i qua ohm in lurc Ro^ mano m aicltas fuit,fuiÉ profcdó inLegib.x 11* Tab» nihilq? cft in ilhus antiquitadb. quod ma^ gis admirata, atc^ edam ucnerata pogt; fteritas fit,quæ quidê fuiî erudita. hex fffunttarnen Barbara deinde tempos ’'îi ut tab's tantuslp thefaurus inters vident» Sed eæ fuperfunt reliquiae, ^iiasomniftudio colere debèant,qup ^üneç Legum rerumep Romanarum ^udiofî funt. Has itaq?,nccp nuîlo col ^fdaslabore,nccç nulla diligentia exgt; plicatas,iterum edo : cumep meliorib» ^ufpicijs edere udlcmjuifum eft eas ad *f,Vir amplifs. referre. Nihil certè ex Uoftrisftudiorum ciuilium Comment tätns defcribere,quod tibi offerâ, nûc poffem uel maius,uel à tua perfona mi ^us alienum » C^iod uerd in hoc oenc

E P I s T o L A» rc maximum habeo, illud, in tuo no^ mine ut appareac, tanto me tibimag’s debere fcntio, quod eum efle te agn'’ fcam,8c publicè agnofeere uclîm, f”quot; ius amp;nbsp;fidei atque prudentiægubem^^ tionem huiufce Reip. commifit Pt»^' ceps inuftrifs*amp; beneuolentiæ nunquot; fua ftudia cômendat hæc Schola, non poftrema profeftô Reip.pafs^ ' amp;in qua enam poftentadslpesdl^ nonnulla, fi magis atque magis ext^ retur. Quail's eius adhuc conditie •’ ’ uides»Quid futurum fit,fi hæc fen’‘^ n'a non excolantur : quail's German*^ uaftitas ^barbaries impendeat/’’^ indes ♦ atque interea in tantis period ' audis uetus illud madatum : Op«’'’'” utdetCoful, ne qui'dR.efp.detrinit’’ ti capiat « Quod igitur îfto magiß'^ tu tuo amp;nbsp;imperio fummQ, amp;nbsp;ißa t**^ literata nobilitate, fapientia, uiït^^^ dignum eftjfadturum te non dublt;^ mus. Quid uerd nos, quû ofReioq”® que noftro pro noftramedioentat^ tisfacereconaiTiur,non folum p«;

cèinauditono, fed amp;nbsp;domi' priuadm tentemus, ut Spartam, quam nadi fti* musjomare aliquando pofsimus : ex hoc Commentario gftimare poteris, quem Sc meæ erga te obferuantræ te^ ftcmatc^indicemcffeopto. Vale.

primk^î tempore m y*^ j s lus Ouile publice totere cixpgt;\ fontes liâtim ipßs, i^u4nun^f‘'. ^ âem tusse per ^etatem poterdifii^ pitum intemù, cgt; ^J suid ^ntiquitatis ^^^^ nam, qu^e ddueritatis cop^mtionem inpt^ ^^ eeßana ejfe uulebatur, J/uius antiqutt4tif^'^ ad dus ^omanum pertmeret, partez prit^^^ amp;nbsp;pr^ecipuam eße mtellipebarn Aep.xi/ '^^‘ //arum itaque Zepum reliquias ,fquafp^\ /lues effent, conquirere, cgt; quæ in ueterU^[^^ ptorummonumentisßrde délitefebant i‘'^f clos at que differjas eolbgere ecepi. Qpaqi^i^^^ quaks qualcs primum eolle/U, noßroq^ c^^b mentano priuatimfuerant incluß, mox t^' ß ( ut nune mapna eii editionumfacilitas, ^% etiamfirtaße cement,es ) in pub lieu exltftt^’ /üßa, utft, ^ m hoc lîudtorum pensâtff n maxime flet^midtaperquirenti,pitste dies o courr er uni : qUiS efiilhus noUra inqu^r tionù cupiditatem excitarunt mapû quantßquot; ÿarunt, tarnen ut amp;nbsp;Commentarium i^^^^

^(um reco^^jofcerem , amp;nbsp;aliijUdnJo ^alem ^j^fiwnimprobarem, cum /uril^runlentiae Ro. ßniiwß cemmumcarem , impulerunt. Sen-^^i) (juUem, hanc Zurts ^o.primam igt;rinci-‘ f^ priem, ^f^æ mterciZit, in h^Janta ue^ ^^^iif»mo}uime»torum KaZUtai'è in integrum ^((ittuinon pßi, abs me pii^/ertim, ßudio/S paerncerte uera ueteris^^ /uriß^ruJentiaz ß^^mme peJeZio id aelhuc tn eacan/ecuto ^ffidh^uf eprü ratio poftularct. ^ucquid ^^gt;nen tHud eßet, quod in hoc genere haZie^ ^'^ non mediocriproßZio labere, neque mi-filmadibgmtia, neque nulla aßiduitate colle-^igt;(ßperpolire nondum po tuer im, abqcien-^ifm eße non putaui. Sape etiam audiui, qua-ffimrerumiabiura at que amißto acerbißimoi tß ) earum rerum tanto cariores eß reliquiai : piifuel ex naufragio ßruauim^, uelcripui-mmexincendio. ^»tiquuates ^om. ad-miranßlemw : neque fine earu memoria quifi pam nunc eruditus ejß^aut efiepofièputatur. Sedijua ad j^emp. mprimis pertinent, amp;^ ad liirhipßw cognitionem, multo certe magu coli Öderem, non enirnea aut pueriles Jum^aut

wanes, aut ocioja. /u^imianus Juû Tànîiil^ multas earum reli^uias indu/tt, Zderùm,^tigt; ut dtxitplurima mtercielennt ueterum mmK' menta : tarnen ex ijs qua Juper/unt, furis ^ii‘^ mam à iußtmano praterm^t, altera «^ Tandeda collai posent : ^ uero eperap Ciumeffet,eas altquanJo coUi^i. ^uetUti^i de le^uus Tamanu libellos inßribere,^^^^’^ m/f quadam earum nomina obiter m^lcdH' neque tarnenßnt ea principia contemnefd^' Sedea res procéda alios Commentarios ^(f^' rat» ^go ante annos odo^cum hiße x / / '7dlt;* lüoperam primumdarem,ßmul ediibtfH^''* de furie 2^om,ßngularumq^ eius partiumnau^ confideratione con/ilium, quo (^ ade4ru^f'‘ Horiarn cognoßendam^atque undiquereßt^' dam dudioßs furie Ctuiließm cobortatiü' ^ondum eiue me conßlq peenitet. fmoudi^ eadem etiamnumßntentia me eße proßteor-Sed rerum uarietœ ^ atq^ et ia dißcultae, wlt;*'' tos, ut uideo, deterret : amp;nbsp;paud, qualurf prudentie uera amp;* perßeda conditio ßt ,ßd uolunt ♦ âi quotue quißue ( inquit Tl^^ tam pat tens eÜ, ut uelit dtßere, quod in f^ß

»ö» ft habit uv its ^ Geierùm idem Tünitti ea-aonloco laudat t^rifonem /uri^onßcui(fti dt^cura ftem,fc iurapublica, utpriuata: l‘tMtiiiua,w recentia :/ic rara, ut a/tdua tra l^^re. Certe ^uHn hbru TLegum Kom, uer-fntur, cgt; ear urn nonfolum periti ,ßd ^ interprétés didhaberij^ uolunt,^^ri^Ïonü exem flumf centemnant ^ i^uid aHud ejudmfe no eß fi, ^wd tarnen did haberij^ uolunt, impuden-tftme proßtentur ^ quot;Narrat Quitta Çellien juendam ßio tempore Zurißeritum, cum ro-ppretur,ec^uidinxii 7db,ßbi ueUetuoxd-^ ^/{ois T^ n^i r^ , reffiondiße: £00 ^t btc^icere attjue interpretan deberem^ß Au « b^^ttnorum^^borißnumdidicißem. Sed- ce (dm cum quot;Prolet ar ip, ^ aßidui, ^ Sanates, c e f^^adeSjC^ Subuades, amp;nbsp;xx^^ affès,amp; te tditmesßurtorum^ /juoeßiones cum lance amp;nbsp;ce beiOiCuanuerint, omnûj^illa xii Tàb.anti lt;e Mitai, niß in le^û adionibus Centumuira- te boa caufirum, le^e c^ebutia lata confopi- tt (^ fit, Hudium ßientiamj^ e^o praÜare debeo ‘' bris amp;nbsp;lepum ,uocumj earum, epuibus utd ‘' nur. Plac Ole le^uleius, non fine ma^no eru-

eIhor um hominum riß. Sedut û in^^ni^^ tunc eß ußs eH, cuius impudens in/ciuitß rtbus uerba refilleretur : ß i^ ferula ß«^ ^uam reßtatione nunc eit^m funt ^ ejUt df’^ furu ^om. peritiam profiieantur, ^loriaotKf ■tarnen fiprima amp;lt;antiejußmaeiiucaßaf ßiMoßcontemnerei Sedaltos fno.Mibif' dem cercein hife iiußs ßmper placehit K^^ iUa uetus, .^ Nr /q^ 0: non ut riouuh^ ^uo uttmur, reßiam , fed ut ueterù r»(^^' riamconßruem. ^c fire e^uidcmuaUt^ hm,ec^ua tandernfuerit iLexHU^f^' t » ^ua ßt die ait ) lata,fuerit confipita omnii f^' i ti^uitas xtr Tab. Cicero in RuH. ^^(^'^'^ cuiu/dam leß .^ebutias, qua, Ut nlter^Tf^ bunitia uetus Tex Ticinia ,ftuerit, ut f^ pot edate cur at tone' ue alloua left ferret ) et ^^' ratio illa,petedas'ue, aut eim colleß, a^. afintbus non mandaretur. Sea nibil ^ xii Tabulas * i^lterius uere ueteres ( jttt» fiarn ) non meminerunt. ‘Neque eam ße^ quacunque tandemferit^ualdemoror. Ï^'^' que emm potuit ußm xr t 7abularutrtgt;^ wmplane tollere. Tlam^^/M, quoutii^’

^^l^iti etiamnum^xparte repetenJum ex H^ ^‘figt; Quidi^iturf Z^ixitolimMutiia Sca ^^k^urpe eße,prlt;(ßrtim uiro patricio,/(^^ i^no ''‘^’'^y’fi^Uûuerfitttr. Se J nonmintts proß^o ^‘^^^te^ijuriiilliits^ex ^uoLep^es, ^jum uer^ ß^ßiäeßuxerunt ,ßfîtes non tenere. ^àm ‘^^^poteti ^uam que multos /urû Ctutlts lacas occupai^ uelunus tlle locus Je Jiußone obligatio ^‘^'^^^‘Cajitariaram'^ K^tqui totus iile eß •'■ ^ I Tabular urn. ^am m multas, eas^ nobi-b^as ^ußiones ßufi eft quaßio,uel Je teHa^ ^^Wu,ueUe légitimé hareJitaubus^ ^t Je ß ^ßcreßofidebit nemo ßne Lege TJecemuirali, ^w enumero nunc aha Juris perpetui amplißi ^ßßt4, qua harum Tabularum funt. Ùe^ ^■ineß ius nouum, quoJna tumpojtea efl, tan ^^^ferfiquamur, cercecumanttquoilluJ co^ ^ittemlum atque componenJum eU: amp;nbsp;ßne ^iffi^memoriaJlliuscognitioperßJla eße non foteßgt; Quantu/ußiniant ‘PanJeélu lucu aJpe-^untpaueuh illi nuper reperti^ Ulpiani Tteuli f(X[xl ^antulacunqueinqsfuperßnt Ju“ ris^dqui reliquia : plus for raße tarnen aJillu--ß^^rlam lurißruJentiam, qutic quiJem amp;nbsp;ue^

frf c^T-örndna /jt,conßrunr,lt;jtMm w^l^^^^ interäum ConunentariorumpldMilrd, ^^‘ item Mliniani ne^j^^s lubenter b^'^' amp;nbsp;ut abs fluMoßsßeihus U^i portât t^^^ etiamdedi. Sedagerem prfepoßere, ßbnV Jur û (ut it a loquar) x^yoaoKaytout 1»^^^* neßi^erem, /pfè ipß /ußinidnui,cum^eti^^' jnentù agit, ipßm quoque /uuentutem, f^ in^lituit, tubet ita dlorum originetn teß^' re, utKibilpenituiantiquifdtisi^noret' loco^1gt;le quu (im^uit^nosputet antuit^é^^. temptores effè. Bijuidem cum illud Gett^'^ audio , T)ißebamuspueri xt r, ^Udfi^tn^^ WO dißit : ijuàmßliciter inßituttu fpßß^’ tjuam'que alij demde inßeliciter,aUMlt;):amp;^^^

AVS O NIVS* ^^^^^^iTahuhe quod ter Janxere quatemx: '^‘^^^^^priuatum, amp;poptt^i comitne, quod ujquame^.

«.i Eces Regiæ primum in iure Romaiio amp;antiquitatis memoria locum tenent. Secun-dum,leges xn. Tab.quodamp; L. Valerius ait apudLiuium, lib. xxxmr. De illisdiâum ^ eft alias. Dehis nunc dicen-Qumeft.Regibus exaftis,regias leges exoleuiffe bgelribunitia, Poponius nofter ait. Nam Bru tustnbunusCelerumjRomanæ libertatis uin-^2X,legemadpopulumtuliiredicitur de illisa-Dolendis. Sed eas demum tolli atque aboleri u» *uit,quæ ad mores regios, amp;nbsp;ftabiliendum re-pumatq; tyrannidem pertinebant, Cæterùm Honiuli leges,quæ amp;Ariftocraticæ magis eranc quam Regiæ, amp;nbsp;omnium curiarum fuffragijs confirmatæreceptæq; fuerant, minime fublatæ funt.Numæ quoque leges de religione,tantum »beft exaftis regibus ut exoleuerint, ut etiam magis cultm,atq; in ufum reuocatæ fint. Sed amp;nbsp;leges à Seruio Tullio latas de contradibus,qiias Superbus aboleuerat, populus Rom. liber refti-tuit,rurlusque edidit: quód amp;nbsp;populates eflent, amp;humanitatisæquitatisq^plenifsimæ. Sed populus jam numerofior crat,amp; urbs maior,priua-A tarumqj

tarumque rerum plures difficultates, quam at tarn pancæ,tamq; tenues leges fatts effentadiü' diciaregenda, ius^; fuum cuiq-, dicendum.Po' pulus itaq; lub imperio Patriciorum, incertoia reiaäabaturdaftatusqjeftannis plus quàmfexa ginta. lam certè leges fibi quafdam facratas ton* nituerat, anno 16. poft reges exados: nempein monte Sacro,cum amp;nbsp;Tribunipl.creati fuiit.HoC Cicero pro C. Cornelio fatetur : amp;nbsp;idé pro Seft-amp; pro Domo fua, amp;librö 3. Offic. leges facratas cumxii. Tabulis coniungit.Sedraræ profedo amp;nbsp;paucis de rebus leges iUæ Sacratæ amp;Tribuiii tiæ fucrunt. Tadem uerópopulus Patriciorum» jus pro fuo arbitrio dicentium,tyrannidem non ferens, poftulauit certam quandam amp;nbsp;æquabi-lem iuris feripti formam: amp;quidemC. Teren-tius Arfa tribunus pleb. abfentibus confulib»* rogationem ferre conatur,ut v uiri prudétifsi®* confulari poteftate amp;; imperio, deligantur,fai' bendis componendisqj legibus, huicrogationi Confules amp;nbsp;Patricij acriter repugnant: uixut poft o do tadem annos, poft lögas grauifsim^S' que contentiones eó uentum fit, ut commun'’ quædaminireturlegumferendarum ratio; cunt quidem T. Romilius, qui paulo ante Cófulfu’ rar,proptereaquæin Tribunosamp; plebemin'' mico animo acerbe geflerat,dam natus,grämtet' que multatus iudicio populi fuiiret:ConfBl«’igt; amp;nbsp;Patricij hoc exemplo territijibiq; metuentwlt; plebi obfequentiores fuere. Ac in primislege® fcruntde iure amp;modo multarum,fiqui’'’’??' ftratui non obtemperaret. cumque priusloW Confulibus ius effet multam indiccfctpei®’'

IN LEG. XI I. TAB. 5 ftimhaclegefiiit omnibus magiftratibus, mul-tîcoercerc contum3ces,fuamque earatione dignitatem tuen. Accertus quidem multæ etiam ■^odus didus eft, ut adfummum non nili duo Jgt;oues elTciit,amp; oues triginta.Comemorat hanc *^gem,amp;diuapud Romanos in ufu fuifle icri-pnDionyfius Halicarn.libroio. Apud Pompe-'nmFeftumamp;Gellium,duo bones, amp;oues tri-gmtain hoc genere numerantur. Secuta eft lex Ateria,cjuam alij Tarpeiam uocant, quæ oues ungulas afsibus decern, boues uero cenrenis æ-nimauit,quocertior cfletmultæ ratio. Super-luntueterisiHius legis deiureamp; modomulta-'’nm, raulta adhuc ueftigia. Sed de iis alias uide-rimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Poft earn editam Confules t3ndem,quodTri nni poftulabant,ad Senatum referunt, de logins in commune fcribendis. Rocatus quid fen-'‘ ^• Komilius, præter omnium opinioneni ^ntentiam dixit, æquum elfe quod plebs poftn ’ ät: primusqj cejifet legatos amp;nbsp;Athenas amp;in ^^'3sGræcorum urbes co nomine mitcendos ct-’Tmoptimarum legum exemplum peterent, Hnomagiscerta cliqua iuris forma delcribi com poniquepo{{jj_ Placuichæc fententia patribus, pUflecundum earn Senatufconfultum, quod P «05 quoq; ipfa ftiuitj probauitg;. Audiebant: ^°’^^’ni paulo ante incefam amp;nbsp;deletam « 01 erfico huile urbem Atticam:fed aThemt oc einftauratam ftatim coaluilTe legu fuarum Duhr ^ “exu,non ignorabant: amp;nbsp;licet in illo tab i^?''’^'*’-^^^®'’^«:e’^dioconflagrairent lignes

4 FR. B AL DV TNI gcsipfas. Legati Romani très Fuerunt, uiri amp;nbsp;prudétiaamp;iudicio fingulari: Sp.Pofthnmius Al bus, A.Manlius, amp;nbsp;Seruius Sulpitius Cameri' nus,qui Coniul erat,curn primum Tribuni leg* rogationemq^ Teren tij perferreconatifunt.Mi ferutaliquando Athenienfes Romamderenon magna legatos très philo) ophos,CameadéAca-demicum,Diogenem Stoicum,amp;CritolauniPe ripateticum : miratiq^funt Romani eorumamp;6 pientiam amp;nbsp;eloquentiam. Sed legatorum Rom-prudentiam amp;nbsp;dignitatem magis admirati lunt Graeci. Dionyfius fcribit,mifl'os quoq;hg2f°® in eas Graecorum ciuitates, quæ in Italia étant: in ea nempe Italiæ parte, quæ quondam magna Græcia didaeftûn qua,Seruio Tullio Romær*' gnance,Pythagoras philofophabatur.namamp;^^ infignes habebat amp;nbsp;refpublicas amp;nbsp;ciuitates,!* legislatores. Locri feruabant fui Zaleuci leg*’' Thurij iurafui Charondæ, qui nonmultisan** Decemuiros annis uixit. atq-, ut omittamBt*quot;* dufium amp;nbsp;Crotonem, Tarentum à Laceds®”’ nijs conditumeo tempore florebat: ubiamp;Pj“' lo póft audita cft Architæ præclaraillagfan7 maq;oratio,Nullam capitalioré peftem,qy^'^ corporis uoluptatem, hominibus ânatura« ' hinc enim patriç proditiones nafci,hincRer^^^ pub.euerfiones. Neq; dubium eft,tam human* ter eo tempore Tarenti exceptos effe légat. Rom.quam perfide poftea amp;nbsp;nefariè uiolaiih'*^ fe dicuntur. Vellern etiam obiter Mafsiliamna. uigaftent. Habebac ea Senatum fexcentoru® forum: leges luas habebat lonico more puu propofitas,quarum etiam gloria r cliquas cun^j

I N L E G. X 11. T A B. ^ , 'Mfuperabat,utteftis eft Strabo libro 4.'Sed Ci-'«roiplein oratione pro Flacco ait, Mafsiliam J'coptimatiim confilio gubernatam fuiffe, ut e-'“s inliituta facilius laudare omnes poflent, ^iiainiinirari:3dditqj,cius ci ni taris difciplinam ’tlt;j;grauitatemnonfoIùiTi Græciæ, fed amp;cun-^■sgentibus anteponendam effe. Sed Athenas pfoperabantlegati Rom.urcertè tûeratfloren-tfsimaciuitasAthenienfium,amp;fapientiauirtu-'^iprçftantemgubernatoréhabebàt Periclem: ^pauloantè duces habuerat non minus excel-hntes,Themiftoclem,Ariftidé,Cimonem.neq; hne magis opportune Romani Athenas uenire potuerunt: qui,fi ferius uenilTent, ilium ciuita-tisamp;Reipub.florem, cuius imaginem Romain fderrent,non uidiffent. Nam paulo port ciuitas “dloPeloponncfiaco attrita tam ualde eft, atq; 'iifiipata,utpriftinum decus nunquam deinde fcceperit. certè præter ruinas,amp; ueluti triftes pa patinai nihil uidilfent. Neq; tarnen difsimulo, '3111 turn, cùm legati uenenint, Atticam ciuita-rnultis uitijs laboralfe: cùm quidé belli Per-^gt;periculoliberata,diuitijsqj affluens, delicijs mdulgeret. Nam amp;fcimus fummum ipfum du tsniThemiftoclé, cuius uirtute uiai repulfiq; P«fæ fuerant,eô turpitudinis delapfum elfe, ut ptr medium forum tâquam Sardanapalus quif-Pgt;am,in curru nudus traheretur à quatuor nu-dispucllis. Sed hæc quorundam ciuium diffolu ümollities non efFecerat,quin ipfum Reipub. «orpus firmisadhuc amp;nbsp;honeftis inftitutis bene tompadum floreret:digifsimis certè ijs quæ imi fwentur,quicunque Rempub. rede conftituerc

udlentr Quod qüidemPericleS elegâfltèr often ditapudThucydidemlib.z. ineaoratione quæ infcribitur s'AiTx^iss ^^óynf : acdifcrtè quidemaitj ciuitatem Athertienfem quandam ueluti turn fuîflerchplam,quæ Græciam iiniuérfam eiudi-' ret: cuius mores aliæ ciuitates imitarentur:quæ nata uideretur ad leges ali;% popuiis dandas;bre niter,quæ ornais honeftee politic iiiuum quod-dam eflet exemplar, quod St Hocrates in liio P^ negyricoteftatur.EaigitUrturncrat Athenien-lium Refpub . qualem poftea fuifle Achæoruffl fcribit Polybius libro a. Neqjueró cum Pewds modo,fed amp;nbsp;cu Areopagiris,qui turn iudieijs gr^ nifsimis præerant,de Repub. de iure, de legibus colloqui legati potuere . F a crat quidem paub antedignitas Areopagitarum attentata,amp;con-cuflaaudtoritas, plebem feditiofe commouente quodam Ephialte . SedCimonis uirtute arque confilijs defeufa,con!eruataq; fuerattntaillaA' reopagiticæ curiæ maieftas . Quid multis IPfUj Ilabâcligneæ illæ quidem, fed religiofifsiæeeu ræ atqj conferuatæ Tabulæ legum Solonis,«®quot;' turn ferè amp;quadraginta iam annorum ufu w® probatæ: quibus uel honeftiores uel æquiores conferibi non poire,uel ad Rempub-rede coin i tuendam meliores, prudentum omnium ^ne rebusredèiudicautium fententiaerat: amp;ade3S quidem præcipuèdeferibendas rnifsi erantkg^ ti.Ifocratis in Panathenaico loquentis deA^ cis legibus uerba funt hæc: ‘’'^Îy^vf /ti//,iKW»'i ' '’’^‘i^^'^^'amp;^xt ^sK\.^vlt;7i, àM pt^iA!uf ^ttoK^à/J, infiTii ^'*'* ^jf ly ifvfifi.i^C'^ait, Ûm ffipiitfj aJrai! ûiAe^^^y^i^/-^^^^^^^ jiKxfi\ü^i SaatiU’Aixir/xi^ret.'t Ttvi ■wd^î 7Û(gt; Âo/FW^» hin^

IN LEG. XII. TAB. 7 lt;i«r«|«,»TW75i3jJJ TÛfgt; ic^ilufiffv/xfi^KMcufijüiDVaif^ji difM ^fvxfxToif/tixMitTieÂiTOVû/ic^ûtf. Sed amp;ipfe Cicero pro Flac. ab Athenienfibushumanitatem, do 0niiam,iura,leges ortas, atq;in omncs terras di fttibutas effeait: neq; minus laudat Lacedæmo niorum mores, difciplinam, leges. Sed amp;nbsp;Laco-Oicainftkuta iampridem Sabinis communicata fuerantjamp;per Numam Sabinum Romam tranf-bta. Imó uerb Athenæus libro v i.fcribit, Romanos diligentius quam ipfos Lacedremomos con ltrualleLaconicampolitiam,quam erant imitate Non temereicaque luftinianus originem inns ciuilis repetit à Lacedçmonijs amp;nbsp;Athenienfi-^iis- Sane ut omittam Paulum Æ.milium,Grç tra datum atq; Refpublicasconftituentemnpl'c Adrianus princeps fapientifsimus,multis poll: annis,Athenienfibus, apud quos frequens erat, itgesaliquas certas petentibus, Atticaseorum ifges,ntoptimas, reddidit. Narrat enimEufebi-nsinChronicis, ijs iura compofuifle ex Draconis,Solonis,Græcorum legislatorum libris. Sic Romani quod ab Athenienfibus primùmfum-pl«ant,ijs tandem reddiderunt.

Triemiiumin hac fua peregrinatione Rom. Icgati confumpferunt. Itaque diligenter omnia confideraffe, neq; diu minus quam diligenter,multasq; etia alias ciuitates perluliraffe, du-biumnon eft. Si in Palæftinam etiam traijcere noluilient,uidiirentfurgenrem nouam ludæo-riiin ciuitatem, qui ex Perfica feruitute reuerfi, niagnis animis fuam Rempub. inftaurabat: mul taqjfortaisis quæ àGræcis non audierant, didi-ciffent à clarilsimis iUis ludæorû ducibus Ezra

amp;,Nehemia,qui non religione modo amp;pietaKi fed amp;ciuili prudétia fummapræditi erant:mu‘ tis etiam annis uerfati in a ni a regis Perlaruni^a rij Artaxerxis Longimani, cûipfo Themiftoc“’ Cum legati reuerli effent, inftant Tribuni, ut aliquando legnm feribendarû initium fiat. Tan demies ad Senatum refertur. In Senatu patrie) jn utranque partem uarias fententias dixere:a-lijs Remp. patrijs tantum fuis moribus,alijsicr* pto potius iure regendam effe contendentibus. Vicit Appij Claudij, qui conful defignatus erat, fententia,reliquis magiftratibu? abdicatis,cum imperio confulari, fine prouocatione, decern e-'^ Senatoribus uiros deligendos effe, qui amp;expa' trijs confuetudinibus,amp;Græcorumleg'fiuscct tam aliquam colligèrent componerentquelun® perpetui formam: quodubi Senatuspopuln’^’ probafl'et,Dmnes deinde magiftratusfequerd’' tur in iudicandô.Fitin banc fentétiam Senatui' confultum . Céturiatiscomirijs Decemuintm^ ti lunt: Ap. Claudius amp;nbsp;T. Genutius,Confmt* alioqui defignati, P. Seftius alter Confulum Pj* oris anni,ipfi très legati ex Græciareuerli'l''’ adiungitur T. Romilius, qui mittendoruni m Græciam legatorum autor fuerat : amp;nbsp;VetUfmti quemRomilij confulis collegam fuiffeaiunt; acceduntamp; alij duo grauifsimi Senatoren,ƒ' numerum implerent,C. Iulius,amp;P • Curiadm ■ Iîue,utapud Dionyfium eft,Horatius. Hi ,ƒ cimo die finguli lus populo dicebant,dab3nt1’‘ Intereauniuerfitoto annolegibus compost'’ dis operam dederunt. Ne leges facratas abrog^^ rent,cautum erat. Eas itaqjnonfuftulerunt:!^

, IN LEG. XIL TAB. j* quicquidpr^terea defiderari uidebatur,college-runt. Magnam inter eos concordiam amp;nbsp;confen-fumfuifle,fcribit Liuius ; amp;nbsp;quod ius dicebant, promptum uelutiex oraculoincorruptufuifle. Sane Cicero libro t. de Orat. aitjiiecefle eite, ut ij îdmodum prudentes fuetint: neqj prudentio-remfuiffeaut Solonem,aut Lycurgu. Sed eos ta mennópuduit in confiliu etia adhibere Hermo dorum Ephefium philofophum, quern EpheGj duitatefuaeiecerant, coniuratione fafta, neminem uirum bonum amp;nbsp;frugi in fua fe ciuitate toleraturos. Autor eft Strabo libro t^. Hunc Her modorum Pomponius nofter ait autorem fuifte ' xitTabul. Plinius libro 54. Interpretern uocac Mrumlegum,quas Decemuiri ferebant.

Didumeft,quales quantiq-, uiriadhibiti fint tomponendis hifce legibus. Quo ueró ftudio, qua cura,religione amp;nbsp;fide compofiteeæ fintatq; ‘dits, quo confenfu Senatus populiq; Rom.re-t«ptæ,fuffragijsque etiam Pontificumatqueau gurum confirmatæ:deniq-, Centuriatis comitiis '‘tperlatxfucrint, equidem malo Dionyfij Li-’J')q;uerbis,quam meis commemorate. Diony-nus Jibro lo.inquit: cvrtnoi lt;/l‘HX cu'Jl^if avyy^x-'fwlKti/nvsshIiTü// iyt^lu/iHKfivéfiUf), iiM ■weCfaTM/i/ffii *'l'‘uiTCtsxygxfufi f^ifffiiif^t'^r^cv^HHScv o)tAénxi^é^Teif '’Vßiiy^^ttcvu Diu7camp;fi,-!ïiifflt;x,v Jlc^é/icmt (Tretvc^^imetfi iJh-‘^’^üfi^liiu it^in/iii umviai aiix^i^nffifj ixitav^twointt tiJ ff^fc-n^.Hj fii^^^i i!ilt;igt;Xgt; lAinfiaseii/ ov ào/i'û ftijx füfJ K^i ïitljm/Jl^K/i fuv((/tgaitigt;Tee, hxi t/iv xH^i^sgrxT^v imicv-^ U^''il7iilti6(ieél^'lXS è^fTXetf), fTia^li lAs XTm^KllTUt XV~ '^gt;‘l ifXifWTiiy^x^avTX fydp, irfürep /toviliu ßtuh/iv ^tv/xyxycvns, tv^aiif (ti /^iftfuftc^eu toï! vi/n^iff ’n^oßef’-

AöTzjMa: WJji/ uVTMff ^SHV^at^ocy» iTtariX 7CfJ (Aü/^^ffiff^^ triUf £7tt rlib ho^Y^r /tv inn^ff^W^ i^o^y»/^i‘'(^fgt;'^^ ^^^'^^^‘^''^ yëbff ^ixï Twp i^T^iOfz i^^fWiU isa^cifTMf/y à^afà ^éi»!,t^S^^/^^^^ £^»yH^^ilJ^(t'i»}p^ca^(i/lü}HCiUf rCif }\.ü^aeylt;fÏF 7£^f quot;ii^^^f* I7itfi^^ fWiTcifveff j àxi rcü tAfjpt^cvlove yè/^cv^y^é^^f ‘jcet^H^^f f)X^“* ^^^^^7^^' ^hov^yg^sj/ie s^tfeof 0^ a^yc^tx^TCp 'sTT/^i^^?^'^^^

33 3gt; »

53 »gt;

33 33 3’

33 33

33 33 »3

fHK:^c^MCVoi TOTiOp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

, Liuius autem libro 3. Ingcnti (inquit) horoi num expeftatione propofitis decern TabuW» populum ad concionem aduocauerunt:amp;qu® bonum,fauftum,foelixlt;^’, Reipub. ipfis,bbed*v corum effet, ire amp;nbsp;legere leges propofitasiul«' re. Se,quantum decern hominum ingenijs pr®' uideri potuerit,omnibus fummis innmisqpup æquaffe. Plus poliere multorum ingénia,coni'' liaq;. Verfarent in animis fecum unumquanq^ä rcm,agitarentdeinde fermonibus: atqjin ®® um,quidinquaque re plus minus ue effet,coquot;' ferret. Eas leges habiturum populuRoip^^“® quas c5fenfus omnium inuexifre,neciulsinc tas magis,quam ruliffc uideri pollet. Cumao' mores hominum de unoquoq;legumcapit«®' dito,fatis correfteuiderentuisCencuriatiscoiquot;' tijs decern Tabularum leges perlatæ iunt:q''' nunc quoq j in hoc immenfo aliarum luper^*' aceruatarum legum cumulo,fons omnis puquot; ci priuatiq; elf iuris.Vulgatur deinde rumor, as deefle Tabulas: quibus adiedis, abloluipquot; ‘^ uelut corpus omnis Romani iuris • Eaexp«' tio,cùm dies comitiorum appropinquaret,dc' deriumDecemuiros iterum creandi fecit.n. Liuius . Creati ergo funt fecundo anno item Decemuiri. Exprioribus manfit Ap. Clauoquot;'^

,„ Ï N L E G, XIL TAB. ii obfeuriores, amp;nbsp;partim etiarn plebeij fuere, Pf^er iinum QJFabium Vibulanü,qui ter Con Ak k'^'^*^’ “'™^^ fingulari uirtute amp;nbsp;prudentia.

nis leges rcliquælatæ funt,duabusqquot;, Tabu-P^^^lufe.in quibus illud præcipuè ftatutum nteaitDionyfiuSjiie matrimonio plebeij cum ätncijs iungerentur. Valerius Maxim, libro ». ^P-Jj. narrat, ueteres quofdam fcriptores retu-nie,Decemuiros,qui dccem Tabulis duas addi n^runqdeintercalandopopulum rogaiTe. Apud ^gt;ceronenilib.2. de Legib.ubi legimus Decem-toosindecimam rabulam conieciflelegemSo-nnisdefunerib.alijlegunt,IN vndecimam ta ’vrAM.SanèZonaras fcribit,in halte duas pofte tioresTabulas coniefta fuiffe quæ ad perturban nïinmagis quam continendam Rernpub. perti nebant. Sed quantum Zonaræ fit fidci tribuen-lt;ium inhifeerebus, dubito. Înterea fatcor x ui-roshuiusfecundiannimultainiuftè,libidinore, amp;crudeliter fecilTe;amp;ut ait Liuius, hominu,no ':3ufarum,totosfuiire, utapudquos gratia uim ænuihaberet. Seddeiudieijs eorum quotidians, magis quarnde legibus ipfis id dici exifti-no. Porto Tabulas uocarunt imitarione Athe nienfium, qui Solonis leges ligneis tabellis in-fculptas,appcllarunt «pr«?. Cum Vlpianus Lt. De pofs. fee. tab. ageret de bonorum poflefsio-nefecundurntabulas, dixit,tabulasteftamenti accipi omnem materiæ figuram ; tabulasqjreftè dici,fiueligneæfintTiue cuiufcunqjalterius ma teriæ: fiue etiarn chartæ,fiue membrane fintmel corium alicuiusanimalis. Noftras xn Tabulas Pomponius ait fuiffe eboteas. Sed areas reftius dixerie,

n FR. BALDVINI dixerîs,ut Liuius in æs incifaSjUt DionyliusiO' fculptas rv^xtt y;xKiim!-. Diodorus Siculuslibr.)2’ cas quoq; æreas fuiße air. Plinius lib.34- ^^P'?' Vlus æris (inquit)adperpecuitatemmonume” torum iampridem translatus eft, tabulis ær^’®’ in quib.publicç cóftitutiones incidûtiir. Nolw Venuleiusl.qui tabula. Ad leg.Iul.pecul’QS*^ bulam (inquit) æreamlegisrefixeritJegeluW peculatus tenetur. Vtinam ueró pœnanHU^ reformidaflet5quicunq; primus aufus eft xu buks,ut earum memoriam aboleret,refiger^^|' que reuellerc. Paulo ante coniurationemCaU nariam æra legum in Capitolio liquefada rullid, narrat Cicero. Inter prodigia, quæRomæ f^^' runt triftifsima,paulopóli Cæfaris interitunj» commemorantur tabulæ æne.æ, exæde riû^gt; turbine euulfæ. Tempore Velpafiani cumCa pitolio conflagralTe tabularum ærearum, qi**' bus uctera Senatufconfulta continebantut» tria miilia,déplorât Suetonius. Sedan uil»““ quam fuit uel mains damnû, ucl triftius onie^ quàmx 11 Tabularum,fine incendio,fineuu®'' ne,fine alia tempeftate non modo difiedatu®’ fed etiam deperditarum? Verùm querelisifU*“ indulgerem. Vêtus ille mos incidendaruminÇ* conftitutionum atqj legum,durauit ulqjâdp®* fteriorum Cæfarum tempora. Extant in luftiniani, l.a.C. de frum.urb. Conft.uerbaT^ odofij atq; Valentiniani, quibusiubenttabuW æneis incidi legcm quandam fuam, defrume®' to urbis Conftantinopolitanæ. Extat quoq; b' bro undecimo Codicis Theodofiani, eóftituu® Conftantinidc alimentis, quæ inopcsparent^

IN LEG. XII. TAR. ij «xpublico petere debet: quam ille iubet per om ''«Itaüæciuitates proponi, fcriptam çieis tabu ’SUelceruffatis,ueilinteis mappis. Sed amp;Iufti ’’‘anus fuam iHam conftitutionem Nouellam ®ûauani,præcipit tabulis aut lapidibus infcul-F’am profonbus templorum edijatq; proponi. ’’”ttoquod eft apud Horatium,—Legcsinade-’'f'^o. Duodecim Tabulaein æs incifæpri-^’”nproRoftrispropofitæ funt illuftri loco,in ‘”'o,prope curiam Hoftiliam: in quoamp;leges ^rnlolebant, amp;nbsp;orationes ad populum haberi, ^’’’agiftratus federe, amp;nbsp;obtrucarorum ciuium ^’P’tafufpendi. Atq; id quoque fadum fuiffe ui ^tnrexemplo Atheniéfium, quileges luas pro-Ponebant üçif 's7tuigt;vf*i’vi aHérx{, Erant eæ ftacuæ ‘’^roum,aquibus appellationem ducebant A-’nenienfium tribus. Reliftis roftris, poftea Ro-

Capitolio legum Tabulas adferuatas fu-Ï^Signotnm non eft. Certè amp;nbsp;luftinianus fuam ’‘’am,quam dixi,coftitutionem,poftquam om-’’’I’uspublicè propofita innotuerit,religiofere-^nndiuult in Sacrarium maioris templi: utamp; '’‘‘mapudludæos afteruabantur prophetarum wnciones. Sanè Diodorus Siculus libro 12 fcri-’”tjXn Tabulas fuaadhuc ætate (uixitautem Auguftitemporibus ) pro roftris incolumifcul-ptura propofitas perdurafte. Sedamp; Cyprianus plufquam ducétis poft eum annis,fignificat fuo temporenondum fuifte expundas : quanquam ^eploret,earn minas fuifte cötemptas. Sicenim wibitadDonatu lib.2. Epift.2. Incifæ fint lieer leges xn Tabulis, amp;nbsp;publico ærepræfixo iura piælcripta fint: inter leges ipfas deÙnquitur,in

Diximus undc profcâæfint: quo ftudio, amp;i quibus compofitæ, quomodo editæ xii Tabu* læ. Non eft mea auftoritas tanta, qnæ nulla eft, meo utteftimonio ualdecommendari,meisque nuncuerbis ornari,ficut merentur,polsint. A«' tiquilsimas efte conftat. Caius 1.1.Depetit-hæ' red. uetus iusxi i Tabularum uocat. In ueteri quodam S C. apud Vlpianum,I. i.^.p.adTert. appellari uidetur lus antiquum . Antiquam legem uocat Antoninus Imp. l.t. C.de except. An tiquitatemluftinianus,Inftitut.de h^red. ab in-left. quanquam uocet etiam antiquitatem, me-diarn illam lurifprudentiam, quæ xii Tabulas confecuta eft; Inftit.de exh.lib. SaneinN®^ Conftit. xxn, ait eas efteprimas leges, quæ **' quam Romanis Remp, conftituerint. Fontes e gum appellat M.Tullius. Liuius,fonteinomnis priuati publiclq;iuris. Corn. Tacitus Übj' nem æqui luris. amp;nbsp;eas ait accitis, qu? ulquan’^' gregia erant,compofiras efte. Apud Gelliumiw’ zo.Sex. Cecilius lurifcofukus ait,Eas inqui“®’ exploratisq; multarum urbium legibus, dega^ tiatqj abloluta breuitate uerborufcriptnsl“', fe. Neq0dnegat Phauonnus philofophus. uero profitetur,fefe no minus illas legilÏo,ft^? Platonisdecernlibrosde Legibus. lUudman'^ amp;prçclarum magis teftimoniumeft,quooap Mar. Tullium ,lib.t.de Oratore, Craflusait-^^ tarn ciuilem fcientiam,defcriptis omnibust tatis utilitatibusac partibus, x 11’Fabuliste

IN LEG. XII. TAB. »y ’I'lod fentio: bibliothecas meherclè omnium « philofophorumunusmihi uideturxiiTabula- «« turn libellus, fi quislegum fontes amp;nbsp;capita uide « ’'bamp;aufloritatis pondéré, amp;nbsp;utilitatis ubertate « '“perare. Quid mains, quid dici poteft præcla-rius? Sane Cic. lib. i. de Legib.ait, non ta ex xit T^al)'quam penitus ex intima philofophiahau-fiendaelTe luris difciplina. Sed qualis hçc tan de 'ff«,fifolafine xii Tabulisphilofophiadifcere ^urllpfietiapueri malèinftituti uidcbâtur,ni{i “àprimis annis hafcc Tabulas imbibilTent, amp;nbsp;^cmonatenuifsét.Cic.lib.z.de Legib.ita pueru ‘'‘^oftûfiiilfeformatûq; refert, ut eas ftatim edi ‘«wamp;uir faüus,multoq; ia reru ufu prudens, “oieo nomine gratulatur, doletq;alioseainrc ’flenegligentiores.Difcebamns (inquit) pueri, lt;t Üuodecim,ut carmen neceflarium : quas iam ne lt;c ''lodifcit. Solebantleges olim carminibus ita. 'damdefcribi,utuulgo facile edifcerentur, atq; fsntillarentur.nam amp;nbsp;propterea wtquot;/ appellan tw.Atflunquamullalexfacrocarmine fuit di-8'’Vertè fuerunthæ leges. Leges fimpliciterap PeUatur xii Tabulæ : ut fi quid in lege fcriptum *ff«dicatur,de xii intelligatur, ficntiurbisno-’’’ineRomafignificatur.Hinclegitimç hæredi-tätes, legitimæ tutelæ, legis adiones . Duode-dmquoq;fæpeCicero amp;Feftus amp;alij fimplici-tetdicunt,cumhas xn Tabulas intelligunt.1-dem Cicero,cum iibellumfuiiïeait,quempuerî tdifcerent,fatis fignificat, plus in qs rerum fuif, le,quamuerborum. Diodorus Siculus libro 12-îdmirabilem earum fuilTc breuitatem ait; amp;a-pudGeUium Sex. C^cilius id confirmât. Atqui uniuerû

unnierfi juris partes fingulas cornpledebantuf, amp;,ut ait Cicero, omnes ciuitatis utilitates.Sf amp;Aufonius:

lui (inquit) triplcx,Tlt;ihuÏ£quodterfdnxere^u/ltcni^' Sacrum,priuaturn, c^popuh commune quodu[cjMintr

Prifca eorum uerba fuine,dubium eile *gt;ƒ”’?* teft. Plurimam in ijs fiiifle effigiem antiqui^ns» Cicero confirmatlibro t. de Orat. Ideminl^'” de Legibus: Quid (inquit) x 11 Tabula LenU® appellarent,ueteres earum interpretes Sex-A“*' us amp;nbsp;L. Acilius non fatis intelJigere fe dixerquot;^' Sanè Horatius reprehendens popülum Rom3^’ quód carminaantiquanimium admiraretuG* noua omnia faftidiret:

Sic (inquit) fautor uctcrum,utTabulapecclt;ircii(^'*^‘^ Quof bis qum^i uiri finxcrtmt,Grc.

Phauorinus apud Geilid Jib.20 ualdeconqi*® ritur,in ijs legibus uerba mul ta tam fuiffe ob^ quot;nbsp;ra,ut uix quifquam ea interpretari polTet-Swquot; proptereaaliquis exiftimet, uniuerfiiUiusI“”® ignorantiam excufatione dignam fuiire:apu^^' undem Gellium libro xvi aceufaturjatqietW” irridetur quidam, ut uocari uolebat,lunfp’‘'' tus,quixii Tabulas non teneret. Multa earui® uerba prifca amp;obfoleta commémorât Feftquot;®: fed quid tamé fignificét,interpretari nópotelt'^ quafuerint magis obfcura, non debemusUg^’ illas proptereacontemnere. Sacra Saliorumts^' minapofterifacerdotes uix intelligebantjUta*^ Quintilianus. Ipfe Poly bi us libro tertio fatetuO earn linguæ Romany mutationem fuilfejUtiafl fuo tempore (uiuebatautem cum Scipione At^ cane)

IN LEG. XIL TAB. tr '’quot;ojuixdoftifsimi homines intelligcrent pri-'’’'‘'nmaio'rumfuorum fermonem. Sed xii ta-^^■iTabulas fans intcllexit pofteritas. Nos ma o'^ couquerimur, eas nunc intercidiffe. Nam W multi ualde creduli homines fecure fibi J fmadent,creduntque (nec credunt modo,fed J’Menter etiam palamque fcribunt ) eas ipfas '‘®i4uas Cicero illis fuis de Legibus libris eft '°”iplexus: utinam ueru dicerent,amp; talcm no-J’^^is tantiq; thefauri cuftodemdarent. Sed '^hmat ipfe Cicero,amp; inane illud ocioforu ho-^quot;'umfomnium,quibusCunt prothefauro cat °gt;’«,manifeftercfellit; cum non obfcure paf-J”^ “gnificet, fuas fe leges Platonis exemploamp; j''^^‘'’’®®confihxiire:ac fi quid ex xn Tabulis 1’'dripferit,lit certèaliquot capita defcripfit, il-“®palam profiteatur.Vtq; alia argumenta præ-'fniittamjüt taceam quam multa etiamnum *’^nt^ij Tabularum capita, de qlubus a-Pw Ciceronem uerbum nullumfakem obfer-’‘’«nt, in Legibus Ciceronis fieri meritionem

I J-*VIL l^CUvinUirOo dll 1110 Ul vdLUo dlVtxdvXi ““liquidem fecuris hominibus, quicquid ufpi ’Wex ueterialiquo iureuel legerintuelaudic-f'nt,cuius juf^Qj.' originem'ue ignorent,ftatim quot;jcaliainquifitione referre ad x 11 Tabulas.Sed

luftores eorum quæ ijs nunquam in mentem ^enerunt? Si quicquid hominibus uel impu-«ntibus uelineptis in hoc generelibet,etiam li B eet:

cet : cedo. AmifTarum x 11 Tabularum damnflW grauius,quam ut farciri unquam pofsit, æqui®' ri fortafsis animo ferremus: nifi fi cum ijs amp;«*' rum interprètes,qui plurimi olimjnobüifsiDii” que fuere,omnes intercidiflent. M. Varro m 11' bris de Lingua Latina ad Cicerone, cû interpre* tatur quid lit ambitus, citât laudatq; ucteresJH' terpretes x 11 Tab.fed nihil pretcrea-Vtinaunui laltem fupcrelTet antiquifsimus earn interpre* Sex.Ælius ; cuius fi Tripertitaextarenqnihil^ hoc genere defideraremus. Sed amp;nbsp;M.Porcius □ to Iurifconfultus,ad illuftrandas x 11 Tabulas»® dium aliquando fuum contulilfe uidetur.SiAe* lium nobis amp;nbsp;Catonem inuidit antiquitasdquot;' temhaberemus ucl Seruium Sulpitiunijqn^®^

rios ad x 11Tabulas, quorum meminit Gelb® libro i. cap.12. qui amp;lib.7. cap.i^.aUcgatbbiU Labeonisfecundumde xiiTabulis.Saltem ius nobis nofter fuperftes reliftus fuiffet. Ei®^ dicolibrosvi aaaekaae atoy. Extante®' rum quædam in Pan dédis reliquiç,uel frag»'''’ tapotius : exquibus facile conijcerepofii»”®’’ quam copiofe nobis ij lib. fuppeditanent, q®'® quid de xii Tabulisrequirimus. Siutomni® nobis interciperentur lurifconfultorumjnD lt;nbsp;genere commentarij,fatalefuit;faltcminteg‘ Sex.Pompeij Fefti libros deVerborumueter® hgnificatione nobis reliquiffet PotifexiUe Ïus:qui dum eorum Epitomen nefcio quaW® trahere uult,amp;ad Caroló Franciæ regem m»! rc,totos difcerpfit,dilacerauitq;,ante annos n®^

IN L E G. XIL TAB. t^ ’'iginta. quâquam amp;nbsp;antea difcerptus fuifie Fe-f^us uideatur: cuius cum fragméta forte naftus l^omæPolitianusfuifletjftatim manufua defcri p(gt;t,Nosreliquias tantum habemus,ualde men 'iofas. Audio ante annos oâingentos fcriptum ?lgt;squodam cpifcopo Mafsilienfi librum fuiffe, 'n quo cùm probare uult Romanos à Græcis, amp;nbsp;Græcos àludæis fuas loges repetijfle, magnam *‘1 Tabularum partem defcribitj ac récitât. Sed *nmquoq; librum qui habet, fupprimit. Adeb quot;os omnia præfidia dcftituunt. Verùm quand» nliud non licet, faciendum nobis eft tarnen, ut qnalefcunq; ufquam fupcrfuntin ueterumfcri-ptorummonumétis fparfæ amp;nbsp;difieftæ reliquiae: ’^o etiam concifas Placeras, fi qua modó ex! 'Mententia elici pofsit: ftudiofe çolligamus, quot;^ngnaqjreligione amp;nbsp;cura, tanquam exnaufra-giofuperftitesantiquitatis uencrandæ tabulas, ädferuemus. Nolim equidem, neq; fas cfie pu 'Ojinter eas quicquam referte, quod earum effa Wmpertum nö habeam. Maiorem ijs, maiorem nntiquitati religionem deberi fcio : tantiq; mihï fogitatio eft hæc, ut fuperftiti ofe etiam timidu^ 'nhot genere uideri non recufem,

Nuncitaqj itaagam,ut nihil de meo illis affin g«ns,finipliciter amp;bona fide defcribam,quæ de hike Tabulis fragmenta nobis relidafunt; amp;nbsp;quodadcarum tarnen interpretationem pertine reuidebitur,eadem fimplicitate attexam. Mi crobius libro tertio ait,cum x 11Tabularum con temm eoepit auâoritas,eadem illa quæ ijs caueT bantuqinaliaLatorum nomina tranfijffe, Equi Ö®«gülatorcs ejçhifçe Tabulis,taquam exfon»

30 FR. B A LD VINT tibusmulta hauGflefcio, qiiæ fibitarnen afcri' pfcrunt.Quæ'nam uero ilia fuerint omnia,diui-nare non poffum. Sedpleraq; tarnen obferuaui: amp;nbsp;propterea fufi us interdum hçc perlequar,quç cxiftislegibus manafle uidétur. Fucruntamp;roul tæ Rom. leges ante Decemuiros, quas hi hhi e* tiam luisqj Tabulis afcripferunt. Sic enim iufo crant. Nos aliud non pollumus, quàm quodue teres fcriptores,qui fuperfunt,de ijs prodiderub quantulumcunq; fitillud,nunc colligera: quo priufquam aggrediar,præfationi huic rneæ non inuitus attexâ Caij noftri Commentariortuna xn Tabulas principium,qualecûqjiuPândefli*

jgt;

3gt;

33 93

Fafturuslegum uetuftarû interpretatione®» neceflario prius ab urbis initijs rep etenduin e® ftimaui: non quia uelim uerbofos comment®* os facere,fed quód in omnibus rebus-anima“® to id perfcftum efl'e,quod ex omnibus fuis pat bus confiât. Et certè cuiufq; rei potifsimapa^^’ principium eft. Deinde fi in foro caufas dice»® bus, nefas ( ut ita dixerim ) uidetur efenu præfatione fada,iudici rem exponere;quato gisinterpretationem promittentibusincon niens erit,omifsis initijs, atq; originenoniep tita,illotis (quodaiunt) manibus protinus , teriaminterpretationis tradtare? Namq; (nu* lor) ipfæprqfationes amp;nbsp;libentius nosadW nem propofitæ materiæ perducût: amp;cuni eo nerimuSjCius euidentiorem præftant

P^ntnoum, amp;nbsp;eft tamé hadenus à multis negle '^iLiuius nobis offert,illud dico: qvodcvn-'^''® POSTREMVM POPVLVS IVSSERIT, ID IVS

'''^’® E s T o. Narrat Liuius libro fuarü 1 '“onarum fexto, legcm quandam Liciniam ’'^11 fuiflcjUt alter RomæConful ex’plebefie f'l:'Librodeinde feptimoitafcribit: In fecundo « ^'Wegno orta contentio eft,qudd duo Patricij pniules creabantur: intercedentibusq; Tribu-'’'^pldnterrexFabiusaiebat,in xn Tabulis le-?'^6ne,ut,Q.voDc v N Q.VE poftremüpopulus ?’'“ct,id ills ratumque eftetnulTum populi amp;nbsp;?I ^giaeffe. Cumq; intercedendo Tribuni ni-‘‘anud, quam ut differret comitia, ualuiflent, ?° Patricij Confules creati funt, amp;c. Idem Li-^’usHbronono narrat,cum lataolim fuiflet lex ^'nüia,de cenfura annua amp;nbsp;femeftri, quç prius M'‘^fatlt;’uinquennis : amp;nbsp;Appius Claudius Centare nollet: hunccauillatum efte,legem 'aiilianipertinuiftequidem adeos Cenfores, Wum in magiftratu lata erat, quia poft illos ®niores creatoseam legem populus iufsiftet: 5^°lt;flt;li poftremum iufsilfet, id ius ratumq^ ef-ƒ on tarnen autfe,aut eorum quenquam,qui PolUamlegemlatam creati Cenfores eflent,te-‘'Wiealegepotuiire. Sic Appius cauillabaturje S'i^Aemiliampriuilegium quoddam fuifte.po palumRom.de céfura C. Furij amp;nbsp;M. Geganei,

t * \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ^

3gt;

3gt; 3gt; 3gt; 3» 55 5gt; » »

M FR. BALD VI NI quennium:deindecum perlata eft lexAemiliâj ut xvni menfibus tantum eflent Cenforei. In ijs quidem Cenforibus ualere Aemiliamlegfn’j tanquam pofteriorem: fed ut prior,quæperlub fragia populi eos creantis inteUigebatur, ad cos tantum pertinuit,fic hanc ad eos folumpertine-re. Hæc fine ullius affenfu cauillatum fuiffeAp' piumjait Liuius.Legemxii Tab.nonconuei»®' bat: imö ueró amp;nbsp;in priuilegijs amp;nbsp;infufbagijsu^ lere contendebat.Sed fatisfaftum ÜH cifs aiebat, cum lege Aemilia Cenfores illi,qui in quinquen niumcreatierantjad xvt n menfes eraiitreuo' cati. Hanc ueró cauillationem non ferés P. Sei” pronius Tribunufpl.Ita'ne tandem (inquit)Ap* Claudi, cumcentefimus iam annus fit ab Maw-Aemilio Diftatore: tot Cerifores fuerint,no * lifsimi fortifsimique uiri: nemo eorum Duo^' cim Tabulas legit? nemo id ius efre,quodpoi“® mó, populus iufsiffetj fciuit? Imó ueróomn^’ fciuerunt. ideo Aemiliæ potius legi paiuen’’’^! quam illi antiquæjquaprimùm Cenlores créât erant:quiahancpoftremumiuflerat popul«”^^ quia,ubi duæ contrariæ leges funt,fenip^t’‘’^ quæ abrogat noua. Sic ille apud Liuiuim amp;nbsp;ad hoe xii Tabularumcaputrefpexineti' f. tur Cicero,cum in orationepro Corn.Balbo pfit: Semper id elfe, quod poftea populus iu -^ rit,ratum. Idem libro fecundo de Inuent.ad® net,cum de antinomies agitur : confideran ” elfe, utralexpofteriuslatafit.Nam P^^ïïu quaq; grauifsima effe. Quid noftri lurifcolu Modeftinus cap. 4. De conftit. Prine.«/•y^’^^^^ 7'^M,inquit,Aiac rof^dt i^i'fC7if^M TÜfgt;1^i! ^'’^'' “ ^j

IN LEG. XIL TAB.' îj Intîrea tarnen Paulus admonet,fepe priores leges adpofteriores trahi,amp;pofteriores ad priores pertinere,nifi fint contrariæ. cap. ad amp;nbsp;28. Dde gib. Sed amp;nbsp;generi per fpeciem derogari,diftac lu fis régula,

PRoximum eft, ut illud fubijciamus, quod i Cicero toties incuicat. Libro tertio de Legi bus,dim leges has cderet,PRi vilegi a ne irro canto: DE CAPITE CIVIS, NISI PER MAXI-quot;VH COMITIATVM, NE FERVNT O : CX XI f Ta-buÜsrepetitas eiTe fatetur, easque ueluti expla-«at:Leges (inquit) præclarifsimæ,de xii Tab. tralâtæduæ: quarum altera priuilegiatoliit:alte fa(iecapiteciuisrogari,nifi maximo comitiatu, 'letat.nondum initis fediciofis Tribunispl.ad-'quot;iraiidum,tantum maiores in pofterum proui-jüffe.Inpriuatos homines leges ferri nohierut: ‘'ieftenimpriuilegium: quo quid eft iniuftius? wmlegis hçc ins fit,fcitum effe amp;nbsp;iulTum in om ''«.Ferride fingulis, nifiCenturiatis comités, “oluerunt. Deftriptus enim populuscenfu,or °'nibus,$tatibus ,plus adhibet ad fuffragium '®''filij ) quam fufe in tribus conuocatus. I-winpaulo póft: Præterea neq; tributa capitis co quot;'itiarataeffe polie, neqj ulla priuilcgia. Hæc autem Cicero ait dixifte L- Cottam,cum deCi-«ronis profcriptione nihil aftum effe diceret. Wem in orat. pro P. Seftio, loquensdeillafua pmfcriptione,dequarogantiClodio nemo ob-mterat:Ciir (inquit) cum décapite ciuis amp;nbsp;de bonisprofcriptio ferretur, cum amp;nbsp;Sacratis legi-

9) 9gt; ??

9gt;

9gt; ?5

alt;^ FR. BA LD VI NI uilegïum irrogariliceret,neq; de capite, nifi W' mitijs Centuriatis, rogari, nulla uox eft audit* Confulum ? Idem paulo póft: Princeps rogaquot; tus fententiam L Cotta, dixit id quod Repub; dignifsimum fuit, nihil de me aftum effe iurejOt hilmore maiorum, nihil de legibus, nonpo»® quenquam de ciuitate tolli fine iudicio: de tapt' te non modó ferri,fed ne iudicari quidem po»®» nifi comitijs Centuriatis. Idem pro Domo lu*-Vêtant leges Sacratæ, uetant xn Tabulae, hg®’ priuatis hominibus irrogari: id enim eftpnuu®' gium.nemo unquamtulit. nihil eft crudelius, nihil perniciofius,nihil quod minus hæcciuitas ferre pofsir. nbsp;nbsp;nbsp;Nunc igitur breuiter uideamus

de pritülegijs, amp;nbsp;de populi iudicio capitali- n® enim duæ partes funthuius legis. LegerantDe-cemuiri Athenienfium legem, cuius etiamnum uerba extant apud Demofthenemin Oratcon* tra Ariftoc. i«v v^fio/z (7t' au/tA^i f^dvM ^^gt;'‘0.Placuit exemplum huius legis. Certè amp;nofterinPa“'' deäis Vlpianus ait, iura non in fingulas peu®' nas,fed generaliter conftituil Sed de Iure fing®' lari priufquam dicatur, obfcruandum eft,du® cfte genera priuilegiorum. Nam interdumdeu-noaliquo priuato homiliefertur zinterdumo® certo hominum genere amp;nbsp;ordine. De priorig®' ncrepriuilegij nunepropriè quæritur. Et qui* dem duplex tue quoq; priuilegium eifepoten. nêpe, quoduel fingularis fauor,beneficiumu® alicuitribuatur : uelpcena fingularis irrogetur* Adutrunque iexifta xn Tabularum referrip® tcft.Nam amp;nbsp;Afconius Pedianus in Cornelianam Ciceronis,narrans C.Cornelium Tribunumpfi / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pt®-

ÏN LEG. XII. TAB. ay P^^^gaffe legem, ne quis nifi perpopulum Ic gibuslolueretur,ait: Antique etiam iureidcau-tumfuifle. Itaq; in omnibus Senatufconfultis, JlUibus turn aliquem legibus folui placebat, ad-^«mn fuiffe, utde ea re ad populum ferretur. quot;niautemitaferri paulatim enet defitum,res-^11213111 in earn confuerudinem ueniffet, ut po-ncmö ne adijceretur quidéin S C. derogatio-■i«adpopulumferenda; eaqj ipfaS C.per pauwlos admodum fierét, Cornelium legem illain pwmulgaffe. Sedpotentifsimos quofque ex Se batoribus earn indigné tulilTe, nee fuiffe perla-

. Adum autem deinde fuiffe eadem de re in Senaturnagnis contentionibus. Turn Corneli-binitaferre rurfus cœpilTe: Ne quis in Senatu le gibus folueretur, nifi ducenti adfuiflent. ne'ue QbiSjCumfoIutus effet, intercederet, cum deea fsadpopulum ferretur. Haneque fine tumultu fsmaüam effe. Non extat Integra Ciceronis pro boe Cornelio oratio: fed ex commentarijs Afco bijrepetitum eft, quod dixi. Sed amp;nbsp;Cicero in Ofationepro Rabir. Pofth. fignificat legum pri-biiim uerfum generale hunc fuiffe, avicvnavE bo3T HANG LEGEM, amp;C. Interdumtarnenprin oipiumfuiffe,non,avr cives rom. aut,Q.vt-CVNQVB civis:fed,avicvN avE senator,ac Wmejuidemtalem legem adplebemnon perti nuilTe, idem audot eft. Interdum amp;nbsp;priuilegio *’^bgisfingulari etiam opus fuit. Cato apudLi-uiuni,ait nullam legem fatis commodam omnibus effe poffe, quod uel beneficium quoddam lingulate, uel fupplicium nouum, humanæ ui-tïuarietas exigat. Plena eft Romana hiftoria

priuilêgîjs utriufq; generis. Cæterùm cuni de capitealicuius ciuis quæreretur, etfilexaliôqui de crimine amp;nbsp;pœna certa fuiflet,priuilegium ta* menrogaridicebâtur. Cicero pro Scftio,(ïgnilî-càt comitiaCenturiataautlegum eau fa, autma giftratuum fuilfe. Sed legem etiam ferre dice* batur,qui de capite ciuis agebat. Idem Cicero h bro fecundo de Diuinat.tres fuiffe caufas talium tomitiorum indicat: Vt (inquit) comitiorum, üel in iudicijs populi, uelin iure legum,iielin creadis Magiftratibus, principes ciuitatiseffent interprétés. ludicia populi uocat, publica indicia capitalia. Reges antea uidentur in talibus caufis indices quidem dediffe, fed ad populuni tarnen prouocationemreliquifle. Sic enim Liui us libro t.fcribit,TuIlum regem edixiffe: Duuni uiroSj qui Horatio perdùelTionem iudicentfe-cundum legem,fado. Lex horrendi carminis e-ratjDVVMVIRI PERDVELLIONEM IVDICENT: SI a' DVVMVIRIS PROVOCARIT, PROVOCATION CERTATÓ. SI VINCENT, CAPVT OBMVBIlO! INFELICI ARBORI RESTE SVSPENDITOI VER

BERATO VEL INTRA POMOERIVM, VEL EXTRA poMOERivM. Haclege Duumuiricreati, qui fe abfoluerc non rebantur ea lege ne innoxi-nm quidem poire,cùm condemnallent : turn alter ex his, P. Horati tibi perduellionem indico, inquit: iliaor,colligamanus. Accefferat liflor, inijciebatquelaqueum. Tum Horatius,auftore Tullo, clemente legis interprete:Prouoco,in-quit-Ita de prouocationc certatum ad populuni cft. Hæc Liuius. Poft reges exaftos, ante xn Tabulas legem etiam tulitP. ValeriuSjdeprouo catione

. IN LEG. XIL TAB. iz 'ätioneaduerfus magiftratusadpopulum : quæ *^xpaulopoft xii Tabulasrepetitaeft àL. Vale Jjo Potito,amp; tertiùm deinde lata abs M. Valerio otuo. Cicero tamenin Philipp. fcribit,Iulium æurem tandem tulifle, ut damnati maieftatia . “«uijprouocarenonpolTent. Sedquàm no-.i^^rintiuspopuliimminuere xuiri,inde etiam ‘'^dhgipoteftjqubd cùm eo ipfo tempore, quo ’'quot;Tabulis componédis operam dabant,inueii ^umeiretcadauerindomo P.Seftip C.Iulius,u-’^‘UsexDecemuiris,acciifatoradpopulumexti-^bcuius rei index legitimus erat, ut ait Liuius.

*inamp;Decemuirorum lummatune erat pote-’^ßc fine prouocatione. Quid igitur ? VtaC p°fiforum Prudentum commentarijs. Noftec °'^ponius fcribit,non potuiffe Colules iniuf-*“Popülidécapitéciuis Rom. fententiam ferre. gt;Potgt;es3utemcciminalis animaduerfio neceffa ’^'^.^^stjQuæflQPes à populo conhitutos fuiffe, ^“'Mpitalibus rebus præelTent. Ac Quçftorum H^jdeniparricidij meminüTcetiâlegem xri Ta-Vtinam hanc de ijs legé haberemus. Qua-^5fiipofteaQuæftores, fine Quefitores fucrint, '^'111 ad ordinem Prçtorum etiam referrentur, amp;nbsp;fusies fucrint conrtitutæ quæftiones publicai ^^Pgt;tales, dicemus,cumde publicis indicijs la-^'us aliquando agemus. Cæterùm quod ait no «erPoniponius,coniungendum eft cum hac le-Tabul.utintelligamus,hac lege quafdam ^.’‘^‘luçftiones capital es ipfiuspopuliin comi ^*js Centuriatis,quafdam uerb à populo manda-^äs alijs iudicibus, ut olim abs regemandaban-

18 FR. BALDVINI turn diu fuifle uidetur. Fucrunt enim crimina, quorum quæftionemcognitionemqjuelpopu-lus uel Icxprætoribus mandabat : alia etiamfue runt, de quibus fuumfemper effe primumq;amp; fummumiudiciumpopulus putauit. qualefu-ifle uidetur crimen pcrduellionis. Cicero Verr. j.Deiure (inquit) libertatis amp;nbsp;ciuitatis popu-Jus Rom. fuum putat effe indicium,amp;reflè pu-tat. Certèfæpelegimus diem multis perduellio nis reis ad populumdiftamefle, Sc Centuriatis cos comitijs damnatos. Cicero pro Dqmofiu, Liuiuslibro ad 844^. Valer. Max.librod.cap.J» De Centuriatis comitijs plura nunc nondicam. Extant eruditorum huius etia ætatis hominuni de ijs commétarij. Porró Cicero in fuis librisd« Repub. fcripfit,Decemuiros in fuis xn Tabulis perpaucasres capitefanxiffe. Neque tamenfem per capitalispœnaerat mortis, Naamp;cumquis deportatus ciuitatem amittebat,décapité eius agi dicebatur, quia caput de ciuitate toUebatur. Seruos aut peregrinos facile patiebantur Romani cædi,neque ad eos Icx ifta pertinebat. Sedle-ges præfeitim Porcia amp;nbsp;Sempronia, ne temere aut iniulfu populi, in ciuem ita animaducrtere-tur,etiam cauebant. Quas cum Verres contem-pfifl'et,Cicero fignificat ad indicium populi Ro. tanquamreum perduellionis trahi poffe.Ipfeta men poftea Conful defendit Pofthumium perduellionis reum: amp;paulo poft non difsimilieX caufa damnatus eft,accufante Clodio.

IN LEG. XIL TAB. i? lt;jnihoftdm concitauerit,qui ue hofte ciui tradi-derit,capita puniri. L 3. ad leg. lul. maieft. Ex ip faetiamlege Romuli,populi erat, hoftibus helium decemere. Si hoc homo priuatus faceret,po puli maieftacem minuebat .Itaque amp;: lege Iulia uiaieftatis teneri dicitur, qui iniuflu populi bellum geffcritjdeleftum habuerit,exercitum'ue wmpararit. 1.3. $. t. ad leg. lul. maieft. Ciuem Porrohofti rradere,grauius etiam crimen eft. Ci two inOrat. Is (inquit) maieftatemminuit,qui '’^«citum populi Romani hoftibus tradit. Sed ^pydueHionis hoc erat crimen. Vlpianus per-‘'uaHionisreum definite uidetur,quihoftiliani ®lt;gt; aduerfus Rempub. uelprincipem animatus *“• Decemuiriappellabanthoftes,quos nunc 'lt;^uiius peregrinos : ficuti Cicero ipfc notât, ^os nunc appeUamus hoftes,illi appellabanc P^QueHesrhoceft, eoscumquibus bellum ef-jMnotat Caius libro fecudo Ad leg. x 11 Tab. S4'Peucrb. fig. Ac qui etiam ciuem unum jj^uatim occidillet, quafi fi Rempub. totam lae-. ^; perdueHionis olim reus erat ; utde Hora-Qictum eft,qui fororem fuam occidcrat. Sed '®u placuit, utitanotaretur is demum,qui j^^wfumipfam Rempub.aliquid molitus efliet. ^'^«nmiri lei ebant, quale amp;nbsp;de Metio Suffetio, p.jj^’P^”^® etiam Bruti liberis fupplicium fum-1,^'^’^‘^culcrurfus crimen committere-^^'’^’^’'’ ^®^ quam humaniter inte-®refipifcentibus iudicarint,audiamus.

fun* • - ^°’^' “^quit: Sanates diäi funt, qui Jiijj *.?quot;l'^^ftue Romam habitauerunt. quod no-®*J* fun, qui cùm defecilTent à Romanis, bre ui

JO FR. BALDVINI ui poft rediere in amicitiam, quafi fanata mentf. Ideoqjin xii cautueft, vt idem ivais esset

quinunquam defecerant àpopuloRom. Hæc Feftus. Gellius tarnen Iib.i6. cap.to.fcribit, quidam legeÆbutia cofopitam fuifte xir Tabula' rum antiquitatem de Sanatibus, amp;alijs multi« capitibus. Traditum quidem eft, multos o-lim populos, qui cum à Romanis defeciffent, îterum uiâi fefe dedere cogebantur, tarn benigne receptos no fuifte. Hi enim Dcditicij,utuo cabantur5quales fuifte dicuntur Gabij, relinque bantur fuæ quidem libertati: fed uix ijs fpes uUa erat adipifeendæetiam aliquandociuitatisRo-Et ad corü quidem exemplum exlegeÆlia San tia,ferui, qui manumittebätur, pofteaquanio» nequitiam pœnas luiftent,liberti dediticiorunu mero efte diceban tut, quod infimam quandaw» amp;tantùmnon ignominiofam libertäremcoiu* querentur: fieri autem eines Romani nonpot«' rant, quinimo fuamcum uitalibertatemanut' tcbant,nec de fuis teftabantur bonis: fedijs,«n quam feruorum peculijs,qui manumiferabP®'' ebatur. Cæterùm tamfeueri erga fuosSana«’ efte noluerüt Decemuiri:amp;dementia niagiSquot;' Heiendos ad focietatem uicinos,atqueadfangt;ö' rem mentem, ft quadam forte leuitate defciu** fent,reuocandos, quam feueriori afperitateo terrendos efte iudicarunt: illudq;,quam hoc,n® uæ nafeentiqjReipub. amp;nbsp;gloriofius fore, amp;ntgt; liusadfuampotentiam amplificandam. Atq huç quidem referri etiam polfet nobilis üb £onîs pro Rhodiéfibus oratio, de qua Aulus ^f

, IN LEG. XII. TAB. 51 V'uslibro 7. cap. 3. Sane cùm aliquando Atheni-'nfesjecuperata Mitylenc,quæ defeccrat, præ-dpitiquoda calore decreuinent, ut ciuibus om nih.interfeâis,funditùs urbs delcretur, naucni-HWadexercitum mififfent cum his mandatis, «Mim eos fui decreti pcnituit: necpuduit, co re ^'iffO) humanius deccrnere, ne pœna per omnes '^agaretur: fed pauci defedionis audores plefte a'ntur,ciuitasipfaferuaretur. Quanto oportuic ^agis uetercs Romanos benigne cum uicinis fu ’aagere,ijspræfertim qui ad lâniorem mentent “Ittoredibant? Quod fi etiam facra profani? *^'f«re liceat, fcimus uetcrem hærefim Noua* tianorum,nullum refipifcétiæ locum ijs qui peç w(rentrelinquentiumjfemperàpijshominibu9 'nEcclefiadamnatam elfe. Extat quidem in Co ^«luftiiÿani quædam ad banc acerbitatem ac-tedensTheodofijconftitutiojaducrfus.Apofta-J^ad.j.C. Deapoft. Sedan fanions iudicij^^re «gionis pietatisque maioris hominibus placue-W,iiefcio. Certè epiftola Cypriani lib. 2. ad hac ’^«eritatem minime accedit.Et Auguftinusipfe Jheodofij temporibus,DonatiftaSjqui ah Eccle quot;âdefciuerant,non modo recepit,amplexus que ®ftiefipifcétes,fed amp;nbsp;ad epifeopi etiâ munus ad-Jiiifit.Sicuirille plus amp;prudens,in caufareligi-onisfecutus eft, quod Decemuiri in conftituen daRep.decreuerant : Sanatibus non minus efie tribuendum, quàm fortibus, confiantibusque^ Nondicam pluribus, an hanc femper Icgemfe-wtiRomani finuconfianterq; feruauerint. Eo-nim,inomnni manib.funthiftoriç. Sedutin-ttUigamus,quid iuris fueritfotrib.focijs Rom.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arque fœderatis : nofter Proculusl. 7. §• 1- Df'

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capt.amp;poftlim.reuerf.ut omittam quodexmul

h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis Ciceronis orationibus copiofedicihac dere

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffer) fignificar,focios quidem amp;nbsp;federates

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes liberos fuiffe: fed alios æquopariqueiu-

re cum Romanis coniundos: alios iraconuenif-' fe,iir paulo inferiores effenr, amp;raaieftatépopu-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li Romani comirer conferuaredeberenr. Fundi

ueropopuli appeUabanrur, ubi eriam coceffum liberalirare amp;nbsp;beneficio Rom.ius populiRoma-ni afciuiffenr ac recepiffenr;qu0d in ijs tanquam in fundis reGderet beneficium commodumqu« à Romanis profedum. Cicero in orarionepro L. Cornelio Balbo, rorarnhancrem copiofecx* plicac.

elamarione inquir: Primum xn Tabulii caurû effe fcimus,ne quis in urbe cœrus nodur« nos agirarer : deinde lege Gàbinia promulga' tû, qui conciones ullas elandeftinas inurbecoU flauiffer,moremaiorum capirali fuppliciomuf Ôaretur. De re Iraq; Carilina feifeiror, tu'necœ-rus illos commilironum ruorum conrra præce-pra xn Tabularum,conrraleges noftras,contra Senarus ac plebis auûori rarem, noftu cogendos effe purauilli ? Hæc ille • Cicero amp;nbsp;Salluldus de Carilinæ coirionibus amp;nbsp;nofturnis cœribus mul ta eriam commemorât:fed huius legis x 11 Tabu larum non meminerunt. Porro ^hucpertmet lex ilia uctus Romuli,NO cf VRNA s tw tem-PLO VIGILIAS NE H A B E N TO: amp;quodiplcf* cero de uetitis noctumis facris feribit lib. leçon

^gt;s niftoria,quæ extat apud Liuium libre tri-^quot; 4^*^’^® Cófulad Senatum patres pauor ingens csepit,publicoe-j^.'’] nomine, ne quid eæ coniurationes (ut ait ''quot;lis) catusque noûurnijfraudis occultæ aut rijf*''*^* 'quot;^Portnrent. Addit Liuius, Triumui-^^pitalibus mandatum eflc,ut uigilias difpo-i^^ntper urbern, feruarentq;, ne qui noâurni ®nisfièrent. Turn Conful adpopulum : Ma-f'?(inquit) ueftri ne uos quidé, nifi cum aut 'xiUoinarcepofito,comitiorumcaufa exerci-•isediûus effet,aut plebi concilium Tribuni c-®n«nt, aut aliquis ex magiftratib. ad concio ƒ üocaffet, fortè temerè coire uolucrunt:amp; ubi 'quot;'iimultitudo effet, ibi amp;nbsp;legitimum reftorem • 'quot;nititudinis cenfebant debere effe. Quales pri -''quot;nnnofturnoseoetus, deinde promifeuos mu quot;mrnac uirorfi,effe creditis, amp;c. Sanè amp;nbsp;hac ^g'iieteres Romani,Chriftianorum ccetus no- . '‘'nos,fiue (utappellabantur) Antelucanos, ^«cen difsiparidue uoluerunt, ut ex Tertullia ®?'quot;t5Uigi facile poteft. Sed amp;nbsp;Plinius Bithy-quot;'^proconfuljde ijs ad Traianum Imp.fcribens,' ' lonobfcurè fignificatffefe illos difturbare uolu-''i«)Cum (utait) fecundum eins mandatum itm «'^«ffeuctaret.EtexalteraTraianiad Plinium 'piftola fatisapparet, quam omnes eTMQitxt uel «diffentjud reformidarent Romani principes. Alter tarnen Plinius meminit collegiorum à Nu quot;läregeinftitutorum. Hçc cum poltea nimis ati fiaedent, uife funt tales coitiones priuatorum nominuminRepub.peKiculofaejatq; etiam per-C niciofæ.

1 niciofæ. Mitto nunclegemLiciniamJcio^^ litijscoercédis,cuius meminit Cicero proPW’' nam es alio pertinebat. Sed profedo L. Cœciliô amp;nbsp;Q^Marrio Confulibus,fadum Senatufconl“ turn eft, de collegijs abolendis : quæ tamêHpo' ftea Clodius reftituit, ut Cicero in Pif. oftendK• eaqueeriamDion uocat collegia «T«lt;ei««do'®' phuslib. Antiquitatum decimoquarto, faibli Romano dccreto, quo in urbe fodalitia lublaW funt,Iudæorum coetus comprehenfosnonfu^ fe. Imóueró ijsfingulari iurepermiflum fuinc» facrorum fuorum caufa coire. Sed nihil ne x^ Tabula de colleges amp;nbsp;fodalitijs ? Caiusfigihb' cat,collegia licitalegibus iftisplacuiffc. Nanih bro quarto ad legcm x 11 Tab. 1. ult. De colleg-9) itafcribit: Sodales funt,qui eiufdécollegij ft^' » quam Grçci irca^Loui uocant. His autem poteitäquot; s, tem facit lex,paftionem, quam uelint,fibi ferret

9) dum nc quid ex publica lege corrompant. jgt; hæc lex uidetur ex lege Solonis translata ent' » namillicitaeft: ean o AMMOS, h»p* », TOPES, H lEPEIS OPTION, H WAV' », TAI, H 2YS2TT0I, H OMOTA'fO'i“ »»©lASOTAI, H EHI AElANOIXOMtquot; »,NOI, H EI2 EWnoPIAN, M OTIO^’' »»TOYTXIN A I A © nNT A I nPOS AAA«' »’AOYS, KHPION EINAI, EANMHAP*' », TOPETSH TA AHMOSIA rPAMMATA.

Poftrema huius legis uerba tantum hue propnt pertinent. Nam qua in ea commemorantur^V« ^lt;w,non fucrunt Roma recepta. Vtenimilh fvoxlrtix Cretenfia,turpitudinis plena,execratio' lim funt omnes populi redè inftituti: ficquæda religio'

J,,. IN L E G. X I r. T A B. J? J jSiofa fcilicet iUa eorum lodalitia, qui in legs ? ®nis dicuntur lJfgt;â! ôfyicefi i ÿixJüTKt^ Oecemui l'^udiarunt. Fatetur qùidcm Martianus l.t.ÿ. ^, ® colleg,amp; cor. non elle prohibitum,religio Wufacojj-e.fgjaJ^jitJijç exceptionem,Duni '’’'”per hoc non fiat contra Senatufconfultu, ^''’illicitjcoJJegjacoercentur : ficuti amp;nbsp;VJpia-j 1? 5’Deextr.ord.criminib. ait, lub prætextu j. 'S’oiiis,uel lub fpecie foluendi uoti, coetus il ''tosnec à ueteranis tentarioportere. Neq; ’'^sndifsimulo, Romæ quoque fuifle Codai es, ƒ ’f^'diuinæ caula coibâr : quales amp;nbsp;Auguftu's ƒ ®'nftituit, amp;antc Auguftum Cato apud Cice

Sodalitates (inquit) conftitutæ funtja-j ? ^“^æi« Magnæ Matris acceptis. Epulabar jo'tw cum fodalibus omnino modicè, amp;c. Scd ^^ümenreligiofas, uel conuiualespotius f’i‘gt;^~ J^qusB in turpes atq; immodicas comeflatio-'’gt;fiue etiam Bacchanalia degeneraruntjdam-j5^pofteacoafti Romani funt. Certè apud G cl ''''’ilibro 20. cap. i.laudatur Taurus philofo-™S)Uolens adolefcentem quendam ab eiufmo ' ôdalitatibus amp;conuiâu fcenicorum homi-^^Hiabducere. Quid multis ? In uniuerfum amp;nbsp;'“f?amp;cordiRomanisueteribus fernperfuit,nc ÿ3aiitturpia,aut illicita,aut Rcipub. perneio-^lodâlitiacoirent.Martianus 1. j.Decolleg. amp;: '®fp.ait: In fumma,uideri contra Senatufconful ’Kniandata amp;nbsp;conftitutiones, celebrari collc-?iuni,nifi ex Senatufcôfulti auftoritatc, uel Cæ «is collegium, uel quodeunqj tal e corpus coie ''^'A•^^'tautem Vlpianus,quiCquis illicitum *®ucgiu ufurpaucritjcapcena teneri,qua tenen-

^6 FR. B A L D V I N r ■ turhi, qui hominibus armatis loca publkaud templa occupaffe iudicati funt. Crimen itaqi U' liciti fodalinj coercetur,ur uis armata: cuius p® nam fuifleaquæ amp;nbsp;ignis interdiftionemjWäiU' feftum eft. 1, qui do!o. De ui amp;nbsp;ui arm. Ideni Vl* pianus aliolocoair,eos qunllicitumcollegium coierint, apudPræfeâum urbiaceufandos effe« Ï.i.ÿ. ult. De offic. præf. urbi. Cæterùm hone* fta amp;nbsp;Reipub. utilia collegia, corporaquefiue.o dalitia, confirmata funt non modo lege xii Ta* bularum,fed amp;nbsp;pofterioribus Romanorum iudi cijs.Lampridius fcribit, Alexandrum Seuerum corpora omnium artium inftituifte.Calliftratiis nofter,qui eo tempore uixit, addit, quibuldaw etiam colleges amp;corporibus,quibuseftius coe undi lege permilfum, immunitatem tribui: feil* cet ijs colleges uelcorporibus,in quibusartifi' cij fui caufa unufquifq; affumitur : utfabrofum corpus eft, amp;G qua eandem racionem origins habent. hæcqj idcirco inftituta elTcaiqutnecel' fariam operam publicis utilitatibus exhibèrent' 1. penult. $. quibufdam. De iure immunit.Nou temerè tarnen noua collegia inftituebantur.Sa' nècumNicomediæ uaftifsimumincendiumfu ilTec,neque ullum ad incendia compefcendam' ftrumentum effet, confuluit Traianum Plimus bis uerbis : Tu Dominedifpice,an inftituédum pûtes collegium fabrorum,duntaxathominuni c L. Ego attédam, ne quis nifi faber recipiatur, neue iure conceflo in aliud utatur: neceritdif ficilecuftodire tam paucos. Traianusueroin hæc uerba refcripfit : Tibi quidem fecundume' xempla cóplurium in mentem ueniqpolTe colle gium

IN LEG. XIL TAB. jy Siumfabrorum apud Nicomediefes inftitui.fed « 'neminenmus, prouinciam iftam, amp;nbsp;præcipuè « «îsciuitates,ab eiulmodi fadionibus eße uexa- lt;s ’Js.Quodcunq; nomen ex quacunqjcaufa dede lt;c f'niusijsquiinidem cotraftifuenntjfr^gm gra lt;c J«fient,amp;c. Sedutad xu Tab.propiusacce « ’’3inus,adijciendu!n eft quod earum optimus in 'wpresCaiusl. i. Quod cuiufq; uniu. nomi.lcri Ptumreliquit in hæc uerba: Neque focietatem, ''îqjcollegàimjneq; huiufmodi corpus, pafsim °®nibus habere conceditur. Nam amp;nbsp;legibus amp;nbsp;quot;natufcon. amp;nbsp;Principalib.côftitutionib. eares '°wcetur.Paucisadmoduin caufis coceflafunc Wufmodi corpora: utecce, ueâlgaliû publico-ßoeijspermiffum eft corpus habere, uelaurifo '”311101,uel argentifodinarum, amp;nbsp;fall narum. I-f'”icollegia Romæcertafunt, quorum corpus Jätufconfultisatq^conftitutionibus principa quot;jconfirmatumeftiuelutipiftorum, amp;quo-quot;quot;dam aliorum, amp;nbsp;nauiculariorum, qui amp;nbsp;in '””iiKijs funt. quibus autem permiftum eft TUs habere coUegigfocietatis, fi ue cuiufeun-” ®«terius nomine : eorum poprium eft, ad c-J'^’plumReipub.habereres communes,arcam ”niiunem,amp;a(ftorem fine fyndicû,per quern, ^uam in Repub.quod communiter agi fieri-|!^.'.°porteat, agatur amp;nbsp;fiat. Hec Caius. De il-j|?\'’®gociatorum padionib.aduerlus Remp. j^^'’ggt;etianipoteft Zenonis conftitutiodeMo Poff '^°^'^'^ autem corporu meminilTe non Uj^^’JV*”*”*^! Quoque in meutern ueniat Dilj^. ”P®®j‘l“^ittantiquo lapide Lugdu-

SEruius exponens illud Virgilij :—Et f^lt;^’'^ '''quot; ncxii cUenti: ait,in x 11 Tabul. feriptumfuifie»

PATRONVS SI CLIENT! FRAVDEM FECERIT, SACER ESTo. Clientelas inftituerat Romulus,ut firmifsimum fanftifsimumqjReipub'U“ eulum.Earum ius sièges deferibit Dionyfms. utpatroni fuis clientibus non fccus^ atq^p^tres flips confulerent,in iudieps adeflent,amp;deniqu« profpicerent : clientes patronos fuos,ut mU W' parentes eolerent: aduetius eos teftimoniu non dicerent,aceufationem noninftituerét. Aboqu* dijs inferis deuouerentur, rei proditionis,^^' Sancamp; Aulus Gellius lib.y.cap.tj.ait: Moribu* populi Ro. primû iuxta parentes locû tenerepn pillos,fidêi tutelæqjnoftræ creditos/ecutiu^*’® proximûlocum clientes hâbere. Allegatamp;bai Catonisfententiamex moribusMaiorum^o Ôumeire,primùm defendipupillos,deinoec entem non filiere. Aduerfus cognatosprod' teteftimonium dicipolfe: aduerfus client*quot;L polfe. Sanè amp;dolum intutela,per xii’f^bn uindicatum fuiffe, feribit Cicero librop 0 ju quod poftea uiderimus .Nuncmulto m^g'®.^ cientcla uindicari audimus .NaquodaitU^i'j CE R ESTo-.nominiisgraueeftjquamillnoq**^^ mox uiderimus, i mprob vs intestabiui^ s T o. Et Horatius utrunque ueluti coniun^* brolecundo Serm —IntcjlabUis (f f^cereßo- ^^^

Feftus ait, facrum hominem euni eire,qt' j populusiudicauit ob maleficium;nequ^P^jjj

IN LEG. XII. TAB. 39 ®i^nari,quieumoccident. Siclege Tribu-primacauerijUtfi quis eum qui eo plebifci Jo lacer fit,occiderit,parricida ne fit. De uetuftis-'8'*”'finftionibus didum eft alio loco.

AVlusGellius Iibrot5. cap. 13. huncex xn Tabulislocfirécitât:Q.VI SE sierit te-V*RIBR, LIBRIPENs'vE FVERIT, IN TESTI-^O^IVM FERIATVa: IMPROBVS, INTESTABI-dvE ESTO.Sicenimlocumillum,quicorru ptuscircumferturjreftituendum efle,acute con-'Kgt;tlac. Cuiacius lurifconfultus dodifs. amp;liic ^offor in Gallia meus. amp;nbsp;hanc fententiam elle pu ^t:Qui le fierit teftarier,hoc eft,qui fe fiuerit fgt;‘^ Wii«,hoc eft,in teftem cieri:in teftimonium '«fgt;atur,ideft,igt;ü)igt;:yiixï»Tou, fiue pulfetur. Qui e-)quot;ï’'lepairus fuerit in teftem rogari, autqui li-quot;ópens fuerit: fi deinde nolit fidem teftamenti JPprobare,cogendum efle, amp;nbsp;deinde pro impro Jointeftabiliquehabendum.Nam amp;nbsp;Theophi ‘OoiGr^cum Inftitutionum interpretem,in tit. y^fti-ficpropcillum defcribere, quem leges '■«iubent improbum amp;nbsp;inteftabilem.Hoc cer-oft fidem fallere, amp;teftaméto fraudem facere, ^olle id approbate, quod prins confignaris. Vl-pianusamp;Paulus in Pandedis,cap.4 amp;5. Tefta. ^uomad.aper. fcribunt: Cum aperiendæ funt •abuisteftamenti, Prætoris officium efle, ut co fignatores conuenire, amp;nbsp;figilla fua recogno-l«re,uel negate fe fignafle. Publicè enim cxpe-lt;lgt;re,fuprema hominum indicia exitum habere. Atq,hsc fortaffe fuit etiam ratio,cnrille de quo fiicagitur,magis coercetur. Cains l.ió. De tefta.

aitzCû lege quis inteftabilis iubetur efle,e6p^ netjiïe eius teftimoniu recipiatur;et eo ampHus» utquidaputat, ne^ueipfi dicatur teftimonium« Vlpianus J.t8.$.t.Dc teft. Si quis (inquit) obcar men famofum damnetur, S C. expreffumeftjUt inteftabilis fit. Ergo nee teftamentum facerepo terit, nee ad teftamentum adhiberi. IntefoW' lis proprièdicitur, quiteftimoniudicerenopo' teftj ficuti amp;nbsp;cotrarium’uerbum tbsta bins»’® antiqua lege Horaria interpretaturGelLPonÇ^ adiunäum eft,utinteftabili homininemo eo* teftimonium diceret: proptercaq-, tcftamentun* facereilli nonliceat,quod fine teftibus non fiat. Grauius etiam eft illud i m p r o s v s, amp;nbsp;propeƒ apud Græcos ä-Tz^cr, uel etiamapudueteresƒ manos sac e r: de quo pauloantèdixi. Seda binon tamacerba uoxeft:utcum lulianusait) improbum eum efle,qui folicitus eft de uiuin5' reditate.

SExtus Cçcilius apudAulum GeUiumHj’^ zo.meminitlegis xii Tabularum,utqugt;‘.

fum teftimonium dixilTet, è faxo Tarpcio^'K ceretur. Nee meminit modó, fed amp;nbsp;tam graue pœnam in falfi teftimonij reos, non temere Ds' cemuiros inftituifle contendit. Ac difplia“'* quidem pofterioribus Romanis, atq; obwiequot;' ' fe fatetur: fed magno Reipub.malo. Eins ad F uorinumphilofophumuerbafunt hæc: Anpquot;' tas Phauorine,fi non illaetiam ex xn de teftimonijs falfis pœnaaboleuilTet: 8^®®^^ quoq;,ut antea,qui falfum teftimonium dixi conuidus eflet,è faxo Tarpcio deijcereturt i®*^

jj^ IN' LEG. XIL TAB. 4t “fos fuiflepró teftimonio tam multos,quam ' ^mus? Acerbitas plerunqj ulcifcendi malefi-iy’ 'i®2^9^ecautèuiuendidilciplinaeft. Hçc . ^'00 dubium eft,Decemuiros in fancienda fal to* ff °”’^Pæ”^’^^æ^°^’^”' exemplum fecu-j ®®**«Audiebant, Athenis in Areopago grauiP *”11111 elTeindicium 'i’lt;^iAo/iXfTVQiü/gt;, cuius eft a-^^ Demofthenem mentio perquam frequensi lusexeiijs quidemorationibus manifeftum fed^^ ^^’*^° modo in telles falfi teftimonij reos, K.*®®« quieos fubornarat, produxerat'ue, iffequot;'^''''^'^*^^^^”^ ^^*^’^ animaduerfionem fu-, **oiiuulgarem.Demofthenis uerbalunt: iv‘ , ‘’‘‘'t^ucvc! ^^!üf (inc^rvg^MS i M‘diHgt;iÓ£t(, Ùm à^i^êà/j '^/*xtjhia fmJtfl^ixi reif ftx^v^iX! Wlgl rev n^pxyftx.^ ^ 1’« 'IthJlx (ti/nt^q-u^uftirixt, ■na^ix tc révriufi tAiH^ Kx ■’^''‘1‘^eßaKt/jic^i,// vjióiAiHOffi^f ? liXHCTt^vtSif/. Tan ^°’iitemfuiire uidétur Græcorum leges in hoc ^1”'^« acerbiores, quod in Græcia ualde multi , '‘itadfalfumtellimoniumdicendum, fineul ^^®gione,tanquam ad ludicrum aliquod,ual-. P^fati.Exacerbandaautem effemaleficiorum ™Pncia,quoties nimium multis perfonis graf-*ntibus exemplo eft opus,Romani etiam lurif-^oniultirefpóderiit.l.t6. aut fafta.J.ult. De peen. ^Ifeniquodde Gr^cis teftibus dico,Cicero fuo isniporedicebat pro L. Flacco: Veruntamen l*iquit) hoc dico de toto genere Græcorû, Te-timoniormn religionemamp; fidemnunquami-anatiocoluit: totiusq; huiufeereiquæfit uis, Auæauftoritas, quod pondus,ignorât. Vnde il-udeft: Da mihi teftimonium mutuû? Non Gal lorum,non Hifpanorum putatur. Totum iftud

‘4» FR. B A LD y INI Græcorum eft, ut etiam qui Græcè nefcïun^ hoc quitus uerbis àGræcis dici foleacjcrint. Ergo Decemuiri5ne hoc quoque mahiniRomiS graftaretur, Scimpunitatis fpe inualefcerct,feue rifsimè coercendum reprimendumqueelîe/s-dèiudicarunt. Qui faftum fit, aut quando,ut e* orum deinde feueritas in hoe genere minus pro-baretur, amp;nbsp;hæc falfi teftimonij pœna fuppHo' unique obfolefceret, dicere non poflum. Scio Modeftinum 1. fi diutino. $. uit. de pœn.refpon difte,non pofte qué fic damnari, ut de faxo præ-cipitetur. Sed iampridem ante Modeftinumde-fierat pœna illa, precipitis deieâiônisèrupe Taf peia. Vtcunquefit,multistamen poft xn Tab. annis,faltemincaftris Rom.nonmiiioifuitp« næ acerbitas. In ijs enim,qui falfumteftimoni' urn dixit,/pÀtiM^jrâT««, inquit Polybius libre rex' to. Huius fupplicij genus tale fuit. Falfi teftimo nij conuidum, Tribunus primùm fufte range* bat:deinde milites undique irruentes, non mo* do fuftibus cxdebant,contundebantqvfedamp;ft xis,fi poterant, obruebant. Si forte reuseffugil-fet, patriailli erat in ter di ft uni. Cæterùm dom» amp;inurbe Romani in hoc genere indulgentio* res fuifte uidentur. Gerte capitalem panam fu* fis teftibus uixirrogarunt: fed eos uarie, neceo-dem femperomnes modo coercuerunt.extat m Pand. hoc Pauli refponfum,l.qui falfa.deteftib. Qui falfa uel uaria teftimonia dixerunt, uelutri-que parti prodiderunt,a iudicibus competenter puniantur. Fatetur quoque Martianusl.i.amp;?‘ Ad leg. Cornel.de fall, pœnam legis Cornelia't rogari ci, qui infalfas teftationes faciendas,tefti nionu

IN LEG. XII. TAB. 45 nioiiia'uefalfainuicemdicenda, dolo malo coie ht. Item ex Senatufconfulto coerceri,qui ob in-«ruendam aduocationem,teftimonia'ue, pecu-Diamacceperit, focietatem''ue coierit ad obliga-honeminnocentium. Sedfubijcit,pœnam falfi, helquafi falfi,deportatione eire,amp; omnium bonorum publicationem. Cæterùm Romanæle-g«latis diligétercauilTc uidentur, ne facileob-f^pant, aut fallere pofsint, ueritatemq; obruere «lia■teftimonia. Nam eademum quæomni fu-Ipicione carent,quç rei aptiora amp;nbsp;uero proximi-mafunt,amp;cuin quibus qualitas negocij aciudi motus concurrit, fequenda effe admonent: nocadmultitudinemrefpici oportere, fed ad fin ^tam teftimoniorum fidem.1. ob carmen. $.ult. ^^teft.Inteftium porro fide diligenter exami-’’aiida,eorumq;conditione exploranda, nofter ^ftratus l.j.Detefti. obferuanda elTeoften-pquæcunque ferè in hoc genere Marcus Tul hisdefiderat, tamque copiofe defcribit in fua PioFlacco oratione. Sed amp;nbsp;ne quis admodum ^nnfidâtfalfisteftimonijs: quodijs euicerit,mi-j'imelirnium effe uojunt. Atque ut omittam il-?ni) qui hue Ibrtafsis pertinet, tradatum libro l^ptimo Cod. Si exfalfis inftrumentis uel tefti-jhoiiijsiudicatum fit:extat in Padeftis 1. Diuus. iJireiudic. Adriani referiptum, utfi falfis tefti-hionijsjteftibus'ue pecunia corruptis oppreffus Suis fuerit conlpiratione aduerfariorum,aut iu-dicantis religio circunuenta,amp;res feuere uindi-«tur:amp; fi quid àiudice tam malo exemple» circunferipto iudicatum fit, in integrum reftituatur.

I Dem Cccilius apudeundem Gcllium,mcmi nitlegis xii Tabularum,utiudexcapitepru niatur,quiobrem dicendajpecuniamacceperit. Idemq; contendit, legem hac duram uideri non debere. ludicis enim perfidiam,contra omniaiu radiuinaatquehumanaiufiurandum fuum pecunia uendétis,dignamefle capitis pana. Quan quam Phauorinus respondeat,populo Rom. pee namhanenimis duram efleuifam, quipadusfit legem huius generis de tam immodico fuppli* ciogt; fitu atque fenio emori. Primum ac uetuftif-fimum iudicis, qui pecunia corrumpi Ie palTus eft,feuerifsimè puniti exemplum, extat in hifto ria Cambyfis Perfarum régis. Is Sifamnemiudi eem, quem Afiæ præfecerat, cùmaudiffet pecunia corruptum inique iudicalTe, occidi hifsit:e-iusq; cutem cadaueri detraftam, inftar pellis ni tribunali extendi: in eoqj federe Otanem SiUm nisfilium,utpaternæpœnæ confiderationead-moneretur, quid maneat iniques indices pecunia corruptos. nequequiequamgefsit Camby-res,cuius nomine magis laudetur. Fadumideft uiuente adhuc Athenis Solone, Romæ imperan te Tarquinio Superbo, uix oftogintaannisante Decéuiros. Eius itaq; amp;nbsp;hi meminiflepoterat,e-iusq;etia memoria amp;nbsp;exépldcómoueri. Etquç tadé maior effe poteft in Rep.peftis,q fi tales cor-ruptelç impunè graflentur ? qd à latrocinijsiudi cia different ? Laudatur Pefcénij Nigri,principe Rogt;qui iudicib.publica falaria eóftitnitjmemora bile diólum ; ludicem nee dare quiequam debere,nee accipere. eoque etiam totapercinetluftip niani

. IN LEG. XII. TAB. 4^ quot;'sninoftri conftit. Nou. S.Diocletianusiam-P'ldema Diuisprincipibus decretu fuifleait,L ’Jænales. C. quando prou. non eft nec. uænales 'quot;tentias, quæ in mercedem à corruptis iudici-“'‘sproferunturjiplbiure infirmas elfe fine pro-quot;’«tione. Antoninus 1. ». C.de pœn. iud. qui ’’’’•gt;ud,ait,eumamittere adionem, qui iudici f'^Uniam dedit,amp;diffidentiaiuftçfententiæ,in f'cmiiscorruptela fpem negocij repofuerit : ft-amp; ex hac caufa litem perire iufsifle fuum i^peratorem, kripfit Vlpianus 1. ». De calum. ^odadipfius iudicis pecunia corruptipoenam ?“*’et,Conftantinus ftatuir, eum amp;nbsp;infamem 5n;amp;ei queminiqua læferit fententia, æftima ■’nemlitis præftare. 1. ult. C. de pœna iud. qui ^«wd.SedmoHiorahæcfunt, amp;quæ ad xii ’“ularum feueritatem minime accedunt, Prin '^quot;nirefcripta. Propiusaccedit lexluliarepe-j.^ni,aduerfuseoslata, qui pecuniamob iu 'ändumacceperint. exeaenimiege puniétur j-^’cporutione, nel etiam duriuSjproutadmi-j/quot;'f interdum etiam capite pledétur: 1. lex lu M-uk. Adleg. lul. repet. ut fi ob hominem ne ’“Umpecuniam acceperint,amp;innocente dam-.’f^'t, uteftapud Vlpianum. Vellemamp;illud 'koimpej-jtofj Alexandro Seuero addidiffet, 5''oddeeocómemoratLampridius:fi unquam ^fêniiudicem uidiflet,paratum habuilTe digi-‘'lUtilli oculum eruerer. At quot nuc digitis 0-Pi's bberet Alexander ? non,fi cétimanus eflet,. wlempoetæfuumBnareum fingunt, effetfa-’; Cicero pro Cluentio, amp;in Verrem, amp;fæpe ***’S)CÓquenturdepecuniaria corruptioneiudt

cum Ro- eftq; memorabile,qiiod! Vcrr.^.aifjml xime nefarium,amp; omnium rerum turpifsimum uiderijob rem iudicandam, pecuniam accipere, habere precio addiftam fidem amp;nbsp;religionem.

• cendis us etiam iniuri^s^quæ uerbera circunfe« bant, utfuo poftea loco intelligemus : tam tue' runt certè feueri amp;nbsp;uehementes in puniendis ta-mofis libellis,quibus quis alterius nomen infa-maret. Et fanè bono amp;nbsp;honefto uiro, utnihileft antiquius nomine bono, fie acerbius nihil d(® poteft infamia: nullaque ei inferri iniuria graui-or poteft, quam nomen eins non modo palan* prolcindi,fed feriptis etiamduraturis ignonn^ ofe notari. Ergo amp;Decemuiri atrociorern eu® hanc,acerbiusq;uindicandam, quàmuerberuui iniuriam,iudicarunt. neque illam, quamCr®^' tolerabant, tolerare debere putarunt ueteris Ç® mœdiæ licentiam : quæ nimium petulanten^ cuiufuis nomenamp; famainuehebarur.Phuft^” circûuehi iuuenes laruatos, qui in obuiû queiu' queconuicia iacerent, needys, nec homin'*’ ullis parcentes ; côfingi in optimos etiam

amp; fpargi probrofa carmina, an ferendu erat? D®' cemuiralem in hoc genere legem xn TabuI-'P pfe Arnobius libro 4. contra Gentes comme*”® rat : Carmen (inquit) malum confcribere,q”® fama alterius coinquineturamp;uita,Decemm*^ ^ bus fcitis euadere noluifiis impune. ac ne”® ftras aures conuicio aliquis petulantiore p”*. ret,de atrocibus formulas coniUtuiftis in*®'’! * Carin®''

IN LEG. XII. TAB. 47 ’'mendicitur omnis oratio, certis præfertim ’quot;nulisjtanquam præferiptis uerbis concepta. '' Mrmenlegis, amp;nbsp;carmen precationis dicitur ’^Liuium. Sed huius, de qua nunc quæri-^'*S)Decemiiiralis legis memoriam,atque adeo Mwtionem repetamus exCiceronis Iibro4. ƒquot;I'pub.ubi Africanus italoquitur: Apud Grç etiam lege coceffum, ut quod ueliet Co I^^^’baominatini, uelde quo ueliet, diceret. ’Hquot;® quem ilia non attigit ? uel potius, quern jj “quot;lexauit? Efto, populates homines, impro-°^*nRepub.fediriofos, Cleonem, Cleophon-^j'’’.gt;quot;yperbolum,læfit:patiamur. etfi huiufmo ^j^^'HesaCenfore melius eft, quam apoetano-^'SedPeridem,cumiam fuæ ciuitati maxima ir quot;^'^^^plurimos annos domi amp;nbsp;belli præfu-j ‘i^iolariuerhbus, amp;eosagiinfcena, no plus j^‘’ 4^gt;3m fl Plautus uoluiflet,aut Nonius,P. C{^'’‘5'*P’oni,aut Cæcilius M. Catoni maledi ®‘Noftræ contra xii Tabulæ, cùm perpau-de ^^^P**-^fanxilTent, in his hanc quoque fan j^ ^i^putauerunt: si avis occentavis-. ’ '^'^TlTAVISSET, SIVE CARMEN CONDI-“'SSET n

j /) QVOJ INFAMIAM FACERET, FLAGI j. ** V ALTERi pRECARETVR.Iudicijsenim, ?’ggt;ftratuiim difceptationibus legitimis pro deb ^'^ ^*^^*^3 non poetarum ii^enijs habere r ^^us:necprobrumaudire,ninealegeutre-^^ndereliceat,amp;iudicio defendeie.HæcAfri-

*^® Repub. Idem Cice-Jdj'f° 4 Tufcul. Quæft. Declarant (inquit) Qu ^^“^Ç’*'®”^!* I^m -'-™ folitum efie carmen. vOdne liceret fieri ad alteriusiniuriam, leges fanxe-

48 FR. B A LD VI NI fanxerunt. Ipfi fane etiam poetæ, qui condet’ carminafolent, handegéagnouerunt ; Nam S HoratiusUllanifcurrilem Scnimium diffolutam ueceris apud Græcos Comœdiæ licentiam,fici*' tiamp;illamapud Romanos aliquando Felcenni-namjlegdata cocrcitamfuilTe, coerceriq; debU' ilfe ( eth initium fortaffe, cùm nondum excede ret modum, tolerabile effepotuerit) mdtisW' cis ollendit. Lucosdefcribam reruntenimuew ti commentary ad hoc caput x i J TabuL

^upoUsdtq; CrdtiniKtAriSlophdnesq;, pod^) Atq; aUj,quorum Comcedidprifcd uirorum efl: Si quis erdt digma de(cribi,quód nitdia, Mt fot'gt; Aut mocchui foret, dutßcdrius,dut dlioqui Tamefut, multdcum hbertdte notdbdnt.

Suceeßit uçtui his Comœdid, non fine multi J^iude: fed in uitium Ubertits incidit, or uM Higndm kge regi. Lex eft dcceptd, chorus^ Turpiterobticuit,fubldtoiurenocendi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

Idem lib .2. Epift. ad Auguftum,loq“®quot;5 de Fefcennina ueterum petulantia:

In rdbiem uerti capit iocus, ^ per honeftiS ire domos impunc minux. doluere cruento • Dente Idceßiti. fuit intdäis quo q; curd Conditione fuper communi. quinetidin lex, Pœndq- ldtd,mdlo qu£ noUet cdrmine quenquM Defcnbi. uertcre modumformidinefu^is Adbcnedicendum,dcleildndumq;,poet(e.

^flt;f tiiwf» ut monitui cducas,nefortè negoti Mdt tibi q^id finitarum inf:itid legum.

^»Mld condiderit in qwm quis curmina, lm efl, ^®npo(rum hac in re uel grauiores aurores de f^uelmelioribus utiinterpretibus. Certè hanc ?quot; Tab.legem fecutus Auguftus uidetur, cùm quot;^^icium delibellis famofis non minus uehe-ÎJi^squàm maieftatis effeuoluit. SicenimCor. .^^quot;us lib.j. fcribit,eum legem maieftatis redu ’‘%utnonfolùm fada arguerétur, fed amp;nbsp;dicta: f,quot;™umq.çog^ijioj-jefridefamofislibenis,fpe-^,*'giseiustraftafle,commotumCafsiJ Seueri ƒ ’'’''ie,^uauirosfœminasq;illuftres procad-?’*^riptis diffamauerat. lmb uerb ante Augu-j’^Cor. Sylla hoc ftatuifte uidetur. Nam Cice l’.’^Appiuni: Eft (inquit) maieftas ut Sylla uo lhpquot;®’®q«emuis impunè dedamare liceret. f^3ndeftisexVlpiano,l.$.§.ult.deiniur.amp;lib. nquot;”?' 'ommemoratur lex fine Senatufconful-„quot;quot;quot;hæcuerbaisi avis librvm ad- infa-ç ^LlCVÏVS PERTINENTEM SCRIPSIT^

^POSVlT EDIDIT, DOLO^VE MALO FECIT, , quot;-VID EORVM FIBRE t: ETIAMSI ALTE-’ ^ DOMINE EDIDERIT, VER SINE NOMINE: û/^^KA RE ACERE LICEAT: ET SI CON-l,'“'*TVS SIT, avi ID FECIT, INTESTABI-jj ^^LECE ESSE i y B E TvR.Vlpiânus alio loco C?'^'fiftds.Detefta.Siquis (inquit) ob cat p JJ^mofum damnetur,Senatulconfulto ex-eft, ut inteftabilis fit. ergo nee tefta-D mentum.

P FR. BALDVINI mentum facere potent, nec ad teftamentum ad-hiberiteftis .Et Arcadius refpondit, ob carmen famofum damnatum,fieri inteftabilemd.obcat men. De teftib. Dixi paulo ante, qua: fuerithæc pœna: amp;nbsp;xn Tabulis irrogatam fuiffe,oftendi quibufdam teftibus. Ea multo magis dignus ef-fe uifus eft,qui alium turpiter infamat. Porto Vl pianusl.5.$.ult.Deiniur.adijdt5eadép«naexSe natufconfulto teneri etiam eum, qui iiii}i«Mgt;»' Tlt;v,aliud'ue quid fine Icripturain notam aliquo-rum produxerit: item, qui emendum uenden-dum'ue curauerit. Quo ueró tempore,autquo audore fadum fitillud Senatufconfiiltum, eer-tbadfirmarenonpolTum, nifi fi AuguftouelTy berioafcribas. Illud certum eft,annis ccci-xx poft Auguftum, editum effeacerbius quoddam Vaientiniani Valentisqueedidum, ut qui quo' cunq; loco famofum libellum inueneriqneefta timcorruperit,fed alicuipatefeceriqcapitaüfup plicio coerceatur.I. una.C. defamo.lib-Sicm hoe genere fandio xn Tab. poftannosfepun-gentos amp;nbsp;feptuaginta non modó confirmataeRj ledetiam audaatqjproduda. Adeó uifaeftpu' blicautilitas inde emergere, utloquitur Vlpw' nus d.1.5. $. ult. Si quis pluresrequiratCsfa«. rum leges de famofis libellis, quæin luftimani Codice defiderantur,extant libro nono Codic« Theodofiani. ubi amp;Conftantini Imp.eiusqW filij Conftantij conftitutionesleguntuqnequis libello famofo notatus,ueniat eo nomineinali-quod periculü aut uitæ,aut famç. Nâ amp;nbsp;(inquit Cóftantius Imp.) innocens potius creditur,£ui defuit accufator,cü non defuent inimicus. Saw princi-

IN LEG. XIL TAB. 5» coftitutionib.cauen, caquæ . ’madialtenuscaufainmonumétapublicapó ■ ’'’Hint,colli debere,aic Martianus 37. De iniur.

DeiJaudas ueteres Romanos,qgt; licet mul-.•''ipialacraamplexi fint, femper tarnen reiece fquot;'tniagiani, omnesqj Chaldæorum prçftigias. Legem fui Ife in ipfis xii Tab.aduerfusar-^’inagieas. Plinius quoq; libro jo.cap.i.Io-^quot;snsde magia, fcribit in hæc uerba : Extant amp;nbsp;’P^dltalasgentesueftigia eius in xu Tab.no-1'5.Idemlib.28.cap.3. cùmprobare uellet ma S'^Muin incantationumaliquam eireuim,ait,le S'iniipfarumin xu Tab.uerba fuiire:avi frv '’^^ EXCA N T A S S ET. amp;, Q.VI MACVM C A R-“5^ INCA NT ASSET* Quales pnmùm in Perfi-^^agi fuerint,ignotum noneft. Ex Perfide *”811 in Græciam allata primum dicitur,pec ^quot;«ndam Ofthanem , qui Xerxem in eo quod Ltïciæ intulit bello comitabatur. Paulo póft ''Omani fuos legatos ad leges petendas in Græ-''ämmiferunt; quo tempore magia,quæ iam de E^nerarat, maxime colebatur à Democrito. Ro-•Jlanirede intelligentes earn effe,quæ amp;nbsp;eflet,amp;: quot;'d uetè deberet ùmiccvç yl« fiue^^’w’^'vztotum hoe Mû tollere, amp;nbsp;ex fua urbe profligate uoluerût. ^'rgiliusde magicis incantatiomb. loqués,ait: ^'$ fütdi diio uidi traduccre meff ^s, Anniultas eius generis incantationes Romani 'iiderint, nefcio: fed de ijs coercendis uehemen-tcrfollicitosfuifle, uel unius C. Furij Crafini e-J^sinplum teftimonio eflepoteft.PofteaCæfa-

51 FR. BALDVINÏ res, qui alioqui feuerifsimi erant aduerfiisom-nes magos amp;nbsp;incantatores, uidenturtarnenali-quando fertilitatem,aliqua huius generis arte procuratam,uel fterilitatcm depulfarn,non im-probatTe. Nam Conftantinus 1.4,.C.de male.po Reaquam eos grauiterpuniri iulsit,quirnagicis artibus contrafalutem hominum aliquid moli-tifunt, autpudicos animos ad libidinemdefle-xerunt,adijcit: Nullis uerb criminationibus ini plicanda funt remedia humanis quæfita corpori bus,ant in agreftibus locis innocenter adhibita fuffragia,ne maturis uindemijs metuerenturim bres,aut uentis , grandinisquelapidatione qua terentur. Sane nofter Vlpianusl. j.$. medicos. De extraord.cog. exorciftas uidetur impoftores appellate: quauis fateatur,fe audiuiffe quofdam ab ijs fanatos effe: neq; medicorum nommeor-nari patitur. fed nulla tamé alioqui poena afficit. Idem,conftitutionibus Principum eos tenen a-it,quialiquamillicitam diuinationempoUicen tur. Litern apud Labeonem. $. fi quis. De biiun Sedquæ'namfuerit illicira diuinatio, non fans intellexerunt Romani,cum fuos tantoperecolerent augures arque arufpices. Et quàm Cicero in hoc genere tituber, teftes funt eiuslwfl deDiuinatione. Cæfares,qui pofteafecutifuni) dum totum ufum diuinationis tollere uolunt, ipfa etiam propè mathemata fuflulerunt. Seat rumbonarum ufum ababufu difcernere oportet. Sanè Vlpianus 1.4..$.t. Famil.ercifcun.ini'-niuerfum pronunciat,libros magicos effeim-probatæledionis, protinusque eHecorrunipe*’ dos.Et Liuius,cùmde BacchanaUbus loquit^»

IN LEG. XIL TAB. $j eft,olimex Senatufconfulto conquifitos ^omæfuiife omnes ueneficiorum amp;nbsp;uaticinio-'“nilibroSjUt coburerentur. Ergocuriofus non ''o,autlongior, in ijs magicis artibus explican “j^Msignorari uolunt leges Rom. Solum ad-. ^%prohibuiire quoq;LeoneniImper.nequis ’‘’fuoetiamfundoarte aliqua magica recondi-'’sthefauroscoquirat.l.t.C.De thefaur. In Ale ^ändro Lucianus defcribit quédam Tyanæum, V^ cum infami nota infignire uult,uocat ^«r--^quot;^’WjiMÄj-a'arf ƒ«« (nUtAxs ^latriffluvt vTi/^vuv/Aiyi'^fft ^^'«gt;lt;mfüfiiiu/x7ri!/i7!xi. Porró fufpicor amp;nbsp;de ue quot;^ficisaliquidfcriptumin xn Tab.fuiJTe,^pte *^'3quódCaius lib. quarto ad legé xu Tabula-fumferipferit: Eum qui uenenum dicit,adijcere ®^ocre,utrumbonum an malum . Nam amp;nbsp;medt fomenta, uenena elle : amp;nbsp;eo nomine contineri, H“icquidnaturam.eius,cui adhibitum eiret5mu '’f«,quodq; nos uenenum appeUamuSjGrçcis f^nxxcti elTe.cap. 236. De uerb. lïgn. Primam ta-■^^ndeueneficijs quæftionem,primumq; iudi-®®®gt;fi quod fuit Romæduilïe plufqua centum Jonis poll x 11 Tabulas, inteUigimus ex odauo o^oLiuij. Addit Valerius Max.ueneficij que-“ionem amp;moribus amp;nbsp;legibus Romanis fuifle i-gnotam.Quod de legibus dicit, uideri polTetlu pcrioremillam meam fulpicionemlabefaftare, luq; nihil hieadfirmo.

C A P. X I. IDéCaiuseodemlib.quarto adlegé xiiTabu brum inquit: Qui ædes aceruum'ue frumen-tiiuxtadomumpofitum combulïerit, Hindus, uerberatusjigni necari iubetur,ß modb feiens

54. FR. BALDVINI prudensq; id commiferit. Si ueró cafu,ideftjne-( gligentia, aut noxiam farcire iubetur : aut fi minus idoneus fit, leuius caftigatur. Appellatione autem ædium,ouines fpecies ædificij continen-tur. cap. 14. Deineend.rui. nauf. ExhocCaij loco facile coiieere poffumus, non foliim aliqui deincendiarijs legem xn Tabularum fuifelid ctiam intclligere, quæ'nam illa fuerit. Necdif-lïmilis fuit noftorum lurifconfultorum fenten-tia. Vlpianus cap. 12. Deineend, rui.nauf.Qui (inquit) data opera in ciuitate incendium fete-lint, fihumilioriloco funt,bellijs obijcifolent: fi in aliquo gradu id fecerint, eapitepuniuntur. Idem ad legem Corneliam de ficarijs ait: Si quis infulam mea cxullerit, capitis pœnapleâi quail incendiarium. Sed ad legem xii Tab.propi' us accedit Calliftratus cap.39.§.to. Depoenis-Pri mùm ait incendiarios capitepuniri, quiobim-micitias,uel prædæ caufa, incenderint intra oppidum, amp;plerunqjuitlos exuri. Qui uerócalani aut uillam,aliquo lenius. Viuos fepecremariho mines facinorofos,ineodem tirulolegimus:ne planèinfolens elTeuidearur, quodnófolumCai liftratus, fed amp;nbsp;lex x 1 r Tab. ait, incendiarios ƒ gne necari, fine uiuos exuri. Cicero tarnen uw* tur tam crudelemamp; fæuam animaduerfionciu nori probate. Non enim folum aceufat Verrel hoc nomine: fed amp;nbsp;QJFratrem fuuni reprehem dit. quaquam in utroque illud notet, quodnoij tam igni,quam fumo, necarentreos. Sed ad C liftratum redeamus. Fortuita incendia (inquiv 11 cùm uitari poflenc,pcr negligentiam eorum,^ pud quos ortafunt, damno uicinis fuerunt,^ uilU“

IN LEG. XIL TAB. yy tetexercétur : ut qui iaéturaarfedus eft,dam t e ^®pt«t,uel modicè uindicaretur. Hçcip-h quot;2 ^’’P®*^*o’'Islegis xu Tab. parspofterior, pUefententia,inqua quæriturde inccndijs

-^’’^^8^’8®^*-*^ ®^^*® • Pond incendia ple i?3)fiüt,culpainhabitantiü, ut ait Paulus cap. ^tT^^'’’I’^^^' ”*^’' ^ Alphenus Varus fignifi-gt;,''«iuixpofte finealicuius culpa, cap. n.De .. ':'8ccom. rei uend. Vixitaque omnino for-f'ü^r ■^jPPter'^^^^ft' I^®^^hicdicutur, quæ Ij. ’‘untnegligentia amp;nbsp;culpa,potius quam om quot;“fortuito cafu. Vbi nihil eft culpæ, aut negli ? violentiurifconfulti non fimpliciter ca-j/’appellate, fed cafum fortuitum, maiorem, jPf®uilum,fatalem. Sic cafum maiorem negli iH^^æ^Pponit Paulus,cap. 7. De edend. Cafus ®'ortuitos amp;nbsp;maiores nemo præftat. Itaq-, ft (jPP^teat plane fortuitum efte incédium,cui obh (ft^H^P^tuit, nulla aftio cópetit. Sed ubi fub-Ijt*“^^culpauel negligentia, ficutifubeflefo (j^’P^ttinet ad indicium dedamnoiniuriadato: Y H“» non modó ex lege Aquilia, fed amp;nbsp;ex x 11 j Wis aftionem datam fuifte conftat,cap.i. Ad 6’Aquil. Nunc pluribus non perfequar,quæ P^udnegligentiaineam adionem ueniat.a-S H-n*^ ^°'’° f'^ß^® commodiusque difputatur. j wudnuncobféruandum efte moneo, quod ,-?^^°'-°^ft eum caftigari, qui idoneus, hoe )‘oluendo non eft.Generale quidem illud eft, ƒ ®quot;yipianusait, utquidecriminibuscogno-4q''^’V® ftuipœnampecuniariamegentes elu-coercitionem extraordinariam inférant, ’P'hDepœnis.Sic Modeftinus librofuopri-

Ç6 FR. BALDVINI modepœnis fcripfit,eum qui fine ueniapatro-num inius uocauit, àpræfeûo urbi quafiinoffi' ciofumlitigatorcm calligari, fiinopiadignofä-tur laborare,necpgt;ofsit pœnâ conftitutam quni-quaginta aureorum perfoluere. capite uit. Del” ius uocan. Sed ubi nuUumxrimen eft, non lol« qui foluédo nS eft,corpore luere. Certè bonis t® dédo liberator. Verùm nullam impunicatis lp® Romani relinquere uoluerunt incendijs: amp;nbsp;4“° hæc magis reformidabat, tato magis caueriuol® bant. ExtatinPadeftis titulus,De officio ff? feótiuigilum. In eolegimus, olimincendijs at' cendis Triumuiros praefuiffe, qui excubiasagÇ' bant:poftea Auguftumdiligétius uoluiffehuic rei confulere, amp;nbsp;feptem cohortes opportunis o cis conftituilTe,præpofito ijs præfeâo uigüi”®' Hûc per totam urbem oberrare calceatum cum hamis amp;nbsp;dolabris ; amp;omnes inquilinos adroo nere,neper negligenriam aliquamincendi)ca' fus oriatur,amp; utaquam unufquifqueincttnacu lofuohabeat;deincendiarijs ita cognofcete?ij quiaplerunq; incendia fiunt culpa inhabitant'quot; um,aut fuftibus caftiget eos qui negligent*quot;® gnem habuerût:aut feuera interlocutionecom^ minatus, fuftium caftigationemremittat. A 1^ citur amp;nbsp;hoc refcriptum Seueri atq; Antonmb lulium Rufinum prçfedum uigilumilnfiilan® amp;nbsp;eos qui negligenter ignem apud fe habue » potes fuftibus amp;nbsp;flagellis cædi iubere. Eos au qui dolo fecifte incendium conuincentut) adpræfedum urbire- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

\TVlla de replures uidentur Decemuiri tu-i 5 lifle leges, qiiam de furto . Audiebant, 'luaniacerbe Draco Athenienfis furta omnia pu ’quot;ri uoluerat: quàm leniter Solon, qui fublato {quot;ortis fupplicio, dupli tantû pœnâ furib.irroga quot;at-audiebât quâta eflet apud Lacedemonios,fi-'quot;tiamp;apudÆgyptioSjamp;quàm impunitalicen quot;afurtorum. Ipfi, quod in Repub. iuftifsimum 'Jeiudicabantjfecuti funt. Hæc uero capitax 11 ‘abularum de furtis,ordine uideamus. De pri quot;quot;s'Macrobius lib. i. cap. 4; Non effe abs re pu-Î®(gt;nquit) hoclocoid quoq-,admonerCj quod ^'lt;:enmiri in x 11 Tabul.inufitatifsimè N oxpro ” ® T v dixerunt. uerba hæc funt : s’ i n 0 x ’''•HVM FAXIT, ET IM ALiaviS OCCISIT, '''KE CAESvs ESTO. 111 quib.uerbis idetiam jî^’andùmefl:,ab eoquodeft is. non evm accu-^quot;uocafujfed i m dicere. Hçc Macrobius.Feftus ’’quot;quot;difsimilia feribit: additq; etiam,ueteres a m ,quot;’gt;ffepro EA M.amp;in Pandeûis dicitur quodam Wita feriptum fuilfe, qui nunc corruptus eft. adoCASTiM in xn Tabulis legemus, infràca-Ç^.5**Quod ad rem attinet,Gellius lib. ». cap.

•ait,Deceinuiros permihiTeoccidi furem, qui quot;’anifefto furto prehenfus effet, fi aut cum face-’w fuitum, nox effet : aut interdiu fe telo, cum Pfenenderetur,defenderet. Cicero pro Millone: quot;odecim (inquit) Tabulæ noûurnum furem, 3quot;oSquot;oniodo:diurnûauté,fi fetelo defenderet, jMerfici impuni uoluerunt. Vlpianus,l.furé.Ad

ç8 FR. B ALD VI NI fine fuo periculo non potuit. Caius autemfen-bitjlegem xii Tabularum occidere permifife lit tarnen idipfum cum clamore teftificetur.Vl* pianusl.7. De eo quod met. can. ait: nonom-nem furem occidere licere, nifi fe telo defendat. Hoc pertinet ad alterum huius legis caput, quo permiflum eft furemdiurnu occidere,file telo defendat. Eodemquepertinet, quod Caius üb. primo ad legem x 11 Tab. feribit, de lignifié' tione teli: Telum uulgo quidem id appellat!, quod ab areu mittitur.Sed nuc omne fignificari, quod mittitur manu. Sic amp;nbsp;lapides, amp;nbsp;lignum, amp;nbsp;ferrum hoc nomine contineri, capitezj^- D® uerb. fignif.

Audiuimus quando amp;quomodo Decemuiri priuatis hominibuspermiferunt fures etiani oc cidere. Quidigitur,n neq; nodurnihi fint,neq; interdiu prehenfi fefe cum telo defendant? Geh lius refpondet;Decemuiros iufsifle, exes^ns manifeftis furibus,liberos uerherari, addict®* cui furtum fadu effet, fi modoidluci fecinent, neq-, fe telo defendiffent: feruos autem uerben* busaffici,amp;e faxopræcipitari. Sed puerosim-' puberes Prætoris arbitratu uerberari, iioxamq; ab his fadam farciri. Tria hie capita funt. Sea illud in uniuerfum prius obferuemus, criminaquot; lem exhac lege fuiffepcenam furti manifeftidu rifconfulci,etfi adionem ita pœnalem effe uolue nnt,utefletpecuniaria, nepe quadrupli: tarnen indicium etiam aliquod extraordinarium amp;en-minale rcliquerunt, fi quando fur grauiori ani-maduerfione caftigadus uideatur. l.ulc. pefurt. Icaque dici adhuepoterit,quod olim dixit Cato,

Wresm neruoatquein compedibus ætatema-Swe. Quodadciuilem perpetuamq;uindica-ôoiiemreifurtiuæ attinet. Decernuiri fatis earn “’H^oquckge complexi funt, cum alio capice “îtuerûtjreifurtiuæ çternam elTeaudoritatem, ^ufucapionem eius inhibuerunt. Cçterùm ad-’^derunt Prætores amp;nbsp;condidionem furtiuam, ^uæfurisimprobitatem magis detegeret,amp;da-f'-Metiam fi res peri/flet: amp;nbsp;uerb non tarn domi '''(iQuam fadi furti probationem requireret, amp;nbsp;^’iiquecondemnationem eins quodintereft.l. 3’becond.furt. Scd redeo adpœnam furti ma “dlijxu Tabulis conftitutam.Neque mira-’'Qebemus, furem, fi liber fit, addici in feruitu ?,^™ d’cui furtum faftumeft. Hæcaddidio in ’JSetiamqui ciuiliter damnati, non funt foluen '’docum habet, ex alio capite xu Tab.ut po-Z^icemus.Sed utpofteainufuelTedefijt, fie ^H^od deferuo præcipitando hic dicitur.Nam “deftinus ait,non pofle quern fie damnari, ut YXopræcipitetur. 1.25.06 pœnis. Intereail-ducrimenretentum eft, ut aliter feruus, ali-''nonio liber puniatur. De aftione noxali pro-P^wfurtum à leruo fadum,quam amp;nbsp;x 11 Tabulç quot;Jüoduxerunt,dicam paulo póft. Quod hic di ''turdeimpuberibus,qui furtum fecerunt, cafti b’‘’dis,intelligiturdeqs quipubertati proximi ^■it' Tales enim, quia quod faciunt fatis intelli ^^bamp;furandi amp;iniuriç faciendæ capaces elfe, urn teneri,refpSfum eft.l. pupillum. De reg. urd. fed amp;nbsp;fi quemcunq;. $. fed amp;nbsp;fi. Ad leg. A-VuhLexcipiutur. Ad Sillan. Nee in deliftis illos 'Xcufan,nec teftitutionis auxilio iuuari, nifi

quatenus eins adhucçtatis mileratio indicé fledere pofsit admifericordiamgt;amp;ad mediocrem pœnam producere. I. fi excaufa.$gt; nuncuiden-dufn.Lauxilium.De minor.

Plinius libro i8.cap.j. teftis eft,fcriptum quo-quein xn TabulisfuiirejUtfrugemaratroquç-fitam fipaueritjfecuerit^ueimpubesjuerberetur, amp;noxiam duplionem'uepræftet. Sed quodin ijfdem Tabulis fcriptum elTc diximus,uerber3fi impuberem in furto deprehcnfum,accedit ad ilium Lacedæmoniorum morem, quipueris luis furtum permittebant, fed deprehenfos multis uerberibus afficiebant. Ego ueró amp;nbsp;deprehenfos, amp;;non deprehenfos, elfe uerberibus digits exiftimo: neqjijsindulgendum efleinreuitw-fa,im6 uerbacriter elfeoccurrédum .Notumen uetus illud indicium Græcorum,depuero qm cornicum oculos configebat. Sed perfequamur reliqua x 11 Tabularum capita de furcis. Gel' lius ait,ea quoque furta quæ per lâcem liciumqj concepta effent, perinde ac fi manifefta forent» Decemuiros uindicauiffe. Quæ'nam autemim tah^c fuerint,n5 erubefcam profiteri, 3dh«cm^ ignorare.GelIius fanè alio loco irridet quendam Iurifperitum,qui,ut ignorantiam in hoe genet® fuam excufaret, caufabatur,furtorum quæftm' nes cum lance amp;licio euanuiffe : omnemqu®’' lam xii Tabul.antiquitatem.Seduellem,üe' lius amp;nbsp;eum amp;nbsp;nos docuiflet hanc antiquiwt®?’ Sun t qui conijciunt furtum hoc fuiffe, quod » cerdotes licio amidi, amp;panem aëtitelapidet*”' ditumin lance circunferentes deprehendebant; cùm is panis à fure deuorari no potuiffet, utiu^^

■ IN LEG. XII. TAB. lit '3tDiofcorides: apud quern propterea lapis ille ' ^ftitesappeHatur /MfTryAfj-;^.«^. luuathanc conie ”^rini,qu0d Gellius non fieri,fed quçri furtum P'flancem amp;nbsp;licium ait, ueletiam cocipi. Nam ^concepti furti olim tenebatur is, apud quern “ftumqu^fiturninuentum effet. Sedanufi Ro quot;'äniueteres fint indiciolapidis Aëtitis, affirma ''»on aufim. Sane Solinus fcribit, in Sardinia »»tem fuiffe ,qui fures argueret. Nam fi hi iura-''jfurnim fe feciffe negarent,amp; improbe menti-quot;»tur,cùmillo fonte oculos abluere iuberen-'»V^ci fiebant,atq; ita deprehendebantur. Hoc '’■»etfurtiiperfontem conceptuamp; quæfitum. I^sfurtis manifeftis didu erthadenus. quid »'nonmanifeftis ? Gellius ait : Alijs furtis orn-P'»»s,quæ nec manifefta appellantur, pœnam quot;»pofueruntdupli. Et Cato de re Ruft.Majores wit) noftri fie habuere, amp;nbsp;ita in legibus po-»wejfurem dupli condemnari. Vtrunqj locum 'Pecemuins amp;legibus xii Tabularumintel-

1 'Sbeontendit Antonius quondam nofter. Sed '“'f u!la fans iufta reddi ratio poteft, cur fures '»Wifeftos tarn grauiter, non manifeftos tarn le ^’tMeaftigarintDecemuiri. Prætores fane hanc »»plipœnam retinuerunt ; in furtis manifeftis, ^»adrupli introduxerunt. Sed amp;nbsp;ex lege xn TabuLintroduda fuit adio in duplum cotra tu-torem;quæ tarnen alioqui ab adione furti nec '»anifefti diuerfa fuerit, utintelligi poteft ex '’pite5^. Deadmi.tut.amp;dicam infrafuo loco, orroamp;:exlege xiiTabularum conftitutam ef-'noxalemadionem furti, ait luftinianus libro S»atto Inftitut.De nox.ad. Qua lege expreffum quoque

quoq5 fuit, ut fi feruus furtum faxit, noxaWU’ nocuit,fciente etiam domino,domiiuis fuo nP mine non teneatur,fed adio tantum noxalisi^' Aeilludquidemquod Gelliusait Sabinuni ' xiffemon dubitare fe,quin dominus furtifitc®!* demnandus,qHi feruo fuo uti furtum facereV®* perauit:puto perlegem quoq; xn Tabulam^ dicipotuifle. Sed nó eandé effe caufam, fido'^'' nus tantum fciuerit,Decemuiriputarunt. qu3i’ quam poftea lex Aquilia aliter indicant. Vlp^ num audiamus cap. 2. D« noxal. ad.ait : CelW’ differentiam facit inter Icgem Aquilia, amp;legf^ x r i Tabularü.nam in lege antiqua, fi lenius ld' ente domino furtum fecit, uel alia noxä coniw^ fit,ferui nomine adio eft noxalis: nee doming fuo nomine tenetur.At in lege Aquil.inq’*jf’ ” minus fuo nomine tenetur,nó ferui. Vtriulqj*® gis reddit rationé: x 11 Tabularü,quafi uoluent feruos dominis in hac re non obtéperare: AqU'' liæ, quaß ignouerit feruo, qui domino partit) periturus fi non fecilfet. Sed fi placeac,quod‘U lianus fcribit: fi feruus furtum faxiqnoxianiu® nocuit, etiam ad pofteriores leges pertinere:p® terit dici, etiam ferui nomine cum dominons* poffe noxali judicio: ut quod detur Aquiliaw' uerfus dominum, non feruum exciifeqfedoO' minumoneret. Nos autem feefidum lulianuW probabimus: quæ fententia habet rationem,^ a Marcello apud lulianum probatur. Hæc Vlpd nus. Exhis uerb intelligimus,noxal6meX’^’' Tabulis adionem curnlege Aquilia concurrere, utquodutilius erit, fequaturis cuifurtufaftn® eft. Porró illud nunc adijciendum eft, Pr»to-ran

IN LEO. XII. TAB. «Îj ^'^édijciffe, fi familia furtum feciffet, amp;nbsp;domi-j'*sonines feruos dedere nolletjhic liberaretur, ’inatnæfiJn-iationem daret,perindeatquefiu-®‘Wtuinfeciiret. Verum hanc facultatemdo-f ®o tribui, ait Vipianus, quo ignorâte furtum ’ 'uni eft. Sed fi fcierit,amp; paffus fit, cum potuit f'unibere ; teneri amp;fuo nomine infolidum,amp; „ï'Suloruinferuorum, iudicio noxali. capite i. ‘ âini.fur.feç ^jjç, Sed amp;nbsp;fi feruus communis al quot;Usiiiffu furtum fecerit,uel damnum dederit, I^PoflècumeoexlegeAquilia,uel xir Tabu-S’tificat Marcellus cap. 5. Illo tit. Quod in-ƒ‘Êtndum uidetur, ut de Iulian©,amp;Marcello ^’lulianum, fcripfilTe Vlpianumpaulo ante ^^onfolû de furto non'manifefto,fed amp;nbsp;de eo r’^iadfuilfet, xii Tabulælocutæfunt’. Nam ?’'nus,cumdocetolim NEcpro non diäum ^^^’aHegathocearumcaput,si aderit fvr-. ''■VOD NEC manifestvm ERiT.Reliquum ^lugis fupprimit. Sedea lex uidetur ad eos ^inuilfe,quorum ope aut confilio furtum fa-, quot;'n effet. Paulus cap.53. De uerb. fignif. fcribit “'tatueffe,illauerba ope, c on^ i lio,quem-'quot;odumaccipienda effent : fententia coniun» aut feparantium. fed uerius effe, quod Sneoait, feparatim accipienda effe : quia aliud pUmfit eiusqui ope, aliud eius qui confilio ''uni facit. Sic enim alij condici pofte,a!q non 1 “nue-Poftueterumautemauftoritatemeb per-• J^ntumeffe, ut nemo ope uideaturfeciffe,nifi. , ^onfilium malignum habueritmec confilium ’“Uiffe noceat, nifi amp;nbsp;fadum fecutum fuerit.

lt;^4 FR. BALDVINI_ Illauerba ope consilio, uidenturfuiA®**' Tabularum, quarum amp;nbsp;Labeo interpres fuit. Sane Cicero libro tertio de Natura deor. menn-nitueteris huiusaftionisamp;formulæ,oPE cod SILIO TVO FVRTVM FACTVM ESSE A10. VP pianus cap. 5%. $.13. De furt. ait,quia furtum fo® contreüatione non fiat : tunc nocere,opé dem*' fe,uel confilium dediire,cùm fecuta contre^® eft. Eum qui opem tulit, conftat furti teneri^' que etiam condidione furtiua,quafi furtum lp' fe feciftet. Sed qui confilium tantum dédit,furU quidem tenetur,non etiam condidionefurtiua. cap. 53. De uerb. fig. cap. 6. De cond- furt.In«' rea contra eum qui confilium tantunrdedit,fur ti ilia aftio competît, OPE consino' rvR-TVM FACTVM ESSE A I O.Cap.36. Dc futt. Nam illa uerba foluta OPE coNsiLio,pro fepamtu accipiuntur,amp;difiundl:is,OPE avt consilio.

Poftremb lex x 11Tabularum,de furtis padld amp;tranfigerelicere fignificauit:ficuti Scderaeni bro rupto, de quo paulo póft dicam. Vlpi^nusf iurifgentium. $. fipacifcar. De paft. aitzDefiir-to pacifci lex permittit. ld autem permittitut non quidem antequam furtu fiat, fedpoftquam faftum eft. Paulus 1. fi tinus. $. pafta. De pad-Pafta (inquit) quæ turpem caulam continent, non funt obferuanda ; ueluti fi pacifcar, ne futti agam,uel iniuriarum, fi feceris. Expeditenimtl meri furti uel iniuriarum pœnam • Sed poft ad-milTa h^c pacifci poffumus. Idem l.fi tibi decem. $.i. De paft. Quædam (ait ) aftiones per paftum ipfoiuretolluntur, ut iniuriarum,furti. SedSi Diocletianus Impef.meminit decifionisfurti,!•

IN LEG. XII. TAB. df poftdecifionem.C.de furt.Decifionem uocat '«nfadione. Atqui idem Diocletianus alibi re-fcripfit,tranfigere aut pacifci non licere de crimi WIgt;U8,nifi que fanguinis pœnam irrogant. J.traii ^gwe. C. de tranf. Refpondeo, primum cum ^saftionefurti tranfigitur,nonniliderepecuni ^■■■aamp;familiarijfiue ( ut loquimur) de ciuili a-Üionetranfaftumuideri.Deinde cum olim de wminaliiudicio furti trâfigebatur,eius pœnam ’hoquipropecapitalem fuifle, ficuti amp;eratpœ» lamembri rupti. proptereaq j amp;nbsp;de ea pacifci li-'“iffe,uthucquoqireferatur, quodpofteaprin-''pescenfuerunt : ignofcédum elle ei, qui fuum ^guinem qualitercunqjredemptumuoluit. 1. J- De bonis eorum qui ante fent. Sanè Labeo li-“fo fecundo de xn Tab. fcripfit, acria amp;nbsp;feue-'^olimiudiciade furtis habita eire;Brutûqi dice f'Iblitum,furti damnatum elfe, qui iumentum Wumduxerat, quàm quo utendum accepe-^’^•Gell,lib.7.cap.»5.

A VinsGelliusfcribit,lege XIi Tabularum gt;^non unum iniuriarum fuilfe indicium, Qü'bufdaminiuri/s a^afsiumpœnam impofu-'^e:âlijsatrocioribus maiorem: quibufdam eti-’mtalionem. De hac poilrcma primùm uidea-J“s* Ariftoteles lib.ç.Ethic.fcribit, fuilfe quan ‘■ani ueterem Rhadamanthi de talione pœnâ,ut H“od quis alteri fecillet,ipfepateretur. Hanc e-^'milliuifam elfe iuftifsimâ legem,'ft«f wai^o/yj Y‘l!,lt;Mitn iêdtx yc^cTi. Et Pythagoræorum eau ’'’mfuiffefeiitentiam.«^fayrcu (inquit) eiTïKüe ri ^''«^fti}7t wnniTiei'âés .Afiftotelinon uidetur id

planeprobari.SedRomanis DecemuirisnóoW nino difplicuit. Quomodo autem amp;nbsp;quanooid ftatuerint, fimul amp;nbsp;illud totum/pod de hocin-iuriarum iudicionunc quærimus,repetenduin «ft primùm ex Phauorini philofophi, amp;nbsp;Cædbj lurifcófuld difceptatione. Ait Phauorinus,qu?-damin xii Tabulis eficjquçconfiRerenonpol-fe uideantur. Talem effe Talionis legem, cuius uerba hæc fuerint: SI membrv» rvpit, ni CVM EO PACIT, TAHO ESTo.Sicenimilluni Ïocum effelegendum, amp;apud Feftuni fimiliw^ corrigendum,monet Iac.Cuiacius,fcribensaiiti quum fuifle uerbum p a c o, pro pacifcor. quod amp;Feftus fcribit. Alij pa co fcribunt:amp;eo f^^^' runt uetus illud in Rhetor. ad Heren, rem vsi PAGVNT, ORATIONE P A G V NT, amp;C. SedadrUâ norinum redeo. Is in ea de qua nuc agituqleg^ reprehendit amp;ulcilcendi acerbitatéamp; executie nisdifficultaté,præfertimcum adieâum etiam cffetlClVIN ETSI MEMBRVM ALTER IMP»*' DENS RVPERiT.Cæcilius rdpondet, talioneW rarifsimè amp;nbsp;difficulter quidem fieri : fed huic a-trocioriiniuriæ tarnen hanc pœnam appoludl« Decemuiros, cùm eins metu coercere howw^® uellent, amp;nbsp;minuereextinguereque niolenuam pulfandiatq-,lædendi.neq;eius quimembruni alteri rupilïet,amp; pacifci tarnen de redimenda ta-lione nollet,tantam habendam efferationemj“^ au prudens imprudens ue rupilTet, fpedandum putarent. Turn fubijcit: Ecquæ, oblecrote,ius acerbitas eft, fiidem fiat in te, quod tuteinalio feceris? præfertim cum habeas facultateni pad' (cendi, è^non neceirehtpatitahonemjnififiani

IN LEG. 5CII. TAB. , ^7 tudegeris. Quod edidum Prætoriû de æftîman dsiniurijs, probabilius eflehispoteft? Nolo i-gnores,hanc ipfam quoque talionem ad eftima-tioncmiudicis redigi neceiTarib folitam. Nam fi tws,qui de pacifci n 01 ucrat,iudici taii0 nem im-Pfrantinon parebat, æftimatalite index homi-Wnipecuiiisdamnabat:arq; itafireo amp;padio gnuisamp;acerba talio uifafuerat, feueritas legis ’d pecuniæ muldam redibat. HæcCæcilius. I’rildanuilibro fexto, allegat nobilem quedam Catonislocum, ubi huius talionis mentio fieri wdeturjnon eriam ullius padionis. Cato lib. 4. Ofigiiium:Siquismembumrupit,autos fregit, Galione proximus cognatus uleifeitur. Infignis ’ftis locus, amp;nbsp;ad huius legis interpretationem Mgularis.Sancnofter luftinianuslibro quarto Igt;’ftitiit.fcribit,etiam poenam iniuriarum ex le-S'/u Tabularum propter membrum ruptum I^iiffe talionem,fed hanc in defuetudinem abijf-‘':frequÊtari autem in iudieijs Honorariam pœ '’a'iiiniuriarum,introdudam àPrætoribus, qui Flamaniniuriam uoluerunt.

Pænam talionis non folum xn Tabulis , fed ^antexn Tabulas, lege Mofaica introduftam w,fcimus: luftinianus confcribens libroslu ''anuilisjeamerafilTeuidetur. Placuit quidem ''’’per,ut qui hominé occIdilTet per iniuriam, Puwicoiudicio etiam occideretur. Sed aliam in l’Unis talionem non agnofco. quanquam talent 'Ruandoquis pœnam patiatur,qualem alteri 'hnferreuoluit aceufando , uel debuit iudican ,'^'Accufator iubeturfefe fubfcribere, ut fi ca-‘’’niatorem fuifie apparaat, poenam fubear, E z quan\

cjuam reus conuiduslubijiTet: atqueitaiubetuï fefe obligare ad pœnam reciproci, ut eft in qua-dam conftitutioiie,libro nono Codicis Theodo fianijtitulo tertio,cap. tertio.Sed amp;nbsp;iudex nimi urn lenis atq; fegnis, reciprocos pœnæ incurlus fortitunuteftinCouftantij conftitutione,eod« lib. Cod.Theod. tituloi.cap. 7. Sicutiamp;inCo dice Iuftiniani,in tit. Ne facrum bapt. iter.legi' mus,iudicem, qui delatum ad fe crimen negk' xit,idipfum pati debere, quod alijs indulfit, ud difsimulando remifit.Reciprocas taliones notât ctiamCæciliusapudGelIium. Sedquoddeac-cufatore uel iudice diximus, non cft talis,quâlis cratin xu Tabulis talio.Sanè pœnamtalioiuS) quæ fuit propter membrum ruptum,obfoleuu' fe,?cinpecuniariam muldam fuilTeconuerfa®) no miror:cumeademlege xir Tabularum,pfæ pter os fraftum non nifi numariam pœnam tuu' le conftitutam, fcribat luftinianus. Et Gelb*;* cùm quafdam iniurias non nifi 25 afsibussu'' maffe Decemuiros narrat: Iniurias (^mquitb'-U ciores,ut de offe fraüo,no liberis modojUcru®' etiamferuis faftas,impenfiore damnouin^' nerunt. Equidem non facilepoffum iniurw®*' fis fradi,abiniuriamébri rupti difcernere.n^ amp;nbsp;offe frado membrum ruptum dici polie mut' tur. Cogitaui aliquando,non de offe, fed de m® frafto, fcriptum fuifie: ut os fraftum apud Te' rentium dicitur, cùm quis cæfus eff pugno,«“ impafto colapho. Eff hæc certè atrociorim®' ria,quam fi altera pars corporis cæfa uel contu cffet:«Taa- Hövc/lvÄtnr^iTunf sTit HOffHt^ut exDemol ® ne relatum eff,cap. »6. $. 5. Depœnis.Sed nonj^^

IN LEG. XIL T AB. 69 Me hoc caput intelligi, fignificat exemplum 'W Neratij, quod mox refcram ex Labeone. ^'Çcum me locus ualde angeret, commode in-J’l^iinnobilifsimum Catonislocum,cuiuspau-quot;^ntememini ,amp; quern apud Prifeianum libro *^totandeminueni. Cato libro quarto Origi-f'*ni:Siquis (jnquit)membrum rupit,autos '''?it,talione proxirnus cognatus ulcifcitur. Ibi ätoiiem os dixifle, quod ueteres quida olTum '’‘«unt: amp;intelligere os, quod ofsis ingeniti-!!®Mudicitur, non an tern quod oris,no tat Pri-'■'înus.Miror equidem Prifeianum potius non ^«iplam x 11 Tabularum legem.Turn enim, '’':sft,noftri luftiniani etate,cuius temporibus quot;^tPrifeianus,extabant xii Tabulæ.Sedta-j'’'namp;tis fufpicor ilia Catonis uerba referri ad ?'’^ltgem. Si ita eft, oportet Gellium amp;nbsp;lufti-'’'’num fällig cum ex hac lege repetut diferimen 'quot;Ptiniébri amp;nbsp;ofsis frafti. Nihil hicaudeo defini ''•nihiletiä uolo difsimulare. luftinianns legis 1 nbsp;nbsp;Tab.de mébroruptoamp; ofte frafto meminit.

I ''ttiufuiteius legis caput,cuius non meminit. 'nGellius generaliter in xn Tabulisfcriptum j ™ete[tatur:si inivriam alteki faxit, ; **'' AERis POENAE svNTO. Hocuerönimis 1 quot;'njlsjuimisque dilutum fuilTe contendit Pha-! .''“'’nus.Etquis erit (ait) tam inops, quem ab 1 quot;”gt;iriafacienda uigintiquinq; alles deterreant? ,ü(}ue cum earn legem Q^quoque Labeo uefter, 'nlibris quos ad xii Tabulas conferipfit,non paaret, inquit: L.Neratius fuit egregiè homo ‘ntprobus, acque immani uecordia. Is pro dele-^nicnto habebat,os hominis liberi, manus fuç

70 FR. B AL DVI NI palma uerberare.Eum feruus fequebatuWnini« nam plenam afsium portitans : amp;nbsp;quemeunqu® «iepalmauerat,numerari ftatim fecûduni xn lâ bulas, v amp;nbsp;xxafles iubebat- Propterea (inqu'U Prætorespofteahâcpœnam obfolefcere amp;relin qui cenfuerunt, iniurijsq-j æftimandis Recupe' ratores le daturos edixerunt. Hæc Phauorinus. cui Çæcilius rclpoudct,non omnes omnino W' iuriaSjDecemiiirosiftopauco ære 25 afsium“*' luilTe: tametfi amp;nbsp;hæc ipfa paucitas afsium gwquot;® pondus æris fueritjqubdlibrarijsafsibus eatem peftate populus uteretur. Haftenus exGeiliO' lam uero priufquä pofteriores de iniuria amp;nbsp;dam noiniuria datolegesRo. colligam;amp;xiiTabu lis opponam,adijciam amp;nbsp;aliud fuperiori nodih* mile caput. Plinius libro 17. cap. uitafcribium' it amp;nbsp;arborum cura legibus prifeis : cautumq;

x 11 Tabulis,ut qui iniuria cecidilTet aliénas, luS' ret in lingulas æris 25. Miratur auremPhums, Decemuiros pluris non taxafle frugiferas etiam arbores;amp;admonet,minime eos exiftin«“*. turum, quod Romæ poftea euenit, utetiam*'*' frugiferæ maximo æftimarentur. Quidig**quot;'' annullum præterea indicium hoc nomine p“' ftea datum fuit? Imo ueró pœnalis in dupluma' ûiOARBORVM FVRTIM c AE S A R V M per Præ*® tores introduftaeft: cuius condemnatio itaoU' p!um continet, ut fiat æftimatio quand inK*“ 'domini non lædi:amp; utipfarum arboru precium deducatur, 5ceius quodfupereft fiat æftimatiO’ quemadmodum Paulus ait cap.8. Arb. furt.cæ • Ergo fi arbor,antequam cæfa Ricci fa 'ne eilet,“'*' eern aureis æftimabatur: prim um æftimabimuS) quant*

IN L E G. XII. TAB. 7« ( y^Winuneçftimeturfuccifa.Siduorum forte j^^orum nunc elle uideatur, cùmhocprecium ’ '’'’''nushabeat, qui arborem habet,reliquum '’quot;'niduplabitur, quodamifit: amp;fedecimau-! ''’quot;inifîetcondemnatio. 'Porró idem Paulus i /N'Arb, furt.cæfa. Si furtim (inquit ) arbores j^'^fint,amp;exlege Aquiliaamp;ex xii Tab.dan '’’ïüionéjLabeo ait: fed Trebatius,ita utran-; ^quot;^dandam, ut i ndex in pofteriorededucat, id ^quot;quot;(1 exprima confecutus fit, amp;rc!iquo códem , ^'’Sicidem Paulus capite undecimo, eiufdem [.'’•Si (inquit) dearboribus cæfis ex lege Aqui 'ädum fit, interdido aVOD VI AVT CLAM d'toabfoluetur, fi fatis prima condemnatio-‘’§f3uaueritreum,manére nihilominus adio-ƒ °''lege xi i Tabnlarum.Hac ita manere intel ^quot;gt;fi quid adhuc in ea plus fit.Sed amp;nbsp;Caius: Si fit, qui ceciderit arbores,- eti-^®locato cumeo agipoteft. plane una a-. ‘'’necontentus efle debet ador. Hoc dicit Ca-‘'^uianeq^bona fides, neq; iuris régula paria /»quot;tquisidem bis exigat, amp;confequatur. Sa-quot;’Pauluscap. 28.§.6.Deiureiur. Colonns (in-^quot;njeumquo propter fuccifas fortè arbores a-TOurex locaco, fi iurauerit ie non fuccidiffe: 'quot;eexlege xii Tabularü dearboribusfuccifis, 'quot;eexlegeAquiliadamniiniuria, fiue interdi-i ouvoD vi AVT CLAM,pofteaconuenictur, P'r exceptionem iurifiurandi defendi poterit. ^■upe,qui arbores nonfuccidit,nuliodearbo-nuscæfisiudicio codemnari autteneri poteft. ediutereaPaulus fignificat,fi furtim arbores cç æ fint,multa indicia dari amp;concurrcre. Nunc

^z FR. BALDVINI illudadljciendum eft, quod Caius lib. primo aa legem xii Tabularumfcripfit: Sciédumeft (in-quit ) eos qui arbores, amp;nbsp;maxime uites cecide» rint,etiam tanquam latrones puniri. cap. i.Arb. fur. cæf. Subijcit aUtern Vlpianus,plerolqueiie terum exiftimafle, uitem arboris appellations contineri .Turn ueró exeodem Caij li broad legem xi i Tab. adijcitur ; Si quid adhuc adeóte^ nerumfit,ut herbæloco fit, nondebere arboris numero haberi. Porró quid fit cædere arbore, codem titulo exponitur pluribus uerbis. Sedlo cum indicafte, nunc fit fatis. Alialex xn Tab. amp;nbsp;multo quidem acerbior,feueriorq; fuit,aduer fus eos qui fecuifleut fruges aratro qiiæfitas.Pli nius lib. tS.cap.j.indicatfcriptuminxii Tabu lis fuiffe, ut fi frugem aratro quæfitam noftupa ueritfecuerit'uepubes,fufpéfus Cererinecetur: impubes uerberctur, noxiam duplioné uepræ-ftet. Huic ego legi tantum monebo adijciédum efte, quod Vlpianus fcribit 1.27. $• fi oliuam. ad leg. Aquil. Vtautem reuertar ad leges deiniu rijs,amp; damno iniuria dato:primum iniuriamme ram elfe, obferuandum eft,quæ nullum alioqui damnum infert: ueluti conuicij aut maledidi, aut etiam libelli famofi,aut denique eius pulfa-tionis, quanullum alioqui aut mèmbrumru-ptum aut uulnus infliftum eft. Quale iudici-um libelli famofi fit, fupra expofui, amp;nbsp;tam legem x 11 Tabularü quam alias de eo leges expli-cui. Quid de fimplici conuicio ftatuerint De-cemuiri, amp;analiquid ftatuerint,affirmarenon poftum. Sedfcioapud Athenienfes fuiffeaftio-nem ris lixnH^tgt;ólt;,a:i. fcribitquePlutarchus, S0I0-nem

IN LEG. XIL TAB. 75 j JJ’^tuliffelege,utfi cuiquisconuicium dixif-'Minfacrislocis uelinforo, is priuatim illi *f'’ drachmas, filco duas p enderet. Erat amp;nbsp;a-P^dAthenienfes MHtnirMHiae^ quæproprièiniu '*^uni ob uerbera fuit adio. de qua amp;nbsp;Ilocr. 4«!-’*”''J'‘’A-amp;DeiTiofth. contra Mid. ^wf^ TevàcyJh! S Dehifceiniurijsatrocioribus manufadis, “'næetiam fuit lex Cornelia: quæ amp;in Pande •“«tat. Sed nulla alioqui harum iniuriarum ^'ftâpœnadefinita eft: utpote quæ potius exre-P*)’’ dreumftantijs ftatuendafit. Licet agere 'quot;'tóarurn uel ciuiliter, uel criminaliter: ciuili-'h'lquiiniuriam paflus eft,pecuniariaaliquain P^namfibipetat: criminaliter, ft aliter caftigari '“team qui iniuriam fecit.Sed alterum tatum f®^«« poteft. Et uerb hæc iniuriarum indicia J?“dantur,nifi ex delido: neq; hæc iniuria fieri '^iturfine dolo. Sedlongè aliud indicium eft ‘damnoiniuria dato. At turn quide iniuria fi-|‘’'®«t,quicquid non iure fit,fine dolo maloid . ’yiue culpa. Neque diftinguimus,prudens an J.^priidens quis damnum dederit.Semper enim ^''dédumeft. Dedano iniuriadato xiiTabulæ Wdam ftatuerût, quod fuprà expofui: amp;nbsp;cum ^■ncendio ageretur, fuprà quoq; ex ijs aliquid f'Pwij,quod amp;nbsp;hue referri poftet. DeniqjFeftus ’'dnijs RvpiTiAsdidûeire,pro damnvm de-*’®'ns. Seddolendum eft, non extare omnia ea-fiinicapita de damnoiniuria. Vlpianus ait, le-1 ?5ni Aquiliam omnibus legibus, quæ ante fe de 3nino iniuria locutæ funt, derogalfe, fine x 11 i ^o-fine alia quæ fuit. nbsp;nbsp;Quidigiturdemem-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 5 te

minit, ficuti neqjoccifi,quialiberi corporis nul laæftimatio effepofsit. Sedex quodam urnen edido Prætoris præftatur, quod eo nominein-tereft. cap. 5. De his qui deiec. uel effud. Siue ró feruum uel animal meum aliquis occidendo, mihi damnum dederit : ex lege Aquilia condem narur,quati eares eo anno plurimi fuerit. Ter tio eiufdem legis Aquiliæ capite itafcriptum e-rat:CAETERARVM RERVM, PRAETBR. HOMINEM ET PBCVDEM ocersos, SI aVl3 ALTBRI DAMNVM FAXIT, QVIo'vB VSSERIT, HRBaB RIT, RVPERIT, INIVRIA; QVAMTI BA RES F7 IT IN DIBBVS XXX PROXIMIS, TANTVM ABS DOMINO DARE DAMNAS ESTO.I.SiferunS'H’ Adleg.Aquil,

Dlflum eftantea,noxalem artionempsrle gern xn Tabularum introdudamfui“®» fi fcruus furtum feciffet, noxiam'ue nocoinet« Nuncadijcio altera exi/fdem Tabulisadio'^^'J’ noxalem,propterpauperiemabs quadrupède» dam. Audiebant Decemuiri Solonein apudA-theniéfes inftituifle oï/«4v fi^äßvi Tü/j TiTfXnU»?-amp; ftatuifle,ut canis,qui damnü dedilTetjCapinr® quatuor pedum alligatus dederetur. Quid De' cêuiri? VipianusaitiSiquadrupespaupererecn-fe dicetur,adio ex lege x 11 Tabularum dcfcedit' Quælexuoluit,aut dari id quod nocuitideft)®' nimal quod noxiam cSmifit, aut æftimationem noxiæ offerre. 1.1. Si quadriip. pauper, fee. dic. luftinianus libro quarto Inftitutionum ait, lU fcriptamfuiflclegem xn Tabularü,utfianima-

,, IN. LEG. XII. TAB. r? ^^uæ pauperiem fecerunt, noxæ dedantur, Wdantreo ad liberationem.Vellem equidem liiiuslegisuerbaextarent. Prætornondifsimi-,’^iftum propofuit, cuius principium hoc fu-quot;^uidetur: si avADRVPBS pavperiem fe-'‘’SE DicATVR. Vlpianusitaq-jilludintcrpre-^“S) inquit : Ait Prætor, pavperiem fecisse. ^uperies eft,damnum fine iniuriaTacientis da-^‘»ecenim poteft animal iniuriafecifle, quod '“Jucaret.Iuque, ut Seruiüsfcribit,tunehæc ’^'0locum habet,cùm commota feritate no-'““quadrupes: utputafiequus caleitrolus, cal-''Percuiïeritjamp;c.Idempaulo póft: Etgenerali-''documhabet, quotics cótra naturam fera mo '’Pauperiem dédit, ideoq, fi equus dolore con-'“«usjcalce perculTerit, ceflare iftam aftionem. ‘deumqui equum pereuflerit, autuulneraue-®M«ncri, amp;:c. Sed quid fi non apparcat, quis 'quumconcitauerit? Certc çquum efte uidetur, ^“unc faltem noxalis depauperie aftio detur.

quid dicemus, fi non quadrupes, uel ani Wed resaliquainanimata damnum dederit? I-^è fi naturaliteraut extrinfecus,potius quam J™fuouitio:conftar nullam efieaftionem. Si ‘Uouitio, ueluti fi ædium uitiofaru ruinaid acci ‘'’fit: primumuidendum eft ,andamni infedi “online cautum fit. Si non fit, nulla ne noxalis quidem eft de damno dato aftio.l.ó.De dam.inf. “oiienim domus eft quadrupes : amp;lex facilius ‘gnofcit rebus inanimatis, quam animalibus: “equedominiculpaargui poteft,fi ultró non oc turrat periculo uicini tacentis. Vno tarnen cafu n'eagitur quad de pauperie quadrupedis: nem-

pe G uicinus Reip. caufaabfens,non potuittem-peftiuè Gbiconfulere, ut damniinfeûi cauerç* tur.l.p. De damno inf^

VLpianus non folum de paupene,fed amp;nbsp;de paftu pecoris fuifle adionem exlege xu Tabul.nonobfcurè GgniGcat, cap.t^. $.ult.De præfcript. nerb. Si (inquit) glans ex arbore tua in fundum meum cadat, eamq^ ego immiffope-core depafcam : Arifto fcribitj nonGbioccurre-re legitimam adioné, qua experiri pofsim. nam nequeexlege xii Tabularumde paftu pecoris, quia non in tuo pafcitur: neq^ de pauperie, neq; de damno iniuria agi pofte. In fadum itaque erit agendum. Hæcille. Damnum iniuriadatum non poteft uideri, ubi animal, quod ienfu caret, nocuit. Sed neque fada pauperies hic uidetur. Nam pafci, propriè non eft damnum date, fedre uti» Vnde amp;nbsp;in lege Aquiliarefponfum eft: Si quis alienum uinum aut frumentum confum-pferit, nonuideri damnuminiuriadate: ideoq; utilem dadam efle adionem. cap. 30.$. 1. Adleg. Aquil. Ergo cùm de pauperie adio non fatiseffe uideretur, adieda eft alla per x 11, de paftu pecoris : quæ propriè tune loch haberet, cùminmeo tuæ aliquid depaftæ eftent, naturam fuam fecu-tæ.Nam amp;nbsp;alioqui de pauperie adio dari nôpo-terat,niG G ubi animal contra naturam damnum dediftet. Paulus t.Iib. Sentent, tit.15. cofulehas adiones çommifeet: Si (inquit) quadrupespau periem feçerit,damnum'uedederit, quid uede-pafta Gt : in dominum adio datur, ut autdamni seftiniationem fubeat, aut quadrupedem dedat.

§ IN- leg. XII. TAB. ry ^^^lum diftinâionem res ifta poftulat. Nam j^^^' P^^°”® potuit effe aftio non noxalis, . I “cpauperie. Quid enim fi in mefi fundum jj^'^paimmiffaeeffeht tua:pecudes,quæ meu (j'l“,*^*flentdepaft®? Certè ex tuodelifto te 5’'gt;nfolidum,æquum eft : ficuti amp;cum ani-^oncitaffeSjUtpauperiemfacereti Sedamp;,ft '“quot;1 glandes meæ in ruum fundum decidiftent, '’’ueris tuas quadrupèdes, ut eas depafceren-^'flabiturutilisaftio ex lege Aquilia: ficuti Di 'tianusrefcripfitjde ijs quæ per iniuriam de-‘? ^lunt,agi pofte ex fententia legis Aquiliæ.l. \\oelege Aquil. Si fine culpatua,hoc eft,fi-^aiuria,intuotuæ quadrupèdes depaftæ fine '’'’’glandem: agetur tantum in faûum, qua-’’^stulocupletior inde faftus es. Sed noxali-^Agetur de paftiipecoris , fi in meo tuæ pecu-. ®? ‘’itunialiquid depaftæ fint. Porró hic ad-ƒ ‘5Mum eft, quod Pomponius ad Q^Mutium ^'’««p.jj.Adleg. Aquil. Quamuis (inquit) r 'JJ'’® pecus in agro fuo quis deprehendiftet, ''•‘lludexpellere debet, quo modo fi fuum de-ff^endilTet: quoniam fi quid exeare damnum ^pP'bproprias habet aftiones. Itaque qui pecus , *^*iuniinagrofuo deprehenderit, noniureid 'P^udit: nee agere illud aliter debet,quam qüà-''uiim. Sed uel abigere debet fine damno: uel pnionere dominum, utfuumrecipiat. Hæcil-’•Sanèfuiicino ius ifit pecorispafcendi, ferui-^utiparendumeft.Si (inquit Ciceroin Top.) ^oinpafcuus ager eft, ius eft compafcere. luris Compafcendi meminit etiam Scæuola,cap.

30, $. i.Sifefui.uind. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, C A P.

QVod paulo ante dixi de glide depafta,rt() net,utlegem xu Tab.de glande legendi nuncadijciam. Plinius libro i6. cap. 13. kribit, cautum fuiflelcge xu Tab. ut gl andern in alic' num fundû procidétem licerct colligere. Non difsimile fuit Prætoris hac de re ediflum: clah-DEM QVAE EX ILLIV3 AORO IN TVVM CA-DIT, avOMINVS ILLI TERTIO QVÖÜVBDIß tEGERE AVFERRE LICEAT, VIM FIERI VETO. Ergo Prætor, ut minus interturbarctur fundo-rum libertas,conftrinxit glandis in alieno legen dæ libertatem, ut non nili finguladie tertiagUs legeretur. Pomponius,l. Iulianus.$.i.Adexhib. adijcit : amp;ad exhibcndum agi polTe, fi glandem extantem non patiaris me tollere : quemadmo' dum fi materiam meam delatam inagrumfuuni quis auferre non pateretur: amp;nbsp;interdido deglan de legenda, ut mihi tertio quoque die legends glandis facultas effet, uti me polte, fi damni inte ûicauero. Caius libro quarto ad lege xn Tab. fcripfit, glandis appellatione omnem frudn con tineri : exemplo Græcorum, apud qiios omnes arborû Ipecies xu^iJlpva appeUantur.l. a^d. J-uk» De uerb.fig. Idem notât Vlpianus,ad cdiduni Prætoris de glande legenda. Sanèutgladisniea: legendæ caufa, ins mihi eft alienum fundumm-gredi: fic etiam pendentis uindemiæ emptonta ie ius eft, ut uuam legat, aut ledam calcct, mU' ftumqiie euehat.l.qui pendentem. Dead.empt. Sed amp;nbsp;fi thefaurum aliquem meu, pecuniam ne meam reconditSin tuo fundo effe dicam, eiu«qj effodiendæ caufa fundum tuum ingredi ueliin: jufanti

j ., I N LEG. X 11. T A B. 79 p'tó rnihinon calumniæ caufa idpoftulare^ait quot;niponius, uel interdiûum, uel iudicium ita j^but fl per me non fteterit, quo minus damnî ''wtibi opens nomine caueatur,ne uim faci-??'^^uo minus eum thefaurum effodiam, ?quot;îni,exportem.l.thefaurus. Ad exhib. S'anè olim controuerfiam de glande legenda, ^'quot;arborin fine uel confinio pofita, fruftum ii ’^'•aratinalterutrum fundum, amp;nbsp;de hoc frudu ['quot;'fines litigabantjfetibit Frontiiius de hmiti

1 jAulus cap. 5. Ne quid in loc.pub. feribit : Si pwpublicumlocumriuusaquæduftus pri Ï^'onocebitjforeadionem priuato ex lege xit J^uhrumjUtde noxa domino caueatur. Item '’'’'poiiius,l. Labeo. De ftatu lib. ex Labeone ^^fuerbacuiufdarn legis xii Tabularum hcc ' jquot;''5:si AûvA PLVviA NOCET . eaqj ueteres ^'ffeinterpretatoSjSi nocere poterit.Hic “‘’udutifragmenta xn Tabularufunt. Quod prins illud attinet, non eft alia interpretatio ’’‘''flaria, quam Vlpiani adEdiânmPrætoris, [^nVlD IN LOCO PVEEICO FI A T,amp;C.Si qUod ''quot;(luit) forte opus in publico fiet, quodad pri '‘'quot;•damnum redundet,prohibitorio interdifto P^'efteonueniri. Item : Quotiefeunque aliquid 'quot;publico fieri permittitur, ita oportet permit-''jUtfineiniuria cuiufquam fiat.amp; ita folet prin-^^quotiesaliquid noui opens inftituendum ^[quot;.quot;•■■)P«rmittere. Item: Si quis à principe fini P'^iterimpetraiieritjUt in publico loco edificet, ‘'•gt;n«ftcoiK«dçndû ûc ædificaKe, ut cum incom ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo

So FR. B A L D V INI modo alicuius id fiat, amp;c. Qtiod ad cautioneni damni infeüi attinet,extat cdiâumPr®torislt; cjuodexhac legeoriginem fumpfifie uidetur:« cuti amp;nbsp;ediftum de aqua pluuia arcenda, qiiodƒ ad damni infedi caufam pertinuit. In hoc iudi' cium ( inquit Paulus ) ficuti amp;nbsp;in damni infedb futurum damnum uenir. cap. 14. De aqua plu. Idem cap. t. Sicui (inquit) aqua pluuiadanuni dabit, hoc eft,datura eft, aquæ pluuiæ adionea' uerteturaqua. hæcautem adio locum habebit in damno nondum fado,opère tarnen iamfado. hoc eft, de co opère, ex quo damnum timetur. totiesq; locum habet, quoties manufado opw® (quodalioqui adagrumcolendum noneftnC' celfarium ) agro aqua nocitura eft. Huepertn net amp;illud Ciceronis in Topicis : Genus efV* avA PLwiA NOCENS, eius generis forms/®' ci viTio ET MANv N0cENs.quarumalteralU beturabarbitro coerceri, akeranon iubetur.Sa ne damni infeûi cautio petitur,non ut damnum non fiat,detur'ue, fed utfaaumdatum'uepuï' ftetur,fiue farciatur: damnum inquam, quod fl-peris, ueluti ruinofarum ædium, uitio dabituf. Scdaquapluuia quænocere poteft, arcetur,!« noceat:quæ,inquam,alioquinoceret,nonnatu-raliter,fed opere manufado . Naturaliter aqua pluuia ex loco fuperiori defluit in inferiore. HçC îoei natura eft, quam ueteres appellant Supercilium . Patihoc debet amp;nbsp;fuperioris amp;inferioris loei dominus.l.t.$. item fciendum. Deaquaplü. Si aqua pluuia non eftet,fed quq in tuo oriretuf, aliud dicendum eflet : uel fi pluuia quidem fit, fed naturaliter non noceat. Vnde feruitus ftiUict

IN LEG. XII. TAB. 8i '/j'itaquam ex tuo tefto procurrentem excipe-*^^°gar. Non perfequar totum de aqua pluuia ^^ftatunijquii,^Pandedisextat. Digitumnue * Elites extendi lie, fatis efle uidetur.

Lpianus cap. ». De arbor, cæd. ciim hoc V Prætoris ediâû^ipofuiflcr, av ae arbor

A terra EAM ACTIVS COERCEASt ’''^Ç QVO MINVS ILLI ITA COERCERE, LI-'quot;’''Q.VE SIBI HABERE LICEAT, VIM FIERI J'^foifubijcit: Quod ait Prætor5amp;lex xuTabu ^'''■niefficereuoluitjUtquindecim pedes altius '’'’'icircuncidantur. amp;hocidcirco effeOum eft, ^®umbraarboris uicinoprædio noceret.Tum Y®poniu8: Si arbor ex uicini fundo,uento in-™natain tuum fundum fit, ex lege x 11 Tabu-‘’'■um de adimenda ea reûè agere potes, ius ei ^'’quot;fiffeitaarborem habere. nbsp;nbsp;Erat amp;nbsp;alterum

’^'''S IN AEDES ILLIVS IMPENDET, SI PER ^® STAT Q,VO MINVS EAM ADIMAS, TVNC ’^quot;O MlNvS ILLI EAM ARBOREM ADIMERB J'SlaVE HABERE LICEAT, VIM FIERI VETO. I^'ffwentia (inquit Vlpianus ) horum duorum ^P'tum hæc eft: fiquidem arbor ædibus impen ^«,iuccidi earn præcipitur: h uero agro impen ®'st, tantum ufque ad quindecim pedes à terra '“«rteri. Et quidem totam arborem ædibus alie quot;'s 'mpendentcm,a ftirpe excindendam efte. Sc quot;onidfolum quod luperexcurrit,placuit. Cetc Quinon licet uicino priuata ftatim auftoritatc

earn eXcindere: ficuti neq^pioieftumjicletunï radices in fuum immiffas. Pomponius capite d. Arb.furt.cef.Si (inquit) arbor in uicinifundum radices porrexit,recidere eas uicino nort licebit: agere autem licebit, non ede ins ficuti tignuni proteftunijimmiflum habere. V pia ruscap.ip» AdIegAquil. Si (inquit) protêt urn meu,qupd fupra domum tuam nullo iure habebam, reeP difles: poffe me tecum damni iniuria agere,Pro' culus Icribit .Debnifti enim mecum,ius mihi nonefleprotedum habcie,armere * Porronon erit alienum, fi adijciamus Couftantini conftitu tionem,quæ iubetcos,per quorum prædiaa-quædudus commeat, dextra læuaqjdeipfisfor mis,quindccim pedibus intermifsis, arboresha bere:obferuante indicé, ut fi quo tempore pub lulauerint,excidantur, ne carum radicesfabri-cam formæ corrumpant. Lt. C. de aquæduâ.

ACtionem finiumregundorum defcende^ re exiege xii Tabularum, dubium nou cft. Quænam nero lex illa fuerit, fatis exponere 3ion poffum. Cicero libro quarto de Rep. lurga* re (inquit) lexputatinterlcuicinos,nonlinga' re. Sufpicor Ciccronem intcUigere Icgemhanc Finiumregundorum, quçuicinorumiurgijsoc currere uoluit. Scd earn nondum renemus. Caius libro quarto ad legem xii Tabular« Icribit, Solonem Athenis legem tulilie , utqui lepem in confinio ponet, teirninu ne excedat: quimu-rum,pedemderelinquat; qui domum, pedes du os:qui efFodietfiepulcrum,foucam''uc,quantuni jd profundum erit ; qui puteum, fept pedes : qui oliuam,

IN LEG. XIL TAB. 8? Wiliam, ficumueponet, pedes noiiem;qui dcni-Sue alias arbores, quinque pedes. Lex ifta So bnis aCaio Græcèrecitatur, utprimùm fer ip ta tót.Sednuncuifum fuit, Latine eins fententia 'xponere: amp;nbsp;«'f/yaf, fex pedibus potius quam P^tó æftimare, quia Herodotus ita æftimet : Sc Niriim fæpi us appcllemus,quinq j pedfi,ut Co-‘uniella eum æftimat.Quanquam qui fcrupulo-tós hæc metiuntur, paflum Romanis fuilfe di-Wntfexpedum amp;unius quadrantis.Pedem cec tsFrontinusait continuinepalmos quatuor,di-S'tosfedecim. Porró ad eins Attic« legis exerti pittiiiitaetiamfcriptum fuilfein xu rabulis,8c ’^obferuandum elle in iudicio finium regundo funijaiECaiuscap.ult.Fin.reg. Sanè Cicero li-I’fo fecundo de Legibus,teftis eft, quandam ali-•®xiiTabularumIcgem uetuiire,rogumbu-tóm'uenouum propius fexaginta pedes adijci ®lt;iesaliénas inuito domino: quia incendium quot;Werctur. Id ad fepulcrumnon pertinet, ficuti 't’ipofteanotabo. Sed intra legitimu tamé mo tóninonpoflc fepulchrum prope «des aliénas tómino inuito ædificari,Pomponiusetiam o-tóndic,cap.3.Demort.infer. Sex.quoque Porri pdusfcribit,interuicinorum ædificiaambitum ’ppellari,locum duorum pedum amp;nbsp;lemipedis, idcircumeundifacultatemrelictum. Hoefuiffe tiidetur legitimu fpaciü,quod inter uicinas infu hs elTc debere refcriptum eft. 1. Impp. De feruit. wb. præd. Nam propter metum incendiorunt nonpoterant Romæ ædificari «des contigu^ 5C coniunftx: fed æde3,ut infulæ elle debebant, fi-cutiamp;appellantur. Et hac ratione uetatettam

Conftantinus,ne quis intra centum pedes xdifi cet prope horrea fifcalia.l-^.C. Th. De ope.pub. Porro xii Tabulisnofolûfuitpræfinitûquinq; pedum fpacium,quod inter uicinoru agros coniines omninorelinquendum erat uacuum amp;nbsp;liberum Jed amp;nbsp;eins ulucapio fublata eft. Vtrunq; oftendit Cicero lib. t.de Legib. ubi amp;legis Ma-miliæmeminitjque nonfolùm legem xiiTabu larum confirmauit,fed Sein finibus regundisab arbitro earn feruari uoluit. In quadam Theo-dofij conftitutione, L quinque pedum. C. Fin. reg. hi quinque pedes ueteri iure præferipti effe dicuntur. Apud Aggenum Vrbicum legimus. lines habere uniusgraduslatitudinem,lecun-dum legem xii Tab. amp;nbsp;legem Mamiliam.Euni autemeflegradumnon fimplicem, fed geome-tricum,quinque aut fex pedum. De ufucapione horum quinq; pedum,poftea uiderimus, quam amp;nbsp;x 11 TabuLæ inhibuerunt. Illud nunc adij-cio,uideri aliquid fuifte in x 11 Tabulis amp;depe-defeftertio. Volufianus Mætianus antiquuslii rifconfultus,in libro de Afle, cum dixiftet fefter-tium ualereduos aftes amp;nbsp;femiflem, didumque efle quafi femitertium ( ficut Græci dicunt sM-^lt;i|W HfiUTaAcwTHf, cùm fignificare uoluntfex talen ta amp;nbsp;femitalétum) adijcit,legem etiam xiiTab. argumento effe, in qua duo pedes amp;nbsp;ferai,fefter tins pes appellatur.

CAius cap. 8. De fer. ruft. Viæ (inquit )lati-tudo ex lege xii Tabularû,inporreftuni odo pedes habetnnanfraftumjd eft,ubi flexurn cft,fedecim. De latitudine itincris autadus nihil

,. IN LEG. Xir. TAB. 8y '‘‘«xillaftatuifle uidetur: fed ab arbitra defini •Uoluiffejfididaautdemonftrata absijs, inter ^''osagitur,non effet. His quidem etiam permi ^'^uam uolent, uiælatitudinem ftatuere. Sed j'^iihilftatuiffentjipfa præfiniuit. Sic enim lauo

• I^®feruit. ruft. Latitudo ( inquit) ‘Witinerisqjea eft,quæ demSftrataeft. Quod ’‘'•Hldidum eft, hoe ab arbitre ftatuédum eft. ®Wa aliud iuris eft. Nam ft dida latitudo non p’^^S^^iinadebetur.Paulus cap.23. Deferuic. I) ’’ft. Via (inquit ) coftitui usl latior ofto pedi-“’’^jUelanguftiorpoteft: uttamen eamlatitudi-i’^nrhabeatjqua uehiculurn ire poterit. aiioqui '’^’Miq non uia. Non difsimiie eft quod Pom-Poniusaitjcap. 13. De feruitut.

Cicero in oratione pro Cecin. loquens de Ie ge xi i Tabularum,inquit: Si uia fit immü '”U)iubet, quàuelit, agere iumentû.Potefthoc '’’iierbisintelligijicere, fi uia fit in Brutijsim-'’’unita,agere, 11 uelit,iumentum, per M. Scauri ^urculanum. Cicero eo loco difputat, non effe Jærendumin uerbis legis, fed fentétiam potius JPedandam effe, aiioqui ex fummo iure fieri in-”*riamlummam.Lex xii Tabularumiufsit, fi-’’cpcrmifiqfi uiainterruptafit,uelimmunita,i-’«agereperuicini fundum.Id ciuiliter intelli-gedumeft, quam fieripoteft minimo incommo douicini.Nam amp;cum aiioqui fimpliciter uia perfundum cuiufpiamreliâa effet ,Cellus re-Ipóditjin infinite quidem,uidelicet per quamli-keteius partem ire agere licere: ciuiliter tarnen, namquædam in fermone tacitè excipi. Non e-

nim per uillam ipfam, nee per medias uineas ire agere licerejCÙm id æquè commode per alteram partem facere pofsit minore feruiétis fundide-trimento.cap.p.Deferuit. Id uerófidicituramp; feruatur,cum feruitus tarnen debetur:miilto ma cisferuandum eft,ubinon debetur, fed tantum lexpermittit quendam ulum eundiagédi. Ex hacJege xu Tab. defcendereiiidetur,quodla-uolcnus cap. 14.. Quemad. fer. amitt. ait: Cùra uiapublica uel fluminis impetn, uel ruina amib facft,uicinum proximum uiam prçftaredebere. Sed ditferre tarnen plurimùm hac obligationem à feruitute uiç,Vlpianus fignificat-Qui (inquit) propterea quöd uia publica interruptaerat,per iiicini agrum iter fccit,quamuis frequenteridfe ceric,non habet interdidum dcitinereaftuque priuato: nonlolum quafi precarioulus fit,led quafiomnino non ufus. cap. 1. Deitin.aduque priu. Ergo muito magis hiejudexprofpiciet fie opportunitate loei, ne uicinus magnum paM-turdetriinentum,utinalionondifsitnilicafudi citur. cap.12. De relig. Sanè Frontinus deaquæ' dndibuscommémorât uetusquoddam SC.ut ad riuos reficiédos amp;nbsp;res neceffarias comportant lt;las,quoties opus erit, peragros priuatorum fi' nc iniurja eorum, itinera, aüus,paterct, daretut«

Cicerolibro tertio Offic.Nullurn(inquit) uinculumad aftringendam fidem iureiu-rando maiores acrius effe uoluerunt. ld indicat legesin xii Tabulis: indicant leges Sacrat^un-dicant fœdera,quibus etiam cum bofte deuinc** tur fides, indicat nocationes animaduerfionesq} Cenfo-

IN L E G. X 11. T A B. 8/ yiiforum,qui nulla dere diligentius, quàm de ’'*''tiurando,iudîcabai'it. Sed quæ'nam illæ fue-j^tin xii Tabulis loges de iureiurâdo, fcire ual Mim.Scio,uereribus Romanis nihil fuifle f''’?iofms iureiurando : fed nulla dere rariores ''tînteorum leees. Cicero hanc edit : pe a i v r 11 ^*01?

™Na DIVINA, EXITIVM: HVMANA, DEDECVS. .7 ueteres requirimus loges,non confiétas. Te ’'^'usqueq^in Hecyraait,nihil fefeire fandius, ^'‘’niiufiurandum,quo fuam apud alios tirma-

1 'P®«itfidem. Antiquâiurifiurandiformulam i ÿwepoffum ex Fefto. Inquit libro decimo: ^.*^5inleiiabant iuraturi per louem, hæc uerba /®ntei;si SCIENS FALLO, TVM me DIESPI' l^^jS^LVA VRBE ARCE'aVE, BONIS E11CA T, f ®ÇP HVNc LAPiûEM. PolTumaiviquam ’Wi« feriendi, amp;nbsp;iureiurando confirmandi, j •l'^^lânciendi formulam, quç multis etiam an ' j^j^^*'texii'fabulas fuit,recitare.Liuius enim ^^''primo earn commémorât. Sedlegem xii 1 j •lt;ieiureiurando recitare non poffum : neq; fuff'’^® ®° cdidum,quodin Pandedis extat,

1 jj|j '^“^rc placet. Gellius libro 7. cap. is.ait,le ■iQs'*quot;-^^''*^ °^^c'^‘^bhifiurandumapudRoma-j tf '''^‘olatè fandeque habitum feruatumque 1 '«diegesillas alioqui non commémorât.

V Vmo çreo,quem Seruius fignarat, conten 1114 ^’^læ’'®^^cccmuiri, 5cad commerciaine-^fufhccre iudicarunt. Argenteo numoprî Dj’'?’uti cœperût Romani fub initium belli Pu [){'''^^1'9^®^ poftannis,aureo. neque aliud ■^reauHum unquam metallum receperunt F 4 ad

ad pecuniam cudendam : habueruntq; fuos Tri' umuiros monetales, æris,argéti5auri flatores,ut inquit nofter Pomponius. C^inimó legimus a« pud Scæuolam,!. cum creditor. De folut. fuins reieftam, reijciq; poffe,pecuniam æroiam: qus fcilicetplus admixti æns haberet, amp;nbsp;minus auri uelargéti, quam ut pro temporis illius rations, probe materiç uideri poll et. Decemuiri æroiam pecuniam non rciecilTcnt, cùm nô alium quam areum numum noflent. Porto omnem fine nurni,fine pccuniæ,fine moneræ ufumelTcintel ligcbant,utaliarum rerum precium effet,amp;lt;lifii eultatibus permutanonû fubuenirct,amp;earum æqüalitatem tueretur. Sedalioqui tamUerilem amp;nbsp;infœcundurh effenumum fuum æreum non edixerci,ut omnino nullum fœnoris quçltumpa 1ère poffet: tametfi amp;nbsp;pertenuem, amp;(uttanto minor effet commerciorum difficultas) leuilsi-mum minimumque effe uoluerint. Cor.Taciti uerba lib.ç. Annal, funt hæc: Sanèuetusurbilœ nebre malum,amp; feditionum difcordiarumq;ctc berrimacaufa : coq; cohibebatur antiquis quo-que amp;nbsp;minus corruptis moribus.Nam primo xii Tabulis ûnduni,ne quis unciariofœnore amplius exerceret,quum antea ex libidine locu pletum agitaretur:deinderog3tioneTribunitia ad femuncias redafta ; poftremó uetita ueffura, multisque plebifcitis obuiamitum fraudibus, quætoties repreffæ miras per artes rurlumorie bantur. Hæcille. Vnciarum hiefœnus appellat, ficuti Scæuola unciam ufuram uocat.I.Ti-tium.«. præfedus. De adm.tut.nempe quçdiio-décimap.trs ell ceiitefimæ, amp;huius uelutialsis unda

IN LE G. XII. T AB. i^ l’tuuna. Vlpianus unciarium hæredem quen ji’^appellat^qui ex una tatùm uncu hæres eft. ‘^'Soiinciariûfœnus,non nifi cétefimo demum J ’’’'ofortem æquabat. Sic enim Decemuiri fœ-?«orii negotiationem, quam omnino tollere ^^poterantjualde reprefferunt. nam amp;in Græ ''’äudiebancualde àfapientibus hominibus im ™oari.Certèquod feripfit Ariftotelcs aduer-, 7ânc,ut appellat, n'fi^KDfaiT/H/w, cum ueterum jP'^ntumiudicio confentire non obfeurè figni ^^'Nequeignorabant Decemuiri, quodab Ci '?*^®nepofteafcriptum eft,non modo improba-*!î“æ!iumfœneratorû, fed etiam in odium ho-'’’'.‘quot;imincurrere, Operam itaqj dederunt, tam '??ugt;is ut eflet, nullus ut elle uideretur. Scd •Mefuit,ut hic modus femper feruaretur,ef-'pfê-Nouagintapoft xu Tabulasannisrepeti '’^'Jiffeuidetur lex ifta x11 Tabularum.Nam Li ■ J?®*librefeptimofcribit,C.Marcio amp;nbsp;Cn.Man ?Confulibas, de unciario fœnore à M. Duilio *f‘Menio Tribunifpl. rogationem elfe perla-Mquaplebs cupide rciueric,acceperitqp haud ^ÎUePatribuslætam. Hocplebifcitum confir-^’®d®ipfius legis xn Tabularum, quæ tum ! “*'^ifeoblolefcebat, acque in ufumreuocandæ ^“iîjpcrlatum fuiffe uidetur. Sed neque id po-P®iO)quemfœneratorum auaricia femel irrita-i JJ^fatjfuitfatis. Itaq^decenniopoft, nempecon Wibus Manlio Torquato amp;nbsp;C. Plautio, dicitur «munciarium ex unciario fœnus faftû elfe. Tan “^nietum L. Genutium tribunumplebis tulif-''-(lpopulum,ne fœnerareliceret,à quibufdam ‘W?tuineffe,teftis eft Liuius. Addit amp;: plus ali-F 5 quid

po FR. B A LD VINÏ . quid- M. Cato. nam in libris de Re ruftica: Mata res (inquit) noftrific habuere,amp;itain legibus poinere, ut quum fures quidem dupli pKUaffl Iuerent,fœneratores in quadruplum condemns rétur. SiidadDecemuiros, ueladiegcmxn Ta bularürcfcratur;quadruplo eu punijfic,quiina* ius unciario fœnus exerceret. Defurtinccmai’' fefti poena dupli, anteadiftum eft. Sednon a“' üm affirmarCjquadrupli pcenam aduerfus tent' ratores ex cadem lege defcendere. Afconius ta' men fuo tempore uocatos fuiffe quadruplatores ait,qui grauiorib.ufuris fœnerantes accufabant: ^c pcena lege conftituta,in quadruplum damna-li curabant. Sanc lex Gabinia non modo flipte eum quem ftatueratmodum,ufurasetiampro' mi-Fas peri non patiebatur: fed amp;nbsp;qui easftipnia tus cflet,ipfa quoque forte mulftabat. quod ta-men pofteritati nimis acerbum elle uifumeft:li' cuti amp;nbsp;uetus nó modó prohibitio, fed amp;nbsp;reprel-bo fœnorisfenfimdilfolutalaxataque eft-Certs pro unciario fœnore, centefimum fuit tandem receptü,quod eftduodecim unciarum,fiueafsis totius. Ad ufuras quodattinet,qiiascreditorexl gituel cum fua intereft, uelfine eius confenfu debitorpecuniacftufus: quo iuftioreft eanini petitio,tanto minus credendu eft,non paffos elfe Dccéuiros, maiores unciarps aliquado exigu Nam amp;nbsp;lege Solonis,ppterdoté nóredditafno tépore,pendebatur ufura lefquidrachmalisjliue lerquicétebma. Demofth.tlt;«T,»gt;'.■«:lt;ƒ.amp;lï«T*«?»A

ÏJ'Eftus lib. tl. ita fcribit : Nuncupata pecunia eft, ut sit Cincius in libro lecudo de Officio lurifcon-

k t

H t gt;

1 t t i

1 1

1 J

,^ IN LEG. XIL TAB. 9» ^onfultij nominata, eerta, nominibus pro- _ ^I’ptonunciata: cvM NEXVM FACIET, MAN-^^’MCiVE, VTI LINGVA NVNCVPA5SET I-'ys ESTO. Hæc fuiffe uerba xii Tabularu, '''‘ubito. Nam amp;nbsp;Cicero lib. t. de Orat.iftud

h ‘■quot;^ovA NvNcvPASsiT, aitfcriptumin 'Täbulisfiiifleiquanquam adcaufam tefta-Id référât. Sedteftamentaquçper ne i.''''’ebant, hoc eft, per jes amp;libram, imaginait, I^OQihabebant mancipationem. Eandem i^Ainulto magis pertinuifie ad ueras emptio jj^?'‘liieuendiciones,exiftimo. Cicero in To-(D^’quot;’Abalienatio eft cius rei, quæ mancipii ((^'•ttraclitio alteri nexu, aut in iure cefsio,in-jit.|'®’ ®^Iure ciuili fieri poiTunt. Boethius ad-

^®’'I ^ÜQ^Id non inter alios,nifi ci IçRomanos,poteft: quorum eft etiam ius ciui xnTabulis cótinetur.Sed huius magis ^7gt;HuodCic. lib.5. Offi.fcribit:Deinre (in-iiili 'Pf?diorum lancitum eft apud nos iure ci-^H^'*^*quot;I'Isuendendis uitia etiam dicerentur, ^ii|j,''p*®**‘tuenlt;litori.Namcumex xii Ta L *'h effet cautum, ea præftari quæ effent pJ ’”uncupata,quç qui inficiatus effet, dupli h»’’’‘^®I’Iret: à lurifcófultis etiam reticentiæ ioif'- .'°”^I^^^^• Quicquidenimineft præ-K .'b’dftatuerunt,fi uenditor fciret, nifi 110-(jj^ ''quot;ididum effet,preftarioportere. Hæc Ci Ptj ' I^oshuius legis interprétés habemus 0-H^gt;noftros lurifconfultos, qui earn partim \'quot;^'’'’*blaxaruntque:partim etiam aftrinxe-HÏ{j'^^®'^’^erülongo ufuintelligcbant æquum 'I^enecsflarium. Vlpianus I.i^.fcicndum.

De ædil. ed. Sciendum eft ( inquit) uenditoteni quædam, ctfi dixit, præftare non debere,fcilicet ca quæ ad nudam laudcm ferui pertinent;ueluti j^ £idixcrit,frugi,probum,diétoaudientem. Mul turn enimintereft,cómendandileruicaufaqui(l ■ dixit, an ueró præftaturum fe promifit quoddi-xit. Plane fi dixerit aleacorcm non effe, furent non efte : oportet eum id præftare. Idem Vlpu* nbsp;nbsp;j

nus 1. quod uenditor, De dolo malo: reipondit, quod uenditor, ut commendet, dicit,fic haben-dum efte, quafi neque didum, neq; prorniffum j fit. Siuerodecipiendiemptoriscaufadiûuraeft, i de dolo adionem dari. Idem 1. lulianus. ÿ. quod autem. De ad. empt. ait,eum qui alTeuerauit bo næ frugi amp;nbsp;fidum efte feruum, utcarè uenderet: exempto teneri,etiam fi ignorauerit. Additautem : Si uenditor dolo fecit, ut pluris uenderet ( utputadeartificio métitus,autdepeculio)eni ptieumiudiciotencri,ut præftet emptori,quaii to pluris feruü emiflet, fi ita peculiatus effet, aut i co artificio inftrudus. Poftremó amp;nbsp;hue petti-net quod Florentinus I. ea quæ. De cont. empt. ait, ea quæ commendandi cauia in uenditioni-bus dicuntur, fi palàm efte appareant, uendito-rem non obligare: ueluti fi dicat feruumfpeciq-fum. at fi dixerit, hominem literatum uetartib-cem,præftaredebere: nam hocipfoplurisuendi dilTe. Ex hifee refponfis colligimus,prudenter întellcxifte lurifconfultos, non efte (iatimomnia ad uiuumrefecanda, fi quid leuiterautterne rè forte dixerit uenditor.Nam fi neque dolo,ne-que decipiendi emptoris caufafccit, nequeferio alTeuerauit: fed magis/it fit, de more folùmrem commen-

IN LEG. XII. TAB. ^^ ,''''’ngt;endarit,ucrbisque ciuiliter ornant,ut la u ’’''folet uænales qui unit extrudere merces, '^''jtFlaccus non eft ftatim cogédus,idipfum I ■^^’nopræftare.alioqui enim magna effet uen “nimcaptio, amp;commercia uixconGfterent. , ƒ«uerilimile eft, emptorcm tam fuiffe ftul-j quot;’^c credulum, rerumque imperitum, ut illa jj’*quot; uenditoris utilitate captus fit. Talern cr-'^Mitorum ludicram garrulitarem non refe quot;*“* inter ea quæ linguanuncupata funt, ut 1 J^firidebeat. Cçterùm ubi dolo malo aliquid ‘’’’saftute fit,ad emptorem circunueniédum: J‘‘foiaaffeueratio eft, promifsioque ad eum J’ouendum, amp;nbsp;talis commendatio, ut eius ff ’faills preciumdetur, non eft in cmptoris ,uenditoti indulgendum ; fed quod ita 5^gt;nipftj0jjiPj;j^o præftari debet. nam infccli-emptorum quam grauis effet ca-°’ PorróaitCicero,ex xii Tabulisnonnifi f^sitaridebuifle, quæ effcntlinguanuncupa çj^P°fIea uero à lurilconfulris rcticétiæ pœna m ''onftitutarn.Quid Decemuiri,non exiftima ‘Mn improbos fore uenditores, ut uitia re-flu ^?®^’‘‘® ^olo maloreticercnt:propterea-J ?' ijs non funt locuti? Quis enim credat, pa ),^'quot;’*”“®lniiremalf fidei:amp;dolofam difsimu “Henijfi de ea cogitaffent, adiuare? Et quan-^^^jnunujjüquando inuentus fitphilofophus pt{t^?^5‘’^®‘®”ff®ns,eum qui çdes uenditpro-iitn]-'^*^’ ”°^^ ï®gt;ieri ea dicere: ftultumque effe, Ua '?‘^®‘jeius rei quam uendit, uitia narra-’ ^idpræfljrequod didum non eft: hancta-pnilofophiam placuiffe Decéuiris,uix mihi

^4. FR. B A LD VINT , .^ perfuafenm. Cerce poftcrioribus Romanis Hitquot;* nimeplacuit, quam amp;nbsp;commerciorum peftew, amp;nbsp;omnis generisfraudum feminarium clieuid® bant. Itaque (in quit Cicero) deiureprediorum fanftum eft iure ciuili, ut in ijs uendendis mtw 'dicerentur, quænota effentuendiroriiamp;quiC' quid efletin prædiouitij, fiuenditorftimt,”“* nominatim didumeffet, præftari oportere.Ao Ædilitio quidem edilt;fto,quod amp;inPadediscX' tat,amp; nos aliquando Scholijs illuftrauimus,w'‘ turn proprièid fuiffe uidetur. Cum enim »end’' torum fraudes non fatis reprimere, amp;nbsp;cirenuen' tis emptoribus parum opitulari duodecim T^' bulæ uiderentur : ediftum Ædiles propoliiW^ ut magis occurreretur fallacijs uendentiamj emptoribus,quiconque deceptiàuenditoribu fucrint,fuccurreretur.ut ait Vlpianus l.U-w”' fa. De Ædil. ediû. C^iod ramen is ait, effe,uenditorem etiam fi ignorauiteaqu®,^ '' lespræftari iubent, tarnenteneri debereftden' dum eft, id ex interpretatione prudétum mag” defcendere, quam ex edido Ædilitio. Sic itsq”’ cùm Decemuiri exprefsim non caftigarent,colt;t cerent'ueuenditorem,uitiareticentem:Ædiid) ut eo nomine omnino reneretur,edixerüt.Cuni autem hi de uenditore fciente tantum loque* rentur,Iurifconrulti addiderunt,etiam ignorin' tem teneri debcre: quanquam non codem phne modo. Nam VJpianus 1. lulianus.De aü-emP' ait,eum qui pecus morbofum aut tignumuitiO' fum uendidit, fi quidem ignorans fecit, id »n' turn aftione ex empto præftare, quanto minor” crat uenditurus, fi id ita killet emptor. fi uer® feiens

. IN LEG. XIL TAB. 9| '^5nsreticuitjamp;emptorem decepit: omriiade-''quot;quot;enta, quæ ex ea emptione emptor contra-^'ipræftare. Addit deinde, etfi ignorauerit, fi ’quot;icnadfirmauit idoneum efTe, teneriquoque ^ntiemptorisintereft. non enim debuifle fa-p quæ ignorabat, adfeuerare. amp;nbsp;ut ilJe qui ‘quot;ipræmonere debuitemptorem ; fie qui igno jpiné debuiffe faeilem elfe ad temerariam in-^’tioiiem. Adeo quæ lingua nuncupata funt, J^^widebere, prudentes iudicarunt. Poftre-^dlud feiendum eft, quod Martianus Lea to*'^'^^^’ ^‘^contrah. empt. ait,debere uendi-quot;quot; prçftarcjdolum, malum àfeabefle: eumq; fj '’®®lt;iùineo efle,fi aliquid fallendi caufa ob-r:^p °quatin',fcd etiam fi infidiofe obfeurcque f^f^’niulet. Si uenditor feiens uitium, eonfulto |.’■Mdsimulatque, amp;tamen quafiautigna-lt;iü'j^^^ ’quot;^ incertus, paeifeitur, eauetque ut fi V .'® “*0/ fubefler,id non prefiet: non pro-^ ‘'‘Um aftuta eautio .1. quæritur. ÿ. fi uen-Ædil. edie. I. qùæro.I. tenetur. $. ult.

I'quot;li ƒ'^P^* Interea obferuandum eft, x i ( Ta-Hjp ®lufn malum nonfatis repreflum fuilTe: Q'^fuitante formulas Galli Aquilij.Qyod licorf” ^^’'’® fignificatlib.;. Othe.amp;lib.^.dc Nat. 'trof ^■^’^ ”®ft’ *^^'^^ *^'I^ prætereundû,quod Ci 0) ’^lificare uidetur eo quern fiiprà retuli lo-'11^'^^^''^'®Pænam duplieum fubijfle, qui 5o 1 ^^quot;® ®^®t, quæ lingua erant nûeupata. Vul M^''*''’'’''’’^’CEM poENAM.Sedplacetquod koi quot;‘'^^'u eruditis hominibus plaeuit, redius ^ti!^^'''’ ^“^® amp;Iurifeonfultitalempœnam m eum, qui improbè negat quod eft de» pofitum

jd FR. BALDVINI pofitu incendij, aut naufragij, aut tumultus,aut minæ tempore : amp;Iex Aquilia,in eum qui ne-^at damnum datum,ficuti qui negatpauperiem a quadrupède fada effe, amittit beneficiumde-ditionis: amp;nbsp;qui inficiaturfe fideiufsilïe,perdit exceptionem diuifionis;ex epiftoJa Adriani.

IVftinianuslibrofecundo Inftitutionum,do-cens ,uenditas amp;nbsp;traditas res nó aliter empto-ri acquiri, quant fi is uenditori precium folue-nt,ucJaliomodo fatisfecerit:ait,id cauerilege

x 11 Tabularum non minus,quant iure Gétium. Aliuni,qui huiufee capitis nominatimmemine rit,arbitor effeneminem: quanquamremean-dem à lurifconfultis frequenter repetitam effe meminerim. Vlpianus 1. procuratoris. ÿ. fedƒ1 dedi. De Trib. ad. Res uenditæ (inquit) nona-liàs definent efle mes, quamuis uendidero, nui ærefoluto,uel fidejulforedato, uel aliasfatisla-do.Sic amp;Póponius 1. quod uendidi. Decotrah-emp. Quod uendidi amp;tradidi, non aliterfitac-cipiétis,quam fi autprecium nobis folutumfit, autfatis eo nomine fadum, uel etiam fidem ha-buerimus emptori fine ulla fatifdatione. Intd ligebant Decemuiri traditionibus transferri return dominia iure Natural! : fed intelligebantc-tiam, traditionem efle debere domini alienate uolentis. Ac uenditor quidem rem tradens alienate uult,amp;in emptorem transferre: fed ita demum, fi fibi fadumfucritfatis. Itaquetraditio banc tacitam habet conditionem : cui emptot prins quamparuerit, rei dominus nófiet.Qü'“ multis? Cogitabant Decemuiri, quodpofteavl pianiU

. IN LEG. XII. TAB. pz Mus Lfed amp;nbsp;fl pupillus. $. item fi cum plures. ySinftitor.aâ.dixit, contrahentes decipinon. quot;'we. Si de precio fidem emptori uenditor ha-ftatim transferri uenditæ traditæq; rei dominium, du bi um non eft. Sed fidem emptoris mniualdefecutus non intelligetur,nifi filibera-'^huius fiduciæ atque uoluntatis iufta magna-^ii'fit coiûeâura: ueluti,fi nominatim emptori *J!^“lgfnt,atq;largiatur certufolutionis diem, mlegem aut paâionem commiflori^m addide-f'ljpuraeftuenditio : fitque ftatim dominus em PJor.Sed fi eius paûionis conditio extiterit: pls ‘’'refoluitur uenditio,perinde atque fi nullaini munquamefiet. Quodadpermutationen atti-'’'f elTc quidemeaamp; haberifolet emptioni fi-miUima: quia tarnen interinnominatas conuen *)onesrefertur, ideoque nullam habere obliga-^°nem,aaionem nullam tribuere inteUigatur, •'ificaufafubfit, reique traditæ dominium in al-Mmfittranslatum 1. explacito.l.rebus.Cde f'r'Permut.nonintelligetur eadem elfe mens “Ominiexcaufapermutationisjquç exemptio-mseaufatradentis. Permutans qui tradit,dominum transferre uelle potiusintelligitur, utad-■iwlusalium non tradentem acquirat confequa Miadionem. At ex caufauenditionis qui tra ™£)tradereea conditioneuidetur, ut fibi prius li^tfatisjquam fiat emptor dominus. Non enim Kadere intelligitur, ut aftionem c51equatur ade Merlus emptorem, cum quidem earn exipfo con yaftuconuentioneq^habeat: fie utrem offeren-™)precium petere femper pofsit. Sane ad hoc ca put pertinere uidetur, quod Caius lib. 4, ad x u G Tab.

Tab. 1,48. De pad. In traditionibusreriim (m^ quit) quodcunqucpaftum fit,idualeremanife-ftifsimu eft. Sicuti amp;nbsp;Hermogenianus ait : Non minus traditione quam ftipulationepaftum Ill-mere effedum.alioqui ad adionem nullipro* defle.l. diuifionis. De paft.

TRaditione domini rem alienate uolentis transferri return dominiaiure naturali,di' Öumeft. Vfucapionibus quoqjiureCiuilitraf-ferri pofte, ubi à non domino traditares eft, De-cemuiriintellexerunt.amp;quia deuiucapionibus legem in Repub. necelTariam elfe uidebant, ne-quaquam fuis in Tabulis earn prætcrmilerunt. Cicero inorationepro Cecinnainquit: Lexw-bet ufum amp;nbsp;auftoritatem fundi eflebienni/.b dem in Topicis fcribit, exeadem lege ufum amp;nbsp;außoritatem fupdi efte biennij: cæterarfireturn ufum efte annuum. Ergo ealex duo complgt; xaeft adufucapionem neceftaria, poftefsionem amp;nbsp;tempus. Nam ufum uocat polfefsionem.Vt tarnen ufucapio fit,oportet nullam elfe ulurpa-tionem: hoc eft,poftefsionem continuam, amp;U' fum non interruptum fuilTe. Sic enim lurifcon-fulti notant, ulurpare in legibus idem efte,quod alterius poftefsionem interrumpete,fuamque confirmare amp;retinere.I.2.Deufurp.Non mul-to póft x 11 Tab. Appium ClaUdium de ufurpa-tionibus librum fctipfilTe ait noftet PomponiuS' Quidtamedeijsfueritin xii Tab.dicerenonU tis polfum .Gellius notât, inijsaliquidfuiftede uxore,quæ trinodio abeftet ufurpandi caufa.Ef go amp;nbsp;uxor ufu habebatur. Cicero pro Cec. amp;nbsp;»1 Top*

I N L E G. X I I. T A B. lt;z^ ‘Op.fciibitjquamnis in fuperiorilegendes non ’Ppellentur: tarnen ijs nos eodem inreuti J Er-E^fundinomine conij?rehendebantur in Iege^ P''5saljæimmobiles.FundumpIerunq0ocum 'quot;gt;euillaaccipi: fed tarnen amp;agrum cum ædifi-^fundum dici polTe,amp; quiequid folo tenetur, itilconfuitidoeent.l.locus.l.queftio. Deuerb. “E-Cumlexait,ex iilu auftoritatem eire3intelli E''cxpoffefsione dominium. lus audoritatis e-quot;’''ilegimusapud Cic. de Arufp.refp.

. ‘''.'lklillLvXli^VlV^llV^XlJ(XVJi3 V*J-*ll^’ViU.t*Xl*ilfc* 'O'Vfos tarnen fuilTeconftat: nee ad prinatas '''®dè,fedamp;ad publicas poflefsiones confirmai!

temporis præferiptionem recepifle. Sic '■’•mferibit Ifocrates in Archidamo : ^ax^ ^t/tà * ƒ WSW ilt;^«f J^c^ußf/li^itTl Tixt H/9!7(I( àM rxf iJlixs ^M '“f^itrà^j Sp S7!iytgt;vitTXt Wo^ir ^^^éifat^^vgiaf, ZiM Tfèr '’'^^^‘UtKaMTft »I'M yoftlfi'i’ffi/'.Si, eodem paulo Hlocofignificat maximó Sé maxime euidens ^nullij teftimonium elTcj^o ifKi^ar mü ^fi^ev. Cec f'Hatolib. n. de Legib. nön obfcurè fignificat, quot;'^uaquamijs ignotam ufucapionem tuiffe. Si S*“«« aliqua mobili, in urbe, palam amp;publicè p^no integro ufus fit ; eum eius dominum fieri fituit.Siinurbe,clàm amp;domitantùm fit ufus: ’f'^nnij ufum requirit. fi in agris palam, quiit-Wnium:fi occulte,decennium. Si ueróin alia 'jMpiam extera regione aut prouincia, nullius temporis præferiptionem admittit.ficenim tuin Jit,#(»lt;lt;f^4(Ky dpfi^ ■ü^cßifff^ii^ ^jjf (TnXijyftuf. Pîæc con nxiffePlatonem ad imitationem Atheniéfium, wikfufpicor: ficuti amp;nbsp;compluriü ab ijs, leguin

loo FR. B AL DV INI fuarum exemplum lumpfit:quanquamSo!on!» legem de ufucapione uix aliquam certo proferre pofsim. Eam tarnen in Rep.clTc neceffariam,pru dentcs omnes facile inteUigunt. Caius nofter 1. i. De ufucap. bono publico introduftam effeait, ne quarundam rerum, diu amp;nbsp;fere femper incerta dominia effent : fufficereq; dominis adinquiren das res fuas,ftatuti temporis fpacium. quifi tan to tempore negliganc, alienarcetiamuideri,in-quitPaulus, 1. alienationis. De uerb. fignif. Si nullo tempore fatis certa fint return dominiame ceffeeft amp;commerciaintcrturbari.amp;incultâs ia cere poffefsiones. Quis enim agrumferió colere uolet5 fi triftis illa uoxfemper immineat, Vrte* ra migrate coloni ? Audiebant Decemuiri, mul* tis olim annis incultos, amp;nbsp;tantum non defertos Græciæagros fuiire,quandiu potentiorumimu rijs obnoxia eirent,amp; incerta dominia. Sicenini Thucydides de prifcis Græciæ incolis loquitut lib. 1. ovc/tf yùv fvraitunif^ xtAnKof/ efgt;^ nil! TiShl^i^f ^y^oi Âftmç/jffeTxi. Audiebant, quod apudXenO' phontemlegimus, Cyrum regem,fi quandoin* regioné benecultam uenilfet,eorum hominunj induftriam laudalfe, pluresqj etiamagrosijsad colendum dedifie : contra ueró, fi negledam ^ ïncultam offendilfet, grauiterincrepuilfej^q“® etiam multalfe. Hoc exemplo Decéuiri tantôt tiam magis ius ulucapionisprobarunqquou'-focordem dominum punit, amp;diligentem po*' felforem tuetur. Atq; ut externa nó commei”® rem,fcimus etiam olim Romæ, eiimquiagrui] fuum paffus fuillet fordefcere, focordiaque H^f* lefcere,infamia notatum elfe à Cenforibus,Sæ' rariuiu

, IN LEG. XIL TAB. lOt f^mm fadum. Aut fi aliud antiquius, amp;dome-'totn tarnen, exemplum requirimus, quod De-quot;ihiuros permouerepotuerit: Dionyfius lib.2. ? W,Numam regem hoc in genere amp;nbsp;ftudio, pWetiamCyrumfacile fuperaffe. Sed amp;alia 'tufucapioms introducendæ grauifsimacau-j Pilis enim tadem in Rep. litium turbarumq; jquot;!* futiirus eft, fi nulla fit audtoritas, ius nul-“'’'iifucapionis?firem permultorumiamma-P^Melhareditate, uel emptioneperuagatam, i p^pw uindicare, amp;nbsp;polTeflori eripere liberum ^•Laudaturprudentifsimus Reip.gubemator

’tiisSicyonius,qui paulo poft tempora De-'’'Uirorum uixit, quód cùm patriam fuam ty- ■ ’’’'•«aliquot iamannis opprelÏamliberalïet, ’'‘^^uereduxiflet: poflefsiones iuftas temc-j ’’’''«reideoiniquumefleiudicarit, quiatam ’’’plpacio (ut ait Cicero ) multahæreditatib. • ? ’^^fiiptioiiib.multa dotibus tenebatur fine ^'quot;•a. Sed ante eûidintellexcrâtnoftri Decéuî I)ƒ”•'l;^nodó fine ininria,fed amp;nbsp;fine grauifs.tur-i’’’^§naqj eófufione, poftefsiones moucri no V« præuiderant. Ergo (inquit nofter Nera-“sl.uit.Pro fuo. ) ufucapio rerum conftitu-I %Uïaliquislitium finis eflet. Cicero quoq;

‘.“yecin. ulucapioncm efse ait finem folicitu-'Wsac periculi litium. Quidmultis opuseft? ^änifueritRerp.necefsarialex xu Tab.deu-^apionisiureamp;auftóritate, uel ipfeeius diu-' lup'^-’P^^^^’^ft’ reccptus ufus,teftis efte poteft.

quot;nianuspoft Decéuiros annis ferè mille, pri 5inea,protemporum fuorüratione immu-” uinaliquid efte iudicauit. Extat Cod.libro

7. eius conftitutio,de ufiicapione transforman-dajamp;lublata difterentiarerum mancipij amp;nbsp;nec mancipij. Primiim unit uJucapionem locum ha bere non minus in prouincialibus rebus foli, lt;|uam in Italicis. Duodecim Tabulas nonnifi in Italico lolo utucapionem admififfe, minim non eft: cum eo tempore Romani extraItaliamnihil polsiderent, prouinciam nullam haberent. Au-élis poftea propagatisque Romani Imperij fim-bus,multisq;prouinci/s fubaftisjdiferimenhoc locorum ac return introduélum eft. Res Italic^) turn Gngulorum effent,macipij amp;nbsp;erant amp;dice-bantur, quod àdominis finepoflefsoribuslibéré abalienari poffent, plenoq; iure in alium tral-ferri. In ijs itaque facilius habuit locu ufucapiQ' At res prouinciales,cum indominiopopuliRo' mam magis effent quam poflefsorum, (namp® pulo Ro. tributa eæpendebantftnquepoffeisp-rum ufu amp;nbsp;friiélu,amp; quodam quafi domin’®*®' lùmerant) ut non ira mâcipari poterant/ienec facile ufucapi. luftinianû, rebus mutatis, towin banc dilicrentiam fuftuüilc.mirum noncibSe quod adiccit,ut fundi ufucapioampliusb’^”®'* non effet, fed longi temporis, decern nemp®^®' norum inter præfentes, uiginti inter ablentes-res uerb mobiles non nifi triennio ufucapete” tur:in eo, xi i Tabulas minime eft fecutus-b^® utanni unius, biennij ue fpacium Decemu iiifum fitlongum fatis,quo dominires fuasp quirerent, cumquidem eo tempore resciui Romanorum anguftis finibus conduderenf ■ Iuftiniano,cuius rempore latifsimè patebai^f totfi fere orbem fparfe, difie(ftæ,dilfufæ} ^^P^^j^

. IN LEG. XIE TAB. to; '‘'’'foreuifum eft,tarn ardo fpacio dominos co ''’’gi-ac propterea in Pandeftis, cùm refert fen j**’ prudentum de tempore ufneapionis, no -“'ftiennij mentionem neri,fedfimpliciterap-jv'’tur tempus lege definitum, ftatutum,con-''“tum. Porró erft Græci uterentur ufucapi-’quot;'jtaméPvomani fuam ufucapionem plané ef-^®*ucriint iuris Ciuilis:uthociure foli eines ’^'quot;'entur.Cic.lib.t. Offic. Hoftis (inquit) apud ^?'oresnoftros is dicebatur, quem nunc pere-’'quot;quot;inidiciinus.indicant xii Tabulæ,adver-g NOStEM ABTERNA- AVCTORITAS ESTO. fS®lt;ïui ciuis Romanus non eft,rem alienam ™;dendo, non ufucapiet, neque ufuius aufto ^^t'sacquiret:fed domino femper integrum e-j. ‘’^^mfuamuindicare. utauté bic propter per-?’quot;ipoflefsio ad ufucapionem non ualet, fic ipWido propter rei uitium . Duodecim ’®»Us inhibuiile ufucapionem return furti-t “’’’»nofter quoque luftinianus teftiscft,^. ‘''quot;ÇJnftit.de ufucap.Vnde intelligimus,De« ^ Wos non modó non tueri malafide pofsi-'quot;f^Sjiieluti fures: fed amp;in uniuerfum ufuca-î’Wreifurtiuæ, quantumuis bonapofsidea ^ 'quot;dejüfiuljffc. Vbi lex inhibet ufucapionem, '''’slides nihilprodeft polsidenti, inquit Pom ?'*'**s, 1.24,. ubi lex. Deufucap. Qiiod hoe ca t, * \“ ^“^*inhibitum erat, poftea lex Attinia r'tijtjterfiq^nhibuit. Eins hæc uerbafuere: ^^°° SVBREPTVM BRIT, EIVS REI AETBR-*vcT0RiTAs EST O. Ac Gellius quidélib.

«n^' ^**P“^®^’3nealexadprçtcritâquoq;,amp; 'Wmlegemfadafurta pertinuerit. Sedcum

rnultis ante eamannis idem fuerit cautumxn Tab. neceflaria nó eiïe uidetur eius generis quç-ftio.Paulus nofterl.^.ÿ.quodaût.De ufucap.ad-ditamp;alterumlegis Attiniæcaput,quodin xii Tabulisprætermiirum erat,eiufmodi: f vat iv a RES NON VSVCAPIATVR, NISI IN POTBSTA TEM EIVS, CVI SV B REP TA EST, REVERTA-TvR. Idutxii Tabulisadiungerctur,quoderat neceflariu m, lata fuiUe uidetur lex Actinia. Ad-monetautern Paulus, ficacceptum hoc effe, ut in domini poteftatcm debcat res reuerti : nonin eius utique, cui lubrepta eft. Igitur ( inquitPaU lus) etfi credicori lubrepta eft,aut ei cui commo data eft: in poteftatcm domini redire debet.Ad-dit idem Paulus,tunc dici in poteftatcm domini redijfle,cùm poftefsioné eius nadus fît, ut mi t auelli non pofsit: fed tanquam rei fuæ. Namin' gnorans rem mihi fubreptam,emam.’ nonuide-riin poteftatem meam reuerfam. Ante Paumm Julianus refpondcratl. qui funduin.$. um/ empt.furtiuam rem noninteiligiindomimpo' teftatem redire, quamuis pofsideret: hmodö i_ gnorauerit fubreptam fibi elfe. amp;nbsp;fî feruum, qu} tibi fubreptus fuerit,ignoranti tibi tuum elkj gnori dedero,amp;foluta pecunia eum Titioue i dero: Titiuufucapere non pofte. Hmeeb ptt' tinent,ucintelligamus,quando (quodlulling nus ait) uitiorei furtiuæ purgato, procédait iusufucapio. quod quidem amp;ad ufucapiont , rerum ui poflefsarum pertinet : quarumahoq)' ufucapionem inhibuerunt lex Julia amp;Planii^’ cxéplo xn Tab.finelegis Attiniæ. AcremqO|^ dem ui uel metu uenditam,tfaditam'uepol alif®

IN LEG. XII. TAB. toç *,»0 bonæfidei poffefsore longo tempore u-''^pijdubium non eft.l.j. C.de his quæ ui met. ®'''Sed quod ui quis eripuit,uel alio deiefto in-quot;’^tjuonmagisquam furtiuum ufucapi dici-nam amp;nbsp;atrocior hæc uis eft. Venuleius ait, '■quot;lt.Vibon. rapt. Quod ui poflefsum raptum-^ fitjontequam in poteftatem domini hære-^ ueeius perueniatjufucapi lex uetat. Mirabi-î^’ftortalTealiquis, ecquid fuerit opus nouis hi-^'IsgibusIuliaamp;Plautia. Cum enimuis, fur-improbu fit: xii Tabulæcùm furtiuarum ’''“nuifucapionem inhibèrent, uipoflelsarum ^'’sinhibuifle uidentur. Verùm animaduerte-''lt;iebemus, exiftimaffe uetercs, interpretatio-non ita facile legis prohibitionem alio trahi Me. Crimen expilatæ hæreditaris,improbum H^oque furtum elfe dicitur. 1. fi te. C. ex quibus '^n infa.irrog.' Quia tarnen furtum propriè non '1^)1100 impedit rei ufucapionem. Furtû autem P^npneeffe non poteft,quia nemo fitcui fur-'nnifiat. nam hæreditas adhuc iacens dominum Mum habet. Sic hæreditariæ rei furtum fieri f'^èlulianus negauit. 1. hæreditariæ.De furc. Mecittarnen Marcellus ex eiusfententiaexce pdonemhanc, nifi fortaftepignori remdederat flefunflus, aut commodauerat. his cafibus hæ-Mtariarum rerum fieri pofte furtum,amp; ideo u-‘ncapionéimpediri,Iulianus fatetur.l.his enim. ßefurt.Poftremo amp;huc referendumeft, quod Mus I.pen. Ad leg.Iul. repet. ait,Quod contra *^§em repetundarum Proconfuli uel Prçtori do natum eft,non pofte ufucapi. hac autem lege im pMi ufucapionem, ptiufquam in poteftatem

cius à quo proféra res fit^hæredis ne eJns,ue-niat. Quæcuquetandem ealexfueritjatafuiflc nidetur ad exemplum x 11 Tabularum,legisque Attiniæ, itemque I uliæ amp;nbsp;Plautiæ. Porro Cicero lib. i. de Legib. ait, in controuerfia de fini-bus, xii Tabulas ufucapjonem intraquinque pedes elle noluiiïe. Dixi anteade hifee quinque pedib.quoslcx xn Tab.relinquiuolcbatintet fundos uicinos. Nûc dicimus, ufucapi piiuatim nonpotuitîe. Ideoamp;poft xii Tabulas iataeft ïexMamilia, quæidem cauit,amp;multispóftan-nis Theodofius ira edixit: Defpacio quinque pedum, qui ueteri iure preferipti funt,line obier uatione temporis arbitres iufsimus iudicare. Extat hoc referiptum Theodofij apud Fronti-num.Inluftiniani Codice, Fin.regun.cap.5amp; 6. duæ eiufdem TheodoGj hac de re conftnutio' nes eodem anno editæ proponuntur, uideturq; pofteriorpriorem interpretari. Prima 2it:Quin-quepedum præferiptionefummota, finalisiur-gij libéra peragaturintétio. Altéra: Decernimus in finali quæftione, non iongi temporis, fed tan tummodo xxx annorum præferiptioné locum habere. Poftremó Cicero libro lécundo de Le gib. tertium genus ufucapionis lege xu Tabularum inhibitæ commémorât, ait enim, earn legem uetuifle ufucapi forum, id eft, ueftibulum fepulchri. Neq; difsimile eft quod Vlpianus tra dit cap. 4. De mort.infer. Sedidrurfus repeten-dum erit, cum xii Tabularûleges lepulchrales edentur.

IN LEG. XII. TAB. »07 0t. cum ait,tignum non folum in ædificijs quo »tuntur, fed etiam in uineis appellari, fubijcit: Weftinxii, tignvm ivnct^m aedisvs vi-J’w.'vE NE soLviTO. Vlpianus ait l.t.De tig. wiund.Lex xn Tab. nequefoluere permittie lignum furtiuum ædibus uel uineis iunftum, »eque uindicare. quod prydenter lex effecit, ne »fl ædificia fub hoc prærextu diruantur, uel ui-^«rum cultura turbetur. Sed in eum qui conui Öiseft iunxilTe, in duplum datadionem. Pau lusquatuorlocisinPandedis meminit huiusle ^s-lqui res fuas.$. ult. De folut. 1.deco quod. 0sdonat.inter uir.amp; uxor .1. gemma. Ad exhib. l'Wremaftio.ÿ.tignû. De reiuindicat. amp;nbsp;quan-•JWm non eodem femper modo loqui conllan-^cruideatur: fi tarnen fingula prudenter amp;nbsp;conk ’ dercmus amp;nbsp;diftinguamus, facile omnia conue-®*cnt. lllud initio hie obferuemus, legem x 11 Täi)- tigni alieni, non etiam furtiui, exprefsim ®5niiniire. fed quia fere fit utfurtiuh fit, quod ’Plenum eft (feme! nempe contrado furti uitio) Vlpianus hoc caput recitans,furtiui tigni memi *quot;t'Poteft autem amp;furtiuüeire, amp;bon3 tarnen ddeiunftuin. Sed amp;nbsp;furtiuum non efle poteft: ’Jfluti quod à nemine unqua nifi bona fide con taftum lit.Fingedepofitumapudaliquetuifle, lisredemqueexiftimantcm id efle defundyfuis ædibusiniunxifle : hoc tignum neq-, furtiuum, neque malafide iniundumeft. Qyæfitum eft, antum quoq;de tignpiniundo agiin duplum w'dntxii Tabulae. Certe durum efle uide-tut, bonæ fidei hominem duplum præftare. S^dDecemuiiitamcnin uniuerfum uidentur a-ftionem

to8 FR. B A LD VIN I Ûionem in duplû dari iioluille. ac fortafle conn-» derarunt,fimplam rei æftimationem,iuftamli-^ tis nonfore comjfbnfationem: quód tignidomt nus faltem in eo fit deteriori conditione, quód rem fua uindicareamp; cofequi non pofsic. Paulus Lin rem aûio. §, tignum. Derci uind. cum tradi difletjtignumalienum ædibus iundum uindi' cari non pofie,ncque eo nomine ad exhibedum agi propter legem x 11 Tab. nifi aduerfus eum qui leiens alienum luis ædibus iunxit, fiibiecit: Sedeftaftioantiqua DE tigno ivNCT0,qua: ïnduplum ex lege xn defcendit-Quibusuerbis non obfcurè fignificat,in duplum aftionem dari aduerfus eum^qui nefciens alienum luis ædibus iunxit: ficuti amp;aliorurfusloco. Sedamp;Iulianus cum dixilTet,dominum tigni iunóti uindicare nópoire,autad exhibendum ea de re agere, adie cit, efle ex lege x^i Tab. adionem DB tigno ivNCTO,in duplum.l.gemma.Adexhib.lUud unumdifficultatis nonnihil habet,quodcumcti xilfet Neratius, 1. de eo quod. De donat.int.uir. amp;nbsp;uxorde eo, quoduxoris in ædificiumuiriita coniundum eft, utdetraüumalicuius ufusefle polsit, agi poffe, quamuis nulla aaione ex lege xn Tab. quoniamnon fituerifimileDecemui-ros de his fenfifie, quorum uoluntatereseorum in alienum ædificium coniunaæ effent. Paulus notandofubiecit hæcuerba: Sedin hoc folum agi poteft, ut fola uindicatio,foluta re,competat mulieri,noninduplumÇXlege xn Tab.neque enim furtiuum eft, quod fciente domino iiiclu-fum eft, Sanè uideturPaulus addenegandamin duplum aaionem,eius qui tigni dominuseft, confen-

IN LEG. XII. TAB. io«gt; Ji^lenfiim atque uoluntatem cofiderafe. Quod ‘'(plum iniungenterUj fiue ædificatem attinet, ƒWeumdetur uel denegetur in duplum adio, ’•’‘diftinguit bonaan mala fide, feiens an igno tignum alienum iunxerit : fed quod ad e-''’’quiagere unit, diftinguit, feiuerit ne amp;nbsp;con pwit,aii uero ignorant. Quod mea uoluntate ^^umeftjin indicium uocarenec polTum, nec '“to. Et qua tandem fronte pœnam inde pete-’('’'jijuod ut fieret,ipfe confenfi? Neq; fanè fur-“îreseffe poteft ullo modo, quæ non nifi do-uolutateattredatur.Poteft quidétignum 'furtiuum, amp;nbsp;bona tarnen fide iniundum. voduero mala fide iniungitur,non poteft non ''‘Uttiuum. Sed is malæ fidei elfe non poteft, '^ domini uoluntasfuffragatur. Quid igitur, ^“■dominus ignorauit, nihil'ne interent inter '^ qui bona fide, amp;eum qui mala iniunxit ? ^‘‘Uerfus eu qui malæ fidei eft, uindicatio'quo-’i'‘tclatur,amp;adexhibcndum adio: nonquidem ’''tonueniatur quafi polsidens,fedita quafi do-®®alo fecerit, quo minus pofsideret, ut ait Vl-f'tnusl.i.adfin. Detig.iniun. Sic accipiemus ’l'*od Paulus!. qui res fuas. $.ult. De folut. ait,l® S'oi XII Tab, feifeere, tignum ædibus îundum .“'ndicari pofte. Intérim tarnen id folui prohibu '“t:fedprecium eius dari uoluifte. Precium ciim Jótduplam æftimationem intelligere uidetur. ^‘lo quonue loco 1. in rem adio. $. tignum. De 'tiuind.fimiliterdixit Paulus,ad exhibendum ’S* pofte cótracum qui feiens iüxit. quod Vlpia quot;os mterpretatus cft. Ceterùm fie agi non pofte, '''tignum ipfumamp; diftoluaturamp; exhibeatur, nulla

nulla dubitatio eft. aliter,arque de gemma aheJ no auro inclufa, ProptcreaPaulus l.gemma. Ad exhib. Gemma (inquit) inclufaauro alieno,uin dicari non poteft : led ut excludatur, ad exhibeu dum agi poteft. aliter,atque in tigno iundoæ-dibus,de quo nee ad exhibendu agi poteft : quia lex XH Tab.folui uetat, amp;nbsp;aâione ne tigno i v N c T o ex eadem lege in duplum agitur.Huius 1 cgis rationem fuifte amp;nbsp;caufam,ne ædificia difu-antur, refcindantür'ue,Vlpianus, luftinranusq; tradiderunt : 1. t.De tig. iniund.$.cumin luo. De re.diuif. Fuit igitur amp;nbsp;Decemuiris curç,deco raciuitatis facies: nolueruntqueædificiorumru inis deformari publicum afpedum : qnödpofte rlores amp;nbsp;lurifconfulti amp;Cæfares dixerunt,!.!-#« ft quis.l.ult. Ne quid in loc. pub.l. ï.C.desdi^ priU. præferiptio. C.deoper. pub. Annis poft x 11 Tabulas plufquam quingentis amp;fexagint®» imperante Adriano, Auiolaamp; PanfaCofs-dem ob caufam fadum fenatufconfultum «“gt; quod prohibuit ea legari,qu ç ædibus iuda fuut, ftcuti in Pandedis ex Paulorelatum eft,l-cÇ^®^ De lega. i. amp;nbsp;fané Spartianus quoque teftis el, Adrianum conftituifte, ne qua domus diruere' tur,alió transferendæ materiæ caufa. Poftedi'' tas xi.i Tab. Roma à Gallis capta incenfaq;dt, cum omnibus fuis amp;nbsp;tignis amp;nbsp;ædificijs. Sednou proptcrea fublata eft hæc tabula de tignoinn*”' do. Imö uerb ciuitatiinftaurâdçtamualdepiO' defl*e,quàm ipfe Camillus potuit.Nequctaniett œdiura tantum conferuandarum caufalex» Jat.1 eft,fcd amp;uinearum:quarum cultura netur-betUbaitVlpianuSjprouidentcrlegern ^jp

(p IN LEG. XIL TAB. ni '^'Üe, ne quod ijs iundum effet tignurtt, foL j^'tUt.Sedamp;deuineis quippiam aliud fuiffe j^'gt; Tab. Feftus fignificat, cum notât,in ijs 'quot;'vijrvR viNEAE, diflum effe pro pvtaJn-

. Sciomultos Rom .principes uineis fæpe J’fïuiffe.utille, qui uineta fuccidiuoluit: amp;nbsp;ç Ï^flixit, neqüis liouellaret. Sed uiderintilJi, ^'“Uspoteruntrationibus fuailja edidatueri. 'f''Am.Marcellinus lib.14. teftis eft,tempo-j.;®nftantij Imp. Romæ grauifsimas fuiffe fell ^''^’propter inopiamuini. Porró tigniap-’üone in hac lege ct^tineri omnem materi-U ’■•neis neceffariam,uel ex qua ædificium con /wlocisjl.t.De tig.iniund.l.tigni.De uerb. jj’’ '?gn. Adexhib. Linrem adio. $.tignum. j'f^dund.l.adeö. $. appellatione. Deacq.re. ^^’Ppdlatione. Inftit, De re.diuif. traditum '''iure Ciuili. Sed amp;nbsp;Caius libro tertio ad le-'yu Tab. notât,fabros tignarios dicinon ‘l^^ tigna dolarentded omnes qut (tarent, cap. 235. De uerb. iignif.Illud po-'quot;olocoprætereundum noneff,dirutoali-I 'Xcaufa ædificio,poffe tigni dominum, qui ji^'uninondum eft confecutus, tignum fuum jj u'care.tantifper enim prqhibetur, dum iun-i^elltaq^ amp;nbsp;Paulus cùm de ijs agit, in qui-J’’p^^^potius,quam extinda eft obligatio, ti j '«ienis ædibus iundi meminit.l. qui res.$. j. 'Dsfokit.Ac diffoluto quidem ædificio uin-^^ntifuum tignum, nulla obijci poterittem-' ^^^ ^^^ furtiuum non effet, ta ?^®quot;Î®”®’'’® effe poffet ufucapio, turn quod ’ uerfus eum qui agereprohibetutj nulla fit,

turn etiam quod fine poflefsione efle no pofsit. Non poffedidifse autem tignum, qui ædes pol-fedit, confiât, l.cum qui ædes. De ufuca.Cæte-rùm qui iam duplumefiet confecutus, tignum uindicare non pofiet. 1. ade6.$.illud. Deacq.rer. dom. Ait quidem Vlpianus, 1.2. De tig. iniunû. Si de tigno iundo adum fuerit,adhuc rei uinoi-cationem competere.Sed uel de eo loquitiir,qw frufiraegit,nec efi confecutus,quodperfequebâ tur: uel certè de tigno mala fide iunûo loquitun Nam turn præter pœnam dupli elfepotefi uindi catio,ficuti amp;nbsp;ad exhibendum adio.

Rem (inquit) de quacotrouerfiaeft^W' hibemur in factum dedicate. alioqui duplip®' nam patimut. Necimmetito: neliceat eomodo dutiotem aduetfatÿ caufam facete. Sedduplu™ uttum fifco, an aduetfatio ptæfiandum fit, ninu exprimitut.Fottafsis autem magis adueriano. ut id ueluti folatium habeat, pto eo qu6dpown tiotiaduetfatiottaditus efi.i.ult.Delitig- ^ hoc Caij loco fumitut conieduta, fuifle aliqu'a ïn xu Tabulis, detebuslitigiofisnondedican' dis;amp;dupli pœna, fi quis cas dedicandas obtu-lilfet. Sanè cum quis olim tem aliquam manu* mittebat, factotum caufa, hoc efi, dimittebat as fuo dominio, ut facta fietet, amp;Deo uelutiontr® bat, teligiofeprofitetifolebatté elle plané luam« Fefius, PVRI, PROBI, PROFANI, SVlAVRI, dicitutin manumifsione factotû caufa: ex qui' bus pvRi fignificat,quodin ufu Ipurcononlue rit: PR OBJ, quodredèexcodumpurgatumqu®

IN LEG. XII. TAB. nj 't^PROFANi, quodfaerumnon fit, amp;nbsp;quod fic ’®nire]igionelblutum: svr, quod alienü non '^■Hfecille. Quid igitur, fi eHetlitigiofum amp;nbsp;^’’Utrouerfum ? Suum adhue quis dieere illud PM:fednon omnino. Certèabuti religions f’‘'ndebet,utuexandiaduerParij caularemillam ’'^’naiiumittat, amp;nbsp;dediçari uelit. Durior enim ’ quot;^rfârijlitjgantiseonditiofir,eum illiobijei-'''ffauorabilis eaufa laerorum. Dixit Paulus: P’peratorem litis eaufa hæredem inftitui, inui-'®‘Gm eft: nee ealumniæ faeultatem exprinci-?’’’ niaieftate caperepoteft. eap. pt. De hæred. quot;^ Sed multo eft profedó inuidiofius,exla rcligione hane faeultatem capere. Neq; .'Mubium eft,quin PStifex olim Romæ non

’^Mcationesautconfecrationes fieridebuiP-''^ofter luftinianusjdupli etia pœnâ eum cafti I’^jmfciés, quocunq; ticulo rem litigiofam in ?^f^sf«rripatitur.,I.ult.C.dclitig.Quidmulta?

’ftjanusres litigiofas,inter easrefert,quÆpi-y dan non poirunt.cap.t.ÿ. ult. Qiicres pig. ^''•pofs. Ergo nS folùm confecrari,fed nee ali-j5''älgt;alienarijirnó ueró ne obligari quidem poP-|-|’bamp;funt ueluti res exempt.^ commercio, j f^niinter uiuos. Nam ut hæredibus relinqui, u'^legari poffunt, ut ex luftiniani Nou. con-'^:”ï.intelligi potelb Nam neq; ediöum Prç-5'sdealienatione mutandi iudicij caufafafta, ^docum in alienatione tePamentaria. Eft e-'•'’’hïeneceffariamagisquam uoluntaria.Sed ‘^^Hutalius tune quærendus potiuseft h^res

114- FR. BALD VI NI aut Iegatarius,quain Imperator : ficego cxî i inauerim,nelegari quidem rem ralempO'®gt;“ dedicetur. Sane quarum rerum probibeturƒ *® natio,multo magis jphibetur amp;:dedicatio.Mar-' cellus cap. 12. De curat, für. «t probet, rem niH'' ofi ab eius curatore dedicari non pofle, ait, alle-nationem ei non ufquequaq j competere. D*' cuntur autem res litigiolæ, de quarum proprie' täte uel dominiolis motaeft . Et quidem opor' tet eum qui alienate prohibetur, elfe in lite.caf' ».J. i. De litig. Porró fuit etiam Prætoris etu' Óum dealienatione,mutandi iudicij caufafaü^ quodin Pandeftis extat. fed proprièloquiturde îudiciofuturo magis quam præfenti: amp;ftatuit) contra eum quirempropterea aliénât, agi polie adid quod intereft, amp;nbsp;actionem ad potentiores translatam intercidere. De rebus confecranoi» nel dedicandis, fi quis plura quærat, ex CicefO' nis libro de Legibus fecundo répétât. Sed co® ille hæc ex Platone defcribit, fignificatnoniU“* fe xu Tab. De myHerijs confecrationumamp;de^ dicationum leges fuiffeiuris Pontificij,mini®® alioqui popularisaut peruulgati, fcribit etiafrt pro Domo fua.

JEgern Solonis De iure amp;nbsp;auijontate tefe' mentorum commémorât Plutarchus: amp;I' focratesinÆginetico teftis eft,nullamagisinf® confenfifle Græcos. Hoc igitur etiam exemple common Decemuiri Romani, legem fuis Tabu lis afcripferuntteftamentariam: quçuerbisnon multisresplunmas maximasque complederC' tur. Certè uberrimuin ueluti fontein continet grauilü'

IN LEG. XII. TAB. ti? Wfsimarum dilputationum, quæ iniure Ci-jj'I'JgitaiKur. Nos nobilifsimæ huius legis uec ^pfinium requiramus : quæ certè quia no fern I’^fl’onafatis fide repetita fuut,magnas pofteri-^^'tenebras offuderüt. luftinianus libroJeciin-'’inftitut. ad leg. Falcid. ait in haclege ita eau.-''*®'tuiire,vTi avisavE legassit rei svae, f’* iV3 E5TO. Idemin Nouclla conflit, xxit 'f'^ithispenè uerbis eamufameiTe: vn le-'*5SlT QVISQ.VE DE RE SVA, ITA IVS ESTO. j’'®poniuscap. no. De uerb. fignif. hæc huius 'O's uerbacommémorât: VTi legassit svab f®'gt; iTA IVS ESTO.Vlpianusinijsquicircum 'fiintur eius nomine Titulis,cap.n. magis inte S'^Hilegem proponit: vti legassit svper *’^^VN1A TVTELa/ve SVAE REI, ITA IVS Er ‘”’' Sedaliqd tamé adhuc deefle uidetur, quod '^apudCic.lib.z.delnuét.amp;lib.i.Rhetor.ad ^'''W.ubihæclexitacôcipitur: paterfamilx *‘ ''TI SVPER FAMILIA PËCVNIa'vB SVA ‘’'“AvERiTj iTA IVS EsTO. Credocertèinte-S^^huiuslegis fuiflehæcuerba: PATERFAMiLt *’''TI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELA-''® SVAE REI, ITA IVS ESTO. Pomponiusdi-J’inutèretiilit, detrahendo paterfamiliaSj ’Wndeillud SVPER pecvnia tvtbla've: quo-^mtarnen uerborum métio fitcap. 53. De uerb.

; luftinianus pro paterfamilias fuppo * “itttvisavE. Sednonadmonitos hæefuppo-‘^'ouebementer faUere poflet. Nonenim Dc-''®uiri omnino quibufeunque hoc ius legandt , ^hndi'uedederunt : fed patribusfamilias, hoc 'Vuisciuibus,ijsque fuiiurisi Teflamenti fahl a ftio

dio prîmùm dicitur amp;nbsp;eft iuris Ciuilis. Qui hoc itaque iure non utuntur,ut peregrini, hac tefta-mentaria lege uti non poflunt. Cicero cum pro-bare uult Archiam poetam efleciué Romanum: Teftamétum (inquit) noftrislegibusfecit. De« portatos, uel eos qui b us aqua amp;nbsp;igni fuitinter-didum,item captos ab hoftibus, non pofle tefta mentum racere,quia ciuitatem amiferint, lurif-confulti fæpe refponderunt. Scd neque hliusfa. ius habet teftamenti faciendi, etfipaterconfen-tiat.cap.6. De tefta. Lex enim xu Fabularuin patrifa.folum’id rribuimcc eftpriuati hominis, hoc ius alicui dare,cui lex ilu non dat. Scd ciir n Lofa. lex non dat? Quoniani nihil fuumhaberet filiusfa.de quo teftaretur,ur refpondet Vipianus Tit.20. Scd amp;nbsp;mullere quæ fe capite non denn-jiuitjhoc eft,quç emacipata nó eft,nópoffe tefta mentu facere, dixit Cicero in Topic. ad Trebat. amp;.lib.feptimoEpiftol.adeundcm. Sedamp;diibi tOjan olim materfamiliasomnino potuerithac lege teftamétum facere. Certè cum Calatis conn tijs hoc fiebatjuix eft ut potuerit, que nullam ha bcbatcum comitijs cómunionem- Sed alioqui peræs amp;libram cur nonpotuiflet? Quidfimull erfitinpoteftate tutoris, utolimmuliereserant inperpetua tutela? Tu tore audorepoterat tefta mentum facere. Liuius libro 39. memiiiitlibcf' tinæ mulieris,quæ olim teftamentum Romæft cerit,tutorepetito à Tribunis amp;Prætore. Pot róhisuerbis: VTt lkgassit, ita ivs ESTO. Pomponius aitlatifsmam poceftatem tributani uideri amp;hærcdis inftituendijamp;legataamp;liberta tes dandijtutelas quoq;conftituendi.Sedidin-terpre-

^ IN LEG. XIL TAB. 117 jF'^^æoecoanguftatum efle^uellegum, ucl j ''fitateiuraconftituenrium.Nosniigulaui '’Hus. Legandi ucrbum hic accipitur pro eo

Iiirifconfulti propriè dicunt teftari, cum b quot;‘t’inisuoJuntatibusagunt.Sæpe etiamre-quot;'luendiuerbo utunturineadem fignificatio-ƒ'bulturnautem intereft,inprimis obferuare, ,’^'ftamentorum exhaclegedefcendere, exe-“quot;^dependere. Ac Cicero quidcm libro ter-J’lePinibustradit,ex natural i hominum affe-“ßepnmtim nata ede teftamenta. Sed uis eo* /'’^^^iusamp;audoritas, amp;deniqueforma, exiii 5*uilijamp;haclegeeft. Certècumteftamentunt ?'gt;tentiade eo quod poft mortem noftram fi 'f’^olurnusjuideripotiiiiretinfirmahsecuolun ®quot;hllud tempus collata,quo domini amplius quot;’’'’luniiis. Sed lex ifta fecit, ut illa rata eiret: Wetiain publice intereffet, luprema homi-^“iiidicia exitum habere,ut ait Paulus 1.5. Qué-,^^fta.aper. Vlpianus quidemait, nonimpro Jli'poffenos dicere, lege etiam obuenire hære-'*^'511,quæ ex teftamento defertur : quia ex le ^^^H Tab. teftamentariæ hæreditates confir-!’’®''tur.l.qo. De uerb. fignif. Porto etfi quid quot;**11 Tabulis de forma amp;lôlennibus teftamea Smprælcriptum fuerit,certó dicerc nonpoP quot;quot;: tarnen non dubito, aliquid fuifle feriptum. ”âni etfi fimpliciter hic dicatur :vtileca3sit, '’A ivs EST0: tarnen intelligi facilepoteft, de quot;'iddidnm efle,qui rite Icgafsit. Sæpc etiam di ''rntlurifconfuiti,ratas effe ultimas uoluntatcs ’’’onentium. Sed rite tarnen conceptas ede debe Mratæ fiat^inteUigSt. Ipfe luftiaùnus Nou.

conftit.îî.cxemplo xii Tabularum hancquo* cjiic iegem edit; «Vquot; »‘‘/^ef « nv tâ/aâtfic'iiev é’ivM'- Se^ folennia tarnen teftamentorum proptereanon toliit. SanèSéante xii Tabulas Romani habue runt luain procindu teftamenta, ficuti Plutarch us in Coiiolano oftendit. Teftamenta,quæ

runt. In quibus coniitijs cum teftamentis fiebat amp;nbsp;facrorum deteftatio, ut ait Gelliusiib-q.cap' 27.quæ nihil aliud erat,quam folennis amp;teftata denunciatio . Caius certè libro fextoad legem X i r Tabularum,notauit hoe efie deteftari,capite 238. De uerb. fignif. Tertia teftamentorum tm tus forma,quædiutifsimèin ufu fuit,erat,cum libripens adhibebatur, amp;nbsp;familiæ emptor cum quinque teftibus.Fadtamfuilîein xii Tabuns mentionem libripendis,amp; eorumqui fe bunnt tcftarier,fupra notauiiSeadcaufamtcftamentO' rum id pertinuifle uideri,fupra dixicap./'^a^f cumFeftus Ggnificet,fcriptumin xti Tab.tui-fe,avi NEXVM FACIET, MANCIPIVM avt) '' TI LINCVA NVNCVPASSIT, ITA IVS ESTO-Nexumautem fuifle, quodcunque perses«»* bram gerebatur:in coque etiam genere teftame» ti fadtionem fuifle : conijcerepolTemiiSjill»“^^' ’ put ad teftameta quoq^ pertinuifle. Idque ut ma gis etia fufpicer, facit Cicero, qui lib- •• deOrat. adcaufamteftamétariarefertiftud,vtt LINCVA nyncvpassçit: quodamp;fuifle lcriptumi»^'‘ Tabulisait. Credo itaque ex lege xii rum teftamentafadtafuilTe per nexum,boce , per æs amp;nbsp;libram,amp;folennem eius genees *quot;*quot; cipationem'. Teftamentumporrö cn®’quot;*^

J IN LEG. XII. TAB. «1? ’^f«ftationem , lententiam ue , de co quod f'^poft mortem fua fieri uulr, VJpianus amp;nbsp;Mo '“nusdehniunt. luftam uoeât,quod amp;nbsp;rite ft j'^Scexiure Ciuili,hoc eft, xi i Tabulis delceii A^curn Codicilli moribus tantum introdu-quot;'it. Vilde amp;ueterailiadiferimina interlega *Weicommifla. Sed huius legis uerba uidea ^j,’ Hisuerbis VTi lega isiT, Pomponius '^'datifsimam poteftatem tribui, primùm hæ-p 'finftituédi. Quid ? Etiam'ne exhæredis leri “'filijfa. Sic uidetur. Nam etfi Solon hoe non ^''’'itteretjUt ex eius lege, quæ extar apud Plu . '•‘’uni,apparet:tamen alia fuit patria potellas jj'quot;ilt;niR,om. ut iam illud omittam, quod Ari» j^tfies fcripfit, hoc patri permittendum efle. ?'’sliæredes potuilfe exhæredari,cum amp;nbsp;occi-'P^tuerint,ait Paulus cap. n. De libe. amp;nbsp;polth. ^dis,quaiitaque hierit patria poteftas Roma-jj^'itnijdixi in Romulo. Èam xii Tabuliscon-^'’’3tam etiam fuiire,dicam fuo poftea loco. Cç 'fi^nipoft x 11 Tabulas,placuit ut certam bono-'’'luoruniportioncm paterfiliofa.relinque-.''•Alioqui filiusfa . finecaufa exhæredatus, de . ’'heiofo tehaméto patris queri pollet. Quid ^P’ter (ilium fa. nó exhæredarit,fed præterierit?

®*i uidetur ex lege xu Tabularum,iniuftum propterpfçteritionem fuilte tellamentum .nam /Pfstentio pro exhæredatione fuit. Quanqua 'quot;AiQuam in hac, uoluntatis quæftio mai or quot;spotuerit: An pater præterierit filium, quia ’‘næredem clTc uellet? an,quia uiuere non puta ^'dQyalisamp;illa quæftio fuit,cuius Cicero me-'''iiiitlibroprimo de Orat. Sedpoft xu Tabu-

120 FR. B A L D V I N I las receptum fuit, iniuftum plane amp;nbsp;inutile fore tellamentum, in quo fuus httres præteritus elfer. Porrócumlexiftalatifsimam tribueretpo tcftatem hæredis fenbendijuidetur amp;permifiire ïnftitui pofthumum etiamalienum. Theophilus ad titul.Debon.polTefs.purathocuetuinele gem xii Tabnlarum: quod Prætor deindecor-rexerit. Sedquodamlocofcribit luftinianus, iu re Ciuili non potuilTe pofthumum alienum adiré éx teftamento hæredem . Alio nero loco ait, potuille olim hæredem inftitui .Potuitcertèpet legem xii Tab. Sed media illa iurifprudeiitia, quælubtiiioreireuoliiit j amp;plerunque nodum infeirpo quæfiuit,amp;iusiiludfuum Ciuile(ut fpecialitcr appellatnr) difputando introduxit poft xii TabulaSjUtPomponius fignificat,pri-mum uideturimprobafie alienipofthumiinfti* tutionem : præfertim cum incertum effet, an na fceretur. Ceterhm nulla fatis fuit iuftacaufa,cut taliinterpretationçreftringereturlex xii Tabu larum. In fuccefsionelégitima,pofthumos,qm in utero effent,nemo neganithaberi proiamna tis,ut fuo loco dicemus: amp;nbsp;( ut ut lurifcofultide inftitutione alieni pofthumi multa cauiUaren-tur) ramen obtinuit fentétia Galli, alienos quo-quepofthumos,ueluti Iratris hlioslegitimosno bis hæredes fieri poffe.l.penul.De lega. t.Curet go dubit3bimus,an haclege potuerint extefta-mento fieri hæredes? Sanè amp;nbsp;Solonem ftatuif-fc,ut pofthumi pofsint tales fcribi hæredes, teftis cftille inter opera Galeni libellus, in quo quexritur, an fit animal, quod eft in utero. Cut crederemus hanc Solohis legem nonplacuiffe

IN LEG. X11. TAB. 12t ^'cemuins? Deijs quihæredesinllitui,uclex ''ftîmento hæreditatem capere non poffunt, di fj'^’nfuoloco fuit. Illud nunc dico, ius fubftitu Jwisquæuulgaris efl'e,amp; uerbis ciuilibus fieri ™^'tur,exlue quoque lege defcenderc: ciim pu-Pi^itis fubftitutio dicatur introdufta moribus, ^'‘'sexiurepatrix poteftatis defcendit. Por-jP^hadegelatifsimam quoqj poteftatem dan ’“^staamp;libertates triButam elTe, Pomponius Mednon temere adijcit,fuifle pofteaper alias vSeoanguftatam Seconftridam. Haclegeli-''^3t,totain etiam hæreditatem legatis exhauri ''■Uxuero Furia uetuitlegare ultra mille afles.

deinde Voconia noliiit legatariü plus cape-'Muàm hæres caperet. Tandem lex Falcidia '’°'gt;nifi befsem legari polie,ut quadrans hæredi ’^nino feruaretur, uoluit. Quod ad libertates ’''”'et,lexFuriafiue Fufia Caninia fimiliterfta '“''i« tribus feruis non nifi duos teftaméto ma 'ï“i’iittipofse:amp;fiplures eflentferui,certuma-*'*niniodiim eorum quibus teftamento liber-. ?^‘^3ripoffet, præferipfit. Poflremó amp;nbsp;tute-' ’pwnftituendi poteftatem latifsimamhaclege /‘“uijait Pomponius: led earn quoque conftri-^n deinde fuifle. Verba leg serant: vn le-'*SSIT SVPER PBCVNIA TVTELA''VB REI ‘''*B. Hæc autemuerba ,pecvnia tvtela'vb Pf°coniunftisaccipiendaefle,ait Paulus: quia I ^tor feparatim fine pecunia dari non pols it, ®P*te 55. De uerb.fignif. Potuit tarnen paterfa.

exhæredato filiofa. tutorem teftamento ’rtcap,4.,Detefta.tute. Sed id ex alia lege xu «ularum, qua lege conceflum fuiise parenti-

lit FR. B A L D V I N r busteftamento tutores dare liberis, fi modbeoi haberent in poteftate, ait Vlpianus cap. t. De te-fta.tute.amp;nos pofteafuo loco dicemus. iHud nunc fit huius capitis,quemlibet poiré pupille, quem inftituit hæredem, dare tutorem, quipcgt; cuniamfaltemilli itareliûam tueatur : guafi in rem potius quam in perfonamdetur-cap. 'D» confir.tut. cap. 4.Detefta. tute. Certè tutorii datio nequeimperij,nequeiurifdiüionisen:lea ei foli cópetit, cui nominatim hoe dedit uel lex, uel S C. ut Vlpianus ait.l .8 .$. t. De tute. Cs« rùm ut hac lege ciui demum Romano amp;nbsp;patrih' conceflam efse diximus hanc teftandi legandi-ue poteRatem; fic amp;ciuibus tantum Romanis teftamento legari potuit, non etiam peregrims. An id quoque fuerit huius legis,quæritur. Salie lexFaleidia, cumprimo capiteueluti repeteret fententlam huiufee legis, fimpliciter dixie, avi CIVIS ROMANVS Q.ViBVSQ.VE LECARE VOLET. Secundo uero capitefuam ita rogationempet' fert: a vi CVNQ.VB civis rom. cviüvb civi Ro. amp;C. Sed exiftimo tarnen in hac quoquelege xii Tab.idem intelligi debuifle. Nam Seelin' teftamentum fieretper nexum,hoceft,peræs5! libram,non nifi inter eines Romanos id fieri po* terat: quorum eratius ciuilc, quod xu Tabulé ‘ continebatur : ut feribit Boetius ad TopieaCi-ceronis. Poftremó horum uerboru, ita iv’ E s T o, nemo non uidet maximam effe uim. Cet-tè iuris etiam publicielTe teftamentifaftioneni, ait Papinianus, 1.2. De tefta. Et in lege Falödi» dicitur iure publico legare, qui teftaméto legal. Li.Ad leg. Falc, Gelte teil amen co tanquamlege ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;donu*

IN LEG. XIL TAR. «23 ^»minium ftatira tranfferri gt;nbsp;ipfoque ( vt loqui-®nr)iure poteft. Et qui'dem iure antiquo,ait Vl P'snusiiiTit.cederediélegatorüextépore mot ‘)steftatons:perlege uero Papia,exaptis Tabu* ‘'S'Quod etia iialde necefle ell diligéter oblerua’

I^kcro libro fccundo de liment. amp;nbsp;fimili ter .VjauâorRhetoncoi um ad Herennium, con quot;■‘'githafeeduas leges : pa ter fa. vti svppr

’*MHIA PECVNIAk'E S VA L B Q A S S I T, 1* ^^ IVS- ESTO. SI PATERFA. INTESTATO '’’aiTVR, FAMILIA PECVKIAQVE EIVS A-®**AT0RVM CENTILI Vm'q.VB ESTO.DepHo-’^■Umdiafi eft:de pofteriori nunc eft dicendum,^ ^'ilhidin primis dico,non omnino omnia eius ''æcuerbafuifle.il!a,si intestato moritvr, 'f'xn Tabularu, Paulus quoq',fignificatcapi-''9'Delibe. amp;nbsp;poftlm. Sedilla, arona torvm '‘“TiLivM'avE, mihi nonfatisfaciunt. Nam ’“■Tab.uidcnturprimiimnominafle fuoshæ-

Deinde amp;nbsp;de poftbumis fuis egifse, qui '''’’pore mortis adhuc erant in utero .Tertio de ®'potibus,qui fui agnafcerenturjuel per fuccel-'onem quailagnafeerentur. Poftremo decon-“iguineisamp;agnatis. Hæc (inquam) quatuor '’P'ü) amp;nbsp;ueró quatuor hos hæredum legitimo-’Uniordines defcripfilTe x: uiri uidétur. Calliftra

^^°'^® uerb.fignif. expreliain in x 11 Ta '’ulisfuiffefuorum appellationem, notât. Vlpia

De uerb. fignif. dicit hæc etiam fu-’'æuerbalegis xuTabularfi, adgmatvs pro-■i^J^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H ABETo. Etin Titulis,cap.

BIT, AGMATVS PROXIMVSFAMILIAM HABETC. Sedamp;tuit quinturn quoddam caput delegui-mis hæreditatibuslibertorum,inteftatôæor!en tium. Nos de fingulis ordine uideamus. Qü^n quamleftorem admoneo, utconiungatamp;con' feratnoftramiuris Catechefi!n,ubi huncquocü locum perftringo. Primiim huius legis uerbaib la,si iNTESTATO MORITVR, notât Paulus re' ferri ad id tempus,quo teftamérum deftituitnr, non quo moritur.cap.p. De lib. amp;nbsp;pofthu. Ind® autem probat,fi hæres inftitutus omiferit h.w-ditatem,nihilominus Jegitimum hæredem eX hac lege efie pofse. Certe inteftatus dicitur pro-prie,qui teftamentum non fe()it,cum iure facets potuilfettutait Vlpianuscap.i. Deluisamp;leg’t' Sed inteftatus tarnen etiam hie dicetur,qui tefta mentu facere no potuit.Sed amp;nbsp;qui fecit,iednon iuftum: uel etiam qui iure fecit,led quod ported ruptum eft ; uel denique fi irritum,aliterfafluft ftt,inteftatus eftedicetur. Quid igitur,fiqugt;5 inteftatus moritur?lex defert hæreditatem:S£ propterea uocaturhæchæreditas légitima.Po' teft etiam itaappellari teftamétaria, quiaamp;eam confirmât lex x ii Tabularum.Sic (inquarn) po teft dici lege obuenirc,qui ex teftamentodefer-tur.cap.13c.Dcuerb.fign. Sedappellarimagislo let légitima, quæ cxlege xi i Tabularum deler' tur.cap.n.Dc iure pat.cap.2. De fuis amp;nbsp;legit. IW' que amp;nbsp;Paulus legitimam opponir teftamétan®, cap.8. De petit, hæred. Et næredem inftitutum IcgitimOjCap.p.Dclibe. amp;pofth.Et Pomponi-us hcecquoquc opponit, lege hæredem elle, amp;

IN LEG. XIL TAB. n^r psteftamento hæredem: cap .ap-^. !• Deftatu-““■Atque huius quidemlegis maior etiamuis '^uam teftamenti. Vnde amp;nbsp;Vlpianus in Tiru 5 cap. ip. ait, hæreditatem antequam adeatur, quot;^'urecedipoffe abs légitime hærede: fed non quot;'^■poft aditionem cedi pofle ab hærede telta-J'Wio. Sed quomodo amp;nbsp;quibus lex ifta dc-*^h®reditates inteftatorum? Hocenimprius ^''lt;lendumeftin uniuerfum. Legebant xuirile S'niSoloiiis,quæ etiam'num extatapudDemo ƒ snem in orat. rwlt;!^' xyvhu ÜAij^n. Sed ius quod-’’iiliibcilius commenti funt exiure patriæpo ''^ïtis,quod Romæiâerat moribusreceptum. ’dus cap,7. De capi.minut. indicat lege xu ’“•hereditates deferri ciuiliter magis quam na ''’’■’liter, non enim fimplex ius naturæ, aut fan ?’quot;nis,autcognationis,fedciuile quoddam ius “’.^agnationis amp;nbsp;famiJîçhiefecutaeft. Paulus 'l’quot;'lcni cap.ult. De bon. damnat, ait, cum ratio ?’'’’ralis,quafi lex quçdâ tacita liberis parétum æ/editatem addiceret, ueluti ad debitam fuc-''hionem eos uocando:propterea amp;nbsp;in iure CL pliiorumhæredum nomen ijs inditum elfe, .^firationem naturalem hic fecuti effent xui-quot;l’nfuishæredib. nonhæfilfent: neq;hicaliam '’fum, quam emancipatorum liberorum, cau-’Weffe putaffent. Quid igitur ? fecuti potius “’’tciuilem quandam,uidixi, fuamrationem, confuetudinem, amp;nbsp;in primis ius fui, ut uocat ''’Punus. Certc fuorum hæredum nomé ex hac

• ’§5defcendere uidetur. Filiosfuos fimpli-' '’’ct appellant interdurn Iurifconfulti,cap.2O. l'ï'De bon.pofs. contra tab.cap,i8. De lega.

namp; FR. B A L D V I N f preft. Sed pofthumos fuos fimiliter etiamdiciif/ Incelligunt autem fuos hæredes, qualesliintfi-lijta.appellanturqueSuihæredes, quiafuampo tius quamalienam remconfequiuidctiir,amp;re-tirtere potius quam confequi, cap. t. $. ult. De bon. lib. quia iam antea uiuo patre domini quo-que fuiffe uideantur. cap. 13. De fuis amp;leg. Pn-fcianus, eruditusprofe^ó Gramaticüs, qui tem poreluftiniaiii noftriuixit, itafcribit lib. 17.Dl fcrctionis caufa folet cum genitiuo poffefso-ris addi nominatiuus polTefsiui: ut, fuus Gicc-ronis filius hæres eft patris conftitutusduusdb cituv,addifcretionem illius qui feetindumk* ges fuus noneft: id eft, fub poteftate patrisle-gitimi non eft. Infigniseft hic loens Prifciani. Sedprofedó Iurifconfulti,cum hic fuudicunt, hæredé magis quam filium notât. luftinianus ait,intcftatorûhæreditatesexlege xü Tab.pri mum ad fuos hæredes pertinere. Et fimuladmo net,fuos hic dici, qui in poteftate morientis tue rint. Sed qui hocdicit, partim dicit plus,pat* tim minus,quam hic fit necefle. Plus dicit,quia non eft omnino necelfe, ut tempore mortis fue-rint in poteftate. Quid enim fi pofthumi fint,qui tempore mortis nódum nati erant? Vtique (in-quit Vlpianus) amp;nbsp;ex lege xu Tabularum, ad iegitimam hæreditatem, is qui in utero fuit ad-mitteturjfifueriteditus: amp;nbsp;folet remorari init' quentes agitatos,quibus præfertur,fi fuerit edi-tus. I ode amp;nbsp;partem facit ijs, qui pari gradii fuut, cap. 3.ÿ. 4. De fuis amp;lagit. Diocletianuslmp. Inceftato defundo ( inquit ) pofthumum hære-dem,quam fororem,licet confanguineam,habequot; ft pu*

. IN LEG. XII. TAB- 127 f P®tiorem, ordo filccefsionum lege xn Tab. ’^us,nimis euidenterdemonftrat.l.4gt;*C’ ^® ^® ^'W'SanelulianuszLex (inquit) xii Tab.eum jj^^tad hçreditatem,qui moriente co de cuius I ?'’'S({uaeritur,inrcrum natura fuerif.idquere *^îd porthumum, qui tempore mortis fuit ‘'’'’Çcptus.cap,6. De fuis amp;nbsp;legit. Idem alio lo-^^it)i)squiin utero funt,légitimas hereditates ''‘''tui.cap.26. De ftatu homi. Vcn'im quauis hi P'’natis habeatur,tamé ^priè dici non poflunt '5'npoteftate. Ergo plus qfit neceffe, dicitlu ’quot;’gt;Mus,cüait,fuos hic dici, q funt in poteftate '’’''riétis.Rurfusaüt minus dicit. Nonenimid pomnino fatis in hac lege, ut fint fui hæredesj ^“Oportet etiâ,ut primu gradum fuorum tenc-’''')quot;oniam dico tempore mortis,fedfaltem eo ’quot;’'porequodefertur hæreditas : ut (inquam ) f'ltnemo eos reûà præcedat in iure fui. Itaque “quot;tlitres tantum erit filiusfa. non etiam nepos '^tonatus, quamuis æquè fueritin poteftate ’’’'quot;ientis. Sed fi,cùm differtur hæreditas, filias

quot;*ƒ«ent: amp;fuorum hæredum gradii primum, 'i'iiuacuus eft,occupât, cap.i. $.5 amp;nbsp;6. De luis amp;nbsp;“git. cap.7. Si tab. tefta.nullæ exta. Atque h^c Juidemcius occupatio, amp;nbsp;in illnm loeft ingref-hjjqiwdam amp;nbsp;eft amp;nbsp;appellatur fuccelsio, per ’juamadhæreditatem legitimam peruenitur.E-âmueróetiam defcendere ex xn Tabulisobfer quot;atum eft. Certè luftinianus libro tertio Infti tut aitjegem xi i Tabularum filio mortuo ne-potes uel iieptes,pronepotes uel proneptes in lo turn fui paths,ad luccefsionemaui uocalfe. Cal liftra-

liftratus c3p.220.Deuc1b.hg. fcribit, legem xu Tabularum, fuorum appellatione comprehen-dere amp;nbsp;nepotes amp;nbsp;proiiepo tes,amp; cæreros qui eX bis defcendunt. Sed ratio huinfcccomprehenlij onis in haclegeno intelligsretur, nififnlKqua dixi, fuccefsio explicate intelligatur. Plus eft, quod iam dicarn. Si filiusfa.fit fuus litres,tarnen cx hac lege nepos ex alteco fiiio,hære3 ftmiil efte poterit. Nam amp;nbsp;fi filiusfa. fuum primu gradum teneat,tarnen fratris etiam locum non occupât: fed cum isuacuus fit, ineumfuccedit nepos, amp;nbsp;cum fuo patruo cocurrit - Quo iure? luftinianus ineafpecie fimpliciterhac ratione utitur,quod æquum efle uideatur,nepotem in locum pacris fui fuccedere. Sedhocipfum xn Tabulisconi prehenfum fuifle dicamus. Vt inteftato (in-quit Oiocletianus Imp.ydefundi filius,amp;nepos ex alio, qui mortis tempore in rebus humanis noninuenitur,manentes in facrispariter fucce-dant, euidenterlcge xu Tab.cauetur.l.p C.de legit.lib. Quid fi fint tantum nepotes ex lilijs?I-dem Diocletianus refcripfit, in llirpes fore liste des,non in capita. 1.2. C.deleg.libe. Idquoq; cxfubtiliratione xii Tabularûdefcendit. Pot ro nullû hoc iure fuifie fexus difcrimen inter liberos, fi fui alioqui hæredes elTent, manifeftum cft.proptereaquelurtinianus amp;nbsp;fiepe amp;uerbo-felaudat hoc nomine legem xiiTabularu.Sed nosinterea tarnen obferuemus,exipfoiureluolt; rumhæredum nafci quoddam difcrimen. Nam cum ij qui exfiliabus defcendunt, lui nonfmt, certe neclegitimi elfepolTunthçredes exxuTa bulls. Sed neque films matri ex ijs hæres eritmo enim

, IN LEG. XII. TAB. ij? J'’gt;eftillifuus,cumineius poteftate non fit. ®^gnatus proximus mulieris inteftatæ hæres ^iCxhaclege.Quod cum uifum effet poftea ^'J'isfubtile^amp;ueróiniquum (utinfummoiu /'quot;’iinainterdumeftiniuria) amp;deniquepro-J kontra naturam, ut mulieris hæreditas fratri quam filio deferretur: fadum eft fenatuf- ' j^ ''‘ultumjUt naturaliter filius inteftatæ matris j^f^s effet, etfi ciuiliter effe non poffe uideretur. ƒ enim Paulus cap.7.Decap.dimin.ait, Sena-[ i^nfultadeferrenaturaliterhæreditates, con ?’'‘i Tab. Sedde liberis hoe rede dicitur. V1-

’^ Q.VIBVS SIMVL LEGITIMA HAEREDI-.5®2FERTVR, VOLET AD SE EAM HAERE-Hl ^TEM PER TIMER e: IVS AMTIClVVM EST O* ^’'“poftremo ex antiquitatis memoria Iiicre-' *’®gt;^aod Labeo in fuis ad xi i Tabulas com-! 'i-wijs annotauerat : ueftales uirgines olim i in nquot;^?*^3t;o fuccefsilTe, ficuti neqpis quifqua • j) ®'hïis fuccedebat exhac lege.Eorum enim fquot;?.*** publicum redigebantur, ut fcribit Gel-

, æa.cap,j2. Haftenus de primo ordinele J quot;porum hæredum,qui lui propriè dicuntur. J:'‘«eundo nunc uideamus, eorum nempe qui I|.''^ntur propriè agnati.; amp;nbsp;à fuis i n hac lege di-jJ^guutur. Quanquam interdum amp;nbsp;agnati fui |.^’ntur;utPmjjys^jf^ proximiores ex agnatis “5 tiici.cap.ult.^.i. De gradib. Sic filius patri a-’ (iti?quot;^ proximus modó effe, modó non effe di-1 . '-••^’p.n.Defuisamp;legit. Sinemofuushæ *^)exlege xu Tabularum adagnatum proxi

ip FR. B A L D VINI jnurn pertinere hæreditatem, aie luftiniaritU. Vipianus in Titulis,cap.26. apertius id exponit: Si fui hæredes nonfunt ( inquit) adeonfangui-jieos,id eft, fratres amp;nbsp;forores ex eodem pâtre : fi nec hi funt, ad reliquos agnatos jpximos, id eft, cognatos uirilis fexus, per mares defcendentes, ciufdem familiæ inteftatorum ingenuorum hereditäres pertinent; idenimcautum eftlege xu Tab.AC SI INTESTATVS MORITVR CVISV

VS IIAERES NEC E X T A BI T, ACNATVS PROXl Mvs FAMiLiAM HABETO.Poftremahuiuslegis verba etiarecitantur cap. 195. De uerb.fig.Sedamp; Vipianus cap.t.$.7. Sócap.z.De fuis amp;legit.Poft fuos (inquit) ftatim cófanguinei uocantur:poft confanguineos,admitcunturagnati. Saneuer balegis xii Tab.nonuidéturleparatimaliquid de confanguineis, autaliter quant dereliquisa-gnatis quiequam ftatuilfe. Sed fuperior tarnen Vlpianilocusdifcrimenquoddam uetufti iuris votat:quódin confanguineis nullum fueritfe-jeus difcrimen,ficuti neque in fuis.non enim mi rus foror quant frater, ut non minus filia quant frlius, hæres eft. Sed in reliquis agnatis aliquod fuit difcrimen,quód fratris fororis 'ue filia, ut fi-)ius,non effet hçres. Viidehocdifcrimennatunt fuerit,diccre non facile poffum. Certè amp;nbsp;Vlpia-rus cap.2. De fuis amp;nbsp;leg.cum defcribit agnatos lt;jui funt legicimi hæredes, eos qui fuitt uirilis fe Xus nominat.Sedhoepotius dicendu effet, cum delegitimis tutelis quæritur. Sanè lex Voconia valde remouit mulieres ab hærediratibus : non etiam lex x 11 Tab. Porró quod in ordiite fuo-xum dixi lege x 11 Tab.tribui pofthumisjtribue-tur

Xlt. TAB. ,;t | (j 'nordinc cofanguineorum amp;nbsp;agnatornm. ; iiÈ' '^®^“’® amp;]eg. De fratris filiopofthumo (Ij'?^'^”^^^’^^’^*^^^^^“’'^: 4*^’^ ueteribus non ■iiïirf ’P°^® i'i^^itni liancdcin. Scd obtinuic L..''ntentia, alienosetiam pofthumos pofle , (j«^quot;ïiosefieintertatorum heredes. Alienos uo * fÂ®®^““ffui pofthumi: fed nonita tarnen 'Ii ^'’snijUt cciam extraneï fint. Prætereadi iJ '’tsrobferuandum hic eft,nominatim agna-J'^ximo deferri hæreditatem,amp; (quod VJpi-j. \, ^it)primùm confanguineis,deinde agna U 1‘4nis. Nam fuccefsio de gradu in gradum i Ij ƒ kleeft: hoc eft,filius unius fratris cum fra-1 ui^^fundi inteftati non concurrit hoc iure, Et , ||||'.’quot;'Uus eft frater:fratrum filij in fuo tertio gra 1 ''’lt;:onfiftuntjUt ex eo nihilominus ad hære-ijj’^Uipertingant. proptereaque in capita earn ^^nt,potius quam in Itirpes : contra, quam (iij|'“®' Vndehocrurfusdifcrimen?Lex xiiTa ’fgt;iin,luos generaliter iubet ede liæredes : a-1 ''’Ueroproximis nominarimdefert hæredi ^ '’'’•Mirumeftfanèjueteribustantillam uer-Jf’U'idifferentiam fine aliaratione fuilfe fatis j '’‘Stantutnquererum difcrimen conftituen-j■'’'’’•Sed nunc intcrpretis,non Cenforis partes (ppidtaquepergo. Nequeueró iam qu^ro, Wlexxrj Tab.ftatuerer,fi fuus hæres,hæ-Menollct• Eratenimis co iure neceftarius. ^uiu^reremcritópoffumjfi eófanguineus, nel j?'’’tusproximus, hæres elfe nolit : an fequens ’''Ute admitteretur amp;nbsp;fuccederet ? Equidem quot;unio, x i j Tabulas talem luccefsionem con-Me,Nihil enim in ijs,earumque temporibus

»31 FR. B AL DV INI indeo,cur eredam non fuifie concelTam. Nega-tam tarnen poftea effe fciojprælertim cum de ca ducis lata Papia lex effet. Vlpianusaperte ait, cap.a.Defuis amp;nbsp;legit, ficonfanguinei fint, licet nonadierint hæreditatem, leginmis non defer* xihæreditatem. Ecquo igiturhæcrecidebat?Ca duca fuifie uidetur. Sine autem lege Papia, fine xi i Tabulisitacaurnfuerir,certè Prætores tandem edito fuo edi do fuccefforio uolueriint, ƒ cùm proximus agnatus nolletefle livres,feques perindeadmirtefeturjatqjfi prior ille nullus lu-iflet. Porto Cicero amp;auâorRhetoricorumad Herennium, ut fuprà dixi,hanc legem itacond piunt,ut nonfolum agnatis,fed amp;gétilibushç-rediratemdeferreintelligatur,ficuti amp;nbsp;curatio-nemfuriofi.Paulus quoque capite 55-De uerblt; fig. meminit antique huius claufulæ,ACNAT0* RVM GENTILtVM'ctVE: amp;nbsp;hæc uerba conimiûa monetaccipi pro feparatis. Ego hæc nonfolum legis de curatione furiofi,fed etiam huiusdem-teffatorum hæreditate,uerba fuifle,uixaudeo« frmareiquanquam elïe profedo potuerint. Pu' nius in Paneg.de hæredibus domefticisloqud, ait eos bona mereri fanguine,gentilitate.facror« denique locietate. Cicero Verr. 3. Minutij (iU' quit) teftamentum erat nullum. Lege heredity ad gentem Minutiam ueniebat. Idemlibroi-dï Orat. fcribitnobilem fuiffecaufam,dequaCen tumuiriiudicarut, cum Marcelliabliberti filiO) ftirpe: Claudij Patricij eiufdem hominis hæredi tatem.gente ad fe redijffe dicerent: fuiflequetuc oratoribus de toto ftirpis ac gentilitatis iuredi-cendum. Vellem equidem, illæ orationes ae utroqi

IN LEG. XIL TAB. 133 quot;'toqueiure,uel etiamipfum dehac caufaCen-'quot;rouiraleindicium fententia'ue extaret. Mitto quot;quot;ncilium fcrupulum, quod de libertina hære-quot;2tequ$reretur. Prius uideamus quid ftirps, Wgentilitas effet: amp;an ab agnatis gentiles “■’cernantur, amp;nbsp;quomodo. Ac Cicero quidem 'quot;'«dum ffirpem feparare uidetur abagnitione j^gente:utlib.DeJcgib.agnationem’, gentem, quot;tpem commémorât. Suntque qui ffirpem ge-1 quot;traliteraccipiuqpro cognatione. Sæpius tame ’joationis amp;nbsp;gentis uerbisduobus cotentus ell quot;'tero: amp;ftirpisagnationis'ue uerbo uti uide-’quot;tineodemgenerejficuti amp;gentis,generis,gen quot;'Mtisinaltero.Plinius fanguinem amp;gentili-dixit. Craffus apud Ciceronem libro 1. de ! '’''aitincaufis Centumuiralibus uerfari iura Witatum amp;agnarionum. Sed res hæcadhuc 'quot;'3ualde obfcura eff, amp;nbsp;cófufa. Quidam ita pu-’quot;quot;'agnatos amp;nbsp;gentiles fuiffe eofdem, quidam '^^uerfos,ut neutri teneant quod quærimus. x' nam fint agnati, fatis conffat. Qui nam bic 'tanturgentiles, quæritur. Scæuolaiurifconf. ^P^d Ciceronem in Top. definit Gentiles, qui 'quot;'^/feeodemnomine funt:amp; qui ab ingenuis ’'''’’difunt,quorumnemo feruitutem feruiuit, P^oapite diminutus eff. Breuius Feffus: Qui vitluit) ex codé gencre nati, amp;nbsp;fimili nomine ’PpsUantur.Primum folanominis fimilitudo, ^‘öufdem appel!atio non tribuit ius gentilita tl8 C ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

•racit tamé ut Gentiles late dici polsint.Nam oinius feruos appellat gentiles fuorû domi-quot;quot;tójquia eodéprçnomincappellaretur.utMar '‘pot,id eff, Marei puer.Cicero Tullium regem

«34 FR. BALD VI NI uocat fuum gentilem: cum tarnen alioqui ab eo genus non traherct. Quid igitur? utrus gentil Titans competat, fufficit, quodPeftusindicat,!-dem nomen'amp;:genus ? Vellem Feftus rem hanc diligentius expoluilTet. Ac redè quidem notât, genté ex multis familijs conltare.Sed tunequo^ que qu^ri pored,quid familias uocct.CertèGen tiles amp;nbsp;eiufdem amp;nbsp;nó eiufdem familiædicipof-funt,pront lurifconfulti familiæuerbouarièu' tuntur: amp;nbsp;obferuandum ed,non hicquærerede gentilibus,quihabentiura gentilitatis ;hoceft, iurahereditarum amp;tutelarum legitimarum. E-quidem non puto Sceuolam in definitioneGen tilium temercaddidille, Qui capite nonfuntdi minuti. Itaqueetiam requiro, utinaliam gen-temarrogationenon trafierint,fuareHda: quod Cicero narrat fecilfe Clodium. Quid igitur? Rede VJpianus I.ip). Dc uerKfignif. lurepro-prio (inquit) familiamdicimus,plures perfo' nas,quæ funt fub unius poteftate. Communuu re familiamdicimus omnium agnatoium. Nam ctfipatrefa. mortuo,finguli fingulas familiaslu bent: tarnen omnes qui fub unius poteftatefut runt,redè eiufdem familiæ appellabütur,quiex eademdomo amp;nbsp;genre proditi funt. HicVlpW' nus unam gentem uniuerfæ agnationis uocat. Ego fimiliter æftimo gentilitatem,cuicomps' tutiurahæreditatum amp;tutelarum. Atq;higt;i^ quidem inteUigi etum poteft,non fatis hæcaen nire fcriptores huius gratis,alioqui eruditos,qui familiam,ftirpem,agnationcm,idem effedocet: gentilitatem ueró, longè aliud effe quippiaut' Porró quod Cicero de Marceilis abs Jibertifilio» ftirpe:

Ill IN LEG. XII. TAB. ijy fij'fptîamp;Claudijs,gétc,hærediratem ad fc redif-/ontendentibuSjiiarrat: monet etiamnos,ut ''bertorum hæreditatibus legitimis uidea-

■ Vlpianus 1.195. De uerb. fig.cum dixilTet, ^gsxil Tab. A GN A TVS PROXIMVS FAMI-I?“ HABETo, familiæ nomineres ipfasintel-’^^ïdditjfamili« quoque uerbiim ad perfonas ®f''’jCumde patrono amp;nbsp;libertolexicaloqui-^’4^ EA FAMILIA IN EAM FAMILIAMIamp;lc ^'“^ earn loqui de fingularibus perfonis. Sed Wfibi lex illaalioqui uoluerit, non exponit. ^Cicero quidemfuperiori loco eciam comme '’'’wtjin Ccnrumuirali iudicio certatum fuiflc, ^j®5uidam Romamin exilium uenißet,amp;fe ^^ucm quafi patronum applicuiflet, intefta '°4iiee(retmortuus. Ineacaufa ius applicatio-J^obfcurumamp; ignotum, patcfaftu in iudicio ^'Mratum effeapatrono, ait Cicero. Si hoe '“’tüncobfcurum crat,multo nunc eft profefto ?*amp;*• Fuitforcade fpecies quædam clientelæ. ®d dientibus, ut libcrtis inreftatis, fuccefsiße P’tronos,nonlegi. Delibertis autem ecquid '’ï^n.Vlpianus in Titulis,cap.29. inquit: Ci-!quot;*Romani libertihæredicatem lex xn Tabu-j’fumpatrono dcfert,fi inteftato fine fuo hmre-“dibertus deceflerit. Sic amp;nbsp;luftinianus libro j. '’ftitut.Itademum (inquit) lex xii Tabularu Jdhsreditatem liberti uocat patronum, fi inte-‘^tus mortuus effet libercus, hærede fuo nullo 'diüo.Idem iuris tribuebatur amp;patronae : fed ^ pittoni patronæ'ueliberis utriufque fexus. '^liferuandum autem eff in his,ut in agnatis in-S'nuorum diftum cft,proximum tantum uo-

ijd FR. B AL DVI NI carijnulkmque efle in locum alterius fuccefsio-nem: amp;nbsp;propterea in capita,non in ftirpes diuidi hærediratem. InijfdéVipianijTitulis fcriptum eft:Si fit patronuSjamp; alterius patroni filius,adfo lumpatronum hæreditaspertinet.Patroni filins, patroni nepotibus ob Aat. Ad liberos patro-norum, hæreditas defunäi pertinet, ut in capita, non in ftirpes diuidatur. Sed ex Pandedisfor taifie teftimonium quæritur. lulianus cap.a^.p-De bon.lib. Si (inquit) libertus inteftatodecel-ferit,reliiftispatroni hlio, amp;exaltero filioduo-bus nepotib.nepotes n5admittentur,quadiufi-lius eflet: quiaproximumquemqueadhæredi-tateni liberti uocari,manifeftumeft.Si autem ex duobus patronis alter unum filium,altcr duos reliquiftet : dixi, uiriles inter eos partes fieri. Cæterùm omnibus amp;nbsp;patronis amp;nbsp;patronoruni liberislex xn Tabularumfemperprætulitfuos hæredeslibertorû.Poftea uerö tam edido Præ-toris quam lege Papiafadum eft, ut amp;cuniluis hæredibus patroni concurrerent. Non delcriba insnouumpoft xn Tabulasreceptum.Deanti quo nunc tätum dicere inftitui. Sedillud quod omnino eft huius loci, dico, quodlex xn Tab. tribuit patrono, Prætores pofteatribuiffepatn, contrada fiducia emancipati,tanquam manu-milfiori : non tarnen huius liberis, ficuti illius. cap.t. Si quisapar. ma. quiancqueiuspatris fit hæreditarium,ficuti eftdomini. Prætereaillud hic obferuandum eft,quod Pomponius ait, capi tis deminutione perire légitimas hæreditates, quæ ex lege xn Tab.ueniunt: quoniam definit funs hæres uel agnatus rede dici. quæ autem ex

I , IN LEG. XT I. TAB. tp 'pious nouis aut Senatufconfultis ueniut, non loqueperire.cap.ii. De fuis amp;nbsp;leg. Paulus cap. ^'I^«cap.(liminut.caufam difcriminis exponit: Ii'ilege x 11 Tab. hæreditates deferanturagna '”gt; Huidefinunt effe, familia mutata. Ex nouis ’litem legibus plerunquehæreditates ficdefe-'’uturjUt perfon.æ naturaliter defignetur:ut Se-®’tufconfultadeferunt hæreditatem matri amp;nbsp;ft ”' Ergoper xii Tabulasdeferunturingenu ' ’'muhæreditates fuis tatum hæredibus amp;agna, ''?'Smautem elfe definunt amp;nbsp;agnati,minima ca fmsdiminutioneehoceftjcmancipationejuelfa Î^iæmutatione. Sed hæreditates quas lex x 11 ’m liefert patrono5non ut agnato defert: pro-i’'’tW(j;talis diminutio capitis adeasinterner ''Ilias non pertinet. Illud poflremónotandu ' 'gt; lt;iuod Vlpianus cap. ip$. notât, in his uerbis ’.**‘i-iA M HABET o,familiæ uerbû ad rem refer quot;'Auftor Rhetoricorumad Herennium,pecu-Ïi’mamp;familiam in hac quoquelege cÓiungit. ’'’’giturueteres appellarunt hæreditatem,fine quot;’jiisreditarias. Cum ante lex xi iTabularum, 1 quot;iiuumero fmgulari utatur,tame omnibus qui 1 '’li^gradufunt,déférât hæreditatem, de familia j Jno^iercifcundafiuediuidéda xuirilegéaddi-miUnt.Sedpriufquam ad eam ueniamus, dicen mueft^ecquid illi de fepultura defundorum 'muerint. Namamp;ad caufam hæreditariam ea P'ftiiientzamp;hæredesde hæreditate diuidenda Puus agere non folent.

CVm ex Rom. antiquo iure ponti ficio milita de rcligione fepulchrorum difta effent I 5 apud

apud Ciceronemlibro fecundodeLegibanquit gt;} Att. Video quæ fint in Pontificio iure,fed quæ' » ro ecquid nam fit in legibus. M. PaucafanèTi jgt; te,amp;uti arbitrer, nonignota uobis: fed canon 5gt; tam ad religionem Ipedant, quant ad ius fepub » crorfi.HOM iNEM MORT wM (inquitlexmxi’J 3gt; IN VRBE NE SEPELITO, NEVE VRITO.Cre“ jj do, uel propter ignis periculum. Quod au tem 55 addic, N E ^v E v R i T o, indicat non, qui uratur, 53 peliri, fed qui humetur. Att. Quid? quipon 53 xii inurbefepultifuntclariuiri? M. Credo,T* 33 te, fuiffe aut eos, quibus hoe ante hanc legem 33 uirtutis caufatributum eft,utPublicola:,utT‘* 35 berto, quodeorumpofteri iure tenueruntjaut 33 eos,fi qui hoe, ut Fabricius, uirtutis caufafqlm* 53 legibus,confecutifunt. Sedinurbefepelird^^ 53 uetat. SicdecretumàPontificumcollegio,non 35 elfeius inloco publico fieri fepuIcrum.Hæe^^

Cicerone. Alia quædam capita in xn de fep“ cris, translata de Solonis legibus elfe ait, deq“‘ bus moxuiderimus.Sed adijcerepotcrat,amp;haCi quam iam retulit,inderepetitam elfe. Certean' nis adhuc poft Solonemduccntis, Athénien!« pertinacifsimè earn legem feruabant. Nam Set-iiius Sulpitius fcribit ad Ciceronem, nunquä® fe ab ijs potuiftcimpetrare,locumut fepulturs datent M. Marcello intra fuam urbem: nequcid antea cuiquam concefsilfe. Cicero pro Flacco,fi-gnificat Smyrn^os nondifsimilem legem habu ilfe: fedfuiflein priuilegio faciliores. Defcribit enim eoru plebifcita de Caftricio mortuo : quibus primum contineri ait,ut in oppidum intro-ferretur; quod alijs non conceditur. Plutarchiis in

IN LEG. XII. TAB. ^^ 'n Arato fenbitjUeterem quoqueapud Sicyoni-quot;degem iiuire,.«»«{i5lt;'« äxT^it^ixt TH^ü/^ evrit. Mit 'Oi^uodex Polybio narrant, Tarentinos, cùm ’fwpiireiït oraculum, fnturos fe beatos, fi cum pWbushabitarent: intra urbemfuos mortuos

*:quot;W)qiiod Plutarchus fcribittributum effe Cn-Snlariiure uiris triumphalibu5,amp;eximijslmpe 'ïtoribusjutiniplbetiamforo fepelirentur. È-'’ntautemamp;fepulcra hæreditaria. Plutarchus quot;ouiinatimaitjquod Valerio Pubiicolætribu-^’neraputinurbe fepcliri poflet, eins quoque Pofteris tributumfuiire: fedeosfua ætate ufos quot;quot;ure non eirejm3gis quód nollét, quam qubd Jquot;»'poffent. Sanè quodante xi i Tabulas nngu Wiuretribuebatur,etiam indicatiure commu ■quot;noulicuiffe. Itaque nihil in ifta lege fuitno-'quot;quot;n. Cæterùm non folum ad urbem Romani '’pertinuiqfed amp;ad alias deinde ciuitates orbis *^oniani. Ac VIpinanus quidem cap.3. De fepul. ®®l-fcribitAdrianum Imp.pœnâftatuifiequa-^nginta aureorum, in eos qui quem in ciuitate 'P«lirent:amp;in Magiftratus,qui hoepaterentur: *pcuniquc publican iufsilTe,amp; corpus transfer-quot;•AdditVlpianus, ad tollendas municipales le-?^s quæ hoc permittunt,imperialia refcripta fu-^uiuim habere, amp;nbsp;in omni loco ualere. Huiusle amp;s xii Tab.caufam Cicero fuiffe notât,ignis pe quot;Çulum: ficuti amp;nbsp;alterius, quæ uetat rogu pro-P'usquam fexaginta pedes adijci adædesalie-5’5« Sed alteram tarnen ex iure Pontificio eau quot;Uiadifigit,locum publicum non pofie obliga-“pnuata religione lepulcforum. Paulus libro 1.

140 F R. B A L D V I NI Sentent. Corpus ( inquit ) in ciuitatem inferri nonlicet, nefuneftenturfacra ciuitatis. Dio-cletianus lmp. Mortuorû reliquias, nefanftum municipiorumius polluatur,intraciuitatécoii-dipampridem uetitum eft.J. mortuorum. C-de relig. Arque hæcpropriè ratio adfepultraperti-nef.illa uero quæ periculum incendij obtendit, nonnifiadrogos amp;bufta. Obferuandumau-temeftjin xii fierimentionemcomburendicâ' daueris ; qui tarnen mos non nifi poficrioribus feculis Romç ualde ulitatus fuit. Plinius fcribit, ipfum cremareapud Romanos nófuiffeueteris inftituti. Sed hocfuifle inftitutu,cum terracon-diti eruerentur:amp; tarnen multas familiasferuafi fe prifcum ritum :ficutiin Cornelianemoante Syllam traditur crematus.IdemfcribitCiceroli bro i. de Legib. Sequitur apud Ciceronem : lamcæterain xn minuendi lumptus,lamenta tionesque funeris, traslatade Solonisferèlegibus. Hoc PLvs (inquit) NE facito. rocvM ASciA NE POLITO. Suntquilegendumpotius efle purent, noc opvs ne facito. Namamp; paulopóft Cicero ait,Solonis lege fandum fuif le, ne quis fepulcrum facerer operofnis, quàm quod decern homines effeccrint triduo ; neque id opere tedorio exornari licuilTe. Opuste-ftorium crat,polita quædam incruftatio amp;indu dio.EtCor. Tacitus ait, ueteres Germanos mo numentorn operofum honorem, utgrauemde-funétis,alpcrnatos efle. Sic itaque hoc referendum elfer ad ipfum fepulcrum, fiue monumen-tum:re!iqua adfepulturam amp;nbsp;fumptum fune-ns. Et fanc Cicero,ut cætcrorumfumptuuni,fic etiara

. IN LEG. XII. TAB. 14« Il'?'’ifepiilcrorum modurefterequin ait. No '‘pfudetes in Pandeûis, diligenter fepulturam pPulcro diftinguGt: amp;huius opus, quam il-“^^niptum minus effe neceffarium aiunt: amp;nbsp;J®®niodum in fumptu fepulcri fiuemonumen ’'’’ägis quam in fèpulturç aut funeris,requirût. ^^defe confulere oportet cap. 14. §.5. amp;nbsp;cap.' ^^■Derelig, amp;nbsp;fumpt. fun. amp;nbsp;cap.t.$. ult. amp;nbsp;cap. ^dleg. Falcid. amp;nbsp;cap. 50. $.1. De petit, hæred. æ^wùm fl hæredes ultro uelint fine fraude le-^J’fiorum çdificare amplû aliquod fepulcrum, quot;“Putarûtlurifcofulti elfe prohibédos. lmb ue , '^fîtoredixit,Q.VO MINVS SEPVLCRVM S INB quot;'’‘'0 MA LO AEDI FI CA RE L ICEAT, VIM FIERI *‘’o* Etaddit Vlpianus,hoc interdiÛumideo ff^Pofitum elfe,quiareligibnis intereft monu-^'Htaextrui amp;nbsp;exornari. cap.i. $.1. De mort.in-'f' Sedredeamus ad xii:rogvm a scia nb ’’''’To.Nimiç profeftbdeliciæ,uelpotiusine f^'æfunthominumjexdedolatis amp;nbsp;affabrè per-ptislignis pyram aut rogum,qui ilia moxab-’‘'’’«,excitantium. Sedexafciatum monumen ï'’'Çdificare licuit. Cicero poft illud caput:No ^(inquit) quæ fequuntur. Quæillafuerint, “‘’'nuncpoirumusdiuinare. Sedfortaffe illud '’l'iebatur,viN0 rogvm ne spergito. Pli-'’f^ftib. izj.. cap. 12. fcribit hanc fuiffe Numæ re-Wsgem. Sed potuitamp;in xu Tabulas poftea «wri. Certè amp;nbsp;Cicero meminit fumptuofæ re-P^ffionisjhac lege prohibit^. Sed amp;nbsp;Feftus;Mur ÿa (inquit) potione ufos antiquos indicio 'squod xn Tabuliscauetur, ne mortuoinda i *'*but ait Varro lib. 1. Antiquit. Non immora-bot

»1 » »,

„ s,

9, »,

•J 9, », 9, 9» 9, 9,

»»

»^î _ FR. BALD VINT borrecîtadis uetcrû ceremonies funcrari/s.Alw enim nûc propero. Sequiturapud Ciceroné:Ex » tenuato fumpru,tribus ricinies,amp; umculispur' ?, puræ,amp;decem tibicinibus, tollit etiamlamenquot; »gt; tationem : M vLiERES cenas ne rauvnto, NE''VE LESSVM FVNERIS ERGo' HABENTO' Hoc uetcres interprétés, Sex.Ælius, L. Acilius, non fatis intelligere fe dixerunt: fed fulpicar^ ueftimenti aliquod genus funebris .L. Æliusgt; leirum,quafi lugubrem eiulationem,utuox!p(^ fignificat: quodco magis iudico uerûefle,q^ lex Solonis id ipfum uetat. Idem paulopoft'' Pofteaquam,ut feribit Phalereus, fumptuofa fie ri funera, amp;nbsp;lamétabilia cœpilTent, Solonis lege fublatafunt: quamlegem eifdem propè uerbis Decemuiri noftri in decimam tabulam coniece-runt.Nam de tribus ricinies,amp;pleraqueillâ?lt;’' louis funt.delamétisuerb exprefla uerbisfu»^* MVLIERES GENAS NE RADVNTO, Ne'vE !ƒ’ SVM FVNERIS ERGoquot; HABENTO.Idem libro fe' cundo Tufcul. cùm negat eiulatum elfe conc«' fum,ait, hûc nimirum eife fletum, quem xn T* bulæinfuneribusadhiberi uetuerunt. 03°“

ad alteram huius legis partem attinet, Plinius quoque dus meminit libro undecimo, cap. 37' feribit enim,infra oculos eife malas homini tali' tum,quas prifei genas uocabât, x 11 Tabularuo' interdido radi à feminis eas uetantes. Sedipfm® Solonis legem conferamus. Plutarchus,quofln le in hoc genere conftituit, fatetur in Romanas etiamleges effe translatum. Quidautemiscoii' ftituerit,his uerbis exprimit: fTrig'Kfi Ittiiiiïfaoquot;' ^ffi i'^/^c'/f) XTieifjieirTeis jè XTOtH/efi àM tiKi^tufti't item n^‘

^ , ÏN LEG. XII. TAB. t^j v'^quot;igt;vj)/ÂCvufj, àeù rà é^m/âf^ zsie'aolHfiC'i'XjàM ri itu^ '‘‘gt;‘*gt;o^igt;/iWTXfgt;Mi (Ts^cofi ixfê\cv. EdiftumPrç-?^’deluau,amp;ludus tépore mulieribus præ-'‘ptOjinPandeftis extac. Sedalia nunc perfe-' '‘’'ur. Qiiod de tribus ricinijg ait Cicero, *’51atum ex lege Solonis: certè Solon tres tan 'ï^ Heftes mulieribus in pompa funebri con-j Ht. Eas Romani ricinia uocarunt. Hi ( inquit ’nis) qui XlI interpretati funtjriciniumdi-Z^togamjqua mulieres utebantur,prçtextam '’°purpureo.NoniuSjdocensquis olim dice ^pullus color, allegat hæc Varronis uerba: ®Hmfuprateiram’eirent,ricinijslugerét,fu-|5t^ipfopii]lispa]lisamiaæ. Quoddeuincu ‘Ptipiirædicitur, quidam tunicuiam purpure-pgi mallent.At hoe eft,interpretatione auge j^Jtgt;niptüm,quemlexminuereuuIt. Scio apud I^tumlibro 54.. in cocione L. Valerij fcriptum '®agiftratib.in colonijs,municipijsq;,amp; Ro . ®gt;nfimo genere magiftris uicorum, togæ ha “Çius elTe permilTummec id ut uiui folu habe ^tantum infigne,fed etiam ut cum eo cremen tniortui. Verum id ego penniffum fuiffe poft 1 ' Tabulas,amp;quidemaduerfus eas,nondubi-

’ De tibicinibus decem nihil eft quseftio-pquanquarn amp;nbsp;tubicines funeribus adeffent. tfpertius: Nrc tubafîtfati uana querela mei. In q ua-tHorationeM. Catonis nominantur tubici-'buticines amp;fiticines. Liticines erant, qiiili-I^neanubant. Siticines uero, qui canere fole-?ttapudfitos,ideft, fepultos: ut Capito olim quot;'»pretatus eft. GcILlib. 2o.cap.2. Sequitur PtidCiceronem: Cæteraitenîfunebri3,quibus'« ludus

144 FR- B A L P V I NI ludusaugetur, xu fuRulerut.homixi (niqui) MORTVO, NE O3SA LEGITO, avo' Po'sT fV Nvs FAciAT. Excipic bcllicam peregrinaiwji mortem . Quid? an uoluerunt Decemuirieo' dem loco cineres condij quo cadauer urebatuf) ne eorum translatio lumptum luftum'iie iioun adferrer? Eorum tarnen qui uel in bello uel pers grè mortui eHentjoflalegi, Sedemumreferripo tuiffe confiât. Repertum eft uetus teftamentum Fauonij cuiufdam,qui in Lubtaniapn bello con tra Viriathum occubuit,præfcribentis handuis hæredibus conditionem : ut eins offain urbeni référant,amp;:fepulcro condant. Vlpianus capita 14. De relig. ait,impenfam peregrè mortui, qu® fada eft,ut corpus perferretur, funeris effe. Ve-duram nominat Macer, cap. 37. Derelig- San® arcula quó conditum eft corpus,fires exig^b'® locum commodiorem transferri licere, ait M^t'

tianus cap.jp.De relig. DeniqjPomponiusniS' minit huius conditionis: Si pecunia certa Hef^*' in funus, impenfasque corporis in aliam reg'®' nem perferendi, I. penult. $.». De condition' • Sequitur apud Ciceronem, ut Manutiusrd»^ it: Hçeprætereafunt in Legibus,deunduraf cumpotationeq;:sER.viLis vnctvra TOt''^ TOR, OMNIsquot;q.VE CIRCVMPOTATIO, qU^ rede tolluntur : neque toUerentur, nifi fu'”®®^^ NE SVMPTVOSA RESPERSIO, NE LONGUE RONAE, NB ACERRAE PRAEFERA NTVR. 01!^ ad unduram attinet : feruilis wntupWawl®' fc uiderur,quç ex familia pollinétoru fuilie '® tur. Nimis etiam fumptuofa atque curiola quot;nbsp;Ægyptia undura cadauerü. Sedeadauerahoq

^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ungef®’

IN LEG. XI I. TAB. 141 S^fSjIicuifle uidetur. Certe Maccrlurifconf. v 37.De relig. ait funens fumptu accipi, quic 1 'Ö corporis caufa, ucluti unguentorum, ero-pum eft. Notum eft illud Ennij, ‘'V^^'^ij corpus bond famina lauit cr unxit.

Cliriftianos quoque ueteres unxiflefu j|f^’’’cadauera,teftes funt Tertullianus 5é Arno '’^- Porto quod ad circumpotationem atti-^uideturfuifte epulum quoddam funebre.Ci fj'ölanèdemoribus ueterum Athenienfiumiii jj^^^bus loquens : Sequebantur ( inquit ) epu M^asinirentpropinqui coronati,amp;c. Deinde ? '’æcfublataelîe Solohis lege, eamquelegeni ®lt;:cniuiris relatamin xii Tabulas:fed con-j “PPUpoftea à Romanis fuifte, cubium no eft. f-'^Tercullianusin Apolog. cap. 14. Quid (in-ad honorandos deos facitis,quod non eti-j Wuis ueftris conferatis? Ædes pröinde,a-I ” Minde, Quid differt ab epulo louisjfili-/‘'Him? àfympullo, obba ? ab arufpice, poilin (j'’'''Nam amp;nbsp;arufpex mortuis apparet. Quod faisait Tertullianus ,fignificat contemptam jj‘''cnancquoq;legem deacerris. Sic enim Fe-quot;ftenbit iiocatas fuiftearas lilas,qu^ ante mof , ^'^ponifolebanr, amp;in quibus odores incéri-'Wur. Etueró uidentur xuirihoc egift'e,hè pscaJauerdiuinis honoribus afficeret.Veruhi . yKero ipfe hanc legem contempfit, qui fuse Juuædefunaæ nonfolùm aram, fed etiam fa-“^‘cxcitare uoluit. Quod adiongas coronas Jict,quas præferri in funere uetantDuode-^’’’lueUem,antitiuu3 Glaudij Saturnihi liber de ' Mhis^quê Tertullianus legitj extaret, ut res

I4.(i FR. B A L D V I N r tota melius intelligerctur. Miror certè ipfiint Tcrtullianum in lib.de Cor. mil. non meminif-fe huius legis. Longas coronas quidam lue did putant Icmnifcaras. Erantautem lemnifci,de-pendétes ex coronis fafciolæ. Sed quales qualeJ fuerintlongæ coronæ, uidenturpropriç Dijsfu jjre,quæ cadaueribus hic negantur. Nam que ad diuinos honores non pertinebant, non uiden-turhaclegemortuis negari. Tertullianus ait,a feculo coronari amp;ipfas Libitinas. Arnobius Jib. oftauo,non folumfcribitEthnicos coronaffefu orum cadauera: fed amp;nbsp;aceufaffe Chriftianos,qu*

id non faccrent. Cicero quoque pro Flacco narrat,plebifcito Smyrn5orüplacuiirc,utimpone-returaurea corona mortuo Caftricio. Sedamp;h' ges xii Tab. quafdam coronas cadaueribusamp; funeribus reliquerunt. Sequiturapud Cicero-5gt; nem:ïllaiamfignificatio eft, laudis ornament 3gt; ad mortuos pertinere,quód corona uirtutep^f' 9» tam,amp;ci quipeperiflet, amp;eiusparentifinefw“ 9gt; deefTe lex impofitam iubet:credoque quod®f^^ 9, fââ:um,urunipluraherent,lexiqueplurcsint^’^

9» rcntur,id quoque ne fieret lege fandum eft: lt;|“* 9J inIcgecumefletjNEVE avrvm AD0iTO,qW® 9gt; humaneexcipitalteralex,ut ovoi AVR0 n^*^

TBS VINCTI ESSENT, ASTIM CVM U-I-O S^ PELIRE, VRERE, NESI FRAVDE EST0.HÇcÇ^' Plinius lib. uigefimoprimo, capite tertio,ubio® coronis agit,illam priorem legem de corona pst ta, magis integram edit,amp; obiter interpretatur. Semper (inquic ) auftoritas uel ludicro quçto' rum fuit.Namque ad certaminain circumpedu dos amp;ipfi defccndcbant,amp; feruos fuos quofqu® mitte-

, quot;“ttebât. Inde ilia x 11 Tabularum lex: o. v i c 0 lt;e *®**AM PARIT, IPSE PECVNIA^VE EtVS VIR- clt; j '’^'S ERGO EI DVITOR^ VulgO IcgitUr ARCVI- tC ‘�dniendole. Emendo,DviT or: utfepe, quot;’quot;^’j pro DARI, ueteresdixerunt- Sequitur ’^Pliniu, quoduitiofe etiamuulgb Icgitur: J^äferui equi'uemeruiflent,pecuniapartam, «lt; '^dicinemo dubitauit. Q^iisergohonofi? ut « f'“niortuo,parentibusquc eius dum intus pofi j 'quot;’'ffet.foris'ue ferretur,fine fraude eflct impofi ’'Aliasinufu promifcuo neludicrc quidem e-’'• Hæc Plinius,qui hanc legem interpretari ui '^“rdecoronis Circenfibus. Sed paulo póft fa t.’gnific3t,coronasmagispromilcuas deinde

■ .'•Namloqués defunere Africani: Qua( in-^*quot;0 parte ferebatur,populus flores è profpedu J'’quot;''lparfit: amp;iamtum coronæ Deorum ho-^*r«nt,amp;larium publicorum priuatorumq;, ^‘'pulcrorum amp;nbsp;manium. Porró quod lex lt;« gt;'?‘’‘betplurafunerauni fieri, pluresquelcttos -?®ri,ficutiantea fiebat, repudiatum pofteae-cd: amp;nbsp;magis deinde,quam pri us faéiuin,id ™5ftôfuitRomæ. Cæterùm non minus ine-fuit,quod cum xii Tabule: nollent auro ?“’uera’ornari, patiuntur ea non folum fepeli-Wetiam uricum dentibus infititijs, auro de-quot;’ûis.Sic amp;nbsp;paulo ante ex Liuic notaui, tande ’'”’' perminum fui lie, utcum toga fua prætex ®iiki cremarentur. Prudentiorcs fane fue-’•’oftripoftea lurifconfulti. Vlpianus cap.{4,.$. ^’I^erdig. Non oportet (inquit) ornamenta J?*”corporibus condi, nee quid aliud huiufmo “''H^odhomines fimplicioresfaciunt. Sed amp;

148 FR. BALDVINI Papinianus libro tertio Refponforum fcriplît, nonualereineptas uoluntates defunftorum tir ca fepulturam, ueluti ueftes, aut fi qua alia lu-peruacua, utin funus impendantur. cap.tq.ad fi.Delega.i. Inlege A s T i M pro,E T BvMdi ci,uetus eft. Cicero libro x.deLegib.AST'oLtA dixit pro, ET ill a. Anteaautem notaui,proE-vM,iM ueteresdixiiTe. nesi fra vde pro sikï F R A v D E, reftituit Manutius ex Fefto. Sic enim inuerfis fyllabis ueteres feripfiffc. in lege tarnen Faleidianoftro morefcribitur sine fravdb.1-moueró amp;inipfis xii Tabulisinfra,capite^Z* Poftremo loco Cicero: Duæ funt ( inquit) præ« terea leges de fepulcris, quarum altera priuato-rum ædificijs', altera ipfis fepulcris cauet.Nam

5J quodrogum buftum'ue nouum uetat propiuJ jgt; fexaginta pedes adijcixdesaliénas inuito donu }, no,incendiumuereturacerbum.quódautemto sgt; rum,ideft,ueftibulumfepulcri, buftum'ueulu* gt;gt;nbsp;capi uetat,tuetiirius fepulcrorum. Hæc cxCic.

Apparet autemjegem priorcm de bufto tatum, non etiam delepukro, in quo nullum eft iggt;quot;® periculumjoqui. Caius libro quarto ad legens x 11 Tab. commémorât quadam Solonislegcm: Si quis propeædificium alicnum fodiat fepul' crum,debere tantum fpacij intermedij relinque re, quanta erit eius foîrç profunditas.amp;adeius legis exemplumfcriptum fuiflein xii Tabulis, ait cap. uit. Fin.regun. Idquenosantea etiam annotauimus. Quidigitur,h fiat contra legem? Pomponius capite 3. De mort, infer. Si propiuJ (inquit) ædes tuas quis ædificet fepulcrum,fl-pus nouum tununciarepoteris.Sedfaûo opéré, nullam

IN LEG. XII. TAB. 14? quot;JiHam habebis aftionem.nifi quod ui aut clam, ^'propiusædificium alienum intra legitimum '’’odummortuus illatusfit, pofteaeum prohi-quot;Wenon poterit ediheij dominus,quo minus a-quot;ttm mortuum co inferat,uel monurnentum æ-^'ücet, fiab initio domino feiente hoc fecerit. ^od ad alteram legem, quæ uetat forum ufuca î'iUelbuftum, in primis occurric quod Vlpia-y^s cap.4. De mort.infer. ait, longa poffefsione ’“ftepulcri non tribui ei,cui iure non competit. ^tdamp;locareligiofa non pofte ufucapi, docer lu quot;'nianus libro tertio Inftitut. de ufucap. Por-^’ueteres forum appel laße ueftibulum fcpul-■ ^f*)Feftus etiam notât.

■ ..Scodern gradu fuut, hæreditatem deferret, ''^huiùsquoquediuifioneegiffc. Neq; ueró fo-!’quot;’gt;de familia ercifcunda: fed amp;nbsp;de alia quadam 'i'diuifa ( ut ita loquar) diuifione,quæ ipfo pri-t’iurefit.Deeaigiturprimum etiam uideamus. '''ceroproRofc. Corn. Sim.illima (inquit) amp;nbsp;‘« 'quot;ïximègenuinafocietas hçrediratieft.Quem- “ ’diHodum focius in hæreditate habet partem,fie Jæres in hæreditate habet partent. Vt hæres fibi bu,non cohæredibus petit: licfocius fibi foli.

f^partepetit,ficprofuaparte difloluit,hæres *x«aparte quaadijt hæreditatem, focius exea S^afocietatem coijt. Hæc Cicero. Non eft fa-^«omnino firma hæc comparatio, neque quod Jshsreditate'comuni dicit,fatis eft perpetuum. “4“*tarnen dubito, quin Cicero turn cogitais. 3 rit

»p FR. BALD VI NI ritdelegexii Tab. de qua nunc agere inftituo, utamp;Iatifsinieeam paterelentio. ValerianusG* liennsqueaiunCjmanifefti Scindubitad iuris eile,defundocreditoicmultisreJiftishæredibus, aftionemperionalemintereosexlege xii Tab. diuidi. l.i.C. fi unus cxplur. hær. Sic amp;nbsp;alibi rc-Icriptum cft,l.i.C. De except, debitorcs hæredi-tarios unicuique hæredum, pro portionehære-dicaria,antiqualege obligatos eile. Sed amp;Dio-detianusl.ult. C.deaß:.næredit.Lex xn Tab-(inquit) euidentifsimè facithæredes,creditori-bushcereditarijsobnoxios. Seucrus quoquc8C Antoninus refcripferunt, 1. ». C. fi eert, peta.ex-plorati juris efie, hæreditaria oneraad fcripto» hæredes, pro portionibushæredi tarijs,pertine-re. Quod lecutus Decius Imp. ait, placuilTc, pro hæreditarijs partibus,hæredes onera hereditaria agnofcere,etiam in fifei rationibus,l. a-C- cl*:^^' hæred.Denique Valerianus Galienusquel-gt;-C‘ de anno. amp;nbsp;tribu.Æs alienum (inquiunt)pro portione,ex qua quiique defunftp hæres exate rit,præftari oportere. Si quis exPadedis locom huius generis requirat, unumexmultis prol®' ram. Paulus 1. hæredes.$. idem iuris. Fam-firou' cun. loquens de pecunia à teftatore, qui pluf®’ hæredes reliquit, promifla : Hæc obligatio (i^' quit) diuiditur per legem xn Tab. NucrenuP fam uideamus, amp;nbsp;ordine fingula propius excu; tiamus. Principio autem quæ iam protulipu”^* pumrefcripta,eó fere omnia pertinent, ut oik« danc.hanc legem proprie pertinere ad obligatio' nes perfonales,ex quibus neque créditons hæ^* des agant,neque débitons hæredes conuew^n*

^ IN LEG. XIL TAB. 15» i ^Ui pro portionibus hæreditarijs. Cæterùm jPothecariaaftio, quæ in rem eft, fingulis ere-^®ns hæredibus in Iblidumdatur: amp;aduerliis , lolum hæredem, qui rem obligatam pofsi-

amp;2.C. fi unus ex plu. hæred.l.z.C.de aft. *'• Qiiod fi res ipfa diuifa fit, amp;nbsp;à pluribus pro f?f^ïpofsideatur, tamé aftio hypothecaria non Mctur,fedaduerfus eum quoque in folidum ^‘^»qui partefn pofsidet. quanquam de taci hypotheca, quæ legati nomine datur,non '‘'”1 dicamus. Hæc enim ciim primum confti-^Uur in easres, quæ abdefunfto ad hæredes ‘^quot;’peruenerut : ut diuiditur inter hæredes prin ^'Pdisaftio peifonalis,quæ legati nomine com P*ht,fic Schypothecaria: ut non obligatæ intel-“Sinturres hæreditariæ,quæ ad hæredes perue “'runt, nifi pro qua parte hæredes funt.l.t. C. Coniin.de lega. Ncquedifsimileilludeft,quod Confuntinus ftatuit 1.2. De debitor, ciuit. Vt fi '‘oitas mutuam pecuniam crediderit,bona debi Jofisquifoluendo non eft, in alios etiam tranf-hta,quodammodo teneantur, ficut poffeffore« wnueniri pofsint, non in folidum : fed pro rata parte,pre qua res illas pofsident. Cæterùm alio-qui tarn indiuidua eft aftio hypothecaria,ut eti-amfires obligata diuifa fit, non tame diuidatur: fedin partemquoquerei detur in folidum.Sane ciimremhæreditariam pignori obligatam hære des débitons uendidiflent, amp;euiftionis nomi-neproportionibus hæreditarijs fpopondilTcnt: amp;nbsp;alter creditor! pro fua parte foluiflet quod debebat: fed pro altera parte nihilominus creditor teminfolidum euicilfettplacuit propter indini-

t^i FR. B A LD VI NI fam pignoris caufam, utrunqueab emptorecon ueniri polie: ei tarnen qui iam folueiat,dari iiidi çium familiæercifcundæcontra cohæredem. l. fi^.Deeuift. Obferuemus auté hypothecariara magis efleindiuifam, amp;nbsp;minus ad logé n. Tab. pertinercjquàmipfarei uindicatio.Nahæclicet tantuderureStrapoHeflorem : tamé inter ipfius hominis haeredes faite diuiditur, ut dominium ipfum: neque unus uindicat, niti profita parte. Sic enim dominium, ut perfonalis obligatio diuiditur. Atius pignons ne inter ipfius quidem çreditoris hæredes diuiditur. Vnus etiaminlo-lidum femper rem perfequitur : amp;licet non pe-tat fuam nifi partem debiti,tarnen nift fi eâ fd^^ tur, petit in folidum re obJigata fibicedi ab co qui pofsidet. Sed id etiam expofui in Commen tar. de Pignorib. amp;nbsp;hypoth. Porto amp;nbsp;tributa, quærationerei debentur,in folidumabeohære de exiguntur,qui ré pofsidet. !.i. C.deann. toi bu.Sedamp;ubi hæreditaria obligatio perfonalis quidé eft, pertineret tarnen non ad quantitatent dandam,ied ad fpeciem aliquam certainreftitu-endam,ueluti depofiti aut commodati: certèlii-fce bonæ fidci obligarionibus hoc tributumefle uidetur,ut ex ijs in folidum condemnetur unus etiam ex hæredibus, qui facultatem rei in loli-dum reftituédæ habet, nec reftituic. Sic eniniVl pianus, I.j.^. hæres. Commod. Hæres (inquit) cius qui commodatum accepit,pro ea parte,pro qua hæres eft,conuenitur:nih fortehabeatfacul tatem totius rei reftituendæ, nec faciat .Tume-nim condénaturin folidum,quah hoc boni iudi fis arbitrio con ueniat. Idem amp;nbsp;de iitdicio depo-

IN LEG. XIL TAB. tçj Mio loco traditur.l. 22. fi duo. Depof. Sed 8c '’'’nterdiélo de ui,amp; ui armata, quod recupera-j’'''*Ufneft,amp;rci perfecutorium (utpopulariter ^'Ito) contra unum hæredem,quâuis ex parte ’^es fit,agi poteft in folidum, fi ad eum perue-'fitres tofa.l.fi plures.Deuiamp;uiarm.Nam ex '”'amp;eius interdifl:i,in fadu adio competit con-ƒ «ïredes in id,quod ad eos peruenit, ficuti amp;nbsp;^’^ïiiÊi interdiaiavOD VI AVT CLAwl.t. §. J'M.tit. 1.2.C. undc ui. Cæterùm fi de pecu J?“ue quantitate agatur,fateor earn quoque 0-'S^tionem,quçre contracta eft,non dari in hç-''^^s,ni5proportionibus hæreditarijs;ficuci amp;nbsp;''’'''iiaioneexcaula furriua hæredes conueni-p^ütpro eafoliimparte, pro quahæredes funt. quot;'/ondiftione.Decondi. furt.nonautem in ^''ituniad eos peruenit. Obligationes quæ in-''Mredes diuiduntur pro portionibus hæredi '’^is,oportet præterea effe amp;nbsp;hæreditarias amp;nbsp;di Mas. Hæreditarias uoco, quæ àdefunûo con '*w®,amp; in hæredes tranfmiUæ funt: ùltem quç '^promilsione defunfti dependent, ex eiusque ^'quot;'uétione proficifeuntur, quamuis ab ipfo pri M hæiede commifle fint. Nam amp;nbsp;Gains l.hç-?'Utium.Dereb.autiud. pofs.ait, hæredita-^O® æs alienum intelligi id quoq;, de quo cum ®funfto agi non potuit : ueluti quod is, cum Î'’orcretur,daturumfepromififlet: item quod j H^prodefunfto fideiulsit, poft mortem eins Wmt.Ergo amp;nbsp;fi teftator promiferit, per fe hære '®^ue filurn non fieri, quo minus mihi ire age 'Mat: amp;unus exhæredibus cotra faciat: com Meins faftoaduerfus omnes hæredes infoli-

JÇ4. FR. B A L D VI N I ciuni obUgatione, again contra fingulos ptop* tionibus hæreditarijs ad id quodintereft,uelad pœnam pecuniariain,cùm ea promifla fît, fi contra fiat.PauIus l.hæredes.$.inilJa. Fam. ercifcun. aitjUiîo prohibente,inl'oiidum committihanc fiipulationem.Idem Lin executione,$.quodlî. De uerb.oblig. fcribit, unius faâo omnes hæie-des hic teneri. Alioloco refpoditjl.a.J.item amp;lilt; UIo titu.fi unus expluribus hæredibus prohibu eritjteneri cohæredes eius. Vlpianus l.j.illoti-tii. ait,omnes hæredes teneri. ApudCatoncmi. 3. $. Cato.illotitu.legimus,fi expluribus hæredibus unus contra fecerit, ab omnibus pœnam committi pro portione hereditaria. Item omnes commififleuideri. Item,non nifiinfolidumpec cari. Obferuemus autem,reaè quidem dici,omnes teneri, amp;nbsp;infolidum committi ftipubtio-nem. Scd non dicit(quod alibi reftè dixit Paulus, agens de obligationc feruitutisprællandæ) fingulos in folidû teneri. lmb uerb Cato ait, ab omnibus hæredibus pœnam hic committi pro portionehæreditaria.Poterac dicere,ab omnibus deberi pœnamin folidum. nihilominuse-nim intelligcremus, fingulis deberi pro portione hçreditaria,quod ab omnibus fimuldebetut infolidum. Sicenim amp;nbsp;Vlpianus had ea.f um De regu.iur. cùm dixiflet, hæredes ex dolo eoru quibusfuccefferunt, teneri in folidum, hmilem fubiecitinterpretationem. Hoc eft(inquit)u-nufqinfque pro ea parte,pro qua hæres eft. Cer-tè amp;nbsp;alibi iegimus,alind eire,duobus in allem u-ue in folidum rem aliquam pignori dareaut uen dereialiud, fingulis in folidum. 1. Titius.quibu* mod.

IN LEG. XII. TAR. «yç ’’’^d.pig, ucl hyp. fol. Sic itaque amp;nbsp;Paulus,!, in '^feutione. De uerb. oblig. eiirn dixiflet, fi tefta ^fopus fieri iufleritueipromiferitjfingulosh^-''(Icsinfolidum teneri, quia opens effeftusin portes fcindi non pofsit: fubiecit alteram tan-^quot;aindiuerfam,ubi fcilicetpro parte peticur, fti fiihtionemhanc PER. te HAEREDEM'avE tv*

NON FIERI:aitque,fiitaftipulatusfuero,8c ’''’quot;sexhæredibus tuis me prohibeat, unius fa* ‘Oomnes teneri. non aitj Angulos in folidum, ^aoinnes fimul : nempe Angulos pro fuis por* '*'’nibus.Quod equidem tantomagis inculeo, S’^odiiieo magnos etiam amp;nbsp;eruditos uiros hal* ^inanuidea. Etfanè cfi hicagaturadid quod ‘iJtoeftjuel ad pœnaratq; ita ad id quod diuiduu '‘‘^curhidoeû no haberetdiuifio introduftaper *‘‘Tab.?Si obligatio primùm effet inita amp;nbsp;côtra ^âbipfishæredib.tanqprincipalib. promiffo* ^’’•tû certè quifq-, ex fuo folùm fafto teneretur, ^^ridéinfoiidû, neq; ad alios pertineret ullo '’’'’dojiieq^ij eo nomine conueniri poffent.l.dc Wllo. j.fi plurium. De ope. no.nunc.l.ult.Ad '*®ï.Syllan. At hic agimus de obligation«, pri-‘’’'''’iquideminperfonahaeredis cómiffacius fa ^:fedprius tamé fub ea conditionc à defunüo ^®traÜ3,amp; ex eius couentione proficifcétc.Itaqj p^reditariam hanc obligationé uocat Paulus, '■inter cohæredes. §. quod exfado. Fam. ereife. fateornon tranfiread hæredes, niA A eorum At «da menti 0:8e in eorum perfonanouam uelutt *^2 obligationem. Sed quia tarnen dependet ex ^niiétioneadefundoinita: dicoper Icgem xu 'ab,ipfo iure diuidi inter hæredes,cum ab uno

»^(? FR. B AL DVI NI eorumin folidumcommiHa eft, nofecus atqu« ß defunAus promiftoripfe contra feciffet.eamq; jamcoramifiiret. Cæterùm quiaiummum hoc ius,fumma efie poftet iniuria:amp; iniquum fit,eos qui no peccarunt, exalterius fado damnum fei' re: ex eifdem duodecim Tab. remedium quuh' tum eft,nempe ut adio familiæ ercifcundæ, quç hifce quoque Tabulis prodita eft, deturijs, qui cum nihil peccaftent, pro fuatamépartefoluere coadi funt:ut repetantab eo qui contrafecit, amp;nbsp;commiflç ftipulationis caufaeft. 1.1. J.itemamp;h in fado.I.in exccutione.$. quod fi.ad ti.De uerb. oblig. quanquam is, qui propter fuurn fafliim præftat ex ftipularione hæreditaria, à cohærede non reperatjUt inquit Paulus, 1. inter.ÿ.quodcX fado. Famil. ercif. Porro ut obligatio ex con-traduconuentioneque defundi dependens, in foIidumcommilTaper unumexhæredibus pro-miftbns, ipfoiurediuiditur inter omnes hære-des,pro fuis portionibus,ut pro ijs cóueniri pof ßnta ftipulatore:ficamp;propter unumexhære-dibus ftipulatoris in folidum cornmiftajfummo iure acquiritur omnibus eins cohæredihus,pro fuis portionibus: amp;nbsp;inter eos tanquam hæreditî ria diuiditur per legem xii Tab. Veluti fi ftipu-latus firn, mihi, hærediquemeo ire agerelicere: amp;nbsp;fi contra fiat, centum pœnç nomine dari-fiu-* nus, me mortuo, ex meis hæredibus ireagere prohibeatur: pcena in folidum committitur, amp;nbsp;commilfa debetur fingulis hæredibus, pro fuis portionibus. Quia tarnen uiditPr^toriniquum efle,eos qui prohibit! non erant, nuUaqueiniu.' paaffedi, quorum^j nuUo modo nitcrerappio

f IN LEG. XIL TAB. t^y quot;’'liioque parte pœnam commiiram confequi: J^ptione doli , eos fummouere uoluit.l. 2. $. ƒ Ûeuerb. oblig. Nonpotuit quidem lum-I ’‘’’’Hludamp;lùbtileiuslegis xu Tab.planètol ^'?-fed effecit tamen,ne uim fuam exerceret,u-* *®Huuni non erat. neque fane nouum cft, ut H ^Pænafummo iureinfoiidum commißa fit; pnexæquo amp;bonodetur exceptio, ut non jP^atenus peccatum efl,exigatur.I.fi feruus. ^'pluriû. Si quiscautioni. Priufquamautem ?Pfogrediamur,fi quis requirat quid Decem-j %hçredi tariff diuifionis,de qua nûc agimus, 1 .“resmouerit: certècum intelligerent debiel”® hæredes teneri ad perfoluendum totum çs |.^'''umhæreditarium, etiam cum foluendo a-Jnon effet hæreditas : æquiisimum,ut eft, [ '‘udicarunt, ut hoc talc tantumque onus fai j'’'''iîer eos diuideretur, quoleuius fieret, amp;nbsp;t^'^^^et toierabilius. Satisiamfatis credi-(j''®üsconfultum efl'c:quibus,qualifcunque c-j^ quot;’'ffethæreditas, in lolidum perfoluebatur. jj''î’'^eos quæri poffe,diuilam fuam aftionem P^üres fpargi. Nam hac etiam ratione meli-.^quèdinreos non modo plures,fed ple-''H^'e etiam locupletiores dabatur.Etquan-pip poftea magis etiam hæredibus debitoris J ,,‘Wtum fit,ut non tencrentur fupra uires hç-ip^^‘’ {quodprimumfeparatione impetrata tjj quot;^æ^ore,pofteacommun! beneficio inuenta-jj^''-ecutifunt) tarnen retenta eft æquitas dî L?nishæreditariæ, de qualoquimur. Neque |)j^’^'P'’g'''ât, quod Paulus dixit, 1.2. f. ex his.

»5« FR. B A LD VINT nem oblîgationis nonimmutari. Nam ^CWW* co fatetur, in ijs etiam obligationibus, quarum folutio, quodad uim liberationis attinetjalio' qui indiuidua eft propter utilitatem contrahen-tium: diuifionem tarnen ex x 11 Tabulis locuW habere. Illud uero folum contendit, quod^æ' quum eft,eandem folutionisjliberationiscJuera tionem cHö,amp; effe debere in perfona hæredum, quæ fuit in defunfto debitore generisiprçfot'']’ cum alioqui non impediatur ipfius obligations diuiho.Sic amp;nbsp;cum agitur de implenda conditio* ne dandij fine ut pœna euitetur, fiue ut aHquio acquiratur: diuiditur quidem principalis obligé tio, uthæredes reuera non ninad partem dandam obligati inteUigantur. Sed folutio ips» eiusqueuisnonitem diuiditurhoccafu, amp;P^' tem folam dando nihilagitur.Itaqueamp;ipfeP^” lus Ihæredes. $. idem. Fam. ercifeun.Qusmu*® (inquit) obligatio quantitatis diuidaturintef hæredes per legem xii Tab.fi tarnen à teftatore fub pœna promiflafit, nihilum prodeft ad p®' nam enitandam, foluere fuam partem. Siagers-tur de re legata fub conditione dadorum decent» nihil prodeffet, unum legatarij hæredem dare quinque,hoc eft,fuam partem: utreirelidçpât' tern confequatur. non enim inter hæredeslcn'' diturcôditio.1. ctii fundus. De condi.amp;demon-Sic etiam amp;nbsp;ubi non ageretur de re aliqua acqui renda,fed de pœna uitanda.Rede itaque amp;nbsp;Pom ponius 15.$.ult. Deuerb.oblig.Si fortem (in-quit ) promiferis, amp;nbsp;ft ea foluta non fit, pœnam: etiam fi unus exhæredibus tuis portioné fuam ex forte fohl exit, nihilominus pœna committe-tur»

IN LEG. XII. TAB. J^p Möncc porno cohæredis foluatur. Gerte amp;nbsp;li Watio ira fada fit, fi fundus datus non erit, centum: Paulus refpondit,nifi totus detur, P®n5nicommitti centum : nee prodclTe, partes Mdari, ceflante una.l. in executione. ^.pen. 7Uerb.ob}ig. Conditio itaque pro parte impie ''non poteft, fine de acquirendo agatur, fine de f^nauitanda. Cum is qui fundum ea lege eme-'’'lütfoluta pecunia traderetur ei polTefsio, du-quot;quot;nshæredibusrelidis deccfsilTet: relponfum 'M.hftulas.§.qui fundum. De con.emp.fiu-quot;quot;‘tantiimpartem offert, exempto non poffe TOcumuenditore: quoniamita contradum J'’lienunidiuidinonpofsit.Quodcertè etiam ' ^'ndumeft,etfi exprefsim fundus ealege em-^noneflet.nihilo minus enim ealegeem-''''■'Mtque etiam traditus intelligeretur. Cæte-'nfideprecio fides habita effet, cum res tradi-'^iamcertecum dominium translatum fit, ('j^ue coditionefufpenfum, abs fingulis hç-“'nils precium peti no polTet, nifi pro qua par ,“?iedes emptoris funt. Cçterùm quandiu res “quot;cacquifita non ert : urrefponfum eft, nihil ‘Weemptorigt;fi partem preeij offerac:non-^m^uepropterea ex empto adione effe ad rem jJlnitendamjl.ij.^.olferri. De ad.empt. fic amp;nbsp;di ■^utn eriedeeius haeredibus. Quid multis? tniiuerfum hoc dicendum eft, quoties de con ■'nue implenda agitur, quæ fruftrapro parte J P'ctur,non modo ( ut dixi ) ut aliquid quæ-“bfedut poenaeuitetur. Omnino enim ft

H“æP’^°’niiiTa funt, faftum non fit: ''îlis ftipulationis conditio euenilfeintelli-gitur.

gittir.amp;conditiouniperfonæafcripta nondiul ditur: licet is cui afcripta elt, decefferit pluribus hæredibus reliais. 1. ft is qui ducenta. $.ciim ita. De rebus dub, non enim ex accidente feindi débet conditio, inquit labolenus. I. cui fundus.De condi. amp;nbsp;demon'll. Sed hæc hoc loco logins non perfequar. lllud ueró tantum inculco, amp;in pri-mis inteUigi uolo, Obligationen! inter hæredes diuidi, quoties diuiduaell: tametfi plerunque ctia ftt, amp;nbsp;maneat folutionis ratio amp;nbsp;caul's quo-darn modo indiuidua, propter utilitärem credi-toris, cui iniuria fieret,ft non omnino ab bæredi bus conféquatur,quod abs defundo conlequu-turus effet. Ergo ft homo deberetur in genere, donec folutio in una aliqua Ipecie certa fuerit perfeda,nulla ne pro parte quidem continget “ beratio,quandiupericulumalioquifubeft,ne“* ? diuerfis fpeciebus folutiojpro parte fiat. Neq«® fanè uoluerutDecemuiridiuifionem obligatio' nis, quam inter hæredes débitons hac ma leg întroduxerunt,fieri in frandem creditoris,3Ut iniquam conditionem trahi. Imo uerbin n® diuifionii caufa non modb hæredum,fed amp;tic^ ditoris ipfius habitam effe rationem, illis,in hoc genere ius aliquod tributum o”*’'' indeintelligipoteft, qubdiniHorum hære u poteftate non fit, fua inter fe conueritione, o que pado hanc diuifionem inhibere • Nam inter eos conuentum fit, ut unus eorum aliq ^^ totum æs alienum perfolueret, perfonamq, , fundi hac in re folus in folidum ( ut loquu^^^^. repræfentaret, nihil hoc ad creditoremperf amp;is mhilomiuusiuo quodam M®P^®ji*^jfli

IN LEG. XII. TAB. io« Monemexhadege defeendentem, fuam con-tfifmgulos hæredes habet aftionem. 1. padum. C'depaft. Porró turn fupra qiioque didum fit, I ion minus hanc diüifioiicmpertinereadhære-^®scrcditoris,quam débitons: meritö quæri po ''ftjfiutrinqueconcurrat hæredum caufa:hoc '^res fit inter ununi è multis hæredem credito i‘)amp; débitons hæredem ununi: cuius fit potior '‘»fa. Finge créditons hæredem ex femiffe,age-1 ''iduerfiis debitoris hæredem ex triente : uel è i ®*o«fo,creditoris hæredem ex triente, impete-''debitoris hæredem ex femiffe. Certè pofterio j il’occafu fatis manifefturh eftj non hifi ih trien ‘'f’oricoiiderrinatiorierri.id enim adori fatis eft, Jquot;!) plus petit,nee poffer : hon enim plus ei dc-Jtur.Rco uero mihimc id graue eft, cum etiam R debéat. Ac rede quidem tum dicimus, ex '“?amp;perfonaagétis metiri nos debere rriodum ^«Miiationis. Scd priori cafu, ubireus non ni ? Oriente hæres eft debitoris, ador uerb ex fc-^quot;llehæres creditoris,difficilior eft qu^ftio. Fi-quot;oocondeinriatio in femiffem? Atquircus nori 'otrientemdebet. Fiet'nefolumin triéntem? puifemisdebetur adori. Veliééquidem no-foslürilcdrifuItOs non difsimulafle, neqjdifsi ^ihndo prætermififfe hunc locum : cum qui-'Halioqui tam multa,quæ minus aut neceffa-'* aut obfeura erant, amp;nbsp;dixerint amp;nbsp;fcripfefiht p'uifione hæreditariarum óbligatiönurh. Mi ' .'ill« (fi meam fententiam diCere c©gör ) æ-Ji'us elfe uidetur, hoc cafu non fieri cortdem-Ii’^'onem nifi in trientem, hoc eft,pro qua parte *tcseftfeus, qui condemnatur:non enimplus

debet, ncqueplus ab eo pecerepolTet uel efedp tor ipfeprincipalis,cuifolidumdebetur.Si hic contendat ador femiflem fibi deberi : faltem fa-teatur necefle eft,eum totum ab hoc reo non deberi. Reliquum ergo petatab alio debitoris hæ-rede. Sanofi in folidüm adiomota fit ab uno hi pulatoris hærcde,aduerfus unum promifforis hæredem, ueluti de feruitute, quæ à fingulisin folidumdebetur,amp;petipoteft ( eft enini res in-diuidua) quia uero ea non præftaretur, uen-turn eftet, ut fit, ad pecuniariam, æftimationeni condetnnationemque:iam cercefateorhanefab tern fieri condemnationem, amp;nbsp;nos eammetiri. debereexiureamp;perfona eius quiagit: utfihir ador fit ftipulationis hæres ex lemifte, reus cop demnetur in femiffem totius æftimarionis, li«' htfolum promifforis hçres ex trienre. Reuerae-nimaprincipio reûèin folidum aduerfus eum litem mouitador. Si poftea ex accident! pecu-niain condemnationem ueniat, fatis fuperQU^ reo tribuitur,quöd earn in folidum non prüften fed folum quatenusador hæres eft, eius'uein-tereft. Siftipulatoripfeuiueret, amp;ageretadfer' iiitutem promiffam: non poffetnon femperu» folidum fieri condemnatiojquatenus eius interquot; eft amp;ei debetur, fiue contra promiflorem ag^» line contra eius hæredem. Ergo amp;nbsp;fi quis hums ftipulatoris hæres itidem agat in folidum,p«* tens feruitutem : amp;nbsp;pecunia quæ diuiduaelt, ue niat in condemnationem : faltem confequâtur eftimationem quatenus fua intereft, hoceihp’^ portionefuahæreditaria, potius quàmrei con uenti: ut hoe cafu diuifio, que exaccidenti i luti

. IN LEG. XIL TAB. «05 ''ôinfiibfidiumexæquo amp;bono admittitur, '’nfiat fimpliciterjUC fieret fi principalis obliga ^®oninino diuidua effet, nempe pro portioni-'‘ff^redum debitoris: fed ita fiat, utintereain f^'nislisredibus ftipulatoris fads fiat, nequefa ^oteft,neque débetaftionis infoiidum refte “tseuisj-eftj-ingi magis, quam ad hæreditari-.^partem agentis. Quid multis? ita hoc cafp fie ?wereVlpianus non obfcure fignificar,l. 4. §.

quot;Ildus. Sifer. uind. Ait enim: Si fundus cuii-Adebetur, plurium fit, in folidum competit a-j!®’fed in æftimatione id quod iiitcrefi:,ueniet: i''*'cet, quod eins intereft, qui experietur. Pau-iy^“°4’quot;erelpondit, 1. z$. $. an ea. Fami. ere. fi JWcrit,qui uiam,iter, adum ftipulatus eff, ji’Sulis hçredibus infoiidum adionemdari: amp;nbsp;^^“’ipræftetur uia,pro parte hærediraria con-'Hiiationem fieri oportere. Manifeftum eft an Vuta intelligere partem hæreditariam eins y^xperitur: nequehicintereffe,utrumagatuc quot;'rlusipfum promifforem,anueró aduerfus quot;ihæredem.Supereft utillud magis explicc-pjbquod dicimus non modó hæreditariam, .y^diuiduam effedebere obligationem, utdi ipdequaloquitur hæclex x 11 Tab. locum /quot;Mt. Acinprimis quidem neceffe eft difcerne ■ fjdndiuiduas , uelutiferuitutes absdiuidu-''icuü amp;nbsp;fada ipfa diftinguimus . Ac indiuidu ?5quot;idenires effeferuituces, amp;nbsp;manifeftum eft, yspetraditum .Infadis plus eft difficultatis. ' . ’ tormn nomine hic compledor etiam ea, qu^ j^quot;*godicunrurfada negatiua: ut cum eft ftipu-quot;quot;»nc quid fiat, quibus quidem commifsis eer

»(Î ^ , FR. B ALD VI NI tè tâtùm agitur ad rem diuiduam: nempe adptt* nam pecuniariam (utpecuniariafoletadijcip# na ) uel ad id quod intereft. Ac huius quidcmge neris faüa,modó diuiduaiunt,modó indiuidui Indiuidua funt amp;nbsp;uocâtur,quæ ab uno commil-fà,tam nocent, quam fi ab omnibus commiue* rentur. lamautemfupràdiûumcftjuniushçre-dis fado indiuiduo,ueluti fi unus prohibeatms ire agere, committi in folidum pœnaJem ftipula tionem. Hanc uerb,quia diuidua fit, nempe pe-cuniaria, amp;hæreditaria,diuidi inter hæredes:ut ftipulatoreampetens, non ni fi fingulosprofua parteconueniat. Fada, de quibus loquimur,db uidua amp;nbsp;erunt amp;nbsp;appellabuntur, quç non utilb in folidum, fed pro parte committi ab uno pol-funt; amp;ab uno commilfanontamnocét, quant fi ab omnibus pluribus'ue comitterentur: nem-pein quibus unus hæres,nihil nifi pro fua parte poteft obefle.HiccertèfoIus eonominetenebi tur,qui peccat. Quod fi pœna etiamproniiflafit» SI CONTRA QVa'm CONVENERIT, FlAT:lrt folidum tamé unius fado committetur,amp;cûtn' mifia inter hæredes diuidetur,fi defeédat ex coii ■ uentione defundi. quanquam fi is hæredum fe orum feciffet mentionem,ut fiipulatio pluribus perfonis aferipra, amp;nbsp;conditio inter cas diiiifa in* teUigatur: pofsit tum redèdici, quod Catodi' xit,pro eius tantùmhçredis qui contrafecitpot tione,pœnam committi. Porto autcm,qu^uere proprieq;f3dadicuntur,femperindiuiduafuiir. itaque ex metis fiipulationibus faciendi, uelutl infulæ ædificandç,confiât obligationem omni-no effeindiuiduam. Confiât itaquead earn non pertinere

J^ P^’oniififlem domum ædificare, finguli li{| .’’^eitenebuturin iblidum.amp; quandiu w'tquot;'^^I’^f® ^’■’P®*^®'^ ædificanda, nullus eo-P \oeratur, nequediciquilquam poterirpro il^ '‘njfecifle.l.liis qui quadfingcnta. $. quæ-jjMdleg.Falc. 1. fideicommilTa.$. fiin opere. L o’F Nam amp;nbsp;pro partibusindiuifis tonus, 5^'11 teiïentur,ut in tota hæreditate habent fu ■^sindiuifas.Eadem eft obligatio rerum 'quot;■duarum. Siferuirutem promifiirem, ad e-’•ilolidum contra ungulosmeoshæredes a-J^M. 2. $, exhis. Dc uerb. oblig. quanquam ''fnitusnonpræftetur, fic ut ad condemnati-J^'inpccuniariam ueniédum fit:iam certè,ciini I^^tliuidua fit, fi agat units ex hæredibus ftipu pis,pro dus tantum portions condemnatio % non etiam cohæredum eius. 1. loei corpus.

1 fundus. Si fer.uind. 1. hxredcs.$.an ea. Fam. quot;Mdeoubicunque diuifionem recipit rfcSjdi-'quot;''9fit inter hæredes per legem xn Tab.eiul-®J'nis(latimfeexerit. Sed amp;uBi resindiuidua %amp;unus ex h^redibus promilToris in folidum J^emnatus ert,præftititque : uel etiam ab iptb *'?ulatoreconuentus,loluitin folidum pecuni ’namæftimationemiiudicio familiæ ereifeun-^repetit àcohæredibus proeorum portioni-’iishæreditarijs. Sic eorum fairem relpeûu,hu-quot;isquoque obligationis onusdiuiditur, amp;in , 'fsdu (utitaloquar ) pro portionibus hæredi-tirijsintereos feinditur. Illud iam antea diftum Ui,fl obligatio natura quidé diuidua fît,fed pro-Pteiutilitatem contrahentium folutione fit in-

lèé FR. B A L D V I NI diuidua:heredes nô nifi pro portionib. fuistenî ri, nec amplius ab ijs peti poire:partes tarne fuas foluendo, non liberari,donee inuna cademqus fpecie omnes perfoluerint fuas partes. quodac-cidit, cum genus ftipulanti promifi, uel fpecies plures fub alternatione. Traftauit hancremdili gentifsimè Paulus,1.1.§. exhis. l.in executione-$. pro parte. De uerb. obl. amp;nbsp;rationem addidit) quç bic prætermitti non debet, amp;nbsp;quaalio quo-ejueloco repetit, experfona hæredûnonimniu tari codi tionem obligationis.l.ï.^.incertam.D^ præt. ftip. Ac nifi uel longiorhic effe uercrer,u« fperarem de hifce Pauli refponfis dicere aliquan , do copiofius, equidem pluribus niinc uerbist” ’ tam cius fententiam in hoe genere patefacereW’ ficuti amp;nbsp;Catonis dißinäionem de diuiduis • indiuiduis obligationibus, fufius excuterein« Pertinent enim ea adhoccaput xii Tab.eiw$ yiuftrandi caufa à ueteribus lurifconfuhb quot;^ pta funt. Sed fi perfcqui omnes iuris Ciudi^^®' cos uelim, in quibushuiufee capitis ueftig'^”.“ obfcura apparent : nullum noftra finemin»®®*' ret oratio. Illud faitem hoc loco non prætermit' ta, quod Vlpianus ait,].3t.§.fiplures.amp;ÿ.fiu^®' ditori.de edil.edic. fi plures hçredes fint empt® ris, omnes confentire debere ad redhibenduW) ne forte uenditoriniuriam patiatur,dumabai parlera recipit hominis,alij in partem prçai*;® déliantur,quanto minons is homo fit. Ho®’ autemredhibito, fingulos pro fuis portion! reótè agere, preciumque amp;nbsp;accefsiones pro p^r recipere : ficuti amp;nbsp;frudus, amp;nbsp;fi quo deterior mo faftus eft,pro parte præftare.

J. .IN LEG. XIE TAB. xéy ’^0plures extiterint heretics,fingulis pfo pot ^^^namp;rz0Atmamp; poflerem redhiberi. Dilcrimi ?ouiiis inter uenditorcm, uenditorisqueh^re j^'^’Hon adijeit Vipianus. Sed hæc efle uidetur. ji^^redes nonnifipro parte fua hereditaria ius f®W «tant habituri. At uenditor in folidum e-I^ “otninus: ei itaque magis quam eius hçredi-quot;hrem lolidam integramqj redhibere non mi-j. ’’inptoris haeredes debent, quam emptor ip ? ^°‘^*'° pofteaquam didum eft quç obligatio-’’«midantur inter hæredes,uideamus quomo “'’■uidantur. Et quidem ait lexdiuidi pro por ''''■uushæreditarijs ; nonetia.m pro mode e-[ ƒ mnenti, quod ex teftamento percipitur. I-^jfiduo fint hçredes ex aequo inftituthquam-j^’lteri multa prælegata fint, cxæquo tarnen 1 ''fsos diuidetur aes aiienum hæreditarium. 1. '^•fi cert.petat. Quod enim legati nomine ^^ptur,non oneratur ulio ærisalieni hære-j5') incommodo.ficuti nee legatarij tenentur (jj^bmeius pattern exoluendam. Lult. C.de a-'’•Hære. 1. quoties. C.de her. infti. Vndc non jl^'quot;^s is hæres tenetur, cui nihil prælegatum ’^üatniscui eft prælegatum. Hucque etiam f^Weqquod Papinianum in nobili quæftionc fJondilTéaccepimus. 1.35-$. unde feio. Dehæ-'^ftit. Vtautem pro portionibus h^reditarijs / .'gationes hæreditariç uel acquiruntur credi-,''®n^redibus, ueloneratdebitoris h^redes:fic jj^Wuel debitoris creditor, uel creditoris dc-J‘®rhæres eft, pro ea parte, pro qua hæres eft, ^■«“nditur obligatio ; non enim poteft fimul '^ debitor amp;; creditor. 1. debitor! creditor.

Defideiufs.l. fiabeo. C.de neg. gcft.t licet-C« ad leg. Falci. 1. fi adulta. C.de hæred.aft.l-fiquot;* ' xor.C. debon.au.iud.pofs. Cæterùm oblige* tiopeculiaris, quæ etiam extingui amp;confund* dicitur obuentione peculij, non ita Temper âH W tionem portionis hæraditariç reuocaturjfedab* lt;juando enam ad id quod ex peculio obuenit» prout reo commodius effe uidebitur. 1.30. quç» tum.§.t. Depecul. Si locuplesfitpeculiuni,M' men hçres unus, cui ex peculio plurimum obus nit,non poteft coucniri nifi pro fua portions hr reditaria. non enim creditor plus iuris aduerfus eumhab«t propter hanclegem x u Tab;Siueto peculium tenue fit amp;nbsp;inops, hares quionerare* tur,fi pro portione hæreditaria tenerctur, pots' ritpeculiarem ereditorem rcuocarcad uiresps* culij,ur non plus cifoluere cogatur, quamexps culio confecutus fit. Qiia de re latins auquando difputauimus ad nobile refponfum African!' n frater à fratre. De cond. indeb. Rurfus notadiun eft,quodaiclex, hæredes obligati proportion!' bus hæreditarijs,non etiam pro uiribus hæredi-tarifs. Nam amp;fi hæreditas foluendo non fit, 2^ fupraeius uires longe fit æs alienum hærediti-rium, hçredes nihilominus tenentur. Ac PrætoC quidem cum id durum effe iudicaret, aliquando feparationem hæredibuspermifit: ut creditorcs hæreditarq contenti effent bonis adefundoreh ftig: amp;perinde ea uenirent, ac fi hæreditas adita non effet: hçredis iieró ipfius bona non attinge-rent. SedhoePrætor hæredibus raró concefsit, nee nifi ex magna caufa, ueluti fi quis fufpeftam hæreditatem diccns.compullus fuerit adiré,amp; reftituc*

I N L E G. X 11. T A B. i(flt;gt; f'ftituere : deinde non fit, cui reftituat. uel fi fit ’'sceflariushçres^uelutiferuus cumlibertatein-l^itutus.I. j.§.fed fi quis. amp;nbsp;$.ult. De fcpar. Pointa Gordianus lmp. hoc fingulari iure tribuit J'ilitibuSjUtfi imprudentes hæreditatem quæ *°luendo non fit, adi/flent, non nifi pro uiribus J'us hæreditatis conuenircnrur à creditoribus Jæreditarijs. Sed luftinianus tandem inuentarij ’'»eficium inuenitjomnibusquepafsim com-quot;juneefle uoluit, ut qui co uterentur, non c5uc ?'quot;nturfupra uires aditæ hæreditatis. Ipfo iure 'Wei hærcdes pro hæreditarijs portionibus diui 1 ’’'’Wigationes h.ærcditarias per xu Tab.dixi. ) ^®tenimidDiocletianus lmp. Ipaâum.C.de W-Quæ fitautcm,quantaqueuisciusrei,ui-’'■'dunjcft.Quideiiim?fiunus ex hærcdibus pMtoris per errorem ultro foluerit totum æs a-'''num hæreditariiim, an quod fupra partera '“’ni hæreditariamfoluit, tanquam indebitum Wsitacreditorerepetere? Certe Pomponius 1. quot;P®nç.j. quamuis. Decodic. indeb. ait, quam« P'?dcbitum fibi quis recipiat, tamé fi is qui dat, ““ndebitum dat; repetitionem compctere.Nûc 1 Wtimus, an hæresfoluens per errorem fupra Wonem fuam répétât,taquam foluerit, quod jP^nondeberet? Pomponius 1. ex parte. Defo-'“0011, refpondit, ex parte h^redem inftitutum» “occeinquæ defunélus prcmiferat, tota foluc-’'^•propartequidcmquahæres eft liberari, pro P’ftsautem reliqua ea condicere. quamuis fi an-j^uam condicat,ei accreucrit reliqua pars hæra '’'“’tisjcondicenti obftatura fit exceptio. Papini ’“'»tarnen l.fi teftamento.ä.j. De fideiuf. figni-L lt;nbsp;beat

iffequeuideturinhoc genere aliorum lentétiî» Xeferre,quàm fuam fimpliciter ederc-Ex duobus (inquit) fidciufforis hæredibus, fi per errorem alter in folidum düToluat: quidam putanteum habere cSdidionem, amp;ideomancre obligatum cohæredem. Deinde quafi hancrationem,conle quentiamq; non probater,fubijcit: condidione quoque ceflante, durare obligationemcohære-às probant : propter quod creditor, qui dum feputat obligatum, partem ei qui totum dedir, exoluerit,nullam habeat condiétionem. Sic Pi' pinianus primum ait quofdam putare unum h{-redem,qui totum foluit, condicere pofle. deinde fignificare uidetur,eius condidionem ceffare poffcjfic ut creditor ipfe qui per errorem reddi-derit,id ab eo cui reddidit,repctere polsit.Atqu* paulo póft fubijcit,quod dubitationem auge^t-Duo erant fideiuftores in uiginti, alter moritut relidis duobus hæredibus.unushæres totum per errorem exoluit. hic primum ait Papimanui eum condicere decem pofte, quæ ipfo iurenon debuit. Deinde quærit,an amp;nbsp;alia quinquerep«' terepofsit,fi fideiuftoralterfolucndoeluabinu tio enim hæredem fideiuftoris,utipium fideiul' forem audiendum eftemempe ut tatum pro pät' te conueniatur, cum alter eft foluendo, proprer epiftolam diui Adriani. Tandé Papinianus :Sw (inquit) ucrior amp;utilioreft inutroquecafuu^ fententia,folutionemnon indebitæ quantita-tis non debere reuocari. Meritó aliquis dubita* uerit,anhæcuerba referanturadutrunquefiip® rioré cafum;hoc eft, no modó fidciufforis uw“* totum

IN LEG. XIL T AB. i/i ’tum per errorem perfoluentis, nee utentis di-'’jfione ex epiftola D. Adriani: fed amp;nbsp;hçredis u-JjU8 totu æs alienum hçreditarium exoluentis, 'üifioneque legis xu Tab. per errorem'non ’’tentis. Sed effe uidetur uerius,referri tatum amp;nbsp;Pwtinere ad diuifionem ex epiftola D. Adriani: dl uel fideiuflor unus,uel hæres fideiuftoris u-gt; ï'''is,eafortè ufus non fit,ccflet condiâio:atque 'daccipiendum elfe utrunquecafum,cuius me-j^init Papinianus. Nam amp;poftquam dixit, fo-dionem nonindebitæ quantitatis,non debere

^“^’jet^ id etiam fignificari epiftola D. ^’tiani in perfona fideiuftoris, qui totum exol-’*’tat. Sic ergo manebit difcrimen inter diuifio-”'111 ex epiftola D. Adriani inter fideiuftbres, ^’ïnóipfo iure uim habet,fed oppofita tantum '’tteptione antequam foluatur: amp;nbsp;inter diuifio-**’111 inter hxredes ex lege xn Tab.quæipfoiu ''ütjualetqueadeó, ut li totum exoluatur ab u-®®per errorem, detur partis tan quam indebitæ f’Petitio. quod manifeftifsimè Pomponius o-7ndit,l.cxparte.Dcfolut. Vtautéin eo quod j'^i)difsimilis eft ratio diuifionis inter hæredes 'hinter fideiuftbres, fie in hoc faltem fimilis eft, W hoc iuris beneficium utrique propter im-Ptobam inficiationem amittant.Nam ut ft unus quot;deiuffornegaritfe fideiufsifie,mendacij conui-^usjinfolidum condemnatur: 1. fi dubitetur. ^. 'tademum. De fideiufs.fic amp;qui hçredem fc nc-Wt,aut qui mentitus eft ex minori parte hsere effe, condemnatur in folidum: etfi non nifi Pfopartehæresfit. Lde ætate.J.fi cumeflet. De *’tcr.inju,fac. Poriö diuifio inter hæredes ex

Icgexii Tab. adeó rata eft, fitq; ipfoiurejiiteo* i rumpado amp;conuentione impediri nonpofsit, t ft creditor eautiuelit,amp;fingulos conuenirema ( Jit pro luis porti onibus, quam unum qui in foli [ dum conueniri non reculât, in folidum conue- ( nire. unde apparet, diuifionem liane non minus nbsp;nbsp;t

refpedu hæreditari j créditons, quam bæredum ( débitons à Decemuiris elTe introd’uôam.Sita- l menhæredes inter fe conuenerint,utuniis eo- ( rumtotum æs alienum hæreditarium exclue- nbsp;nbsp;i

. IN LEG. XII. TAB. i^j J'^fitus alterii ex hæredibus onus dotis foluen-’^‘ufcipereiufsit: mulierem aduerfus utrunq; I]'‘'gt;lominusdirigerc dotis pctitionem : led co-*fcdem effcdefendendumab eo,qui fufeipere ’quot;'uiulTus eft. Sane tarnen fi mulicr aduerfus c-f^folum,qui folucredotemiuiruseftjmalit in j . ’quot;3gcre, noadmodum repugnarim: quia ‘'s I'aiior fingularis facile earn interpretatio-5'''recipiat,ut mulicris etiam caufatellatorma ^* ita iufsilfe intelligatur. Certe cum quid .quot;‘'’n pro dote animo compenfandi Jega-j ‘quot;’flet ab uno hærede, amp;mulier dotem fuam ^'f'lquamlegatum,mallet: lulianus 1. cum ab quot;nbsp;bclcg.a. dixit,in eum primùm à quo lega-|^’''’ft,aaionem dari,ut ufquead quantitatem S’^ifuftineat onus huius æris alieni.Porto fi ’'forteftator uni ex fuis hæredibus nomina U^'^ditaria adferipferit, dederitque, nihilomi-1 ~^l«ge xu Tab. fingulieins hæredes agere Jquot;” ^profuis portionibus cótradebitores hç-Ij '^rios:led fi ij foluerint,aduerfus eum cui te-^ç®ffol^i uoluit j exceptione defendentur. 1.

'dccxcep. Hæefatis fuperqueoftendunt, L*®t,quantaque uis legis xu Tab.ipfo iure jjl.''hæredes tam creditoris quam débitons o-^jjS’rioneshsreditariasdiuidentis pro portio-f quot;s hæreditarijs . Addc, quód cum Caius 1.3. |j^quot;quot;l'ercifcun,dixi(ret,ad officium iudicis fami . .''dfeundæ pertinere,ut débita amp;nbsp;crédita fin (d^.Profolido, alijs alia attribuât: quia fepe amp;nbsp;ij quot;quot;oamp;exadiopartiu,non minima incommo jjj^j’hetifatetur tarnen hanc attributionem il-quot;«nefficercjut quis to turn fol us debeat, uel totum

174 FR* BALDVINI totum alicui foli dcbeatur: fed ut fiuc unitsägat) partim fuo, partim procuratorio nomine agat, fiue cum uno agatur, partim fuo, partimprocu* ratorio nomine is conueniatur* ac manere qüi' dem creditoribus liberampoteftatem cumfm-gulis experiundi: fed amp;nbsp;debitoribusliberampo teftatem effe tune fuo loco fubftituendi eos, in quos onera adionis officio iudicis translata flint.Poftremóadeólex xn Tab. hæredesdeW tons ad æs alienum hæreditarium pro fins pof' tionibus perfoluendum obligat, ut licet hçredi' tatem uendiderint,nihilominus teneantur ere-ditoribus,ficuti amp;legatarijs. quinimo amp;fialte-ridonarinthçreditatem,manent obligati.hï'C' de hæred. uel aft. uend. 1.1. C. de reuoc. ijs qu» in frau. credit. 1.2. C. de lega.io. 1. hæreditateni. Dcdonat. Siinter fcriptum hæredem amp;legiti-mum, inter quos de haereditate controueruae-rat, tranfaftione diuifa fit hçreditas,uterquepro fua parte tcnetur hçreditarijs creditoribus.l.con trouerfia.De tranf. Atque hic quoq; fe exerit uil legis xii Tab.Illudpr«tereundumnoneft,fiU' gulari iure tributumhoc effefifco, utfi uendat hæreditatem,aut bona uacantia, ipfe ampliu’ non teneatur, fed folus emptor. 1.1. C.de h^redi. uel aft.uend.l.eum qui bona.De iure fifci.quan-quam antea amp;nbsp;quandiu tenet bonaalicuiusdaW nati,quæ publicata funt, tanquam hæres tenca-tur adæs alienum. Nam amp;fatis confiât,eandem hic effe fifci caufam,quæ hæredis elfer,non modo fi de ære alieno foluendo agatur,fed amp;nbsp;fi de le gatis præftandis, fi forte fifeus alicui taquam m-digno abfiulerit hæreditatem. Quôdfinonniû certain

IN LEG. XIÎ. TAB. 17^ ^titam bonorum partem occuper: pro ea fairem Jthæredem teneri confiât. Sed amp;nbsp;cum quidam J-yfias adempta tantum bonorum fuorum parte ’^portatuseft. refcriptum efl,non nifi pro parte l^äinretinuerit, creditoribus obligatum elfe. 1. ’^de fideiufs. Quibus uerbis fatis fignificatur, ƒ« pro altera parte, quam habet, ijs teneri. Di '‘'lineft de diuifione obligationis hæreditariæ, Wadæsalienum attinet : earn nempe qua in Wonarn agitur, diuidi ipfo iure inter hære-j'^pro eorum portionibus haereditarijs, fi de re ^“iduaagatur.Sin indiuidua fit,teneri fingulos ?Poflecönueniriin folidum.ac fitum pecunia l '‘''ondemnationem ueniat, diuifione aliquam ï^Mempeproportioneadoris, fi unus hæres j ^‘Pulatorisagataduerfus hçredempromiflbris. ?®mumnunc eft, ut uideamus deeaobliga-'’’'‘’Cjquahæredes aftringunturad legataprae-.,’®da. De his enim quæri folet,poftquam æs a-quot;quot;üniiam perfolutum eft. Et hec quidem obli ?*ft0appellarialiquo modoporeft hæreditaria, Jiuahsredes ipfos obliger, quamuis abs defun-’uolüntate magis pendeatarqueproficifcatur, ^’'’m eum unquarn aftrinxerit. Quidam autem ''linde eius diuifione inter hæredes agitur, ha-^«miliacum obligatione æris alieni: quidam '»imilia,ut ex collatione fatis intelligi poterit. ..''Kpiidem legatum fit per uindicationem rc-' ‘quot;ra,uel talis legata res fit, quæ ex luftiniani ’nftitutione uindicari pofsit: certum eft, quia “ra inremagatur, no in perfonam,poffcflorem ‘rapliciter conueniri. ficuti amp;nbsp;de hæreditarijs a-loiiibus didum eft,quibus in fern agitur. Cæ-

♦7« FR. B AL DVI NI tcrùm fi fit legatum per damnationem, uel tal» legata res fit,quæ non uindicetur, fedadioiHJi* perfonam petatur : ut fi fit legata quantitas, iain certè redè quçri poteft de diuifione huiufce ob« gationis. Acpendet quidem exuoluntatedefun Ûi, aliter atque obligatio æris alieni,quæ ipluni etiam defunâum obllringebat. Sed ubdebâC uoluntate aliter non apparet: eodem propenif® inonerelegatorum diuidendo interhçredes uô mur,quo in diuifione çris alieni. Legatoruni p® titionem adueffus hærcdes pro portionibus hÇ' reditarijs competere: nec proijs qui foluend® nonfunt,oneraricohæredes,relponfuni eft.LjJ’ Deleg.z. Vndefatis intelligimus,diuifjonéhic quoque locUm habere,nec efie hærcdes taquaH* reos dcbendi: ut in folidum finguli teneanturi® gatari/S. quod amp;nbsp;àlio loco difertè exprefliim eß* I.i7.§. fiue.Deduob.reis. Si tamerialiudfenfi»® tcflatorem appareat, non dubium eftexhacuo-luntatcjcius'ueconieôura,fingulosinfoliduni, ut reos debendi obligaripolTe. ut fi noncopub' tiuè aut c5iunftim,fed dihundim fiue alternat!' uè fuos hæredes aliquis legatum date damnant» Ueluti, LVCIVS HAERES MEVS, AVT MAEVlV* HAERBÏ MEVS SElO DECEM DATO: efficieOS rcos debendi,ut Scius in folidum agat,cumutfO uclit: amp;nbsp;fi cum uno ita adum fit atque folutum» alter liberctur, non obfeurè traditum eftjl. S-ß ex toto.$.t. De leg.i. Cçterum ubi teftatorlegan do non obftringit in folidum fingulos fiiosh«' redes, nullaquc coriiedura eft id eum uoluife fed inter eos qui date debent, omis hoc legato' ruin diuifuni cfie^intclligi poteft ircdè quæn-'

.)lt;luomodofiathæcdiuifio. Ac quidemfatis quot;ftatquodinquit Paulus, fi quisuelitnonom ,.®hæredesonerarelcgatortim prçftatione, fed j Tot ex his, nominatim hos damnare debere, j^^'fiplures. Delega.3. Sed fine omnes onerati j.'’hfiuc tanturri exhis quidam dare damnati, '^Pstquæritur,an qui dare debent in uiriles ç-Witertencantur,an uero pro portionibus hç-Ttarijs. Pomponius I.54.. turpia.$. ult. De le-

Si pars hæredum nominata fit in legan-’'’lUiriles partes eos debere : fi uero omnes, hæ-'''iitanas. fed h^c difiinftio parum dillinûa elTe ' ?'d«tiir, 8c ualde cofufarefponfio. Aptius enim '’ftaireamp;apertiusrefponderipoterat:Si Uel om J^iUel quidam ex hæredibus dare fimplicitec “*'’'nati fmt, dare eos debere pro portionibus æf^ditarijs. Si uero nominatim,in uiriles tene-“•ytautem rem hac redius intelligamUs, in pri quot;’'sadnioncndi fumus,qnid fibi uelit hæcuox, ^’MiNATiMjinqua maxime uertitur cardo hu-J^tesquæftionis. Etquidem,ut quidam exhçre '‘'“usonerentur legatis prçftandis, alij uero ex-'’•'erentur,poreft id fieri,fine nominib.proprijs ’^quos oncrate folos uult teftator,dcmóftret, “''«etiamcommuniappellatione hçredum,ue-TjO-VI PRIMO ET SECVNDO LOCO SCR1-. ’’‘I SVNT HABREDES, LECATA DANTO. Atqj 'öquidem etiam aliquando nomihatim dicun-’uthmdes damnati. 1. fine. De duob. reis. Gçte funicum queritur, quomodo amp;illi qui dare dâ-quot;’tifuntjteneatur, amp;nbsp;inter eos legatorum onüs 'Üuidatur: multum intereft, an communi nomi i't hæredum, an uerö proprijs fuis nominibus M demon-

08 FR. B A LD V INI demonftrentur,dareque damhentur. Nam cüm limpliciter damnantur tanquam hæredes, pro portionibus hæreditarijs dänati uidentur. Cunt ueró fuis nominibus ( quod nominatim pro hie priedieitur) in uiriles equaliter obligantur. Id-* tjue dici poteft fiue omnes iufsi fint dare, fiue ex ijs quidam tatum. Inquit cnim generaliter Ne-ratius,1.114,. fi hæredes. De lega. t. Si fikredes no minatim enumerati,dare quid danati funt: pro-plus eft,ut uiriles partes debeant: quiaperfona-rum enumeratiohunceffeäumhabet, ut exæ-quentur in legato præftando : qui fi nominati non effent, hæreditariàs partes debituri forent. Nominatio fiue enumeratio hic inteHigitunq»? proprijs nominib.exprefsis fit: quçfignificette-ftatoré no confideraffe ex qua parte fiiiguli h^re des effent, fed nu m eru m tantum perfouaru fim* plicicer computaffe, amp;nbsp;fingulos æqualiter dare uoluiffc. Et hanc effcconiefturam uoluntatis, fi non fub appeUatione hæredum, fed proprijs no minibus expFefsis,legatum rclinquatur, ait Papinianus 1. 24. nonnûquam. Ad Trebel. Quod etiam dicimus, etfi nomina expreffa non lint: fed aliunde id fans colligipoteli, ut Paulus re-Ipondit, cum de hac iiocc nominatim loqui-tur. 1. po. nominatim. De lega. 3. Quidigitur,fi appellatiua (utappellantur) amp;nbsp;propria nomina iunftafint? Certein dubio infpiciemus, utrum priorilocopofiturn fit. 1.37.fi communis feruus ita. De ftipul.feru. Vt fi didum fit, l v c 1 v s hae-RES MEVS, ET TITIVS HAERES MEVS DANTO CENTvMi finguliteneanturinuiriles.Sinautem ita, HAEREDES MEI tVCIVS ET TITIVS DAN-to;

I N L E G. X 11. T A B, »7«gt; 'o: magis pro pcrtionibus hæreditarijs. Neque Î'ttotantum cumlegatadandaruntjled amp;cum i^iquibus relida funt, legatarij aliquid dare 'quot;fsi funt, luperiori diftinftione utimur: eamqj ‘^‘'quarn iuftam ucluntatis coniefturam lequi-''''ir.CumquisitaliberefTeiulTuscflet, si DE-» haeredibvs DEDIS S E t: haereditariaspat' Mare debere, hoe eft, bngulis pro qua parts fMes funt. Si ueró nomina hæredum exprel-1 j'intjuirilcs partes eis dandas relponlum cft.l. 'i^ï liber. $. uit. De ftatulib.Idquefine dubio Mr,ubi omnes ita nominatilunt. Alioqui ’'Ufre magis dicereturdadum fingulis effepro Wonibus hæreditarijs. 1.12. fi quis tefta. 1.22. Hecuniam. De ftatulib.Sedamp;cumhæïedi-®’ Inuicem ab eohæredibus legatum eft, pri-quot;quot;^ obfememus capi id pro portione hæredi-'’''icohçredis à quo legatum eft,amp; pro qua dc-^«m ualetac confiftithoc legatum. Inter eos Mqui capiunt,amp; quibus legatum eft,diuide-Sutfupra dixi. Si cum plures hæredes ab ms Mieflentex difparibus partibus,uelutipri-''’’*’ex tribus uncijs, fecudus ex triente, tertius ’^quadrante, quartus ex uncia, lecundo amp;nbsp;ter-J^feineandemlegaflem: ualebit hoc legatum, 1 ptçftabitur pro parte primi amp;nbsp;quarti,à quibus Mû eft,amp; ij hoc præftabût finguli pro luis por ’''’''ibiis.Sedfecundum amp;nbsp;tertium qui capiunt, ”'”' pro hæreditaria portione,fed pró uirili id le fem habituros ait Caius.l.67.feruus uni.$.uit, plega.i. nepe cum nominatim his legatü eft.a-''*ücnimdicendumefl'et, finon mfi communi ‘PpeUatione hæredum ijs effet legatum. Nam

«So FR. BALDVINl tum magis uidereturteftator eafdem partes in deicommiffo fiueprælcgato dedilTe, quasinnÇ-reditatediftribuenda fecitae fecutus eft t^nan' quam femperfi aliunde appareat,aliudIcnu»’ tertätorem,inprimistotahac in re fequamure* ins uoluntatem. ut fi pro hoc legato iulsi eilen dare aliquidæqualiter,quamuis alioquiuntne' redes inftituti ex difparibus parcibus,capiéthoc Jegatumin uiriles. Sed fi fummapccuniædandj congruitportionibus,hçreditarias par tes magi* cos accipere,prudenterrefponfum eft.tîj'^**^ ties^ad Trebel. 1.7.utrum.$. ult. Dereb.dubdl'’ lud poftremo prætereundum non eft, cum par* ali cui us hæredi s deficiens accrefeit pluribus co' hæredibus,cumluo onere legatorum præftaU' dorum5quæ ab omnibus rclida erant: onusbo^ diuidiinter eosquibus accrefcitjprohærediW' ri/squoque portionibuSjpro quibusiUaetiam deficiens pars accrefcit. 1. 45». moituo boue.^ uit. De lega. 2. Si tarnen onusillud non nifinm nominatim afcriptum ita e)Tct,ut fatis appâté? teftatoremnonnifi eum oncrari uoluilïe, mè uerö alios etiam hæredes: certè eo deficient®

Icgatum intercideret,nec ab his preftaretur,qin' bus etiam illius h.æredis deficientis pars acU«' fceret.l.25gt;.Celfus.$.ult. Delega.2. SediUudma gis huius loei eft,ut adijciamus, fi legatafintm' diuidua, inter hæredes qui ea dare debent,non diuidi, fed fingulos in folidum tenen:utamp;o® hæreditarijs obligationibus excontraduindin* duis fupra diftum eft.ut fi hæredes opus aliquot faceredamnati fint, unumquemque in folidum teneri refponfum ell,!, u. Fideiconiifla.J.ultlt;D® lega.*

I. ii

6 V S

i t

1 t

I I

* t!

t 1

I IN LEG. XIL T AB. iSi '^•J'I.hæredes.ÿ. non tâtum. Fami. ercifcun, j'*’n tarnen qui id fecerit, imputaturum co-*quot;di lumptum pro parte eius. Longior fui, S''’'nputaram,in explicationenobilifsimi hu-• Wpitis. Sedrei non fatis alioquiuulgó (ut *^'ftimo) explicatæ,amp;latifsimè tarnenpatétis, jWtaslongiorem mefecit:nequealioquidiui-“''tni hæreditariarum obligationn fatis intelli hoffe exiftimaui.Itaq; facere no pofium,quin , ’Madijciam ; quoties inter hæredé amp;nbsp;fidèi-'’®niiffarium,cui ex S.C. TrebeUiano rertitui-Muiditur hæreditas,pro ijfdem portionibus Mamp;onera hereditaria, fiue de ære alieno ere ?onbus perfoluédo agatur,fiue de legatis præ-^dis. Vt fi hæres qui reftituere rogatus eft, re-[^®ätquadrantcm ex TrebeUiano,he uteumha “'’^iure hæreditario: conuenieturpro quadran '’^abscreditoribuSjamp;abslegatarijsifideiconi J^'^wins uerb pro dodrante, cum quidé dodran ^’’'baereditatis habeat.I.filcgatus. $. multum ^'M.Ad Sen. Treb. $. fi quis una. De fidei ''quot;''■haered. Cæterùm fi hæresreftituere roga-''‘bbabeatfuum quadranté tanquamlegatum, Mo modo tenetur, ut neque legatarij tenétur: 2*0^01 onus in fideicommiflarium,qui folus 'bnlblidum loco hæredis,recidit. Quod fi par-‘quot;'lurelegatijpartim hæreditario iure fuam par Mabeat, pro qua parte earn habet iure hære ®'^io,obftringetur oneribus hæreditarijs. Vc 'M minus quadranté legatum ei eft,quod qua-’beftjpercipit ex TrebeUiano. Sed ut ad xu ’b-rcuertar,adijcïendum aliquid uidetur de ’quot;«tefactotum. Cicero in Legibus fuis pofuit:

SACRA PRIVATA PERPETVA M A NENT 0 .Id ill X11 Tab.etiâ fuiflcjingeniofi homines non terne rè fulpicantur. Nam idem Cicero ait,hoc pofito, iura pontificum auâohtate confecura efle,utne morte patrisfa. facrorum memoria occidcret, ijs effent adiunöa,ad quos ciufdem mortepeciinh uenerit. Hocque rurfus pofitojurifcofultosdo' cuiffe primum hæredes aftringi facris : deindee-umqui motte teftamento'ue eius tantundem capiat,quancumomncs hæredes. His Cicero fi' gnificare uideturlegatarium partiarium. Nam amp;nbsp;partitionis paulo póft meminit,cuius amp;m libris luris Ciuilis non infrequens eft meiitio-talemque legatariumpro hæredehichaberiin-telligimus, qui non minus capiat, quàmomu«’ hæredes:ficuti etiam dixi in Catech. de lega. E“ autem memorabile quod Cicero addit: Si®gt;* nus quis cæpiflct,ne facris alligarerur,acpdltw eiüs hæredibus aliquisexegiffetprofuapartem quod ab eo cuius hæres effet,pretermilTumJmi' fct:eaqj pecunia non minor effet fada cuml^Pf' riore exaftione, quam hærcdibus omnibuseiW relida: qui earn pecuniamexegiffet,folum,fe® cohçredibus,facris alügari. Mirum certè,quom rehæres legatarij pofsitexigcre, quod absleS^' tario prætermilfum amp;nbsp;repudiatum effet :nili i lingularitcrhoc fiierit permiffum fauorcUe®' rum . Sedquod non nifi pro qua parte bær^’ cft,id exigera pofsit,exlegè x 11 Tab.defceno6' re uidetur. Heredem autem autlegatariumP^' tiariü aliigari facris,no ualdc miror,cum amp;alhm gantur æri alieno. Cicero ait, facra cum pee®' ma coniunda effe nullalege, fed pontificuma?

(^ . IN LEG. XIL TAB. 185 . quot;titatc. Veriim,qui poterant alioqui facra non ^wire? An ad agnatos amp;nbsp;gentiles,etiamfi hæ-/'s non effent, tranfibant? Plautus duobus lo j. jneminit haereditatis finefacris obuenientis, “ütrei infolentis amp;nbsp;raræ.Illud fateor abs iuris Ii''onennagis alienum fuiffe,quód fi nemo effet .*f5*,facris aftringeretur,qui de bonis moricn-‘'ifucçperitplurimum: imo uerb quarto loco, wxcreditoribus plurimum fcruarct:amp;poftre ^®«bitordefunfti, ut idem Cicero fignificat. '’’ü*ró fi quis quærat,quæ'nam fuerint ilia fa* '’ pnuata,quæ lex perpétua effe uolebat: quo-ratio potius habebatur, quam aut æris j^'*») aut legatorum, eum reijeiam ad ueterum ''''lanorumlararia, quorum alioqui myfteri* quot;quot;‘gare non poffum. Gellius fcribit, olim la-|,'’funideteftationes incomitijs Galatis fierifo f’‘)ficuti amp;nbsp;teftamenta. Quæ nam eæ fuerint, ^'’retiarn meignorarc. Scd agebant’nedciji f îquot;iTabulç? Caius librofexto ad leg. xii Tab. ^f'pfitjDeteftatiimdici, quod deteftatione de-'’“''datuni eft. capite 138. Deuerb. Cgnif.Nihii f'^t«reaquod de ijs dicam, nunc habeo.

■ : \ return hæreditariarum, nemo eft qui non ''5lt;leat.Certè eins rationemàdiuuari, amp;nbsp;comu-’’'onem perimi potius debere, quam difficulta-''mcommunionis augeri,nontemerc dixit Vl-P'anus.l.quineque. $. ulr. De reb. eor. quifub ’«•funt. nam amp;nbsp;prudenter à Papiniano didum '‘U« cum pater. §. pater dulcifsimis. De leg. a.

»84 FR- B A LD VIN T citare. Rede itaquc Decemuiri hæredibus dati ^^ uolueruntiudicium aöioncm'ue familiæ crci- f, fcund^,hoc eft,hærcditatis diuidundæ. Lex xii ('^ Tab. AüNATvs (inquit)pRoxiMVS familmm jj H A B ET o. Ibi familiç appellatio ad res rcfcitur,ut ^^ notât VIpianus cap. 1^5. De uerb. fig. Quamuis ^ autemlexutcreturnumero fingulari agnatvs: ij tarnen fi plures eodcm gradu agnati effent, om- (j nibiis æquè deferebat hæreditatem. Ergo de ca ^ diuidundaagendumetiam fuie: hoceft,defami ij lia ilia ereifeunda. Namdiuifio, dequa iamdi- ^ dum eft,adhiiceftindiuifa. Itaque amp;dediuifio' ncaliacorporali x uiri in luis xi i Tab. egerimt- J| Nam familiæ ereifeundæ adionem dekendere j^ atque proficifci exlcgc xi i Tab.audor diCa- ^ jus noRer.l. t. Fam. ercifc. amp;nbsp;caufam addit,quod cohæredibus uolentibusà communionedike- n dere, neceffarium uidebatur aliquamaftioncm conftitui,quaintereos res hæreditanædiftdl’“ 'i| erentur. Quib.proprièuerbisautlexhaecco’’^® 11 ptafuerit,aututerctur iudex in familiaercik“'' ^ da, certó dicere non poffum : licet exillis qi^ ( damapudPeftum, amp;exhis nonnihilapudCicc ronélegiffe mememinerim. Apud Ciccronein fanè libro t. de Orat. Antonius ait, cum qui q“'' nbsp;nbsp;t

bus uerbis ercifei oporteat, nefciat, tarnen ere”' cundæ familiæ caufam agerepoffe.Ergonune de uerbis minus foliciti, remipfam uideamus- ^ Gordianus Imp.l.ea quç.C.Famil.erc.ait,eaq”î n in nominibusfunt, non requirere arbitrum »' 1; miliæ ereifeundæ. Eaenimipfo iure diuidip'” , portionib.hæreditarijs,perlegem xiiTabNo” i, idemdicitur de corporibus hæreditarijs. Na”' S,

IN LEG. XIL TAB. 185 **lt;luidemipfo iurc diuiduntur inter hærcdes, ''’tantum pro partibus indiuifis: fie ut alia prç-'quot;«diuifione fit opus,quæ certo confilio iudi-''’^uepartescuiqjcertas amp;diuifas feparatasq; J’^uat. Hue ergo pertinetadio familiç ereifeun ?iUtbonæfidei iudieis arbitrio reshæredita-'^'Huidantur inter hærcdes, aut per adiudica-j'”'«condemnationemqj à eommunione rcee-’’”’r,amp;eorum quæ euique aberunt,præftatio-quot;'tfiant. Petitio uerb partis hæreditatis co tan-^percinetjut hæreditas, ficutiiure delata eh, parte indiuifaadiudicetur. Hoe diferimen patertradit Iulianus,I.non poffumus. Si pars M.peta.Non polTumus (inquit) confequi ^tfiæreditatis petitionem, id quod familiæ er-t^ndæiudieio confequimur,ut à communio-J.^’feedamus•.cum ad officium iudieis nihil am quot;”pertineat,quamut partem hæreditatis pro pgt;«lo reftitui mihi iubeat. Ergo petitionem f’”^ partis hæreditatis, refte fublcquitur adio ?'’”lia:ercifcundæ,ut hærcdes pro partibus in-pdiuifasaccipiant. Subtiliratione iuris fin ^“•ïreshçreditariæ communes funt, amp;nbsp;pro in-j'‘'fispartibus funt cohæredum. Arbiter uerb *^‘fiæercifcundæ , partes unicuiq; certas amp;nbsp;di J^diftindasq; tribuit.quod fieri certe nonpo pquinalteriaddicat, quodalterius erat^ppar quot;’'liuifa. lam uerb fi quod alteri addixit, plus I^'tus ue fit diuifa altcrius parte, ut cum fingu-‘'s fingulis hæredibus adiudicatæ,eiufdem 1 'mationis non funt; pecuniç compenfatione ,.^nancinæqualitatem.Sic enim luftinianus '**wili®.ißf^t.£)g offic.iud.ait; Sifamiliæ er

t«^ FR. BALD VI NI eifeundæ îudicio aftum fît, fingulas res finguîn hæredibus adiudicare debet:amp; fiiii akeriusper' fonaprçgrauare uidcatur adiudicatio, debethuc inuicem cohæredi certa pecunia condemnare. Porro quod ex Gordiano diximus, eaquaîiP^® minibusfunt, non habereopus arbitrofaæi«® ercifcundæ;fatis enimipfoiurcdiuidiperlegen’ xii Tab. didum quoque idcftabVlpianoW; ult.1.4.. Farn. erc. Inhociudicin(inquit)non’* na no ueniunt. Item,cæterç res præternomina, veniunc in hociudicium, addit tamé: Si nom'** uni ex hæredibus legatum fit,idhçredcmhoci'* dicio confequi.Sed amp;nbsp;hue pertinetquod Africa nus confultus, quid iuris elfer, fi feruus infill CalendariopræpofituSjhæres deinde à domin® ht pro parte inkitutus, amp;nbsp;ego pro parte alts' ra; cumque amp;nbsp;ipfe ignoraret dominum mor' tuum,feque liberum amp;nbsp;hæredem efle,idques' tiam debitorcs hçreditarq nefcircnqabhisbmia fidefoluentibus pecuniarn recepiflet: refpono'f’ debitorcs refte foluifle, elTcque liberatos.l-P*‘’' Sicer. pet. Eiusautem pecuniæ nomine qu? *** illumperuenit,mihi cohæredi non compete? aduerfus cum adionem farhiliæ ercifeundspS“ negociorum geftorum. Ncmpefubtiliter ui®^ Africanus, nomen hæreditarium ipfoftatimi''' reper x u Tabulas fuifiediuifuminter heredes» hoe en:,me amp;nbsp;Stichum. Itaq-, me hacrauonepo' tiusagcre debere pro mea parte aduerfus debi' totem hæreditarium. Scd quia islam bonano® Sticho exigenti foluit, æquius ell'c,utratainha' bens hac exaftionem, agam negociorum gefto' rum aduerfus ipfum Stichum. Si pecunia fuilkr exaft^

IN LEG. XII. TAB. 187 ’itefta uiuo adhuc domino Hue teftatore, nec 'iiinismorereturamplius in nominibus fuifl'et: f'fteiudicio familiæ ereifeundæ meam eins por ''onemconfequerer, utaliorum corporum b^rc ®tariorum. 1.5z. Mcuiiis. Fam. ere. Illud poftre jj^^ijciendum eftatque obferuandum, quad ^’*us l.j, eo.tit.ait,ad officium iudicis nonnun Wm pertinere,ut débita amp;nbsp;crédita Gngulis pro ’WMijs alia attribuât: quia fæpe amp;nbsp;ioluti o amp;nbsp;'’'’ftio partium no minima incommoda habet: quot;'Ç tarnen hancattributionem illud efficere,ut totum fojusdebcat, uel totum alicui foli '“2atur,fed ut fiue agédum fit, partim fuo,par-quot;quot; procuratorio nomine agatur: fiue contra ''*''ieoagatur,partim fuo,partim procuratorio '”'tineconucniatur. nam licet libéra poteftas ’teat creditoribus cum fingulis experiundi, |.J'’tnamp;his liberam poteftatem efle fuo loco I .yituenji eos, in quos onera aftionis officio ' 50s translata funt. Ex hoc Caij refponfo ma-• '^tm eft,amp;quanta uis fit legis xii Tab.ipfo 'tundentisfingula nomina hæreditaria pro j|5*'onibus hæreditarijs: amp;nbsp;quid tarnen efficiat f’'orumdiuifio diftributioque per arbitrum ereifeundæ fada in hoc iudicio,quod ex f^pTabulisproficifcitur. Abufi autem eo Caij ''Ponfo funt, qui inde probare uoluerunt,pro j I^p^'feftènon folui inuito creditor!, ne ino-S^ionibus quidem quantitatis dandx, quæ ii,''''”.”^^’”'^ ^omnimodo diuiduæ funt.Mo-”®’^”’ ^^hæredibus in folidum attribut jj ƒ iinum aliquod nomen hæreditarium. non ''betiamilli cui attributum eft, debitoré non

188 FR. B A L D V I N I poflepartéfoluere, amp;propartelibcrari:autfifit creditor,pofle partis folutioné reijcere. Et quod ait Caius folutionem partium habere multain-comoda, ratioue débitons didum id eft, cuiin-commodum eft pluribus partem foluerc: ficuti cóftderationecrediroris ait,partium exaftionem efle incommodam. atq; ita confuli uuit tam de-bitoribus,neplures habeant eiufdem nominis caufa creditores,quam creditonbus ipGs, nedi-ftrahantur in plurcs debitores. Cum uno epim fine creditore, fine debitore rem habere, quàm cum pluribus,commodius eft. Ytredeaniadiu-diciumfamiliæercifcundæ,Vlpianusait,l.iJ.i-tem Labeo, $. pen. Fam. ercif ex duobus illud conftarcrebus atquepræftationibus, quæ funt Eerfonales adiones. Perfonales præftationesin oc indicium ueniredicuntur,quafi ex contra-ftudelilt;fto'ue,cum alter cohæres alteri damna-tur,quód folus fruftus fundi hærcditarijpcrce-perit,autremhæreditariam corruperitautcon-iumpferit. Atqueindequidem prohcilci uulgd ieceptumeft,quodluftinianus air, $. h familia-Inftit. De offic. lud.hanc adioné habere miftam caufam: hoc eft,in rem effe, amp;nbsp;in perfonam. Sed inperfonampotius effeproptcr adiudicationes rerum,partesque diuilas,acute ab alijs traditum cft. Porró adiudicationis magna uis eft,quiafo la fufficit ad dominium dandum.Vlpianusinp tulis,cap. ip. Adiudicatione (inquit) dominu nancifcimur per formulam familiæ ercifcundægt; quæ locu m habet i nter cohæredes:amp; per formu lam communidiuidundo,cuilocus eftinterfo-cios:amp;per formulam finium icgundorum,quæ

IN LE G. XII. TAB. 189 winter uicinos.Nam fi iudex uni ex hçredibus, ’wfocijsjaut uicinisremaliquam adiudicaue-’'^jftatimilli acquiritur,fiuemancipi,fiue nee ^Wcipifit.IuftinianUsidemtraditDc off. iud. pueh®c quidem tria indicia uidentur defcen '?®^^^8® XH Tab. quod amp;nbsp;antiqua uerba Pwiim formularum indicant. Sed déprima quot;^nctantum quæritur. De fecundo nihil habeo j^odex xii Tabulisrepeterepofsim.De'tertio j^urn aliquideft antca.llludhic poftremoelt i^uandum, quod Vlpianus ait, 1.2. Fam. ere. P^ffamiliæ creifeundæ affionem diuidi hæredi-''•nffmeexteffamento, fine abinteftato, fiue ^’'i®ge xu Tab. fiueex aliqua lege deferatur *ftditas,uel Scnatufconfulto,ucl etiam confti j^We. amp;nbsp;generaliter eorum duntaxat diuidi *f«ditatem poffe,quorum amp;nbsp;peti poteft. Idem • j^fed amp;nbsp;eins. $. t.Fam. ercifeun. hoc quoq; Maum locum habere amp;nbsp;inter bonorum pof-'Wes, amp;intereum cui reftitutaeft hæredita» ffebeHiano Scnatufconfulto, amp;cæceros Ho quot;f^tios fucceffores.

Lpianus in Titulis,cap. 2. inquit: Sub hac ^^ conditionelibereffeiuffus, s 1 decem mid ‘* HAEREDi dederit:etfijabhæredealiena-®W) emptoridando pecuniam,adlibertatcm ■^niet.idqjlcx xii Tabularum iubet. Hine ,. ®iligimus, quæ'nam calexfuerit, earn que an j^'’'^Uspertinuiffe adffatuliberos. Sed Schuins 1?^ aliqua métio fit dnobus etiam locis in Pan-j^'^is, cap. 2y amp;nbsp;zp.Deftatnl. Verumuis illius 'quot;•apatet, Scplurain receffu habet, quàmpræ fc

190 F R. B A L D V I N I fe ferat. Prifnùm dcalienatione ftatuliberortfnl» amp;nbsp;an nihil interfit, quomodo fint alienati. D«*' indedeconditione dandi,afcriptalibeitati,aiilit ( ut loquitur Papinianus ) ambulatoria, an nero perfonæ cohæreat, amp;de ei us explendæ rations reélè hic quæritur: neque communibus regulis conditionum res hæc explicari poteft. habet e-ni m præcepta quædam fingularia,propter fauo-' rem libertatis. Paulus cap.^.J. 6. De ftatulib.aitî Si decern h^redi date iuflus fucrit feruus,amp;libet elfe, hæredem etiam per partes accipere cogen' dumelfefauorelibertatis. Confiât tamenaiio* qui conditionem dandi elfe indiuifam ; nequeli pars data fit, pro parte expletam uideri. QuaH' quam nec in propofito (ut ingenue loquar) mu* tum feruo proderit partem dedilfe.Nam etfi hoc fauori libertatis tribuamus, ut conditio diuidî' tur: tarnen ipfalibertas cfiindiuilâ,neqjprop*^ teobringere potefi. Itaque Vlpianus cap-pH' De fiatul.Si ( inquit ) deeem iulTus dare,amp;lihc^ cfie,quinquedet: non peruenit ad libertatew, nifitotumdet. Verùmadlcgem xiiTab.pw* plus accedamus. Si hçredi feruireiuflumlbtuh berum hæres uendidit, amp;nbsp;tradidit, fiatim adlb bertatem peruenirc, ait Vlpianus cap.pDefta* tulib. Nempe,conditio feruiendiperfonæcohï ret : amp;itacohæret, ut nihiominuSjp expiera lue habcatur: quia per ferufi nô fiet • De côditione dandi non idé omnino putarût Decéuiri. Hoela ne lurifcôfulti fingulariter tribuut fauorilibertatis: ut fi hæc conditio dandi apertèfititaperfo nç cui dandum efi, afcripta,ut ci plané cohæreat, fublacaUlaperfon3,magis pro expiera quam pro defe-

IN LEG. XII. TAB. ipx Ma,conditio habeattir. Sed x uiri in re ob-jMifepius interpretatifunt,conditionem dan 'J'ffeanibulatoriain: ut eft profefto natura fua. ^amp;multum adhuc tribuitur libertatibus, 'quot;^facultas explendæ conditionis manct, etd f’^^atafitperfona. Hoc igitur uideamus. Ait '’^■Liberefleiuflus fubhacconditione,si de-''“ HASREDi DEDER iT,amp;ft ab basrede alie-fit,dando emproriad libertatemperueni-'''J’®rtiponius ait: Lex xu Tabularum empti-’“•’uerbo omnem alienationem complexa ui-Mnecintereft quo genere quifque dominus . 'fiat, cap.zp. ^.ult. De ftatulib. Sic amp;nbsp;cum di J*quot;^effet,hypjtbecam liberari, ft creditor con-''quot;at uenditioni pignons : Vlpianus adiecit, , quot;fiitionisappellationem generaliter accipien j ^fie, ut amp;nbsp;n legate permifit, idc dicatur.cap. ‘.'^tus mod. pig- uel hyp-fol. Imó idem Vl-^Jscap.6.$.t.Deftatulibcris,ex haclege xu ’fifitafenbit: Statuliber parendo coditioni in i ' quot;quot;aeniptoris peruenit ad libertatem: nec fo (?fiuçnierit,hæc conditio ad eum tranfit, qui ■ quot;^Uerùm etiam ad omnes,quicunqj quoquo 'fiominium in ftatulibero nadi funt.Siueigi ' ^gatus fit tibi ab hærede ftatuliber, fiue ad-j|. 'quot;atus, fiue ufucaptus à te, fiue traditus, uel [^''oiure tuus faftus : fine dubio dicemus pa-^^ condition! pofte. Sanè Varro librofecun-P®'’iptionibus acceptum refert, quæcunque ! iuquot;''''’ri legitimum efficiunt. Nam amp;nbsp;omnis J u^pnatio olim fiebat, uel per in iure cefsioné, ^*‘'®^° in Top. hoc eft, pec 1 *fibram: adeo ut imaginaria quoqj emptio amp;

amp; uenditio in teftamentisjquæ ita olim fiebant, interueniret. Vndeamp;familiæ emptor appelle' batur,qui hçredis loco interueniebat.Itaque^ haeredidare iiilTum,dicemusexhacquoqjleg« reftè dare h^redi hçredis,qiiafi emptori.Quotl amp;nbsp;refponfum eftcap. zo.$.4.. Deftatulib.cap.5i'^' «. Decondit. amp;demoftrat. CcdmaiorellquÇ' ftio, ubi hæres feruum non ipfe alienauit, led«* potinsferuus ereptus eft:ut fi h^res fcriptus,abs legitimo fit fuperatus, an huiclegitimoreflè dibit feruus? Poponius ait, rede dari, quialex xn Tabularum emptionis uerboomnemalienano-nem cópledatur; nec interfit,quo genere quifq) dominusferui fiat. Equidem ad propohtini qumftionem magis pertinet pofterioqqiiam p» or ratio.Nulla ne imaginaria quidenl emptio elt in legitimo hçrede,neque ulla eft abalienationis fpecies: ne ea quidem quæ per in iure cefsionem fiebat,cumabhærede lcriptoad legitiniumferuus trâsfertur. nam legitimus hæres lege fit dominus . Verùm fatis eft, hic eum elfe dominum: quodapertius expofuit Vlpianus. Pomponius quoq-,fignificat,emprorisuerbôomnéhicoonii nûinteliigi:amp;ueróconditio si haeredi deds R i T, poteft non minus de legitimo,quàmdefer* p to intelligi. cûq; dicimus, hæredi hçredis rede etiâhic dari,intelligimusno minus legicimum quàm teftamentarium hæredem hæredis.Sane n hçres cüi date feruus iulfus eft,nontâeumab-alienairct,quàm fui iuris feciifet : hoc eft,fi eum manumififlet3amp;deinde mortuus eilet: conditio dandi extinguitur. Sibi enim ipfi dare manumif-fus non poteft. Ipfius nero haeredis hæredidare non

IN LEG. XIL TAB. t^j »ondebetjqui dominus non eft. Elcgascft hac JorePapiniani dilputatio: quam non dubito ex ‘'«lege x 11 Tabularum natam efte. Ad earn cer '' omninopertinet, proptereaque hie pretermit ''odanoneftjait Papinianus cap. 34. Deftatu-j'lgt;eris:Seruus ft decern hæredi dederitjliber efte 'offuseft. Statuliberum hares eummanumifit.

’»pofteadefunäus eft. Hçredis hæredi pecunia '^nda non eft. Quod eiiim placuitjhæredis hç-f'didari oporterc:tunc memineris locum habe-''joumprior hæres dominus accepturuspecu-»‘3111 fuit. Qua caufa facit ambulatoriamj ut ita ; ^'terinij conditionem. Duæ funt enim caufæ, parquas in primihæredis perfona conditio im-Pktur: dominij ratio,item perfona demonftra-’‘o. Priorcaufa tranlitin omnem fuccefsorem, I J'i^nem peruenerit ftatuliber per doming tranf-’ticontinuationem. Sequens perfonæ dunta-’'3teiusquidemonftratus eft,adhæret. Hçc ille. ' ^»ibulatoriam uocat conditionem, quæ non J»»fiftitinunaperfona.Veluti conditio dandi ptedijfi reftè impletur,etfi detur alteri,qui eau ^»labhæredehabet, diciturambulatoria: quia *’ogt;iadhsret eius perfonæ in quo impletur, fed. ?^31iuniquoque tranfit. Ergo ambulatoria fuit '»haclege x 11 Tabularum. Si effetperfona,cui ^»dumeft,itademonftrat3, ut conditio illi co-^æfeatjHon effet hæc ambulatoria. Quid igitur, “'Hemortuus fit ? Certè tune multo etiam ma-Wibertatifauetur. Nam in eius caufa conditio »3oebitur pro impl eta: cum tarnen in alio gene-K^»g»ti, pro défera potius haberetur.cap. 24. ** tódit. amp;nbsp;demenft, Sed in propofita queftio-

15)4 FR- B A LD VIN I ne de quaagit Papinianus,non fuit talis tamqU® fingularis demonftratio perfonæ. Ergo hæccâH fain eo cafunon impedit, quin fit ambulator^ conditio. Quid obftat igitur? Domini/ ratio. Ad quemcunque tranfit ferui dominium,ei dadum erit.Sedin propofito non tranfi/t ad hæredem hæredis. Fuit enim prins manumiflus feruus,amp; uelutifui ipfinsfaftus dominus.ItaqnenuUaelt caufa,cur illi hæredi hæredis dandum fit • D® conditionibus fi quis plurarequiritjConfidanw ftrum de ijs Commentarium. Cæterùmhuius nücloeietiameft,quod exhadege xn Tabno' tat Modeftinus, cap. 25. De ftatul. Staculiberos (inquit) uenundaripofte,leges xiiTabularuni putauerunt. Putafte ait, quod non omnino ex-, prefterunr,fed tacite indicarunt. Additautein, duris conditionibus in uenditione minime eos. onerandos efie. Sicuti amp;nbsp;Papinianus cap.JpB® I ftatul. ait,ftatuliberorum iura per hæredem fieri non pofte duriora. Sanè amp;nbsp;Martianus cap. il'#-'- I De pignorib.dixit,ftatuliberum pofte dari hypo thecæ: fed conditione exiftente, pignus euane-fcere. Vipianus quoq;fcripfit,ftatuliberummedio tempore feruum hæredis elfe, amp;ideo nox® dedi pofte. Sed deditü,fperare adhuc libertatem pofte, namaditionem nonadimcre illi fpemlh bertatis. cap.p. De ftatulib.

Dlonyfius Halicarnaftcus lib.undecimofcn bit,in pofteriores duas Tabulas, quæ adiê ftæ funt,ut eftent x i r,relatum caput unum fuiff fe, Ne patricijs cum plebei/s connubin effetadq; Appium Dccemuirum adieciire,quó diuulfama Patri-

IN LEG. XIL TAB. »py Vibus plebemeffe uellet. Sedut hæc ab ho-quot;’'nefeditiofo excogitatalex fuit, amp;nece)Tari3 ’'Hi^tilem in Rep.libertatsm cónubiorumin-^fturbabat : fic quinto, poilqua édita primum '’'Wat,anno repudiata eft atque fub]ata,rogatio-J'contrariaà C.Canuleio Tribunopl. perlata. '‘lidtarneniuris Ciuilisfempcrfuit,utnon ni-‘‘''terciues Romanos connubium effet: amp;nbsp;lex: 5iapofteaeffecit, ut Senatores cum libertinis 'quot;ftas nuptias contrahere non poffent. Porró 'l''gt;nam legitimi connubij ritus effent Romæ '''’'porc x uirorum,nihil eff neceffe nunc repe-^'’'•llludpoffum affirmare, quod amp;nbsp;Gellius li-^f®3'Cap.2. amp;nbsp;Macrobius libro primo,cap.j. tra ’'”’t,fuiffe in xii Tabulisfcriptum aliquidde 'quot;'’oftio, quod abeffe abs uiro mulier deberer, quot;''’rpandicaufa. Illud pertinuiffe uidetur ad u-'''”tm,quæ, utait Cicero, ufu habebatur. Sed S^’dribialioquilexillauoluerit, nondum fans ''”tlligo. Dediuortijsaliquidex xii Tabulis Justere magis poffum. Conllat iam turn Romç ’“'ta fuiffe diuortia: quanqua annis plus quam ?tentispoft x11 Tabulas primum Romç diuor ''quot;’nfaäum fit, idque excaufa fterilitatis. Sed ^’'andocunque fieret,lex xn Tabularum fieri ''dèuoluit. atque ut in fponfalibus renuncian-phoceftjin repudijs,folennis erat hæc formu-“coNDiTioKE TVA NON vTORz ficindiuor-'*herathxc,TVA s res tibi HABETO,uel,Tv-‘’ RBs TIBI AGiTo:quodfcribitetiamCaius '’P-a.Dediuort. Illaautem uerbafuerutex xn Koulis. Cicero Philipp, i. loquésde Antonio: ‘'”’gi (inquit) fadus eft. Mimam illamfuam, N » fuas

«JXÎ FR. B AL DVI NI fuasresfibihabereiufsit,ex xii Tabulis:claue* ademit,exegit. Atque hæc quidem diuorrij formula, fignincabat etiam dotem foluto matrimo nio reddi, fi nihil effet caufæ cur retineretur. quanquam nominatim de dotibus,amp; earum iure aliquidin xu Tabulis fcriptum fuiffe,affir-mare no aufim • Certe Romulum nullam legem tulilTeTOfeiiiçow'f xmMfffCds » /«lU/a^jff, fcribit Dio-nylius libro fecundo. Interca tarnen nuptias lie c0ftrinxiire,utde diuortijs quæfitûRomæmul tis feculis non fuerit. Decéuiri nullum etiam, utdixi,diuortium uiderant, fedinfuturumlon ge prolpiciebant. Paulus cap. 8. De diuort. ait, nullum diuortium ratum elle, nififeptemciw-bus Rom. puberibus adhibitis. Id requirilege xn Tab. affirmarenonaufim. Sedquicquidtan dem lex ilia requireret in diuortijs fine repudijs ( nam confufe utuntur lurifconfulti perfçpe his uocibus in eadem fignificatione ) collar aliquid requifijffe,idq; feruandum omnino fuiHe'Oii^n quam alteri faftum alienum ignorâti, amp;iullum elTeexillimati, uenia daretur. Caius libro tertio ad legem xn Tabularum: Si (inquit) ex lege repudium milfum non fit, amp;idcircomulier ad-hue nupta uideatur: tarnen fi quiseamuxorem duxerit,adulternon erit.idqueSaluiusIulianus refpondit:quia adultcrium (inquit) finedolo malo non committitur. quanquam dicenduni, ne is qui fciret earn ex Icge repudiatam non elfe, dolo malo committat. Hçc Caius,capite ;. Ad leg. lul. de adul. Huius autem etiam loci ell ue-tu.sillaamp;nobilis quællio,cuius meminitCice-i, ro lib. i.de Orat. Paterfa. ( inquit ) cum uxorem præ-

IN LEG. XIL TAB. ipr I’ïgnantem in prouinciareliquiffet, Rom^que “ 'tsramduxiflet, neq;nucium priori remififfet, “ '’’ortuusq; effet intefiató,amp;exutraquefiliusna “ ÿ’îffet:mediocrisne resincontrouerfia addu ‘‘

j^^amp;depuero qui expofteriorenatus eratjamp; ‘®gt;Usmatre; quæ fi iudicareturcertis quibuf-^'’^uerbis,non nouis nuptijs fieri cumfuperio '''‘‘uortiumjin concubinæ locum duceretur.

ws tanquam ex x 11 Tab. infignis ad defor-r'^tempuer breui tempore creatus, amp;c. Etfi j'locus uideatureffemendofus, tarnen aperte ‘«'nditjin x 11 Tabulis fcriptumaliquid fuiffe, '‘delegatis mittendis, uel de infignitis amp;nbsp;de-’quot;nibus pueris natis. Ad utrum potius referri JJ^tteat, quod de xn Tabulis hic dicitur,ad-pubito. Plerifque placet, adpueros infigni-?’''l'^anquamquidde his fcriptum fuerit, ne ^’larequidem pofsint. De monftrofis partu-”’*’i'otaeftLex Romuli:ignota,xn Tabularu. 'A^uam amp;nbsp;de tempore partus egiffe xn Tab» Wr. Gellius libro tertio, cap.16.ait, Decem-'’'’’fferipfiffe, in x menfibus gigni hominem, ®''in xi. Scio Romæmulta fuiffe genera x ui-’fï'H.Sedcum x uiros fcripfiffe aliquid quod J.'’’pertineat,legimus,meritöfulpicamurin-i giaudores xn Tabularum. Viuebateorum jquot;'’fgt;ore Hippocrates in Macedonia, quem hu-'’^æntentiæ fuiffe confiât. Sane Vlpianuscap. ''*J«fuis8clegit.curndixiffet,ex lege xn Ta-

198 FR. BALD VI NI bularum ad legitimam hæreditatem,eum qui in utero cratjadmitti,fi fuerit editus: fiibiecit, Poft decern menfes mortis natus non admittetur ad legitimam hæreditatem.Certèfuitamp;illa uulga ris,amp; àlurifconfultis ueteribus concepta, infti-tuédipofthumi formula amp;nbsp;conditio ravi post MORTEM MEAM IN DECEM MENSIBVS PROXI MIS NATvs ERiT. Quæ prætereadehaerc Gelliusfcribir, commemorate nihil eftnecefle. locum indicafle,eft fatis. Sed cum de nuptijs df dum aliquid effet ex x 11 Tabulis, amp;nbsp;de patria poteftatenunc effet dicendum,uifum eft,fi quid delegitimis amp;nbsp;naturalibusliberis infertum xn Tab. effet, perquirere.

CAP. XXXVII, CVm xii Tabularumyfteria præcipuècon fiftant inpatriapoteftate,6c iurefuorum; tarnen ex hac lege non omnino defeendit iuspa triæpoteftatis: nectamiure ciuili quàmmori« bus hæc introduda effe dicitur. lus poteftatis moribus effereceptumjait Vlpianus capite8.De his qui’fui funt uel alie. iur. Sane Dionyfius Halicar. libro fecundo diligéter oftendit, Romu lum iam inde ab initio urbis conditæ uoluifle fummam patribus in filios dan poteftacem:ut e-tiam filium ter uendere poffet pater. Atque hanc quidem Romuli legem, x 11 Tabulis adferiptam fuifre,amp;in quartam Tabulam effe coiedam.Nu maquidem filiumfa. maritum, cui pater iamu-xorem dediffet, non polfe à patre uendi, ftatuit: amp;;hac ueluti exceptionem addiditadlegemRo muli, Sed in alios filiosfa, conceffa, quamdixi, fuir patribus poteftas, maior etiam quaminfer-uos.

, IN LEG. XII. TAB. r^f ’'^'Namferuus feme! uenditus, fi deinde ma-’*''quot;ttatur ab emptore, nonreciditin potefta-''’’prions domini. Filiusfa. uero ab emptore K'’umiflus,reciditin patris poteftatem, amp;nbsp;uen J^Wiim poteft: iterumque ab fecundo empto-,® Wat us, iter urn in patris poteftatem redit,amp; (i^otiendi poteft hoc iure. Itaque amp;nbsp;cum pater J'^mfaJiberari emancipatione uellet,luam ip-jP^triam poteftatem diftoluere non poterat,ni ?'lgt;Us mancipationibus. Atq; illud quideni *'^'nxii Tabulis comprehenfum fuiffe,indi-^^Ipianus in fuis Titulis, cap. x. Liberi (id ƒ '^Oparentumpoteftate liberantur emancipa-id eft, fipofteaquam mancipati fuerint, quot;’’‘quot;imifsifint. Sedfilius quidem ter mancipa-ptwinanumiftus,fui iuris fit. Id enim lex x 11 i^’“'ilarumiubethisuerbis:si pater filivm I^* VBNVNDAVIT, FILIVS A* PATRE UBER 'S C^teri autem liberi,prêter filium,tam ma '“Sam fœminæ,una mancipatione manu-quot;“fsioneque fui iuris fiunt. Sanèamp; luftinia-'’‘tit. quib. mo. ius pot. fol. ait, emancipatio-Ser antiquam legis obferuationem procef-pquæ perimaginarias uenditiones amp;interce ^cs manumifsiones celebrabatur. Intelligit S obferuationem legis xu Tabularum. Stumut hæ tandem mancipationes fublatæ pficius uendédi filijfa. fuit patri ademptum. ^Diodetianus quidem Imp. 1.1. C. de pat. qui quot;™sdiftr.refcripfit,liberos à parentibus neque “'nditionis,neqidonationis titulo, neq;pigno J’iure.aut alio quolibet modo, in alium tranf-'^fdpoffe.Sedimaginariam amp;: fiduciariam man

too FR. B AL DVI NI cipationem uetcrem,quæad emancipationem filijfa. neceffaria erat, feruari uoluit : cum refcri-beret,non nudo confenfu,fed adu Iblcnni,liberos patriapoteftateliberari. 1.3. C.deemanc.lib-Caeterum luftinianus toram ilïam antiquam amp;nbsp;legitimam emancipationis ccremoniam fuftu-Jit. Placuerat Iurifconfultis,ut fi pater contraflJ fiduciafilium uendidiflct, amp;ex earernäcipatum manumififfet j tanquam fcruum, plane eumli-beraret. Sedneque talem circuitionem effene-ceffariamjpoftea Cæfares ftatuerunt.

LYfias laudat Athenienfes leges, wlt;)^'iiüp^ f)Mgt;üfi: Sc Xenophon in Poris fcribit, Ath'' nis fuiireo’f^xvrf^'i'A«««?. Hoc exemplum amp;nbsp;1^^' cemuiri fecuti funt. Vt antem meminerantA»' cum Martium regem filijs luis teftamento tuto' remdedilTeL. Tarquinium, amp;apudGraces ufuquoque fuiffe tutelas teftamentarias ! »^ ipfi de his legem tulerunt. lila quidem généré' liseorumlex, PATERFA. vn ^boassit S'quot;”'^ TVTELA REI SVAE, ITA IVS EST0:adt'^^? las quoque teftamento conftituendas pcruiui'^^ ut fuprà dixi. Sed alia X11 Tabularum lexW’^ fe uidetur,quæ hanc facultatem parentibus ti' bueret,qui liberos in poteftatehaberent, »u^ ijsalioqui aliquidbonorum relinquerent»^ nonrelinquerent. Inquit Caius cap.i-Dd® ' tutc.lege XII TabularumpermilTumeftp^^j tibus, liberis fuis, fiue fœminini fine mafcu* fexus,fi modó in poteftate fint,tutores teft^iA to dare. Addit Modeftinus,exhæredato 9‘*‘’‘ï. filio pattern pofte tutoremdare. cap. 4quot;^^°'^;

K IN L E G. X 11. T A B. 20t ®’'iq;PauIus cap.20.Ill0 tit. Teftaméto (inqt ) ÿ^mlibet poffumus tutoré date, fiuc is Pretor, ' quot;sConful fit: quia lex xii Tab. id confirmât, '''’ilex x 11 Tab.permittit patrifa. leganti, da-j'Woremreifuæjiure teftamenti amp;nbsp;legati hoc 'quot;Confiât. Si iieró patrifa.filio lu o etiam cxhæ ''«totutorem teftamento dare permittit: iua ’quot;læpoteftatis cum iure tefiaméti coniungit. ’®tuiuos fi pater filium emanciparet, non om pofiet tutorem illi dare. Non enim lex hoe ''ruinös permittit: neque tarnen tali pupillo '“rem ipfa non dat. Nam legitimum uocat:de J''®nioxdicendum erit. Tutoris ergo datio ei 'quot;^UfncompetitjCui lex nominatim hoc dedit, j'’quot;Vlpianus cap. d. $. 2. De tute. Nominatim ''''dedit patrifa. teftamentum facienti. Sed Jquot;'’fatis exprimât, amp;quis, amp;cui tutorem ita ç'' nihil'ne de ijs, qui tutores dari ita pofsint? j'quot;ecunituteladicitur effe iuris Ciuilis, amp;ex 'S' ’m defcédit: fatis intelligimus,ad eines tan .^quot;'Romanos pertinuific. amp;ueró tutelæ datio Attefufeeptio, eft ueluti teftamenti utraque fa u'’•Raulus,qui cap. 20.detefta.tut. dixerat,te-j’l’iento quemlibet tutorem dari pofte, fiuc is j'*ror,fiueConful fit, quialex x 11 Tab. idcon /quot;•eticapite fequenti ait,eum demum tutorem pofte,cum quo teftamenti faftio eft.Vlpia-’’quot;Titulis excipit Latinum lunianum : qui 'Teftamenti fadlionem habeat,tutor tame da-'quot;quot;upoteft. Sed quidfi non fit tutor tefta-|•'quot;tatius? Hiccertè etiam xuiri pupillis con-quot;erunt. Audiebant legem elfe Charodæ, non Ro ante eorum tempora perlatam,quæ tutc-

ÎOÎ FR. B A L D V I N I lamitadiuidebat, ut agnatis hæredibns pW»* mis,bonorum pupillarium curam: cognatis ue' rö alijs educationempupilli committeret,ncut Diodorus fcribitlibro duodecimo. Audiebant apud Athenienfes tutelädeferri proximis et’^^ confanguineis. Nam amp;mortuo Clinia, Alcibia' dispatre,Alcibiadisimpuberis tutotes fueriint Pericles amp;nbsp;Ariphon,qui illi fanguine iunüi erat» lïue (utloquiturPlutarchus ) «ça«««''’-« ^«‘'^^y' fer.èc extat non difsimile exemplumin quadaffl Lyfiæ oratione. Quid igitur noRri x uiri? yl' pianus cap. i. De legit. tut. Légitime tutelæ (in-quit ) lege xi i Tab. agnatis delatæ lunt: amp;con lânguineis,id eft,his qui ad legitimam hæredita temadmitti poffunt.hoc fumma prouidentia. utquifperarenthanc fucccfsionem,i/dem tue-rentur bona, ne dilapidarentur. Idem cap.y tit. Legitimos tutores nemo dat, fedlex xn Tab. fecit tutores. Paulus cap. ó. Illo tit. Intena to parente mortuo,agnatis defertur tutela.Inte flatus autem uidetur, amp;nbsp;qui teftamento übens fuis tutores non dédit. quantum enim ad tute-lam pertinet,inteftatus cft. Caius cap. p.lHotit. Siplures fint agnati,proximus tutclam nand* fcitur: amp;nbsp;fi eodem gradu plures fint,omnes tute lam nancifcuncur.Ex his intelligimus,tutelani, ficuti hæreditaté legitimam deferri. Pauluscap. 7.Dccapir. min.Legitimæ (inquit) tutelæ eX xii Tab. interuertutur eademratione,quahæ-reditates exindclegitimæ: quiaagnatis deferun tur,qui definunt elfe, familia mutata. Illud difsimile efl,quód cum cófanguinea non minus qu.im confanguineus ex hadege fitheres: tutor etiam

. IN LEG. XIL TAB. 20; ‘’»inon pofsit effe, quia tutela fit uirile offici-. 'Interdum (inquit VJpianuscapitet.deleg.

. . nbsp;*^ Ma a IVO. ^ k42./aaAK/« k x AVA*i*vy^s.aaa»***v»w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* .‘ætit.Agnato (inquit) propiorfemina,quo .’'’üsfitimpuberis agnati tutorjnon obijcitur. ^®^uepatruusfororem eófanguineam haben f’yîtris filij,legitim us erit tutor,Ergo cum de-quot;'lgt;uutur agnati,potius in tradatude légitima .Mïjquam de légitima hæredi täte, defcriben-^‘quot;ntuirilis fexus;Iicet in Pandeftis contra,fed Jquot;petam,fa£tum elfe uideatur: cap. 7. De legit. ^p.2. De fuis amp;nbsp;leg. Porró etfi libertorum Matorumhereditärem 1 ex xii Tab.utfupra pnominatim deferret: tutelam tamé expref-^ctiani non detulit. Sed interprétés legis x) t ’“gt;ilarum,exemploagnatorumingenuorum, 3i'^ustutelam non minus quam hæreditatem ?^fert,patrono fimiliterdeferendam elfeiu-’^nt. De patre qui filium mancipando con-’'’^afiducia, amp;nbsp;remancipatummanumittendo Wpatronus habetur,nihil fcriptum in xu fibuliserat,hæresan tutor legitimus propte-''’dUpofset. SedPrætoribus amp;Iurifconfultis «uit,in utraque caufapro patrono manumif-’’tchaberi.

Cicero libro fecundo de Inuent.Lex eft ( in-quit) si FVRIOSVS EXISTE T, ACHAT O-'’H aENTILIVM'cLVB IN EO PECVNIa'qvE ''v3potestas ESTO. Idcmfcriptumeftab WreRhetor.ad Heren, lib.t. Non dubium eft ’“temearn fuilfe legem XII Tab,Nam amp;nbsp;ipfe Cicero

Cicero libro tertio Tufcul. quæft.fcribit, XH Tabulas uetare furiofuin fuarum return effe dominum. amp;nbsp;interpretatur furorem bic dici, mentis ad omnia cæcitatem: maiusq; effe quippiam, quam inlaniam: quam ait effe inconftantiam fa-nitate uacantem,fed quç tarnen pofsit tucri me.-diocritatem officiorum,amp; uitæ communem cul turn atque ufitatum:proptereaque difertè etiam notarfcriptum inhaclege fuifle,non quidem, si iNSANvs:fed, si Fvitiosvs. Neque ueró dubium eft,quin amp;nbsp;in Grecia non difsiniilis lex effet. Nam amp;nbsp;uocatuseft à fuis filijs Sophocles in indicium,ut tanquam furiofus abs refamilia-ri remouerctur,amp; acciperet curatorë, cum pro-pter ftudium tragœdiarum infumma fenedute defipereuidererur negligendo rem familiärem: quanquam abfolutus fuerit, cum carmen protu lifset, quod minime defipientis effe iudicatum eft. Neque folum Græcorum exemplo xuin Romani furiofis, fed amp;prodigis interdixerunt bonis,curatorcmque dandum effeputarunt. Au diebant communi Grçcorum lege prodiges eile tirifim, amp;nbsp;arceri foro,concionibusque; ficuti ex Demofthenis orat. contra Timarch. inteUigipo teft. Audiebant Areopagitarum iudicio grauitet puniri Afotos, ut Athenæus libro quarto narrat. Denique intclligebant,quod poftea luftinianus nofter dixit,Reip. etiam intereffe, nequisre lua male utatur. Quid igitur? luftinianus ait, furio-fosamp;prodigosmaiores xxv anniseffein cura-tioneagnatorum, ex lege XII Tab.In Vlpiam Titulis,cap.iï.legimus, curatores legitim^e^ fe.quicxlegc XU Tab.dantur.LegeXIi Tab.

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lubete,

• '”” eft,effe in curatione agnatorö. S«d f !‘Pianus capite ». De cur. fur. fcribit,legc x 11 Hift ^’^’g® “^^^^‘^*^* bonorum fuorum admi jj fatione: idq; moribusab initio introdudum ƒ Cum xuirifuas xu Tabulas confcribe-'j^^*”collegerunt,atquein eas retulerunt, 1 ‘ ”«1301 erat Romæ moribus amp;nbsp;confuetudinc /'Ptum,nt teftis eft Dionyfius Halicar. Cice-^jJ^CatSjoftromore (inquit) malèrem geren jj.’’5patribus,bonis interdici folet. In Pande ^æpe*^icituris,cuilege bonis in-i *üum eft. cap. »8. De tefta. cap.5. De acquit. jj^'^Welligiautemlegem xu Tab.dubiûnon b ^ nihilominus cognitione amp;nbsp;interdiûo Ujj*.^oiis opus fuit. Itaque amp;nbsp;per Prætorem bo-j) ‘quot;terdici alicui,legimus in Pandeftis, cap.to. '''*f' fur. Sicuti amp;nbsp;moribus per Prætorem ali-j ’““nis interdici,eft apud Paulum Setent. lib.

1 '?P' 5. ubi amp;nbsp;antiquam formulam ipfius Præ-j '®^nterdiüionis jjponit. Moribus (inquit) 1 ^rstoré bonis interdicitur hoe modo: a v a u

f Sic Valerius Max. lib. j.capiteç.fcribitQ^ c^ptium Prætorem Vrbanumbonisinterdi-J'^Fabio,Q^Fabij Max. Allobrogici filio, perdita luxuria uitâ agebat. Vlpianus cap.i. iij^^rd'ur,etiâdefcribit,ecquisfit,pdigus,cuibo ‘dnterdicendû. Nam pofteaquâ dixit, ci le-’‘“Tab.interdici bonorum fuorum admini-

»off FR. B AL DV INI fffatione, idque ab initio moribus intfoauöu effe: adijeit, SedfolenthodiePrætores uelPr®* dcs,fitalcm hominem inuenerint, qui nequJ tempus neque finem expenfarum habet,fedbO' na fua dilacerando amp;nbsp;difsipando profunditjC^ totem ei dare,exemplo furiofi. Sed amp;nbsp;muher* luxuriofeuiuentiintetdici bonis pofse,aitPäU' lus cap. »5. De cur. fur. Non eft ncceffe pluribu* uerbis dcfcribcre prodigalitatem,aut furoreW' Sedprofefto grauifsimum eft teftimoniump^' trisjteftamento fuo fignificantis filium elfe pro' digum: capite id. $. 1. De cur. fur. De uiho*“’ interdiâi potins uideamus. lurifconfulti aiu”^» prodigo interdici bonis, amp;nbsp;bonorum admin'' ftratione. Formula Prætoris ait, interdici iHi 1* fua,amp;;rei commercio. Sed Jatiushæc uerbaacd piuntur. Nam neque teftamentumfacereispo' terit, cap. 18. Detefta. præfertim cumamp; l'^®“’ illius hie confulatur: amp;nbsp;fi quis prodigus üb'P^' ximè cum morietur,futurus tabs fit. NequelO' lum bona fua abalienare aut adminiftrare non poteft,fed neque fefe obligate. Quid igitur• ^'^ lex: AGNATORVM GENTILIVW'aVE 1« EOPS CVNIA'aVE EIVS, POTESTAS ESTO.HæCUCt ta,AGNATORVM GENTI LI V M 'a VE, profepäW' tis accipiendaefte,notâtetiam Paulus,cap.ß; Deuerb. fignif. ut primùm agnatos,deinde,lim non fint,gentiles elfe curatorcs légitimes intel-ligamus. Hos autem ab illis differre,fupraenani annotaui, cum de légitima hæreditateagerctiir. Sane amp;nbsp;uetus fuit prouerbium,ut cum quern In rere antiqui intelligerent, dicerent, ad agnatos amp;nbsp;gentiles effe deducendum.Deniqj Horatins libro

L ’N LEG. XIL TAB. 20.7 ®^«cundo Sermonum, de furiofo ait: ^'^'^ittiido huic omne adimdt im

''t^rea tarnen mcminilTe oportet, Prætofem j^ufapotuifle, atque etiam aliquado debuif-^f^'Houere ab hac curatione, quos lex alioqui ®5niuocareuidebatur. Caius cap. 13. De cu-'‘^jr Sçpe (inquit) adaliumèlege XII Tab. gt;furiofi' aut prodigi pertinet, alij Prætor bu??’’^*^*o*'®lt;i®t:fcilicet cumille legitimus

*“'lis ad earn rem uideatur. Sed amp;nbsp;fi pater cu , '’''•nteftamento dederit, Pretor eins uolun-^‘'ï'ilequetur. cap. id. De curat. fur. Sanè olim .’®’ prodigi aut furiofi curatio filio denegaba-'^ïni etfi is proximior effet, quam aut agna ’^quot;Uusj autgcntilis ; tarnen ueteres erubefce-^Öiuin patri præficere. Verùm D. Pius tan-I^f?’'ripfit,reaè hoc fieri pofse : ficuti poftea ’^’anus nullum autagnatum aut gentilem patri pr^ferre, in curatione prodigi aut fu .•''Porr6 an eadem omnino conditio fit furio ^quot;seft prodigi curatorem habentis,amp; an abs Stionepupillitutoremhabentis différât, di ^'‘'quot;eftalioloco.

iZtpianus cap. t. De fufp. tut. ait, crimen lu y fpeûitutorisex lege xn Tab. delcende-Cicero libro tertio Offic.fcribit,dolum in tu-|Hiffe uindicatum lege xi 1 Tab. Sed aper-?quot;*Triphoninus,cap.5$.De admi.tut.ubi ait ex ^xu Tab .proponi aftionem in duplumad-i'lfus tutorem. Furti nec manifefti pœnâ fuiffe Wxlege xii Tab.lupradidum eft. Tripho ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ninus

»o8 FR. B A LD VIN I ninus uero oftendit,non candem effe aäionem, qua tutor tenetur. Si (induit) ipfî tutores rem pupilli furati funtjuideamus an ea adione, quæ proponitur exiege XII Tab.aduerfustutorem induplû,finguliin folidum teneâtur: amp;quam-uisunus duplumprçftiterit,nihilominus etiam alij teneantur. Naminalijs furibus eiufdem rei pluribus,non eft propterea cæteris pœnæ depre catio, quod ab uno iam exafta eft. Sed tutores propter admiftam adminiftrationem ,nontaffl inuito domino contredarerem uidentur,quàm perfide agere. nemo denique dieet, unum tuto-rem amp;nbsp;duplû hac adione præftare, amp;nbsp;quafi fpe* cic condidionis aut ipfam rem aut eius æftima-tionem.Hçc ille. Hinc intelligere primùmpof-fumus,aûionem tutelarem, quæ de rationibus diftrahendis appelJatur abs lurifconfultis, de-fcendereexlege XII Tabularum. Hac adione tenetur tutor,qui rem ex bonis pupilli abftulit: cap.a.De tut.amp; rat.dift. Eft autem in duplum,uc tarnen in fimplo rei perfecutio infit,nequetotâ dupli pœna fit, fed amp;rei tantum æftimatio du-plicetur. capitet.$. 11. amp;capite2.$.«. De tut.amp; rat.dift. Cæterùmpoteftamp; furti adio,quate-nus plus continet, concurrere, fi furandianimo tutor aliquid abftulit. cap. i.$.i2.amp;cap.2.$.i.De tut. amp;nbsp;rat. dift. Cicero lib. 1. de Orat. notât turpe tutelac indicium, quod non modo exiege XII Tab. defcendere fignibeat,led amp;exealege certam condemnationis quantitatem habuilTe» neque plus peti iure potuifte. Imo uerb plus pc-tentem, caufacadere debuifte. Sed hoc poftre-mum nobiles aliquando Romanos caufidicos non

! ''’nfemperuidifle: cum (inquit) Hypfæusml ^iniauoce,plurimis ucrbis,a M. Craflo Prærore 'ontenderetjUt eiquemdefenderet, caulacade-f'liceret: Cn. autem Odauius homo Confula-“^'’jnon minus longa oracionerccufaret) ne ad-'‘'fferius caufa caderet : ac ne is pro quo ipPedi-'^t, turpi tutelç iudicio atque omni moleftia, ‘ulticiaaduerfarij liberaretur .Quod altef plus i^S^agendopetebat, quam quantum lex in xit *abulis permiferat: quod cum impetralTet, can ^^aderet. alteriniquum putabat plusfecuma-^'iSuàm quod effet in actione : neque intellige-“*t)fiita effet adumjlitemaduerfarium perditu-*'*''i'Hæc Cicero, Qiiem locum fie Cuiatiu# Met nuper expofuit: Hypf^us pro pupillo abs '•ætOrepollulabat J utfibi liccretin triplum a-S'fC'Ofcauius pro tutore contendebatpion nifi ''’duplum adionem dari oportere. Nota huic e-'’'{«X xi i Tab.de qua nunc didum eft. Sed neu ’^Wterca tenebatius illud, quo qui plus petit, '’'‘lacadit.Alioqui neque Hypfeus plus peters ’Whiffet:neque Odauius recufafser,taUm ab ^ffotmulam amp;nbsp;adionem inftitui, fi quo recidat ^''iplus petit,cogiraffet. Obferuada porrö eft '“dem loco indicium hoctutelæ appcllari tur-Meuti amp;nbsp;idem Cicero pro Cecin. leribit, tur-?®gt;udicium dari aduerfus eum, qui per tutelam Jäiidafferaliquern. Et pro Rofc. Com. inter iu-quot;^iafummæ æftimationis, amp;nbsp;pene capitis, re-*^iudicium tutelæ: ficutiamp; lurilconfulti re-.P®dent,infamia notari tutorem,qui propter de» '‘'^àtutelaeftremotus. Hocautemiudiciunt “Tcüitutoris defcendefe etiam ex x n Tab. di

xi: uideturquepræter illam legem de duplo,fu-iffe in ijs aliquid granius etiarn, fcriptumdépu* niendo improbo tutore: propter quod amp;nbsp;Cicero tanto magis dixerit, dolum in tutcla per xii Tabulas fuine üindicaturH. Certè meminifsepo terdrit Xuiri, quod de Euripidis fabula narrant. Ïs fcripferat, Crelphontem quendam perfidum tutorem pupillis luis MelTenem fraude furripu-ïire,hancque eius uocem fuifse: Pecuniam fum-mumelTe bonum,quodamp; uirtuti amp;piet3tilit anteferendum.Hanc uocem cumpopulus Athe nis in theatro audijfset,dicitur itacómotus fuiP fe,ut Scadorem amp;nbsp;poetam fcena deturbaré uo-luerit. Sed Euripides orauit,utfinisfabulæau-diretur,amp; exitus tam nefarij tutoris. IdAtbenis acciditjuixannis uigintiante xuiro».

Cicero libro 2. de Legibus, fignificat fuilÏe quoddam xn Tabularu caput,quodeti-àm in omnium puerorri ore erat, hoe prinopi« SI IN IV3 VOCET ATQ.VE E A T . fed reÜqU^ non afcribit. Auftor quoqueRhetoricorumad Herennium ait,lege ius fuiffe, quod populi iuf-fu fancitum erat,ut in ius eas, cum uoceris. Sed ,quibus uerbisidlancirent xii Tabulæ,certodi cere non poffum. Alterum extat caput, quod quandam ueluti exceptionem continet. Gellius libro uigefimo,cap.i.fcribit hæc fuiffe uerbale-gis xiiTab.si avis in ivs vocatvr, u MÖRBVS AEVÏTAs'vB VITI VM ESSETI ÜVI XN IVS VOCABIT, IVMENTVM DA-TO. SI N» VET, ARCERAM NE STERN IT 0. QuoloCOPha uorinus philofophus,exiftimansmorbum hic appella-

ï tl

t J I 1 1 ( t i ti t C 11 tl li e

IN LEG. XIL TAB. 21t ’Pptllari ægrotationcm grauem cum febri ra-Wâ)amp;iumentum dicipecus aliquod unicum ’'■^gouebens, inhumanam effehandegem iudi ^'•iitquç ægrotum domi lue cubantcm,iumeii '’'nipofituin inius rapi, amp;ueiuti efferri noua quot;neris fpecie iuberet. Sed Cæcilius lurifcóf.ne-^quot;ïtiuamita efle probat. Nam (inquit) mof-quot;^mlcgeiftanon fcbriculolus,neque mmium Ws,feduitium aüquodimbecillitatis atque 'Mentis demonftratur, non periculum uitæ ‘'«nditur. lumentum quoque non id Iblum fi-Wcat,quod nunc dicitunfed ueftabulum eti-’'quot;i^uodadiuudispecoribus trahebatur.Vete ''’'nimnoftri iumentum à iungendo dixerut. ''wiautem nocabatur plauftrum tedum undi ' ^Scmunitum: qualîarcaquædam magna ue quot;Mentis inftrata, qua nimis ægri aut fenes poe ^''cubantes foleban t. His explicatisdic Phau o» ''5° fefpondet : Quæ nam tibi igituracerbitas ,'üifaeftj quód inius uocato pauperrimo ho-

Uelinopi,qui aut pedibus forte ægris effet, *j^9'Jo alio cafu ingredi non quiret, plauftrum .Mandum cenfuerunt: nequeinftemi tarnen j'*'tatè arceram iufserunt, quoniam fatis eflet Mido eiufmodi uedabulum? Atque id feca-'quot;Me caufatio iftaçgri corporis perpetuam na ^®ncm daret fidem detradantibusjurisque a-ï®nesdeclinantibus. Hæc Cæcilius .nequee-quot;quot;’' nicliorem interpretem aut quærere debe-quot;’J'haut habere pofsumus . Adijccrem quod Vl ^'Msait, neque onerofum creditorem, neque ^‘Wtum debitorem effe audiendum:fed hoedi Mahófpedat.Vt auternmagis mteiJigamus, 0 a quod

quod Phauorinus ignoiauit,Decemuiros hum» nifsimè rationemhabuifle grauioris morbi,ue* hementionsqucjlubijciam fequenti capiteexe* odem V]piano,qiüd iili de eo ftatuerint. IinerM autem hanc iuris Romani partem deiniusuo-cando,dignam fuilTe, quæ à Decemuiris diligen ter conftirueretur,racete non debemus. Platoh bro 8. de Legib. iudicat leges in Rep. in primij ferri debere Tutsi T:^tffii\ij:riii!f^ àeùiiAHTÿ^uy, quanqu* cas tâti facere non uideatur, ut in ijs ualde occu* pariuclit legislarorem maioribus negocijsad-didum . Sed Romani, qui nihil prætenniferunt eorum quæ in Rep. neceflariaeße uidebantjit maxima quæque procurarunt,ut minima pen®' cuti etiam fint. Itaq; amp;Prætores in fuis edißi’i quicquiddcinius uocando quæripofset/o'j’' plexi funt. In primis autem ut opera danda fuit, nefruftraquis in ius uocarctur,aut faaledU' dere uel impunè non fequi uocantem pollet, fichabenda etiam fuit ratio iuftæ excufatiou'®' Vtrunque Romani diligenter obferuarunt.Pti' mumlexfuituN ivs vocatvs kat, AVt ”* CA TV R.Eam téperarut xuiri,utneqjfequicu^ tur,ncq;duci pofsit,quimorbo fontico imped’® tur.Pretores deinde alteram,ut loquimur,e.'tee' ptioné adiecerüt;ut qui fatisdederitin ius uoe^ tus,nonducatur. Hucquepertinuit ille,quiii’ cdiftoperpetuofuit, titulus: avi neove 5®' avANTVR, NEavE D V c A KT VR.amp;infrac3p47' quippiaminipfis xii Tabulisnorabo,quod^' demreferripoteft. Poftremo prudentes addi e-runt,ut in hoe quoque gencre parcereturei,qi” domi edetfuæ. Neqjid Caiusprætermifit,cunt

•x

Ik lt;5 k k k k

I N L E G. XI L t T A B. îij ’tcaput xii Tab. interpretaretur. Sicenimli-'Oi.adlcgem x ii Tab. fcripfit, I. »8. Deiniua ?®c.Pleriqueputauerunt nullum dedomofuâ ''’'Usuocarilicere, quia domus tutifsimûcuiq; ''fugiumatque receptaculum fit: eumque qui ’^iniusuocaret,uiminferre uideri. Cui inPâ '^isfubijcitur ex Pauli lib. i. ad Ediflum, fatis f^næ fubire eum, fi non defcndaturamp; lacitct. quot;quot;»menim elTe, quodmittitur adueriariusin Wefsioncm bonorum eins. Scd fi aditum ad fe nbsp;nbsp;nbsp;'

Wct,uel ex publico confpiciatur, reöè in ius M. Sedamp; fiis qui domiefijinterdurnuo-'’'quot;niuspofsit,tarnende domofua neminem ’’'Jrahidebere. Ergo ut Romani iudicarunt gra ''•*'namefieiniuriam,fi quis ui domum cuiuf-pmintroirct:ficneinius quidemuocadieau ^^'nierèidfieripafsifunt.aut uerbfi qua iufla '’quot;üelTet, cur id interdum fieri patcrentur : fal-’''’’nunquam pafsifunt aliquemde domo fua '’^ihi,aut ui abripi.quod amp;nbsp;Cicero in oratione ^®Domo lua,amp; contra Vatinium elegâter gra-j ''’^^uclcribit. Quid igitur’an qui in ius uoca-?®'ft)fi domi fe contineat,eludcre impunè iudi !'’“''’potcrit? Edidis cuocabitur. fi nonueniat, ' quot;quot;ttetur aduerfarius in poflefsionem bonorum 'tquot;®: tandemq; etiam ea uendentur propter Ion ^'‘'ffnicótumaciamlatitantis . Et qui ius dicen ''''onobtemperatjpœnali iudicio damnatur, ut Met quanti resell quæpetitur: fieque eins I '®ntuinacia damnolitiscoeteetur. l.una. Si

VLpiani uerba cap,2.Si quis cautioiiib,funt hæc: Si index, uel alter ex litigatoribus, morbofontico iiTipediatur,lex xn Tab. iubeE jndicij dié elfe difhfsu. Alij Jegût ur ffvsvm:fed partiintereiLpuanquâ d 1 ff 1 s s vm malimjficutl amp;nbsp;in PadedisFiorétinis legitunamp;apudaliosau Teeres Latinos. Gell.lib.14,.de fe loquens,indicé datoUidsi (inquit) dié diffindi. amp;paulopbftdn difiiisionib.c5perédinationibusq;.Liuius quo-queiib.p. Legé Curiatâ (inqt) deimperioferéu trifte omen dié diffidit. Deniq; Horat.lib.2. Ser, Ï^ihil diffindere poßtm: hoc eft, nihildifferre uel ré,pdiiclt;5fe,quinpronücié.Acpropriè qdé dirnu dies olim diccbanturintcrcifi: nempepartimft' fti,partim nefafti. Sed deinde uoxhæcgeneraliter accepta eft, de die prolato atque comperendi nato. Qtiod ad morbum fonticumattineqCïCi liusait, hicitaappellari morbum uehementio-rem,uimgrauiternocédi habentem .Feftusho. 17. De uerb. uet. fignif. citât uetuftiorem Interpretern Ælium, qui morbum fonticum m xu lïgnificaredixeritcertum,cumiufta caufa-Addit antem,nonnullosputare, eflequi noceat:quod fontes dicanturnocentes. Certenoftri lunlcon lulti ita exiftimarunt. Sic enim eft apiid Venu-leium, qui amp;nbsp;Cafsium huius interpretation's auftorem laudat, l.ult. deædil. edic. Etlabole-nus 1. morbus. De uerb.fignif. ait,fonticum ene morbum,qui rei cuique nocet.Marcellusquoqj 1. qu.sefitum. De re iudic. Morbus fonticus(m-quit) etiam inuitis litigatoribus ac indicé diem dilfcrt. Sonticus auté exiftimadus eft, quicuiq» rei

, IN L E G. X I I. T A B. 2f| ’''agenda impedimento cft. Turn fubijcit: Li-’'?înti porro quid magis impedimento eft, Jiiâni motus corporis contra naturam, quam fe ''m appellant? hi n c probat,fi cum alter ex liri-?’'oribus febricitans abeflet, iudex pronuncia-''quot;‘bnonuideriiurepronunciafle. Sanc Vipia-

i'll. §. fi quis. Derec.arbi.cum quis exliti-?’'mibus qui in arbitrum compromiferät, ideo adfuiffet, quöd ualetudine fuiffet impedi-'’‘®'fâteturquidem,pœnam ipfo iurenihilomi-J'^committi. Sed ait, Prætorem aut de ea non ’*'quot;rû aftionem, aut exceptionem additurum, *'gt;lt;0M VAtETVDlNE IM PEDI T V S, amp;C. Similc puodPaulus notât 1.65. fi Pretor, ad fi. De in “quot;■Simorbo impeditus adelfe non potuit reus, i ’Tonern iudicati in eum denegandam efle,Prç-\ Jj^nique exequi ita iudicatum non debere. ^'nè nee contumacem effe,ncc contumacis poe pati debere,quem aduerfa ualetudo defen-jMt Hermogenianus. 1.53. $. pœnam. de re in ’quot;Rede ergo Vlpianus inter iullifsimasdcfer-'quot;■idimonij caufas, quæ excufationem meren-?*gt;primo loco numerat aduerfam ualetudine, 'M-fiquis. Si quis cautionib. quod amp;nbsp;Seneca ^•deBenef. confirmât, probansmirumnon ' 'quot;ificumpromittcntis códitiomutatafit,con ’''umetiam mutetur. Vadimonium (inquit) P'®niittimus,tarnen deferitur: non in omnes da 'quot;radio, deferentem uis maior excufat, Neque quot;'ro mirabimur litigatorem hoc nomine excu-quot;'*! fi memincrimus amp;nbsp;milirem, qui ad dié non ’^fuit,eandem obcaufam excufari. Certècum “quot;dflet Arrianus lurifconfcos qui addcledu®^

non refpondent, ut proditores libertatisinfef-uitutem redigi: adiecit, rationem afflidæ ualetu dinis excufare militem emanforem.l.4- $.ult.de ïemilit- Polybius quoque libro d.cum diceret defcriptos milites ad diem omnino adeffedebu-iire,excipit-folä caufam aufpicij,amp;Tw//lt;ilt;^wquot;«'w: quam interpretor aduerfam ualetudincm.Acne alia probatione fit opus, cum militibus fcriptis dies prcfiniretur,ad quem adeffent,citatiq’,Con fuli re{p5derét,iufiErandüq; eo nomine præfta-rent:in ipfahuius iurifiurâdi formula diferteno minatimq-, excipiebatur morbus fonticus,amp;3U Ipicium, quod finepiaculo præterirenonliceal' teftis dt Gelliuslib.il. cap.4. Sedutexcaftd ad foruredeamus: Modeftinus l.«’«4w«.DeeX' cuf. cum enumerat caufas, propter quasexcufä' tur tutor, qui intra tempora conftituta fuam3 tutelisexcufationemin iudicionon propolbit, primo loco morbum recenfet.amp;candemobcau fam iudicem arbitrum'ue excufari,ut rebus nidi candis operam dare non cogantur: noftriq“”^’ lurifconfulti Decemuiros fccuti,difertèrelpon' derunt, 1. fi longius. De iudic.l. licet autem. feq.Derec. arbit. Sed amp;nbsp;propter aduerfamuaU' tudinempermiffum efielitem inalium transfer rc,relponlum cft: neque turn locum habereedi' dum de alienatione mutandi iudicij caufa fe' fta. 1.4. $. fi quis autem. De alien, mutan.iudiC' Et qui Reip. caufa profeâ;us,confeâis Reip- négocias, quandiu propter morbum redire non po tePt, habetur pro abfenteReipub.caufa.l.ficu'.m prouincia. ad fi. Ex quibuscau-maio. Quidmul tis-Seiuum etiam qui graui morbo impeditus, pericli-

IN LEG. XIÏ. TAB. w? TOutanti domino fuccurrerc non potuit,excu ’f'traditum eft. 1. ft quis graui. AdSyll. Hæc uc ’’^curruiitjobitercongero,quæ exemplo iegis ?. ®^’ prodita funt:ut magis intelligamus, |i^''^gt;ninulta ex illo fonte in omnes iuris Ciui-’pûtes promanent. Itaque adijcio, quod Liui . 'woquadragefimofecudo fcribit,cum Chal-; ®nlimn legatus pedibus captus lexica eflet ^’polatusj Romç uifam dre rem ulrimæ necefsi ”• in qua ita affeâo, excufatio ualetudinis j ’neipfi quidem petéda uifa foret,aut data pe-I^ ''noneffet. Porróexceptafonticimorbicau ’luspafsinofunt Decemuiri inius uocatum “quot;adeffe, lex fequens oftendet.

j 1 ^kero lib.i. Offic. Hoftis ( inquit) apud ma , |\jiores noftros is dicebatur, quem nunc pe-S^nuin dicimus. Indicant x 11 Tabulæ, a v t ‘fvs DIES cvM HOSTE. Integram legcm l'.'’'■ecitat.Sedlexilluduoluifleuidctur,ut qui . ’''‘Kiofifterepromififletjcuicunqueaducrla-c. ®ffet. Et ad hanc quidem legem Feftus re-pebat, cum lib. 17. de Verb. uet. fignific. fcri-^'quot;ftatumdiem uocari, qui iudicij caufapræ-”'ntutus eft cum peregrino. Sic enim ab anti quot;j’ Uocari hoftem,quód erat pari iure cum po-®komano;ficuti amp;;hoftirepro æquare dice-hj\^^’'obius quoquelib. t.cap. 16. Statos di ftj ''■'^''^jqui iudicij caufa cum percgrinó con-^'''untur. Sanè Gellius lib. »6 cap. 4. nonnuUa 'Mo Cincij de re militari defcribit,ex quibus ƒ f^\’^^ ^“'quot;c diem ftatum potius ueniédum ')^uam ad ddeftum refpondendum. Cum c-Ü 5 nim

nim cofcriptimilites iurarentfead diemadfutti ros,inter alias caufas amp;nbsp;hæc excipiebatur: Si flatus condiftus'ue dies cum bofte,amp;c. Nequeliic prætereundum eft quodapud Plautumin Cur-culione,amator Phædromus cum dicere uult, nullam omnino eiTe caufam quæ eumimpedire pofsir, quo minus ad amicam eat, ait : Si media nox cft,fiue eft prima uefpera,fi ftatus condidus cum bofte intercedit dies, tarnen eft eundum. Porrà quomodo coerceatur qui cautionibus iii-dicio fiftendi caufa non paruerit, edicts Præ toni fatis oftendunt. Hludfcireuelim, quidfibiuolu critlcx illaxu Tab. cuius principium fuitgt;si CAtviTva: anpertinueritadfugitantcsreos,ca cauillatoresquc atque calumniatores fiflendos. Caius libro primo adlegcm xi i Tabularum,in-terpretatur bæc uerba s i c A l v i t v R,moratur amp;nbsp;fruftratur: amp;addit, calumniatores inde appella-tos efle,quia per fraudem amp;fruftrationem alios uexarcnt litibus . Inde amp;nbsp;cauillationem diftam efle,cap. 23 j. De uerb.fignif. Vfus boe quoq;an-tiquo uerbo in eadem fruftrandi figpificationc eft Plautus,amp; Terentius.

C'Y Ellius lib. 16.cap. 10. feribit, feriptum fuif' Jflcin xii Tabulis:AssiDvo vikdex assi

Ows EStO: PROLETARIO CrVI avivis VO« LET, VINDEX ESTO. Scdamp; CiceroinTopicis: Cum(inquit) lexafsiduo uindicem afsiduuni cHc iubeat, locuplctemiubctlocuplcti, amp;:c.Le-gem cum bmplicitcr profert Cicero, xi 1 Tab.in« tclligit. Et eo quidemloco Sex. Ælium Catum, qui dixit,afsiduum diciab ære fine affe dando,ci tat

I IN LEG. XT I. TAB. tj^ ”*« interpretem. Fuitenim xit Tab. inter« ^M- Alsiduura dici loci locupletem ab affe dan pfiut tribute conferendo,dubinm no eft. No ^'fCaiuslib.a.adJeg.xii Tab.aitjlocupletem 7)qui fans amp;nbsp;idonee habet pro magnitudine '''iquamaäorreftitui petit. 1. 234.. quos nos. $. ''Û5uerb.fignif. Proletariumuocarunt ueteres ^Hiani inopem,tenuisque fortunç,quafi prole 2’?nenda tantum iuuare Rempub. poffet, non pecunia. Gelliushoc uerbo ufum etiam ^Iniumeffeait: amp;nbsp;fe,cumabs lurilpcrito figni-ptionem eins fruftra quererer,accepiffe abs lu '’Poeta Proletaries appellatos fuiffe, qui non J'’'pliu8 quam m.d. serisin cenfum deferebant. '‘^quisinhaclegeuindex dicatur, minus no-'''®ieft.Boethius Topicorum Ciceronis inter-Pi'Wexiftimatj uindicé dici quah forenfem pro-'’(fatorem aut patronum,qui alterius caufam fu *'pituindicandam.Ahi putant uindicem dici,li . •falls tantum caufæ affertorem : ut fi is de cu-*“’ ftatu amp;nbsp;libertate agitur,locuples fuerit, locu festem habeat affertorem. Ego uero uindicem f'^potius inteUigendum effeexiftimo,fidciut-^femiudicio fiftendicaufa. Obferuaui enim in f^ndeftis nonnullahuiufce rei ueftigia. Vlpia-ïquot;fsait;Fideiufforiudicio fiftédi caufa locuples '“teturdari, non tatumin facultatib. fed etiam '’feoueniendi facilitate. 1.2. Qui fatifd.cog. De-‘»defubijcitediöum Prætoris, Vtfiquis paren '5111,liberos,uxorem,nurum in indicium uocetgt; ^ualifcunque fidciuifor indicie fiftendi caufa tópiatur. Etqnalécunq;intcrpretatur fideinl-loicm,etiam non locupletem: heutin x 11 Tab.

250 FR. B AL DVI NI dicitur uindex quiüis. Sanè fi quis propter ino» piam in iudicio no pofsit locupletem omninoq; idoneum fideiufTorem dare, dare poffe qualcm» runque, fæpe traditum eft. Gellius fignificat e-tiam quædamin xu Tab. fuifle,deuadibus amp;nbsp;fubuadibus. Sed qualia fuerint ca,diinnarenon poffum.

SVperiori capiteaudiuimus,Ennium ufum uerbo xii Tab. fed cuius tarnen fignificati-onem Gellius à Gramatico magis quam abslu-rifperitodidicit.Nunc alterum audiemuSjCuim idem Ennius meminit : fed interpretationé Gcl lius, quam abs Grammatico nonpotuit,ex lu-rifconfultorum libris repetijt. Et quidem res eft cum fuperiori coniunfta: hoc eft, ad rem foren-fem amp;aftioncs pertinens. Frequéterlegisadio-nes,quæexlege xir Tab. defccndunt,comme-morantur: fed quae nam earum formulé fuerint, quiritus,quaeccremoniæ,quçrimus. nequecer té quicquam in ueteris lurifprudentiæ leliquijs minus explicatum eftrquanquam mul ta de ordi neueterumiudiciorumiaótentur. Nullaeftin ore omnium lurifpcritorum uox frequentier, qdàrn Vindicatio. fumptaque eft ex xi i Tabu lis:fedharum deuindicijs leges non omnibus notæfunt. Tria nuc capita proponamzprimum exGellio, fed intercifum: fecundum exFefto, integrum magis quam explicatum : tertium ex Uuio,magis apertum. Gellius lib. zo. cap.p.fcri bit,inxn Tab.fcriptumfuiftctsi avr inivre MANvM CONSERVAT. Sed reliqua legis uerba noattcxit.Significatautcmillud in ivREeffe, quod

ÏN LEG. XII. TAB. wi Walias dicimus,apudPrætorem. lunfcóful-'“nPandeäis notant, ius fæpe uoeâri locum, in 5'‘oPrætoriusdicit,faIuamaieftatefuiimperij, .*l'‘olt;jue more maiorum. 1. penult. De iuftic- amp;nbsp;quot;‘Sic itaq; amp;nbsp;ius uocant x 11Tabulæ,ubi adeft, j 5’“iuridicundo præeft. Moris autem tunefuif-'Gdlius indicat, ut in agrum de quo effet con-Wrfia,cumlitigatoribus iretis, cuius erat iu-quot;'‘iidio, amp;nbsp;in re præfenti litigatores manum ''“'ffrerent : hoc eft, alter alterum fimul manu Weret, uindicia etiam correpta. Hæc autem quot;'luirgula uel feftuca fuifie creditur,quæ in ilia Wum confertione defringeretur. Fuit hæc ''‘tefpecies cuiufdam ludicræ pugnæ, amp;nbsp;uis fi-?’t^uc imaginaria,quam Gellius ciuilem atq; Wariarn appellat. Sed quorfum? Vt alter ab po dicerepoffer, fe ui deiedu de poffefsione ^fre,atq5peteret deieftus interdidoreftitui:

’’■^’S' Sed tune in re præfenti magis, quam in iu ''lillamanuum conlertio fiebat. Nam cum Prç-'quot;*^^510 rem præfentem amplius non proficifce-!J'''urjinftitutum (inquit Gellius) contra xii .’“uUs tacito confenfu eft, utlitigatores non quot;'‘Me apud Praftorem manum confererent, fed ''''Memanuconfertumuocarent:ideft,alteral-'quot;Mnexiuread conferendam manum in rem, ageretur,uocaret; atqueprofefli fimulin Juin dequo litigabatur, terrae aliquid exeo,ue ‘'unam glebam, in iusadPr^torem deferrent: ^'®«agleba, taquarn in toto agro, uindicarent.

Pueriles uidenturhæineptiæjamp;ludicræâmbâ' ges.Sad nihilominus intelligendæfunt,quantum fieri poteft. Nam amp;nbsp;tales nugçfcriaducunt. Si uindiciaprimùm appcllabacurfeftucailla,âut uirgulajquam manum confcrcntes,quafiuim31 ter alreri faceret, infringebant : potuit etiam il-* lud ipfum efle,uindicarc. Quod deinde uerbum tradum eft ad ea quç confequebantiir,amp;adrein dequaerat controuerfia : amp;adlitem ipfamnon folum de po{rel'sione,fedamp; de proprierate:amp; denique ad ipfam adiudicationem- Vindicias Prætoré dixifle in re praefenti, ait Gellius. Vin-dicias lumere amp;nbsp;date, paulo póft audiemus inip ifis x 11 Tab. Feftus fcribit uindicias appcHatas fu ilTe res eas,de quib.côtrouerfiaerat. amp;illudCin ci) adfert:Vindiciçolim dicebâtur,quçexfunao funipcçjin ius allate erât.Citat amp;nbsp;Seruium Sulpi tiû,q dixerit,uindiciâ dida efle ab eo, quod uin-dicatur res ex controuerfia. Fortage totumi-ftud à Vindice defccndit. Sed pergamus. Fenus teftiscft,fcriptum etiamin xiiTabulisfuinSjUi perftitibus uindicias fumendas efle ab ijs,'uwf quos controuerfia eft. amp;nbsp;admonet, fuperftitesdi dos olim fuifleteftes prçfentes: ficutiamp;Plautus loquitur : Nunc mihi licet quiduis loqui, ne*”® hic adeft fuperftes. Sed legis adhuc fcntentiaob-fcura eft. Quæ tarnen paulo ante didafunt,eatn iJluftrare utcunquepoflunt. Supereft tertiuffl caput5quod magis apertum efte dixi: nepe quo in xii Tabulislcriptumfuerit,uindiciasfecun-dum libertatem efte dandas. In poflefsorijs quç-ftionibusdubium non eft Decemuirosiudical-fcquod Protores deinde fuo Ulo edido yxt pos-

*i i ii 1 i

'tl

ÏN LEG. XII. TAB. tij ^'‘’^Ttsapertiusexplicuere,poffeisionem,qu3e i'''^ui,ncc clam,iiecprccaiio tencreturjoco fuo 1,''Wendam non eße, led tüendam potins, pen-''quot;teproprictatis qu^ftione. Potucrant Roma-•'quot;Mire, quod Pericles apud Thucydidem iib. '''‘’mniemoratjinter Athenienfes amp;nbsp;Lacedçmo J’^äliquando ex uetuftifsimi iuris formula, in quot;''îitidem modum conuenifse: ^hixs- ficvi/lix^ ^^l'WLÎKinfJlt^tifXtàM tAf^fâ'X(,!^(i/jlt;AsSHXrS^evf x ,^*'w.hoc enim eft perinde, atque fi conuenif-.'’’'•uripofsidemuSjUtpofsidcamuSjinterea dû [^'''uodifeeptabimus. Neque fane ignorabant '^niuiri,quod ipfe Arift.in ProbLiure fieri in-,,’fit) amp;nbsp;ueluti edixit,gt;'#7‘£‘ô'«lt; ràtgt; àmTuttyvnf/ sut l'^^gt;Sic uindicias fecudum iuftüm poffefso-,Mandas effeexiure communi inteJligebant. 5«lgt;èrtatis faubrèquidinhoc genere fiatuc-/^'Hrcfingulari, audiamus. Statuliberos ufe-Wiquidem pofse exiftimarunt: fed in uni-j^mtarnen cauerunt,uolueruntq; uindicias q'iftundülibertaté.Póponius noterait, Ap. jj^Mium Decemuirum hoe ins exueteri in re ’'” Tab.tranftulifTc. Cumque probate unit '’‘fifsimam fuifle hanc iuris obferuantiam, ^^''’inemorat,Brutum uindicias fecundum liftten! dixilfe in perfona Vindicis Vitellioru 1%quiprodirionis coiurationem indicio fuo ^'’fwat. Quód Brutus Vindici feruo uindicias jWit fecundum libertatcm,inreruerfa domi-1 ,M poffefsione,fingulari quadam ratione amp;

fä^umefttutVindicio caueretur, ‘'lt;gt;eRep.benemeritus crat,cui4; tutum non 'dnpoteftate dominorum, quos indicio fuo irrita-

irritarnt, manere. SedDecemuiri generaliteriu ftatuendum elTe cxiftimarunt. Nam quodinu-niuerfum uolunt uindiciasdari fecüduin liber-tatem, itaaccipiédum eft, ut non modó liberho mo, qui lUtus cótrouerfiam pateretur, relinqui turfuæliberrati, amp;eius pofiefsionem retinear, intercadum hecquæftio ftatus caufaquelibera* lis pendebit : fed etiam ut feruus qui in liberta* tem ab aliquolegitimo amp;nbsp;iuftouindice afferi-tur,intereapro libero hab eatur, amp;nbsp;libertat is af-fertori dominus poflefsione cedat. Id enimfauo rilibertatis tribui, non iniquumelle exilhma* runt: præfertim cum fatifdatione hae inndici^ o-nerentur. Ceterüm,fi agatur tantum de homin® libero, fua in poflefsione libertatis interea relin quendo,nemo dubirat iurc communi, mulw magisfecundumlibertaté, uindiciasdari. Quod amp;nbsp;ex iure Gentium in xn Tab.translatumefl« probat Dionyfius Halic. lib. tt. cum hanc legem nis uerbis edit:/w^nvT^f ättAnvAäKy'iJ e!f^^lt;amp;'‘‘’ ^»f^evoUj fiiTûfiac^xiinivfÀi^yc/JT/w quot;(KaV^^ÿ^e^^^'lt;^ '’‘^ fu^xr/nfTix àûgitif/diixi /is;^i Jlïiw. Noftri quoque Jurifconfulti Paulus amp;Caiusrefponderunt Lor dinata.l. fi cui. $. licet. de lib. cau. ordinatolibe-rali iudicio interea pro libero haberi hominem, cuius de flatu controuerfia eft.Porróhanc xn Tab.lcgem, Ap. Claudius Decemuirorumprm ceps,qui earn tulerat,infringcre conatus eft,cum Virginia uirginepotiri uellct homo libidinolus amp;impurus. Subornauit quendam fuum enen' tem Claudium, qui eamfuam cflefcruamdice' ret, amp;nbsp;ex li beträte inferuitutemreuocaret, uin' diciasque fecundum feruitutem daripoftuwret'

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Index

IN LEG. XII. TAB. 12^ Index crat Appius ipfe.Cumlt;^ue obijcereturlex j IiæCîquampaulo antetulcratdeuindicijsfecuil duin Jibertatcm dâdis, calumniofa quadam, fed ^nieiiargutaintcrpretatione,eam eluderecona Igt;«ur. In ijs qui alterantur in libertatem, quia (iuiuis lege agerc pofsit, id iuris eflcdiccbat.In 'âquæinpatrismanu fit, neminem cfle alium, 'ni dominus poffefsione cedat. Sic fatebatur ')nidem Appius,ubi pater praefens adclTet defert IntjalTertorque libertatis filiæ: amp;cum eoisqui ! Pndlæ fe dominum diceret,contendcret: domi-'’nminterea non polTefsurum. Sed cum patef ’Iifiudominum elfe deberepotiorem. Adijeere Poterat,Virginiam ipfam non pofle libertatem, I^'midum quam uindiciæ petebantur, interei Pnfiidere:cum quidem ipfa ab alio, in cuius erat Pnteftate,nempcfuo pacre,pofsidefetur. Sed aU •Hitnus Appium ipfum, fuam banc legem apud ^'onyfium pluribus ucrbis hue in modum eX-Plitantem : iy» raf/ /^f^ fefufi uvh ceytrau rtfaï' V7{dii rät ‘yir''mut'/ùfgt; fsfiAtv^dM' xyu/xc^ufj iid/tüVif/Jt tin ex ziM ^“''litxfiu^nu^icvi/e fifxe 71 jü/AX fté^i tAiH^i, ivtAe itx» ^^JXi/Ai M'^if/ xiirèf iy^X'fx énufi, èndvl /^Cv rit lt;AIitiu» '^ ^ytv/Mi, tAvii/t snuft TÜfj cèmrtctiv/f.C'ttuift, Hv^eu,ilt;xï

^'‘'^lèi^d fitov XfifteTd^ct Tcx^Hiixf/jTifJ Tixré^x ü^xrdfl ^‘''tci/AXTit /té^t tAimif, èriei ai' tHdyit xneff/y ra ft àûgf^ ’^nxyxydftf tyyvierxf x^té^mttAinX ^ üxTXyijfdftènl ^^’‘f)cifgt;ai^M/ wxT^f xvrSf nxfiycvHTi. Rcliquaftl ''nsiudieij triftem hiftonam, amp;nbsp;tragicam eäta-'»ophennoncommemoro .nota enimeftfatiS. “^dobferuandum eft,fatifdationisin hifce üin^ ’‘djs meminifie Dionyfium. quod póftea Præ-‘’tea tranftuliffe uidentur in fuum interdiûüni, P Vît

VTJ POS sr DET is. Extat quoddam huinsgené-ris refcriptum Dioeletiani, 1.1.C.uti pofsid. Vti pofsidetis fundumjdc quo agitur,cum ab altero nee ui,nee dam, nee preeario pofsidetis : reftor prouineiæ uim fieriprohibebit,ae fatifdationis uel transferendç poflefsionis, edifti perpetui foï jnaferuat3,deproprietatecognorect.Quæ'nain ilia fit forma, interprétés ignorant; amp;nbsp;tarnen, ut audax eft infcitia,ne quid uideâtur ignorare, nihil non fecurè comminifeuntur. Reftiusijqui doecnt,iudicédehoeinterdifto cognofeenteni, itadebuiffepofsidentem tueri, ut aduerfarium, qui eum (utitaloquar) inquietauit,etiam iu* beatfatirdarc,nu]lâamplius moleftiamfefepof-lïdentiexhibiturum,pédenteiudicio. Atquidfi etiam intelligamus ipfum pofsidentem excauli fatifdare debere, fefe rem d-eteriorem non fada-rum,uelearneumopus eritbonafidereftitntu-rum? 1. penult, de aqua quot. amp;nbsp;æftiu. Sanè Pau lus : Si de uia ( inquic ) itinere, aftu, aquæduflu agatur, huiufmodi eautio præftandaeft:quan-diu quis de iure fuo doceat,fe non impediturum agentcm,amp; aquam dueentem, amp;nbsp;iter faeientem. Qubd fi negetius efleaduerfario agendi,aquam-uc dueendi.cauere fine prçiudieio amittendçfet uitutis debebit, donee quæftio moueatur, non fe ufurum. Idem Pauluslib. ». Sentent, fit. ii.ait, quoties hçreditas petitur,fàtifdationem iurede-lîderari:amp;fi fatifdatio nondetur,inpetitorem hæreditatem transferri .Sed amp;nbsp;Papinianus feri-bif,M. Antoninum refcripfiffe,eum à quotes fidele ommifiçpetebantur, eum appellairet,eaue-rc:uclfinoncaucat,ad aduerfarium poflefsio-nem

à Cicero Verr.j.uocatprædes uindiciarum, ^®08 (Mat proximus heres legitimus,miflus in f®fl'efsi^cm.

D XGcIlii lib. ao.cap.i.intelligifnus fenptunt Lgt;in xiiTab.itafuille: aeris confessi, re-‘''s'etVE IVRE IVDJCATIS, XXX DIES IVSTI

®^0. IN ivs DVCITO, NI IVDICATVM FA-*'b AVT avis PRO EO IN IVRE VINDEX *'^gt; SECVM DVCITO, VINCITO AVT NERVO

*''T SI VOLET, MAIORE VINCITO. SI VO-» ^‘b SVO VIVITO. NI SVO VIVIT, aVI EVW '''**CTVM HABEBIT, LIBRAS FARRIS IN DI-*’ OAto. SI VOLET, PLVS DATO. TBRTIIS ’’''NDINIS PARTES SECANTO. SI PLVS MI-ç''’'v6 SECVERINT, SINE FRAVDE ESTO. '’*'tqui principiû huius legis ita Icgant : ae ri 3 ^®**PEssis REis/avEtamp;c.SèdGelliusipfelib. '5'^3p,tj.riotat,in xi 1 Tab.æs confeflum dici,de J^o^ftfaftaconfefsio. Vbiantea Icgebaturcor-

quot;ptc )AVT aVI PSEVDO EO IN IVRE VIW ^''^‘TjManutiiifecutireftituimus, avt avis .'® to IN ivRs VINDEX siT. Pertinetquc6* ’^ hæc cUufula ad illud quod fupra dixi de ijs

”'^”’ '^°^^^b^^ fatifdent,nonduciitur.QuoJ ”uius legis rotius rationem attinet, Cæcilius ®‘atur,uetcies Romanos fidem, quam omni-1 ‘Tiaximè ac præcipuc coluerunt,fandam4ue ^. ’iwunt,non modo in officiorum uicibus,fed

2x8 FR. B A L D V I N I maximeque in pecuniæ mutuæ ulu arque com-mercio. Exiftimaffeenimadimi fubfidiumhoc înopiætemporanæ,quo communis hominum uitaindiget,fi perfidia debicorum fine graui pœ-na eluderet. Sanè Ifocrates in Areopagitico,idip lumprudenter uidifle uetcres Athenicnles, ele-ganrifsimè fcribit.neque modo (quodnofter Vl pianus ait ) graue efle, fidem fallere: fed amp;, uni-uerfæ Reip.ualde perniciofum. Quid multis? Di xit Seneca lib. 3. de Benefic. æquifsimam efle,amp; ius Gentium præ feferre,hanc uocem,Redde quod debes. Dixit Cicero lib.x.de Offic. nullant efferem quæ uehementius Rerapub.contineat, quant fit fides.Sedfidemcfle nuliam poise,nili fit neceffaria folutio return creditarum .Vtruq; iiero mulris ante Senecam Ciccronemqueamus rede intellexerunt, prudenterque confiderarut Decemuiri. Audicbantmultauariaquediciatq; iadari de ilia Solonisapud Atheniéfes i!-nitxx^^‘^‘ Sedfi publica ilia fuit quædamæris alienijfin® confenfu creditorum, remifsio atque condona-tio: intelligebantrem efse iniquam, iniurixque plenam.Nouas eius generis tabulas Roinæ ali-quando quidam uiri principes ualde populates, deque alieno nimium liberales,inuehere conati funt. Sed prudentioribus uiris,amp; iuris Reipubli cæqiieamantibus nunquam eam rent placuilfe, uelunusnobis Cicero teftis elTepotett.Nunqua Qnquit) uehementius aft urn elf,quam me Con luie,ne folueretur. Armis amp;nbsp;caftris tétata res eft ab omni gencre hominum,amp; ordine.Quibusira reftiti,uttotum hoe malumde Repub. tollcte-tur.Nunquam necmaiusæs alienum fuit,nec melius

IN LEG. X TI. TAB. 229 ^'Husaut facilius diflolutum eft. Fraudandi e-'i^lpe fublata, foluedi necefsitas cofccuta eft. Stille. Plutarchus de C^fareloquens ait, o'« ^i.^^-VTii'i (H^ifuff rave ^nvftftKfTtm. Scd iic quis Mimet,fuifte hanc ciis alieni generalem quart Mremifsionem atqj abolitionem, audiamu# '‘’tonium de C^fare: De mutuis pecuniis ( in-^quot;'Odifieda nouaru tabularum expeûatione,’ J'^webro mouebaturgt;decreuit tandem, ut de-i Mes creditoribus fatisfacerent per çftimatio-^^polTelsionum, quanti quaf^uc ante ciuilc Mmcomparaflentjdeduiftafumma ærisalii/-'‘“quid ufurç nomine numeratum fuiiret.'qui yMtione quarta pars fere crediti deperibat.

“‘^Cæfaris decretum etfi duobus modis con-''’Meditum efte uideretur,amp;creditoribus gra '''^damnofum eflet: erat tarnen in ilia tempo-'quot;“'tonfufione utcunque tolerabile. Rep.tran-' Wlîamp;benccompofita tam nonplacuit pofte-Mbus lurifconfultis, quam ueteribus Roma-quot;'’'niquum uifum fuiftet. Neque ueró dubito, Mamp;apiid Græcos uiriprudentes atquegra-?’'utellexerint ad Rempub. continendam om quot;quot;'oeffe necefsarium, ius ut creditorum inte-^'Umaneatiamp;Decemuiros Rom. fecuti, cimt M alieni necelTariam folutionemretinuerint, Mueróreturn iudicataryngt; uim atque aufto-Meinfringi atque labefadari,uelperlidiade-Mum condemnatorum eludi minime pafsi ’f' Cuius rei teftem habeo grauifsimum co-M Oratorem Andocidcm,italoqucntcm :gt;«ƒ •*f 4«( T«f JhoiTttr ifsiiv/rari iivó^^^f ^quot;fu, inirta ov ^t ^’‘i^’W/icy/i ■tucKa lyt^vttiro, ffjiMC nÓTt ^fûf/ fi^itKovriièi

^CV, ß^rt MkM cu/iXiAiiioj ylyytH'TC, mgt;^x rü/i iJHufi tvß» fiekMiu//eü•nçâ^âf eiiyy. M. TulHus contra Rulluni aitjtollideforo fidem perturbatione iudicior«, ficinfirmationererum iudicatarum.’iudicioruni autem perturbationes, reriim iudicatarum infit mationes.rertituttonem damnatorum elTefole-re afdiftarum ciuicatum perditis iam rebus extrêmes exitiorum exitus. Idem Cicero Verri./-

grauiter certè amp;prudenterait,perditas ciuitates dcploratis omnibus rebus hos folere exitus exi-tiales haberCjUt damnati in integrum reftituaiv tur,res iudicatæ refcindantur. Cumque ea acci-dunt, neminem elle quin intelligat, ruereillani Remp. Hæc ubi ueniut, neminé eiÏe qui ulbn* Ipcm falutis rcliquam efTe arbitretur. IdemCic® ro pro Cluentio illud ipfum traftat ,amp;c Quinn*; lib.5. Noftri lurifconfulti fæpe fignificant,pubu cèetiaminterelTeauüoritatem return indicé* ïumjetfi forte in u na aliqua caufa perperam iu® fatum effe uideatur. l.óy. cum feruo.$. cumPf?' tor. Ad Trebell. 1.12.fi patronus.$. fi quis. D«]’® nis libert. Lap. fi hdeiuHor. $. in omnibus.Mad-Certè rei iudicatæ uim quantopere tueaturius Ciuile,ignotumnoneft.Potius quameinonpä reatur,manum militarem adhibet.l. quireftitu' ere. De rei uend. neque poft earn quæri ampH' us quiequa patitur.l. poft rem. De re iudic. EaW enim habet pro ueritate. 1. res iudicata. Deregu* iur. Fruftraque contra obtendi principis relcri-ptum, aut inftrumenta de nouo reperta. 1.1. Ç* quan.prou. no eft nec. 1. Impcratores. De re iud. Qi-iid multis ? Ait Imp. Antoninus, I.t.C. DeW iudi. rebus iudicatis nandu cft. Edidum deniqi

11!

( !t it t » h n ' 1 t

' 1 !lt;

IN L E G. X I L TAB. iji ^fïtoris dere iudicata, eödempertinebatrncq; '’'inus,quam x 11 Tab.de effedufententiarum, ^txecunone return iudicatarum feuerè præci-P‘'lgt;at: ut intelligamus cam non modo lege De-''niuiralijfed amp;nbsp;Pretoria pulchrè communitam f^iffe. Non extat integru hoc Prætoris ediétum. ^'diHudfâltemexeofupercft, si avis coN-^EM(JATVS FVKRIT, VÏ PECVNIAM SOLVAT, ** 110, CVIVS DE EA RE IVRISDICTIO EST, *'lt;1HORIBVS CAPTIS SOLVERE COMPELLAM. ^nidemcumhæcuerba,condemmatvs, vt ’'cvmAM SOLVAT,interpretaturVlpianus, 1. 1'1-ait.De re iudic. fignificat, pecuniam omni-Î^foluendam elle : neque fatis elle, fi iudicatus Wdare paratus fit. Cæterùm aliquod femper ''ilpus bénigne conceflum fuit debitoribus, ad P'tuniam conquirendam. Pauli noftri uerbum 'I^J-quod dicimus. Defolut. Qnod dicimus hç-‘'derndebere ftatim foluerc, cum aliquo tempe '’'’'euto temporis intelligcndumcft.nec enim 'quot;ni facco adiré dcbet.SiucintelligatPaulus,hç-''dem non adiré hæreditaté cum facco fiue mar-ÿo,quo pecuniam ftatim concludat; fiuccrc-wemipfum non ira debere adiré, accedereq; ^ium debitorem : fignificat aliquam debitori-J^sdilationem humaniter indulgcri. Sic criam ''pianusl. fi domus.$.inpecuniar. Delega. i.In P'^unialegata (inquit) confitenti hæredi,modicum tempus ad lolutionem dandumeft, nee J'gsndus ad fufeipiendum indicium.quod qui-'i'nitempus Praetorem exæquo amp;nbsp;bono obler-“*feoportebit. Decemuiriccnfuerunt,confefsis ^ondemnatis'ue xxx diesiuftosdandos elTc. lu

ftos dies uocabant (inquit Cæcilius lurifconf.) uel ut quoddam iuftirium, fine iuris inter cos quafi interftitionem quandam, amp;nbsp;ccffationem, quibus diebus nihil cum iudiçatis agi polTet.Ma çrobius lib. t. cap. gt;4. fcribit, olim præliares dies potuiffediciiuftos : liquidem iuftos effe conti-Huos xxx dies,quibus exercituimperato uexil-lû ruffi coloris in arce pofitu eft : prçliares autem Omnes,quib. fas eftresrepetere, uel hoftélacef-fere.Veriim in haclegeiufti dies contraaccipiun tur. Sic légitima quçdam erat amp;nbsp;iureconceffadi latio. Hoc poftea tempus Romani duplicariint; duos enim menfes iudiçatis dederunt : ficuti amp;nbsp;cos rurfus duplicaui t luftinianus. 1. ult. C, de u-fur.rei iud. Quatuor enim menfes continués da-ri uoluit, neque ipfis modó reis iudiçatis, fed amp;nbsp;corum fideiuflbribus. quod tarnen anteai/s tn-butum non erat; quanqua neetiam diutiuspof-lït,quiiudicatus eft, impunè ludificariaftot^''’}» uoluit luftinianus, ut laltem fortis principalis ufuras cenrefimas foluat, fi necintra tempusls' gitimum rebus iudiçatis paruerit. Hludportd meminerimus,quod Vlpianus 1. z.derelud.ad-monet, eurn qui pro tribunali cognofcit, non femperfcruare debere tempus iudicati:lednon-nunquam arüarc,nonnunquam prorogate,pro caufæ qualitate amp;nbsp;quantitate,uei perfonarum obfequio aut contumacia- CaHiftratus l.ji.dere iu. cum diceret,debitoribus non tantum peten-tibus dies ad foluendum dandos efle, fed amp;pro-rogandos, fi res exigat : fubijcit refcriptum hoc DiuiPij ad Cafsium proconlulem: His qui fate-bunt urfe debere, aut ex re iudicata necclfe habe bunt

IN LEG. XIL TAB. 235 .quot;Wreddere, tempus ad foluédum detur, quod jquot;terepro facultatecuiufqueuidebitur.Porró i Prorogandum ,quam ad ar^andum iudicati j'’’PU5jprocliuiorcs fuiffe Romanos, Vlpianus S®ificat, cum ait: Pcrraró intra ftatutum tem-™'ententias excquutos efle,nec nifi ex magna ^b,ueluti fi de alimentis ageretur.Et fanè nifi ’'’linatim amp;excaufa, is qui pro tribunalico-Wdt,tcftaretur Icientem fc amp;nbsp;prudentem wijl'*'''®) præftituereque condemnato arftiorem /'quot;’oremque diem foluendi: tépus legitimum j'PWtur exlegc, quod fententiæ iudicis deeft. 'H.fi quis condemnatus. De re iudic.Sanè tem ■quot;^uod iudicato datur,in eins fauorem efle ^®lt;luaum,ut fi uelit,eo non uti, amp;fe inrerea [j'tätepofsit, aperte etiam refponfum eft, b/. f''’®iudic. Sed neque obligationem hie dies fu j^lt;Iit,aut compcnlationem impedit. Itaque fi phüc diem iudicatus Titio,agat cum eodem Mqui amp;nbsp;pridem illi iudicatus eft, compen-/'onem admitti Papinianus ait: 1.16. $. ult. De ’quot;•penl. hancque rationem adijcit:aliud ede di , ^bligationis non ueniffe, aliudhumanitatis i^’batempus indulgcri folutionis .Porrö obfer Mum eft, Decemuiros eodem loco habuifte j''bflos,quo iudicatos. Sicuti amp;nbsp;in hoe genere yPiusinfuo, quod antea retuli,refcripto,con-Mos qui fatentur fe debere, cum ijs qui ex re i|J'®icataneceflehabentfoluere. Vlpianus duo-quot;dotis meminit orationis D. Marei, 1. poft ré. /feiud. 1. certum. $. fed amp;nbsp;fi. amp;nbsp;$. feq. De con-p.cumait,Confeiros proiudicatis haberi.Pau ®*lt;ïuoquc 1. ». De confefs. confeiTum ait pro iu P 5 dicato

X34. FR. BA LD VINT dicato effe: quia quodammodo fua fentenua damnatur. Extant amp;multa huiusgenerisprin' cipumrefcripta,l. una.C. deconfcfs.l.ficut.C. de repud.hære.1.3. C.de fi. inftrumen. Obleruc-musautemde caufa ciuili liue pecuniaria fem^ per agi,cum pro iudicatis haberi confelTos legi' mus. Neque enim confefs iones reorum itidem proexploratis criminibus habentur. Siconfef' lus crimen fit reus,in uincula quidem conijcien dus eft. J.fi cófelTus.De cuftod.amp; exhib.reor.fe“ non ideo ftatim condemnatur. Si quis (iiiqu

Vlpianus) ultro de maleficio fareatur, non kni' per ei (ides habenda eft.Nonnunquam enim*“'’ nietu,autqtiaaliade caufain ferei conEtentut: amp;nbsp;extat epiftolaDiuorum Fratrum, qua conti' netur liberandum eum,qui in le fuerat côlelîm» cuius de innocentia poUea conftitiflet.!«*'#'“ quis ultro. De quæft.Æs cofeflum,cuius xgt;»^^ bulæ meminerunt appcllari,de quo faâacft^°'’ fel'sio. VerLumenim confiteor elTecomnW' ne,amp; pafsiue quoque aecipi, Gellius ipfealwl® co notauitjUt paulo ante dixi. Porrb ubi talb*' rat confefsio,quæprocondemnatione habe«' tur:Prætor,coramquoiniure aliquis confeffu* erat,intra tempus conftitutumfoluereiubebat, nee iudicem dabat:aut li quem aliquandodaret, quiares æftimanda eiret,ccrtè dabat non um tei iudi candæ,quàm æftimandæ,ut loquitur VlpW nus 1. proinde. $.notandum. Adleg. Aquil.Vn' de cum quis confelFus eft,certum 1e deberekga' turn, quod tarnen in return natura efledefijtite-fponfumeftl. j.De confefs.dari iudicem,utin seft imati o n sm, q uam facicc,cum damnet. Con-, feisis

■ -«wmjuu iuM.iv«noj waix uviniyk^o x«^*uvi* pUjIurifconfulti Dccemuiros fecuti, fæpc rc-f’nderunt. I.jt. debitoribus. De re i udie.l. cer-^■§.ult.De confers. Scd priufquam rcs con-'‘'îpro iudicatis habcantur,oportet confefsio-quot;''»erscrei certæ, faûam iniurc iudicio'ue, ab J’^uinon errat,amp; qui iudicio ualct. nam pupil ^finetutorc fruftra confitetur. Sed neque con quot;•iones aliter ratæ funt,quàm fi id quod in con ’’ionem uenit, amp;nbsp;ins amp;nbsp;natura recipiat:ut in-™gamusfalfas confefsiones debere naturali-J'‘*conuenire.l. confefsionibus.$.t.l. fi is cuius, pt-De interrog. Ac quidem edidit aliquando lætotediftum de interrogationibus iniurc fa-Mii: ex quo dabatur aftio interrogatoria fine '''i'fcffbria,de coquodquis cofelTus erat: ut cui-feSdes contra fc habetur. Exrat que in Pandennen modo tit. de confefsis, fed amp;nbsp;de interro fenibus,qui hue pertinet. Sic enim lurifcon quot;quot;npluribus cxplicuerunt,quodbrcuitcr atti-lquot;ïnt Dccemuiri de ære confeffo. Nunc ad re-''quot;niudicatarumexccutionem ueniamus. Vbi Memnatus erat reus, nec intra dies iullosiu-''’tum faceret,manus in eum inieftionem cre-noritribuunt xu Tab.Executorum, fiueap-nitorumfententias exequentiummemincrót 'æRomanæ leges, l.fi pignora. De euift. l.j.J.fi ”ttcutor.Dene.geft.l. executorem. C.deexe-quot;quot;•reiiud. Dccemuirieum, cuiquis condem-n^nseft,executorem effe uolunt. Illud fcmpcc ‘nmæ obtinuit,utcum primiim inius aliquis n^baturad Prætorem, uocaripolTet priuatim ’noaduerfariojfincalio Magiftratus mandato:

*c nifi uocatus in ius iret,inuitus duci trahique, nifi fi fatifdaret iudicio fiftédi caufa. Vrautdu cere dicebatur aftor reu in ius, que inuitu trahe-barfic amp;nbsp;iudex ducere iubere dicebatur,cum reu incarcéré aut ad lupplici) locu abduciiubebat. Cæterùmtametfiaaori pmittebatur rcunó fc-queuté ducere: creditori tamé manu ftatim inij-cere debitori,nó femper fuit permifsû. Fugiété, pecuniâq;fecû ferentéinfequi creditorpoteft,b aitPrçror.$.fi debitoré. De ijs quæinfraud.cred. Duorü præterea in Pâdeftislocorû memini, ubi fitmétio inieftionis manus,cumfignificaturilla rei auferédæae fine indice occupandæ poteftas, qua uëdiror mâcipiorû excipere folebat, fi quid cocra conuentioné fieret. 1. fed fi hac.$.proftitu-ta. De iniusuoc. I. Titius. Defer, export. Sed manus inieaionem,quam Decemuiri in uniuet fumtribuerunt creditori in debitorem nonh-ciétem iudicata, ne quis aut nouam, autfine c-xcmploab ijs primùm introdutta effe exiftimet: moris olim Athenis fuilTeaudierantjUt quimu-tuufufcepilTent oppigneratis corporibus,pol-fent à creditore abduci,fi falierentjubduftique e-tiam creditori addicerentur. Notus eft illePlutarch! in Solonelocus : lt;’';^f« Ka/^ßeu'ii'rie fît/ mit niuxfifj^ xjiûyt/iiai T^îf ^ttvamp;fovifif i^cw gt;nbsp;Id alite Solo nein Athenis ufitatum fuilfe,fcribit eo loco Plu-tarchus.à Solone ucrbfublatum fignificat.quod apertiusteftatur in libellode Vitanda ulura* if» XwjW (inquit) x^H^Maut AfixV^x^xf ni (711 Ttît f^/t^* ffif)ilf,(t\(ifgt;. Haneque legem ex Ægypto Solonem tranftuiilTc, teftis çft Diodoruslibro j. amp;appcl-lalTcfr«^^^^^'«*-. Nâamp;ucteres Ægypriosindem ftatu-

IN L E G. X 11. T A B. 137 ftatui(re,corporadebitorum,quibusRe(publica gt;nbellis opus haberet,libera elfe debere:lolas ue til poflefsiones amp;nbsp;facilitates debitorum crediro-bbus obnoxias efse,ex ijsquc tantùm peti poire i lolutioncm «risalieni. Hancigiturlegem Athe J »as tranftulitSolon. Romani Dccemuiri Solo-nis indicia fecuti fcmper non funt. Certè hunc ■norem à Solone fublacum, amp;illam ueteré Græ 1 corum «;t«^w)-Ztù,quo magis reiiudicatæparere-'iir,in ufum reuocare non dubitarunt. Neq; mo cibmanuiniefta dcbitorem iudicatum prehen-’icrejed amp;nbsp;prehenfum domi uincirc iuftis com pcdibusjamp;priuato carcere concluderepermifc-tunt.Noncarebanteo tempore Romani publi-ciscarceribus.Tullianumiam olim extruxerat ■ Ancus Tulliusque reges, in capite fori fub Capi tolio. Ipfe Appius Claudius Decemuir altcrum carcerem prope lani templum adiecerat. Sed cu ftodiamamp;coercitionem débitons condemnati 1 pnuatimcreditoribus reliquerunt.Idpofterio-fibus deinde principibusnon placuilse,indicio eftZenonis imp. oonftitutio De priuatis carce-tibus inhibendis,quç extat libro nono Codicis. Sed publico carcere coercendum effe debitorem ’udicatum non facientem, nififi bonis cedcret, facile cófenferunt.l. 1. C. qui bon. eed. pofs. Bo nisutcedcrepofsetcondemnatus,amp; liber efsc, permiferunt. Sed nifi bonis cederet,in carcerem coiiijci uoluere,etiam fi foluendo non eflet.Cur enim bonis non cedit, fi tam inops eft ? Fuit ramen tarn humanus Sc indulgens Conftantinus Imp. 1.2. C. de exaft.trib. ut fuos debitores propter tiibuta non loluta nolueric ftatim carcere daudi.

138 FR. BALDVINI daudi. amp;nbsp;hac cius humanitate contumaciter a-butentes,non nifi aperta amp;nbsp;tantùm non libera, inqueufum hominuminftituta cuftodia milita ri contineri uoiuit. Prætcrea humanifsimam e-ius conftitutionem de cuftodia reorum, quaedi xit,carceres tales effedebere, utpræterfidameu ( ftodiam nihil habeant. Sciebatenim quodalu-rifconfultis relponfum cft,carcerem habendum dread homines continendos, nonautemadpu j niendos. 1. aut damnum. $. folent. De pœnis. Si ^feueriores fuifte uidentur Dccemuiri, quicate-nis amp;nbsp;compedibus debitorem condemnatum uincire creditor! permiferunt: tadum ideffeiu-detur,quód priuatim domi aliter continerecou ftringerequenonpofsit. Cçterùmqiioduiâum uinfto luppeditari curarunt,uteft humanitaos plenifsimum, fic amp;nbsp;pofteritati femper placuit. Caius libro fecundoadlcgem xii Tabularum: Verbum (inquit) uiuerequidam putantadd-bum pertinere. Sed Offiliusad Attieumait,amp; ueftimenta amp;nbsp;ftramenta his uerbis contineri:fi-neijs enim uiucre neminem pofte, cap. ajj-D® uerb. fignif. Etfi nefciam, an id Caius referatad haneIcgem xiiTab.tarnen eö etiamreferripof-feputo. Huc quoquepertinetilludPhormioniS apud Terentium: Dices, ducentdamnatumdo-mum. Alere nolunt hominem edacem : amp;lapi-unt mea quidem fententia, pro malefido li beneficium fummum nolutreddere. Sanè amp;Con-ftandnus l.t.C.dccuft.reor.Magiftratumgraui-ter puniri uoiuit, nifi fi is euftodem carceris,e-ius ue miniftros, quireum uinftum inedia ex-haufifsétjftacim capitajifupplicio coerceat.Nac lat

IN LEG. XII. TAB. 139 ^^t Eufebius,!mpium ilium tyranum Lidnium Päuloante edixifle, nequis Chriftianis careers 'lïüfis cibum daret. Tam crudele amp;nbsp;barbarum *lt;lidum an toleraret Conftantinus ? Sed ethnics Romanos audiamus'. Extat Licinij Rufini Mfconfulti refponfum, 1. 34. De re iud. Si ui-Ûuin uel ftratum inferri quis iudicato non patia ^ur lUtilis in eum pœnalis adio dada eft: uel ( uc quidam putant) iniuriarumeum eo agi poterit. Andealendisuinftis reis tarnualdefoliciti fem PwRomani fuerint,dicere non polTum. Sed il-*quot;dtarnen notum eft, cum qumdam Romæ pia puella,quæ patri carcere elaufo uiftum inferre prohibebatur,uberibus eum fuis aluilfet: ta uab 'i^ijshanepietatem placuifle, ut ex eo carcere, H^iiprimümfuerat abAppio Claudio Decemui ■^“«xtruftuSjPietati ædem facram amp;liberam ere ^wint. Porródebitorem,quiiudicatum non fa-^Wet, non modb creditor! uinciendum dabant Ï'tcemuiri; fed amp;nbsp;plane addicebant. Ac uetus Huidem Romæ fuifle uidetur bic mos neftendo-f’^niaddicendorumque debitorum ,acuixtan-'lïni exemple Solonis fublatus. Quinquaginta propè amusante xu Tabulas propter Volfcorû Mlum,amp; plebis tumultumjedixit Conful Ser-''ilius,utmiliriæ nomen daturijiberi ab nexu ^pignore creditorum effent cum fuis Sepoflef-“onibusamp;liberis. Sed alioqui ius nexus amp;ad-lt;fiüionis, præfertim in iudicatos, retinuerót x 11 ^abulæ. Annis poft eas plufquam ducentis rur-‘Us Senatulconiulto cauru eli ne quis ciuis pro-Pteræs alienum nefteretur. Sed tarnen quç pro* pter rem iudicatam addiüio fuit, fublata pó cft.

Nam amp;nbsp;Cicero pro Flacco loqucns de quodaifl Heraclide condemnato: Cum ( inquit) iudica- ji tum non faceretjaddiäus Hermippo, amp;nbsp;ab hoc duftus eft. Varro libro i. de lingua Latina : Libar |j ( inquit ) qui fuas operas in feruitute pro pectt- i nia,quam debebat,probet,nexus uocatur. Quin tilianus autem libro feptimo, capite quarto, ita fcribit: Quçritur,anaddiâus, quélexferuire,do nee foluerit, iubet, feruus fit?Seruus, cumanu* , mittitur, fitlibcrtinus. Addiéius,receptaliber-tate,eftingenuus.Seruusïnuito domino iiberta ij tem non confequetur. Addidus, foluendo citra j uoluntatem domini confequetur. Ad feruum nullalexpertinet. Addiftus legéhabet.Propria liberi,quæ nemo habet nifi liber,prænomen,no j men, cognomen,tribum,habethæcaddidus. Sed redeo ad Varronem. Is libro fexto fcribit, Cumdebitoresnonnulli pro pecunia quam de-bebant,operas in feruitutem darent,dum lolue-rent: Syllamdidtatoremid EiftuliifeïUoluiffcq; j ut ij bonam copiam eiurarent. Ergo fatiseffepu j tauir Syllabi iurarentfefe non eife foluendo:ttn tum abeft, ut nefti addiciq; uoluerit. Saltern o- nbsp;nbsp;j

lim Decemuiri ucl nexu uel addidioneconten- j ti fuiirent,nequeacerbiusaliquidinfcelicemde- i^ bitorem, qui iudicatum nö faceret, pati arbitrio j crudeliumcreditorum pafsi effent. Quidautem b totum illud fit, quod præterea permiferunt, amp;nbsp;' ( eo quemadmodum ufi Romani fint, malo Sex. । Cæcilij lurifconfulti uerbis,quàmmeisreferte. Vindis debitoribus ( inquit)ius erat pacifcen-di.Ac nifi padiforent,habcbanturinuinculisdi k es r x. Intet cos dies trinis nudinis continuisad

I N L E G. X 11. T A B. ij^ f$toremadcomitium producebanrur : quan-; niJepecunixiudicati effent,prçdicabatur.Ter l^auténundiniscapite pœnasdabantjauttrâs ‘oerim peregrè uænum ibant. Scd earn capitis f^ftam fanciendæ fidei gratia, horrificamatro-''^tis oftentu, nouisq; terrofibus metuöndam '^«iderunt. Nam G plures forent, quibus reus ƒ t iudicatus:fecare, G uellét,arque partiri cor-paddifti Gbi hominis permiferut .Et quidem ?°iipfalegis dicam, ne exiftimes inuidiame ’'n forte formidare: t E r t i i s ( inquit ) n v n o t ƒ PARTEIS SECAMTO. Sl PLVS MINVS'vE .^pervut, siNE FRAVDE E sTo.Nihilprofc ^‘Wmitius,nihil immanius ; niG,utreipfaap-.'tjCoconGlio tantaimmanitas pœnædenuri '!’^^fift,nead earn unquam perueniretur.Addi-’’’’Oquenunc amp;nbsp;uinciri multos uidemus:quia '*quot;'culorum pœnam deterrimi homines con-ï '''’nunt, DiGedum cffe antiquitus neminent ’^'i'ielegi,neque audiui : quoniam fæuitia ifta j ƒ« contemni non quitaeft. Hæc Cæcilius. ƒ amp;nbsp;Quintilianuslib.3. Sût (inquit) qüçdant ?®Uudabilia natura,fed iurcconceffa: ut xit 7'debitoris corpus inter creditores diuidi li-Quam legé mos publicus repudiauit. Ïanl 'f®fihis noftrumTertullianum fubieccro,Uö Jgt;hac totade re indicium fatis patefecero* J'^sin Apologetico uerba funthæe: Sed amp;iudt '®s in parses igcjri ^ creditoribus, leges erantï “Wenfu tarnen publico crudelitas poftea erafa ,n’^’’’pudoris notam, capitis peenä conuerft 'jOonorum adhibita profcriptione. Suffunde-'^31uit hominis fanguinem, quam effundere.

A Vlus Gellius libro decimo fcptlmo, cap.ï» ait,in xu Tabulis Icfipcum fuiireiAKTB MERIDIEM CAVSAM CONSCITO', CVM PERORANT AMBO PRAESNTES. POST MERIDIEM PR AE SEN TI LITEM ADDICITO. SI AMBO PRAE-BENTES, SOL OCCASV3 SVPREMA TEMPESTAS ES TO. Priorem huius legis partem uidetur au-Óor Rhetoricorû ad Herennium,libro fecundo, magis intégraedere: Ex paâo (inquit)ius eft, f quid inter le pepigerût, fi quid inter quos ton uenit. Paûa funtjquæ legibus obferuanda funt, hoemodoiREM VBI PAGVNT, ORATIONE PA CVNT. IN COMITIO AVT IN FORO ANiE MERIDIEM CAVSAM coN11ciT0.Acitâqiiidem etiam legendum pleril'qj uidetur apud Gellium» non CAVSAM conscito. Quid olim fucrit Caufam cóijcerejdocet Afconius: Cum (inquit) ad indicium uentum efletjantequarn caula agc-rctur,litigatores quafi per indicem rem expone-bant: idque dicebatur Caufç conieftiojquafi eau feinbreuecoaaio.Porró comitium,ubiamp;Pretor ius dicebat, amp;nbsp;indicia exercebantur, partem Romani fori fuifle confiât. Pofieriorem fupe-noris legis partem,commémorât nonfolû Ma-crobius,led amp;nbsp;Cenforinus. Ille lib.i. Saturn.ca-pitc3. deferibens diuifionem diei,quem Romani appellabant cinilem, ait, pofi meridiem fuif' fe tempus occiduum,amp;mox fupremam tempe-fiatem, hoe eft, diei nouifsimum tempus, ficut expreftumeft in xii Tabulis,soLis occASvi SVPREMA .TEMPESTAS ESTo.Céforinusiiilib. dc die Natali,cap. ipiMane (inquit) uocatur,

j IN LEG. XIL TAB. 24« J^nilux uidetur Solis:poft hoc, Ad ineridiem. jync Mendies, quod eft mediæ dieijiomé.indè, ‘J’nieridie. hinc, Tempeftas fuprema: quamuis P^urimi fupremü poftoccafumfolisexiftiment, I^ia eft in x 11 Tabulis fcriptum fic : s o l i s o c-J*SVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO.SedpO-^^M.Pleftorius Tribunufp. plebifcitum tulit, ''’'ïuolcriprumeftzPR.AETOR vrbanvs, avi *’**c EST, aVl'aVB P03THAC FVERIT, DVO3 ^’'^TORES APVD SE HABETO. IS''q.VE SVPRS ?”lt; AD SOLIS OCCA3VM IV3 INTER GIVES

*'’^gt;1'0. Hæc ille. De fententia huius ton us le ^‘’fti Tab. non poflum fine incertis conieftu J’^^ulcadicere. Quis fueritordo, quæ form a in ’''oriiin ciuilium tempore xuirorum, obfcu-Jquot;^eft.Gellius libro decimoquarto, cap.7. ex ’’Tone fcribit, Scnatufcofultum ante exorcum '’'loccafum folem faÜum,ratum non fuifle. Sed hoc ad indicia priuata. Martialis loques de

^srumantiquitatis memoriaminhoegenefe ”0801 amp;nbsp;obfcuram effe uideo. Sed amp;nbsp;cur de fu ^otislegisparte priori etiam num dubitem, ptPlinius. Is libro feptimo, cap.fexagefimo, I)'‘hit,ferius Romç obferuatas efle horas. x 11 Ta ƒTortum tantum amp;nbsp;occafum nominari. Poft Muotannosadiedum effe amp;nbsp;meridiem, accen ’onfulum id prænunciante, cum Curio in I'f^oftra amp;nbsp;Græcoftafim profpexiffet talem fo-

Cenforinus quoque ait,horarum nomen ^*s trecétis Romæ ignoratum effe, cum in x i r Q 2 Tabulis

2 î FR. B A L D V I N I Tabulis nufquam nominatæ hore inueniantuf. Frequenter in alijs libris iuris Ciuilis nominan-tur. Sed quafi indiuiduæ fint, amp;nbsp;in pundo temporis cófiftant,momenta in Padeftis appeUatur.

MAcrobiuslib.t. Saturn. cap.Jj.fuppeditat nobis aliquid, qiiod nuncappendicis loco reftèfubijciemus. Ait, Tuditanum libro tertio Magiftratuum referre,Decéuiros, qui decent Tabulis duas addiderunt5de intercalando po-pulu rogaffe. Addit, Cafsium fcripfifl'e,eoldeni fuifleaudoresintercalationis. Alios tarnen anti quiores laudari. Nam amp;nbsp;Varronem fcribere,anti quifsimam legem fuilTein columnaærea,à L. Pinario amp;nbsp;P. Furio Confulibus, cui mentio in* tercalaris afcribitur. Fuerunt hi Confulesannis xxii ante xn Tabulas, MacerLiciniusinter«' lationis originem Romulo afsignat. Valerius Antias, Numam Pompilium facrorum caula i inueniflecontendit. lunius Seruium TulHu® regem primum intercalaire commémorât, ut i' dem Valerius Max. fcribit. Receptum magis cft,intercalarionis primum audoremfuine^ mam: quod amp;nbsp;Liuius affirmât, amp;nbsp;Cicero libdc' cundode Legib. Eius legem de intercalations mutafleDecemuiros non exiftimo. SulpicorP® tius,abiis efferepetitam : quäquam correflatan dem fuerit. Rationemintercalandi petite a NU' ma inftitutam effe: fed elle pofteriorum ponti -cUm diirolutam,ait Cicero. Que'namiHafusr'fi obfcurè Liuius amp;nbsp;Plutarchus exponunt. Apsf' tiusMacrobiusexplicat. Sed quod de Gr^sor exemplo admifcet, non eodem modo ab au^s r ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditur.

. I N L E G. X I L T A B. 143 'für. Nos hacdere,quod adiusRomanumatti quot;'fquàm amp;nbsp;breuifsimè amp;nbsp;fimplicifsimèpoJTu-quot;'üSjUideamus. Omniûprimùm (inquitLiui ''humainxri méfes deferibitannû.Romulus ’^ünin inftituerat decem meiifium, hoc eft, tre-^forum amp;nbsp;quatuor dierum. Numâ his adiecilTe l'’ quinquaginta , quibus duodecim curfus ’quot;fæ confie! credidit, ait Macrobius. Quidigi-'Siannotribuantur dies ccclui 1, quifint '?ƒ H méfes difpertiédi, oporteretfingulis men üstribuere uigintinouem dies amp;nbsp;lemifTem: ''f^lenismenfibus dies xxx, amp;fenis xxix. Ma-Î’^iusadijcit: Numam poftea adiecilTe unum 'füilanuario,in honorem imparis numeri, ira 'ffseenti quinquaginta quinque dies in anno J'®putarentur. Hæcadiedio plané fuitinepta, totam conturbat. Neque fané eius memi JfWutarchus. Itaque amp;nbsp;ego eam nunc omitto, jÇ’nnumàNuma conftitutum fimpliciter elfe ?fum cccLiiii, quibuslunaduodecies confi-'quot;:luum curfum,exiftimo. Sedeum uelletNu 'quot;^înnum etiam congruere cum folis curlu,ne-^®cfuitfubindc aliquot dicsadijeerc. Solis pe Mus continet trecentos fexagintaquinque di ^^quadrantem. Hocque etiam uidit Numa: *Propterea fenfit,fingulis fuis annis deefle dies Mecim,amp;quadrantem. Quid igitur? Liuius ’'fjNumam intercalates menfes interponendo, Mumita difpcnfalïe, utuigefimo quoq; anno ('ü^enim legitur in melioribus libris) ad metam '’üdemfolisj unde orfi effent, plenis annorum ®'’iniuni fpacijs dies congruerent. Quæ tandem ’ïcintercalatio eft? Plutarchus ait, Numâ,cum Q ? exifti»

244 FR. B A L D V I N I exiftimaretanno fuo deefle dies undecim,confe cifle menfcm intercalarem xxu dicrum,quera ififid^t/iOfi appellat.Obfcurc id quoque dicitur,amp; mutilate.Deerant dies undecim,amp; unius diei quadrans.Macrobius ait placuiffe Romanis, al-ternis annis binos amp;uicenos,alternis ternes ui-cenosquedies intercalares adijci : ficuti amp;nbsp;Cen* forinus fcribit,placuiffe,intercalario menfi xxii dies,uel xxm alternisannisaddi,utciuilisannus ad naturalem exæquaretiir. Hoc eft, placii-ic,fecundo quoque annoadijci menfem unuffl intercalarem, quimodo effet dierum xyibWO* do x xi 11. Sic enim fingulis quadriennijs fupere’ rant dies quadragintaquinque,cum fingulisannis fupcreffenc x i amp;nbsp;unius diei quadrans. Fi«-batqueetiamhac ratione,quod Liuius fenbit, ut uigefimo quoque anno lunaris annus cumin lari congruerct: hoc eft, dicsilli ccxxv,quiui-ginti annis deerant, quinquemenftum illorum intercalariumadieftionefupplerentur. Alijl® guntapudLiuium,viGE3tMo avARTO avo-G v E A N N o. Quod ft recipiamus,audiendu6 effet Macrobius, qui ait, annum à Numa inftitutum effe dierum trecentorum quinquagintaquinq',: amp;ea intercalatie fingenda^qua annis fedecimjfi' cuti dixi,adi jeerentur dies c l x x x: hoc eft,fing“ lis biennijs modo dies xxii, modo xxiii.Sed oûodeindeannis nonifi diesfexaginta,hoceft» fingulis biénijs dies quindecim. Sic enim, fi an-nus alioquieratdierum cccLv,dies ccxtiiu» quidelunt annis xxiiii,anno uigefimoquarto reperiétur nô deeffe. Sed tam inæqualisintcrca-latio poffet abfurda uideri. Prior certè eft lîmpH-ci or:

IN LEG. XII. TAB. 34.Ç 0or: uidetLir^uc magis recepta fuilTe ufq; ad lu-lium Cæfarem,qui tandem rem hanc tocam fact I’usetiamcompofuit: amp;nbsp;nt dies tanturn, none-^iutmenfes intercalates effent effecit. lufsitan ’'Helfedieru cccLxv,utad folisperiodurefer-'«ur: amp;quiadeeratadhucquadrans,uoluicfin-jHlisquadriennijsadijcidiem unu Sic intercala quot;um menfem fuftulit, ut Suetonius ait. Sed quot;luo tempore anni eratinterca!ario?Cenforinus quot;tjetiarn olim menfe Februario; inter Termina quot;îamp;Regifugium intercalarum fuifle. Macrobi-quot;’kribit,Romanos non confedo Februano fed Poftuigefimumtertiiidiem intercalaire,Termi-quot;ïlibusiam peraclis: deinde reliquos Februari; 'quot;5nfis dies,qui erant quinque, poft intercaiati-’quot;em fubiunxilfe, uctere religionis fox more, 'quot;Februarium omnino Martins fequerecur. Er Squot;cüin!erebanturintercalares dies x xi i,Fcbru ’ ’quot;userat dieru quinquaginta: cum adijcieban-‘frdiesxxm,erat dicrum quinquaginta amp;u-''^Us; qui tantum alioqui effe folebatdierum ui-^Uitiofto . Apud Ciccronem pro Quintiolegi-'quot;U5,ante vCai.intercalares;amp;pridieCal.inter-'’Järes. Videtur Calcndas intercalares appellate Pquot;nium diem intercalarem, qui eracuigefimuf-luirtus Februarij. Cum poftea Iulius Cæfarita ’quot;num produxilfet, ut non nib diem unum fin-?quot;lisquadriennijs addi effet neceffe ; retinuit e-; Î*quot;demintercal3tionis diem, ut Macrobius ait, '^Bilfextumcenfuitnominandumrquiatunc °'sdicebatur,fextoCaI. Mart. Nucuideamus, ’’quot;]quot;id hæcconueniant cumnoftris Pandedis, quot;quot;quot;eftjlibris Juris Ciuilis. Non poffum hçc con 0 4, ferre

ferre cum xii Tabulis,quæ quid de iis ftatue* rint,nefcio. Sedquia intercalationis tarnen cas aliquam métionem fccifle audio,rem hanç,quæ tam neceflaria eft, nec eft tarnen uulgo fatis nota,prætermittere no pofsû. Celfus noftercapite jS.Deuerb. fig. itaferibit: Cato putat rnenfem intercalarcm additicium cfle : omnesque eins di es pro mpmento temporis obferuar, extremoqj diei menfis Februari/ attribuit Q^Mutius. Men lisautem intercalaris confiât exdiebus uiginti-odo. Hæc ille. Primùm hic obferuemus,Cato-nem amp;Mutium diuanteCæfarem uixiffe. Silo quuntur de menfe interca]ari,qui eorum tempo readijciebatur,nonuideo quomodo pofsimiis dicere, eum fuifle dierû 28 . Repugnant enim amp;nbsp;réclamant quæ dida fuperius funt. Sed fi Febru arium ipfum,in quo intcrcalatur, amp;nbsp;cui quid ad-j/citur,appellemus menfem intercalareni,refl;e diceremus alioquielTe dierum xxviii. Certeamp; Macrobius uidecur menfem intercalarcm appel lare Februarium, cui intercalatio aliquidaddere folet. Frequentius tarnen ipfe menfis,qui inlere batur,appeIJatus olim fuit intercalaris. Quod Mutins menfem intercalarcm additicium extre mo diei Februari) attribuit, parum etiam conue nit cum ijs quæ fuprà didafunt. Non enimpri-diecalédasMartias,fedfexto calendas Mart.in-tcrcalabatur amp;nbsp;interferebatur aliquid. Sed uide-tur Mutins maluilTe in fine anni intcrcalari. Quod^'omnes additicij menfis intercalaris dies pro momento temporis obferuat : eónenit cum eo,qubd etiam diem intercalarcm non folent lu rifconfulti numerate. Nam id biduum quod eft in

. . I N L E G. X I L T A B. 147 '®^iflcxto,pro uno die haben Cclfus aitjCap.pg. j.'üerb.amp; cap. 3.$. 4. De minonb. Clinique id '“'‘tjadijcitjproptcrea nihil intereße, utrum pn Jf^aupofterioredieBiflexti quisnatusfit;po-Wem tarnen diemintercalari. ideoque (in-Wnatus fcxto calendas Mart, quo anno non ^'dncercalatum:cum erit BilTextus,priorem di ^öatalem habet. Sed cum hoc biduû pro uno 7 habeatur, nihil intereße dicimus : neque qui ^quot;®tedie natus eß, citius complebit annos zy, ' ^n (^ui poßeriore: amp;nbsp;qui natus eß poßeriore, '’'quot;cito côplcbitjquàm qui priore. Sed quæri-'quot;bandies intercalaris nunquam numerctur, amp;nbsp;5quot;gt;nullofemper habeatur?Certè fi poßremus

temporis,de quo quçritur,fit Bißextus:fcm f'thoebiduumpro uno die habetur,amp;inter pri ’''macpoßeriorem Biflexti dié nihil intereß. 'quot;fidies intercalaris incidat in medium tem-{''’aliquodjde quo agitur: alia eß adhibenda di quot;quot;Jöio. Marcellus l. 2. De diiierf. temp. præf. I^'^qnehuius generis quxßiones amp;nbsp;exempla l’'®ponit. In primo amp;nbsp;poßremo exemplo uide-'’'diem intercalarcm numerare:hoc eß,fignifi-J(ßn tempore conßituto iudicatis,quod erat 30 ''turn ; amp;nbsp;in lege cómüToriajUeluti fi quis fun-.quot;■quot;calege ucndat,ut nifi in diebus triginta pre quot;ynifoluaturjfundus fit inemptus: diem inter-pt8ni non proficere iudicaco uel emptori:hoc %'ndiebus itlis triginta numerari. Sedfiaga-''quot;^detempore ßatuto,quolis petit: uel deufu-^P‘one, quæ tempore conßituto expletur ; uel 'aftionibus, quæ certo tempore finiuntur, ut 'quot;utiae: diem intercalarcm non numerari, aut I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^ 5 i.mputari,

148 FR- B A L D VI N T imputan,fed eo taie tempus augeri,amp; eum pro-deneaftori uel domino,fignificat: nempefîinci darin medium illud tempus. Nam alioquîubi fatis eftattingeredié poftremum, amp;poftremus diesen BilTextus,non refertprior anpofteriot binexrus fit. Etubi poltremum diem omnino impleuifle oportet, ut cum quærituran guis fit minor xxv annis,oportcttotum Biiîextum im plcrcjficuttunc dies intercalaris non folumin medio,fed amp;nbsp;in fineaugeat tempus. Quoddi-cendumeffe uideturamp;in omnibus temporali-bus adionibus.Nam in ijs nifi nouifsimus totus dies compleatur, nó finiri obligationem,aitP3U lus 1. 6. De oblig. amp;aft. Porró quod diciturde tinodieintercalari, olimdici quoquepoteratamp; de pluribus,cum erantplures, ut diximusfuiffe modó xxir,modo xxm. Quodattinetad Cæ farisconflitutioncm,dies cectx v annoordina rio tribuentis: confiât,à lurifcófultis pofterion-bus earn eflerecepta, amp;nbsp;tribus locis inPandedi* cóprobari poire.l. 51. Ad leg Aquil.l.4.. $ $• Defti tulib. 1.54. De uerb. fig. Sacerdotes Roms» quibus Cefar procurationem intercalationisre-liquerat,initioquidagerent,nonintellexerunt. Nam cum deberentad finem anni quarti interca lare,3d principium intercalabant. Sed Auguftus tandem eoscaftigauit: êc aperte edixit, ut iiici-piente anno quinto primiim intercalarét : amp;hac legem in aes incidit ad memoriam fempiternam, utMacrobius fcribit. Mitto, quód fubtiliores mathematici deinde obferuariit, illum quadran tem diei cum diebuseccLxvin folidum uiioan no non occupari au; confumi à fole,fed fuperel-

, IN LEG. XII. TAB. 24jgt; ^•luafdam ( ut appellant) minutias,quç iam pe f'ferint amp;nbsp;confecerint dies tredecim ; qui, quia '^'lundant, detrahendi nunc eflent. Intercala-’*“nis uerbum ex eo defcenderc,quod calatis co Ms,uel populo conuocato ,adijceretur quod j'’')oadijciendum erat,dubium non eft. Interca ’f’onisigitur cum métio fieret in xu Tabulis, pts effet in primis conftituenda (quidenima-.

?H“i de tempore, annis, diebus ? quiddeiure ^tuerepoflumus? ) facere non potui,quin eius '‘'''rein nouamqjrationem,amp;leges quambre-'quot;fsimèpoffem exponerem.

pcoUigendis x 11 Tabularum fragmétis,quæ Wquam fuperfunt,nullae{renimiadiligentia f^'eft. Sed ne nimium præceps amp;nbsp;confidens ea ''gt;uidendum eft. Effet enim hæc temeritas mul ’’rumerrorum caufa. Quidam nuper, homo J'equi non ineruditus, cum forte legiflet apud pnium Marcellum hæc Ciceronis ex Horten* ’quot;uerba: Itaque tibi concedo, quod in x 11 fcri-5''sfolemus,utcalculumrcducas,fite alicuius pipœnitet: ftatim cogitauic,in xt i Tabulis a-Sidführe de errore calculi, de quo extant inli 'isiuris Ciuilisnonignobiles leges. Sed hæc '’hieftura quid habet rationis ? Saltern illud pri '”uidédumerat,num ufquam xii fcripta dican jjrxiiTabulæ. Nonius ait, fcripta effe rarum. ^‘dautem potius de fcrupis, Vidorius etia an* ‘’“tauit, amp;nbsp;Ciceronis locum ilium ita exponit: Jionetque fimilem alterum elfe Ciceronis eiuf-’'mlib.i.de Orat.de Mutio,qui pilabene amp;nbsp;x 11 •'riptis ludebat. s c r v p i s alij lcgunt,ficuti amp;: a-Pü*!

îp FR. B A L D V I N I pud Quintilianum legitur. Sed illud uetus, hoc effe uerbum nouum : utriuique autem effe ean-dem fignificationem. Itaque amp;nbsp;ueteres fcriptu* lumdixifle,quoddeinde fcrupulum dixerunt, probat ex Charifio:ficuti amp;nbsp;uigefimaquartapar» uiiciæ,fcriptulus amp;lcrupulusappellabatur. A pud Quintilianum eft, promouere calculum in lufu xu fcruporum: ficutiamp;inCiceronis Hot tenGo,reduccre calculum in duodccim fcriptw-Sedprofedó magnus amp;nbsp;uenia uix dignus calculi error eft,fi xii Tabulas numeremus pro xn fcrupulis.

SuperfuntapudFeftumnonnulla xn Tabularum fragmenta: fed ita lacera,itaque mendofa, ut cur ea nunc colligcrc debeam,nihil elfe caufe putem.Feftus admonet, portum appellari do-muminhac,quamrccitat,lege xnTab.cvi tb-STIMONIVM DBPIT, OB PORTVM OBVAûVI-A TVM iTo. Quidilludfibiuelit,ingenuefateor mencfcire. Suntapud eum multa uerbaexxU Tabulis repetita. Sed de rebus nûc magis,quant de uerbis agimus. Sidonius Apollinaris figni-ficat p R o a v i R i T A R E fuifle uerbum Deceuira-1c: hoc eft, xii Tab.Lex (inquit) proquiratâ,ut Decéuiraliterloquar, amp;c. Sed etfi inteUigamus legem promulgatam ita appellari,quid turn ? Ex Cai/ Commentarijs adlegem xn Tab.nonnul-laetiam referunturin Pand.cum de uerborum fignificatione agitur: quæ haftenus tarnen prçte rij,quia diuinare nonpofsim ad quod tandemca put xii Tab.referripofsint. Caîuslibro fexto ad leg. XI i Tab.Pignus (inquit) appellatum eft àpugiio: quia tes quæ pignori dancur,manu ira duntur.

IN LEG. XII. TAB. 251 Wur. Vnde etiam uidcri poteft ueru eflc quod quidam putant,pignus rei mobilis cóftitui:cap. ^58'De uerb. fignif. cd quae tandem lexxu ^îb. de pignoribus fuerit : imb uerb, an aliqua ^wit,certb dicerc no poffum .Nam quod Caius lotatjpotuitaliarationenotarc. Idemlibropri '5'oadleg.xii Tab.fcripfit:Port Calendaslanua ''35 die tertio uota pro falute principis fufcipi: ^P'Jjj. De uerb. fignif. Quid hoc ad xn Tabu-J*’? IdemlibroquintoadLeg.xii Tab.Duo-’®J(inquit) negatiuis uerbis,quafi permittit '*Xmagis quam prohibuit: idque etiam Seruius ’'’gt;niaduertit,cap.237. De uerb.fignif. rede. Scd ÿæ‘nain,amp; ubi ealcxxii Tab.? Idemlibro ptoad x 11 Tab.Deteftatum (inquit) eftdete j3tionedenunciatum:cap.238.Deucrb. fignif. '^dequadeteftationein xn agebatur?quan-^Jisnide facrorum deteftatione aliquid attige-quot;'’'fupra.Ipfeetiam Vipianusin libris ad Edi-^,fcripfit, deteftatione efle denunciationem J***”teftatione : cap. 4.0. De uerb. fignif. Quor-'(’nhocdicatjdiuinentalij. Sic multafortafle N^oueftigia xi 1 Tab. fed tarn obfcura, tamq; '''terrupta,ut tantum notæ efle uideantur, qua-f^'iifignificatiointerciderit. Liuiuslibro fepti '’’Marratlegem uetuftam fuifle, prifcis literis ^jJ^isi^uefcriptamjUt quiPræror maximus fit, '“'bus Septembribus clauum pangat. An earn Ic J'rtidicemus inclufamquoque xn Tabulis fu-Hæ certè multa continuerunt, quæ ad facra ^''digiones,amp; ipfos quoque magiftratus perti-quot;'bant. Nam amp;nbsp;Aufonius ait, continuifle ius Sa ''üm amp;nbsp;publicum. Sed habucrunt tamé Roma-

ni amp;alioslègunifuarûlibros. Antiqiiifsimain hâclegem,LVDis apolunaribvs facien-DI3 PRAESIT tS PRAETOR, C. VI IVS P0PV' Lo PLE Bi'avB DABIT sVMMvM.Liuiuslibro 25. rep etit ex antiquis carminibus Marcijuacis: amp;nbsp;Macrobius lib.t. cap.17, ait eandem inuentam àDecemuiris efle,inlibris Sibyllinis. An nosad xu Tab.refercmus? Diftatoremaut Confu-lem in illis duabus antiquis legib.appellari Præ' torem j dubium non eft. Poft xi 1 Tabulas créa-tus fuit Prætor Vrbanus, qui iuri dicudo præ® ' fct.Côful antea uidetur Romç ius dixiffejf reaque amp;Prçtor urbanus deinde diäus aHquan do fuit Confulis collega. Ipfi Deeemuiri intsrea duracomponebant xiiTabulas,deciniod'O'*

populo ûnguli reddebant : amp;Præfefl“®’*^* fis tune appellabatur,qui exijs ius die®* bat,ut Liuius indicat libro tertio.

(vondrum txpîiciitio.14.6. ’47

'ftfcor fitgientem débita» nninj'equipotc^ as ^^iitor onerojits nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

^'^^iiormiÜK integrum ef-[Uebm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21^

^'^mcxpildt£ h^reditatii ^^’^(npcrdueïlionis 28 ^^‘’’'n^ecli tutoris 107 '^^^io^umtor 207 j ^f^idui tempore leges 11.

'^db.nonduin expundlte. ^^'''rc^is egregium diHu.

•00

^B«« iniuru datum.

, 7°-7X.7Ö

la na dicebant ibidem decemuirifecundaanno ite rum creati to decemuirifecundianni mul tainiuflè fècerunt w decemuirorum concordia.^ dedicationes 113.114 deportati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uf deteftatum-dete/latio. i8j. 281 diesbijjextus 247.248 dies ciuilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240

dies intercalaris 24.7 dies iufti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;232-

•^«w corpora libéra ^^^liebere ^7 quot;‘^eorpwintercredi

Wö ^’’[(xpcilationc pro-j/'^'-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

^t/^'^. ’’7- centuria

^‘’''fdecimodie popu

Donatißas Augußiniif,qui ab Ecdeßa defducrant. reßpißcntcs recepit ji ducere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2jâ

t N D
fKforc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1,0	fcenemrencnlieet
txautores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-j exordia impoflores jj	[anerdtorumpeenti 9 faneratorum qu^ß^^^ ^
Ezi M CJ l^chcmiiü iuda:o~	Udritid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^?
mm duces nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g	feenus uncidriunt, ßwut^^^
rAerre uerbofes cemmen	rium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ts-^o-^ ßns ßres drguens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘
tarios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo	frugemfeednttipo^f^'^ ^^
faitonm nomme quid corn	Tundus quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^
pledatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163164.	fundipopuli qui , ’’
frlfîl'ana er quaßßlß.^j	ßnerd ßmptuoß '**
ßi/itejiimcnij^ana. 40.	ßr noilurnus G“ ^gt;uritiugt;
ßmiha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^37.133.2}^	ßres mdnißfti, nec WUip'
jimiUieemptcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tc)z	fti
ßmo/ilibdli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40.50 ßimofohbtV.onotatus m pe ricuium uit£aut ßm£ no	ßrtiuum tignum 107.109 ßrioßis. 2os.2O^.io3.^°7 ßrtuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'“^
uemt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}o	ßrtum mdnißßun. !7'if
ßljommießium peena. 42,	ßrtum per pinteilt ceuce-
4» Tauonij teflamentum 143	ptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*‘ ßrtum ßne conlreädtione
Tebris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21 s	non fieri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;4
Tejeennina ueten m petu-	fiertipoend sj-fS.^^.d
iantia lege coercitii 4s	ßrti nee mdnififiipeend.ÿO
rideiconmiffarius isi	ßr ta nee mailt fi 1'1 d aif)
TideirU'orlocuplcs 119	ßrtd perldiiecm crliciM
ßdes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228	concepta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6Q.d
fidem ßUeregräue ibid.	de fur lis paefid Heet lt;»4
ßduciaru n ancipdlio. 199	G G40
ßß i caujd Cddem^qiu C bä	\3fllij loens emenddttit
redis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147	gens, gentiles. 133.134.11)
fanebre mälum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;es	gentihtds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133