenforijs indrumentis, quæ hominem etiam quiefcentem defendût : idem tarnen indicium edde ijs, per quç homo ip-fefe défendit: vted eiaculatio bombardae, vel vibratiofiue infixio gladij. Hæcenim omnia ad hoc tantum adhibentur,vt hodis terreatur territufqi auertaturà fcelerispa-tratione, vnde homo tandemfaluus libere-tur.Et nemo inde moritur, nifiquipraua fua voluntate vltró fe in illa inijcit, quæ al-terprofuadefenfionelicitèparauit. Atta-men,hæc tantum deijs diéla fint, qui aliud non quærunt, quam fe fuâve tueri, nequa» quam inuaforem occifuri, fi qua alia ratio-ne fua tueri pofiènt: dolêtesadmodum,inuaforem in mortem fua irruere.Namfi quis quia vldit aliü fe veile occidere, vindiftam quærat, amp;nbsp;tanquam quoddam bonü eligat inuaforis necem, vt videlicet hoc modo vi-tam fuam conferuet (ficut infirmus libéter fumitamaram potionequo vitam feruet) hic vere alterius vitam inuadit, amp;nbsp;per vin-diéla occidit: quod priuata authoritate ne-quaquam licet. Ideoq,reële dicit Augudi-Citata ia *^^^ : ^^® occidendis hominibus ne ab eis rpidola. quifque occidatur, non mihi placet confilium , nifi forte fit miles , aut publica fuiidio-!

DECALOGl EXPLIC ATIO. 172 funftione teneatur, vt non pro fe hoe facial, fed pro alijs, vel ciuitate, vbi etiam ipfe cft accepta légitima poteftate, fi eius con-gruit perfonæ. Quia veródifficilimè amp;nbsp;ra* rifsmè homo iniquèabalio inuafus, man-fuetudincm,patientiam amp;nbsp;dileftionem er* ga proximum ita feruat,vt non ex ira petat mortem inimici fui tanquam fuum quod-dam bonum, fed vt folam fui defenlioné: deinde,quiararó admodum adhibetur om-ne aliud remedium , quod citra necem in-uaforis adhiberi poffet : Augaftinus loques j^.j^ j^ detalibus ,quales fereomnes funt, qui eli- i,i^âr'c7 gunt alienam vitam perderepro rebus fuis, dicit,apud fecretifsimam diuinæ prouiden-tiæ legem illos peccato non elle liberos,qui pro rebus quas cótemnere oportet,amp; quas inuiti pofTumus amittere, humana cæde fiollutifunt. Etiterum: Confultaætema Contra ege,innuit,reperio non debuiffe hominem Fault li. abillo,qui nullam ordinatam potellatem ii ca. 70 gerebat,quanui$iniuriofumSi improbum occidi.Sicut Sc in Enchirid.dicit peccatum Enchni.^ clTefuaiudicio repetere. loquitur eniende «^ap-yS’ ijs,quales ferè funt omnes, qui multa cum ira Sc indignatione per iudicem fua repetunt. alioqui, epiftola. ç. quæ ell ad Mar-cellinum, docet quomodo quis retlè, fino omni peccato,id poffet facere.

^ X his iam euaGt manifdfum, iuftum eC-fe bellum, non folum defenfuum, quo exercitusaliquis qui iniquè inuadit aliéna propeUitur,,

” JÎREriS ET CAT HOLICA propcllitur,fedetiam vindicatiuum, quo princeps populun, aliquem ob fcelera pu* nit: quale fuit diuinitus mandatum Ifraeli- O'‘'^7 lis contra Chananæos : quale voluerunt , inire Hlij ifrael aduerfus tribum Ruben, ^’'•**‘ Gad ,dimidiamque Manaffe, quos puta-bant ad falfos Deosdeflexiße • quale Deus In'!’** præcepit vndecim tribubus aduerfum tribum Beniamingerere, propter ftupratam n vxorem Leuitæ. De qualibus bellis (cribit 1^4 fu” *'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*®'‘^® Auguftinus ; Julia belli deti-

petlofuc niri folent,quævJcifeuntur iniurias, fi qua gens vel ciuitas, quæ hello perenda elf, vei vindicate neglexerit, quod àfuisimprobè faélumeft , vel redderequod per iniuriam Wé con- abiatumeft. Sicutautem interéft quibus tra Fsu- caufis bella gerantur, ira amp;nbsp;quibus autho’ Humlib. ribus. Ordo enimille naturalis,mortali-^ ca. 7p urn paci accommodatus, hoe pofeit,vt fu(-cipiendi belli authoritas arque confilium penes principem fit : exequendi autem iul» fa bellica minifterium, milites debeant paci falutique communi. Si autem in hello vei défit publica authoritas, vçl iufta belli causée Auq. fa.noniuftum bellum, fed merum erit iade regno: trocinium. Natural!autemilloordinehoc Remota etiam fit, vt viriuftus,fi forrèfubregeetia iulhtia, facrilego militet, reèdè pofsit ülo iuhente bcllare, tiuicæ pacis ordinem feruans ; cui fi magna fi^æ*^ iubetur, vel non dre contra Dei prç^-latrocj. ceptum certum eft, vel vtrum fit, ceitünu na c, 4. cft’itavi fortaffe reum regem faciat iniqui-11.4de ei. tasimperandi,innocentem autem militem uir.Dei. oHendat ordo feruiendi. Quæ Aug. verba deviro ,

Je viro iufto militante tantum loquütur, deque eo qui ad obediendum principi eft obiigatus. Proinde,locum non habent in ijs militibus, qui folam pecuniam quærunt, parati feruiretamin iniquo bello quâm in iullo: ncqun his,qui,quûomninodubium fit,num iuftum fit bellû.incuriofè fe ad mi-litandum offerût,cùm Principi obligati no fint.Turn enim hi citra necefsitaté periculo iniuftitiçfefetemerècômittunt. Sed locum habentprædiftaD. Aug. verbain fubditis prineipis, alijfve eius feruituti addiéiis ' qui xùm aftringantur Principi obedire tanqua fuperiori fuo,debent præfumere eum iulté agere.donee contrarium cis aperte confti-terit. Etvtpaucisabfoluamus.quod dicere ^^ ^“S’ Volumus de bello : Nocendi cupidiras, vl- p°”'j’ fifcendi crudelitas,impacatus atque impla- câp.74. cabilis animus, feritas rebeliandi,libido do- ‘ minadi,Sc fi qua fimilia,hec funt quç in bel. lo iure culpantur : quae plerunque ita cul-pantur,vtetiamiurepuniantur, Aduerfus violentiam refiftentium, fiue Deo fiueali-quo legitimo imperio iubente, geréda ipfa bella fufeipiuntur à bonis',cü in eo rerü hu-manarüordineinueniütur,vbi eosvel iube

. re tale aliquid,vel in ralib'obcdire,iull:è or-quot;'•J' doipfecóftringit. Alioquin,Io. ciimad eü y^j^ ^^^ baptizadi milites venirct,dicêtes,amp; nos q,d g^fj.. ^j. ^ faciem’lt;refpódereteis:Armaabiicite,mili- efift.107 tia ilU defence, neminé pcutice,vulnerate, ofternite neminé. SeJ qa fciebat eos, cum h?c militado faceréc,nó elTe homicidas, fed piiniftros legis amp;nbsp;nó vltorcsiiuriarüfuarü, fed

BREri5 ET CATHOLICA fedfalutis publie» defenfores, refpódit eis! Neminem coneufleritis, nulli calumniam fcceritis,fufficiat vobii ftipendium veftru. Et dominus lefus Chriftus hoc ftipendium iubet reddi Caefari, quod loannes dicit fuf-ficeremiliti: R eddite inquit, Cæfariquæ ^’'' Cæfarisfunt. Ad hoc enim tribura prçftan-tur.vt propter bella neceftario militiftipé-dium præbeatur. Merité amp;nbsp;illius Céturio-nis.dicentis' Et ego fum fub poteftate con- Matl' ftitutus.habés fub me milites, amp;nbsp;dico huic: Vade,amp;vadif. amp;a!ij,Veni,amp;venit;amp; fer-uo meo,fac hoc,amp; facit, hdem laudauit,nó illius mihtiæ deferrionemimperauit.Mira-biturfortèquifpiam, loannem Baptiftam non exegiffe à militibus, vt Deumnóblaf-phemarenf. quum hoc vitium militibus fit nimis familiare ; imo nobiles confueuerint Judibrio habere facerdotes aliofq, Deifer-uos, inftar fociorum lehu, qui de filio prophet» abHelifeo adlehumilTo; dicebant: 4.1«.^' Quid venir infanusiftead te^ Falfum eft quod locutus eft.vnde amp;nbsp;Herodes cum ex- LuC'gt;) ercitu fuo fpreuit Saluatorem, amp;nbsp;illufit in-dutumvefte candida. Mirabituritem amp;de ftupro(quod etia militibus admodum familiare eft) nihil eum dixifle: fed fciendum quód loquebatur militibus vteunq; bonis, iam timoré iudicij Dei grauiter ad pœnité-tiampreculfis : quibus proinde fufneiebat dicere vt fibi ab ijs caucrent peccatis, qoæ ctiam nobiles, amp;nbsp;qui in numero militü boni videntur,pro paruis habent.alioqui,gra-uiter de incœftu ctiam Herodécorripuit. Mat4

■*dæ,quæ fœtus fuosinvtero iam ani ÿ. îTrul-matos pharmacis extinguuntjficut amp;nbsp;qui ,0 ca 91. Pognantes fœminas ita percutiunt vel ter- Detre.li. rent, vtearum fœtus moriatur. Quiveró f- t*® impediunt,ne ex concubitu procreetur.et- bomic c, fi hominem non occidant, humanæ tarnen vitæ impedimentum præftant ; ideoqî partem cum homicidis fortiuntur. ficut dicit

Concilium Guarmacienfe: Si aliquis caufa dihomi-explendæ libidinis, vel odij meditatione, nesfepte homini aut mulieri aliquid tecerit,velad annosà potandum dederit, vt non pofsit generare tom“quot;** autconcipere.vcl nafcifobolcs, vthomici- , , j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cludit, datenetur.

TlOmicidij quoquereuseft,quioccidere ■* quidem non intendit, reique licitæ ftq-det,attamen ita in opere fuo immoderatu» cft,vt non adhibeat de bitam cautela, ideo* quealium occidat : vt qui immoderatè fc tuendo occidit inuaforem: qui infantulum iuxta (e collocans in Ic6lo,ne fngeat,incau-tè eum fomnolenius opprimit: qui equitat in equo calcitrante ; qui venatur vel fagit-la fe excrcet,amp; non adhibita fufficienti eau tela hominem intereà occidit : qni medica potione vel aiio modoper imperitiamæ-grumnecat • maximè, fi fe medicum ene profiteatur, item qui intemperato'ftudio, amore, vel ira fiue triftitia feipfos occidöt: ficut

ficutdicit Apoftolus, Seculitriftitiamorté ^■^°1 operatur.Sc Sapiens, Multos occidittritti- ®“'^’ lia,amp;non ellvtilitasin ilia. Zclus amp;nbsp;iracu-

dia minuunt dies, amp;nbsp;ante tempusfrneftam adJucet cogitatus. Qiii verö peF ebrietaté amp;nbsp;crapulamfefeoccidüt (dequibus aitSa-{liens ; Propter crapulam multi obierunt) lis non funt annumerandi:qüoniamfc oc-cidunt dando operam rebus rUicitis.

’ ni tollit, fed amp;nbsp;omnis cooperator lio-minéoccidit;ficut Sein alteriusgenerisno-cun;entis,vt adukerio,furto etc. omnis co-operatoriniuriam infert: Varij autem funt cooperatores. iubétesalij,alijcófulétes. le-zabel iubebatoccidi Naboth:Caiphas Chri ï'^''*' Hum occidi coufulebat.Item alij petunt,amp; ^‘”** precibusalliciuntad akertus necem atiurm cuiufmodi fuére Îudæi, qui â Pilato petie-runt vt Chriftus crucifigeretur: Alij coopc ^“’'‘^ ranturconfenfum pr^kando,quando con-fenfus elf caufamortis. Quaobré poftrem* fcabinorum.h fciat inique quempiam occi-dendum per fuorum confratrum confonas interfe mutuö voces,confentire no poteft, fed reelamare debet : nihil enim excufat dû confentit,fi dicat Senatu facere.ficut fcrip-tu eft: Nó feq,uèris turba adfaciendümalü, Exo-’I neciniudicioplurimorü acq,efces fentétiç vtà vero denies. Cooperatur quoq;homi-cidç,qüi eins eft focius vel comes,etiâ fi ho-inicidio baud confentiat, modo alter ex fo-

DEC ALÓGt EXPLIÖATIO. i^f derate amici rcddaturanimofior : qui fifo -ius fui(ret,nihil aufus fuilFcc attétare. Item, quifquispoteft amp;nbsp;tenetur ex officio vita al-terius feruare. nec feruat, is verè homicida ell Jicêdus.In quoru numero funt parères, quorum proles in ignem ruunt vel in aqua, vei à begins deuorantur: vel quoru filiimb-r:untur,qu0d nófariscómodéeducati fue-Thrc.4 rint.Dequalibusdicit Hiere.Sed amp;nbsp;Lamiæ nudauerunt mamma, laftauerunt catulos fuos,filia populi mei crude!is,quafi ßruthio in deierto. Adhçfit lingua laden fis ad palatum etUs tn fiti :paruuli petierurit panem,Sd no erat qui frangeret cis. Item Principes amp;nbsp;Senatores, qui homicidas non puniunt, la* trônes amp;nbsp;grafl’atores non capiunt,omnium homicidiorû reilut,quæ ipu latrones,poft. quam capi potuiflent, comittunt, amp;nbsp;omne damnum fubditis illatum corâ Deo refarci Dtuiÿ fetenentur. Hinc dominus in Deuterono.

Auferes.inquit, malum de medio tui. non pareet oculus tuus vt miferearis. non mile* beris,fcd animam pro anima,oculû pro ocu lo,dentem pro dête, manum pro manu,pe-dem pro pede exiges. Pulchrè quidam Gé* tillsait:Sæuitin bonos,qui parcitmalis.

l'texô Vnde ait propheta ad Regem Athab: Hsc dicit dotninus, Quia dimifitU vi-rum dignum morte de manu tua , erit anima tua pro anima illius , amp;nbsp;populus tui s pro populo eius. Propbeta quo-'quot;S ‘‘ que amp;nbsp;rex Dauid moriturus nulla e.x re anxiiis trat,nid quèd homicidam loab prifteipem nîditiæ fuæ, qui duos principes exercitus

exercitus iniquè occideratjam diu toIerâC fet cum Semei malcdico. Sic medicus, qui infirmum curandum fufcipit fi cius negligentia Sc imperitia iOe moriatur,eum occi-dit. Et hi omnescooperatores,quiaiullitia cos obligat ad vitam feruandam ,feuad nó cooperandum in occifionem, reftitutioni faciendæ obnoxij funt, quails eft pofsibilii homicidæ.amp;ficuthomicidæ alij tenentur. Occidunt amp;nbsp;illi, quictfinon tencantur ex iuftitia, pcriclitatibus tarnen de vita, fame, vel alio cafu, non fuccurrunt cüm pofsint. Pafte, ait Ambrohus,famemorientem: fi non paueris,occidifti. Sic occidüt,qui cap-tiuosaut iniuftècondemnatos ad mortem non libérant cumpofsint. De quibus Salo- p^^ j^ mon: Erueeos, quiadmortem ducuntur, amp;nbsp;qui trahuntur ad interitum liberate non cefTes. Si dixeris: Vires non fuppetunt: qui in fpedor eft cordis, ipfe intelligit,amp; ferua-torem anima: luæ nihil falht, reddetq; ho-mini iuxta opera fua. Multo verôgrauiùt ’ peccatille,quifubuenire ealamitofis vo-lentes remoratur, non veritus Dei mandatum ; Noli prohibere benefacere cum qui p^^ , poteft,fi vales,amp; ipfe benefac.

Z^ Vifquis iniquè confentit in necem al-'^terius, etfi ipfe nequaquam vellet earn inferre, homicidij tarnen coram Deo reus eft: ficutamp;isquioptat vt alius moriatur, nonzelo iuftitiæ, fed odio proximi vel ali-qua

EccI.g. quot;ïiiaterrenacupiditate. Hinc SapiensrOe mortuo inimiconoli gauderc, feiens quo-Eccli.ÿ niam omnesmorimur,amp; in gaudiumvoli-mus venire.amp; iterum: Non placeat tibi in-iuria iniurtorum, feiens quoniam vfque ad inferos non plaeebit impius. Hinc contin-git amp;nbsp;eosquipublica authoritate fungun* tur peccare bomicidio coram Deo, cùm nó occidût quos ex æquitate occidere pofiiût: rurfum,cùm non zelo iuftitiæ,fed odio hominis vel carnali quadam cupiditate hominem occidunt. Neque enim Dauid minùi reus fuit latrocinij corâ Deo.quia fub præ-lextuiullitiæ bellicæ, vt honorem fuum

defenderet,Vriam iufsit occidi.'Cum difei-puli lacobas amp;nbsp;loannesde Heliadedilfcnt Augu. de exemplum domino, commemorantesquid fer-dom. ab eo faélum fit, vt etiam ipfis daret pote- hb i.c. j8 ftatem petendi de cœlo ignem ad confu-mendos eos qui fibi hofpitium non præbc-rent : reprehenditin eis dominus nô exemplum Prophets fanéli.fed ignorâtiam vin-diçâdi,quæadhucerat in rudibus'animad-uertens eos nonamore corredionem,led odio defiderare vindiftam.

Çjn.ÿ. Ulsqui voluntariam csdem perpétrant, Pœnafe-*’'*pœnam mortis fanxiuit ipfe Deus, di- ’P^°’ °5.* cens: Quicunqueeffuderithumanum fan-

guinem ,rundetur languisillius;ad imagi- j,ß^j ^^ nem quippe Dei faéfused homo. Et vfque j^^g^ jg, adcoresabominabiliseft homicidium, vt Braccaré etiam ante legem feriptam homines natu- fu.ea.j4

5 REFIS ET CATHOLIC A raliiudicioiüdicarent morte dignüm,quî homicidiû parraflet, Vnde fccleraïus Gain primus homicida,nó folùmaudiuit à Deo: Nunc malediduscris fuperterram,quçape q^j, ^ ruit os fuum, amp;nbsp;fufcepit fanguinem fratris tuide manu tua cùm operatus fueris eâ,nô dabit tibi fruéïus fuos : vagus amp;nbsp;profugus crisfupertcrram;Sed etiamin feipCum fen-tentiam protulit iuftifsiniam.qua fe confef-fuseft dignûvt interficeretur.quifratrem gcrmanum occidilfet. Oninis,inquiens,qui g^j,, ^ inuencrit me.occidetme.Hinc amp;nbsp;Rebecca, cum audifret minas Efau : Vcnient dieslu-clus Patris mei, amp;nbsp;occidam lacob fratrem meum: Cur, inquit, vtroque orbabor filio ®*' *7' in vno die ^ fentiens vtique fore vt occide-retur Efau,fi fratrem fuum peremifiet. Té-pore verólegis Moyfi feuereadmodum di-AumeltrSi quisper induftriam occident Exo ” proximum fuum, amp;nbsp;per infidias : ab altari NujF meo anelles eum,vt moriatur. Si quis ferro percu(rent,amp; mortuus fuerit qui percuffui cft,reus erit homictdii,amp; ipfe morietur. Si lapidem iecerit, amp;nbsp;ictus occubuerit;fimili-terpunietur. Si ligno percufius interierit: percuiToris fanguine vindicabitur. Propin-quus ocnfi, homicidam interficiet : ftatim vt appréhendent eum, interficiet. Si pero-diumquis hominem impulerit, veliecerit quippiam in eum per infidias: aut cùmelfet ioimicus,manu percuderit, amp;nbsp;ille mortuus fuerit pcrcuffor homicidij reus erit. cogna* tus occifi flatimvt inuencrit cum iugula-bit. Non accipietispretium ab eo qui reus crt fan-

mCALOGl IXPLIC AT IO. 177 eft fanguinis.ftatim amp;nbsp;ipfe monetur. Terra habitatiunis veftræ infontium cruore ma-culatur: nee aliter expiari poteft,nifi per e-iusfänguinem qui alterius fanguinem fu-derit. atque ita emundabitur veftra pofief. fio me commorante vobifcum.

Quam pœnæ feueritatem etiam Chri-iS ftus dominus approbauit, dicens : Omneg qui acceperint gladium, gladio peribunt. Abbomicidij tarnen pœnaliberauit Deuj cum,qui aliud agens, cótra voluntatem fu-am hominem cafu occidif. ficut amp;nbsp;ciuiles 1e ges libérant eum,qui dum licitç rei operam dat.interuenientem cafu occidit. Secusfe habet,fiquis remillicitam aut vanamincu-ria adminiftrans, vitam a licui adimat. Vt oftendaturtarnen, quantum diligat Deus vitam humanam , quamóue deteftetur ho-micldiü , ftatutum eft Mofaica lege, vt etia ^'H'iÿ innocens homicida exulet, amp;nbsp;confugiatad ciuitatemrefugij, permaneatqueibi vfquc ad mortem Potificis : ita vt impunitus ma-neret propinquus occifi.fi innoxium homi-cidam,inuentum extra fines vrbium eis lüc in refugium deputatarum occidiflet.Inno-^eu.ip cens vero homicidiü erat(exempli caufa)fi quis percuftiftet proximum fuum nefciens, amp;nbsp;qui heri amp;nbsp;nudiuftertius nullum contra eum odium habuiffe fuiflet comprobatusj fedabijfte cumeo fimpliciterin filuam ad cedenda ligna, amp;nbsp;in fuccifione lignorum fecuris fugiensmanu,ferrumque lapfum de manubrio amicum eius pereufsiffet ; ficut Ancyranü con. etiam cü qui nó volütariè, Z z fed

EftÉFlS ET CATHOLICA fed cafu homicidium facit,Impunè euaderS hon finit,fed etCi canone 2i.

pÏifsimoDauidi.quifumma deuotioeex- ,,Fgt;.i* *■ cogitauit domnmdominiædificare,fic fermorefponditdiuinus ; Multü fanguiné ctFudilli.amp;plurima bella be]lall:i;nó poten# ædificare domü nomini meo,tato effafo fa-guinecoram me.Filius qui nafcetur tibi,erit Vir quietifsimus : faciam enim eü requiefce re ab omnibus inimicis fuis per circuitum: amp;nbsp;ob hanc caufam Pacificus vocabitur ; amp;nbsp;Eacem,amp; otium dabo in Ifrael cunftis diens eius.ipfe çdificabit domü nomini meo» Sic in Chrifti Ecclefia iam prïdem ftatutu cll.vt ad facros ordines no afcenderetj nee in ns miniftraret,quifquis fuaculpa hominé occidilTet vel mutilallet : imo quifqui.s per iuftitiam, feu iullo iudicio.cooperando ta-tùm hoc fecKTet. Cùm enim in altaris facri-ficio reptæfentetur pafsio domini faluato-ris,qui pereufTusnórepereufsit : quomodo idonei ad id erunt,qui culpa fua.aut fakem voluntate hominem necaruht vel mutila-runtlt; Secundum iudicem populi fic amp;nbsp;mi-* i nitlricius, inquit Sapiens. Nihilommusfti-Inco.Vi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c ■ r ■ nbsp;nbsp;““ bnenfi Et nbsp;nbsp;nbsp;®’‘ Clemensquintusjli ruriolus.aut in-tftinli.y fans «vel dormiens hominem occidat vel Cleni-c. mutilet,eihinc nulla continget irregularù dthomi. tà». Et idem cenferHus de eo,qui mortem aliter euadere non valens,fuum occidit vel mutilât inuaforem»

De mutilatione amp;nbsp;fimihbus. CAP. Xf\ Quumhocpræceptoprohibeatur occi-fio hominis, prohibentur amp;nbsp;nocumé-taminora quæ corpori humano inferun-tu:vt dl mutilatio,qua membrum tollitur, item vulneratio qua tollitur integritas car-nis.Cùm autem ipfe homo ficuti nó dl dominus vitas fue.ita nee membrorum fuorü: idco neque ipfe fibi, neque alius etiam ipfo confentientealiquod membrû auferre vel Vulnerare potdl,nifi quando ad totius corporis fanitatem id necefiariu dl.Iudex auté ficutpro peccato occidere,ita amp;nbsp;mutilare poteft.Pro fpiritali autem falqteanimç nû-quam licet hominem mutilare.neque enim integritas membrorü caufa dl peccati, fed voluntas Vndellulté fecit Origenesfefe *^at.i9 caftrando. Nee dominus in cuangelio lau-dat fcfe cadrantes,corporaliterue exfecan« Wtx tes,cùm in veten lege neebruta callrari vo luerit;fed laudateosqui ab omni cocubitu . abllinent,amp; impudicitiam oculorü amp;nbsp;cogi tationü refecant. Non enim à mébro.fed à propofitoincôtincntiç, amp;nbsp;mente negljgen-p impudiciria fométum habet. Eft enim Se in fpadonibus concupifcentia carnis.pudi-ecqj cóprimitui.ne cócunbendi,quanuis irritas ipfe conatus.in earn turpitudiné veni-m,propter quam Calligonü Valentiani iu-nionseunuchum gladio nouimus, inquit Contra Aug, vltorepunitum,meretricUconfdsio- lulianu. neconuidum. Neq;enim Sein libro Eccle h ó-ca-j, faftici adhiberetur indefimilitudoatqjdi.

BREVIS ET CATHOLICA fpadocompleftens virginem amp;nbsp;fufpirani: nifi amp;nbsp;ipfi mouerétur côcupifeentiæ carna lis afFcèlibusJicet dellituti carnis effeélib’. Cóc Ny Hii^c g^ in jon. Nyceno primus canon eft: Mé co*n. ^' 4“** ® medicis proprerlanguorem fedui Arelaté- cft, vel à Barbaris caftratus, placuitvt iftc fccüdi c. permancat in clcro. Si quis autem feipfum 7.amp; In- fanusabfcidit,hunc amp;nbsp;in clero cóUltutum, no. i’. in abftinereconuenit, amp;nbsp;deinceps nullum ta-epi^dPe lium debere promoueri. Similiter qui fibi Nuceru' '^'^’'^^morbi caufa eft,grauiter peccat,ni' nu.A C i' ^ '^®^ ^’^ debito ofneij fui.vel ex proximi di-leftionefanitatem fuam Deo oiferac, ficut exeadem caufa vitae fuæpcriculum redè

* fubithomo, Verberarequoq; hominéfeu dolore afficerCi non licet niG caufa difcipli-nç ipfi fuperiori:ficuti pairifamilias licitum eft.moderateverberare filium,domino fer-uum,præceptori difcipulû: alijs baud lieer. Detinere quoq; hominem, vel ligarc, fiue quouis alio modo ei libertatê adimere, quó impediatur ab i)s bonis, quæ liber poflet fa» cere: grauis eft iniuria ; excepto eo cafu, quo homo nifi detineretur vel cohibere» tur,ftatimaliquid malifaéluruscflct: verbi gratia.fialium effet læfurus, vel fcpræcipi-taturus. ludici quoque obiuftam caufam licet publicè hominem incarcerate.

QViaScnbænonintelligebant homici- jj^j ^ dium, nifiearn corporis humani per-emptionem,qua vita priuatdr: aperuit dominus, omné iniquum motü ad noeendum fratri in homicidij genere deputari,vnde 8e loan.

DECALOGl ^XPLJCATIO. ly^ ïj°’,‘ï loan.dicit: Çhn odit fratrc fuum homicida apod ®^' AudiÜis,ait Chriftus.quiadiftücftan-Kiatth. t'^uis: Nó occides;qui autem occident,re-ïxo.io useritiudicio.Esoautdico vobisquia om* Dtut.y nis qui irafcitur rratri fuo , reus erit iudicioj qui auté dixerit fratri fuo,racha,reus ent có cilio : qui auté dixerit,fatue,reus erit gehé-nç ignis. His quatuor modis cómittiturho-gradusfunt,ficutamp;in gradu$eHirafci,itatagt; » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ° nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j eu.de 1er

men vt eu motu renneat homo corde con- ^,^, p ceptum,ne foras fe prodat. Etreélèadijcic ;„ nióte. Saluator: Qui irafciturfratrifuo temere.id hb.i.c.i? e(t,fiiiccaufa;eftenim iraquxdafalutaris. Sic legit cuiaffeduslædendinôadhæret, Scquænô quot;'à Iri-pernicié fed falutem proximi intendit, qua «eus ca. nóliomini,fed vitijseius irafcimur, odio ha ^7‘'‘“*4’ bentes in homine, no quod fecit Deus, fed quod fecit horno. Sed cû nemini fua ira vi-deatur iniufta,valde cauendû elf ne métia-turiniquitasfibi, perfuadcsfetâium odilîe peccatûproximi,cû hominèipfû odiat.Hac iâlutari ira etiam Saluator nofter aliquoties comotuseffeiegitur. Ad hune primû pec-cati gradû pertinét omnes malæ cogitatio-ncs;inuidiæ,odia,diirenfioncs,çmulatiôes, Rifpiciones malæ, amaritudines, defideria mortis proximi, occulta gaudia de miferia éius,amp; fimilia.Secûdusgraduseft:fi extor-ferit voeê indignantis ipfa comotio nó fig-nificâié aliquid;fed illû animi morû ipfa eru ptioe telfâiem.qua feriatur ille cui irafcitur horno. Hoc enî peius eft,qua fi furgés ira fi-lençio premeretur. Hoc figni ficat Saluator

per Racha Eftenim Racha Hebrçis interie élioira/centis.ficutlatiniscft Hé, neut Heu dl interieclio dolëcis. Hue pertinét omnia irati animi figna,quib’ homo indicat in animo fuoife fratri malé veile: vt labra morde-re.qualtare cap ut.frontem attrabere, volta excandefcere.nanbus fufflare, torue intue-ri,nó falutare.aut falutationes nó reddere: amp;nbsp;miilta fimilia. Tertius gradus ell.có ira-tus in verborû vituperatïonê erûpit, amp;nbsp;vo-cefua certâvituperationé exprimit, manife ftiR]i cóuitijs profcindit fratré. Gradü hüc fignificauit Chriftus dicens: Q^i dixerit fra tri fuo.fatue.reus eric gehennæ ignis: vbi c-tia intelligêdü fine caufa, ficut in præcedé-tibus.alioqui nondiceret Apo.Galat.0 in-fenlàti Gaîatæ. nee Chriftus difcipu.fuis: O ftuki,amp;tardi corde etc. Ad hunc gradü re-ferendae funt min», Sc omnis generis cóui-tia,8c vniuerfa tertiæ linguæ mala ; de qui-busrtatim pcculiariùs. Vltimus graduseft, cùm quiscorporaliter hominê occidit vel mutilat.Cùm vero Apo.irâ,odiû,inuidiam (qu-E funt in primo gradu)pronunciet homines excludereâ regno Dei, cenfendûeft omnesiftosgradusà Chrifto hicpofitos,ç-terniignisfupplicijs fubijciédos,led tarnen diffcrétias pœnarû fore,vt graul’puniatur, qui grauiusdeliquent.In ætemûenim arde bit,qui fratri fuo iratu» fuerit temerè: fed ló gè profundius detrudetur in gehennâ,gra-uiufq;cruciabitur, qui fratritoo cöuitiatus eft,vel eû occidit. Præcipititaq; Deus non fçlû manû à caede vel pereufsiôe contineri, fed

DECALOGl EXPLICATIO. tio fed amp;nbsp;animu ab omnibus affeftibus ad lae-fione proximi prupefis prorfus emüdan,có tranjfq; virtutibus imbui:vt videlicet nulli malu pro malo reddatur, fed è cótrario bo-num pro malo. quad diceret ; Non occides hominem,fed vitam eius feruare ftudebis. ficut quando dominus mandat famulorNe res measauferas, etiam cas ab illo cuftodiri vult.Quinimo, hoepræceptû ficipfe Chri-ftus explicat,vt ei qui in aliquo proximum læfit præcipiatur, omnibus ajijs quantum-uis bonis operibus omifsis,adiré fratrem Iç-fum,amp; ei fatisfacereac reconciliari.Si ergo, inquit,offers munus tuum ad altare, amp;nbsp;ibi recordatus fueris quia frater tous habet all-quid aduerfum te ; relinque ibi munus tuu antealtarc;amp; vade,priùs reconciliare fratri tuo:amp;tunc veniens offer munus tuum.Si-rniliterquoque hoepræcepto vult Dominus,læfum cito ignofcere ci à quo læfus ell, ^t.j, dicens: Efto conlentiens (tu fcilicet qui in-iuriam paffus es)aduerfario tuo citó dum es in via(huius vitæ, in qua omnes ad iudiciû extremumtendimus)cumeo; ne fortètra-dat te aduerfarius iudici, amp;nbsp;iudex tradat te miniftro,amp; in carcerem mittaris. Amen di-co tibinon exies inde,donec reddas nouif-fimum quadrantem.

KJ Vnc tertius gradus, qué Saluatorpo» nit,dices: Qui dixcrit fratn fuo, fatue, ■ Utius eft explicandus. Eo enim faélo per-fpicua

BREDIS ET CATHOLIC A' fpieuaerit varietasiræoccultæ, feu abfque certa fignificatione exprelîç. Confiât auté hic gradus in pcccatis Jinguæ ; quam quoqi lacobus Apoftolus, vt dominus, dicit effe plena veneno mortifero : ficut ScPfalmi- Pfal.p fta,gladio acuto,nouaculæ acutæ, veneno ^ f^’ afpidum,amp; fagittis peftiferis comparai.

r^ Ontumelia fiue couitium eft,quôd quii ^akeri in faciem peccatum vel miferiam cius improperat.atquehac rationeei ko* norem aufert. Vtfi quisdicat: Tues fur, impudicu$eî,médax,ebriofus,fatuus,igno» bili.s,vilrs,pauper,indoftus.cæcus amp;c. Item fiqui.sakeriin faciem commémorer bons eius amp;nbsp;quæ in eo laude digna funt, benefi» ciaque ei à Deo vel hominibus præftita: ita tarnen, vt præteriiam maliciamaut miferiam vel indigentiam,aut id quod in prç-fentiarum ei adbuc deeft.fimul commémorer, improperiumeft:Exiguadabit,amp; mul- EccU ta improperabit: Eiufmodi conuitium eft,' fi quis alteri dicat : Tu valde bonus es amp;nbsp;dodus,fed liocexiguum adbuc deefttibi, amp;c.item: Magnas debes Deo gratias, quód fic exaltauerit te : noui te cùm puer ef-fcs.amp;c.Nihil refertfiue ex ira, fiue iocosè quis dicat,modó loquatur ad alterius ho-Cótume norem auferendum , vel per verbum ip-lia quam fum boe efficiatur. Deboepeccato Chri-facilè dl- ftusait : Quidixerit fratri fuo , faue, reus Matp catur. eritgehennæ ignis, EtApoHolus ad Ro-manQï

DECALOGI EXPLICATIO. iSt manoscap.i.intercosqui digni funt mor-tcætema.recenfet contumeliofos.In rebus tarnen nullius momenti crimen nö eft.fi al-teri exile improperium ioci caufa dica-tur.Difciplinæ veró caufa.fanélumeftob-iurgare proximü,vel alium fubditü. Forró quando irrogatur contumelia , patienter ferenda elt, dicente domino : Si quis per-culTerit te in dextcram maxillam tuam,prç-beilli amp;nbsp;alteram ; nifi cnm improperantis faluti expedit vt ei refpo ndeatur, quo eius audacia reprimatur,nepofteàidem attétet. ltem,quando falus aliorum hoc pofcit, vt honor noHerconferuetur, repeilenda eft contumelia. ld vero locam habet prçcipuè in publicis perfonis. Cauendum tarnen , ne conuitio repcliatur conuitiu , fed fie honor defendatur, vt diea.s verum non efiequod dicitur,vel contumeliofum malè agereSc iniuriam inferre,vcl dicas, eum ex ira loqui autinconfideratè, vel aliquo fimili modo. Côtumcliofusautédiminuiionê dignitatis, in aliorû opinionibus ex cótiimelia ortâ,re- '°. “®“ pararedebet perexhibitionéhonoris amp;re- p^^py,, uerentiæ,amp; læfo fatisfacere de iniuria, ve-niamqiflagitare: ficutfatis patetex Euan-gelio,vbi dominus poltquam dixilfct, Qui ’^^ dixerit fratrifuo.fatue.fubdit mox ; Vade, reconciliare fratri tuo. Sic Auguftinus in régula : Quicunque cóuitio vel maledifto aut etiamcriminis obieftu aliquemIçferit, memineritfatisfaéfione quantocius curare quod fecerit,amp; ille qui l^fuselEfinedifcep-tationc dimittere . Si autem inuicem fe

Jæferint.inuicem fibi débita relaxare debe-bunt, propter orationes veftras, quas vtiqj quanto crebriores habetis, tanto faniores habere debetis.Melior eft autem qui quan-uis ira fæpe tentatur, tarnen impetrare fe-ftinat vt fibi dimittat cui fe fecifïé agnofcit iniuriam,quàmqui tardiùs irafcitur, amp;ad veniani petendam tardiùs inclinatur. Qui autem nunquam vultpetereveniam, aut non ex animo petit, fine caufa eft in mona-fterio,etiam fi inde non proijciatur.Proin-de vobis à verbis durioribus parcite: quæ fi emifta fuerint ex ore veftro, non pigeat ex ipfo ore proferre medicamenta, vnde fada funt vulnera. Hæc Auguftinus, Quæetfi religiofis fcripferit,omnibus tamé Chriftia-r nisnecefiariafunt : necinfolacontumelia, fed amp;nbsp;in alijs verboruminiurijs, maxima quas nouit læ(Ù5,locum babent.

Etrador occulté nocet proximo,aufe-rendoei, vel diminuendo famam bo-nam,amp; bonam opinionem,quam de eo alij conceperar. Tollitur autem fama apud au-dientem,dum is credit narrati alterius pec-catum vel miferiam,aut neganti bonü eius. Diminuitur autem , fi vacillate incipiaiin bona opmiono quam de proximo habere foek. Quando autem quis ad hoc tendit, quæritq;, vt fama proximi denigretur,non refertanhocfaciat dicendo fall’um,andi-cendo verum, fiue laudando, fiue vitupe-rando,fiue afTertione.fiue dubitaiione,fiue référé n-

DEC A toGl EXPLIC ATIO. iSi teferendo quod dicit,quaf! alienum, cui ta* men non credat,fiue addedo, fine minuen-do,fiuealiquid deeo intetpretandoinma-Jum.fiue excufando.fiuc tacendo,fiuequo. Uisaliomodo: femperquocunque tali modo fiat, vera detraftioert. Si veto non fit animi intentio,vt proximi famam minuas, fed ex ioquacitate velalia caufa dicasexi-guum aliquod malum de illo, hocnoneft teputandum crimen detraftionis. Sivero tale fit verbum, vt inde notabiliter fama proximi lædatur: quod tue præfertim con-tingit, cùm detrahitur proximo in bis quae concernunt boneftatem vitæ, mortalis ell detraélio , etiamfiquis expia aliqua caufa fine intentione lollédi famam,malum proximi recitet. Debocpercato fcriptumeft: ®'ïfio Si mordeat ferpens in filentio , nihil eo mi.

husbafcet qui occultèdeirabit : ideft,fer- Hierein pen« amp;nbsp;detràélor squales funt. quomodo lo.c.Fc-enim ille occulté mordens, venenuminfe- defiaftç. rit;fic ifte dam detrabens virus pedoris fui diffunditin fratré, amp;nbsp;nibilhabetà ferpente t amplius, cùm enim lingua bominis ad be-nedicendum Deo amp;nbsp;sdificationem proximi fit creata, ille earn ferpenti æqualem fa-j cit,dum virtutibus eius in peruerfum abu-

'’'’” tiiur. Et Apnftolus Romanis fcribens, de- Detra« tradores recéfet inter dignos sterna mof diapré’ te. Noect enim detrador in bono nomine, '^“‘ ”“** quod inter res extern as ell præftâtifsimum : ^^'' ^^ j,f^ ficut ait Sapiens, Melius ell nomé bonum, ^joni, ho'^^ quam diuirismults, fuperargentum enim nocuni?‘

BREVIS ET CATUOLICA bona impinguat olTa. Inter detraftores au-tern recenfendi non funt,qui per iuftitiaalten famâ adimunt,due quia alterius crimen feruatoordineiuris, zelo iullitiæ manife-llatrficuti nee homicidæ fant.qui per iufti-tia hominem occidût. Similiter nee illede-traélor habendus eft,qui vidés proximum Mat.18 no polTecorrigi.nificoram duobus vel tribus telbbus, vel coram tota Ecclefia, eius occultû crimen redarguatur,propter falutc eius crime ipfum prodit;ficut medicus prç-feindens membrum putre,vnde moreretur totus homo,non ert dicendus mutilator.Si vero quisprodat crimen occultum , quan. do fecreta correptione frater polTet emen-dari, vera eft detraélio. imo tunc non licet vel fuperiori prodere.etiam fi Cub obedicn-tia vel iuramento mandet id fieri: eo quod merè occulta iudicio humano non fubfint. R urfum.detraftornon eft, qui vt alios de-fendat,qui alioqui interirent, occultum alterius crimen prodit tficuthomicida no eft, qui cum moderaminc inculpatæ tutelæ in-uaforem occidit.vt fit cûm aperitur feditio occulta,quç fecreta admonitione nó poteft extingui:cûaperiturdineminatiohæreticæ doélrinæ ,• imperitia medici multos occidé-tis.prauitas illiusqui prçficiédus cft,amp; prç-feélus multos læfurus vel deprauaturus. Ité necilledetraéforeft.qui de homine, cui nihil famç bonç fupereft circa aliquod crime, illud crimé dicat ob aliquaeius vtilitaté.Nó auté excufatur à vitio detraftionis, qui occultû alicuius crimé prodit, circa quod iHe adhuc

«dliuc bonç famç eft,tantum in quodâ alio erimine infamis. Vt fi quis eins qui cécubi-nariuspublicus eft,cùm tamé catholicusre-puraturjiæreftm prodat:ille infamat cü.Si quis vero eoufq; perdiderit fama,vt ia ei nil fuperfit,abfq; peccato prodi poteft. exépli gratiaroftauü latrociniü illius.quépalaeft, fepté comififle. Sicut auté nó poteft homo alm infamare.ita nee feipfum : ficut nee vi-tam autmébra fibitollere.Patientertarnen Opam lt;!« ferrepoteft fi abalijsfibidetrahatur;modó J-y“’quot;^ infamia fua non fitalijs nocumentum.Cu- ^ ._ *’4lt; ram, inquit Sapiés, habe de bono nomine: {„/’jjfjje Hoc enim magis permanebit tibi, qua mil- beamu' le thefauri pretiofi amp;nbsp;magni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vide Au-

De re^itutione faniit. CAP. XX. fibje b» ^I detraéiorinemo fidemadhibuit,fine- no vidui *“ moobeiusdetraélionê, inbonadepro- gy^i-f^'j^ ximoæftimatione vacillauit,nihil debet re- ßj^j^ ^^^ ftitucrcdetraftor ; quiaetfi conatusfit fa- ’ mam proximi lædere,nô tarnen læfit.Si au-tem iniullè ablata eft fama vel diminuta,ei redintegrate detralt;ftortenetur,quod faciet indueedo proximos, eofq; qui audierunt tü à fe, turn deindeabauditoribus, ad rcéiiui fentisndum de proximo. Et fi quidemfal-fum dixit, dicere debebit, fe falfum dixifie, idque faciet toties, coque modo, vt falfum führe perfuadeat id quod dixerat. Si veró verum dixit : non licet ei mentiri, led debet dicere, fe malèae iniquè locu-tum : nifi fortè auditor tabs fit, qui ex co quoddetrador non dicit.fe falfum dixifie, fed tan-

fedtantâm.iniquê, colligat crimen eße verum. Eoenim cafumagis confirmatur in-famia, quam rellituitur fama , Proinde, cauendum eft tune, ne quid dicatur, fed proximo recompeniandum eft in alijs rebus: ficut amp;nbsp;cùm nullo modo credere vo-lunt auditores detraftori, dicenti fe falfum dixifte. In omnibusenim nOcumenti.s, vbi reftituere eft impofsibile, aliunde facienda venit recompenfatio.

QVidetraéloremlibenter audit,gau-dens aliü infamari, vel inducit euni ad diffamandum ,aut in detraftione fouet, eicum detrahit præbendo amicabilem fa-ciem:manifeftéfociatur peccato detrado-ris, amp;nbsp;æquè dänationi redditur obnoxius: feut dicit Salomon, Cum detradoribus ProH non commifcearis: quoniam repente con-furgetperditio eorum : amp;ruinam vtriufq; quis nouit^ tam eius fcilicet qui detrahen-tem aufcultat.quàm ipfiusdetrahentis. hoc eft,difficile cognitu eft,in quantam ruinam vterque cadet.Similiter,qui fuperiorcft,amp; cxfuo munere debet detradionem impc-dire j ß non impediat, etiam fi ei in animo difpliceat detraéfio, ipfe tarnen famam au-ferredicéduseft. Hinc Dauid dicebat,tan-

quam bonus paterfamilias amp;nbsp;æquusprin-ceps : Detrahentem fecretó proximo fuo Pfw’ , hunc perfequebar. Et in defcriptione viri habitaturi in tabernaculo cœlefti, Oppro- ^'’•H brium,inquit, non accepit aduerfus proxi-moifuoï

DECALOGl EXPLICAT10. lU niosfuos. Ad nihilumdeduftus eftin con-fpedu eius malignus. Hi antem tres ; videlicet indiicens ad detrahendum.fonens de-traclorem.amp;qui ex ofticio tenetur famam proximi defendere vel detraftoré cohibere nee id facit,ad reftitutioné fams ablatæ te-nentur. Cui veró ex officio non incumbit proximi diffamationem impedire,f( poiïet tamé,amp; metualiquo negligit, peccat.'fæpè quidé venialiter.quandoQ; etia mortaliter: videlicet cû tâmagnû damnû ex detraftio-ne fcquuturü animadueriit, vt charitatem firoximi nequaqua inueniatur habere', fi il-ud nó anertat. Attamen ob hoc nó obliga-tur reftituere ablata famam : ficut ncc is qui ctfi detraftione obledetur, nó tamé detra-hit.Timenti Deuergo optimócd.ac obfer-1 ^cc.ig natu necelTariü iilud EcclefiafticirSepi au-restevas fpinis,amp;: lingua nequa noli audirc, amp;nbsp;ori tuo facito oftia, amp;nbsp;feras auribus tuis. ^'®u. Item illud Salomonis: Venrusaquilo difsi-pat pluuias,amp;facies triftis lingua detrahé-tem.Quæ iara dida funt de detradione fa-mæ vnius,verafuntetiam ciim detrahitur alicui fainiÜæ, domui, ciuitati. patriæ, Ha-tui.Imó tanto grauioreftea infamia,quanto fama focietatis amp;nbsp;multitudinis eÜ præ-ftantior fama vnius . Tabs infamia erar, quando gentiles impenebant Chriftianis, quód docerent non elfe obediendum Prin-cipibus. item cùm hæretici imponebant Catholicis graues errores, vel è cótri, dum imperiti Catholici dicunt hæreticos errare, vbi non errant.

C Vfurro cft,qui verbis fuis vel faftis difle-minat inter fratres vel amicos difcor» dias:ficut ait Eedefiaftes, Sufurro amp;nbsp;bilin-guis malediftus:multos enim turbauitpa-cem habentes.Cùm defecerint ligna,extin-guetur ignis: amp;nbsp;fufurrone fubtraélo, iurgia conquietcüt,Prou.2lt;J. Nee refert an fufur-ronarret aliqua bona,quæ tarnen amicis difpliceant,an mala:an verum dicat, an fal-fum. Hic bilinguis dicitur: quiacum amici-tiavt minimum inter duos confiftat, is ex vtraq; parte eamlludetdiffoluere.oblioc vtens duabus linguisapud diuerfos. Et de-traftore amp;nbsp;cótumeliofo fceleratiorcftjquia maius bonü honore amp;nbsp;fama proximo tol-lit:amicüfcil(cet:dequo Sapiés, Amicus fi-delis.pfotedio fortis. qui auté inuenit illu, inuenit thefaurü.Amicofideli nullaeftcó-paratio,amp; nóeftdignapóderatio auriamp;ar genti contra bonitaté fidei illius, Amicus fi-delis,medicamentü vitæ Sc immortalitatis: amp;qui metuunt dominum,inueniét illum. Qui timet Deurn, æquè habebit amicitiam bonam:quoniâfecûdum illum erit amicus jllius.ldc: Ne,inquit,appellérisfufurro [in iH'd' vita tua]amp; lingua tua ne capiaris,Sc eófun-daris.Superfurem enim eft cófufio amp;poe-nitentia, amp;nbsp;deuot^tio pefsima fuper bilin-gué;fufurratori autem odium amp;nbsp;inimicitia amp;contumelia. Salomon quoque, inter feptem fceleratos pronuciat pelsimum,qui feminat inter fratres difcordias. Dirimere Pt®®' autem amicitiam vel pacem, qua mali in

DlCALOGl EX PLICAT JO. iJf main ac iniquitate fruuntur, magni eft menti ; vtfupradiftueft Tenetur auté fufur* ro,quam dilToIuit, iterum colligare amici* tiam. Quod fi id non pofsit, recompenfa* iionem virique debet in aliji.

■r\Enfor velillufor eft, qui aliqua elicit vel facit ad proximi paruipenfione, vt ille apud (e ac in confcientia fua erubefcat. Sicq; tollit ci quieté it teftimoniu eófciéti^ bonu.quod de fe habet. Quocirca, quum magno bonum fit confeientiæ fccuritas:fe-^fo.iy cundumillnd SaIomonis,Sccura mesquaft mge conuiuium : patet grauiter eû peccare, qui illud proximo tollit. Vndc Apoftolui, ^pt.p Ephefijsfcribens.fcurrilitatem (hoceft,vr-banitatcm vel facetiam) fcelcribus connu-merat. Inter ftultiloquium amp;fcurri!itatcm, Ineü lö* inquit Hieronymus, hoc intcreft,quod ftul '“ Apo* tiloquium nihil in fefapiens amp;nbsp;corde ho- ft“^** minis dignu habet: fcurrilitasveró de prüden ti mente defccndit , Scconfultó appétit quædam, vel vrbana verba, vel ruftica,vel turpia.vel faceta: quam nos iocularitatetn poftumus alio verbo appellate , vt rifurrt moueat audicntibus. Verùm amp;nbsp;hæc à fan-ftis viriipcnituspropcllenda.quibusmagis ruaginf. conuenit flereatquclugere, amp;nbsp;non tam læ- j ejp.^.^c tosefienifiincharitatefraterna. I’itautcm Carthag« denfio fiucillufio,aliquid mali vclmiferiae ^,ca.£o. 1 proponédo,ficut amp;nbsp;cótumelia amp;nbsp;detraftio, nó quidé fcrió,vt hæo,fedioco. locus verô no eft,nifi eu malû vel parui vel nulli’ mo* A a a menu

méti ducitur:quæ enim accipiuturvt magna ma!a, ca non ioco, fed ferió traélantun

Cùm igitur maló exiguum in rifum.vel lu-fam proponitur,quia verè exiguü eft:'ficut nocumentu eft exiguü, ita amp;nbsp;peccatum eft exiguum amp;nbsp;leue. Cam auté malum alterius parui péditur, quia perfona vilis reputatuf (Geut defeéluj puerorum amp;nbsp;amentiü parui facere folem’,quia pueri amp;nbsp;ftuki parui æfti-iTiantur)omnino parui péditur ipfc,adeoqi vilis çftimatur,vt cura de malo eius habéda non videatur,fed pro ioco amp;nbsp;ludo ducédü. amp;nbsp;ideo,derifio talis lógè eft vituperabilior, amp;nbsp;ipG patienti moleftior, quam cótumelia: proptereàquôd hincmagisinglorius Scab-leélus homo habeatur. 1 anto auté grauiof eft deriGo,quanto maior perfonæ irrifç de-DeriGö- beturreuerentia. Quapropter,grauifsimü humfpe- fcelus eft irriGo Dei amp;nbsp;fanciorum : quæ récits. étiùs blafphemia dicitur. Vnde dicit dominas Zennacherib,à quo irrifus fuerat ; Cui exprobrafti,amp;quem blafphemafti^Contra quem exakafti vocem tuam, amp;nbsp;eleuafti in excelfumoculostuos gt;nbsp;contra fanélum 11-

raéEamp;Nicanor, primusccciditin prælio Cum numerofo exercitu.quia irridés fpreue rat Dei facerdotes,amp;c.i.Machab.7. Qualis quoque iocuseft circa fcripturam facram, dodrinam Gdei,racramenta,facerdotes atq; doctores diuinç legis,amp;circa ea omni?.,quç ad Deieukum fpedant-Secundo loco val-de grauis eft parentum irriGo. De qua Salomon loqucns : Oculum,inquit, qui fub-fannat pattern, amp;nbsp;qui defpicit partum matris

DECALOGI IXPLICATIO. tS^ irisfuæ.fuffodianteum corui de torrente, amp;nbsp;comedant eumfilij aquilæ . Deinde be-j neagentium derifio grande omnino pec-’“ ** catum eft. De quo lob : Deridetur iufti fim-plicitas. Augeturquoqipeccatum derifio-niscxvilitate perfonæ deridentis, Maior eft enim contéptus hominis.vbi ab inferior re côtënitur,quàm cum à fuperiore. Com-paratione enim cxcellentioris homo magi* fibi vilefcit; comparatione veró inferioris ““ij excellétioreft magifq;honoratus.HincIob exaggerans fuam miferiam ; Qui,inquit,ine audiebant.expeétabant fentétiam, amp;nbsp;intéti '“isp tacebant ad cöfilium meum, amp;c. Nunc au-tem deridét me iuniores tempore, quorum nondignabar patres ponere cum canibus gregismei ; quorum virtus manuum mihi cratpro nihilo, amp;nbsp;vita ipfa putabanturin-digni. Et Saluator nofter.cum omnes iniu-rias linguç pro nobis padus fit, prçcipuè ta-men recenfetur derifio cius, quam etiam à viliftimisfuftinuit; nempe à feruisPontifi-cum,amp; cohorte Pilati.imoàpefsimo amp;nbsp;ab, ieftifsimo latrone, iam animam agente in crucecoramtoto mundo. Quado autéali-quisquidpia magni facit,amp; abus vertil hoc inrifum amp;nbsp;iocum velut ré nullius mométij tune eft contemptus perfonæ,irrideturque perfona tanquam fatua, quæ æftimat mag. ni ea,quæ nullius pretij funt.Hinc videmui cos qui ferio aliquem corripiunt.longè gra-uifsimè irafei.fi quod dicunt, lacendo con-ténatur,autin rifumconuertatur. Imo ipfe Saluator nouer, quado diligétifJmê, lan^

JUlEns ET-JCJTHOLICA quiddä ad faluté necefrarium, docebat elee-mofyna,amp; ob id deridebatur ab auaris 1’ha rifæis,durâ eis reddidit refpófioné. \''os,in-quiés,ertisqui iullificatis vos cora homini- Lu-i^ bus:Deusautemnouit corda veftra,quia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

quod horninibus alruin eft, abominatio ed anteDcum. Deinde rccenfet hiftoriaqua nulla inuenitur terribilior in euangelio, do immifericordi epulone.

T^AIedicere eftmalum alicui verbis vel ■’imprecari, vel vtinferatur impcrare.

Imprecaturquidicit.'DeustepefteofCidat. lmperat,qui fententiamortisin aliqué pro-fert,Si igitur maledicat quis proximo,qua* rens vt iUi male fit.haud dubie peccatü eft, ac tantum,vt de co dicat Apoftolus:Male-dici regnü Deinó pofsidebut. Tanto auté i.Co.lt; grauius eft hoc peccatum.quâto magis dili-genda amp;nbsp;reuerenda eft perfona cui maledi-clioimprccatur. Vndepefsimü eftmaledi- ' ccreparêti:ficutlexdicit,Siquismalcdixe- ExO'W j pt patri vel matri,morte moriatur. Et peins Deu-pi eft maledicere filio quàm extraneo. Si quis autéalteri malèelïe nolês optel ei modicü malü.vel indelibcraté maledicat feu ex fur-reptionc;modicum eft peccatü. Si quis ve-ró nó in pernicié proximi, fed in eius faluté ei maledicat: ficutqui optat aliü ægrotare, vt vita federatâ mutet,vel capi,vt nemini moleftusfit,quéadmodum iudex ad morté ' 2cloiurtitiçcondénans:nô peccat.lta Pro-phetç in feripturis mala impijs imprecâtur, co afore

DECALOGI EXPLICATIO. tir côformâtcî fe diuinç iuftitiç. Creatura auté irrationalis, fecûdum fe benedici aut male-dici nequit.nifi vanè amp;nbsp;otiosè: eo quôd fo-Ji creaturæ rationali competit bene e(Tc vel malè,beatâ cfle vel miferâ. Irrational! crea-tnræbonum vel malum diciturcotingere m ordinead homine.propterqueeft.idque multifariâ.vno modo.quiafubucniturhominis necefsitati per illâ. Hac rationeager benediclus dicitur, qui mukum fruéius profert hominirmalcdidus, qui fterilis eft. Sic,benedicerecibo, cfthomini efurobc-nedicerc:maledicere agro,eft illi maledice, re cuiuieft ager .Secundo modo ordinatur irrationalis creatura ad hominem, per mo-dum fignificationis: itavt per ea quæ con-tinguntin creatura irrationali defignétur, quæ pertinent ad hominem. Ad hunc fen-^at.u' fum malcdixit dominus ficui non habenti ‘ nifi folia, ad defignandam malediftionem ludæorum.Tertio modo maledicitur tem-f)us vel locus, quatenus quis deteftaturmi-eriam vel peccatum quodeft in loco vel *^«.i tempore.Vt cùm Dauid maledixitmontii busGelboe, quia cupiebat puniri cædem populi quæ ibi contigerat. Sic quidicit: Malediólus dics,quo illum cœpi nóde, ma-ledicithomini, ac ft diceret: V''tinam ille nunquam fuiftet. Si vcro creatura irrationalis maledicator in quantum eft Dei creatura : iam eft blafphemia in Deum. vt cüra aliquisdicit: Quorfumnunc mittiturplu-uiaècoelolt;quidmeruimusnos, vt innos pcftisgraflarcturï

A Dulatoreft, qui nimiu ftudet delefta-re verbis proxitnum, etiam vbi ille deberet côtriftari Isquoq;,qui ta eft aufterui, vt etia vbi non oportet, côtriftet proxirnû, nocet proximo,amp; peior eft adulatore. Sed de bis amp;nbsp;alijspeccatis linguae,latius alibi.

J^X iamdiftis clariGimu eft quod ait Sa- Pro.i8 'piens: Mors amp;nbsp;vita in manibus linguæ: amp;nbsp;quod alibi fcriptû eft : Multi ceciderunt in ore gladij.fed no ficquafi qui iriterierut Ecc.18 per linguaftia. Imo ipfc dominus in Euan- Ma‘’** gelioapertè pronunciatnobis, Qtioniam omne verbu otiofum, quod locuti fuerint bomines.reddent rdtionéde eo in dieiudi-cij.Ex verbisenim tuisiuftificaberis, amp;nbsp;ex verbis tuis codenaberis. At quomodo eua-demus amp;nbsp;vitabimus peccatu linguç^ Primu remediu eft purgare cor, amp;nbsp;Tandis cogita-tionibus occupare.quia(vt ait Saluator)ex abundatia cordis os loquitur.Bonus bomo Mat,ti debonotbefauro profcrt bona, amp;malus bomo de main tbefauro profertmala.Hinc

amp; Salomoinquit;Omnicuftodiaferua cor ProU'4 tuum^quiaexipfo vita procedit Remoue a te os prauum,amp; detrahentia labia Tint procul à te, Ocjli tui reda videât,amp; palpebræ taxpræcedâtgrelTustuns. V'biprçcipitSa-lomon.vf cor amp;nbsp;inteliedü occupemus redis cositationibus, amp;nbsp;locuturi præmedite-nmr iuid dicamus,necfiiuuspræcipites;vt pr-'u»

DECALOGl EXPLIC ATIO. iSi prauo ore carere pofsimus. HincB. Aug. ^^ precatur : Libéra me Deus à muitiloquio, •j-'^ j'^ yi* quod patior intus in anima mea, mifera in confpeclu tuo, amp;nbsp;confugiétead mifericor-diâ tua.Nó enim cogitationibus taceo, cna latex vocibuj. Et fi quidé non cogitaré nifi quod placerettibirno vtiq: rogarem vtme ab hoc muitiloquio liberares. ied multçfûl cogitationes meæ tales,quales nolb cogita-

Ïfal.yj tioneshominumquoniamvanæ funt.üo-namihinoneisconfentireramp;fi quando me deleftant, easnihilominusimprobare, nt c ineisvelut dormitandoimmorari : nee in tantum valeant apud me,vt aliquid in opera mea procédât ex illis, fed ab eis meafal-temtuta fit fcntentia, tuta confeientia te

^to-to ^“^'it^- Secundum rcmediumell filen-tium,vtque pauca loquaris. Sicucenimdi-cit Salomon: In muitiloquio non deerit peccatum: qui autem n^aderatur labia fua, prüdentifsimus cft. Argentum eleftum lingua iufti. Idea Sapiens ad hoc adhortans:

Ïcc.t8 Aurü tuû.inquit Sc argentu eófla, Sc verbis tuisfacit^ flatéraetc. Hac ob cauUdiligé-ter à Patribus monaileriorum prefcriptum eftijsin locisfilentium , vbi feré quotidie conuerfantur.necab illis tantùm(quod tarnen fatiselfet) fed Scabipfo Pontificeid ^ƒ■|^“|^ vniuerfisrcligiofis eftpræferiptum. Quam Jj „ j,, conftilutioné cogeturis fateri fummèlau- j^çy ^jj dabilé éfTe,qui volet aduerrere, quot quan- jt^tq «lo taque peccata vitentur obferuato filcntio: naclio- amp;nbsp;item.quamalienus homo reddaturptr to- tan. icg-lam vitam à muleis linguæ peccatis, qui fi-lentium

lentium fcruareconfufiicrit. Tertium remedium contra peccata Jinguç,cft cuita-tio confortii malèloquécium. amicus enim ftultorum fimilis cfficitur. Vnde Sapiens Pro-O’ inquit: Cumftulto ne multum loquaris, ^‘^'**’ amp;nbsp;cum infenfato ne abieris. Serua teab il-lo,vtnon moleftiam habeas: amp;nbsp;non co-inquinaberis peccato illius. Item conuer-fatio cum ijs, qui didicerint linguam fuam moderare, Vnde Sapiens: Ne defpicias, Eccb8 inquit, narrationem presbyterorum fapi-entum. Sein prouerbiis eorum conuerfa-re.ab ipfis enim difees fapiétiam, amp;nbsp;doclri-naminteHeétus.Sc feruire magnatibus fine querela. Non te prætereat narratio fenio-rum;ipfienim didicerunt à patribusfuis : quoniam ab ipfis difees intelledum, Se in tempore necefsitatis darerefponfum. De. nique, ficut ait lacobus Apoftolus: Omnis laco.J' natura beftiarum Se volucrum,8c ferpenti-um, Se cæterorum domantur. Se domita funt à natura Humana : linguam autem nullus Hominum domare poteft, iuquie-tum malû.plena veneno mortifero. Q^od

... non ideo dixit Apoftolus, vt huius in nos ■^“^'* ' malidominationem perneelieentiamper-amp; gratia. ™’nere patiamur, fed vt ad domandam cap.iy. linguam diuinægratiç pofcamusauxilium. Non enim ait: Linguam nullus domare po* tett: fed, nullus hominum : vt cùm doma-tur Dei mifericordia, Dei adiutorio, Dci gratia fieri fatcamur. Conetur ergo anima domare linguam, Sc dum conatur, pofcat auxiliü: Se orctlingua, vtdometur lingua domante

DECALOGl IXPLICATJO. tSf domanteillo qui dixit ad fuos : Non cnim voseftisqui loquimini, fed fpintus patris veftri qui loquiturin vobis.Itaqj praecepto facere cómonemur, qnod conantes,amp; no-ftris viribus nó valentes , adiutoriû diuinu precemur. Hoc igitur eH rcmedium prç-cipuum,fummeque neceffariumad frenan-damlinguam , ferueniifsimis precibus,Sc mifericordiç promptis opfribus orare Deu vt frenetur lingua à maUs, amp;nbsp;fermo noller C0I.4. fenipcr in gratia fale fit conditus, vta:difi-cct,atq; det gratiam audientibus. Hoe pe-Pf 114. lebaiquidicebat domino:Et neaufcras de ore meo verbum veritatis vfquequaqrhoc Pf. 140 cft,nc aufeni patiaris.Et,Pone domine cu-Ectl.xi ftodiam orimeo, amp;nbsp;oftium cireunfiantiae labijsmeis.Non declines cormeum in verba malitiæ, ad excufandas excufationes in peccatis, cum hominibus operantibus ini-quitatem.amp;,liberame de manu.filiorum a-Pfa.145 lienorum: quorum oslocutum eftvanita-Pro. 50 tem. Salomouquoque: V^anitatéamp; verba Peel,11 mendacijlongèfacàme. Et Ecclefi. Quis dabit ori meo cuftodiam,amp; fuper labia mea fignaculum certum.vt nó cadam ab i^fis,amp; lingua mea perdat me.Domine pater amp;nbsp;do IctltJ minator vit« me« ne derelinquas mein cogitatu amp;nbsp;cófilio eorü,nec finasme cadere in iUa exprobratióe. Imó ipfcApo.cuius cor plenü erat timoré Dei,adhuc metuebat fibi àpeccato linguae•amp; nó tâtû orabat.vt De’ fibi daret légitima amp;nbsp;reélam euangclij prç-dicationem,fed amp;nbsp;Ephefios amp;nbsp;CololTenfes rogabat,vt pro co earn à domino peterent.

pOftquamprohibuit nocumentum,quo e medio proximus ipfe tollitur, recto or-dineprohibet, ne proximo noccatur in ei coniunftifsima perfona.fecundum id quod optimum habet poftfuiipfius feu proprise fuæ perfonæ confirtentism ,nempefecun-/ugufti. dùmgenerationem : amp;nbsp;dicitur, Nonmœ-quxll 71 chaberis.Hoc, Mœchari,græcum verbum quæftio- eft.quoiâfcriptura vtiturpro latino. Mœ* jiü fuper chostarnen Græci, non nifi adultcros di-rxodum cuntifed vtiq; iftalexnonfolisvirisinpo' pulo,verumetiam fœminis data cft. Neque cnim quia diétum eft. Non cocupifees vxo-rem proximi tui : nihil fibi hîc præceptum debet putarefœmina, tanquam licitèpof’ tetconcupifcere virum proximæ fuæ.Si er-f;o hoc ex illo quod viro diétum eft,intel-igitur,quanui$ non diétum fit,quod etiam ad fœminam pertineat;quanto magisex eo quod diétum eft; Non mœchaberis, vterq» fexusconflringitur, cuiTi amp;nbsp;ipfum præceptum poteftreferri ad vtrunque,ficut,Non pccides.Non furaberis,amp; aliaquæ fimiliter non expreffo vno fexu vtrique videntur innarc communiter • tarnen , vbi vnus ex-primitur.honcratior vtique exprimitur, id eft, mafctilinui, vt ex hoe intclligat etiam fœminaquid fihi prçceptum fit. Ac per hoc fi focmina mTchata eft habent virum,con-cumbendo cum co qui vir eius non eft.etia fuHe

fi illenon habeat vxorem ; ira amp;nbsp;vir mœ-chatus eft Habens vxorem, coneübendo cû eaquævxor eins non eft, etiam fi ilia non habcatvirum. Triplex igitureftadulteri- A^ulrrri um.primum,cumconiugatusvircominif- tri-ceturvxori altcrius:quod eftgrauifsirnnm. pUx. Secundum,cum vir folutus nnfeetur vxori altcriui.Tertium,cùm mulier foluta mifee-

lur marito alterius. Secundum grauius eft quirn tertium : eó quod longé magis bonu prolisimpcdiatur,amp;natura violctur.fi vna mulier duobus viris, quàm,fi vir vnus dua-busmulicribus mifeeatur. Occulta enim Aug c.»7 lege naturæ amant fingularitaté quas prin-cipantur. Plura autem vni reélè fubijciun-lur. NlHilominus, ex ea parte grauius pec- j^^^^, ^j cat vir adulter, quàm mulier adultéra, quia g^^*^“^”* fortioreft, Scratione magisvigef caput Sphe.y 9“O4“e mulieris eft: eique proinde caftita-' tisexemplum débet præbere. fed cum hæc Aug jj.^, eis viris dicimus, inquit Auguftinui.irafcu- de adult-tur verirati,3i refpondent/ Sed nos viri fu- coniu.ad mus. Anverofexusnoftridignitashanefu- Pollenn-ftinebitiniuriam, vt cum aiijsfœminis præ- mn.ca. g ter vxores noftras fi quid admittimus,in lu-endis pœnis mulieribus cóparem^r^ Quafi non proptereà magisdebeant illicitascon-cupifcétiasviriliter frænare, quia viri font: quafi non proptereà magis debeant mulie* ribus fuis ad virtutis huius exemplum fe præbere, quia viri funt ; quafi non proptc-rea minus debeant libidine fuperari, quia virifunt: quafi non proptereà minus debc-ant lalciuienti carni feruire, quia viri funt.

Et tarnen indignanturfi audiant adulteroi viros pendere fimiles adukerit fœmini» pœnas, cûm tanto graiiius eos puniri o-portuerit, quanto magisadcospertinet amp;nbsp;virtute vinccre, amp;nbsp;exemple regere fœnii-nas. Cbritlianisequidemloquor,qui fide-literaudiunt.Caputmulierisvirzvbi feag- Epbf4 nofcunt duces, illas autem comités c/Te dc-bere. Etideocauédum viro iliac ireviuen-do,quà timet ne vxor fcquatur imitando.

Imó Gentilis Imperator Antoninus cóltiï tuitvtmaritusvxoremde adulterij crimi-ne accufare nó finatur, cui moribus fuis nó præbuit caftitatis exemplum ; itavtambo damnentur,fi ambospariter impudicos có-fliclus ipfe conuicerit.Nam hçc difti Impe-ratoris verba lunt, quæ apud lurifconfultu illumGregQrianumleguntur:Sanèinquit, meæliters, nulla parte cauls præiudica-bant. Neque enim fi penes te culpa fuitvt matrimonium folueretur: Sc fecundum legt; gern luliam Eupafia vxor tua nuberet: propter hoc refcriptummeum adulterij da-nataerit,nifi conlïetelTecórnilfum. Habe-bunt autem ante oculos inquircre,an cûm tu pudicè viueres.illi quoque bonos mores colendi author fuifti. Periniquü enim mihi videtur effe, vt pudicitia vir ab vxore exi-gaa, quaipfe nó exhiber : qusrespoteft Sc virü danare,nó ob eópenfationê mutui cri-minis,ré itervtrüq;cópóere, velcaufafaóli tolltre,Hsc Anto.Si hæc obferuada fût jp-pter decus terrenç ciuitatis,quâto caftiores qu^rit cœleftis patria amp;nbsp;focietas angeloruï Quàm

^am^rauepeccatÜfitadulreriu. CAP, U. QCriptura multis modis defcribit nobij £cd.ij grauitatem buius fcelcrii. Sic,inquit Ec» clenaftic’.dcdecus ent omnibus muiier om nisrelinquens virum fuum, amp;nbsp;ftatuenshæ-reditaté ex alieno matrimonio.Primo enim in lege Altifsimiincredibilis fuit: amp;nbsp;fecudo, in virum fuum deliquit: tertio in adukerio fornicata eft, amp;nbsp;ex alio viro filios ftatuit fi-bi. Primum horum trium,fcilicet quód legi altifsimi inobediens fit adulter cómune eft omnibusfccleribus ; reliquaveró duo propria funt adukerio.Peccatur enim per adul tcrium,fiue vin, fiue mulicris, in cóiugem : amp;nbsp;fides ci débita violatur.Cui fidci tantum j^y^ ^^ iuris tribuitApo.vt ca poteftatéappellet,di u, debo. 1.C0.7 cés:Muliernó habet poteftaté fui corporis, no con* fed vir: Similiter auté amp;nbsp;vir non habet po- iugali. teftatem fui corporis,fed mulier.Huius aût fideiviolatio dicitur adulterium Jciim vel propriae libidinis inftindu, vel aliens con-fenfucum akero vel altera contra padum coniugale concunbitur : atque ita frangi-tur fides, quæ in rebus etiam corporels amp;nbsp;abieéfis magnum animi bonum eft, amp;nbsp;ideo cam faluti quoquc corporali, qua etiam vita iftacontinetur,certum eft deberepra-

poni, Coniunfti funt contuges tanquam Ïócij vitse, quifibi mutuo in omnibus ne-cefsitatibusfummo amorefuccurrant.Hoc bonum amicæ focietatis amp;nbsp;pacis totum per adulterium dilToluitur. Vnde lob de eo di* cit: Ignis eft vfquead perditionem deuo-rans,amp; omnia eradicasgenimina. Et apud Salomonern.

Salomonern, exiguum peccatum reputa-tur furtum præ adulterio - quia videlicet læfus coniunx reconciliari non vult ; Non Pro- ^ grandis ell culpa, inquit, cum quis furatus fuerit: furaturenim vt cfurientem impleat animam.deprehenfus quoque redder fep* tuplum, amp;nbsp;omnem fubllantiam domus fuç trader. Qui autem adultereft.propter cordis inopiam perdet animam fuam ; turpitu-dmem amp;nbsp;ignominiam cógregat fibi, Sc op-probriü iHis nó delebitur ; quia zelus Sc furor viri non pareet in die vindidæ, nee ac-quiefcet cuiufquam precibus, nee recipiet Aue. ca. pro redemptione dona plurima. Non au* »9 li l de tem tantum valet quod ait Apoftolus: Vir ler doin. fui corporis potettatem non habet,fed mu-in mote. lier,vtpermittétevxore,quæmaritalisha« » bet corporis poteftatem, pofsit vir cum altera,quæ foluta eftconcumbere: alioqui, amp;nbsp;fœmina permittente viro lenone,hocfa-cere poterit : quod omnium fenfusexclu-dit.Sicut enim riemo eft dominus fuicor-

poris, vt fc occidcre vel mutilate pofsit: ira non eftdominus corporis coniugis fuæ,vC alteri hoc concedere pofsit. Imó in conci-lio Arelatcnfi legitur he ftatutum : Si vir feiens vxorem fuam deliquilfe quae non e-gerit poenitentiam , fed permanet in forni-catione:Sc vixeritcum ilia:reuserit,amp; eiuj peccati particeps. Quod ft mulier dimifta egeritpoenitentiam, V volucritad virum fuum reuerti, debet,fed non fæpè, recipere peccatneem. Sic Sc Sale mon dicit: Qui re* net adultcram,ftultus Semfipiens eft.

Tertium quod ponit Sapiens in adultérin,eft,quod adultéra ex alio viro ftatuitfi-bi filios: hoc eft,quod adultcrium eft nocu-métû prolis. Cum enim adultéra tû marito tum adulterofemiftet.autfitvt nô nafca-turproles,aut nata, eftpatrisincerti : vel ficertoex adultero nafci fciatur, impedit tarnen adultéra bonum legitimç prolis fuç, amp;nbsp;cogiturmaritus infœlix curruca prolem à petulâtc coccygc fuppofitâ educate pro fua,amp; dcfraudarehæreditate,atque labori* bus fuis proies fuas. Similiter cùm coniu-’atus vir mulicri folutæ commifcctur,pro» esnafeiturmiferrima’ vtpotequæ non ha« icat, ficut natura requirit,patré amp;nbsp;matrem matrimonio coniundot ad fui educatio« nem. imopatrem habet,cuiuscor amp;nbsp;cura «b hac proie amp;nbsp;ciui matre, ad légitimai proies amp;nbsp;earum matrem diftrahi deber.

CI adultéra dccipiente enutriat maritui ‘^adulterinam prolem pro fua,tcnetur a-dulter amp;nbsp;adultéra recompenfare omne dâ-num marito amp;nbsp;eius hæredibus illatum.

Quod fi non pofiint,rcftat vt rcmifsionem damni pétant,etiam prodendo adulterium fuum Non tcncturtamé adultervel adultéra crimen fuum prodere, cum verifimile eft quod ei nô credetur, aut fi iniuftæ mor« tispericulum ci velalicui alteri, hincimmi neret.Similiter, illi adulteri fiue adulters, quorum filij in hofpitalibus funt expofiti, Eb teneotur

BREFIS ET CATHOLICA tenentiir hofpitalibus rependere damnum 8c grauame.ex prolium nutritioneillatum, diilinclimq;filiosfuos nofTe amp;nbsp;eorumeu-ram,quod ad infticutionem,ac fimilia dili' genter gerere.Imó prolibuïcû adoleuerint tenentur fefe infinuare,feu dicere feeße eo-rum parentes. Magna enim eft hominis mi-feria ignorarc parentem, quot;t pcrconfequés, confanguineos, quos colat, amp;nbsp;ad quos ali« quaprelFus necefsitate confugiat. Itaque, non licet parentibus tanto malo efficcre proles.

T Ege Moyfi adu!ter,amp; adultéra iubebâ' Dfu it turoccidi. Imô ante legem. Vnde mor* Gw.w tem minatuseft Deus Abimelech, fi vxoré Abrahæ adulterio violafTet. amp;nbsp;Abimelech omni populo prçcepit: Qui tetigerit homi-nishuius vxorem,mortemorietur. Ettata atrocitas adulterij eratin opinione Qétiü, vt leuiuscrimen æftimarét prius virumpe-rimere,vt muliere iam per eius caedem faéla libéra potirentur,quâm,vt alterius vxorcni eo viuente polluèrent. Hinc Abraham amp;nbsp;Gen.n Ifaac,cuminter gentes exuiarent,vxores Gen»» fuas fororum nominibus difsimulabant, ne Ge. t^' fortèabijsquieas ob infignem pulchritu-

pud Roman, lex luliaadulteroscapiteplede miilie ctebat : quæ adhuc tempore diui Hierony-refepties mi feruabatur. Imóquaquam malè filijsex pertuiß. adulterionatisalimenta negant (fed hæc it Proip. nunc abülitafunt)indeteftationem tarnen adulterij

adülterijab hsreditate repellüturexadul- c.jrf.lib.i terio nati, nee fequéti matrimonio fiunt le* prçdic, amp;nbsp;gitimi, vti qui ex fimplici fornicatione naf- promift. cuntur:vt pater cap,Tanta in Decretal tit. Qui filij fint legitimi. Et a facris ordinibu» repellunturexadulterio nati' per cap. Có-fuluit,de feruis non ordinandis ; ficut amp;nbsp;in Deutcronomio dicitur. Nun ingredietur mamzer.hoc eft,dc fcotto natas,in ecclefi-amdomini vfq;ad decimam gencrationé. Cano. 4. 0^0 ad poenas futuri fcculi, apertè pronü- J^^J^^’J-* ciat Apoftoluiadulteros regnum Dei non ^^^ pofieffuros : quemadmodum amp;nbsp;Malachias monäfte dicit: Accédant ad vos in iudicio, amp;nbsp;ero te- rij toto ftis veloxmaleficis, amp;nbsp;adulteris 8e periuris, yiese fuse 8c qui calumnianturmercedé mercenarij, tempore amp;nbsp;humiliant viduas Sc pupillot, amp;nbsp;oppri- detrudi-munt peregrinum, nee timuerunt me,aicit ^“quot;^ ‘^*®”’ dominusexercituum,

De forme aUtne. CAP, V. Voimati f nfe con» CIcut*furti nomine in feptimo précepte c.j.adul. ^^bene intelligituromnis illicita vfurpatio vel adulte! aliens ; neque enim rapinampermifit, terâ7.3n qui furtum prohibait, fed vtiqne à parte quot;°‘'û pœ totum intelligi voluit, quidquid illicite re- quot;’^'”J” rum proximi aufertur : fic profeâo Sc no- “ “' ‘^‘’ mine mœchiæ omnis illicitus concubitus »Äue.a. atque illorum membrorum non legitimus rup Exo. vfusprohibitus debet intelligi. Sunt au- quæft.7t tem vans libidinis veneres fpecies, ali® Fomica-alijs grauiores . Et prima eft fornica- tiofim-tio fimplex : qu® eft viri foluti cum ?'**• fuluta mullere concubitus extra matri-

BREFIS ET C ATHOLICA moniuin .• quæ iuxta Tobiam. crimen eft, ^®^*' Attende,inquit tibi fili mi ab omni fornica-tione : amp;nbsp;praeter vsorern tuant nunquam patiaris crimen fcire. \'ndc ScAppftolus i,Co.^ Paulus. Ncque fornicarij, neq-, idohs ferui- ( entes, neque adu!tcri,amp;c.regnum Dei pof- ' fiJebunt. Item: Fomicatoresamp;adulteros Hebul iudicabit(boceft,condemnabit')Deus. Et t.Co.^ iterum:Fugite fo.'’nicationeni.OiTine enim peccatum quodcunque feccrit homo,extra corpus eft;qui autem fomicarur, in corpus * fuum peccat. An nefcitisquoniant membra I veftra, templum funt Spiritus fanéti, quiin | vobis eft, quem habetisa Deo, Senon eftis veftri lt;nbsp;Empti enim eftis pretio magno. Cilorificate amp;nbsp;portate Deum in corpore ve ftro. Et rurfum: Fornicatio autem,amp; om- EphtJ nis immüditia,aut auaritia , nee nominetur in vobis,ficut decet fanftos. Hocenim fci-toteintelbgentes , quod omnis fornicator, aut immundus,aut auarus non habet hçrc- i ditarem in regno Chrifti amp;nbsp;Dei. Et loan. ( in Apocalypfi: Fornicaroribus,inquit,pars Apo.xij crit in ftagno ardéti igne amp;nbsp;fulphure, quod cft mors (ecunda. Dicitur autem hæc fornicatio fimplex.qnia interdum nomen for-nicationis in feripturisgenerale eft.adultc-rium quoque compleélens: vt Mat.y. Qui-cunqt dimiferit vxorem fuam. excepta for-nicationis caufa,facit earn mœchari.hîc for i t nicationem appellatadukerium. Sed hoe loco loquimur de fornicatione prout Pau- j luseam ab adulterio diftinguit. Etficon-fidcremus fornicationem vergere in nota*

gt;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bile no-

DICALOGI EX PLIC ATIO. t$4 , bilenocumcntumprolis,exconcubituna-turalitcroriiuraernon eritmirum.recenferi *“quot;' fomicationem inter tuortalia peccata.Ma* ^ nifeftu enim eft, quod ad educaticne prolis non folum requiritur cura matris à qua nutriatur,fed etiam,idquc muko magis, cull ra patris à quo eft inftituenda,defcndenda, fl amp;nbsp;in omnibus adiuuanda. Hincnaturali-ter in Humana fpecie matribus eft folicitu-do de certitudine patris, quia illis incumbit educatio, Tollitur autem certitudo hæc, nifi vir Sc mulier fibi mutuoad comanen-dum fint obligati r quæ obligatio folùm ex matrimonio oritur. Périt quoq; vtriq; parent! in prolem affeftus amp;nbsp;amor, ad cómo-dè cam educandam neceflarius,dum confi-,( derat vnius parens alterum parétem prolij 1 fuæ fibi nó adhærerc, fe nó iuuare,vel pofte fe dcrelin quere,cunq; placucrit,alteri fe tra dere. Nocet igitur concubitus extra matri-monium naturaliter proli in bono valdc notabili,nempe educatione.

‘*1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Demeretricibus. CAP. Pl.

1 Lla auté fornicatio grauior eft ,qua quii adproftibulaaccedit ; eoquód regulari-terimpediatur non tantum bona educatio nafeituræ prolis, fed etiam ne nafcatur proies. Contra qualem fomicationem loques 1 l^’u ij Lex dominini : Non ent, inquit, meretrix defiliabus Ifrael, neefeortator defiliisifra- ^„g, fy. el.prohibens ibi,8e meretrices efte.et ad cas per Dtu.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accederc quarum publicè vcnalis eft: turpi- quart-57 1 tudo. Ac in feeleris deteftationem, fubijci-

tur: Non öfteres mercedem proftibuli, nec pretium canis in domo domini Dei tui, quicquidilludeft quod vouerint : quia a-bominatio eft vtrunque apud dominum Deum tuum' V^bi fcortatorem, canem vi-detur appellare;quia ficut ad vnam canicu-lam plures canes concurrunt turpifeimè, ita amp;nbsp;ad vnam meretricem varij fcortato-res. Apoftolus Paulus quoque grauitatem r.Co.^ huius peccati declarans ; Nefcitis inquit, quoniam corpora veftra , membra funt Chrifti ^Tollens ergo membra Chrifti.fa-ciam membra merctricis'^abfit. An nefcitis, quoniam quiadhæret meretrici,vnum corpus efficitur lt;nbsp;Eruntenim(inquit)duoin G«quot;''* carne vna. Qui antem adhæret domino, vnusfpiritus eft. Et hodie,in eiufdem crimi nis detftationem, videtur dominus nouam illam lepræ fpeciem,quam morbü gallicum Vocamus : vndemiferrime homo necatur: mififte inmundum. Nam qui âmeretrici-busfefe continent ab eo malofere immunes funt ; qui vero illis adhærent, difficili« meeuadunt.

Oncubina vocatur fornicariailla,quæ quidem publicum proftibulum nó eft, fed ad hoe tenetur ab aliquo, vt quoties li-buerit,cum ca fornicetur. Ideoq; concubi-natus non folum fignificatcrimen fornica-tionis,fed etiam ftatum amp;nbsp;permanétiam in jllo,confuetudinem amp;nbsp;familiaritatem cum fornicaria. Et quia naturaliter fcandali-zat vi-

DECALOGl EX PLJC ATIO. i^f zat virum confuetudo eius mulieris cum qua fornicatus eft, ideo agendæ veræ pœ-nitentiæ non fufficit vt proponat non arn-plius cum ca fornicari,fcd etiam abijcienda Pf eft,eiufque vitanda familiaritas ; ficut dicit °“'^ Salomon, Non conpifeat pulcbritudinem mulieris extraneæ cor tuum, ne capiaris nutibus illius. pretium cnim feorti vix eft vniuspanis : mulier.autem viri pretiofam animam capit . Nunquid poteft Homo abfeondere ignem in fmu fuo,vt veftimen-ta illius non ardeant ^ aut ambulare fuper prunas, vt non conburantur plants eius^ Nomen tarnen concubins in facraferiptu-rapro ilia vxore ponitur,qus eft condi-tionc fcrua. ideoque non eft focia viri in

regimine domus. Omnis concubina vxor, inquit Auguftinus.non autem omnis vxor Qusf.90 concubina more loquendi feripturarû ap- *” Gene, pellatur : id eft, Sara amp;nbsp;Rebecca, amp;nbsp;Lia amp;nbsp;Rachel concubins dici non polTunt: Agarveró amp;nbsp;Cethura, amp;nbsp;Balaamp;Zelfaamp; Vxorcs amp;nbsp;concubins, De tali concubina loquens concilium Toletanum primum: Si quis, inquit, Habens vxorcm fidells con-cubinam habeat, non communicet.

Cæterum is qui non habet vxorcm, amp;nbsp;pro vxore côcubinam habet, à cômunione non repellatur:tamé, vtvnius mulieris,aut concubins(vt ci placuerit)nt coniunClio-ne côtentus. alias,viucns abi)ciatur, donee dcfinat amp;nbsp;ad pœnitentiâ rcuertatur. item amp;nbsp;veteris indo, inquit: Chriftiano nôdicâplurimas, tedamé. fed nee dua» habere fimul licitû eft,nift vni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tantum,aut vxorcm, aut certè loco vxorij, fi coniunx deeft concubinam. Non eft au-temprsefumendum, quód aliquis liber amp;nbsp;ingenuus, mulierem conditione ancilla afft- f^'^P^crit in matrimonium jnifi forcé illa cü Nar- ”’“^*®*’ C ^^'^^ ®*^ Leo) amp;nbsp;ingenua fafta, Sc bonéfeni t^otata légitimé,amp; publicis nuptijs honefta epift. c. tavideatur. Etfi enim ancilla affumpta in vxoremnon fiatfocia viriin domus regi-mine,vcrum adhuc ca parte maneat ferua: oliquoufque tarnen fit ingenua ; quia feruo non poteftin matrimonium tradi,necven-diiampoteftvtanteapotuit. Vxoréenim lpift.89- (^* ’'* Auguftinus)nullis etiam feculi legi-11(1 Hilari bu» licet venderc : Legibus autem Chrifti, uni' folacaufa fornicationis licet dimittere.

Dotatur quoq; ancilla afiumpta in ma* trimonium : quia neceflaria, vicfum amp;nbsp;a-miftum debet ei maritus. Et ficut non præfumuntur coniuges duo ingenui, nifi publicctur matrimonium :ita nee ingenuus amp;nbsp;ancilla præfumuntur coniuges, nifi hoe ipfum publicetur matrimonium.

( y Raums fomicationc fimplici eft ftu-prum:quod eft cócubitus,quo mulier virgo extra matrimoniü defloratur fiue cor rumpitur. Foedior enim eft libido cü tanta cft,vt etiam integritaté virginei violet.nec cópefcitur ex eo,quód mulicbrc corpus eft vulnerandü.In matrimonio quidem habet hoc malum exeufationé, quia aliter proies generan nô poteftxxtra matrimoniü verô nihil

DECÂLOGI EXP LJC ATIO. iç6 | nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihil eft quod ipfum excufarc pofsit. Porró

li ex parte vin virgini« primo concumbentis Icummulierecorrupta: quianulla eft corporalis læfio,nullum eft pecubare percatû, Ïxo.ii feddûtaxat fornicatio fimplex.Lege Moy-^*“ il fi corruptor Virginis necdum defpÓfat«ai-terijubebatuream duccre ; ncc poterat ci dare libellum repudij cunélis diebus vitas fuæ:debebatq; patri pucllaîdare quinqua-ginta ficlos argentcos,eo quôd amp;nbsp;ipfi iniu-ria faéla efiet, vtpote in cuius tuteia amp;nbsp;cu-ftodia, præcipuè quoad virginale fignacu-Ïro u lum,erat filia. Quôd fi pater virginis nolc-bat tradcre filiam fuam ftupratori, debebat ftupratorreddere pecuniam luxta modum dotis. quarn virgines accipere confucuerât. Nunc quoque, corruptor débet ftupratam ducere vxorem:aut iuxta morem patriæ amp;nbsp;arbitrium bonorum.illatam iniuriam com-penfarc : quanquam melius actutiusfit, amp;nbsp;in foro confeientiæ omnino fuadedum re-gulariter, vt ftuprata ducatur vxor. Nec quicquamad rem facit, fiipra inftuprum confenferit • quia non eft domina corporis fui,nifi ad vfus legitimos.Nihilominus,gra-uiùs peccatur, fi médacijs amp;nbsp;fraudibus ftu-quot; prum extorqucatur.

D Aptuscft,cùm virgo,velconiugata,veb quæcunque alla mulier, vifeu contra fuam voluntatem ad concubitum opprimi-tur.Ob quod peccatum,Sichern cum pâtre *‘”•14 principe bichimorum, â fratribus Dinae, quarn

quam raptam vitiauerat.obtrûcatus cd , amp;nbsp;ciu.v ciuita,« cû toto populo fubucrla. Item raptus eft.fi vi aufcraturmuJier, etfi polleà non mil proprio côfenfu turn raptorerem babeat. Rurfuni fi inuito marito vel pâtre abducatur.etiam ficonfentiat, vxorvel fi-lia. Raptaautem puelia légitimé contraint In decre. cum raptore(ficut ait Innocentius tertius) cyAtee- ß prior diffenfio tranfeat poftmodum in és,de ra confenfum , amp;nbsp;quod ante difplicuit, tan-” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ demincipiatcomplacere;dümodo ad con-

trahendum leginniæ fint perfonæ. Lege Adeogra verb ciuili, primi amp;nbsp;fecundi generis rap-ue eft tor capite pleélitur gt;nbsp;etiarn fi raptam poft hoe pee- duxeric vxorem.

A Bominabiliseft coitus, dum quis efFre-^ni libidine,cum eófanguinea vel affini, in graduiureprohibito citralegitimam dif-penfationem amp;nbsp;matrimonium concumbif. Multis auté modis incongru! funt confan-guinei Se affines cómixtioni venereæ, Primo, quia naturaliter homo debet parenti-bus honorificentiam, Se pereófequens fuis géClo- vel vxoris confanguineis, quia ex ijfdem douçû re parentibus propinquam origine trahunt. fcripto. In concubitu autemmaximé confiftittur-pitudoquædam contraria honorificentiæ.

Jetturpiiudinem eius.Mater tua cft, nô re-uelabii turpitudinern eius ; amp;nbsp;fie in cæteris gradibus prohibitis,pro ratione adijcitiNe reuelcturturpitudo. Nefcio,inq'jit Augu-ftinus.quoinodo ineftbuinanæ verecûdiæ quiddam naturale atquelaudabile ; vteui debet caufa propinquitatis verecundum honorem, abeacontineat,quamuisgene-ratricem, tarnen libidinem, de qua erubef-cere videmus amp;nbsp;ipfam pudicitiam cóiuga-lem.Secundó,inconueniens eft coniunctio cum cófanguineis, quia perfonas fanguinc juntas neeefTe eft fimul conueiTari .Siigi-tur homines non coëreerenturà commix-

tione confanguineorum, nimia oportuni-tas libidinis dareturillis: amp;nbsp;fic animi eorum nimis emollefcerét.Vndein veten lege iHæ Eerfonæ peculiariter funt â concubitu pro-ibita;,quasfimul oportet habitarc. Tertia ratio ert: quia perconiugium confangui-neorum impeditur multiplicatio amicitiæ ; ficut ait Auguftinus. Qui, inquil,expri- EoJéca. mis duobus parentibus nati funtviri, fo- ly^Jeci-roresfuas coniugesacceperunt. quod pro- uit.Dei. feftó quanto cft antiquiuscompclleniene-cefsitaie.tantopofteà fadum eft damna-bilius , religione prohibente , Habita eft enim ratio reélifsima charitatis, vt homines quibus effet vtilis atque honeftacocordia, ’ diuerlarum necefsitudinum vinculls necte-rétur;ncc vnus in vna multos haberet, fed fmgulæ fpargcrentur in fingulos : ac fic ad focialem vitam diligentiùs colligandâ, plu-rimæ plurimos obimercnt.Pater quippc Sc focer

BREBIS Er C AT HOLICA facer duarum funt nece/sirudinum nomina . Vt ergo alium qüifquc habeat patrem, alium focerum.numerofiùsfecharitaspor-rigir.Porró lege naturæ prorfui immutabi-li,illicita eft 3c abominabilis commixtio inter eos qui in redalinea fecundum afcen-fum Sc defcéfum fanguine fibiiunguntur: vt,inter matrem Sc filium,patrem amp;nbsp;filiam, tuiam Sc nepotem.lntcrreliquas veró per-fonai,fccundùmlineam trâfuerfam fibiat-tinentes, mutatur decentia, vel indecentia commixtionis fecundum eófuetudinem,Sc legem pofitiuam. Vnde Sc ibi locum habet quandoque difpéfatio. Sc quod iam diftum eft de confanguinitate Sc affinitate carnali, idem Sc de fpiritali cognatione eft intelli-gendum.Sedde bis omnibus latiuj trafta-bitur in materia de matrimonio.

C Acrilegium eft, cüm quis proprium vo-‘^tum caftitatisopere violat,vcl cü ca rem habet,quae Deo continentiam vouit. Pol-luitur enim tali coitu perfona Deo ad cafti-tatem dicata.Dcqualibus Apoftolus:Ado-lefccntiores viduæ cum luxuriatæ fuerint in Chrifto,nubcre volunt, habentes dam-nationem ,quiaprimam fidem irritam fe-cerunt.

Ephe.y Epbefijjdicit: Quæin occultofiuntabip-fis.turpeeft amp;nbsp;dicereieo quód in ipfis relin-quatur naturalis ordo vfus fœminæ.vel mafculi : ficutad Romanos primo capite dicit Apoftolus:hoceft illevfus,vndena- J^*’j^5’’ tura Humana poteft nafcendo fubfifiere. ‘Ï^^^j^^^ Primum horü eft mollities, quando aliquis i,anuin. folus,fiue vir,fïue fœmina, polluit feipfum feminis efFufione fine omni concubitu.

0en.)8 Quali peccato peccabat Onam filius ludæ. quem idcirco percufsit dominus : èoquód rem deteftabilé faceret. De qualibus Apo-

i.Co.tf ftolusait: Molles regnum Dei non pofsi-debunt.Secundum eft cocubitus cum mu- ' lierc extra ordinatum generationis mem-brum.alijque beftiales coitus cummuliercj qui funt Apoftolo Paulo , tupitudo nó no-ïphp minanda. dequibus loquens ; Omnisim--mundus,inquit, non habet hæreditatem in regno Chrifti, Tertium eftpeccatumSo-domiticum:cûmmafculusin mafculû, vel fœmina in fœminam turpitudinem operator. Quartum eft peccatum omnium gra. uifsimum beftialitatis, quo vir, vel mulier cum beftia coit. Concubitus auté cum dæ-mone fuccubo vel incubo , inexplicabil# malum cft,amp; ad idololatriam pertinet.

* ac iemper deteftandaacpunienda funt, AugUbj» qualiaSodomitarumfuerût .quæfiomne» Côteft. gentes faccrent,codera criminis reatu diui- cap.S-na lege

na lege tenerentur,quæ non fie fecit homines, vtfe illo vterentur modo. Violatur quippeipfafocietas, quæ cum Deo nobis effe debet,cüm eadem natura, cuius ille au-ftor ell, libidinis peruerfitate polluitur. Vnde amp;nbsp;Apoftolus, cüm dixilfet Ephefij$: Hoc fcitote intelligentes, quod omnisfor- Hph.p nicator aut immundus aut auaruifquod cftidolorum feruitus)non habet hæredi-tatem in regno Chrifti amp;nbsp;Dei ; vbi explicat pœnam futuri feculi,quæ manet omnem in re venerea immundum:ficfubiecit, Nemo vosfeducat inanibus verbis : propter hæc enim venir ira Dei in filios difhdentiæ; ref-piciens vtiqueadillamfupramodumgran- Gen 19 dem vindiélam,quaetiâin hoc feculofla-Anj-ca- gitiacarnispuniuit Deus: qua fané præfig-jo bb.iö naturfummum fupplicium futurifeculi,di-deci.def cente (uda Apoftolo:Sodoma amp;nbsp;Gomor- [ud* futuriTu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*P’®’ '

dicij di- '^'^3^ægt; ^ abeuntes poft carnem alteram Dini fuit. C^o® eft,conlugio non contentç)faéfi funi exemplum ignisæterni, pœnam fuftinétes. Inprimisigitur fimplicem fomicationé ita acriter puniu it Deu3,vt vno die occidcren-tur viginti quatuor milia hominum. Cuius ^^ ^^ iræmentionem faciens Apoftolus,Neque, i.co-io inqpit, fornicemini, ficut quidam ex ipfis (liraélitis)fornicati funt, amp;nbsp;ceciderüt vna die viginti tria miha.Propter vxorem veró lud-t® Leuitæ, amultis fcortatoribus adeó vexa-tam,vt hinc moreretur, deleta eft numero-fifsima tribus Beniamin cü paruulis Sc mu-licribus, vrbibusquoq; incédio cofumptis,

DEC^rOCr EXPLICATIO. t99 Deo iubente; ciceptij duntatat fexcétij vi-ris: interfedicj; funt vno die viginti quinq, miba amp;nbsp;centum viri,omncsbeHatores,pr2. terfenes, paruulos,5c mulicrcs. Tempore Noépropter exundantem hominum libi-Cen-^' dinem.terribiliter dixit Dem ; Pœnitetme amp;nbsp;7gt; nbsp;nbsp;feci fie homines.deleuitq; vniuerfum genus

humanum aquis diliiuij, iufto Noè tantum cumfeptem hominibus fuæ familiae refer-uato ad humani generis reparationé ; amp;nbsp;in maiorem deteftationé huius peccati, etiam omneviuensin terra amp;nbsp;aére, conferuato tâtûm vno pari in qualibet fpecie.Deadul-Hier.y. terio veróait Hieremias’Mcechati funt,Sc in domo muhens luxuriabantur. equi sma-tores,8c emilTarij fafti funt : vnuiquilqiad vxoré proximi fui hinniebat.Nûquid fuper bis non vifitabo,dicit dominu$lt;amp; in genre tali non vicifcetur anima mea'f Proprer incœllumverô eieefæ funt feptem gentes Chananæorum de terra optima, penitûfq} leu.ig deletæ,ficut ait dominus:Omnes,inquicns, execrationes iftas fecerunt accole terrse,qui fuerût ante vos, amp;nbsp;pollucrûtcâ Cauetecr-go ne amp;nbsp;vos fimiliter eubmat cum paria fe-ceritis,ficut euomuit gentem qu® fuit ante vos. Etcerté decern tribus ob talia fcele-raeied®funtè terra promiffa : ficut dicit Amon AmosprophetaT’iliuiacpatereius ierunt ad puella.vt violarét nomé fanftümcum. Item du® tribus ideo in Babyloné abduftç ht.tu funt: quéadmodû teftatur Ezechiel,Vnuf-quifqjin vxorem proximi fui operatus eft abominatiüné,amp; focer nurü fua polluit ne-fariè.

vsrvis IT C ATHOLIC A farié,frater fororem fuam filiam patris fui opprefsit in te . Propter fcelera contra na-turam,non folùm euertit amp;nbsp;deieuit Deus Chananços,fed amp;nbsp;ignem,fulphurque pluit Gen.t^ fuperSodoma amp;nbsp;Gomorrham, Adamam amp;Seboim,amp;omnem circa regionem fub-uertit, vniuerfos habitatores vrbium, amp;nbsp;cunfta terræ virentia ; afcenditque fauilla de terra quad fornacis fumus. Nee tantum ^^^ ’^ temporanea fuit base pœna terræ il)i,fed amp;nbsp;bodieita fulphureamp;folisardorecombulla eft,vt non feratur, nee virés quippiam gcr- G'quot; '!' niinef amp;nbsp;quæ prius vniuerfa irrigabatur fi-cut paradifus domini, nunc habet mare fal-fifsimum, mortuum idcirco diélum, quod nihil in eo vivat, nee ibi auis in aére viuere pofsit.De qua re fic Sapiens loquitur. Def- Sap.’®' cendit ignis in pentapolim: quibus in teili-monium nequitiæ fumigabunda cóftat de-ferta terra,amp;incerto tempore fruftus ha-bétesarbores,amp; incredibilis,animæ memoria ftans figmentum falls. Sapientiam enim prætercuntes non tantum in hoc lapfi font vt ignorarcntbona,fed amp;nbsp;infipiétiæ fuç re-Jinquerent hominibusmemoriam,vt in his qua» peccauerût,nec latêre potuifiènt.Hæc viiq; omnia itadifpofuit Deus, vt omnibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

lt;^îcut quinto prçcepto, Non occidcs,pro-^ hibentur mutilatie,vulneratio,amp; fimilia hocumenta.quæ natura fua ad morté dif-ponuntamp; præparât: itahoc fextopræepp-to,Non moechaberis gt;nbsp;nonfolum prohibe-turillicitus concubitus atque pollutio, fed Sdomnia illaquæ naturaliter illegitimum vfum illorü membroru inducût.inchoant. Vel préparant. Vndc dominus in Euange-lio,arguens infulficientem Pharifæorum dodrinam,ficut docetprohibitione homi-cidijprohiberi etia iram amp;nbsp;contumcliam* co quèd naturaliter ad homicidium prçpa-rant:itadocet hoc prçcepto,Non moscha-beris. prohiberi etiam intemam concupit centiam(dcqua nos dicemus circa nonum prseccptum)item oculum impudicum, atqt taéïütquibus quafi fignis fe profert interna impuritas. Audillis.inquit.quiadiétum eft Mat.p antiquis, Non mœchaberis. ego auté dico vobis: Quiaomnis qui vident mulierê ad cócupifceiidü earn, iam moechatus eft eatrt in corde fuo. Vidcre autémulierê ad con-cupifccndü earn, eft earn ad hoc intucri vt cócupifcas eâ,hoceft,vt cogitatione cocu-bituseiusquæ matrimonioad te nó perti-net,te occUpes-Vel, vt imagineris pulchri* tudinceius, quaq;deleélabilis£t eiusafpc^ élus,quâq;fit idonea ad cócubitü,ttia fi fta-tuas nunq cómifceri cü ea,fiuequia ad cam nó potes pertigere i ficut iniqui indices iuflt; '} ferut vtdircooperireturSnranna,vt vel fié fatiarenturdecoreeius:fiue quia aliqua ra-tione,vel honefta, vel inhonefta, opus ip-

SREFIS ET CATHOLICA fum abominaris ; ficutfi faccrdos, noleo» propter votum fuum cuiquam commifceri, co fine infpiciat mulierem,vt cogitet quam fit amabilis ad concubitum. Jam, apertè pronunciat dominus,omnem qui afpexerit Mat.y, mulierem vtcócupifcat earn in corde Tuo, effe mœchum ; quia videlicet tails afpedus fignum efi,in corde efle voluntatem mœ-chiæ.vel defidcrium naturaliter ducens ad mœchiam. imóipfc extemus afpedu» eius maliinitiumeft. Et Marei feptimo fcclc-ribut connumerat impudentiath ; qu» in fignis libidinis præcipuè confillit. Sic Efa.p Elaias . Fills Sion, Inquit, ambulauerunt excento collo, Sc nutibus oculotum ibant amp;nbsp;plaudebant : ambulabant, Sc pedlbus fuiscompolito gradu incedebant. EtEc- Ecc.ii clefiafticus : Fornicatio mulicri$ in extol-Icntia oculorum, Sein palpebrisillius ag* nofcetur . Ipfc quoque A polio lus Pc- iJcM trus: Oculo»,ait,plcnos babent adulte-rij amp;nbsp;incelTabilis deliéli. Hunc igiturocu-]um impudicum, fine afpeélû impudicum, quia mere nos facit in mortem aeternam, Chrillus iubci erui, etiam fi dexter fit, hoc Mat.f, eft, deledabilis.iocundus, charus, vtilis. Sc profperitatem adferat. Poft ea narnque verba: Omnii qui vident mulicrê adcon-cupifeendumeam,lam raœchatusefteam in corde fuo.fic dielt, Quod fi oculus tous dexter fcandalizat te, erueeum, Sc proijee abste. expedit cnim tibi vt pcrcatvnum membrorum tuorum . quàm totum corpus tuum cat in gehennam. Hoc præoep-turn

“P' de fc dicebat ; Pepigi fœdus cum oculi* mci»gt;vtne cogitarem quidemde virgine. quam enim partem haberet io me Deus defupcr,amp; hçreditatem omnipotensde cx-^ ^t'ii celfiZDauidveródeflexit ab hoe præcep-to,quado poft meridiem dormiuit amp;nbsp;otio-fusdeambulauit: amp;oculus impudicus de-duxit eum vfque ad adulterium Sc latroci-nium. Pulchré dèoculo impudico loqui-turin hæc verba Auguftinui : Oculi veftri In regU* etfi iaciantur in aliquam fœminarum , ft- la feue, gantur in nulla. Neque enim quando pro- P’ft.ioj^ ceditis.fœminasvidere prohibemini : fed appetere.aut ab ipfis appeti veile, crimino-fum eft. Nec folo ladu amp;nbsp;affedu, fed af-peélu quoquc appetitur,amp; appétit fœ» mina. Nec dicatisvos habere animos pu*

' dicos,ft habeatis oculos impudicos : qui# impudicus ocuius , impudici cordis eft nuncius.Et cum feinuicemfibimet ,etiam tacentc lingua,confpeftu mutuo corda nunciant impudica, amp;nbsp;fecundùm concu-pifeentiam carnis akerutro deledantuf ardore,etiamintaftis ab immunda viola-tione corporibui , fugit caftitas ipfa de moribus. Neeputare debet qui in fœmi-nam figit ocuium , amp;nbsp;illius in fc diligic fixum,ab alijs fe non videri cum hocfece-rit : videturomnino, amp;a quibus fe videri non arbitralur. Sed etfi latcat, amp;nbsp;à nemine hominum vidcatur,quidfaciet de illofti-perno infpedore quem latere nihil poteftlt; An ideo putadus eft non vidcrc,quia tanto Cc 2 ridet

BREVIS ET CATHOLICA videt paticntiùs,quâto fapientius'^ Illi ergo Vir fanétus timeat dirplicere,ne velit fœmi-nç malè placere.Hlû cogitet omnia videre, nevelitfœminâmale videre. Illiusnamqi amp;nbsp;in caufahac commédatus eft timor, vbi fcriptum ell: Abominatio etl domino defi-gens oculû.Hæc Auguftinus. Ex bis patet, ctia grade peccatü elTe, ornare fe,vt ab alijs præterquam à coniuge , vel iam acquifito vel acqulrendo,concupifcaris. Quod verb iam diximus de vifu impudico,tanto ve-rius eft de ofculis impudicis (hoe eft, caufa delectationis taéluj exhibitis)amp; alijs vo-luptatibus taéius, quato taétus deleélabilii propinquius accedit completioni volupta-tis venereæ quàm afpedus. Hinc Chridus, quod de afpcébi impudico dixerat.id quoq» de manu(qua fanè tadus fignificatur) fub-iccit: Et fi,inquiês, dextra manus tua fcan-dalizatte, abfcinde cam amp;nbsp;proijceabs te, Expedit enim tibi, vt pereat vnü membro-rum tuorum, quàm totum corpus tuum ^’•t epj. catingehennam.HinediuusCyprianusde ^^'’•rpift. hoctadu loquens:Ipfe,inquit,concubitus, iplecóplexus, ipfaconfabulatio, amp;inofcu-latio,Sc coniacétium duorum turpis amp;nbsp;fœ-dadormitio,quâtum dedecoris amp;nbsp;criminii confitetur^ Et fi incorruptainuentafuerit virgo ex ea parte fui, qua muller poteft effe, potuerit tarnen ex alia corporis parte peccafle.quæ corrumpi poteft, amp;nbsp;tarnen infpici non potert. Notanterveró loqui-murde ofculo Sc taélu, qui fit caufa de-ledationis prouenientis ex contadu car-

DECALOGI EXPLICATIO. iOi nis.Hinc enim amp;nbsp;in homine amp;nbsp;in omnibus animantibus, veneris initium eft. Ofcu-lumveróSc manuum contaftus, quicau-fa amicitiæ fit, vel alicuius operis peragen-di,ad materiam libidinis non pertinetificut nee ad nocumentum pertinet illa pereuf-fio, quæ fit caufa difeiplinæ. Hue quoque referenda eft ( fieut ex Cypriani verbis patet) confabulatio eum mullere , etiam quæ de rebus facris habetur , fi fiat caufa deleftationis, quæ ex voce mullens per-cipitur, vel ex eo quod confabulatio ha-beturcum mulicre. Tale etiam eft, huiuf-modi deleéfatiönis caufa, audire mulie-rem cantantem,etiam famfta carmina. Vn-de Sapiens, nó tantum ab afpeftuamp;taftu ^'‘K 9 mulierii nosauocat, fed etiam, Nee audias, inquit,faltatriccm,ne fortè pereas in cffi-cacia illius . Colloquium enim mullens alienæquafi ignis exardefcit. Cum aliéna mulicre non fedeas omnino, nee accumbas cum ea fuper cubitum : amp;nbsp;non altcrceris cum illa in vino , ne fortè declinct cor tuum in illam, amp;nbsp;fanguine tuo labaris in *«.41 perditionc.Etalibi; Omni homininoliin-tendere in fpedej amp;nbsp;in medio mulierutn noli commorari. de veftimentis enim procedittinea, St à mulicre iniquitas viri. me-liorcft enim iniquitas viri, quàm muller benefaciens, amp;nbsp;muller confundens in opprobrium. Hoc verô animaduertendum eft,ad cam libidinis fpeciem pertinere hæô initia vifu^ffaófus, amp;nbsp;coiloquij libidinofi, ad quam fpedat confummatio concubi-C c } tus.

BREVIS ET CATHOLiCA tui.Vnde afpeétus vel ofculum coniuguni, matrimonij honeftate excufatur ; foluci ad folutam,fornicarium cft: inter cos qui alijs funtconiugcs.adukcrinum: violenter illa-tum,ad raptum ; inter confanguineos, ad incoeftum ; inter eosqui Deo dicati funt vt caftè viuant, ad facrilegium pcrtinet. Fricare veró vel palpare vel infpicerelibi-dinosè feipfurn, mollitiei eft . Brutorum genitalia turpiter tangere, ad beftialitatem pertinet.Si veró vir virum.vel fœmina fœ-minam libidinoiè palpet vel ofculetur, fo-domia eft. De quo fie Auguftinu» ; Non, inquit,carnalis,fed fpiritalu inter vos debet îpif.109 elfe dileébo: nam quæ faciunt pudoris im-memores, etiam fœminis fœminæ ,iocan« do turpiter amp;nbsp;ludendo, non folùm à vi-duis amp;nbsp;intaâis anciilis Chrifti in fando propofito côftitutis,fcd omnino nec à mu-iieribus nuptis , nec à virginibus funt facienda nupturis.

P Ornicatio.inquit Apoftolus, Scomnis Epti J’ * immûditia, aut auaritia nec nominetur in vobis.ficut decet fandos:aut turpitudo, aut ftultiloquium ,ant feurniitas, quæ ad rem non pcrtinét,fedmagijgratiarû adio. Manifeftum cnim cft, verba venerea caufa recreationis prolata, fignificare quod homo turpibus deleéfetur: amp;nbsp;ad hoe proferri, vt alij firr.iliter obledeniur.Vnde luce cla-rius eft,fecüdum doftrinam Apoftoli, tur-piloquium prohiber! hoepræcepto, Non mâcha'

DTCALOGI IXPLIC ATIO. lOf ffioscliaberis. Pertinetque ad eandem fpe-ciem libidinis, ad qua res de qua eft fermo. Vnde colloquium de concubitu coniugali inter coniugcj, ad matrimonium periinct; colloquium de adulterio,ad adultcrium ; amp;nbsp;ita in csetcris. Hue amp;nbsp;ledio turpium hifto. riarum,fabularum, poetarum, facetiarum, cantatio impurorum carminum ; fiuefiat voce,fiue organo vel alio inftrumento muficotpertinent.De quibus omnibus verum cft, quod de vno corum disit Hieronymus : Dæmonum cibus eft carmina In rpift. Ï05.4. poetarum . ficut contra dicit Chriftusde ad Dama teipfo : Meus cibus cft, vt faciam volunta-téeiusquimifitme. Imóadaufcultarc hu- ^ ° f“quot; iufmodi,fcelus cft. Vnde ibidem Hicrony- ? »of” mus:Dæmonumcibui cft ebrietas, luxu- ® ria,fornicatio,amp; vniuerfa vitia.Hçc blanda funt amp;nbsp;lafciua, amp;nbsp;fenfus voluptatc demulcent : ftatimque vt apparuerint, ad vfum fui prouocant.quibus ideo luxuriofus ado-tuc.ij. lefcens ( de quo Dominus in Euangclio) legitur non potuilfe faturari ; quia fem-per voluptas famem fui habet , amp;nbsp;tranf-ada non fatiat . Et Sathanas cum ali-quem fua arte deceperit, amp;nbsp;proprium ei impofucrit iugum , vitra ad abundan-tiam vitiurum non procurât, feiens clTc iam mortuum : ficut multos idololatras videmus mifcria Sc panis ægeftate confe-Óos. Hi funt, in quibus Propheticusfer-

5t«.id. iijQ completur ; Omnibus meretricibus dantur mercedes : tu autem dedifti merce-dem omnibus amatoribus tuis, Sc non ac-

cepiftimercedes. Îmo,quod ampliuscft.lo’ qui de pulchntudine amp;nbsp;forma mulieruni, de oculo impudico,amp; fimilibus ,ad ide genus pertinet. Vn de quidam iratus in facer-dores,de procis amp;nbsp;fponfarum formisdilpu-tantes.fic in eos lufit:

Turpe facerdotem fponfafij^,procof^natare: Sportte fed h£c alijs dicere,ficrilegum.

Ad Da- De talibus Sc Hieronymus in eodem loco: mafum Nunc,inquit,etiamfacerdotesDei, omifsis loco iam Euangelijs Sc Prophetis, videmus comœ-citato. diaslegere,amatoriaBucolicorû verfuum verba canere,tenere Vergilium.

Q Via ebrietat Sc commeHationes libi-„dinemprouocant,rcófè iudicantur Hiere.y. boc fexto præcepto prohibitæ.Vnde Apo-Satutati ftolus in epiltola ad Ephef poll multam de Eph f* funr, amp;nbsp;libidine venerea traélationem fubiecit : Et moechan noliteinebriari vino.in quo eft luxuria:ma Prof* c ’^if'^^f^ defignans, ebrietatem prohibitam labelde 9“*aad libidinem ducit. Et Hieronymus, vi-c5téc. Secundu Apoftolü,inquit, in vino luxuria In i.cap. cft. Sc vbicunq; faturitas atqiebrietas fuegt; epift aJ rint,ibi libido dominatur. Spedaventrem Tit Jm. Sc genitalia:pro qualitatevitiorum, crdo membronun, Nunqua ego ebrium caftum puta-

DECALOGI EXPLIC ATIO. 204-putabo: quietfivino cófopitusdormierit, tarnen potuitpeccarepervinum. Itemali- j^. ^ ^-, bi: Efus,in(]uit,carnium,amp;potus vini, vé. ^^^^ [o^^ trifque faturitas.feminarium libidinis eft.

Vnde amp;nbsp;Comicus:Sine Cerere amp;nbsp;Baccho, Ko. IJ. inquit,friget Venus. Recenfet autem Apo-ï‘Co.6 ftolusebrietatemamp; commelFationes inter ^’fst.y fcelera,quæ hominem excluduntà regno Dei:fecutus in hoc dominum faluatorem, »* in euangelio Lucæ dicentem, Aitêdite vo-bis ne fortè grauentur corda veftra in cra-pula amp;nbsp;ebrietate amp;nbsp;curij huius vit®, amp;nbsp;fu-perueniatin vos repentina dies illa. V'bi hoc notandum, ebrietatem illam quæ de-feftus eft vfus rationis, non efTe peccatum, quia miferia tantum eft : fed, abundantior potatio,vnde ille defcétuscofequitur, peccatum eft: nifi fortèper ignorantiam ine-briatiui potus, homini dibgenter ftudenti fobrietati fubrèpat. Eft vero etiam vna e-brictas mortale peccatum, etfi vnusexcef-fus in cibocitra peccatum mortale contin- ^^ ^, gat : ficutait Auguftinus. Ebrietas longé j^j ^^' ^^ eftàme : mifereberis o domine, ne appro-pinquet mihi. Crapula autem nonnunqua furrepit feruo tuo : mifereberis vt longè fiat âme. Ratioautemhuiuseft;quiavnusex- “ ceftusin cibo non notabiliter lædit hominem ,nec eius totam vitam indifponif vna autem ebrietas, quantum eft ex ipfa,totam vitam hominis perturbât, quia vfum ratio- ^j(,y, j^ nistollit.Vndeinquit Ambrofius:Lothin- Abraha ebriatus vino quid gereret nefciebat : ex pattiarc. quufanè difcimus, vitandam ebrietatem, kap 6.

PREVIS ETCATHOLICA per quam crimina cauere non poflumu». Namquæfobrij cauemut, per ebrietatem ignorantes comittimus.Parum eft quod ea inflâmat libidine, accendit cupiditates corporis; ipfam quoqi mentem fubruit, amp;nbsp;ani* mum capit,fenfum torquet • nefciunt quid loquantur qui nimio vino indulgent,iacét fepulti • quanta ipfa deformitai, vt foluâtur virc$,incefruivacillct'f Multife fortespu-tant;numfortiore$quàm Lothlt;num con-tinentiores quimNoelt; Non vtiqucvitia patriarcharum fcriptura expofuit, quos vi-élosvino legimui : fed vt tu difceret quid caueres,ille nudus iacuit,iftcfiliarum er-rori patuit,EtNociuftus dcceptuscft,quia vini vis adhuc ignorabatur ; fed in illo in-ftrudus es, ne tu ignorâtes. Loth filiabu« fc credidit,amp; per feneélutem madidam vino folutus eft: cômifitincœftumignoras: tulle bibe ne capiaris. Inftruant patriarch« , non folum docentes, fed etiam er. rantes, Ideo iteratum eft exemplum ebri-etatis, vtconfirmetur magiftcrium cautio-nii. H«cAmbrofius. Neceftquodfibi blandiantur, qui confuetudine potandi fortes faftifunt,vt citraebrietatemmul-tum vini fufferre pofsint, fiuc qui pharma* co id fibi procurant : hi enim, non folum per multam amp;nbsp;frequentem potationem of* ficia fibi incumbentia negligunt, fed amp;nbsp;no-tabiliter naturam fuam grauant, cogentei earn ferre potum immoderatum : vndeSc vitam fuam abbreuiant. Ideoque fcriptura facra etiam tales condemnat.Væ»inquieni, EÏ3‘f qui

qui potentes eftisad bi bendum vinum, amp;nbsp;viri fortes ad mifcendani ebrictatem.

De miferia temulentorum. CAP XPJI, ^“^* 8« quot;WT omittamus, quod ebrietates amp;nbsp;com-* meflationesfunt fpir,« maximê fuffo» cantei verbum Dei (Sicut docet dominus l-üt.Xf in euangelio) adeo vt plt;ir eas nö vacet c5-fiderare opera domini;quemadmodum ait Ëfaias, exclamani aduerfum voluptatis fe-®^*7 itatores; Væ,qui eófurgStis manè ad ebrie-taté feefanda, ad potandü vfq; ad vefpera, vt vino æftuetjs.Cithara,amp; lyra,amp; tympanum,amp; tibia,amp; vinum in conuiuijsvertris: amp;nbsp;opus domini nö refpiciiiis.ncc opera ma-nuum eius cofideratis: Vetaceamus quoqj, ex commeflationibus amp;nbsp;ifbrietatibuiinnu-

mera oriri peccata,prçcip ue autem libióin é amp;nbsp;inexplebilem auaritiaim : vtifatis docet Hierony. contra louini.qgt;mifsis,inquam,bis Ipiritalibui malis, corpofalis eorum miferia expendéda elEdequa Salomon : Luxurio-fàresvinû.amp;tumultuof i ebrietas: quicóqj bisdeleéfatur.nó erit fapiés. Et iterü .• Cui væ^cui* patri vç'’cui rixre^cuifoueçlt;cui fine caufa vulneralt;cui fuf Fofsio ocu)orült;nó nehisquicômorâtur in vino,amp;ftudét cali cibuscpotandislt; Neintmearis vinü quado flauefcit,cü fplédueritin vitro color ci’.In-grediturbladè, fed in nouifsimo mordebit vt coluber,amp;,ficut regu lus,venena diffun-det.Oculi tui videbunt e;xtrancas,amp;cor tu-um loquetur peruerfa.S: eris ficut dormi és in medio mari,8i quafi fbpitus guberoator amiffo clauo,óc dices: \^erberaruni rse/ed

non dolui : traxfrBntme,,Sf egononfenfi» quando euigilabovamp;rurfusvina reperiam^ Ètiterum; Noli.imquit.eirein conuiuiispo Ibid*. tatorum, nee in cœmmenationibus corum qai carnes ad vcfcendum conferunt: qui* vacantes potibus, Se dan tes fymbola eófu-mentur,amp; veftiet.vr pannis dormitatio.Sic Se Ecciefiafticus : Operarius ebriofusnon Ecc. iy locnpletabitur : Sr qui fpernit modica,pau-latim decider. Vi o urn Se mulieres apoftata-refaciuntfapient » s,Se arguent fenfatos: amp;nbsp;qui feiungit fornicarijs, ent nequam. Pu« tredo,Sc vernies biçreditabunt ilium,Sc ex-tolletur in exemplum maius, Sc tolletur de numero anima ehui. Item alibi :Vterequafi Bccl.p homo frugi hisq dæ tibi apponuntur;vt nó cùm manducas n'iqltum, odio habearis.

Celïa prior caufa difeiplinæ ; Sc noli nimiui elTe.nefortè offenidas. Etfiin mediomul-torum fedifti,prilt;trillis neextcndai manü tuam : nee prior pofcasbibere, Quàm fuf-ficiens eft homin i erudito vinum exiguum, Sc in dormiendo non laborabis ab illo, Sc non fenties doloirem. Vigilia.Se cholera,8e tortura viro infnïnito: fomnus fanitati»,in homine parco. D'ormiet vfque in mane.Sc animailliuscumSpfodeledabitur. Diligé-tes in vino noli prouocare : multos enim exterminauit virtum. Ignis probat ferrum durum : fie vinu m corda fuperborum arguer in ebrietate potatum. Vinum in iu-cunditatem creatum eft, Sc non in ebrieta-tcn.i,ab initio. E xultatio anima Sc cordis, vimvm moderate potatum. Sanitat eftani-mx.Sc

Wæ amp;nbsp;corporis,fobrius putus. Vinum mul turn potatunijirritationcm, amp;nbsp;iram, amp;nbsp;ruinas multas facit. Amaritudo animae vinum multum potatum. Ebriftacis animoütat, imprudentis offenfio, minorans virtutcm, amp;taciensvulncra. In coüuiuio vini non arguas proximum:amp; non dcfpiciascumin iucunditateillms. Verba improperij non dicas illi, amp;nbsp;non prcmasillum in repetédo.

Ïcc.j7 Rurfum: Noli auidut cdèin omni cpulari' Q^j5iJ one, non te offundas fupcr omnem efcam. ^^^j, y,j, In muleis enimefciscritinfirmitas,amp;:auidi- atm jQ. tasappropinquabit vfque adcholcram. luicilüs » Propter crapulam multi obicrunt : qui autem abftincns eft,adiiciet vitam. Haec Ecclefiafticus. Latius vero bas mifcrias có-mafTatorum amp;nbsp;ebrioforum perfcquuntur Hieronymus amp;nbsp;Ambrofius;ille,lib.2.cóira louinianum: hic,libro de Helia Sc iemnio

Hamp;. inquit Auguftinus.me docuifti do Li.it C5 ■*minc, vtquemadmodum medicamen- fef,ca.ji.

la, fic alimenta fumpturus accedam. Sed dumadquiecêfatietatisex indigentiæ mo-leftiatranfco, in ipfo tranfitu mihi inlidia-tur laqueus concupifeentiæ. Ipfe enim tri-fitus voluptas elf, amp;nbsp;non eftalius qua tran-featur, quàm quo tranare cogit necefsitas. Et cùm falns fitcaufa edendi amp;nbsp;bibendi, adiungit fefe tanquam pedifTequa pericu-lofa iucunditas, amp;nbsp;plerunque præirecona-tur ,vt eiuscaufa fiat,quad Talmis caufa me facere

ViJc «û- ^*^^''c'^^^‘^’co vel volo : necidem modui dê lib. 4- vtriufqieft.Ni quod faluti fatised.delefta-cótra lu- fói paru eft.Et ftepe incertu fit,vtrü adhuC lia.paulo nccelTaria corporis cura fubHdiu petal, an port me- voluptariacupiditaiis fallacia minifteriutrt diû-ca.i4 fuppetat. Ad hoc incertuhilarcfcit infoelix anirna,amp; in co præparat excufationis patro ciniû.gaudéstio apparerequid fatisfitmo-derationi valetudinis.vi obtetu falutis obu

bret negotium voluptatis. Haec Aug. Quia Hugo de vero voluptatis cupiditas femper adexcef-S. Viéio. fum tendit, idcoferuus Dei,vtvoluntatem In jr.c.ex

plicsno «‘‘Jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*.#i 1113 |.’uian. 4 vj.il filial V 4 iviii* nntega- per debet ad minus iédere vtipforu alimé* 1* D.Äu- torn atq;veftimenloru minus velit habere, guhmi. etiam quàm nccefle fit.PIus femper appétit Vide Au voioptasquàm neceGita«. Humananatura gu. codé niodico contenta eft: fed eonfuetudomul-lolb^'f' *®*'^‘^'‘^’^- Voluntasatquevoluptasplura Copulauerunt. SiquiiDeumperfedèdili-

tenetquafi necelTaria. Hocinhac materia diligenter notandû eft, cam crapulam qua fubrépithominidû Hudet ncceUariæ refe-ftioni: vt cumin honeftadomo, vbi bon# difciplinà cft.comeditur meridie tantum amp;nbsp;vefpcri;facilius impetrare apod Deum vc-niam.Eaautem cómefTatio amp;nbsp;potatio,quaî né in necelTaria corporis refocillatióefub-répit, fed extra cam neceGiiatê inftituitur cx propofito ; vc funt, qua: homines poft prandiûamp;cœnà,idquein tabemis frequé* tant: quæ vulgo banqueta dicuntur •. non inter peccata fubicis pafsionibut homini fubre-

DEC^LOÖI EXPLICATIO. iO7 fubrepentia, fed inter ca,quæ ex propofito dellmato multüqj deliberato fiunt,habéda eft: ideoq; difficile vcniä à Üco obtinet.ita vt reclépofsimusdiccre,minus elt;ïe,afjiduè modicü excedere in necefiariae refeélionis fumptione.qua rarocômcifari.Tantûenim Aug.c »« Valet ordinatio creatoris amp;nbsp;ordo nature, li.de bo-Vt in rebus ad vtendu cóccfii$,etii cum mo no cóiu. duscxcediturlonge fit tolerabilius, qua in eis quç concefia nó funt vel vnus,vel rarus cxcelTus. Et ideo in re concefia,immodera-tio,ncinremnon concefiam fibidoproru-pat, toleranda cft. Hinc cft etiam.quod ló* ge minus peccat quilibet afsiduusad vxogt; rem, quàm vel ranfsimus ad fornicationé.

1 jVO mak facit ebrietas amp;nbsp;córnefiatio: corpus ad libidiné inflammat,amp; vfum . rationit obfufcat amp;nbsp;impedit. lilud malum maxime illos dedecet,qui caftitaté vo» uerunt,aut profitentur fe caftè veile viue-’^■•b re, Vndc Apoftolusait ; Vidua in delicijs vïuens,mortua eft. hé eo$ inprimis dedecet qui fua fpontc ad libidiné proni funt : vt iu-^'••* uenes.Quamobréait Apoft.Tico:Iuucnes bortare vt fobrii fint. Muliere$quoque:dc quibus Apoft. Timotheo dicit, fobrias eat j.Ti.jj, efTc debere. Et gentilis poeta : Turpc ia-’ censmuliermulto madefaéta lyéo. Ob fccundu veró defeftum, maxime dchone-ftat crapula Se ebrietas eos, quorü eft alios regere; verbo, vel exemple docere;quonii ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ebrij

ebrij fuum officium exegui negueut. Hinc Apoftolus Tito mandat, vt fenes doceat fo ^'■' brios efie,anus fimilitcrnon multo vino feruientes, bene docentes, vt prudentiam doceat. Hinc amp;nbsp;reges, duces,iudices,atque fenatores maximè oportet fobrietati Aude-re : ficut ait mater Salomonis erudiens eü: Noli regibus o Lamuel, noli regibus dare ^‘^°' vinum: quia nullum fecretum ell vbi régnât ebrietas. ne forte bibant,amp; obliuifcan-tur iudiciorum,amp; mutent caufam filiorum pauperis. Et Ecclefiaftes ; Væ inquit,tibi hcc.iö terra cuius rex puer eil, amp;nbsp;cuius principes mane cómedunt. Beata terra cuius rex no-bilis ell, amp;nbsp;cuius principes vcfcuntur in té-pore fuo,ad reficiendum,amp; non ad luxuri-ani. Hinc etiam turpifsimaeft ebrietas amp;nbsp;commeflatio in epifcopo, paftore, facerdo-te, canonico,doètorc, prædicatore amp;nbsp;fimi-libus. Ideoque Apoftolus Paulus omnino i-Ti-l* reijcit ab epiftopatu amp;nbsp;diaconatu vinolen-tos. Imó amp;nbsp;in veteri lege terribili exemple, occifione Nadab amp;nbsp;Abiu,filiorum Aaron per ignem egrelTum à domino, oftéfum eft quantum dilpliccat domino Deo farerdo-tum ebrietas. dixitque dominusad Aaron, Leu io Vinum,amp; omne quod inebriate poteft, nó bibetis, tu amp;nbsp;filij tui quado intrabitisin ta-bernaculü teftimonij, ne moriamini ; quia præceptum fempiiernum eftin generatio-nes veftras: amp;nbsp;vt habeatis fcientiam difcer-nendi inter fanélum amp;nbsp;prophanum , inter pollutum amp;nbsp;mundum : doccatisque filios Ifracl o mm a légitima mea, Hæcquidem

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit

«licit lex diuina reéloribus Sr in fublimitate conftitutis,fiue ecclebafticis, fiue ciuilibus: fed,pro dolor, amp;nbsp;in veteri fcriptura , amp;in noua,plus cæteris leguntur fuperiores e-, brietatibusamp; commelfationibus immerfi. '’’■^’ A pud propbetam : Væ , vobis, inquit, qui opuienti ertis in Sion,Se confiditis in monte Samariæ : optimates , capita populo-rum , ingredientes pompaticè domum If-rael. qui feparaii ^ftisin diem malum,amp; ap-propmquatis folio iniquitatis, qui dormitij in leilis eburneis, amp;nbsp;lafciuitis in ftratis ve-ftris. qui come.ditis agnum de grege , amp;nbsp;vi-tulos de medio armenti. qui canitis ad vo-cem pfalterij. SicutDauid putauerunt fe babere vafacantici bibentes vinumin phi-alis, amp;nbsp;optimo vnguento debbuti : amp;nbsp;ni' bil patiebantur fupercontritione loleph.

Quapropter, nunc migrabunt in capite Iranfmigrantium ; amp;nbsp;auferetur faftio laf-Ïfa-ig. ciuientium. ItemEfaias : Verum inquit, bi quoque^nempe fedentes fuper judicium, amp;nbsp;reuertentes de bello ad portam) prat vino nefcierunt, amp;nbsp;prx ebrietate er-rauerunt. facerdos amp;nbsp;propheta nefcierunt præ ebriatate. abforpii funtà vino erraue-runt in ebrietate, nefcierunt videntem, ig-norauerunt iudicium. Omnes enim men-fæ repletæ funt vomitufordiumque, ita vt non effet vltrà locus. Quem docebit fci-entiam lt;nbsp;amp;nbsp;quem intelügere faciet audi-tum '‘. ablaftatos à lafte , auulfos ab vbe-^fa.ftf. ribus. Rurfum: Omnes beftiæ agri, in-quit, vemte ad deuorandum vniuerfæ be-Dd Rise fal-

ftiæ faltu?. Speculatores eiuscæciomnes* nefcierunt vniuerfi:canesmuti,non valentes latrare,videntes vana, dormientes amp;nbsp;a-mantes fomnia. amp;nbsp;canes impudétifsimi nef» cierunt faturitatem ; ipfi paftores ignora-uerunt intelligentiam ; omnes in viatn fuam declinauerunt, vnufquifqne ad aua-tiam fuam, à fummo vfque ad nouifsimum. Venite , fumamus vinum, amp;nbsp;impleamur ebrietate : amp;: erit ficut hodie, fic amp;nbsp;cras,amp; mukoamplius. Sic amp;propheta Ezechiel: Bze.j4 Pafcebant, inquit, paftores femetipfos, amp;nbsp;greges meos non pafcebant. Ipfe dominu» Saluatorin euangelio dum multa prophetice prædiceret, quodammodo defcribens quales futuri effent multi prælati ecclefia-

' ftici ; Si,inquit, dixerit malus feruus ille (quemnimirum dominus conftituit fuper Ma, »4 familiamfuam) in corde fuo,Moramfacit dominus meus venire: Se cœperit per-cutere conferuos fuos, manducet autem amp;nbsp;bibat cumebriofis : veniet dominusfer-ui illiusin die qua non fperat, amp;hora qua ignorât, Sc diuidet eum, partemque eius ponet cumhypocritis.illiceritfletus Sc ftri-dordentium. Vtinam hodie feruentur ab ecclefiafticis canones concilij Latcranenfis

lub Inno M“' “‘^ habent • A crapula Sc ebrietate om-ccn.j. eh nes clerici diligenter abrtincant jvndevi* vmuerfa num fibi tempcrent, Sc fevino-necad bile« bendum quilpiamincitetur, cum ebrietas mentis inducat exilium, Sc libidinis pro-uocet incentiuum.

DECALOGI EXPUC ATIÖ, S0^ tus abolendum, quo in quibufJam parti* bus ad potus squales fuo modo fe obli-gant pctarores , amp;nbsp;ille indicia talium plùslaudatur,qui pluresinebriat, amp;nbsp;calices fœcundiores exhaurit. Si quis au-tem fuper his culpabilem fe exhibuerit, nifi à fuperiore commonitus fatisfecerit , competenter, à beneficio vcl ofrtcio fuf-pendatur. Clerici mimis.ioculatoribus Cano.ii amp;nbsp;hiftrionibus non intendant, amp;nbsp;tabernas prorfuseuitent : nifi forte caufa necefita-tis initinere conrtituti. Ad aleas velta-xillos non ludant ,nec huiufmodi ludisin-terfint. Et infra : Dolentes , aiunt, refe- Cano.iÿ rimus,quod non folùm minores quidam clerici, verumetiam amp;nbsp;aliqni Ecclefiarum prælati, circa commeifationes fuperfluas Sc confabulationes illicitas ( vt dealijs tacea-mus) ferè medietatem nodis expendunr, amp;nbsp;fomno refiduum relinquentes, vix ad diurnüm concentum auium excitantur, tranfcurrendo vndiquecontinuata fynco-pa matutinum, amp;c.

De caufis air ébriété amp;nbsp;commeffatto i aut paruum aut nuUum reputentur a uul^o peccatum-

*^Ametfi fuprà dixerimus, quod homö polllapfum fibi derelidus cacus fit,1e-gefque vers temperantiæ ignorait no inutile tarnen aut molellum putamus, hoc eti-am loco dedarare, cur hodic paruamalt Dd z æthmeni

Prima igitur caufa videtur efle vehe-mens inclinatio Scamorhuiusmali. Quif* que enim reputat id bonutnefTe, cuimul' turn afficitur, etiam fi ab alijs, eidemrei non ita affeftis, clarè malum efle perfpicia-tur : ficut patet in ijs,qui de re quapiam contendunt. Sa:pe enim mamfertum eft, alterum iniquam fouere caufam , quæ tarnen ei iufta apparet. Vndereélèdicicon-fueuit • quemlibet in fua caufa efïe cæcum. Hæc caufa prima magnum accipiet incre-mentumacaufa fecunda ,quæ eft confue-ludo ; de qua eleganter Auguftinus fcribit: Peccata, inquiens, quamuis magna amp;nbsp;horrenda, cùm in confuetudinem venerint, aut parua, aut nullaelTecreduntur: vfque-adeo vtnon folùm non occultanda, ve-rumetiam iam prædicanda ac difFamanda videantur ; quando ficut fcriptum eft, lau- pfal, j. datur peccator in defiderijs animæ fuæ, amp;qui iniqua gerit benedicicur. Talis in dtuinishbris iniquitas amp;nbsp;clamor vocatur : ficut habes apud Efaiam prophetam devi- gp^j nea amara. Expeftaui.inquir.vtfaceret iudicium, fecit autem iniquitatem, amp;nbsp;non iuftiiiam, fed clamorem.

domorum amp;nbsp;Gomorrheorum multiplica-tus eft. quia non folùm iam apud eos non puniebantur illa flagitia , verumetiam pu-blicè velui lege frequentabantur. Sic no-ftris temporibus multamala, e^fi non talia, in aper-

VECALOGl EX PLICATIO. 2io in apertam confuetudinem iam venerunt, vtprohisnon folum excommunicare ali-quemlaicum non audeamus, fednecclc- ^^ ricumdegradare, Etpauló póft: Væ pec-catis honninum,quæ fola inufitata exhor-refcimus: vfitata veró, pro quibus abludis filij Dei fanguis effufus eft, quamuis tam magna fint ,vt omnino ciaudi contra fefe faciant regnum Dei, fæpe videndo omnia tolerate: læpetolerando, nonnullactiani facere cogimur, Atque vtinam o domine, non omnia quae non poterimus prohibere, faciamus. Hæc Auguftinus. Hodicexpe-rimur verbum iftud locum habere in com* meflationibus amp;nbsp;ebrietatibus. Vt cnimde ccclefiaftici* taceamus , plebei poftridie quàm ebrij fucrint, gloriantur hinc, ebri-ofque fe pridie fuiire, libenter commémorant. Nobiles veró, ineptis Sefumptuofts commefTationibustumefeunt. OT) :

Ex his duabus caufis fequitur tenia : 3u0d videlicet inebriate fe vel alium,in-icetur elfe vel necefsitatii, vel virtutis. necefsitatis quidem : quia multi , eiiam qui perfuafum habent ebrictates mala efie, putant fe offenfurosalios, nifi amp;nbsp;fe,amp; ilios inebrient , vel ineptis commeffatiohibus traelent. Etdum nimiumquæriturvt car-nalibus placeatur hominibus , offend nut Deus. Virtutis veró effe putatur, dumin. Xutiofa ebriofaque conuiuia amp;nbsp;commef-fationesducunturpro bencficijs, amp;nbsp;velut adamicitiam fpeftantia.Imó eoufqueper-tigit hæccæci;as,vt perebrietatem reputét

Deum fanftolque martyrcî coli, amp;nbsp;talibn» ineptij'! deleftari : quod longé pefcinnnm eft.vtpotead fuperftitione fpeftas. Sic fo-Jent fraternitates fuos ( vt aiunt) patronos colere. Contra tales disputât O. Aug.epiG lt;34. His omnibus accedit alia caufa, quod his vitijs obnoxij funt homines pietatis fpe-ciem in aliquibus habentes,quamuis (vt ait Apoltolus)virtutem eius abnegent, amp;nbsp;vo- *‘^*' 1' luptatum amatores fint magis quant Dei. Hac enim fpecie pietatis fit,vt amp;ipfemet fi' bi perfuadeant fe non multum peccare, vt* poteiuftos:amp;alij idem reputent.’Quæ ra-tio haud parum valet in facerdotibus, con* donatoribus, doéloribus, amp;nbsp;religiofis. Contra huiufmodi inquit propheta Amos: ^'quot;'^‘ Sicut Dauid puiauerunt fe habere vafa ca-tici-bibcntesvinum in phialis, amp;nbsp;vnguen-tb optimo delibuti,amp; nihil patiebantur lu. per contritione Iofeph,quafi diceret,Quia oiieicantabant pfalmos Dauidicos, reputa-uerunt fe fan dos ficut Dauid : quum ta-men deditiefient vinolentiæ, amp;nbsp;non tan-geret eos iniferia populi, nee lugérent fu-per iniquitatibus eius, ficut folet Dauid pfajig tabefcere zelolegis Dei. Pollremo quia saJe. multi laborant grauioribus iniquitatibusi vt fornicationibui , opprefsionibus alio-rum, frauJulentijs : hinc fit per compara-tionem, vt ebrietas,8c commeffatio parua aut nulla videantur effe peccata ; quia tarn magna non funt, quam alia, quæ etiam in hominibusfrequentiafunt.

DECALOGI EXPLÎCATIO. 2n Gab Paulus ; Opusfiium probet vpufquifque: '^ amp;nbsp;fie in femetipfo tantùm gloriam babe-bit, amp;nbsp;non in altero. Vnulquifque enim onus fuum portabit. quafi diceret : Examiner quifque opera fua ad normam Jegis diuinae, amp;nbsp;non puter fe ideo fandum.quia alius peior eft,velapparet.

17 Vga hîc opus eft, ficut amp;nbsp;in libidine i.Co.tf nbsp;nbsp;nbsp;venerea, dicente Apoftolo,Fugite for-nicationem. Longe enim facilius eft.non dico temperatè viuere,fed etiam tenuiter refici, paupereque viftu contentum elle, dum variæ défunt epulæ : quàm inlauta amp;fplendidamenfanonexcedere ; facilius efthomini penuriam pati ,quàm abunda« re. l’rouocant enim atque illiciunt infir-mum animum, vinum amp;nbsp;epulç delicatç an-fro.xj. te ora pofitæ. Vnde Salomon, Ne, inquit, intuearis vinum quando flauefeit , cùm fplenduerit in vitro color eius. Deinde fo-cietas potorum Se intemperantium ho-minum, peftis eft perniciofifsima. ficut do-ibidem cetSalomô:Noli,inquiens,eirein conui-uijs potatorum,nec in comeffationibus co-rum, qui carnes ad vefeendû côferunt : a-micus enim ftultorû, fimilis cfficictur. Vn-Pro. ij. de Chriftus etiâ malû feruû (quedeferibit) dicit mâducarc Sebibere cû ebriofis.Oratio Ma. 14 verô præcipuum eft côtra gulam remediû:

BREVIS ET CATHOLIC A quia nemo j^oteft fobrius effe.nsfi peculiar! fua gratia hoc dominus donauerit: ficutin lifcro fapientiæ legitur de æterna fapienria: Sobrietatem amp;nbsp;fapientiam docet,amp; iullitia Sap- 8' amp;nbsp;virtutem : quibus vtilius nihil ell in vita hominibus. Etvtinfrà;Etvtfciuiquoniâ eodéo aliter non ponemelTecontinens, nifi Deus det: amp;nbsp;hoc ipfum crat funima fapientia.fci-re cuius elTet hoc donum ; auij dominum, amp;nbsp;deprecatus fum ilium, amp;nbsp;dixi ex totis praecordijsmeis amp;c. Aportolusquoque, ad Philippenfes fcribens, pollquam dixilTet: Ego enim didici in quibus fum fufficiens Phili'4 eile, fcio amp;nbsp;humiliai i,fcio amp;nbsp;abudarefvbi-que amp;nbsp;in omnibus inllitutus fum ) amp;nbsp;fatia-ri See fur ire amp;nbsp;abunJare amp;nbsp;penuriam pa-ti:oftendcns per quern haberet temperan-liam, fubiecit. Omnia polTum in eo qui me confortât.Vnde amp;nbsp;Aug.ait: Audio vocem iubentis Dei mei:Mon grauentur corda ve Luc.« ftraiti crapula amp;nbsp;ebrietate. ebrietas longé etH mermifercberis ne appropinquet mihi. Crapula autem nonunqua fubrepit fer-uo tuo mifereberis vt logé fiat à me. Memo emm poteU efle continens,nifi tu des. Mul-ta nobis orantibus tribuis, amp;nbsp;quidquid boni antequam oremus accipimus, à te accipi-mus, amp;nbsp;vt hoc pofteà cognokeremus, à te accipimus.Ebriofusnunquam fui, fed ebri-olos,à te fobrios fados ego noui. Ergo à te fadum eft,vt hoc non elTent qui nunquam fuerunt , à quo fadumeft, vt hoc non Temper elTent qui luerunt,àquo etiam fa-dum ed.vtfeirent Vtriqueàquo tadum

(ait miles ealtrorum cœleftium) conforta IbiJ.pau me vt omnia pofsim. Da quod iubes,amp; iugt; 10 port.

quod gloriatur.in domino gloriatur, Non ibidem ego immunditiam oblonij timeo , led im-

■9‘ munditiam cupiditatis * Scio Noe omne carnis genus quod cibo effet vlui mandu-'7 care permiffum , Helia cibo carnis refeftu, '* loannem mirabili aftinentia prçdituni.ani-’*' tnalibus,hoceft,locuftisineleam cedetibus if non fuilfe pollutum. Et feio Efau lenticu-

læ cocupifeentia deceptum,amp; Dauid pro-■.»! pter aquae defiderium à feipfo repræhen-•4 fum,amp;regem noftrum non de came, fed de pane elfe tentatum.ideoque amp;nbsp;populus IÄ in eremo, non quia carnes defiderauit, fed quia efeæ deiiderio aduerfus dominû mur-muiauit.meruit improbariJn his ergo ten-tationibus pofitus,certo quotidie aduerfus concupifcentiam manducandi amp;nbsp;bibendi. Non enim eft quod feme! præcidere, amp;nbsp;vl-terius no attingere decernam,ficut de con-cubitu potuiJtaq;frenigutturis temperata relaxatione amp;nbsp;conftriclione tenendj funt. Et quiseft, domine, qui non rap^tur ali-quantulum extra metas necefsitatislt; Quif« quis eft,magnus eft: magnificet nomé tuû. egoautemnon fum, quia peccator homo

cèorat pro dono temperantiæ. Prçfta om-nipotens Deu$,vt dignitas conditionis hu-nianæ,perimmoderantiam fauciata, medi-cinahsparcimonia; ftudio refortnetur- per peranur.

dominum noftrû amp;c. Etipfe dominus Sal-uator,in prandijs ad quç vocatuserat/um-mam feruauit temperantiam : adeô vt fum» mo manepoftcœnam à Martha exhibitam Matai cfuriret, leiunauit fæpiùs. Sitimamp;famem Mat.4 non femel perpeffus eft, amp;nbsp;tâdem felle atqj Mataj aceto potatus, vt nobis cibi amp;nbsp;potus tem- ^°^'‘^ perantiam largiretur, feiens earn nifi gratia fua obtineri non polfe. Quomodo verô debeant comelTationes amp;nbsp;ebrietates luxu-riofaque cóuiuia è communicate tolli, pul-

■^4 cherrimè docet Auguftinus citata fuperius epiftolaad Aurelium. Non,inquit,afperè, quantum exiftimo,non duriter,non modo imperiofo ifta tolluntur : magis docendo quam iubendo, magis monendo quam mi^ nando.Sicenimagendum eft cummulti-tudinepeccantium. Seueritasautemexer-cenda eft in peccata paucorum. Et fi quid minamur,cum dolore fiat, de fcripturiscö* minando vindiétam futuram, nenofipfiin noftra poteftate.fed Deusinnoftro fermo-ne timcatur.Itaq; prius mouebutur fpirita-lcs,vel fpiritalibus proximi,quorum autori-tate,amp; lenifsimisquidê,fed inftatifsimis ad-monitionibus cetera multitudo frangatur.

7 prohibetur nocumétu, ) hv^'l“®*^ homini infertur in re-® exterioribus quas pofsi-^i^ltei^dct : amp;dicicur,Ne faciasfur-

turn. Eft autem furtum ablatio vel con-treélatio occulta rei alienç. Occulté autem ideohocfacitfur,quia reputatdominû no confentire in ablationem vel contreftatio-nem rei fuæ.Quamobrem, fi quis rem ake-rius auferat vt à furibusdefendat, vel ea

vtatur bona fide, reputans dominum ex amicitia hoc fibi concedere, necquaerit oc-cultarc,fed ea etiam coram domino vterc-tur,ipfo confentience, hie non eft furcen-fendus: ficut contra,ille qui occultéalie-nam rem aufert, putans domino difplice-re, fur eft, etiam fi forté domino non dif-pliceat:Situt file mendax eft, qui putans fe falfa dicere , vera loquitur. Furtum igi-tur duplici ratione culpabile eft : quia amp;nbsp;iniuriam infert proximo circa res poifefias, amp;nbsp;id quidem fraude atque infidijs.

Eft autem furtum mortale peccatum: pfeæ4 ficut Ofeasilludreliquis connumerat fee-lehbus . Audite, inquit, verbum Domini fill) Ifraél : quiaiudicium Domino cum habitatonbus terræ . Non eft enim veii-tas , amp;nbsp;non eft mifericordia , amp;nbsp;non eft fcientia Dei in terra. Malediftum amp;nbsp;men-

dacium,amp; homicidium,amp; furtum,amp; adul-terium inundauerunt, amp;nbsp;fanguis fangui-nem tetigit . Propter hoc lugebit ter-Zach.y ra,amp;c. Et Zacharias : Hæc eft, inquit, malediéfio quæ cgredietur fuper facie Omni'terræ ; quia omnis fur iudicabitur, amp;nbsp;omnis iurans(fcilicet mendaciter ) fimili-teriudicabitur. Quibus concors Apofto-i.Co.d lus.apertèpronunciat furesregnuDcinon poiïef-

SRETIS ET C ATHOLIC A poflèfTuros. Siguistamen modicum quid «uferafquia nocumentumnon reputatur dfe.faltem notabile, non ent mortale pec-catum, nifi qui rem aufert, velit hac ra-tione alteri notabiliter nocere: ficut etiam foPa voluntate incurritur reatus Purti. Por-ró.in extrema necefiitate.clam domino au-ferrequod fibi neceiTarium eft, non ablatio eftrei alienæ, fed vfuspropriae, Lex enim pofitiua, quæ diftinélionem amp;nbsp;proprieta-tem pofFeisionum induxit(vt videlicet hçc res fit illius.illa alterius)quando iniquita-tcminducit,amp; fuperiori legi aduerlatur, vigorem no Label. Superior autem lex eft, qua ordinantur terrena ad hominis fuften-tationcm. Quando igitur lex de diftindio-nc bonorum obferuata, hominem occide-re vel mori permittcret, ad malû déclinât, ficut lex de reddédo depofito iniquitatem inducit, fi-obferuetur,dum repetens gla-dmm depofitum,efteo feipfum occifurus. Ablata autem lege pofitiua de diftinftionc bonorum,res fit occupâtis. Ob Loc tarnen àfurtonon excufantur pauperes, fi extra necefsitatem extremam cóftituti, ditiCsimis fuafurripiat:eo quod Li liberi fint, vident cui voluerint.fatisfaèluri legi naturç,fi cui-übel dederint. ideoque nullus pauperum determinatè ius habet in eorum bona. Ipfi tarnen diuites, fi nulli elargianturfuperflua fua, grauiter peccant (vt lupra diximus)amp; videturmagiftratus vel princeps pofte ta-lesadid cogcre. Furtum quoque non eft, cùm iufta iudicis fententia alicui fux aufc-

mntur diuitiæ ; ficut ncc iudex malefaäo-remoccidés.homicidaeft. Vndemultomi-nùs furtum reputandumeft, quódfilijft raél iubéte Deo, in pœnam peccati Ægyp-tiorum,amp; in mercedem laborum .quosab Ï’o.n. ÆgyptijscoaéH fubierant, Ægyptiosfuis theiauns opibufque fpoliarint . Furtum etiampropriènöeft,cüm quis vxoremaut filiam alterius occukè violât, vel aufert ad violandum;fed longê maiuspeccatum: vt antédiximus. item Plagiarij, qui homines Fol iy^« furantur, aut liberos emunt,vel vendant, ‘’P *• furibusiongè peiores funt. Quamobrem Ïtoai lege Moyfi octidendi erant, quum fares ca lege non occiderentur. Fur verb eft, qui feruû alterius aufert : vel feruusfugitiuus, qui feipfum domino tollit ; eoquódferuu» fit res polTeiîa à domino: in qualibus rebu« furtum inuenitur.

QVædamresfunt,quæ nunquamali-cuius fuerunt : vt lapilli amp;nbsp;gcmniæ, cæteraque quæ in littore maris inueniun-tur:feræ,volucres,amp; pifces’.præfertim.quç extra certam cuftodiam alicuius inueniun. tur:eaque, quæ non habent cófuetudinem redeûdi.nec animum ad cuftodiam reuer-tendi. Hæ res fiunt inuenientis fiue occu-pantis,velcapientis. Eteadem ratio eft de thefauris ab antiquo tempore in terra re-conditis,quorum nullusiam inueniturpof. feftorrexcepto quad leges ciuiles rationa-biliter iubent inueniori, vt medietaté the-fauri

BREFfS Er CATHOL ICA fauridet domino agri vel fundi.Propter quod/inEuangelicaparaboladiciturin-uentorthefauriemifleagrum : vt videlicet MaMp totum thefaurum haberet De bis omnibus vide luftinianu libro x.Inftit.tit. de rerum diuifione.ln hisautemomnibus.etiam par-ticulariumiurium amp;nbsp;confuetudinum ratio habenda e(l. Nam fi quis dominas populo feruo libertatédederit, hoc excepto,quód feras omnes fibi refetuarit eX feru tute : de. bebic populus principi feras relinquere.

Quædam verô res funt, quæ propinquo tempore fuerunc ab aliquo pofTelTæ, amp;nbsp;ve-rè ad eum pertinétes contingit haberi orn-iiinopro dereliélis: amp;tunc fiunt inuento-ris. Pro dcreliélo auté (inquit luftinianus) habetur,quoddominusea mente abiecit, vtidin numero rerum fuarum cfie nolit: ideoque ftatim dominus eins efle definit. Quandocunq; veró non habentur pro de-relidis res alicuius,mandat nobis lex domi-ni,vt eas inuentas cuHodiamus, amp;nbsp;domino reddamus.Non,inquit,videbisbouemfra- Deu.i* tris tui, aut ouem errantem, amp;nbsp;præteribis: fed reduces fratri tuo, etiä fi nó eft propin-quusfrater tuus, nee nóftieum : ducesin domü tuâ, amp;nbsp;erunt apud te quamdiu quæ-rar ea frater tuus, amp;nbsp;recipiat. Similiter facies de afino,amp; de veftimêto,6e de omni re fratris tuiquæ perierif.fi inueneris earn, ne négligas earn quafi alienam . Quod fi Dominus non requirat rem fuam apud eü qui inuéniteam ,quianefcit àquo inuentafit, quærendus eft dominus;qui fi diligenti in-qmfi-

quifitione præmifTa non inueniatur , nee quidem generaliter: vt videlicet fciaturha-bitare in illo pago,vel ede vnm illorü quatuor aut quinqj. tunc erogare debet paupe-ribuh rem inuentam.in adiutorium ac emo-lumcntü eius qui earn perdidit. Qui inuen-tor,fi verèpauper eft, nó debet fe è paupe-rum numero fegregare : fed fient alteri, ita amp;nbsp;fibi poteft ré inuenta erogare. Quifquis autérem alterius inuenta fibi eocafunon

currente retinet,furatur : vt dicit Augufti- J” bb^d nus: Si quid inuenifti,amp; non reddidifti.ra-puifti. Quantû potuilli fecifti; quia plus nó ^^ ^^® ’quot; inuenifti,ideo plus nó rapuifti. Qui alienû j^ verb, negat.fi pofiet,amp;tolleret. Quód nó tollis, Apoft. timortecohibet.non bonum facis,fed malum metuis. Etlatro timet malum, amp;nbsp;vbi uerfaha-non potclt,non facit : amp;nbsp;tarnen latro eft. bet. Deus enimcor interrogat,nó manum. Lupus venit ad ouile ouium,quærit inuadere, quærit lacerare, quærit deuorare. Vigilant paftores, latrant canes : nihil poteft, ni-bil aufert, non occidit : fed tarnen lupus venit, amp;nbsp;lupus redit. Nunquid quia ouem non tulic, ideo lupus non venit amp;nbsp;ouis redit lt;nbsp;Lupus venit fremens , amp;nbsp;lupus abit timens . Interroga ergo teipfum : ft tuncnonfacis malè quando potes facere. amp;nbsp;ab homine non puniris , tune times Deum.Hæc Auguftinus. Hinc patet, plané iniquos effe, qui bona aliéna apud fu-rem inuenta,fibi vendicant,autqui naufra-gorumbonaretinent: quocunque iuftitiæ prætextu id faciât. Quamobrem dicitur in

concilio Lateranenfi : lilt qui Chriftiano* naufragium patientes (quibus fecundum regulain fidei auxilio ede tenentur) dam» nanda cupiditate rebus futs fpoLare præfu-munt: nifi ablata reddiderint, excommunication! fenouerintfubiacere. Quod etia deillis rebusintelligitur, quasipfi naufragt ad alleuiandam nauim manibus proprijs in mare proiecerunt : eas enim pro derelidij non habent. Hoc autem animaduertëdum dl,nihil omnino debitum efTe inuentori pro rellitutione rei inuentæ : ficut nemo debet quiequam dare, quia foluitur ei de-fcitum . Quod fatis fuo faélo docebat pau-perrimusille,dequoad hunc modum Au

ßer.19 de gu(linus,lnuenit,inquit,facculum,nifi for-vtr Apo té me numerus fallit, cum folidis fermé du-^°'‘' centis : memor legis propofuit pitacium publicè. Reddendum enim fciebat, fed cut redderet ignorabat ; propofuit pitacium publice,Qiti folidosperdidit, veniat ad locumilium, amp;nbsp;quærat ho'iinem ilium. 111e qui plangens circumquaque vagabatur, inuento amp;nbsp;leélo pitacio , venit ad hominem. amp;nbsp;ne fortequæreret alienum,quæfr» uitfigna, interrogauit facculi quahtatem, figillü folidorü etia amp;nbsp;numerü . Et cü orn-niailli fidelitcr refpondiffet, reddidit quod inuenerat. 111e autem repletus gaudio amp;nbsp;quærens vicem rependere , tanquam décimas obtulit folidos viginti: qui noluit acci* pere. Obtulit vel decern , noluit accipere. Saltern rogauit vel quinque accipere; noluit ille. Stomachabundus homo proiecit faccu-

Gcculf),Nihil perdidi ait. Si non visaliquiJ 6 me accipcre , nec ego aliquid perdidi. Quale certamé fratres mei, quale certamé, qualis pugna, qualis conflidus : iheatrum tnundus.fpedator Deus,Hæc Augurtinus. Vnde illi inuentores vel receptores,qui no-lunt reddcre inuêta, vel foluerc debita.nilÏ aliquid inde recipiant,plané iniqui funt.

Ïoa.ü lis fuit ludasproditor: fur enim eratfarro-rum,nempedominicorum loculorum.Ta-les funt, qui facris manus prophanasinij* ciunt,ecclefias demoliuntur,amp;earum mi-niftros bonisexuunt, domicilijs exturbant, res diuinisvfibus dedicatas,ad vfus pro-phanos conuertunt, bona Eccleliarum lui iurisfaciunt;patrimoniamartyrum, amp;nbsp;donaria deuotæ plébis, quibus minifterium ccclefiarum,amp; diuinus cultus fudinebatur, in aulis fuis.in venationibus amp;nbsp;choreisali)f-que vanitatibus abliguriunt,n;onacborum prædiaaulicisminifterijs donant,décimas débitas clericis fubtrahût, de campanis bellica tormcota confiant, de calicibus potant ebrij, de facris veftibus vxores amp;nbsp;finae or-^’H-J nantur.Tantorum facrilegiomm aurores vereatur.ne fimiles cxitus cum Bakhafare, yjjpjfuj Heliodoro,amp; Antiocbo fortiatur. Bakha- profp.ç. farenim, quia vinum bibit cum conuiuis 14.11b 1. fuis ex vafis domus Dei,quæ fuerât ex tem- promifs. plo Hierufalcmablâia,eadénoétepoftcœ- amp;nbsp;prédis» E e nam

nam ab hoftibus fuis interfectuseft, reg-numq; ei ablatü. Heliodorus auté, tentauit x.Ma-j quidêauferre ex templo pecunias in illud depoGtas, quarûquædâ erant viftuaria vi-duarü Sc pupillorü;fed flageHisfanftorum angelorurn prohibituseft, fadufq; mutus, omniq; fpc amp;nbsp;falute pnuatus qui vitam rc-cepturus nó fuiffet.niG Onias facerdospro eo oralTct.Huic adiungcndi funr, qui bona menfæ fanéli Spiritus deputata,defraudatis pauperibus fibi vcndicantietiam G confue-tudinisiuftitiæve prætexcu hocagant. Antiochus autem, muica facra abftulit ex tem- r.Wa.^ Elo Salomonis , fed cœlefti iudicio apprc- t-Ma^f endiceum dolor dirus vifcerum, amp;nbsp;ama- ^?’ ra internorum tormenta : itavtè corpore impij fcaturirent vermes, ac viuentes in doloribus carnes cius auellerent, odorem ciusatquefoetorcm nemo ferre poffet : Et quaquam promiGfletfe vafa fanftain templo multiplicaturum, Deum tarnen non placauit, fed triftitia dira replctus, peregrè in montibusdefperansmortuuseft. Alcimi ?[uoquc dura fuit correptio , Sc admodum ubitanea,dum præcepiflèt deftrui muro» templi Sc ftrufturas prophetarum , i. Machab. 9. f. Si talem vindiéla cxercuit Deus aduerfus violatores facrorum veteris tefta-menti;quid putamus manerefupplicij illos qui facrilegi funt circa euchariftiam.Sc reli-quafacramentanouæ legis, Sc ea quæeô pertinent. Sacrilegiumquoqi eft,cüm qui$ contra fanélitatem voti fui, quo pauperta-tem vouit.aliquid furatur,fiue aliquid dam difpen-

ÜICALOGI EXPLICATIO. 217 difpenfatore communium bonorum deti-nec, feut ait Augulhde religiofo loqué$:Si aliquisrem fibi collateeelauerit, furti iudi-ciocondénetur. Et vtintelligas,bocfurtü ciTe faciilcgiü.ait in ea verba Hugo: Frater qui rem fibi collatam eelauerit,ludæ tradi-torislocum tenet in Ecclcfiafanda,

IN forociuili difcernunturcrimina.qua-■*lifcunque furti amp;nbsp;peculatus . Peculatus enim dicitur furtü de repub. Et hoc pado peccat illi,qui bona communia in fuos vfui conuertût.item, qui iniquas exaftiones im-ponutt hoc eft,qui pro priuato Prinepium córnodo imponüt,amp; qui in^qualiterfubdi-tos grauafmodo æquale grauamé pro nc-cefiarijs reipub. imponi pofsit, Scidimpe-dientes cópefci.Similiter peceât iniquarum cxaClionu confultores amp;nbsp;inuentores. iHiq;, quivtfeàgrauamine libèrent, grauamen in alios deriuant. Contra quos omnes dicitur à Propheta: Væ qui condunt leges ini-quas;5c fcribentes, iniuftitiam fcriplerunt: vt opprimèrent in iudicio paupcres,8c vim. facerentcaufehumilium populi mei:vt effent viduæ præda eorû , amp;nbsp;pupillus diripe-rêt Quidfacietisin die vifitationis amp;cala-mitatis de longè venientis^ad cuius confu-gietis auxilium lt;nbsp;amp;nbsp;vbi derelinquetis glo-riam veftram lt;nbsp;Peculatu etiam peccant, publicaveétigalia amp;tributa defraudantes, nifi clarè conftet, inique illa exigi: ficut publicani apertè peculatores funt,qui plus E e z ew-

BRErü ET CATHOLIC A exigunt, quam à Principe fit ftatutum. Et quia hoc valde frequens ell eis,ideo apud veteres.omnes publicani infames crant, amp;nbsp;euangeliu tanquam fceleratos homines co-muniter eos habet. Vnde loanes Baptilla. inttrrogatus à Publicanis ; Magitler, quid faciemus^dixit eis: Nihil amphus qua quod lt;ollitutum ell vobis, exigatis. Furiu quoqi in parères commifium.grauiuselleo.quod in perfonam extraneam committitur.

IN feptimo praecepto furti nomine bene ■* intelligitur omnis illicita vfurpatio rci alienç.Non enimrapinam permifit,qui fur-turn prohibuit: fed vtiq; à parte totû intel-ligi voluit, quiequid illicitè return proximi aufenur. Eft auté rapina, dû cuipiâ fua res iniulléviaufertur: hoc eft, vel à priuata perfona, vel à publica, prætermifib ordine juris. Cùm enim iudex per iuftitiam vi cri-pit alicui fua,non eftrapina. Rapina autem peccatumeftgrauiusfurto : quia furinftrt' iniuriam inuito per ignorantiam tantum: raptor autem, per violentiam iniurius eft inuito, Vis autem plus quàm ignorantia, hominis voluntati opponitur . Adhæc, magna ignominia irrogatur illi, cui fua rapiuntur,vtinfirmo amp;nbsp;pufillanimi : qux peior eft fraude,quæ exercetur à fure. Car-nales tarnen hommes, qui externa amp;nbsp;fenfi-bilia fola fpeélant, de rapina gloriari fo-lent, amp;nbsp;de furto verecundari : quia in ra-piua apparet audacia maiorque virtusex-teri or.

DECALOGl IXPLIC ATIO, üt tcrior,in furto autem timor quidam fine externo roborc.

j gt;nbsp;Robibetur hoc præcepto iniqua emp-tio ;qua quis ré emit min oris, quàm valet. Similiter amp;nbsp;iniqua vêditio.qua qnis rem pluris vendit,quàm valet. Poteft tamé homo feindemnem feruare.fi resex cuiusven ditione damnum patitur, ingratiam alte-rius vendat,alioqui non venditurus. Atta-men non poteft vendens , vitra iuftum rei pretium aliquid accipere proptereâ quad res quam vêdit, alteri eft value commoda. luftum porro pretium rei,non ex rei digni-täte,fed ex indigentia vfus humani pendet.

Lft,inquit Auguftmus, alius atque alius Lib.n de pro fuo cuiufque vfu »Himationis modus: ciui.Dei, quo fit,vt quædam fenfu carentia, quibuR cap.»6. dam fentientibus præponamus, intantum, vt fi poteftas eßet, ea prorfus de natura re-, rum auferre vellcmus fiuequé in ea locum habeantignorantes, fiueetiamfi fciamus, nollris ea commodis poftponentes, Quis enimnondomi fuæ panem habere quàm mures, nummos quàm polices malit‘f Sed quid mirû , cum in ipforû etiâhominûælH-mationc.quorum certe natura tâtæ eft dignitatis,plerunque cariû.s comparctur equus quàm fcruus.gemma quàm famula^ Porró indigentia,fine vcra.fiuc apparens,qua homines hac vel illa reindigent, vanaturpro loco,pro tépore vario,pro raritatecupien-

BR ETIS ET CATHOLIC A tium rem,pro copia vel raritate rei.alyfque firoilibus. ldeoque,indigentia non fenipcr cxaélèeft nota. Ex quo etiamfit, vt iullurn pretium, quod ex cômuniælÜmatione hu-mauæindigentiæ pend et,nô femper fit cer-turn,vel pundlaliter determinatum . Vnde fequitur,vc iurtum eiufdcmreieodem loto amp;nbsp;tépore pretiû fit variûipiû videlicet,mo-deratû, amp;nbsp;ngorolum. vt frumétum infimo pretio quinq; ftuferis, medio pretio quinq; iluf.cû medio, rigorofo fexftuferis védi po tefteadémenfura Exhiscolequéterpatet, quôd modica additio vei diminutio pretij, in bis hominibus.g, conâtur ad iuftü pretiû vcnire,iniqua non eft ; vel quia exigua res cft.niliiüque fit. Quivero nihil aliud quæ-rût,quàm magno verdere amp;nbsp;parue entere, ' ?’ non habito refpeftu amp;nbsp;intétione præcipua ad iuftum pretium;quiquemalunt pretium

• L clTeinccrtum.quant certü, vt plus lucren. tur:menteiniqui font, Et cafus eft, fi lufto pretio commiitêt. Vbi verö pretium à ma-giftratu eft determinató , aperta eft iniqui-tas minons emere,vel pluris vendere.Quia veró plurimi per via iata incedunt,quç du-citad perditione hinc eftquód valde mul» tis cóntunis eft ifta iniquitas , qua pluris iu-fto védunt, amp;nbsp;aequo minons emunt.Vnde amp;nbsp;Salomon ait : Malum eft,malû eft, dicit Pfouo omnis emptor : amp;: cùm rcceflerit.tunc glo-riatur. Gentiles quoque ,amp; illis fimiles Augdi-ij Chriftiani, reputat omnes homines hacini-de Trini, quitate laborarc.Vnde illa cuiufdam mimi ‘«P 3- facctifsima prædicatur vrbanitas, Qui cùm ié pro-

DECAIOGI EXPtlCATIO, 3lf ft promiG/Tct in thcatro quid in animo ha-bcrent,amp; quid vellet omnes.alijs ludisede difturum,atque ad diem conftitutü ingeti expeftatione maior multitudo conflueret, fufpenfis Sc filentibus omnibus,dixiiïe per-bibetur: Vili vultis emere, Sc carè vendere. In quo difto leuifsimi fcenici,omnes tarnen confeientiasinuenerût fuas.Et mimus qui-dê ille vei feipfum intuédo » vel alios quoqj experiédo, vili velleemere, Sc carè vendere,omnibus id credidit elle commune. Sed quoniam reuera vitium eft, poteft quifque adipifci eiufmodi iuftitia, rel alicuius altc-rius vitij,quod huic contrarium eft incurrc-re peftilentiam. qua huic refiftat amp;nbsp;vincat. Namfcio ipfe hominem (ait Auguftinus) Eodéin cùmvenalis codex ei fuiftet oblatus,pre- loco, tijqueeiusignarum, Scideo quiddam exi-

entem cerneret venditorcm,iu-ttumpretiü quod multo ampliuscrat, nee opinati dedifte. Quid fi etiam fitquifquam nequitia tanta poftelTus, vt vili vendat qu® dimiferunt parentes, amp;nbsp;carè emat quç con-fumant libidines'^Non eft,vt opinor,incrc-dibilis ifta luxuries. H®c Auguftinus.

Ex his etiamliquet, iniquifsimos effe fa-cientcsmonopolium: hoceft,impétrantes à principe, vt foli poGintrem hancvelil-lam vendere : vel,interfe contraftum in-cuntes,quodnon minori» vendenttalem rem.Ideo enim ineüt monopolium, vt de-fignentrei pretium qualevolunt: Scfic,iji qui re illa carere non poffunt earn pluris vendunt, quàm reuera valeat, fiue valcrec

f monopolium faftum non effet. Necex-cufantureius farinæ homines, quia hoc ei j cóceditur à principe; eo quôJ amp;nbsp;ipfeprin-ceps raptor nt eo cafu, quo ex eius concef-fione augeturrei pretiü vitra quàm iuftum eft;nifi id faciattanquamiuftus iudex: hoc eft.nifi per hocvclit punirc populü fuum. Contingii amp;nbsp;alijs tribus modis in vendi-tione iniuftitia , etiam fi res nonvendatur pluris quàm valeat. Primus modus eft,qua-do defedus cft in fubftantia rei, vt quum venditurres pro tali fubftantia qualisnon eft;quia vel omnino alia fubftantia eft, vel corrupta eft. Verbi caufa : cum venditur vinum patrium pro rhenéfi, vel mixtum ex patrio amp;rhenenfi pro rhenéfi.cùm venditur mei pro faccaro, corrupta caro equina fgt;rocroco. Qualepeccatum pharmacopó-

is familiare eft,Contra hanc iniuftitiam ait Dominus: Argentum tuum verfum eftin Efa.i. fcoriam;vinü tuum miftum eft aqua. Principes tui infidèles,focij furum. Secudus eft, quandodefeftus eftin reiqualitaie. Vtfi quis védat cquü infirmum pro fano ■ domii ruinofatn,pro firma. Tertius modus eft, cü defeétuseft in quatitate vel numeri,vel pó-deris.vel menfura: alterius. Quod damnans dominus: Nolitc, ait, facereiniquûaliquid Leu «? in iudicio,in regula,in pódere, in menfura. Statéraiufta,amp;çquafintpôdera,iuftusmo-diu5,æquufqifextarius. Rurfum: Non ha- Deuiy bebis in facculo diuerfa pondera, maius amp;nbsp;jninus:neccrit in domo tua modius maior

k modius çqualis,amp; verus erit tibi : vt m uL to viuas tempore fuper terrant, quarn dominus Deus tuns dederit tibi. Abominatur enim dominus tuus cum qui facit hæc,amp; fro.ii, auerfaturomnem iniuftitiam. Item Salomon :Statéra dolofa,inquit,abominatio eft apud Deum, amp;nbsp;pondus a?quum voluntas Pro.io eius.Etiterû: Pódus amp;nbsp;pôdus,méfura amp;nbsp;mêfura, vtrûq; abominabile eil apud Deû. Am.g- Amos propheraquoque ; Aud te hoc,in-quit, qui contentispauperem, amp;nbsp;deficcre faciris egenos terræ , dicentes : Quando tranfibit menfis (hoe eft.calendx amp;nbsp;folen-nitas) amp;nbsp;venundabimus merces j amp;nbsp;fabba-thum, amp;nbsp;aperiemus frumentum : vt immi-nuamus menfuram, amp;nbsp;augeamus ficlum,Se fupponamus ftatèras dolofas.vtpofiidea-mus in argento egenos, amp;nbsp;pauperespro calceamentis, amp;nbsp;quifquilias frumentiven-damus ''. lurauit dominus in fuperbiarn lacob. Si oblitus fuero vfque in finem om-nia opera corum. Nunquid fuper ifto non cómouebitur terra, amp;nbsp;lugebit omnis habi-tatoreius ^ Aii)sinfupermultismodiscon-tingit emptionem elfe iniquam: vt fiquisà ruffico emat aurum ei perfuadens non elfe nifi aurichalcunt : vel animal fanum,perrua-denseffe infirmum, aut, mercem recipiat menfura sequo maiori, Non tenetur autem emptor indicare venditori dignitatem rei quarn habet venalem • ficut nee venditor emptori vitium mercis. medó hic pro qua-litate vitij pretium diminuât, amp;nbsp;file pro di-gnitate mercis pretium auâius tradat, Sed nullo

nullo modo licet dicere rem elTe aliam, vel aliteraHeélam.quam ert. Si veró ex igno-rantia vitij rei venditæ immineret alicui pc-riculum ; oporteret,faltem venditione fada, vitium indicate emptori. Vt fi quis do-mum cafuram,in qua elTet opprimendus,e-miflet,putanseam firmam: autfiequuma-ratroduntaxataptumemiflet, vt in bcllo percuminvitæ difcrimine conftitutusfu-geret, vel alteri tanquam vtilem ad bellum venderet : latensincommodum oporterct poft vcnditioncm indicate,

17 X iam didis fatis manifcftum cft, quoi periculis confeientiæ obnoxia fit nego-tiatio.qua quis aliquid emit vt pluris védat. Omifib enim , multos mercatorum efle, Jiui (vt habet Sapiens)æftimauerunt lu-um effe vitam noftram, amp;nbsp;conuerfatio-nem vitæcompofitam ad lucrum, amp;opor-tere vndecunquc,etiam ex malo,acquirere Hoc, inquam, omifib, verifsimumeft illud Ecclefiaftici: Duæ fpecies difficiles amp;nbsp;péri- Ecc,i^ eulofæ mihi apparuerunt, Difficilè exuitur negotians à negligentia ( Siue, vt Græcus habet,â deceptione: fcilicet qua decipit)amp; non iuftificabitur caupo à peccatis labioró.

Vbi negotiantemvocat emprorem qui e-mit vt vlteriui vendat: amp;nbsp;cauponem,mer-catorem vendentem; à fpecie totum genui mercato-

DiCALOGI iXPLlC ATIO. 22t mercatorum nominans. Cauponemverô ideo elegit nominare, coquodfraus eiu* multiplex eft: amp;nbsp;in fubllâtia rei, quando v. num vinum vendit pro alio:amp;in qualitate te rei,quando nouü vinum vendit pro ve-teri:amp;inquantitate,quando iniquamen-fura vtitur. Accedithuc, quódfsepepluris vendit vinum,quàm valeat.Subdit deinde Sapiens caufam curmercatura fit periculo-jjc,j7 fa:Propterinopia,inquiens,multidelique-runt: amp;quiquæritlocupletari,auertitocu* lum fuum (videliceta mandatis Dei ) ficut i.Ti.tf. ait Apo.Habentesalimenta Scquibustega-' mur,hi$contenti fimus. nam qui volût di-uites fieri ,incidunt in tentationem amp;nbsp;la-queum diaboli, amp;nbsp;defideria multainutilia, amp;nbsp;nociua,quæ mergunt hominesin interi-jjj.jy turn amp;nbsp;perditionem. Radix enim omnium malorü eftcupiditas. Eifubdit Ecclefiarti-casamplius;Sicutin medio cópaginis lapi-dum palus figitur:fic amp;nbsp;inter medium ven-ditionis amp;nbsp;emptionisanguftiabitur pecca-tis;hoc eft, ficut palus firmiter in muro fta-tuitur vt non moucatur, fic firmiter perfe-ucrabitapud mercatores emcnies amp;nbsp;ven-dentes peccatum.'propterquod in angufti-asdetrudentur. Certè Ezechiel nullos po-Eieay n'^ deplorare dcfiruélionemTyri nomina* tim Sc particulatim.nifi reges,negotiatores Apocai amp;nautas: ficut eadé tria genera ponii loa. lip. tg. nominatim deflercinteritü Babylonis.Nul licnim magis deliciashuius müdi feclatur, • qua fuperiores amp;nbsp;præfeôli,amp; negotiatores, amp;qui negotiatorum diuitias participant. ? ._ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vnde.

Vnde amp;nbsp;grauifsimè con4emnantur. Cum enim dominum no timent (vt facilimé fit) fuperiores plurima mala per potentiam,ne-gotiatorelt; perpecuniam committunt : Sc qui eisadhærent, cos imitantur.Sicutenim ait Sa!uator,quiin de!iciisfunt,in domibu» MaMi regumfunt.Et vbi plurescommefiationes, vbipluresimpudicitiç.vbi pluresiniuftitie, vbi plures hærele5,quàm in ciuitatibus mer cunalibuslt; Vnde Tyrus, ciuitas talis, tan-quampcfsima.defcribiturab Efaia.Ezerhi- Efa.x;* cle,amp; domino.Si,inquit dominus,in Tyro l^oiy. amp;Sidóne faélæ effent virtutes, quæ faétæ ^j^^^j funt in vobis , olim in cilicio amp;nbsp;emere poe-nitentiarn egiffent. Hincamp; Dauid, volens prædiceremaximam Chrifti gratiam, didt ,,,-g, ^^ ctiamfiliamTyriadoraturam Chriftum,amp; p,^.^^ intraturam ecclefia. Vnde apud Efaiam amp;nbsp;Ezechielem typicè Tyrus infinuat totam focietatemimpiorum : ficut amp;nbsp;Babylon in fcripturis.obterreni regni poteniiam. Et Dauid , totam ciuitatem impiorum quafi mcrcurialemdefcribens: Vidi,ait,iniquita- pCij^ tem amp;nbsp;contradiftionem in ciuitate. Die ac nofte circunJabitca fupcrmoroseiusini-quitas, amp;nbsp;laborinmedio eius,amp; iniuffitia. Ét non defecit de plateis eius vfura amp;nbsp;dolos. Vnde venerabilis Beda non folos cx‘ adores vel condudoresvedigalium,fed 5e cos qui per negotia feculi huius lucra feftâ-tur,publicanos effe affirmât. Nihilominos, quia officia à vitijs hominum diffinguend* funt,non eftabfolute prehibendum publi-cani vel mercatoris officium, alioqui, loan nel

anncs Baptisa pub!icanis,dicentibui: Ma-giller.quid faciemus^ refpodilFct, Uefer.tc ofncium veftrum : amp;non folum dixilTec: Nihil ampliusquâni quodconftitutumeft Vobis facialis. Quapropter Augutbnusne- j^ pp^j^ gotiationemdocctcire licirani ; praefcrtim 70. cam qua quismerces afftrt delonginquo, ad ea loca in quibus non font, co quód illo cafu labor,quo res transfenur,culloditur, amp;nbsp;minutatim vcnditur,amp; periculum indu-ftriaquemercatori compcnlari debent. In fumma.cum non eft defedus in fubftantia, nccqualitate,nec quantitate rei, nee pluris venditur res, nee minorii emitur quàm có-muniaeßimationevaleat : non agit merca-toriniquè etiam fi modicum laboris vel pe-riculi fubierit. Qualitas lucri,ait Leo Papa, Epift. 9t. negotiantem aut excufat, aut arguit : quia aJ Ruib-eft Sc honeftus quæftus amp;nbsp;turpi*. V'^erum- cum Kar tarnen, pœnitenti vtiliuseft etiam difpcn- bonefem diapati, quàm periculis negotiationis ob- ^P’fe. 10 ftringirquiadifhcileeft,inter enientis ven-dentifque commercium non interuenirc peccatum.

Sc pigri. Sc operarij infidi: qui pro inu-tili aui lemipleno labore mercedem inte-gram accipiunt. Et funt hi domeftici fures, elandeftinis furibus muko pcrniciofiorcs. Clandeftinum cnim furem canis Sc fera ex-dudit: fed contra ferui vcl operarij negli-gentiam

gentiam nulla euftodia fufficit. Vnde ApoftolusdocetTitum,vt mander feruis Tit* ne fini fraudantes, fed in omnibus bonam fidem oftendentes. Et ad Ephefios amp;nbsp;Ephe S CoIofTcnfcs fcribens, præcipit eis ne ferui- Culoj ant ad oculum.quafi hominibus placen-tes, fed domino feruiant, obediendo do-minis fuis.

Ä/'Iciftim furtûcommittunt domini,qui feruos aut operarios mercede débita defraudant, aut earn dare in longum tempos differût. Qu^od vitium perfrequéseft: coquod operarij plerunq; i'unt pauperio-res: illi verô, quibusoperantur, ditiores ac potentiores:vt ideonon vereanturpaupe-res iniuria afficerc,Hinc eft,quod facra fcri-ptura pafsim in hocpeccatum inuehitur.In Leuitico: Non morabituropusmercenarij peu ij tui apud tevfquemane. Et in Deuterono- ßeut«« mio;Non negabismercedemindigentis, amp;nbsp;14' pauperis fratris tui fine aduenæ qui tecum moratur in terra, amp;nbsp;intra portas tuas eft; fed eadem die reddes ei pretium labo ris fui ante folis occafum,quia pauper eft.Sc ex eo fuftentatanimam fuam ; neclamet contra te ad dominum ,amp; reputetur tibi in pec-catum. Et per Malachiam ait dominus: j^ijiaj Accedam ad vos in iudicio, amp;nbsp;ero teftisve-lox maleficis amp;nbsp;adulteris amp;nbsp;periuris, amp;nbsp;qui calumniantur mercedem mercenarij , amp;nbsp;humiliant viduas amp;nbsp;pupillos , amp;nbsp;oppri-munt peregrinum, nee timuerunt me, dis cit do-

DEC ALOGI EXPLICATIO. 23^ laco.f. cit dominus crercituum. EtIacobus A-fioftolus : Agite nunc diuites, plorate. v-ulantes in mifcriis.quae aduenient vobu. Et culpam poft pauca fubijcit : Eccc mer-ces operariorum qui meftuerunt regiones veftras, quae fraudata eft à vobis, clamat i amp;nbsp;clamor corum ,in aures domini fabba-oth introiuit. Epulati eftis fuper terrain. amp;nbsp;in delicijs enutriftis corda veftra, Scc»

p Vrtum committunt indices, qui renalem babent iuftitiam, amp;nbsp;muneribus dc-liniti caufaj inopum vel penitus, vel ex par tcfubucrtunt, aut in longum tempus pro-trahunt, vt illi tandem defatigati amp;nbsp;ex-haufti, caufs cedant : vel obfcuris verbis, amp;nbsp;tarda cxecutionc caufæ pauperum fub-ueniant. Hinc facra fcriptura diligen. Exo, Jj tiftimcinculcat: Nonaccipies munera,quç etiam excæcant prudentes , amp;fubuertunt Deuod verbaiuftorum, Et iterum ; Non acci-pies perfonam, nee munera : quia munera excæcant oculos fapientum, amp;nbsp;mutant verba iuftorum. Ac ne pûtes tantùm Ecc.io grandia munera hicintelligi: aitEcclcfia-ftiens’Xenia Sedona excæcant oculos iu-dicum,8c quafi mutus in ore auertit corre-ptioneseorü. Exquibus verbispatetmain efTe.fi index munera accipiat etiam volun-tateiuftusexiftens, Sc qui ftatnerit iuftitiam non fnbuertcre. Sicut malum eft infpi-cerealienamvxoremoculo defixo in earn, etiam

etiam fi défit mœchâdi voluntas. Cuius ragt; tio eft, quia quodlibet beneficium vel mu-nusnaturalitcr prouocat amorem. Natu* rale fiquidem eft, diligere benefadorem.

Amorautemfacitomniain amato vel bo' na videri,vel non tam mala.quàm fiint:at-queficexcsecat. ludexveróexcæcatus facile iniquam pronunciat fentcntiam,repu-tatquefeiuftam ferre. Duæ funt in indicé perindenociuæ peftes; auantia,quæ in-biat lucro ; amp;nbsp;animi imbecillitas, qua affe-étibus cedit,amp; odio aut fauore ducitur,aut

potentiaterretur,autmiferiafleftitur.Vn-de fcriptura ait : Non facies quod iniquum eft,ncciniufte iudicabis: non confideres perfonam pauperis, nee honores vultum potentis. Et iterum:Paupcrisquoquenon mifcreberisin iudicio.Et alibi.'Noli quaere-re fieri iudex,nifivaleas virtute irrumpere iniquitates: ne forte extimefeas faciem potentis, amp;nbsp;ponas fcandalum in agilitate tua. Nee tantum de fua integritate mlicitus debet effe iudex, fedamp; fibi fimilesminiftros de betafcifcere:qui plerunque mores fuperio- Ecc. lo rum imitantur, dicente fcriptura r Secun-dùmiudicem populi, fie amp;nbsp;miniftrieius: amp;nbsp;qualis eft rector ciuitatis, tales amp;nbsp;inhabi-

C Vnt quidam res,quarum vfus eft ca-rumdem confumptio ; ficutvinumcó-fiimimus vtendo eo ad potum;amp;triticum, vtendo eo ad cibum.Vnde in talibusrebus non debet feorfum computari vfus rei ab ipfa

DEC ALO GI EXPLIC AT 10. ^24 ipfa re : fedcuicunqucconcediturvfus, ex noc ipCo convcditur res ipfa. Ac ideo in tailbus rebus per mutuum rci, transfertur Sc rei dominium. Si quis ergo feorfum vellet vendere vinum.Sc feorlumeiufdcm vini vlum,vederet eandem rem bis,vel id quod non eft ; ac idcirco manifeftè per miuftiti* am peccaret. Simili auiemrationc iniuftiti-am committit, qui mutuat triticum aut vi-num, pctens fibi duas recompenfationes ; vnam quide , rei fimilii Sc xquahsialteratn vdo,pretium vfus return illarum ; quod vfura votatur.Quçdam verb res funt,qua* rum vfus non eft ipfarum return confump-tio. Sicut vfus domus, non cftciui difti-patio, fed inbabitatio: vfus xqui, vt vehat te,non,vt occidaturâ te. Et in talibui rebus poteft dominium rci feorfum concfdi, amp;nbsp;feorfum vfus : puta, cum quisalten (radie dominium domus,referuato fibi vel ali-cui alteri eius vfu ad aliquanium tempus: vel econuerfo, cum quis concedit alicui vfum domus, retento eius fibidominio. Idcoque licitè potcft homo acnpere pretium pro vfu ; ficut patct in condudionc Sc eloratione domus. Et in talibus rebus non mutuum, fed commodatum fokt interue-nite, nee per commodatum transfertur rci dominium. Pecunia autem principalitcr cft inuentaad commutationes faciendas, Ac ita.principali.s eius vfus eftipfiusconfump-tio feu diftraftio, fecundum quód in commutationes expenditur. Sicut igitur aperte iniquom cft, pro modio tritici acciper#

medium tritici,amp; feorfiam pro vfu ciufJem tritici accipere fextarium • itaamp; perfpicuè iniquum eft,pro centum carolis mutuo da-tis accipere vicifsim amp;nbsp;totidem , amp;nbsp;ampliiis vnumpro vfu illius pecuniæ. Aperta eft cniin insequalitas inter modium tritici ex ma pane, amp;nbsp;modium tritici cum fextario ex altera parte; inter cetum carolos ex vna parte,amp; lOl.carolinosexaltera. Hincfacra fcriptura vtriufque teftamenti, frequetifsi-mè omnem vfuram tanqua aperte iniquam prohibet amp;nbsp;condemnat.Si(inquit,»n Exo- Exo« do, dominus) pecuniam mutuam dederis populo meo pauperi qui habitat tecû, non vrgcbiseuin quad cxadlor,ncc vfuris opprimes. In Leuitico : St attenuatu.s fuerit Leulf frater tuus, amp;nbsp;infirmas manu, amp;nbsp;ruf£epe-ris cum quafi aduenam amp;nbsp;peregrinum, amp;nbsp;vixerit tccum,ne accipias vfuras ab eo, nee ampliusquâm dedifti .Time Deumtuum, vt viuerepofsic frater tuus apud te. Pecuniam tuam non dabis et ad vfuram, amp;nbsp;fru-gum fuperabundaniia non exiges. ego dominas Deus vefter. In Deucerono. quoq;: Non fœnerabisfratrituoad vfura pecunta, Deutj nee fruges,uec qualibet alia rem. Quae prç-ccptarepetic Ezechiel cap. 18. amp;nbsp;zz docens eü,qui ad vfura dat amp;nbsp;ampliusaccipit.ini-quü effe, morteqiæterna moriturûNon Ic-uiter autê côfiderâdû eft, quàm pulchrè ct-tatis feripturæ locis expliceturquid fit vfis-ra.Primo enim docetur vitada effe.cüquii mutuatjcoquod vfura nó nift in mutuo cö-tingat. Sccudo explicatur in hoe eófifiere.

ÎUCALOGl EXPLICATIO. HJ çuôd ampliusquis accipit, quàm mutuauit. Tertio,oftéditur nô tôtingere tantû in mu tuo pecuniç fed amp;nbsp;in mutuo quarûlibet rc-rû quæ vfiicôfumûtur.Putât cnimquidam Hiero 58 vfurani tantû encin pecunia.Quod præui- *8' f’Pi dés feriptura diuina, omni rei aufert fuper. ^«'b. àbûdaniiâ.vt plusnô recipias quàm dedifti. Üolét in agris frumenti amp;nbsp;milij,vini amp;nbsp;olei, cæterarûq; fpelt; ierü vfuræ exigi,fiue(vt appellat ferme diuinus)abundâtiçVerbigra-tia:vthyemis téporedemus dccérnodios, amp;nbsp;in meiÏerecipiamusquindecim, hoceft, ampliùs parte media. Qui iuftilsimû fe pu-tauerit.quartâ plus accipiet portio né. Et fo lét argumétari acdicere. Dedi vnû modiû, qui fatis fecit decé modios. Nône iuftû eft, vt mediü modiû de mco plus accipiâ, cùm üle mea liberalitate, oélo amp;nbsp;femis de meo habcat^ Alij pro pecunia fœneratafolent munufcula acciperediuerfigeneris, amp;nbsp;non intelligunt.vfuram appellari amp;nbsp;fuperabun-dantiam, quicquid illud eft, fi ab co quod

^«41 dederint.plus accepcrint. Talesin Euan- RieroUd gelio nummularij appellantur , fiue po- it-cap. tius, vt Qræcè legitur, colybiftæ : cuius Matth/» verbi proprictatem Latina lingua non cx-primit . Colyba dicuntur apud Ciræcos, quæ nos appellamu« tragemata, vel villa munufcula •. verbi gratia ; frixi ciccris, vnarumquepafiarum, amp;nbsp;poma diuerfi generis . Igitur quia vfuras in pecunia acci-perc non poterant Colybiftæ , qui pecu-hiam foenerati crant,pro vfuris accipiebant Varias fpecics,vl quod in nummonon li-

BREVIS ET C ATHOLIC A «ebat, in his rebus exigèrent quae nummi» coemuntur ; quafi non hoc ipfum lex do-mini Sc Ezechiel prohihuerint, dicentes, Eze iu Vfuram Sc fuperabundantiam non acci-pietis. Cum hos Chriftus vidiflet in Dei tcmplo , ardorc fpiritus Sc zelo domus loan.* Dei concitatus, flagdlo ciecit e templo, menfafque corum fubuenit, amp;nbsp;pecuniam cffudit, vocauitque eoslatrones, extem-(îlo fpeluncam facientes : co quod ficut atro e fpccu (uo obferuat viatorem, Sc latenter per infidias eumoccidit: ita vfu-rarius prétexta fubuentionis Sc mifericor-diae , technis fuis facultates pauperum pau-iatim exhaurit ; amp;nbsp;fie dcpaupcraios, mœ-rore Scinedia ac ignominia occidit.

In nouo quoque inftrumento præcc* ^“* * pit dominus: Mutuum date nihil indc fpe» rantei ; hoc eft, non Iperanie* amplius re-ciperequim mutuaftis. nam ipfamfortem mutuatam recipere licet : amp;nbsp;qui mutual proximo, recipere fortem cogitat, Sic GregoriusNifleuus eum locum interpre* öreeori. **^“’’’ J’^ens: Debet homo vitarc dam* gt;»iiKüu* *’O^^™ folitudincm, ne quarat ipfe ab ino-pe, diuitiarum augmenta, æris amp;nbsp;auri mc-taUorum fterilium cxigens frußum : ficut aitSaluator, Mutuum date nihil inde fpe- £^ 4, rantei. Malignam fœnorum cxcogita-tionem fi quis appeJlet furtum Sc homici-dium,non peccabit. Nam quid refert.fuf* fofib paricte quenquam erepta pofsidcre, ac fœnorum necefsiiate pofsidere illicit* ^ Ambr.in Bafilimtarnen,amp; Ambrofius.Hieronymu» quoque

jonque, aliter illud diftum Saluatoris in-terpretantur. Domini confilium eftjnquit Bafili.M'jtuü dareij5,àquibu'acciperemi nimè /peraris. E t qualc.inquis, hoc mutuù, coi non redJendi fpes coniunfla eft^Intel-ligedidiefficacem vim , amp;nbsp;IcgiUatoris hu-manitatem admiraberis. Q^ando pauperi daturuses in domini gratiam,idcm ipfum amp;donum amp;nbsp;fœnus eft.donum quidem, quod à paupere non (pères te recepturum: mutuum veró.fiuefœnus,ob domini muni ficam liberalitatem proillo reddentis.qui parua quidem perpauperem cûm acceperit maxima pro ipfis retribuit. Qui enim pau' perismiferctur, Deofœnerat. Vfuram.in-quit, Ambro, ab vfu arbitrordiftam;quôd Vt velles vfu,ita vfuris patrimonia fcindan tur Græcê toko? vocatur: de quo fic Bafi• hucLepores aiót eius elfe naturæ.vt fimul amp;nbsp;pariant amp;nbsp;nutriit, amp;nbsp;fupcrfœtent.Sic amp;nbsp;fœneratoribus.pecuniç fi mul tépore amp;nbsp;dâ-turad vfuram, amp;nbsp;gignunt,amp; fuperfcetant. Kondumenimin manusaccepifti, amp;nbsp;prx» fentis menfis lucrum quæftumve cxpollu-labis. Hæc rurfus pecunia data fœnori al-terum malum eduxit, illud rurfus aliud: deniqucmalum hoe in infinitum ferpit.

Quamobrem , genus hoe auaritiæ TOKOf» id eil partus (vt exiftimo^ob multiplex ma li germen, fiue fœcunditatem nominator, tut forte ob parturiginem ac mœrorcs an-xios,qui in co rum mentibus gignuntur.qui grauati funtfœnore. Sicut enim dolores parienti , fic tempus firatutum debitori Ff j exiftir

BR EKI a ET CATU OLIC A exiftit fœnus fupra fœnus, malorum pa-rentum mala foboles. Hi fané fœtus vfura-rum reftè genimina viperarum dicantur. Viperasenim dicunt ventrem matris per-rodendo nafci.Sic item fœnora debitoruni domos abfumédo nafcuntur', Semina omnia fuo temporenafcuntur animalia cpioq} temporepræftituto fuosedunt fœtus, fœnus veró hodie nafcitur, hodie parère ind-pit. Animalia item quæ cito pariunt, cito etiam à partu defirtunt.Pecuniæ vero,cûm abauiditate plus æquo habendi volucrem trahant originem , infinitam accefsionem tanto progredientem vlteriusrecipiunt. Vnumquodque crefcentium, vbi ad lulls fibiquc conuenientis ftaturs magnitudi-nem peruènit, definit augeri : argentum Yeróaiiari. omni tempore augefcic Animalia vbi fus foboli celferunt pariendi vîtes, noniam impregnantur : fœnori tra-dentium pecunis, aduentitiasvndecunq} alias pariunt amp;nbsp;fuccedancas, veterefq; nouant. Hæc Baülius. Sic Latinis fœnus vo-catur vfura à fœtu.

Vm iam oftenfum fit, vfuram elle, ali-quid amplius accipere pro mutuo quàm mutuatum eftjueeclarius ell elfe vfuram, fi quis mutuct obligando debitorem ad ali-quid aliud quàm ad reddendû squale Om-nisenim obligatio feruituseft, amp;nbsp;pecunia æftimabilis. Vfura eft igilur mutuarefub pado

pafte remutuandi, emendi aliquid à mu. tuante, aut vendendi ei aliquid iuftopre-iio.Item.fubpafto laborandi in agro mu-tuantispro iuHa mercede,aut vtendi mol» mutuantis fub iurto pretio;'amp; in cæteris fi-milibus cafibus. Si quis?utcm mutuetob-ligando hominem vt recognufeat, vel fol-uat quodante mutuum debebat,prudentia eft,non iniquitas. Similiter vfura eft,ré pluris vendere quam Vileat quia differturfo-Jutio :item minoris emere, quia anticipatur folutio. Creditor enim amp;nbsp;folués pecuniam antemcreem mutuant. Imo qui mutuant eopropofito, vtplus recipiantquàmmu-tuàrunt,etiam ft nulla interueniat conuen-tio,vfurarq funt.ficutpulchrèdocet,agens de his amp;nbsp;fimihbus cafibus,Vrbanus tertius. Lib-pde* Confuluitnos,inquit,tuadeuotio : anilie “'’’-t»^ in iudicio animarum quafi vfurarius de- ^* ''q^^ beat iudicari,qui non aliàs mutuo traditu- f’^j ^^ rus, eo propoGto mutuampecuniamcredit, vt licet omni cóucntionecdlantc, plus tarnen forte recipiat ; amp;, vtrum eodem rea-tu criminisinuoluatur.qui (vt vulgo dici-tur)non aliter parabola iuramenti conec-dit,donec,quamuis fine exaftione, cmolu-mentum aliquod inde percipiat : Sc,an negotiator confimili debcat pœna condem-iiari,qui merces fuas longe maiori pretio diftrahit.fïadfolutionc facienda prolixio-ris temporis dilatio prorogetur,quàm fiei in continent! pretium perloluaturï Verum quia quid in his cafibus tenédi'i fit,ex euagc

citur- Date mutunm nihil intle fperant«: htiiufmodi himine.« pro intentione lucri quam habent,(cù'Ti omnis vfura amp;nbsp;fupera- Ezf i8 budâtia prohibeatur in lege) iudicâdi funt malè agere, amp;nbsp;ad ca quæ taliter funtac-,^ cepta , reftituenda, in animarum iudicio •regwj efficaciter inducendi. 111e ramen qui dat decern folidns, vt alio tempore totidem fi-bi grani,vini, vel olei menfuræ red Jantur: quæ licet tunc plus valcant. vtrum plus vel minus Tolutionis tempore fuerint valiturç, rerifimilitcrdubitatur r non debet ex hoc vfurariusreputari; ficur ait Gregorius no* nus.Dccretalium libro $ Tit,de vfuris cap. •legnri. Nauiganti. Ratio huiuseft • quia in præ-■oDus. diftocalu non emiturresminuris quam in prsefentiarum valeat propter anticipatam folutionem, fed tanti nunc emiturresfu-turo tempore tradenda, quantiipfa præfi-xo tempore tradenda nunc valet, etfi fortè mmoris ematur podea tradenda , quàm e-merctumunc tradita. Non igitur habetur ratio anticipatæ folutioni.s. Quinimo, ad iuftiriam contraftusnihil refert, due pecunia nunc tradatur, fine tradenda pro-mittatur vbi tradita fucrit res empta. Subdit aurcm Gregorius pod verba praedi-fta ; Rationc hums dubij etiam excufatur, qui pannos,granum,vinum, oleum,amp; alias merccs vendit, vt amplius quàm tunc vale-ant,incerto termino recipiatproeifdem’ fi tarnen ea tepore cótraélusnófueratvédi-turus.HçcGreg Circaquæ verbaanimad-twrtédû cft,quod valor mercis quç no tradi

DEC ALO Gl EXPLICATIO. 32t lur, no augefcit ex hoc quod dubitatur an plus valebit poftcà,neqjcx dilatioe folutio-nis pecunia:-quinimo vfura eft ,ca ratione rem pluris vendere : vt iam paulô ante di-ftum eft. Cum cnim pecuniæ valor fit im-mobilis,quiamcnfurs conditio eft efteimmobilem,amp;mcrxquæ nûc traditurcmen-ti,non poteft in valore crefcere vel decreC cere ipfi vendenti, quia nó amplius eft eiui. Nibilominus fi in forma co n traft us po natur folutioni terminus,non poterit reputa-ri mutuum, co quod mutuû fit beneficium amp;nbsp;donatio quædam rei. Qui autem in ipfa emptione terminum folutionis ponit nolens aliter emere,fi vcnditor etiam liberè Se •nte altcrius petitionem talem terminum prsfigat, nihil accipit gratis» à venditore. cum,inquam.haec ita fe habeant, pater rem non poftefimpliciter cum aéluaii traditio-ne pluris vendi,quàm valcac nunc. Gregorius autem in prædifti« verbis excufat eum mercatcrern, qui non vult nunc mercem fiiam vendere, fed futuro demum tempo-re,quo verifimiliter dubitalnr an pluris fit vaJitura quàm nunc.Hoc cafu, fi mercator oratusab alio vtfibi nunc vendar, poteft fe feruare indemnem, Sc rem pauló pluris vendere quàm nunc valeat nó tarnen tanti quanti fperatur verifimiliter valitura ; eo quad multo minoris valeat fpesfutun.qua res in præfenti. Neque igitur hoe cafu plus accipit mercator quia differt folutionem' quinimo tanti poteft vendere rem fuam præfenti pecunia in hoc cafu, quanti ven- ÇaiAft» dit ex-

dit expeflata foIutione.SeJ qoia facile mé-titur iniquitas fibi, fuadet Alexander ter-tius.ab eiufmodi contraflu abftinere, quo quis, feruaturus mercej, pluris eas vendit quim nunc valeant, expeflata foluiione pretij. Similiter vfura eft, cum quis vendi-catfibi fruèlus pignoris vitra fortem mu-tuatam : iicut refle dicit Alexander ter-tius. Qtioniam, inquit, non folum vins ec-clef afticis, fed etiam quibuflibet alijs peri-Cülofum eft vfurarun lucri» intendçre, au-tontate pr«fentium duximus iniungen-dum, vt cos, qui depo/Tcfsionibusvel ar-boribus.quas tenère in pignore nolcuntur, r»»!tem deduflis cTpcnlis ,rccipiunt, ad ea* dem pignora reftauenda fne vfuraruni exaftione, ecclefiaftica diftriflione com-pcllas.

Dgpxnnvfurartorarn. CAP. XIIL T3Ra ter æternam mortem, quam Domi-■* nusper Ezechielem minatur accipientÏ vfura vel fuperabundantia, amp;nbsp;per Apofto-lum Paulum,omnibus iniquis: etiam fiede vfurarijs ftatuit concilium Lateranéfe, fub Alexadro tertio:Quiain omnibus ferèlo-cis crimen viurarum mualuir, vt multi,alijs negotijs prætermifsis.quafi licitè vfuras ex-erceat.amp;qualitcr vtriufq; teftaméti pagina condênentur,nequaquaattédant: ideocó-ftituimu.s,vtvrurarij maniferti,nccad com-munioné admittantur altaris,nec Chriftia-na,n in hocpeccato dece(Terint,accipiatfe-pultura.fcd nee oblationcseoruquifquam accipiatt

DECALOGl rXPLÏC ATIO. 229 sccipiatrqui autem acceperit, aut eos Chri-ftianæ tradiderit fepulturaîj amp;nbsp;ca quæ acceperit,reddere tôpeilatur; amp;nbsp;donee adarbi-triü epifeopi fui fatisfaciat,ab officij fui ma-neat executione fufpéfus. Hæc Concilium. Pulchrè verô ibi reijciûtur oblationes vfu-Tccl'j4 rariorû;quia,ficut ait Ecclcfiafticus,immo-lantis ex iniquo,oblatio eft maculata,amp; nô funt beneplacitç fubfannationes iniuftorû. yro.iy Donainiquorû non probat altifsimu$,nec rcfpicit in oblationes iniquorû, nec in muk titudine facrificiorum corum propitiabitur peccatis.Qui offert facrificiûex fubftantia pauperû.quafl qui viélimat filiü in confpe-du patris fui. Panis e gentium,vita pauperis eft;qui defraudat illû, homo fanguinis eft. Quiaufertin fudorepané.quafiqui occidit proximû fuû. Qm effundit fanguiné,amp; qui fraudé facit mcrcenario.fratrcs funt.De bis amp;fimilibus opprefforibus hominum dicit J’fal.i} amp;Pfalrnifta:Nonnecognofcêt omnesqui operantur iniquitatem, qui deuorant ple-bem meam ficut efeam panislt;qnafi diceret: vtiq;,maxime expcrientur,irâ fcilicet domi-ni,quâtûq; ei difpliceat hotninû opprefsio.

P Xeufare nitûtur iniquitatem fuamquk quot;'dam vfurarij friuolis quibufdamargu-mentis. In Deuteronomio ,inquiunt, le. Deu’j) gitur: Non fœncrabis fratri tuo ad vfu-ram, fed aliène. imô, in eodem libro pro bene-

bcnediftione promittitur fcruanti madata Dei, fœnerabis gentibus multis, amp;nbsp;ipfe à Deu if pnUo fœnui accipics. Non igitur iniqua eft omnis vfura. Refpondetur, ludaeis multa permilFa cfTe propter duritiam cordis eo- Mawgt; rum,quae reuera iniqua funt; ficut permit fumeftcis.vt vxorcs difplicentes, dato li- Dcut4 bello repudij dimitterent, quum baud du-biè iniquum fit, dimittere vxorem excepta cäufafornicationis. Sicitaq; permiffum eft ludæis caufa infatiabilis auaritis, vt in gentibus exercèrent vfuras,ne fideles graua-rentvfuris Aliter Ambrofius refpondetli-Ambrof. bri deTobiaca.if. Lcgis,inquit,ipfiusverba confidcra:Fratri tuo non fœncrabis,fcd ab alienigena exiges. Quis erat tunc alieni-gena.nin Amalecn.nifi Amorrcui,nifiho-Ciiaftir fles fbi, inquit, vfuram exige, cui merit o ena i4.q norere defideras:cui iure inferunturarma, j.cap Ab jjyjj.légitimé indicanturvfurae.Quem bd-*’'*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo non potes farilé vintere,de hoc citó potes centefima ( fcilicet parte) vindicare te. Ab hoc vfuramcxigc,quem non fit crimen oeridere.Si mecum ferro dimicat, qui vfu-ramflagitatrfinegladio fede bofte vlcifci-tur, qui fuerit vfurarius amp;nbsp;exaftor inimici. Ergo vbi ius belli, ibi etiam iu’ vfurae. Haec Ambrofius. Certé Dauid optimè Icgem Moyfi intcllcxit : pronuntiat autem generaliter dlum demum habitaturum in Dei Pfa,f4gt; tabernacolo, qui pecuniam fuam non de-deritad vfuram ; nulla videlicet diftindio-ne fafta.cui detur pecunia ad vfuram:ficut

DECALOGl EXPLICATIO. ist qui acceperit vfuram amp;nbsp;fuperabûdantiam. ®«u ij Porróin bcnediftioneilla:Foenerabisgen-tibus multis, amp;nbsp;ipre à nullo fœnui accipics: non promittitur timenti Deum, quod vfu-rariusfuturus fit a!iorumq;oppreirür; hdi-culumenim eft hoc : fed promittunturei maximae diuitiæ, quodque ex illis mutuum multispræftabit.ipfe veró nullius altenu» mutuo egebit.quiavox(fœnus}pro niutuo tantum accipitur.

Secundo obijciunt.leges Romanas, fiuo ciuiles,vfuras approbate.ac ita,non viden« tur vfuræ lege naturali elfe prohibitæ ; præ-fertim cùm Imperatorum fit, de bonis tcr-renis difponerc, amp;dc contradibus terrc-norum bonorum. Refpondédum eft gen- * tiliumiudicium.Icgefquc Romanoiû Imperatorum non efte audienda»contra diui-nam in vtroque teftamento promulgatam, vel contra legcm naturalem, aut contra ca-nones facros. Neep autem omnino verum eft,ius ciuile approbate vfuras. Imo lufti- Lib.a.IS'^ nianu» Imperator ait : Non conftituitur j'‘“‘|^^'* vfusfrutlus in rebus bis quseipfo vfucon- p^gy fumuniur. Nam hæ res neque naturali ta-tionc.nequeciuilirecipiunt vfumfruelum. quo in numero funt vinû, oleum,frumen-tum,veftimenta, quibus proxinia eft pecunia numerata. Namq^ipfo vfu, afsidua per-mutatrone, quo Jammodoextinguitur. Ergo fenatus non fecit quidem earum rerum vfumfrudum (nee enim potcrat)fcd quad vfumfruelum conlbtuit. Hæc luftinianu». Ex quitus verbis darum eft,pro vfu earum reruns

trrû quæ ipfo fui vfu confumûtur, nihil ac-cipi poffe. cùm illæ res vfumfruftumnon habeant.Ojc'tque hoc ede ex lege naturæ atque ciuili. Ideo autem dicitur fenatui conftiruilTe quafi vfumfruftum in pecunia, Primo 1» quii^vfurani permifit cum cam non puni-brocoli- wit.Certe Ariftotdes amp;nbsp;Cicero, exfola le-ticorum. g^ naturæ vfuram docent effe iniquam.Et tib i of- Cato(viautoreft*Ambrofius)interroga-fitioru. tusquideftfenerare hominem,refpondit, * Lifa-tle occidere.quod longe ante Catonem dixit 7'ob-cgt;i4 Dominusprr Moylén. Si pecunia ,inquit, mutuam dederis populo meopauperi qui habitat tecum,non vrgebis, hue, non fuf-focabiseumquafi cxaélor,nec vfuris opprimes. Accipere igiturvfuram,eftfuft'o-f®’quot;* care hominé Moyfi. Et dominus in euan-gelio.vfurarios latrones appellat.

Tertio , ex ratione argumentantur : Emptio reddituum approbatur tanquam hciia : amp;nbsp;tarnen nihil videtur differrc à r utuo vfurariorum, fed cæco tantum iu-dicio confuetudinis videtur emptio reddituum recipi amp;vfura reprobari. Atref-pondendum cü , bis per omnia differre emptionem reddituum ab exaélione vfu-raria. In vfura enim dl mutuum, Sc tranf-fertur pecunia vel alia resv-fu confumpti-bilis , amp;nbsp;proinde infrugifera Sc llerilis. In emptione autem reddituum vere emi-turres fruélifcra, quæ fingulis annis Domino fuo fruélificet, nempe feruitus alicu-jus fundi vel altcrius rei ,fupcr quamred-ditus conllicuiiur. Sicut enim licetalicui

DEC ALOGI EXPLICATIO. ÎJ/ pecunia emere.vt pofsittranfire peragrum akeriusquoties libaerit, ita poieilfineren vt ex agro fingulis annis recipiat modium frumenti.aat vnumcarolinuni.Sicut enim JustranfeunJi per agrum eft feruitus agri pecunia «ftimabilis : ita ius accipiendi ex eo frumentum vel pecuniam elt feruitus agri pecunia xftimabilis. Et pluris quidem æftimaturifta feruitus, fi nunquam redi-miqueat à vendente;minoris verb, fi cum pkeuerit ipfi vendenti, pofsir redimi,

Necigituremptio reddituum approba-taeft â Pontificibus tanquam iufia, qui» confueta crat ; fed contra , confuetudo emendi approbata eft,quia ex lege naturæ iuftumefTeinuentum eft emere reddirura. Quemadmodum autem poteft conftitui redditusfuper agro, domo , vel alia re im-tnobili: ita amp;nbsp;fuper bominem aliafqueres mobiles. Homo enim feipfum vendere poteft, feruumque facere in toto , vel in par-te.\'’nde luftinianus dicit vfumfruéium conftitui fuper feruis Sc iumenris. Et hi redditusperfonales vocantur, amp;. ir.ter mobilia bona computantunNam vt homo, ita amp;nbsp;eins feruitus eft mortalis.

Duplicitcr autem folet vfura pallia-rS nomine redemptionis reddituum. Primo, quando qdis adhuc exigit pecuniam fuamvel folutionem redditus, poftquam interijt penitus res fuper quam erat con-ftitutus. Ex hoe enim quod exigit in-tereunte re,vt fundo,darum eft quod non exigit raùoncferuitutis cmptæ,quæ iam perijt.

BR£ri5 ET CATHOLICS pcrijt/edratione mutuipalliati. Secundô paUiatur vfura nomine emptionis reddi-tus,dum emptor obligat vendentem ad re-dimendum redditum certo tempore, vtl cum emptori placuerit.T une enim,tantum mutuum efle.non emptionem.perfpicuum cft.Hoc ed enim mutuare pecuniam,tranß ferre eius dominium in alium, obligando eumad reftituendum «^jualem fuinmam. V'nde Pontifices Martinus quinius.Sc Ca-Jixtustertius.in vtraque extiauagante.qu® Fonitur incip'f.Regimiiii vniuerialisEcclefiseinon ^*‘ '*' approbarutnificamemptioné reddituum fub«^de ’quot;9“® expre/Tecauetur, vtipfi vcnditorci «inpt'amp; reddituu vel ccnluü.inuiti peremptores ar-védiuo. ^fari velaftringinó valeât ad extinguendu hb i'tJt.j vel redimêdumcenfum fiue vtipli emptu« res pccuniamipfam agendo repetcre non valeant.Videbant enim I^ontifices, fi pcr-mitteretur emptori, cogere venditorem ad redimedum redditum,nihil fore nifi vfura, nomine emptionispalliatam. Videbant,co permilTopublicos vfuranos pofiefuss vfu-rasexcufare. Si enim vfurarius, mutuan» centum florenos dicat fe emere redditum fex florenorum.adieda conditione, quod rcddiius intra annum debeat redimi eadem fumma,euoluto anno recipiet pro centum 106.amp; fie iullè ageret idem quod nunc ini-quèagit, fi prædidum pallium iuftumef-fct. Exhispatet,vfuram eflecûmtutof emit redditum pro pupilio,obligando venditorem ad reoimendum reditum æquali pecunia, fi pupilio iamadulto idplacuerit.

DECALOGl £X PLiCATlO. Sji Cogitquidéius ciuiie Gentiliumtutorem pro pupillo talem contraftum inire , feJ Chrilliahi boe præceptum cótemnunt.ad-monentque diligenter vetcres amp;nbsp;folidido-Aore$,tam legum qaàm canonum,non fo« lum theologi, quod vbicunqueolim lege Gentilium tenebatur tutor pecunia pupuli fœnerare,tenctur hodie cam poncre ad iu-ftam negotiationc.ad pattern lucri amp;nbsp;dam« ni. Pollet autem licité venditor redditua poft vendilionem fe ex gratia obligate em-ptori ad redimendû rcdditum.MuIta enim poffunt licite fieri duohuscótradibus, quæ vnieoeötraäu factaptaua funt. vtmutuat poteftpoft mutuum ab accipiéte mutuum fufeipere donum liberalitcr oblatum, vel promifsionem gratuitam: vbi vfura effet, fi dum mutuat,amp; in ipfo cotraftu mutui,ac-ciperet promifsionem vel donum.

Quarto argumentantur: Mutuans fape fonitfortemin periculo ; vtdum mutuat pauperi,vel ei qui omnes diuitias fuas in ma ri habet-qux fi tempeftatc pereant,nunqui recipictquod mutuo dedit. Poteft igituf pro hoe periculo aliquid vitra fortem exi-

gerc. Refpondendum cft Gregorij noni verbis: Certam mutuans pecuniæ quanti-tatem,co quod fufeipit in fepcficulumrc-eepturus aliquid vitra fortem, vfurariusell cenfendusJn quibujverbij;eoquodfufci. yjj,„ntl fit in fe pefieuJum : non caufam mutui di-)cif(nemo enim mutuat quia fufeipit infe dinaa.

BREFIS ET CATHOLIC A cafum didi capituli elTe vfurarium, notan-dum ell:, quod pericuium perdendaefortis nullum eft apud mutuanTê.ni^ ex eo,quód mutuatarius per mare vel periculofis via«, / raptoribus fortèobfelTas, rert pecuniam Sc omnia bona fua.ite.quoJ (cipfum ponac in pericuio paupertatis, dû omnes facultates fuasapponit mercaturs.Sicetia, dû q.« pau-peri mutual,nullû ellpcrdendç fortis peri-culû.nifi quia pauper forte mutuum cefu-mct.quod quidéfi nô cofumat, poterit creditor ipfam forte recuperate. Nunq igitur prouenit periculû perdédç fortis mutuats, mû prxcedetevfu fortis in mutuatario.Cû igitur mutuâs pro periculo fortis perdëd® aiiquid exigit,intelligitur pro vfumutui id cxigere.Jllud enim,quod Pafchalis Potifex dicit de fymoniaçis védétib’têporalia.quç In dette, concomitâturipfa fpiritualia: Qu’^9'^’seo-x q-t-ta. rum vendiderit alterû , fine quo nccaltcrû S“'* prouepit,ncutrû inuéditû dereliquit: dice« •biccerit fg polfumus amp;nbsp;de hoc cafu,fic,Quifquis ali-quid exigit pro periculo fortis perdendæ: quû hoc periculû nô proueniat fine vfu mu tui,exigit certè aiiquid pro ipfo vfu. Accipc rc veto aiiquid jp vfu mutui vitra forte mu« tuatâ.ell aperta vfura. Quemadmodû itaqj fur furatus alicui centû carolox,ponenfque COI cû oibus bonis in periculo, dû nauigat per mai e.nô débet plus retlitucrc q illctur qui optimè euftodiuit ré furtiuâ amp;nbsp;diuitia» fuas :qanimirû vterq; fur tâtû cétû carolo» ex ære alieno habet: fie mutuatari* nauiga# per mare,nó plus accipit à mutuâte q illc mu tuata«

Di^ALÖGI EXFLICATIÔ. ijj tuatariusg,innullopenculo ope» fuascol* locat:amp; proïdenö plusdebet rcllituere.ln omni auté mutuo,nece(Tario cocurrit eiuf* modi pericuïü , vt fi mutuatarius cü oibu» bonis fuis Sc oïbus pignoribus pereat, for» quo^i mutuata pereat ipfi mutuati.proïde^ propter talepericulü.quia in benebcio mu-tui iticluditüt, ttoh potert amplius accipi valet ipfum mütuu. Ei quo etia pâtet, non fepugnare natüræ pignoris, quod perdito pignore nó poteft exigi fors mutuata, Imo pignus fupplet locû pérfonæ obIigatç»Sc (ÎÈ à mutuate.qui perfonç fidere no audet,acci pitur,tati(J fecuriotê reddés ^ ipfi perfona poGit. Hæc eo dida fipt.vt fciatur côtraftâ vfurariu effe.fi quis cefltû càrolis ernat agrp feracé.oftefibusdcdüdis.vniusmodîj tritî-ci,hac adiefta condîtione, quôd póft annu cogetur véditor redimere agru eadém fum. tna. Ex cétû enim càrolis mutuatis reçipîû» turanno lapfo centû caroli, amp;modiustrî-ticiragetautépignuseft.Necidco putâduj eftvcrèemiagef.quiaagripericulû toto an no eft apud eû qui fingitur emete. Taie cnî periculu pignori nô fepugnat, vt diximui. Non plus periculi eftapud eû qui fingitur emere agrû, quâm Valet fua fors mutuatî). Non plus, in^, periculi eft, ^ eftapud vfq-fariû,qui pacifcituf quôd pignore pereunte nócxiget forténec cxcrefcêtiâ. Quintoar-gumentanturfic ; Licet Eomini mutuanti ie indemne fcruare. Igitur licet ci qui omné pecunia fuâin mutuû exponit,acciperc ali-quid vitra forte. Videtur enim fubiredânû,

dum cefTat i lucro mercaturae, quam cxcr-cuiflct,finonoccuparetfc mutuado pecu-niam fuam.Dicendum eft,damnü eße cum quiî perdit quod habet, Hue debet habere. Et indubiè licet mutuanti exigere rcpara-tionemdamni, quod fubit quia mutuat. Exempli gratia:Si quij vtmutuct proximo vendat agros fuos cum detrimento ,aut fi quis vt mutuet vendat frumentü vili,quod fcruaturus eratin tempus, quoverifimile crat carius vendendü.hie poteft damni fui fubleuationê exigereab eo cui mutuat: ita vt futura fpes lucri Temper çftimetur mino riî,quàm res in præfenti. Poteft enim lucrû fperatum, multipliciter impediri, Isautcm ?iui mauult mutuarequàm mercari ;quaics untvfurarij : nullum damnum hinc fubit, quód per mercatura nó lucratur:quia,cüm nolit mercari,nó eft ei fpes lucri ex mercatura.idcoq;,nil fuum amittit dum mutuat. quot;Sicut ille qui mauult ftudere Theologiae quàm Medicinae, non damniheatur ex eo quód per artem Medicinae, cui non ftudet, nihil lucrabitur. At qui reuera mercaturae ‘iqtendit.Se quia petenti proximo mutuum ^dat impediturab illa,amp; lucro verifimiliter Iperato.isverêquia mutuat damnum pati-'tur;f!cut qui ex venditione rei fibi necclTa-riae vel chara: aliquid damni vel ineórnodi fubit propter ementem-. poteftque ideo all-quid ampliusaccipere quares infe valcat. Si autem vltró velit aliquis vendere ré fui, non poteft pluris earn védere qua in feva-Icatiquia in gratiam emptoris nullam inci-dit ia-

DECALOGl IX P L IC ATIO. fis-ditiaéluram.Patetigitur amp;nbsp;banc v/urario* rum defenfioné ede friuolam . Sunt amp;nbsp;ali» argumenta,quæ pro fe adducunt: verum hoc in loco Iiorû fufficit traftatio.Diligenter poftremo animaduertendum cft fixeqs tcnendum.Ecclcfiam Romani ex fcriptu-risvtriufqitertamentiadeo certam femper fuiiTe.quod vfura eft iniqua.nec po/sit iuftè fieri,vt Clemés quintuiin Concilie Vicn-nenfi fie dixerit : Sane fi quisin ilium erro-rem inciderit, vt pertinaciter affirmarc prç-fumat,exerccrc vfuras non ede peccatum, decreuimus eum velut baereticum pu-niendum.

Dorro ad Icuamen necefsitatis fusaccipe-re ad vfuras mutuum, peccatum nô eft: co quod liceatvti iniquitateakcrius, iam paratimalè agere, ad vtilitatem noftram:

S'Om.j ficutDominus Deuivtitur omnibusvafii iræ,vt often Jat diuitias gloris fus invafa mifcricordis, que præparauit in gloriam.

Qui,inquit Äuguftinus,vtiturfide illius £pift.,j-,| qucmconftatiuradepcrdcosfalfos, amp;vti- adPubli-turnó ad malam rem , fed ad licitam amp;nbsp;bo- colam. nam,non peccato eius fe fociatquo per dç-monia iurauit.dJ bono pafto eius quoti-dem feruauit.Sic qui mutuum petit ab vfu. ratio,non petit vt vfurarius peccct,fed tantum mutuum:quod vtiquclicitum eft : licet feiatmutuantem ex fuaprauitate cxa-

. Jf^EVlS ET CATHOLICA iur^tnentum quod fine peccato præftarç potuiffet, quamuis fciret Laban ex fua pra-uitateper Deum falfum.nempe per Deum ipfiusNaçhoriuraturum. SicNaaman Sy- 4-^^*/ rus.fidelis iâ faftus poterat Hclifæo appro-bante fuftenîare incumbentem fibi regem fuumjHoc enim minifterium licituih eR: quamuis fciret regem ea fuftentatione abu-furum ad adorâdum Deum Remmon . Sic licet homini manifeftare bona fua latroni-bus ne occidatur ab eis.tametfi fciatur.iHo* diripiendo bona peccaturos.Cuius rei exé- . plum babemus Hiçremiæ cap.41.

Vm auté furtum fit acceprio, pofleGio, ^detétio vel quçuis cótreclatio rei alienç contra domini eófenfum, liquet quód qnif-quis ftudiosêcelat Dominu rei contrecU-tionem.illius rei fur eft ipfo eelandi animo.

• Vnde D.Auguftinusin régula loquensde religions munus acceptum eelatibus fupc-porem qui vices cömunitatisgerit'Si quis, inquit.ré fibi collatâ celauerit, furti iudicio condemnetur.idcoqifanéli patres cœnobi-archæ.fpiritalifapicntia plenifsimi, vitium proprietatis de cœnobijs amp;nbsp;monafterijs ra-dicitus extirpate ftuduerut. amp;nbsp;ipfi canoncs tlS j-de- proprietatem habentes religiofos, â cornu-çret.ta.i nioncaltaris remouerunt,amp; ftatuerunt,re-monachi ligiofosinuentosin morte habere propric-quot;on. tatem,in aliorum terrorem,extra Confortid fidelium fepcliri cum pecunia, adieda hac malcdi-

DECALOGI EXPLICATIO. s^, malediftione : Pecunia tua.tecû fit in per-ditioné. Miferiigiturfuntillireligiofi, qui non content! ambulare via îAâdatorû Dei, i.Co.ß voueruni Deum fequi,amp;; iuiitari illius pau-pcrtaté.quicumdiueseflct tl inopsfadus dl propter nos, vtnonhaberet vbi caput fuumreclinaret:amp; tamé propter quafdam quifquilias,non perhorrefvunt fe ponere in corum numero,dc quibus ait preco verita-i.Coi tisApoftolus:Fiircsregnum Deinopoßi-debunt. EH amp;nbsp;alia iniuftitia apud homines non infrequens.quæ Simonia dicitur à Afl S« SimoneMago,qui ficutin AdisApoftolo-rü Icgitur,voluit emere poteftatem donadi Spiritum fandü, oblata pecunia, cogitans fcilicet poftea fimiliter Spiritü fandü vcn-dcrecariùs; Eftigitur Simonia veditio vel emptio rei fpiritualis,vel alicuius téporalis, quod fpirituali annexum e(l. amp;nbsp;mediate re fpirituali transferturin aliu.Quifquiscnim horü alterü vendideritneutrüinuenditum dereliquit.Vtcxépligratia,prxbcda in mo-nallerio.vel iplum beneficiü nemini datur, nifi recipiatur in fratrem monafteiii,amp; nifi conferatur ei ius faciendi officium benefi-cij. Qui ergo vult vendcre vidum.religio-fofuturo,amp; beneficium, vendit fpiricuale iusofficiandiin beneficio aut monafterio. Multis modii fandi patres conati funt boe grande peccatü Simoni? extirpate, imitantes fandum Petrum, qui Simone Magum reiecit offerentem pecunia curnhac male-didione ; Pecunia tua tecû fu in perditio-Aft'Squot; né.Sed propter incxplicabiléauaritiâ con-

tempfcrunt homines fancloru patrum co» natui. Etquiafragilis fcxusfamiricused valde timijus, femper fibi timet defuturi neceflaria;idc0(ficut tdlatur Synodus La-terané.)plerafqi moniales vfqucadcó labe» Simoni« infecit, vt paupertatis prætextu nullas velint reclperc forores, nih dato ali-quo.Proinde nouiGimè in Tridétina lyno» do confticutum cft, vt is tantum numerus,

in fingulis monafteriji conlbituatur, qui ex confuetis redditibusamp; eleemofynis poteft cómodè fuftétariJn Dei iudicio prætextus locum non habebit,fcd ibi vrgebitut Chri-fti prçceptû:gratiiaccepiftis,grati$ daté. amp;nbsp;indignabitur fpiritus quod gratis fus mu-nera pecunia vel precio sHimarentur Se emerétur.In iniurtitijsiftis amp;nbsp;furtis aducr» tendum cft, nó folüm cómitti furtum cum res aliéna inuito domino aufertur, fed etii dum dctinctur;idco4iquandiu homo rennet ré aliéna, manet in peccato furti. Cen-fetur auté detinere.quifquis abftulit vel có» fumpfit donee rcftituerit;co quod caufa fit cur alius re fua careat,vnde cft illud memo rabile verbû Auguftini epift. ^4. ad Mace-doniü;Sienimres aliéna propter qua pec* catû eft,cùm reddi poGit nó redditur, non agitur poenitétia, fed fingitur: fi autem ve-raciter agitur,non remittitur pectatum nifi reftituaturablatü. Quod de furto dititur, idé in ablatione fams locum habet:Melius

eft enim nomen bonû quam diuitiæ mult^, Sc plus nocet detraftor quam auferés dim-tias. Detractor eft autem non folum qui ex-preßis

DECALOGI IXPLIC ATIO. 236 prcfsis verbis alterius famam denigrat.fed qui audiédo detraéboné,caufa eftcuralte-rius fama lædatur.Vnde Salomon l’rouer-bioró 24.Timc Dominü fili mi, amp;nbsp;Regem, amp;nbsp;cû detraftoribus ne cómifcearij, quonia repente eófurget perditio corum, amp;ruini vtnufqj quis nouit^ tamvidclicet qui dctra-bit.quàm quidetrahentem audit.

Vandoquidem iüftitia requi-rit nó folùm vt proximo nulla Hatiniuria, fed etiamvt illau reparetur, necefle cft vt ali* quod extet tribunal amp;nbsp;iudex

aliquis,cuius iudicio reparentur illatc in* iuriæ. Et quum malitia nominum etiam il-lud indicium pcruerti cótingat, ideo quin-tum datur præceptum, pronibens ,nequii ad illius iudicij perucrfionem cooperctur. Quamuis enim non quilibet homo iudex elTc pofiit,idcoq; cuilibet non dicatur, Ne iniuftè iudice$;poteft tamé quilibet coope-rari ad perucrfionem iudicij, faltem falsó teftificando.idcoq;cuilibct dicitur,Non dices contra proximum tuum falfum tefti-inonium : vbi intelligiturprohiberi omnis peruerfio iudicij, flue fiat per iniquam fen* tcntiam.fiuepcrcalumniam , fiuc per fal-fum teftimonium ; bis enim modis peruer-titur iuftum iudicium. Quanquam autem quinto

SREVIS ET CATHOLIC A quinto præcepto prohibeatur falfiim tefti-monium, quo nocetur proximo vt per indicium occidatur,vel iniullè damnum pa-tiatur(quo modo Sufanna amp;nbsp;Naboth in- Dan-n iuriaaiîeélifunt)iuxtafubtiliorem tarnen vR® *' intelleftum.omnemcndacium prohibetur hoc præcepto. Vnde Apollolus alludens ad huiusprçccpti verba:Inuenimurautem i.Co.i^ (inquit) amp;nbsp;Falfi telles Dei, quoniam tefti-monium diximus aducrfus Deum quód fufeitauerit Chridum quem non Tufeitauit fi mortui non refurgunt. Et quifquis mcn-titur de proximo,nocet ei.Si enim métien-do vitupérât eum,manifcllênocet, impo-nendoralfum vituperium, auferendoq; ei famam amp;nbsp;honorem : fi autem fakó laudat cum,grauatcumhonoreindebito ,atq; ita nocet ! ficutille qui proximo bona aliéna tribuit, qu^proximus tenctur rcllitucre. Si illc Magus qui facit colores hominum aliter apparere quam fint, re vcra, nocet ho-mini auferendo apparentiam naturalium eolorum per quos innotefceret , vtiquc menticns,quantum in ipfo eft.nocet proximo de quo mentitur,faciens euminternof-cere aliter, quant révéra eft.Hocigitur prç-cepto idem prçcipiturquod verbis Chrilli, Ell eft,Non non.Hoc eft;Sermo veder de Mat.p requæed,fitan’ertiuus de ea quemadmo-dum cdiamp; fermo veder de re quae non ed, (it negatiuus ficuti res no cd,quod his abu-datius cd, id ed,quod plus alTcritur qua ret ed,aut plus negatur qua res non ed,i malo cd:id ed,à diabolo» de quo alibidicitur. Cum

DECALOGI EXPLICATIO. H7 ^oin.8 puni mendacium loquitur, ex proprijs lo-quitur.quia mendax eft,amp; pater cius(mcn-dacij). luucnçus pulchrè hanc fentcntiam carmine defcribit.

iß^efl fußietatsijuod non eß,dt(ito non til: ^od fuper eü tSlu toium faUaciter £gro ^f^SS^^ff obreptans animo vü tetra veneni.

Sicut enim dominus fons eft omnis verita-tis,amp; verum à quocunque dicatur.à Spiri-tu fan él o eft : ita diabolus pater eft omnis mendacij, amp;nbsp;à quocunqi proferatur men-dacium,ex diabolo eft. Êademautemeft ratiodemendacijsquaeconfiftunt in faélii (de hypocrifi fcilicet, amp;nbsp;fimulatione) qute de mendacijs verborum : fafta enim non minus fignificant,quam verba. Ad hoeprç-ceptumquidam reducut blafphcmias.con-tumeliam,derifionem,detraélionem, amp;nbsp;re-liquas verborû iniurias, led beec etiam alijs præceptisprohibita intelÜgi pofTunt, népe primo amp;nbsp;quarto. Qijemadmoduin veró veritas præcipuè inueniturin doélrina re-Jigionis Chrirtianæ amp;nbsp;verbo Dei, ita etiam per Antonomafiamid vocatur mendaciü, quo quis mentitur contra veritatem reli-gionis;de quo dicitur Pfal.$. Perdes omnes qui loquuntur mendacium i quale fuit pri-mum verbum ferpentis antiqui, direntis üen.j. primisparentibuscontra Dei verbum:Ne-quaquam morte moriemini, fed eritisficut dij.Vnde Apoftolus Petrus epiftolæ 2.cap. 3.vocat hxrefiarcbas magiftros mendaces, amp;nbsp;loannes epiftoiç fuç primæcap.2. de bç-rcticii fui temporis loquens; Quis eft men-dax^nift

nifijquinegatquoniarn leïui cft ChriftuJ. dcqualimendacio ctiamfcriptumeft;Mit- i-Thef tctillis Deusoperationcm crroris, vtcre- f’*’*’ dant mendacio. Similiter Prouerb.jo. Ne addas quicquam verbis illius,amp; arguaris inueniarifquemendax. De talibusmenda* cijs dicitur Ezechielis 13: Mentientei populo meo credenti mendacijs. Contra nu-tafmodi mendace# in perfona paucorum fi-delium orat Propheta Pfalmo 11. De quali mendacio fcriptum eftProuerb.zj. Nede-fideres de cibis eius,in quo panis(id eft,do-iftrina)mendacij : id eft, ne legas libros eiui vel cxpofitiones,qui habet falfam dodrina.

Na» cancuftfiet vxorew proximi tui. Deuß Na» domum^no» agrum,non feruum, nen MCtlUm,nonbouem, non aftnum

Ê gdcil decern praecepta fcripfe-’■’t*quandoquidem hocaper- Deu.4lt; tèfcripturapronunciat. Sedquomodoilla Exo p decerndiftinguenda fint: nonita darum eft.Optima autem videtur Auguft, diftin-' . dio tradentis nonum præceptum efie il-cj.tf.fpi- ’udiNonconcupifccsvxoremproximitui. ilol r ad Decimum auté: Non concupifces domum Eplu 1. proximi tui,non feruum, non afinum, ncc

DECiUOGI EXPLICATIO. 2}t omniaquæilliuj funt: vt videlicet vltimi» duobus præceptis prohibeatur concupir. cenria furti,amp; adultery, quarum rerû con-cupifcentia folcnt homines regulariteria-borare,fub quibus concupifcentijs, prohibit« intclligunturconcupifcentiæ aliorum peccatorum.nempe.homicidij amp;nbsp;fimilium. Prohibet autem Deusinternam concupiC-centiam vitiorum,non folum extema opera mala, vtoftendat iuditiam hominis co-ramfe,conßfterein plena reditudine tam interiorii hominis quàm exterioris , cùm iuftitia coram hominibus, qui fola exterio-ra nouerunt iudicare, non requirat nifi ex-teriora opera bona. Hæc erat (inquit Au- Lib-s-Je guft.)iullitia hominis primi.obedire Deo, pec-m^r. Sc legem in membris aduerfus legem men- ^ rsmif. tis.fme legem concupifeentiæ non habere. ^’‘V^* Regula autem amp;nbsp;Icx.ücut omnis menfura, ij.i^æ j^ immobilis elTé debet, nee ad mutationem eorumquælege gubernantur, régula debet mutari.vclinfledi: ideoqueiexdatain primainllitutione.de vitando omnesmo- Aug.Iib-tus prauæ concupifeentiæ, non cd mutata de pfed. perpeccatum hominis.quomodoenimho- iuuin». mo polTct afpirarc ad perfedamiuditiam, amp;nbsp;ad cam conari, vel ad earn quandoque obtinendam,fpem præmittere, fi iuftitiam perfedam non nofcerct ^ quomodo vcró poflet nofcere,fi nullis præceptis oftende-rcturlt; Deuxitaque præcipiens vt nullum Aug hb. motum prauæ concupifeentiæ habeamus, 3e frint-oftenditquamlongè à perfedioneiuftitiæ amp;l't*ra ^’'’•r. fimu$,quandiu in carnc cócupifcente con- ‘’’P-’*'-tra Qd-

BREVIS ET C ATJIOLICA trafpiritum viuimus, quandiu enim in rtö-bis viuit cupiditas,amp; mütus fuós exeritjm-perfefta eil Charitas arque iuÛitia. Quan-quam enim non quihbet motus praus6 concupiicentiæ charitatem ätque iuftitiarn cuertat, amp;nbsp;dominium ei aufcrat, minuit tarnen fpiritalem iuftitiæ deledationeni Aug Lb. atque dilecbonem ; amp;nbsp;ita perfeélionerti é.contra iuliitiæ impedit. Aliud ergo mandat Do-lulia.c.ä minus cumdicit,Non concupifccs, quàm cumdicit, Poft concupifcentias tuas non eaj, hoc eft, praux concupifeentiæ non confentiasrfiue, vt Paulus lo^nitur: non ^®®’ regnet peccatum in veftro mortali corpore, vt obediatis cortcupifeentijs cius. Au-guftinus de nuptijs amp;nbsp;concupifeentia 11-bro i. capite 29.Multum enim boni (in-quit ) facit, qui facit quod feriptum eft, Poft concupifcentias tuas non cas ; fed ®^^'' non perficit, quia non implet quod feriptum eft ; Non concupifeas. Ad hoc ergo dixit lex, non concupifees, vt nos in hoc morbo iacere inuenientes, mediei-nam gratiæ quæreremus,amp; in eo præy cepto feiremus amp;nbsp;quo debeamus in hac mortalitatc proficiendo conari , amp;nbsp;quo pofsit à nobis in ilia immortalitate bea-tifsima perueniri : nifi enim quandoque perfisiendum dfet, nunquam iubendum effet.

Itemepiftola i$7. ad Optatum ; Opor-tebat itaquc( inquit ) vt addito manda-to cuius vox eft, Non concupifees: fuper-bo peccatori etiam praeuaricationis cri-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men ac.

DEC ALOGI EXPLICATIO. 239 men accedcret, atque gratiae medicinam non fanaca per legem , fed conuifta in-firmitas quærerct . Ex co autem quod Apoftolus citât ex lege,lise duo vlti-ma præcepta quad vnum mandatum, ad Romanos dccimo tertio dicensr Nam non adultcrabis, amp;nbsp;estera, videri poflet mala cfTe diftindio prsdida . Rurfus ex illo ?xo.io quod in Exodo prias prohibetur concu-“ pifcentia domus proximi , deinde vxo-ris,acpoftremó adduntur aliae res: vide-tur quad fit vnum praeceptum: in medio enim vnius prscepti non debet poni aliud.

Sed refpondeo quod Apoftolus non ponit hoe •. Non concupifces, tanquam vnum mandatum , fed breuitatis cau-fa nonum amp;nbsp;decimum mandatum : ficut etiam alio ordine ibi citât Decalogum. Nam fic dicit : Non adultcrabis jNon oc-jcides, amp;nbsp;estera ; amp;nbsp;capite tertio epiftolx ad Romanos varias coniungit feripturas, fspe fenfum magis citans quam verba.

Ad id quod feeundo obijcitur, dieen-dum,in Deuteronomioficlcgi : non con-cupifces vxorem proximi tui, non do-■ mum, non agrum, amp;nbsp;estera, vti textui Septuaginta interpretum, amp;in Deutcro-nomio ,amp;in Exodo legit : Non concu-pifces vxorem proximi tui, non concupif-cesdomum proximi tui,nequeagrum cius, neque feruum eius, amp;c. vbi notantcr bis ponitur verbum, concupifces, amp;nbsp;prscedit concupifcentia vxoris,8i huic non coniun-gitur tanquam ad idem pertinens : Neque domum

domum eius, ficut in dccimo pracepto» Vndetextusnofter in Exodo perturbatus videtur. Et reuera ficut furtum, amp;nbsp;adulte-rium diuerfis præceptis prohibentur, ita oportet amp;nbsp;concupifeentiasiftorum figilla-timprohibcri,funt enim illa carnis, bæc oculorum, amp;nbsp;omnia diucrfi generis. Prai-Conca. ccptalegis decern funt(inquit Auguftinus) in Ffaji. in decern præceptis legis babes Pfalterium. perfeöa res eft, babes ibi dileéfioncm Dei in tribus, amp;nbsp;dileftioné proximi in feptem, amp;nbsp;vtique nodi,domino dicente,quia in bis duobuspræceptistotaLexpendet,3iPro- Matt« pbctæ.Ôicit tibi Deus defuper,quia dominus Deus tuus Deus vnus cd. babes vnam chordam.non accipiasin vanum nomé do-mini Dei tui.babes alteram ebordam. Ob-ferua diem fabbatbi nó carnaliter, non lu-daicisdelitijs,qui otio abutuntur ad nequi-tiam.melius enim vtique tota die foderertt quam tota die faltarent. fed tu cogitans requiem in Deo tuo, amp;nbsp;propter omnia faciés,abdinc ab opère

nis enim qui facit peccatum, feruus cd pcc-cati.Etvtinambominis,amp; nópeccati.Hsec tria pertinent ad dilclt;dionem Dei, cuius cogita vnitat«m, veritatem, amp;nbsp;voliihra-Fauló tem.Inbis tribus cbaritas Dei; in feptem infra- aiijscbaritas proximi, ne facias alij quod pati non vis. Honores patrera amp;nbsp;matrem, quiaviitebonorarià filijstuis. Non meß-ebaberis'quianee mœcbari vtorem luairï pod te vis.Non occidas:quia amp;nbsp;occidi non vis.Nunfureris : quia furtum pari non vis.

Non falfum teftimonium dicaS : qdia odifti aduer-fum te falfum teftimonium dicentem. Non concu-pifcesvxorem proximi tui;quia amp;nbsp;tuambon vis ab alioconcupifci.Ncc concupifeesrem aliquam proximi tui:quia fi quis tuam cöncupifcit difplicet tibi. Conuerte amp;nbsp;in te linguam quado tibi difplicet qui tibi nocet.Hæc omnia præcepta Dei funt, fapientià donante data funt .defuper lonant . tahgé Pfaltè-hum.impie legetn quam dominus Deus tuui non Venitfoluerejéd adimplere. implcbis enim amore quod timoré non poterasiqui enim timendo nó facit mali,mallet faccrefi liceret. itaque etü facultas non datur, voluntas tenetur.non facio,inquit, qua-rc^quia timeoiNódum amas iuftitiam,adbuc femus cs.efto filius,fed ex bono feruo fit bonus filius* ihte-rim timendo noli facere. difces amp;nbsp;amando non fa-cerc.ert enim quædam pulchritudo iuftiti«, poena te deterreat.Habet iuftitia forma fuâ,oculoi quçrit, accenditamatoresfuos. pro bac martyres feculum calcantes fanguinetn fuderunt. qui amabant quado illis omnibus renuntiabât ^ non enim illi non erafiC amatoresfaut hoc vobis dicimusvt nôametisf Qui non amat friguit,obriguit. A mctur,fcd ilia pulchritudo qüæ cordis oculosquærit.amctur, fed illa pulchritudo quæ laudatur. iuftitia incendit animos.iu-ftitiaacccnfi promunt verba,edunt voces,vndique dicunt,bcnc,optime. Quid viderunt^ Inquo pul-cher eft curuu$ fenex ^. Non cnimfi procédât fenex iuftus eft aliquid in eins corpore quod ametur, amp;nbsp;tarnen amaturab omnibus.ibi amator» vbi non videtut. imó ibi amatur, vbi corde videtur.

INDEX

Cur ab occifo agni Pafcbali quinquagefinio die dara fit icx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.}(.fo],i7

Quod Icx data Moyfi conti-ncatoinnia præcepta legis , naturae. cap 54 fol ig .Quod lex Moyli contineat pronnlTa Sc fupplitia terre-11a. Cap.jy.fol.ig LegeMoyfi etia aeterna pro-lt; nuttere amp;nbsp;cóininari-c.jd.f ij Cur taro fpiritalia, amp;nbsp;zterna pronufent lex Moyfi , amp;nbsp;plus nimis, quapromifsjs ^egerit. cap-57-^gt;» Temporegrati® reuelat{ pro-mifsiones amp;nbsp;niinas laiius efle temporales cap.jg.f jj

De concilijs Euangcbcis. cap.}9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol 14.

Omnia præcepta legis natura: contineri in decalo-go. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap 40 fol-tf

Diftinflio deceni praecepto-rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c3p.4i,fol-itf

Quod Iiæc decern præcepta ex dtleftione iurtitiz im-; pleridebeant- cap.41 f-i7 Pratcepta debeie fieri ex dile-Öione Dei. cap.4|.fol gt;7 Qitod nó oporteat de Deo ex-. prefsefgeogitare c.44.f48 Hdariter eiTe feruanda præ-

Cepta Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.4y.f.}9

Ego fum dominus Deus tuus.

«ap4lt;ï; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.ï9

Qui eduxi te de terra Aegypti de domo feruitutis c-474.40 P»infid«libus. cap.4ß. £.41

Demalèfecuris- ca.49-£*4| De defperantibus. ca.j o f.44 Defidêtib’m carnc.c.p f 4P De non amantitusdeum.fed odtentibus. cap.yt £47 De rebellantibus Deo,amp; con* temncntibus eü-ca.q.f 47 Non habebis deos alienos co* ram me. cap.p4 f.48 De lupciftitione diuinatio-num- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap,yy.f48

Cur interdum vera prasdi* cant diuinatores c 57.1.5» Non fine fuperlbtione con-full demones, etiam in hit ' quz naturahter nórunt.

De his qua: adhibentur à fu-petftitiofis ad- hominem fanadum, velaliquidaliud operanduni. cap.59.f-5t Ecclefianiin fuis extemonijs carere fujftitione c tfo.f.yj Quomodo à fuperflitionibut fint rudes dehortadi.c.tft.f 54 Non factes.tibi fculptile,neq;

omiient finulitudiné.qux eft in coelo defuper, amp;nbsp;qu« in terra,amp;c. cap tfi. fol.55 De h)S qui imagines deos efle funt arbitratj. cap.tf j.f-55 De his,qui creaturas imagini bus reprefentatas colue-runt. c.Tp.tf4.fol-5tf De hisqui Deum verum figu-rare conati funt.ca.yd.f.ytf Deimaginibus dei fatrit,fitte Hh t fanâæ

index

ßnftf trinitatis. c ^ö f-vS Ego fum dominus Deustuus fortis.zelotes. cap.d/'f fÿ Vifiws iniquifatem patrum, filios in tertia amp;nbsp;quartam generationem. ca ög-f do Quod hxc comminatio Oei non fit corraria ei,quod di-cit dominus tg- cap- Ez«' chielit. rap.69.fd1. Quod non prxiudicatur per altius confiliü mifencor-dix Dei ventati huius com nnnatioms. cap.70.f66 £t fadens mifericordiam.

cap.7t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol 67

In milita his qui diligunt me,êk cuftodiunt mandata raea. cap.7x.fol.67

De feeando Pracepta.

On alfumes nomen do-^mini Oei lui in vanum. cap.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.69

Pe iurätibus per falfos doos, eorumque memoriamcu-ftodicntibus. cap x.fol.69 Nonaflumei nomen Oei tui in vanum. cap.1f.71 Quoinodo dominus hoc præ-ccptü expofuerit in euan-gelio. Cap.4.fo!.7X De lurantibus te male fadu-ros. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.j.fol Jf

De his qui irreuerenter auC ftulte lurant cap.6.f76 Juramcncu nonefTe frequent tanduin in communi fer* mon»« cap-j.f’jg^

Quó vibletur votu c.io £79 Dehisqui vouent femalefa-duro£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.il.Ego

De hts qui temere atqueirreuerenter vouét cap.ix-fgo Pigrum non oportcre efle ad vouendum. rap.tj.fo.gt De votiseörum.qui in aliéna funt poteftate. c.i4f.8t De blaiphemia. cap.iy fS* De docétibus falfii circa Chri diana religtoné c.t6gt;f.gX

De dodoribu$chrifii3nisgt;qui incerta vel fnuola docent* cap 17. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.8{

Npncnim infontemhabebit rum dominus qui affuni-pfent nomen domini De) lui frufira. cap.io fgd De tertie pretepto.

deexterioredei cultu c.pf.?* folium dei debere eflecom-muncni. cap.4.f 9* De fabbatho* C-f.f?! Quid fuent prxcepcü ludai* in die feptimo. t*6«f‘9* Deabolitione Sabbathi,!c V® lerü cxremoniatü.c.7.f JJ De exteriore dei cultu in no-uo teftaméto,8t deprxcep-dsecckfix. c-S-f‘94

INDEX deferuisamp; domin- c.i8.f.i4} de honovando principe amp;nbsp;ma giftratu cap.i8.f.i44 de officio principis c jo-fr^d de honoiädis facerdotibuJ St paftoribus ca.51.f14? Obediédû epifcopis. c.51 f.ipi de ali/s qilï debentur paftoribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.55 fol-iyi

de officio facerdot. c.54.fin de paftoribus ca-5f.f.iy8 Quid religiofi debe.ât ftio præ pofito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.5d.fol.161

de przpofito religio forum.

cap 57 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.i6d

de præceptoribus amp;nbsp;fenibus honorandis ca.58. f.167 De (juintopracepto.

On occides.cap.i.fo 167 * ^Neniini liccre feipfuni occidere. cap, 1 fol. 168 licere audoritate dei hominem occidere. cap.5.fi 68 ludici licere tantum malefadorcs occidere. c.4.f.i69 Qui malefadores fint occi-dendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap. p.fol.169

Ilærccicos légitimé occidi. cap.6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foli69

roffe quemlibet (ë , fuaqs de-fendere contra inuaforem, etiamfi mors inuaforis inde fequatur c7 £170 debello nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap. 8. foi 171

de infanticidis c.9.fo.i74 de bis qui per immoderatam aftionem hominem occi-dunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap. 10. f.174

de varies genertbm occiden-di cap n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.174

de confentientibus homici-dio,5c optantibus mortem ahcuius. cap,ii.ft7J' de pœna homicidarum. cap. 15 fol.176

de irregularitate ex homiti-dio.vel mutilatione proce-dente. cap.14.fo.177 de mutilatione,amp; fimilibus. cap.If nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol 178

de ira amp;nbsp;odio , amp;nbsp;fimilibus. cap 16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol 178

de ininrijs verborum in généré nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.17.^118®

deiniurijs verborum particu )atim,ideft, de contume* lia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.ig.f.tS®

de detrartione. cap.t9.f18* dereftitutiôe famç c.io.f.t8} de audiente detraftorem.

dederifione cap t5.fol.i8r demaledicis, cap 14.fol.186 deadulatione, c.ip.fol.ig/ deremediocôtrapeccata lin-guz, cap.16 fol,187 De fexto pr^teepto.

ô mœchaberis. c.i.f.ig? '^^Quam graue peccatûfit adulterium. cap.i.fol.tp» Quid adulterio commiflo fit . agendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.5.f 191

de poena adulterij. cap.4.f.i9* defomicat'one, capj.f.ipJ de merettitibus, ca.6.foti94 de con-